(8) Spisane wlasna krwia OBCA Diana Gabaldon

Tytuł oryginału WRITTEN IN MY OWN HEART’S BLOOD Wydawca Grażyna Smosna Redaktor prowadzący Katarzyna Krawczyk Redakcja Helena Klimek Korekta Halina Ruszkiewicz Marianna Filipkowska Copyright © 2014 by Diana Gabaldon Family Tree design by Donna Sinisgalli All rights reserved Copyright © for the Polish translation by Barbara Górecka, 2015 Wszystkie postaci w tej książce, wyjąwszy osoby publiczne, są fikcyjne. Jakiekolwiek podobieństwo do osób rzeczywistych – żyjących czy zmarłych – jest całkowicie przypadkowe. Świat Książki Warszawa 2015 Świat Książki Sp. z o.o. 02-103 Warszawa, ul. Hankiewicza 2 Księgarnia internetowa: swiatksiazki.pl Łamanie Akces, Warszawa Dystrybucja Firma Księgarska Olesiejuk sp. z o.o., sp. j. 05-850 Ożarów Mazowiecki, ul. Poznańska 91 e-mail: [email protected] tel. 22 733 50 10 www.olesiejuk.pl ISBN 978-83-7943-919-5 Skład wersji elektronicznej [email protected]

Książkę tę poświęcam WSZYSTKIM (poza mną), którzy włożyli mnóstwo pracy w udostępnienie jej czytelnikom. A zwłaszcza: Jennifer Hershey (redaktorka, USA), Billowi Masseyowi (redaktor, Wielka Brytania), Kathleen Lord (vel „Herkules” – adiustatorka), Barbarze Schnell (tłumaczka i koleżanka, Niemcy), Catherine MacGregor, Catherine-Ann MacPhee i Adhamh Ò Broin (znawcy gaelickiego), Virginii Norey (vel „Bogini Książek” – graficzka), Kelly Chian, Maggie Hart, Benjaminowi Dreyerowi, Lisie Feuer i pozostałym członkom zespołu produkcyjnego wydawnictwa Random House oraz Beatrice Lampe i Petrze Zimmermann z Monachium.

Prolog W blasku wieczności czas nie rzuca cienia. „Wasi starcy będą śnili sny, a młodzieńcy będą mieli wizje”. Co takiego jednak widzą stare kobiety? Widzimy konieczność i robimy to, co musi zostać zrobione. Młode kobiety nie widzą – one są i bije w nich źródło życia. Do nas należy ochrona tego źródła i światła, które roznieciłyśmy, i będącego nami płomienia. Co takiego widziałam? Jesteś wizją z czasu mojej młodości, wiecznym snem wszystkich moich epok. Oto znowu staję u progu wojny, obywatelka bez miejsca, bez czasu, bez własnego kraju… Moją jest ziemia omywana nie morzem, lecz krwią. Jej granice wytyczają rysy z dawna ukochanej twarzy.

CZĘŚĆ PIERWSZA Nexus

1. Stukilowy kamienny ciężar Las między Filadelfią a Valley Forge, 16 czerwca 1778 Ian Murray stał z kamieniem w ręku, spoglądając na wybrane przez siebie miejsce. Nieduża polana, położona na uboczu, u stóp olbrzymiego starego żywotnika, otoczona wielkimi omszałymi głazami, ocieniona sosnami rozkołysanymi na wietrze; miejsce, gdzie nie trafi przypadkowy przechodzień, zarazem jednak swobodnie dostępne. Zamierzał sprowadzić tutaj ich – swoją rodzinę. Najpierw Fergusa. Może zresztą tylko jego. Mama wychowywała go od dziesiątego roku życia, wcześniej zaś nie miał matki. Fergus był z mamą dłużej niż Ian i równie mocno ją kochał. Może nawet mocniej – pomyślał, zdjęty żalem zmieszanym z poczuciem winy. To Fergus, a nie on, przebywał z nią w Lallybroch, pomagał opiekować się nią i domostwem. Przełknął w milczeniu i zbliżywszy się do polany, położył kamień pośrodku, po czym cofnął się, by ocenić efekt. Z niechęcią potrząsnął głową. Nie, muszą być dwa kopce. Mama i wuj Jamie byli rodzeństwem, więc rodzina mogłaby opłakiwać ich tu razem, lecz być może zjawią się też inni, aby powspominać i oddać szacunek zmarłym. Ludzie ci znali i kochali Jamiego Frasera, ale Jenny Murray była dla nich równie obca jak… Na myśl o matce leżącej w ziemnej jamie poczuł bolesne szarpnięcie, tym ostrzejsze, iż nie był jej przecie dany spoczynek w tradycyjnym grobie. Nie chciał wyobrażać sobie, jak tonęli, kurczowo złączeni, usiłując utrzymać się na… – A Dhia! – wyrzekł z pasją i nachylił się po następny kamień. Wszak nieraz widział już tonących. Po twarzy ciekły mu łzy zmieszane z kroplami potu; upał dawał się mocno we znaki. Nie zwracał na to uwagi, jedynie od czasu do czasu przystawał i ocierał nos rękawem. Czoło obwiązał zwiniętą chustką, aby kosmyki włosów i pot nie drażniły mu oczu; wilgoć zaczęła z niej ściekać, zanim zdążył położyć na obu kopcach choćby dwadzieścia kamieni. Krótko przed śmiercią ojca razem z braćmi usypali dla niego na cmentarzysku w Lallybroch porządny kopiec, a na dużym płaskim kamieniu, nie bacząc na koszty, kazali wyryć jego imię – wszystkie jego imiona. Później, podczas pogrzebu, członkowie rodu, dzierżawcy, a na końcu służba podchodzili jeden po drugim, kładąc na pamiątkę kamienie od siebie. Zatem Fergus. Albo… nie, co też mu chodzi po głowie? Pierwszeństwo należy się niechybnie cioci Claire. Nie jest wprawdzie Szkotką, ale rozumie znaczenie kamiennego kopca, a widok tego, który został wzniesiony dla wuja Jamiego, mógłby jej przynieść pociechę. Tak, słusznie. Cioteczka Claire, a potem Fergus. Wuj Jamie był jego przybranym ojcem, zatem jest on w prawie. Następnie może Marsali i dzieci. Czy Germain jest już dostatecznie dorosły, aby przyjechać z Fergusem? Ma dziesięć lat, czyli niemal tyle, ile trzeba, by rozumieć i być traktowanym jak mężczyzna. A wuj Jamie był jego dziadkiem, więc było to właściwe. Znowu się cofnął i, ciężko zdyszany, otarł spoconą twarz. Złaknione ludzkiej krwi owady próbowały go atakować z wściekłym bzyczeniem, ale przezornie ściągnął z siebie ubranie, zostawiając jedynie przepaskę na biodra, i na sposób Mohawków natarł się cały niedźwiedzim sadłem i miętą, więc go nie ruszały. – Czuwaj nad nimi, o potężny duchu żywotnika – wyrzekł cicho w języku Indian, spoglądając na pachnące żywicą gałęzie. – Chroń ich dusze i sprawuj nad nimi opiekę. Przeżegnał się, schylił obolałe plecy i zaczął grzebać wśród liści w miękkiej próchnicznej

ziemi. Jeszcze kilka kamieni, pomyślał. Na wypadek gdyby przebiegające mimo zwierzę rozrzuciło kopce na kształt jego myśli, krążących niespokojnie wokół rodziny, mieszkańców Ridge. Boże, czy dane mu będzie jeszcze kiedyś tam wrócić? Brianna. Słodki Jezu, Brianna… Przygryzł wargi i poczuł smak soli. Zlizał ją i dalej szukał kamieni. Jest bezpieczna z Rogerem Makiem i dzieciakami, ale, Jezu, jak przydałyby mu się teraz jej dobre rady, a jeszcze bardziej Rogera Maca. Kogo jeszcze mógłby poprosić o pomoc w opiece nad nimi wszystkimi? Pomyślał o Rachel i ucisk w piersi odrobinę zelżał. O tak, gdyby miał przy sobie Rachel… Jest od niego młodsza, niedawno skończyła dziewiętnaście lat i jako kwakierka ma dość dziwaczne poglądy na wiele spraw, lecz gdyby przy nim była, stanowiłaby dla niego oparcie. Nie tracił nadziei, że pewnego dnia się z nią zwiąże, lecz przedtem będzie musiał jej jeszcze coś wyznać, a na myśl o czekającej go rozmowie ucisk w piersi powrócił. Zjawił się także na powrót obraz wysokiej, długonosej i grubokościstej jak ojciec kuzynki Brianny i trwał w jego umyśle… a po nim ukazał się wizerunek kuzyna, jej przyrodniego brata. Święty Boże, William. Cóż ma począć z Williamem? Wątpił, by kuzyn znał prawdę o tym, iż w rzeczywistości jest synem Jamiego Frasera – czy to na barkach Iana spoczywa obowiązek uświadomienia go w tej kwestii? Czy ma go tu przywieźć i wyjawić mu, jak wiele stracił? Zapewne stęknął głośno na tę myśl, bo jego pies Rollo uniósł swój potężny łeb i spojrzał na niego z troską w wiernych ślepiach. – Nie, ja także tego nie chcę – powiedział Ian z przekonaniem. – Zostawmy to, dobrze? Rollo znów ułożył łeb na wyciągniętych łapach, zamiótł ogonem, by odpędzić uprzykrzone muchy, i pogrążył się w spokojnej drzemce. Ian popracował jeszcze trochę, by niespokojne myśli wyparowały razem z potem i łzami. Kiedy promienie zachodzącego słońca musnęły czubki usypanych kopców, przerwał, czując wielkie znużenie, lecz i kojący spokój. Bliźniacze kopce sięgały mu nieco powyżej kolan, nieduże, ale solidne. Przez chwilę trwał nieruchomo, nie myśląc o niczym, tylko nasłuchując, jak maleńkie ptaszki uwijają się w trawie i wiatr szeleści tajemniczo w gałęziach drzew. Potem westchnął głęboko, przykucnął i dotknął jednego kopca. – Tha gaol agam oirbh, a Mhàthair – powiedział cicho. Moja miłość zostanie przy tobie, Matko. Zamknął oczy i położył podrapaną dłoń na drugim stosie kamieni. Brud tak głęboko wżarł mu się w skórę, że doznał osobliwego wrażenia – mógłby sięgnąć palcami w trzewia ziemi i dotknąć tego, co było mu potrzebne. Tkwił nieruchomo, sapiąc, po czym otworzył powieki. – Pomóż mi, wuju Jamie – powiedział. – Nie sądzę, bym sam sobie z tym poradził.

2. Brudny sukinsyn William Ransom, dziewiąty hrabia Ellesmere, wicehrabia Ashness, baron Derwent, przeciskał się gwałtownie przez ciżbę na Market Street, obojętny na głośne skargi popychanych ludzi. Nie wiedział, dokąd zmierza ani co pocznie, kiedy już się tam znajdzie. Jednego był pewien: jeśli będzie tkwił w miejscu, rozsadzi go. Czaszka pulsowała niczym nabrzmiały wrzód. Zresztą nie tylko czaszka. Ręka – pewnie sobie coś złamał, ale się tym nie przejmował. Serce, boleśnie tłukące się w piersi. I stopa; na miłość boską, czyżby w coś kopnął? Zamachnął się z impetem na odłupany kawałek bruku i

posłał go prosto w środek stada gęsi, które z ogłuszającym syczeniem rzuciły się na niego, bijąc skrzydłami. Zakotłowało się, pierze zmieszane z gęsim łajnem zawirowało w powietrzu i stado rozpierzchło się na wszystkie strony. – Sukinsyn! – wrzasnęła piskliwie gęsiarka i zamachnąwszy się na niego kosturem, wymierzyła mu celny cios prosto w ucho. – Niech cię diabli porwą, brudny sukinsynu! Zawtórował jej chór oburzonych głosów, on zaś skręcił w alejkę, ścigany gniewnymi okrzykami. Potarł bolące ucho i parł naprzód, trzymając się blisko ścian mijanych budynków, obojętny na wszystko poza tym jednym słowem, tłukącym się w skołatanym umyśle. „Sukinsyn”. – Sukinsyn! – wyrzekł na głos, po czym wrzasnął na całe gardło: – Sukinsyn! Sukinsyn! Sukinsyn! – waląc przy tym pięścią w mur. – Kto jest sukinsynem? – spytał zaciekawiony głos za jego plecami. Odwrócił się na pięcie i ujrzał przyglądającą mu się z uwagą młodą kobietę. Powoli omiotła go wzrokiem; jej uwadze nie uszły plamy krwi na gorsie mundurowej kurtki, zielonkawe smugi gęsich odchodów na spodniach i wznosząca się ze wzburzeniem klatka piersiowa. Spojrzenie dotarło do zapinanych na srebrne sprzączki butów i, jeszcze bardziej zaciekawione, spoczęło na jego twarzy. – Ja – wychrypiał z goryczą. – Och, naprawdę? Oderwała się od framugi, o którą się opierała, i przeciąwszy alejkę, stanęła przed nim. Była wysoka i szczupła i miała cudownie sterczące młode piersi, doskonale widoczne pod muślinową bluzką, bo choć przywdziała jedwabną halkę, nie miała gorsetu. Nie miała także czepka, długie włosy swobodnie spływały na ramiona. Dziewka. – Osobiście lubię sukinsynów – odezwała się i musnęła lekko jego ramię. – Jakim to sukinsynem jesteś, mój panie? Podstępnym? Złym? – Żałosnym – odparł i zmarszczył brwi, gdy się roześmiała. Dostrzegła to, lecz się nie przelękła. – Chodź – oznajmiła, ujmując jego rękę. – Widzi mi się, że dobrze by ci zrobił łyczek czegoś mocniejszego. Spostrzegł, że dziewczyna zerka na jego krwawiące, poobijane knykcie i drobnymi białymi ząbkami przygryza dolną wargę. Nie okazała jednak lęku, on zaś bez protestu pozwolił się zaciągnąć do ponurej sieni. Jakie to ma znaczenie? – pomyślał, zdjęty nagle straszliwym znużeniem. Czy cokolwiek ma jeszcze jakieś znaczenie?

3. Kobiety jak zwykle wszystko naprawiają Filadelfia, Chestnut Street 17 William wybiegł z domu niczym błyskawica, zostawiając wszystko w takim stanie, jakby trzasnął piorun. Ja z pewnością czułam się jak ocalała z potężnej nawałnicy, włosy stały mi dęba, nerwy miałam napięte do ostateczności i wymachiwałam rękami w najwyższym wzburzeniu. Wtedy właśnie weszła Jenny Murray i choć jej widok nie powinien być dla mnie szczególnie wielkim szokiem, odebrało mi mowę. Gapiłam się na moją niegdysiejszą szwagierkę – choć prawdę mówiąc, nadal nią jest… ponieważ Jamie żyje. Żyje. Niespełna dziesięć minut temu trzymałam go w ramionach, a wspomnienie jego dotyku

wciąż jeszcze przyprawiało mnie o dreszcz. Mgliście zdawałam sobie sprawę, że uśmiecham się szeroko jak wariatka, pomimo rozmiaru zniszczeń, przeokropnych scen, cierpienia Williama – o ile tak straszliwy wybuch można nazwać cierpieniem – niebezpieczeństwa, w jakim znalazł się Jamie, oraz mego lekkiego zaciekawienia, co też za chwilę powiedzą na to wszystko Jenny bądź pani Figg, kucharka i gospodyni lorda Johna. Pani Figg była krągła, lśniła jak wypolerowany heban i miała nieprzyjemny zwyczaj bezszelestnego zachodzenia człowieka od tyłu. – Co to ma być? – zagrzmiała tuż za plecami Jenny. – Święci pańscy! – Jenny okręciła się na pięcie, robiąc wielkie oczy i chwytając się za serce. – Na miłość boską, kim pani jest? – To pani Figg – odezwałam się, czując absurdalną potrzebę śmiechu pomimo – a może na skutek – niedawnych wydarzeń. – Kucharka lorda Johna Greya. Pani Figg – zwróciłam się do niej – to jest pani Murray, moja… hm, moja… – Twoja szwagierka – oświadczyła Jenny stanowczo, unosząc czarną brew. – O ile z twojej strony nic się nie zmieniło? – Patrzyła na mnie poważnym, szczerym spojrzeniem, a potrzeba śmiechu zamieniła się raptem w równie silną chęć płaczu. Nie przypuszczałam, że akurat ona przyjdzie mi z pomocą w takiej chwili… Odetchnęłam głęboko i wyciągnęłam do niej rękę. – Ależ oczywiście – zapewniłam. W Szkocji rozstałyśmy się w gniewie, ale kiedyś bardzo ją lubiłam i nie zamierzałam zmarnować okazji, by naprawić nasze stosunki. Splotła swoje krótkie silne palce z moimi, które uścisnęła mocno, i ten prosty gest sprawił, że raptem było po wszystkim. Nie trzeba przepraszać ani prosić o wybaczenie. Ona nigdy nie musiała nosić maski, tak jak Jamie. Nieco skośne jak u kota niebieskie oczy, takie same jak brata, zdradzały jej uczucia i myśli. Znała teraz prawdę o tym, kim jestem, i wiedziała, że zawsze kochałam i będę kochać jej brata całym sercem i duszą, pomijając tę drobną niedogodność, iż obecnie jestem żoną innego mężczyzny. Jej pierś zafalowała pod wpływem westchnienia, przymknęła na moment powieki, po czym spojrzała na mnie z uśmiechem. Tylko wargi odrobinę drżały. – No to pięknie – podsumowała krótko pani Figg. Zmrużyła oczy i obróciła się wokół własnej osi, oceniając rozmiary katastrofy. Balustrada u szczytu schodów została oderwana, a połamane poręcze, zadrapania na ścianie i krwawe smugi znaczyły drogę, jaką poruszał się William. Na podłodze walały się odłamki kryształowego żyrandola, mieniąc się świątecznie w strudze blasku, napływającego z otwartych na oścież drzwi wejściowych, pękniętych w kilku miejscach i chwiejących się niebezpiecznie na jednym zawiasie. – Merde na grzance – wymamrotała pani Figg, po czym odwróciła się do mnie gwałtownie, mrużąc jeszcze bardziej paciorkowate oczy. – Gdzie jego lordowska mość? – A – powiedziałam. Już widziałam, że łatwo nie pójdzie. Zachowując najwyższą rezerwę w stosunku do większości ludzi, pani Figg była szczerze oddana Johnowi. Z pewnością nie ucieszy jej wieść, że został porwany przez… – A właśnie, skoro już o tym mowa, to gdzie jest mój brat? – wtrąciła Jenny, rozglądając się dookoła, jakby się spodziewała, że Jamie wygramoli się nagle spod kanapy. – O – wykrztusiłam. – Hmm… Cóż… – Zapowiadało się trudniej, niż przypuszczałam. Ponieważ… – I gdzie mój słodki William? – zapytała pani Figg, węsząc w powietrzu. – Był tu, czuję smród tej jego wody kolońskiej, którą skrapia bieliznę. – Z dezaprobatą trąciła czubkiem buta

kawał tynku, który odpadł od ściany. Zaczerpnęłam głęboki haust powietrza, próbując nie tracić resztek zdrowego rozsądku. – Pani Figg – powiedziałam – czy byłaby pani uprzejma zaparzyć nam wszystkim herbaty? Usiadłyśmy w salonie, pani Figg zaś krążyła między nim a kuchnią, doglądając gotującej się zupy żółwiowej. – Szkoda byłoby przypalić żółwika, nie ma co – oznajmiła z powagą, stawiając na stoliku imbryk w żółtym watowanym kubraczku. – Głównie ze względu na ilość sherry, jaką jego lordowska mość lubi w tej zupie. Poszła prawie cała butelka tego zacnego trunku, więc byłaby to niepowetowana strata. Wnętrzności natychmiast wywróciły mi się na drugą stronę. Zupa żółwiowa z dodatkiem sporej ilości sherry wybitnie kojarzyła mi się z Jamiem, gorączkowym delirium i sposobem, w jaki kołyszący się na falach statek wspomaga akt miłosny. Z kolei kontemplowanie tych wspomnień z pewnością w najmniejszym stopniu nie pomagało skupieniu przed czekającą mnie nieuchronnie rozmową. Potarłam garbek nosa w nadziei rozproszenia niechcianych myśli. Powietrze w domu nadal zdawało się naelektryzowane. – Skoro już mowa o sherry – przemówiłam – bądź też jakimkolwiek innym gatunku mocnego alkoholu, jaki miałaby pani pod ręką, pani Figg… Spojrzała na mnie z namysłem, skinęła głową i sięgnęła po stojącą na kredensie karafkę. – Brandy jest mocniejsza – powiedziała, stawiając ją przede mną. Jenny przyjrzała mi się uważnie, po czym wzięła karafkę i nalała do mojej filiżanki solidną miarkę alkoholu. Podobnie do swojej. – Na wszelki wypadek – oznajmiła, unosząc znacząco brew. Przez chwilę byłyśmy zajęte popijaniem z filiżanek. Wydawało mi się, że będzie potrzeba czegoś skuteczniejszego niż wzmocniona brandy herbatka, by ukoić moje skołatane ostatnimi wydarzeniami nerwy – na przykład laudanum albo wielkiej porcji czystej szkockiej whisky – ale gorący, aromatyczny napój bezsprzecznie mi pomógł. Przyjemne ciepło rozlało się po całym ciele. – O wiele lepiej, prawda? – Jenny odstawiła filiżankę i spojrzała na mnie z wyczekiwaniem. – Może być. – Odetchnęłam i przedstawiłam jej précis porannych wydarzeń. Oczy Jenny niepokojąco przypominały oczy Jamiego. Wysłuchawszy mnie w milczeniu, zamrugała raz, drugi i potrząsnęła głową, jakby chciała sobie w niej przejaśnić. – Zatem Jamie wyjechał z twoim lordem Johnem, ściga ich armia brytyjska, wysoki, gotujący się z wściekłości chłopak, którego spotkałam na schodach, jest synem Jamiego – o tak, to oczywiste, ślepy by zauważył – a w mieście roi się od brytyjskich żołnierzy. Czy to już wszystko? – To niezupełnie mój lord John – odparłam. – Ale owszem, sytuacja mniej więcej tak właśnie wygląda. Domyślam się, że to Jamie powiedział ci o Williamie? – Zgadza się. – Uśmiechnęła się do mnie szeroko znad filiżanki z herbatą. – Bardzo się uradowałam. Co jednak trapi tego chłopaka? Sprawiał wrażenie, że nie ustąpiłby z drogi niedźwiedziowi. – Co ja słyszę? – przerwała nam pani Figg. Głośno postawiła na stoliku tacę ze srebrnym dzbanuszkiem na mleko i cukiernicą, która zachwiała się niebezpiecznie. – Czyim synem jest William? Upiłam łyk herbaty na uspokojenie. Pani Figg wiedziała, że byłam żoną niejakiego Jamesa Frasera, teoretycznie po nim owdowiałą. Na tym wszakże jej wiedza się kończyła. – Otóż – zaczęłam, gdy udało mi się już wydobyć głos – widziała tu pani zapewne przed

chwilą wysokiego rudowłosego dżentelmena? – Owszem. – Pani Figg mierzyła mnie niezbyt przychylnym spojrzeniem. – Czy dobrze mu się pani przypatrzyła? – Nie zwróciłam specjalnej uwagi na jego twarz, gdy stanął w drzwiach, pytając o panią, ale za to dokładnie widziałam jego plecy, kiedy przepchnął się obok mnie i popędził na górę. – Prawdopodobnie z tej perspektywy podobieństwo mniej rzuca się w oczy. – Znów upiłam solidny łyk herbaty. – Otóż – powtórzyłam – ów dżentelmen nazywa się James Fraser i jest moim… ee… moim… – Nie mogłam użyć określenia „pierwszy mąż”, podobnie jak i „ostatni” ani też, niestety, „najnowszy”. Zdecydowałam się więc na wersję najprostszą. – Moim mężem. A także… ojcem Williama. Pani Figg bezgłośnie poruszała ustami. Cofnęła się powoli i z miękkim sapnięciem opadła na otomanę do robótek ręcznych. – Czy William o tym wie? – zapytała po chwili namysłu. – Teraz już tak – odrzekłam, nieznacznym ruchem wskazując na zniszczenia dokonane na schodach, doskonale widoczne z salonu, w którym siedziałyśmy. – Merde na… To znaczy, Baranku Boży, miej nas w swojej opiece. – Drugi mąż pani Figg był pastorem metodystów, stąd te jej pobożne wtręty, tyle że pierwszy był francuskim hazardzistą. Wbiła we mnie wzrok niczym parę sztyletów. – Pani jest jego matką? Zakrztusiłam się łykiem herbaty. – Nie – odparłam, ocierając brodę lnianą serwetką. – To nie jest aż tak skomplikowane. – Było dokładnie na odwrót, ale nie zamierzałam wyjaśniać, skąd się wziął Willie, ani pani Figg, ani Jenny. Jamie wyznał jej zresztą, kim była matka Williama, wątpiłam jednak, czy opisał okoliczności, w jakich owa kobieta, Geneva Dunsany, zwabiła go do swojego łoża, grożąc rodzinie jego siostry. Żaden prawdziwy mężczyzna nie zechce przyznać, że dał się skutecznie zaszantażować osiemnastoletniemu dziewczęciu. – Lord John został prawnym opiekunem Williama po śmierci dziadka chłopaka, wówczas też ożenił się z lady Isobel Dunsany, siostrą matki Williego. Wychowywała ona siostrzeńca, gdyż jego matka zmarła przy porodzie. Oboje z lordem Johnem byli dla niego czułymi rodzicami. Isobel osierociła chłopca, gdy miał jakieś jedenaście lat. Pani Figg przyjęła te wyjaśnienia ze zrozumieniem, nie dała się jednak odciągnąć od głównego wątku. – James Fraser – powiedziała, postukując palcami w kolano i kiwając oskarżycielsko głową do Jenny. – Jakim cudem on żyje? Doszły nas słuchy, że utonął. – Przeniosła na mnie pełen potępienia wzrok. – Myślałam, że jego lordowska mość rzuci się do morza, kiedy się o tym dowiedział. Zadrżałam na to wspomnienie i na moment zamknęłam oczy. Choć nadal czułam ciepły dotyk Jamiego, a serce radowało się jego niedawnym widokiem, trudno mi było nie przeżywać na nowo straszliwego bólu, z jakim przyjęłam wieść o jego śmierci w odmętach. – Mogę oświecić panią przynajmniej w tej kwestii. Otworzyłam oczy i ujrzałam, że Jenny wrzuca kostkę cukru do świeżo nalanej herbaty, kiwając głową do pani Figg. – Ja i mój brat mieliśmy wypłynąć z Brestu statkiem zwącym się „Euterpe” – zaczęła opowieść. – Ale kapitan, złodziej o czarnym sercu, wyszedł z portu bez nas. No i doigrał się – orzekła, marszcząc brwi. W istocie. „Euterpe” zatonęła podczas sztormu na Atlantyku, nikt nie zdołał się uratować. Tak przynajmniej powiedziano mnie i Johnowi Greyowi. – Jamie znalazł dla nas inny statek, który wysadził nas na ląd w Wirginii. Musieliśmy

posuwać się w górę wybrzeża już to wozem konnym, już to łodzią, pilnując, by trzymać się z dala od żołnierzy. Te igiełki przeciw chorobie morskiej, które dałaś Jamiemu, zdziałały cuda – wtrąciła skierowaną do mnie pochwałę. – Pokazał mi, jak mam je wkłuwać. Wczoraj przybyliśmy do Filadelfii – ciągnęła – i nocą niczym para złodziei zakradliśmy się do miasta. Skierowaliśmy się prosto do drukarni Fergusa. Dobry Boże, dziesiątki razy myślałam, że serce wyskoczy mi z piersi! Uśmiechnęła się na to wspomnienie, a mnie uderzyła zmiana, jaka w niej zaszła. Na jej twarzy wciąż widniał cień smutku, była chuda i zmęczona podróżą, lecz potworne napięcie, związane z długim umieraniem jej męża Iana, zelżało. Znów miała rumieńce i jasne spojrzenie, jakie widziałam u niej przy naszym poznaniu przed trzydziestu laty. Pomyślałam, że odnalazła wreszcie spokój, i poczułam wdzięczność kojącą mą duszę. – …Jamie stuka do tylnego wejścia, lecz nikt się nie odzywa, choć przez szpary w okiennicach widzimy blask ognia. No więc stuka ponownie, tym razem do rytmu – Jenny zabębniła lekko w blat stolika, bump-ba-da-bump-ba-da-bump-bump-bump, a mnie ścisnęło się serce, bo rozpoznałam temat z Samotnego jeźdźca, którego nauczyła go Brianna. – Po pewnym czasie – ciągnęła – kobiecy głos krzyknął głośno: „Kto tam?!”, na co Jamie odpowiedział po gaelicku: „Twój ojciec, moja córko, a zarazem zdrożony, zziębnięty, mokry i bardzo głodny człowiek”. Albowiem lało jak z cebra i oboje byliśmy przemoczeni do suchej nitki. Odchyliła się do tyłu, wyraźnie rada z opowieści. – Wtedy drzwi uchyliły się odrobinę i ukazała się Marsali z wielgachnym pistoletem, a za nią jej dwie dziewczyny w groźnej postawie archaniołów, z drewnianymi pałkami w rękach, gotowe przejechać złodziejowi po piszczelach. Jak tylko zobaczyły Jamiego, wszystkie trzy wrzasnęły tak głośno, że umarły by się obudził, rzuciły się na niego i wciągnęły do środka, paplając jedna przez drugą, wykrzykując powitania i pytając, czy aby nie jest duchem i czemu się nie utopił, i właśnie wtedy dowiedzieliśmy się, że „Euterpe” zatonęła. – Przeżegnała się, kręcąc głową. – Biedacy, niech spoczywają w spokoju. Ja również uczyniłam znak krzyża i pochwyciłam przy tym kose spojrzenie pani Figg; nie wiedziała, że jestem papistką. – Oczywiście ja także weszłam do środka – mówiła dalej Jenny – i stałam niezauważona, podczas gdy wszyscy dawaj się przekrzykiwać i latać po całym domu w poszukiwaniu suchego przyodziewku i gorących napojów. Rozglądałam się dokoła, bo jeszcze nigdy nie byłam w drukarni i zapach papieru, ołowiu i farby drukarskiej był dla mnie nowością, aż tu nagle czyjaś rączka ciągnie mnie za spódnicę i śliczny chłopaczek zagaduje: „A kim pani jest, madame? Czy chciałaby się pani napić cydru?”. – Henri-Christian – mruknęłam, uśmiechając się na wspomnienie najmłodszego dziecka Marsali, a Jenny przytaknęła. – „Jestem twoją babcią, synku, mam na imię Janet”, powiadam, a jego oczy robią się okrągłe jak spodki, wrzeszczy piskliwie i rzuca się na mnie, obejmując za nogi tak mocno, że tracę równowagę i upadam na kanapę. Mam na tyłku siniak wielkości twojej dłoni – zwróciła się do mnie półgębkiem. Poczułam, że napięcie, którego istnienia sobie nie uświadamiałam, nieco ze mnie opadło. Jenny wiedziała, rzecz jasna, że Henri-Christian urodził się karłem, ale wiedzieć, a przekonać się na własne oczy to nie to samo. Najwyraźniej jednak nie dla niej. Pani Figg przysłuchiwała się tej relacji z zainteresowaniem, zachowując jednakowoż rezerwę. Na wzmiankę o drukarni wyraźnie się nastroszyła. – Ci ludzie… Marsali jest w takim razie pani córką, ma’am? – Czytałam w jej myślach. Cała Filadelfia wiedziała, że Jamie jest rebeliantem, a co za tym idzie, pewnie ja także. To

właśnie groźba natychmiastowego aresztowania mnie w związku z zamieszkami po rzekomej śmierci Jamiego skłoniła Johna, aby nalegać na nasze małżeństwo. Wzmianka o istnieniu drukarni w okupowanej przez Brytyjczyków Filadelfii prowokowała pytania, co takiego jest mianowicie drukowane i przez kogo. – Nie, jej mąż jest adoptowanym synem mojego brata – wytłumaczyła Jenny. – Ja jednak wychowywałam Fergusa od małego, więc jest również moim przybranym synem. Tak my, górale szkoccy, rozumiemy więzi pokrewieństwa. Pani Figg zamrugała nerwowo. Do tej pory dzielnie usiłowała porządkować w pamięci listę kolejnych postaci, teraz jednak dała sobie z tym spokój i tylko energicznie pokręciła głową, zamiatając przy tym różowymi wstążkami u czepka. – W takim razie dokąd, u diabła, to znaczy, na Boga, udał się pani brat ze szlachetnym lordem? – zadała pytanie. – Czyżby do wspomnianej drukarni? – Wątpię – odparłam. – Prawdopodobnie wyjechał z miasta, wykorzystując Johna, to znaczy jego lordowską mość, jako zakładnika, aby w razie czego bezpiecznie ominąć posterunki. Zapewne puści go wolno, gdy oddalą się na znaczną odległość. Pani Figg mruknęłą z dezaprobatą. – A może skieruje się do Valley Forge i odda go w ręce rebeliantów. – O, nie wydaje mi się – wtrąciła pocieszająco Jenny. – Na co im on, sama powiedz? Pani Figg żachnęła się z oburzenia, że ktoś mógłby nie cenić jego lordowskiej mości tak wysoko jak ona, lecz po chwili dąsania się uznała, że to całkiem możliwe. – Nie miał na sobie munduru, prawda, proszę pani? – zapytała mnie, marszcząc brwi. Potrząsnęłam głową. John nie był w służbie czynnej. Miał status dyplomaty, choć ściśle biorąc, nie przestał być podpułkownikiem w pułku swego brata, w związku z czym zdarzało mu się wkładać mundur z okazji ceremonialnych lub gdy chciał wywrzeć szczególne wrażenie, lecz oficjalnie wystąpił z armii i w zwykłym ubraniu byłby raczej wzięty za cywila, a nie za byłego żołnierza, stąd też wątpliwe, by zainteresowały się nim wojska generała Waszyngtona, stacjonujące w Valley Forge. Zresztą nie sądziłam, by Jamie tam właśnie się udał. Wiedziałam bez cienia wątpliwości, że wróci tutaj. Po mnie. Ta myśl rozkwitła w mym podbrzuszu i rozlała się falą gorąca po całym ciele, więc szybko nachyliłam twarz nad filiżanką, by ukryć jaskrawy rumieniec. Jamie żyje. Pieściłam te słowa, tuliłam je w sercu. Żyje. Choć radowała mnie wizyta Jenny, a zwłaszcza wyciągnięcie w moją stronę gałązki oliwnej, w istocie pragnęłam pobiec na górę, zamknąć się w swojej sypialni i oparłszy się mocno o ścianę, przeżywać wciąż na nowo każdą sekundę, jaka nastąpiła po tym, gdy wszedł do pokoju, wziął mnie w ramiona i całował, przyciskając do ściany, a jego obecność, raptem tak zwyczajna, choć przecież nieoczekiwana, oszołomiła mnie tak silnie, że zakręciło mi się w głowie i byłabym upadła, gdyby mnie nie podtrzymał. On żyje, powtarzałam w duchu. Żyje. Nic innego nie miało znaczenia. Chociaż przemknęło mi krótko przez myśl, jak też postąpił z Johnem.

4. Nie zadawaj pytań, na które nie chcesz poznać odpowiedzi W lasach, godzinę drogi od Filadelfii John Grey z rezygnacją przyjmował myśl o śmierci. Spodziewał się jej od momentu, gdy

wypalił: „Poznałem cieleśnie twoją żonę”. Zadawał sobie tylko pytanie, czy Fraser go zastrzeli, pchnie nożem, czy też raczej udusi gołymi rękami. To, że zraniony małżonek popatrzy na niego bez emocji i spyta krótko: „Naprawdę? Dlaczego?”, było nie tylko nieoczekiwane, lecz także… haniebne. Bezsprzecznie obraźliwe. – Dlaczego? – powtórzył John Grey z niedowierzaniem. – Czy powiedziałeś: dlaczego? – W rzeczy samej. I chętnie posłucham odpowiedzi. Teraz, kiedy Grey otworzył oboje oczu, dostrzegał, że zewnętrzny spokój Frasera nie jest wcale tak niezachwiany, jak się wydawało. Na skroni pulsowała mu żyłka i przeniósł ciężar z nogi na nogę, jak człowiek, który spodziewa się burdy w gospodzie; nie chce wprawdzie używać przemocy, lecz sposobi się na tę okoliczność. Grey poczuł się przez to dziwnie uspokojony. – Co masz na myśli mówiąc: dlaczego, do jasnej cholery? – spytał z nagłą irytacją. – I jakim cudem nie jesteś martwy, co? – Sam często się nad tym zastanawiam – odrzekł Fraser uprzejmie. – Domyślam się, że byłeś pewien, iż nie żyję? – Owszem, tak samo zresztą twoja żona! Czy zdajesz sobie sprawę, jak tragicznym ciosem była dla niej wiadomość o twojej śmierci? Ciemnobłękitne oczy zwęziły się odrobinę. – Czy sugerujesz, że przeżyła to tak ciężko, iż postradała zmysły i siłą wciągnęła cię do swojego łoża? Ponieważ – ciągnął, nie dając wzburzonemu Greyowi czasu na odpowiedź – o ile nie mylę się całkowicie co do zalet twego charakteru, jedynie przemoc mogłaby cię skłonić do podjęcia takiego działania. A może jednak jestem w błędzie? Oczy pozostały zwężone. Grey wpatrywał się w nie bez mrugnięcia. Po chwili przymknął powieki i mocno potarł twarz obiema rękami, jak człowiek obudzony z koszmaru. Opuścił ręce i otworzył oczy. – Nie mylisz się – odrzekł przez zaciśnięte zęby. – A jednak jesteś w błędzie. Fraser uniósł krzaczaste brwi, zdaniem Greya prawdziwie zdumiony. – Poszedłeś do niej, ponieważ… Wskutek pożądania? – spytał podniesionym głosem. – A ona cię wpuściła? Za nic w to nie uwierzę! Rumieniec piął się po opalonej szyi jak pnącze róży. Grey nieraz widywał już tę reakcję i lekkomyślnie uznał, że najlepszą – i jedyną – obroną będzie pierwszemu stracić opanowanie. Uchwycił się tego z prawdziwą ulgą. – Myśleliśmy, że nie żyjesz, ty cholerny głupku! – wykrzyknął z furią. – Oboje byliśmy o tym przekonani! Miałeś być martwy! Pewnego wieczora wypiliśmy stanowczo za dużo… naprawdę przesadziliśmy… Rozmawialiśmy o tobie i… Cholera, nie kochaliśmy się wcale ze sobą, oboje pieprzyliśmy się z tobą! Na twarzy Frasera odmalowała się kompletna konsternacja, bezgłośnie otworzył usta. Przez ułamek sekundy Grey rozkoszował się tym widokiem, po czym pięść wielka jak bochen trafiła go pod żebro i runął w tył, przeszedł chwiejnie kilka kroków i zwalił się ciężko na ziemię. Leżał bez tchu wśród zeschłych liści, łowiąc ustami powietrze jak ryba wyrzucona na piasek. Niech będzie, pomyślał. A zatem gołe ręce. W tej samej chwili ręce chwyciły go za kołnierz i mocnym szarpnięciem postawiły na nogi. Udało mu się utrzymać pion, płuca dostały pierwszy haust powietrza. Twarz Frasera znajdowała się o kilka centymetrów od jego twarzy. Tak blisko, że nie mógł rozeznać jej wyrazu, widział jedynie dwoje nabiegłych krwią niebieskich oczu, z których wyzierało szaleństwo. To wystarczyło. Czuł się teraz całkiem spokojny. To nie potrwa długo. – Opowiesz mi szczegółowo, co wtedy zaszło, ty mały brudny zboczeńcu – szepnął Fraser, owiewając Greya gorącym, cuchnącym piwem oddechem. Potrząsnął go lekko za

ramiona. – Przytoczysz każde słowo. Każdy gest. Wszystko. Grey odzyskał już mowę. – Nie – odparł z uporem. – No dalej, możesz mnie zabić. Fraser potrząsnął nim tak silnie, że zęby zagrzechotały boleśnie i ugryzł się w język. Wydał zduszony jęk, a cios, którego nie przewidział, trafił go w lewe oko. Znowu upadł na ziemię, przed oczami zatańczyła feeria barw i czarnych punkcików, w nozdrza uderzył przenikliwy odór rozkładu i pleśni. Fraser jeszcze raz szarpnął go za kołnierz i postawił na nogi, po czym znieruchomiał, próbując się prawdopodobnie zastanowić, jak dalej poprowadzić proces wiwisekcji. Grey miał w uszach szum krwi i ciężkie dyszenie Frasera, niczego więc nie usłyszał, kiedy jednak ostrożnie odemknął zdrowe oko, by ocenić, skąd przyjdzie kolejny cios, dostrzegł nieznajomego mężczyznę. Zza pobliskiego drzewa wychylał się potężnie zbudowany brudny włóczęga w wystrzępionej koszuli, gapiąc się na nich tępo. – Jethro! – krzyknął, zaciskając dłonie na strzelbie. Z zarośli wyłoniła się grupa mężczyzn. Kilku miało na sobie obszarpane mundury, ale większość ubrania cywilne, chociaż z dodatkiem dziwacznych „wolnościowych” czapek, zrobionych z wełny na drutach, ciasno dopasowanych na czołach i uszach. W załzawionych oczach Greya prezentowali się jak groźni bliźniacy. Żony, których dziełem były zapewne owe nakrycia głowy, wydziergały na otokach hasła: WOLNOŚĆ i NIEPODLEGŁOŚĆ, aczkolwiek jedna szczególnie krwiożercza osóbka opatrzyła mężowską czapkę rozkazem: ZABIJ! Grey spostrzegł, że jej właściciel jest mężczyzną drobnej budowy i wzrostu, w okularach o połamanych oprawkach. Na dźwięk kroków Fraser znieruchomiał, po czym odwrócił się jak niedźwiedź osaczony przez sforę psów. Psy przystanęły raptownie w bezpiecznej odległości. Grey przycisnął rękę do wątroby, która wedle jego mniemania prawdopodobnie była pęknięta, i ciężko dyszał. Wiedział, że musi jak najprędzej odzyskać oddech i mowę. – Ktoś ty?! – zawołał jeden z mężczyzn, wojowniczo dziabiąc Jamiego końcem długiego kija. – Pułkownik James Fraser, karabinierzy Morgana – odrzekł chłodno Fraser, ignorując zaczepkę. – A ty? Na twarzy mężczyzny odmalował się niepokój, szybko jednak pokryty chełpliwością w głosie. – Kapral Jethro Woodbine, zwiadowcy Dunninga – odpowiedział szorstko. Skinął głową w stronę swych towarzyszy, którzy natychmiast otoczyli polanę. – Kim jest pański jeniec? Grey poczuł skurcz żołądka, bolesny, zważywszy na żałosny stan wątroby. Nie czekając, aż Jamie się odezwie, odrzekł przez zaciśnięte zęby: – Jestem lord John Grey, choć to wcale nie twój interes. – Myśli skakały mu po głowie jak pchły, usiłował bowiem wykalkulować, czy szanse na przeżycie są większe z Jamiem Fraserem, czy raczej z bandą obszarpańców. Jeszcze przed chwilą był pogodzony z myślą, że zginie z ręki Jamiego, lecz jak to często bywa, zamysł wydawał się bardziej atrakcyjny niż jego realizacja. Odpowiedź wprawiła chyba mężczyzn w zakłopotanie, zaczęli bowiem szeptać i popatrywać na niego z powątpiewaniem. – Nie ma na sobie munduru – rzekł jeden półgłosem do kolegi. – Chyba nie jest żołnierzem. A skoro tak, to nic on nas nie obchodzi, prawda? – Przeciwnie, obchodzi – oświadczył Woodbine, odzyskując pewność siebie. – A jeśli pułkownik Fraser wziął go do niewoli, to przypuszczam, że miał dobry powód? – Mimo woli

podniósł pytająco głos. Jamie nie odpowiedział, nie spuszczając wzroku z Greya. – To żołnierz. – Głowy obróciły się gwałtownie, by sprawdzić, kto przemówił. Okazało się, że to niski człowieczek w popękanych okularach, które przytrzymywał ręką, by móc lepiej widzieć Greya. Wodnisto niebieskie oko przyjrzało mu się uważnie i mężczyzna skinął, tym razem z większą pewnością. – To żołnierz – powtórzył. – Widziałem go w Filadelfii, jak siedział w mundurze na ganku domu przy Chestnut Street, tak blisko jak teraz. Jest oficerem – dodał niepotrzebnie. – Mylisz się, on wcale nie jest żołnierzem – zaprzeczył Fraser, świdrując człowieczka stanowczym spojrzeniem. – Przecież go widziałem – wymamrotał mężczyzna. – Na własne oczy. Miał złoty galon – dodał niemal niesłyszalnym szeptem, spuszczając wzrok. – Aha. – Jethro Woodbine zbliżył się do Greya i przyjrzał mu się badawczo. – Czy zechciałby pan to wytłumaczyć, lordzie Grey? – Lordzie Johnie – odparł Grey opryskliwie i dyskretnie usunął z ust kawałek zeschłego liścia. – Nie jestem członkiem Izby Lordów, jest nim mój starszy brat. Grey to moje nazwisko rodowe. Owszem, byłem kiedyś żołnierzem, nadal mam rangę podpułkownika, ale skończyłem już czynną służbę. Czy to wystarczy, czy też pragnie się pan dowiedzieć, co jadłem dzisiaj na śniadanie? Celowo starał się ich poróżnić, podjął już bowiem decyzję, choć jeszcze nie w pełni świadomie: wolał się udać z Woodbine’em i znosić jego dalsze nieufne wypytywania niż zostać tutaj, zdany na łaskę Jamiego Frasera. Fraser przyglądał mu się bacznie spod zmrużonych powiek. Grey z trudem zwalczył chęć odwrócenia wzroku. To szczera prawda – powtarzał wyzywająco w duchu. Powiedziałem ci szczerą prawdę. Więc teraz już wiesz. A owszem – odpowiadało posępne spojrzenie Frasera. Wydaje ci się, że będę tak sobie z tym żył? – On nie jest żołnierzem – odezwał się Fraser z uporem, celowo odwracając się plecami do Greya i całą uwagę skupiając na Woodbinie. – Jest moim jeńcem, ponieważ pragnę mu zadać kilka pytań. – W jakiej sprawie? – To nie pańska rzecz, panie Woodbine – odparł Jamie cichym, ale groźnym tonem. Jethro Woodbine nie zamierzał jednak pozwolić, by ktokolwiek rozstawiał go po kątach. – Sam będę decydował, co jest moją rzeczą, a co nie. Sir – dodał po wyraźnej pauzie. – Skąd niby mamy wiedzieć, że jest pan tym, za kogo się podaje, hę? Nie nosi pan munduru. Czy któryś z was, koledzy, zna tego człowieka? Koledzy, zagadnięci w ten sposób, popatrzyli po sobie niepewnie, parę głów pokręciło się przecząco. – No cóż – oznajmił ośmielony Woodbine. – Skoro nie potrafi pan dowieść, kim jest pański jeniec, to myślę, że zabierzemy go teraz do obozu i porządnie wypytamy. – Uśmiechnął się nieprzyjemnie pod wpływem myśli, która widocznie przyszła mu nagle do głowy. – Może powinniśmy zabrać także i pana… Fraser stał nieruchomo, oddychając powoli i przyglądając się Woodbine’owi wzrokiem tygrysa, który ma przed sobą jeża: tak, mógłby go pożreć, ale czy warto narażać się na taką niedogodność? – Bierzcie go, jeśli chcecie – przemówił, odstępując od Greya. – Mam inne, niecierpiące zwłoki sprawy. Woodbine spodziewał się sprzeczki; zamrugał, zaskoczony, i uniósł nieco swój kij, ale się

nie odezwał, gdy Fraser skierował kroki w stronę lasu. Dotarłszy do linii drzew, Jamie odwrócił się i posłał Greyowi mroczne spojrzenie. – Jeszcze ze sobą nie skończyliśmy, sir – powiedział. Grey wyprostował się z wysiłkiem, próbując ignorować obolałą wątrobę i łzy cieknące z podbitego oka. – Do usług, sir – odwarknął. Fraser spiorunował go wzrokiem i wkroczył między drzewa, zupełnie nie zwracając uwagi na Woodbine’a i jego ludzi. Niektórzy z nich spojrzeli na kaprala, na którego twarzy malowało się niezdecydowanie. Grey go nie podzielał. Zanim wysoka postać Frasera na dobre znikła mu z oczu, przyłożył zwinięte dłonie do ust i krzyknął: – Ni diabła nie jest mi przykro!

5. Młodzieńcze namiętności Chociaż Jenny z ogromnym zaciekawieniem słuchała opowieści o Williamie i dramatycznych okolicznościach, w jakich dowiedział się, kto jest jego ojcem, jej prawdziwe zainteresowanie tyczyło innego młodzieńca. – Czy wiesz, gdzie przebywa Młody Ian? – spytała ciekawie. – I czy odnalazł tę młodą kobietę, kwakierkę, o której opowiadał ojcu? Uspokoiłam się nieco na te słowa; Młody Ian i Rachel Hunter nie znajdowali się, dzięki Bogu, na liście osób mogących stworzyć potencjalnie groźne sytuacje. Przynajmniej jeszcze nie teraz. – Tak, odnalazł ją – odrzekłam z uśmiechem. – Co się zaś tyczy tego, gdzie obecnie przebywa… Nie widziałam go od wielu dni, ale to nic nadzwyczajnego, gdyż często wyjeżdża na dość długo. Czasem działa jako zwiadowca Armii Kontynentalnej, chociaż ostatnio rzadko jest taka potrzeba, od dawna bowiem wojsko przebywa na zimowej kwaterze w Valley Forge. Ze względu na Rachel Ian spędza tam jednak sporo czasu. – Jak to? – zdziwiła się Jenny – A cóż ona tam robi? Czy kwakrzy nie potępiają wojen i przemocy? – Na ogół tak, ale jej brat Denzell jest lekarzem wojskowym, i to prawdziwym lekarzem, a nie felczerem czy weterynarzem, jacy zazwyczaj trafiają do armii, i od listopada przebywa w Valley Forge. Rachel czasem bywa w Filadelfii. Może swobodnie przekraczać posterunki, więc przynosi ze sobą żywność i inne artykuły pierwszej potrzeby. Głównie jednak pracuje z Dennym, pomaga mu pielęgnować pacjentów, więc widuje się ją tutaj raczej rzadko. – Opowiedz mi o niej – poprosiła Jenny, nachylając się do mnie z uwagą. – Czy to dobra dziewczyna? Jak sądzisz, czy kocha Młodego Iana? Z tego, co on mi mówił, jest w niej bez pamięci zakochany, lecz jeszcze jej tego nie powiedział, nie wie bowiem, jak ona to przyjmie… Nie jest pewien, czy będzie chciała mieć z nim do czynienia… zważywszy na to, kim jest. – Krótki, zamaszysty gest opisywał całą historię i charakter Młodego Iana, od czasów chłopaka z Highland do wojownika Mohawków. – Dobry Bóg wie, że nigdy nie będzie z niego przyzwoity kwakier, i spodziewam się, że Młody Ian także jest tego świadomy. Roześmiałam się na tę myśl, choć w gruncie rzeczy sprawa była poważna; nie wiedziałam, jak rada starszych kwakrów może przyjąć propozycję takiego związku, choć byłam skłonna przypuszczać, iż reakcje mogą być pełne rezerwy. Oczywiście nie wiedziałam nic na temat małżeństw kwakrów. – To bardzo dobra dziewczyna – pośpieszyłam z zapewnieniem. – Szalenie wrażliwa, inteligentna i najwyraźniej zakochana w Ianie, choć nie przypuszczam, żeby mu to wyjawiła. – Hm… Czy znasz jej rodziców?

– Nie, oboje zmarli, gdy była jeszcze mała. Wychowała ją owdowiała kwakierka, a kiedy Rachel dorosła, zaczęła prowadzić dom bratu. Miała wtedy szesnaście lat. – Mowa o tej małej kwakierce? – Pani Figg wniosła wazon letnich róż, roztaczających słodki zapach mirry. Jenny wciągnęła haust aromatycznego powietrza i usiadła prosto. – Mercy Woodcock wysoko ją ceni. Dziewczyna odwiedza jej dom zawsze, kiedy przyjeżdża do miasta. Składa wizytę temu młodzieńcowi. – Młodzieńcowi? – spytała Jenny, ściągając brwi ze zdziwieniem. – Chodzi o Henry’ego, kuzyna Williama – pośpieszyłam z wyjaśnieniem. – Denzell i ja przeprowadziliśmy na nim w zimie trudną operację. Rachel zna zarówno Williama, jak i Henry’ego; bardzo miło z jej strony, że sprawdza, jak chłopak się czuje. Pani Woodcock wynajmuje mu mieszkanie. Przypomniało mi się, że sama zamierzałam dziś odwiedzić Henry’ego. Chodziły słuchy o wycofaniu się Brytyjczyków z miasta i musiałam sprawdzić, czy jego stan jest na tyle dobry, by mógł ruszyć w podróż. Gdy zajrzałam do niego przed tygodniem, czuł się nieźle, ale mógł zrobić ledwie kilka kroków, wsparty na ramieniu pani Woodcock. A co z Mercy Woodcock? – pomyślałam, czując nieprzyjemny skurcz w żołądku. Zarówno dla mnie, jak i dla Johna było całkowicie jasne, że między wolną czarnoskórą kobietą i jej młodym, arystokratycznym lokatorem rozwija się poważne i coraz głębsze uczucie. Poznałam męża Mercy, ciężko rannego, przed rokiem, podczas wyjścia z Fortu Ticonderoga, a ponieważ kontakt się urwał i wszelki słuch o nim zaginął, przypuszczałam, że dostał się do angielskiej niewoli i wkrótce umarł. Mimo to możliwość cudownego zmartwychwstania Waltera Woodcocka – ostatecznie takie rzeczy się zdarzają, pomyślałam, czując, jak rośnie we mnie bańka radości – była najmniejszym problemem. Nie mogłam sobie wyobrazić, że brat Johna, szalenie stanowczy książę Pardloe, ucieszy się na wieść, iż jego najmłodszy syn zamierza się ożenić z wdową po stolarzu, pomijając już kolor jej skóry. A skoro mowa o kwakrach, była jeszcze przecież jego córka Dottie, zaręczona z Denzellem Hunterem. Ciekawe, co książę sądzi na ten temat. John, który lubił zakłady, obstawiał wybuch piekielnej awantury. Potrząsnęłam głową, odganiając niepotrzebne myśli o sprawach, na które nie miałam żadnego wpływu. Podczas mej krótkiej zadumy Jenny i pani Figg wdały się w rozmowę o Williamie i jego nagłym zniknięciu ze sceny. – Dokąd też on się udał, bardzom ciekawa. – Pani Figg przeniosła zatroskany wzrok na ścianę przy schodach, na której pozostały pobrudzone krwią ślady po pięściach Williama. – Poszedł poszukać flaszki, bijatyki albo kobiety – oznajmiła Jenny z niezachwianą pewnością żony, siostry i matki kilku synów. – Bądź też wszystkiego naraz. Aleja Elfretha Minęło południe, a jedynym odgłosem, jaki dochodził Williama, gdy nieznajoma wiodła go wydeptanymi schodami na górę do swego pokoju, były ściszone kobiece śmiechy i rozmowy. W salonie, przez który przeszli, było pusto, nikt też za nimi nie wyjrzał. William doznał osobliwego wrażenia, że jest niewidzialny. Przyniosło mu ono pociechę; nie mógł znieść samego siebie. Dziewczyna weszła pierwsza i otworzyła okiennice. Chciał ją poprosić, by je na powrót zamknęła; w jaskrawym blasku słońca czuł się straszliwie odsłonięty i bezbronny. Lecz przecież było lato, a pokój gorący i duszny, William zdążył się już obficie spocić. Wionęło świeże powietrze, ciężkie od zapachu drzewnych soków po niedawnym deszczu. Promienie słońca

zalśniły na czubku głowy dziewczyny niczym na gładkiej powierzchni świeżo wyjętego z łupiny kasztana. Odwróciła się do niego z uśmiechem. – No, wszystko po kolei – oznajmiła z ożywieniem. – Zdejmij kurtkę i kamizelkę, bo się udusisz. – Nie czekając, aż William skorzysta z jej propozycji, podeszła do stojącej na zniszczonym drewnianym blacie miski i nalała do niej wody z dużego dzbana. Gestem przywołała Williama do tej umywalni, pokazując mu leżący tam ręcznik i kawałek mydła. – Przyniosę nam coś do picia, dobrze? – Odeszła, znowu nie czekając na odpowiedź. Bose stopy zatupały na drewnianych stopniach schodów. William odruchowo zaczął się rozbierać. Tępo rzucił okiem na miskę, ale potem przypomniał sobie, że w lepszych przybytkach oczekiwano, iż to mężczyzna pierwszy obmyje części intymne. Zetknął się już raz wcześniej z tym obyczajem, wówczas jednak to dziewka dokonała za niego aktu ablucji, namydliwszy go tak dokładnie i skutecznie, że nasienie wytrysnęło wprost do miski. Na to wspomnienie twarz Williama oblekła się rumieńcem. Zaczął rozpinać rozporek tak niecierpliwie, że urwał guzik. Nadal był roztrzęsiony, trawiony gorączką, lecz teraz miało to więcej wspólnego z pożądaniem. Klnąc pod nosem, szarpał odzież drżącymi palcami, a pokaleczone kostki przywiodły mu na myśl bezceremonialne opuszczenie domu ojca… Nie, nie ojca. Lorda Johna. – Ty cholerny sukinsynu! – wymamrotał z furią. – Wiedziałeś! Wiedziałeś przez cały ten czas! – Rozwścieczyło go to nawet bardziej niż przerażające wieści o tym, czyim właściwie jest synem. Ojczym, którego tak bardzo kochał, któremu ufał bardziej niż komukolwiek na świecie – lord John przeklęty Grey! – okłamywał go przez całe życie! Wszyscy go okłamali. Wszyscy. Poczuł się tak, jakby załamała się pod nim skorupa zmarzniętego śniegu i nieoczekiwanie wpadł do lodowatej rzeki. Dusił się pod lodem w czarnej otchłani, bezradny, nie mogąc wydobyć głosu, a serce ściskał coraz mocniej śmiertelny chłód. Dobiegł go z tyłu jakiś szmer, więc instynktownie okręcił się na pięcie, i dopiero przestraszona twarz młodej dziewki uświadomiła mu, że stoi czerwony, zapłakany, z rozpiętym rozporkiem i mokrym przyrodzeniem w ręku. – Wynoś się – wychrypiał, gorączkowo usiłując uporządkować ubranie. Nie posłuchała, lecz zbliżyła się do niego, trzymając w jednej ręce karafkę, a w drugiej dwa cynowe kubki. – Czy dobrze się czujesz? – spytała, zerkając na niego z ukosa. – Chcesz, naleję ci miarkę trunku. A potem mi wszystko opowiesz. – Nie! Podeszła jeszcze bliżej, tym razem powoli, niepewnie. Dojrzał przez łzy, że wargi drgnęły jej lekko na widok żałosnego stanu jego męskości. – Chciałam, żebyś obmył te pokaleczone ręce – wyjaśniła, z trudem tłumiąc śmiech. – Przecież widzę, że prawdziwy z ciebie dżentelmen. – Nieprawda! Zamrugała. – Czy to obraźliwe nazwać cię dżentelmenem? Ogarnięty nagłą furią rzucił się naprzód na oślep, wytrącając jej przy tym karafkę. Szkło i tanie wino rozprysły się na podłodze, a dziewczyna krzyknęła, gdy czerwone krople pobrudziły jej halkę. – Ty sukinsynu! – wrzasnęła piskliwie i zamachnąwszy się, rzuciła w niego kubkami. Nie

trafiła i naczynia potoczyły się z brzękiem po podłodze. Podbiegła do drzwi, wołając głośno: – Ned! Ned! Chciał tylko, żeby przestała tak krzyczeć, przestała wzywać na pomoc osiłka, zatrudnionego przez przybytek do ochrony. Zakrył jej usta i odciągnął od drzwi, wolną ręką próbując okiełznać jej dziko wymachujące ramiona. – Przepraszam, przepraszam! – powtarzał. – Nie chciałem… nie chcę… Ech, do stu tysięcy piorunów! – Niespodziewanie trafiła go łokciem w nos, więc ją wypuścił i cofnął się chwiejnie, zakrywając twarz rękami. Krew skapywała spod palców na podłogę. Na policzkach dziewczyny zostały czerwone pręgi, oczy miotały iskry gniewu. Cofnęła się, ocierając usta wierzchem dłoni. – Wynoś się! – wysapała. Nie musiała mu tego powtarzać. Wybiegł pędem, odepchnął gwałtownie gnającego po schodach mężczyznę i wypadł na ulicę, gdzie dopiero sobie uzmysłowił, że jest w samej koszuli i ma niezapięte spodnie. – Ellesmere! – wykrzyknął czyjś głos z najwyższym zdumieniem. Ku swemu przerażeniu spostrzegł, że jest ośrodkiem zainteresowania grupy angielskich oficerów, w tym samego Alexandra Lindsaya. – Dobry Boże, Ellesmere, co ci się stało? – Sandy pośpieszył mu z pomocą, wyjmując z kieszeni dużą śnieżnobiałą chustkę. Przytknął ją Williamowi do nosa i ścisnąwszy mocno, próbował go skłonić, by odchylił głowę do tyłu. – Czy zostałeś napadnięty i obrabowany? – zapytał inny. – Boże, co za okropne miejsce! W ich towarzystwie znalazł natychmiastową pociechę, zarazem jednak odczuł zakłopotanie. Nie należał już teraz do ich grona. – Więc jak? Czy to był napad rabunkowy? – wypytywał go jeden z oficerów, rozglądając się gorliwie dokoła. – Znajdziemy drani, przysięgam na honor! Odzyskamy twoją własność i damy nauczkę winnym! Krew ściekała Williamowi po brodzie i szyi. Zakaszlał, czując w ustach jej żelazisty smak, próbując jednocześnie skinąć głową i wzruszyć ramionami. To prawda, został obrabowany. Ale nikt nigdy nie zdoła zwrócić mu tego, co dzisiaj utracił.

6. Pod moją opieką Dzwon kościoła prezbiteriańskiego wybił wpół do drugiej i mój żołądek zaburczał do wtóru, przypominając mi, że zajęta wieloma sprawami, nie zdążyłam jeszcze zjeść drugiego śniadania. Jenny przekąsiła wprawdzie coś u Marsali i dzieciaków, ale była gotowa spożyć jajko, gdyby miała taką okazję, więc posłałam panią Figg do kuchni i po niespełna dwudziestu minutach zajadałyśmy już jajka na miękko, smażone sardynki oraz – z braku drożdżowego placka – grube drożdżowe naleśniki posmarowane masłem i miodem, których Jenny nigdy nie widziała na oczy, mimo to rzuciła się na nie skwapliwie. – Patrzcie no, chłoną słodycz jak gąbka! – dziwowała się, naciskając je widelcem i powoli puszczając. – Całkiem inne niż zwykłe placki! – Zerknęła przez ramię, po czym nachyliła się do mnie i zapytała przyciszonym głosem: – Jak myślisz, czy kucharka objaśni mnie, jak się je robi, kiedy ją o to poproszę? Przerwało jej energiczne stukanie do uszkodzonych drzwi wejściowych, a kiedy się obejrzałam, dostrzegłam na dywanie długi cień, poprzedzający osobę. Do salonu zajrzał ostrożnie młody brytyjski oficer niższej rangi, speszony zniszczeniami, jakie minął po drodze.

– Czy zastałem podpułkownika Greya? – spytał z nadzieją, patrząc to na mnie, to na Jenny. – W tej chwili jego lordowska mość jest nieobecny – odparłam, usiłując emanować pewnością siebie. Przelotnie zaciekawiło mnie, ile jeszcze razy będę musiała powtórzyć te słowa – i komu. – Och. – Młody mężczyzna jeszcze bardziej się speszył. – Czy zechce mi pani wyjawić, dokąd się udał? Pułkownik Graves wysłał mu wiadomość, prosząc, aby podpułkownik Grey stawił się natychmiast u generała Clintona, więc pan generał… e-e, jest ciekaw, czemu jeszcze nie przybył. – Ach… – zaczęłam, zerkając z ukosa na Jenny. – Obawiam się, że jego lordowska mość otrzymał pilne wezwanie, zanim doszła do niego wiadomość od pułkownika. John istotnie otrzymał jakiś list dosłownie na chwilę przed tym, jak na scenie w dramatycznych okolicznościach pojawił się Jamie, nieoczekiwanie zmartwychwstały z wodnego grobu. Wsunął go do kieszeni, nie czytając. Żołnierz wydał cichutkie westchnienie, ale nie dał się zbyć. – Rozumiem, proszę pani. Jeśli zechce mi pani wyjawić, dokąd udał się lord Grey, to pójdę tam po niego. Koniecznie muszę go przyprowadzić, nie mogę wrócić bez lorda. – Spojrzał na mnie z żalem, po czym uśmiechnął się czarująco. Ja także się uśmiechnęłam, próbując ukryć rosnącą we mnie panikę. – Ogromnie mi przykro, ale naprawdę nie wiem, gdzie lord się teraz znajduje – powiedziałam, wstając, w nadziei skierowania młodzieńca z powrotem w stronę drzwi. – Wystarczy, że powie mi pani, dokąd zmierzał, a ja tam pobiegnę i poszukam dalszych wskazówek – odparł z podziwu godnym uporem. – Niestety, nie powiedział mi tego. Postąpiłam krok w jego stronę, ale się nie cofnął. Sytuacja stawała się coraz bardziej groteskowa, a zarazem poważna. Zetknęłam się przelotnie z generałem Clintonem na balu podczas Mischianzy przed kilkoma tygodniami – Boże, czy istotnie upłynęły zaledwie tygodnie? Zdawało mi się, że to cała wieczność. Generał był wtedy dla mnie całkiem miły, ale wątpiłam, by przyjął z zadowoleniem moje żałosne wymówki. Najwyższe szarże są znane z wysokiego mniemania o sobie. – Jak pan wie, jego lordowska mość nie jest już w służbie czynnej – powiedziałam, tracąc powoli nadzieję, że uda mi się pozbyć natręta. – Owszem, jest, proszę pani. Pułkownik właśnie przesłał mu dziś rano taką wiadomość. – Jak to? On nie mógł tego zrobić… A może mógł? – zakończyłam niepewnie, czując na plecach zimny dreszcz strachu. – Czego nie mógł zrobić, proszę pani? – Oznajmić ni stąd, ni zowąd, że przywraca jego lordowską mość do służby czynnej? – Oczywiście, że nie, proszę pani – przyznał mi rację żołnierz. – Podpułkownika Greya powołał dowódca jego pułku, książę Pardloe. – Jezu Chryste Roosevelcie święty – wybąkałam, siadając. Jenny chwyciła serwetę i zakryła nią usta, wyraźnie tłumiąc śmiech; minęło ćwierć wieku, odkąd ostatni raz słyszała, jak to mówię. Spojrzałam na nią znacząco, ale nie była to pora na wspominki. – No, dobrze – oznajmiłam z głębokim westchnieniem i popatrzyłam posłańcowi w oczy. – Najlepiej będzie, jak pójdę z panem do generała. – Podniosłam się i dopiero teraz zauważyłam, że – zaskoczona przy przebieraniu – mam na sobie tylko koszulę i luźny szlafrok. – Pomogę ci się ubrać – wtrąciła Jenny, wstając żwawo od stołu. Obdarzyła żołnierza

czarującym uśmiechem i wskazała na rozstawione na nim potrawy: grzanki, marmoladę, miód, smażone sardynki. – Poczęstuj się, żołnierzyku. Szkoda marnować takie dobre jedzenie. Jenny wystawiła głowę na korytarz i nasłuchiwała, lecz cichy brzęk sztućców i zastawy z chińskiej porcelany oraz głos pani Figg, dochodzący z dołu, świadczyły o tym, że młody żołnierz przyjął jej propozycję. Delikatnie zamknęła drzwi. – Pójdę z tobą – oznajmiła. – W mieście roi się od żołdaków, nie powinnaś wychodzić samotnie. – Nic mi… – zaczęłam, ale urwałam, zdjęta niepewnością. Większość brytyjskich oficerów w Filadelfii znała mnie jako lady Grey, żonę Johna, nie oznaczało to jednak wcale, że zwykli szeregowcy posiadali tę wiedzę bądź żywili dla mnie należny szacunek. Ja sama czułam się w tym względzie oszustką, choć było to bez znaczenia. – Dziękuję – powiedziałam. – Będę ci wdzięczna za towarzystwo. Czułam, że w zaistniałej sytuacji istotnie przyda mi się wsparcie moralne, aczkolwiek zastanawiałam się także, czy powinnam napomknąć Jenny, by zachowała powściągliwość, gdy będę rozmawiać z generałem Clintonem. – Nie odezwę się ani słówkiem – zapewniła, sapiąc lekko przy ściąganiu wstążek mojego gorsetu. – Jak uważasz, czy powinnaś wyznać mu szczerze, co się stało z lordem Johnem? – Nie, nie, to wykluczone – odparłam, łapiąc dech. – Dzięki, tyle wystarczy. – Hm… – Jenny zanurkowała już do garderoby i zajęła się przeglądaniem sukien. – Co powiesz na tę? Ma głęboki dekolt, a twój biust jest nadal całkiem ponętny. – Nie zamierzam uwodzić tego mężczyzny! – O, wręcz przeciwnie – odrzekła bez emocji. – Chcesz przynajmniej odwrócić jego uwagę. No bo skoro nie zamierzasz wyjawić mu prawdy… – Zmierzyła mnie uważnym spojrzeniem. – Gdybym była brytyjskim generałem i dowiedziała się, że mój podpułkownik został porwany przez podstępnego, niebezpiecznego Szkota, uznałabym raczej, że coś tu jest mocno nie w porządku. Nie miałam argumentów, by zbić to rozumowanie, więc tylko wzruszyłam ramionami i wcisnęłam się w bursztynową jedwabną suknię z kremowymi wypustkami przy szwach i kremową marszczoną koronką przy dekolcie. – O, tak jest doskonale – pochwaliła Jenny, gdy zawiązawszy wstążki na plecach, odstąpiła kilka kroków, by ocenić efekt. – Koronka ma niemal tę samą barwę co twoja skóra, dekolt wydaje się więc przez to jeszcze głębszy. – Można by pomyśleć, że przez ostatnie trzydzieści lat prowadziłaś salon krawiecki albo dom schadzek, a nie wiejską farmę – zauważyłam z przekąsem, wynikłym z rosnącego zdenerwowania. – Mam trzy córki, dziewięć wnuczek, a po stronie siostry Iana jest szesnaście kuzynek i ich córek. Nie brak mi więc doświadczenia. Roześmiałam się na to i Jenny mi zawtórowała. Już po chwili walczyłam ze łzami tak jak i ona – myśl o naszych biednych, utraconych Briannie i Ianie była zbyt bolesna – i rzuciłyśmy się sobie w objęcia, tuląc się mocno, by powstrzymać przypływ rozpaczy. – Już dobrze – szeptała Jenny, obejmując mnie mocno. – Nie straciłaś swojej dziewczynki. Ona żyje. I Ian jest nadal ze mną. Nigdy mnie nie opuści. – Wiem – odrzekłam zdławionym głosem. – Wiem. – Wysunęłam się z jej objęć i ukradkiem otarłam łzy, żałośnie pociągając nosem. – Czy masz może chusteczkę? Trzymała ją właśnie w ręku, ale sięgnęła za pazuchę i wyjęła nową, świeżo upraną i uprasowaną, i podała mi z bladym uśmiechem. – Jestem babcią – powiedziała i mocno wydmuchała nos. – Zawsze noszę przy sobie

zapasową chusteczkę, nawet kilka. No dobrze, a co z twoją fryzurą? Nie możesz przecie wyjść na ulicę w tym stanie. Podczas gdy Jenny pomagała mi upiąć włosy w porządny kok, schować go pod siateczką i umocować na głowie pleciony słomkowy kapelusz z szerokim rondem, udało mi się jako tako sklecić tekst przemowy, jaką zamierzałam wygłosić przed generałem Clintonem. O ile to możliwe, trzymać się jak najbliżej prawdy. Oto pierwsza zasada skutecznego kłamstwa, choć upłynęło już sporo wody w rzece od dnia, w którym ostatnio byłam zmuszona ją zastosować. Jak zatem miały się sprawy? Otóż do lorda Johna przybył posłaniec – tak było – przynosząc wiadomość – zrobił to. Nie znałam jej treści – niewątpliwa prawda. Lord John wyszedł w towarzystwie posłańca, nie mówiąc mi, dokąd się udają. Teoretycznie prawda, tyle że był to już inny posłaniec. Nie, nie zauważyłam, w którą stronę skierowali swe kroki; nie, nie widziałam, czy poszli pieszo, czy też pojechali konno – lord John trzymał swojego wierzchowca w stajni Davisona przy Piątej Ulicy, o dwie przecznice od domu. Opowieść brzmiała dobrze. Gdyby generał Clinton zechciał dalej dociekać, byłam raczej pewna, że znajdzie konia w stajni, z czego wypływa jedyny rozsądny wniosek, iż John przebywa w mieście. Wobec tego zainteresowanie mną jako źródłem informacji stawało się bezcelowe. Mądrzej było rozesłać na poszukiwanie żołnierzy i kazać im przetrząsnąć miejsca, jakie mógł odwiedzić człowiek pokroju lorda Johna Greya. Przy odrobinie szczęścia, gdy już wszystkie oferowane przez Filadelfię możliwości zostaną wyczerpane, John zdąży wrócić i będzie mógł osobiście odpowiedzieć na przeklęte pytania generała. – A co z Jamiem? – zagadnęła Jenny z niejaką obawą. – Niemożliwe, żeby wrócił do miasta, co? – Mam taką nadzieję. – Brakowało mi tchu, i to nie tylko z powodu mocno ściągniętego gorsetu. Czułam, jak serce uderza głucho o fiszbiny. Jenny zmierzyła mnie długim, badawczym spojrzeniem, zmrużyła oczy i potrząsnęła głową. – Wcale nie – powiedziała. – Spodziewasz się, że przybiegnie prosto do ciebie. Zresztą masz rację. Jamie tak właśnie postąpi. – Zastanawiała się jeszcze przez chwilę, marszcząc brwi. – Lepiej, żebym tu została – oznajmiła nieoczekiwanie. – Na wypadek gdyby wrócił, kiedy będziesz u generała. Powinien wiedzieć, jak się sprawy mają. Przyznam, że nie ufam kucharce na tyle, by się nie obawiać, że zadźga go długim widelcem, jeśli niespodziewanie stanie w progu kuchni. Roześmiałam się na to serdecznie, z łatwością wyobrażając sobie szarżę pani Figg na szkockiego górala. – Poza tym – dorzuciła – ktoś powinien sprzątnąć ten bałagan, a w tym też mam sporo praktyki. Młody żołnierz powitał z ulgą moje spóźnione przybycie i choć nie chwycił mnie pod łokieć i nie wypchnął pośpiesznie na chodnik, to jednak podał mi ramię i ruszył tak szybkim krokiem, że byłam zmuszona truchtać, aby za nim nadążyć. Do pałacu, w którym znajdowała się kwatera główna Clintona, nie było daleko, ale dzień był bardzo ciepły, dotarłam więc spocona i zdyszana, wilgotne kosmyki włosów wysunęły się spod kapelusza i przylepiły do karku i skroni, a strużki potu, łaskocząc, spływały rowkiem między piersiami. Mój towarzysz – z wyraźnym westchnieniem ulgi – przekazał mnie innemu żołnierzowi, stojącemu w obszernym, wyłożonym parkietem holu. Wykorzystałam tę chwilę, by otrzepać suknię z kurzu, poprawić i umocować kapelusz oraz dyskretnie obetrzeć twarz i szyję delikatną koronkową chusteczką. Te niezbędne czynności pochłonęły mnie na tyle, że dopiero po chwili

spostrzegłam mężczyznę siedzącego pod ścianą na małym rzeźbionym krzesełku. – Lady Grey – powiedział, wstając, gdy zyskał pewność, że go zauważyłam. – Do usług, ma’am. – Uśmiechnął się lekko, choć oczy pozostały poważne. – Kapitan Richardson – odrzekłam uprzejmie. – Miło mi. Nie podałam mu ręki, on zaś się nie ukłonił. Nie było sensu udawać, że nie jesteśmy wrogami, i to zaprzysięgłymi. Przyśpieszył moje małżeństwo z lordem Johnem, wypytując go, czy jakoś szczególnie interesuje się moją osobą, albowiem on, Richardson, zastanawia się nad bezzwłocznym aresztowaniem mnie pod zarzutem szpiegostwa i przekazywania materiałów wywrotowych. Oba zarzuty były akurat prawdziwe, a John, choć mógł tego nie wiedzieć, potraktował poważnie słowa Richardsona i odpowiedziawszy mu uprzejmie, że nie, nie żywi wobec mnie szczególnego zainteresowania – co było na swój sposób prawdą – dwie godziny później zaciągnął mnie do swojego salonu, gdzie w stanie niewyobrażalnego szoku i rozpaczy mechanicznie odpowiadałam „tak” na pytania, których nie słyszałam ani nie potrafiłam zrozumieć. Nazwisko Richardsona ledwie obiło mi się wtedy o uszy, nie znałam go osobiście. John przedstawił mi go wielce ozięble, gdy Richardson podszedł do nas na wystawnym balu, wydanym przed miesiącem przez damy lojalistki z filadelfijskich wyższych sfer podczas Mischianzy – uroczystości na cześć opuszczającego kolonie generała Howe’a. Dopiero wówczas powiadomił mnie o jego groźbach, przykazując mi jednocześnie, bym go unikała. – Czy czeka pan na audiencję u generała Clintona? – zapytałam uprzejmie. Jeśli tak, to obracałam w myśli plan ukradkowego wymknięcia się tylnym wyjściem, podczas gdy generał będzie rozmawiał z podwładnym. – W rzeczy samej – odrzekł, dodając dwornie: – Pani jednak należy się pierwszeństwo, lady Grey. Moja sprawa może zaczekać. W jego tonie pobrzmiewały złowrogie nuty, ja jednak skłoniłam grzecznie głowę, wydając nieartykułowany pomruk zgody. Zaczynało mi świtać, jak to bywa z nadchodzącą nieuchronnie niestrawnością, że moja sytuacja wobec armii brytyjskiej w ogóle, a kapitana Richardsona w szczególności, prezentuje się obecnie zgoła nie najlepiej. Kiedy stanie się powszechnie wiadome, że Jamie jednak żyje, przestanę być lady Johnową Grey. Znów będę żoną Jamesa Frasera, a choć było to oczywiście powodem ekstatycznej radości, z drugiej strony zdejmowało z kapitana kaganiec uprzejmości i szacunku. Nim zdążyłam się zastanowić nad sensowniejszą odpowiedzią, w holu zjawił się wysoki młody porucznik i zaprowadził mnie do generała. Salon, przerobiony na gabinet Clintona, znajdował się obecnie w stanie względnie uporządkowanego bałaganu: pod ścianami stały skrzynie i popakowane w pęczki nagie drzewce, pod oknem zaś kapral zręcznie składał i pakował proporce i chorągwie. Słyszałam, jak pewnie i całe miasto, że armia brytyjska wycofuje się z Filadelfii. Czyniła to najwyraźniej ze sporym pośpiechem. Kilku żołnierzy wnosiło i wynosiło rozmaite przedmioty, a po obu stronach biurka siedzieli nieruchomo dwaj mężczyźni. – Lady Grey – przywitał mnie Clinton. Wydawał się zaskoczony, niemniej jednak szybko wstał i podszedł, nachylając się nad dłonią, którą mu podałam. – Pani najpokorniejszy sługa. – Dzień dobry panu – odpowiedziałam. Serce biło mi mocno, a teraz jeszcze przyśpieszyło na widok mężczyzny, który podniósł się z krzesła i stanął tuż za generałem. Był w mundurze i wydawał mi się dziwnie znajomy, byłam jednak pewna, że nigdy wcześniej go nie widziałam. Któż to…? – Bardzo mi przykro, że panią niepokoiłem, lady Grey. Miałem nadzieję, że uda mi się

sprawić niespodziankę pani mężowi – mówił generał. – Powiedziano mi jednak, że nie ma go obecnie w domu, czy tak? – A… tak. Nie ma. – Nieznajomy, pułkownik piechoty, choć w mundurze nadzwyczaj zdobnym złotymi szamerunkami, uniósł brew ze zdziwieniem. Tak dobrze znałam ten gest, że przez moment zakręciło mi się w głowie. – Pan jest krewnym lorda Johna Greya – wypaliłam, patrząc mu w oczy. Nie mogłam się mylić. Mężczyzna nie nosił peruki, podobnie jak John, choć pod warstwą pudru jego włosy były znacznie ciemniejsze. Kształt czaszki – podłużnej, o delikatnych kościach – był identyczny jak u Johna, tak samo jak i kształt barków. Krótko mówiąc, podobieństwo nie ulegało wątpliwości, tyle że twarz nieznajomego była ogorzała i wymizerowana, poznaczona liniami głębokich zmarszczek, powstałych w wyniku długiej, ciężkiej służby i napięcia związanego z dowodzeniem. Nawet gdyby wystąpił w cywilnym odzieniu, rozpoznałabym w nim starego wiarusa. Uśmiechnął się, przez co twarz zupełnie się odmieniła. Zatem nie brakowało mu także uroku Johna. – Jest pani bardzo spostrzegawcza, madam – powiedział i postąpiwszy krok naprzód, gładko przejął moją bezwładną dłoń, składając na niej krótki pocałunek, właściwy dla manier kontynentalnych, po czym szybko się wyprostował i przyjrzał mi się z zainteresowaniem. – Generał Clinton powiada, że jest pani żoną mojego brata. – Och – odrzekłam, usiłując jak najszybciej odzyskać rezon – a zatem pan zapewne jest Halem! O… proszę mi wybaczyć, wiem, że jest pan księciem, ale obawiam się, że nie pamiętam pańskiego tytułu, wasza wysokość. – Pardloe – podsunął, nie wypuszczając mojej ręki i uśmiechając się do mnie. – Ale na chrzcie istotnie nadano mi imię Harold, możesz więc go, pani, używać, jeśli taka twoja wola. Witaj w rodzinie, moja droga. Nie miałem pojęcia, że John się ożenił. Domyślam się, że stało się to całkiem niedawno. – Przemawiał do mnie z wielką serdecznością, nie uszło jednak mej uwagi, iż otoczka dobrych manier skrywa najżywszą ciekawość. – Tak – odrzekłam swobodnie – całkiem niedawno. – Ani mi przez myśl nie przeszło zapytać, czy John powiadomił rodzinę o moim istnieniu; jeśli nawet tak uczynił, to niepodobna się spodziewać, aby list już do nich dotarł. Nie miałam zresztą pojęcia, kim są ci wszyscy ludzie, chociaż słyszałam o Halu, ojcu bratanka Johna, Henry’ego, który… – Ależ to oczywiste, przybył pan odwiedzić Henry’ego! – wykrzyknęłam. – Będzie uradowany, gdy pana zobaczy. Szybko wraca do zdrowia – zapewniłam. – Widziałem się już z synem – odparł książę. – Z największym uznaniem wyraża się o pani zdolnościach medycznych i opisuje, jak usunęłaś fragmenty jelita i połączyłaś pozostałe dwa końce. Oczywiście pragnąłem go zobaczyć – a także moją córkę – zacisnął na moment wargi, najpewniej Dottie powiadomiła już rodziców o swoich zaręczynach – i ponownie spotkać się z bratem, w istocie jednak do Ameryki wezwał mnie obowiązek. Mój pułk wylądował właśnie w Nowym Jorku. – Ach tak – bąknęłam. – To… bardzo miło. John niewątpliwie nie wiedział o przyjeździe brata, nie wspominając już o całym pułku. Mgliście przemknęło mi przez myśl, że powinnam wykorzystać nadarzającą się okazję i dowiedzieć się możliwie jak najwięcej na temat planów generała, ale pora zdawała się niestosowna. Generał cicho zakasłał. – Lady Grey, czy wie pani, gdzie przebywa w tej chwili pani małżonek? Zaskoczenie nieoczekiwanym spotkaniem z Haroldem, księciem Pardloe, sprawiło, że

chwilowo wywietrzał mi z głowy prawdziwy powód mojej wizyty u generała. Przypomnienie o nim nieprzyjemnie mnie uderzyło. – Nie, obawiam się, że nie wiem – odparłam możliwie najspokojniej. – Wspomniałam już o tym pańskiemu adiutantowi. Kilka godzin temu posłaniec przyniósł lordowi Johnowi wiadomość, a następnie obaj wyszli. Mąż nie powiedział mi, niestety, dokąd się udaje. Kąciki ust generała drgnęły. – Istotnie – przemówił, nadal uprzejmie – nie powiedział. Pułkownik Graves wysłał posłańca z wiadomością, że lord John zostaje przywrócony do służby i ma się tu niezwłocznie stawić. Nie zrobił tego. – O – odparłam bezradnie, tak też się czułam. W tych okolicznościach zamierzone przedstawienie wydawało się dobrym pomysłem, więc je odegrałam. – Dobry Boże… Wobec tego… mąż wyszedł z kimś innym. – I nie wie pani, z kim? – Nie widziałam, jak wychodzili – zręcznie ominęłam pytanie. – Obawiam się, że nie zostawił żadnej wiadomości, dokąd zamierza się udać. Generał uniósł krzaczastą brew i spojrzał na Pardloe’a. – Przypuszczam, że w takim razie jego nieobecność nie potrwa długo – powiedział książę, wzruszając ramionami. – Ostatecznie to nie jest pilna sprawa. Clinton miał minę, jakby zasadniczo nie zgadzał się z tą opinią, ale zerknąwszy na mnie, zmilczał. Widocznie nie miał jednak czasu do stracenia, bo ukłoniwszy się z gracją, życzył mi miłego dnia. Gorliwie skorzystałam z okazji pośpiesznego oddalenia się, zatrzymując się tylko na moment, aby zapewnić księcia, jak bardzo jestem rada, że dane mi było go poznać, i zapytać, dokąd jego brat mógłby wysłać słówko…? – Zatrzymałem się w King’s Arms – odrzekł Pardloe. – Czy mam… – Nie, nie – zapewniłam pośpiesznie, uprzedzając propozycję odprowadzenia mnie do domu. – Poradzę sobie, dziękuję, mości książę. – Skłoniłam się generałowi, potem bratu Johna i szeleszcząc obficie marszczoną spódnicą, skierowałam się do drzwi. Kapitana Richardsona nie było już w holu, ale nie miałam czasu zastanawiać się nad tym, dokąd sobie poszedł. Krótko skinęłam głową wartownikowi przy drzwiach i wreszcie wyszłam na świeże powietrze, wdychając je głębokimi haustami, jakbym właśnie opuściła batysferę. Co teraz? – zastanawiałam się gorączkowo, uskakując przed dwoma chłopaczkami z obręczą, którą toczyli z brzękiem po chodniku, obijając się o nogi żołnierzy, biegających z gorączkowym pośpiechem z paczkami i meblami, które ładowali do wielkiego wozu. Chłopcy musieli być synami któregoś z oficerów Clintona, bo żołnierze tolerowali bez słowa skargi ich uprzykrzoną zabawę. John dosyć często rozmawiał ze mną o bracie, podkreślając skłonność Hala do arbitralnych osądów. Tego tylko było nam teraz trzeba: wścibskiego arystokraty o autorytarnych zapędach. Zaciekawiło mnie przez moment, czy William był w dobrych stosunkach ze stryjem, bo jeśli tak, to może dałoby się odwrócić uwagę Hala i wykorzystać go w zbożnym celu przemówienia młodzieńcowi… Nie, nie, przecie to oczywisty absurd. Hal nie może się dowiedzieć, przynajmniej na razie, o Jamiem, a wystarczyłoby mu zamienić dwa słowa z Williamem, żeby odkrył jego istnienie, pod warunkiem wszakże, iż Willie zdecydowałby się o tym mówić, wtedy jednak… – Lady John. – Zamarłam na dźwięk głosu za moimi plecami, co wystarczyło, żeby książę Pardloe zrównał się ze mną. Ujął mnie pod ramię i przytrzymał. – Marnie pani kłamie, moja droga – zauważył z zainteresowaniem. – Ciekaw jestem ogromnie, co stara się pani ukryć.

– Lepiej mi to wychodzi, gdy mam czas się przygotować – warknęłam. – Chociaż tak się składa, że akurat teraz nie kłamię! Książę roześmiał się. Przysunął się do mnie i badawczo mi się przypatrywał. Oczy miał bladoniebieskie jak John, tyle że w ciemnej oprawie, co przydawało spojrzeniu przenikliwości. – Być może – zgodził się z rozbawieniem. – Pozostaję jednak w przekonaniu, że nawet jeśli pani nie kłamie, nie mówi mi wszystkiego, co wie. – Nie mam obowiązku udzielać panu żadnych informacji, sir – oznajmiłam z godnością, usiłując uwolnić ramię. – Proszę mnie puścić. Uczynił to nie bez ociągania. – Proszę mi wybaczyć, lady John. – Z miłą chęcią – odparłam i spróbowałam go obejść. Przesunął się zręcznie i znów zastąpił mi drogę. – Chcę wiedzieć, gdzie się podział mój brat – zażądał. – Ja również tego pragnę – odparowałam, usiłując wyminąć natręta. – Czy wolno mi spytać, dokąd się pani wybiera? – Do domu. – Wciąż jeszcze czułam się niepewnie, nazywając rezydencję lorda Johna „domem”, lecz przecież innego nie miałam. Nieprawda – rzekł stanowczo cichy głos wewnętrzny – masz Jamiego. – Dlaczego się pani uśmiecha? – spytał Pardloe, nie kryjąc zdziwienia. – Ponieważ pomyślałam, że wkrótce znajdę się w domu i zzuję te pantofle – odparłam, natychmiast poważniejąc. – Okropnie mnie cisną. Kąciki ust księcia drgnęły. – Proszę pozwolić, lady John, że zaproponuję skorzystanie z mojej lektyki. – Och, to zupełnie niepotrzebne, naprawdę nie powinnam… – Książę wyjął z kieszeni drewniany gwizdek; na jego przenikliwy świst zza rogu wyłoniło się truchtem, niosąc dużą lektykę, dwóch przysadzistych, muskularnych mężczyzn, tak podobnych, że musieli być braćmi. – Ależ to doprawdy niepotrzebne – powtórzyłam. – Zresztą John wspominał, że cierpisz, panie, na podagrę, zatem lektyka jest ci niezbędna. Nie spodobały mu się te słowa; wydął wargi i zmrużył powieki. – Dam sobie radę, madam – odparł krótko i znów chwyciwszy mnie za ramię, pociągnął do lektyki i wepchnął do środka, zsuwając mi przy tym kapelusz na oczy. – Ta dama jest pod moją opieką. Zabierzcie ją do King’s Arms – poinstruował Tralabuma i Tralabima, zatrzaskując drzwiczki. I zanim zdążyłam krzyknąć: „Ściąć mu głowę!”, trzęsąc się, ruszyliśmy gwałtownie w dół High Street. Złapałam klamkę, zamierzając wyskoczyć w biegu, nawet za cenę siniaków i pokaleczenia, ale arystokratyczny drań zamknął drzwiczki od zewnątrz na haczyk, którego nie mogłam dosięgnąć. Krzyknęłam do tragarzy, żeby się zatrzymali, ale zignorowali mnie kompletnie, gnając po bruku, jakby nieśli ważne wieści z Aix do Ghent. Dysząc z wściekłości, rozparłam się na siedzeniu i zerwałam z głowy kapelusz. Co ten Pardloe sobie wyobraża? Z tego, co wiedziałam o nim od Johna, oraz z uwag czynionych o ojcu przez dzieci księcia wynikało, że przywykł egzekwować swoją wolę. – Cóż, jeszcze się policzymy – pomstowałam, dziabiąc rondo kapelusza długą, zakończoną perłą szpilą. Siatka przytrzymująca włosy zsunęła się wraz z kapeluszem; włożyłam ją do środka i potrząsnęłam głową, a włosy rozsypały mi się na ramionach. Skręciliśmy w Czwartą Ulicę, wyłożoną raczej kostką niż brukiem, bo wstrząsy nieco osłabły. Mogłam wreszcie puścić przytrzymywane kurczowo siedzenie i zająć się oknem. Gdyby

mi się udało je otworzyć, może dosięgłabym haczyka, a gdyby nawet drzwiczki puściły i wypadłabym na ulicę, to i tak położyłoby to kres machinacjom Pardloe’a. Szybki teoretycznie dawały się rozsunąć, tyle że nie było widać żadnego uchwytu; jedyny sposób polegał na wciśnięciu czubków palców w szczelinę i mozolnym popychaniu. Zabrałam się do tego z ponurą determinacją, nie bacząc na ponowne podskoki lektyki, gdy wtem dobiegł mnie zduszony głos księcia, wykrzykującego tragarzom rozkazy. – S… stać! Już… nie mogę… – Urwał raptownie i lektyka się zatrzymała, ja zaś przycisnęłam twarz do okienka. Książę stał zgięty wpół pośrodku ulicy, trzymając się pięściami pod boki i próbując złapać oddech. Twarz nabiegła krwią, a wargi były bladosine. – Postawcie mnie i natychmiast otwórzcie te przeklęte drzwiczki! – ryknęłam przez szybę do jednego z mężczyzn, który zerkał przez ramię z jawnym zaniepokojeniem. Usłuchał mnie i z szelestem wyłoniłam się z lektyki, wsunąwszy wcześniej szpilę od kapelusza za fiszbiny gorsetu. Może będzie mi jeszcze potrzebna. – Niech pan siada, do diabła – poleciłam, zbliżywszy się do Pardloe’a. Potrząsnął głową, ale pozwolił mi zaprowadzić się do lektyki. Zmusiłam go do zajęcia miejsca, lecz uczucie satysfakcji w związku z nagłą zmianą sytuacji szybko zastąpił lęk, że Pardloe zaraz może umrzeć. Pierwsza myśl – że ma zawał serca – opuściła mnie, gdy usłyszałam, jak oddycha, a raczej usiłuje oddychać. Świszczący oddech astmatyka w czasie ataku nie budził wątpliwości, mimo to na wszelki wypadek zbadałam mu puls. Był szybki, ale regularny, a choć Pardloe obficie się pocił, było to normalne zjawisko, wywołane raczej upałem niż nadmiernym wydzielaniem potu, jakie często towarzyszy zawałowi serca. Dotknęłam pięści, nadal wbitej w bok ciała. – Czy coś tu pana boli? Potrząsnął głową, zakasłał głośno i cofnął rękę. – Trzeba… mi… – wykrztusił urywanie i zobaczyłam, że próbuje sięgnąć do kieszonki w kurtce od munduru. Wsunęłam w nią dwa palce i wyjęłam emaliowane pudełeczko, w którym znajdowała się maleńka zakorkowana fiolka. – Co to… Nieważne. – Wyciągnęłam korek, powąchałam i kichnęłam, gdy uderzył mnie w nozdrza ostry zapach amoniaku. – Nie – oznajmiłam stanowczo, zakorkowałam fiolkę i razem z pudełeczkiem włożyłam ją do kieszeni. – To nic nie pomoże. Proszę wydąć wargi i wypuścić powietrze. Wybałuszył oczy, ale mnie posłuchał; na rozgrzanej, spoconej twarzy poczułam leciutki powiew jego oddechu. – Dobrze. Proszę się rozluźnić, nie chwytać łapczywie powietrza, po prostu spokojnie je wdychać. Wydech na cztery, uwaga: raz… dwa… trzy… cztery. Wdech na dwa, ten sam rytm… tak. Wydech na cztery… wdech na dwa… Tak, znakomicie. Proszę się nie obawiać, nie udusi się pan, można to z powodzeniem robić cały dzień. Uśmiechnęłam się do niego zachęcająco, a jemu udało się skinąć. Wyprostowałam się i rozejrzałam dokoła; znajdowaliśmy się w pobliżu Locust Street, nie dalej niż o przecznicę stąd był wyszynk Petermana. – Pobiegniesz do wyszynku – zwróciłam się do jednego z tragarzy – i przyniesiesz dzbanek mocnej kawy. Książę zapłaci – dodałam, wskazując sapiącego Pardloe’a. Wokół nas zaczynali gromadzić się gapie. Rozglądałam się nieufnie; znajdowaliśmy się dostatecznie blisko szpitalika doktora Hebdy’ego, aby obawiać się, że wyjdzie sprawdzić, cóż to za zbiegowisko. Tylko tego mi teraz brakowało – szarlatana z instrumentem do upuszczania krwi w gotowości. – Cierpi pan na astmę, sir – zwróciłam się do księcia. Przykucnęłam, żeby zajrzeć mu w

twarz, jednocześnie sprawdzając puls. Poprawił się już i zauważalnie zwolnił, obawiałam się jednak, że wyczuwam rzadki stan zwany pulsem paradoksalnym, czyli zjawisko charakterystyczne dla astmatyków, polegające na tym, że tętno w czasie wydechu przyśpiesza, natomiast przy wdechu zwalnia. Już po chwili wyzbyłam się wszelkich wątpliwości. – Czy wiedział pan o tym? Skinął głową, nadal wydymając wargi i wypuszczając ze świstem powietrze. – Tak – wykrztusił i szybko wziął oddech. – Czy radził się pan w tej sprawie lekarza? – Skinienie. – I to on zalecił panu sal volatile? – Gestem wskazałam fiolkę w kieszeni. Książę potrząsnął głową. – Przeciw… omdleniu – wyszeptał z wysiłkiem. – Jedyny… środek. – Racja. – Ujęłam go pod brodę i odchyliłam mu głowę do tyłu, chcąc zbadać źrenice. Na szczęście wyglądały normalnie. Czułam, że atak przechodzi, i książę także to zauważył. Z wolna rozluźnił ramiona, a fioletowy nalot na wargach zniknął. – Nie należy tego używać, kiedy ma pan atak astmy. Kaszel i łzawienie tylko pogorszą sprawę wskutek produkcji flegmy. – I co tak stoicie i gapicie się jak barany? Niech no kto pobiegnie po doktora! – usłyszałam za plecami ostry kobiecy głos. Skrzywiłam się, a książę to zauważył i pytająco uniósł brew. – Nie chce pan mieć do czynienia z takim lekarzem, proszę mi wierzyć. – Podniosłam się i odwróciłam w stronę tłumu, intensywnie myśląc. – Nie, nie, wielkie dzięki, nie potrzebujemy lekarza – powiedziałam z czarującym uśmiechem. – To zwykły atak niestrawności wskutek spożycia nieodpowiedniej potrawy. Zapewniam, że już wszystko w porządku. – Mnie się widzi, że on wcale dobrze nie wygląda, ma’am – odezwał się z powątpiewaniem inny głos. – Lepiej jednak zawołać doktora. – A niech zdycha! – wrzasnął nagle ktoś z tłumu. – Pieprzony Brytol! Przez stale rosnące zbiegowisko przebiegło swoiste drżenie, ja zaś poczułam zimną gulę w żołądku. Do tej pory gapie nie traktowali Pardloe’a jak brytyjskiego żołnierza, tylko ciekawy przypadek zasłabnięcia. Teraz to się zmieniło… – Sprowadzę lekarza, lady John! – Ku memu przerażeniu przez tłum przepchnął się pan Caulfield, powszechnie znany torys, rozdając na prawo i lewo razy laską ze złotą gałką. – Precz stąd, parszywe szczury! Nachylił się i zajrzał do lektyki, uchylając kapelusza przed Pardloe’em. – Do usług, sir. Pomoc zaraz nadejdzie, proszę być spokojnym! Chwyciłam Caulfielda za rękaw. Dzięki Bogu, gapie byli podzieleni. Część ich buczała i obrzucała mnie i Pardloe’a wyzwiskami, inni jednak, zapewne lojaliści (bądź też zwykli rozsądni ludzie, którzy uważali, że nie przystoi napadać na ulicy na chorego człowieka ze względu na wyznawane poglądy), próbowali łagodzić emocje i przemawiać co bardziej agresywnym do rozumu. Trochę obraźliwych słów poleciało także w drugą stronę. – Nie, nie! – zawołałam. – Proszę wysłać po lekarza inną osobę. Nie wolno nam zostawić jego wysokości bez ochrony! – Jego wysokości? – Caulfield zamrugał zdziwiony, z małego etui wyjął pince-nez w złotej oprawie, przyłożył do oczu i przyjrzał się uważniej księciu, który skinął głową krótko, z godnością, nie przerywając przy tym skrupulatnie wykonywanych ćwiczeń oddechowych. – To książę Pardloe – wyjaśniłam pośpiesznie, nie wypuszczając rękawa Caulfielda. – Wasza wysokość, czy wolno mi przedstawić pana Phineasa Grahama Caulfielda? – Wykonałam nieokreślony gest dłonią, po czym spostrzegłszy tragarza, który nadbiegał galopem z dzbankiem kawy, rzuciłam się do niego w nadziei, że uda mi się udzielić mu instrukcji poza zasięgiem uszu

tłumu gapiów. – Dziękuję – wysapałam, odbierając mu dzbanek. – Musimy zabrać stąd księcia, zanim ciżba stanie się agresywna… agresywniejsza – poprawiłam, słysząc trzask kamienia, który trafił w dach lektyki. Pan Caulfield zgiął się wpół. – Ej! – ryknął tragarz, rozwścieczony atakiem na źródło swego utrzymania. – Cofnąć się, ale już! – Zaciskając duże jak bochny pięści, rzucił się w stronę gapiów, lecz zdążyłam go złapać za połę surduta. – Zabierzcie stąd księcia – i lektykę! – rozkazałam tonem nieznoszącym sprzeciwu. – Zanieście go do… do… – Nie do King’s Arms; hotel był znaną twierdzą lojalistów, więc gdyby część gapiów pobiegła za nami, jeszcze bardziej by ich to rozgniewało. Ponadto nie chciałam się znaleźć na łasce księcia w jego kwaterze. – Najlepiej na Chestnut Street numer siedemnaście! – Podjęłam szybką decyzję i sięgnąwszy do sakiewki, wcisnęłam tragarzowi do ręki monetę. – Nie ma ani chwili do stracenia! Tragarz – na opasce wokół jego rękawa widniał numer 39 – usłuchał bez namysłu i pobiegł do lektyki, wygrażając gapiom pięściami. Ściskając dzbanek z kawą, truchtem pośpieszyłam za nim, chwiejąc się nieco w pantoflach na obcasach. Deszcz kamieni odbijał się od ścian lektyki, a drugi tragarz – z numerem 40 – wymachiwał rękami, jakby oganiał się od roju uprzykrzonych much, z monotonną regularnością wykrzykując: „Spieprzać stąd! Won!”. Wtórował mu pan Caulfield, aczkolwiek nieco uprzejmiej, nawołując groźnie: „Precz mi stąd!” i „Rozejść się natychmiast!”, i wymierzając laską ciosy w powietrzu w kierunku co bardziej zuchwałych uliczników, którzy wyrywali się naprzód, chcąc z bliska obejrzeć przedstawienie. – Proszę – wysapałam, nachylając się do okna lektyki. Pardloe żył i oddychał. Uniósł pytająco brew i skinął w kierunku tłumu, ja zaś potrząsnęłam głową i podałam mu dzbanek. – Proszę to wypić – powiedziałam, wciąż jeszcze zadyszana – i kontynuować regularne oddychanie. – Zamknęłam drzwiczki lektyki i nie bez satysfakcji założyłam haczyk, po czym wyprostowałam się i spostrzegłam obok siebie Germaina, najstarszego syna Fergusa. – Czy znów wpakowałaś się w kłopoty, Grand-mère? – spytał nieporuszony świszczącymi wokół nas kamiennymi pociskami z dodatkiem grud świeżego łajna. – Owszem, można by tak powiedzieć – odrzekłam. – Ale nie… Nim zdołałam dokończyć zdanie, Germain odwrócił się do tłumu i ryknął zadziwiająco głośno: – TO MOJA BABCIA. Niech choćby JEDEN WŁOS spadnie jej z głowy, a… – Niektórzy gapie zaczęli się śmiać, a ja mimowolnie dotknęłam włosów. Całkiem zapomniałam, że nie mam na głowie kapelusza, a moja rozburzona fryzura pozostawia wiele do życzenia. – ...gorzko pożałujecie! – wrzeszczał niezrażony Germain. – Tak, właśnie TY, Shecky Loew! I ty, Joe Grume! Dwóch wyrostków z grudami łajna w rękach przestąpiło niepewnie z nogi na nogę. Najwidoczniej dobrze znali Germaina. – I babcia poskarży się na was waszym ojcom! – Ta groźba pomogła chłopakom podjąć właściwą decyzję. Cofnęli się, wypuścili z rąk brązowe pociski i rozglądali się dokoła, jakby nie mieli pojęcia, skąd się tu wzięli. – Chodź, babciu – powiedział Germain, biorąc mnie za rękę. Tragarze nie czekali na rozwój wypadków, tylko chwycili za drągi i podnieśli lektykę. Wiedząc, że nie nadążyłabym za nimi na obcasach, szybko zzułam pantofle. Podniósłszy wzrok, ujrzałam nadchodzącego pośpiesznie doktora Hebdy’ego w towarzystwie rezolutnej kobiety, która pierwsza wpadła na pomysł, żeby go zawezwać, a teraz, zachwycona swoim wyczynem, podążała ku nam z wyrazem triumfu na rumianym obliczu. – Dziękuję panu, panie Caulfield! – zawołałam i z pantoflami w ręku pośpieszyłam za

lektyką, zamiatając bruk skrajem sukni. Germain został nieco z tyłu, wygrażając tym, którzy chcieliby się puścić za nami w pogoń, lecz z odgłosów, jakie słyszałam za plecami, wywnioskowałam, że chwilowa wrogość zamieniła się w rozbawienie, a choć ścigały nas jeszcze gwizdy i okrzyki, nie towarzyszyły im już cuchnące pociski. Gdy skręciliśmy za róg, lektyka nieco zwolniła, więc wysforowałam się naprzód i szparko podążałam po gładkim bruku Chestnut Street. Kątem oka spostrzegłam, że Pardloe spoziera przez okno i wygląda już znacznie lepiej. Pusty dzbanek po kawie leżał obok niego na siedzeniu. – Dokąd się udajemy, madam?! – zawołał na mój widok silniejszym głosem. – Bez obaw, wasza wysokość! – odkrzyknęłam, nie zwalniając kroku. – Jest pan pod moją opieką!

7. Niezamierzone konsekwencje źle zaplanowanych działań Jamie przedzierał się przez gęstwinę, nie zważając na parzące pokrzywy i plątaninę siekących boleśnie gałęzi. Cokolwiek weszło mu w drogę, mogło zostać zdeptane. Dotarłszy do dwóch wierzchowców, spętanych i pasących się spokojnie, wahał się ledwie przez chwilę. Rozwiązał im pęta i klepnąwszy klacz po tłustym zadzie, posłał ją rżącą w zarośla. Jamie nie zamierzał ułatwiać Johnowi Greyowi powrotu do Filadelfii. To, co miał tam załatwić, łatwiej mogło być wykonane bez kłopotliwej obecności lorda. A co konkretnie miał załatwić? – zastanowił się, dźgając piętami boki rumaka i ściągając lejce, by skierować go w stronę drogi. Z niejakim zaskoczeniem stwierdził, że trzęsą mu się ręce, i mocniej ścisnął wodze, aby to powstrzymać. Knykcie prawej ręki pulsowały i przeszył go ostry, kłujący ból w miejscu, gdzie brakowało palca, aż syknął przez zaciśnięte zęby. – Po jakiego diabła mi o tym powiedziałeś, ty cholerny idioto? – wymruczał pod nosem, zmuszając konia do galopu. – Co ci się zdawało, że jak postąpię? Właśnie tak, jak postąpiłeś – odpowiedział sam sobie. John nie stawiał oporu, nie próbował się bronić. „No dalej, możesz mnie zabić”, powiedział ten cholerny drań. Pod wpływem nowej fali wściekłości Jamie jeszcze mocniej ścisnął lejce, wyobrażając sobie, że kończy z parszywym Greyem. Czy rzeczywiście byłby to zrobił, gdyby nie zjawił się raptem przeklęty Woodbine ze swoim oddziałem? Nie. Nie zdobyłby się na ten krok. Chociaż przez moment czuł morderczą chęć powrotu i zaduszenia Greya gołymi rękami, to umysł podjął już skuteczną walkę z zaślepiającą go furią i podpowiadał mu odpowiedź na własne pytanie: dlaczego właściwie Grey mu o tym powiedział? Zareagował instynktownie – to oczywiste – i zdzielił gościa w gębę. Wszystko dlatego, że Grey powiedział mu prawdę. „Oboje pieprzyliśmy się z tobą”. Oddychał mocno, głęboko i tak szybko, że zakręciło mu się w głowie, ale cel został osiągnięty i Jamie przestał się trząść. Zwolnił też galop konia, który gnał ze spłaszczonymi, drgającymi z podniecenia uszami. – Już w porządku, a bhalaich – powiedział Jamie, oddychając ciężko, ale znacznie wolniej. – Już dobrze. Przez chwilę wydawało mu się, że zwymiotuje, ale powstrzymał mdłości i poprawił się w siodle. Wciąż jeszcze czuł to bolesne miejsce, jakie zostawił w jego duszy Jack Randall. Myślał, że tak dobrze się już zabliźniło, iż jest teraz bezpieczny, ale nie, przeklęty John Grey rozorał ranę kilkoma prostymi słowami. „Oboje pieprzyliśmy się z tobą”. Co gorsza, Jamie nie mógł mieć mu tego za złe, a przynajmniej nie powinien, co podpowiadał mu rozum walczący ze ślepą furią,

choć jak wiadomo, marna to broń przeciwko temu zjawisku. Grey nie mógł w każdym razie wiedzieć, jakie wrażenie wywarły na Jamiem jego słowa. Rozum miał jednak swoje zalety. To właśnie on przypomniał Jamiemu o drugim ciosie. Pierwszy był czysto instynktowny, drugi już nie. Myśl o nim wywołała gniew i ból, ale innego rodzaju. „Poznałem cieleśnie twoją żonę”. – Ty draniu – szepnął, targając wodze tak silnie, że przestraszony koń podrzucił łbem i zastrzygł uszami. – Dlaczego? Dlaczego mi o tym powiedziałeś, draniu?! Druga odpowiedź przyszła z opóźnieniem, ale była równie jasna jak pierwsza: Ponieważ ona powiedziałaby mi o tym przy pierwszej nadarzającej się okazji. A on doskonale o tym wiedział. Pomyślał sobie, że skoro, słysząc to, zareaguję przemocą, to lepiej, żebym skierował ją przeciwko niemu. Tak, ona powiedziałaby mu o tym. Przełknął ślinę. Na pewno mu o tym powie. A on co wtedy zrobi? Co powie? Znowu zaczął się trząść, w następstwie czego zwolnił i koń szedł niemal stępa, rozglądając się na boki i łowiąc chrapami powietrze. To nie jej wina, przecież wiem. To wcale nie jest jej wina. Oboje myśleli, że utonął. Wiedział, jak wygląda ta otchłań; spędził w niej kawał życia. Rozumiał też, jak działają rozpacz i mocny alkohol. Ale wizja… czy też jej brak… Jak to się stało? Gdzie? Wiedza, że do tego doszło, była dostatecznie bolesna; niewiedza, jak i dlaczego, prawie nie do zniesienia. Rumak stanął, lejce zwisały luźno. Jamie siedział pośrodku drogi z zamkniętymi oczami, oddychając, próbując niczego sobie nie wyobrażać, próbując się modlić. Rozum ma granice, a modlitwa nie. Dobrą chwilę zajęło nakłonienie umysłu do uspokojenia, rezygnacji z jałowych dociekań, żądzy poznania. Po pewnym czasie Jamie uznał, że może jechać dalej, i zebrał lejce w garść. To wszystko mogło zaczekać. Zanim jednak uczyni cokolwiek, musi zobaczyć się z Claire. Na razie nie miał pojęcia, co powie – albo co zrobi – kiedy ją ujrzy, ale musi się z nią spotkać. Pragnął tego, jak rozbitek po tygodniach na bezludnej wyspie pragnie jedzenia i wody. Z powodu szumu krwi w uszach John Grey ledwo słyszał rozmowę między członkami oddziału milicji, którzy przeszukawszy go i związawszy mu ręce z przodu, zbili się opodal w ciasną gromadkę i syczeli do siebie rozzłoszczeni jak gęsi na podwórku, rzucając niekiedy ku niemu wrogie spojrzenia. Nie przejmował się tym. Nie widział na lewe oko i zyskał już niemal pewność, że ma pękniętą wątrobę, ale to także niewiele go obchodziło. Powiedział Jamiemu Fraserowi prawdę – całą cholerną prawdę – i odczuwał te same intensywne emocje, jakie towarzyszą zwycięstwu w bitwie: głębokie aż do szpiku kości poczucie ulgi, że przeżył, podniecenie zmysłów tak silne, jakby się upił winem, roztrzęsienie i całkowita niezdolność do zastanowienia się nad kosztami. Kolana doznały widać tych samych pobitewnych emocji, bo nagle się pod nim ugięły. Grey usiadł bezceremonialnie na dywanie zeschłych liści i zamknął zdrowe oko. Po krótkiej przerwie, podczas której czuł jedynie, że stopniowo zwalnia mu tętno, bębnienie w uszach ustało i zdał sobie sprawę, że ktoś woła go po nazwisku. – Lordzie Grey! – powtórzył głos, tym razem głośniej i na tyle blisko, że poczuł na twarzy ciepły, przesycony zapachem tytoniu oddech. – Nie nazywam się lord Grey – zaprzeczył z irytacją, otwierając zdrowe oko. – Już wam mówiłem. – Powiedział pan, że jest lordem Johnem Greyem – odparł rozmówca, marszcząc z niezadowoleniem brodatą gębę. Był to ten sam olbrzym w brudnej myśliwskiej koszuli, który

odkrył obecność jego i Frasera na polanie. – Bo jestem. Jeśli jednak musisz się do mnie odzywać, to zwracaj się per „milordzie” albo „sir”, jak wolisz. Czego chcesz? Mężczyzna cofnął się nieco z oburzoną miną. – Skoro pan pyta… sir, to chcemy wiedzieć, czy generał dywizji Charles Grey to pana starszy brat. – Nie. – Nie? – Mężczyzna ściągnął krzaczaste brwi. – Czy zna pan generała Charlesa Greya? Czy to pański krewny? – Tak. Jest moim… – Grey usiłował precyzyjnie określić stopień pokrewieństwa, ale zrezygnował i machnął ręką. – To jeden z moich kuzynów. Na twarzach mężczyzn, którzy zebrali się dokoła niego, pojawiły się zadowolone uśmiechy, rozległy się pomrukiwania. Woodbine przykucnął przy Greyu z kilkoma złożonymi kartkami papieru w ręku. – Lordzie John – rzekł dosyć uprzejmym tonem. – Twierdzi pan, że nie jest w czynnej służbie jego królewskiej mości? – Zgadza się. – Grey zwalczył nieoczekiwaną chęć ziewnięcia. Krążące we krwi podniecenie wyparowało i miał wielką ochotę się położyć. – Czy zechciałby pan zatem objaśnić treść tych dokumentów, milordzie? Znaleźliśmy je w kieszeni pańskich spodni. Rozłożył ostrożnie papiery i podsunął je Greyowi pod nos. John przyjrzał im się zdrowym okiem. U góry znajdowała się notatka adiutanta generała Clintona: zwięzła prośba o jak najszybsze stawienie się w jego kwaterze. Tak, John ją widział, choć zaledwie przelotnie, zaraz bowiem nastąpił katastrofalny powrót Jamiego Frasera, który powstał z martwych, i wszelkie inne sprawy wywietrzały mu z głowy. Pomimo tego, co zdarzyło się później, John nie mógł powstrzymać uśmiechu. Jamie żyje. Przeklęty sukinsyn żyje! Woodbine odsunął notatkę na bok, ukazując znajdujący się pod spodem dokument. Była to nieduża kartka z czerwoną woskową pieczęcią – natychmiast ją rozpoznał – jego oficerski patent, dowód służby czynnej, który należało mieć zawsze przy sobie. Grey zamrugał z niedowierzaniem, a pajęcze pismo urzędnika zatańczyło mu przed oczami. U dołu, poniżej podpisu króla, widniał jeszcze inny, nagryzmolony zamaszyście czarnym atramentem. Jakże dobrze mu znany… – Ha! – wykrzyknął Grey. – Ty draniu! – Mówiłem wam, że to żołnierz – powtarzał niski człowieczek w pękniętych okularach, gapiąc się na Greya z nieprzyjemną pożądliwością. – I to nie jakiś tam zwykły, tylko szpieg! Moglibyśmy go powiesić bez sądu, tu, na polanie! Ta propozycja wywołała wybuch niekłamanego entuzjazmu, stłumiony z niejakim trudem przez kaprala Woodbine’a, który wstał i zaczął krzyczeć głośniej niż rzecznicy natychmiastowej egzekucji, zmuszając ich tym do wycofania się na tyły, co uczynili, pomrukując gniewnie. Grey siedział, ściskając oburącz patent, a serce waliło mu jak kowalski młot. Cholernie łatwo mogliby go powiesić. Tak właśnie niespełna przed dwoma laty postąpił Howe z kapitanem Armii Kontynentalnej Hale’em, kiedy przyłapał go, przebranego za cywila, na zbieraniu informacji, a rebelianci z ochotą powitaliby okazję do zemsty. William był świadkiem aresztowania i egzekucji Hale’a i zdał Greyowi relację, szokującą w swym okrucieństwie. William. Jezu, William! W wirze ostatnich wydarzeń nie poświęcił synowi ani jednej myśli. Obaj z Fraserem dali dyla na dach i spuścili się w dół po rynnie, pozostawiając Williama w holu na piętrze w stanie najwyższego wzburzenia wywołanego niespodziewanymi

rewelacjami. Nie, nie był przecież sam. Była z nim Claire, a myśl o niej odrobinę go uspokoiła. Z pewnością porozmawiała z Williem, ostudziła jego emocje, wyjaśniła… No cóż, może i nie wyjaśniła ani nie ostudziła jego emocji, lecz przynajmniej jeśli Greya powieszą, to William nie zostanie sam na tym strasznym świecie. – Zabierzemy go do obozu – mówił z uporem Woodbine, i to nie po raz pierwszy. – Jaki pożytek z powieszenia go tu na suchej gałęzi? – Jednego Brytola mniej? Mnie się to podoba! – odparował ponury olbrzym w stroju myśliwego. – Ależ, Gershon, ja wcale nie twierdzę, że nie należy mu się stryczek. Powiadam tylko, że nie tu i nie teraz. – Trzymając muszkiet oburącz, kapral Woodbine wolno powiódł wzrokiem po zebranych. – Nie tu i nie teraz – powtórzył z naciskiem. Grey podziwiał w duchu siłę jego charakteru i z trudem powstrzymał się, by samemu nie skinąć głową. – Zabierzemy go do obozu. Słyszeliście wszyscy, co powiedział: generał brygady Charles Grey to jego krewny. Może być, że pułkownik Smith będzie chciał go powiesić w obozie albo jeszcze inaczej: wysłać go do generała Wayne’a. Pamiętaj Paoli! – Pamiętaj Paoli! – zawtórowały echem urywane okrzyki, a Grey ukradkiem otarł spuchnięte oko brzegiem rękawa; cieknące z niego łzy drażniły mu skórę twarzy. Paoli? Co to jest, do czorta, to Paoli? A przede wszystkim co ma wspólnego z tym, czy, kiedy i jak powinien zostać powieszony? Postanowił na razie o to nie pytać, a gdy szarpnięciem poderwali go na nogi, ruszył z nimi bez słowa skargi.

8. Homo est obligamus aerobe (Człowiek nie może żyć bez powietrza) – Hipokrates Gdy tragarz otworzył drzwiczki lektyki, oblicze księcia mieniło się groźnym rumieńcem, mnie zaś przemknęło przez myśl, że to nie za sprawą upału. – Chciał pan, książę, widzieć się z bratem, czyż nie? – zaryzykowałam pytanie, zanim zdążył zaczerpnąć wystarczającą ilość powietrza, by wyjawić, co mu leży na wątrobie, i wskazałam budynek przed nami. – Oto jego dom. – A że Johna w nim akurat nie ma, to w tej chwili nie najważniejsze. Spojrzał na mnie znacząco, nadal jednak brakowało mu tchu i rozsądnie uznał, że lepiej go oszczędzać. Z irytacją odsunął pomocną dłoń tragarza i sam wygramolił się z lektyki. Zapłacił dwóm osiłkom – na całe szczęście, nie miałam już bowiem przy sobie więcej pieniędzy – i świszcząc oddechem, skłonił się, podając mi ramię. Przyjęłam je, nie chcąc, żeby upadł na twarz w ogrodzie od frontu. Germain, który bez wysiłku dotrzymywał kroku lektyce, trzymał się taktownie z tyłu. Pani Figg stała w progu, obserwując nas z zainteresowaniem. Częściowo wyłamane drzwi zostały zdjęte i leżały teraz na kozłach obok krzewu kamelii, czekając zapewne na przybycie stolarza, który by je naprawił. – Wasza wysokość, pozwolę sobie przedstawić panią Mortimerową Figg – zagadnęłam uprzejmie, kiwając głową w jej stronę. – Pani Figg jest gospodynią i kucharką jego lordowskiej mości. Pani Figg, oto jego wysokość książę Pardloe. Brat lorda Johna. Zobaczyłam, że wargi kobiety układają się w słowa „merde na grzance”, szczęśliwie jednak nie wydały dźwięku. Pomimo swej postury zwinnie zbiegła ze schodów i ujęła Pardloe’a pod drugie ramię, znów bowiem zrobił się fioletowy. – Proszę wydąć wargi i wypuścić powietrze – przypomniałam. – No już, oddychamy! – Zakrztusił się nieprzyjemnie, ale zaczął oddychać, robiąc przy tym złowrogie miny. – W imię przedwiecznego Ducha Świętego, co też mu pani zrobiła? – spytała mnie pani Figg oskarżycielskim tonem. – Widzi mi się, że on zaraz kipnie. – Przede wszystkim uratowałam mu życie – odwarknęłam. – Siup, wasza wysokość! – Z wysiłkiem powlekłyśmy go po schodach. – Następnie ocaliłam przed ukamienowaniem i pobiciem przez rozgniewaną tłuszczę, z bezcenną pomocą Germaina – dodałam, zerkając na chłopaka, który szczerzył zęby w uśmiechu. – Wydaje mi się ponadto, że w tej chwili znów ratuję mu życie – zakończyłam, przystając na chwilę na ganku, by nieco odsapnąć. – Czy mamy wolny pokój, w którym można by położyć gościa? Może u Williama? – Will… – zaczął książę i zaniósł się okropnym kaszlem, przy czym całkiem zzieleniał. – Och, byłabym zapomniała – powiedziałam. – William jest pańskim bratankiem. Chwilowo nie ma go w domu. – Spojrzałam groźnie na panią Figg, która prychnęła, ale się nie odezwała. – Proszę oddychać, wasza wysokość. Znalazłszy się w domu, spostrzegłam, że poczyniono już pewne wysiłki w celu przywrócenia porządku. Szczątki poręczy, fragmenty tynku i inne śmieci leżały zmiecione na kupkę w holu, gdzie na fotelu siedziała Jenny Murray i wybierała z niej niepotłuczone paciorki z zerwanego żyrandola, które wkładała do miski. – Czego ci potrzeba, Claire? – zagadnęła. – Wrzątku – odrzekłam, posapując, gdy razem z panią Figg sadzałyśmy Pardloe’a na otomanie. Był szczupły i drobnokościsty jak John, ale swoje ważył. – Pani Figg, proszę przynieść kilka filiżanek, a ty, Jenny, idź po mój kuferek z medykamentami. Wasza wysokość, proszę

pilnować rytmu – raz… dwa… trzy… cztery – i oddychać spokojnie, nie haustami. Powolutku, tak, tyle powietrza wystarczy, proszę mi wierzyć. Twarz Pardloe’a lśniła od potu, drgała, a choć nadal nie tracił opanowania, widziałam po jego oczach, że w miarę zwężania się dróg oddechowych narasta w nim panika. Zwalczyłam własny strach, w niczym by nam to bowiem nie pomogło. Prawdę mówiąc, istotnie jego życie było zagrożone. Miał ciężki atak astmy, a ludzie umierali od tego, nawet mając dostęp do zastrzyków epinefryny w dużych, dobrze wyposażonych szpitalach. Przyczyną były zawały serca, wywołane stresem i niedotlenieniem, bądź zwyczajne uduszenie. Pardloe zaciskał dłonie na kolanach, miętosząc przepocone spodnie z moleskinu, na jego szyi widniały grube żyły. Z pewnym trudem oderwałam jedną jego rękę i mocno uścisnęłam. Koniecznie musiałam rozproszyć dławiącą jego umysł czarną panikę, bo inaczej nie miał szansy. – Proszę popatrzeć na mnie – poleciłam, przybliżając twarz do jego oczu. – Wszystko będzie dobrze. Czy pan mnie słyszy? Jeśli tak, proszę skinąć głową! Zdobył się na lekkie skinienie. Oddychał, ale stanowczo za szybko; jedynie leciutki powiew muskał mój policzek. Ścisnęłam go mocniej za rękę. – Wolniej – powiedziałam z największym spokojem, na jaki mogłam się zdobyć w tej trudnej sytuacji. – Proszę oddychać wraz ze mną. Wydymamy wargi… wypuszczamy powietrze… Zaczęłam wybijać ręką na kolanie Pardloe’a regularny rytm na cztery, możliwie jak najwolniej. Między dwa a trzy zabrakło mu powietrza, ale nie przestał wydymać warg i próbować. – Wolniej! – powiedziałam ostro, gdy otworzył usta, próbując zaczerpnąć haust powietrza. – Proszę podporządkować się rytmowi – jeden… dwa… wdech! Słyszałam, że Jenny zbiega po schodach z moim kuferkiem. Pani Figg pobiegła już wcześniej do kuchni, gdzie na ogniu gotował się zawsze kociołek wrzątku… i tak, ona także wracała z trzema filiżankami wiszącymi na palcach jednej ręki i owiniętym grubą ścierką dzbankiem gorącej wody w drugiej. – …trzy… cztery… przęśl skrzypowata, Jenny… raz… dwa… wydech, dwa… trzy… cztery… słuszną garść do każdej filiżanki… dwa, tak, o właśnie tak… wdech… – Nie spuszczałam z niego wzroku, zmuszałam do oddychania – tylko to utrzymywało otwarte drogi oddechowe. Gdyby zgubił rytm, straciłby zarazem tę odrobinę ciśnienia powietrza, a wówczas zapadłyby się drogi oddechowe i nastąpiłby… Odsunęłam od siebie tę myśl i jeszcze mocniej ścisnęłam go za rękę, recytując jak mantrę swoje polecenia i odliczanie. Przęśl skrzypowata… Czy miałam coś oprócz tego, do stu piorunów? Niewiele, i dobrze o tym wiedziałam. Gillenia trójlistna, bieluń dziędzierzawa – stanowczo zbyt trujące, a do tego o powolnym działaniu. – Nard, Jenny – przypomniałam sobie nagle. – Korzeń, trzeba go zmielić. – Pokazałam drugą, potem trzecią filiżankę. – …dwa… trzy… cztery… – Do każdej z nich została wsypana duża garść przęśli i zdążyła już trochę naciągnąć. Gdy napar ostygł na tyle, że można go było wypić, podałam filiżankę pacjentowi, choć prawdziwą skuteczność osiągało się dopiero po półgodzinie zaparzania. – Pani Figg, proszę więcej filiżanek… wdech, raz… dwa… bardzo dobrze… Ręka Pardloe’a była śliska od potu, ale trzymał mnie z całej siły; poluzowałam nieco uchwyt, bo rozbolały mnie kości. Zauważył to i lekko rozluźnił uścisk. Nachyliłam się do niego i ujęłam rękę w obie dłonie, niby przypadkowo dotykając palcami pulsu. – Nie umrze pan – powiedziałam cicho, ale z mocą, na jaką mogłam się zdobyć. – Nie pozwolę na to. – W bystrych jasnoniebieskich oczach mignęło coś na kształt cienia uśmiechu, ale

z braku powietrza nie mogło być mowy o udzieleniu odpowiedzi. Usta Pardloe’a były nadal sine, a twarz blada jak papier, pomimo wysokiej temperatury. Filiżanka gorącego naparu z przęśli pomogła na krótko. Roślina ta zawiera epinefrynę i jako taka była najlepszym lekarstwem na astmę, jakie miałam pod ręką, choć zaledwie dziesięciominutowe parzenie nie uwolniło dostatecznej ilości czynnika aktywnego. Mimo to nawet chwilowa ulga poprawiła nieco stan Pardloe’a. Uścisnął mnie lekko wolną ręką. Wojownik. Zawsze takiego rozpoznam – pomyślałam z uśmiechem. – Zacznij parzyć jeszcze trzy filiżanki przęśli, dobrze, Jenny? – Jeśli będzie pił napar powoli, a nie mógł inaczej ze względu na krótki oddech, i wypije dużo, to przy szóstej, najdłużej zaparzanej filiżance stymulant osiągnie pożądane stężenie w organizmie. – Pani Figg, proszę wsypać trzy garście przęśli i półtorej garści nardu do pół litra kawy i gotować to przez kwadrans, a potem zostawić do naciągnięcia, dobrze? – Skoro niebezpieczeństwo zgonu zostało oddalone, chciałam mieć pod ręką skoncentrowany wyciąg ephedry. Niewątpliwie nie był to pierwszy atak, a więc zapewne i nie ostatni, i to, kto wie, może już niedługo. Wolałam być na to przygotowana. Uznawszy, że bezpośrednie zagrożenie życia minęło, zaczęłam przemyśliwać szczegóły diagnozy. Po delikatnym obliczu Pardloe’a spływały strugi potu. Już wcześniej ściągnęłam z niego kurtkę, kamizelkę i skórzany pas; mokry gors koszuli przylepił się do klatki piersiowej, spodnie w pachwinach były ciemne od potu. Nic dziwnego, zważywszy na upał, wyczyny biegowe i dużą ilość gorącego naparu. Siność znikała powoli z jego warg, na twarzy i rękach nie było śladu obrzęku… Nie miał też rozszerzonych naczyń krwionośnych na szyi, pomimo sporego wysiłku. I bez stetoskopu słyszałam szmery w płucach, nie widać było jednak chorobliwego poszerzenia klatki piersiowej, która prezentowała się równie dobrze jak u Johna, a nawet była odrobinę węższa. Nie wskazywało to na przewlekłą niewydolność oddechową… Wątpiłam też, by Pardloe cierpiał na niewydolność serca. Kiedy go zobaczyłam, miał zdrową cerę, a teraz ma regularne tętno, wprawdzie szybkie, ale bez trzepotania, bez objawów arytmii… Uświadomiłam sobie, że Germain zagląda mi przez ramię, wpatrując się z zainteresowaniem w księcia, który ze swej strony ochłonął już na tyle, by leciutko skinąć chłopakowi głową. – Mmm? – wymruczałam między regularnym odliczaniem oddechów. – Pomyślałem tylko, Grand-mère, że może ktoś na niego – wskazał Pardloe’a – czeka. Czy nie powinienem zanieść wiadomości, zanim naślą tu na nas żołnierzy? Tragarze będą gadać, prawda? – Hm. – Rzeczywiście należało się nad tym zastanowić. Na przykład generał Clinton świetnie wiedział, że Pardloe był ostatnio widziany w moim towarzystwie. Nie miałam pojęcia, z kim książę podróżował i czy nadal dowodził swoim pułkiem. Jeżeli tak, to pewnie trwają już gorączkowe poszukiwania. Oficer nie mógł, ot tak, nagle zniknąć. Germain, wyjątkowo bystry chłopak, miał też rację co do tragarzy. Opaski z numerami na rękawach oznaczały, że pracują dla głównej filadelfijskiej agencji tragarzy. Ludzie generała Clintona znajdą ich po minucie i dowiedzą się, dokąd zanieśli księcia Pardloe. Jenny, która nadzorowała napar w kolejnych filiżankach, zbliżyła się do pacjenta i podsunęła mu nową do ust, dając mi jednocześnie znak, że przejmie odliczanie oddechów, abym mogła swobodnie porozmawiać z Germainem. – Kazał zanieść mnie do Kings’a Arms – powiedziałam do chłopaka, zaprowadziwszy go na ganek, by uniknąć niepowołanych uszu. – Spotkałam go w kwaterze generała Clintona w… – Wiem, gdzie to jest, Grand-mère. – Nie wątpię. Czy masz jakiś pomysł?

– Tak sobie myślę… – Przeniósł wzrok na wnętrze domu, a potem na mnie. – Jak długo zamierzasz go tu więzić, Grand-mère? Zatem moje zamysły nie uszły uwadze Germaina. Nie zaskoczyło mnie to; bez wątpienia zdążył poznać przebieg porannych wydarzeń od pani Figg, a wiedząc, kim jest Jamie, prawdopodobnie dopowiedział sobie resztę. Byłam ciekawa, czy widział Williama. Jeżeli tak, to pewnie dowiedział się już wszystkiego. Istniała jednak szansa, że nie, a wobec tego nie było na razie sensu ujawniać tamtej drobnej komplikacji. – Do powrotu twojego dziadka – odrzekłam. – Albo lorda Johna – dodałam po namyśle. Całym swoim jestestwem pragnęłam, aby Jamie powrócił jak najprędzej. Być może jednak zaistnieje konieczność zatrzymania się poza miastem; w takim wypadku mógłby przysłać do mnie Johna z wiadomościami. – Kiedy tylko pozwolę księciu odejść, natychmiast każe przeczesać miasto w poszukiwaniu brata. Ciągle oczywiście zakładając, że uda mi się utrzymać go przy życiu. – Ostatnią rzeczą, jakiej pragnęłam, było wszczęcie policyjnej obławy, w którą przypadkiem mógłby zaplątać się Jamie. Germain podrapał się z namysłem po brodzie; zabawny gest u chłopięcia niemającego jeszcze zarostu, zapewne podpatrzony u ojca. – To może nie potrwa długo – orzekł. – Grand-père prędko tutaj wróci, wczoraj bardzo pragnął cię zobaczyć. Wyszczerzył zęby w uśmiechu i wydymając wargi, przeniósł wzrok na wnętrze domu. – Nie da się zbyt długo ukrywać jego obecności tutaj – powiedział. – Gdybyś jednak wysłała wiadomość generałowi i może jeszcze słówko do King’s Arms, wyjaśniając, że jego wysokość przebywa u lorda Johna, to z pewnością wstrzymaliby się z poszukiwaniami. A nawet gdyby ktoś pofatygował się tu i zaczął wypytywać, to przypuszczam, że możesz mu podać jakieś ziółka, które sprawią, że się smacznie zdrzemnie, a ty powiesz, że już sobie poszedł. Można by też zamknąć go w szafie… I zakneblować, gdyby się okazało, że już odzyskał głos. – Musiałam przyznać, że Germain odziedziczył po Marsali wybitną zdolność logicznego myślenia i przewidywania. – Bezbłędnie pomyślane – pochwaliłam, nie komentując szczegółów propozycji ewentualnego czasowego unieszkodliwienia Pardloe’a. – Niezwłocznie się tym zajmę. Szybko sprawdziłam, jak się miewa książę – czuł się wyraźnie lepiej, choć nadal oddychał z trudem, poświstując – i pomknęłam na górę do gabinetu Johna. Wyjęłam inkaust, pióro i papier i sporządziłam krótkie notatki. Zawahałam się na moment przed podpisaniem i podniósłszy głowę, zauważyłam na komodzie sygnet Johna, którego w pośpiechu zapomniał włożyć. Poczułam ukłucie w sercu. Radość z ujrzenia Jamiego, niespodziewane przybycie Williama, wzięcie Johna do niewoli i gwałtowne opuszczenie domu przez zdruzgotanego wieściami młodzieńca – dobry Boże, gdzie podziewa się teraz William? – wszystko to sprawiło, że nie poświęciłam Johnowi zbyt wielu myśli. Powtarzałam sobie, że jest z pewnością bezpieczny. Jamie nie dopuściłby, żeby coś mu się stało. Dalsze rozmyślania przerwało mi bicie zegara na kominku: czwarta godzina. – Czas szybko płynie, jak się człowiek dobrze bawi – mruknęłam pod nosem i naskrobawszy w miarę podobny podpis Johna, zapaliłam świecę, wylałam kilka kropel wosku na złożone kartki i przypieczętowałam sygnetem ze znakiem półksiężyca. Być może John wróci, zanim listy zostaną doręczone. A Jamie pojawi się przy mnie, kiedy tylko ciemności skryją ziemię i będzie to bezpieczne.

9. Bieg ludzkich spraw

Jamie nie poruszał się drogą samotnie. Z początku jedynie mgliście uświadamiał sobie, że mijają go wozy i konie, słyszał stłumiony szmer rozmów pieszych wędrowców, ale dopiero otrząsnąwszy się z furii, spostrzegł, jak duży panuje ruch. Ujrzał przemieszczającą się w grupie kompanię milicji, pojedynczych jeźdźców, furmanki wypełnione dobytkiem i idące obok nich kobiety i dzieci. Kiedy zjawił się wczoraj w Filadelfii – Boże, czy naprawdę upłynął dopiero jeden dzień? – rzuciły mu się w oczy grupki ludzi opuszczających miasto i nawet miał zapytać o nich Fergusa, ale zapomniał, zrazu podekscytowany powrotem, a później zaistniałymi okolicznościami. Jego niepokój wzrósł i dźgnąwszy rumaka ostrogami, zmusił go do szybszego biegu. Do miasta pozostało niespełna dziesięć mil; znajdzie się tam na długo przed zapadnięciem nocy. A może nawet lepiej, gdyby było już ciemno – pomyślał ponuro. Prościej byłoby wówczas wyjaśnić sobie wszystko z Claire na osobności; czy skutkiem owych wyjaśnień byłoby ciężkie pobicie, czy też miłosne igraszki w łóżku – świadkowie nie byli mu potrzebni. Ta myśl poraziła go jak zapalenie zapałki Brianny. Jedno słowo – „łóżko” – wystarczyło, żeby zapłonął świeżym gniewem. – Ifrinn! – wyrzekł głośno i trzasnął pięścią w łęk siodła. Tyle zachodu, żeby się trochę uspokoić, i na darmo, fiuu! – w sekundę wszystko poszło z dymem! A niech to diabli porwą – jego, ją, Johna Greya, wszystko! – Panie Fraser! Wzdrygnął się tak, jakby dostał postrzał w plecy, a silnie szarpnięty koń niemal stanął w miejscu, parskając głośno. – Panie Fraser! – zawołał jeszcze raz zdyszany głos i oczom Jamiego ukazał się Daniel Morgan na niskiej, mocnej kobyle. – Wiedziałem, że to pan, poznałem z daleka! – mówił, krzywiąc w uśmiechu pooraną bliznami twarz. – Nie ma drugiego takiego wielkiego draba, z taką czupryną, a jeżeli jest, to na pewno nie chcę go spotkać! – Pułkownik Morgan – odrzekł Jamie, w porę spostrzegając mundur z nowymi naszywkami przy kołnierzu. – Udaje się pan na wesele? – Zmusił się do uśmiechu, choć emocje szalały w nim niczym wodospad Niagara. – Co takiego? A, no tak – roześmiał się Dan, zerkając na dystynkcje. – Phi! Waszyngton cholernie nalega na „stosowny ubiór”. Armia Kontynentalna ma obecnie w swych szeregach więcej generałów niż szeregowych żołnierzy. Wystarczy, że oficer przeżyje dwie bitwy, a od razu dostaje stopień generała. Ale podwyżka żołdu to już zgoła inna rzecz. Odsunął z czoła kapelusz i zmierzył Jamiego uważnym spojrzeniem. – Przybył pan dopiero co ze Szkocji? Słyszałem, że towarzyszył pan ciału brygadiera Frasera – przypuszczam, że to pański krewny. – Z żalem potrząsnął głową. – Co za bolesna strata. Dobry człowiek i świetny żołnierz. – A owszem, w rzeczy samej. Pochowaliśmy go w pobliżu jego domu w Balnain. Jechali razem, Dan zadawał pytania, Jamie zaś odpowiadał na tyle krótko, na ile pozwalały mu dobre maniery i nieskrywany szacunek dla Morgana. Nie widzieli się od czasu bitwy pod Saratogą, kiedy to Fraser służył w korpusie karabinierów pod jego komendą, i mieli sobie dużo do powiedzenia. Jamie był nawet rad towarzystwu i pytaniom, odrywały bowiem jego umysł od jałowych rozmyślań wprawiających go w bezrozumną furię. – Obawiam się, że tutaj rozchodzą się nasze ścieżki – powiedział po pewnym czasie. Zbliżali się do rozstajów i jego towarzysz zwolnił nieco tempo jazdy. – Zmierzam do miasta. – Po co? – zdumiał się Morgan.

– Chcę… zobaczyć się z żoną – odparł nieco bardziej oschle, niż zamierzał, bo na dźwięk słowa „żona” głos zadrżał mu niebezpiecznie. – Ach tak? A czy ma pan może wolny kwadrans? – Dan szacował go wzrokiem, a Jamie poczuł się bardzo niepewnie. Słońce stało jednak nadal wysoko, a przecież planował wjechać do miasta po zmroku. – Być może – odparł ostrożnie. – Ale w czym rzecz? – Jadę spotkać się z przyjacielem i chciałbym, żeby pan go poznał. To bardzo blisko stąd, jazda zajmie nam tylko chwilę. Naprzód! – zawołał Morgan i ostro skręcił w prawo, machnąwszy na Jamiego, by poszedł w jego ślady, co ten, przeklinając się w duchu za głupotę, niechętnie uczynił. Chestnut Street 17 Kiedy astmatyczny atak minął i książę zaczął oddychać w miarę normalnie, pot ściekał ze mnie równie obficie jak z niego. Nie byłam wprawdzie tak samo zmęczona – książę, półleżąc, spoczywał na krześle, wyczerpany, z przymkniętymi oczami, oddychając powoli i płytko, ale samodzielnie! – niewiele mi jednak brakowało. Lekko kręciło mi się w głowie; nie sposób pomagać komuś w wyrównaniu oddechu, nie łykając przy tym zwiększonej dawki powietrza. – Proszę, a piuthar-chèile. – Jenny odezwała się półgłosem prosto do mego ucha, a ja, zaskoczona, otworzyłam oczy, orientując się dopiero wtedy, że były zamknięte. Wetknęła mi do ręki szklaneczkę brandy. – W domu nie ma porządnej whisky, ale spodziewam się, że i ten trunek ci pomoże. Czy mam podać łyczek jego wysokości? – Tak, poproszę – przemówił książę tonem stanowczym, nie zmieniając wszelako pozycji ani nie unosząc powiek. – Dziękuję pani, madam. – Na pewno mu nie zaszkodzi – odparłam, prostując i rozciągając plecy. – Ani tobie, moja droga. Usiądź i napij się z nami. Pani również, pani Figg. Obie, Jenny i pani Figg, pracowały niemal tak ciężko jak ja, biegając po całym domu, mieląc, ucierając i zaparzając ziołowe specyfiki, donosząc wilgotne ściereczki do ocierania potu i pomagając mi w liczeniu oddechów, jednym słowem łącząc ze mną siły, by utrzymać księcia przy życiu. Pani Figg miała bardzo sztywne poglądy na to, co wypada, a co nie, i zasiadanie do popijania brandy wraz z pracodawcą, a co dopiero z gościem z książęcym tytułem, nie mieściło się w jej kanonie, lecz nawet ona musiała przyznać, że okoliczności były wyjątkowe. Ze szklaneczką w ręku przycupnęła zatem na brzeżku otomany przy drzwiach do salonu, skąd mogła swobodnie zawiadywać sprawami domu i odeprzeć ewentualne czyjeś wtargnięcie. Przez pewien czas nikt się nie odzywał, napawaliśmy się ciszą i spokojem. W dusznym nieruchomym powietrzu wyczuwało się specyficzny rodzaj więzi, jaka łączy ludzi, którzy razem pokonali trudności – choćby i tymczasowo. Stopniowo zaczęłam sobie uświadamiać, że docierają do mnie pomieszane odgłosy z ulicy. Grupy ludzi przemieszczały się pośpiesznie, słychać było turkot kół i naglące pokrzykiwania. Oraz stłumione bicie bębnów. Pani Figg również je usłyszała. Podniosła głowę tak raptownie, że zadrżały wstążki czepka. – Słodki Jezusku, zmiłuj się nad nami – wyszeptała, ostrożnie odstawiając opróżnioną szklaneczkę. – Coś się zbliża. Jenny wzdrygnęła się przestraszona i zerknęła na mnie z obawą. – Zbliża się? – spytała. – Jak to? Co się zbliża? – Przypuszczam, że zbliża się Armia Kontynentalna – odpowiedział jej Pardloe. Głowa opadła mu do tyłu i westchnął ciężko. – Dobry Boże… Co to za piękne uczucie móc znowu

oddychać. – Oddech miał jeszcze wprawdzie krótki, ale dość lekki. Uniósł szklaneczkę brandy w geście toastu. – Dziękuję, droga… madam. Już wcześniej byłem pani dłużnikiem… ze względu na opiekę nad moim synem, ale teraz… – Co to znaczy „Armia Kontynentalna”? – przerwałam bez ceregieli i głośno odstawiłam pustą szklaneczkę. Przyśpieszone z powodu ostatnich wydarzeń tętno zdążyło się uspokoić, ale już znowu galopowało. Pardloe spozierał na mnie spod oka. – Amerykanie – powiedział łagodnie. – Rebelianci. Kogóż innego mógłbym mieć na myśli? – A mówiąc, że „się zbliżają”… – zaczęłam niepewnie. – To nie ja powiedziałem – odparł Pardloe – lecz ta oto niewiasta. – Skinął głową w stronę pani Figg. – Słusznie zresztą. Wojska generała Clintona… wy… wycofują się z Filadelfii… Ośmielam się mniemać… że nadciąga… Wa… Waszyngton. Jenny prychnęła ze wzgardą, pani Figg natomiast zaklęła dosyć brzydko po francusku, po czym szybko zakryła usta różową pulchną dłonią. – Och – bąknęłam tępo, gdyż tak właśnie się czułam. Podczas wcześniejszego spotkania z Clintonem byłam tak wzburzona, że logiczna konsekwencja wycofania się wojsk brytyjskich nawet mi nie zaświtała. Pani Figg wstała z otomany. – W takim razie lepiej już pójdę i zacznę chować srebra – oznajmiła ze spokojem. – Lady John, w razie czego będę pod krzewem złotokapu obok spiżarni. – Chwileczkę – powstrzymałam ją podniesieniem ręki. – Nie wydaje mi się, żeby trzeba się było tym zająć już teraz, pani Figg. Armia brytyjska nie wyszła jeszcze z miasta, Amerykanie nie depczą nam na razie po piętach. Przyda się parę sztućców do spożycia kolacji. Pani Figg wydała niski nieartykułowany dźwięk, ale nie protestowała. Skinęła głową i zebrała opróżnione naczynia. – Co będą państwo chcieli na kolację? Mam zimną gotowaną szynkę, ale mogłabym też przyrządzić zapiekankę z kurczaka, William ją uwielbia. – Rzuciła puste spojrzenie na korytarz, gdzie krwawe smugi na tapecie przybrały brązową barwę. – Jak pani myśli, czy chłopak przyjdzie na kolację? – William zazwyczaj jadał na mieście, ale zdarzało mu się także spędzać wieczór w domu, zwłaszcza gdy pani Figg przyrządzała swoją zapiekankę. – Bóg jeden wie – odpowiedziałam. Nie miałam czasu zastanowić się nad skomplikowaną sytuacją z Williamem. Czy istotnie wróci, kiedy nieco ochłonie, by rozmówić się z Johnem? Niejeden raz byłam świadkiem, jak któryś Fraser gotował się z gniewu, z zasady jednak nie chowali urazy długo. Woleli podjąć natychmiastowe działanie. Znacząco spojrzałam na Jenny; oddała mi spojrzenie i oparłszy brodę na nadgarstku, zamyśliła się, postukując palcami o wargi. Posłałam jej ukradkowy uśmiech. – Gdzie jest mój bratanek? – zainteresował się Pardloe, odrywając w końcu myśli od kolejnego oddechu. – A przede wszystkim… gdzie się podział mój brat? – Nie wiem – przyznałam szczerze i postawiłam pustą szklaneczkę Pardloe’a na tacy pani Figg. – Bynajmniej nie kłamałam w tej kwestii. Spodziewam się jednak, że wkrótce się tu zjawi. – Otarłam grzbietem dłoni spocone czoło i przygładziłam rozburzone włosy. – Jestem pewna, że John wielce pragnie zobaczyć się z panem, ale… – O, bardzo w to wątpię – przerwał mi książę. Omiótł mnie wzrokiem, od bosych stóp po fryzurę w nieładzie, i wyraz rozbawienia w jego oczach się pogłębił. – Musi mi pani opowiedzieć… w jakich okolicznościach się pobraliście… kiedy przyjdzie stosowna pora. – W przypływie desperacji – odrzekłam krótko. – Najpierw jednak położymy waszą

wysokość do łóżka. Pani Figg, czy pokój gościnny… – To zbyteczne – żachnął się Pardloe. – Nie będzie mi… potrzebne… – Próbował wstać z fotela i zabrakło mu tchu. Zbliżyłam się do niego i przeszyłam swoim słynnym pielęgniarskim spojrzeniem. – Haroldzie – oznajmiłam ze spokojem. – Nie jestem jedynie twoją bratową. – Mnie samej to słowo zazgrzytało w uszach, ale nie dałam tego po sobie poznać. – Jestem także lekarką. Jeżeli nie… O co chodzi? – spytałam zdziwiona. Wpatrywał się we mnie z mieszaniną zaskoczenia i rozbawienia na obliczu. – Pozwoliłeś mi używać swojego imienia, czyż nie? – Owszem – przyznał. – Wątpię wszakże, by ktoś nazwał mnie… Haroldem, odkąd skończyłem trzy lata. – Uśmiechnął się do mnie czarująco. – Rodzina mówi do mnie Hal. – Wobec tego ja także będę się tak do ciebie zwracać – odrzekłam z uśmiechem. – A więc, Hal, najpierw weźmiesz odświeżającą kąpiel, a potem położysz się do łóżka. Roześmiał się, ale krótko, bo znowu zaczął świszczeć. Zakasłał i wbił pięści pod żebra; spojrzał na mnie zaniepokojony, ale szybko doszedł do siebie, odchrząknął i popatrzył mi w oczy. – Myślałby kto, że jestem trzylatkiem… Bratowa odsyła mnie do… łóżeczka, bez podwieczorku? Podniósł się z wysiłkiem na nogi. Położyłam mu rękę na klatce piersiowej i pchnęłam go lekko. Był tak słaby, że z impetem usiadł z powrotem, zdumiony i urażony. A także pełen obaw – dopiero teraz uświadomił sobie, jak bardzo brak mu sił. Po ciężkim ataku astmy chory zawsze jest osłabiony i wyczerpany. – Widzisz, Hal? – spytałam łagodnie. – Miewałeś takie ataki już wcześniej, prawda? – Tak… – przyznał niechętnie – ale… – Ile czasu przeleżałeś w łóżku po ostatnim? – Tydzień. – Zacisnął wargi. – Lekarz idiota… Położyłam mu dłoń na ramieniu i urwał, głównie dlatego, że zabrakło mu tchu. – Na-razie-musisz-oddychać-wolno-i-rytmicznie – powiedziałam, oddzielając poszczególne słowa. – Posłuchaj mnie uważnie, Hal. Przypomnij sobie, co zaszło dzisiaj po południu, dobrze? Dostałeś ciężkiego ataku na ulicy; gdyby tłum gawiedzi na Czwartej Ulicy zechciał nas zaatakować, byłbyś bezradny… Nie, Hal, nie próbuj zaprzeczać, bo ja też tam byłam. – Patrzyłam mu prosto w oczy. Nie uląkł się, ale milczał. – Potem przejście z ulicy do drzwi domu, paręnaście kroków, nie więcej, wywołało groźny w skutkach atak, status asthmaticus. Czy słyszałeś już kiedyś to określenie? – Nie – mruknął. – No to teraz już je znasz i wiesz, co oznacza. Powiadasz, że ostatnim razem tydzień leżałeś w łóżku? Czy tamten atak był równie groźny jak dzisiejszy? Zaciśnięte wargi tworzyły wąską kreskę, oczy miotały iskry. Przypuszczałam, że większość ludzi nie zwraca się w taki sposób do potomka książęcego rodu, dowódcy własnego pułku. Musisz być dla niego dobra – pomyślałam. – Przeklęty lekarz… powiedział, że to serce. – Rozprostował palce i powoli rozcierał pierś. – Wiedziałem, że się pomylił. – Prawdopodobnie masz rację – przyznałam. – Czy to ten sam osobnik, który zaordynował sole trzeźwiące? Jeśli tak, to zwykły szarlatan. Roześmiał się czy też raczej sapnął. – O tak, zgadza się. – Urwał i przez moment starał się spokojnie oddychać. – Choć muszę mu oddać… sprawiedliwość. To nie on… dał mi sole. Sam je… zdobyłem. Na wypadek omdlenia… Mówiłem już o tym…

– To prawda. – Usiadłam przy nim i wzięłam go za rękę. Pozwolił mi na to, przyglądając się z zaciekawieniem. Puls był w porządku – wolny i regularny. – Od kiedy miewasz ataki omdlenia? – zapytałam, zaglądając mu w oczy. Ni śladu zażółcenia czy krwawych wybroczyn, źrenice jednakowe, niepowiększone… – Od dawna – odrzekł, raptownie zabierając rękę i prostując się w fotelu. – Nie mam czasu rozprawiać o moim zdrowiu, madam. Powinienem… – Claire – przerwałam tę tyradę, kładąc mu dłoń na klatce piersiowej i przyjaźnie się uśmiechając. – Ty jesteś Hal, a ja Claire. I nigdzie się nie wybierasz, wasza miłość. – Zabierz tę rękę! – Kusi mnie, żeby cię usłuchać i pozwolić ci upaść na twarz – oznajmiłam – ale wolę poczekać, aż pani Figg skończy zaparzać tynkturę. Nie chcę, żebyś runął jak długi, dusząc się jak ryba wyrzucona na brzeg. Chcę móc udzielić ci pomocy. Rzekłszy to, odsunęłam jednak rękę i wyszłam do holu, zanim zdążył pozbierać myśli. Jenny stała w otwartych drzwiach na ulicę, rozglądając się zaniepokojona. – Co się tam dzieje? – zapytałam. – Nie wiem – odparła, nie odwracając oczu od dwóch obdartusów biegnących po drugiej stronie ulicy. – Ale ani trochę mi się to nie podoba. Mam złe przeczucia. Jak sądzisz, czy on ma rację? – Że armia brytyjska opuszcza miasto? Tak. Na to wygląda. A razem z nią prawdopodobnie połowa tutejszych lojalistów. – Doskonale wiedziałam, co Jenny ma na myśli, mówiąc, że ma złe przeczucia. Powietrze było gorące i duszne, ciężkie od brzęczących cykad, a liście ocieniających ulicę kasztanów zwisały smętnie jak ścierki, mimo to w powietrzu coś drgało. Panika? Strach? Podniecenie? Pewnie wszystko naraz, pomyślałam. – Nie uważasz, że byłoby najlepiej, gdybym teraz poszła do drukarni? – spytała Jenny, marszcząc z troską czoło. – Czy Marsali i dzieciaki nie byliby bezpieczniejsi? W razie jakichś zamieszek… Potrząsnęłam głową. – Nie wydaje mi się. To przecież znani patrioci. Jeśli armia brytyjska opuszcza miasto, to niebezpieczeństwo grozi raczej lojalistom. Zostaną pozbawieni ochrony, a rebelianci mogą zechcieć to wykorzystać. Ten dom – przeszedł mnie bardzo nieprzyjemny dreszcz, jakby ktoś niewidzialny powiódł mi zimnym, oślizłym palcem wzdłuż kręgosłupa – należy do lojalistów. – I nie ma nawet drzwi, które można by zamknąć i zabarykadować – mogłabym dodać, ale się powstrzymałam. Z salonu dobiegło głuche łupnięcie, jakby ktoś zwalił się bezwładnie na podłogę, ale ani ja, ani Jenny nawet nie mrugnęłyśmy powieką. Obu nam nie brakło licznych doświadczeń z upartymi jak muły mężczyznami. Słyszałam ciężkie dyszenie Pardloe’a; gdyby znów zaczął świszczeć, ruszę mu na ratunek. – Czy to dla ciebie niebezpieczne ukrywać go w tym domu? – spytała Jenny półgłosem, lekko skłaniając głowę. – Może powinnaś raczej uciekać do drukarni. Skrzywiłam się, próbując ocenić możliwe wyjścia. Liściki przekazane przez Germaina opóźnią wypytywanie, zresztą potrafię zbyć każdego, kto by się tu pojawił. Oznaczało to jednak coś więcej – gdybym potrzebowała pomocy, nie mogę się jej znikąd spodziewać. A pomoc mogłaby się przydać, gdyby na przykład ktoś z wrogiego motłochu na Czwartej Ulicy podsłuchał, dokąd kazałam biec tragarzom. Tamta wrogość ukazała mi się nagle w innym świetle. Gdyby rebelianci mieli powstać i zwrócić się przeciw bezbronnym nagle lojalistom, a prądy, które wyczuwałam wokół, miały mroczną naturę, to…

– Ktoś może się zjawić na tym progu z beczką smoły i workiem pierza – zauważyła Jenny, w wysoce niepokojący sposób czytając w moich myślach. – No tak, to nie pomogłoby ani trochę astmie jego wysokości – odparłam, śmiejąc się. – Czy nie byłoby lepiej oddać go generałowi Clintonowi? – zasugerowała Jenny. – Przeżyłam najście żołdaków, którzy przetrząsali mój dom, podczas gdy poszukiwany mężczyzna z moim nowo narodzonym dzieciątkiem w ramionach ukrywał się na dnie szafy. Nie przypuszczam, żeby wizyta Synów Wolności, którzy zwaliliby się tutaj, szukając wielmożnego księcia, była mniej stresująca dla nerwów, o ile to, co słyszałam o nich od Marsali, chociaż w połowie jest prawdą. – Prawdopodobnie jest. – Nagle od rzeki doszedł głuchy łoskot wystrzału i obie z Jenny wzdrygnęłyśmy się nerwowo. Na szczęście się nie powtórzył i po chwili odetchnęłam spokojniej. – Problem w tym, że stan księcia nie jest stabilny. Nie mogę ryzykować wiezienia go ulicami pełnymi kurzu i pyłków kwiatów i przekazania pod opiekę lekarza wojskowego albo tego szarlatana Hebdy’ego. Gdyby dostał kolejnego ataku i nikt nie umiałby mu pomóc… Jenny się skrzywiła. – Tak, tak, masz rację – przyznała z ociąganiem. – Z tych samych względów nie możesz zostawić go tutaj i uciec do drukarni. – No właśnie. – Jamie przybędzie tu wkrótce, żeby się ze mną spotkać. Nie mogę opuścić domu. – Jeśli przyjdzie Jamie i nie znajdzie cię tutaj, to najpierw pobiegnie do drukarni – zauważyła Jenny, a mnie włosy stanęły dęba. – Czy możesz już wreszcie przestać?! – O co ci chodzi?! – wykrzyknęła zdumiona. – Przestań czytać w moich myślach! – Ach, to. – Uśmiechnęła się szeroko, mrużąc niebieskie oczy. – Wszystko, o czym tylko pomyślisz, Claire, odbija ci się na twarzy. Jestem pewna, że Jamie ci o tym mówił. Ciemny rumieniec wypełzł z głębin mojego dekoltu i dopiero wtedy przypomniałam sobie, że nadal mam na sobie bursztynową suknię z jedwabiu, mokrą teraz od potu, zakurzoną i brudną. Do tego z mocno ściągniętym gorsetem. Miałam szczerą nadzieję, że nie każda moja myśl uwidacznia się na mej twarzy, ponieważ niektórych informacji wolałabym na razie Jenny nie ujawniać. – Nie potrafię wprawdzie odczytać wszystkich twoich myśli – przyznała jak na zawołanie, doprowadzając mnie do rozpaczy – ale łatwo odgadnąć, kiedy myślisz o Jamiem. Uznałam, że wolę nie wiedzieć, jak wtedy wyglądam, i już miałam przeprosić i zajrzeć do księcia, który dyszał i klął nieprzerwanie po niemiecku, gdy wtem ujrzałam pędzącego ulicą chłopaka. Odzież miał w nieładzie i wyglądał, jakby go ścigał sam diabeł. – Colenso! – zawołałam. – Co takiego? – zdziwiła się Jenny. – Nie co, tylko kto. On – odparłam, pokazując okrągłą, zdyszaną postać, kierującą się ku nam. – Colenso Baragwanath. Służący Williama. Colenso zawsze wyglądał jak krasnoludek, który zeskoczył z kapelusza muchomora; rzucił się teraz do drzwi takim pędem, że obie z Jenny odskoczyłyśmy gwałtownie. Chłopak potknął się na progu i runął jak długi. – Masz minę, jakby cię diabeł gonił, chłopcze – zauważyła Jenny życzliwie, pomagając mu wstać. – I gdzie podziałeś portki? Chłopak był bosy i pod kurtką wywróconą na lewą stronę miał jedynie koszulę. – Zabrali mi – wysapał, łapiąc oddech.

– Kto? – zapytałam, odwracając kurtkę na właściwą stronę. – Tamci – bąknął, machając bezradnie w kierunku Locust Street. – Zajrzałem do karczmy, żeby zobaczyć, czy nie ma lorda Ellesmere’a, bo czasem tam bywa, i okazało się, że jest tam rojno jak w ulu. Duża grupa mężczyzn przekrzykiwała się jeden przez drugiego, a najwięcej perorował taki jeden olbrzym. Kiedy mnie zobaczyli, podnieśli jeszcze większy krzyk i oskarżyli mnie, że ich szpieguję i powiem o wszystkim wojsku, a potem mnie złapali, wywrócili mi kurtkę na lewą stronę, a jeden krzyknął, że nauczy mnie rozumu, więc ściągnęli mi portki i… i… W każdym razie wyrwałem mu się, upadłem na podłogę, na czworakach popełzłem pod stołami i uciekłem gdzie pieprz rośnie. – Rękawem otarł cieknący nos. – Czy jego lordowska mość jest w domu, ma’am? – Nie – odparłam. – A czegóż od niego chciałeś? – Ja nic, ma’am – zapewnił chłopak gorliwie. – Major Findlay go wzywa. Natychmiast. – Hm, no cóż… Gdziekolwiek się teraz obraca i tak prawdopodobnie wieczorem przyjdzie na kwaterę. Wiesz, gdzie to jest, prawda? – Tak, ma’am, ale nie wyjdę na ulicę bez portek! – zawołał z mieszaniną godności i lęku, aż Jenny się roześmiała. – Nie mam ci tego za złe, chłopcze – powiedziała. – Coś ci powiem, mój najstarszy wnuk prawdopodobnie mógłby pożyczyć ci swoje stare spodnie. Zajdę do drukarni – zwróciła się do mnie – wezmę portki i wyjaśnię Marsali, jak się sprawy mają. – Dobrze – zgodziłam się niechętnie, bo jej obecność mnie uspokajała. – Ale nie zabaw długo. I powiedz jej, żeby nie pisała o tym wszystkim w gazecie!

10. Zstąpienie Ducha Świętego na opornego ucznia Dan Morgan bynajmniej nie przesadził i wkrótce zjechali z głównej drogi na gruntową, która doprowadziła ich do drewnianej chaty, ukrytej w wiązowym zagajniku. Opodal wielki siwy wałach spętany skubał trawę, siodło i uprząż leżały na ganku. Na moment podniósł łeb i zarżał cicho na widok nowo przybyłych. Jamie schylił się pod nadprożem i wszedł za Danem do ciemnej, skromnie urządzonej izby, cuchnącej gotowaną kapustą, zjełczałym tłuszczem i przenikliwym odorem uryny. W izbie było tylko jedno okno z okiennicami uchylonymi dla przewietrzenia, a wpadający przez nie blask słońca opromieniał podłużnego kształtu czaszkę potężnego mężczyzny, który siedział przy stole. Podniósł głowę i spojrzał na wchodzących. – Pułkownik Morgan – powiedział miękkim głosem ze śladem akcentu wirginijskiego. – Czy przynosi mi pan dobre wieści? – Właśnie to panu przynoszę, generale – odrzekł Dan i popchnął Jamiego bliżej stołu. – Napotkałem tego draba na trakcie i skłoniłem, żeby mi towarzyszył. Oto pułkownik Fraser, o którym panu mówiłem. Dopiero co wrócił ze Szkocji, najlepszy kandydat do objęcia dowodzenia oddziałami Taylora. Olbrzym wstał od stołu i z uśmiechem wyciągnął rękę; uśmiechał się z zaciśniętymi wargami, jakby w obawie, że coś się przez nie wymknie. Był równie wysoki jak Fraser, przez co Jamie znalazł się dokładnie naprzeciwko bystrych szaroniebieskich oczu, które błyskawicznie go oszacowały. Przedstawiając się, mocno uścisnęli sobie dłonie. – Do usług, sir. – Pański… uniżony sługa, sir. – Usiądźmy, pułkowniku Fraser. – Potężnie zbudowany syn Wirginii wskazał grubo

ciosaną drewnianą ławę. – Mój koń okulał i służący pobiegł poszukać innego wierzchowca. Nie mam pojęcia, ile czasu mu to zajmie, zważywszy, że potrzeba mi solidnego ogiera, by udźwignął mój ciężar, a obecnie o takiego niełatwo. – Nie kryjąc swoich intencji, obrzucił Jamiego uważnym spojrzeniem. – Nie przypuszczam, żeby miał pan ze sobą przyzwoitego konia, sir. – A owszem, mam. – Jamie z ochotą spełnił dość oczywiste oczekiwania Waszyngtona. – Czy uczyni mi pan zaszczyt, generale, i zechce z niego skorzystać? Morgan mruknął zniechęcająco i przestąpił z nogi na nogę, zamierzając zaprotestować, ale Jamie zerknął na niego i lekko pokręcił głową. Do Filadelfii nie jest przecież tak daleko, z powodzeniem może tam dotrzeć pieszo. Waszyngton podziękował mu, nie kryjąc zadowolenia, i obiecał, że koń zostanie zwrócony, gdy tylko pojawi się nowy odpowiedni wierzchowiec. – W obecnej sytuacji to wyjątkowo istotne, abym mógł się sprawnie przemieszczać, pułkowniku – zauważył, jakby się usprawiedliwiając. – Wie pan oczywiście, że Clinton wycofuje się z Filadelfii? Jamie poczuł się, jakby dostał obuchem w łeb. – Jak to… Czy… Nie, sir. Nic o tym nie wiem. – Właśnie miałem go o tym powiadomić – wtrącił Dan z leciutką irytacją. – Nigdy nie dają mi dojść do słowa, tak to już jest. – No to teraz ma pan szansę – odrzekł Waszyngton z rozbawieniem. – O ile się pan pośpieszy i zdąży przed przybyciem Lee. Zechciejcie panowie usiąść. Spodziewam się… a, oto i oni. – Z podwórza doszły odgłosy znamionujące przybycie grupy jeźdźców i po chwili w chacie zrobiło się tłoczno od oficerów Armii Kontynentalnej. Wydawali się wielce zdrożeni, a odziani byli głównie w wymięte, obszarpane części mundurów, uzupełnione strojami myśliwskimi i pumpami z samodziału. Nawet nieliczne kompletne uniformy były znoszone i poplamione błotem. Już przedtem niezbyt ładnie woniejącą izbę wkrótce wypełnił odór niedomytych męskich ciał. Pośród zgiełku okrzyków powitalnych i poklepywania Jamiemu udało się nagle zlokalizować źródło zapachu uryny. W kącie izby, przyciskając plecy do ściany, stała drobna, chuda kobieta z owiniętym szalem dzieckiem przy piersi, obrzucając intruzów spłoszonym spojrzeniem. Na szalu widoczna była mokra, ciemna plama, lecz kobieta najwidoczniej obawiała się porzucić swój kąt, żeby przewinąć niemowlę, i zamiast tego przestępowała z nogi na nogę, poklepując dziecko, by je uspokoić. – Pułkownik Fraser! Co za spotkanie! – Okrzyk odwrócił uwagę Jamiego, który ku swojemu zaskoczeniu spostrzegł, że dłoń entuzjastycznie ściska mu Anthony Wayne, powszechnie już znany jako Szalony Anthony, z którym widział się kilka tygodni przed upadkiem Ticonderogi. – Czy pańska żona dobrze się miewa, sir? A pański szanowny siostrzeniec? – pytał rozpromieniony Wayne. Anthony był niski i krępy, pucołowaty jak wiewiórka, do tego z długim ostrym nosem i oczami, które czasem zdawały się płonąć żywym ogniem. Jamie spostrzegł z ulgą, że obecnie płonie w nich tylko iskra przyjaznego zaciekawienia. – Dziękuję, sir, wszystko układa się pomyślnie. I… – Chciałbym wiedzieć, czy żona przebywa może w okolicy? – Wayne zbliżył się i ściszył głos. – Dokucza mi piekielnie zapalenie stawów, a pamiętam, że dokonała cudu z ropniem u podstawy kręgosłupa, kiedy byliśmy jeszcze pod Ti… – Pułkowniku Fraser, pozwoli pan, że zaznajomię pana z generałem dywizji Charlesem Lee i generałem Nathanaelem Greene’em. – Głos Jerzego Waszyngtona przeciął dywagacje Wayne’a na temat ropnia i stawów, co Jamie przyjął z ulgą.

Nie licząc Waszyngtona, Charles Lee był najlepiej wyposażonym oficerem – miał na sobie kompletny mundur, od naszyjnika po wyglansowane buty. Jamie nigdy wcześniej go nie spotkał, ale w największym tłumie i w każdym stroju rozpoznałby w nim zawodowego żołnierza. Lee wydawał się człowiekiem podejrzliwym, niemniej dosyć serdecznie uścisnął mu dłoń z krótkim „do usług, sir”. Jamie wiedział o nim dwie rzeczy, które wyjawił mu Młody Ian: żona Lee była Indianką z plemienia Mohawków, którzy zwali go Ounewaterika. Ian twierdził, że znaczy to Wrząca Woda. Stojąc między Szalonym Anthonym a Wrzącą Wodą, Jamie czuł, że kiedy spotkał na trakcie Morgana, powinien był umknąć gdzie pieprz rośnie, ale teraz za późno już było na żale. – Siadajcie, panowie, nie mamy chwili do stracenia. – Waszyngton zwrócił się do ukrytej w kącie kobiety: – Pani Hardman, czy ma pani coś do picia? Jamie widział, że kobieta przełyka ślinę, ściskając niemowlę tak mocno, że zapiszczało jak kociak i zaniosło się płaczem. Kilku mężczyzn, niewątpliwie ojców, skrzywiło się na ten przykry dźwięk. – Nie, przyjacielu – odparła, a Jamie zrozumiał, że należy do kwakrów. – Nic poza wodą ze studni. Czy mam przynieść ci wiadro? – Nie kłopocz się tym, przyjaciółko Hardman – włączył się cichym głosem Nathanael Greene. – Mam ze sobą dwie flaszki w sakwie przy siodle, to wystarczy. – Powoli zbliżył się do kobiety, tak żeby jej nie przestraszyć, i ujął ją delikatnie pod ramię. – Wyjdźmy na zewnątrz. Nie będziemy im przeszkadzać. – Był potężnie zbudowanym mężczyzną, który wyraźnie kulał, ale jego prosta mowa ją uspokoiła i pozwoliła mu się wyprowadzić, choć co rusz zerkała przez ramię jakby w obawie, że żołnierze zaprószą w chacie ogień. Po kwadransie nerwowe podniecenie mężczyzn na tyle wzrosło, że Jamie był skłonny podzielać jej niepokój. Wojska Waszyngtona od pół roku tkwiły w Valley Forge, czyniąc intensywne przygotowania i ćwicząc, a generałowie niecierpliwie oczekwiali starcia z wrogiem. Gorączkowe rozmowy, propozycje, plany – omawiane po wielokroć. Jamie słuchał niezbyt uważnie, myślami będąc w Filadelfii. Dostatecznie dużo usłyszał od Fergusa, by się zorientować, że miasto jest podzielone, między patriotami a lojalistami wybuchają regularne walki, tłumione przez brytyjskich żołnierzy, a lojaliści stanowią mniejszość. Gdy ochrona Brytyjczyków się skończy, znajdą się na łasce rebeliantów, a ci, gnębieni od miesięcy, raczej nie okażą im zmiłowania. A Claire… Zaschło mu w ustach. W oczach mieszkańców Filadelfii Claire była żoną lorda Johna Greya, powszechnie znanego lojalisty. On, Jamie, osobiście pozbawił ją ochrony męża, zostawiając ją na pastwę losu w mieście, w którym wkrótce mogą wybuchnąć zamieszki. Kiedy Brytyjczycy wyjdą z Filadelfii? Nikt z obecnych nie potrafił odpowiedzieć na to pytanie. Z rzadka włączał się do dyskusji, pogrążony w myślach, jak szybko mógłby dotrzeć pieszo do miasta; może powinien zakraść się do stajni i uprowadzić konia, którego tak łatwo pozbył się na rzecz Waszyngtona? Obracał w myśli niepokojące słowa, które wypowiedział Morgan, przedstawiając go Waszyngtonowi. Ostatnią rzeczą, jakiej pragnął, było… – A pan, pułkowniku Fraser? – zagadnął Waszyngton. Jamie zamknął oczy i polecił duszę Bogu. – Czy wyświadczyłby mi pan przysługę i przejął dowodzenie batalionem Henry’ego Taylora? Generał Taylor zaniemógł i dwa dni temu zmarł. – To dla mnie… prawdziwy zaszczyt, sir – wydusił Jamie, zastanawiając się gorączkowo. – Mam jednak pewne niecierpiące zwłoki sprawy… w Filadelfii. Z chęcią podejmę się wyznaczonego mi zadania, kiedy tylko się z nimi uporam… i oczywiście nie omieszkam też przynieść najświeższych wieści o poczynaniach wojsk generała Clintona. – Waszyngton

przyglądał mu się surowo podczas pierwszej części przemowy, gdy jednak Jamie wspomniał o Brytyjczykach, Greene i Morgan mruknęli aprobująco, a Wayne gorliwie pokiwał głową. – Czy uda się panu załatwić swoje sprawy w ciągu trzech dni, pułkowniku? – Tak, sir! Do miasta nie może być więcej niż dziesięć mil; dotrze tam w dwie, najwyżej trzy godziny. Zabranie Claire z domu, kiedy już się w nim znajdzie, to nie więcej jak pół minuty. – Wobec tego doskonale, tymczasowo mianuję pana generałem armii. To… – Ifrinn! – Słucham, pułkowniku? – zdumiał się Waszyngton. Dan Morgan, który słyszał już gaelickie przekleństwa Jamiego, w milczeniu potrząsnął głową. – Dziękuję panu, sir. – Przełknął z trudem, czując, jak oblewa go war. – Oczywiście Kongres będzie to musiał zatwierdzić – ciągnął Waszyngton, posępniejąc – a nie ma gwarancji, jak postąpią te zadowolone z siebie pasibrzuchy. – Rozumiem, sir – zapewnił Jamie gorliwie. Pozostało mu tylko mieć nadzieję. Dan Morgan podał mu flaszkę, z której pociągnął spory łyk, nie sprawdzając nawet, co to za trunek. Pocąc się obficie, skulił się na ławie, żałując, że nie jest niewidzialny. Jezu, i co teraz? Zamierzał wśliznąć się dyskretnie do miasta i umknąć równie szybko wraz z Claire, po czym skierować się na południe, aby odzyskać swoją prasę drukarską, być może założyć skromny interes w Charlestonie lub Savannah i doczekać tam końca wojny, a potem wrócić do domu, do Ridge. Wiedział oczywiście, że wiąże się to z ryzykiem, bo każdy mężczyzna poniżej sześćdziesiątki mógł zostać wcielony do oddziałów milicji, a gdyby do tego doszło, prawdopodobnie bezpieczniej było być generałem niż dowódcą tych ciurów. Poza tym generał mógł zrezygnować ze służby; ta myśl wielce go pocieszyła. Jamie przyłapał się na tym, że niezbyt uważnie słucha słów Waszyngtona, natomiast bacznie przygląda się jego obliczu, notując w pamięci szczegóły zachowania, by opowiedzieć o nim później Claire. Żałował, że nie może porozmawiać o tym z Brianną; ona i Roger Mac zastanawiali się czasem, jak to jest poznać kogoś takiego jak Jerzy Waszyngton, choć z punktu widzenia Jamiego, który znał już wiele sławnych osób, najczęściej niosło to ze sobą spore rozczarowanie. Natomiast Waszyngton wydawał się szalenie kompetentny, słuchał więcej, niż mówił, a jego rzadkie wtręty były niezwykle celne. Emanował pewnością siebie i swobodą, choć było widać, że rozwój wydarzeń mocno go ekscytuje. Dziobata twarz o nieregularnych rysach mogła się nie podobać, niezaprzeczalnie miała jednak prezencję i godność. Waszyngton ożywiał się coraz bardziej, doszedł nawet do tego, że parę razy się roześmiał, ukazując popsute żółtawe zęby. Jamie był zachwycony; Brianna mówiła mu, że były sztuczne, wykonane z drewna lub kła hipopotama. Jamiemu przypomniał się dziadek: Stary Lis miał szczęki zrobione z buczyny. Podczas kłótni na zamku w Beaufort Jamie wrzucił je kiedyś do ognia – i nagle przeniósł się tam, poczuł dym i zapach pieczeni z dziczyzny, i niepokój, że spotka go śmierć z ręki otaczających go krewnych. Równie szybko jak znalazł się w Szkocji, powrócił na ławę między Morgana i Lee, mając w nozdrzach odór potu i brudu, i wbrew sobie poczuł przypływ podniecenia. Czuł się dziwnie, siedząc tak blisko człowieka, którego ledwie znał, a mimo to wiedział o nim więcej niż on sam o sobie. Zaprawdę, przesiedział wiele wieczorów z Karolem Stuartem, wiedząc – i wierząc w to – co podług Claire z nim się stanie. Chrystus rzekł do niewiernego Tomasza: „Błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli”[1]. Jamie był ciekaw, jak nazwać tych, co widzieli i byli

zmuszeni żyć z nabytą wiedzą. Słowo „błogosławieni” nie wydawało mu się odpowiednie. Zanim Waszyngton i reszta odjechali, upłynęła co najmniej godzina, którą Jamie spędził na przemyśliwaniu o tym, żeby wstać, przewrócić stół i uciec – niech Armia Kontynentalna radzi sobie bez niego. Wiedział doskonale, że armie, w okresach, kiedy nie walczą, przemieszczają się powoli. Waszyngton spodziewał się najwidoczniej, że Brytyjczycy opuszczą Filadelfię najwcześniej za tydzień, być może jeszcze później. Ale Jamie nie mógł przemówić ciału do „rozumu”, miało ono bowiem własną skalę ważności spraw. Potrafił znosić głód, pragnienie, zmęczenie i rany, ale potrzeba spotkania się z Claire była silniejsza niż wszystko. Działo się tak pewnie za sprawą tego, co Claire i Brianna nazywały zatruciem testosteronem, określenie używane przez nie dla opisania tego wszystkiego, co czynili mężczyźni, a czego nie pojmowały kobiety. Kiedyś będzie ją musiał spytać, co to takiego ten testosteron. Poruszył się niespokojnie na ławie, starając się zmusić do uważniejszego śledzenia słów Waszyngtona. W końcu rozległo się stukanie do drzwi i do izby wetknął głowę czarnoskóry mężczyzna. – Gotowe, psze pana – odezwał się z tym samym miękkim akcentem z Wirginii co jego pan. – Dziękuję, Caesarze. – Waszyngton skinął głową i szybko wstał od stołu. – A zatem zgoda, panowie? Generale Lee, pojedzie pan ze mną. A z wami zobaczę się na farmie Sutfina, o ile nie powiadomię wcześniej o zmianie planów. Serce Jamiego szarpnęło się w piersi i uczynił ruch, jakby także chciał wstać, ale Morgan go przytrzymał. – Zaczekaj chwilę, Jamie – poprosił. – Powinieneś się czegoś dowiedzieć o swoim nowym przydziale, prawda? – Ja… – zaczął Fraser, ale urwał i usiadł. Czekał, aż Nathanael Greene podziękuje pani Hardman za gościnę i nakłoni ją, by przyjęła niewielki datek od armii. Jamie mógłby się założyć, że wyjęta z sakiewki garść monet jest własnością Greene’a, a nie armii, lecz kobieta przyjęła je bez słowa, a po jej zniszczonej twarzy przemknął nawet nikły cień uśmiechu. Jamie spostrzegł, jak z ulgą opuściła ramiona, gdy drzwi za generałami się zamknęły. Dopiero teraz pojął, że ich obecność mogła narazić ją i dziecko na niebezpieczeństwo, gdyby ktoś postronny, a niekoniecznie życzliwy wypatrzył, że jej dom opuszczają ludzie w mundurach wojsk kontynentalnych. Zerknęła z namysłem na Jamiego i Dana, lecz ich odzież cywilna stanowiła widocznie mniejsze zagrożenie, bo, uspokojona, odwróciła wzrok. – Czy czujesz języki ognia, spadające teraz na twoją głowę, Jamie? – zagadnął Dan. – Co? – „Wieczorem owego pierwszego dnia tygodnia, tam gdzie przebywali uczniowie, gdy drzwi były zamknięte z obawy przed Żydami, przyszedł Jezus, stanął pośrodku i rzekł do nich: «Pokój wam!»” – zacytował Dan i uśmiechnął się szeroko na widok zaskoczenia Jamiego. – Moja Abigail umie składać litery i regularnie czytuje mi fragmenty Biblii w nadziei, że mi się przysłuży, choć na razie się to nie spełniło. Wziął do ręki swój plecak, pogmerał w nim chwilę i wyjął plik złożonych na pół kartek papieru z pozaginanymi rogami, kałamarz i dwa wystrzępione pióra. – A teraz, kiedy już Ojciec, Syn i Duch Święty zajęli się swoimi sprawami, spiszę ci nazwiska twoich dowódców kompanii i adresy ich kwater, bo to nie jest tak, że wszyscy przebywają w koszarach albo nawet w tej samej miejscowości. Pani Hardman, czy mogę prosić o kropelkę wody do rozrobienia atramentu?

Jamie z trudem zmusił się do uwagi, pocieszając się, że wyjaśnienia nie zajmą zbyt wiele czasu. Istotnie, po upływie kwadransa trzymał już w garści listy adresów i nazwisk, sporządzone starannym pismem Morgana. Do Filadelfii dwie godziny… najwyżej trzy… – Czy masz przy sobie jakieś pieniądze? – spytał Dan, przystając w progu. – Ani grosza – przyznał Jamie. Nie miał nawet sakiewki u pasa. Na czas podróży przekazał ją Jenny, lubiła bowiem czynić drobne sprawunki. Dzisiejszego ranka zaś był tak podekscytowany perspektywą ujrzenia Claire, że wybiegł z drukarni jedynie z odzieniem na grzbiecie i paczką ulotek dla Fergusa. Przez chwilę rozmyślał o tym, czy wszystko potoczyłoby się inaczej, gdyby nie został zauważony na potajemnym spotkaniu z Fergusem i żołnierze – a także William – nie śledziliby go potem do domu lorda Johna, ale szybko dał spokój jałowemu roztrząsaniu. Morgan znowu pogrzebał w plecaku, wyjął z niego nieduży parciany woreczek i brzęczącą sakiewkę i rzucił Jamiemu. – Trochę prowiantu na drogę i zaliczka na poczet generalskiej gaży – oznajmił, chichocząc z własnego dowcipu. – W obecnych czasach mundur sporo kosztuje, a żaden krawiec w Filadelfii nie zechce uszyć kontynentalnego. A trzeba wiedzieć, że biada temu, kto pokaże się przed obliczem czcigodnego Jerzego Waszyngtona nieodpowiednio ubrany. Ma bzika na punkcie porządnego umundurowania, powiada, że nie można oczekiwać szacunku, jeśli wygląd nie świadczy o tym, iż się nań zasługuje. Spodziewam się wszakże, że to rzecz ci wiadoma. Morgan, który w obu bitwach pod Saratogą walczył w koszuli myśliwskiej, z powodu upału zostawił bowiem kurtkę od munduru wiszącą na gałęzi w obozie, uśmiechnął się do Jamiego szeroko, błyskając białawą blizną na górnej wardze, gdzie drasnęła go kula. – Żegnaj, generale Fraser! Jamie parsknął śmiechem, niemniej jednak wstał, żeby się pożegnać. Podał Danowi rękę, po czym zebrał papiery ze stołu i wraz z prowiantem i sakiewką włożył do sakwy. Był wdzięczny za jedzenie; z parcianego worka dochodził kuszący zapach suszonego mięsiwa i podpłomyków, wyczuwał też na dnie okrągłe kształty jabłek. Przypomniał sobie, że wybiegł z drukarni bez śniadania. Wyprostował się i nagle przeszył go ostry ból, promieniujący od środka kręgosłupa przez tył nogi aż do pięty. Jamie sapnął i zwalił się ciężko na ławę, bolesny skurcz jak imadło ściskał mu krzyż i prawy pośladek. – Jezus Maria Józefie święty, tylko nie teraz – wycedził przez zęby ni to modlitwę, ni przekleństwo. Kiedy uderzył Johna Greya, poczuł, jak coś przeskoczyło mu w krzyżu, ale ogarnięty wściekłością, niespecjalnie się tym wtedy przejął. Chodzenie ani jazda konna nie sprawiały mu szczególnych kłopotów, zwłaszcza że był pogrążony w głębokich rozmyślaniach, teraz jednak, gdy posiedział na niewygodnej ławie i mięśnie ostygły… Ostrożnie spróbował się podnieść i znowu opadł bezwładnie. Pocąc się z bólu, nachylił się nad stołem, zaciskając pięści i klnąc po gaelicku, wyzbywszy się modlitewnego nastroju. – Czy dobrze się czujesz, przyjacielu? – Pani domu zbliżyła się do niego i z troską zajrzała mu w oczy. – Chwileczkę – wydusił, starając się, jak zaleciła mu kiedyś Claire, oddychać powoli i miarowo, póki nie minie skurcz. „Jak przy porodzie”, powiedziała rozbawiona. Ani wtedy, ani tym bardziej teraz nie uważał tego za zabawne. Ból złagodniał nieco. Jamie wyprostował nogę i kilkakrotnie, z wielką ostrożnością nią poruszył. Nic się nie wydarzyło. Kiedy jednak znowu spróbował wstać, nie mógł rozprostować pleców i straszliwy kłujący ból przeszył prawy pośladek. – Czy… ma pani może… whisky? Albo rum? – Gdyby tylko zdołał stanąć na nogi… Ale

kobieta potrząsnęła głową. – Przykro mi, przyjacielu. Nie mam nawet cienkiego piwa. Ani mleka dla dzieci – dodała z goryczą. – Wojsko zabrało mi kozy. Nie sprecyzowała, które wojsko, bo pewnie nie miało to dla niej znaczenia. Wymamrotał wyrazy ubolewania na wypadek, gdyby była to Armia Kontynentalna albo oddział milicji, i umilkł, oddychając z trudem. Zdarzyło się to już trzykrotnie – najpierw przeszywający ból, potem niezdolność do ruchu. Któregoś razu dopiero po czterech dniach mógł jako tako kuśtykać, w innych przypadkach odzyskał sprawność w ciągu dwóch dni, a choć plecy pobolewały go jeszcze potem tygodniami, to jednak mógł chodzić, byle powoli. – Czy pan chory? Mogę dać syropu z rabarbaru – zaproponowała kobieta. Jamie uśmiechnął się krzywo i pokręcił głową. – Dziękuję pięknie, ma’am. Chwycił mnie ból w kręgosłupie. Kiedy zelżeje, od razu poczuję się lepiej. – Problem w tym, że dopóki ból trzymał, Jamie był całkowicie bezradny, a gdy wreszcie mu to zaświtało, ogarnęła go lekka panika. Kobieta tkwiła przy nim w milczeniu, lecz gdy niemowlę zakwiliło, odwróciła się, by wziąć je na ręce. Spod łóżka wypełzła mała, drobna dziewczynka, pięcio-, może sześcioletnia, o ślicznej buzi, i ciekawie mu się przyglądała. – Czy pan zostanie na kolacji? – spytała cienkim, wyraźnym głosikiem, przyglądając mu się z niekłamanym podziwem. – Widzi mi się, że pan może dużo zjeść… Po tej wypowiedzi Jamie oszacował jej wiek na osiem, dziewięć lat. Uśmiechnął się do niej mimo bólu, który wciąż mu dokuczał, chociaż zdawał się nieco łagodnieć. – Nie zabiorę wam jedzenia, a nighean – zapewnił. – Mam nawet w sakwie prowiant, podpłomyki i suszone mięso, możecie je sobie wziąć. – Oczy małej zrobiły się okrągłe jak spodki. – Starczy dla całej rodziny – dorzucił. Dziewczynka popatrzyła chciwie na sakwę, przełykając napływającą do ust ślinę. Gdy Jamie to usłyszał, serce ścisnęło mu się ze współczucia. – Pru! – szepnęła nagląco przez ramię. – Jedzenie! Spod łóżka wygramoliła się druga dziewczynka i stanęła obok siostry. Obie były chude jak patyki, a poza tym mało do siebie podobne. – Słyszałam – bąknęła i przeniosła poważny wzrok na Jamiego. – Niech pan czasem nie pije syropu z rabarbaru – ostrzegła. – Będzie pan tylko srał jak kot, a jeśli nie znajdzie się ustronne miejsce, to… – Prudence![2] Prudence posłusznie zamknęła buzię, choć nadal obserwowała gościa z zaciekawieniem. Jej siostra uklękła, pogmerała pod łóżkiem i wyłoniła się z glinianym, brązowym nocnikiem w ręku, który z powagą zaprezentowała Jamiemu. – Odwrócimy się plecami, sir, jeśli przymusi pana potrzeba… – Patience![3] Zaczerwieniona pani Hardman wzięła nocnik i przegoniła córki do stołu, po czym, upewniwszy się wzrokiem, że istotnie ma pozwolenie Jamiego, wyjęła z sakwy podpłomyki, mięso i jabłka i sprawiedliwie podzieliła na trzy części: dwie większe dla dziewczynek i mniejszą dla siebie, którą odłożyła na bok, na później. Zostawiła nocnik na podłodze przy łóżku, a kiedy ostrożnie pomogła Jamiemu ułożyć się na twardym posłaniu, zdołał, mrużąc oczy, odczytać białe litery układające się w napis. Uśmiechnął się pod nosem. Była to łacińska sentencja, okalająca naturalistycznie przedstawioną pszczołę, mrugającą z jowialną miną. Iam apis potanda fineo ne. Jamie widział już kiedyś taki nocnik – dom schadzek w Edynburgu, w którym kiedyś

trzymał pokój, miał kolekcję tego rodzaju naczyń, zaopatrzonych w łacińskie sentencje, w większości nieprzyzwoite, a czasem zwyczajnie głupie, tak jak ta. „Nie pij teraz pszczoły” – głosiła, jeśli jednak przeczytać ją fonetycznie po angielsku, przyjmując inny podział na wyrazy, to treść była zgoła inna: I am a pis(s) pot and a fine one. Jestem nocnikiem, i to bardzo ładnym – powtórzył w myśli Jamie, zerknął uważnie na panią Hardman i uznał, że to nie jej dzieło. Nieobecny pan Hardman musi… czy też raczej musiał, zważywszy na rzucające się w oczy ubóstwo – poprawił się w duchu i ukradkiem się przeżegnał – być wykształconym człowiekiem. Niemowlę obudziło się i poruszało w kołysce, wydając przenikliwe piski jak lisi osesek. Pani Hardman wyjęła dziecko i stopą przysunęła zniszczony mebel bliżej paleniska. Na chwilę położyła niemowlę na łóżku obok Jamiego, jedną ręką rozpinając bluzkę, a drugą odruchowo ratując jabłko, które potoczyło się do krawędzi stołu, trącone łokciem młodszej córki. Niemowlę cmokało usteczkami, głodne podobnie jak starsze siostry. – A to będzie, jak mniemam, maleńka Chastity[4]? – spytał Jamie. Kobieta rozdziawiła usta. – Skąd pan zna imię mojego dziecka? Jamie przeniósł wzrok na Prudence i Patience, które w milczeniu, możliwie najprędzej, pochłaniały suszone mięso i pieczywo. – No cóż, tak wynika z kolejności siedmiu cnót, bo jak dotąd nie spotkałem panny o imieniu Sobriety[5] lub Fortitude[6] – odparł łagodnie. – Maleństwo się zmoczyło, czy ma pani dla niej czystą pieluchę? Przy palenisku wisiały na sznurku dwie sprane pieluchy. Gdy kobieta wróciła z jedną w ręku, zobaczyła, że Jamie zdążył już rozebrać dziecko i unosząc maleńkie nóżki, wyciera mu mokrą pupę zużytą pieluchą. – Widzę, że masz dzieci, przyjacielu. – Pani Hardman podziękowała mu skinieniem i wrzuciła brudną pieluchę do wiadra z wodą i octem, które stało w kącie. – I wnuki – odrzekł Jamie, kiwając żartobliwie palcem przed noskiem małej Chastity. Zagulgotała, entuzjastycznie kopiąc nóżkami. – Nie wspominając już o sześciorgu siostrzeńcach i bratanicach. – Ciekawe, gdzie są Jem i mała Mandy. Czy biedna dziewuszka przestała się tak często przeziębiać? – myślał. Delikatnie połaskotał różową stópkę niemowlęcia, z bólem wspominając prześliczne paluszki Mandy, wysmukłe jak u żabki. „Takie same jak twoje” – powtarzała mu Claire, wodząc lekko czubkiem paznokcia po aksamitnej podeszwie stopy dziewczynki, przez co duży palec raptownie odskakiwał. Jak ona nazywała tę reakcję? Ostrożnie spróbował tego samego ze stópką Chastity i z uciechą przyjął rezultat. – Odruch Babińskiego – powiedział z zadowoleniem, przypomniawszy sobie nagle właściwą nazwę. – Tak właśnie nazywa się ten ruch dużego palca niemowlaka. Pani Hardman okazała zdumienie, głównie jednak dlatego, że Jamie zręcznie założył i umocował czystą pieluchę i owinął dziecko kocykiem. Zabrała mu z rąk córeczkę i z niepewną miną usiadła na fotelu. Przykryła główkę Chastity wystrzępionym szalem i kołysząc się lekko wraz z nią, zaczęła ją karmić. Nie mogąc się odwrócić, Jamie zamknął oczy, by choć w ten sposób zapewnić jej nieco prywatności.

11. Pamiętaj Paoli! Mając związane ręce, niepodobna ocierać słonawy pot, który drażnił zranione oko, tak napuchnięte i zaczerwienione, że nie dało się zamknąć powieki. Krople ściekały po policzkach i brodzie, do reszty mącąc wzrok Johna Greya. Lord zamrugał gwałtownie, przez co nie zauważył

konara, zagradzającego mu drogę, i runął ciężko na ziemię. Idący za nim ludzie zatrzymali się raptownie na wąskiej ścieżynie, wpadając na siebie ze szczękiem ekwipunku i broni. Czyjeś silne ręce poderwały Greya i postawiły go z powrotem na nogi, a wysoki, kościsty mężczyzna, wyznaczony na jego strażnika, powiedział obojętnie: „Trzeba uważać, milordzie” i szturchnął go lekko łokciem. Mimo to Grey postanowił uznać to za objaw zainteresowania. Podziękował mężczyźnie i zapytał, jak się nazywa. – Ja? – zdziwił się tamten. – Aha. Bumppo. Natty Bumppo. – Po chwili dodał: – Ale ludzie nazywają mnie Sokole Oko. – Nie dziwię się – mruknął Grey pod nosem. Na ile mógł, nie przerywając marszu, zgiął się w ukłonie i kontynuował pogawędkę. – Do usług, sir. Domyślam się też, że doskonale pan strzela? – Zdaje mi się, że to dobry domysł, wasza lordowska mość. – W głosie Bumppa słychać było nuty rozbawienia. – A czemu pan pyta? Chciałby pan coś zastrzelić? A może raczej kogoś? – Mam tajną listę – odrzekł Grey. – Dam panu znać, kiedy będzie już kompletna. Raczej wyczuł, niż usłyszał, że mężczyzna się śmieje, bo prawie nie wydał dźwięku. – Niech zgadnę, kto otwiera pańską listę. Ten wielki Szkot, który pana tak urządził? – O tak, on zajmuje dość wysoką pozycję. – Grey nie mógł się zdecydować, kogo najpierw powinno się zastrzelić: Jamesa Frasera czy też raczej cholernego braciszka. Wziąwszy wszystko pod uwagę, prawdopodobnie jednak Hala. Cóż za ironia, skoro to przez brata zastrzelą właśnie jego. Choć jego oprawcy zdawali się mniemać, że lepsze będzie raczej powieszenie. Przypomniało mu to nieprzyjemną rozmowę, jaka poprzedziła obecne przedzieranie się przez las wąziutką ścieżką, okoloną gęstwiną jeżyn i nisko zwisających gałęzi, pełną kleszczy oraz uprzykrzonych, boleśnie kąsających gzów, wielkich jak paznokieć kciuka. – Czy wie pan może, panie Bumppo, co lub też kto zacz ten Paoli? – spytał uprzejmie, przestępując nad zwalonym pniem. – Pyta pan, co to jest Paoli? – odpowiedział mężczyzna z najwyższym zdumieniem. – Czyżby dopiero niedawno znalazł się pan na tym odludziu? – W rzeczy samej – przyznał Grey, mając się na baczności. – Aha – mruknął Bumppo, dostosowując długość kroku do Greya. – No, jedno pewne: to był niesławny atak. Pański krewny – generał dywizji Grey, jak powiadają – zakradł się z żołnierzami do obozu generała Wayne’a. Nie chcąc, by przypadkowo skrzesana iskra zdradziła ich obecność, kazał używać wyłącznie bagnetów, nie karabinów. Napadli Amerykanów i zadźgali we śnie blisko stu ludzi! Z zimną krwią. – Naprawdę? – Grey daremnie starał się przyrównać tę opowieść do przebiegu niedawnych bitew, o których sam słyszał. – A… Paoli? – To nazwa pobliskiej karczmy, jej właścicielem jest właśnie Paoli. – No tak… Ale gdzie owa karczma się znajduje? I kiedy się to wydarzyło? Bumppo wydął z namysłem wargi. – We wrześniu, w pobliżu Malvern. Nazywają to rzezią Paoli – dodał z lekkim powątpiewaniem. – Rzezią? – powtórzył Grey. Atak na obóz Amerykanów wydarzył się przed jego przybyciem, ale słyszał o nim, z pewnością jednak nikt nie nazywał go rzezią ani też masakrą. William Howe wyrażał się o nim nawet z uznaniem jako o zwycięskiej potyczce, w której niewielka liczba brytyjskich żołnierzy wytrzebiła całą amerykańską dywizję, tracąc przy tym zaledwie siedmiu ludzi. Bumppo zdawał się podzielać opinię Greya odnośnie do retorycznej raczej natury

określenia „rzeź”, jak się wszakże za chwilę okazało, z zupełnie innej przyczyny. – Wie pan, milordzie, jak to ludzie gadają – zauważył, wzruszając ramionami. – Ja bym tego nie nazwał rzezią, ale to dlatego, że mało kto taką widział, za to ja owszem. – Widział pan dokonanie rzezi? – Grey mimo woli podniósł wzrok na brodatego olbrzyma. – Zostałem wychowany przez Indian z plemienia Mohawków – odrzekł Bumppo z dumą. – Rodzicie odumarli mnie, kiedy byłem jeszcze małym szkrabem. Tak, tak, widziałem parę prawdziwych rzezi. – Ach tak? – bąknął Grey uprzejmie, czując się zobligowany do zachęcenia mężczyzny, by rozwinął wypowiedź, jeśli taka była jego wola. Poza tym czas prędzej zleci, wlekli się już od tylu godzin, a końca mitręgi wciąż jeszcze nie było widać, co oczywiście wcale nie znaczyło, że wyczekiwał go ze szczególną radością… Dzięki opowieściom Bumppa czas istotnie przyśpieszył i wkrótce Grey, zaskoczony, usłyszał, jak kapral Woodbine, idący na czele pochodu, każe się ludziom zatrzymać na skraju dosyć obszernego obozowiska. Z chęcią skorzystał z chwili odpoczynku; dokuczały mu obtarte do krwi stopy, obute w miejskie pantofle, niestosowne do marszu w terenie. – Zwiadowco Bumppo – zwrócił się Woodbine do towarzysza Greya. – Zabierzecie kompanię do domu Zeke’a Bowena. Ja dostarczę więźnia do pułkownika Smitha. Po tym oznajmieniu rozległy się pomruki niezadowolenia, świadczące o rozczarowaniu ludzi, którzy z chęcią przyjrzeliby się egzekucji Greya, mającej w ich mniemaniu nastąpić niebawem, tuż po odstawieniu go do wzmiankowanego pułkownika. Woodbine nie zamierzał się jednak ugiąć i wkrótce oddział odmaszerował, aczkolwiek niechętnie i nie bez stłumionych protestów, pod wodzą Natty’ego Bumppa. Woodbine odczekał, aż zniknie mu z oczu, po czym wyprostował się, otrzepał znoszony mundur i poprawił przekrzywioną czapkę. – Ruszamy, podpułkowniku Grey – zakomenderował. Wspominki Natty’ego Bumppa o skutecznych metodach dokonywania rzezi pozostawiły Greya w przekonaniu, że być może stryczek nie jest wcale najgorszym sposobem pozbawienia kogoś życia. Chociaż osobiście nie był świadkiem żadnej prawdziwej rzezi, to jednak widział wieszanych ludzi, i to całkiem z bliska, a na to wspomnienie natychmiast zaschło mu w gardle. Nadal ciekło mu z oka, choć już nie tak bardzo, za to opuchlizna jeszcze się zwiększyła. Czuł się obolały na całym ciele, piekły go pęcherze na stopach i trochę kręciło mu się w głowie. Mimo to wyprostowany, z dumnie uniesionym podbródkiem, pomaszerował przed kapralem Woodbine’em do obszarpanego płóciennego namiotu. Pułkownik Smith podniósł głowę znad zaimprowizowanego stołu – deski trzymanej na kolanach – zaskoczony niespodziewanym najściem, choć znacznie mniej od Greya. Ostatni raz widział on bowiem Watsona Smitha przed dwoma laty w Londynie, w salonie swojej bratowej, jak jadł kanapki z ogórkiem. W mundurze kapitana Królewskiego Pułku Wschodniego Kentu. – Pan Smith – powiedział, pierwszy odzyskując rezon, i złożył ceremonialny ukłon. – Do usług, sir. – Nie starał się przy tym zamaskować wyczuwalnego w głosie i wyrazie twarzy napięcia. Usiadł bez zaproszenia na wolnym taborecie i popatrzył Smithowi prosto w oczy. Oficer spłonął lekkim rumieńcem i odchylił się z udawaną swobodą, chcąc wyraźnie odczekać, aż minie pierwsze zaskoczenie, po czym z zaciekawieniem spojrzał prosto na Greya. Smith nie odznaczał się wysokim wzrostem, ale był barczysty i miał świetną prezencję, a Grey wiedział skądinąd, że był bardzo dobrym żołnierzem. Na tyle kompetentnym, by nie odpowiadać bezpośrednio Greyowi, lecz zwrócić się do kaprala Woodbine’a.

– Kapralu, jak to się stało, że ten dżentelmen się tu zjawił? – To podpułkownik John Grey, sir – odrzekł Woodbine, puchnąc z dumy, że udało mu się pojmać tak ważną personę. Szerokim gestem położył przed Smithem odebrane Greyowi papiery, jak lokaj, który stawia przed monarchą pieczonego bażanta. – Schwytaliśmy go w lasach niedaleko Filadelfii. Nie miał na sobie munduru. Jak pan zresztą widzi, sir… – Odchrząknął dla podkreślenia wagi następnych słów. – I przyznał, że jest kuzynem generała dywizji Charlesa Greya. Pamięta pan, sir – rzeź Paoli. – Doprawdy? – Smith wziął papiery do ręki, nie powstrzymał się jednak przed spojrzeniem na Greya. – A cóż on tam robił? – Dostawał baty od pułkownika Frasera, sir – to jeden z oficerów Morgana. Przynajmniej tak twierdził – dodał z mniejszą pewnością w głosie. Smith miał nieprzeniknioną minę. – Fraser… Nie sądzę, abym go znał. – Przeniósł wzrok na Greya i po raz pierwszy zwrócił się wprost do niego: – Czy zna pan pułkownika Frasera… pułkowniku Grey? Długa pauza była wieloznaczna. Cóż, Grey niczego innego nie oczekiwał. Brzegiem rękawa otarł cieknące oko i siedział sztywno wyprostowany. – Odmawiam odpowiedzi na pańskie pytania, sir. Nie są istotne dla sprawy. Zna pan moje nazwisko, stopień i pułk. Nie musi pan wiedzieć nic więcej. Smith wpatrywał się w niego zwężonymi oczami. Były bladoszarej barwy w oprawie ciemnych brwi i rzęs, długich jak u kobiety. Grey zwrócił na nie uwagę, gdy spotkał go na podwieczorku, na który przyszedł wraz z Minnie. Woodbine zakasłał. – Sir, pułkownik Fraser powiedział, że to jego jeniec. Nie chciał jednak udzielić bliższych wyjaśnień, a kiedy nalegałem, po prostu… sobie poszedł. Dopiero wtedy przeszukaliśmy lorda… ee, obecnego tu pułkownika i znaleźliśmy ukryte papiery. – Poszedł sobie – powtórzył Smith powoli. – A pan mu na to pozwolił, kapralu? Woodbine nie był już tak pewny swego, ale Grey widział, że niełatwo go zbić z pantałyku. Spojrzał na Smitha spode łba. – Nie miałem możliwości go powstrzymać, chyba żebym go zastrzelił. Sir – dodał. Nozdrza Smitha zbielały i Grey odniósł nieodparte wrażenie, że Anglik przywykł do zgoła innych wojskowych obyczajów. Jego mundur był porządny i dobrze utrzymany, peruka zadbana, za to kwatera pozostawiała wiele do życzenia. Namiot był wprawdzie obszerny, ale służył już w zbyt wielu kampaniach, był w wielu miejscach przetarty i połatany. Co wcale nie było takie złe – pomyślał Grey i przymknąwszy na moment oczy, poddał się pieszczocie wieczornego wietrzyku, którego podmuchy złagodziły nieco duchotę. Coraz mocniej bolała go głowa i nawet chwilowa ulga była pożądana. – Doskonale, kapralu – powiedział Smith, który jawnie próbował wymyślić jeszcze jakieś pytanie i poniósł sromotną porażkę. – Dobrze się pan spisał – dodał poniewczasie pochwałę. – Dziękuję, sir. – Woodbine zwlekał z odejściem, jakby szkoda mu było opuszczać przedstawienie. – Jeśli wolno mi spytać, sir, co zamierza pan zrobić z jeńcem? – O, już ja coś wymyślę, kapralu Woodbine – odrzekł Smith. – Może się pan odmeldować. Dobranoc. Smith wstał, podszedł do Greya i nachylił się, żeby przyjrzeć się jego pokiereszowanej twarzy. Grey poczuł ostrą, piżmową woń jego potu. – Czy potrzebuje pan lekarza? – spytał Anglik obojętnie, bez cienia wrogości. – Nie – odparł Grey. Bolały go silnie żebra i głowa i czuł lekkie mdłości, powątpiewał

wszakże, by lekarz coś na to poradził. Przekonał się także, że mając częstszy kontakt z Claire i jej poglądami, znacznie mniej ufał obecnie medykom, a i wcześniej bynajmniej nie przesadzał z zaufaniem. Smith skinął głową, prostując się, podszedł do zniszczonej wojskowej skrzyni i wyjął z niej dwa powgniatane cynowe kubki i kamionkową flaszkę trunku, który okazał się calvadosem. Nalał dwie solidne miarki i przez chwilę obaj siedzieli w milczeniu, sącząc alkohol. Tuż po letnim przesileniu na dworze było jeszcze jasno, choć z dobiegających z obozu odgłosów Grey wnosił, że żołnierze szykują się powoli do wieczornych obowiązków. Muł zarżał donośnie, odpowiedział mu chór chrapliwych ryków. Wozy konne, a po nich… czyżby artyleria? Wciągnął głęboko powietrze i węszył; kompania artylerii roztacza specyficzną woń, mieszaninę potu, czarnego prochu i rozgrzanego metalu, o wiele bardziej przenikliwą niż zapach piechoty uzbrojonej w muszkiety. Doszedł go jednak nie smród uzbrojenia, lecz pyszny zapach pieczonego mięsiwa. Przepłynął przez dziurawe ścianki namiotu, a żołądek Greya natychmiast zareagował głośnym burczeniem; nie jadł nic od śniadania, wypił jedynie piwo przed lunchem, którego nie zdążył spożyć. Kąciki ust Smitha drgnęły, lecz uprzejmie zignorował niestosowny odgłos. Dopił trunek, ponownie napełnił oba kubki i odchrząknął. – Nie będę pana nękał pytaniami, skoro nie chce pan na nie odpowiadać – zaczął ostrożnie – jeśli jednak w imię cywilizowanej konwersacji miałby pan ochotę mnie o coś zapytać, to ręczę, że się nie obrażę. Grey posłał mu cierpki uśmiech. – Zbytek łaski, sir. Czy chciałby pan usprawiedliwić w moich oczach swe obecne sojusze? Nie jest to, rzecz jasna, koniecznie. Smith zarumienił się gwałtownie. – Nie to miałem na myśli, sir – odparł sztywno. – Wobec tego przepraszam – powiedział Grey i upił łyk trunku. Słodki, mocny jabłecznik łagodził kąsanie głodu i ból żeber, choć zarazem wzmagał mdłości. – Jakie zatem pytania miałbym panu postawić? W jakim stanie znajdują się obecnie wojska kontynentalne? Wydaje mi się, że mógłbym to z łatwością wydedukować na podstawie wyglądu dżentelmenów, którzy wzięli mnie do niewoli, a także… innych przesłanek. – Celowo potoczył wzrokiem po namiocie, zatrzymując się na wyszczerbionym nocniku pod koślawą pryczą, na skrawku brudnawego płótna wystającego z podróżnego kufra w kącie; albo Smith nie miał ordynansa, albo człowiek ten był wyjątkowo niedbały. Grey zatęsknił przez chwilę za Tomem Byrdem, najlepszym służącym, jaki mu się trafił. Rumieniec Smitha przybladł; roześmiał się krótko, z ironią. – To prawda, mógłby pan. Nie stanowi to zresztą wielkiego sekretu. Nie, sądziłem raczej, że będzie pan ciekaw, co zamierzam z panem uczynić. – Ach, to. – Grey odstawił cynowy kubek i ostrożnie potarł czoło, omijając opuchliznę nad okiem. – Szczerze mówiąc, zaskoczony pańskim widokiem całkiem o tym zapomniałem. A także pańską gościnnością – dodał, unosząc kubek. Jego ton nie zdradzał ironii. – Kapral Woodbine i jego podkomendni zdawali się mniemać, że powinienem niezwłocznie zawisnąć na suchej gałęzi, zarówno pod zarzutem szpiegostwa, jak i znacznie poważniejszym, a mianowicie pokrewieństwa z generałem dywizji Charlesem Greyem, który, jak zdążyłem się zorientować, popełnił wcale nie tak dawno pewien potworny czyn w miejscu zwanym Paoli. Smith zmarszczył brwi. – Czy zaprzecza pan, że jest szpiegiem? – Proszę się nie ośmieszać, Smith. Jestem podpułkownikiem. Co takiego miałbym

szpiegować w odludnym lesie? Przynajmniej był odludny, póki nie pojawili się Woodbine i jego wesoła kompania – dodał. Jego kubek był pusty; obrócił go parokrotnie w ręku, dziwiąc się, kiedy to się stało. Smith westchnął cicho i znów go napełnił. – Ponadto nie miałem przy sobie żadnych tajnych dokumentów, żadnych notatek o jakimkolwiek znaczeniu, jednym słowem niczego, co świadczyłoby o moim szpiegowaniu. – Bez wątpienia nauczył się pan na pamięć ważnych informacji, jakie udało się panu zdobyć – rzucił na to Smith z cynicznym rozbawieniem. – Przypominam sobie, że cieszył się pan znakomitą pamięcią. – Parsknął złośliwym śmiechem. – „Tak rzekła Sally różanopalca, ściskając mocniej jego kutasa…”. Istotnie, Greyowi dopisywała pamięć. Pamiętał więc doskonale kolację, na której gościło liczne grono oficerów z różnych pułków. Kiedy panowie, nieźle podchmieleni, byli już przy porto, Grey zaczął recytować – poproszony o to i nagrodzony gromkim aplauzem – jeden z dłuższych, szalenie nieprzyzwoitych utworów z niesławnego zbioru poezji poświęconej Erosowi Harry’ego Quarry, opublikowanego przed blisko dwudziestu laty i nadal cieszącego się ogromną popularnością wśród wyższych sfer towarzyskich. – Jakie niby informacje miałbym pozyskiwać jako szpieg? – zapytał, zbyt późno dostrzegając pułapkę. Smith uśmiechnął się z satysfakcją. – Spodziewa się pan, że mu to wyjawię? – Odpowiedź była przecie oczywista: zebrane w najbliższej okolicy wszystkie siły Waszyngtona miały wkrótce wyruszyć na Filadelfię i prawdopodobnie zaatakować wycofujące się z miasta oddziały generała Clintona. Grey słusznie uznał pytanie Smitha za retoryczne i zaczął od innej strony, równie niebezpiecznej. – Woodbine przedstawił panu prawdziwą ocenę okoliczności, w jakich się na mnie natknął – powiedział. – Najwidoczniej pułkownik Fraser nie przyłapał mnie na gorącym uczynku szpiegowania, wówczas bowiem postąpiłby tak samo jak kapral i osobiście mnie aresztował. – Czy sugeruje pan, że pułkownik Fraser celowo spotkał się z panem, aby przekazać ważne informacje? Jezu Chryste. Przewidział, że zmiana taktyki może się okazać niebezpieczna, ale nie sądził, że rzuci w ten sposób podejrzenie na Bogu ducha winnego Frasera! Zważywszy na woltę, jaką wykonał sam Smith, taka możliwość byłaby mu szalenie na rękę. – Oczywiście, że nie – odparł oschle Grey. – Spotkanie, którego świadkiem był kapral Woodbine, było całkiem prywatnej natury. Smith, który najwidoczniej znał się na metodach przesłuchiwania, uniósł znacząco brwi. Grey, który także co nieco o tym wiedział, rozsiadł się wygodniej, spokojnie sącząc calvados, jakby to wyjaśniało sprawę. – Prawdopodobnie rzeczywiście pana powieszą, wie pan? – odezwał się Smith po dłuższej chwili. Mówił obojętnie, nie odrywając wzroku od bursztynowego strumyka, który spływał z flaszki do kubków. – Po tym, co Howe uczynił kapitanowi Hale’owi? A zwłaszcza po Paoli. Charles Grey to pański kuzyn, prawda? – Owszem, drugiego czy też trzeciego stopnia. Grey go znał, choć nie obracali się w tych samych kręgach towarzyskich ani wojskowych. Kuzyn był raczej zawodowym zabójcą niż żołnierzem, a choć on osobiście wątpił, by rzeź Paoli przebiegła tak, jak została mu opisana – jacy idioci leżeliby na pryczach, czekając, aż zostaną zadźgani bagnetami? Kolumna piechoty nie mogła się przecież wśliznąć do obozu, nie uczyniwszy przy tym najlżejszego hałasu! – to jednak nie zapomniał o bezlitosnej taktyce Charlesa pod Culloden z użyciem bagnetów właśnie. – Nonsens – powiedział z pewnością w głosie, na jaką mógł się zdobyć. – Cokolwiek da

się rzec o najwyższym amerykańskim dowództwie, to jednak wątpię, by składało się wyłącznie z głupców. Moja śmierć nie przyda się na nic, natomiast wymiana może mieć jakąś wartość. Mój brat ma przecież pewne wpływy. Smith uśmiechnął się nie bez sympatii. – Argumentacja bez zarzutu, lordzie Johnie, jestem pewien, że generał Waszyngton ją doceni. Na nieszczęście między Kongresem i królem trwa ostry spór w kwestii wymiany jeńców, obecnie zatem nie istnieje takowy mechanizm. Grey poczuł nieprzyjemne szarpnięcie. Dobrze wiedział, że nie istniały oficjalne kanały wymiany; wszak sam od miesięcy usiłował załatwić sprawę Williama. Smith wykończył flaszkę jabłecznika, nalewając ostatnie bursztynowe krople do kubka Greya. – Czytuje pan Biblię, pułkowniku Grey? Zagadnięty podniósł zdziwiony wzrok. – Nie mam takiego zwyczaju, chociaż zdarzało mi się czytać... fragmenty. Czemu pan pyta? – Byłem ciekaw, czy znany jest panu koncept kozła ofiarnego. – Smith zakołysał się na krześle, patrząc na Greya pięknymi, dziewczęcymi oczami, z których dało się wyczytać współczucie, choć pewnie tylko za sprawą calvadosu. – Obawiam się bowiem, że na tym polega pańska główna wartość, pułkowniku. To nie tajemnica, że wojskom kontynentalnym brakuje niemal wszystkiego, zwłaszcza pieniędzy, mundurów i broni, szerzą się dezercje i niewiara w zwycięstwo. Nic nie wpłynęłoby tak świetnie na morale oddziałów – stanowiąc zarazem jasny i mocny przekaz dla generała Clintona – jak proces i publiczna egzekucja wysokiej rangi brytyjskiego oficera, skazanego za szpiegostwo kuzyna niesławnego Charlesa Greya. Czknął delikatnie i zamrugał, nie odwracając spojrzenia od jeńca. – Pytał pan, co zamierzam z panem począć. – Nie, nie pytałem. Smith to zignorował i wycelował w Greya długi guzowaty paluch. – Wyślę pana do generała Wayne’a, który – może mi pan wierzyć – wyrył „Paoli” na swym sercu. – Jakież to musiało być bolesne – skwitował Grey uprzejmie i wychylił kubek.

12. Eine kleine Nachtmusik Ciągnący się bez końca dzień zaczął wreszcie niechętnie przygasać, duszny upał zelżał wraz z zanikaniem słonecznego blasku. Grey nie przypuszczał, że przekażą go wprost do generała Wayne’a, chyba że przebywałby on w okolicy, co było raczej wątpliwe. Wiele wskazywało, że to niewielkie obozowisko, a pułkownik Smith jest tu najstarszy rangą. Smith poprosił go pro forma o danie słowa honoru i zdziwił się niepomiernie, kiedy Grey grzecznie odmówił. – Jestem brytyjskim oficerem w służbie czynnej – podkreślił – i moim obowiązkiem jest próbować ucieczki. Smith zagapił się na niego bez słowa, a z jego skąpanej w gęstniejącym cieniu twarzy Grey nie potrafił wyczytać, czy tłumi chęć uśmiechu, czy to tylko pozory. Prawdopodobnie to drugie. – Nigdzie pan nie ucieknie – oznajmił Smith i wyszedł. Przed namiotem rozgorzała prowadzona przyciszonym tonem zapalczywa dyskusja tycząca dalszych losów Greya. W tymczasowym obozowisku nie było miejsca na prowizoryczny areszt. Grey zabawiał się przez chwilę myślą, że Smith będzie zmuszony podzielić się z nim wąską pryczą, by uniemożliwić mu ewentualną ucieczkę. Na koniec okazało się, że nieznany mu bliżej kapral przyniósł parę zardzewiałych kajdan, których wygląd niepokojąco przywodził na myśl czasy Inkwizycji, i zabrał Greya na skraj obozowiska, gdzie żołnierz będący w cywilu kowalem zakuł go w nie przy użyciu potężnego młota i płaskiego kamienia pełniącego rolę kowadła. Grey czuł się doprawdy dziwnie, klęcząc o zmierzchu na gołej ziemi, otoczony wianuszkiem ciekawskich. Był zmuszony pochylić się i wyciągnąć ręce przed siebie, jakby kładł głowę pod gilotynę, a silne ciosy młota wprawiały metal w drżenie, które odczuwał w kościach nadgarstków i ramion. Wbił wzrok w młot, nie tylko z obawy, że w gęstniejącym mroku kowal chybi celu i zmiażdży mu rękę. Pod wpływem oszołomienia alkoholem i głębszego, stale rosnącego lęku, którego nie chciał przyjąć do wiadomości, wyczuwał otaczającą go mieszaninę ciekawości i niechęci niczym nadchodzącą burzę, naelektryzowane powietrze podnosiło mu włoski na przedramionach, groźba bliskiego unicestwienia piorunem była tak wyrazista, że czuł jej ostrą woń, zmieszaną z prochem i ciężkim odorem męskiego potu. Ozon. Umysł uchwycił się tego słowa w nadziei powrotu do racjonalności. Tak Claire nazywała zapach błyskawicy. Powiedział jej, że uważa, iż pochodzi ono od greckiego odzon, imiesłowu współczesnego czynnego od odzein, co znaczy „pachnieć”. Począł metodycznie odmieniać czasownik przez osoby; kiedy skończy, uporają się już zapewne z robotą. Odzein, pachnieć. Ja pachnę, ty… Czuł zapach własnego potu, słodki i cierpki. W dawnych czasach ścięcie głowy było uważane za lepszą śmierć. Powieszenie było hańbiące, przynależne prostakom i pospolitym przestępcom. Powolniejsze. Miał co do tego pewność. Ostatnie brzękliwe uderzenie młota, pomruki ukontentowania ze strony obserwujących mężczyzn. Grey został prawdziwym jeńcem. Poza lichymi wigwamami i płachtami płótna, jakie żołnierze rozwiesili przy ogniskach, nie było innego schronienia, więc Grey został odprowadzony z powrotem do dużego, obszarpanego namiotu Smitha, gdzie go nakarmiono – zmusił się do spożycia skromnej kolacji, nie patrząc, co je – a potem przywiązano go długim, mocnym sznurem do pala. Pozostawiono mu

tyle swobody ruchów, by mógł zlec na ziemi lub skorzystać z nocnika. Po krótkim namyśle Smith postanowił ustąpić mu pryczy. Grey położył się z cichym jękiem ulgi. Czuł bolesne pulsowanie w skroniach i lewej części twarzy; ból promieniował nieprzyjemnie aż do górnych zębów. Na szczęście poobijane żebra doskwierały już nieco mniej, można to było niemal ignorować. Tym bardziej że Grey czuł się tak straszliwie znużony, iż bardzo szybko, czując dogłębną wdzięczność, zapadł w sen, który zmiótł wszelkie dolegliwości. Obudził się po pewnym czasie w kompletnej ciemności, spływając potem, z sercem boleśnie tłukącym się w piersi po sennym koszmarze, Podniósł rękę, by odgarnąć z twarzy wilgotne kędziory, i poczuł ciążące mu kajdany, o których zdążył zapomnieć. Zabrzęczały z cicha, a wówczas ciemna sylwetka strażnika u wejścia do namiotu odwróciła się szybko, nerwowo, po czym zastygła uspokojona, gdy jeniec, pobrzękując, przewrócił się na pryczy na drugi bok. Psiakrew, pomyślał, otumaniony snem. Nie mógłbym się nawet zaspokoić, gdyby mi się zachciało. Parsknął stłumionym śmiechem i znieruchomiał. Opodal poruszyło się, szeleszcząc, inne ciało. Zrozumiał, że to Smith, który zległ na płóciennym worku wypchanym sianem; Grey czuł w wilgotnym powietrzu wyraźny zapach suchej, zakurzonej trawy. Takie sienniki były regulaminowym wyposażeniem armii brytyjskiej; Smith prawdopodobnie go zatrzymał razem z namiotem i resztą sprzętów, zmieniając jedynie umundurowanie. Grey zastanowił się półsennie, dlaczego Smith tak postąpił. Czyżby tak wysoko cenił sobie awans? Armii Kontynentalnej szalenie zależało na zawodowych żołnierzach, których kusiła wyższymi stopniami. Kapitan każdej europejskiej armii mógł w mgnieniu oka awansować na majora i wyżej, aż do generała, podczas gdy jedynym sposobem na awans w Anglii było zdobycie pieniędzy na zakup patentu oficerskiego. Czymże jednak była szarża bez żołdu? Grey nie był już dłużej szpiegiem, choć dawniej uprawiał ten zawód i wciąż znał ludzi, którzy się nim parali. Z tego, co słyszał, amerykański Kongres był biedny jak mysz kościelna i zdany na pożyczki, bankowe i prywatne, których wysokości i terminu udzielenia nie dało się przewidzieć. Niektóre pochodziły ze źródeł francuskich bądź hiszpańskich, choć Francuzi temu oczywiście zaprzeczali. Inne od żydowskich lichwiarzy, jak donosił jeden z korespondentów Greya. Salomon… Solomon… Nie mógł sobie przypomnieć. Te przypadkowe rozważania przerwał dźwięk, który sprawił, że Grey zesztywniał. Kobiecy śmiech. W obozie przebywały kobiety, żony, co udały się z mężami na wojaczkę. Widział kilka z nich, gdy go prowadzono do kowala, a jedna przyniosła mu kolację, zerkając nań podejrzliwie spod czepka. Wydawało mu się jednak, że zna ten śmiech – głęboki, gardłowy, bez krzty skrępowania. – Jezu – szepnął ledwo dosłyszalnie. – Dottie? Było to całkiem możliwe. Przełknął, próbując przetkać lewe ucho, aby przedrzeć się przez dochodzące z zewnątrz pomieszane odgłosy. Denzell Hunter był lekarzem wojskowym związanym z kontynentalistami, a Dottie – ku przerażeniu brata, kuzyna i wuja – dołączyła do obozu ich zwolenników w Valley Forge, aby pomagać narzeczonemu. Rzecz jasna, regularnie jeździła do Filadelfii, odwiedzając brata Henry’ego. Jeśli wojska Waszyngtona ruszały w drogę, a najwidoczniej tak właśnie było, to niewykluczone, że lekarz znajdował się wśród nich. Wysoki czysty głos zadał pytanie. Angielski akcent osoby z towarzystwa. Grey wytężył słuch, ale nie mógł rozróżnić słów. Gdybyż tak jeszcze raz się roześmiała… Jeśli rzeczywiście była to Dottie… Oddychał głęboko, usiłując myśleć. Nie mógł do niej

zawołać, pamiętając o aurze wrogości, jaka go tu otaczała. Ujawnienie pokrewieństwa z Denzellem i Dottie byłoby dla nich niebezpieczne, a Greyowi z pewnością by nie pomogło. Mimo to musiał zaryzykować, bo rankiem na pewno go stąd wywiozą. Niezdolny wymyślić niczego stosowniejszego, usiadł na pryczy i zaczął śpiewać Die Sommernacht. Z początku bardzo cicho, po chwili donośniej. Gdy dźwięcznym tenorem wyciągnął „…In den Kulungen wehn”[7], Smith zerwał się gwałtownie jak diabełek z pudełka, mamrocząc z bezbrzeżnym zdumieniem: „Co? Co?”. So umschatten mich Gedanken an das Grab Meiner Geliebten, und ich seh’ im Walde Nur es dämmern, und es weht mir Von der Blüte nicht her[8]. Wyśpiewywał Grey dalej, chociaż odrobinę ciszej. Nie chciał, żeby Dottie – o ile to była ona – nadbiegła go szukać, pragnął jedynie zaznaczyć, że przebywa w obozie. Nauczył ją tej pieśni, gdy miała czternaście lat, i często popisywała się nią na przyjęciach. Ich genoß einst, o ihr Toten, es mit euch! Wie umwehten uns der Duft und die Kühlung, Wie verschönt warst von dem Monde, Du, o schöne Natur![9]. Urwał, zakasłał i przemówił do pełnej wyrzutu ciszy przed sobą, bełkocząc nieco, jakby wciąż jeszcze odczuwał skutki przepicia. Co zresztą nie było wcale dalekie od prawdy. – Czy mógłbym dostać trochę wody, pułkowniku? – A jeśli ją panu przyniosę, to czy zaprzestanie pan dalszych śpiewów? – upewnił się Smith podejrzliwie. – Owszem, chyba już skończyłem popisy – odparł Grey. – Nie mogłem spać, pewnie za dużo wypiłem, a wiem z doświadczenia, że śpiew uspo-uspokaja umysł. – Czyżby? – Smith sapał przez chwilę z niechęcią, po czym wstał i napełnił dzbanek wodą. Grey czuł, że oficer z trudem się powstrzymuje, by nie wylać jej jeńcowi na głowę, lecz dobre maniery przeważyły i podał mu dzbanek, który następnie odstawił na miejsce, prychając z lekką irytacją. Niemiecka pieśń wzbudziła w obozie komentarze, a kilka szczególnie muzykalnych dusz zaczęło wyśpiewywać wruszające frazy utworów wojskowych i ludowych. Grey z chęcią słuchał śpiewania i musiał się powstrzymywać, by nie potrząsnąć kajdanami, gdy padły słowa: Niestraszny nam tyranów bicz. Niestraszne nam niewoli więzy. Żołnierze wciąż jeszcze śpiewali, gdy Grey zapadł w ciężki, gorączkowy sen w oparach calvadosu. Chestnut Street 17 Dzwon na kościele prezbiteriańskim wybił północ, ale miasto nadal nie spało. Odgłosy były teraz mniej wyraźne, stłumione przez ciemność, ale na ulicach panował zgiełk niczym za dnia, a z oddali dobiegły słabe nawoływania: „Pożar! Pali się!”. Stanęłam przy otwartym oknie, węsząc za zapachem dymu i obserwując, czy na horyzoncie nie ukażą się zagrażające nam płomienie. Nie słyszałam, aby Filadelfia spłonęła kiedyś całkowicie jak Chicago czy Londyn, ale pożar w sąsiedztwie był według mnie wystarczająco niebezpieczny. Noc była bezwietrzna; dobre i to. Letnie powietrze wisiało nad miastem jak ciężka, wilgotna gąbka. Odczekałam jeszcze trochę, ale krzyki ucichły i na częściowo zasnutym chmurami niebie nie dostrzegłam łuny pożaru. W ogrodzie od frontu uganiały się chmary

świetlików. Stałam przez chwilę z opuszczonymi ramionami, porzuciwszy gorączkowe układanie planów przymusowej ewakuacji. Byłam zmęczona, ale nie chciało mi się spać. Musiałam mieć oko na mojego niespokojnego pacjenta, a sama także nie czułam się zbytnio spokojna. Przez cały dzień na próżno nasłuchiwałam odgłosu znajomych kroków, dźwięku głosu Jamiego, lecz on nie przychodził. A jeśli dowiedział się od Johna, że dzieliłam z nim łoże tamtego zakrapianego wieczoru? Czy wstrząs, wywołany przekazaną bez przygotowania bądź stosownych wyjaśnień informacją, wystarczył, aby Jamie się zabrał, i to na dobre? Nieoczekiwanie łzy napłynęły mi do oczu i mocno zacisnęłam powieki, by powstrzymać płacz, przytrzymując się oburącz parapetu. Nie bądź śmieszna. Jamie wnet się tu zjawi, najszybciej jak będzie mógł, nie oglądając się na nic. Dobrze wiesz, że tak się stanie – powtarzałam w duchu. Rzeczywiście wiedziałam. Lecz radosne zdumienie spowodowane ujrzeniem Jamiego przy życiu obudziło uśpione od dawna nerwy, a choć z pozoru robiłam wrażenie spokojnej, emocje wrzały we mnie niczym w kotle. Tworzyło się coraz więcej pary, ja zaś nie miałam możliwości uwolnić ciśnienia, chyba że zalałabym się łzami, na co nie mogłam i nie chciałam sobie pozwolić. Przede wszystkim dlatego, że trudno byłoby przestać. Szybko otarłam oczy skrajem rękawa i wróciłam do ciemnego pokoju. W pobliżu łóżka stał nieduży piecyk, osłonięty mokrym materiałem, rzucając migotliwy czerwony blask na ostre rysy Pardloe’a. Oddychał chrapliwie, niemal słyszałam, jak płuca zgrzytają przy każdym wydechu powietrza, ale głęboko i regularnie. Przyszło mi do głowy, że gdyby jednak gdzieś wybuchł pożar, mogłabym nie wyczuć dymu. Powietrze w pokoju było ciężkie od woni olejków: miętowego, eukaliptusowego… i konopi indyjskich. Pomimo osłony z piecyka wymknęło się dostatecznie dużo dymu, by utworzyć chmurę oparów, poruszających się leniwie w ciemności jak półprzezroczyste duchy. Skropiłam muślinowy namiot nad piecykiem wodą i usiadłam w niskim fotelu przy łóżku, wdychając przesycone olejkami powietrze ostrożnie, acz nie bez poczucia zabronionej przyjemności. Pardloe wyznał mi, że ma nawyk palenia haszyszu, aby rozluźnić płuca, co zresztą przynosi efekty. Psychoaktywna forma konopi nie była uprawiana w Anglii i rzadko sprowadzana, więc musiał mieć swoje źródła. Wśród swoich medykamentów nie miałam liści konopi, lecz miałam gandzię, którą John kupił u jednego z filadelfijskich kupców, mających kontakty w Indiach. Lecząc ciotkę Jamiego, Jocastę, przekonałam się, że jest przydatna w kurowaniu jaskry i łagodzi niepokój i mdłości; John poinformował mnie także, że niektórzy używają jej do celów pozamedycznych, co przyjęłam ze zrozumiałym rozbawieniem. Na myśl o Johnie instynktownie zaczerpnęłam głęboki, powolny haust słodkiego, ostrawego powietrza. Gdzie on się podziewa? Co właściwie Jamie z nim zrobił? – Czy próbujesz czasem układać się z Bogiem? – Z ciemności przypłynął spokojny głos Pardloe’a. Musiałam podświadomie wiedzieć, że nie śpi, bo wcale się nie przestraszyłam. – Wszyscy to robią – odrzekłam. – Nawet ludzie, którzy w Niego nie wierzą. A ty? Krótki śmiech, potem kaszel, który na szczęście szybko minął. Być może konopny dym naprawdę mu pomagał. – Czy masz na myśli jakąś szczególną prośbę? – zapytałam, tyleż z ciekawości co dla podtrzymania rozmowy. – Nie umrzesz, możesz mi wierzyć. Nie dopuszczę do tego. – Tak, już to słyszałem – odparł z przekąsem. Po chwili wahania przekręcił się na bok,

żeby na mnie popatrzeć. – Wierzę ci – wyrzekł z powagą. – I… bardzo dziękuję. – Ależ nie ma za co. Nie pozwolę ci umrzeć w domu Johna, byłby na mnie bardzo zły. Uśmiechnął się na to szeroko. W blasku bijącym z piecyka widziałam teraz wyraźniej jego twarz. Przez pewien czas siedzieliśmy w milczeniu, przyglądając się sobie bez skrępowania, leciutko odurzeni wonnym dymem i senną muzyką świerszczy w ogrodzie. Ruch pojazdów konnych ustał, ale nadal było słychać szuranie ludzkich stóp. Na pewno uda mi się rozpoznać kroki Jamiego, znałam je przecież tak dobrze… – Martwisz się o niego, prawda? – spytał nagle Pardloe. – O Johna. – Nie – odparłam pośpiesznie i urwałam, przypomniawszy sobie, że już raz uznał, iż marnie kłamię. – To znaczy… jestem pewna, że nic mu się nie stało. Choć z drugiej strony powinien już wrócić do domu. W mieście panuje takie poruszenie, że… – Machnęłam w stronę okna. – Nigdy nie wiadomo, co się może zdarzyć, prawda? Wciągnął ze świstem powietrze i chrapliwie odchrząknął. – Nadal nie chcesz mi powiedzieć, dokąd John się udał. Wzruszyłam teatralnie ramieniem, ponieważ powtarzanie, że nie wiem, wydało mi się całkiem jałowe, mimo że była to prawda. Wzięłam do ręki grzebień i zaczęłam rozczesywać splątane włosy, napawając się ich chłodnym dotykiem. Kiedy już umyłyśmy Hala i położyłyśmy go do łóżka, skorzystałam z możliwości kąpieli i spłukania z włosów potu i kurzu, chociaż wiedziałam, że wysuszenie ich w wilgotnym powietrzu potrwa długie godziny. – Układ z Bogiem, o jakim myślałem, nie dotyczył mojego życia lub śmierci – odezwał się nagle Pardloe. – Jestem pewna, że i John nie umrze, jeśli to właśnie miałeś… – Nie chodziło mi o Johna, lecz o mojego syna i córkę. A także wnuka. Masz wnuki, prawda? Wydaje mi się, że słyszałem, jak dziś po południu ten niezłomny młody człowiek zwracał się do ciebie „babciu”, czyż nie? – W jego głosie słychać było nutę rozbawienia. – Owszem, mam. Czy chodzi o Dorotheę? Czy coś się z nią stało? – Niepokój kazał mi odłożyć grzebień. Widziałam Dottie zaledwie przed kilkoma dniami w domu, w którym przebywał jej brat Henry. – Pomijając to, że zamierza wyjść za mąż za rebelianta i deklaruje chęć udania się wraz z nim na pola bitewne oraz życia w skrajnie trudnych warunkach? Pardloe usiadł wyprostowany, mówiąc z gniewnym zapałem, ja jednak uśmiechnęłam się pod nosem, gdyż najwyraźniej bracia Greyowie lubili się wyrażać kwieciście i z sarkazmem. – Zatem widziałeś się z Dottie? – Tak – odparł krótko. – Kiedy przybyłem wczoraj, zastałem ją u Henry’ego, odzianą wielce osobliwie. Najwidoczniej mężczyzna, którego zwie narzeczonym, jest kwakrem, a ona twierdzi, że przyjęła tę wiarę! – Mnie też się tak wydaje – wymamrotałam. – A ty… eee… nic o tym nie wiedziałeś? – Nie, oczywiście, że nie! Zamierzałem powiedzieć Johnowi parę słów do słuchu w związku z bezprzykładnym tchórzostwem, jakim się wykazał, nie mówiąc mi o tym, a także niewybaczalnymi machi… machinacjami jego syna… – Gniew dosłownie go dusił, więc musiał przerwać tyradę i zaniósł się spazmatycznym kaszlem. Chwyciłam leżący na stoliku wachlarz i machnęłam dwa razy, przepędzając w jego stronę smugę dymu z piecyka. Zachłysnął się, zakaszlał jeszcze mocniej i uspokoił się, choć oddech miał świszczący. – Życzyłabym sobie, żebyś się nie ekscytował, gdyby tylko istniał choć cień szansy, że mnie usłuchasz – zauważyłam, podając mu filiżankę kawy z tynkturą ziołową. – Zechciej to wypić, tylko powoli.

– Jeśli idzie o Johna – ciągnęłam, przyglądając się, jak Pardloe krzywi się z powodu goryczy naparu – to zamierzał powiadomić cię listownie, gdy dowiedział się o zamiarach Dottie. Nie uczynił tego, gdyż był pewien, że to tylko przelotny kaprys, a kiedy dziewczyna przekona się na własne oczy, jak żyje Denny, to znaczy jej narzeczony, doktor Hunter, dwa razy się zastanowi, czy pragnie tego również dla siebie. Gdyby tak się stało, to niepotrzebnie niepokoiłby ciebie i twoją małżonkę swoim listem. Nie spodziewał się, oczywiście, że zjawisz się tu osobiście. Pardloe zakaszlał i ostrożnie nabrał powietrza. – Ja także się tego nie spodziewałem – mruknął i odstawiwszy filiżankę, z westchnieniem opadł na poduszki. – Po ustaleniu nowej strategii Ministerstwo Wojny postanowiło wysłać mój pułk na pomoc Clintonowi; nie było czasu na powiadomienie Johna. – O jakiej nowej strategii mowa? – spytałam, nieszczególnie zainteresowana odpowiedzią. – O odcięciu kolonii południowych od północnych i zduszeniu tamtejszej rebelii. W efekcie Północ głodem zostałaby zmuszona do złożenia broni. A przeklęci Francuzi zostaliby utrzymani z dala od Indii Zachodnich – dorzucił po namyśle. – Czy uważasz, że Dottie mogłaby jeszcze zmienić zdanie? – spytał z powątpiewaniem, choć pełen nadziei. – Raczej nie – pozbawiłam go złudzeń. Przeczesałam powoli wilgotne włosy, które opadły miękko na plecy i ramiona, wijąc się i łaskocząc mnie w twarz. – Byłam ciekawa, po kim – po tobie czy po twojej żonie – powzięła cechę uporu, lecz poznawszy cię osobiście, wyzbyłam się wątpliwości. Spojrzał na mnie z ukosa, ale dobre maniery kazały mu zmilczeć. – Nie przeczę – odrzekł. – Podobnie jest z Benjaminem – to mój najstarszy syn. Henry i Adam odziedziczyli temperament po mojej żonie. Co oczywiście nie znaczy, że brak im determinacji, by iść własną drogą – dodał zamyślony. – Potrafią jednak przeprowadzić swoje zamiary w bardziej dyplomatyczny sposób. – Pragnęłabym poznać twoją żonę – powiedziałam z uśmiechem. – John wspomniał, że ma na imię Minnie. – Minerva – odrzekł, a jego twarz rozjaśniła się uśmiechem. – A dokładniej Minerva Cunnegunda. Zdrobnienie Cunny nie byłoby stosowne, prawda?[10] – No tak, zwłaszcza publicznie. – Prywatnie także bym tego nie próbował – zapewnił. – Jak się na nią patrzy, wydaje się nadzwyczaj skromna. Roześmiałam się na to, zerkając na rozpalony piecyk. Nie sądziłam, aby czynnik aktywny gandzi był szczególnie mocny, zwłaszcza że spalał się na wolnym powietrzu. Mimo to, jak się zdawało, miał niezaprzeczalnie korzystne działanie na astmę i nastrój Hala, a i mnie zrobiło się jakoś dziwnie dobrze na ciele i duszy. Nadal martwiłam się o Jamiego – i Johna – lecz ta troska przestała mi ciążyć i unosiła się lekko nad głową; widzialna, fioletowo-szara i matowa, ale pozbawiona ciężaru. Jak ołowiany balon – pomyślałam i parsknęłam cichym śmiechem. Hal leżał na plecach, obserwując mnie spod oka z uprzejmym zaciekawieniem. – Jesteś piękną kobietą – zauważył z lekkim zaskoczeniem – lecz bynajmniej nie skromną. – On także zachichotał. – Co też John sobie właściwie myślał? Znałam na to odpowiedź, ale z wielu powodów nie chciałam się teraz wdawać w roztrząsanie tej niewygodnej kwestii. – Wróćmy lepiej do tego, o czym wspomniałeś wcześniej – zaproponowałam. – Co miałeś na myśli, pytając o układanie się z Bogiem? – A. – Powoli zamknął powieki. – Kiedy przybyłem dziś rano do kwatery generała Clintona – Boże wielki, czy naprawdę było to dziś rano? – miał dla mnie niezbyt dobre wieści

oraz list. Wysłany przed kilkoma tygodniami z New Jersey i dostarczony mu pocztą polową. Benjamin został schwytany przez rebeliantów pod Brandywine – powiedział ze spokojem, pozornym, bo mej uwadze nie uszło gniewne zaciśnięcie szczęki. – Ponieważ obecnie nie mamy z Amerykanami porozumienia co do wymiany jeńców, mój syn pozostaje w niewoli. – Gdzie go trzymają?! – zawołałam, poruszona do głębi. – Tego nie wiem – odparł krótko. – Na razie. Zamierzam jednak jak najszybciej się dowiedzieć. – Oby ci się udało – powiedziałam szczerze. – Czy list pochodził od Benjamina? – Nie. – Jeszcze mocniej zacisnął zęby. List został napisany przez młodą kobietę nazwiskiem Amaranthus Cowden, która powiadamiała jego miłość księcia Pardloe, że jest żoną Benjamina oraz matką jego dziecka, trzymiesięcznego Trevora Wattiswade’a Greya. Urodził się, gdy Benjamin był już w niewoli, pomyślałam i zastanowiłam się przelotnie, czy młody człowiek wie, że został ojcem. Młoda pani Grey pisała, że z powodu napawającej ją smutkiem nieobecności męża znajduje się w trudnej sytuacji, również materialnej, i dlatego zamierza się przeprowadzić do krewnych w Charlestonie. Nie chciałaby, oczywiście, nadużywać dobroci szlachetnego księcia, ale w zaistniałych okolicznościach nie ma wyboru i czuje się zmuszona poprosić go o pomoc, żywiąc w sercu nadzieję, iż jego miłość wybaczy jej śmiałość i łaskawie potraktuje jej prośbę. Do listu dołączyła lok włosów synka, spodziewając się, że książę chciałby go zachować na pamiątkę. – A niech mnie – bąknęłam. Zawahałam się, ale byłam pewna, że i jemu zaświtała ta sama myśl. – Jak uważasz, czy dziewczyna mówi prawdę? Westchnął z gniewem zaprawionym niepokojem. – Jestem skłonny przypuszczać, że tak. Służąca mojej żony nazywała się Wattiswade, ale nikt poza kręgiem rodziny o tym nie wiedział. – Skinął głową w stronę szafy, gdzie pani Figg powiesiła wcześniej jego mundur. – Mam ten list w kieszeni, gdybyś chciała go przeczytać. Zbyłam go uprzejmym machnięciem ręki. – Już wiem, co miałeś na myśli, mówiąc o układaniu się Bogiem. Chcesz przeżyć, żeby zobaczyć wnuka – i oczywiście syna. Jeszcze jedno głębokie westchnienie. Sczesane do tyłu ciemnobrązowe, poprzetykane siwizną włosy mieniły się w blasku ognia czerwienią i złotem. – Niezupełnie. Chcę tego, to jasne, ale… – szukał odpowiednich słów, wyzbywszy się nagle wcześniejszej elokwencji. – Człowiek z radością oddałby życie za rodzinę. Z drugiej strony wszakże pojawia się myśl: Chryste, nie mogę zginąć! Co się z nimi stanie, kiedy mnie zabraknie? – Posłał mi cierpki, pełen smutku uśmiech. – A przecież wie się bardzo dobrze, że najczęściej i tak nie można im pomóc; muszą sami uporać się z życiem – albo przegrać. – O tak, to prawda, niestety. – Podmuch wiatru poruszył firanką i rozwiał kurtynę dymu. – Lecz nie dotyczy wnucząt. Im możemy pomóc. – Nagle zatęskniłam za miękkim ciężarem Henri-Christiana, dotykiem jego główki na ramieniu; uratowałam mu życie, wycinając migdałki, i stale dziękowałam Bogu, że zdążyłam na czas. A Mandy… Boże, opiekuj się nią – modliłam się z zapałem. Powiedziałam Bree, na czym polega problem i że można go rozwiązać, ale nie potrafiłam wyleczyć wady jej serca i żałowałam tego niemal codziennie. Gdybym wtedy mogła przeprowadzić niezbędną operację, wszyscy nadal by tu byli… Firanki znowu się poruszyły i ciężka atmosfera odświeżyła się. Zaczerpnęłam do płuc haust powietrza i wyczułam słaby, ale wyraźny zapach ozonu. – Deszcz – powiedziałam. – Będzie padało. Książę nie odpowiedział, ale odwrócił twarz w stronę okna. Wstałam i odsunęłam firankę, wpuszczając więcej chłodnego, świeżego powietrza. Wyjrzałam w nocną ciemność; pędzące

chmury co rusz przesłaniały tarczę księżyca, który zdawał się pulsować blaskiem w rytmie przyśpieszonego bicia serca. Ulice były ciemne, gdzieniegdzie tylko rozbłyskiwało nagle światło niesionej w ręku latarni, świadczącej o tym, że miasto nadal nie śpi. Ulewa mogła powstrzymać ruchy salwujących się ucieczką lojalistów i armii gotującej się do opuszczenia miasta. Czy burza ułatwi Jamiemu powrót? Jeśli będzie zbyt gwałtowna, drogi zamienią się w bajora i to go spowolni. Jak daleko od rogatek się znajduje? Ołowiany balon z powrotem osiadł mi na barkach. Mój nastrój diametralnie się zmienił, nie potrafiłam określić, czy to za sprawą zmęczenia, zbliżającej się burzy, czy też naturalnego działania kanabinolu. Zadrżałam, choć powietrze wciąż było gorące i parne, usiłując sobie nie wyobrażać, co może spotkać nocą samotnego człowieka w kleszczach podążających ku sobie dwóch armii. Prawdopodobnie samotnego. Cóż mógł uczynić z Johnem? Nie odważyłby się przecie… – Miałem dwadzieścia jeden lat, gdy umarł mój ojciec – odezwał się Hal niespodziewanie. – Byłem dorosły. Miałem własne życie, żonę… – Urwał raptownie, krzywiąc wargi. – Nie sądziłem, że go potrzebuję, a potem nagle już go nie było. – Co ojciec mógłby dla ciebie zrobić? – spytałam, siadając. Byłam ciekawa, a zarazem pragnęłam się oderwać od własnych myśli. Hal wzruszył szczupłym ramieniem. Kołnierzyk nocnej koszuli był rozpięty z powodu upału oraz po to, abym miała łatwiejszy dostęp przy badaniu pulsu na szyi. Widziałam, że kilkakrotnie poruszył wydatną grdyką. – Być przy mnie – odparł z prostotą. – Słuchać. Być może… pochwalić moje działania. – Ostatnie słowa wyrzekł ledwo dosłyszalnie. – Albo i nie. Ale… byłby przy mnie – powtórzył. – Wiem, co masz na myśli – powiedziałam, bardziej do siebie niż do niego. Miałam szczęście; rodzice odumarli mnie, gdy byłam jeszcze dzieckiem, a ich miejsce natychmiast zajął wuj. Wiódł beztroskie życie, ale zawsze miałam go przy sobie. Jego śmierć była dla mnie niepowetowaną stratą, ale byłam już wtedy mężatką… Na myśl o Franku ogarnęło mnie dojmujące poczucie winy. Jeszcze gorzej poczułam się, myśląc o Briannie. Opuściłam ją kiedyś, raz – a potem ona opuściła mnie. Zalały mnie ponure myśli: o Laoghaire, porzuconej przez obie córki, która nigdy nie zobaczy wnuków, o Jemie i Mandy… I o Jamiem. Gdzie on się podziewa? I dlaczego nie ma go tu ze mną? Cokolwiek powiedział mu John, to przecie… – O Boże – wyszeptałam bezradnie. Łzy znowu się zbierały, napierając na słabnącą tamę mej determinacji. – Wiesz co, jestem straszliwie głodny – powiedział Hal ze zdumieniem, przerywając tok moich niewesołych myśli. – Czy znajdzie się w domu coś do jedzenia? Jamiemu zaburczało głośno w brzuchu i zakaszlał, żeby stłumić ten odgłos, ale niepotrzebnie. Dziewczynki leżały przy palenisku plecami do siebie, zwinięte ciasno pod wystrzępionym kocem, chrapiąc jak pijane trzmiele. Pani Hardman siedziała w kącie, cichutko nucąc dziecku kołysankę. Miał nadzieję, że jej słowa różniły się od treści kołysanek śpiewanych przez kobiety w Highland, w których była mowa o ziemi skąpanej we krwi i odciętych głowach. „Nighean Nan Geug…”. Pani Hardman była kwakierką i zapewne nawet nie znała tak ponurych pieśni. Wtem przyszedł mu na myśl przeklęty John Grey i Jamie się skrzywił, po czym stłumił stęknięcie, gdy kręgosłup wysłał mu kłujące ostrzeżenie wzdłuż kończyny, że nawet tak niewielki ruch nie będzie tolerowany. Kołysanka i pochrapywanie dziewczynek zlały się w jego uszach w łagodną muzykę, przy

której postanowił się zdrzemnąć, sprawdziwszy uprzednio, czy ma pod ręką pistolet i nóż. Zamknął oczy, czując, jak ogarnia go okropne znużenie, ale wątpił, by zdołał głębiej usnąć. Nie mógł nawet drgnąć, by od razu nie poczuć przeszywającego ukłucia bólu, jakby sam diabeł żgał go widłami. Ostatnim razem krzyż zawiódł go tak boleśnie przed wieloma laty. Często go pobolewał, bywał sztywny zwłaszcza rano, ale coś takiego? Ile to lat minęło, dziesięć? Pamiętał to bardzo żywo. Było to wkrótce po przybyciu do Ridge, tuż po tym, jak wraz z Ianem wybudowali chatę. Wyruszył na polowanie, w pogoni za łosiem przesadził zwał ziemi i padł jak długi na twarz, niezdolny się poruszyć. Claire, niech ją Bóg błogosławi, przybiegła i odszukała go. Uśmiechnął się cierpko na to wspomnienie; promieniała z dumy, że odnalazła go w lesie. Gdyby jej się to wtedy nie udało… No cóż, była to kwestia szczęścia, czy prędzej znajdzie go niedźwiedź albo wilk, czy też kręgosłup rozluźni bolesny chwyt i pozwoli mu się poruszyć. Przypuszczał, że nie zginąłby z zimna, choć pewnie straciłby od odmrożenia kilka palców. Claire… Nieokreślony dźwięk sprawił, że poderwał głowę szybkim ruchem. Poczuł ostry, przeszywający ból, ale zacisnął zęby i wyciągnął pistolet spod poduszki. Pani Hardman wzdrygnęła się gwałtownie. Patrzyła na niego szeroko otwartymi oczami, po czym usłyszawszy to samo co on, pośpiesznie wstała. Zbliżające się kroki na ścieżce, liczne. Odwróciła się, szukając wzrokiem kołyski, ale Fraser potrząsnął głową. – Proszę trzymać dziecko na ręku – szepnął. – Zawołać, gdy zastukają, otworzyć, jeśli poproszą. Widział, że się przestraszyła, ale zrobiła, jak kazał. Było ich trzech albo czterech, ocenił, i raczej nie mieli złych zamiarów. Szuranie stóp na ganku, ciche szepty, chichoty. Stukanie, na które pani Hardman odkrzyknęła: „Kto tam?!”. – Przyjaciele, psze pani – odrzekł nieco bełkotliwy męski głos. – Proszę nas wpuścić. Rzuciła płochliwe spojrzenie na Jamiego, ale skinął głową, więc odsunęła zasuwę i otworzyła drzwi. Pierwszy przybysz zamierzał już wejść do środka, ale ujrzawszy mężczyznę na łóżku, przystanął z otwartą gębą. – Dobry wieczór – przywitał się Jamie uprzejmie, nie spuszczając wzroku z przybysza. Pistolet leżał na widoku, pod ręką. – Oj – bąknął mężczyzna speszony. Był młody i potężnie zbudowany, ubrany w odzież myśliwską zaopatrzoną w odznakę oddziałów milicji. Przez ramię zerknął na kompanów, którzy stłoczyli się za nim na progu. – Ja… ee… dobry wieczór panu. Nie chcieliśmy… Myśleliśmy… – jąkał, pochrząkując. Jamie uśmiechnął się do niego, świetnie rozumiejąc nieskładną mowę młodzieńca. Kątem oka wciąż na niego zerkając, pokazał pani Hardman, że ma spocząć. Usłuchała i nachylona nad dzieckiem, muskała wargami jego miękkie czółko. – Niestety, nie mamy dla was żadnej żywności, panowie – powiedział Jamie. – Możemy dać wam wody ze studni, a jeśli chcecie przenocować, to w szopie znajdzie się miejsce. Dwaj koledzy młodzieńca zaszurali niepewnie stopami. Zionęło od nich mocno alkoholem, ale zachowywali się pokojowo. – Nie, nie, w porządku – wymamrotał młody człowiek, cofając się za próg. Jego okrągła twarz była czerwona z zakłopotania, a pewnie i z przepicia. – My tylko… Przepraszamy za zamieszanie. Sir. Pozostali dwaj kiwnęli gorliwie głowami i cała trójka wycofała się pośpiesznie, potykając się i popychając. Ostatni zamknął drzwi, ale nie do końca. Pani Hardman podniosła się i

domknęła je z trzaskiem, po czym oparła się o nie z zamkniętymi oczami, przyciskając niemowlę do piersi. – Dziękuję – wyszeptała. – Nie ma za co – odparł Jamie. – Oni już tu nie wrócą. Niech pani odłoży dziecko i zasunie zasuwę, dobrze? Tak zrobiła, po czym znowu oparła się plecami o drzwi, przyciskając płasko dłonie do framugi. Wpatrywała się w podłogę między stopami, przez chwilę oddychając głośno, ze świstem, i wreszcie powoli się wyprostowała. Jej bury kaftan był zapięty na agrafki, czy to dlatego, że była zbyt biedna, żeby kupić guziki, czy też ich posiadanie zdawało jej się nadto próżne. Nerwowo obracała w palcach pierwszą agrafkę, po czym nagle odpięła ją i położyła na półce. Patrząc Jamiemu prosto w oczy, rozpięła następną. Przyciskała zębami górną wargę, pokrytą lśniącą warstewką potu. – Nie wolno nawet o tym myśleć – wypalił Jamie bez ogródek. – W obecnym stanie nie mogę nawet ruszyć ręką. A poza tym mógłbym być twoim ojcem, dziewczyno – no i jestem żonaty. Wargi zadrżały lekko, nie potrafił powiedzieć, czy z ulgi, czy rozczarowania. Wypuściła z palców agrafkę i luźno zwiesiła rękę. – Nie musisz mi płacić za żywność, dziewczyno – ciągnął łagodnie. – To był podarunek. – Ja… Tak, wiem. I dziękuję ci, przyjacielu. – Umknęła wzrokiem, przełykając ślinę. – Ja tylko… miałam nadzieję… że może tu zostaniesz. Choćby na krótko… – Jestem żonaty, dziewczyno – powtórzył łagodnie, po czym po chwili niezręcznej ciszy poczuł się zmuszony zapytać: – Czy tacy się tu często zjawiają? – Zrozumiał tyle, że choć tamci mężczyźni byli dla niej obcy, to z pewnością o niej słyszeli. Wiedzieli o istnieniu młodej kwakierki, która mieszka sama z trzema córeczkami. – Zabieram ich do szopy – wypaliła, czerwieniąc się po nasadę włosów. – Jak już dziewczynki usną. – Mmhmm – mruknął po długiej chwili milczenia. Powędrował wzrokiem do kołyski, po czym szybko umknął nim w bok. Był ciekaw, od jak dawna pan Hardman przebywa poza domem, lecz nie była to jego sprawa. Podobnie jak to, w jaki sposób kobieta zdobywa żywność dla swoich córek. – Idź spać, dziewczyno – powiedział. – Ja będę czuwał.

13. Powietrze poranka zasnute jest aniołami[11] Następnego dnia Rankiem obudził Jamiego zapach smażonego mięsiwa. Usiadł w łóżku wyprostowany, całkiem zapomniawszy o bólu krzyża. – Panie, miej nas w swojej opiece – odezwała się pani Hardman, zerkając na niego przez ramię. – Nie słyszałam takich odgłosów od czasu, gdy Gabriel, mój mąż, zarżnął świniaka. – Potrząsnęła głową i wróciła do garnków. Nalała ciasta do nasmarowanego olejem żeliwnego rondla, stojącego na rozżarzonych węglach, który dymił i pryskał złowieszczo. – Proszę o wybaczenie, ma’am… – Mam na imię Silvia, przyjacielu. A ty? – spytała, unosząc ciekawie brwi. – Przyjaciółka Silvia – wykrztusił przez zęby. – Ja mam na imię Jamie. Jamie Fraser. Ból zmusił go do raptownego podciągnięcia kolan, które objął rękami i położył na nich skołataną głowę. Próbował rozprostować krnąbrne plecy, ale osiągnął tyle, że ból poraził prawe udo i wywołał okropny kurcz w lewej łydce. Stękając i dysząc, Jamie czekał, aż mięśnie się

rozluźnią. – Cieszę się, że usiadłeś, przyjacielu Jamie. – Silvia Hardman podała mu talerz, na ktrym były kiełbaski, smażona cebula i chleb kukurydziany. – Plecy mają się lepiej, czy tak? – Obdarzyła go miłym uśmiechem. – Niewiele – wydusił, uśmiechając się krzywo i tłumiąc jęk. – Jak widzę, przyrządziłaś świeży posiłek. – Tak, Bogu niech będą dzięki – odrzekła z zapałem. – O świcie wysłałam Pru i Patience na szosę, żeby uważały na wozy z zaopatrzeniem, jadące na bazar do Filadelfii. Niedawno wróciły, objuczone prawie funtem kiełbasek, dwoma mąki kukurydzianej, workiem płatków owsianych i tuzinem jaj. Jedz, przyjacielu! – Postawiła przy nim drewniany talerz i wręczyła drewnianą łyżkę. Za plecami matki Jamie dostrzegł Prudence i Patience, gorliwie wycierające skibkami chleba tłuszcz z wymiecionych talerzy. Ostrożnie zmienił pozycję, by oprzeć się o ścianę, chwycił talerz i poszedł w ich ślady. Jedzenie sprawiło mu wyjątkową przyjemność. Z westchnieniem ukontentowania odstawił puste naczynie. – Udałbym się teraz na stronę, przyjaciółko Silvio. Ale potrzebna mi pomoc, żebym mógł wstać. Gdy znalazł się w pozycji pionowej, ze zdziwieniem stwierdził, że jest w stanie człapać powoli, podpierany pod łokcie przez dziewczynki. – Niech się pan nie obawia – zapewniła go Prudence, prężąc chude ramionka. – Nie pozwolimy panu upaść. – O, jestem tego pewien. – Wbrew pozorom obie okazały się całkiem silne i Jamie szukał u nich podpory, gdy tylko nieco się zachwiał, co często się zdarzało. – Opowiedzcie mi o tych wozach, co jadą do Filadelfii – poprosił, gdy się zatrzymali. – Czy spotyka się je tylko wczesnym rankiem? – Najczęściej tak – odrzekła Patience. – Wracają puste godzinę lub dwie przed zachodem słońca. – Rozstawiła szerzej stopy, by utrzymać ciężar. – Nic nie szkodzi, proszę się na mnie wesprzeć. Nie chce pan przecie upaść. W podzięce uścisnął ją za ramię i delikatnie się na niej wsparł. Rzeczywiście słabo się czuł. Do głównej drogi było z górą pół mili; gdyby zdecydował się tam poczłapać, zajęłoby mu to ponad godzinę, nawet przy wsparciu dziewczynek, a ryzyko, że krzyż znów go zawiedzie i unieruchomi na amen pośrodku lasu, było nadal zbyt duże. Nie wspominając już o ryzyku przybycia do Filadelfii w stanie wykluczającym normalne poruszanie. Natomiast jutro… – Czy widziałyście na drodze żołnierzy? – spytał, czyniąc kolejny krok, który przyprawił go o przeszywający ból. – Aj! – Owszem. – Patience mocniej chwyciła go pod łokieć. – Odwagi, przyjacielu. Uda ci się. Widziałyśmy dwa oddziały milicji i jednego oficera wojsk kontynentalnych na mule. – A także kilku brytyjskich żołnierzy – wtrąciła Prudence, chcąc również wydać się ważna. – Ciągnęli w przeciwnym kierunku, razem z karawaną wozów. – W przeciwnym… Czyli od Filadelfii? – upewnił się Jamie z bijącym sercem. Czyżby ewakuacja armii brytyjskiej już się rozpoczęła? – Czy widziałyście, co znajdowało się w wozach? – Meble – odparła dziewczynka, wzruszając ramionami. – Skrzynie i kosze. Na niektórych wozach jechały damy, choć najczęściej szły obok nich. Bo nie było miejsca – wyjaśniła na wszelki wypadek. – Uważaj na poły koszuli, przyjacielu, inaczej twoja skromność zostanie narażona na szwank. – Poranek był wietrzny i chłodny, a szczególnie silny podmuch

targnął odzieniem Jamiego, odsłaniając spocony brzuch. – Mogę zawiązać poły na supeł – ofiarowała się Patience. – Znam trzy różne węzły, tatuś mnie nauczył. – Nie bądź głupia – ofuknęła ją siostra. – Jak mu zawiążesz koszulę, to nie będzie mógł jej podkasać, żeby się wypróżnić. Nikt nie potrafi rozwiązać jej węzłów – dodała tonem wyjaśnienia. – Zawsze za mocno je zaciska. – O, wcale nie prawda, ty kłamczucho! – Bacz, co mówisz, siostro! Poskarżę się mamie! – Gdzie przebywa wasz ojciec? – przerwał im Jamie w obawie, że zaczną się ciągnąć za włosy. Dziewczynki momentalnie się uspokoiły i spojrzały po sobie. – Nie wiemy – odparła Prudence cichym, smutnym głosem. – Rok temu wyszedł na polowanie i już nie wrócił. – Może porwali go Indianie – wtrąciła Patience z nadzieją. – Jeżeli tak, to może pewnego dnia im ucieknie i wróci do nas. Jej siostra westchnęła. – Kto wie – mruknęła. – Mama uważa, że zastrzelili go ci z milicji. – Jak to? – zdziwił się Jamie. – Dlaczego mieliby do niego strzelać? – Za to, że jest przyjacielem – objaśniła, mając na myśli kwakra. – Nie chciałby przecie walczyć, więc uznaliby go za lojalistę. – Rozumiem. A czy on był, to znaczy jest lojalny wobec Korony? Prudence zerknęła na niego z wdzięcznością za to „jest”. – Chyba nie. Ale mama twierdzi, że na dorocznym zjeździe przyjaciół powiedziano, że powinniśmy popierać króla, ponieważ on chce pokoju, a rebelianci pragną go zburzyć. Dlatego ludzie uważają każdego z nas, bez wyjątku, za lojalistę. – Wzruszyła ramionami. – Tata nie był – nie jest lojalistą – sprzeciwiła się Patience. – Często wygadywał na króla, a mama prosiła go, aby lepiej trzymał język za zębami. Tu jest wygódka – oznajmiła niepotrzebnie, puszczając łokieć Jamiego, żeby otworzyć drewniane drzwi. – Niech pan się nie podciera ręcznikiem, jest przeznaczony do rąk. W koszyku leżą kaczany kukurydzy. John Grey ocknął się ze snu ociężały i rozpalony gorączką, z bólem rozsadzającym mu czaszkę i ostrym kłuciem w lewym oku, kiedy spróbował je otworzyć. Powieki miał zaropiałe i podpuchnięte. W nocy nękały go koszmarne sny, postrzępione fragmenty obrazów, głosów i emocji… Jamie Fraser wydzierał się na niego z pociemniałą z gniewu twarzą, ale potem coś się zmieniło, zaczął się jakiś pościg, który szybko przeszedł w pozbawiony sensu przykry koszmar. Obaj pędzili przez bagno czy też ruchome piaski, które utrudniały każdy krok, a znajdujący się na przodzie Fraser w pewnej chwili krzyknął do niego, by się niezwłocznie wycofał, ale było już na to za późno, Grey nieodwołalnie się pogrążał, tonął, wymachując dziko rękami i nie mając się czego przytrzymać… – Halo! – Ktoś potrząsnął go mocno za ramię, wyrywając z gorączkowego otępienia. Grey otworzył zdrowe oko i ujrzał rozmazaną sylwetkę młodego, odzianego w porządny ciemny surdut mężczyzny w okularach, który uważnie mu się przyglądał. – John Grey? – spytał młodzieniec. – To ja – odrzekł z wysiłkiem zagadnięty i przełknął. – Czy mam zaszczyt pana znać, sir? Młody człowiek stropił się i lekko zarumienił. – W rzeczy samej, przyjacielu Grey. – Ściszył głos do szeptu. – Jestem… – Och! – Grey poderwał się gwałtownie do pozycji siedzącej. – Ależ oczywiście, to przecież pan… O Boże. – Raptowna zmiana pozycji nie przysłużyła mu się i walnął głową o ścianę. Młodzieniec – zwał się Hunter, jak udało mu się przypomnieć sobie pomimo chaosu

myśli w obolałej głowie – był tym kwakrem, z którym Dottie… No tak, doktor Hunter. – Najlepiej będzie, jak się położysz, przyjacielu. – Tylko muszę najpierw zwymiotować. Hunter zdążył w porę wydobyć nocnik spod pryczy. Kiedy po wszystkim podał już jeńcowi wodę – pij powoli, przyjacielu, jeśli chcesz utrzymać ją w żołądku – i pomógł mu spocząć na pryczy, zza jego pleców wychynął pułkownik Smith. – Jakie jest pana zdanie, doktorze? – spytał z troską, marszcząc czoło. – Czy ma wszystkie klepki w porządku? Wczoraj wieczorem śpiewał, a teraz jęczy i opowiada dziwne rzeczy, a jego wygląd… – Smith skrzywił się tak okropnie, że Grey zastanowił się przelotnie, jak też w istocie wygląda. – Pacjent ma wysoką gorączkę – odparł Hunter, ujmując nadgarstek Greya i przeszywając go wzrokiem. – Sam pan widzi, w jakim stanie jest jego lewe oko. Przewiezienie go w inne miejsce mogłoby się okazać niebezpieczne. A dalszy wyciek krwi do mózgu… Smith mruknął z niezadowoleniem i zagryzł wargi. Szorstko odsunął Huntera i nachylił się nad Greyem. – Czy pan mnie słyszy, pułkowniku? – spytał powoli i wyraźnie, jakby się zwracał do cudzoziemca albo idioty. – Ich bin ein Fisch… – mruknął łagodnie Grey i zamknął oczy. – Tętno nieregularne i znacznie przyśpieszone – ostrzegł Hunter, naciskając kciukiem nadgarstek pacjenta. Dotyk jego silnej, chłodnej ręki przyniósł Greyowi ulgę. – Naprawdę nie mogę wziąć na siebie odpowiedzialności za skutki przewiezienia pacjenta w inne miejsce. – Rozumiem. – Smith stał przez chwilę nieruchomo; Grey słyszał jego ciężki oddech, ale wolał nie otwierać oczu. – No cóż, trudno. – Parsknął krótkim, niewesołym śmiechem. – Jeśli Mahomet nie może przyjść do góry, to góra będzie się musiała pofatygować tutaj. Wyprawię umyślnego do generała Wayne’a. Niech pan go doprowadzi do przytomności, doktorze, dobrze? Kątem uszkodzonego oka widział Denzella Huntera, co było dlań pocieszające: na razie jeszcze nie oślepł. Lekarz zdjął okulary, by móc dokładniej zbadać chory narząd. Miał bardzo ładne oczy, pomyślał Grey, o tęczówkach barwy miąższu dojrzałej oliwki, poprzetykanej drobinkami ciemnej zieleni. – Proszę spojrzeć w górę – mruknął doktor Hunter. Grey uprzejmie posłuchał. – Au! – Nie? To proszę spojrzeć w dół. – Ta próba również się nie powiodła, podobnie jak wodzenie wzrokiem z lewa na prawo. Gałka oczna znieruchomiała w oczodole, zamieniając się w jajo na twardo. Grey podzielił się swoją teorią z lekarzem, który się wprawdzie uśmiechnął, ale wyraz zatroskania nie zniknął z jego oblicza. – Nie przeczę, oko mocno napuchło. Jest to wynik doprawdy silnego uderzenia. – Opuszkami palców powiódł po pokancerowanej twarzy Greya, tu i ówdzie naciskając mocniej. – Czy to… – Nie myli się pan, doktorze. I proszę nie pytać, czy to boli; czuję ból wszędzie, od czubka czaszki po brodę, w tym także w lewym uchu. Odnośnie do wycieku krwi do mózgu – czy mówił pan to poważnie? – To niewykluczone – odparł Hunter, chociaż się uśmiechał. – Skoro jednak nie stracił pan przytomności, pomijając skutki nadużycia alkoholu, i chodził pan jeszcze przez kilka godzin po doznaniu urazu, jestem skłonny przypuszczać, że prawdopodobieństwo jest niewielkie. Mamy jednak do czynienia z krwawieniem podtwardówkowym. – Chłodna opuszka musnęła spuchniętą powiekę. – Gałka oczna jest silnie zaczerwieniona, podobnie jak wnętrze powieki. Wygląda to

dość… przerażająco. – W jego tonie brzmiały jednak nuty rozbawienia, więc Grey nie do końca się przejął. – No cóż – odparł sucho. – Kiedy mi to przejdzie? Kwakier skrzywił się i potrząsnął głową. – Krwawe podbiegnięcie cofnie się najwcześniej za tydzień, do miesiąca. Jest to taki sam proces jak przy zasinieniu – popękały drobne naczynka krwionośne pod skórą. Martwi mnie nieruchomość gałki ocznej. Żałuję, że nie ma tutaj pańskiej żony, z pewnością postawiłaby lepszą… – Mojej żony – powtórzył głucho Grey. – Och! – Pamięć mu wróciła i poczuł raptowne ożywienie. – Ona nie jest moją żoną! Już nie – dodał, szczerząc zęby w uśmiechu. Nachylił się do ucha Huntera i szepnął: – Jamie Fraser żyje! Hunter wpatrywał się w niego, mrugając bezradnie, a potem włożył okulary i dalej się wpatrywał, najwyraźniej przemyśliwał, czy jego diagnoza stanu umysłu Greya była prawidłowa. – To właśnie on mnie uderzył – wyjaśnił Grey. – Ale to nic takiego, sam się o to prosiłem – dorzucił. – Bogu niech będą dzięki – wyszeptał Hunter i uśmiechnął się szeroko. – Ian będzie… – Machnął ręką na znak, że nie jest w stanie opisać słowami przypuszczalnych uczuć Iana Murraya. – A także przyjaciółka Claire! – wykrzyknął w uniesieniu. – Czy ona o tym wie? – Tak, ale… – Stukot zbliżających się kroków kazał Greyowi opaść z powrotem na pryczę z autentycznym okrzykiem bólu. Zamknął oczy i, jęcząc, przetoczył głowę na bok. – Góra przebywa z generałem Waszyngtonem – powiedział Smith, przystając tuż obok pryczy, w którą uderzył nogami. – Niech pan uczyni, co w pana mocy, doktorze, żeby był jutro zdolny do podróży. Jeśli będzie trzeba, zapakujemy go na podwodę. Chestnut Street 17 Jego wysokość obudził się rano z oczami nabiegłymi krwią jak fretka i w nastroju zbliżonym do porażonego wścieklizną borsuka. Gdybym miała zastrzyk uspokajający, zaaplikowałabym mu go bez chwili wahania. W tej sytuacji jednak kazałam wlać mu do porannej kawy solidną porcję brandy, a po krótkiej walce z sumieniem i przysięgą Hipokratesa dodałam maleńką dawkę laudanum. Nie mogłam sobie pozwolić na więcej, nie chcąc obciążać układu oddechowego. Uznałam jednak, że będzie to bardziej ludzki sposób poradzenia sobie z nim niż zaprawienie go w głowę nocnikiem albo przywiązanie do łóżka i zakneblowanie z pomocą pani Figg. Potrzebowałam bowiem, żeby przez krótko był spokojny i milczący. Pani Figg, członkini Stowarzyszenia Metodystów, zamierzała sprowadzić dwóch młodych współwyznawców, stolarzy z zawodu, którzy mieli naprawić drzwi wejściowe i zabić deskami okna na parterze na wypadek, gdyby jednak doszło do zamieszek. Powiedziałam jej, że oczywiście może wyjawić nasze położenie swemu małżonkowi – trudno byłoby mi ją przed tym powstrzymać – przy zastrzeżeniu, iż zachowa on w tajemnicy obecność szlachetnego księcia w domu lorda Johna, aby go nie narażać na niebezpieczeństwo. Pani Figg wprawdzie z radością oddałaby Pardloe’a w ręce ludu, by go obtoczył w smole i pierzu, przez wzgląd wszakże na ukochanego lorda Johna obiecała solenne milczenie. Jak długo jego miłość nie ściągnie na siebie uwagi, wykrzykując obelgi z okien na piętrze bądź też obrzucając tłum ciężkimi przedmiotami, jego obecność mogła być tolerowana. – Co zamierza z nim pani uczynić później, lady John? – spytała z troską pani Figg. Stałyśmy w kącie salonu, konferując ściszonymi głosami, podczas gdy Jenny podawała księciu śniadanie, pilnując, by wzmocniona brandy kawa została sumiennie wypita. – Co będzie, jeśli

armia przyśle kogoś z zapytaniem o niego? Wykonałam nieokreślony gest rękoma. – Nie mam pojęcia – wyznałam. – Po prostu muszę go tutaj przetrzymać do powrotu lorda Johna albo mojego… ee, to znaczy pana Frasera. Już oni będą wiedzieli, co z nim dalej począć. Jeśli zaś idzie o armię, to gdyby się ktoś pojawił i wypytywał o księcia, sama z nim porozmawiam. Pani Figg obrzuciła mnie spojrzeniem, które mówiło, że słyszała już znacznie lepsze plany, ale skinęła głową i z ociąganiem wycofała się po koszyk na zakupy. Pierwsze, co przydarza się w na nowo okupowanym mieście, to braki towarów, przede wszystkim żywności, a skoro Armia Kontynentalna miała spaść na Filadelfię jak stado szarańczy, perspektywa ta była bardzo realna. Ciągnące drogą wozy, wyładowane produktami z terenów wiejskich, z pewnością padną łupem żołnierzy. Pani Figg przystanęła przy drzwiach i odwróciła się do mnie. – A co będzie z Williamem? – chciała wiedzieć. – Jeżeli wróci… – Była najwidoczniej rozdarta między nadzieją, że tak się stanie, a niepewnością, jak zareagowałby młodzian na widok pojmanego do niewoli stryja. – Porozmawiam z nim – powtórzyłam z mocą i odprawiłam ją machnięciem ręki. Pobiegłam na górę, gdzie znalazłam Pardloe’a ziewającego nad niemal opróżnioną tacą ze śniadaniem. Jenny delikatnie ocierała mu poplamione żółtkiem wargi. Przenocowała w drukarni, a teraz przyszła mi pomóc, zaopatrzona w mnóstwo przydatnych przedmiotów. – Jego miłość spożył dobre śniadanie – powiedziała, cofając się, by ocenić rezultat swoich zabiegów. – Miał także wypróżnienie. Na wszelki wypadek załatwiliśmy to przed wypiciem kawy. Nie byłam pewna, jak prędko zadziała… Pardloe zmarszczył czoło, zdziwiony bądź urażony. Źrenice oczu były już wyraźnie zwężone. Zamrugał gwałtownie i potrząsnął głową, jakby chciał sobie w niej przejaśnić. – Proszę mi pozwolić na krótkie badania, wasza wysokość – powiedziałam z uśmiechem, czując się jak Judasz. Pardloe był moim pacjentem, zgoda, ale Jamie był mężem, co utwierdziło mnie w słuszności podjętej decyzji. Puls księcia był powolny i dość regularny. Wyjęłam stetoskop, rozpięłam mu nocną koszulę i zaczęłam osłuchiwać: ładne, spokojne uderzenia serca, żadnych palpitacji, za to w płucach rzęziło jak w dziurawej studni, a oddech był przerywany. – Podamy nieco tynktury z ephedry – orzekłam, prostując się. Był to wprawdzie stymulant, który będzie przeciwdziałał opiatom, ale nie mogłam ryzykować zatrzymania oddechu podczas snu. – Zostanę przy nim, ty zaś zejdź na dół i nalej filiżankę lekarstwa. Nie trzeba podgrzewać, może być zimne. – Obawiałam się, by książę wcześniej nie stracił przytomności. – Koniecznie muszę się dziś spotkać z generałem Clintonem – oznajmił Pardloe z zaskakującą stanowczością. Odchrząknął i mocno zakasłał. – Jest dużo spraw do omówienia… Mój pułk… – Ach tak… Gdzie konkretnie stacjonuje twój pułk? – spytałam ostrożnie. Jeżeli tu, w Filadelfii, to adiutant Pardloe’a mógłby zacząć go w każdej chwili szukać. Można było wprawdzie przyjąć, że przenocował u syna lub córki, lecz o tej porze… Nie umiałam ocenić, na co przydały się moje sfałszowane powiadomienia. – W Nowym Jorku, a przynajmniej mam taką nadzieję – odrzekł. Zamknął oczy i lekko się zakołysał, po czym wyprostował się gwałtownie. – Właśnie przypłynęli. Przybyłem do Filadelfii, żeby zobaczyć Henry’ego… Dottie… – Twarz mu się zmieniła. – Zamierzałem wrócić z Clintonem. – Oczywiście – zagruchałam kojąco, jednocześnie myśląc gorączkowo. Kiedy dokładnie

Clinton i jego armia opuszczą miasto? Zakładając, że książę wydobrzeje na tyle, by nie umrzeć bez mojej opieki, mogłabym go wypuścić, gdy tylko rozpocznie się exodus. Wówczas nie będzie miał możliwości poszukiwania Johna, co naraziłoby na niebezpieczeństwo Jamiego. Bo przecież Jamie – z Johnem czy bez Johna – zjawi się tu lada chwila? Na razie zjawiła się Jenny z filiżanką tynktury oraz młotkiem w kieszeni fartucha i trzema solidnymi deskami pod pachą. Bez słowa wręczyła mi napój i zabrała się do zabijania okna, co poszło jej zaskakująco szybko i sprawnie. Hal popijał ephedrę, obserwując ją ze sporym rozbawieniem. – Czemu ona to robi? – zapytał, choć bez zbytniej ciekawości. – Ze względu na huraganowe wichry, wasza wysokość – odpowiedziałam z kamienną twarzą, po czym ulotniłam się, aby zwrócić młotek stolarzom, którzy hałasowali na parterze niczym stado wygłodniałych dzięciołów. – Aha – bąknął Pardloe. Rozglądał się niemrawo po pokoju, być może w poszukiwaniu spodni, które pani Figg umyślnie zabrała i schowała w spiżarni. Jego wzrok spoczął na stosie książek Williego, leżących na niskim stoliku. – O, William… Gdzie on się właściwie podziewa? – Willie jest dzisiaj bardzo zajęty – pośpieszyłam z zapewnieniem, ujmując go za nadgarstek. – Prawdopodobnie zobaczymy się z nim później. – Tętno było powolne, ale nadal silne. Wyczułam, że uścisk palców zelżeje, i w porę złapałam pustą filiżankę, po czym odstawiłam ją na stolik. Głowa księcia opadła, położyłam go więc ostrożnie na poduszkach, by mógł swobodniej oddychać. „Jeżeli wróci”, powiedziała pani Figg o Williamie, mając najpewniej na myśli pytanie: co wtedy? No właśnie, co? Colenso nie wrócił, więc zakładałam, że odnalazł Williego. Co jednak William robił bądź myślał…

14. Początki burzy – Przydział odpowiedni do twojej osobliwej sytuacji – powiedział major Findlay. Williamowi przyszło do głowy, że major nie znał jej ani w połowie, i napełniło go to goryczą. Najświeższe wydarzenia jeszcze pogłębiły tę „osobliwość”. Poddał się pod Saratogą wraz z całą armią Burgoyne’a w październiku 1777 roku. Żołnierze brytyjscy i ich niemieccy sojusznicy zostali zmuszeni do oddania broni, ale nie poszli do niewoli; w podpisanej przez Burgoyne’a i Gatesa, generała Armii Kontynentalnej, konwencji widniał zapis, że żołnierzom będzie wolno wrócić do Europy pod warunkiem, iż zaręczą słowem honoru, że nigdy nie staną do walki, po żadnej stronie, w amerykańskim konflikcie. W porze zimowych sztormów okręty nie mogły jednak żeglować, więc trzeba było coś począć z pojmanymi żołnierzami. Pomaszerowali więc pod nadzorem do Cambridge w stanie Massachusetts, gdzie mieli oczekiwać nadejścia wiosny i odesłania do kraju. Wszyscy poza Williamem i kilkoma ludźmi w podobnej sytuacji, mającymi wpływy w Ameryce bądź bliżej zaznajomionymi z sir Henrym, który zastąpił Howe’a na stanowisku dowódcy kampanii amerykańskiej. William był wyjątkowym szczęściarzem, podpadał bowiem pod obie te kategorie. Służył w najściślejszym otoczeniu Howe’a, jego stryj był dowódcą pułku, ojciec zaś wpływowym dyplomatą, obecnie przebywającym w Filadelfii. William został zatem pod słowem honoru zwolniony w drodze wyjątku i przysługi dla generała lorda Howe’a i odesłany do lorda Johna. Formalnie rzecz biorąc, nadal był brytyjskim żołnierzem, tyle że chwilowo wycofanym z pola

walki. Jak powszechnie wiadomo, w armii jest wiele funkcji niezwiązanych bezpośrednio z wojowaniem i generał Clinton był rad, że może wykorzystać zdolności młodzieńca. Przygnębiony swoją sytuacją, William błagał ojca, by postarał się go wymienić na innego jeńca, co zdjęłoby z niego przysięgę i pozwoliło podjąć żołnierskie obowiązki. Lord John przychylał się do próśb syna, ale w styczniu 1778 roku doszło do gwałtownej różnicy zdań między generałem Burgoyne’em a Kongresem Kontynentalnym, tyczącej wcześniejszej odmowy dostarczenia listy żołnierzy, którzy się poddali. Kongres ogłosił, że zatrzyma w niewoli całą armię objętą konwencją spod Saratogi, dopóki ta konwencja i rzeczona lista nie zostaną ratyfikowane przez króla Jerzego, przy czym dla wszystkich było oczywiste, że monarcha się na to nie zgodzi, przez takie działanie uznałby bowiem pośrednio niepodległość kolonii. W rezultacie obecnie nie istniała żadna procedura wymiany jakichkolwiek jeńców. Wszystko to czyniło sytuację Williama wielce niejednoznaczną. Z jednej strony był przecież zbiegłym jeńcem, a choć ponowne schwytanie przez Amerykanów było mało prawdopodobne, to jednak gdyby tak się stało, jako oficer spod Saratogi pomaszerowałby niezwłocznie do Massachusetts, gdzie internowano by go do końca wojny. Z drugiej natomiast nikt nie umiał mu przekonująco odpowiedzieć na pytanie, czy w sytuacji odrzucenia konwencji przez Kongres wolno mu wziąć broń do ręki; dał przecie osobiste słowo honoru. W wyniku splotu powyższych okoliczności William dowodził obecnie oddziałem wspomagającym ewakuację z Filadelfii najbogatszych rodów lojalistów. Gorsze wydawało mu się jedynie przepędzanie stada świń przez ucho igielne. Podczas gdy mniej zamożni obywatele, którzy obawiali się nadchodzących wojsk generała Waszyngtona, musieli zmierzyć się z niebezpieczeństwem czyhającym na drogach, poruszając się wozami konnymi bądź pieszo, bogatszym lojalistom umożliwiono bezpieczniejszą i teoretycznie bardziej luksusową ewakuację okrętem. Nikt z nich nie był w stanie pojąć, iż obecnie dostępny jest tylko jeden okręt – jednostka należąca do generała Howe’a – mogący pomieścić ograniczoną liczbę pasażerów. – Nie, madam, bardzo mi przykro, ale nie mogę zagwarantować… – Ależ to nonsens, młody człowieku, dziad mego męża nabył ten zegar stojący w 1670 roku w Niderlandach. Pokazuje nie tylko godziny, lecz także fazy księżyca i przypływy w Zatoce Neapolitańskiej! Z pewnością nie spodziewa się pan, że dopuszczę, iżby tak cenny przedmiot dostał się w łapy rebeliantów? – Obawiam się, madam, że nic na to nie poradzę. Nie, sir, żadnej służby, jedynie członkowie pańskiej najbliższej rodziny i skromny bagaż. Jestem pewien, że zaufani słudzy bezpiecznie dołączą do pana… – Ależ oni umrą z głodu! – wykrzyknął trupio blady dżentelmen, wyraźnie nie mogąc się pogodzić z rozłąką ze swym utalentowanym kucharzem i nad wyraz pulchną pokojówką, która – jeśli nawet pozbawiona talentu do zamiatania – miała inne niezaprzeczalne zalety. – Albo zostaną porwani! Odpowiadam za ich los! Nie może pan przecie… – Mogę – przerwał William stanowczo, taksując głęboki dekolt pokojówki – i muszę. Kapralu Higgins, proszę dopilnować, żeby służba pana Henningsa bezpiecznie opuściła nabrzeże. Nie, madam. Zgadzam się, że komplet foteli ma wysoką wartość, podobnie jak życie pasażerów, którzy utoną, jeśli okręt znajdzie się pod wodą. Może pani zabrać zegar, oczywiście. – Podniósł głos i krzyknął: – Poruczniku Rendill! Wezwany, z obliczem czerwonym i ociekającym potem, przedarł się przez tłum przepychających się, klnących i rozkrzyczanych pasażerów. Dotarłszy do Williama, który stał na drewnianej skrzyni, by uniknąć stratowania lub wepchnięcia do wody przez rozhisteryzowaną ludzką ciżbę, zasalutował służbiście, zaraz jednak odepchnęli go łokciami na bok ludzie

domagający się uwagi Williama. Porucznik stał przez chwilę zbaraniały z peruką zasłaniającą oczy. – Słucham pana? – zaryzykował, śmiało przepychając się bliżej skrzyni. – Rendill, macie tu listę znajomych generała Howe’a. Wejdźcie na pokład i sprawdźcie, czy wszystkim udało się dostać na okręt. Jeżeli nie… – Potoczył wzrokiem po kłębiącym się tłumie, potykającym się o na pozór porzucone góry bagaży i stratowanych przedmiotów osobistych, po czym bezceremonialnie wetknął Rendillowi listę do ręki. – To ich odszukajcie. – O Boże – jęknął porucznik. – To znaczy… słucham, sir. Wedle rozkazu. – Z miną wyrażającą rezygnację odwrócił się i z powrotem zaczął się przepychać przez falujący tłum, co wyglądało tak, jakby płynął w kisielu. – Rendill! Porucznik posłusznie zawrócił i podjął próbę powrotu do przełożonego. Przypominał tłustego czerwonego morświna, przebijającego się przez ławice spanikowanych śledzi. – Sir? William nachylił się i zniżył głos niemal do szeptu. Skinąwszy głową w stronę stosów bagaży i mebli, spiętrzonych niebezpiecznie na krawędzi doku, polecił: – Powiedzcie robotnikom portowym, że nie muszą się specjalnie przejmować, jeśli coś z tych maneli przypadkowo wpadnie do rzeki. Rozumiemy się? Spocona twarz Rendilla rozpromieniła się uśmiechem. – Tak jest, sir! – Zasalutował dziarsko i odpłynął, emanując radosnym entuzjazmem, a William, nieco pocieszony, jął wysłuchiwać skarg żylastego Niemca, ojca sześciu córek w szerokich słomkowych kapeluszach, które przydźwigały ze sobą chyba całą obfitą garderobę, a teraz wychylały zarumienione twarze znad stosów jedwabi i koronek. Paradoksalnie upał i wisząca w powietrzu burza współgrały z nastrojem Williama, a absolutna niemożność wykonania powierzonego zadania była osobliwie relaksująca. Kiedy pojął całkowitą niezdolność do zadowolenia tych ludzkich tłumów, przestał się tym zamartwiać i pozwolił swobodnie błądzić umysłowi, nie zaniedbując wszakże uprzejmych ukłonów i uspokajających pomruków, jakie kierował do morza kotłujących się przed nim twarzy. Rozmyślał o tym, że gdyby był w nastroju do ironizowania, mógłby się nieźle zabawić. Kim był? Ni pies, ni wydra, jak mawiają na wsi. Ani prawdziwy żołnierz, ani też wolny, cywilny obywatel. A przede wszystkim żaden z niego Anglik ani hrabia… a mimo wszystko… Jakże, na Boga, mógłby nie być Anglikiem? Kiedy ochłonął na tyle, by znów racjonalnie myśleć, uświadomił sobie, że nadal z prawnego punktu widzenia jest dziewiątym hrabią Ellesmere, bez względu na osobę ojca. Gdy się urodził, rodzice – prawdziwi rodzice – teoretycznie prawdziwi – byli niezaprzeczalnie małżeństwem. Teraz wszakże ta konstatacja wydawała się pogarszać sprawę: czy mógł pozwalać ludziom myśleć i działać, jakby nadal był potomkiem starodawnego rodu Ellesmere, skoro doskonale wiedział, iż w rzeczywistości jest synem… Zdławił tę myśl, celowo ją od siebie odsuwając, przywiodła bowiem wspomnienie lorda Johna. Oddychał głęboko dusznym, cuchnącym rybą powietrzem, usiłując stłumić ukłucie bólu, jakie odczuł na myśl o papie. Nie przyznawał się do tego sam przed sobą, ale przez cały dzień omiatał wzrokiem ciżbę, szukając swego oj… tak, do diabła, właśnie ojca! John Grey był jego ojcem, tak samo jak dotychczas. Nieważne, czy był przeklętym kłamcą, czy nie. A on, William, zaczynał się o niego coraz bardziej martwić. Colenso raportował, że lord John nie wrócił jeszcze do domu, a to stanowczo zbyt długa nieobecność. Gdyby się już tam zjawił, niechybnie przyszedłby szukać syna, William był tego absolutnie pewien. Chyba że Fraser go zabił.

Przełknął gorzką ślinę. Dlaczego miałby tak postąpić? Przecież byli kiedyś przyjaciółmi, dobrymi przyjaciółmi… To prawda, że wojna rozrywa takie więzi. Mimo wszystko jednak… Przyszła mu do głowy matka Claire, a choć z początku próbował się uchylić przed tą niewygodną myślą, to jednak zdecydował inaczej. Oczami wyobraźni widział jej pałającą radością twarz, gdy ujrzała Jamiego Frasera, i w imieniu ojca poczuł ukłucie zazdrości. Jeśli Fraser podzielał jej uczucia, to czy mógł… Nie, przecież to nonsens! Rozumiał chyba, że lord John wziął ją pod swoją opiekę, a uczynił tak dla dobra swego przyjaciela! Z drugiej strony byli faktycznie małżeństwem, a w sprawach seksu jego ojciec był dosyć otwarty. Zarumienił się z zakłopotania na myśl o niezupełnie byłej żonie Frasera w jego łóżku. Jeżeli Fraser to odkryje… – Nie, sir! – ofuknął ostro kupca, który – jak po niewczasie zrozumiał – próbował go przekupić, by wraz z rodziną przedostać się na okręt. – Jak pan śmie? Proszę stąd odejść i poczytywać sobie za szczęście, że nie mam czasu inaczej się z panem rozprawić! Mężczyzna odszedł jak zbity pies, a Williamowi zrobiło się przykro, ale niewiele mógł na to poradzić. Choćby nawet pragnął zadośćuczynić prośbie kupca, to próba wręczenia łapówki nie pozostawiała mu pola do manewru. Czy Fraser mógł odkryć prawdę o małżeństwie lorda Johna i Claire? Lord miał chyba dość rozumu, by nie wtajemniczać go w te szczegóły. Nie, coś innego stanęło na przeszkodzie powrotowi papy, choćby zatłoczone na amen uchodźcami trakty do Filadelfii. – Tak, madam. Wydaje mi się, że znajdzie się miejsce dla pani i córeczki. – Młoda, wystraszona matka tuliła mocno dziecko do piersi. William musnął lekko pulchny policzek niemowlęcia. Dziewczynka nie spała, ale tłum nie robił na niej wrażenia. Spokojnie spoglądała dokoła brązowymi, ocienionymi długimi rzęsami oczyma. – Dzień dobry, skarbie. Czy chcesz wsiąść z mamusią na okręt? Z piersi matki wyrwał się stłumiony szloch ulgi. – Och, dziękuję panu, lordzie… Lord Ellesmere, prawda? – Tak – odrzekł automatycznie i poczuł się, jakby ktoś wymierzył mu cios w żołądek. Przełknął żółć, czując, że twarz pała mu rumieńcem. – Moim mężem jest porucznik Beaman Gardner – powiedziała kobieta, dygając. – Poznaliśmy się, pamięta pan? Podczas Mischianzy? – Tak, oczywiście! – William skłonił głowę, choć, prawdę mówiąc, nie przypominał sobie porucznikowej. – To zaszczyt wyświadczyć przysługę żonie kolegi oficera. Czy zechce pani udać się prosto na pokład? Kapralu Anderson! Odprowadźcie panią Gardner z dzieckiem do kabiny! Skłonił się jeszcze raz i odwrócił, czując, jak flaki mu się wywracają. „Kolega oficer”. Dobry Boże… Co pomyślałaby sobie pani Gardner, gdyby wiedziała? Co pomyślałby sobie sam porucznik? William westchnął ciężko, na chwilę przymykając powieki. A kiedy je otworzył, znalazł się twarzą w twarz z kapitanem Ezekielem Richardsonem. – Stercus! – wykrzyknął, wzorem stryja Hala w momencie najwyższego napięcia uciekając się do łaciny. Gówno! – W rzeczy samej – odparł Richardson uprzejmie. – Czy mogę zamienić z panem słówko? To zajmie chwilę… Poruczniku! – Przywołał Rendilla, który zmagał się ze starszą damą w krynolinie, z czterema małymi ujadającymi pieskami, trzymanymi na smyczy przez małego czarnoskórego chłopca. Rendill wykonał gest ubolewania i z ulgą podbiegł do nich. – Sir? – Zastąpicie kapitana lorda Ellesmere’a. Muszę z nim porozmawiać.

Nim William zdążył rozważyć, czy ma się zgodzić, czy nie, Richardson ujął go pod ramię i zaprowadził do czystego, pomalowanego na niebiesko baraczku, który stał nieopodal nad brzegiem rzeki. William szybko ochłonął. Z początku zamierzał postawić się ostro Richardsonowi – a jeśli będzie trzeba, to wepchnąć go kuksańcem do rzeki – ale rozsądek przeważył. Za sprawą tego oficera William został na krótko wywiadowcą wojskowym, przy okazji licznych podróży zbierając informacje i przekazując je Richardsonowi. Podczas ostatniej z tych misji, która wiodła na bagna Great Dismal w Wirginii, na nieszczęście się zgubił, został ranny i zachorował na tyle poważnie, że gorączka byłaby go zabiła, gdyby nie znalazł go i nie ocalił Ian Murray. Ówże człowiek poinformował go także, że niemal na pewno został wystrychnięty na dudka i wysłany nie do sojuszników brytyjskich, lecz do matecznika rebeliantów, którzy niezawodnie skróciliby go o głowę, gdyby się dowiedzieli, kim jest. William się wahał, czy może wierzyć Murrayowi, zwłaszcza że teraz stało się jasne jak słońce, iż Murray jest jego kuzynem, o czym nie uznał za konieczne go powiadomić. Nie wyzbył się jednak głębokiej podejrzliwości wobec Richardsona i jego motywów, więc zwrócił na niego niezbyt przyjazne wejrzenie. – Czego pan chce? – spytał szorstko. – Chodzi o pańskiego ojca – odparł spokojnie Richardson, a serce Williama zabiło tak mocno, że obawiał się, iż wszyscy to usłyszą. – Gdzie jest lord John? – Nie mam najmniejszego pojęcia – odparł William krótko. – Nie widziałem się z nim od wczoraj. Tego dnia skończyło się moje życie, dodał gorzko w duchu. – Czego pan od niego chce? – spytał, nie troszcząc się o uprzejmość. Kąciki ust Richardsona drgnęły, była to wszakże jedyna reakcja na obcesowy ton Williama. – Brat lorda Johna, książę Pardloe, przepadł bez wieści. – K… kto? Jak to? – William gapił się na niego przez chwilę, niezdolny pojąć tych słów. – Brat? Przepadł… ale jak? Kiedy? – Najprawdopodobniej z domu lorda Johna. Jeśli idzie o porę, to lady Grey twierdzi, iż wyszedł wczoraj tuż po podwieczorku, zapewne by odszukać pańskiego ojca. Czy widział go pan od tamtego czasu? – W ogóle go nie widziałem. – William słyszał wyraźne dzwonienie w uszach, jakby mózg próbował się salwować ucieczką. – Nie wiedziałem, że przebywa w Filadelfii. Czy też raczej, że przybył do kolonii. Kiedy to nastąpiło? – Jezu, czyżby się zjawił w celu zrobienia porządku z Dottie i jej kwakrem? – myślał gorączkowo. Nie, chyba nie, czy miałby na to czas…? Richardson przyglądał mu się badawczo, starając się prawdopodobnie ocenić, czy William mówi prawdę. – Nie widziałem żadnego z nich – oświadczył młody człowiek. – A teraz, kapitanie, jeśli pan wybaczy… – Od strony nabrzeża dobiegł odgłos głośnego plusku, po nim zaś chór oburzonych okrzyków. – Przepraszam – rzucił William i odwrócił się, chcąc odejść. Richardson chwycił go za ramię i chciał zmusić, by popatrzył mu w oczy. William celowo wytężył wzrok w kierunku, z którego dochodziły hałasy. – Jeżeli zobaczy się pan z którymś z nich, kapitanie Ransom, to proszę być tak uprzejmym i przysłać mi słówko, dobrze? Będzie to wielką pomocą… dla wielu ludzi. William wyszarpnął rękę i odszedł bez odpowiedzi. Richardson użył jego nazwiska rodowego zamiast tytułu – czy znaczyło to coś więcej ponad zwykłą nieuprzejmość? W tej chwili się tym nie przejmował. Nie mógł walczyć, nie mógł nikomu pomóc ani wyznać prawdy, a nie zamierzał wieść życia w kłamstwie. Do diabła, tkwił jak wieprzek w komórce, unurzany w

błocku po pęciny. Rękawem otarł spocone oblicze, wyprostował barki i szybkim krokiem ruszył w stronę tłumu na nabrzeżu. Miał do spełnienia ważny obowiązek.

15. Przemarsz armii Zdążyłyśmy w samą porę. Ledwie opuściłam pokój pochrapującego cicho Pardloe’a, gdy z parteru dobiegło mnie stukanie do niedawno naprawionych drzwi wejściowych. Pośpieszyłam na dół i ujrzałam Jenny twarzą w twarz z brytyjskim żołnierzem, tym razem porucznikiem. Generał Clinton nie dawał za wygraną. – Ależ nie, żołnierzyku – mówiła Jenny z łagodnym zaskoczeniem – pułkownika tu nie ma. Spożył wczoraj podwieczorek z lady John, a potem udał się na poszukiwanie brata. Lord nie wrócił do domu i… – widziałam, że nachyla się i zniża głos do teatralnego szeptu – pani szalenie się zamartwia. Nie przynosisz czasem wieści o nim, hę? Nadeszła moja kolej, więc ruszyłam po schodach, ku swemu zdumieniu spostrzegając, że istotnie „szalenie się zamartwiam”. Opieka nad Pardloe’em chwilowo oderwała moje myśli od zniknięcia Johna, teraz jednak nie mogłam się pozbyć wrażenia, że stało się coś bardzo niedobrego. – Lady Grey, porucznik Roswell, do usług. – Młodzieniec ukłonił się uprzejmie, zdążyłam jednak spostrzec niepokój, malujący się na jego obliczu. Armia zaczynała się coraz bardziej martwić, co stawało się diabelnie niebezpieczne. – Czy istotnie nie miała pani wieści od lorda Johna bądź lorda Meltona – och, przepraszam, milady, od jego wysokości? – Czy suponujesz, że kłamię, żołnierzu? – spytała sucho Jenny. – O nie, proszę pani, w żadnym razie! – żachnął się, czerwieniejąc. – Lecz generał będzie chciał wiedzieć, czy rozmawiałem z jego lordowską mością. – Oczywiście. – Łagodziłam sytuację, choć serce podeszło mi do gardła. – Powiedz generałowi, że nie miałam żadnych wieści od męża. – Jednego ani drugiego, dodałam w duchu. – Bardzo się tym niepokoję. – Kłamanie przychodziło mi zazwyczaj z trudem, na szczęście w tej akurat chwili wcale nie kłamałam. Porucznik się skrzywił. – Rzecz w tym, ma’am, że armia rozpoczęła wycofywanie się z miasta, a wszystkim lojalistom zaleca się… hm… poczynienie pewnych przygotowań. – Urwał i powiódł wzrokiem po zniszczonej poręczy schodów i śladach krwi na ścianie. – Jak widzę… doświadczyli już państwo niejakich… trudności? – Och, nie – wtrąciła Jenny, zbliżając się do porucznika i kładąc mu dłoń na ramieniu. Delikatnie popchnęła go w stronę drzwi, on zaś nie stawiał oporu, słuchając jej dalszych, udzielanych szeptem wyjaśnień: – …drobna rodzinna sprzeczka… nic wielkiego… lord… Porucznik omiótł mnie spojrzeniem, w którym zaskoczenie mieszało się z pewną dozą współczucia. Zmarszczone czoło się wygładziło. Zyskał wyjaśnienie, które mógł przedstawić Clintonowi. Pod jego wzrokiem spłonęłam rumieńcem, jakby rzeczywiście doszło tu do jakiegoś nieporozumienia rodzinnego, w wyniku którego lord John wyniósł się z domu, zostawiając zniszczone sprzęty i żonę na łasce rebeliantów. W pewnym sensie była to prawda, choć za nic nie wtajemniczyłabym porucznika w szczegóły. Biały Królik zamknął stanowczo drzwi za Roswellem i odwrócił się do mnie, przyciskając do nich plecy. – Lord Melton? – spytała Jenny ze zdziwieniem.

– To jeden z tytułów księcia, którego używał, zanim został księciem Pardloe. Porucznik Roswell musi go znać od dawna – wyjaśniłam. – Ach, rozumiem. Lord czy książę, pozostaje pytanie, jak długo będzie teraz spał. – Laudanum będzie działać przez dwie, trzy godziny – odparłam, zerkając na pozłacany podróżny zegar na kominku, który jakimś cudem uniknął zniszczenia. – Lecz książę miał wczoraj bardzo ciężki dzień i niewiele spał w nocy, więc może równie dobrze zapaść w naturalny sen, gdy lekarstwo przestanie działać. O ile nie zjawi się nikt, kto będzie chciał zwalić nam dom na głowy – dodałam, kuląc się mimo woli na okropny huk, jaki doszedł z bliskiej okolicy. – No tak. – Jenny pokiwała głową. – Wobec tego najlepiej będzie, jak pójdę teraz do drukarni i dowiem się najnowszych wieści. Kto wie, może Jamie tam poszedł – powiedziała z nadzieją. – Uznał, że przyjście tutaj nie jest bezpieczne, skoro po ulicach kręci się tylu żołnierzy. Iskra nadziei zapłonęła we mnie jak pochodnia. Mimo że bardzo chciałam w to wierzyć, w głębi duszy wiedziałam, że gdyby Jamie w ogóle był w mieście, to stałby teraz przede mną. Prawdopodobnie wściekły, być może przygnębiony, ale tu, w tym pokoju. Skoro armia rozpoczęła już wycofywanie, czemu towarzyszyły zamieszki i niepokoje, któż miałby zauważyć – a co dopiero aresztować – wysokiego Szkota, winnego co najwyżej przekazania podejrzanych dokumentów. Nie wydano za nim nakazu aresztowania, a przynajmniej miałam taką nadzieję. William był jedynym żołnierzem, który wiedział, że Jamie wziął lorda Johna jako zakładnika, a byłam niemal pewna, że nie doniesie o tym fakcie swoim przełożonym. Podzieliłam się tymi przemyśleniami z Jenny, choć jednocześnie zgodziłam się z nią, że wyprawa do drukarni jest nieodzowna, by dowiedzieć się, jak sobie radzi rodzina Fergusa i Marsali, oraz poznać zamiary rebeliantów. – Dasz sobie radę na ulicy? – spytałam z troską, podając jej pelerynę. – O, tak mi się zdaje – odrzekła z ożywieniem. – Mało kto zwraca uwagę na starszą kobietę. Na wszelki wypadek schowam jednak mój zegareczek. – Miała na myśli srebrne, delikatnie grawerowane cacuszko, które nosiła przypięte do gorsu sukni. – Jamie kupił mi go w Breście – wyjaśniła. – Od razu mu powiedziałam, że to głupota; niepotrzebny mi zegarek, żeby wiedzieć, która jest godzina. Ale odpowiedział: nie, przyda ci się, zobaczysz. Jeśli się zna dokładny czas, to ma się złudzenie panowania nad sytuacją. Wiesz, jaki on jest – zakończyła, chowając zegarek do ukrytej w fałdach sukni kieszeni. – Zawsze znajdzie wytłumaczenie. Choć muszę przyznać, że rzadko zdarza mu się mylić. Pokiwałam głową, zamyślona. – Wrócę, zanim ten tam na piętrze się obudzi – powiedziała, stając w progu – chyba że nie będę mogła, ale wtedy przyślę chłopaka z wiadomością. – Dlaczego miałabyś nie móc? – spytałam zaskoczona. – Ze względu na Młodego Iana – odrzekła z takim samym zaskoczeniem, że o tym nie pomyślałam. – Skoro armia odchodzi z miasta, być może wrócił już z Valley Forge, a jak wiesz, biedak sądzi, że nie żyję.

16. Miejsce na tajemnice W lesie, pięć mil od Valley Forge – Czy kwakrzy wierzą w niebo? – spytał Ian Murray. – Niektórzy – odpowiedziała Rachel Hunter, przystając, żeby czubkiem pantofla przewrócić wielkiego muchomora. – Nie, piesku, tego nie ruszaj. Widzisz jaskrawy kolor

kapelusza? – Rollo, który podbiegł powąchać grzyb, odsunął się, kichnąwszy głośno, i podniósł wysoko pysk w nadziei wywęszenia bardziej obiecującego łupu. – Ciocia Claire twierdzi, że psy nie rozróżniają kolorów – zauważył Ian. – Co masz na myśli mówiąc „niektórzy”? Czy w tej kwestii istnieje różnica zdań? – Wierzenia kwakrów nieodmiennie wprawiały go w zdumienie, ale objaśnienia Rachel uważał za szalenie ciekawe. – Być może potrafią je wywęszyć. To znaczy kolory. A wracając do twojego pytania, nasze życie na ziemskim padole uznajemy za sakrament, przeżywany w blasku Chrystusa. Co się zaś tyczy życia po śmierci, to nikt jak dotąd nie powrócił, by potwierdzić istnienie tamtego świata, jest to zatem spekulacja i pozostawiamy ją do rozstrzygnięcia poszczególnym osobom. Przystanęli w cieniu zagajnika drzew orzecha włoskiego, a miękki blask słońca przesączający się przez listowie opromienił postać dziewczyny zgoła anielską poświatą. – No cóż, ja też tam nie byłem, więc nie będę twierdził, że jest inaczej – oznajmił Ian i pochylił się, by cmoknąć ją w skroń. Ze wzruszeniem spostrzegł, że dostała gęsiej skórki. – Dlaczego rozmyślasz o niebiosach? – spytała zaciekawiona. – Czy obawiasz się, że w mieście rozgorzeją walki? Jak pamiętam, do tej pory nie obawiałeś się raczej o swoje życie. – Kiedy przed godziną wyszli z Valley Forge, panował tam nieprawdopodobny harmider. Żołnierze zwijali obóz, sprawdzali uzbrojenie, załadowywali dobytek na wozy i gotowali się do wyruszenia na Filadelfię, gdy tylko nadejdą wieści, że wojska Clintona wyszły z miasta. – Nie, nie. W mieście nie dojdzie do walk. Waszyngton będzie się starał zaatakować wojska Clintona podczas odwrotu. – Ujął Rachel za rękę, drobną, opaloną i spracowaną, i splótł z nią palce, podziwiając w duchu jej silny uścisk. – Myślałem raczej o mamie, o tym, że chciałbym jej pokazać miejsca takie jak to. – Potoczył dokoła ramieniem, pokazując niewielką uroczą polankę, na której przystanęli, źródełko o cudownie błękitnej wodzie, bijące opodal u podnóża skały, ocienione krzewem dzikiej róży, w którego gęstwinie uwijały się pszczoły. – Taki sam piękny krzew pnie się po ścianie w Lallybroch, posadziła go moja babka. Ale potem przyszło mi do głowy, że może jest szczęśliwsza w niebie z moim tatą, niż byłaby tutaj bez niego. Rachel uścisnęła mocno jego rękę. – Ona zawsze z nim będzie, w życiu i po śmierci – wyszeptała i wspiąwszy się na palce, pocałowała go w policzek. – A ty zabierzesz mnie kiedyś do Szkocji i pokażesz mi babciny krzew dzikiej róży. Przez pewien czas stali w milczeniu i Ian poczuł, że towarzystwo Rachel łagodzi ból ściskający serce na wspomnienie matki. Nie wyraził tej myśli głośno, ale najbardziej było mu żal nie tego, że nie pokaże matce pięknych zakątków Ameryki, tylko że nie przedstawi jej Rachel. – Polubiłaby cię – wypalił nieoczekiwanie. – Moja mama… – O, mam nadzieję – odrzekła dziewczyna z nutą powątpiewania. – Czy wspominałeś jej o mnie, jeszcze w Szkocji? To znaczy o tym, że należę do kwakrów? Niektórzy katolicy bardzo źle o nas myślą. Ian daremnie usiłował sobie przypomnieć, czy mówił matce o Rachel. Uznał, że nie ma to znaczenia, i dał sobie spokój. – Powiedziałem jej, że cię kocham. Wydało mi się to wystarczające. Teraz mi się przypomniało, że ojciec zadawał mi mnóstwo pytań na twój temat, chciał się wszystkiego dowiedzieć. Wiedział, że jesteś kwakierką, a to oznacza, że mama także wiedziała. – Pogłaskał ją lekko po ramieniu. Skinęła głową i ruszyła za nim w głąb lasu. – Jak uważasz, czy małżeństwo powinno znać wszystkie swoje tajemnice, nie tylko przeszłość, ale i każdą myśl? – doszło go z tyłu pytanie. Poczuł, jak zimny dreszcz przebiega mu po krzyżu, i głęboko zaczerpnął tchu. Kochał

Rachel każdą komórką swego ciała, ale jej zdolność czytania w nim jak w otwartej księdze – niekiedy wydawało mu się, że dziewczyna słyszy jego myśli – napawała go niepokojem. Zasugerował wcześniej, żeby przeszli się do Matson’s Ford i tam spotkali z Denzellem, miast jechać wraz z nim z Valley Forge, bo chciał mieć sposobność podzielenia się z nią kilkoma istotnymi sprawami. Wolałby wprawdzie tortury niż wyjawienie jej niektórych z tych spraw, było jednak słuszne, aby je poznała, bez względu na rezultat. – Tak… To znaczy, na ile to dla nich możliwe… Może nie każdą myśl, ale te najważniejsze kwestie. Przeszłość, tak jak wspomniałaś. Chodź, przysiądźmy tutaj na chwilę. – Wskazał gruby zwalony pień, na wpół spróchniały i porośnięty szarozielonym mchem, i gestem zaprosił ją, by zajęła miejsce obok niego. Owionął ich intensywny zapach cedru. Rachel nie odezwała się, lecz spojrzała na niego ze zdziwieniem. – Dobrze. – Ian odetchnął głęboko i poczuł, że w całym wielkim lesie nie ma dlań dość powietrza. – Czy wiedziałaś… że byłem już kiedyś żonaty? Drgnęła, lecz tak szybko pokryła zaskoczenie, iż byłby tego nie spostrzegł, gdyby uważnie się jej nie przyglądał. – Nie wiedziałam – odparła, mnąc ręką brzeg spódnicy i nie spuszczając z niego czystych fiołkowych oczu. – Powiedziałeś „byłem”. To znaczy, że już nie jesteś? Potrząsnął głową, czując ulgę i wdzięczność. Nie każda młoda kobieta przyjęłaby to z tak niewzruszonym spokojem. – Oczywiście. Nie poprosiłbym cię, żebyś za mnie wyszła, gdyby było inaczej. Wydęła lekko wargi i zmrużyła oczy. – Prawdę mówiąc – oznajmiła z namysłem – nigdy mi się nie oświadczyłeś. – Jak to nie? – wybełkotał. – Jesteś pewna? – Raczej bym to zauważyła – zapewniła go z powagą. – Nie, nie. Było wprawdzie kilka wzruszających deklaracji, ale ani razu nie było mowy o małżeństwie. – Ale… No tak. – Policzki Iana oblekł gorący rumieniec. – Ja… Ale ty… ty powiedziałaś… – Czy mogła mieć rację? Powiedziała przecie… Czy aby na pewno? – Czy nie mówiłaś, że mnie kochasz? Wykrzywiła usta, ale w oczach zalśniły wesołe iskierki. – Nie tymi słowami. Ale owszem, dawałam ci to do zrozumienia. A przynajmniej miałam taki zamiar. – To dobrze – powiedział uradowany. – Więc się nie pomyliłem. – Objął ją zdrowym ramieniem i pocałował z zapałem. Oddała mu pocałunek lekko zdyszana, miętosząc w piąstkach gors jego koszuli, po czym odsunęła się od niego spłoszona. Wargi miała nabrzmiałe, skórę wokół nich zaróżowioną, podrapaną przez zarost Iana. – Zanim posuniemy się dalej – oznajmiła, kładąc mu dłoń płasko na piersi – powinieneś chyba dokończyć temat swego pierwszego związku? Kim była twoja żona i co się z nią stało? Niechętnie wypuścił ją z objęć, ale nadal trzymał za rękę. Była ciepła i żywa niczym małe zwierzątko. – Ma na imię Wakyo’teyehsnonhsa – powiedział i poczuł znajome drgnienie w ciele, jakby linia dzieląca jego jaźń Mohawka i białego człowieka chwilowo zanikła, zostawiając go w dziwnym zawieszeniu. – To znaczy Pracująca Własnymi Rękami. – Odchrząknął. – Ja nazywałem ją najczęściej Emily. Gładka dłoń Rachel drgnęła w jego dłoni. – Ma? – spytała poruszona. – Czy powiedziałeś: ma? Twoja żona żyje? – W każdym razie żyła jeszcze przed rokiem – odparł, zmuszając się, by nie zatrzymać jej ręki. Złożyła dłonie na kolanach i przyglądając mu się bacznie, przełknęła ślinę.

– No dobrze – rzekła z ledwo wyczuwalnym drżeniem głosu. – W takim razie opowiedz mi o niej. Milczał przez chwilę, zastanawiając się, jak ma to uczynić, po czym zrezygnował i przemówił z prostotą. – Czy naprawdę chcesz to wiedzieć, Rachel? Czy raczej wolałabyś zapytać o to, czy ją kochałem lub czy nadal ją kocham? – Możemy zacząć od tego – powiedziała spokojnie. – Czy nadal ją kochasz? – Tak – odrzekł po namyśle, niezdolny ukryć przed nią niczego. Rollo, który wyczuł widać zaniepokojenie w swoim stadzie, podniósł się z miejsca, na którym leżał, i przyczłapał do Rachel. Usiadł u jej stóp, podkreślając tym, komu jest wierny, i znad jej kolan łypnął na Iana żółtymi wilczymi ślepiami. Ich wyraz miał w sobie niepokojące podobieństwo do jej spojrzenia. – Ale… Brew dziewczyny uniosła się odrobinę wyżej. – Była… moim schronieniem – wypalił Ian. – Kiedy opuściłem rodzinę i stałem się Mohawkiem, uczyniłem to nie tylko po to, żeby być z nią, ale dlatego, że musiałem. – Musiałeś… Co musiałeś? – Spuściła wzrok, taksując linie tatuażu przecinające policzki Iana. – Stać się Mohawkiem? Dlaczego? Skinął głową, czując, że chwilowo znalazł się na pewniejszym gruncie. Tę historię mógł jej opowiedzieć, bo była prawdziwa. Z oczami okrągłymi jak spodki słuchała, jak on, Ian, i wuj Jamie spotkali Rogera Wakefielda, nie wiedząc, kim jest i podejrzewając, że to on zgwałcił kuzynkę Briannę, która przez to zaszła w ciążę, więc postanowili go zabić, ale po namyśle… – O, to dobrze – mruknęła Rachel pod nosem. Ian zerknął na nią z ukosa, lecz nie umiał powiedzieć, czy była w tym zamierzona ironia, więc zakasłał i ciągnął opowieść o tym, jak zamiast tego oddali go indiańskiemu plemieniu Tuscarora, a Indianie sprzedali go dalej w niewolę Mohawkom. – Nie chcieliśmy pozwolić, by jeszcze kiedyś zbliżył się do Brianny, rozumiesz? Dopiero później… – Przypomniał sobie swoje przerażenie, kiedy to oświadczywszy się kuzynce Briannie, usłyszał od niej opowieść o ukochanym mężczyźnie, na którego czekała, i rozpoznał go z jej opisu. To tego człowieka sprzedali w niewolę Mohawkom. – Oświadczyłeś się swojej kuzynce? Chciałeś się z nią ożenić? – Patrzyła na niego nieufnie; chyba sądziła, że proponował małżeństwo każdej kobiecie, jaka mu się napatoczyła. Pośpieszył z wyjaśnieniem. – Nie, to znaczy Brianna jest… No, nie byłbym od tego, zawsze się lubiliśmy, i ona… Jednym słowem, nie, niezupełnie tego pragnąłem – jąkał nieskładnie, obserwując coraz bardziej chmurną twarz Rachel. Rzecz w tym, że miał wtedy siedemnaście lat, Brianna zaś była o kilka lat od niego starsza; peszyła go i trochę się jej bał, ale myśl, że miałby ją w swym łożu jako żonę, była… Zdławił ją teraz w zarodku, jakby była jadowitym wężem. – To był pomysł wuja Jamiego – wyznał w końcu z pozorną obojętnością. – Dzieciak potrzebował nazwiska, prawda? Powiedziałem, że to zrobię, by ratować honor rodziny. – Honor rodziny – powtórzyła, łypiąc na niego spod oka. – No tak. Ale potem… – Potem dowiedzieliśmy się, że przez pomyłkę sprzedaliśmy Indianom Rogera Maca – skrócił sobie nazwisko MacKenzie i dlatego go nie rozpoznaliśmy – więc udaliśmy się, aby go odkupić – powiedział prędko. Kiedy już skończył opowiadać, jak zgodził się zastąpić Mohawka zabitego podczas ucieczki Rogera, jak indiańskie kobiety wykąpały go w rzece, nacierając piaskiem, by zmyć z niego ostatnie resztki białej krwi, a mężczyźni wykonali tatuaże, miał nadzieję, że kwestia małżeństwa z Emily wyda się zaledwie barwnym szczegółem. Tak się jednak oczywiście nie stało.

– Ja… – Urwał, pojąwszy, że rozmowa robi się coraz trudniejsza. Zerknął nieśmiało na dziewczynę, czując, jak serce podchodzi mu do gardła. Wciąż patrzyła na niego, czystym, szczerym wejrzeniem, a ponieważ nieco zbladła, jej wargi wydawały się jeszcze mocniej różowe. – Nie byłem prawiczkiem, kiedy brałem ślub – wypalił. Uniosła brwi ze zdziwieniem. – Szczerze mówiąc, nie wiem, o co mam pytać – wyznała, mierząc go badawczym spojrzeniem. Przypominała mu ciotkę Claire, badającą jakąś okropną narośl, która zdawała się ją raczej fascynować niż odpychać. Miał nadzieję, że Rachel nie odetnie go od swego życia jak ropiejący wrzód lub palec zaatakowany przez gangrenę. – Powiem ci wszystko, co tylko zechcesz wiedzieć – rzekł śmiało. – Wszystko. – Co za łaskawa propozycja – odparła. – Z chęcią ją przyjmuję, uważam jednak, że powinnam się odwdzięczyć tym samym. Chciałbyś wiedzieć, czy jestem dziewicą? Otworzył usta ze zdziwienia, a jej ramiona drgnęły. – A nie jesteś? – wychrypiał. – Owszem, jestem – zapewniła, tłumiąc śmiech. – Ale czemu miałbyś zakładać, że tak jest? – Czemu? – Poczuł, że twarz oblewa mu gorący rumieniec. – Ponieważ każdy, kto tylko na ciebie spojrzy, od razu będzie wiedział, że jesteś… jesteś… cnotliwą dziewczyną! – zakończył, rad, że znalazł właściwe określenie. – Mogłam zostać zgwałcona – podsunęła. – Wszak to wcale nie oznacza, że nie jestem cnotliwa, prawda? – No tak… Chyba tak. – Wiedział wprawdzie, że zdaniem całkiem sporej grupy ludzi zgwałcona kobieta traci cześć – i Rachel także o tym wiedziała. Czuł okropne zmieszanie, co bynajmniej nie uszło jej uwadze; z trudem powstrzymywała się od śmiechu. Ian westchnął ciężko i spojrzał jej prosto w oczy. – Czy chciałabyś wiedzieć o każdej kobiecie, z którą się kiedyś przespałem? Bo jeśli tak, to nie odmówię. Nigdy wszakże nie posiadłem kobiety wbrew jej woli, głównie spałem z dziewkami. Ale nie jestem chory – pośpieszył z zapewnieniem. – Możesz mi ufać. Rozważała to przez chwilę. – Nie wydaje mi się, żebym potrzebowała szczegółów – orzekła na koniec. – Jeśli jednak kiedykolwiek napotkamy kobietę, z którą spałeś, to chcę o tym wiedzieć. Aha, jeszcze jedno: po naszym ślubie nie zamierzasz się więcej zadawać z dziewkami, czy tak? – Oczywiście, że nie! – To dobrze – odrzekła i odchyliła się nieco do tyłu, oplótłszy rękami kolana. – Chcę się dowiedzieć więcej o twojej żonie. O Emily. Czuł ciepły dotyk jej uda, nie odsunęła się od niego z odrazą, gdy wyznał, że sypiał z kobietami lekkich obyczajów. Zaległo milczenie, przerywane jedynie nawoływaniem puchacza w głębi lasu. – Kochaliśmy się – powiedział z prostotą, wbijając wzrok w ziemię. – Pragnąłem jej. Lubiłem z nią rozmawiać… A przynajmniej wtedy tak było. Rachel milczała. Ian zebrał się na odwagę i podniósł na nią oczy. Na jej twarzy malował się wyraz doskonałej obojętności. – Nie wiem, jak to wyrazić – dodał cichym głosem. – Ciebie pragnę mocniej, inaczej, ale nie chciałbym, żeby to zabrzmiało, że Emily nic dla mnie nie znaczyła. Tak nie było. – A czy teraz też coś dla ciebie znaczy? – spytała Rachel po długiej chwili. On także długo nie odpowiadał, a potem skinął głową.

– Ale… – zaczął i urwał, szukając słów, które opisałyby najbardziej ryzykowną część jego wyznania, tę, po której Rachel być może wstanie i odejdzie, zabierając ze sobą jego okaleczone serce. – Ale? – podsunęła miękkim głosem. – U Mohawków – zaczął niepewnie – to kobieta decyduje, czy chce zawrzeć związek małżeński. Jeżeli z jakichś względów mąż przestanie jej odpowiadać – bo ją bije, jest leniwym skunksem albo za głośno pierdzi – zerknął na Rachel i ujrzał, że kąciki jej ust drgnęły, co go odrobinę pocieszyło – to wystawia jego rzeczy przed wigwam, a wtedy on musi się przeprowadzić do kawalerów albo znaleźć inną kobietę, która go zechce przy swoim ognisku. Może też odejść z plemienia. – I Emily cię wygnała? – W głosie Rachel pobrzmiewało zdumienie zmieszane z oburzeniem. Ian posłał jej blady uśmiech. – No tak… Ale nie dlatego, że ją biłem. Stało się tak z powodu… dzieci. Poczuł, że łzy napływają mu do oczu, i zacisnął dłonie na kolanach. Do diabła, przyrzekł sobie, że się nie rozklei. Jeszcze Rachel pomyśli, że odgrywa przed nią rozpacz, by zdobyć jej sympatię – albo dowie się o nim tego, na co nie był jeszcze gotowy. Musiał to jednak wyznać, po to przecież rozpoczął tę przykrą rozmowę, dziewczyna ma prawo wiedzieć… – Nie mogłem dać jej dzieci – wycharczał. – Pierwsze, dziewczynka, urodziło się za wcześnie i umarło. Nazwałem ją Iseabail. – Siąknął głośno i otarł nos wierzchem dłoni. – Później Emily znowu zaszła w ciążę. I znowu. A kiedy straciła trzecie dziecko… jej uczucie do mnie umarło wraz z nim. Rachel wydała stłumiony jęk, ale nie spojrzał na nią. Nie był w stanie. Siedział zgarbiony na pniu, z głową w ramionach i oczami zamglonymi łzami, które nie chciały popłynąć. Poczuł dotyk drobnej, ciepłej dłoni. – A twoje serce? – spytała Rachel. – Czy ono także umarło? Ujął jej rękę i skinął głową. Potem przez chwilę oddychał, trzymając się jej jak tonący, aż wreszcie poczuł, że może przemówić bez obawy, że głos mu się załamie. – Mohawkowie wierzą, że kiedy kobieta i mężczyzna… łączą się ze sobą, ich duchy toczą walkę. Kobieta nie będzie brzemienna, dopóki jej duch nie zostanie pokonany. – Rozumiem – powiedziała cicho Rachel. – Emily przypisała winę tobie… Ian wzruszył ramionami. – Nie twierdzę, że się pomyliła. – Przesunął się nieco na pniu, żeby spojrzeć jej prosto w oczy. – I nie mogę obiecać, że z nami będzie inaczej. Ale pytałem ciotki Claire i ona mi wyjaśniła, że we krwi znajdują się takie… Nie wiem, może byłoby lepiej, gdybyś sama ją o to zapytała, bo boję się, że coś pokręcę. Wniosek był jednak taki, że jest szansa, aby z inną kobietą było inaczej. I jednak będę mógł dać ci dzieci. Dopiero kiedy Rachel ze świstem wypuściła powietrze, uświadomił sobie, że wstrzymywała oddech. – Czy ty… – zaczął, ale uniosła się nieco, podsunęła do niego i zamknęła mu usta pocałunkiem. Potem objęła rękami jego głowę i przycisnęła do piersi. Skrajem chusteczki delikatnie otarła łzy najpierw jemu, a później sobie. – Och, Ianie – wyszeptała. – Bardzo cię kocham.

17. Wolność! Grey przetrwał jeszcze jeden niekończący się, chociaż uboższy w wydarzenia dzień, w

którym jedyną rozrywkę stanowiło przyglądanie się, jak pułkownik Smith pisze rozkazy, co czynił z jawną furią, skrobiąc piórem po papierze tak mocno, jakby chciał go rozerwać na strzępy. Nie pomogło to jednak na niestrawność Greya, powstałą w wyniku przepicia; sprawę pogorszyła zimna i tłusta paciaja, którą zjadł na śniadanie i popił kawą z palonych żołędzi. Pomimo dolegliwości żołądkowych i niepewnej przyszłości był nadspodziewanie wesół. Jamie Fraser żyje, a on, John Grey, jest stanu wolnego. W świetle tych dwóch cudownych darów losu mglista perspektywa ucieczki i znacznie od niej wyższe prawdopodobieństwo zawiśnięcia na szubienicy wydawały się jedynie trochę niepokojące. Postanowił czekać na rozwój wydarzeń, przespał się, na ile organizm pozwolił, w międzyczasie zaś cicho podśpiewywał, na co Smith chował głowę głębiej w ramiona i skrobał jeszcze szybciej. Co chwila pojawiali się posłańcy. Gdyby nie wiedział, że Armia Kontynentalna nie tylko się przemieszcza, lecz także szykuje do walki, pojąłby to w ciągu godziny. Duszne powietrze było przesycone odorem topionego ołowiu, słychać było zawodzenie koła ostrzarki i w obozie czuło się charakterystyczne napięcie, znane każdemu wojakowi. Smith nie próbował ukrywać przed nim treści przynoszonych i wydawanych rozkazów. Najwyraźniej nie spodziewał się, by Grey mógł tę wiedzę kiedykolwiek wykorzystać. Tu akurat obaj byli zgodni. Miało się ku wieczorowi, gdy w wejściu do namiotu stanęła szczupła kobieca postać, a wówczas Grey, uważając na obolałą głowę, podniósł się ostrożnie do pozycji siedzącej, bo serce zabiło mu mocniej. Bratanica Dottie, mimo surowego kwakierskiego przyodziewku, wyglądała nad podziw ładnie i świeżo. Skinęła głową pułkownikowi Smithowi i postawiła na biurku tacę, po czym zerknęła przez ramię na jeńca. Niebieskie oczy rozszerzyły jej się z przerażenia, a Grey szeroko się do niej uśmiechnął. Denzell zapewne ją ostrzegł, nic jednak nie przygotowało jej na widok opuchniętej, groteskowo posiniaczonej twarzy Greya i nabiegłego krwią, nieruchomego oka. Zamrugała i przełknęła ślinę, po czym ściszonym głosem zwróciła się do pułkownika, pokazując pytająco jeńca. Smith skinął niecierpliwie i chwycił łyżkę, na co dziewczyna owinęła grubą szmatą jedną z dymiących menażek i zbliżyła się do pryczy Greya. – A niech mnie, przyjacielu – powiedziała cicho. – Wydajesz się ciężko ranny. Doktor Hunter mówił, że powinieneś się najeść do syta. Przyjdzie tu do ciebie później, żeby opatrzyć oko. – Dziękuję, młoda kobieto – odrzekł ceremonialnie Grey, a upewniwszy się, że Smith jest zajęty jedzeniem, skinął znacząco głową. – Czy to gulasz z wróbla? – Z oposa, przyjacielu – odparła. – Proszę, tu jest łyżka. Uważaj, gulasz jest bardzo gorący. – Ustawiła się tak, żeby całkowicie zasłonić pułkownika, po czym dotknęła szmaty otulającej menażkę, potem kajdan Greya i znacząco uniosła brwi. Z kieszeni ukrytej w fałdach sukni wyjęła oprawioną w róg łyżkę, a wraz z nią nóż, który zręcznie jak magik wsunęła pod poduszkę. Ze zdenerwowania zaczęła się pocić. Grey musnął uspokajająco jej dłoń i zabrał się do jedzenia. – Dziękuję – rzekł. – Powiedz doktorowi Hunterowi, że czekam na jego wizytę. Lina była mocna, skręcona z końskiego włosia, a nóż wyjątkowo tępy, więc kiedy Grey ostrożnie podniósł się z pryczy, aż syknął, tak go zapiekły pokaleczone w wielu miejscach nadgarstki i palce. Serce waliło mu jak kowalski młot, co odczuwał w zranionym oku jako bolesne pulsowanie. Żywił nadzieję, że podwyższone tętno nie rozsadzi uszkodzonej gałki. Ukląkł, wyjął spod pryczy nocnik i oddał mocz. Smith miał mocny sen, ale gdyby nawet się obudził, usłyszałby jedynie znajomy dźwięk i prawdopodobnie znów by zasnął, nie zwracając

uwagi na inne szmery. Oddech pułkownika był nadal spokojny i równy. Pochrapywał lekko, co przypominało niskie bzyczenie pszczoły, spijającej nektar z pąka kwiatu, i Grey poczuł nagłe rozbawienie. Opuścił się na czworaki i raptem poczuł idiotyczną chęć cmoknięcia Smitha w ucho – różowe, kształtne jak u dziewczyny. Impuls natychmiast się ulotnił i Grey popełzł na kolanach i rękach do ściany namiotu. Mimo że owinął krępujący go łańcuch szmatami i gazą z opatrunku, poruszał się z najwyższą ostrożnością. Gdyby został schwytany, naraziłby na niebezpieczeństwo nie tylko siebie, lecz także Dottie i Huntera. Przedtem godzinami nasłuchiwał kroków wartowników. Przy namiocie pułkownika stało ich dwóch, Grey był jednak prawie pewien, że obecnie znajdują się w pobliżu wejścia, grzejąc się przy ogniu. Choć w ciągu dnia panował duszny upał, nocami las się ochładzał. Grey zadrżał z zimna i zdenerwowania. Położył się płasko i najszybciej, jak potrafił, przeczołgał się pod dalszym brzegiem namiotu, usiłując przy tym jak najmniej poruszać płótnem. Wcześniej tego samego dnia wielokrotnie szarpał za linę przywiązaną do masztu, by oswoić wartowników z rozmaitymi ruchami i szelestami. Był już na zewnątrz! Pozwolił sobie na haust świeżego, zimnego, pachnącego zeschłym listowiem powietrza i przyciskając do ciała owinięte szmatami kajdany, możliwie jak najciszej oddalił się od namiotu. Nie wolno mu biec. Podczas wieczornej wizyty doktora Huntera, korzystając z nieobecności Smitha, który wyszedł do latryny, odbyli krótką i zaciekłą, szeptaną sprzeczkę. Lekarz nalegał, żeby Grey ukrył się w jego wozie; wybierał się do Filadelfii, o czym wszyscy wiedzieli, nie wzbudzi to podejrzeń, Grey zaś będzie bezpieczny przed wzrokiem wartowników. Grey doceniał chęć pomocy doktora, ale nie mógł go narażać – i Dottie – ryzyka schwytania nie dało się wykluczyć. Na miejscu Smitha przede wszystkim zabroniłby komukolwiek opuszczać obóz, a potem przeszukał każdy zakamarek. – Nie ma chwili do stracenia – powiedział w końcu Hunter, kończąc bandażować głowę pacjenta. – Być może ma pan rację. – Obejrzał się przez ramię, bo Smith mógł w każdej chwili wrócić. – Zostawię dla pana w swoim wozie zawiniątko z prowiantem i odzieżą. Jeśli zechce pan skorzystać, to dobrze. Jeśli nie, to niech Bóg pana prowadzi! – Chwileczkę! – Grey przytrzymał go za ramię. – Skąd mam wiedzieć, który wóz należy do pana? – Na tylnej ścianie ma namalowany znak… – Lekarz wydawał się zakłopotany. – Dottie kupiła go od… Proszę o siebie dbać. Najadać się do syta, ale powoli, nie tykać alkoholu i poruszać się ostrożnie. Proszę nie podnosić się gwałtownie. Pułkownik Smith wszedł do namiotu, a widząc lekarza, podszedł, żeby się przyjrzeć pacjentowi. – Czy czuje się pan już lepiej, pułkowniku? – zapytał uprzejmie. – Czy też nadal cierpi pan na niepohamowaną potrzebę śpiewu? Jeśli tak, to czy mógłbym zasugerować, aby oddał się pan tej namiętności teraz, nie zaś wtedy, gdy ułożę się na spoczynek? Hunter, który słyszał oczywiście wczorajsze popisy Greya, stłumił śmiech i nie dał niczego po sobie poznać. Grey uśmiechnął się pod nosem na wspomnienie irytacji Smitha, a zwłaszcza na myśl, jaką minę zrobi pułkownik, gdy, obudziwszy się, odkryje, że ptaszek wyfrunął z klatki. Posuwał się ostrożnie skrajem obozowiska, unikając stanowisk mułów i koni, łatwo rozpoznawalnych ze względu na odór nawozu. Wozy stały opodal; Grey nie widział artylerii. Niebo było zaciągnięte, blady księżyc połyskiwał zza pędzących chmur, w powietrzu

czuło się zapach zbliżającej się ulewy. To nic, są gorsze rzeczy niż przemoknięcie i chłód, a deszcz opóźni pościg, gdyby ktoś odkrył jego zniknięcie jeszcze przed świtem. Za plecami nie słyszał żadnych niepokojących odgłosów. Pomimo ciemności bez trudu odszukał wóz Huntera. Sądził, że „znakiem” będzie jakaś nazwa, ale był to szyld, jaki osadnicy niemieccy przybijali do swych stodół i domów. Kiedy chmury się rozstąpiły, Grey uśmiechnął się, zrozumiawszy, czemu Dottie właśnie taki wybrała: na dużej okrągłej tablicy namalowano dwa zabawne ptaki z szeroko otwartymi dziobkami. Szczygieł. Nieoczekiwanie przypomniał sobie ich nazwę i to, że ktoś mu kiedyś powiedział, iż szczygły przynoszą szczęście. – Bardzo dobrze – wyszeptał, wślizgując się do wnętrza wozu. – Szczęście jest mi potrzebne. Wspomniane przez Huntera zawiniątko znalazł ukryte pod kozłem. Oderwał srebrne sprzączki od butów, które zawiązał wąskim skórzanym rzemykiem, przeznaczonym najpewniej do wiązania włosów. Sprzączki zostawił na miejscu tobołka, naciągnął na grzbiet wytartą kurtkę, cuchnącą mocno zastarzałym piwskiem i zaschłą krwią (przynajmniej tak mu się wydawało), i spojrzał na wełnianą, zrobioną na drutach czapkę, w której znajdowały się dwa podpłomyki z mąki kukurydzianej, jabłko i menażka wody. Na brzegu czapki widniał napis, wyhaftowany sporymi białymi literami, którego treść odczytał w blasku księżyca: WOLNOŚĆ ALBO ŚMIERĆ. Nie kierował się w konkretną stronę; nawet gdyby niebo nie było zachmurzone, i tak nie dość znał się na gwiazdach, żeby wyznaczyć kierunek. Jedynym celem było znaleźć się możliwie jak najdalej od Smitha i nie wpaść w łapy innego oddziału milicji albo patrolu Armii Kontynentalnej. Kiedy słońce wzejdzie, łatwiej będzie się zorientować w terenie. Hunter powiedział mu, że główna droga znajduje się mniej więcej o cztery mile od obozowiska, na południowy zachód. Pozostawało, rzecz jasna, pytanie, co podróżni pomyślą o człowieku poruszającym się po głównej drodze z łańcuchami, ale na razie nie musiał na nie odpowiadać. Po godzinie wędrówki znalazł osłoniętą jamę pod korzeniami olbrzymiej sosny i najlepiej, jak potrafił, obciął sobie nożem włosy. Obcięte loki wcisnął pod korzeń, umazał ręce ziemią, po czym kilkakrotnie przetarł włosy i twarz i założył frygijską czapeczkę. Załatwiwszy tę sprawę, umościł się jak najwygodniej w jamie, przykrył suchym igliwiem i zasnął do wtóru deszczu, szumiącego w konarach drzew. Znowu jest wolnym człowiekiem.

18. Bezimienny, bezdomny, ubogi i bardzo pijany Po rozmowie z Richardsonem William, zgrzany, z odzieniem w nieładzie i zły jak wszyscy diabli, wracał zatłoczonymi ulicami. Jeszcze przynajmniej jedna noc w przyzwoitym łóżku. Jutro wyjedzie z Filadelfii wraz z kilkoma ostatnimi kompaniami żołnierzy i uda się za Clintonem na północ, zostawiając resztę lojalistów własnemu losowi. W związku z tym czuł się rozdarty między ulgą a poczuciem winy, ale brakowało mu energii, żeby się tym szczerze przejąć. Gdy znalazł się w swojej kwaterze, zobaczył, że ordynans zdezerterował, zabierając ze sobą najlepszą kurtkę Williama, dwie pary jedwabnych pończoch, do połowy opróżnioną butelkę brandy i oprawioną w macicę perłową miniaturę z podobizną matki Williama Genevy i jego drugiej matki, a jej siostry Isobel. Tak dalece przekraczało to granice tego, co jeszcze mógł znieść, że nawet nie zaklął, tylko opadł na krawędź łóżka, zamknął oczy i oddychał, świszcząc, przez zaciśnięte zęby, póki skręt kiszek nie złagodniał, zostawiając po sobie bolesną pustkę. Ta miniatura towarzyszyła mu od najwcześniejszego dzieciństwa i miał zwyczaj żegnać się z nią przed zaśnięciem, choć od kiedy opuścił dom, czynił to bezgłośnie. Powiedział sobie, że to nie ma znaczenia, nie zapomni przecież wyglądu rodzicielki, a w domu w Helwater jest przecież kilka portretów. Pamiętał mamę Isobel. We własnej twarzy rozpoznawał rysy prawdziwej matki. Odruchowo spojrzał na wiszące na ścianie lusterko, przy którym się golił – ordynans jakoś je przeoczył – i poczuł, że bolesna pustka w trzewiach napełnia się wrzącą smołą. Zamiast zarysu matczynych ust i falujących kasztanowych włosów widział zbyt długi, szpiczasty nos, skośne oczy i wydatne kości policzkowe. Przez chwilę wpatrywał się w ten żywy dowód zdrady, po czym zerwał się i wybiegł z kwatery. – Pieprzyć podobieństwo! – warknął, z całej siły trzaskając drzwiami. Było mu obojętne, dokąd zmierza, ale gdy minął kilka przecznic, natknął się na Lindsaya i dwóch innych, słabiej mu znanych kolegów, zamierzających jak najlepiej wykorzystać panujący w mieście chaos i zabawić się ostatniego wieczoru. – Chodź z nami, Ellesmere – powiedział Sandy, ujmując go stanowczo pod łokieć i ciągnąc za sobą. – Musimy mieć trochę wspomnień, żeby przetrwać długie zimowe wieczory na północy, hę? Kilka godzin później, oglądając świat przez denko kufla od piwa, William zastanawiał się, czy wspomnienia się liczą, jeżeli się ich nie pamięta. Już jakiś czas temu stracił rachubę, ile – i czego – wypił. Wydawało mu się również, że w ciągu wieczoru stracił też jednego, dwóch, a może i trzech kompanów, z którymi rozpoczął biesiadę, ale nie mógłby przysiąc. Sandy nadal tu był, chwiejąc się przed nim i coś mówiąc, zachęcając go, żeby wstał. William posłał szynkarce rozanielony uśmiech, pogrzebał w kieszeniach i rzucił na stół ostatnią monetę. Nie przejmował się tym, w skrzyni na kwaterze miał ich jeszcze trochę, ukrytych w zapasowych pończochach. Wyszedł za Sandym w duszną, zgiełkliwą noc, oddychając z trudem lepkim powietrzem, cuchnącym końskim nawozem, ludzkimi odchodami, rybią łuską, zgniłymi warzywami i świeżo sprawionym mięsem. Było późno i bardzo ciemno, bo księżyc jeszcze nie wzeszedł, więc William potykał się na kocich łbach, co rusz wpadając na kompana. Potem były drzwi, jaskrawe światło i uderzający do głowy zapach alkoholu i kobiet, ich rozgrzanych ciał, mocnych perfum. Kobieta w zdobnym wstążkami czepku, za stara, żeby być

dziewką, uśmiechała się do niego na powitanie. William skinął jej przyjaźnie i chciał się odezwać, ale z łagodnym zdumieniem stwierdził, że zapomniał ludzkiej mowy, zamknął więc usta i tylko kiwał głową. Kobieta roześmiała się domyślnie i zaprowadziła go na wytarty fotel, jakby był paczką, po którą ktoś się później zgłosi. Siedział otumaniony przez pewien czas, czując, jak pot spływa mu po karku i zwilża koszulę. Opodal na kominku płonął ogień, a z kociołka z rumowym ponczem unosił się mocny, słodki zapach, od którego zakręciło mu się w głowie. Miał wrażenie, że topi się jak świeca, nie mógł się jednak poruszyć, z obawy, że zwymiotuje. Zamknął oczy. Po pewnym czasie uświadomił sobie mgliście, że otaczają go jacyś ludzie. Nasłuchiwał ich rozmowy, nie potrafił rozróżnić słów, ale brzmiały kojąco jak fale przypływu. Żołądek trochę się uspokoił, więc William zerkał spod wpółprzymkniętych powiek na ruchome piaski światła i cienia, poprzetykane plamami jaskrawych kolorów, przywodzącymi na myśl barwne kolibry. Zamrugał kilkakrotnie i feeria barw się zestaliła: włosy, wstążki i białe koszule kobiet, czerwone kurtki piechoty, niebieska kręcącego się wśród nich artylerzysty. Głosy brzmiały wysoko jak ptasie trele, zwłaszcza gdy zanosiły się śmiechem niczym kos, który mieszkał kiedyś w dziupli ogromnego starego dębu, rosnącego tuż przy domu na plantacji w Mount Josiah. Uwagi Williama nie przykuły jednak głosy kobiet. Dwaj dragoni rozsiedli się na kanapie obok, popijając poncz i gapiąc się na dziewczyny. Rozmawiali zapewne już od jakiegoś czasu, ale dopiero teraz do Williama dotarły ich słowa. – Chędożyłeś kiedy dziewkę od tyłu? – pytał dragon kompana. Młodszy parsknął śmiechem i zaczerwienił się, mamrocząc, że „szkoda mu na to pieniędzy”. – Najważniejsze, żeby tego nie cierpiała. – Mężczyzna mówił, nie odrywając spojrzenia od kręcących się po salonie kobiet. Podniósł nieco głos i ciągnął: – Zaciskają, próbując się ciebie pozbyć. Ale nie mogą. William odwrócił się i wbił wzrok w dragona, okazując mu swoje obrzydzenie. Mężczyzna go zignorował. Wydawał się Williamowi znajomy, ciemny i potężnie zbudowany, ale nie znał jego nazwiska. – Potem łapiesz ją za rękę i ciągniesz w tył, żeby cię dotknęła. Jezu, jak będzie się wiła – wydoi cię jak dojarka, człowieku! Mężczyzna roześmiał się gromko, nie przestając się gapić w odległy kąt salonu. William powiódł za nim wzrokiem i zrozumiał, kto jest celem tych prostackich przechwałek. Stała tam grupka trzech kobiet, dwie w długich muślinowych koszulach, przyklejonych do rozgrzanych ciał, trzecia, znacznie wyższa od nich, w wyszywanym cekinami peniuarze. Nie ulegało wątpliwości, że chamskie słowa dragona przeznaczone są dla jej uszu; stała podparta pod boki, z dłońmi zwiniętymi w pięści, przeszywając go płonącym wzrokiem, zdolnym wypalić mu dziurę w czole. Madam stała z boku, krzywiąc się z niechęcią. Sandy gdzieś zniknął. Reszta obecnych w pomieszczeniu klientów siedziała w rogu salonu, popijając poncz i zabawiając rozmową cztery młode dziewczyny. Nie zwracali uwagi na impertynenckie zachowanie dragona. Jego podpity kolega mienił się szkarłatem niczym kurtka od munduru, na równi rozbawiony i zakłopotany. Twarz potężnie zbudowanego dragona także nabiegła krwią. Podrapał się po zarośniętym podbródku i przeniósł dłoń na krocze przepoconych spodni z moleskinu. Widać było, że dobrze się bawi i nieprędko zrezygnuje z dręczenia swej ofiary. – Pamiętaj, nie zadawaj się aby z taką, która do tego przywykła. Potrzebna ci ciasna cipka. – Pochylił się nieco w przód, opierając łokcie na kolanach, i utkwił spojrzenie w wysokiej dziewczynie. – Ale nie chcesz też takiej, która jeszcze nigdy tego nie miała. Znacznie lepiej, jeśli wie, co ją czeka, hę? Kolega wymamrotał coś niezrozumiale, łypnął na dziewczynę i natychmiast odwrócił

wzrok. William także na nią popatrzył, a kiedy lekko poruszyła głową, światło świecy opromieniło jej lśniące, jasnokasztanowe loki. Chryste Panie… Zanim się obejrzał, już stał i chwiejnie ruszał w stronę madam. Dotknął uprzejmie jej ramienia, a kiedy odwróciła na niego zdziwiony wzrok – przedtem z niepokojem śledziła poczynania dragona – wyrzekł powoli, żeby nie bełkotać: – Wezmę ją, jeśli można. Tę wysoką. Na całą noc. Wyskubane brwi madam pomknęły w górę, chowając się pod brzegiem czepka. Zerknęła na dragona, który wpatrywał się w dziewkę z takim skupieniem, że nie zauważył Williama. Jego działanie nie uszło jednak uwagi drugiego żołdaka; szturchnął kolegę pod żebro i szepnął mu coś do ucha. – Co? Co to ma być? – Mężczyzna zerwał się na równe nogi i śpieszył ku nim, William zaś gorączkowo macał się po kieszeniach, zbyt późno sobie uświadamiając, że jest bez grosza przy duszy. – Co się dzieje, Madge? – warknął dragon, mierząc madam i Williama nieprzychylnym spojrzeniem. William wyprostował się na całą wysokość – przewyższał swego oponenta o kilka cali – i ściągnął ramiona. Dragon przypatrzył mu się uważnie i uniósł kącik górnej wargi, pokazując żółtawy kieł. – Arabella jest moja, sir. Jestem pewien, że Madge znajdzie inną młodą damę, która z chęcią dotrzyma panu towarzystwa. – Byłem pierwszy, sir – odparł William i skłonił się lekko, nie spuszczając przeciwnika z oka. Przeklęty łajdak nie zawahałby się pewnie przed wymierzeniem mu kopniaka w jądra. – To prawda, kapitanie Harkness – wtrąciła pośpiesznie madam, stając pomiędzy mężczyznami. – Ten pan zdążył już wybrać dziewczynę, a ponieważ pan nie mógł się zdecydować… – Nie patrzyła przy tym na Harknessa, lecz skinęła głową w kierunku jednej z dziewczyn, która z przestraszoną miną natychmiast znikła w tylnych drzwiach. Poszła po Neda – pomyślał William i zaciekawił się, skąd zna imię wykidajły. – Ale nie pokazał jeszcze pieniędzy, co? – Dragon wyjął z kieszeni na piersi wypchaną sakiewkę i podał kobiecie gruby plik banknotów. – Biorę ją. – Uśmiechnął się drwiąco do Williama. – Na całą noc. William pośpiesznie zerwał swój srebrny naszyjnik i wcisnął go w ręce madam. – Na całą noc – powtórzył grzecznie i nie zwlekając dłużej, nieco chwiejnie ruszył przez pokój w stronę grupki kobiet. Ujął Arabellę – Arabellę? – pod ramię i pociągnął do tylnych drzwi. Przyglądała mu się z mieszaniną strachu i zdumienia, gdyż najwyraźniej go rozpoznała, ale jedno spojrzenie na Harknessa wystarczyło, żeby podjęła decyzję i uznała, iż William stanowi znacznie mniejsze zagrożenie. Za plecami słyszał wrzaski dragona, lecz w tej samej chwili drzwi się otworzyły i do salonu wparował ponury, jednooki olbrzym. Niemal natychmiast ustalił, gdzie jest Harkness, i ruszył do niego długim, tanecznym krokiem, z dłońmi luźno złożonymi w pięści. Były bokser, pomyślał William z zadowoleniem. No, Harkness, zaraz się świetnie zabawisz! Przytrzymując się ściany, żeby nie spaść z cuchnących tanim mydłem, wytartych wąskich schodów, po których wchodził dopiero wczoraj, zaczął się wspinać na górę. Był ciekaw, co, u diabła, powie tej dziewczynie, kiedy już się tam znajdzie wraz z nią. Żywił jeszcze resztki nadziei, że Arabella zaprowadzi go do innego pokoiku, ale nie miał szczęścia. Jedyna różnica polegała na tym, że był późny wieczór, a okna otwarte. Po dziennym upale panowała tu wprawdzie duchota, niemniej jednak wiał wiatr od rzeki, niosąc świeży zapach listowia i drzewnych soków. Płomień pojedynczej świecy migotał. Dziewczyna poczekała, aż William wejdzie za nią, po czym zamknęła drzwi i oparła się o nie plecami, nie wypuszczając z rąk klamki.

– Nie skrzywdzę cię – wybełkotał. – Wczoraj też tego nie chciałem. – Dziewczyna nieco zwolniła uchwyt, ale nadal wrogo na niego łypała. W półmroku jej oczy lśniły jak gwiazdy. – Nie zadałeś mi bólu – powiedziała nieprzyjaznym tonem – ale zniszczyłeś najlepszą halkę i stłukłeś karafkę z winem. Kosztowało mnie to lanie i tygodniówkę. – Bardzo przepraszam – odparł. – Naprawdę. Chętnie zapłacę za poniesione straty. – Niby z czego? – zadał sobie w duchu pytanie, wspomniawszy poniewczasie, że ordynans uciekł z parą zapasowych pończoch, w których William ukrył pieniądze. No cóż, jeśli będzie trzeba, to zastawi coś w lombardzie albo pożyczy trochę gotówki. – Co do bicia, to niewiele mogę poradzić, wiedz jednak, że bardzo mi przykro. Prychnęła cicho, ale nic nie powiedziała. Zdjęła dłoń z klamki i przeszła parę kroków w głąb pokoiku. W blasku świecy William spostrzegł, że mimo wypisanego na twarzy zmęczenia jest bardzo ładna, i poczuł lekkie podniecenie. Zmierzyła go wzrokiem od stóp do głów, tak jak poprzednio w zaułku. – Rzekłeś, że zwą cię Williamem? – Tak. – Przedłużające się milczenie stawało się krępujące, więc wypalił: – Czy naprawdę masz na imię Arabella? To ją zaskoczyło. Kąciki ust drgnęły, ale się nie roześmiała. – Nie. Ale jestem ładna, a Madge uważa, że takie powinny mieć imiona jak… jak… damy? – Nie był pewien, czy dziewczyna wątpi w filozofię madam, czy też w to, że damy noszą imię takie jak ona. – O tak, znam nawet dwie Arabelle – zapewnił William. – Jedna ma sześć lat, a druga osiemdziesiąt dwa. – Czy są damami? – Machnęła ręką, bo odpowiedź była oczywista. – No tak, to przecież jasne, inaczej skąd miałbyś je znać? Czy mam posłać po wino? A może wolisz poncz? – Przyjrzała mu się badawczo. – Gdybyś chciał coś ze mną zrobić, to proponuję, żebyś zrezygnował z alkoholu. Ale to twój wybór. – Zapraszającym gestem chwyciła pasek peniuaru, ale go nie rozwiązała. Najwidoczniej nie zależało jej na „robieniu z nim” czegokolwiek. Przejechał ręką po spoconej twarzy, wyobrażając sobie, że czuje gorzałkę cieknącą wszystkimi porami, i wytarł ją o spodnie. – Nie chcę już wina, nie. Nie chcę także robić niczego… Nie, to nieprawda – zreflektował się. – Podobasz mi się i chciałbym bardzo… – jąkał nieskładnie, obawiając się ją urazić. – Ale nie zrobię tego, w każdym razie nie teraz – zakończył. Wpatrywała się w niego z otwartymi ustami. – Dlaczego nie? – zapytała w końcu. – Przecież dobrze zapłaciłeś, mogę spełnić każdą twoją zachciankę. Możemy to zrobić od tyłu, jeśli ci to sprawia przyjemność. – Wykrzywiła drwiąco wargi. William zarumienił się po nasadę włosów. – Myślisz, że miałbym cię ocalić przed… przed tym gburem, żeby się sam z tobą tak zabawić? – Tak. Często mężczyźni nie zdają sobie sprawy, że mają na coś ochotę, i dopiero gdy od kogoś o tym usłyszą, nabierają niezwykłej chęci, żeby to sprawdzić. William nie posiadał się z oburzenia. – Masz wyjątkowo złą opinię o dżentelmenach! Kąciki ust dziewczyny znowu drgnęły i popatrzyła na niego z nieskrywanym rozbawieniem. Czuł, że twarz i uszy płoną mu jak uczniakowi. – No tak – bąknął sztywno. – Rozumiem cię. – To coś nowego – rzuciła drwiąco. – Bo zazwyczaj to ja muszę rozumieć…

William odetchnął głęboko przez nos. – To miały być przeprosiny… – Zmusił się, żeby spojrzeć jej w oczy. – Za to, co ostatnio zaszło. Silniejszy podmuch wiatru zakołysał firanką i targnął połami cienkiego peniuaru, co dało Williamowi sposobność ujrzenia mlecznobiałej piersi dziewczyny. W blasku świecy sterczący sutek przypominał ciemną różę. William poruszył grdyką i z trudem odwrócił wzrok. – Mój… aa… ojczym powiedział mi kiedyś, że właścicielka takiego przybytku zdradziła mu pewną tajemnicę. Otóż najlepszym prezentem dla dziewki jest pozwolić jej się w nocy wyspać. – To u was rodzinne, co? Bywanie w burdelach? – Nie czekając na odpowiedź, ciągnęła: – Twój ojczym ma w sumie rację. Czy mam wobec tego rozumieć, że zamierzasz pozwolić mi spać? – Z jej tonu niedowierzania można by wysnuć wniosek, że zaproponował jej jakąś osobliwą perwersję. William z trudem powstrzymał wybuch złości. – Możesz śpiewać arie operowe albo stanąć na głowie – odparł. – Nie zamierzam cię… w żaden sposób molestować. Ty natomiast możesz robić, co tylko zechcesz. Przypatrywała mu się ze zmarszczonym czołem i miną świadczącą o tym, że mu nie wierzy. – Poszedłbym już – powiedział zakłopotany – ale obawiam się, że kapitan Harkness może nadal tu przebywać, a jeśli się dowie, że zostałaś sama… – Poza tym nie był w stanie przebywać sam w swojej mrocznej, pustej kwaterze. Nie dzisiaj. – Przypuszczam, że Ned go wyrzucił – mruknęła. – Ale lepiej zostań. Jeżeli wyjdziesz, Madge zaraz przyśle tu kogoś innego. – Bez śladu kokieterii czy sztuczności zrzuciła peniuar i weszła za stojący w kącie parawan. Skorzystała z nocnika, uszu Williama doszedł bowiem cichy chlupot. – Jeśli chcesz, to możesz tutaj… – powiedziała, wychodząc i czyniąc zapraszający gest ręką. – A… dziękuję. – William czuł wprawdzie dosyć naglącą potrzebę oddania moczu, ale załatwienie się do jej nocnika tuż po niej wprawiało go w straszne zakłopotanie. – Nie trzeba. Rozejrzał się, podsunął sobie krzesło i usiadł, opierając plecy i ostentacyjnie wyciągając nogi, by podkreślić swobodę i odprężenie. Do tego zamknął oczy – prawie. Zerkając ostrożnie spod rzęs, widział, że dziewczyna przygląda się bacznie przez chwilę, po czym nachyla i zdmuchuje świecę. Potem weszła pod kołdrę i naciągnęła ją wysoko pod brodę. Sprężyny zaskrzypiały pod jej ciężarem i westchnęła cicho, z zadowoleniem. – A… Arabello? – Nie spodziewał się od niej podziękowań, ale coś była mu dłużna. – Co? – spytała zrezygnowana, najwidoczniej spodziewając się, że klient zmienił jednak zdanie. – Wyjaw mi swoje prawdziwe imię. Dziewczyna zastanawiała się przez chwilę. Wreszcie śmiało udzieliła mu odpowiedzi. – Jane. – I jeszcze jedno… Moja kurtka… – Sprzedałam ją. – Aha… No to… dobranoc. Zapadło ciężkie milczenie, wypełnione niewypowiedzianymi myślami dwojga ludzi, przerwane po chwili głębokim westchnieniem. – Chodźże do łóżka, idioto. Nie mógł się położyć w mundurze, zachował jednak koszulę na znak skromności i

czystych intencji. Leżał sztywno wyprostowany, wyobrażając sobie, że jest kamienną figurą nagrobną krzyżowca: marmurowym posągiem szlachetności i wyrzeczenia. Niestety, łóżko było dość wąskie, a William nie ułomek. Do tego Arabella-Jane nie próbowała bynajmniej unikać kontaktu cielesnego. Nie czyniła przy tym niczego, aby go podniecić, ale jej bliskość wystarczyła, by tak się właśnie stało. William był świadom każdego fragmentu swego ciała, a zwłaszcza tych jego części, które miały kontakt z dziewczyną. Czuł zapach jej włosów, świeżą woń mydła zmieszaną ze słodkawym dymem tytoniowym. Jej oddech także pachniał słodko przetrawionym rumem i William zapragnął nagle posmakować lepkiej słodyczy jej ust. Zacisnął powieki i kilkakrotnie przełknął ślinę. Jedynie przez wzgląd na dojmującą potrzebę oddania moczu trzymał ręce przy sobie. Znajdował się w takim stadium upojenia, że postrzegał problem, lecz nie umiał znaleźć jego rozwiązania. Nie mogąc zatem myśleć o dwóch rzeczach naraz, nie zdecydował się jej dotknąć ani do niej przemówić. – Co się dzieje? – szepnęła ochryple. – Wiercisz się, jakbyś miał kijanki w gaciach… Tyle że nie masz na sobie gaci, co? – Zachichotała, łaskocząc go oddechem w ucho. William wydał zduszony jęk. – Ej, chwileczkę! – Usiadła zaalarmowana, przyglądając mu się z niepokojem. – Chyba mi się tu nie porzygasz! Wstawaj! Wstawaj natychmiast! – Zaczęła go szturchać drobnymi, ale silnymi rękami, aż w końcu wylazł z łóżka i zachwiał się tak, że o mało nie upadł. Stanął w otwartym oknie i spojrzał na blady sierp księżyca. Wziąwszy ów widok za niebiańskie zaproszenie, podniósł koszulę, przytrzymał się framugi i wysikał z bezbrzeżną ulgą, wysokim łukiem posyłając strumień moczu w ciemność. Przyjemność była tak intensywna, że nie usłyszał szybkich kroków za plecami. Arabella-Jane szarpnęła go za ramię i odciągnęła od okna. – Schowaj się, jak rany! – Zaryzykowała wyjrzenie z okna i błyskawicznie się wycofała. – Ojej… – Potrząsnęła głową. – I tak nie zamierzałeś się zaprzyjaźnić z kapitanem Harknessem, prawda? – Harkness? – William chwiejnie przysunął się do okna, mrugając niepewnie. Z dołu dochodziły krzyki i przekleństwa, on jednak ledwie widział na oczy, choć zdawało mu się, że dostrzegł czerwień mundurów, jaskrawą w blasku latarni. – Nie przejmuj się. Pomyśli, że to moja sprawka – mruknęła posępnie Arabella-Jane. – Jesteś dziewczyną. Nie mogłabyś się wysikać z okna – zauważył William, wspinając się na wyżyny logiki. – Zgoda, chyba że chciałabym zrobić z siebie widowisko. Chociaż czasem się zdarza, że dziewki wylewają na kogoś zawartość nocnika, celowo albo przypadkiem. – Co rzekłszy, pośpieszyła za parawan, chwyciła nocnik i zamaszystym ruchem opróżniła go na ulicę. W odpowiedzi na wzmożone wrzaski wychyliła się przez parapet i posłała wiązankę przekleństw, jakiej nie powstydziłby się marynarz, po czym skuliła się i zamknęła okiennice. – Lepiej niech wychędoży owcę albo kozę – mruknęła mściwie i ujęła Williama pod ramię. – Chodź, wracamy do łóżka. – Tylko w Szkocji zadają się w owcami – odrzekł, posłusznie idąc za nią. – Być może w Yorkshire. A także w Northumbrii. – Naprawdę? Czy kapitan Harkness pochodzi z któregoś z tych miejsc? – On? – William z impetem klapnął na łóżko, ponieważ pokój zaczął się kołysać. – Nie, sądząc po akcencie, raczej z Devonu – powiedział zadowolony, że pamięta tę nazwę. – Przypuszczam, że i w Devonie wypasają owce. – Arabella-Jane zaczęła mu rozpinać

koszulę. William podniósł rękę, żeby ją powstrzymać, zadał sobie w duchu pytanie, dlaczego, i ręka zawisła w powietrzu. – Wszędzie w Anglii hodują mnóstwo owiec – powiedział. – Nieprzebrane stada. – Więc niech Bóg chroni królową – wymamrotała zajęta guzikami dziewczyna. Rozchyliła poły koszuli i William poczuł na torsie chłodny powiew. Dopiero wtedy przypomniał sobie, dlaczego miał powstrzymać jej rękę, ale Arabella-Jane schyliła głowę i zaczęła ssać jego brodawkę, a wtedy poruszył wreszcie ręką, ale tylko po to, by umieścić ją na jej głowie, zaskakująco ciepłej. Podobnie jak jej oddech i palce, które owinęły się stanowczo wokół jego penisa. – Nie – powiedział po bardzo długiej chwili, która trwała zapewne kilka sekund. Przykrył jej dłoń swoją, czując bezbrzeżny żal. – Mówiłem serio. Nie zamierzam cię wykorzystywać. Nie zabrała ręki, ale podniosła głowę i przyjrzała mu się ze zdumieniem i zniecierpliwieniem. – Jeśli poczuję się wykorzystana, to ci powiem, żebyś przestał – co ty na to? – spytała. – Nie – powtórzył. Skupiając całą uwagę, bo wydawało mu się to bardzo ważne, wyjaśnił: – Honor. Idzie o mój honor. Prychnęła z rozbawieniem podszytym irytacją. – Może trzeba było myśleć o honorze, zanim przyszedłeś do burdelu, co? A może ktoś cię tu zaciągnął wbrew twojej woli? – Przyszedłem z kolegą – odparł z godnością. Dziewczyna nadal nie cofnęła ręki, tkwiącej wszakże nieruchomo w uścisku Williama. – Nie o to chodzi… Rzecz w tym, że… – Słowa, które przed chwilą karnie zjawiały się na języku, znów sprawiły mu zawód. – Powiesz mi o tym później, jak już sobie wszystko dobrze przemyślisz – zaproponowała, a on ku swemu zdziwieniu stwierdził, że ona ma dwie ręce, obie równie sprawne. – Nie tykaj moich… – Cholera, jak brzmi właściwe słowo? – Proszę cofnąć dłoń, madam, i nie dotykać moich genitaliów. – Z niewiadomego powodu zaprzestał mówienia jej po imieniu. – Jak chcesz – warknęła z irytacją, po czym wsunęła głowę pod przepoconą koszulę Williama, chwyciła w zęby brodawkę i possała tak mocno, że zabrakło mu tchu. Potem działy się rozmaite rzeczy, w głównej mierze przyjemne, w pewnej chwili zaś William ocknął się, wisząc nad nią podparty na rękach, pot skapywał mu z twarzy na jej pełne piersi, a on powtarzał bełkotliwie, że jest „bękartem i łajdakiem”. Dziewczyna nie odpowiedziała, lecz wyciągnąwszy do niego długą białą rękę, przyciągnęła go z powrotem do siebie. – Właśnie dlatego. – Znowu się ocknął, uzmysławiając sobie, że mówi już od dłuższego czasu, z głową wtuloną w zagłębienie ramienia dziewczyny, wdychając woń jej potu (spocony kwiat – pomyślał rozmarzony) i mając tuż pod nosem ciemny pąk jej twardego sutka. – Cały mój honor to moje słowo. Muszę go dotrzymać. – Wtem łzy napłynęły mu do oczu, bo przypomniał sobie niedawne wydarzenia. – Dlaczego sprawiłaś, że złamałem słowo? Długo nie odpowiadała i mógłby pomyśleć, że usnęła, gdyby nie tkliwa dłoń, głaszcząca lekko jego spocone plecy. – Przyszło ci kiedy do głowy, że i dziewka na swój honor? – wyszeptała w końcu. Prawdę mówiąc, nie, i właśnie zamierzał jej to powiedzieć, ale znowu zapomniał stosownych słów. Zamknął oczy i zasnął z głową na jej miękkiej piersi.

19. Desperackie kroki Silvia Hardman stała nad Jamiem, wydymając ze skupieniem wargi. Wreszcie potrząsnęła

głową, westchnęła i cofnęła się o krok. – Przypuszczam, że nie żartujesz. – Oczywiście, że nie, przyjaciółko Silvio. Muszę się znaleźć w Filadelfii najszybciej, jak to możliwe. Aby tego dokonać, powinienem dotrzeć do traktu. Jutro rano muszę być zdolny do marszu, choćby i powolnego. – Dobrze. Patience, przynieś mi specjalną flaszkę twego ojca. A ty, Prudence, utłucz garść ziaren gorczycy… – Zbliżyła się do łóżka i nachyliła, badawczo przyglądając się plecom Jamiego, jakby chcąc ocenić ilość niezbędnego specyfiku. – Dużą garść. Albo nie, weź dwie, masz przecie małą rączkę. Tylko pamiętaj, Pru, nie dotykaj oczu ani twarzy, a już zwłaszcza nie zbliżaj się do Chastity, dopóki nie umyjesz dokładnie rąk. Jeśli będzie płakać, Patience się nią zajmie. Niemowlę, chociaż świeżo przebrane i nakarmione, kwiliło i pojękiwało. Patience wybiegła już jednak z domu, a Jamie zastanowił się przelotnie, gdzie też może się znajdować specjalna flaszka pana domu. Zapewne jest starannie schowana. – Połóż dziecko przy mnie – zaproponował. – Mogę się nim na razie zająć. Silvia uczyniła tak bez wahania, co mu sprawiło przyjemność, i po chwili leżał już twarzą w twarz z maleńką Chastity, strojąc do niej zabawne miny. Dziecko zachichotało, podobnie jak Prudence, zajęta tłuczeniem ziaren gorczycy w moździerzu. Ostra woń wypełniła izbę. Jamie wysunął język i poruszył nim na boki jak ogonem. Chastity zaniosła się piskliwym śmiechem i w odpowiedzi wystawiła maleńki różowy języczek, na co z kolei Jamie się roześmiał. – Z czego się śmiejecie? – spytała groźnie Patience, stając w progu i mierząc ich badawczym wzrokiem, na co Prudence zarechotała jeszcze głośniej. Kiedy po chwili wróciła pani Hardman z dużym, gruzłowatym korzeniem w ręku, dziewczynki osiągnęły taki stan rozbawienia, że śmieszyło je już wszystko. Matka popatrzyła na nie ze zdziwieniem, po czym pokręciła głową i uśmiechnęła się pod nosem. – Powiadają, że śmiech to zdrowie – zauważyła, kiedy towarzystwo się nieco uspokoiło. Zaróżowione dziewczynki dyszały, trzymając się pod boki, a Jamie ku swojemu zaskoczeniu rzeczywiście poczuł się trochę lepiej. – Czy mogę pożyczyć twój nóż, przyjacielu Jamie? Jest znacznie lepszy niż mój. Niezaprzeczalnie; jej nóż był z kiepskiego żelaza, do tego źle naostrzony, z trzonkiem owiniętym konopnym sznurkiem. Jamie natomiast miał nabyte w Breście cacko z hartowanej stali w porządnej oprawie z kości słoniowej, o ostrzu tak cienkim, że ogoliłoby włoski na przedramieniu. Pani Hardman z podziwem zważyła nóż w ręku, co przypomniało Jamiemu Briannę – gdy ostrożnie otwierała szwajcarski scyzoryk, na jej twarzy malowało się uczucie ogromnej przyjemności. Claire także ceniła sobie porządne narzędzia, dotykała ich jednak z myślą o konkretnym celu, jakiemu posłużą, nie zaś by podziwiać ich elegancki wygląd czy funkcjonalność. Nóż w jej ręku przestawał być narzędziem, stawał się przedłużeniem ręki. Jamie przypomniał sobie nóż, jaki dla niej zrobił, o doskonale wypolerowanej rękojeści i ciężarze dostosowanym do ręki. Zacisnął dłoń w pięść, nie chcąc o niej myśleć ze wzruszeniem. Jeszcze nie pora. Silvia kazała się córkom odsunąć, po czym ostrożnie obrała korzeń i starła go do niewielkiej drewnianej miski, odwracając twarz, żeby uniknąć wdychania oparów świeżego chrzanu, mimo to łzy płynęły jej z oczu nieprzerwanym strumieniem. Wytarła je fartuchem, wzięła „specjalną flaszkę” – naczynie z ciemnobrązowej gliny powalane ziemią (czyżby córka je wykopała?) – i z wielką ostrożnością nalała z niej odrobinę mocnego alkoholu. Co też to mogło być? – głowił się Jamie, łowiąc dolatujący go zapach. Bardzo stary cydr? Podwójnie przefermentowana śliwowica? Napój rozpoczął żywot jako owoc, choć zapewne bardzo dawno

temu został zdjęty z gałęzi. Kobieta z ulgą zakorkowała flaszkę, jakby się spodziewała, że jej zawartość wybuchnie po otwarciu. – Musi naciągać przez kilka godzin – powiedziała, biorąc niemowlę na ręce. Chastity zapłakała, rozczarowana, że jej przerwano zabawę. Najwidoczniej uznała, że Jamie jest ogromną lalą. – Tobie potrzeba ciepła. Powinieneś się przespać, jeśli zdołasz. Wiem, że wczoraj niewiele spałeś, a dziś może wcale nie będzie lepiej. Jamie gotował się do wypicia nalewki chrzanowej z mieszaniną ciekawości i obawy. To ostatnie uczucie szybko wyparowało, gdy się przekonał, że pani Hardman nie zamierza go wcale napoić piekielnym płynem, lecz powróciło w dwójnasób, gdy kazała mu się przetoczyć na brzuch, podciągnęła wysoko koszulę i zaczęła energicznie wcierać miksturę w pośladki. – Ostrożnie, przyjaciółko Silvio – wykrztusił niewyraźnie, usiłując się pozbyć z ust poszewki poduszki. Starał się przy tym trwać całkowicie nieruchomo i mocno zaciskać pośladki. – Jeśli choć kropla wpadnie mi do tyłka, zostanę wykurowany raz na zawsze! Usłyszał parsknięcie rozbawienia i poczuł łaskotanie odsłoniętych pleców. – Moja babka mawiała, że to lekarstwo ożywia zmarłych – rzuciła Silvia ściszonym głosem, żeby nie usłyszały córki, owinięte derkami i skulone przy palenisku jak gąsienice. – Może mniej ostrożnie je nakładała. „Tobie potrzeba ciepła” – powiedziała mu Silvia. Mając nasączony gorczycą plaster na dolnym odcinku kręgosłupa i pośladki natarte chrzanowym specyfikiem, Jamie spodziewał się, że lada chwila stanie w płomieniach. Był pewien, że skóra została poparzona i jest teraz cała w pęcherzach. „Wiem, że wczoraj niewiele spałeś, a dziś może wcale nie będzie lepiej”. Z pewnością się nie myliła. Poruszył się, próbując nieco zmienić pozycję, nie hałasując i bacząc, by plaster się nie przesunął. Silvia umocowała go na plecach, obwiązując całe ciało paskami flaneli, które nie były jednak zbyt stabilne. Ból, jaki odczuł przy próbie położenia się na boku, był znacznie łagodniejszy, co napełniło go otuchą. Mimo to nadal miał wrażenie, że co chwila ktoś przejeżdża mu tuż nad plecami płonącą pochodnią. Choć Silvia nakładała chrzanową miksturę bardzo ostrożnie, parę kropel wylądowało jednak na jądrach Jamiego, co dawało całkiem miłe uczucie ciepła między nogami, ale też trudną do opanowania potrzebę poruszenia się. Leżał jednak spokojnie, gdy nad nim pracowała, i nie wyrzekł ani słowa. Nawet gdy zobaczył jej ręce, czerwone jak gotowane raki, z kilkoma białymi pęcherzami przy paznokciach. Ona także się nie odezwała, a kiedy skończyła nacieranie, opuściła mu koszulę i leciutko poklepała po ramieniu, po czym starannie umyła ręce i delikatnie wtarła w nie trochę tłuszczu do smażenia. Teraz spała, skulona w rogu ławy, mając przy sobie kołyskę z małą Chastity, z dala od bierwion żarzących się w palenisku. Niekiedy drewno pękało pod wpływem żaru, rozsiewając fontannę czerwonych iskierek. Jamie przeciągnął się powoli, z ostrożna, badając swoje możliwości. Lepiej. Zresztą bez względu na to, czy rankiem będzie wyleczony, czy nie, i tak zamierzał stąd odejść, nawet gdyby musiał poczołgać się do drogi. Silvii Hardman i jej córkom należało się ich łóżko, jemu zaś jego. Łóżko Claire. Poczuł, że oblewa go war, i jęknął z cicha. Myśli o niej pierzchały we wszystkie strony; jedną z nich pochwycił i przytrzymał jak nieposłusznego psa. To nie jej wina, myślał gorączkowo. Nie uczyniła mi nic złego! Sądzili, że nie żyje – dowiedział się o tym od Marsali, która powiedziała też, że lord John na wieść o jego śmierci niezwłocznie pojął Claire za żonę, aby ochronić nie tylko ją, lecz także Marsali i Fergusa przed

nieuchronnym aresztowaniem. Tak, tak, a potem wziął ją też do łóżka! Ścisnął dłonie w pięści, aż mu knykcie zbielały. „Nigdy nie wal w gębę, chłopcze”. Dougal powiedział mu to już wieki temu, gdy obserwowali walkę dwóch ludzi Columa na dziedzińcu w Leoch. „Zawsze wal w miękkie”. I on właśnie został walnięty w miękkie. – To nie jej wina – wymamrotał niewyraźnie, obracając niespokojnie głowę na poduszce. Co się jednak, do cholery, wydarzyło? Jak to zrobili – dlaczego? Czuł, że ogarnia go gorączka, a umysł tumanią przepływające nieustannie przez ciało fale gorąca. Widział strzępy obrazów, jej nagie ciało, blade i lśniące od potu w upalną noc, śliskie pod rękami Johna Greya… „Oboje pieprzyliśmy się z tobą!”. Miał wrażenie, że ktoś przyłożył mu do pleców rozżarzony pręt. Z jękiem rozpaczy przetoczył się znowu na bok i jął szarpać prowizoryczne bandaże przytrzymujące gorczycowy plaster. Cisnął go na podłogę i odrzucił przykrycie w nadziei ochłodzenia ciała i umysłu zimnym powietrzem. W izbie było jednak niesamowicie gorąco i duszno od paleniska i śpiących ciał, a spowijający go płomień – zakorzeniony głównie między udami. Jamie miął w pięściach poszewkę, starając się leżeć nieruchomo i uspokoić panujący w głowie chaos. – Panie, pozwól mi nabrać dystansu – wyszeptał po gaelicku. – Napełnij mnie łaską przebaczenia. Obdarz mnie zrozumieniem! W następstwie modlitw umysł obdarzył go przelotnym wspomnieniem chłodu, które rozwiało się natychmiast, mimo to on nadal czuł mrowienie w dłoniach od dotyku zimnego kamienia, lodowatej ziemi i przymknąwszy oczy, oddał się temu wspomnieniu, w wyobraźni przyciskając rozgrzany policzek do szorstkiej ściany jaskini. Była to bowiem jego jaskinia. Miejsce, gdzie się ukrywał, gdzie latami mieszkał po Culloden. Tam też pulsował gorącem i bólem, wściekłością i gorączką, samotnością i słodyczą krótkiej pociechy, jaką przynosił sen, w którym zawsze spotykał swoją żonę. Tamten mroczny chłód, o którym myślał wówczas, że go zabije, niósł ulgę na pustyni jego myśli. Wyobrażał sobie z lubością, że przyciska nagie plecy do szorstkiej, wilgotnej ściany jaskini, pragnąc, by zimno przeniknęło w głąb rozpalonego ciała i unicestwiło płomień. Zesztywniałe członki nieco się rozluźniły, a oddech zwolnił. Jamie z uporem ignorował duszny smród ciasnej izby, opary chrzanu, śliwowicy i gorczycy, wyziewy kuchni i rzadko mytych ciał. Starał się czuć w nozdrzach czystą rześkość północnego wiatru, zapach żarnowca i wrzosu. Poczuł natomiast… – Mary – wyszeptał i zaskoczony gwałtownie uniósł powieki. Zapach cebulki dymki i niedojrzałych wiśni. Zimnego gotowanego drobiu. Ciepły zapach kobiecego ciała, lekko ostry od przepoconych ubrań, pranych w ługu, którego chętnie używała także jego siostra. Wciągnął głęboko powietrze, ale chłodna aura szkockich gór już się ulotniła, on zaś poczuł wiercący w nosie zapach gorczycy i zakasłał. – No już, rozumiem – mruknął, zwracając się do Boga. – Wyraziłeś się jasno. Nie szukał kobiety, nawet w czasach największej samotności, kiedy ukrywał się w jaskini. Gdy jednak w przeddzień udania się do angielskiego więzienia odwiedziła go Mary MacNab, znalazł pociechę w jej ramionach. Nie jako zastępstwo za Claire, nigdy by się do tego nie posunął, lecz zaspokojenie desperackiej potrzeby bliskości, dar przyjaznego dotyku, przerwanie pustelniczego żywota. Jak mógł zatem sądzić, że Claire, idąc w jego ślady, uczyniła coś złego?

Westchnął i poruszył się niespokojnie. Mała Chastity zakwiliła, a Silvia Hardman natychmiast usiadła i nachyliła się nad kołyską, zaspana, mrucząc usypiająco. Po raz pierwszy Jamiego uderzyło imię maleństwa. Dziecko mogło mieć trzy, najwyżej cztery miesiące. Od kiedy w chacie brakło Gabriela Hardmana? Od ponad roku – pomyślał, wnioskując ze słów starszych dziewczynek. Chastity, nie inaczej. Czy imię to było naturalnym towarzyszem wcześniejszych imion – Prudence i Patience – czy też raczej wyrazem goryczy pani Hardman, wyrzutem dla nieobecnego męża? Zamknął oczy i poszukał w ciemności tchnienia chłodu. Pomyślał, że płonął już stanowczo zbyt długo.

20. O kapuście i o królach Tuż przed świtem wyruszył na trakt, odmówiwszy pomocy ze strony dziewczynek, choć uparły się, że z nim pójdą na wypadek, gdyby miał się zwalić na twarz, zostać tknięty nagłym paraliżem albo wdepnąć w króliczą jamę i skręcić sobie nogę w kostce. Widać było, że powątpiewają w jego siły, były jednak na tyle dobrze wychowane, żeby się trzymać z daleka, o jakieś pół metra od niego, choć co chwila unosiły ręce do góry, gotowe go podtrzymać, gdyby padał. – Ostatnio bardzo mało powozów ciągnie do miasta – zauważyła Patience z mieszaniną niepokoju i nadziei. – Może się panu nie udać zdobyć podwózkę. – Zadowolę się wozem drabiniastym wypełnionym kapustą lub gnojem – zapewnił Jamie, rozglądając się dokoła. – Bardzo mi zależy na czasie. – Wiemy – przypomniała mu Prudence. – Siedziałyśmy pod łóżkiem, kiedy Waszyngton pana mianował. – Przemawiała z pewną rezerwą, jak to kwakierka niepopierająca wojny, a Jamie uśmiechnął się do niej, dopiero teraz spostrzegłszy, jak bardzo jest podobna do matki. – Waszyngton nie jest moim największym zmartwieniem – odparł. – Muszę się koniecznie zobaczyć z żoną, zanim… zanim przedsięwezmę cokolwiek innego. – Czy dawno jej pan nie widział? – zaciekawiła się Prudence, zaskoczona. – Dlaczego? – Ważne sprawy zatrzymały mnie w Szkocji – powiedział Jamie, postanawiając ukryć, że przed dwoma dniami przelotnie spotkał się z żoną. – Czy to nadjeżdża wóz, jak uważacie? Był to tylko świniopas, poganiający przed sobą duże stado trzody, więc pośpiesznie uskoczyli na pobocze, obawiając się stratowania bądź pogryzienia. Kiedy wzeszło słońce, zaczął się też spory ruch w obu kierunkach. Większość pojazdów wychodziła z Filadelfii, tak jak mówiły dziewczynki. Były to rodziny lojalistów, którzy nie mogli sobie pozwolić na podróż okrętem, opuszczali więc miasto z całym dobytkiem – na wozach lub ciągnąc wózki ręczne, niektórzy pieszo z tobołami na plecach. Przemieszczały się także kolumny i mniejsze grupy brytyjskich żołnierzy, mających najpewniej pomagać uciekinierom i chronić ich przed napaścią i obrabowaniem, gdyby niespodziewanie wyłoniły się z lasu oddziały rebeliantów. To przypomniało mu o Johnie Greyu, który przez ostatnie kilka godzin miłościwie ulotnił się z jego umysłu. Jamie szorstko odepchnął od siebie tę myśl, mrucząc pod nosem: „A idźże mi stąd”. Wtem przemknęło mu przez głowę, że istnieje przecież możliwość, iż Grey został wypuszczony z niewoli i zdążył już wrócić do Filadelfii. Z jednej strony to dobrze, bo będzie mógł zadbać o bezpieczeństwo Claire, z drugiej natomiast… Trudno, jeśli wejdzie do domu i znajdzie z nią Greya, to po prostu bez słowa zabierze ją ze sobą. Chyba że… – Czy nadal cierpisz od chrzanu, przyjacielu Jamie? – spytała grzecznie Patience. – Bo

prychasz jak rozjuszony byk. Przydałaby ci się chyba chusteczka, proszę, pożyczę ci swoją… W lasach pod Filadelfią Grey ocknął się gwałtownie, dźgnięty w brzuch lufą muszkietu. Na dworze było już zupełnie widno. – Wyłaź stamtąd z rękami do góry – rozkazał zimny głos. Grey zdrowym okiem zobaczył, że jego rozmówca ma na sobie wystrzępioną kurtkę oficera Armii Kontynentalnej, rozpiętą pod szyją koszulę i samodziałowe pumpy, na głowie zaś obszerny kapelusz z indyczym piórem. Rebeliant. Z sercem w gardle wypełzł niezgrabnie z jamy i wstał, trzymając ręce nad głową. Mężczyzna omiótł badawczym spojrzeniem jego pokiereszowaną twarz i przeniósł je na kajdany, z których zwisały brudne resztki bandaża. Cofnął nieco lufę muszkietu, ale nie opuścił broni. Grey zobaczył teraz, że mężczyzn jest więcej. Gapili się na niego ciekawie z bezpiecznej odległości. – Uciekinier? Skąd? – zadał pytanie oficer z muszkietem. Istniały dwie możliwe odpowiedzi na to pytanie, wybrał bardziej ryzykowną. Gdyby powiedział, że z więzienia, mogliby zostawić go tu samego lub, co gorsze, zabrać ze sobą, ale zakutego. Tak czy inaczej nie pozbyłby się kajdan. – Zostałem zakuty w kajdany przez brytyjskiego oficera, który wziął mnie za szpiega – odrzekł śmiało. Bynajmniej nie kłamię, pomyślał, choć nie mówię też całej prawdy. Rozległy się pomruki zainteresowania i mężczyźni przysunęli się bliżej, a lufa muszkietu opadła. – Ach tak – powiedział oficer. Jego angielszczyzna z lekkim akcentem z Dorset świadczyła, że odebrał staranne wykształcenie. – Jak się pan nazywa, sir? – Bertram Armstrong – odparł Grey bez wahania, używając swojego drugiego i trzeciego imienia. – Czy zechce mi pan wyświadczyć ten zaszczyt i zdradzić swoje nazwisko, sir? Mężczyzna wydął wargi, ale odpowiedział bez ociągania. – Ksiądz kapitan Peleg Woodsworth, z szesnastej kompanii z Pensylwanii, sir. A pańska kompania? – Spojrzenie Woodswortha pobiegło do czapki Greya i jej śmiałego motta. – Nie wstąpiłem dotąd do żadnej kompanii, sir – odparł, łagodząc odrobinę swój akcent. – Właśnie zamierzałem to zrobić, gdy natknąłem się na brytyjski patrol i, jak widać, znalazłem w sporych tarapatach. – Uniósł nieco ręce i zabrzęczał kajdanami. Do jego uszu znów dotarły zaciekawione pomruki, tym razem zabarwione nutą podziwu. – No cóż, panie Armstrong – powiedział Woodsworth, zarzucając muszkiet na ramię – proponuję, żeby udał się pan z nami, a być może zdołamy wybawić pana z tarapatów.

21. Przeklęci mężczyźni Na drodze roiło się od wozów, mułów i koni, a także pieszych oddziałów milicji. Rachel wsiadła na wóz wyładowany workami jęczmienia, a Ian i Rollo truchtali obok aż do Brodu Matsona, gdzie mieli się spotkać z Denzellem i Dottie. Czekali przy brodzie do późnego ranka, ale wóz Denzella nie nadjechał, a żaden z przekraczających rzekę oddziałów nic o nim nie wiedział. – Prawdopodobnie zaszła jakaś nagła zmiana – powiedziała Rachel z rezygnacją. – Lepiej będzie, jak pojedziemy dalej sami. Może uda nam się znaleźć podwodę do miasta. Nie martwiło jej to; rodziny lekarzy przywykły troszczyć się o siebie, często bowiem zdarzały się nieprzewidziane sytuacje. Cieszyła się nawet, że będzie sama z Ianem, mogąc z nim rozmawiać i patrzeć na jego kochaną twarz.

Ian zgodził się z nią i przeprawili się, trzymając buty w rękach, z ulgą zanurzając zmęczone stopy w chłodnej wodzie. Nawet w lesie powietrze było duszne i ciężkie, nieruchome z powodu przetaczającej się nieopodal burzy, która nie przyniosła im ukojenia. – Potrzymaj – poprosił Ian, wręczając Rachel parę mokasynów, karabin i skórzany pas z przytroczonym do niego rożkiem na proch, sakiewką i sztyletem. – Cofnij się trochę, dobrze? – Opodal dojrzał przyjemnie zacienione zakole, gdzie silny prąd wyżłobił w dnie rzeczki spore zagłębienie. Przeskakując z kamienia na kamień, dotarł do niego i wskoczył z głośnym pluskiem, jakby ktoś cisnął ciężkim przedmiotem. Rollo, zanurzony w wodzie po brzuch, szczeknął krótko i zamachał mokrym ogonem, opryskując Rachel fontanną chłodnych kropel. Głowa Iana wychynęła na powierzchnię; otrząsając się jak pies, przywoływał Rachel. Gestem pokazała mu karabin, więc przestał wymachiwać rękami i na czworakach wydostał się z zagłębienia. Stanąwszy na płyciźnie, otrząsnął się jak Rollo, posyłając na Rachel pióropusz zimnych kropel. – Chcesz się wykąpać? – spytał z szerokim uśmiechem, odbierając od niej karabin. Otarł mokrą twarz grzbietem dłoni i dodał: – To cię wspaniale orzeźwi. – Z miłą chęcią – odrzekła, rozsmarowując po spoconej twarzy chłodne krople – ale moje ubranie nie wytrzyma kontaktu z żywiołem tak dobrze jak twoje. – Ian miał na sobie wytarte skórzane spodnie i indiańską przepaskę na biodra, a do tego perkalową koszulę tak wypłowiałą, że czerwone kwiaty na brązowym tle były niemal niewidoczne. Woda i słońce nie mogły zaszkodzić temu strojowi i Ian, mokry czy suchy, wyglądałby w nim tak samo, podczas gdy ona po kąpieli, oblepiona niemal przezroczystym materiałem spódnicy i koszuli, wyglądałaby jak przemoczony szczur, bezwstydny przemoczony szczur. Pod wpływem tego obrazu spojrzała na Iana, który zapinał właśnie skórzany pas, przekładając przezeń przednią część płóciennej przepaski na biodra. Z sykiem wciągnęła powietrze, on zaś spojrzał na nią zaskoczony. – Co? – Nieważne – odparła, czerwieniąc się gwałtownie. Ian jednak poszedł za jej wzrokiem, po czym spojrzał jej prosto w oczy, a wtedy poczuła przemożną chęć wskoczenia do głębokiej wody, pomimo katastrofy grożącej jej garderobie. – Przeszkadza ci ten widok? – spytał, unosząc brwi. Poprawił z przodu mokrą przepaskę i opuścił klapkę. – Nie – odparła z godnością. – Już to widziałam. Nie raz. Tyle że… – Nie u kogoś, z kim wejdę wkrótce w intymny związek, pomyślała. Tyle że nie u ciebie. – Nie przypuszczam, żebym się jakoś wyróżniał – zapewnił z powagą. – Jeśli chcesz, możesz mi się przypatrzeć. Na wszelki wypadek. Nie chciałbym, żebyś się przestraszyła, wiesz? – Ja miałabym się przestraszyć? – odparła, gromiąc go wzrokiem. – Jeśli sądzisz, że żywię jakiekolwiek złudzenia względem tego obiektu lub też procesu, po tym, jak spędziłam wiele miesięcy w obozie wojskowym, to… Wątpię, abym doznała szczególnego zaskoczenia, jeśli już do tego… – Urwała odrobinę za późno. – ...dojdzie – dokończył Ian z szerokim uśmiechem. – Gdyby rzeczywiście tak było, to byłbym bardzo rozczarowany, wiesz? Zarumieniła się po nasadę włosów, mimo to nie miała Ianowi za złe, że zabawia się jej kosztem. Cokolwiek przywoływało uśmiech na jego znękaną twarz, było balsamem na jej duszę. Od chwili otrzymania wieści o zatonięciu okrętu Ian cierpiał w milczeniu, a choć znosił to ze stoicyzmem właściwym szkockim góralom i Indianom, niewiele o tym mówiąc, to jednak nie krył przed nią rozpaczy. Rachel także myślała ze smutkiem o śmierci pana Frasera, którego zdążyła obdarzyć szacunkiem i sympatią.

Dużo rozmyślała o matce Iana i o tym, jakie byłyby ich wzajemne stosunki. W najlepszym razie znowu miałaby matkę, co byłoby wielkim błogosławieństwem. Nie spodziewała się jednak najlepszego. Wątpiła, czy Jenny Murray ucieszyłaby się na wieść o tym, że jej syn zamierza poślubić kwakierkę, tak samo jak zgromadzenie kwakrów nie pochwali zamiaru Rachel, aby się związać z żołnierzem, a do tego katolikiem. Nie była pewna, co wywoła większą konsternację – wojenne tatuaże Iana czy jego związki z papieżem. Prawdopodobnie to drugie. – Jak według ciebie powinniśmy się pobrać? – zagaił Ian, który dotąd szedł przodem, odgarniając przed Rachel gałęzie. Teraz ścieżka stała się na tyle szeroka, że mogli swobodnie iść obok siebie. – Nie wiem – przyznała szczerze. – Nie sądzę, żebym z czystym sumieniem mogła przyjąć katolicki chrzest, podobnie jak ty nie mógłbyś z czystym sumieniem przyjąć wiary kwakrów. – Czy kwakrzy żenią się tylko między sobą? – spytał, krzywiąc usta. – To dość skromny wybór. W końcu każdy żeni się z własną kuzynką, czy tak? – Żenią się między sobą albo zostają wydaleni ze wspólnoty – powiedziała, ignorując zaczepkę o poślubianiu kuzynek. – Wyjątki są bardzo rzadkie. W szczególnych okolicznościach można otrzymać pozwolenie na związek z kimś spoza przyjaciół – rada starszych rozmawia przedtem z narzeczonymi – ale dzieje się tak bardzo rzadko – powtórzyła. – Obawiam się, że nawet Dorothea może mieć kłopoty, mimo oczywistej szczerości, z jaką nawróciła się na naszą wiarę. Ian roześmiał się na myśl o narzeczonej Denny’ego. Lady Dorothea Jacqueline Benedicta Grey w niczym nie przypominała skromnej kwakierki, choć Rachel osobiście uważała, że ten, kto przypuszczał, iż kobiety kwakrów muszą być wyjątkowo skromne, nigdy żadnej nie spotkał. – Czy pytałaś Denny’ego, co zamierzają zrobić? – Nie – przyznała. – Prawdę mówiąc, trochę się obawiam zapytać. – Obawiasz się? – Ian uniósł krzaczaste brwi. – Dlaczego? – Zarówno ze względu na nich, jak i na nas. Wiesz, że zostaliśmy wydaleni ze zgromadzenia w Wirginii – czy też raczej on został wydalony, a ja poszłam za nim. Bardzo to przeżył i wiem, że ponad wszystko pragnie poślubić Dottie zgodnie ze zwyczajem, przed świadkami ze zgromadzenia, do którego oboje przynależą. Ian zerknął na nią z ukosa i domyśliła się, że chciał spytać, czy i ona żywi takie pragnienie. By go uprzedzić, ciągnęła pośpiesznie dalej. – Są i inni w podobnej sytuacji: mężczyźni, którzy nie potrafią pogodzić się z myślą o kapitulacji przed królem i czują się zobowiązani do wspierania Armii Kontynentalnej. Zwą siebie Walczącymi Kwakrami. – Uśmiechnęła się na to osobliwe dla kwakrów określenie. – Od czasu do czasu spotykają się w Valley Forge, ale doroczne zgromadzenie w Filadelfii nie akceptuje ich. Denny kontaktuje się z nimi, lecz na razie się do nich nie przyłączył. – Ach tak? – Ścieżka znów się zwęziła, więc Ian ruszył przodem, ale odwracał się co chwila i rzucał parę słów przez ramię na znak, że uczestniczy w rozmowie. Rachel rozpraszał widok długich, umięśnionych ud Iana, ciasno oblepionych powoli schnącymi skórzanymi legginsami, który przywiódł jej na myśl płócienną przepaskę na biodra. – Tak – powiedziała, odrywając się od tych nęcących obrazów. – Rzecz w tym, Ianie, czy masz doświadczenie w prowadzeniu dysput religijnych. Roześmiał się na to serdecznie. – Tak przypuszczałam – skwitowała sucho. – Ja natomiast mam. Chodzi o to, że kiedy grupa… grupa ludzi… którzy nie zgadzają się z głównymi naukami… – Heretyków? – podsunął gorliwie. – Kwakrzy nie palą chyba ludzi na stosach, co?

– Powiedzmy raczej: osób podążających inną ścieżką duchowości – powiedziała pouczająco. – Nie, nie palą. Idzie mi o to, że jeśli taka grupa rozstanie się z powodu odmiennego pojmowania jakiegoś elementu doktryny, to tym bardziej rygorystycznie przestrzega innych nakazów wiary, nawet bardziej gorliwie niż pierwotni wyznawcy. Ian uniósł głowę; to samo uczynił Rollo. Obaj myśliwi, węsząc, rozglądali się dookoła, po czym wzdrygnęli się lekko i podjęli marsz. – Tak? I co w związku z tym? – odezwał się Ian, gotów kontynuować rozmowę. – Jeśli nawet Denny byłby przekonany o tym, że powinien wstąpić do zgromadzenia Walczących Kwakrów, to mogą oni nie chcieć przyjąć osoby pokroju Dottie. Gdyby się jednak zgodzili, to wówczas istniałaby szansa, że zechcą choćby rozważyć nasze małżeństwo… – Próbowała przemawiać z nadzieją, ale, prawdę mówiąc, sądziła, że prędzej świnie zaczną latać, niż jakakolwiek grupa kwakrów zaakceptuje Iana Murraya – i na odwrót. – Czy ty mnie słuchasz, Ianie? – spytała nieco zbyt ostro, bo człowiek i pies wprawdzie nie przestali się poruszać, ale czynili to z coraz większą ostrożnością. Wreszcie Rollo postawił czujnie uszy i w tej samej chwili Ian zdjął karabin z pleców. Po kilku krokach Rachel usłyszała to, co oni – daleki odgłos skrzypiących kół wozu i szurania stóp. Przemarsz wojska. Mimo upału dostała gęsiej skórki. – Co? – Ian odwrócił się do niej z napiętą twarzą, po czym rozluźnił się i uśmiechnął. – Nie, nie… Zastanawiałem się, czym są te szczególne okoliczności. Dla kwakrów. Rachel także się nad tym zastanawiała. Szczerze mówiąc, nie miała pojęcia, czy jakakolwiek sytuacja mogłaby usprawiedliwić takie małżeństwo. – Tak sobie myślałem – ciągnął Ian. – Wuj Jamie opowiadał mi o ślubie swoich rodziców. Jego ojciec wykradł matkę jej braciom, a potem musieli się długo ukrywać, bo nikt przy zdrowych zmysłach nie miał odwagi stanąć twarzą w twarz z pałającymi wściekłością mężczyznami z rodu MacKenzie z Leoch. Opowiadał tę historię z niezwykłym ożywieniem. – Nie mogli się pobrać w kościele, bo trzeba by ogłosić zapowiedzi, i w ten sposób gdyby tylko pokazali się księdzu, zostaliby odkryci. No więc ukrywali się do momentu, gdy Ellen, czyli moja babka, miała już przed sobą wielki brzuch, dopiero wtedy pokazali się światu. Bracia nie mogli zapobiec małżeństwu ciężarnej siostry, i tak się pobrali. – Wzruszył ramionami. – Więc tak sobie myślałem: czy dziecko w drodze byłoby dla kwakrów szczególną okolicznością? Rachel wpatrywała się w niego w milczeniu. – Jeżeli myślisz, że wejdę do twego łoża przed zawarciem związku, Ianie Murray – przemówiła wreszcie surowym tonem – to znaczy, że nie masz pojęcia, w jak bardzo szczególnych okolicznościach ty sam możesz się znaleźć. Kiedy dotarli do głównego traktu na Filadelfię, hałas znacznie przybrał na sile, tak jak ruch, który go emitował. Zazwyczaj zatłoczony wozami z towarem i wędrowcami, przemieszczającymi się w obu kierunkach, teraz był wręcz zakorkowany. Muły rżały, dzieci piszczały przeraźliwie, udręczeni dorośli nawoływali swoje potomstwo, jedni pchali przed sobą wózki i taczki z dobytkiem, inni ciągnęli opierające się świnie na postronkach lub dźwigali klatki z kurami. Wszędzie wśród tłumu uciekających piechotą cywilów było wielu wojskowych. Maszerowali dwójkami w pełnym rynsztunku, poskrzypując skórzanymi paskami u czapek i broni, pocąc się obficie w mundurach, z twarzami purpurowymi z wysiłku. Tu i ówdzie niewielkie oddziały kawalerii, grupy odzianych na zielono pułków heskich, a gdzieniegdzie ustawione na poboczu grupy piechurów, pomagających oficerom, którzy zatrzymywali pojazdy konne, jedne rekwirując, innym pozwalając jechać dalej.

Ian przystanął w cieniu kępy drzew, starając się ocenić sytuację. Słońce stało już prawie w zenicie, więc było mnóstwo czasu. Nie mieli ze sobą niczego przydatnego dla armii, więc nikt nie powinien ich zatrzymać. Oczywiście były jeszcze oddziały milicji. W lesie natknęli się na kilka. Ludzie ci trzymali się z dala od głównego traktu, ostrożnie przemykając pojedynczo, po dwóch lub trzech, nie kryjąc się specjalnie, lecz i nie starając się zwracać na siebie uwagi. – Spójrz! – wykrzyknęła Rachel, ściskając go za ramię. – Przecież to William! – Wskazała wysokiego oficera, stojącego naprzeciw nich na poboczu drogi, i rozpromieniona zajrzała Ianowi w oczy. – Musimy z nim porozmawiać! W odpowiedzi Ian przytrzymał ją za ramię. – Ty nie – odparł, ruchem podbródka pokazując szeregi spoconych piechurów w zakurzonych mundurach. – Nie chcę, żeby cię zobaczyli. Oczy jej się zwęziły, tylko odrobinę, ale Ian był już kiedyś żonaty, więc natychmiast zdjął rękę z ramienia Rachel. – To znaczy – dodał pośpiesznie – pójdę przodem i zagadnę Williama, a potem przyprowadzę go tutaj do ciebie. Rachel chciała coś odpowiedzieć, ale Ian przedarł się już przez zarośla. – Zostań – polecił psu, który leżał przy nogach Rachel i wcale nie zamierzał się ruszać, zastrzygł tylko uszami. William stał przy drodze, wyraźnie zmęczony, zgrzany od upału, mundur miał w nieładzie i nieszczęśliwą minę. Ian przyjrzał mu się ze współczuciem. Wiedział, że William brał udział w bitwie pod Saratogą, gdzie się poddał; jeśli nie wróci do Anglii – co wymagało szczęścia – czeka go długie internowanie w ciężkich warunkach gdzieś na północy. Tak czy siak przez pewien czas nie będzie pełnił służby wojskowej. Na widok Iana twarz Williama gwałtownie się zmieniła. Zaskoczenie, oburzenie, szybki rzut oka dokoła i decyzja. Ian był zrazu zdziwiony, że czyta w nim jak w otwartej księdze, ale wkrótce przypomniał sobie, dlaczego tak jest. Otóż wuj Jamie zwykł zachowywać kamienną twarz, ale nie w przytomności Iana. William spojrzał na niego z nieskrywaną irytacją. – Zwiadowca – powiedział, zwracając się do kaprala, który obdarzył Iana obojętnym spojrzeniem, po czym zasalutował i odszedł na bok. – Czego tu szukasz, do cholery? – spytał, ocierając spoconą twarz rękawem. Ian był nieco zdziwiony tą jawną wrogością; kiedy się ostatnio widzieli, rozstali się w dobrych stosunkach, choć niewiele ze sobą rozmawiali, bo William bezpardonowo wpakował kulę w łeb szaleńca, który usiłował zarąbać siekierą Rachel, Iana albo oboje naraz. Lewe ramię Iana wydobrzało, choć długo nosił je na temblaku, ale nadal jeszcze było sztywne. – Po drugiej stronie drogi czeka dama, która pragnie z tobą porozmawiać – odrzekł spokojnym tonem. Irytacja Williama złagodniała. – Panna Hunter? – rozpromienił się, na co Ian lekko zesztywniał. A niech tam, pomyślał. Wkrótce wszystkiego się od niej dowie. William dał znak najbliższemu kapralowi, który odpowiedział uniesieniem ręki, po czym ruszył za swym towarzyszem. Kilku żołnierzy popatrzyło za Ianem, który wszakże nie budził podejrzeń – gruba linia tatuażu na opalonej na brązowo twarzy, skórzane spodnie, przepaska świadczyły o tym, że był indiańskim zwiadowcą. Wielu takich zdezerterowało z armii brytyjskiej, ale liczni zostali, głównie lojaliści jak Joseph Brant, który miał posiadłości w stanach Pensylwania i Nowy Jork. Część plemion irokeskich przybyła walczyć pod Saratogą. – William! – Rachel przebiegła przez polankę i uścisnęła kapitana za rękę, uśmiechając się do niego tak promiennie, że i on się do niej uśmiechnął, wyzbywszy się wszelkiej irytacji.

Ian trzymał się z daleka, chcąc dać jej czas. Wówczas go nie miała, Rollo bowiem warczał i szarpał nieszczęsny stary zewłok Archa Buga, zdjęta przerażeniem Rachel leżała na podłodze, on ledwie trzymał się na nogach, krwawiąc obficie, a połowa ulicy wrzeszczała o mordzie. William postawił Rachel na nogi i rzucił ją w objęcia pierwszej napotkanej kobiety, którą przypadkowo okazała się Marsali. – Zabierz ją stąd! – warknął. Ale Rachel, obficie zbroczona krwią, błyskawicznie się pozbierała i zgrzytając zębami – Ian, leżąc na podłodze, obserwował wszystko jak przez mgłę albo w koszmarnym śnie – przekroczywszy ciało Archa, uklękła na zakrwawionej podłodze, owinęła ciasno ranę Iana swoim fartuchem, przewiązała chusteczką, po czym przy pomocy Marsali wyciągnęła go z drukarni na ulicę, gdzie od razu zemdlał i ocknął się dopiero, gdy ciotka Claire zaczęła zszywać ranę. Ian nie miał wtedy czasu podziękować Williamowi, nawet gdyby był zdolny przemówić, i obiecał sobie to zrobić przy najbliższej okazji. Rachel chciała jednak porozmawiać z nim pierwsza, więc czekał, rozmyślając o tym, jaka jest piękna z oczami barwy matowego wrzosu, bystrymi i jasnymi jak płomień. – Wydajesz się zmęczony, Williamie, i taki wychudzony – mówiła z niezadowoleniem, wodząc czubkiem palca po jego szorstkim policzku. – Czy cię tu nie karmią? Wydawało mi się, że tylko kontynentalnym brakuje racji żywnościowych. – A… Ostatnio miałem mało czasu… – bąkał William, którego radość raptownie się ulotniła. – Zresztą sama widzisz, co tu się wyprawia – machnął ręką w stronę niewidocznego zza zarośli traktu, skąd dochodził nieprzerwany hałas i pokrzykiwania. – Widzę. Dokąd się udajecie? William otarł usta wierzchem dłoni i spojrzał na Iana. – Przypuszczam, że nie wolno mu tego zdradzić – powiedział Ian, podchodząc i kładąc Rachel dłoń na ramieniu. Uśmiechnął się do Williama przepraszająco. – Jesteśmy wrogami, mo nighean donn. William zmierzył go ostrym spojrzeniem, wzburzony tonem Iana, po czym przeniósł wzrok na Rachel, którą nadal trzymał za rękę. – Zaręczyliśmy się, Williamie, Ian i ja – powiedziała, delikatnie wycofując dłoń i kładąc ją na ręce Iana. Twarz Williama zupełnie się zmieniła, znikł z niej wyraz uszczęśliwienia. Spojrzał z niechęcią na Iana. – Ach tak – odparł beznamiętnie. – Wobec tego powinienem wam życzyć pomyślności. Do widzenia. – Odwrócił się, by odejść, ale Ian, zaskoczony, pośpiesznie przytrzymał go za ramię. – Zaczekaj… – zdążył powiedzieć, na co William zamachnął się i wymierzył mu cios pięścią w twarz. Ian leżał na plecach wśród zeschłych liści, mrugając z niedowierzaniem, gdy wtem Rollo przeskoczył nad nim i wbił zęby w nogę Williama, co zaświadczył zdławiony jęk bólu i okrzyk zaskoczenia Rachel. – Rollo! Niedobry pies! Ty także jesteś niedobrym psem, Williamie Ransom! Co to, u diabła, ma znaczyć? Ian usiadł i ostrożnie pomacał krwawiące wargi. Rollo cofnął się wprawdzie, skarcony przez Rachel, lecz nie spuszczał żółtych ślepiów z Williama i warcząc groźnie, pokazywał zębiska. – Fuirich – powiedział do niego Ian i wstał. William natomiast usiadł i badał łydkę, z

której przez rozerwane jedwabne spodnie ciekła krew, na szczęście niezbyt obficie. Spostrzegłszy, że Ian stoi, on także się podniósł. Czerwony na twarzy, miał minę, jakby chciał zamordować albo się rzewnie rozpłakać. Albo jedno i drugie – pomyślał Ian zdziwiony. Pilnując się, żeby czasem nie dotknąć Williama, trzymał się z dala, zasłaniając ciałem Rachel, na wypadek gdyby kapitan znowu dostał szału. W końcu był uzbrojony, u pasa miał pistolet i nóż. – Wszystko w porządku, człowieku? – spytał zatroskanym tonem, jakim jego ojciec zwykł przemawiać do mamy lub wuja Jamiego. Najwyraźniej takim tonem należało się zwracać do bliskiego szału Frasera. William bowiem dyszał jeszcze przez chwilę jak rozjuszony byk, po czym się opanował. – Proszę o wybaczenie – rzekł ponuro, sztywny jak kij. – To było wielce naganne. Ja… zostawię was teraz. Panno Hunter… ja… – jąkał nieporadnie. Chciał odejść, lecz się zachwiał, dając Rachel czas, by wysunęła się przed Iana. – Williamie! – wykrzyknęła z rozpaczą. – Co się stało? Czy zrobiłam coś… Spojrzał na nią, twarz mu się zmieniła, lecz tylko potrząsnął głową. – Nie, niczego nie zrobiłaś – wyrzekł z wysiłkiem. – Nigdy nie zrobisz niczego, co mogłoby… – Odwrócił się zamaszyście do Iana, zaciskając pięść na rękojeści szabli. – Za to ty, cholerny bęka… cholerny sukinsynu! Kuzynie! – Och… Czyli już wiesz – mruknął Ian głupawo. – Tak, już cholernie dobrze wiem! Mogłeś mi wcześniej powiedzieć! – O czym? – Rachel wodziła wzrokiem od jednego do drugiego. – Nie waż się jej o tym mówić! – ostrzegł William. – Nie bądź głupi – oznajmiła spokojnie Rachel. – Oczywiście, że mi powie, kiedy tylko zostaniemy sami. Czy nie lepiej, żebyś sam mnie o wszystkim powiadomił? Być może Ian nie ubierze tego w odpowiednie słowa. – Tłumiąc śmiech, zerknęła na rozbite wargi Iana. Była pewna, że Ian nie ma Williamowi za złe napaści; rozpacz kapitana była aż nazbyt wyraźna. – To przecie nie jest żadna hańba… – zaczął Ian i urwał pośpiesznie, bo William z trudem panował nad sobą. – Czyżby? – William mówił z taką furią, że jego głos był ledwo słyszalny. – To nie hańba odkryć, że jestem… jestem… pomiotem szkockiego przestępcy? Cholernym bękartem? Pomimo postanowienia, że zachowa spokój, Ian poczuł, że rośnie w nim gniew. – Przestępcy, a jakże! – warknął. – Każdy mężczyzna byłby dumny z tego, że jest synem Jamiego Frasera! – Ach – wtrąciła Rachel, zanim William zdążył odpowiedzieć. – To. – Co? – spytał William, piorunując ją wzrokiem. – Co masz na myśli, mówiąc „to”? – Denny i ja tak właśnie myśleliśmy – powiedziała, wzruszając ramionami i nie spuszczając oka z Williama, który wyglądał, jakby gotów był rzucić się na każdego, kto jeszcze coś doda. – Przypuszczaliśmy jednak, że wolisz tego nie roztrząsać. Nie wiedziałam, że… Jak mogłeś się nie domyślić? – spytała ciekawie. – Podobieństwo jest przecież… – Pieprzyć także podobieństwo! Ian zapomniał o Rachel i walnął Williama w głowę jedną pięścią, a potem poprawił drugą, obalając go na kolana, po czym dodał kopniaka w brzuch. Gdyby trafił tam, gdzie zamierzał, walka natychmiast by się zakończyła, William okazał się jednak szybszy, niż Ian zakładał. Zrobił unik, chwycił stopę Iana i szarpnął. Ian upadł, ale zdążył podeprzeć się na łokciu, przetoczyć na bok i złapać Williama za ucho. Mgliście uświadamiał sobie, że słyszy okrzyki Rachel, i nawet było mu przykro, ale ferwor walki przeważył, podsycany furią. Miał krew w ustach i dzwoniło mu w uszach, ale trzymał Williama za gardło i

rozczapierzonymi palcami drugiej ręki celował mu w oczy, gdy wtem czyjeś ręce siłą oderwały go od wijącego się bezradnie przeciwnika. Potrząsnął głową, by sobie w niej przejaśnić, dysząc i starając się wyrwać z uścisku. Daremnie; otrzymał silny cios pięścią pod żebra i zaparło mu dech. William miał się niewiele lepiej. Podniósł się niezgrabnie i przyłożył grzbiet dłoni do obficie krwawiącego nosa. Przyjrzał się rezultatowi i z niesmakiem wytarł dłoń w kurkę. – Zabierzcie go – wysapał z trudem. Jedno oko spuchło tak, że na nie nie widział, ale drugim spojrzał na Iana z nieskrywaną żądzą mordu, a Ian, mimo niesprzyjających okoliczności, jeszcze raz zdumiał się, widząc, że obca twarz wyraża uczucia wuja Jamiego. Rollo zawarczał wściekle, a choć Rachel trzymała wielkie psisko mocno za kark, Ian obawiał się, że nie zdoła go poskromić, gdy brytan uzna, że powinien jednak zaatakować Williama. – Fuirich, a cu! – krzyknął ze stanowczością, na jaką mógł się zdobyć. Gdyby Rollo rzucił się na kapitana, żołnierze zabiliby go bez wahania. Pies przysiadł sztywno na tylnych łapach, nie tracąc wszakże czujności i powarkując głucho. Obnażał przy tym potężne kły i ślina obficie ciekła mu z pyska. William zerknął na Rolla i odwrócił się do niego tyłem. Siąknął nosem, zakasłał i splunął krwią. – Odprowadźcie go na czoło kolumny, do pułkownika Prescotta – powiedział, nie przestając dyszeć. – Jest aresztowany za napaść na oficera. Rozprawa odbędzie się dziś wieczorem w obozie. – Jaka znowu „rozprawa”? – wtrąciła się Rachel, przeciskając się obok żołnierzy trzymających Iana. – Jak śmiesz tak postępować, Williamie Ransom? Jak… jak… śmiesz?! – Pobielała z gniewu na twarzy, stała, zaciskając dłonie w pięści i trzęsąc się na całym ciele. Ian uśmiechał się do niej, zlizując krew z warg, ale nie zwracała na niego uwagi, skupiona na Williamie, który wyprostował się jak struna i mierzył ją posępnym spojrzeniem. – To już nie jest pani sprawa, madam – odparł na tyle chłodno, na ile może to uczynić mężczyzna czerwony jak burak, któremu ze złości dym idzie uszami. Ianowi przemknęło przez myśl, że Rachel niechybnie kopnie Williama w piszczel, co z chęcią by sobie obejrzał, jednakże kwakierskie obyczaje przeważyły i ona również wyprostowała się na swą niewielką wysokość – była wzrostu ciotki Claire – hardo unosząc brodę. – Jesteś brutalem i tchórzem – oświadczyła z mocą. Odwróciła się do żołnierzy trzymających Iana i dodała: – A i z was są brutale i tchórze, skoro wykonujecie tak niesprawiedliwe rozkazy! Jeden z żołnierzy zachichotał, po czym zakaszlał, zgromiony ciężkim wzrokiem dowódcy. – Zabrać go – powtórzył William. – Natychmiast. – Odwrócił się na pięcie i odszedł. Plecy munduru miał ubrudzone kurzem, którego spora ilość dostała się także we włosy. – Niech panienka lepiej stąd zmiata – nie bez sympatii poradził Rachel jeden z żołnierzy. – Chyba nie chce się panienka znaleźć między wojskiem, i to całkiem sama. – Wcale nie mam zamiaru „stąd zmiatać”– postawiła się Rachel, mrużąc oczy jak pantera przed skokiem. – Co zamierzacie uczynić z tym człowiekiem? – Wskazała na Iana, który doszedł już do siebie. – Rachel – zaczął, lecz przerwał mu drugi żołnierz. – Za napaść na oficera grozi mu co najmniej pięćset batów. Nie sądzę, żeby go powiesili, raczej nie – powiedział obojętnie. – Skoro młody Galahad nie został okaleczony.

Rachel pobladła jeszcze mocniej, a Ian szarpnął ramionami, stając w solidnym rozkroku. – Nic mi nie będzie, a nighean – powiedział, miał nadzieję, że z przekonaniem. – Rollo! Sheas! On ma rację, obóz to nie miejsce dla ciebie, nie pomożesz mi, idąc tam ze mną. Wracaj do miasta, dobrze? Powiedz cioci Claire, co się stało, może zechce porozmawiać z lor… uch! – Nie wiadomo skąd zjawił się trzeci żołnierz i zdzielił go lufą muszkietu w brzuch. – I czego tu jeszcze sterczycie? Zabierajcie się, ale już! A wy… – zwrócił się do Rachel i psa, mierząc ich nieprzyjemnym spojrzeniem – precz mi stąd! Żołnierze powlekli opierającego się Iana, który próbował jeszcze coś powiedzieć do Rachel. Przestał się opierać i poszedł z nimi, gorączkowo rozmyślając o swym położeniu. Ciocia Claire była jego największą i jedyną szansą na ocalenie. Gdyby zdołała skłonić lorda Johna, aby przemówił Williamowi do rozsądku bądź porozmawiał wprost z tym jakimś pułkownikiem Prescottem… Ocenił pozycję słońca. Mniej więcej południe. Brytyjczycy mieli zwyczaj wymierzać kary po wieczornym posiłku, dobrze o tym wiedział, nie raz widział plecy stryja Jamiego. Przeszedł go zimny dreszcz. Miał sześć godzin. Być może. Ryzykując, zerknął za siebie. Rachel biegła jak szalona z Rollem u boku. William wyjął podartą chusteczkę i otarł nią twarz. Spuchnięta i posiniaczona, wydawała mu się dziwnie obca. Ostrożnie pomacał językiem wnętrze ust: zęby na miejscu, choć kilka obluzowanych, bolesna rana policzka. Nie najgorzej. Miał nadzieję, że Murray jest bardziej pokiereszowany. Wciąż jeszcze drżał, miał chęć rozerwać kogoś na strzępy. Powoli jednak zaczęła docierać do niego wstrząsająca świadomość. Do wszystkich diabłów, co najlepszego uczynił? Minęła go krótka kolumna żołnierzy; kilku z nich otwarcie mu się przyglądało. Spojrzał na nich spode łba, więc odwrócili głowy tak prędko, że aż skrzypnęły paski pod brodami. To nie jego wina, to Murray go zaatakował. Dlaczego Rachel Hunter wyzwała go od brutali i tchórzów? Poczuł krew spływającą z nosa i wysmarkał się w brudną chusteczkę. Ujrzał, że ktoś zbliża się do niego drogą w towarzystwie dużego psa. Wyprostował się, chowając chusteczkę do kieszeni. – O wilku mowa – wycedził przez zęby, czując w ustach żelazisty smak krwi. Rachel Hunter była blada z wściekłości. Prawdopodobnie nie dogoniła go po to, by przeprosić za obraźliwe wyzwiska. Zdjęła czepek i ściskała go w ręku – czyżby zamierzała nim w niego rzucić? – Panno Hunter… – zaczął chrapliwym głosem i byłby się skłonił, gdyby się nie obawiał, że znów zacznie krwawić z nosa. – Williamie, musisz się z tego wycofać! – Niby z czego? – spytał, na co spojrzała na niego płomiennym wzrokiem, od którego o mały włos się nie zapalił. – Nie udawaj Greka! – warknęła. – Co w ciebie wstąpiło, żeby… – A może raczej co wstąpiło w twojego… narzeczonego – odparował. – Czy ja pierwszy się na niego rzuciłem? Bynajmniej! – Właśnie że tak! Uderzyłeś go pięścią w twarz, bez najmniejszej przyczyny… – On zaś bez ostrzeżenia walnął mnie w głowę! Jeżeli ktoś tu jest tchórzem… – Nie waż się nazywać Iana Murraya tchórzem, ty… ty… – Będę go nazywał, jak mi się tylko podoba i jak tylko na to zasługuje! Tak samo jak jego przeklęty wujek, przeklęty szkocki sukinsyn… – Jego wuj? Twój ojciec?

– Zamknij się! – wrzasnął, czując, że krew ścieka mu po twarzy, drażniąc skaleczone miejsca. – Nie nazywaj go moim ojcem! Rachel oddychała ciężko przez nos, nie odzywając się przez chwilę. – Jeżeli na to pozwolisz, Williamie Ransom, to wiedz, że ja… że… Poczuł, że robi mu się słabo, lecz nie z powodu jej gróźb. – Co takiego zrobisz? – spytał bez tchu. – Jesteś kwakierką. Nie stosujesz przemocy. Z tego wynika, że nie możesz, a przynajmniej nie powinnaś… – poprawił się, widząc jej mordercze spojrzenie – mnie zadźgać. Prawdopodobnie nawet mnie nie zaatakujesz. Więc co masz właściwie na myśli? Rzuciła się na niego. Drobna dłoń ze świstem przecięła powietrze i wymierzyła policzek tak siarczysty, że się zachwiał. – Jak na razie skazałeś krewnego na wybatożenie, obraziłeś ojca i zmusiłeś mnie do zdrady moich zasad. Co jeszcze potrafisz? – A niech mnie diabli porwą – jęknął William, chwycił Rachel w ramiona i mocno pocałował w usta. Puścił ją i szybko się cofnął, pozostawiając ją zdyszaną, z oczyma wielkimi jak spodki. Pies warknął ostrzegawczo. Dziewczyna spiorunowała kapitana wzrokiem, splunęła mu pod nogi, otarła usta rękawem i odmaszerowała pośpiesznie z psem u nogi, który łypał groźnie i szczerzył kły. – Czy plucie na ludzi należy do twoich zasad?! – krzyknął za nią William. Odwróciła się na pięcie i ujęła pod boki. – A molestowanie kobiet do twoich?! – odkrzyknęła ku uciesze piechurów, którzy stali na poboczu z bronią u nogi, gapiąc się na przedstawienie. Rzuciła w Williama czepkiem i odeszła, tupiąc obcasami, nim zdążył jej odpowiedzieć. Jamie spostrzegł zbliżającą się niedużą grupę czerwonych kurtek i skulił się na siedzeniu, naciągając czapkę na oczy. Nikt nie będzie go szukał w sytuacji, gdy armia brytyjska wycofuje się, a nawet gdyby został rozpoznany, w tym zamieszaniu nikomu nie będzie się chciało go więzić lub też brać na spytki, niemniej jednak widok brytyjskich żołnierzy już do końca życia będzie go wprawiał w niepokój, a dzisiejszy poranek nie stanowił wyjątku. Gdy go mijali, z pozorną obojętnością odwrócił głowę w przeciwną stronę, nagle jednak usłyszał głośne, wypowiedziane znajomo brzmiącym głosem „Ifrinn!” i odruchowo spojrzał w tamtym kierunku, prosto w zdumioną i przestraszoną twarz swego siostrzeńca Iana. Jamie był równie zdumiony – i niemal tak samo przestraszony – widokiem młodzieńca z rękami związanymi na plecach, powalanego ziemią i krwią, wleczonego przez dwóch gniewnych szeregowców brytyjskich, poczerwieniałych i pocących się w grubych mundurach jak wieprze. Stłumił gwałtowną chęć zeskoczenia z wozu i próbował wzrokiem zmusić Iana do milczenia. Skutecznie, chłopak bowiem gapił się na niego pobladły, jakby zobaczył upiora, i bez słowa pozwolił się powlec dalej. – Jezu – wymamrotał Jamie pod nosem, nagle pojmując, co zaszło. – Dzieciak myśli, że naprawdę ujrzał ducha… – Kto co myśli? – zagadnął woźnica bez szczególnego zainteresowania. – Ja myślę, proszę pana, że powinienem tu wysiąść, gdyby pan był tak dobry i zatrzymał się. Dziękuję bardzo. Zapomniawszy o kręgosłupie, zeskoczył z wozu. Strzyknęło go, ale nie poczuł ostrzegawczego ukłucia bólu w kończynie, a gdyby nawet, to i tak podreptałby drogą możliwie najszybciej, w oddali widział bowiem maleńką postać, mknącą takim pędem jak zając z podpalonym ogonem. Towarzyszył jej wielki pies, a Jamiemu przemknęło przez myśl, że to

Rachel Hunter. Nie pomylił się i udało mu się złapać ją za ramię, gdy bijąc piętami, przebiegała obok, unosząc suknię i halkę. – Chodź ze mną, dziewczyno – powiedział z naciskiem, łapiąc ją w pasie i odciągając z traktu. Wydała stłumiony okrzyk, a potem znacznie głośniejszy, kiedy przyjrzała się jego twarzy. – Spokojnie, ja żyję! – zapewnił pośpiesznie. – Wyjaśnienia później! Stań teraz ze mną na drodze, bo inaczej ktoś może pomyśleć, że zamierzam cię zgwałcić w tych krzakach. Ciamar a tha thu, a choin? – zwrócił się do Rolla, który czujnie go obwąchiwał. Rachel wydała osobliwy charkot i dalej gapiła się na niego, ale po chwili zamrugała, skinęła głową i bez oporu poszła za nim. Jamie z uśmiechem pozdrowił mężczyznę z taczką, który przystanął pośrodku drogi i podejrzliwie im się przyglądał. Rachel ocknęła się w porę z oszołomienia i pokiwała głową z wymuszonym uśmiechem, na co wędrowiec chwycił ciężką taczkę i ruszył w swoją stronę. – C… co… Jak…? – wychrypiała. Wyglądała, jakby miała zemdleć albo zwymiotować, oddychając z trudem i na przemian czerwieniejąc i blednąc. Jej ciemne włosy, matowe od potu, bez czepka, zwisały smętnymi strąkami. – Wyjaśnienia później – powtórzył Jamie łagodnie. – Co się stało z Ianem? Dokąd go zabierają? Tłumiąc szloch, opowiedziała mu, co zaszło. – A mh’ic an diabhail – odrzekł miękko i zastanawiał się przez chwilę, co – albo kogo – miał przy tym na myśli. Nie miał zbyt wiele czasu na te rozważania, bo spojrzawszy na drogę, mniej więcej w odległości ćwierci mili zobaczył wielką, poruszającą się wolno, pieszo i na wozach, masę uciekinierów; właśnie omijała ją z obu stron kolumna czerwonych kurtek, która ponownie się łączyła i czwórkami maszerowała dalej. – No nic – mruknął ponuro i uścisnął Rachel za ramię. – Biegnij za Ianem, dziewczyno, tylko staraj się nie zwrócić na siebie uwagi żołnierzy. Kiedy już będzie wolny, przekaż mu, że oboje musicie jak najprędzej wracać do miasta. Udajcie się do drukarni. I najlepiej przywiąż sobie psa do paska. Nie chcesz chyba, żeby kogoś pogryzł. – Wolny? Ale jak… Co pan zamierza zrobić? – Odgarnęła lepiące się do czoła kosmyki, nieco już spokojniejsza, choć oczy nadal miała wielkie jak spodki. Przypominała mu zapędzonego w pułapkę młodego bobra, który szczerzy zęby w panice, i uśmiechnął się lekko na tę myśl. – Zamierzam rozmówić się z moim synem – odrzekł Jamie i żwawo ruszył w drogę. Rozpoznał Williama z dużej odległości. Młodzieniec stał na poboczu z gołą głową i w pogniecionym mundurze, starał się wszakże sprawiać porządne wrażenie; ręce założył do tyłu i zdawał się liczyć przejeżdżające pojazdy. Był sam, więc Jamie przyśpieszył kroku, by nikt go nie ubiegł, chcąc porozmawiać z Williamem. Bardzo mu zależało na dyskrecji. Był raczej pewien, że Rachel nie powiedziała mu wszystkiego o niedawnych wydarzeniach, i mógłby przysiąc, że przynajmniej po części była ich przyczyną. Wspomniała przecież, że kłopoty zaczęły się po tym, jak powiedziała Williamowi o zaręczynach z Ianem. Jej relacja nie była całkiem spójna, ale Jamie zrozumiał, co trzeba, a kiedy podszedł i ujrzał wykrzywioną złością twarz Williama, mimo woli zacisnął zęby. Jezu, czy tak właśnie wyglądam, kiedy się złoszczę? – zadał sobie pytanie. Nieprzyjemnie było zwracać się do człowieka, który miał minę, jakby od świata pragnął jedynie okazji, by rozerwać kogoś na strzępy i zatańczyć na nich. – A rozrywaj sobie, kogo chcesz, chłopcze – mruknął pod nosem. – Ale zobaczymy, kto

zatańczy. Stanął obok Williama i zdjął czapkę. – Chodź ze mną na stronę – zagadnął bezceremonialnie, nie chcąc używać nazwiska ani tytułu młodzieńca. Z twarzy Williama znikła chęć mordu, zastąpiły ją zdumienie i lęk, jakie wcześniej widniały na obliczu Iana. Gdyby nie powaga sytuacji, Jamie wybuchnąłby śmiechem. Chwycił Williama mocno za ramię, pchnął go, wytrącając z równowagi, i skierował za pobliskie zarośla, zanim chłopak zdołał się otrząsnąć z zaskoczenia. – To ty! – wysapał William, wyrywając rękę. – Co tutaj robisz, do cholery? I gdzie jest mój… Co zrobiłeś z… – Machnął bezradnie, czerwieniąc się gwałtownie. – Co tutaj robisz? – powtórzył. – Rozmawiam z tobą, o ile choć na chwilę zawrzesz gębę – odparł Jamie brutalnie. – Posłuchaj mnie uważnie, chłopcze, bo powiem ci, co za chwilę zrobisz. – O nie, niczego mi nie powiesz! – zaczął William gwałtownie, podnosząc pięść. Jamie błyskawicznie złapał go za ramię, tym razem wbijając palce w miejsce, które kiedyś pokazała mu Claire – pod spodem kości. William wydał zduszony jęk i przestał się wyrywać. – Pobiegniesz za żołnierzami, których wysłałeś z Ianem, i każesz im go uwolnić – powiedział Jamie spokojnym tonem. – Jeżeli mnie nie posłuchasz, pójdę z białą flagą do obozu, do którego go zabrali, przedstawię się dowódcy, powiem mu, kim jesteś, i wyjaśnię powód twojej kłótni z więźniem. A ty będziesz stał obok mnie. Czy wyrażam się jasno? – spytał, wzmacniając żelazny ucisk palców. – Tak! – wysyczał William i Jamie natychmiast puścił jego ramię, zaciskając dłoń w pięść, by chłopak nie zauważył, jak drżą mu palce z wysiłku. – Do diabła z panem, sir – wyszeptał William, patrząc na niego pociemniałymi z bólu oczami. – Niech pana diabli porwą prosto do piekła! – Ramię zwisało bezwładnie i pewnie musiało boleć, ale nie chciał go rozcierać, nie na oczach Jamiego. – Racja – mruknął Jamie i ruszył w las. Kiedy skryły go gęste zarośla, oparł się ciężko o gruby pień, czując, jak pot spływa mu po twarzy. Miał wrażenie, że kręgosłup zesztywniał jak żelazny pręt. Trząsł się na całym ciele, lecz pocieszał się, że William był zbyt zdenerwowany, aby to zauważyć. Boże, gdyby doszło do bójki, nie zdołałbym go pokonać… Zamknął oczy i nasłuchiwał głośnego bicia serca. Po chwili usłyszał stukot końskich kopyt i zmrużywszy oczy, dojrzał Williama galopującego w kierunku, gdzie zniknęli żołnierze z Ianem.

22. Zbiera się na burzę W czwartek przy śniadaniu doszłam do wniosku, że albo książę Pardloe, albo ja. Jeżeli będę nadal przebywała w domu, nim słońce zajdzie, tylko jedno z nas pozostanie przy życiu. Przypuszczałam, że Denzell Hunter musiał już przybyć do miasta, skoro codziennie zaglądał do domu pani Woodcock, gdzie dochodził do zdrowia Henry Grey. Zdolny i współczujący lekarz z łatwością poradzi sobie z pacjentem pokroju Hala Pardloe’a, zyskując przy tym być może wdzięczność przyszłego teścia. Mimo powiększającego się z każdą chwilą zaniepokojenia na tę myśl parsknęłam głośnym śmiechem. Do dra Denzella Huntera

Od dr C.B.R. Fraser Na jeden dzień muszę oddalić się z miasta. Polecam Pańskiej łaskawej i kompetentnej opiece jego miłość księcia Pardloe, żywiąc przekonanie, iż wyznawana przez Pana religia nie pozwoli Panu rąbnąć go siekierą w łeb. Szczerze oddana C. Postscriptum: W zamian przywiozę Panu trochę asafetidy i korzenia imbiru. Post-postscriptum: Proponuję nie przyprowadzać ze sobą Dottie, chyba że posiada Pan parę mocnych kajdanek. A najlepiej dwie pary. Zapieczętowałam list, poprosiłam Colensa, by dostarczył go do domu pani Woodcock, i zanim Jenny lub pani Figg zorientowały się w moim podstępie, wymknęłam się dyskretnie drzwiami od frontu. Dochodziła siódma, ale już robiło się ciepło, co zapowiadało kolejny upalny dzień. W południe mieszanina przenikliwych zapachów zwierząt, ludzi, rynsztoka, gnijących jarzyn, żywicy, mułu rzecznego i rozgrzanych murów stanie się dusząca, na razie jednak powietrze było przyjemnie ostre. Miałam ochotę pójść pieszo, ale nawet najbardziej wygodne buty nie sprostałyby godzinnemu marszowi po wiejskich drożynach, a gdybym z powrotem musiała zaczekać na wieczorne ochłodzenie, zrobi się stanowczo zbyt późno. Zresztą samotna kobieta na drodze nigdy nie była bezpieczna, czy to dniem, czy nocą. Wydawało mi się, że przez nikogo nieniepokojona przebędę trzy przecznice dzielące mnie od powozowni, lecz na rogu Walnut zawołał do mnie z okna powozu znajomy głos. – Pani Fraser? Halo, pani Fraser! Przestraszona, podniosłam głowę i ujrzałam krogulczy nos uśmiechającego się Benedicta Arnolda. Wydawał się blady i wychudzony, mimo to rozpoznałam go bez cienia wątpliwości. – O! – zawołałam, dygając. – Miło pana widzieć, generale! Serce zabiło mi żywiej. Słyszałam od Denny’ego Huntera, że Arnold został mianowany gubernatorem wojskowym Filadelfii, lecz nie spodziewałam się, że tak szybko go zobaczę. Powinnam była milczeć, ale nie potrafiłam powstrzymać ciekawości. – Jak się miewa pańska noga? – spytałam, wiedząc, że generał był ranny pod Saratogą, postrzelony w tę samą kończynę, którą krótko przedtem złamał podczas upadku z konia. Zajęli się nim lekarze wojskowi, a znając ich kwalifikacje, dziwiłam się, że generał nie tylko żyje, ale wciąż ma dwie nogi. Zachmurzył się nieco na moje pytanie, ale nie przestał uśmiechać. – Nadal ją mam, łaskawa pani, choć o dwa cale krótszą od drugiej. Dokąd się pani wybiera w ten piękny poranek? Przeniósł wzrok za moje plecy, rejestrując brak służącej bądź też towarzysza, ale nic nie powiedział. Poznał mnie na polu bitwy i nauczył się cenić za moje cechy. Ja także wiedziałam, kim jest – oraz kim się stanie. Nieszczęście polegało na tym, że lubiłam tego człowieka. – Wybieram się do Kingsessing. – Piechotą? – zdziwił się generał. – Zamierzałam wynająć powóz – odparłam, machając ręką w kierunku stajni Davisona. – To zaraz za rogiem. Miło było pana zobaczyć, generale! – Proszę chwilę zaczekać, pani Fraser, jeśli łaska… Odwrócił się do współpasażera, który szepnął mu coś na ucho, wskazując na mnie. Zanim

się obejrzałam, adiutant generała wyskoczył z powozu i podał mi ramię. – Zapraszam do nas, ma’am. – Ale… – Kapitan Evans twierdzi, że stajnie są nieczynne, pani Fraser. Służę zatem swoim powozem. – Ale… – Nie zdążyłam wymyślić wymówki, a już siedziałam w powozie obok generała, kapitan Evans natomiast zajął miejsce na koźle obok woźnicy. – Domyślam się, że pan Davison był lojalistą – powiedział generał, bacznie mi się przyglądając. – Był? – spytałam zaalarmowana. – A co się z nim stało? – Kapitan Evans twierdzi, że wraz z rodziną opuścił miasto. Istotnie. Gdy skręciliśmy za róg, w Piątą ulicę, ujrzałam rozwarte na oścież drzwi do stajen; jedne zostały wyrwane z zawiasów i leżały na chodniku. Budynki ziały pustką, podobnie jak dziedziniec – furmanki, duży i mniejszy powóz znikły wraz z końmi, sprzedane lub ukradzione. W stojącym opodal stajen domu Davisona ktoś powybijał okna, w których teraz smętnie powiewały strzępy firanek. – Och… – wystękałam, przełykając ślinę. Ukradkiem zerknęłam na generała Arnolda. Zwrócił się do mnie per „pani Fraser”, co oznaczało, że nie orientował się w mojej obecnej sytuacji. Nie mogłam się zdecydować, czy mu to wyjaśnić. Pod wpływem impulsu uznałam, że raczej nie. Im mniej oficjalnego zainteresowania wydarzeniami przy Chestnut Street 17, tym lepiej, bez względu na to, czy miałam do czynienia z Brytyjczykami, czy Amerykanami. – Mówiono mi, że Brytyjczycy ostro sobie poczynali z patriotami – ciągnął generał, przyglądając mi się z zaciekawieniem. – Mam nadzieję, że pani i pułkownik nie ucierpieliście w związku z tym. – O, nie – odparłam. – Nie, nie – powtórzyłam, nerwowo, poszukując innego tematu. – Ostatnio rzadko dochodziły mnie najnowsze wieści… Mam na myśli wieści ze strony amerykańskiej. Czy rozwój wydarzeń był dla nas… pomyślny? Generał roześmiał się cierpko. – Od czego mam zacząć, madam? Pomimo skrępowania nieoczekiwanym spotkaniem z Benedictem Arnoldem byłam mu wdzięczna za propozycję podwiezienia; powietrze było ciężkie od wilgoci, a niebo białe jak muślinowe prześcieradło. Po zaledwie krótkim spacerze moja odzież była mokra od potu; po dotarciu do Kingsessing mogłabym ją pewnie wyżymać, o ile wcześniej nie dostałabym udaru słonecznego. Generał był podekscytowany zarówno nowym stanowiskiem, jak i rozwojem sytuacji w kraju. Nie mógł mi oczywiście zdradzić, jakie postępy czyniły wojska Waszyngtona, przyznał jedynie, że nadal się przemieszczają. Mimo to jego radość była podszyta żalem. Jako żołnierz z krwi i kości nie cenił stanowiska za biurkiem, choćby wiązało się z zaszczytami, wolałby dowodzić ludźmi rzucającymi się desperacko w wir walki. Rozmawiając ze mną, zaciskał dłonie w pięści i uderzał się nimi po udach. Moje zdenerwowanie jeszcze się pogłębiło, nie tyle ze względu na generała, ile na Jamiego. Różnili się wprawdzie od siebie, jedno ich wszakże łączyło, a mianowicie zamiłowanie do bitewnego zgiełku. Pomyślałam z nadzieją, że Jamie zechce się trzymać z daleka od wojennych potyczek. Generał odprowadził mnie na prom, Kingsessing bowiem znajdowało się po drugiej stronie Schuylkill. Na pożegnanie mocno uścisnął mi rękę. – Czy mam wysłać po panią powóz, pani Fraser? – spytał, zerkając w rozpalone niebo. –

Wydaje mi się, że będzie burza. – Ależ nie, bardzo dziękuję – zapewniłam. – Załatwienie moich spraw zajmie mi godzinę, najwyżej dwie, a przed czwartą nie będzie padało, zawsze tak jest o tej porze roku. W każdym razie tak twierdzi mój syn. – Pani syn? Czy znam tego młodzieńca? – Generał zmarszczył czoło z namysłem; Jamie mówił, że szczyci się swą znakomitą pamięcią. – Nie wydaje mi się. Chłopak zwie się Fergus Fraser, jest adoptowanym synem mego małżonka. Wraz z żoną jest właścicielem drukarni na Market Street. – Ach tak? – Na twarzy generała odmalowało się zainteresowanie. – Drukują gazetę o nazwie… The Onion? – spytał z uśmiechem. – Ktoś wspominał o niej dzisiaj przy śniadaniu. Periodyk patriotów, jak zrozumiałem, w dużej mierze posługujący się satyrą? – L’Oignon – ja także się roześmiałam. – Fergus jest Francuzem, a jego żona ma wielkie poczucie humoru. Wydają drukiem także inne rzeczy, i oczywiście sprzedają też książki. – Z pewnością się do nich zwrócę – oznajmił generał. – Praktycznie nie mam ze sobą żadnej lektury, bo mój księgozbiór dojedzie później, razem z meblami. Niepokoję się jednak, moja droga, jak wróci pani do Filadelfii? – Jestem pewna, że Bartramowie mi w tym pomogą – zapewniłam. – Odwiedzałam ich już wiele razy, więc dobrze mnie znają. W istocie zamierzałam wracać piechotą, nie śpieszyło mi się bowiem do domu i mojego uciążliwego pacjenta (co, u diabła, miałam z nim począć? Zwłaszcza teraz, gdy Brytyjczycy opuścili miasto…), a spacer nie powinien mi zająć więcej niż godzinę, ale wolałam nie wtajemniczać mojego dobroczyńcy w te plany. Z przystani promowej do Ogrodów Bartrama był niecały kwadrans marszu, ja jednak się nie śpieszyłam, zarówno z powodu upału, jak i intensywnych rozmyślań o generale Arnoldzie. Kiedy? – zapytywałam się z niepokojem. Kiedy dokona się zmiana? Jeszcze nie teraz, byłam tego niemal pewna. Co to będzie, co takiego sprawi, że ten doskonale wychowany człowiek honoru z patrioty przemieni się w zdrajcę? Z kim będzie rozmawiał, kto lub co zasieje w nim zatrute ziarno? Boże, pomyślałam nagle ze zgrozą, błagam Cię, spraw, żebym to nie była ja ani nic, co do niego powiedziałam! Zadrżałam pomimo upału. Im więcej doświadczałam, tym mniej rozumiałam. Roger bardzo się tym martwił, wiedziałam: tym strasznym „dlaczego?”. Dlaczego niektórzy ludzie są do tego zdolni? Jaki wpływ – świadomy bądź nieświadomy – mogą wywierać podróżnicy w czasie? I co powinni – powinniśmy – z tym zrobić? Wiedza, co się stanie z Karolem Stuartem i powstaniem, nie powstrzymała ani jego, ani naszego udziału w tej tragedii. Choć być może ocaliła życie wielu mężczyznom, których Jamie wyprowadził przed bitwą spod Culloden. Uratowała życie Frankowi, a przynajmniej tak uważałam. Czy jednak powiedziałabym o tym Jamiemu, gdybym znała cenę, jaką oboje zapłacimy? A gdybym o tym nie powiedziała, czy i tak zostalibyśmy we wszystko wciągnięci? No cóż, nie było na to odpowiedzi, tak samo jak na żadne z tych przeklętych pytań. Odetchnęłam z ulgą na widok bramy do Ogrodów Bartrama. Godzinka spędzona wśród bujnej zieleni przywróci mi równowagę.

Dokument chroniony elektronicznym znakiem wodnym

23. Do akcji włącza się pani Figg Kiedy Jamie skręcił w Chestnut Street, nagle zabrakło mu tchu i jął kurczowo zaciskać dłonie w pięści, to znów je rozluźniać. Nie dlatego, by kontrolować gniew – trzymał go na wodzy i tak miało pozostać – lecz by uwolnić buzujące w nim pokłady energii. Drżał na całym ciele z potrzeby ujrzenia jej, dotknięcia, przytulenia do serca. Nic innego nie miało znaczenia. Będą też słowa, bez nich się nie obędzie, ale one mogą poczekać. Wszystko inne może poczekać. Zostawił Rachel i Iana na rogu Market i Drugiej Ulicy, poleciwszy im udać się do drukarni i poszukać Jenny. Znalazł chwilę na króciutką modlitwę, aby jego siostra i młoda kwakierka przypadły sobie do gustu, ale teraz miał inne zmartwienia. Czuł pieczenie pod żebrami, rozchodzące się po klatce piersiowej aż do niespokojnych palców. Miasto także cuchnęło spalenizną, dym wisiał pod rozprażonym niebem. Jamie podświadomie notował oznaki łupiestwa i przemocy – na wpół spaloną ścianę, smugę sadzy niczym odcisk palca olbrzyma, wybite szyby, damski czepek zwisający smętnie z krzaka. Na ulicach było pełno ludzi, ale nie tych, co zajmowali się zwyczajnie swoimi sprawami. Byli to głównie mężczyźni, wielu z nich uzbrojonych, pałętający się nieśpiesznie, rzucający dokoła ukradkowe spojrzenia bądź wystający na rogach ulic, pogrążeni w ożywionych rozmowach. Jamiego nie obchodziło, co się dzieje, jeśli nie miało to związku z Claire. Oto miał przed sobą numer 17, ładny dwupiętrowy budynek, do którego wparował trzy dni temu i równie szybko wybiegł. Poczuł się tak, jakby dostał silny cios w żołądek. Przebywał tu wtedy z górą pięć minut i pamiętał każdą sekundę. Włosy Claire, jeszcze nieuczesane, pachnące bergamotką, wanilią i jej własnym świeżozielonym zapachem. Ciepło i jędrność jej ciała w jego ramionach, twarde półkule pośladków, które zaczął pożądliwie miętosić… Jeszcze teraz czuł mrowienie w opuszkach palców z podniecenia. A po chwili … Odsunął z myśli obraz Williama. William też może zaczekać. Drzwi otworzyła przed nim otyła czarna kobieta, którą widział za pierwszym razem, więc przywitał ją z równą uprzejmością, choć nie tymi samymi słowami. – Dzień dobry pani. Przyszedłem po żonę. – Wszedł do domu, ignorując jej otwarte ze zdziwienia usta i uniesione brwi, i zatrzymał się, zaskoczony rozmiarem zniszczeń. – Co tu się stało? – zapytał gospodynię. – Czy z nią wszystko w porządku? – Spodziewam się, że tak, jeśli ma pan na myśli lady Johnową Grey – odparła kobieta z naciskiem na ostatnie słowa. – A to tutaj… – obróciła się zwinnie wokół osi, wskazując smugi krwi na ścianie, połamaną poręcz i leżący w rogu holu żelazny szkielet żyrandola – to sprawka kapitana lorda Ellesmere’a. Syna lorda Johna. – Zmrużyła groźnie oczy, nie pozostawiając cienia wątpliwości, że dobrze wie, co zaszło między Jamiem a Williamem, i bynajmniej tego nie pochwala. Jamie nie miał czasu zajmować się jej odczuciami, więc ominął ją możliwie jak najdelikatniej, szybkim krokiem skierował się ku schodom i pomknął na górę, nie bacząc na łupanie w krzyżu. Znalazłszy się na piętrze, usłyszał kobiecy głos, lecz nie była to Claire. Ze zdumieniem skonstatował, że w drzwiach do położonego w głębi korytarza pokoju stoi jego rodzona siostra, więc podszedł bliżej i zza jej pleców ujrzał…

Poczucie nierzeczywistości nie opuszczało go od chwili spotkania z Williamem na trakcie do Filadelfii, teraz jednak uznał, że cierpi na halucynacje, zdawało mu się bowiem, że widzi księcia Pardloe, z twarzą wykrzywioną z irytacji, który podnosi się z fotela odziany w nocną koszulę. – Siadaj. – Słowa zostały wypowiedziane cicho i spokojnie, ale ich efekt był piorunujący. Pardloe zamarł, tylko oczy pozostały czujne. Jamie zajrzał ostrożnie Jenny przez ramię i zobaczył, że siostra trzyma w ręku duży szkocki pistolet, wymierzony prosto w pierś księcia. Jej pobladła twarz zastygła jak kamień. – Słyszysz? – Jej głos był tylko trochę głośniejszy od szeptu. Pardloe – tak, to naprawdę był on, mózg Jamiego otrzymał potwierdzenie od oczu – bardzo powoli cofnął się o dwa kroki i usiadł w fotelu. Jamie wyczuwał subtelną woń prochu i przypuszczał, że nos Pardloe’a przekazuje mu ten sam komunikat. – Lordzie Melton – powiedziała Jenny, przesuwając się nieco, by lepiej widzieć więźnia w półmroku pokoju. – Moja bratowa twierdzi, że nosi pan – lub nosił – ów tytuł. Czy to prawda? – Tak – odrzekł Pardloe. Spoczywał nieruchomo, lecz uwadze Jamiego nie umknął fakt, iż podsunął nogi pod fotel, co dawało mu możliwość błyskawicznego zerwania się, gdyby uznał to za potrzebne. Bardzo cicho Jamie przesunął się na bok. Stał na tyle blisko, że Jenny powinna wyczuć jego obecność, lecz widocznie skoncentrowała wszystkie zmysły na swym oponencie. – To pańscy ludzie nachodzili mój dom – powiedziała szeptem. – I to niejeden raz, plądrowali i niszczyli, odbierali nam jedzenie od ust. Zabrali mi męża – lufa pistoletu ledwo zauważalnie zadrżała – do więzienia, gdzie nabawił się choroby, która go zabiła. Rusz się choć o cal, milordzie, a wpakuję ci kulkę prosto w brzuch. Zdechniesz prędzej niż on, choć ośmielam się sądzić, że wyda ci się to bardzo długo… Pardloe milczał, jedynie lekkie skinienie głową świadczyło o tym, że zrozumiał pogróżkę. Rozluźnił dłonie zaciśnięte na poręczach fotela. Przesunął nieco wzrok – i ujrzał Jamiego. Otworzył bezgłośnie usta, wybałuszył oczy, a palce Jenny na cynglu pobielały. Jamie podbił broń dokładnie w chwili wystrzału. Rozległ się brzęk stłuczonej porcelanowej figurki, powietrze wypełnił czarniawy dym. Pardloe siedział przez chwilę jak przymurowany, po czym bardzo powoli i ostrożnie wyciągnął rękę i usunął z włosów duży kawałek porcelany. – Pan Fraser – wychrypiał niemal bez drżenia. – Do usług, sir. – Pański uniżony sługa, wasza miłość – odrzekł Jamie, z wysiłkiem tłumiąc wzbierający w nim przeraźliwy śmiech. Był absolutnie pewien, że gdyby jej nie powstrzymał, siostra wypaliłaby do niego. – Jak widzę, zaznajomił się pan z moją siostrą, panią Murray. – Pańską… Dobry Boże, no tak. – Pardloe wodził oczami po twarzach obojga, po czym głęboko westchnął. – Czy cała pańska rodzina tak łatwo wpada w gniew? – Tak, wasza miłość, dziękuję za komplement – odparł Jamie, kładąc siostrze rękę na plecach. Wzburzona, oddychała szybko i płytko. Jamie odłożył na bok pistolet i ujął jej dłoń w obie ręce. Była zimna jak lód, choć w zabitym deskami pokoju panował iście piekielny żar. – Czy wasza miłość zechciałby nalać naparstek z karafki, którą tu widzę? Pardloe spełnił prośbę i ostrożnie podał Jamiemu szklaneczkę trunku. Sądząc po zapachu, była to zacna brandy. – Nie pozwól mu uciec – przemówiła Jenny, już znacznie spokojniejsza. – I gdzie się podziewałeś przez całe trzy dni, w imię świętej Marii Magdaleny?! Zanim zdążył udzielić odpowiedzi, z korytarza dobiegły prędkie kroki i w drzwiach stanęła czarna gospodyni, dysząc głośno i trzymając w rękach pięknie inkrustowaną srebrem

strzelbę, z którą najwidoczniej umiała się obchodzić. – Wy dwaj macie natychmiast usiąść – rozkazała, wodząc groźnie lufą między Pardloe’em a Jamiem. – Jeżeli się panu wydaje, że zabierze pan stąd tego człowieka… – Już mówiłem… Proszę mi wybaczyć, ale czy zechciałaby pani wyjawić mi swe nazwisko? – Co? – bąknęła zbita z tropu gospodyni. – Jestem pani Mortimerowa Figg, ale to chyba nie pański interes? – Zgoda – odrzekł Jamie, ale nie usiadł, natomiast książę spełnił polecenie bez wahania. – Pani Figg, jak już mówiłem, przybyłem tu po żonę. Jeśli powie mi pani, gdzie ją znajdę, chętnie się stąd oddalę. – Zerknął na siedzącego sztywno w fotelu Pardloe’a. – Akurat – odparła hardo pani Figg. – Po żonę – powtórzyła z drwiną, kierując lufę w jego stronę. – Coś mi się widzi, że byłoby lepiej, gdyby i pan usiadł sobie spokojnie i zaczekał na powrót jego lordowskiej mości. Zobaczymy, co on na to wszystko powie. – Nie bądź głupia, Jerusha – wtrąciła Jenny niecierpliwie. – Przecież wiesz, że Claire jest żoną mojego brata, mówiła ci o tym. – Claire?! – wykrzyknął Pardloe, zrywając się z fotela. – Żona mojego brata? – Nieprawda – fuknął Jamie. – To moja żona, i będę bardzo wdzięczny, jeśli wreszcie się dowiem, gdzie ona jest, do stu diabłów! – Pojechała do Kingsessing – rzuciła pośpiesznie Jenny – po zioła i inne rośliny. Leczymy tego mac na galladh. – Spojrzała gniewnie na księcia. – Gdybym wcześniej wiedziała, kim jesteś, a mh’ic an diabhail, wbiłabym ci tłuczone szkło w stopę. – Nie wątpię – mruknął Pardloe i napił się z karafki. – Nie spodziewam się, że pan wie, gdzie obraca się aktualnie mój brat – zwrócił się do Jamiego. Jamie gapił się na niego, ogarnięty nagle złym przeczuciem. – Nie ma go tutaj? Pardloe bez słowa zatoczył łuk ramieniem na znak, że Jamie może to sobie sprawdzić. – Kiedy widziała go pani po raz ostatni, madam? – spytał panią Figg. – Na chwilę przedtem, zanim obaj wyskoczyliście ze strychu – odparła krótko i dźgnęła go w pierś lufą strzelby. – Co z nim zrobiłeś, fils de salope? Jamie ostrożnie odsunął lufę palcem wskazującym. – Dwa dni temu zostawiłem go w lesie pod miastem – odparł, czując coraz wyraźniejszy przypływ niepokoju. Oparł się o ścianę, by choć trochę ulżyć kręgosłupowi. – Spodziewałem się spotkać go tutaj, razem z moją żoną! Czy wolno mi spytać, jak pan się tu znalazł, wasza miłość? – Claire go porwała – wypaliła Jenny, zanim Pardloe zdążył przemówić. Jeszcze mocniej wybałuszył oczy, czy to z powodu jej słów, czy też dlatego, że przeładowała pistolet. – Ach tak! Czy wspominała, czego od niego chce? Siostra zgromiła go wzrokiem. – Obawiała się, że Pardloe przetrząśnie miasto w poszukiwaniu brata, a przez to ty możesz się dostać w łapy żołdaków. – Sądzę, że jestem już bezpieczny – zapewnił Jamie siostrę. – Więc może należałoby go wypuścić? – Nie – sprzeciwiła się, wyjmując z kieszeni fartucha rożek z prochem. – Nie możemy tego zrobić; mógłby umrzeć. – Jak to? Dlaczego? – spytał Jamie, przyjrzawszy się bacznie księciu, którego oblicze przybrało barwę fioletu. – Ciężko mu oddychać, Claire bała się go wypuścić, póki mu to nie minie. Sumienie by jej nie pozwoliło, mógłby skonać na ulicy.

– Rozumiem. – Znów zachciało mu się śmiać, ale się opanował. – Chciałaś zastrzelić go w domu, żeby mu oszczędzić zgonu na ulicy. Z niebezpiecznie zwężonymi oczami – nie zaprzestała ładowania pistoletu. – Nie strzeliłabym mu w bebechy – oznajmiła z niechęcią. – Celowałabym w nogę. A może odstrzeliłabym mu kilka palców… Pardloe wydał stłumiony jęk, który mógł znamionować gniew, ale Jamie znał go na tyle dobrze, by wiedzieć, że to śmiech. Miał nadzieję, że Jenny na to nie wpadnie. Otworzył usta, żeby zapytać, od jak dawna książę jest więziony, ale zanim przemówił, rozległo się stukanie do drzwi na parterze. Spojrzał na panią Figg, która jednakowoż nie zdradzała chęci wypełnienia swoich obowiązków, mierząc go podejrzliwie. – Proszę wejść! – ryknął Jamie, wystawiając głowę do holu i gwałtownie cofając, przyszło mu bowiem na myśl, że pani Figg może potraktować ten ruch jako próbę ucieczki i wypalić mu z dwururki prosto w plecy. Drzwi się otworzyły, zamknęły i zapadła cisza, podczas której gość zapewne oglądał zniszczenia w holu. Następnie na schodach zaszurały lekkie kroki. – Lord John! – wysapała pani Figg, promieniejąc. – Tu jestem! – krzyknął książę, gdy kroki dotarły na piętro. Po chwili w drzwiach ukazała się szczupła twarz Denzella Huntera, błyskająca szkłami okularów. – Merde! – zaklęła pani Figg, celując w gościa. – To znaczy, przenajświętszy pasterzu z Judei! Kimże pan jesteś, w imię Świętej Trójcy? Jamie zauważył, że Hunter jest równie blady jak Jenny, ale bez wahania wkroczył do pokoju i skierował się wprost do Pardloe’a. – Przyjacielu Grey, nazywam się Denzell Hunter. Jestem lekarzem i przybyłem się tobą zająć na prośbę Claire Fraser. Książę upuścił karafkę, która potoczyła się po dywanie, roniąc krople złocistego trunku. – To ty! – wyrzekł, prostując się gwałtownie na całą wysokość. W istocie nie był wcale wyższy niż Hunter, cechowała go jednak władczość, którą młodzieniec z pewnością się nie odznaczał. – To ty jesteś tchórzliwym łotrem, który miał czelność uwieść moją córkę, a teraz ośmielasz się stawać przede mną i oferować mi usługę lekarza? Zejdź mi z oczu, bo jakem… – W tym momencie zaświtało mu, że stoi nieuzbrojony w długiej nocnej koszuli. Niespeszony złapał karafkę i zamierzył się na Denzella. Młody mężczyzna zwinnie się uchylił, a Jamie złapał Pardloe’a za nadgarstek, ów bowiem zamierzał powtórzyć nieudaną próbę napaści. Denny wyprostował się z godnością, miotając iskry zza szkieł okularów. – Nie zgadzam się ani z określeniem mego charakteru, ani też z insynuacjami tyczącymi reputacji pańskiej córki – odparł ostrym tonem. – Mniemam, że stan pana umysłu jest wynikiem choroby lub leków, bo człowiek, który spłodził i wychował tak szlachetną osobę jak Dorothea, nie mógłby o niej źle myśleć lub wątpić w siłę jej charakteru i cnoty, ani też oskarżać ją, iż dała się uwieść. – Jestem pewien, że jego miłość nie miał na myśli uwiedzenia cielesnego – wtrącił pośpiesznie Jamie, wykręcając księciu nadgarstek, aby wypuścił karafkę. – Czy namówienie młodej dziewczyny, żeby z nim uciekła, jest godne dżentelmena? Au! Niech mnie pan puści, do diabła! – krzyknął, bo Jamie wykręcił mu rękę na plecy. Karafka rozprysła się na dziesiątki drobnych kawałków, ale książę nie zwrócił na to uwagi. – Dżentelmen rozmówiłby się wpierw z ojcem owej dziewczyny, zanim ośmieliłby się do niej odezwać! – Tak też uczyniłem – odrzekł Denzell łagodniejszym tonem. – Wystosowałem do pana list, sir, przepraszając, że nie mogę stawić się osobiście, i wyjaśniłem, że Dorothea i ja chcemy

się zaręczyć i prosimy o pańskie błogosławieństwo. Prawdopodobnie jednak wyjechał pan do Ameryki, zanim list dotarł do pańskich rąk. – Ach tak, był pan łaskaw napisać do mnie list? – zadrwił Pardloe, krzywiąc się niemiłosiernie. – Puśćże mnie wreszcie, przeklęty Szkocie! Co niby miałbym z nim zrobić, udusić go jego własnym fularem? – Kto wie – odparł Jamie spokojnie, poluzowując uchwyt. – Jenny, odłóż pistolet na bok, żeby książę nie mógł po niego sięgnąć. Jenny szybko podała broń Denzellowi, który odruchowo ją przyjął, po czym przyjrzał się z niedowierzaniem swojej ręce. – Ty potrzebujesz tego bardziej niż ja – powiedziała, zerkając ponuro na Pardloe’a. – Jeśli go zastrzelisz, wszyscy przysięgniemy, że była to samoobrona. – O nie! – wtrąciła się pani Figg. – Nie zamierzam kłamać jego lordowskiej mości, że pozwoliłam z zimną krwią zamordować jego brata… – Przyjacielu Jamie – przerwał jej Hunter, podając Jamiemu pistolet. – Wolałbym, żebyś zamiast ojcem Dorothei zajął się tym. Może nasza rozmowa stanie się dzięki temu bardziej uprzejma. – Może – powiedział Jamie z powątpiewaniem, ale puścił Pardloe’a i wziął pistolet. Denny podszedł do Pardloe’a, odsuwając ostrożnie na bok odłamki kryształu, i zajrzał mu w twarz. – Chętnie porozmawiam z tobą, przyjacielu, i udzielę ci wszelkich wyjaśnień. Niepokoi mnie jednak twój oddech, więc najpierw wolałbym cię zbadać. Oddech księcia był rzeczywiście świszczący, a fioletowa barwa oblicza jeszcze się pogłębiła. Książę sapnął pogardliwie. – Nie ośmielisz się mnie tknąć, ty… ty…! Hunter rozejrzał się i zwrócił do Jenny jako najpewniejszego źródła informacji. – Co przyjaciółka Claire mówiła na temat pacjenta? Jaką postawiła diagnozę i jakie leczenie zastosowała? – Astma. Dolała mu do kawy specyfik o nazwie Ephedra – odrzekła zwięźle Jenny. – Nie musiałam mu tego mówić – zwróciła się do Pardloe’a. – Mogłam pozwolić ci się udusić, ale nie uważam, żeby to było po chrześcijańsku. Czy kwakrzy to też chrześcijanie? – spytała ciekawie Huntera. – Tak – odpowiedział, zbliżając się ostrożnie do pacjenta, którego Jamie zmusił do zajęcia miejsca na fotelu. – Wierzymy, że w każdym człowieku obecne jest światło Chrystusa, chociaż u niektórych trudno je zauważyć – dodał pod nosem, tak żeby usłyszeli go tylko Jamie i Pardloe. Książę wydymał wargi, sprawiając wrażenie, jakby chciał zagwizdać, i jednocześnie mierzył Denzella groźnym spojrzeniem. Wciągnął ze świstem powietrze i z trudem wypowiedział kilka słów. – Nie pozwolę… się panu zbadać… sir… – Kolejna przerwa na dmuchanie i dyszenie. Jamie spostrzegł, że pani Figg poruszyła się niespokojnie i zrobiła krok w stronę drzwi. – Nie zostawię… córki… w łapach kogoś takiego… jak pan… – Świst. Dyszenie. – Nie chcę też… być pańskim dłużnikiem… – Wysiłek sprawił, że Pardloe poszarzał na twarzy, co poważnie zaniepokoiło Jamiego. – Czy masz jego lekarstwo, Jenny? – spytał z naciskiem. Siostra zacisnęła usta, ale skinęła głową i szybko wybiegła z pokoju. Zachowując ostrożność, jakby zbliżał się do krokodyla, Denzell Hunter przykucnął i delikatnie ujął przegub ręki Pardloe’a. Potem zajrzał mu w oczy, które zwęziły się niebezpiecznie, jak u człowieka bliskiego uduszenia. Nie po raz pierwszy Jamie niechętnie

podziwiał siłę charakteru księcia, choć tym razem musiał przyznać, że Hunter niewiele się od niego różni w tej mierze. Rozmyślania Jamiego przerwało gromkie walenie pięścią w drzwi wejściowe. Po chwili rozległ się chrypiący głos Iana, który wykrzyknął: „Mama!”, jednocześnie zaś Jenny z równym zdumieniem zawołała: „Ian!”. Jamie wyszedł z pokoju i zstąpił po kilku schodach na dół, gdzie jego oczom ukazała się siostra w objęciach syna. Ian miał zamknięte oczy i policzki mokre od łez. Ciasno obejmował niewysoką matkę, kołysząc się lekko wraz z nią, a wzruszający ten widok sprawił, że Jamie poczuł dławienie w gardle. Ileż by dał, gdyby mógł jeszcze raz przytulić tak własną córkę! Kątem oka spostrzegł jakiś ruch i ujrzał stojącą skromnie w kącie Rachel Hunter, ze łzami w oczach obserwującą czułe powitanie matki i syna. Wyjęła z rękawa chusteczkę i dyskretnie wytarła nią oczy i nos, po czym podniosła wzrok i zobaczyła na schodach Jamiego. – Panna Rachel! – zawołał do niej z uśmiechem. Wskazując dzbanek stojący na okrągłym stoliku pod ścianą, w którym spodziewał się lekarstwa Pardloe’a, poprosił ją, by niezwłocznie przyniosła go na górę. Z pokoju na piętrze dochodził świszczący, spazmatyczny oddech księcia, którego stan wprawdzie się nie pogarszał, lecz nadal budził niepokój. Kroki pani Figg stłumiły na chwilę odgłosy dyszenia Pardloe’a. Wyjrzała do holu na parterze, gdzie trwała wzruszająca scena, po czym jej oczom ukazała się biegnąca na górę Rachel z dzbankiem w dłoni. – A to kto znowu? – spytała groźnie pani Figg, ujmując mocniej dwururkę. – Siostra doktora Huntera – odrzekł Jamie, zasłaniając przestraszoną Rachel. – Panno Rachel, brat niecierpliwie czeka na ten dzbanek. Pani Figg burknęła nieprzyjaźnie pod nosem, ale odstąpiła na bok, przepuszczając dziewczynę. Rzuciwszy nieprzychylne spojrzenie na matkę i syna, którzy oderwali się już od siebie i rozmawiali po gaelicku, przerywając sobie nawzajem i żywo gestykulując, pobiegła za Rachel do pokoju. Jamie zawahał się, miał bowiem ochotę natychmiast udać się do Kingsessing, ale uznał, że byłoby to skrajnie nieodpowiedzialne, i ruszył za kobietami. Denny podsunął sobie taboret i nie wypuszczając z ręki przegubu Pardloe’a, przemawiał doń spokojnym tonem. – Nie grozi panu bezpośrednie niebezpieczeństwo, z czego zapewne zdaje pan sobie sprawę. Tętno jest regularne i silne, występuje natomiast trudność w oddychaniu… A, czy to ten specyfik, o którym wspomniała dama ze Szkocji? Dziękuję ci, Rachel, czy mogłabyś nalać… Dziewczyna, najwidoczniej obyta z pielęgniarstwem, nalała już do szklanki po brandy czarnobrązowej cieczy, przypominającej zawartość spluwaczki. Pardloe nie pozwolił sobie pomóc i upił duży łyk, od którego okropnie się zakrztusił. Hunter bacznie obserwował gwałtowny kaszel i parskanie, po czym podał mu złożoną chusteczkę. – Słyszałem opinie, że tego rodzaju trudności z oddychaniem mogą zostać wywołane przez rozmaite czynniki zewnętrzne, na przykład raptowną zmianę temperatury powietrza, dym albo kurz, odczuwanie głębokich emocji. Nie wykluczam, że moje niespodziewane przybycie jest bodźcem, który wywołał pogorszenie pańskiego stanu, za co bardzo przepraszam. – Hunter odebrał księciu chusteczkę i znów wręczył mu szklankę, rozsądnie pouczając, że powinien sączyć miksturę drobnymi łykami. – Być może będę mógł zadośćuczynić za to przewinienie. Przypuszczam, że pańskiego brata nie ma w domu, gdyż inaczej przebywałby tu z nami, o ile oczywiście nie leży martwy w piwnicy, a mam nadzieję, że tak nie jest. Czy widział go pan ostatnio?

– Nie. – Twarz Pardloe’a odzyskała już zwykły koloryt, a oddech się wyrównał, ale oczy nadal ciskały błyskawice. – A pan? Hunter zdjął okulary i uśmiechnął się, a Jamiego uderzyła łagodność bijąca z jego wejrzenia. Zerknął na Rachel; jej oczy były orzechowe, nie oliwkowo-brązowe jak brata, i znacznie mniej ufne. Jamie uważał, że nieufność to dobra cecha u kobiety. – Owszem, drogi panie. Pańska córka i ja natknęliśmy się na niego w obozie oddziałów milicji niedaleko od miasta. Został wzięty do niewoli i… – Pardloe i Jamie krzyknęli zgodnym chórem, a Hunter podniósł rękę, domagając się ich uwagi. – Pomogliśmy mu uciec, a wcześniej go opatrzyłem, ponieważ został ranny, na szczęście niezbyt poważnie, w czasie utarczki ze swymi prześladowcami. – Kiedy go widziałeś? – spytał niecierpliwie Jamie. Czuł radość, że John Grey jednak żyje. – Wczoraj wieczorem – odrzekł Hunter. – Dzisiaj rano doszły nas wieści o jego ucieczce, a w drodze do Filadelfii rozpytywałem o niego, kogo mogłem, i nikt nic nie wiedział, co oznacza, że go nie schwytano. Jeśli zdoła się przekraść do miasta, co nie będzie łatwe, bo drogi i lasy roją się od żołnierzy, niedługo powinien się tu zjawić. Pardloe odetchnął głęboko, z widoczną ulgą. – O Boże – szepnął, przymykając oczy.

24. Miło zażyć chłodu w upale i pociechy w nieszczęściu W ogrodach było pod dostatkiem chłodnej zieleni, rozciągały się bowiem na obszarze prawie stu akrów, a porastały je drzewa, krzewy, niskie krzaczki, winorośl i mnóstwo gatunków kwiatów, w tym wiele egzotycznych. John Bartram niemałą część swego długiego życia spędził na przeczesywaniu Ameryki w poszukiwaniu rzadkich okazów botanicznych, z których sporo zasadził na terenie swojej posiadłości. Żałowałam, że nie dane mi było go poznać. Zmarł przed rokiem, pozostawiając słynne ogrody w rękach swych zdolnych dzieci. Młodego pana Bartrama – dobiegał czterdziestki, lecz nazywano go tak w odróżnieniu od starszego brata – zastałam na skraju ogrodu, w cieniu altany porośniętej rozległą gęstwiną pnącza, które ocieniało także dach dużego domu. Ze szkicownikiem na kolanach rysował garść matowobeżowych, koślawych korzeni, leżących przed nim na czystej białej szmatce. – Korzeń imbiru? – zapytałam, nachylając się. – Tak – odrzekł, nie odrywając wzroku od subtelnej linii kreślonej przez ołówek. – Dzień dobry, lady Grey. Zna pani imbir, jak widzę. – Dosyć powszechnie występuje na górzystych terenach Karoliny Północnej, gdzie kiedyś… mieszkałam. – To na pozór zwyczajne zdanie przywołało silne wspomnienia. Nagle poczułam zapach lasów Fraser’s Ridge, świeżą woń sosnowych igieł i soków topoli, słodycz ziół i dzikiej winorośli. – To prawda. – Dokończywszy rysunek, pan Bartram odłożył ołówek, zdjął okulary i spojrzał na mnie radosnym wzrokiem człowieka, który żyje uprawą roślin i oczekuje, że świat w pełni podziela jego głęboką pasję. – To chiński imbir, ciekaw jestem, czy uda mi się go skłonić, aby rósł tu u mnie… – Zatoczył ręką szeroki łuk. – Gatunek z Karoliny marnieje, a kanadyjski z uporem odmawia wszelkiej współpracy! – To niesłychane. Choć w pewnym sensie mnie to nie dziwi, bo klimat jest zbyt gorący – zauważyłam, podsuwając sobie taboret i siadając. Kosz postawiłam na ziemi. Ubranie przykleiło mi się do ciała, pot spływał z głowy na kark i plecy. – Ta roślina lubi chłodną pogodę. Wspomnienie bujnych karolińskich lasów zamieniło się w żywą tęsknotę za Ridge, tak

silną, że poczułam wokół siebie mury starego domu, chłodny górski wiatr, świszcząc, uderza w jego ściany, i pomyślałam, że jeśli sięgnę ręką, poczuję pod palcami miękkie szare futro Adsa. Gardło miałam jak zasznurowane. – Owszem, jest duży upał – zgodził się pan Bartram, choć sam wyglądał świeżo i sucho jak korzenie imbiru leżące na stole, być może za sprawą głębokiego cienia, jakie dawało pnącze. – Czy mogę zaproponować pani odświeżający napój? Mam w domu dzban mrożonego, rozcieńczonego wodą porto z cukrem i przyprawami. – Z miłą chęcią – odrzekłam. – Ale jak to: mrożonego? – Mamy nad rzeką spore igloo – rzekł Bartram z dumą. – Zaraz powiadomię Sissy… Miałam na tyle rozsądku, by wziąć ze sobą wachlarz, który teraz wyjęłam z koszyka. W miejsce tęsknoty pojawiła się nagle radosna myśl: możemy wrócić do domu! Jamie został zwolniony ze służby w Armii Kontynentalnej na czas, którego wymagało odwiezienie ciała kuzyna do Szkocji. Po powrocie zamierzał się udać do Karoliny Północnej, odzyskać prasę drukarską i walczyć na rzecz niepodległości raczej piórem niż mieczem. Ów plan się posypał, a wraz z nim moje życie, kiedy doszły mnie wieści o utonięciu Jamiego. Ale teraz… Przeszył mnie dreszcz radości, która odmalowała się zapewne na moim obliczu, bo państwo Bartramowie spojrzeli na mnie z lekkim zadziwieniem. Byli bliźniętami, choć nie bardzo do siebie podobnymi, często jednak ich twarze wyrażały jednakowe uczucia, jak właśnie w tej chwili. Z ledwością powstrzymałam się, aby nie ujawnić przed nimi moich myśli. Małymi łykami popijałam negus, czyli porto zmieszane z gorącą wodą, cukrem i przyprawami, a potem schłodzone do jakże przyjemnej w ten upał temperatury, gawędząc o zmianach w słynnych Ogrodach Bartrama. Stary pan Bartram planował je, pielęgnował i doglądał przez blisko pięćdziesiąt lat, a jego dzieci odziedziczyły po nim tę szlachetną pasję. – …regulację łożyska rzeki – mówiła z zapałem Sissy Bartram – i rozwinęliśmy dział roślin doniczkowych i sadzonek. Mnóstwo klientów pragnie mieć pnącza i kwiaty w donicach w salonach. Teraz jednak obawiamy się wojny… – Ucichła strapiona. – Całe to zamieszanie… Wojna bardzo szkodzi interesom! – To zależy od ich rodzaju – włączył się do rozmowy brat. – Prawdopodobnie odczujemy zwiększone zapotrzebowanie na zioła i rośliny lecznicze. – Ale skoro armia się wycofuje… – zaczęła z nadzieją Sissy Bartram, na co brat tylko pokręcił głową. – Nie czujesz, co się święci, Sissy? – spytał. – Nadchodzi zmiana. – Podniósł głowę, jakby zwęszył jej zapach w ciężkim powietrzu, a siostra położyła mu dłoń na ramieniu, nasłuchując dalekich odgłosów. – Nie wiedziałam, że jesteście kwakrami, panie Bartram – bąknęłam, żeby przerwać złowrogą ciszę. Oboje zamrugali i uśmiechnęli się do mnie. – Nasz ojciec został przed laty wyproszony ze zgromadzenia. Ale niektóre nawyki z dzieciństwa pozostały i czasem się nam przypominają. – Bartram wzruszył szczupłym ramieniem. – Jak widzę, ma pani ze sobą listę, lady Grey? Te słowa przywołały mnie raptownie do rzeczywistości i następną godzinę spędziliśmy na poszukiwaniu roślin i dyskusji o ich zaletach i wadach, a także przydatności do celów medycznych. Obejrzałam pokłady ziół schnących na szerokich blatach i półkach oraz wzięłam udział w ścinaniu świeżych pędów z licznych grządek. Zrozumiawszy, że niedługo mogę znaleźć się w Ridge, a także mając w pamięci uwagę Bartrama o możliwym wzroście zapotrzebowania na medykamenty ziołowe, zakupiłam znacznie więcej, niż planowałam, nie tylko uzupełniając zwykłe zapasy (dokupiłam na przykład na wszelki wypadek funt suszonych pędów chińskiej

sosny. No bo co niby miałam zrobić z tym człowiekiem?), lecz i poszerzając je o lobelię, korę drzewa chinowego, oman wielki oraz obiecane Denzellowi asafetidę i imbir. W końcu zabrakło mi miejsca w koszyku, więc Sissi Bartram zaproponowała, że zapakuje mi wszystko i przekaże przez jednego z ogrodników, który mieszkał w Filadelfii i wieczorem będzie wracał do domu. – Czy ma pani ochotę obejrzeć przed odjazdem łożysko rzeki? – spytała jeszcze, zerkając na niebo. – Nie wszystko jest skończone, ale i tak wygląda wspaniale, a o tej porze dnia jest tam cudownie chłodno. – Dziękuję, ale obawiam się, że… Chwileczkę, czy macie tam może strzałkę wodną? Zapomniałam umieścić ją na liście, ale gdyby była dostępna… – Ależ oczywiście! – wykrzyknęła z promiennym uśmiechem. – Całe mnóstwo! – Staliśmy w największej suszarni ziół, a promienie słońca przesączające się przez deski tworzyły na ścianach tańczące złotawe wzory. W powietrzu unosił się pyłek kwiatowy, na stole leżały rozliczne narzędzia ogrodnicze. – Czy chciałaby pani osobiście nakopać sobie strzałki wodnej? – spytała, podając mi drewniany rydel i tępo zakończony nóż. Roześmiałam się, zadowolona. Grzebanie w mule nie było szczytem marzeń przeciętnej kobiety, zwłaszcza odzianej w bladoniebieski muślin. Lecz Sissy Bartram doskonale mnie rozumiała. Od miesięcy nie miałam do czynienia z ziemią, więc natychmiast poczułam, że świerzbią mnie palce z niecierpliwości. Ścieżka wiodąca ku rzece była prześliczna, wysadzana brzozą karelską i wierzbami, rzucającymi migotliwe cienie na grządki nasturcji, azalii i morze ciemnozielonej rzeżuchy. Wyraźnie czułam, jak opada mi ciśnienie, gdy kroczyłyśmy nieśpiesznie, gawędząc o tym i owym. – Czy mogę się dowiedzieć od pani czegoś na temat kwakrów? – zagadnęłam. – Otóż mam kolegę, który razem z siostrą został wykluczony ze zgromadzenia, ponieważ zgłosił się na ochotnika do Armii Kontynentalnej jako lekarz. Skoro wspomniała pani o podobnym przypadku swojego ojca… Ciekawa jestem, jakie znaczenie ma sama przynależność do społeczności kwakrów. – O, sądzę, że to zależy od konkretnej osoby – odrzekła, śmiejąc się ku mojemu zaskoczeniu. – Ojciec został wykluczony za to, że negował boskość Jezusa Chrystusa, ale zupełnie się tym nie przejął i dalej uczestniczył w zgromadzeniach, nie uczyniło mu to żadnej różnicy. Uspokojona, pokiwałam głową. – Na czym polega małżeństwo kwakrów? – pytałam dalej. – Czy trzeba należeć do zgromadzenia, żeby wstąpić w związek? Sissy namyślała się przez chwilę, pomrukując pod nosem. – Małżeństwo kwakrów… to ich ceremonia. Nie ma przy niej kapłana ani mszy czy modlitwy. Dwoje młodych poślubia siebie, a to trochę co innego niż sakrament udzielany przez księdza czy kogoś w tym rodzaju. Musi się to jednak odbyć przy świadkach, to znaczy przy innych kwakrach – dodała i na jej czole ukazała się pionowa zmarszczka. – Przypuszczam, że może to napotkać poważne obiekcje, jeśli jedno lub oboje zainteresowani zostali wykluczeni ze zgromadzenia. – To bardzo ciekawe, dziękuję za objaśnienia. – Byłam ciekawa, jaki wpływ będzie to miało na małżeństwo Denzella i Dorothei, a jeszcze bardziej na związek Iana i Rachel. – Czy przyjaciel może się ożenić z osobą innego wyznania? – Tak, oczywiście. Chociaż obawiam się, że skutkiem tego będzie wykluczenie ze zgromadzenia – dodała z powątpiewaniem. – Mogą wszakże zostać uwzględnione szczególne

okoliczności. Wydaje mi się, że zgromadzenie wyłoniłoby specjalny komitet do zbadania sprawy. Na razie nie zamierzałam rozważać istnienia „szczególnych okoliczności”, więc tylko podziękowałam i wróciłam do rozmowy o roślinach. Sissy Bartram bynajmniej nie przesadziła z opisem – miałam przed sobą nieprzebrane ilości strzałki wodnej. Moje okrzyki zachwytu przyjęła z pobłażliwym uśmiechem, po czym pozwoliła mi zająć się kopaniem, zapewniwszy, że jeśli chcę, mogę sobie wziąć także kwiaty lotosu i kłącza tataraku. – I oczywiście rzeżuchę! – zawołała na odchodnym. – Ile tylko pani chce! Przewidująco przyniosła ze sobą parciany worek, na którym mogłam uklęknąć. Rozłożyłam go bardzo ostrożnie, żeby nie pognieść roślin, i starannie podwinęłam spódnicę. Chłodził mnie przyjemny wietrzyk, jaki wieje zawsze nad płynącą wodą. Westchnęłam z ukontentowaniem, napawając się rześkim powietrzem i samotnością. Towarzystwo roślin nieodmiennie przynosi ukojenie, zwłaszcza że dopiekła mi już bezustanna obecność ludzi, z którymi trzeba było uprzejmie konwersować, naradzać się, wydawać polecenia, perswadować, kłamać; miałam tego po dziurki w nosie. Dzwoniąca w uszach cisza, szmer strumienia i szelest liści były balsamem na moją znękaną duszę. Prawdę mówiąc, ów balsam był mi naprawdę potrzebny. Jamie, John, Hal, William, Ian, Denny Hunter i Benedict Arnold (nie mówiąc o kapitanie Richardsonie, generale Clintonie, Colensie i całej reszcie Armii Kontynentalnej) zaleźli mi mocno za skórę. Kopałam powoli, z przyjemnością wkładając ociekające wodą korzenie do koszyka i przekładając je warstwą rzeżuchy. Pot ściekał mi po twarzy i między piersiami, ale skupiona na pracy nie zwracałam na to uwagi. Wtapiałam się w otaczający mnie krajobraz, jednocząc oddech i mięśnie z wiatrem, ziemią i wodą. Z pobliskiej kępy drzew dochodziło głośne granie cykad, a nad głową zaczynały się zbierać chmary bzyczących komarów i muszek. Na szczęście były jedynie małym utrapieniem, kiedy siadały mi na nosie lub unosiły się zbyt blisko oczu; zapewne moja dwudziestowieczna krew nie była atrakcyjna dla osiemnastowiecznych owadów, więc mnie niemal nigdy nie gryzły, co było prawdziwym błogosławieństwem dla ogrodniczki. Pochłonięta pracą, straciłam poczucie czasu i przestrzeni, a kiedy moim oczom ukazała się para dużych zniszczonych buciorów, przez chwilę mrugałam niepewnie, jakby skądś wyskoczyła na mnie ropucha. A potem podniosłam wzrok. – O – wymamrotałam nieco bezmyślnie. – Jesteś! – wykrzyknęłam, porzucając nóż i gramoląc się z klęczek. Czułam, że zalewa mnie fala radosnej ulgi. – Gdzie się podziewałeś, do ciężkiej cholery? Przez twarz Jamiego przemknął uśmiech, ujął moje mokre i ubrudzone ziemią dłonie. Jego ręce były duże, ciepłe i silne. – Ostatnio przebywałem na wozie pełnym kapusty – odrzekł z jeszcze szerszym uśmiechem, omiatając mnie wzrokiem. – Pięknie wyglądasz, Angliszko. Prześlicznie. – A ty nie – odparowałam. Był brudny, wychudzony i ostatnimi czasy z pewnością się nie wysypiał. Ogolił się, ale wpadnięte policzki i cienie pod oczami nie robiły najlepszego wrażenia. – Co się z tobą działo? Otworzył usta, żeby odpowiedzieć, ale po namyśle zrezygnował. Puścił moje dłonie, odchrząknął, mamrocząc pod nosem, i wbił we mnie wzrok. Uśmiech znikł z jego twarzy. – Poszłaś do łóżka z Johnem Greyem, czy tak? Zamrugałam zaskoczona, po czym spojrzałam na niego groźnie. – Nie, tak bym tego nie określiła. Brwi Jamiego powędrowały w górę.

– Powiedział mi, że tak było. – Naprawdę tak powiedział? – spytałam zdziwiona. – Uhm. – Teraz to on groźnie zmarszczył brwi. – Oznajmił, że obcował z tobą cieleśnie. Dlaczego miałby kłamać? – Aha – mruknęłam. – Nie, to się zgadza. Obcowanie cielesne to sensowny opis tego, co się wydarzyło. – Ale… – Natomiast „pójście do łóżka”… To nie miało miejsca. Zaczęło się na toaletce, a skończyło, o ile pamiętam, na podłodze. – Oczy Jamiego rozszerzyły się na to, więc pośpieszyłam z objaśnieniem oczywistego nieporozumienia. – Można by odnieść wrażenie, że postanowiliśmy się ze sobą kochać, ale było całkiem inaczej. A może usiądziemy? – zaproponowałam, wskazując rzeźbioną ławkę, zanurzoną w morzu jaskrów. Odkąd się dowiedziałam, że Jamie żyje, ani razu nie pomyślałam o tamtej nocy, teraz jednak zaczynało mi świtać, że owo zdarzenie może mu się wydać istotne, a wyjaśnienie tego, co naprawdę zaszło, może wcale nie być takie proste. Sztywno skinął głową i ruszył do ławki. Podreptałam za nim i spostrzegłam nieprawidłowy układ barków. – Czy dolega ci kręgosłup? – zapytałam, widząc, jak ostrożnie siada. – Słucham, co właściwie zaszło? – odpowiedział pytaniem, ignorując moją troskę. Mówił uprzejmie, choć z wyraźnie powściąganą irytacją. Odetchnęłam głęboko i wypuściłam powietrze, czyniąc bezradny gest rękoma. Jamie warknął. Spojrzałam na niego przestraszona, bo jeszcze nigdy nie słyszałam takiego odgłosu, przynajmniej skierowanego do mnie. Najwyraźniej ta sprawa była dlań bardzo istotna. – Ee… – zaczęłam ostrożnie, siadając przy nim. – Co dokładnie powiedział ci John? Pomijając obcowanie cielesne… – Życzył sobie zginąć z mojej ręki. A jeśli i ty mi powiesz, że wolisz zginąć niż wyznać mi prawdę, to ostrzegam, że nie ręczę za siebie…! Zerknęłam na niego ukradkiem. Zdawał się panować nad sobą, choć cała jego postawa zdradzała niezwykłe napięcie. – Hm… Pamiętam, jak to się zaczęło… – Słucham – warknął, nie kryjąc zniecierpliwienia. – Siedziałam w swoim pokoju, popijając śliwowicę i szukając usprawiedliwienia dla samobójstwa, jeśli już musisz wiedzieć – odrzekłam ostrym tonem. Popatrzyłam na niego, spodziewając się komentarza, lecz tylko machnął ręką, zachęcając mnie do kontynuowania opowieści. – Zabrakło mi alkoholu, więc zaczęłam się zastanawiać, czy mam zejść na dół po więcej, narażając się, że spadnę ze schodów, czy też wypiłam już dość, aby zagłuszyć wyrzuty sumienia z powodu wypicia butelki laudanum. Na to wszedł John. – Przełknęłam, czując nagle podobną suchość w ustach jak tamtej nocy. – Mówił, że piliście – mruknął Jamie. – I to dużo. Wydawał się prawie tak pijany jak ja, tyle że trzymał się jeszcze na nogach. – Widziałam bladą jak kreda twarz Johna, w której tylko oczy gorzały chorym blaskiem, czerwone i napuchnięte. Biła z nich piekielna udręka. – Wyglądał jak ktoś, kto za chwilę skoczy w przepaść – powiedziałam cicho, wpatrując się w dłonie złożone na kolanach. – W ręku trzymał pełną karafkę. Postawił ją na stole, spojrzał na mnie spode łba i wymamrotał: „Nie będę dziś rozpaczać po nim samotnie”. – Zadrżałam na to żywe wspomnienie. – Co było potem?

– I nie rozpaczał samotnie – odparłam ostro. – Poprosiłam, żeby usiadł, więc usłuchał i nalał nam obojgu, wypiliśmy, nie pamiętam już, co mówiliśmy, ale wiem, że rozmawialiśmy o tobie. Nagle John wstał, więc ja też wstałam. Nie mogłam znieść tego, że zostanę sama, ani tego, że on miałby być sam, więc rzuciłam mu się w ramiona, ponieważ bardzo potrzebowałam wtedy czyjegoś dotyku. – A on, rozumiem, nie miał nic przeciw temu. Sarkazm w jego tonie był na tyle wyraźny, że się zaczerwieniłam, nie z zakłopotania wszakże, lecz ze złości. – Pieprzył cię? Przyglądałam mu się badawczo przez dobrą minutę. Naprawdę chciał to wiedzieć. – Ty cholerny sukinsynu – wycedziłam z mieszaniną zdziwienia i złości. Wtem przyszła mi do głowy pewna myśl. – Powiedziałeś, że John chciał zginąć z twojej ręki. Nie zabiłeś go jednak, prawda? Przytrzymał mnie wzrokiem, tak pewnym, jakby do mnie celował. – Miałabyś mi za złe, gdybym go zabił? – spytał cicho. – Tak, jakżeby inaczej, do cholery – wypaliłam. – Ale nie zrobiłeś tego, wiem, że nie zrobiłeś. – Nieprawda – odparł jeszcze ciszej. – Nie wiesz tego… Pomimo przekonania, że Jamie blefuje, poczułam, jak jeżą mi się włoski na rękach. – Byłbym w prawie – powiedział Jamie. – Wcale nie – zaprzeczyłam gorąco. – Nie miałeś już żadnych praw. Byłeś martwy, do diabła. – Mimo że byłam zła, przy słowie „martwy” głos mi się załamał, a twarz Jamiego natychmiast się zmieniła. – No co? – spytałam wojowniczo, umykając spojrzeniem. – Spodziewałeś się, że nic to dla mnie nie znaczy? – Nie – odparł, ujmując mnie za rękę. – Ale nie wiedziałem, że znaczy aż tyle. – Głos też mu się zmienił, a kiedy znowu na niego spojrzałam, zobaczyłam w jego oczach łzy. Z jękiem rzuciłam mu się w ramiona i objęłam go mocno, łkając ze wzruszenia. Jamie obejmował mnie czule, chuchając mi ciepłym oddechem w czubek głowy, a kiedy wreszcie przestałam płakać, odsunął mnie nieco od siebie i ujął moją twarz w obie dłonie. – Pokochałem cię w chwili, gdy cię ujrzałem, Angliszko – szepnął, przytrzymując mnie wzrokiem. – Zawsze będę cię kochał. Nie ma znaczenia, czy prześpisz się z całą brytyjską armią… Nie, chyba jednak przesadziłem – poprawił się. – Miałoby to znaczenie, ale i tak nie przestałbym cię kochać. Pociągnęłam żałośnie nosem, na co Jamie wyjął z rękawa chusteczkę i podał mi ją. Biały batyst był nieco wytarty, w rogu, niezbyt wprawnie wyhaftowany niebieską nitką, widniał inicjał „P”. Nie miałam pojęcia, skąd ją wytrzasnął, ale wolałam nie pytać. Ławeczka była mała, kolano Jamiego tuż przy moim. Nie dotykał mnie jednak i czułam coraz szybsze bicie serca. Wyznanie, że mnie kocha, było szczere, co wszakże nie znaczyło, że od tej chwili wszystko potoczy się gładko i przyjemnie. – Odniosłem wrażenie, że John mi o wszystkim powiedział, ponieważ był pewien, że ty mi powiesz – zaczął Jamie ostrożnie. – I słusznie – odrzekłam, wycierając oczy i nos. – Choć najpewniej zaczekałabym, aż wrócisz do domu, weźmiesz gorącą kąpiel i zjesz porządną kolację. Jedno wiem o mężczyznach, nie wyznaje im się takich rzeczy na pusty żołądek. Właśnie, kiedy ostatnio jadłeś? – Dzisiaj rano. Smażone kiełbaski. Nie zmieniaj tematu. – Mówił z pozoru obojętnie, ale głos miał nabrzmiały wzruszeniem. Przypominał mi garnek z gotującym się mlekiem; jeszcze chwila, a wykipi i zaleje kuchenkę. – Wiele rozumiem, ale chcę, muszę wiedzieć, co między

wami zaszło. – Rozumiesz? – powtórzyłam zaskoczona. Miałam nadzieję, że tak będzie, ale zachowanie Jamiego przeczyło słowom. Ręce zaczęły mi się pocić i wytarłam je w spódnicę, nie przejmując się plamami błota. – Nie podoba mi się to – wyjaśnił – niemniej jednak rozumiem. – Naprawdę? – Tak – odrzekł z mocą. – Oboje byliście pewni, że nie żyję. I pamiętam, jaka jesteś, kiedy się upijesz, Angliszko. Uderzyłam go w twarz, tak szybko i mocno, że nie zdążył się uchylić i rzuciło nim w tył. – Ty… ty… – jąkałam, nie mogąc znaleźć dostatecznie mocnego określenia na wyrażenie miotających mną uczuć. – Jak śmiesz, do jasnej cholery! Pomacał ostrożnie czerwieniejący policzek. Kąciki ust zadrgały. – Ja… ee… niezupełnie to miałem na myśli, Angliszko – wystękał. – I czy to nie ja jestem tutaj stroną poszkodowaną? – Nie, do diabła, nie jesteś! – odwarknęłam. – Wyjeżdżasz i… i toniesz sobie, zostawiasz mnie samą pośród żołnierzy i… i szpiegów, z dziećmi – ty i Fergus, niezłe z was gałgany! Zostawiliście mnie i Marsali na… na… – Nie mogłam dalej mówić przez ściśnięte gardło. Prędzej jednak zginę, niż się przed nim rozpłaczę, Jamie nigdy więcej nie ujrzy moich łez. Delikatnie wziął mnie za rękę. Nie protestowałam i pozwoliłam mu przyciągnąć się bliżej, tak blisko, że widziałam cień zarostu na brodzie, czułam woń kurzu i zastarzałego potu na ubraniu, żar bijący z rozgrzanego ciała. Siedziałam, drżąc i usiłując coś bąkać. Jamie nie zwracał na to uwagi, gładząc wierzch mojej dłoni gruzłowatym kciukiem. – Nie zamierzałem wcale sugerować, że jesteś pijaczką, Angliszko – rzekł pojednawczym tonem. – Idzie mi o to, że myślisz ciałem, Claire, zawsze tak było. Z najwyższym trudem znalazłam odpowiednie słowa. – Czyli jestem… jestem… Za kogo mnie uważasz? Kobietę rozwiązłą? Ladacznicę? Kokotę? I jeszcze wydaje ci się, że to lepsze niż pijaczka?! Jamie parsknął rozbawiony. Szarpnęłam rękę, ale jej nie wypuścił. – Wyraziłem się tak, bo tak uważam, Angliszko – oznajmił, przytrzymując mnie, bo zamierzałam wstać. – Myślisz ciałem. Właśnie dlatego jesteś zdolnym chirurgiem, prawda? Musiałam przyznać, że to wnikliwa obserwacja. – Być może – odrzekłam sztywno, nie patrząc mu w oczy. – Ale wątpię, czy akurat to miałeś na myśli. – Nie, niezupełnie. – W jego głosie znów pobrzmiewały ostrzejsze nuty, ja jednak nadal unikałam jego wzroku. – Posłuchaj mnie uważnie. Siedziałam nadąsana, świetnie wiedząc, że Jamie jest o wiele bardziej uparty niż ja i nie zrezygnuje. Wysłucham, co ma do powiedzenia – i powiem mu to, co chce usłyszeć – bez względu na to, czy mi się to podoba, czy nie. – Słucham – powiedziałam. Westchnął cicho i nieco się rozluźnił, ale nie puścił mojej ręki. – Miałem cię w swoim łóżku co najmniej tysiąc razy, Angliszko – rzekł łagodnie. – Czy sądzisz, że cię nie obserwowałem? – Raczej dwa albo trzy tysiące – uściśliłam dla porządku. – No właśnie. Więc wiem, jaka jesteś w łóżku. I wiem, aż za dobrze – dodał, krzywiąc się, jakby napił się octu – jak prawdopodobnie się to odbyło. – Niczego nie wiesz – mruknęłam z czułością.

Wymamrotał coś niezrozumiale, wyraźnie się wahając. – Owszem, wiem – powiedział ostrożnie. – Kiedy cię straciłem, po bitwie pod Culloden… Wiedziałem, że nie umarłaś, ale to tylko pogarszało sprawę, gdyby mnie kto pytał… Niecierpliwie ponagliłam go, żeby mówił dalej. – Mówiłem ci o Mary MacNab, prawda? Jak przyszła do mnie wtedy, w jaskini? – Kilkanaście lat po fakcie – odparłam zimno. – Ale owszem, w końcu mi o tym powiedziałeś. – Spiorunowałam go wzrokiem. – Nie miałam ci tego za złe ani nie żądałam intymnych szczegółów. – Zgadza się – przyznał i potarł kciukiem garbek nosa. – Być może nie byłaś zazdrosna, ale ja jestem. – Zawahał się i dorzucił: – Powiem ci, jak wtedy było… Gdybyś chciała wiedzieć. Przygryzłam dolną wargę. Chciałam wiedzieć czy nie? Jeśli nie – czego zresztą nie byłam wcale pewna – to czy Jamie przyjmie to za dowód, że mi na nim nie zależy? Nie chciałam nieporozumień. – Powiedz mi – mruknęłam – jak wtedy było. – Czy podjęłam słuszną decyzję? Odwrócił ode mnie spojrzenie i przełknął ślinę. – Była czułość… – szepnął. – I wielki smutek. – Smutek – zawtórowałam. – Jak to? Jamie wpatrywał się w buczącego nisko trzmiela, przelatującego od kwiatu do kwiatu w poszukiwaniu nektaru. – Każde z nas opłakiwało własną stratę – wyjaśnił z namysłem. – Powiedziała, że chce uczynić cię dla mnie żywą, dać mi możliwość wyobrażania sobie, że jestem z tobą… Bo chyba o to jej chodziło. – Ale się nie udało? – spytałam domyślnie. – Nie. – Spojrzał mi prosto w oczy, przeszył mnie wzrokiem jak lancą. – Z nikim nie może być tak jak z tobą. Nie zabrzmiało to jak komplement, lecz raczej jak płaska konstatacja, zabarwiona lekką niechęcią. Wzruszyłam ramionami. Nie miałam na to odpowiedzi. – Co dalej? Jamie westchnął i spojrzał na swe splecione dłonie. Palcami lewej ręki ściskał palce prawej, jakby chciał sobie przypomnieć ten, którego brakowało. – Milczeliśmy – ciągnął. – Kiedy zaczęliśmy… żadne z nas się więcej nie odezwało. Zamknął oczy, mnie zaś zastanowiło, jaki obraz mu się ukazał. Ciekawość była w tej chwili jedynym uczuciem, zmieszanym być może ze współczuciem dla nich obojga. Widziałam jaskinię, w której się kochali, grobowiec z zimnego granitu, i zdałam sobie sprawę, jak rozpaczliwa była wtedy sytuacja w Highlands. Obietnica ludzkiego ciepła wystarczyła… „Każde z nas opłakiwało własną stratę” – powiedział. – Był tylko ten jeden raz. Nie trwało to długo, bo… – Urwał, a jego policzki powlekł lekki rumieniec. – Ale bardzo tego wtedy potrzebowałem. Po wszystkim objęła mnie, a ja… potrzebowałem tego nawet bardziej. Zasnąłem w jej objęciach, a kiedy się obudziłem, już jej przy mnie nie było. Lecz pozostało ze mną jej ciepło. I to na długo – dodał szeptem. Dopiero wtedy poczułam niespodziewanie ukłucie zazdrości i wyprostowałam się, zaciskając dłonie, by je stłumić. Jamie to wyczuł i odwrócił do mnie głowę. Wiedziałam, że przyszła moja kolej. – A jak było z tobą? – spytał bez ogródek, patrząc mi prosto w oczy. – Bez czułości – odparłam oschłym tonem – i bez uczucia smutku. Powinno być inaczej. Kiedy przyszedł do mnie i powiedział, że nie będzie opłakiwać cię samotnie, najpierw

rozmawialiśmy, a potem wstałam i podeszłam do niego, spodziewając się… sama nie wiem czego. Świadomie o tym nie myślałam. – Nie? – Ton Jamiego także stał się oschły. – Byłaś całkiem pijana, tak? – Owszem, tak samo jak on. – Wiedziałam, co Jamie myśli, wcale nie starał się tego ukryć, i nagle przypomniałam sobie, jak siedzieliśmy kiedyś w kącie tawerny w Cross Creek, a on ujął moją twarz w obie dłonie i pocałował mnie mocno w usta, przekazując mi słodycz wina. Zerwałam się i walnęłam pięścią w ławkę. – Tak, Jamie, byłam pijana jak bela! – krzyknęłam z gniewem. – Upijałam się codziennie od dnia, w którym doszła mnie wieść o twojej śmierci. Bardzo powoli wciągnął powietrze, skupiając wzrok na dłoniach opartych na kolanach, i równie powoli je wypuścił. – I co od niego dostałaś? – Coś, co mogłam uderzyć – odparłam. – Przynajmniej na początek. Popatrzył na mnie zdziwiony. – Uderzyłaś go? – Nie, uderzyłam ciebie – warknęłam. Mimowolnie zacisnęłam pięść. Dobrze pamiętałam tamten pierwszy cios, ślepy, zamaszysty cios w zaskoczone ciało, w który włożyłam całą moc swojej żałoby. Skurcz, jęk i uderzenie w odpowiedzi, którego siła cisnęła mnie na toaletkę. Natychmiast przygniotło mnie ciężkie ciało mężczyzny, który unieruchomił mi nadgarstki, nie przejmując się moim wrzaskiem. Nie pamiętałam, co wydarzyło się potem, czy też raczej byłam w stanie przypomnieć sobie tylko poszczególne nieuporządkowane obrazy. „Wszystko było zamazane”, mówi się czasem. Rzecz w tym, że nie da się opisać tego doświadczenia osobie z zewnątrz. – Mary MacNab – powiedziałam. – Mówisz, że obdarzyła cię czułością. Pewnie istnieje słowo opisujące to, co otrzymałam od Johna, ale jeszcze go nie znalazłam. – Jak jednym słowem podsumować to, co się wówczas wydarzyło? – Przemoc – ciągnęłam. – Na pewno w tym była. – Jamie zesztywniał i spojrzał na mnie z ukosa. Wiedziałam, co mu chodzi po głowie, i zaprzeczyłam. – Nie to. Byłam kompletnie otępiała, rozmyślnie popadałam w otępienie, bo nie mogłam znieść żadnych uczuć. On mógł, miał więcej odwagi. I sprawił, że ja także poczułam. Właśnie dlatego go uderzyłam. John zerwał ze mnie zasłonę zaprzeczania, otoczkę drobnych codziennych czynności, których nieodzowność pozwalała mi funkcjonować. Jego obecność zerwała bandaże żałoby i obnażyła to, co znajdowało się pod nimi: mnie samą, krwawiącą od niezagojonych ran. Gorące, wilgotne powietrze dławiło mnie w krtani, powodowało swędzenie skóry. Poczułam, że znalazłam właściwe słowo. – Oczyszczenie – powiedziałam nagle. – Pod skorupą odrętwienia krwawiłam, byłam odarta ze skóry do żywego mięsa. Oczyszczasz ranę… Najpierw musisz zatrzymać krwawienie. Inaczej – pacjent umrze. On zatrzymał krwawienie. Uczynił to, nakładając na moją krwawiącą ranę własny żal, własną wściekłość. Dwie złączone ze sobą śmiertelne rany, krew nadal płynie, ale nienadaremnie, wsącza się w drugie ciało, a tamta krew w moje, gorąca jak ogień, niechciana, lecz dająca życie. Jamie mruknął coś po gaelicku. Niewiele zrozumiałam. Siedział ze zwieszoną głową, podparty na łokciach, i ciężko oddychał. Po chwili usiadłam przy nim. Cykady zaśpiewały głośniej, tłumiąc szum wody, szelest liści i mój przyśpieszony oddech. – Niech go szlag – sapnął Jamie i usiadł wyprostowany. Był smutny, zły – ale nie na mnie.

– Z Johnem wszystko w porządku, prawda? – spytałam niepewnie. Ku mojemu zaskoczeniu Jamie się skrzywił, co mnie zaniepokoiło. – Ano tak… Chyba tak – odparł z nutą wątpliwości, a mój niepokój raptownie wzrósł. – Co mu zrobiłeś, do stu piorunów?! – wykrzyknęłam. – Walnąłem go – odparł po chwili ponurego milczenia. – Dwa razy. – Odwrócił wzrok. – Dwa razy? – powtórzyłam jak echo. – Czy John się z tobą bił? – Nie – brzmiała odpowiedź. Omiotłam go bacznym spojrzeniem. Ochłonęłam na tyle, by spostrzec, że Jamie był… Speszony? Zaniepokojony? – Dlaczego go uderzyłeś? – chciałam wiedzieć; starałam się mówić łagodnie i z zaciekawieniem, pilnując się, by nie oskarżać. Niezbyt mi się udało, bo Jamie drgnął raptownie jak niedźwiedź, którego osa użądliła w zadek. – Dlaczego? Śmiesz mnie pytać dlaczego? – A czemu nie?! – krzyknęłam, porzucając łagodny ton. – Co takiego zrobił, że go uderzyłeś, i to dwa razy? Zamruczał niewyraźnie, jednak już dawno temu przyrzekł mi całkowitą szczerość i jeszcze nigdy nie złamał przyrzeczenia. Spojrzał mi prosto w oczy. – Pierwszy cios to sprawa między nami; już dawno mu się należało. – Chcesz powiedzieć, że skorzystałeś z nadarzającej się okazji? – spytałam z niedowierzaniem. Wolałam nie dociekać, co znaczyły słowa „to sprawa między nami”. – Nie mogłem się powstrzymać – przyznał Jamie. – Powiedział coś takiego, że musiałem go walnąć. Nie odezwałam się, tylko demonstracyjnie westchnęłam. Zapanowało przedłużające się milczenie, nabrzmiałe od niewypowiedzianych nadziei i oczekiwań, przerywane jedynie przez monotonny szum rzeki. – Powiedział, że nie kochaliście się ze sobą – mruknął Jamie ze wzrokiem wbitym w ziemię. – Bo tak było – przyznałam. – Już ci mówiłam. Oboje… Och! – Och – przedrzeźnił mnie złośliwie. – Oboje pieprzyliście się ze mną, tak powiedział. – Rozumiem – wymamrotałam. – No tak. Hm… Można to tak określić. – Nerwowo potarłam garbek nosa. – Rozumiem – powtórzyłam, bo tak właśnie było. – Jamiego i Johna łączyła długoletnia przyjaźń, a jednym z jej najmocniejszych filarów było, jak wiedziałam, bezwzględne unikanie jakichkolwiek wzmianek na temat pociągu seksualnego, jaki John czuł do przyjaciela. Jeżeli John niefrasobliwie skruszył ów filar, to… – A drugi raz? – spytałam, woląc stać na bezpieczniejszym gruncie. – Chodziło mi o ciebie – odrzekł już spokojniej. – Pochlebia mi to – oznajmiłam sucho. – Ale niepotrzebnie się wysilałeś. – Teraz to wiem – powiedział, czerwieniąc się. – Ale zdążyłem już wpaść we wściekłość i nie umiałem się powstrzymać. Ifrinn – zaklął i chwyciwszy nóż ogrodniczy, z impetem wbił go w ławkę. Zamknął oczy, zacisnął wargi i postukiwał palcami prawej ręki w muskularne udo. Nie czynił tak, odkąd amputowałam mu resztę odmrożonego czwartego palca, i widząc to teraz, poczułam zaniepokojenie. Po raz pierwszy dotarła do mnie złożoność całej sytuacji. – Powiedz mi – poprosiłam półgłosem – o czym teraz myślisz. – O Johnie Greyu. O Helwater. – Odetchnął głęboko i otworzył oczy, ale na mnie nie spojrzał. – Jakoś dałem radę. Czułem się odrętwiały, tak jak mówiłaś. Pewnie też bym się upijał, gdybym mógł sobie na to pozwolić. – Zwinął prawą dłoń w pięść, po czym spojrzał na nią ze

zdziwieniem; przez trzydzieści lat nie był w stanie tego zrobić. Położył rękę płasko na udzie. – Dałem radę – powtórzył. – Ale potem zdarzyło się to z Genevą… Mówiłem ci, jak to było, prawda? – Tak. – Potem doszedł William. Kiedy Geneva umarła, i to z mojej winy, był to dla mnie cios prosto w serce, a potem jeszcze William… – Sapnął jak miech kowalski. – Ten dzieciak mnie rozwalił, Angliszko. Wypruł mi flaki na wierzch. Podałam mu rękę i spletliśmy palce. – A ten przeklęty angielski sodomita mnie zabandażował – ciągnął niemal szeptem. – Tą swoją przyjaźnią. – Milczał chwilę i dodał gwałtownie: – Nie, nie zabiłem go. Nie wiem, czy się z tego cieszyć, czy nie, ale nie zrobiłem tego. Wydałam westchnienie ulgi i przytuliłam się do niego. – Wiem. I bardzo się cieszę. Na horyzoncie pojawiły się stalowoszare chmury i ciągnęły znad rzeki, pomrukując głuchymi grzmotami. Wciągnęłam w nozdrza ożywczy haust ozonu, a potem jeszcze jeden, tym razem zapachu Jamiego. Jego podstawę tworzyła zwierzęca woń piżma, zresztą całkiem apetyczna, a dalej wyczułam niezwykły bukiet: silny, gorzkawy zapach kapusty i kiełbasy, i… tak, musztardy z dodatkiem czegoś wyjątkowo ostrego. Powąchałam jeszcze raz, powstrzymując chęć polizania skóry Jamiego. – Pachniesz… – Jak duży talerz choucroute garnie – dokończył za mnie, krzywiąc się lekko. – Poczekaj, zaraz się wykąpię. – Uczynił ruch, jakby chciał wstać i wskoczyć do rzeki, więc przytrzymałam go za ramię. Przyglądał mi się przez chwilę, po czym westchnął i przyciągnął mnie do siebie. Nie opierałam się wcale. Omdlewającym ruchem objęłam go za szyję, czując, jak ogarnia mnie bezbrzeżna ulga. Trwaliśmy tak nieruchomo. Z przyjemnością zostałabym w tej pozycji już na zawsze, wdychając swoistą, zalatującą lekko kapustą woń jego ciała i nasłuchując głuchych uderzeń serca. Wszystko to, cośmy sobie powiedzieli – oraz to, co nam się przydarzyło – unosiło się wokół nas niczym chmura kłopotów, wypuszczona z puszki Pandory, w tej chwili jednak byliśmy tylko my. Jamie przerwał ten bezruch, głaszcząc mnie lekko po głowie. Odchrząknął i poprawił się na ławce, prostując plecy, więc niechętnie wypuściłam go z objęć i położyłam mu rękę na udzie. – Chciałbym coś powiedzieć – oświadczył takim tonem, jakby zeznawał przed sądem. Kiedy mnie obejmował, moje serce z wolna się uspokoiło, teraz jednak zatrzepotało jak spłoszony ptak. – Co takiego? – spytałam z tak jawną niechęcią, że Jamie parsknął stłumionym śmiechem. Odzyskałam zdolność oddychania. Ujął mnie za rękę i spojrzał mi prosto w oczy. – Nie będę udawał, że mnie to nie obeszło, bo tak nie jest. Nie twierdzę też, że jeszcze do tego nie wrócę, bo zapewne tak będzie. Chcę jednak powiedzieć, że nic na tym ani następnym świecie nie jest w stanie odebrać mi ciebie – ani mnie tobie. – Uniósł pytająco brew. – A może się z tym nie zgadzasz? – Ależ zgadzam się – zapewniłam gorliwie. Jamie odetchnął i rozluźnił napięte ramiona. – To dobrze, bo gdyby było inaczej, znalazłabyś się w poważnych tarapatach. Jeszcze tylko jedno pytanie – dodał. – Czy jesteś moją żoną? – Oczywiście – odrzekłam, nie kryjąc zdziwienia. – Jak mogłabym nie być? Twarz mu się zmieniła, odetchnął z ulgą i chwycił mnie w objęcia. Ja także go

przytuliłam, bardzo mocno i, osłabli z ukojenia, uklękliśmy na świeżej ziemi, złączeni jak jedno ciało, zakorzenieni jak drzewo, rozgałęzione i oprószone listowiem, ale wyrastające z jednego solidnego pnia. Spadły pierwsze krople deszczu. Twarz Jamiego była teraz gładka, wolna od niepokoju, oczy czyste, błękitne. – Czy jest tu gdzieś łóżko? Chcę zlec przy tobie nagi. W pełni podzielałam to pragnienie, tyle że chwilowo nie znałam odpowiedzi na to proste pytanie. Nie mogliśmy, rzecz jasna, udać się do domu Johna, a przynajmniej nie w celu położenia się razem do łoża. Zgoda, John nie miałby pewnie nic przeciwko temu, co jednak powiedziałaby pani Figg, ujrzawszy mnie wchodzącą do domu w towarzystwie rosłego Szkota i udającą się z nim prosto do sypialni… A przecież była tam także i Jenny… Z drugiej wszakże strony, chociaż podzielałam zapały Jamiego, to skutecznie studziła mnie myśl, że w każdej chwili mogliby nam przeszkodzić Bartramowie, pszczoły albo deszcz. – Może w gospodzie? – zaproponowałam. – A czy znajdzie się taka, gdzie by cię nie znali? Przyzwoita, a nie żadna nora? Myślałam intensywnie, marszcząc czoło. Nie w King’s Arms, to absolutnie wykluczone. Poza tym… Znałam jedynie dwa lub trzy przybytki, w których Marsali kupowała piwo lub chleb, gdzie bez wątpienia zostałabym rozpoznana jako lady Grey. Jamie także powinien unikać rozgłosu. Jego rzekoma śmierć w morskich odmętach i moje małżeństwo z Johnem odbiły się szerokim echem, gdyby więc raptem zmartwychwstały pułkownik Fraser pojawił się w mieście, pragnąc odzyskać prawowitą żonę, plotkom nie byłoby końca, a wycofanie się armii brytyjskiej zeszłoby na dalszy plan. Przemknęło mi przez głowę pewne wspomnienie – wieczór naszego ślubu, którego świadkiem był tłum pijanych w sztok szkockich górali. Wolałam nie powtarzać tamtego doświadczenia. Przeniosłam wzrok na leniwie płynącą rzekę, zastanawiając się nad możliwością skorzystania z cienia rozrosłych krzewów, ale było już późne, chmurne popołudnie, a pod osłoną listowia bzyczały chmary głodnych komarów i muszek. Wtem Jamie zerwał się i wziął mnie na ręce. – Znajdę jakieś miejsce. Kopniakiem otworzył drewniane drzwi do nowej szopy garncarza; rozległo się głuche łupnięcie. Otoczyła nas ciemność, poprzetykana błyskami światła, i silny zapach nagrzanych od słońca desek, ziemi, wody, mokrej gliny i roślin. – Jak to, tutaj? Było jasne, że nie szukał odosobnienia z powodu chęci zadawania dalszych pytań, dyskusji czy pretensji, moje pytanie było więc retoryczne. Jamie postawił mnie na podłodze, obrócił i zaczął rozsupływać wstążki gorsetu. Zadrżałam od jego ciepłego oddechu na moim karku. – Czy… – przemówiłam, ale stanowczo mnie uciszył. Umilkłam. Usłyszałam wtedy to, co on: pogrążonych w rozmowie Bartramów. Ich głosy dochodziły z daleka, zdawało mi się, że z ganku po drugiej stronie domu, osłoniętego gęstym cisowym żywopłotem. – Nie sądzę, by mogli nas słyszeć – powiedziałam, ściszając jednak głos. – Dość gadania – odszepnął Jamie i nachyliwszy się, delikatnie ugryzł mnie w kark. – Ciii – powtórzył łagodniej. Nic nie mówiłam, a dźwięk, jaki wydawałam, mógłby co najwyżej przyciągnąć uwagę przelatującego mimo nietoperza. Zaciskając wargi, wypuściłam powietrze nosem i usłyszałam, że zachichotał.

Gorset został poluzowany, poczułam chłodny podmuch przenikający przez mokry muślin koszuli. Jamie jedną ręką szarpał troczki halek, drugą ujął ciężką, uwolnioną pierś, masując kciukiem twardą jak kamyk brodawkę. Jęknęłam przez zaciśnięte zęby. Wkrótce obficie marszczone halki z głośnym szelestem opadły mi do stóp, a wtedy przed oczami pojawiła mi się straszliwa wizja: młody pan Bartram przypomina sobie nagle o konieczności zasadzenia nowej partii rozmarynu. Szok może by go nie zabił, ale… – Jak mam wisieć, to niech przynajmniej wiem, za co. – Jamie najwyraźniej odgadł moje myśli, gdy odwróciwszy się do niego, zasłaniałam swoje intymności gestem Wenus Botticellego. – Bądźmy więc nadzy. Uśmiechając się szeroko, zdjął powalaną ziemią koszulę – kurtkę zrzucił zaraz po tym, jak postawił mnie na podłodze – a następnie spodnie, nie rozpinając ich. Był tak chudy, że ledwie trzymały mu się na sterczących kościach biodrowych. Kiedy się schylił, żeby ściągnąć pończochy, ujrzałam linie żeber rysujące się przez skórę. Wyprostował się, a ja położyłam mu dłoń na piersi – wilgotnej i ciepłej; pod moim dotykiem wystąpiła na niej gęsia skórka. Buchał od niego intensywny zapach żądzy, tłumiąc otaczające nas zapachy płodów rolnych. – Nie tak szybko – wyszeptałam. Zadał po szkocku niezrozumiałe pytanie i wyciągnął do mnie ręce, a ja wbiłam palce w jego umięśniony tors. – Najpierw mnie pocałuj. Przyłożył usta do mojego ucha, a rękami objął pośladki. – Jak ci się zdaje, czy możesz stawiać jakieś wymagania? – szepnął, miętosząc je niemal boleśnie. W jego tonie był lekki przytyk. – A jakże, czemu nie? – odparowałam śmiało i przeniosłam ręce niżej. Staliśmy oko w oko, przytuleni ciasno, nasze oddechy się mieszały, nawet w półmroku mogliśmy nawzajem dostrzec najlżejszą zmianę w wyrazie naszych twarzy. Pod rozbawieniem dojrzałam powagę, pod zuchwałością niepewność. – Jestem twoją żoną – powtórzyłam, muskając ustami jego szyję. – Wiem – odrzekł bardzo cicho i pocałował mnie. Lekko. Potem zamknął oczy i jął wodzić wargami po mojej twarzy, nie tyle całując, ile rozpoznając zarysy policzków, łuków brwiowych i podbródka, delikatną skórę za uszami, starając się dotrzeć głębiej, aż do krwi i kości, do serca, które biło w moim wnętrzu. Z jękiem poszukałam jego ust, przyciskając się do niego całym ciałem, chłodnym i wilgotnym jak jego, czując na łonie twardość penisa w pełnym wzwodzie. Porastające tors szorstkie włosy łaskotały mnie w piersi. Jamie nie pozwolił mi się jednak pocałować. Odchylając mi głowę do tyłu, jak ślepiec wodził palcami po mojej twarzy. Z głuchym łupnięciem uderzyłam o drewniany stół. Taca maleńkich doniczek z sadzonkami zabrzęczała alarmująco, pachnące przenikliwie listki bazylii zadrżały. Jamie odsunął tacę i posadził mnie na blacie. – Muszę cię mieć – wycharczał. – Teraz. Bardzo szybko przestałam się martwić o ewentualne drzazgi. Otoczyłam go nogami w pasie, a on popchnął mnie lekko i położył na stole, po czym nachylił się nade mną, opierając dłonie o blat. Z jego warg wydarł się gardłowy jęk. Powoli poruszył się we mnie i teraz ja jęknęłam. Padał coraz rzęsistszy deszcz, tłumiąc nasze dyszenie i jęki. Ochłodziło się znacznie, więc miałam wrażenie, że ze śliskich, rozgrzanych ciał unosi się para. Jamie poruszał się powoli, z namysłem; wyprężyłam się na znak, że winien przyśpieszyć. Złapał mnie za ramiona, nachylił się

jeszcze niżej i musnął mnie wargami w szyję, ledwie się poruszając. – Nie zrobię tego – szepnął, nie poruszając się, choć wiłam się pod nim, chcąc go skłonić do działania, którego pragnęłam. – Czego nie zrobisz? – wysapałam. – Nie ukarzę cię za to – powiedział tak cicho, że ledwie zrozumiałam. – Nie zrobię tego, słyszysz? – Wcale nie chcę, żebyś mnie karał, ty draniu – stęknęłam, usiłując się wyrwać z żelaznego uścisku jego rąk. – Chcę… Dobry Boże, przecie wiesz, czego chcę! – Ano, wiem. – Ręka puściła ramię i powędrowała tam, gdzie złączyły się nasze mokre, śliskie od śluzu ciała. Pisnęłam i rozłożyłam szerzej kolana. Jamie wysunął się ze mnie, po czym wrócił mocnym pchnięciem, wyrywając ze mnie okrzyk ulgi. – Zaproś mnie do swego łoża – wysapał bez tchu, ściskając mnie za ramiona – a przyjdę z ochotą. Zresztą przyszedłbym i bez zaproszenia. Ale pamiętaj, Angliszko – jestem twoim mężczyzną. Służę ci, jak mogę. – Zrób to, Jamie – poprosiłam. – Zrób! Tak bardzo cię pragnę! Ścisnął mnie za pośladki tak mocno, że pewnie zostawił siniaki, ja zaś wyprężyłam się w niemym oczekiwaniu. – Boże, Claire, chcę ciebie, teraz! O dachówki bębnił ulewny deszcz, gdzieś w pobliżu uderzył piorun, przetaczając się grzmotem po niebie. Powietrze zapachniało ozonem. A my niczym jeźdźcy burzy bez tchu pędziliśmy w dal, ku rozbłyskom niebios, złączeni pierwotnym rytmem, oślepieni rosnącym pragnieniem spełnienia.

25. Daj mi wolność… A kiedy słońce zaszło za horyzont trzeciego dnia, odkąd opuścił dom, lord John William Bertram Armstrong Grey był znowu wolnym człowiekiem, z pełnym brzuchem, bolącą głową, źle oczyszczonym muszkietem i mocno poobcieranymi nadgarstkami. Stojąc przed księdzem Pelegiem Woodsworthem ze wzniesioną prawicą, powtarzał, co następuje: – Ja, Bertram Armstrong, ślubuję być wierny Stanom Zjednoczonym Ameryki i służyć im godnie i szczerze, przeciw wszelkim ich wrogom i oponentom, a także wykonywać rozkazy Kongresu Kontynentalnego oraz generałów i oficerów mianowanych mymi przełożonymi. A niech to szlag, pomyślał. Co dalej? 1 Cytaty z Pisma Świętego według Biblii Tysiąclecia. (Przypisy pochodzą od tłumaczki). 2 Prudence (ang.) – rozwaga. 3 Patience (ang.) – cierpliwość. 4 Chastity (ang.) – czystość. 5 Sobriety (ang.) – trzeźwość. 6 Fortitude (ang.) – hart ducha. 7 …Z chłodnym wioną wietrzykiem. 8 Przygniatają mnie myśli o grobie Kochanych i w gęstwie lasu widzę Tylko ciemność, a wonne kwiecie Już mnie nie odurza. 9 Kiedyś czułem błogą radość, o wy zmarli, wespół z wami! Gdy owiewał nas zapach i chłód nocy,

Jaka strojna byłaś w księżyca poświacie Ty, o piękna naturo! Z utworu Friedricha Klopstocka Letnia noc; tłum. Małgorzata Mirońska. 10 Cunny (ang.) – podstępna. 11 Patrz: Podziękowania, str. 992.

CZĘŚĆ DRUGA A tymczasem na ranczu…

26. Krok w ciemność 30 października 1980 roku Craigh na Dun Na koszuli Williama Buccleigha między łopatkami ukazała się plama potu. Dzień był wprawdzie chłodny, ale wspinaczka na strome zbocze Craigh na Dun niełatwa; zresztą na myśl, co czeka na nich na szczycie, każdy by się spocił. – Nie musiałeś tu wcale przychodzić – zwrócił się Roger do pleców Buccleigha. – Wypchaj się – odparł krótko jego pra pra pra pradziadek. Buck był głęboko zamyślony, podobnie jak Roger skupiał całą uwagę na majaczącym w oddali wierzchołku. Roger słyszał stąd głos kamieni. Niskie, stłumione buczenie niczym rój rozzłoszczonych pszczół w ulu. Poczuł, że dźwięk się przesuwa, wpełza mu pod skórę, i podrapał się mocno w łokieć, jak gdyby mógł go stamtąd wyrwać. – Masz te kamienie, co? – Buck przystanął, przytrzymując się jedną ręką cienkiego pnia brzozy, i obejrzał się za siebie. – Tak – odparł Roger krótko. – Chcesz teraz swoje? Buck pokręcił głową i grzbietem wolnej ręki odgarnął z czoła rzadkie jasne włosy. – Czasu jest dość – powiedział, podejmując wspinaczkę. Roger wiedział, że diamenty tam są – i wiedział, że Buck również to wie – mimo to włożył rękę do kieszeni kurtki. Dwa szorstkie kawałki metalu zabrzęczały, ocierając się o siebie, połówki starej broszy, którą Brianna rozcięła sekatorem. Każda z nich była wysadzana maleńkimi diamencikami. Miał nadzieję, że tyle wystarczy. Jeżeli nie, to Bóg jeden wie, co się dalej stanie… Nie było wcale tak zimno, mimo to przeszedł go mróz aż do kości. Czynił to już dwa razy – trzy, jeśli liczyć także pierwszą próbę, tę, która omal go nie zabiła. Za każdym razem było gorzej. Ostatnio wydawało mu się, że nie da rady, nie wróci na Ocracoke, umysł i ciało rozpadały się na strzępy w miejscu, które nie było ani miejscem, ani przejściem. Gdyby nie Jem, którego trzymał w ramionach, nie poradziłby sobie. Jedynie konieczność odnalezienia Jema sprawiła, że teraz podjął kolejną próbę. Tunel hydroelektrowni pod zaporą na Loch Errochty Zbliżał się chyba do końca tunelu. Jem poznawał to po intensywności podmuchu powietrza wiejącego mu w twarz. Widział jedynie czerwoną lampkę na desce rozdzielczej pociągu technicznego. Czy pociąg też ma deskę rozdzielczą? – przemknęło mu przez myśl. Nie chciał się zatrzymywać, ponieważ to oznaczało, że będzie musiał wysiąść prosto w nieprzeniknioną ciemność. Lecz pociąg wypadał z torów, więc chyba nie miał innego wyjścia. Pociągnął dźwignię lekko w tył i pociąg zwolnił. Jeszcze mocniej. I jeszcze trochę, aż dźwignia zaskoczyła i pociąg się zatrzymał; szarpnięcie rzuciło Jema w przód, tak że musiał się złapać krawędzi obudowy kabiny. Silnik elektryczny nie wydawał żadnych dźwięków, ale koła stukotały po torach i pociąg, poruszając się, jęczał i zgrzytał. Kiedy znieruchomiał, i te hałasy ucichły. Zapanowała niczym niezmącona cisza. – Hej! – zawołał Jem głośno, nie chcąc nadsłuchiwać bicia swego serca. Krzyk odbił się echem od ścian, co go przestraszyło. Mama mówiła wprawdzie, że tunel jest naprawdę wysoki,

ma ponad trzydzieści stóp, ale zapomniał o tym. Myśl, że dokoła, a zwłaszcza nad nim, jest tyle pustej przestrzeni, której nie mógł zobaczyć, nie była przyjemna. Przełknął ślinę i wysiadł z maleńkiej lokomotywy, jedną ręką przytrzymując się uchwytu. – Hej! – krzyknął w stronę niewidocznego sufitu. – Czy są tam jakieś nietoperze? Cisza. Miał chyba nadzieję, że będą. Nie obawiał się ich, w starej szopie było ich pełno, a on lubił siadywać i obserwować, jak w letnie wieczory wyprawiają się na polowanie. Ale teraz był sam. W nieprzeniknionej ciemności. Ręce mu się pociły. Puścił metalową kabinę i wytarł je o dżinsy. Słyszał swój świszczący oddech. – Kurde – szepnął pod nosem. Poczuł się trochę lepiej, więc powtórzył to słowo. Może raczej powinien zacząć się modlić, ale na razie nie miał na to ochoty, jeszcze nie. Mama mówiła też, że na końcu tunelu są drzwi. Prowadzą do pomieszczenia technicznego, w którym można podnieść ogromne turbiny zapory, jeśli wymagają naprawy. Czy drzwi nie okażą się czasem zamknięte? Raptem uświadomił sobie, że oddalił się od pociągu i nie ma pojęcia, czy stoi twarzą do wyjścia z tunelu, czy też do krańca, z którego nadjechał. Zdjęty paniką, obracał się w koło, macając wyciągniętymi przed siebie rękoma w poszukiwaniu pociągu. Potknął się o fragment torów i upadł jak długi. Leżał tak przez chwilę, powtarzając: „Kurde, kurde, kurde, kurde, kurde!”, ponieważ boleśnie otarł sobie kolana i nadgarstki, ale poza tym nic mu się nie stało, a najważniejsze, że namacał tory, więc teraz już na pewno się nie zgubi. Wstał, wytarł nos i powoli powlókł się naprzód, dla pewności co chwila trącając stopą tory. Wydawało mu się, że pociąg zostawił za sobą, więc właściwie nie miało znaczenia, w którą stronę zmierza; albo się natknie na niego, albo na wyjście z tunelu. A potem będą drzwi. Jeśli okażą się zamknięte, to może… Nagle poczuł się tak, jakby poraził go prąd. Sapnął i upadł na plecy, myśląc tylko o jednym: że ktoś uderzył go świetlistym mieczem, takim, jakiego używał Luke Skywalker. Przez chwilę był nawet pewien, że ów ktoś odciął mu głowę. Nie czuł ciała, ale w głowie miał obraz siebie: leży w ciemności, krwawiąc, a odcięta głowa spoczywa na torach, spowita mrokiem, i nie widzi tułowia ani nawet nie rozumie, że nie jest już z nim połączona. Dusząc się, chciał krzyczeć, przez co poruszył mięśniami brzucha, poczuł je, i nagle zapragnął się modlić. – Deo… gratias! – wysapał. Tak mówił dziadek, kiedy opowiadał o walce lub zabijaniu, więc nie miało to szczególnego związku, ale dobrze było wypowiedzieć te słowa. Teraz czuł swoje ciało, mimo to usiadł i chwycił się za szyję, żeby się upewnić, że głowa jest na swoim miejscu. Skóra na całym ciele dziwacznie drgała, jak skóra konia, który ogania się od gzów. Przełknął i poczuł smak pocukrzonego srebra, a wtedy znowu wydał stłumiony krzyk, ponieważ teraz już wiedział, co go powaliło. Mniej więcej. Nie było dokładnie tak samo jak wtedy, kiedy znaleźli się wśród skał na Ocracoke. W jednej chwili był w objęciach ojca, w następnej zaś miał wrażenie, że rozsypał się wszędzie dokoła w postaci ruchomych jak żywe srebro cząsteczek, zupełnie jak rozlana rtęć, którą widział kiedyś w gabinecie babci. Potem znów był całością, a tata nadal go trzymał, tak mocno, że o mało nie połamał mu żeber, najgorsze jednak, że płakał, co go przestraszyło, w ustach miał dziwny posmak i malutkie, będące nim cząsteczki wciąż się ruszały, próbując uciec, ale na szczęście były już uwięzione pod skórą… No właśnie. To dlatego skóra tak dziwnie drgała. Odetchnął z ulgą, skoro już wiedział, w

czym rzecz. No to wszystko w porządku, nic mu nie jest; to przejdzie. O, już zaczęło przechodzić, to dziwaczne mrowienie się skończyło. Nadal czuł się osłabiony, ale mógł wstać. Ostrożnie, ponieważ nie wiedział, gdzie to jest. Chwileczkę – właśnie że wiedział. I to doskonale. – To dziwne – powiedział na głos, nie zdając sobie z tego sprawy, bo przestał się bać ciemności; straciła na znaczeniu. Nie mógł tego zobaczyć, przynajmniej oczami. Zmrużył powieki, zastanawiając się, jak wobec tego to widział, ale nie znalazł odpowiedniego określenia. Coś jakby słyszenie, wąchanie lub dotyk, ale niezupełnie. Wiedział już, gdzie to jest. Dokładnie tu, przed nim, rodzaj… drżenia… w powietrzu, a kiedy wpatrzył się w to miejsce, odniósł wrażenie, że jest to coś oślepiająco jaskrawego, jak promienie słońca na powierzchni morza albo płomień świecy, przeświecający przez rubin, choć w gruncie rzeczy wiedział, że nic takiego nie widzi. Przechodziło to przez cały tunel i dalej, aż przez wysokie sklepienie. Ale nie było gęste, przeciwnie, ulotne jak powietrze. Przypuszczał, że dlatego nie pochłonęło go jak tamto, w skałach Ocracoke. Przynajmniej miał taką nadzieję, choć przez moment martwił się, że być może przeniósł się w czasie. Nie, raczej nie. Tunel wydawał się niezmieniony, podobnie jak on, zwłaszcza odkąd skóra przestała tak drgać. Kiedy zrobili to na Ocracoke, od razu wiedział, że coś się zmieniło. Stał dłuższą chwilę, namyślając się, po czym potrząsnął głową i odwrócił się w tył, macając stopą tory. Za żadną cenę nie chciał znów przez to wszystko przechodzić. Trzeba mieć nadzieję, że drzwi nie są zamknięte. Gabinet właściciela ziemskiego, posiadłość Lallybroch Brianna zacisnęła dłoń na otwieraczu do listów, ale oceniwszy odległość, przeszkodę w postaci masywnego biurka oddzielającego ją od Roba Camerona, i nieadekwatność drewnianego ostrza, niechętnie doszła do wniosku, że nie może zaszlachtować drania. Jeszcze nie teraz. – Gdzie jest mój syn? – Nic mu nie jest. Zerwała się raptownie, a Cameron drgnął odruchowo. Zaczerwienił się i jeszcze bardziej sposępniał. – Mam nadzieję, do cholery – warknęła. – Pytałam, gdzie on jest. – Nie, nie, laluniu – odparł, z udawaną nonszalancją, kołysząc się na piętach. – Nie tak to rozegramy. Nie dzisiaj. Boże, czemu Roger nie trzymał w szufladzie biurka młotka, dłuta albo czegoś równie przydatnego? Czy spodziewał się, że ona przyszpili tego łobuza do blatu? Mocniej oparła dłonie na biurku, siłą powstrzymując się, by nie skoczyć Cameronowi do gardła. – Ja w nic nie gram – wycedziła przez zęby. – I ty też nie. Gdzie jest Jemmy? – spytała z naciskiem. Wycelował w nią długi palec. – Nie jesteś już dłużej szefową, pani MacKenzie. Teraz ja mam tu coś do powiedzenia. – Ach, tak ci się wydaje? – spytała możliwie najspokojniej. Myśli przesypywały się jak ziarnka piasku w klepsydrze, niekończąca się kaskada: tak, nie, a co, jeśli?... jak?... czy powinnam?... – A owszem. – Czerwień na policzkach przybrała ciemniejszą barwę, oblizał wargi. – Dowiesz się, co to znaczy być na dnie, laluniu. Oczy mu świeciły, włosy miał przystrzyżone tak krótko, że widziała lśniące krople potu,

który wystąpił nad uszami. Czyżby się czegoś naćpał? Raczej nie. Miał na sobie spodnie od dresu i mimowolnie przebierał palcami po podbrzuszu, gdzie zaczynała się ukazywać rosnąca wypukłość. Na ten widok zacisnęła usta. Niedoczekanie, kolego… Przytrzymując go wzrokiem, oceniła sytuację. Wydawało jej się, że nie jest uzbrojony, choć kieszenie kurtki miał dość pękate. Czy naprawdę przypuszczał, że zdoła się do niej zbliżyć bez użycia kajdanek i młota kowalskiego? Zgiął palec i pokazał na podłogę przed sobą. – Podejdź tutaj, laluniu – powiedział cicho. – I opuść dżinsy. Dobrze ci zrobi, jak się przekonasz, co to znaczy regularnie brać w dupę. W końcu robiłaś mi to od miesięcy… Musi być jakaś sprawiedliwość, no nie? Bardzo powoli okrążyła biurko i przystanęła przed Cameronem. Zesztywniałymi palcami rozpięła spodnie, ani na sekundę nie spuszczając wzroku. Łomot serca w uszach był tak głośny, że nie słyszała ciężkiego oddechu prześladowcy. Gdy zdjęła dżinsy, bezwiednie oblizał wargi koniuszkiem języka i przełknął ślinę. – Majtki też – wyrzekł ochryple. – Zdejmij je. – Nieczęsto gwałcisz kobiety, co? – warknęła brutalnie, przestępując spodnie na podłodze. – Co ci tak pilno? – Nachyliła się, podniosła grube, ciężkie dżinsy, rozprostowała nogawki, jakby zamierzała położyć je na biurku. Trzymając za końce nogawek, zamachnęła się gwałtownie i zdzieliła Camerona spodniami w głowę. Twardy materiał, zaopatrzony w suwak i mosiężny guzik, trafił go prosto w twarz. Mężczyzna zachwiał się z jękiem zaskoczenia i złapał dżinsy. Błyskawicznie wypuściła je z ręki, wskoczyła na biurko i rzuciła się na niego, atakując barkiem. Upadli razem z impetem, od którego zadrżała drewniana podłoga, ale Brianna wylądowała na wierzchu, walnęła go kolanem w brzuch i chwyciwszy za uszy, z całej siły uderzyła jego głową o parkiet. Wrzasnął z bólu i chciał ją złapać za ręce, więc puściła uszy, odchyliła się i złapała go brutalnie za krocze. Gdyby chwyt był precyzyjny, zmiażdżyłaby mu jądra. Niestety, ręka ześliznęła się nieco po cienkim materiale, więc tylko ścisnęła je krótko, ale na tyle mocno, że Cameron zawył nieswoim głosem, wijąc się tak gwałtownie, że omal nie zrzucił jej na podłogę. Nie wygra z nim pojedynku na pięści. Nie może dopuścić, żeby ją trafił. Zerwała się na nogi, rozglądając się dziko dookoła za czymś ciężkim, czym mogłaby go zdzielić. Złapała drewnianą skrzynkę na listy i kiedy zaczął się podnosić, rąbnęła go w łeb. Nie upadł, ale szarpnął głową, zasypany kaskadą listów, i zanim się pozbierał, z całej siły kopnęła go w szczękę, zgrzytając przy tym zębami. Ten cios też nie był precyzyjny, ale zrobiła mu krzywdę. Sobie też, bo chociaż kopała piętą, uderzyła się boleśnie w środek stopy. Naderwała coś czy złamała, na razie nie miało to znaczenia. Cameron potrząsnął głową, próbując odzyskać jasność myśli. Pełzł do niej na czworakach, zamierzając złapać ją za nogę, więc cofnęła się do biurka. Z upiornym przeciągłym wrzaskiem kopnęła go kolanem w twarz, uskoczyła i, kuśtykając, wybiegła na korytarz. Ściany holu zdobiły różne rodzaje zabytkowej broni, miecze, topory, tyle że wisiały wysoko, daleko od dziecięcych rąk. Jedna broń była wszakże dostępna, i to nader poręczna. Brianna sięgnęła za wieszak na ubrania i chwyciła należący do Jema kij do krykieta. Nie możesz go zabić, powtarzała w myśli, trochę zdziwiona, że umysł nadal pracuje. Nie zabijaj go. Jeszcze nie teraz. Niech najpierw powie, gdzie się podział Jemmy. – Pieprzona dziwko…! – Był już prawie przy niej, dysząc, na wpół oślepiony krwią płynącą mu z czoła, z ustami zalanymi krwią lejącą się z nosa. – Rozjebię cię na pół, wsadzę ci…

– Caisteal DOOON! – zakrzyknęła i wyszedłszy zza wieszaka, zamachnęła się kijem, trafiając go prosto w żebra. Zacharczał i zgiął się wpół. Wzięła głęboki oddech, uniosła kij najwyżej jak mogła i z całej siły zdzieliła go w czubek głowy. Impet uderzenia poczuła w ramionach i barkach. Z trzaskiem upuściła kij i stała, dysząc ciężko, roztrzęsiona i zlana zimnym potem. – Mamusia? – od strony schodów doszedł cienki drżący głosik. – Dlaczego nie masz spodenek, mamusiu? Jej pierwszą spójną myślą było: Boże, dzięki Ci za instynkt macierzyński. Przebiegła przez hol, chwyciła Mandy w ramiona i pogłaskała po główce, zanim umysł podjął świadomą decyzję. – Nie mam spodenek? – Zerknęła na Roba Camerona. Leżał bez ruchu, ale raczej go nie zabiła. Będzie musiała wymyślić pewniejszy sposób unieszkodliwienia go, i to szybko. – Ach, tak… Szykowałam się właśnie do łóżka, kiedy zjawił się ten niedobry pan. – Ojej… – Mandy wychyliła się zza jej ramienia, żeby się lepiej przyjrzeć. – To psecies pan Rob! Cy on jes złodziej? Zły cłowiek? – Tak – odpowiedziała Brianna. Mandy zaczęła seplenić, co oznaczało, że jest przestraszona lub zdenerwowana, na szczęście jednak szybko otrząsnęła się z szoku, którego doznała, ujrzawszy mamę w samych majtkach i podkoszulku, z kijem do krykieta w ręku. Brianna miała chęć skoczyć za to Cameronowi na jaja, ale się powstrzymała. Nie czas na przyjemności. Mandy trzymała ją kurczowo za szyję, ale Brianna postawiła córeczkę na dolnym stopniu schodów. – Mamusia chce, żebyś tu na razie została, a ghraidh. Muszę przenieść pana Roba w bezpieczne miejsce, żeby nie robił więcej psikusów. – Nie! – wrzasnęła dziewczynka, gdy matka zbliżyła się do nieprzytomnego mężczyzny, ale Brianna machnęła uspokajająco ręką, na wszelki wypadek znów uzbroiła się w kij i trąciła leżącego czubkiem nogi. Nie zareagował. Dla pewności szturchnęła go jeszcze kijem w pośladek, na co Mandy zachichotała. Nadal się nie ruszał, więc po raz pierwszy od wielu godzin odetchnęła z ulgą. Podeszła do Mandy i poprosiła ją, żeby potrzymała kij. – Wsadzimy pana Roba do komórki. Pójdziesz przodem i otworzysz mamusi drzwi, dobrze? – Mam go uderzyć? – zapytała córka z nadzieją, ściskając kij małymi rączkami. – Nie, kochanie, to raczej niepotrzebne. Otwórz tylko drzwi. Na wieszaku wisiał jej kombinezon roboczy, a w kieszeni była rolka mocnej taśmy. Brianna owinęła nią przeguby i kostki Camerona, co najmniej dziewięć razy, po czym nachyliła się, złapała go za nogi i pociągnęła w kierunku obitych suknem drzwi wahadłowych, oddzielających kuchnię od reszty domu. Gdy mijali duży stół kuchenny, mężczyzna się poruszył, więc opuściła jego nogi na podłogę. – Mandy – powiedziała, nie okazując śladu zaniepokojenia. – Muszę chwilę porozmawiać z panem Robem. Podaj mi kij. Potem wyjdź do przedpokoju i zaczekaj tam na mnie, dobrze? – Mamusiu… – Dziewczynka cofnęła się i opierając się o szafkę pod zlewem, rozszerzonymi ze strachu oczami obserwowała pojękującego Camerona. – Idź, Mandy, szybciutko. Mamusia przyjdzie do ciebie, zanim zdążysz policzyć do stu. Zacznij od razu – raz… dwa… trzy… – Przesunęła się, zasłaniając leżącego przed wzrokiem dziecka i stanowczo wskazując ręką kierunek.

Mandy usłuchała niechętnie i odeszła, mamrocząc pod nosem: „Cztery… pięć… sześć… siedem…”. W kuchni było ciepło i pomimo niekompletnego stroju Bree spływała potem. Czuła wyraźnie swój cierpki, przenikliwy zapach, co, o dziwo, dodawało jej sił. Nagle w pełni pojęła, co znaczy określenie „żądna krwi”. – Gdzie jest mój syn? – zwróciła się do Camerona, zachowując ostrożny dystans na wypadek, gdyby postanowił się na nią rzucić. – Odpowiadaj, nędzny gnoju, bo spuszczę ci lanie, a potem zawołam policję. – Tak? – Stęknąwszy z bólu, przetoczył się na bok. – I co im powiesz? Że zabrałem twojego chłopaka? Jaki masz na to dowód? – Słowa wydobywały się bełkotliwie ze spuchniętych ust. – Okej – warknęła. – W takim razie dostaniesz za swoje. – Jak to, pobijesz bezbronnego? Ładny przykład dla córeczki. – Ze stłumionym jękiem przetoczył się z powrotem na plecy. – Mogę powiedzieć policji, że włamałeś się do mojego domu i napadłeś na mnie. – Wyciągnęła nogę i pokazała mu krwawiące zadrapania. – Pod paznokciami masz fragmenty mojej skóry. I choć wolałabym nie mieszać do tego Mandy, to jeśli będzie trzeba, nie zawaham się poprosić, by powtórzyła to, co mówiłeś w holu. – Przyjdzie to małej bez trudu – dodała w duchu. Mandy była jak magnetofon, zwłaszcza gdy szło o powtarzanie brzydkich wyrazów. Cameron zamknął oczy, gdyż raziło go światło nad zlewem, ale teraz znów je otworzył. Otrząsnął się już z oszołomienia; widziała, że znów coś kombinuje. Pomyślała, że jak większość mężczyzn jest prawdopodobnie znacznie bystrzejszy, nie będąc pobudzony seksualnie – o co akurat zadbała. – No a ja im powiem, że była to taka gra wstępna, która troszkę wymknęła się spod kontroli, na co ty oczywiście zaprzeczysz, a wtedy policja spyta: „No dobrze, proszę pani, a gdzie jest w takim razie pani mąż?”. – Wykrzywił spuchnięte wargi w złośliwym uśmiechu. – Nie jesteś dzisiaj zbyt bystra, dziewczyno. Zresztą to nic nowego. Wzmianka o Rogerze wprawiła ją we wściekłość. Nie odpowiadając, złapała Camerona za nogi i pociągnęła przez kuchnię do sieni; jak w wielu starych domach znajdowała się tam tak zwana księża nora, schowek pod podłogą, gdzie niegdyś ukrywano księży katolickich. Schowek, zabezpieczony kratą, zastawiony był ławą i kilkoma skrzynkami butelek po mleku; walało się tam też trochę popsutych narzędzi i gratów, których nie było gdzie schować. Odsunęła ławę i skrzynki i podniosła kratę. Do ciemnego schowka schodziło się po stromej drabince, którą Brianna szybko wyciągnęła i wstawiła za ławę. Na razie nie będzie potrzebna. – Hej! – Oczy Roba rozszerzyły się ze strachu. Albo nie wiedział o istnieniu schowka, albo nie sądził, że Brianna zdecyduje się go wykorzystać. Bez słowa chwyciła go pod pachy, zawlokła do otworu w podłodze i wrzuciła do środka. Stopami do dołu, bo gdyby skręcił kark, nie mógłby jej powiedzieć, gdzie jest Jem. Poleciał z przenikliwym krzykiem, uciętym raptownie przez głuche łupnięcie. Zanim zdążyła się zaniepokoić, że jednak poleciał na głowę, usłyszała, że jęczy i grzebie się. Stek przekleństw potwierdził, że jego stan pozwala udzielić odpowiedzi na kilka pytań. Przyniosła z kuchni silną latarkę, którą oświetliła wnętrze schowka i poobijaną, zalaną krwią gębę Camerona. Skulił się i z trudnością podniósł do pozycji siedzącej. – Ty pieprzona szmato, złamałem sobie nogę! – Nie szkodzi – odparła zimno, nie wierząc jego słowom. – Jak już odzyskam Jema, zawiozę cię do lekarza. Oddychał ciężko przez nos, świszcząc i charcząc. Podniósł związane ręce i niezgrabnie wytarł twarz, rozmazując krew po policzku.

– Chcesz go odzyskać? To mnie stąd wypuść, i to szybko, dobrze ci radzę! Brianna gorączkowo rozważała – i po kolei odrzucała – możliwe plany działania, tasując je w myśli niczym talię kart już od chwili, gdy związała Camerona taśmą. Wypuszczenie go nie wchodziło w grę. Przeszło jej przez głowę, żeby przynieść strzelbę używaną do tępienia szczurów i uszkodzić go w kilku niezagrażających życiu miejscach, ale bała się związanego z tym ryzyka. Gdyby coś poszło nie tak, gdyby nagle stracił przytomność… – Myśl, myśl! – ponaglił ją Cameron. – Twoja córka zaraz doliczy do stu i przybiegnie z powrotem! Brianna uśmiechnęła się mimo woli. Mandy dowiedziała się ostatnio o nieskończoności liczb, która to idea wręcz ją oczarowała. Nie przestanie liczyć, póki nie zbraknie jej tchu lub też ktoś jej nie powstrzyma. Ta informacja nie była jednak przeznaczona dla uszu więźnia. – Dobrze – powiedziała, sięgając po kratę. – Dowiedzmy się wobec tego, czy spędziwszy tu dwadzieścia cztery godziny bez wody i jedzenia, będziesz bardziej rozmowny, okej? – Ty wredna suko! – Usiłował się zerwać na nogi, ale zatoczył się i upadł. – Radzę ci dobrze to przemyśleć, słyszysz? Jeśli ja nie będę miał żarcia i wody, to tak samo twój chłopak, prawda? Zastygła, czując, jak krata wpija się jej w dłonie. – Rob, jesteś jednak potwornie tępy. – Zdumiało ją, że jej słowa brzmią tak zwyczajnie, bo przecież zalewały ją nieustannie fale grozy i ulgi, i grozy. Z dołu napłynęła głucha cisza; Cameron usiłował zrozumieć, co takiego zdradził. – Wiem już teraz, że nie wysłałeś Jema w przeszłość przez kamienie – wyjaśniła, powstrzymując się z całej siły, by nie dodać przesyconej rozpaczą, jękliwej skargi: „Ale wysłałeś Rogera, żeby go odszukał! A on go nigdy nie znajdzie. Ty… ty…”. – Jem jest tutaj, w naszej epoce. Milczenie. – Tak… – mruknął w końcu Cameron. – No dobrze, teraz już wiesz. Ale nie masz pojęcia, gdzie on jest. I nie dowiesz się tego, jeśli mnie nie uwolnisz. Mówię poważnie, laluniu – na pewno chce mu się już pić. I jeść… A rano będzie całkiem wykończony. – Byłoby dla ciebie lepiej, żebyś kłamał – odparła z pozornym spokojem, zaciskając dłonie na kracie. Wstawiła ją na miejsce i nastąpiła na nią, chcąc się upewnić, że została dobrze osadzona. Schowek był zwykłą, dość głęboką dziurą w ziemi o wymiarach najwyżej sześć stóp na osiem. Nawet gdyby Cameron nie był spętany, nie zdołałby doskoczyć i odsunąć kraty. Nie reagując na dobiegające z dołu wściekłe krzyki, Brianna poszła po córkę i spodnie. Przedpokój był pusty, więc się przeraziła, ale zaraz zobaczyła wystającą spod ławki małą, bosą stópkę z rozczapierzonymi jak u żaby paluszkami. Mandy, skulona pod starą kurtką Rogera, spała mocno, ssąc kciuk. Brianna miała chęć zanieść ją do łóżka i pozwolić się wyspać do rana. Dotknęła lekko czarnych jak włosy Rogera, kręconych włosków córeczki i serce jej się ścisnęło. Musiała jednak myśleć i o drugim dziecku. – Obudź się, kochanie – powiedziała, delikatnie potrząsając małą za ramię. – Obudź się, skarbie, słyszysz? Musimy pójść poszukać Jema. Potrzeba było wielu namów i dużej szklanki coca-coli – absolutna rzadkość, a jeszcze o takiej porze, cóż za niespodzianka! – by doprowadzić Mandy do stanu niejakiego ożywienia, lecz kiedy do tego doszło, pełna zapału, chciała udać się na poszukiwanie brata. – Mandy – odezwała się Bree możliwie zwyczajnie, zapinając córce różową puchową kurteczkę – czy czujesz obecność Jema? Teraz, w tej chwili? – Mhm – odpowiedziało dziecko spokojnie, a serce Brianny drgnęło.

Przed dwoma dniami mała obudziła się ze snu z krzykiem i, szlochając histerycznie, wołała, że Jem zniknął. Nie dawała się pocieszyć i, płacząc, upierała się, że brat został „pozarty” przez wielkie kamienie! Przeraziło to rodziców, którzy aż za dobrze znali ich grozę. Po kilku minutach Mandy nagle się uspokoiła. Jem tu jest, oznajmiła, w jej głowie. Po czym położyła się spać, jak gdyby nic nie zaszło. W zamieszaniu, jakie potem nastąpiło – kiedy okazało się, że być może Rob Cameron, kolega Brianny z pracy w hydroelektrowni, zabrał Jema przez kamienie w przeszłość – nikt nie zwrócił uwagi na słowa dziewczynki, że brat jest z powrotem w jej głowie, a tym bardziej nikt nie zadawał jej żadnych dalszych pytań. Teraz jednak umysł Brianny działał z prędkością światła, przeskakując od jednej przerażającej możliwości do drugiej i łącząc ze sobą fakty, których na spokojnie nie zdołałby połączyć. Przerażająca Możliwość numer 1: Jem nie powędrował jednak w przeszłość. Możliwość ta, choć sama w sobie niezaprzeczalnie korzystna, czyniła jeszcze groźniejszą Przerażającą Możliwość numer 2: Roger i William Buccleigh bez wątpienia przeszli przez kamienie w poszukiwaniu Jemmy’ego. Brianna miała nadzieję, że istotnie znaleźli się w przeszłości, a nie na przykład zginęli – podróż przez te cholerne kamienie, czymkolwiek były, to szalenie niebezpieczne przedsięwzięcie – ale to przywodziło na myśl Przerażającą Możliwość numer 1: Jema nie ma w przeszłości. A skoro tak, to Roger go nie odnajdzie. Ponieważ jednak nigdy nie zrezygnuje z poszukiwań… Siłą odsunęła od siebie Przerażającą Możliwość numer 3, tak że Mandy spojrzała na nią przestraszona. – Mamusiu, dlaczego robisz groźne miny? – Ćwiczę przed Halloween. – Wstała z kucek, przywołała uśmiech na twarz i sięgnęła po budrysówkę. Mandy zmarszczyła czoło. – A kiedy będzie Halloween? Briannę przeszedł nagle zimny dreszcz, niewywołany bynajmniej przeciągiem ze szpary między drzwiami a podłogą. Czy zdążyli? Byli zdania, że przejście jest najbardziej aktywne podczas świąt słońca i ognia – a Samhain to ważne święto ognia – ale nie mogli odczekać jeszcze dzień z obawy, że Jem znajdzie się zbyt daleko od Craigh na Dun. – Jutro – odrzekła, usiłując zapiąć guzik palcami drżącymi ze zdenerwowania i lęku. – Ojej, jak dobrze! – ucieszyła się Mandy, podskakując jak piłka. – Czy mogę założyć maskę, jak pójdziemy szukać Jemmy’ego?

27. Nie ma nic trudniejszego, ale kto szuka, ten znajdzie Poczuł, że diamenty wybuchają. Przez pewien czas była to jego jedyna myśl. Poczuł to. Sekunda, krótsza od uderzenia serca, i pulsowanie żaru i światła w ręku, a potem mrowienie tego czegoś, co przechodziło przez niego, otaczało go i następnie… Nie ma żadnego „następnie” – myślał oszołomiony. I nie było, tak samo jak żadnego „teraz”. A teraz już jest… Otworzył oczy i przekonał się, że jest. Leżał na skałach na wrzosowisku, pasąca się krowa sapała… Nie, to nie krowa. Uniósł się nieco i z wysiłkiem obrócił głowę. Mężczyzna, skulony na ziemi. Łapczywie, haustami łowiący powietrze. Kim…? – A – wyrzekł półgłosem. – To ty. – Od wypowiedzenia tych paru słów zabolało go w krtani, musiał gwałtownie odkaszlnąć. Ból jeszcze się wzmógł. – Jak… z tobą? – wychrypiał. – Źle. – Ledwie zrozumiał to bolesne stęknięcie i, zaalarmowany, podniósł się na

czworakach, czując silne zawroty głowy. Ciężko dysząc, podpełzł do skulonego Bucka. William Buccleigh podtrzymywał prawą ręką lewe ramię. Pobladła twarz była mokra od potu, wargi tak zaciśnięte, że widać było wokół nich białawą obwódkę. – Jesteś ranny? – spytał Roger niepewnie. Nie widział nigdzie krwi. – Piersi… – wysapał Buck. – Ramię. – O Jezu – przeraził się Roger, czując, że resztki oszołomienia ustępują pod wpływem adrenaliny. – Czyżbyś miał zawał serca? – Co? – Buck skrzywił się, ale oddychał już trochę lepiej, choć jeszcze nieregularnie. – Skąd niby mam to wiedzieć? – Przecież… Nieważne. Połóż się, dobrze? – Roger rozglądał się niespokojnie dokoła, rozumiejąc zupełną bezcelowość swoich wysiłków. Tereny w pobliżu Craigh na Dun nawet w jego czasach były dzikie i niezamieszkane, a co dopiero obecnie. I nawet jeśli ktoś wyłoniłby się raptem spomiędzy skał, to szansa, że będzie lekarzem, była praktycznie równa zeru. Chwycił Bucka za ramię i ostrożnie pomógł mu się położyć, po czym nachylił się i przytknął ucho do jego klatki piersiowej, czując się przy tym jak idiota. – Słyszysz coś? – zapytał Buck zaniepokojony. – Jak mówisz, to nie. Zamknij się. – Wydawało mu się, że słyszy słabe bicie serca, ale nie miał pojęcia, czy jest w nim coś niepokojącego. Tkwił tak jeszcze przez chwilę, chcąc zebrać myśli. Zachowuj się zawsze tak, jakbyś wiedział, co robisz, nawet jeśli to tylko pozory. Wielu ludzi dawało mu taką radę, poczynając od artystów, z którymi występował na scenie, przez naukowców po najbliższą rodzinę. Położył dłoń na piersi Bucka i zajrzał mu w twarz. Buck nadal się pocił, jawnie przerażony, ale policzki nabrały nieco koloru. Wargi nie były sine, co Roger uznał za dobry znak. – Oddychaj spokojnie – pouczył przodka. – Powoli, dobrze? Sam starał się również posłuchać własnej rady, bo jego serce wciąż biło przyśpieszonym rytmem, a po plecach mimo podmuchów zimnego wiatru spływały mu strugi potu. – Udało nam się, co? – Pierś Bucka pod ręką Rogera poruszała się już spokojniej. Rozejrzał się dokoła. – Jakoś tu… inaczej. Nie wydaje ci się? – Owszem. – Pomimo trudnej sytuacji i ogromnego niepokoju o Jema Roger poczuł przypływ radosnej ulgi. Naprawdę było inaczej: ze swego miejsca widział drogę w dolinie, przypominającą teraz zarośniętą ścieżkę, a nie szarą asfaltową wstążkę. Drzewa i krzewy również się różniły. Były to sosny, wielkie kaledońskie sosny, które wyglądały jak gigantyczne brokuły. To prawda, że im się udało. Roześmiał się szeroko. – Daliśmy radę. Tylko mi tu teraz nie kipnij, dobrze? – Postaram się. – Buck był nadal słaby, ale wyglądał już trochę lepiej. – Co się stanie, jak ktoś umrze w nie swojej epoce? Czy zniknie tak, jakby nigdy nie istniał? – Może rozpadnie się na milion cząstek… Nie wiem i nie chcę wiedzieć. A przynajmniej nie teraz, kiedy stoję tuż obok ciebie. – Wstał, walcząc z falą mdłości. Serce biło tak mocno, że czuł pulsowanie w tyle głowy. Odetchnął głęboko i powoli się wyprostował. – Przyniosę ci wody… Zostań tu, dobrze? Roger wziął ze sobą niewielką menażkę, choć niepokoił się, co się stanie z metalem podczas podróży w czasie. Kamieniom szlachetnym najwidoczniej jednak w niczym nie wadziła cyna, ponieważ menażka była nienaruszona, podobnie jak scyzoryk i mała srebrna piersiówka brandy. Kiedy Roger wrócił z wodą z najbliższego źródełka, Buck siedział już wyprostowany, a obmywszy twarz i łyknąwszy porządnie z piersiówki, uznał się za uzdrowionego.

Roger nie był tego wcale taki pewien, bo bladość twarzy Bucka temu przeczyła, ale pragnąc jak najszybciej rozpocząć poszukiwanie Jema, postanowił się tym nie przejmować. W drodze do Craigh na Dun rozmawiali trochę o strategii i zgodzili się co do jej głównych punktów. Jeżeli Cameronowi i chłopcu udało się szczęśliwie przedostać – serce Rogera ścisnęło się na myśl o tym, przypomniał sobie bowiem pieczołowicie zbierane przez Geillis Duncan wycinki prasowe na temat ludzi odnalezionych w pobliżu kamiennych kręgów, najczęściej martwych – to muszą przemieszczać się pieszo. I choć Jem był silny jak na swój wiek, potrafił przejść spory kawał, to z pewnością nie pokonywali więcej niż dziesięć mil w tak trudnym terenie. Jedyną drogą była ścieżka pastuchów bydła, wijąca się u stóp wzgórza. Wobec tego jeden z nich obierze kierunek przecinający się z którąś z dobrych dróg generała Wade’a prowadzącą do Inverness, drugi zaś podąży na zachód w stronę przełęczy wiodącej do Lallybroch, a dalej do Cranesmuir. – Przypuszczam, że Inverness jest najbardziej prawdopodobnym celem – powtórzył Roger chyba po raz szósty. – On chce złota i wie, że jest ono w Ameryce. Raczej nie może podjąć wędrówki z Highlands do Edynburga, żeby znaleźć statek, przynajmniej nie o tej porze roku, kiedy zbliża się zima. – W zimie nigdzie nie znajdzie okrętu – sprzeciwił się Buck. – Żaden kapitan nie przeprawi się w listopadzie przez Atlantyk! – Wydaje ci się, że on o tym wie? – spytał Roger z powątpiewaniem. – To archeolog amator, a nie historyk. Większość ludzi w dwudziestym wieku nie rozumie, że w przeszłości wszystko było inne, nie tylko stroje i łazienki. On także nie wyobraża sobie, że zima mogłaby pokrzyżować jego plany. Prawdopodobnie sądzi, że statki pływają przez cały rok, według regularnego rozkładu. – Mhm. A może zaplanował, że ukryje się wraz z chłopakiem w Inverness, poszuka pracy i przeczeka do wiosny. Więc jak, wybierasz to miasto? – spytał Buck, pokazując właściwy kierunek. – Nie. – Roger potrząsnął głową i zaczął przeszukiwać kieszenie, sprawdzając swoje zapasy. – Jem zna to miejsce. – Skinął głową w kierunku kamieni ponad nimi. – Przyprowadzałem go tu wiele razy, żeby mieć pewność, że nic nie zdoła go zaskoczyć. To oznacza, że chłopak orientuje się, przynajmniej z grubsza, jak stąd trafić do domu, czyli do Lallybroch. Jeśli zdołał uciec Cameronowi – Boże, mam nadzieję, że tak! – to spróbuje dostać się do domu. Nie musiał dodawać, że nawet jeśli nie będzie tam Jema, to będą krewni Brianny, kuzyni i ciotka. Nie znał ich wprawdzie, ale oni wiedzieli z listów Jamiego, kim jest. Gdyby nie było tam Jema – Chryste, jak mocno wierzył, że będzie inaczej! – pomogliby mu w poszukiwaniach. Jeśli zaś idzie o to, co mógłby im wyjaśnić, to kwestia ta mogła poczekać. – Dobrze więc. – Buck zapiął kurtkę i owinął ciaśniej szyję wydzierganym na drutach szalikiem. – Trzy dni do Inverness plus czas na przeszukanie miasta, dwa lub trzy na powrót. Spotkamy się tu za sześć dni. Jeżeli cię nie będzie, udam się za tobą do Lallybroch. – Ja natomiast, jeśli ich nie odnajdę, ale zasłyszę jakiekolwiek wieści, zostawię ci wiadomość w Lallybroch. Gdybyś… – Zawahał się, ale trzeba było to powiedzieć. – Gdybyś znalazł żonę i coś by się wydarzyło… Buck zacisnął wargi. – Już się wydarzyło – odparł – ale zgoda. Gdyby… To i tak wrócę. – Dobrze. – Roger przygarbił plecy, gotów do drogi, choć zarazem jeszcze się ociągał. Buck już się odwracał, by odejść, ale nagle chwycił go mocno za rękę. – Znajdziemy go – powiedział, patrząc mu w oczy, tak samo jasne jak jego. –

Powodzenia. – Uścisnął mu dłoń i oddalił się szybkim krokiem, rozkładając ręce, by utrzymać równowagę na kamienistym szlaku. Nie obejrzał się już za siebie.

28. Ciepło, zimno – Czy potrafisz powiedzieć, kiedy Jem jest w szkole? – Tak. Jeździ tam autobusem. – Mandy podskakiwała w foteliku, przechylając się, żeby wyjrzeć przez okno. Założyła maskę na Halloween, którą Bree pomogła jej zrobić: mysią księżniczkę z pyszczkiem narysowanym kredkami na papierowym talerzyku, z dziurkami na oczy i różowymi tasiemkami. Do tego pomalowane na różowo czyściki do fajki udające wąsy i przyklejona u góry dziwnie malutka korona z kartonu, obsypana prawie butelką złocistego proszku. Szkoci świętowali Samhain, wydrążając brukwie i wstawiając do nich zapalone świeczki, Brianna wolała jednak dla swych w połowie amerykańskich dzieci nieco bogatsze obchody. Siedzenia w aucie błyszczały jak posypane czarodziejskim proszkiem. Pomimo trawiącego ją niepokoju uśmiechnęła się. – Chodzi mi o to, czy mogłabyś bawić się z Jemem w ciepło, zimno, nawet gdyby nie odpowiadał ci na głos? Wiedziałabyś, czy jest bliżej, czy dalej od ciebie? Mandy, pogrążona w głębokim zamyśleniu, kopała fotelik. – Może… – A mogłabyś teraz spróbować? – Jechały w kierunku Inverness. To tam Jem miał nocować u bratanka Roba Camerona. – Tak – zgodziła się łatwo Mandy. Nie zapytała, gdzie podział się raptem „włamywacz”. Brianna myślała przez chwilę o losie więźnia. Bez wahania przestrzeliłaby mu przeguby rąk, kostki nóg, kolana i łokcie, byle tylko dowiedzieć się, gdzie jest Jem, jeśli jednak istniał cichszy sposób przesłuchania, to oczywiście lepiej. Jem i Mandy nie skorzystaliby na tym, że matka znalazłaby się na resztę życia w więzieniu, zwłaszcza jeśli Roger… Odsunęła od siebie tę myśl i mocniej przycisnęła pedał gazu. – Zimniej – odezwała się Mandy tak nieoczekiwanie, że Brianna zahamowała z piskiem opon. – Co? Według ciebie oddalamy się od miejsca, gdzie jest Jemmy? – Mhm… Brianna odetchnęła głęboko i zawróciła tuż przed nosem nadjeżdżającej ciężarówki; kierowca zatrąbił poirytowany. – Słusznie – powiedziała, mocniej ujmując kierownicę spoconymi dłońmi. – Pojedziemy w przeciwnym kierunku. Drzwi nie były zamknięte. Jem otworzył je z bijącym sercem i zaniepokoił się, ujrzawszy, że i tutaj, w pomieszczeniu, gdzie znajdują się turbiny, nie palą się światła. Nie było jednak zupełnie ciemno. Z małego okienka niemal pod sufitem, gdzie był pokój inżynierów, sączył się słaby poblask. Dzięki temu Jem mógł dostrzec potwory w ogromnej hali. – To tylko maszyny – mruknął, przyciskając się plecami do ściany obok otwartych drzwi. – Tylkomaszynytylkomaszynytylkomaszyny! – Potrafił je nazwać, te gigantyczne turbiny i jeżdżące nad głową bloczki, z których zwisały wielkie haki, mama mu powiedziała. Wtedy jednak byli tam na górze, skąd teraz przezierało światło, no i był biały dzień. Podłoga pod stopami zawibrowała i uderzył plecami o ścianę, kiedy zadrżała pod naporem wielu ton wody przepływającej przez zaporę pod nim. Masa wody, mnóstwo,

niewyobrażalne ilości czarnej nieprzeniknionej wody, wszędzie dokoła niego, pod nim… Gdyby tak ściana albo podłoga pękły, to… – Zamknij się, mały! – nakazał sobie stanowczo i przejechawszy mocno dłonią po twarzy, otarł ją następnie o dżinsy. – Ruszże się w końcu. No już! Gdzieś tu były schody, musiały tu być. Prawdopodobnie między masywnymi cielskami turbin. Piętrzyły się jeszcze wyżej niż głazy na wzgórzu, które pokazał mu pan Cameron. Ta myśl nieco go otrzeźwiła; znacznie bardziej obawiał się tamtych kamieni. Turbiny wydawały wprawdzie niski, głęboki ryk, który wprawiał go w drżenie, ale nie przenikał aż do kości. Wróciłby natychmiast do tunelu, w nadziei, że rano ktoś go tam odnajdzie, gdyby nie to... coś, co w nim wyczuwał. Za nic nie chce jeszcze raz znaleźć się w pobliżu tego... czegoś.. Nie słyszał już walenia serca. W hali turbin było za głośno, żeby cokolwiek usłyszeć. Uznawszy, że schody muszą się jednak znajdować w pobliżu okien, niepewnie ruszył we właściwą stronę, trzymając się możliwie jak najdalej od ogromnych podwójnych garbów wystających z podłogi. Dopiero kiedy odnalazł drzwi, otworzył je gwałtownym szarpnięciem i wypadł na jasno oświetloną klatkę schodową, zaświtała mu w głowie myśl, czy aby na górze nie czeka na niego pan Cameron.

29. Powrót do Lallybroch Roger z trudem przedzierał się wąską drogą w kierunku szczytu przełęczy, mamrocząc pod nosem (zresztą już od dłuższego czasu) rymowankę. Gdybyście przedtem tę drogę znali, Dziś generałowi byście dziękowali. Irlandzki generał Wade przez dwanaście lat budował w całej Szkocji koszary, drogi i mosty i zdaniem Rogera te sławiące go rymy winny być wykute na przydrożnych kamieniach. Wkroczywszy na jedną z generalskich dróg opodal Craigh na Dun, bardzo szybko znalazł się o kilka mil od Lallybroch, celu swojej wędrówki. Ostatnie mile umknęły jednak widocznie uwadze generała Wade’a. Skalista ścieżka, pełna błotnistych dołów, gęsto zarośnięta wrzosem i kolcolistem, wiodła stromo do przełęczy, skąd rozciągał się widok na Lallybroch. Niższe partie zboczy porastały buki, olszyny i wyniosłe sosny kaledońskie, ale na tej wysokości nie było cienia i osłony przed porywistym wichrem, który dawał mu się we znaki. Czy Jem, gdyby uciekł Cameronowi, zdołałby dotrzeć tak daleko? Roger i Buck przeszukali teren wokół Craigh na Dun, w nadziei że Cameron po trudach górskiej wędrówki zatrzymał się na odpoczynek, ale nie natknęli się na żaden ślad, choćby tak drobny jak odcisk podeszwy buta sportowego na błotnistym gruncie. Dalej Roger podążał samotnie, najszybciej jak mógł, zatrzymując się, by zasięgnąć języka, w każdym gospodarstwie, na jakie natrafił, a nie było ich wiele. Serce mu waliło, nie tylko z powodu zmęczenia wyczerpującą wspinaczką. Cameron miał nad nim co najwyżej dwa dni przewagi. Jeżeli jednak Jemowi nie udało się uciec i pobiec do domu… Cameron na pewno nie pójdzie do Lallybroch. Lecz w takim razie dokąd? Mógłby się trzymać dobrej drogi, a po przejściu dziesięciu mil z okładem skierować się na zachód, na terytorium MacKenziech – ale po co? – Jem! Od czasu do czasu Roger wydawał ten okrzyk, choć wrzosowiska i góry były nieruchome i puste, nie licząc przemykających gdzieniegdzie gryzoni, i ciche, pomijając krakanie wron i

wrzaski nielicznych mew przelatujących wysoko nad szczytami, co oznaczało, że w pobliżu jest morze. – Jem! – zawołał przeciągle, jakby mógł przez to wymusić odpowiedź. Pożądał jej tak bardzo, że czasem zdawało mu się, iż słyszy krzyk z oddali. Ilekroć jednak przystawał, wytężając uwagę, słyszał jedynie wycie wichru. To wiatr jęczał mu w uszach, przytępiał zmysły. Mógłby przejść o dziesięć stóp od Jema i ominąć go, dobrze o tym wiedział. Pomimo niepokoju poczuł przypływ otuchy, gdy znalazłszy się w końcu na szczycie przełęczy, dostrzegł w dolinie Lallybroch; biel zabudowań mieniła się w gasnącym blasku dnia. Miał przed sobą widok przesycony spokojem: ułożone w równych rzędach pod ścianami stodoły główki kapusty i brukwi, odgrodzone od stadka owiec, które pasły się na pobliskiej łące, z wolna układając się na nocny spoczynek. Gromadka wełnistych jaj w gnieździe z soczyście zielonej trawy, wielkanocny koszyk dziecięcy. Wzruszenie ścisnęło mu krtań. Koszyczki wyłożone okropną sztuczną trawą z zielonego celofanu, umazana czekoladą buzia Mandy, Jem z namaszczeniem podpisujący ugotowane na twardo jajka, które potem zamierzał zabarwić na jakiś kolor, namysł widoczny na twarzy chłopczyka: czy dla taty bardziej będzie pasował niebieski, czy może fioletowy? – Boże, niech on tutaj będzie – poprosił szeptem i zaczął zbiegać ścieżką w dół, ślizgając się na obluzowanych kamieniach. Podwórze było uprzątnięte, schody zamiecione, rozłożysty krzew róży herbacianej przycięty przed zimą. Doznał wrażenia, że gdyby teraz otworzył drzwi i wszedł do domu, znalazłby się we własnym przedpokoju, gdzie pod stojącym wieszakiem walały się czerwone kalosze Mandy, a na jego hakach wisiały wierzchnie okrycia, wśród nich zniszczona puchowa kurtka Brianny, pobrudzona zaschniętym błotem i wydzielająca charakterystyczny zapach właścicielki – mieszaninę mydła, kwiatowych perfum i macierzyństwa, czyli kwaśnego mleka, świeżego chleba i masła orzechowego. – Jasna cholera – zaklął pod nosem – zaraz się tu rozpłaczę. Zastukał pięścią w drzwi, a wtedy zza węgła wypadło wielkie psisko, ujadając jak słynny pies Baskerville’ów. Brytan zahamował tuż przed nim, ale nie przestał szczekać, kołysząc łbem na boki niczym kobra i nastawiając uszu, w nadziei że intruz wykona fałszywy ruch, a wówczas będzie można go z czystym sumieniem pożreć. Roger nie czynił żadnych ruchów. Przywarł plecami do drzwi i krzyczał, ile sił w płucach: „Ratunku! Proszę odwołać psa!”. Z wnętrza domu doszedł odgłos kroków i drzwi otworzyły się raptownie, a Roger omal nie wpadł do środka. – Cicho bądź, psie – powiedział łagodnie wysoki czarnowłosy mężczyzna. – Proszę wejść, sir, i nie zwracać na niego uwagi. Nie zje pana, jest już po kolacji. – Bardzo mnie to cieszy, sir, uprzejmie panu dziękuję. – Roger zdjął czapkę i skorzystał z zaproszenia gospodarza. Była to jego własna, dobrze znajoma sień, ta sama kamienna podłoga, choć nie tak wytarta, nawoskowana boazeria z ciemnego drewna lśniła. W rogu stojący wieszak, trochę inny niż jego – z kutego żelaza – obwieszony kurtkami, płaszczami, szalami i kapeluszami, pod których ciężarem lżejsza konstrukcja z pewnością by się załamała. Uśmiechnął się na ten widok i nagle zastygł, jakby otrzymał silny cios w pierś. Boazeria za wieszakiem lśniła nienaruszona. Ani śladu cięć szabel rozsierdzonych angielskich żołnierzy, którzy po Culloden przeczesywali dom w poszukiwaniu wyjętego spod prawa dziedzica Lallybroch. Owe cięcia, pielęgnowane przez stulecia, były tam do dziś, pociemniałe z wiekiem, ale dobrze widoczne, kiedy on nastał – nastanie – poprawił się

odruchowo – w tym miejscu. „Zachowamy je dla dzieci” – cytowała Bree słowa wuja Iana. „Powiemy im: oto jacy są Anglicy”. Roger nie mógł otrząsnąć się z wrażenia; ciemnowłosy mężczyzna zamknął drzwi, stanowczo napomniał psa po gaelicku i zwrócił się do Rogera z uśmiechem. – Witaj, panie. Czy spożyjesz z nami kolację? Moja dziewczyna właśnie ją szykuje. – Tak, z miłą chęcią, bardzo dziękuję – odrzekł Roger z lekkim ukłonem, gorączkowo szukając w pamięci osiemnastowiecznych manier. – Nazywam się Roger MacKenzie. Z Kyle of Lochalsh – dodał, przywołując wedle ówczesnego zwyczaju miejsce urodzenia, na tyle wszakże odległe, by gospodarz – kimże jest ten człowiek? Sądząc po sposobie bycia, nie służącym – nie znał stamtąd nikogo. Miał nadzieję, że w odpowiedzi padnie: „MacKenzie? Jakże to, ojciec małego Jema?”, ale nic takiego nie nastąpiło. Mężczyzna odkłonił się i podał mu rękę. – Brian Fraser z Lallybroch, do usług. Przez chwilę Roger stał jak otępiały. Słyszał słabe pstryknięcia, przypominające odgłos, jaki wydaje rozładowany akumulator, pomyślał więc, że pochodzą z jego mózgu. Dopiero gdy skupił wzrok na brytanie, który straciwszy nadzieję na pożarcie nieznajomego, ruszył w głąb domu, zrozumiał, że to jego stąpanie po posadzce. Psisko wspięło się przednimi łapami na wahadłowe drzwi do kuchni w końcu korytarza i znikło za nimi, gdy się otworzyły. Roger zrozumiał, skąd wzięły się na nich charakterystyczne zadrapania. – Czy dobrze się pan czuje? – zagadnął z troską Brian Fraser, bacznie mu się przyglądając. – Proszę za mną, usiądziemy w gabinecie. Naleję panu szklaneczkę whisky. – Dziękuję. – Roger obawiał się wprawdzie, że za chwilę ugną się pod nim kolana, niemniej jednak posłusznie ruszył za gospodarzem do gabinetu. Własnego. Pod ścianami stały te same regały, a na nich dobrze mu znany rząd ksiąg gospodarskich, które często kartkował, wyobrażając sobie na podstawie wyblakłych wpisów, jak mogło wyglądać życie w dawnym Lallybroch. Księgi, na które teraz patrzył, były nowe, a on czuł się dziwnie wyblakły i nierzeczywisty. Nie podobało mu się to uczucie. Brian Fraser wręczył mu niedużą szklaneczkę z grubego szkła, do połowy napełnioną bursztynowym płynem. Whisky, i to nader zacna. Ostry zapach alkoholu wyrwał go z resztek oszołomienia, a piekące ciepło rozluźniło zasznurowaną krtań. Jak miał zapytać o to, czego tak rozpaczliwie pragnął się dowiedzieć? Kiedy?! Przeniósł spojrzenie na biurko, ale nie leżał na nim niedokończony list, z datą, która mogłaby wiele wyjaśnić, ani też almanach zasiewów, do którego mógłby zerknąć. Żadna z książek na półkach nie była pomocna, rozpoznał jedynie opublikowane w 1719 roku Przypadki Robinsona Cruzoe autorstwa Daniela Defoe. Rok musi więc być późniejszy. Zmusił się do opanowania. To bez znaczenia, że nie utrafił precyzyjnie, najważniejsze, by odzyskać Jema. Chłopiec musi tu być. Po prostu musi. – Proszę wybaczyć, że zakłócam spokój pańskiej rodziny, sir – zaczął i odstawił szklankę. – Rzecz w tym, że straciłem mego syna i właśnie próbuję go odszukać. – Stracił pan syna?! – wykrzyknął Fraser zdumiony. – Niech Bóg ma pana w opiece. Jakże się to stało? Pomyślał, że najlepiej postąpi, jeśli powie prawdę – tyle, ile może. – Został porwany przed dwoma dniami, nie ma jeszcze dziewięciu lat. Mam powody przypuszczać, że człowiek, który się tego dopuścił, pochodzi z tych stron. Czy nie widział pan przypadkiem wysokiego, szczupłego bruneta podróżującego z rudym chłopcem mniej więcej

takiego wzrostu? – Przyłożył kant dłoni do ręki trochę powyżej łokcia. Jem był duży jak na swój wiek, a zwłaszcza na tę epokę, z drugiej strony wszakże Brian Fraser był bardzo wysoki, a jego syn… Nowa myśl przeszyła Rogera jak ostrze sztyletu: czy jest tu Jamie? W tym właśnie domu? A jeśli tak, ile ma lat? Ile miał lat, gdy Brian Fraser umarł… Gospodarz potrząsał głową z zafrasowaną miną. – Niestety, sir, nie widziałem. Jak się zowie ów człowiek, który uprowadził pańskiego syna? – Rob… Robert Cameron. Nie znam jego krewnych – dorzucił, w naturalny sposób naśladując silny akcent Frasera. – Cameron… – mruknął Fraser, postukując palcami w blat masywnego biurka, co przywiodło Rogerowi na myśl jeden z charakterystycznych gestów Jamiego. Podniósł szklaneczkę i upił łyk trunku, ukradkiem obserwując twarz Briana Frasera. Podobieństwo było bardzo subtelne, głównie w przechyleniu głowy, kształcie barków – i oczywiście w oczach. Twarz znacznie się różniła, Brian miał szczękę bardziej kwadratową, szersze czoło i oczy innego koloru, Jamie przejął ich kształt i szerokie usta. – Nie ma tu w okolicy wielu Cameronów, dopiero w Lochaber. – Fraser kręcił głową. – Nie doszły mnie też słuchy o żadnym przybłędzie. – Spojrzał Rogerowi prosto w oczy, nie oskarżycielsko, ale z ciekawością. – Dlaczego pan sądzi, że porywacz udał się akurat w te strony? – Był widziany – wypalił Roger po chwili zmieszania. – W pobliżu Craigh na Dun. To znów zdumiało Frasera. – Craigh na Dun… – powtórzył z namysłem, odchylając się w tył. W życzliwych dotąd oczach pojawił się wyraz czujności. – A skąd pan podąża, sir? – Od Inverness – odrzekł Roger gładko. – Ścigam go stamtąd. – Próbował nie myśleć, że wyruszył na poszukiwanie Camerona i Jema dokładnie z miejsca, w którym teraz siedział. – Przybył ze mną… przyjaciel… mój krewny. Wysłałem go w kierunku Cranesmuir. Na wieść, że Roger nie jest jedynym dziwakiem w okolicy, Fraser nieco się uspokoił. Wstał i podszedł do okna, za którym na tle ciemniejącego nieba rysował się rozłożysty krzew róży. – Hm-hm… Trzeba wykazać cierpliwość, sir. Robi się późno, daleko pan już dziś nie zajdzie. Proszę spożyć z nami kolację i przenocować. Może krewny będzie miał dla pana dobre wieści albo któryś z moich ludzi coś widział? Rankiem rozpytam w okolicy. Roger drżał z niecierpliwości, pragnął natychmiast wybiec, podjąć dalsze poszukiwania. Fraser miał jednak rację, to bezcelowe. Plątanie się nocą po górach, nieuniknione gubienie drogi, narażanie się na niebezpieczeństwo gwałtownego o tej porze roku załamania pogody… Słyszał, że wiatr się wzmaga, gałęzie krzewu różanego smagały szyby. Wkrótce zacznie padać. A jeśli Jem nie ma schronienia? – Tak… dobrze. Dziękuję panu, wielce pan dla mnie łaskawy – odrzekł. Fraser poklepał go współczująco po ramieniu, wyszedł na korytarz i krzyknął: – Janet! Janet, będziemy mieli gościa na kolacji! Janet? Niewiele myśląc, Roger wstał i wyszedł akurat w chwili, gdy kuchenne drzwi otwarły się z impetem i stanęła w nich drobna postać, wycierając dłonie o fartuch. – Moja córka Janet, sir – przedstawił Fraser, przyciągając dziewczynę do światła. Uśmiechnął się do niej tkliwie. – Jenny, to pan Roger MacKenzie. Zgubił gdzieś w okolicy dzieciaka.

– Naprawdę? – Panna zastygła w połowie dygnięcia, patrząc na niego zaciekawionym wzrokiem. – Jak to się stało, proszę pana? Roger wyjaśnił pokrótce, co zaszło przy Craigh na Dun, przez cały czas jednak zastanawiał się, jak by tu zadać pytanie, ile dziewczyna ma lat. Piętnaście? Siedemnaście? Dwadzieścia jeden? Była wybitną pięknością o mlecznej cerze, zarumienionej teraz od żaru pieca, miękkich czarnych lokach, luźno związanych w tyle, i wyjątkowo zgrabnej figurze. Najdziwniejsze było to, że pomimo kobiecych rysów była tak bardzo podobna do Jamiego Frasera. Mogłaby być jego córką – pomyślał i wzdrygnął się, uświadomiwszy sobie, kto był nią naprawdę. Poczuł ukłucie w sercu tak silne, że omal nie osunął się na kolana. O Boże, Bree. Słodki Jezu, pomóż mi, proszę. Czy ją jeszcze kiedyś zobaczę? Uzmysłowił sobie, że zamilkł i wpatruje się w Janet Fraser z otwartymi ustami. Przywykła widać do takiej reakcji mężczyzn, obdarzyła go bowiem bladym uśmiechem, powiedziała, że kolacja będzie wkrótce na stole; gdyby ojciec zechciał pokazać panu MacKenzie, gdzie można się odświeżyć… To rzekłszy, cofnęła się do kuchni, a Roger poczuł, że znowu może oddychać. Posiłek był prosty, ale obfity i dobrze przyrządzony. Roger stwierdził z ulgą, że poczuł się po nim znacznie lepiej i niemal całkiem odzyskał nadwątlone siły. Nic dziwnego, nie pamiętał już, kiedy ostatnio jadł. Wieczerzali w kuchni, razem z nimi dwie służące, Annie i Senga, i robotnik do wszystkiego Tom McTaggart. Wszyscy z ciekawością słuchali opowieści Rogera, a choć współczuli mu z powodu utraty syna, to jednak chętnie wypytywali o najnowsze wieści. Wprawiało go to w sporą konsternację, nie mógł bowiem ustalić, który jest rok (Brian umarł – a raczej umrze, Jezu – kiedy Jamie miał dziewiętnaście lat, a jeśli Jamie urodził się w maju 1721 – a może 1722? – i był dwa lata młodszy od Jenny…), a co za tym idzie, co się wówczas działo na świecie, ratował się więc zmyślaniem, na szczęście jego rzekome miejsce urodzenia, Kyle of Lochalsh, znajdowało się daleko od Lallybroch, więc wątpliwe, by Fraserowie mogli kiedyś coś skonfrontować. Szczęśliwie McTaggart zaczął opowiadać zabawną historię, jak to zzuł but, by wytrząsnąć kamyk, i zobaczył, jak świnia przeciska się pod płotem i truchtem zmierza wprost na pole kapusty, pobiegł więc za nią i zaciągnął z powrotem do zagrody, by się przekonać poniewczasie, że druga dobrała się do porzuconego buta. – Tyle z niego zostało! – powiedział i wyciągnął z kieszeni resztki zelówki. – A ile się naszarpałem, żeby jej to wyrwać z pyska! – Po co się było kłopotać – wtrąciła Jenny, marszcząc nosek na widok przeżutego obuwia. – Całkiem niepotrzebnie, Taggie. W przyszłym tygodniu zarżniemy świnię, a ty dostaniesz kawałek skóry na nowe buty. – A do tej pory mam chodzić boso, tak? – mruknął McTaggart. – Rano już są przymrozki, przeziębię się i umrę na suchoty, zanim ta świnia zeżre swój ostatni kubeł pomyj. Dobre sobie! – Czy twój brat przed udaniem się do Paryża nie zostawił czasem swoich starych butów? – spytał córkę Brian, gdy już przestał się śmiać. – Wydaje mi się, że tak, a jeśli nie oddałaś ich biednym, to nasz Taggie mógłby z nich skorzystać. Paryż. Umysł Rogera pracował na pełnych obrotach, dokonując pośpiesznych obliczeń. Jamie spędził niecałe dwa lata na paryskim université i wrócił… kiedy? Chyba jak miał osiemnaście lat. Jamie miałby – będzie miał – osiemnaście w maju 1739 roku. Zatem jest rok 1737, 1738 albo 1739. Obliczenia nieco go uspokoiły i zaczął myśleć o wydarzeniach historycznych z tamtego okresu, które mógłby wykorzystać jako temat do rozmowy. Ku swej irytacji najpierw

przypomniał sobie wynalezienie otwieracza do butelek w 1738 roku. Czysty absurd! – ofuknął się w duchu. Następnie potężne trzęsienie ziemi w Bombaju rok wcześniej. Słuchacze wykazali niezwykłe zainteresowanie otwieraczem i zażądali jego opisu w najdrobniejszych szczegółach. Roger wysilał wyobraźnię, nie mając przecież pojęcia, jak ów przedmiot wyglądał. Trzęsienie ziemi spotkało się z pomrukami współczucia; odmówiono nawet krótką modlitwę za dusze tych, którzy zginęli pod gruzami domów. – Ale gdzie jest ten Bombaj? – chciała wiedzieć młodsza pokojówka, popatrując po zgromadzonych. – W Indiach – odpowiedziała Jenny i wstała od stołu. – Senga, przynieś mapy, dobrze? Pokażę ci, gdzie to jest. Znikła w drzwiach wahadłowych, a służba zabrała się do sprzątania naczyń, co dało Rogerowi chwilę wytchnienia. Nie przestał się martwić o Jema, ale odzyskał panowanie nad sobą. Sięgnął myślą do Williama Buccleigha; jak też mógł on przyjąć wiadomość o tym, w jakim czasie się znaleźli. Lata trzydzieste osiemnastego wieku… Jezu, Buck jeszcze się nawet nie urodził! Ale czy to ma jakieś znaczenie? On podczas swojej poprzedniej podróży w przeszłość zupełnie dobrze funkcjonował w czasach wyprzedzających jego urodzenie. A może jednak jakąś rolę odgrywa to, że znajdują się w czasie bliskim początku życia Bucka? Roger wiedział – lub wydawało mu się, że wie – że nie można się cofnąć w czasie do własnego rzeczywistego życia. Próba takiego współistnienia jeszcze nigdy się nie udała. Kiedyś omal go to nie zabiło, a teraz być może znaleźli się zbyt blisko prawdziwego życia Bucka – dlatego Buck cofnął się jeszcze dalej, pociągając z sobą Rogera. Te rozważania przerwał powrót Jenny, która niosła pod pachą dużą, cienką księgę. Był to ręcznie malowany atlas z zadziwiająco dokładnymi mapami i opisem „narodów świata”. – Brat przysłał mi go z Paryża – oznajmiła Jenny z dumą, otwierając księgę na rozkładówce, na której przedstawiono kontynent indyjski. Miasto Bombaj otaczał gwiaździsty krąg oraz małe rysunki palm, słoni i krzewów herbacianych. – Studiuje na tamtejszym université. – Doprawdy? – spytał Roger uprzejmie, pilnując się, by okazać zdziwienie. Nie przyszło mu to trudno, gdy sobie wyobraził, ile nakładów i wyrzeczeń wymagała podróż z tej odludnej górzystej krainy do jednej z europejskich stolic. – Od jak dawna brat tam przebywa? – Już prawie dwa lata – włączył się do rozmowy Brian. Delikatnie pogładził stronicę atlasu. – Bardzo za nim tęsknimy, ale na szczęście dość często przysyła wieści. A także sporo książek. – Niedługo wróci – powiedziała Jenny takim tonem, jakby bardzo chciała w to wierzyć. – Obiecał nam to. Brian uśmiechnął się z przymusem. – No tak… Mam nadzieję, a nighean. Wiesz jednak, że mogą zajść nieprzewidziane okoliczności, które sprawią, że twój brat przedłuży pobyt za granicą. – Nieprzewidziane okoliczności? Czy masz na myśli tę de Marillac? – spytała Jenny z przekąsem. – Nie podoba mi się to, co on o niej pisze. Ani trochę. – Mógłby trafić na gorszą żonę. – Ojciec wzruszył ramionami. – Dziewczyna pochodzi z dobrej rodziny. Jenny wydała wieloznaczne prychnięcie, mające świadczyć o tym, że szacunek dla ojca nie pozwala jej się dłużej rozwodzić nad opinią na temat „tej kobiety”, ale zdania bynajmniej nie zmienia. Brian się roześmiał. – Twój brat nie jest głupcem – zapewnił. – Nie ożeni się z prostaczką ani… – Urwał, woląc nie wypowiadać słowa „dziewka”, choć taki miał zamiar.

– Ależ tak. Wmaszerowałby prosto w pajęczą sieć, gdyby tylko miała ładną buzię i okrągły tyłek. – Janet! – Brian usiłował sprawiać wrażenie oburzonego, ale niezbyt mu się to udawało. McTaggart otwarcie zarechotał, a Senga i Annie chichotały, zasłaniając usta. Jenny spiorunowała je wzrokiem i zwróciła się do gościa w te słowa: – Panie MacKenzie, mam nadzieję, że pańska żona cieszy się dobrym zdrowiem. Czy to ona jest matką chłopca, który zaginął? Jej pytanie początkowo zbiło Rogera z tropu i dopiero po chwili uświadomił sobie, w jakiej epoce się znajduje. W wielu miejscach szanse kobiety na przeżycie porodu były niewielkie. – Tak. Przebywa w Inverness, z naszą córeczką. Mandy. Moja słodka Mandy. Bree. Jem. Poczuł, że to wszystko zaczyna go przerastać. Do tej pory nie zagłębiał się w to, skupiony na szukaniu Jema, teraz jednak serce ścisnęło mu się strasznym przeczuciem. Niewykluczone, że już nigdy ich nie zobaczy. Oni zaś nie będą wiedzieli, co się z nim stało. – Sir – szepnęła Jenny ze współczuciem, kładąc mu dłoń na ramieniu. Przeraziła się tym, co sprowokowała swym na pozór niewinnym pytaniem. – Tak mi przykro. Nie chciałam… – Nic się nie stało – wydusił przez ściśnięte gardło. – Ja… – Machnął przepraszająco ręką i chwiejnie opuścił kuchnię. Pokonał sień i znalazł się na podwórzu na tyłach domu. Szczyty gór mieniły się jeszcze resztkami blasku, ale wokół niego było całkiem ciemno. Wiał zimny wiatr, mżyło. Roger drżał, ale nie z chłodu, i raptem przysiadł na sporym kamieniu, przy którym przed wejściem do domu zdejmowano ubłocone kalosze. Ukrył twarz w dłoniach i przez chwilę siedział nieruchomo, zgnębiony nie tylko swoją sytuacją, ale i rodziny Fraserów. Jamie Fraser wkrótce wróci do domu. Niedługo potem nadejdzie popołudnie, kiedy czerwone kurtki wtargną na podwórze Lallybroch, gdzie znajdą tylko Janet i pokojówki. Wydarzenia potoczą się wartko, zmierzając do śmierci Briana Frasera, tkniętego atakiem apopleksji po tym, jak ujrzy swego syna wychłostanego, jak sądził, na śmierć. Jamie… Roger zadrżał mocniej, oczami wyobraźni oglądając nie swego nieustraszonego teścia, ale beztroskiego młodzieńca, który pośród paryskich uciech znajduje czas, by posyłać siostrze mądre książki. Mżawka przeszła w regularny deszcz, tak gęsty, że Roger zmókł w jednej chwili. Przynajmniej nikt nie zauważy łez rozpaczy. Nie mogę tego powstrzymać, myślał. Nie mogę im wyjawić, co się wydarzy. Z ciemności wychynęła raptem potężna czarna postać, lecz zanim zdążył się przestraszyć, psisko oparło się o niego bokiem, omal nie strącając go z kamienia, na którym przysiadł. Duży kudłaty nochal połaskotał go w ucho, sierść cuchnęła wilgocią. – Ach, to ty, psino – ucieszył się Roger. Objął masywną szyję zwierzęcia, przytulił się do skołtunionego futra i doznał natychmiastowej pociechy. Przez chwilę nie myślał o niczym, co też przyniosło mu ulgę. Z wolna jednak proces myślenia wrócił. Czy na pewno nie da się odmienić biegu rzeczy? Owszem, przeszłość jest jedna, królowie, bitwy, wielkie sprawy. Ale co z małymi? Może te drobne, mniej istotne dałoby się jednak zmienić? To prawda, że nie może wyjawić Fraserom z Lallybroch ich okropnego losu, czy nie mógłby zdradzić jakiegoś istotnego szczegółu, ostrzec ich przed tym… Co będzie, jeśli to zrobi? Jeśli dadzą mu wiarę? Czy zacny gospodarz i tak umrze na apopleksję, kiedy pewnego dnia wyjdzie ze stodoły? Ale syn i córka będą bezpieczni? A potem co? Czy Jamie zostanie w Paryżu i ożeni się z ponętną Francuzką? Czy wróci potem do Lallybroch, żeby zająć się majątkiem i zaopiekować siostrą?

Tak czy owak, za pięć czy sześć lat nie będzie pędził konno opodal Craigh na Dun, ścigany przez angielskich żołnierzy, ranny i potrzebujący pomocy od przypadkowej podróżniczki w czasie, która wyjdzie z kamiennego kręgu. A jeżeli Jamie nie spotka Claire Randall… Bree, pomyślał. O Boże, Bree. Gdy tak siedział, skamieniały ze zgrozy, drzwi za jego plecami otworzyły się i na pobliską ścieżkę padł promień światła latarni. – Panie MacKenzie?! – zawołał Brian Fraser. – Czy dobrze się pan czuje? – Boże – wyszeptał Roger, wczepiając się w psa. – Daj mi jakiś znak. Wskaż, jak powinienem postąpić.

30. Światła, akcja, syreny Drzwi u szczytu schodów okazały się jednak zamknięte. Jem walił w nie pięściami, kopał i krzyczał. Wyczuwał to w dole za sobą, w ciemności, a uczucie to zdawało się wpełzać mu na plecy, jakby to właśnie miało go dopaść, i przestraszył się tak bardzo, że wrzasnął jak ban-sidhe i całym ciałem rzucił się na drzwi, jeszcze raz i jeszcze… Otworzyły się gwałtownie, a on runął jak długi na brudne linoleum, poznaczone śladami butów i niedopałków. – Co, do cholery… Kim jesteś, chłopcze, i co tu robisz, jak rany? Ciężka ręka chwyciła go za ramię i postawiła na nogi. Najpierw zatkało go od krzyku i nagłego przypływu ulgi, a potem zaczął bełkotać, uszczęśliwiony, i dopiero po chwili przypomniał sobie, jak się nazywa. – Jem. – Odchrząknął i zamrugał oślepiony światłem, po czym otarł spoconą twarz rękawem. – Jestem Jem MacKenzie. Moja mama… – zaciął się, bo zapomniał, jak mama ma na imię. – Mama tu czasem pracuje. – Znam twoją mamę. Niepodobna nie rozpoznać tych włosów, chłopcze. Mężczyzna, który go podniósł, był strażnikiem; Jem dowiedział się tego z naszywki na rękawie bluzy. Obejrzał dokładnie Jema, błyskając okularami. Jaskrawe światło pochodziło z długich rurek przymocowanych pod sufitem, które tata nazywał lampami fluorescencyjnymi. Bzyczały, przypominając Jemowi o tym czymś w tunelu, więc szybko się odwrócił i zatrzasnął drzwi ramieniem. – Czy ktoś cię gonił? – Strażnik sięgnął do klamki, a Jem zaparł się plecami o drzwi. – Nie! – Wyczuwał to tuż za drzwiami. Czekało. Strażnik zmarszczył czoło. – Ja… Ja tylko… Tam jest okropnie ciemno. – Byłeś na dole? Skąd się w ogóle tu wziąłeś? I gdzie jest twoja mama? – Nie wiem. – Jem znowu zaczął się bać. Naprawdę bać. Ponieważ pan Cameron zamknął go w tunelu i gdzieś sobie poszedł. Prawdopodobnie do Lallybroch. – Pan Cameron mnie tu przyprowadził – wypalił. – Miał mnie zawieźć do Bobby’ego, miałem tam przenocować, ale zamiast tam wziął mnie do Craigh na Dun, a potem do siebie do domu i zamknął mnie na noc w pokoju, a następnego dnia przyprowadził mnie tutaj i zatrzasnął w tunelu. – Cameron? Rob Cameron? – Strażnik przykucnął, żeby zajrzeć Jemowi w oczy. – Ale dlaczego? – Ja… ja nie wiem. – „Nigdy nikomu o tym nie mów”, przestrzegał tata. Jem przełknął gęstą ślinę. Nawet gdyby chciał opowiedzieć, nie wiedziałby, od czego zacząć. Pamiętał, że pan Cameron zabrał go na wzgórze do Craigh na Dun i wepchnął między kamienie. Ale nie potrafiłby opisać, co się stało potem, podobnie jak nie potrafił wyjaśnić panu MacLeodowi – takie nazwisko widniało na naszywce, Jock Macleod – czym było to błyszczące, budzące grozę coś w tunelu.

Pan MacLeod mruczał zamyślony, pokręcił głową i podniósł się. – Chyba najlepiej będzie, jak zadzwonię do twoich rodziców i poproszę, żeby cię zabrali do domu, wiesz? Niech sami zdecydują, czy będą chcieli powiadomić policję. – Dobrze – szepnął Jem, czując, że kolana się pod nim uginają na myśl o mamie i tacie, którzy po niego przyjadą. – Dobrze, proszę pana. Pan MacLeod zabrał go ze sobą do niewielkiego biura, gdzie stał aparat telefoniczny, poczęstował puszką ciepławej coca-coli, kazał mu usiąść i podać numer telefonu rodziców. Jem napił się coli i od razu poczuł się lepiej. Z ulgą obserwował, jak gruby palec strażnika wykręca numer na tarczy aparatu. Chwila ciszy, a potem dzwonek na drugim końcu linii. Biip-biip… biip-biip… biip-biip… W pokoju było ciepło, ale Jem czuł chłód w rękach i na twarzy. W domu nikt nie odbierał. – Może śpią – bąknął, tłumiąc odbicie po coli. Pan MacLeod pokręcił głową z powątpiewaniem, odłożył na chwilę słuchawkę na widełki, po czym jeszcze raz wybrał numer, poprosiwszy Jema, żeby podawał go po jednej cyfrze. Biip-biip… biip-biip… Chłopiec skupił się tak mocno na bezgłośnej prośbie, żeby ktoś wreszcie odebrał, że niczego nie słyszał. Dopiero gdy strażnik odwrócił nagle głowę w stronę drzwi i zrobił zdziwioną minę, jego uwagę przyciągnął jakiś dźwięk. – Co… – zaczął MacLeod, po czym coś się poruszyło, rozległ się głuchy odgłos uderzenia, całkiem jak wtedy, gdy kuzyn Ian zastrzelił sarnę z łuku, strażnik stęknął i zwalił się na podłogę, a krzesło potoczyło się z hukiem pod ścianę. Jem nie pamiętał, żeby zrywał się z miejsca, ale teraz stał przyciśnięty plecami do szafki, ściskając w ręku puszkę tak mocno, że pienisty napój oblewał mu palce. – Pójdziesz ze mną, chłopcze – powiedział mężczyzna, który uderzył strażnika. W ręku trzymał przedmiot, który Jem uznał za pałkę, choć nigdy jej przedtem nie widział. Chłopiec nie mógł się poruszyć, nawet gdyby tego chciał. Mężczyzna mruknął zniecierpliwiony, przekroczył ciało strażnika jak wór kartofli i złapał Jema za rękę. Zdjęty przerażeniem, Jem ugryzł go mocno w palec. Mężczyzna wrzasnął i puścił go, a on cisnął mu puszkę coli prosto w twarz. Gdy napastnik odruchowo się uchylił, Jem wyskoczył na korytarz i popędził najszybciej, jak potrafił, jakby ścigało go stado głodnych wilków. Robiło się coraz później, mijały na szosie coraz mniej samochodów, a Mandy zapadła w drzemkę. Maska mysiej księżniczki zjechała na czubek głowy, wąsiki sterczały jak anteny. Obserwującej ją w lusterku wstecznym Briannie przemknęło przez myśl, że córka jest maleńką stacją radaru, przeczesującą pustawą okolicę w poszukiwaniu cichego, pulsującego sygnału Jema. Czy to możliwe? Brianna potrząsnęła głową, by zachować maksymalną trzeźwość umysłu. Adrenalina wyzwolona przez wściekłość i lęk dawno się ulotniła, więc ręce ściskające kierownicę drżały lekko, a ciemność za oknem wydawała się bezkresną, ziejącą próżnią, która pochłonie je natychmiast, gdy tylko zgasną światła przednich reflektorów… – Ciepło – wymamrotała zaspana Mandy. – Co takiego, kochanie? – Bree dobrze słyszała, ale była tak skupiona na jeździe, że słowo Jamie nie od razu dotarło do jej świadomości. – Ciepło… cieplej. – Mandy usiadła wyprostowana. Tasiemki maski zaplątały jej się we włosy i pisnęła z bólu, próbując ją poprawić. Brianna zjechała ostrożnie na pobocze, zaciągnęła hamulec ręczny i odwróciwszy się, pomogła córce wyplątać maskę z włosów.

– Myślisz, że zbliżamy się do Jema? – spytała, pilnując się, by mówić obojętnym tonem. – Mhm. – Uspokojona Mandy ziewnęła szeroko i pokazała ręką w prawo. Westchnęła, ułożyła się wygodniej i zamruczała niewyraźnie. Bree zamknęła oczy, otworzyła je i spojrzała we wskazanym przez dziewczynkę kierunku. Nie było drogi… nie, przeciwnie, była, a kiedy Brianna odczytała napis na niewielkiej brązowej tablicy, przeszedł ją lodowaty dreszcz. DROGA DOJAZDOWA. WSTĘP WZBRONIONY. HYDROELEKTROWNIA PÓŁNOCNEJ SZKOCJI. Zapora Loch Errochty. Tunel. – Cholera! – zaklęła i wcisnęła do dechy pedał gazu, zapomniawszy o zaciągniętym hamulcu. Samochód szarpnął i stanął, na co Mandy zerwała się przestraszona i tocząc błędnym wzrokiem, spytała, czy już dojechały do domu. Jem pokonał biegiem korytarz i rzucił się całym ciałem na wahadłowe drzwi z takim impetem, że przejechał cały podest i stoczył się po schodach, obijając się boleśnie. Słyszał tupot zbliżających się kroków, więc z cichym piskiem przerażenia na czworakach pokonał następny podest, rzucił się na nową kondygnację głową w dół, zjechał kilka stopni na brzuchu, błyskawicznie się obrócił i resztę schodów przekoziołkował. Połykając łzy, dyszał gwałtownie, starając się przy tym nie robić hałasu. Zerwał się cały obolały, bolało go dosłownie wszystko, ale drzwi były najważniejsze, musiał wybiec na zewnątrz. Przekuśtykał przez ciemnawy hol; jedyne światło padało zza szyby, za którą zwykle siedziała recepcjonistka. Pościg się zbliżał, Jem słyszał zduszone przekleństwa mężczyzny. Główne drzwi były zamknięte na łańcuch przewieszony przez kraty. Ocierając łzy rękawem, Jem pobiegł z powrotem do stanowiska recepcji, rozglądając się w panice na boki. WYJŚCIE AWARYJNE – tego właśnie szukał, podświetlonej na czerwono tabliczki nad drzwiami na końcu wąskiego korytarzyka. Ścigający go mężczyzna wpadł do holu i zobaczył go. – Wracaj tu, cholerny gówniarzu! Jem rozejrzał się dookoła, złapał pierwszy przedmiot, jaki mu się nawinął – obrotowe krzesło na kółkach – i z całej siły pchnął w kierunku napastnika. Mężczyzna zaklął i uskoczył na bok, a Jem rzucił się do drzwi i wypadł przed budynek, w ciemność przerywaną oślepiającymi błyskami światła i wyciem syren. – So to jes, mamusiu? Boję się, boję! Mamo! – A myślisz, że ja nie? – mruknęła Brianna pod nosem, czując, że serce podchodzi jej do gardła. – Nie bój się, kochanie – powiedziała głośniej, naciskając pedał hamulca. – Za chwilę znajdziemy Jema. Samochód przystanął na żwirowym podjeździe i Bree wyskoczyła; wahała się przez chwilę, pragnąc natychmiast rzucić się biegiem do budynku, gdzie nad otwartym na oścież bocznym wejściem migały światła i wyła syrena, lecz bojąc się zostawić Mandy samą w samochodzie. Z dołu dobiegał ją szum spływającej wody. – Chodź ze mną, skarbie – powiedziała, pośpiesznie rozpinając pasy fotelika. – Tak, mama weźmie cię na ręce, tak… – Mówiąc, nie przestawała się rozglądać dokoła, szukając świateł w ciemności, bo każdy nerw, każda komórka ciała krzyczały, że jej syn jest tutaj, musi tu być… Ten okropny szum. Wypełniło ją przerażenie. A jeśli Jem wpadł do zbiornika? Jeśli tułał się po tunelu naprawczym? Boże, dlaczego od razu tam nie pojechała? To przecież jasne, że Cameron właśnie tam by go umieścił, miał klucze, wiedział… Ale te światła, syreny… Już prawie tam dotarła, biegnąc jak sprinterka, nieco tylko spowolniona ciężarem dziecka na rękach, gdy wtem na skraju podjazdu dostrzegła potężnie zbudowanego mężczyznę, który szturchał krzewy kijem czy czymś podobnym, klnąc przy tym jak szewc. – Co pan wyrabia?! – krzyknęła.

Przestraszona Mandy wydała przenikliwy pisk niczym spłoszony szympans, a mężczyzna podskoczył i odwrócił się do nich, wojowniczo potrząsając kijem. – Kurde, a ty co tu robisz? – spytał z niebotycznym zdziwieniem. – Przecież miałaś być… Bree szybko postawiła Mandy na ziemi i zasłoniła ją sobą. Była gotowa rzucić się na faceta i jeśli zajdzie potrzeba, rozedrzeć go na strzępy gołymi rękami. Ta decyzja musiała być widoczna w jej twarzy, bo mężczyzna upuścił kij i zniknął w ciemności. Podjazd omiotły nagle jaskrawe światła reflektorów. Bree zrozumiała, że mężczyzna wcale nie jej się przestraszył. Mandy kurczowo przywarła do jej nogi, zbyt przerażona, żeby płakać. Bree wzięła ją na ręce i czule pogłaskała po główce, po czym odwróciła się w stronę podchodzących ostrożnie policjantów z pałkami w pogotowiu. Osłabła z ulgi, z trudem trzymała się na nogach. W uszach wciąż miała ogłuszający huk mas spływającej wody. – Mandy – szepnęła do ucha córki, niemal nie słysząc własnego głosu. – Czy wyczuwasz Jema? Powiedz mi, że on gdzieś tu jest. – Tu jestem, mamusiu – odezwał się cienki głosik za jej plecami. Przekonana, że ma halucynacje, podniosła rękę, by powstrzymać policjantów, i powoli obróciła się na pięcie. Jem stał na podjeździe, parę kroków przed nią, przemoczony do nitki, oblepiony zeschłymi liśćmi, chwiejąc się jak pijany. Potem siedziała na żwirze z wyciągniętymi nogami, tuląc do siebie dzieci i starając się ze wszystkich sił nie dygotać, żeby ich bardziej nie straszyć. Rozpłakała się, dopiero gdy Jemmy podniósł zalaną łzami twarzyczkę z jej ramienia i spytał zduszonym głosem: – Gdzie jest tatuś?

31. Błyszczące oczy konia na biegunach Fraser bez pytania nalał im obu po miarce whisky, wydzielającej dymno-ciepły zapach. Popijanie whisky w towarzystwie zawsze miało w sobie coś krzepiącego. Choćby jakość trunku nie była najwyższa. A i towarzystwa, jeśli już o to chodzi. Ten akurat trunek był wyborny i Roger czuł wdzięczność zarówno dla niego, jak i ofiarodawcy za chwilowy spokój duszy. – Slàinte – powiedział, podnosząc szklaneczkę, i spostrzegł, że Fraser przygląda mu się z nagłym zainteresowaniem. Jezu, co znowu pokręcił? „Slàinte” było jednym ze słów, które wymawiano różnie, w zależności od miejsca pochodzenia mówiącego – ludzie z Harris i Lewis wymawiali „Slàn-ya”, natomiast u tych z północy brzmiało to raczej jak „Slànj”. Roger powiedział to tak, jak nauczył się w Inverness. Czy w regionie, który podał jako miejsce pochodzenia, mówiło się inaczej? Nie chciał, żeby Fraser uznał go za kłamcę. – Czym się pan zajmuje, a chompanaich? – spytał Fraser. Upił łyk alkoholu, przymknął na moment oczy w uznaniu dla jakości trunku, po czym spojrzał na Rogera z ciekawością. – Przywykłem rozpoznawać zawód nieznajomego po jego odzieniu i manierach, co nie znaczy, że zachodzi tu wielu obcych. – Uśmiechnął się pod nosem. – Poganiaczy bydła, druciarzy i Cyganów nietrudno rozpoznać. To jasne, że pan jest kimś innym. – Posiadam trochę ziemi – odrzekł Roger. Spodziewał się tego pytania i przygotował odpowiedź, teraz jednak pojął, że pragnie wyznać więcej. Powiedzieć prawdę, na ile on sam ją rozumiał. – Zostawiłem żonę na gospodarstwie i udałem się na poszukiwanie naszego syna. Poza tym… – wzruszył ramionami – szkoliłem się na duchownego. – Ach tak? – Fraser przyglądał mu się z jeszcze większym zaciekawieniem. – Poznałem, że wykształcony z pana człowiek. Myślałem, że może nauczyciel albo urzędnik… A może prawnik… – Owszem, byłem nauczycielem i urzędnikiem. Nie wzniosłem się jednak tak wysoko –

albo nie upadłem tak nisko – by praktykować prawo. – I bardzo dobrze. – Fraser upił whisky. – Ludzie są skłonni akceptować prawo, choć często bywa ono ramieniem skorumpowanej władzy, ponieważ zostało wymyślone przez człowieka. Można by rzec, że dzięki prawu cywilizacja się rozwija; to chyba najlepsze, co da się o nim powiedzieć. – Gotów byłbym się z panem zgodzić – odrzekł Fraser. – Prawo jest złem koniecznym – nie poradzilibyśmy sobie bez niego – czy jednak nie sądzi pan, jako osoba duchowna, że to marny substytut sumienia? – Tak… Tak właśnie uważam – powiedział Roger z lekkim zaskoczeniem. – Ludzie wyszliby najlepiej na przyzwoitym odnoszeniu się do siebie nawzajem podług bożych przykazań. Cóż jednak począć, po pierwsze, jeśli dla kogoś Bóg nie ma znaczenia, po drugie zaś, jeśli ma pan do czynienia z ludźmi – a tak jest zawsze – którzy nie szanują potęgi większej niż ich własna? Fraser skinął głową z ożywieniem. – To prawda, najczystsze sumienie nie przyda się na nic, jeśli człowiek nie zechce się nim kierować. Co jednak pan pocznie, jeżeli sumienie doradza odwrotnie ludziom dobrej woli? – Ma pan na myśli dysputy polityczne? Popleczników Stuartów przeciwko zwolennikom domu hanowerskiego? – Ryzykowne pytanie, pomocne wszakże do dokładnego rozeznania czasu, w jakim się znalazł. Roger nie zamierzał ponadto wyrażać poparcia dla żadnej ze stron sporu. Na twarzy Frasera odmalowały się sprzeczne uczucia. W końcu zwyciężył żal, podszyty jednak leciutkim rozbawieniem. – Owszem – zgodził się z Rogerem. – W młodości walczyłem za sprawę Stuartów, a choć nie powiedziałbym, że sumienie nie miało tu nic do rzeczy, to jednocześnie na polu walki liczyło się bardzo mało. – Kącik jego ust uniósł się w dziwacznym grymasie, a Roger poczuł się swojsko. Jamie miał ten sam odruch. Brianna nie miała. Jem natomiast tak. Rozmowa niepokojąco zmierzała w stronę ujawnienia sympatii politycznych, co było mu absolutnie nie na rękę. – Czy było to pod Sheriffmuir? – spytał, nie kryjąc zaciekawienia. – A tak – odrzekł Fraser zaskoczony. – Nie mógł pan tam walczyć, to pewne… Czy słyszał pan o tym od ojca? – Nie – powiedział Roger i poczuł w sercu ukłucie, jak zawsze na wspomnienie ojca. W rzeczywistości Fraser był tylko o kilka lat starszy od niego, ale Roger był pewien, że uważa go za znacznie młodszego, co najmniej o dziesięć lat. – Słyszałem kiedyś taką pieśń… O dwóch pasterzach, którzy spotkali się na wzgórzu i rozprawiali o wielkiej bitwie, spierali się o to, kto ją wygrał. – A, to wielce prawdopodobne! – zaśmiał się Fraser. – Kłóciliśmy się o to, zbierając rannych. – Pociągnął łyk whisky i zamyślony trzymał ją w ustach, najpewniej wspominając minione dni chwały. – Jak też idzie ta pieśń? Roger wziął głęboki oddech, gotowy zaśpiewać, a potem sobie przypomniał. Fraser zauważył jego bliznę, taktownie jednak o tym nie napomknął, należało wszakże zachować ostrożność. Zanucił zatem kilka pierwszych wersów, wystukując rytm na blacie masywnego biurka. Czy przybyłeś tu walki unikać, Czy paść ze mną owce, panie? Czy może byłeś pod Sheriffmuir I widziałeś bitwę, panie?

Widziałem bitwę, tak bolesną i ciężką, I wiele rowów wypełnionych krwią cuchnącą; Moje serce, ze strachu, jęczało wespół z duszą mą, Słysząc huki, widząc, jak burza wzlata Klanów z lasów w szkockich szmatach, Które chcą posiąść trzy królestwa, panie. Poszło lepiej, niż się spodziewał. Była to raczej melorecytacja niż śpiew, ale prawie udało mu się uniknąć krztuszenia i kaszlu. Fraser słuchał z wytężoną uwagą, zapomniawszy o szklaneczce whisky w ręku. – O, znakomicie, brawo! – zawołał. – Chociaż ten pański poeta ma piekielnie trudny język. Czy wie pan może, skąd pochodzi? – Ee… Wydaje mi się, że z Ayrshire. Fraser potrząsnął głową z podziwem. – Czy zechciałby pan zapisać dla mnie tę pieśń? – spytał nieśmiało. – Nie chciałbym narażać pana na trudy powtórnego śpiewania, a z miłą chęcią poznałbym całość. – Ee… Tak, dobrze – odrzekł Roger lekko przestraszony. Choć co złego mogło wyniknąć dla świata z poznania utworu Roberta Burnsa na wiele lat przedtem, zanim poeta się urodził? – Czy zna pan kogoś, kto umie grać na bodhranie? Pieśń brzmi najpiękniej z towarzyszeniem bębna w tle. – Zastukał palcami, by zademonstrować. – Tak, tak. – Fraser przeglądał szuflady w poszukiwaniu czystej kartki papieru. Wreszcie znalazł czystą z jednej strony i położył ją przed Rogerem. W słoiku stały gęsie pióra, dosyć zniszczone, ale dobrze zaostrzone, a przy nich mosiężny kałamarz, który Fraser zamaszyście mu podsunął. – Syn mego przyjaciela dobrze sobie radzi z grą na bębnie, szkoda tylko, że zaciągnął się do wojska. – Po jego twarzy przemknął cień. – Ach tak. – Roger cmoknął ze współczuciem, usiłując przeczytać pismo przebijające przez papier. – Wstąpił do pułku górali szkockich? – Nie – odparł Fraser nieco zdziwiony. Roger sklął się w duchu za rozkojarzenie. Palnął bez zastanowienia, a może takich pułków jeszcze nie było? – Udał się do Francji jako najemnik. Wyższy żołd, rzadsza chłosta, powiedział. Roger wreszcie zdołał odczytać istotny fragment pisma. Był to list, a może wpis do pamiętnika, w każdym razie opatrzono go datą: 17… Czy dalej było 3? Najpewniej, bo przecież nie 8. 173… i dalej 9 albo 0, co do tego nie miał pewności… Nie, raczej 9, czyli 1739. Skrycie odetchnął z ulgą. Któryś dzień października 1739 roku. – Do tego prawdopodobnie bezpieczniej – bąknął, skupiony na skrobaniu gęsim piórem. Nie parał się tym od dawna, więc szło mu niesporo. – Bezpieczniej? – No tak, ze względu na choroby – wyjaśnił. – Większość żołnierzy umiera z ich powodu. Bierze się to z życia w zatłoczonych koszarach, odżywiania się racjami wojskowymi… Wydaje mi się, że najemnicy mają trochę więcej wolności. Fraser mruknął coś o „wolności zdychania z głodu”, ale na tyle cicho, że Roger mógł udać, że nie słyszał. Postukując o blat biurka, próbował przyswoić sobie zasłyszany rytm. Musi być muzykalny, bo kiedy treść pieśni została już zapisana, odśpiewał ją poprawnie przyjemnie niskim tenorem, akompaniując sobie bębnieniem palcami. Uwaga Rogera podzieliła się między czekające go zadanie a kartkę papieru pod ręką. Jej szelest, widok atramentu przypomniały mu żywo drewnianą skrzynkę z listami Jamiego i Claire. Musiał się powstrzymywać, żeby nie zerkać ku półce, na której będzie stała, gdy on obejmie

gabinet w posiadanie. Racjonowali sobie te listy, czytali je bardzo powoli, ale kiedy Jem został porwany, nie było sensu zwlekać. Jak najśpieszniej przejrzeli zawartość skrzynki, szukając najmniejszej wzmianki o Jemie, jakiejkolwiek wskazówki, że zdołał uciec Cameronowi i znalazł schronienie u dziadków. Nie natknęli się na nic takiego. O Jemie ani słowa. Przytłoczeni rozpaczą, nie byli w stanie zwrócić uwagi na inne istotne wzmianki w listach, teraz jednak poszczególne frazy przepływały przez jego umysł, mieszając się z przypadkowymi obrazami; niektóre z nich były przykre, na przykład napomknienie o śmierci wuja Brianny Iana. Wolał o nich nie myśleć ani wtedy, ani obecnie. – Czy pański syn zamierza studiować prawo w Paryżu? – spytał Roger nieoczekiwanie, biorąc do ręki świeżo napełnioną szklaneczkę whisky. – No cóż, sądzę, że byłby z niego niezły prawnik – przyznał Fraser. – Potrafi się spierać do upadłego, każdego przegada. Obawiam się jednak, że brak mu cierpliwości do prawa lub polityki. – Uśmiechnął się tkliwie. – Jamie błyskawicznie dostrzega, co należałoby zrobić, i nie potrafi pojąć, dlaczego inni tego nie widzą. A zamiast przekonywać woli oponentowi przyłożyć. – Doskonale to rozumiem – powiedział Roger z niejakim żalem. – Oj tak. – Fraser pokiwał głową. – Moim zdaniem bywa to wręcz konieczne, zwłaszcza tu, w naszych górach. – W jego oczach pojawił się wesoły błysk. – Dlaczego pan uważa – spytał, niespodziewanie zmieniając temat – że to Cameron porwał panu syna? Pytanie nie zaskoczyło Rogera. Dość dobrze rozumieli się z gospodarzem, co wszakże nie oznaczało, że Fraser nie zastanawiał się, na ile prawdziwe są wyjaśnienia gościa. Przygotował sobie zatem odpowiedź, która była jakąś wersją prawdy. – Przez pewien czas mieszkaliśmy w Ameryce – zaczął ostrożnie. Natychmiast pojawiły się wspomnienia: skromna chata w otoczeniu gór, śpiąca Brianna z włosami rozrzuconymi na poduszce, słodki oddech posapujących przez sen dzieciaków. – W Ameryce! – zdumiał się Fraser. – A gdzie dokładnie? – W kolonii Karolina Północna. Dobre miejsce, ale niezbyt bezpieczne – dodał Roger pośpiesznie. – Nie znam bezpiecznych kolonii – mruknął Fraser, nie drążąc wszakże tematu. – To dlatego pan stamtąd wrócił? Roger potrząsnął głową, czując ściskanie w gardle. – Nie. Nasza córeczka Mandy – Amanda – urodziła się z wadą serca, a żaden z tamtejszych lekarzy nie wiedział, jak ją leczyć. Wróciliśmy zatem do kraju, a niedługo po powrocie moja żona odziedziczyła w Szkocji kawałek ziemi, więc postanowiliśmy zostać. Urwał, zastanawiając się gorączkowo, jak przedstawić resztę, znając jednak dzieje rodu Frasera i jego sporów z rodziną MacKenziech z Leoch, uznał, że może trzymać się prawdy. – Ojciec żony jest dobrym człowiekiem, wspaniałym, ale należy do tych, co przyciągają powszechną uwagę. To typ przywódcy, którego inni często… Wyznał mi kiedyś, że ojciec powiedział mu, że skoro jest taki potężny, to inni będą chcieli się z nim mierzyć. I tak jest. Mówiąc to, obserwował bacznie twarz Briana Frasera, ale nie zauważył w niej żadnej zmiany. – Nie chciałbym się zagłębiać w historię (zwłaszcza że jeszcze się nie wydarzyła – dodał w duchu), ale w skrócie rzecz ujmując, mojemu teściowi pozostawiono dużą sumę w złocie. Nie uważał tego jednak za swą własność, tylko za depozyt. Tak też jest nadal. Choć sprawa ta była utrzymywana w najściślejszej tajemnicy… Fraser mruknął coś współczująco, domyślając się, co zaszło.

– Cameron dowiedział się o skarbie, prawda? Wymyślił, że położy na nim łapę, porywając waszego dzieciaka? – Prawdopodobnie. Ale to nie wszystko – mój syn wie, gdzie ukryte jest złoto. Towarzyszył dziadkowi, kiedy ten chował skarb, tak aby był bezpieczny. Tylko oni dwaj znają tę kryjówkę. Niestety, Cameron dowiedział się, że mój syn zna to miejsce. – A… – Brian wpatrywał się zamyślony w szklaneczkę z trunkiem. Po chwili odchrząknął i spojrzał Rogerowi w oczy. – Może nie powinienem tego mówić, ale wydaje mi się, że i pan już o tym pomyślał. Jeżeli porwał chłopca tylko dlatego, że zna on miejsce ukrycia skarbu… Cóż, gdybym to ja był złoczyńcą bez skrupułów, to pewnie starałbym się wszelkimi środkami wydobyć z niego informacje. Rogerem wstrząsnął zimny dreszcz. Rzeczywiście snuło mu się to po głowie, choć świadomie nie dopuszczał do siebie tej myśli. – Zmusić, żeby się wygadał, a potem go zabić – czy to ma pan na myśli? Fraser skrzywił się smutno. – Niechętnie o tym mówię – odrzekł. – Ale bez chłopaka czułby się bezpieczny. Samotny mężczyzna może podróżować wszędzie, nie zwracając na siebie uwagi. – No tak – odparł Roger i na chwilę odebrało mu oddech. – Tak… Ale raczej tego nie zrobił. Znam go trochę… Nie wydaje mi się, żeby był zdolny do zamo… – Krtań zacisnęła się nagle i musiał głośno zakasłać. – Do zamordowania dziecka – dokończył chrypliwie. – Nie zrobiłby tego. Dali mu pokój na końcu korytarza na piętrze. Kiedy jego rodzina tutaj zamieszka, będzie to pokój zabaw dla dzieci. Rozebrał się do koszuli, zdmuchnął świecę i położył się do łóżka, świadomie ignorując wypełzające z kątów cienie w kształcie zamków, domków dla lalek, klocków i stosów pudełek z grami. Kątem oka widział marszczoną falbanę kostiumu Annie Oakley, w który lubiła przebierać się Mandy. Bolało go całe ciało, od czubka głowy po palce stóp, na zewnątrz i w środku, ale początkowa panika minęła. Samopoczucie było zresztą sprawą drugorzędną, najważniejsza jest odpowiedź na pytanie: co dalej? On i Buck pomylili się w rachubach, musiał jednak przyjąć, że mimo to znaleźli się we właściwym miejscu. W tym, w którym przebywał Jem. Inaczej czemu przybyliby właśnie tutaj? Być może Rob Cameron wiedział teraz znacznie więcej na temat podróży w czasie, potrafił kontrolować ten proces i celowo przeniósł Jema w tę epokę, żeby zmylić pościg? Był zbyt zmęczony, żeby się teraz nad tym zastanawiać, pokonać prawami logiki chaos niepokojących myśli. Odsunął je na bok, oczyścił umysł i leżał nieruchomo, wpatrując się w ciemność, gdzie widział błyszczące oczy konia na biegunach. Potem wstał, ukląkł na zimnych deskach podłogi i zaczął się modlić.

32. „Wedle przysłowia na progu się potknąć jest wróżbą skrytych wewnątrz niebezpieczeństw”[12] Lallybroch, 31 października 1980 roku Brianna nie była w stanie otworzyć drzwi do własnego domu. Próbowała – wielki żelazny klucz zgrzytał na osłonie zamka, aż w końcu policjant wyjął go z jej drżących rąk i włożył do dziurki. Od chwili, gdy wóz patrolowy zaparkował na podjeździe do Lallybroch, trzęsła się cała. – To dosyć stary zamek – zauważył posterunkowy, przyglądając mu się z powątpiewaniem. – Pewnie oryginalny? – Podniósł głowę, starając się odczytać datę wyrzeźbioną na nadprożu domu. – Nie wiem. Zazwyczaj nie zamykamy drzwi na klucz. Nigdy nie mieliśmy włamania. – Półprzytomna ze zdenerwowania, teraz przywołała na twarz blady uśmiech. Całe szczęście, że Mandy nie mogła sprostować tego jawnego kłamstwa, dostrzegłszy bowiem ropuchę w trawie, poszła za nią, poszturchując ją czubkiem buta, żeby skakała. Jemmy, niemal przyklejony do matki, wydał gardłowy dźwięk, który przywiódł jej na myśl ojca. Spojrzała na syna, mrużąc oczy. Powtórzył to niskie chrząknięcie i odwrócił wzrok. Klucz zgrzytnął i zamek się otworzył, a policjant uniósł głowę z pomrukiem zadowolenia. – No, załatwione. Czy jest pani pewna, że sobie poradzi, pani MacKenzie? – spytał, nie kryjąc powątpiewania. – Sama na tym pustkowiu? – Mąż niedługo wróci – pośpieszyła z zapewnieniem, czując przy tym okropną pustkę w środku. Policjant przyjrzał jej się uważnie, skinął głową z ociąganiem i pchnął drzwi. – Chyba pani wie najlepiej… Sprawdzę tylko, czy telefon działa, a drzwi i okna są zamknięte, dobrze? Pani natomiast rozejrzy się po domu i powie, czy wszystkie rzeczy są na swoich miejscach. Gula, która urosła w gardle podczas długich godzin przesłuchania, omal jej teraz nie zadławiła. – Ja… ja… jestem pewna, że wszystko w porządku – wydusiła, ale posterunkowy wszedł już do środka i czekał na nią niecierpliwie. – Jem! Zawołaj siostrę i zaprowadź ją na górę, dobrze? – Nie mogła znieść myśli, że dzieci miałyby choć na chwilę pozostać na zewnątrz. Z trudem godziła się z tym, że w domu znikną jej z oczu. Nie mogła jednak dopuścić, żeby Mandy chętnie i szczerze powiadomiła policjanta o obecności Camerona w schowku. Nie zamykając drzwi, pośpieszyła za mężczyzną i dogoniła go w korytarzu. – Telefon znajduje się tutaj – powiedziała, wskazując gabinet Rogera. – Drugi aparat jest w kuchni. Pójdę zobaczyć, czy działa, a potem sprawdzę tylne wyjście. Nie czekając na odpowiedź, niemal biegiem rzuciła się do kuchni. Wpadła jak bomba przez wahadłowe drzwi. Niczego nie sprawdzała, chwyciła tylko z szafki pod zlewem dużą latarkę w gumowej osłonie. Przeznaczona dla farmerów asystujących przy nocnym koceniu się owiec bądź poszukujących zaginionych sztuk, ważyła blisko dwa funty i mierzyła prawie stopę. Strzelba stała w sieni. Przechodząc przez dom, Brianna zastanawiała się przez chwilę nad zastrzeleniem Camerona. Gdyby miała czas o tym pomyśleć, te chłodne rozważania pewnie by ją przeraziły. Odzyskała wprawdzie Jema, ale nie, to nie było rozsądne – policjant na pewno rozpoznałby huk wystrzału, nawet stłumionego przez obite suknem kuchenne drzwi. Zresztą nie

dowiedziała się jeszcze od Camerona wszystkiego. Ogłuszy go i zaklei mu usta taśmą. Weszła do sieni, starannie zamykając za sobą drzwi kuchenne. Wolałaby zamknąć je na zasuwę, lecz do tego celu musiałaby mieć klucz, których cały pęk został na stoliku w przedpokoju, tam gdzie położył je policjant. Wobec tego zastawiła drzwi ciężką ławą, przez cały czas usilnie myśląc o dalszych poczynaniach. Gdzie najlepiej było trafić człowieka, by go skutecznie ogłuszyć, ale nie rozwalić mu czaszki? Mgliście pamiętała, że matka jej to kiedyś wyjaśniała… W potylicę? Spodziewała się, że Cameron wrzaśnie, kiedy ją usłyszy, ale nic nie mogła na to poradzić. Nad głową słyszała kroki, zdecydowane przemierzanie kolejnych pomieszczeń, które posterunkowy poddawał szczegółowej inspekcji, z pewnością sprawdzając okna na piętrze z myślą o włamywaczach ze składaną drabiną. Brianna wyobraziła sobie, jak policjant wsuwa głowę do pokoju zabaw akurat w chwili, gdy Mandy opowiada bratu własne ciekawe przeżycia z ubiegłej nocy. Na to także nie mogła nic poradzić. Podniosła kratę nad otworem do skrytki i poświeciła latarką. Pusto. Przez chwilę świeciła nią tu i tam, po wszystkich kątach, i jeszcze raz, i jeszcze…, nie mogąc dać wiary świadectwu własnych oczu. Latarka oświetliła parę ciśniętych w kąt połyskujących zwitków taśmy. Poczuwszy mrowienie w karku, Brianna odwróciła się gwałtownie, unosząc broń, ale nikogo za nią nie było, to tylko strach igrał z jej napiętymi nerwami. Okienka sieni były szczelnie zamknięte, podobnie jak zewnętrzne drzwi. Zewnętrzne drzwi! Brianna wydała zduszony pisk strachu i szybko zakryła usta dłonią. Tak samo jak drzwi między sienią a kuchnią, i one były zamykane na zasuwę – od wewnątrz. Jeśli ktoś przez nie wyszedł i zamknął je za sobą, to oznaczało, że miał klucze do domu. A z sieni zniknęła strzelba… Są za mali – myślała natrętnie. Nie powinni się o niczym dowiedzieć. Nie powinni się bać, że coś takiego jest w ogóle możliwe. Ręce jej się trzęsły, trzy razy próbowała otworzyć lepiącą się szufladę do komódki Mandy, a poniósłszy porażkę, rozwścieczona, z całej siły rąbnęła w nią pięścią, mamrocząc po nosem: „Ty pieprzone, jebane gówno! Jak śmiesz mi się sprzeciwiać!”. Jeszcze raz poprawiła pięścią, po czym wymierzyła piętą takiego kopniaka, że nieszczęsny mebel walnął z hukiem o ścianę. Złapała za uchwyt i gwałtownie szarpnęła. Sterroryzowana szuflada puściła, a wówczas Brianna wyrwała ją z komódki i cisnęła o przeciwległą ścianę. Po pokoju rozsypała się fontanna majteczek i malutkich T-shirtów w paski. Brianna podeszła, stanęła nad połamaną szufladą i pokiwała głową. – Proszę bardzo – powiedziała spokojnie. – Będziesz miała nauczkę, że nie wolno mi się sprzeciwiać, kiedy mam parę spraw do przemyślenia. – Jakich spraw, mamusiu? – spytał nieśmiały głosik od progu. Podniosła wzrok i ujrzała niepewnie przestępującego z nogi na nogę Jemmy’ego, który popatrywał to na nią, to na zniszczoną szufladę. – Jem. – Chciała mu wytłumaczyć to zajście, uznała jednak, że lepiej będzie poczekać. Usiadła na łóżku i wyciągnęła do niego ręce. – Chodź tu do mnie, a bhalaigh. Rudawe brwi synka uniosły się na to gaelickie pieszczotliwe określenie, ale chętnie podbiegł i przytulił się do niej. Uścisnął ją mocno, wtulając głowę pod ramię, a ona opasała go rękoma i kołysała się wraz z nim, pomrukując czule jak wtedy, gdy był niemowlęciem. – Wszystko będzie dobrze, dziecino – szeptała. – Zobaczysz. Poczuła, że przełyka ślinę i porusza się w jej objęciach.

– Tak. – Głos mu zadrżał. Pociągnął nosem i spróbował jeszcze raz. – Wiem… Ale co będzie dobrze, mamo? Co się właściwie dzieje? – Odsunął się od niej trochę, by móc spojrzeć jej w twarz. W jego oczach widać było więcej niezadanych pytań i wiedzy, jakiej nie powinien mieć żaden dziewięciolatek. – Mandy mówiła, że wrzuciłaś pana Camerona do księżej nory… Ale nie ma go tam, sprawdzałem. Lodowata łapa dotknęła jej karku, gdy przypomniała sobie strach po odkryciu ucieczki więźnia. – Nie, nie ma. – To nie ty go wypuściłaś, prawda? – Nie, to nie ja. On… – Czyli zrobił to ktoś inny – stwierdził spokojnie Jem. – Jak sądzisz, kto? – Masz bardzo logiczny umysł – powiedziała z lekkim uśmiechem. – Odziedziczyłeś go po dziadku Jamiem. – Dziadek powiedział, że raczej po babci Claire – sprostował Jem dla zasady; widziała, że nie chce stracić wątku. – Myślałem, że może tamten człowiek, który mnie gonił przy zaporze, ale przecież nie mógł być jednocześnie w dwóch miejscach, prawda? To chyba niemożliwe? – W jego oczach mignął strach, a Brianna stłumiła przemożną chęć odszukania napastnika i zastrzelenia go jak wściekłego skunksa. Facet uciekł z terenu hydroelektrowni, gdy przyjechała policja, ale Bóg da, że ona go kiedyś znajdzie, a wtedy… Tyle że jeszcze nie dzisiaj. Na razie musi pomyśleć, jak sprawić, żeby on albo Rob Cameron nie zbliżyli się do jej dzieci. Wtem pojęła tok rozumowania Jemmy’ego i poczuła, że lodowacieje. – Więc uważasz, że był jeszcze ktoś – powiedziała, dziwiąc się, że zabrzmiało to tak spokojnie. – Pan Cameron, mężczyzna przy zaporze i osoba, która uwolniła pana Camerona. – No właśnie, przecież to mogła być kobieta – zauważył Jemmy. Rozmawianie o tym wyraźnie rozpraszało jego lęk. Uznała, że to dobrze, bo sama prawie się trzęsła ze strachu. – Wiesz, jak babcia nazywała – nazywa – gęsią skórkę? – Pokazała mu rękę ze stojącymi dęba rudawymi włoskami. – Grozopilacja. – Grozopilacja – powtórzył Jemmy i zachichotał nerwowo. – Podoba mi się to słowo. – Mnie też. – Odetchnęła głęboko i wstała. – Spakuj ubranie na zmianę i parę zabawek, dobrze? Ja muszę wykonać kilka telefonów, a potem pojedziemy z wizytą do cioci Fiony.

33. Najlepiej spać w zdrowej skórze Roger ocknął się raptownie, ale bez nieprzyjemnego szarpnięcia. Nie zbudził go żaden niespokojny sen ani hałas, niemniej oczy miał szeroko otwarte i był w pełni świadomy. Chyba za jakąś godzinę wzejdzie słońce. Nie zamknął na noc okiennic; w pokoju było zimno, zachmurzone niebo miało barwę czarnej perły. Leżał bez ruchu, nadsłuchując bicia serca, i nagle zdał sobie sprawę, że po raz pierwszy od wielu dni nie słyszy niespokojnego walenia. Nie odczuwał strachu. Lęk i zamieszanie poprzedniej nocy, groza ostatnich dni ulotniły się bez śladu. Ciało miał cudownie rozluźnione, podobnie umysł. W głowie błąkała mu się jednak jakaś myśl. To absurdalne, ale był to fragment pieśni Johnny Cope: „Najlepiej spać w zdrowej skórze, bo ranek nie będzie lekki”. Co dziwniejsze, słyszał niemal, jak ją śpiewa swoim dawnym, pełnym mocy i entuzjazmu głosem. – Nie żebym sobie tego nie cenił – przemówił ochryple do pobielonych belek sufitu. –

Ale co jest, jak rany? Nie był pewien, czy przemawia do Boga, czy raczej do podświadomości, ale prawdopodobieństwo uzyskania uczciwej odpowiedzi było jednakowe. Skądś z dołu doleciał trzask zamykanych drzwi i pogwizdywanie przez zęby; pewnie Annie lub Senga, udają się do obory na poranne dojenie krów. Zastukano i do jego drzwi. W progu stanęła Jenny Murray w białej powłóczystej szacie, z ciemnymi włosami związanymi na karku, nieukrytymi jeszcze pod czepkiem; w rękach trzymała dzbanek gorącej wody, garnek miękkiego mydła i brzytwę. – Mówił pan, że umie jeździć konno? – spytała bez zbędnych wstępów, omiatając go bacznym wejrzeniem. – Umiem – odrzekł krótko, biorąc od niej owinięty ręcznikiem dzbanek. Czuł silną potrzebę odchrząknięcia i wyplucia nagromadzonej w gardle flegmy, ale nie mógł uczynić tego przy niej. Skinął więc tylko głową i mruknął: Taing, nie interesując się, dlaczego zapytała. – Śniadanie będzie czekało w kuchni – oznajmiła. – Proszę przynieść dzbanek, dobrze? Po godzinie, nakarmiony do rozpuku owczym serem, smażoną kaszanką, plackami z miodem i napojony gorącą herbatą, siedział już na grzbiecie kasztana, podążając za Brianem Fraserem przez zamglony o poranku krajobraz. – Objedziemy sąsiednie zagrody – powiedział mu przy śniadaniu gospodarz, smarując placek konfiturą z truskawek. – Nawet jeśli nikt nie widział pańskiego chłopaka, a szczerze mówiąc – wydął przepraszająco wargi – gdyby ktoś natknął się na obcego, to już bym się o tym dowiedział – wieść rozejdzie się po okolicy. – Serdecznie dziękuję – odrzekł Roger wzruszony. Za jego czasów w Highlands plotki również były najskuteczniejszym sposobem dowiadywania się o wszystkim. Choćby nie wiem jak szybko przemieszczał się Cameron, nie był w stanie prześcignąć prędkości roznoszenia się plotek. Uśmiechnął się na tę pocieszającą myśl. Jenny zauważyła to i również się uśmiechnęła, ze współczuciem, on zaś znowu pomyślał, jaka z niej ładna dziewczyna. Brzuchate chmury wisiały nisko na niebie, ale groźba deszczu jeszcze nigdy nie powstrzymała żadnego Szkota przed koniecznym działaniem, i tak samo miało być teraz. Gorąca herbata sprawiła, że chrypa Rogera przeszła, a cudowny spokój, z jakim się obudził, nadal mu towarzyszył. W nocy coś się zmieniło. Może dlatego, że spał w Lallybroch, pośród duchów własnej przyszłości. Może to uspokoiło zalękniony umysł. Może to odpowiedź na modlitwę i moment łaski. A może cholerne egzystencjalne ględzenie Samuela Becketta: „Musisz iść dalej. Nie mogę. Pójdę”. Jeśli tylko będzie miał wybór – a miał, niech Beckett się goni – to pójdzie z radością. Nie wiedział, co było tego przyczyną, ale odzyskał rozeznanie w rzeczywistości i równowagę, z której wytrąciła go wiedza o przyszłości otaczających go ludzi. Nadal się o nich martwił, tak jak nadal wypełniała go potrzeba odnalezienia Jema. Teraz jednak było w głębi jego jestestwa coś, na czym mógł się wesprzeć. Coś twardego i mocnego niczym broń. Coś, czym mógł się posłużyć. Wyprostował się i jednocześnie spostrzegł, że Brian też prostuje szerokie płaskie plecy i mocne ramiona, odziane w ciemny szkocki płaszcz. Echo Jamiego – obietnica Jema. Życie toczy się dalej, pomyślał. Najważniejsze, żeby uratował Jema – dla siebie, dla Briana Frasera. Nagle zrozumiał, co się w nim zmieniło, i wzniósł dziękczynienie do Boga za to, co istotnie było łaską. Zasnął i obudził się we własnej zdrowej skórze. A choć przyjdą trudne

poranki, on miał już wytyczony cel, przepełniały go nadzieja i spokój, albowiem porządny człowiek, który jechał przed nim, stał po jego stronie. W ciągu dnia odwiedzili ponad dziesiątek zagród oraz wypytali idącego drogą druciarza. Nikt nie widział ostatnio obcych w okolicy, zarówno z rudym chłopcem, jak i bez niego, ale wszyscy obiecali się rozpatrzeć i pomodlić za powodzenie misji Rogera. Na kolację i nocleg zatrzymali się u rodziny o nazwisku Murray, która posiadała obszerny dom, niemogący się jednak równać z Lallybroch. Z rozmowy wynikało, że głowa rodu John Murray jest ekonomem Briana Frasera, nadzorującym wszelkie prace na roli. Starszy mężczyzna o pociągłej twarzy i żylastych, silnych rękach bardzo się przejął opowieścią Rogera i zamyślony ssał dolną wargę. – Rano wyślę na poszukiwanie jednego z moich chłopaków – powiedział. – Jeśli jednak nie natknęliście się na żadne ślady na przełęczy, to być może powinien pan, panie MacKenzie, zejść do garnizonu w dolinie i tam wszystko opowiedzieć. Brian Fraser zmarszczył czoło, po czym skinął głową. – Niezła myśl, Johnie. – Odwrócił się do Rogera. – To dosyć daleko stąd, w Fort William opodal Duncansburgh. Jadąc tam, możemy dalej rozpytywać, a poza tym żołnierze regularnie wysyłają posłańców do garnizonów w Edynburgu i Inverness. Gdyby się dowiedzieli czegoś o porywaczu, mogliby nas szybko zawiadomić. – Mało tego, mogliby go od razu aresztować – dorzucił Murray, rozpromieniając się na tę myśl. – Moran taing – odrzekł Roger z lekkim ukłonem, po czym zwrócił się do Frasera: – Tak zrobię, dziękuję, ale pan nie musi mi towarzyszyć. Musi pan przecież dopilnować swoich spraw i nie chciałbym… – Pojadę z panem, i to z chęcią – przerwał mu Fraser. – Nie ma nic takiego, w czym John nie mógłby mnie wyręczyć. Uśmiechnął się do Murraya, który ni to westchnął, ni to zakasłał, ale skinął głową. – Fort William znajduje się, nawiasem mówiąc, na ziemiach Cameronów – zauważył Murray obojętnie, wpatrując się w ciemne pola. Kolację spożyli z rodziną, potem jednak wyszli przed dom, rzekomo po to, by zapalić fajkę, która dymiła teraz, zapomniana, w ręku gospodarza. Brian Fraser mruknął niewyraźnie i Roger zaczął się zastanawiać, co Murray miał na myśli. Czy było to ostrzeżenie, że Rob Cameron miał tu gdzieś rodzinę albo wspólników, do których się kierował? A może istniał zatarg między Cameronami a Fraserami z Lovat, a może między Cameronami a rodem MacKenziech? Komplikowało to sytuację. Gdyby faktycznie istniało coś takiego, Roger winien był się o tym dowiedzieć. Wydał nieartykułowany pomruk i postanowił odnosić się do ewentualnie napotkanych Cameronów ze stosowną ostrożnością. Zarazem musiał sobie odpowiedzieć na pytanie, czy Rob Cameron rzeczywiście zamierzał się udać po pomoc do krewnych z tej epoki? Czy kiedyś już wybrał się w podróż w czasie i przygotował sobie kryjówkę w siedzibie swego klanu? Była to wielce niepokojąca myśl i Roger poczuł, że cały tężeje, jakby spodziewał się ciosu w żołądek. Nie, nie miał na to czasu. Jeśli Cameron dowiedział się o podróżowaniu w czasie z przewodnika, jaki Roger sporządził dla swoich dzieci, to nie miałby czasu, by udać się w przeszłość, odnaleźć swoich przodków i… Nie, to doprawdy śmieszne. Roger otrząsnął się z tych myśli, jak gdyby były rybacką siecią, którą ktoś zarzucił mu na głowę. Na razie nie da się niczego rozstrzygnąć, najpierw trzeba się udać do garnizonu. Murray i Fraser stali oparci o płot, podając sobie fajkę i gawędząc w miejscowym

dialekcie. – Moja córka prosiła, bym zapytał o twojego syna – odezwał się Brian Fraser z pozorną obojętnością. – Doszły cię jakieś wieści? Murray prychnął, wydmuchując dym przez nos, i rzucił niezrozumiałe dla Rogera określenie. Fraser skrzywił się ze współczuciem i potrząsnął głową. – Przynajmniej jesteś pewien, że żyje – odparł, wracając do angielszczyzny. – Jak już się nawojuje, to wróci do domu. My tak postąpiliśmy, co? – Szturchnął Murraya lekko pod żebra, a ten znów prychnął, ale już złagodniał. – Nie przywiodła nas tutaj nuda, a dhuine dhubh. A już na pewno nie ciebie. – Pokiwał głową, a Fraser się zaśmiał, Rogerowi wydało się, że z cieniem żalu. Roger dobrze pamiętał tę historię. Brian Fraser, nieślubny syn starego lorda Lovat, wykradł Ellen MacKenzie jej braciom Columowi i Dougalowi z rodu MacKenziech z zamku Leoch i osiadł z nią w Lallybroch. Oboje zostali wydziedziczeni przez swoje klany, lecz przynajmniej nikt nie żądał ich głów. Roger widział portret Ellen, wysokiej, rudowłosej i bardzo pięknej kobiety, wartej zachodu. Wnuczka Brianna była do niej bardzo podobna. Odruchowo zamknął oczy i wdychał czyste górskie powietrze, wyobrażając sobie, że ma ją u swego boku. Gdyby je otworzył, czy ujrzałby ją w kłębach fajkowego dymu? Wrócę do ciebie, rzekł do niej w duchu. Bez względu na wszystko, a nighean ruaidh, wkrótce będę przy tobie. Z synem.

34. Azyl Z Lallybroch do nowego domu Fiony Buchan w Inverness była blisko godzina jazdy wąskimi, krętymi drogami Highland. Czyli mnóstwo czasu, by Brianna mogła się zastanowić, czy na pewno postępuje właściwie, czy ma prawo wciągać Fionę i jej rodzinę w coś, co z każdą chwilą wydawało się bardziej niebezpieczne. Mnóstwo czasu, by kark zdążył zesztywnieć od ciągłego zerkania przez ramię, czy ktoś za nimi nie jedzie, choć gdyby nawet tak było, jak niby miałaby to poznać? Wcześniej musiała wytłumaczyć dzieciom, gdzie jest Roger, możliwie łagodnie i krótko. Rozmowa nie była łatwa. Mandy włożyła kciuk do buzi i patrzyła na nią poważnie wielkimi oczami. Jem… Jem nic nie mówił, ale pobladł jak kreda i wyglądał, jakby miał za chwilę zwymiotować. – Tata wróci, kochanie – powiedziała i chciała go przytulić. Pozwolił jej na to, ale stał sztywno i nie oddał uścisku. – To moja wina – wyszeptał w końcu drewnianym, smutnym głosikiem. – Gdybym szybciej uciekł, tata nie musiałby… – Nieprawda, wcale nie twoja – zaprzeczyła stanowczo. – Winien jest pan Cameron i nikt poza nim. Byłeś bardzo dzielny. A tatuś niedługo do nas wróci. Jem przełknął ślinę i nie odpowiedział. Dalej stał jak drewniana marionetka. Kiedy Brianna wypuściła go z objęć, zachwiał się lekko, a wtedy podbiegła Mandy i objęła go za nogi. – Tatuś wróci – powiedziała z przekonaniem. – Na kolację! – Niewykluczone, że potrwa to trochę dłużej – odparła Brianna, uśmiechając się mimo rosnącej w niej paniki. Znowu zerknęła w lusterko wsteczne. Chłopiec siedział skulony w rogu, z twarzą zwróconą do okna. Wjechawszy na autostradę w pobliżu lotniska, gdzie mogła wreszcie rozwinąć większą

prędkość, odetchnęła z ulgą. Jeszcze jedno nieufne spojrzenie za siebie; szosa była na szczęście całkiem pusta. Docisnęła pedał gazu. Fiona była jedną z dwóch osób, które wiedziały o wszystkim. Drugą był najstarszy przyjaciel matki, Joe Abernathy z Bostonu. Brianna potrzebowała niezwłocznie azylu dla Jema i Mandy. Nie mogła z nimi zostać w Lallybroch. Mury domu były wprawdzie bardzo grube, to prawda, lecz nie była to twierdza, tylko zwykły wiejski dwór, zbudowany nie z myślą o tym, że jego mieszkańcy będą musieli odpierać napaści wrogów albo przetrwać oblężenie. W mieście Brianna poczuła się spokojniejsza. Dokoła byli ludzie. Świadkowie. Możliwość kamuflażu. Uzyskania pomocy. Zaparkowała przed trzygwiazdkowym pensjonatem o nazwie Craigh na Dun z takim uczuciem, jakiego doznaje wyczerpany pływak, wydostając się na stały ląd. Pora była odpowiednia. Wczesne popołudnie – Fiona skończyła już pewnie sprzątanie, a jeszcze nie przyjmowała nowych gości ani nie szykowała kolacji. Gdy Brianna otworzyła drzwi wejściowe, zadźwięczał cicho mały niebieski dzwonek w kształcie campanulli, a jedna z córek Fiony natychmiast wyjrzała ciekawie. – Ciocia Bree! – zawołała i hol natychmiast zaroił się od dzieci, ponieważ trzy córki Fiony, podskakując, witały się z Brianną, okręcały z Mandy na rękach, łaskotały Jema, który błyskawicznie opadł na kolana i schował się pod drewnianą ławą. – Co tu się… Ach, to ty, kochana! – Fiona wyszła z kuchni w grubym płóciennym fartuchu z napisem KRÓLOWA WYPIEKÓW, na widok przyjaciółki uśmiechnęła się radośnie i objęła ją unurzanymi w mące rękami. – Co się stało? – spytała szeptem, po czym odsunęła się nieco i przyjrzała Bree badawczym wzrokiem. – Rog buja gdzieś z dala od domu, co? – Można to tak określić. – Bree zmusiła się do uśmiechu, ale chyba nie był zbyt przekonujący, bo Fiona klasnęła w ręce, a kiedy harmider w holu trochę się uciszył, wysłała dzieciaki do salonu na piętrze, by pooglądały telewizję. Wciąż blady i przygnębiony Jem został wywabiony spod ławy i niechętnie powlókł się za dziewczynkami, oglądając się przez ramię na matkę. Z uśmiechem pokazała mu, żeby się nie ociągał, po czym ruszyła za Fioną do kuchni, odruchowo zerkając za siebie. Czajnik zagwizdał przenikliwie, przerywając Briannie opowieść. Zdążyła już jednak przedstawić najważniejsze fakty. Fiona ogrzała i napełniła imbryk, ciągle słuchając z wytężoną uwagą. – Powiedziałaś, że zabrał strzelbę. Czyli została ci jeszcze dubeltówka? – Tak. W tej chwili leży pod przednim siedzeniem mojego auta. Fiona omal nie wypuściła z rąk imbryka. Brianna błyskawicznie wyciągnęła rękę i podtrzymała naczynie. Miała lodowate dłonie, więc dotyk ciepłej porcelany sprawił jej niebywałą przyjemność. – Przecież nie mogłam zostawić jej w domu, skoro te sukinsyny mają do niego klucze, prawda? Fiona postawiła imbryk i przeżegnała się. – Dia cadarainn ‘s an t-olc. – Bóg dzieli nas od zła. Usiadła, poważna, skupiona. – Jesteś pewna, że to sukinsyny, w liczbie mnogiej? – Tak, kurde, jak najbardziej – odparła Bree przez zęby. – Bo jeśli nawet Cameronowi wyrosły skrzydła i wyfrunął z mojego schowka, to posłuchaj, co przydarzyło się Jemowi koło zapory. Podczas krótkiej, dramatycznej opowieści Fiona oglądała się na drzwi. Jej ładna twarz sposępniała. Przyjaciółka Bree była miłą, łagodną kobietą o pulchnych kształtach, ze spokojem odnoszącą się do wybryków swoich córek, teraz jednak z jej oczu wyzierało coś, co matka

Brianny nazwałaby żądzą mordu. Wycedziła przez zęby bardzo brzydkie wyzwisko pod adresem człowieka, który ścigał biednego Jema. – W takim razie – odezwała się, biorąc do ręki duży nóż do mięsa i krytycznie przyglądając się jego ostrzu – co mamy robić? Bree popijała w milczeniu gorącą, słodką herbatę z mlekiem. Ulubiony napój przynosił ulgę, nie tak wielką jednak jak to „my”. – No cóż, przede wszystkim chciałabym, żebyś na razie zatrzymała Mandy i Jema u siebie, podczas gdy ja zajmę się załatwianiem najpilniejszych spraw.Może będą musieli przenocować, na wszelki wypadek wzięłam piżamy. – Skinęła głową, wskazując papierową torbę, którą postawiła na krześle. – Tak, oczywiście. – Na czole Fiony utworzyła się pionowa zmarszczka. – O jakich sprawach mowa? – dodała z wahaniem. Brianna zamierzała odpowiedzieć, że lepiej, żeby Fiona tego nie wiedziała, ale zmieniła zdanie. Ktoś jednak powinien wiedzieć, dokąd się wybiera i co chce przedsięwziąć. Na wypadek, gdyby nie wróciła. Przyjemne ciepło w jej wnętrzu zostało raptem skażone zimnym podmuchem gniewu, a może strachu? – Chcę odwiedzić w szpitalu Jocka MacLeoda. To nocny strażnik, który znalazł Jema na zaporze. Może rozpozna człowieka, który go ogłuszył i próbował porwać mi syna. Ponadto zna Roba Camerona. Może będzie mi mógł powiedzieć, kim są jego kumple spoza zakładu albo z miejsca zamieszkania. Zamyślona, potarła dłonią czoło. – Potem pogadam z siostrą Roba i siostrzeńcem. Jeśli nie brała udziału w tym, co sobie zaplanował, to powinna być zaniepokojona. Jeśli natomiast brała, to chcę się o tym dowiedzieć. – Jesteś pewna, że uda ci się to po niej poznać? – spytała Fiona z powątpiewaniem. – O tak – odrzekła Brianna bez cienia wahania. – To nie będzie trudne. Przede wszystkim ktoś, kto byłby zamieszany, starałby się powstrzymać mnie przed zadawaniem pytań. Fiona westchnęła z głębokim zatroskaniem. Brianna dopiła herbatę i głośno odstawiła filiżankę. – Następnie – ciągnęła – chcę wrócić do Lallybroch i wezwać ślusarza, żeby zmienił wszystkie zamki i zainstalował alarm przeciwwłamaniowy w oknach na parterze. – Obrzuciła Fionę pytającym spojrzeniem. – Nie mam pojęcia, jak długo to może potrwać… – No tak, właśnie dlatego przywiozłaś dzieciom piżamki. Nie kłopocz się tym, kochana. – Przyjaciółka, przyglądając się Briannie, przygryzała dolną wargę. Bree dobrze wiedziała, co jej chodzi po głowie – zapytać czy nie zapytać – więc postanowiła jej tego oszczędzić. – Nie wiem, jak postąpię w sprawie Rogera – powiedziała spokojnie. – Roger na pewno wróci – zaczęła Fiona, ale przyjaciółka potrząsnęła głową. Nie dało się dłużej ignorować Przerażającej Możliwości numer 3. – Nie sądzę – powiedziała i po chwili wahania uzasadniła ten sąd. – On… nie wie i nie ma żadnych szans, by się dowiedzieć, że nie znajdzie tam Jema. A nigdy nie za… zaprzestanie poszukiwań. Fiona ujęła ręce przyjaciółki. – Tak, tak, oczywiście, ale jeśli on i ten drugi będą szukać i nie natkną się na żaden ślad, to przecież… w końcu będzie im musiało zaświtać… – Urwała, wyobraziwszy sobie, co w tych okolicznościach mogłoby przyjść Rogerowi do głowy. – Tak, na pewno będzie się nad tym zastanawiał – mruknęła Bree ponuro. Myślała o determinacji Rogera, rosnącym poczuciu rozpaczy i lęku, o walce, by się nie

poddawać, bo przecież będzie walczył, do końca, nigdy nie zrezygnuje i nie wróci, by powiedzieć jej, że Jem przepadł na zawsze. Co bowiem pomyśli, jeśli nie natknie się na żaden ślad syna? Że Cameron go zabił i ukrył ciało, a potem wyjechał do Ameryki na poszukiwanie złota. Albo że obaj zagubili się w przerażającej pustce poza czasem i już nigdy nikt nie zdoła ich odnaleźć. – Będzie się również modlił – powiedziała Fiona, ściskając jej rękę. – A w tym mogę przecież pomóc. Łzy popłynęły z oczu Bree; otarła je papierową serwetką. – Nie mogę się teraz rozpłakać – wymruczała zduszonym głosem. – Nie mogę! Nie mam na to czasu. – Nagle wstała, uwalniając rękę. Pociągnęła nosem, wydmuchała go mocno w serwetkę i odchrząknęła. – Fiono, ja… wiem, że nikomu o nas nie mówiłaś… – zaczęła i nawet ona słyszała powątpiewanie w swoim głosie. Przyjaciółka prychnęła. – No pewnie – odrzekła. – Jeszcze zabraliby mnie do czubków i co Ernie począłby sam z dziewczynkami i pensjonatem? A czemu pytasz? – Spojrzała Briannie prosto w oczy. – Co ci chodzi po głowie? – Hm… Te kobiety, które tańczą na Craigh na Dun. Jak ci zdaje, czy któraś z nich wie, czym jest kamienny krąg? Fiona cmokała zamyślona. – Parę starszych może coś wiedzieć – odpowiedziała powoli. – Odkąd pamiętam, przyzywałyśmy tam słońce. Niektóre opowieści przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Byłoby nawet dziwne, gdyby nikt się nie zainteresował. Lecz gdyby nawet ktoś wiedział, co tam się naprawdę dzieje, nie gadałby o tym, tak samo jak ja. – Racja. Tak tylko pomyślałam, czy nie mogłabyś się dyskretnie dowiedzieć, czy któraś z tych kobiet nie ma jakiegoś związku z Robem Cameronem? Lub może… z Orkadami? – Z czym? – Oczy Fiony rozszerzyły się ze zdziwienia. – Co mają do tego Orkady? – Wiem, że Cameron jeździł tam na wykopaliska. Przypuszczam, że to go zainspirowało, by zainteresować się kamiennymi kręgami. Znam jednego faceta, nazywa się Callahan, jest znajomym Rogera, który tam z nim pracował. Zamierzam go także wypytać, może jutro, bo dziś już pewnie nie zdążę. Jeśli jednak jest jeszcze ktoś, kto może mieć z tym jakiś związek… – Mało prawdopodobne, ale w tej sytuacji wolała zajrzeć pod każdy kamień, jaki tylko mogła unieść. – Popytam, podzwonię – powiedziała Fiona. – A skoro już mowa o telefonach, to zawiadom mnie, gdybyś miała nie wrócić na noc, dobrze? Żebym nie musiała się o ciebie zamartwiać. Bree skinęła głową i mocno uściskała przyjaciółkę, bez słów dziękując jej za wsparcie. Fiona odprowadziła ją do wyjścia, zatrzymując się jednakowoż u podnóża schodów. Zerknęła na piętro, skąd dochodził gwar ożywionych głosów. Czy Bree chciałaby się pożegnać z Jemem i Mandy? Przyjaciółka bez słowa potrząsnęła głową. Była zbyt wzburzona, nie potrafiłaby ukryć przed dziećmi targających nią emocji, a nie chciała ich dodatkowo przestraszyć. Przyłożyła złożone palce do ust i posłała na piętro pocałunek. – A ta dubeltówka… – zaczęła Fiona z wahaniem i urwała. Brianna odwróciła się i rzuciła jej pytające spojrzenie. – Nie da się określić krzywej balistycznej grubego śrutu, prawda?

35. An Gearasdan Wczesnym popołudniem drugiego dnia podróży dotarli szczęśliwie do An Gearasdam –

Fortu William. – Ilu żołnierzy liczy tutejszy garnizon? – spytał Roger, przypatrując się kamiennym murom. Jak na fort obiekt prezentował się dość skromnie, gdyż składało się nań zaledwie kilka budynków koszar i plac ćwiczebny. – Przypuszczam, że około czterdziestu – odpowiedział Brian, odwracając się bokiem w wąskim przejściu, by mogli go ominąć dwaj wartownicy w czerwonych kurtkach z muszkietami. – Na północy jest jeszcze Fort Augustus, tamtejszy garnizon liczy mniej więcej setkę. Było to zaskakujące – a może wręcz przeciwnie. Jeżeli Roger prawidłowo ustalił datę, to dopiero za jakieś trzy lata w Highlands zacznie się więcej mówić o jakobitach, a jeszcze więcej czasu upłynie, nim korona przyśle więcej żołnierzy, aby opanować sytuację. Bramy fortu stały otworem, a sądząc po grupkach cywilów, wystających pod każdym budynkiem, spora liczba obywateli miała jakiś interes do wojska. Fraser skierował się do najmniejszego obiektu, położonego nieco na uboczu. – Myślę, że pójdziemy wprost do dowódcy. – Zna go pan? – spytał Roger tknięty nagłym zaciekawieniem. Było przecież stanowczo za wcześnie na… – Spotkaliśmy się już kiedyś. Ma przydomek Dudek. Jak na Anglika wydaje się przyzwoitym człowiekiem. – Fraser podał wartownikowi nazwisko i już po chwili zostali poproszeni do gabinetu komendanta. Niski mężczyzna w średnim wieku, w okularach w drucianych oprawkach, uniósł się nieco z krzesła i ukłonił, po czym opadł z powrotem, jakby wysiłek rozpoznania gości go wyczerpał. – Broch Tuarach. Do usług, sir. Może rzeczywiście poczuł się wyczerpany, pomyślał Roger. Twarz komendanta była sczerniała i pomarszczona, świszczący oddech z trudem wydobywał się z ust. Claire wiedziałaby dokładnie, co kapitanowi dolega, ale nie trzeba było lekarza, by stwierdzić, że jest bardzo chory. Mimo to uważnie wysłuchał opowieści, wezwał adiutanta, żeby spisał informacje o wyglądzie Camerona i Jema, i obiecał, że powiadomi o sprawie załogę garnizonu, a wszystkie patrole i posłańcy zostaną poinstruowani, aby rozpytywali o poszukiwanych. Brian Fraser przewidująco zapakował do sakwy kilka butelek whisky i jedną z nich postawił teraz na biurku. Bursztynowy płyn zabulgotał obiecująco. – Dziękujemy za pomoc, sir. Jeśli wolno, chcielibyśmy przekazać panu ten drobny dowód uznania za pańskie starania… Na twarzy komendanta pojawił się lekki, ale szczery uśmiech. – Z chęcią, łaskawy panie, pod warunkiem wszakże, że przyłączycie się do mnie…? O, proszę. – Na biurku pojawiły się dwa zniszczone cynowe kubki, a po nich, po krótkim poszukiwaniu, kryształowy pucharek z posrebrzanym brzegiem. Kapitan napełnił naczynia, wszyscy trzej unieśli je do ust w bezsłownym toaście i w gabinecie zapadła błoga cisza. Po kilku chwilach pełnego uznania milczenia dowódca otworzył oczy i westchnął. – Wspaniały trunek, sir. Czy sam go pan wytwarza? Brian potrząsnął lekko głową. – Nie, otrzymuję kilka flaszek z Hogmanay, tylko dla mojej rodziny. Roger miał okazję zobaczyć piwniczkę, z której Fraser wybrał kilka butelek, zastawioną po sufit dębowymi beczułkami. Powietrze było tak przesycone zapachem alkoholu, że każda mysz, która nieopatrznie by się go nawdychała, padłaby bez życia. Prawdopodobnie jednak mądrzej było nie chwalić się w garnizonie, że posiada się w swym majątku duże ilości napitków, nawet jeśli znało się komendanta. Uchwyciwszy na sobie spojrzenie Rogera, Fraser odwrócił

wzrok z niewyraźnym mruknięciem i spokojnym uśmiechem. – Wyborny trunek – powtórzył Dudek i nalał sobie następną porcję, po czym podał butelkę dalej. Idąc w ślady Frasera, Roger uprzejmie odmówił, popijając z kubka drobnymi łyczkami, a tymczasem jego towarzysze wdali się w rozmowę, której styl był mu dobrze znany – nie tyle przyjazną, ile raczej grzecznościową; wymieniali informacje, które mogły im się przydać, unikając jednakowoż tematów mogących dać któremuś nadmierną przewagę. W Ameryce był świadkiem niezliczonych tego rodzaju rozmów z udziałem Jamiego. Rządziły nimi specjalne zasady. Jamie miał to we krwi, pewnie za sprawą uczestnictwa w rozmowach swego ojca. Może Jem także to odziedziczył. Miał w sobie coś takiego, co kazało ludziom uważniej mu się przyglądać, i bynajmniej nie były to włosy. Uśmiechnął się na to w duchu. Roger od czasu do czasu odpowiadał na uprzejme pytanie komendanta, ale poza tym głównie się przysłuchiwał. Poczuł, że z wolna się rozluźnia. Deszcz przestał padać i pokazało się słońce, którego promienie przyjemnie grzały go przez szybę, natomiast whisky skutkowała podobnie od wewnątrz. Po raz pierwszy mógł sobie powiedzieć, że czyni postępy w poszukiwaniach, a nie ugania się desperacko po szkockich górach. John Murray zauważył także, że żołnierze mogliby aresztować Camerona. Bardzo pocieszająca myśl. Natomiast kwestia wsparcia udzielonego przez klan… Nie przypuszczał, żeby Cameron miał tutaj wspólników, ale… Nagle wyprostował się na krześle. On miał przecież takiego wspólnika, prawda? Buck posiadał odpowiedni gen, a choć podróże w przyszłość zdarzały się chyba znacznie rzadziej, a przynajmniej Roger tak sądził (brak wiedzy w tej materii też był denerwujący), to jednak Buckowi się to udało. Jeżeli Cameron był podróżnikiem w czasie, to odziedziczył ów gen po przodku, który także mógł się przenieść w przyszłość. Chłód zaczął krążyć mu w żyłach jak zmrożone wino, zabijając wywołane przez whisky miłe ciepło, w głowie rozpoczęła się gonitwa niespokojnych myśli. Czy mógł istnieć spisek między Buckiem a Robem Cameronem? Albo Buckiem i którymś z przodków Camerona z tej epoki? Nigdy nie uważał, że Buck powiedział prawdę o sobie i swojej podróży przez kamienie. Czy mógł to być spisek, mający na celu wywabienie Rogera z Lallybroch, by znalazł się z dala od Bree? Lodowate robale strachu pożerały mu mózg. Chwycił kubek, aby zalać je resztką whisky. Komendant i Fraser spojrzeli na niego ze zdziwieniem, po czym wrócili do uprzejmej konwersacji. W umyśle Rogera, znajdującym się w stanie chaosu, zrodziła się nagle nowa myśl. Brian Fraser. Roger przyjął, że zawiezienie go do garnizonu jest ze strony Frasera przysługą, która ma pomóc w odnalezieniu Jema, lecz przecież mogło mieć także inny cel, czyż nie? Został przedstawiony komendantowi, który przy okazji dowiedział się, że nie łączą go z Fraserem więzi pokrewieństwa ani przyjaźni, gdyby jednak okazało się, że Roger nie jest tym, za kogo się podaje. Ponadto Fraser mógł się przekonać, czy Tuarach czasem nie rozpoznaje Rogera. Również na wypadek, gdyby się miało okazać, że nie jest on tym, za kogo się podaje. Odetchnął głęboko i przycisnął dłonie do blatu biurka, skupiając się na odczuciu gładkiego drewna pod palcami. W porządku. Bardzo rozsądnie. Ileż to razy był świadkiem, jak Jamie postępował dokładnie tak samo? Ci ludzie zawsze stawiali na pierwszym miejscu dobro krewnych i przyjaciół, chronili Fraser’s Ridge lub Lallybroch, co wcale nie oznaczało, że nie byli skłonni udzielić pomocy. Wierzył przecież, że Fraser chce mu pomóc. Uczepił się tej myśli, ale nie był pewien, czy

słusznie… Fraser zerknął na niego i twarz mu złagodniała. Wziął butelkę i dolał Rogerowi. – Znajdziemy go, bracie – wyrzekł cicho po gaelicku, a potem uprzejmie obsłużył komendanta. Roger napił się whisky i próbował oczyścić umysł z zatruwających go myśli. Starał się skupić na treści rozmowy. Nic się nie dzieje. Wszystko będzie dobrze, na pewno. Wciąż jeszcze powtarzał tę mantrę, gdy raptem dosłyszał dochodzące z dziedzińca krzyki i przeciągłe gwizdy. Wyjrzał przez okno, ale widać było tylko forteczny mur. Kapitan zastygł, zdumiony, a Brian Fraser błyskawicznie zerwał się na nogi. Roger wybiegł za nim na plac ćwiczebny i jego oczom ukazała się piękna młoda kobieta na grzbiecie dużego pięknego wierzchowca. Z jego wyżyn piorunowała wzrokiem grupki żołnierzy, którzy okrążyli ją, szturchając się pod żebra, ciągnąc za uprząż i wykrzykując zuchwałe komentarze. Rumak jawnie okazywał niezadowolenie, lecz amazonka na razie trzymała go pewną ręką. W drugiej ściskała bat, a jej marsowa mina mówiła, że wybiera sobie wśród zuchwalców tego, którego za chwilę smagnie po grzbiecie. – Jenny! – huknął Fraser, a córka spojrzała na niego zaskoczona. Żołnierze również okazali zaskoczenie, a na widok dowódcy, który wybiegł za Szkotem, natychmiast się rozstąpili i pospuszczawszy głowy, udali się do swoich obowiązków. Fraser podbiegł do wierzchowca i chwycił go krótko za wędzidło; Roger trzymał się tuż za nim. – Co, na Boga, cię tutaj sprowadza…? – zaczął Szkot gniewnym tonem, ale Jenny przerwała mu, zwracając się do Rogera. – Pański krewny – powiedziała – William Buccleigh. Przysłał do Lallybroch wiadomość, że zachorował, i prosi, by niezwłocznie zjawił się pan przy nim. Ponoć może nie przeżyć. Nawet przy dobrej pogodzie podróż zajmowała zazwyczaj półtora dnia. Zważywszy, że padało, droga powrotna pięła się pod górę, a na ostatnim jej odcinku trzeba było tułać się po ciemku w poszukiwaniu niemal niewidocznego traktu, należało uznać, że pokonali ją w zaskakująco krótkim czasie. – Wejdę z panem – powiedział Fraser, zeskakując z konia na dziedzińcu przed domem. – To nie są moi dzierżawcy, ale się znamy. Domostwo – skromna szkocka zagroda bielejąca matowo w blasku księżyca – było już zawarte na nocny spoczynek, okiennice zamknięte, drzwi zaryglowane. Fraser załomotał w nie pięścią, wołając w miejscowym dialekcie, że przywiózł krewnego do chorego mężczyzny; nie omieszkał się także przedstawić. Dość szybko drzwi się otworzyły i stanął w nich przysadzisty, brodaty dżentelmen w nocnej koszuli i szlafmycy, który bacznie im się przyjrzał, po czym odstąpił na bok i mruknął: – Wejdźcie. Roger zobaczył dom pełen wydzielających nieciekawe zapachy ludzi. Leżeli pokotem na podłodze obok paleniska i na pryczach pod ścianami; tu i ówdzie z barłogu, niczym łebek pieska preriowego, wyzierała zmierzwiona główka, usiłując dostrzec w półmroku, co to za najście. Gospodarz, którego Fraser przedstawił nazwiskiem Angus MacLaren, skinął głową Rogerowi i zaprowadził go do stojącego na środku izby łoża na podwyższeniu. Spało na nim dwoje lub troje malutkich dzieci, ale Roger bez trudu rozróżnił na poduszce kontur twarzy Bucka. Miał nadzieję, że Buck nie jest chory zakaźnie. Nachylił się nisko i szepnął: „Buck”, nie chcąc budzić tych, którzy spali, niepomni hałasu. Widział, że chory leży z zamkniętymi oczami; nie otworzył ich na szept Rogera. Nie zareagował także, gdy Roger dotknął jego ramienia. Wydawało się ciepłe, ale w panującej w izbie duchocie Buck mógł być od wielu godzin martwy, a mimo to ciepły.

Uścisnął jego ramię, z początku delikatnie, potem mocniej i w końcu Buck zakasłał głucho i uniósł powieki. Zamrugał, nie rozpoznając Rogera, i znów zamknął oczy. Klatka piersiowa unosiła się jednak w rytm świszczącego oddechu. – Mówił, że coś się dzieje z sercem – powiedział cicho MacLaren. Wystawił głowę nad ramieniem Rogera i przyglądał się uważnie choremu. – Tak jakoś trzepocze, a wtedy on sinieje i nie może oddychać ani wstać. Mój średni syn znalazł go wczoraj po południu na wrzosowisku, leżał jak rozdeptana żaba. Znieśliśmy go na dół i daliśmy się kapkę napić, a on poprosił, żebyśmy wysłali kogoś do Lallybroch z wiadomością dla krewnego. – Moran taing – odparł Roger. – Jestem wielce zobowiązany. – Odwrócił się do Frasera, który stał za MacLarenem, przyglądając się Buckowi z posępną miną. – Dziękuję również panu – powiedział. – Za wszelką pomoc. Nie jestem w stanie się za to odwdzięczyć. Fraser wzruszył ramionami. – Przypuszczam, że zechce pan przy nim zostać. No tak. Jeżeli rano będzie w stanie wyruszyć w drogę, proszę go przywieźć do Lallybroch. Albo dać nam znać, gdybyśmy mogli się jeszcze na coś przydać. – Skinął głową MacLarenowi i już miał się zbierać do odejścia, ale jeszcze na moment przystanął, przyglądając się bacznie twarzy Bucka. Przeniósł wzrok na Rogera, jak gdyby porównywał ich rysy. – Czy pański krewny pochodzi z Lochalsh? – spytał ciekawie i znów spojrzał na chorego. – Jest podobny do krewnych mojej zmarłej żony. Do MacKenziech z Leoch. Wtem uchwycił na sobie nieprzychylne spojrzenie niskiej, przysadzistej kobiety, zapewne pani domu, więc odkaszlnął, ukłonił się i szybko wyszedł, nie czekając na odpowiedź. MacLaren zaryglował za nim drzwi, a jego żona ziewnęła rozdzierająco i wskazała Rogerowi łóżko z chorym, nieświadomie drapiąc się przy tym po tłustym pośladku. – Może pan spać obok niego – mruknęła. – Jakby umierał, to niech go pan zwali na podłogę, dobrze? Nie chcę, żeby pobrudził mi pościel. Roger zdjął buty i położył się ostrożnie obok Bucka, wcześniej przesunąwszy trójkę dzieci, lekkich i giętkich niczym koty śpiące na słońcu. Resztę nocy spędził, nasłuchując nieregularnego pochrapywania swego przodka i szturchając go delikatnie, gdy zdawało się zamierać. Przed świtem zdrzemnął się trochę, a obudził go mocny zapach ciepłej owsianki. Zaniepokojony tym, że jednak usnął, Roger podniósł się na łokciu i zajrzał Buckowi w twarz. Chory był bardzo blady i oddychał głośno przez usta. Roger chwycił go za ramiona i potrząsnął, na co Buck zerwał się do pozycji siedzącej, tocząc dokoła błędnym wzrokiem. Spostrzegłszy Rogera, wymierzył mu cios w żołądek. – Odwal się ode mnie! – Chciałem się tylko upewnić, że żyjesz, ty draniu! – Najpierw powiedz: co tu właściwie robisz? – spytał gniewnie Buck, przeczesując potargane włosy. – Sam po mnie wysłałeś, ty ośle! – Roger także był rozgniewany. Czuł suchość w ustach, jakby przez całą noc przeżuwał słomę. – Jak się czujesz? – Niedobrze – przyznał Buck, którego gniew raptownie się ulotnił, zastąpiony wyraźną obawą. Położył płasko dłoń na klatce piersiowej i mocno przycisnął. – Coś mnie tu boli… Uwiera… Źle się czuję. – Połóż się, na miłość boską! – Roger zeskoczył z łóżka, przy czym omal nie rozdeptał malutkiej dziewczynki, która siedziała na podłodze, bawiąc się sprzączkami bucików. – Przyniosę ci wody. Inne dzieci przyglądały się im z zainteresowaniem, ignorowane na razie przez matkę i dwie starsze siostry, zajęte nakrywaniem do stołu i mieszaniem owsianki w wielkim garze.

Drewniane miski i łyżki postukiwały o blat. – Jeśli chce pan wyjść za potrzebą – odezwała się jedna z sióstr, przerywając na chwilę swoje czynności – to najlepiej teraz. Robbie i Sandy poszli nakarmić kury, a Stuart jeszcze nie włożył butów. – Skinęła w stronę mniej więcej dwunastoletniego chłopca, który pełzał na czworakach z jednym znoszonym butem w ręku i zaglądał we wszystkie kąty w poszukiwaniu drugiego. – Ponieważ pański krewny przeżył noc, tata pojechał o świcie po uzdrowiciela.

36. Zapach obcego Przyniosła Jockowi MacLeodowi winogrona, tradycyjny prezent dla chorych leżących w szpitalu. I butelkę osiemnastoletniej whisky Bunnahabhain, na widok której twarz mu się rozjaśniła – a przynajmniej widoczne spod bandaży jej fragmenty. Spuchnięte, zasinione oczy wyglądały jak nabiegłe krwią szczeliny. – Trochę jestem poturbowany – powiedział, owinąwszy butelkę szlafrokiem i poprosiwszy Briannę, żeby schowała ją do szafki przy łóżku – ale ogólnie w porządku, w porządku. Dostałem po łbie, i tyle. Bardzo się cieszę, że chłopak zdołał uciec. Czy wiesz, jak się znalazł w tunelu? Podała mu wersję oficjalną, cierpliwie wysłuchała jego przypuszczeń i na koniec spytała, czy rozpoznał człowieka, który na niego napadł? – Owszem, rozpoznałem go – odrzekł Jock ku jej zaskoczeniu. – Co nie znaczy, że znam jego nazwisko. Ale często go widywałem. Pływa łodzią po kanale. – Co? Łodzią frachtową czy jedną z tych jakobickich łodzi wycieczkowych? – Jej serce zabiło szybciej. Jock miał na myśli Kanał Kaledoński, który wiódł od Inverness do Fortu William. Panował na nim ożywiony ruch, dobrze widoczny od strony szosy. – To nieduża łódź motorowa, prawdopodobnie przewozowa. Zauważyłem ją tylko dlatego, że kuzyn żony ma bardzo podobną; kiedyś z nim pływaliśmy. Mierzy chyba jakieś dziesięć metrów. – Oczywiście powiedziałeś o tym policji. – Tak. – Postukał czubkami palców w kołdrę, zerkając na Briannę z ukosa. – Opisałem go najlepiej, jak umiałem, ale facet wygląda bardzo zwyczajnie… Rozpoznałbym go, twój syn pewnie też, ale nie wiem, czy policja tak łatwo go namierzy. Wyjęła z kieszeni szwajcarski scyzoryk i nie przerywając rozmowy, bawiła się nim zamyślona, wyciągając i chowając ostrze. Odciągnęła korkociąg i czubkiem kciuka sprawdzała jego ostrość. – Jak myślisz, potrafiłbyś mi go opisać? Umiem rysować, mogłabym zrobić portret pamięciowy. Uśmiechnął się szeroko, szparki oczu znikły pod opuchlizną. – Nalej mi miarkę, dziewczyno, a chętnie spróbuję. Późnym popołudniem Brianna dotarła do Lallybroch, akurat na umówioną na czwartą wizytę ślusarza. Skrawek papieru przyklejony do drzwi furkotał na jesiennym wietrze; odkleiła go i rozłożyła niezgrabnie zziębniętymi palcami. Dostałem nagłe wezwanie do Elgin, wrócę późno wieczorem. Zadzwonię rano. Przepraszam. Will Tranter Zgniotła papier i wcisnęła go do kieszeni, przeklinając pod nosem. Pieprzony porywacz i gwałciciel wchodzi sobie i wychodzi z jej domu jak z publicznej knajpy, i to nie jest nagłe wezwanie?

Zawahała się z ręką na dużym zabytkowym kluczu w kieszeni, spoglądając na okna od frontu. Zachodzące słońce malowało szyby na piętrze na czerwono, nie pozwalając niczego za nimi zobaczyć. Tamci mieli klucze do domu. Czy naprawdę chce wejść tu teraz sama? Rozejrzała się, tknięta niepokojem, ale nie dostrzegła niczego niezwykłego. Okoliczne pola były puste, nie licząc stada owiec, szukającego schronienia przed nocą. Wciągnęła nosem głęboki haust powietrza, odwracając się we wszystkie strony tak jak wtedy, kiedy polowała z ojcem na sarny w lasach Karoliny Północnej. Co spodziewała się teraz wywęszyć? Smród spalin. Gumę, rozgrzany metal, kurz unoszący się w powietrzu, ducha samochodu. A może coś innego, pomyślała, przypomniawszy sobie odór potu Roba Camerona. Zapach obcego. W chłodnym powietrzu dało się wyczuć jedynie zapach zeschłych liści, owczych bobków i słabą woń terpentyny, dochodzącą z plantacji drzew iglastych na zachód od Lallybroch. Martwa cisza. Pamiętała, że ojciec mówił nieraz o szczególnym mrowieniu w karku, kiedy coś było nie w porządku, a ona poczuła teraz, jak włosy jeżą jej się na głowie pod wpływem nieokreślonego lęku. Odwróciła się powoli, wsiadła z powrotem do auta i odjechała, odruchowo co rusz oglądając się za siebie. Kilka mil dalej znajdowała się stacja benzynowa, więc zatrzymała się na niej i zadzwoniła do Fiony, aby uprzedzić, że dzieci odbierze rano. Potem kupiła parę przekąsek i pojechała z powrotem, tym razem wiejską drogą, która okrążała Lallybroch od przeciwnego krańca, a dalej prowadziła na plantację drzew iglastych. O tej porze roku robiło się ciemno już o wpół do piątej po południu. Przecinająca wyższe partie wzgórz droga przechodziła w dwie błotniste koleiny, ale Brianna parła naprzód, aż znalazła się na niewielkiej polanie, na której robotnicy leśni gromadzili ścinki drewna do spalenia. W powietrzu wisiał ciężki zapach drzewnego dymu, na spłachetku sczerniałej gleby wciąż jeszcze tliły się polana, ale ognisko wygasło. Zaparkowała za stertą świeżo ściętych gałęzi, przygotowanych na następny dzień, i zgasiła silnik. Gdy zaczęła schodzić w dół, z dubeltówką w ręku, coś dużego przemknęło bezszelestnie tuż obok jej głowy, aż potknęła się, przestraszona. Biała sowa; błyskawicznie rozpłynęła się w półmroku. Mimo że serce jej waliło, ucieszyła się ze spotkania z rzadkim ptaszyskiem. Według celtyckich wierzeń białe zwierzęta przynoszą szczęście, które było jej tak potrzebne. „Sowy są strażnikami umarłych, ale nie tylko. Są także posłańcami między światem żywych a tych, co odeszli”. Przez chwilę czuła przy sobie obecność Rogera, całkiem namacalnie, wyciągnęła nawet rękę, jakby mogła go dotknąć. Potem wrażenie minęło i została sama w cieniu sosen, spoglądając ku Lallybroch i ściskając w ręku dubeltówkę. – Sprowadzę cię z powrotem, kochany – szepnęła ledwo dosłyszalnie i zwinęła lewą dłoń w pięść, tę, na której nosiła miedzianą obrączkę ślubną. – Obiecuję. – Najpierw jednak musiała dopilnować, żeby dzieci były bezpieczne. Mrok gęstniał, Lallybroch nikło powoli z jej oczu, stawało się rozmytą plamą szarości na tle nieprzeniknionej czerni. Brianna sprawdziła bezpiecznik broni i ruszyła ostrożnie w stronę domu. Zachowując najwyższą ostrożność, wspięła się na pagórek na tyłach posiadłości, przylegający do starej stodoły. Wiał porywisty wiatr, szeleszcząc w gęstwinie zarośli, więc nie musiała się raczej obawiać, że ktoś usłyszy jej kroki. Jeśli czekali na nią, zamierzali ją unieszkodliwić, to z pewnością weszli do domu. Gdyby jednak pragnęli się tylko dowiedzieć, gdzie jest, wówczas obserwowaliby dom, a to było najodpowiedniejsze miejsce. Przystanęła przy murze otaczającym posiadłość i nadsłuchiwała, oparta o kamienie. Słaby szelest, przerywany niekiedy gruchaniem gołębi. Nietoperze wyleciały

już pewnie na polowanie, ale gołębie szykowały się do snu. Zaczęła przesuwać się ostrożnie wzdłuż kamiennego muru, przyciśnięta do niego plecami, i zatrzymawszy się przy drzwiach, namacała klamkę. Wzięła do ręki zimną kłódkę; była cała i zamknięta. Jak najciszej poszukała w kieszeni pęku kluczy i dotykiem wybrała właściwy. Śpiące w starej stodole gołębie poderwały się z szumem skrzydeł, gdy podmuch z otwartych drzwi owionął belki, na których siedziały. Brianna pośpiesznie przywarła do muru, schodząc z drogi spanikowanemu stadu. Po krótkiej chwili gołębie się uspokoiły i znowu obsiadły grzędy, gulgocząc z oburzeniem. Pięterko już dawno się zapadło, a deski zostały wyniesione; stodoła była pustą skorupą, ale o mocnej konstrukcji, bo ściany zewnętrzne regularnie naprawiano. Kamienne stopnie schodów, wbudowanych w mur, wiodły prosto na dach, więc zawiesiwszy dubeltówkę na ramieniu, zaczęła po nich stąpać, jedną ręką przytrzymując się ściany. Wprawdzie miała w kieszeni latarkę, ale nie chciała ryzykować, że ktoś niepowołany dostrzeże światło. Mniej więcej w jednej trzeciej długości schodów zajęła stanowisko przy wąskim okienku, z którego miała widok na dom. Kamienie były bardzo zimne, ale gruba kurtka zapewniała dostateczną izolację. Wyjęła z kieszeni baton muesli i zasiadła do obserwacji. Odpowiednio wcześniej zatelefonowała do zakładu pracy i poprosiła o tydzień urlopu w związku z niecierpiącymi zwłoki sprawami rodzinnymi. Wieści o tym, co wydarzyło się ubiegłej nocy na zaporze Loch Errochty, rozeszły się szeroko, więc nikt nie czynił jej żadnych trudności, spotkała się raczej z wyrazami sympatii i nieco kłopotliwymi pytaniami przełożonych, na które wszakże nie udzieliła odpowiedzi, tłumacząc się trwającym śledztwem. Policja mogła się okazać pomocna. Jock opisał im napastnika, więc na pewno będą się go starali odszukać. Musiała im opowiedzieć o Robie Cameronie. Ponieważ należało się spodziewać, że Mandy i tak wszystko wypaple, Brianna wyznała, że wtargnął do domu i groził jej. Powiedziała policji, że Cameron nie krył niezadowolenia, iż to ona, kobieta, awansowała na stanowisko jego przełożonej, i robił jej częste przykrości w pracy, choć wydawało się to raczej słabym motywem porwania dziecka. Nie wspomniała jednak o bójce, zamknięciu go w schowku pod podłogą i jego tajemniczej ucieczce. Powiedziała tylko, że uderzyła go, najpierw skrzynką z listami, a potem kijem do krykieta, po czym Cameron uciekł, natomiast ona pojechała wraz z Mandy na poszukiwanie syna, co wydawało jej się pilniejsze niż wzywanie policji. Prowadzący przesłuchanie był odmiennego zdania, ale jako Brytyjczyk nie wyraził tego zbyt dosadnie. Brianna twierdziła także, że to Cameron powiedział jej, gdzie ma szukać Jema. Założyła, że jeśli policja go znajdzie, to raczej nie będzie zaprzeczał. Miała nadzieję, że zdążyli go dopaść. Mogło to wprawdzie spowodować nieprzewidziane komplikacje, ale zdecydowanie wolała, żeby nie pętał się na wolności. Do tego z jej strzelbą. Z którą być może zaczaił się właśnie w jej domu. Uspokajającym ruchem dłoni wymacała w kieszeni kilkanaście nabojów śrutowych.

37. Cognosco te Uzdrowiciel przybył wczesnym popołudniem. Był niski, ale nie drobny, przypominał raczej zapaśnika amatora o barach prawie tak szerokich jak Rogera. Nie przedstawił się, tylko skinął uprzejmie głową pani MacLaren i omiótł wzrokiem izbę. Dostrzegłszy chorego, który zapadł w niespokojny sen i nie obudził go nawet hałas wywołany przybyciem gościa, skupił na nim wzrok. – Mówił, że boli go serce… – zaczął Roger nieśmiało. Uzdrowiciel zerknął na niego z ukosa, podniósł dłoń, machnął ręką, uciszając go, i z bliska przyglądał się Buckowi. Rodzina MacLarenów czekała z zapartym tchem, spodziewając

się niezwykłego spektaklu. Uzdrowiciel pokiwał głową, zrzucił okrycie i podwinął rękawy koszuli, ukazując muskularne, opalone przedramiona. – No dobrze – mruknął, siadając przy łóżku i kładąc dłoń na piersi chorego. – Zobaczmy… – Zesztywniał z twarzą bez wyrazu, po czym gwałtownie cofnął rękę, jakby poraził go prąd. Kręcąc głową, rozsunął poły koszuli Bucka i położył obie dłonie na wznoszącej się i opadającej konwulsyjnie klatce piersiowej. – Jesu – wyszeptał. – Cognosco te! Roger poczuł, że włosy zjeżyły mu się na całym ciele, jakby miała nadejść burza z piorunami. Uzdrowiciel przemówił po łacinie, a jego słowa znaczyły: „Poznaję cię!”. Rodzina MacLarenów obserwowała uzdrowiciela przy pracy z wielkim szacunkiem i nie bez obawy. Roger, który dzięki Claire wiedział co nieco o psychologii uzdrawiania, także był pod wrażeniem. I szczerze mówiąc, śmiertelnie przerażony. Uzdrowiciel przez dłuższy czas stał bez ruchu, z dłońmi na torsie chorego, z głową odrzuconą do tyłu i zamkniętymi oczami, krzywiąc twarz w wyrazie najwyższego skupienia, jak gdyby nadsłuchiwał odgłosów dochodzących z bardzo daleka. Mamrotał modlitwę, którą Roger rozpoznał jako Pater noster – sądząc po minach MacLarenów, równie dobrze mogło to być jakiekolwiek zaklęcie. Nie odejmując rąk od ciała Bucka, podniósł jeden gruby palec wskazujący i zaczął nim delikatnie pukać, w powolnym, regularnym rytmie, jakby trącał klawisz fortepianu. Puk… puk… puk. Trwało to na tyle długo, że obecni, którzy do tej pory wstrzymywali oddech, znowu nabrali powietrza, nawet rzężenie Bucka ustąpiło i płuca podjęły w miarę normalną pracę. Do pierwszego dołączył drugi palec – puk-puk… puk-puk… puk-puk. Powoli. Z regularnością metronomu. Nieprzerwane popukiwanie. Hipnotyczne. Uspokajające. Roger uświadomił sobie, że pukanie naśladuje bicie serca – jego własnego. Rozglądając się ukradkiem po izbie, odniósł nagle osobliwe wrażenie, że wszyscy MacLarenowie, którzy gapili się z otwartymi ustami, wybałuszając oczy, oddychają tym samym rytmem. Puk-puk… puk-puk… puk-puk… Wiedział, że oddychają jak jeden organizm – słyszał szmer wdychanego i wydychanego powietrza. Wiedział – i nie był w stanie zmienić swojego tempa, oprzeć się wspólnocie, jaka powstała wśród obecnych w izbie ludzi, jedności, która objęła wszystkich, poczynając od Angusa MacLarena, a kończąc na malutkiej, wielkookiej Josephine w objęciach matki. Wszyscy oddychali, serca biły jak jedno, przez co zdawali się wspomagać chorego, podtrzymywać jego istnienie jako część większej całości, dodawać mu otuchy. Chore serce Bucka leżało w dłoni Rogera; zrozumiał to całkiem nagle i równie nagle pojął, że było tam już od jakiegoś czasu, spoczywając tak naturalnie w jej zagłębieniu jak okrągły rzeczny kamień, gładki i ciężki. I… biło – takim samym rytmem jak serce w piersi Rogera. Co dziwniejsze, nic z tego wszystkiego nie wydawało mu się w najmniejszym stopniu osobliwe. Dziwne – i niezwykłe – było również to, że Roger potrafił wyjaśnić to, co się działo. Hipnoza, siła sugestii, wola i gotowość. Nieraz sam robił coś podobnego, śpiewając – kiedy publiczność zasłuchiwała się w muzykę, kiedy wiedział, że jest z nim, że pójdzie za nim wszędzie. Parę razy zdarzyło mu się to podczas kazania – wtedy również miał wrażenie, że słuchacze skoczyliby za nim w ogień. Mimo to umiejętności uzdrowiciela były wyjątkowe, podporządkował sobie bowiem wszystkich bardzo szybko i bez żadnych przygotowań. Roger był pod wrażeniem. Wtem ogarnęła go zgroza. Ręce uzdrowiciela zrobiły się niebieskie. Bez wątpienia. Nie była to gra światła, bo lampy się nie paliły, jedyny blask pochodził z dogasającego na kominku ognia. Delikatny niebieskawy odcień wypełzł spomiędzy palców mężczyzny, pokrył grzbiety dłoni, a teraz zsunął się niżej, jak gdyby penetrując klatkę piersiową chorego.

Nie poruszając głową, Roger zerknął w lewo, a potem w prawo. MacLarenowie przyglądali się z wytężoną uwagą, nie sprawiając wszakże wrażenia, że widzą coś niezwykłego. Nie widzą tego, pomyślał. Poczuł, że włosy zjeżyły mu się na przedramionach. Dlaczego więc ja widzę? Puk-puk… puk-puk… puk-puk… Regularnie, niezmordowanie, mimo to Roger spostrzegł bardzo subtelną zmianę. Nie rytmu – ten nie zmienił się ani na jotę. Lecz coś się zmieniło. Odruchowo spojrzał na wnętrze dłoni, gdzie wyobrażał sobie serce Bucka, i z niewielkim zaskoczeniem stwierdził, że ono rzeczywiście tam jest, okrągłe, przezroczyste, pulsujące delikatnie równym rytmem. Samo z siebie. Przerażające zjawisko Puk-puk…… puk-puk…… puk-puk. Uzdrowiciel podążał teraz za rytmem, a nie wyznaczał go. Nie zwalniał tempa, lecz czynił nieco dłuższe przerwy między popukiwaniem, pozwalając sercu Bucka uderzać samodzielnie. W końcu palec zastygł i w izbie zapanowała całkowita cisza, trwająca przez trzy uderzenia serca. A potem się skończyła, pękła jak bańka mydlana, i wszyscy obecni zaczęli gwałtownie mrugać i potrząsać głowami, jakby ocknęli się ze snu. Roger zacisnął lekko pustą dłoń. – Wyzdrowieje – powiedział mężczyzna, zwracając się do pani MacLaren. – Pozwólcie mu się wyspać, jak długo będzie chciał, a kiedy się obudzi, dajcie mu coś do jedzenia. – Bardzo panu dziękujemy – szepnęła kobieta. Pogłaskała główkę córeczki, która zasnęła na ręku z otwartą buzią, śliniąc się obficie. – Czy zjadłby pan może podpłomyk? – Nie trzeba, dziękuję – wymówił się uzdrowiciel z uśmiechem. Włożył płaszcz, okrył się peleryną i sięgnął po kapelusz. – Do domu mam niedaleko. Wyszedł na dwór, a Roger odczekał chwilę, aż wszyscy zajmą się swoimi sprawami, i podążył za nim, cicho zamykając za sobą drzwi. Uzdrowiciel zdążył się już oddalić. Roger widział, jak klęczy pod kapliczką i modli się, a wiatr szarpie połami peleryny. Zbliżył się do niego wolnym krokiem, by nie przeszkodzić w modlitwie, i pod wpływem impulsu również skłonił głowę przed figurą, tak zniszczoną przez żywioły przyrody, że aż pozbawioną rysów twarzy. Opiekuj się nimi, proszę, modlił się bez słów. Pomóż mi do nich wrócić, zobaczyć Bree. Na więcej nie starczyło mu czasu, bo uzdrowiciel podniósł się z klęczek; zresztą poprosił już o wszystko, na czym mu zależało. Mężczyzna nie słyszał jego kroków i teraz odwrócił się zaskoczony, lecz od razu go rozpoznał. Uśmiechnął się odrobinę nieufnie, spodziewając się zapewne pytań o kwestie medyczne. Z bijącym sercem Roger chwycił go mocno za rękę. Oczy mężczyzny rozszerzyły się ze zdumienia i lęku. – Cognosco te – powiedział Roger bardzo cicho. Poznaję cię. – Kim pan jest? – spytał doktor Hector McEwan, mrużąc oczy przed wiatrem, nieufny, ale mocno zaciekawiony. – A właściwie kim jesteście obaj? – Myślę, że pan wie to lepiej niż ja – odrzekł Roger. – To światło emanujące z pańskich dłoni… – Zdołał je pan zobaczyć. – To nie było pytanie; podszyta nieufnością ciekawość rozgorzała jak płomień i biła z oczu lekarza widoczna nawet w tak słabym świetle. – Owszem, zobaczyłem. Skąd pan… – Roger szukał najlepszego sposobu zadania tego pytania, lecz niewiele miał do wyboru. – Z jakiej epoki pan tutaj przybył? McEwan odruchowo obejrzał się na zagrodę, ale drzwi były zamknięte, a z otworu w dachu nadal wydobywał się dym. Zaczęło padać, z początku rzadkimi kroplami. Uzdrowiciel ożywił się gwałtownie i ujął Rogera za ramię.

– Chodźmy – powiedział. – Nie możemy tu stać w ulewie, bo zmokniemy i przeziębimy się na śmierć. Rzeczywiście zaczęło lać jak z cebra i w kilka minut Roger przemókł do suchej nitki, wybiegł bowiem bez kapelusza i wierzchniego okrycia. McEwan poruszał się krętą ścieżką wśród gęstwiny krzewów dzikiej róży, i po chwili znaleźli się na wrzosowisku, gdzie stała zrujnowana zagroda, w której można się było schronić. Dach domu spłonął, chyba niedawno, bo w powietrzu czuło się jeszcze odór spalenizny, ale w rogu ocalał kawałek strzechy, więc skulili się pod jej lichą osłoną. – Z roku pańskiego tysiąc osiemset czterdziestego pierwszego – odpowiedział rzeczowo McEwan, strząsając wodę z peleryny. Spojrzał pytająco na Rogera. – Tysiąc dziewięćset osiemdziesiąty. – Roger czuł, jak wali mu serce. Odchrząknął i powtórzył; zimno dało mu się we znaki i mówił chrapliwie. McEwan przysunął się bliżej i wpatrywał się w niego. – Co jest? – spytał ostrym tonem. – Głos się panu łamie. – To nic… – zaczął, ale palce uzdrowiciela już macały go po karku. Nie opierając się, stał spokojnie z zamkniętymi oczami. Grube palce mężczyzny były bardzo zimne. Delikatnie przesuwał nimi po szyi Rogera, wzdłuż blizny po sznurze, potem lekko nacisnął uszkodzoną krtań. Roger poczuł dławienie i musiał zakasłać. McEwan wyglądał na zaskoczonego. – Proszę to zrobić jeszcze raz. – Co, zakasłać? – zakrakał Roger ochryple. – Tak. – Palce McEwana oplotły jego szyję. – Kaszlnąć raz, odczekać, a potem jeszcze raz. – Roger wykonał polecenie, czując lekki ból przy oddychaniu w miejscu, gdzie szyję uciskały palce uzdrowiciela. McEwan okazywał coraz żywsze zainteresowanie. – Czy wie pan, co to jest kość gnykowa? – Gdybym miał zgadywać, powiedziałbym, że ma coś wspólnego z gardłem. – Roger odchrząknął głośno i potarł szyję, czując pod palcami szorstką bliznę. – Dlaczego pan pyta? – Sytuacja robiła się coraz bardziej niezręczna. – Znajduje się tutaj – powiedział uzdrowiciel, przyciskając kciukiem miejsce pod brodą. – Gdyby zaś była tu – przesunął kciuk o cal w dół – to już by pan nie żył. To bardzo krucha kosteczka. Łatwo kogoś udusić, łamiąc ją – przez nacisk palca albo sznura. – Cofnął się nieco i spojrzał na Rogera z uwagą; ciekawość nie znikła, a nieufność wróciła ze zdwojoną siłą. – Czy pan i pański przyjaciel uciekacie przed czymś? Albo przed kimś? – Nie. – Roger poczuł się nagle straszliwie zmęczony i zaczął szukać czegoś, na czym mógłby usiąść. Wokół walały się tylko kawałki ściany, które spadły, gdy zawaliła się płonąca strzecha. Zsunął dwa i usiadł ostrożnie; kolana niemal zasłoniły mu uszy. – To… – Musnął ręką gardło. – To dawna sprawa, niemająca nic wspólnego z naszym… Poszukujemy mojego syna. Ma dopiero dziewięć lat. – O mój Boże – rzekł McEwan ze współczuciem. – Jak to się… – Najpierw pan – przerwał mu Roger stanowczo i od razu musiał odchrząknąć. – Powiem panu wszystko, co wiem, ale pan pierwszy. Proszę. McEwan wydął z namysłem usta, rozejrzał się dokoła i podjąwszy decyzję, przysiadł, stękając, na najbliższym kamieniu. – Byłem lekarzem – powiedział wprost. – W Edynburgu. Przyjechałem z przyjacielem do Highlands zapolować na kaczki. Czy ludzie nadal to robią, sto lat później? – Owszem. Kaczki nadal są smaczne – odrzekł Roger żartobliwie. – Przeszedł pan zatem przez kamienie na Craigh na Dun?

– Tak, ja… – McEwan urwał raptownie, kiedy doszła do niego zawarta w pytaniu sugestia. – Święci pańscy, czy chce mi pan powiedzieć, że istnieją jeszcze inne miejsca, w których… to się dzieje? – Jak najbardziej. Ja wiem o czterech, prawdopodobnie jest ich więcej. Ile kamiennych kręgów znajduje się na Wyspach Brytyjskich? – Nie mam pojęcia. – McEwan był wyraźnie wstrząśnięty. Wstał z trudem i podszedł do drzwi; próg był osmalony, framuga doszczętnie spalona. Roger liczył, że na głowę rozmówcy nie spadnie żaden obluzowany kamień i że uda mu się dowiedzieć czegoś więcej. McEwan długo stał zapatrzony w rzęsisty deszcz. Wreszcie otrząsnął się i wrócił do Rogera. Zaciśnięte usta mówiły, że podjął decyzję. – Tajemnice nie zdadzą się na nic. Mam również nadzieję, że szczerość nie narazi mnie na straty. – Nie było to właściwie pytanie, ale Roger skinął głową, starając się wyglądać przyjaźnie. – Dobrze więc. Polowaliśmy zatem na kaczki. Staliśmy na wrzosowisku, u podnóża pagórka, na którym stoją kamienie. Nagle z kępy paproci wystrzelił lis, tuż obok mnie, a jeden z psów wyrwał się i pogonił za nim. Brewer – tak się nazywał mój przyjaciel, Joseph Brewer – chciał pobiec za psem, ale ponieważ cierpi, to znaczy cierpiał – poprawił się McEwan z lekką, dobrze znaną Rogerowi irytacją – na wrodzone zniekształcenie stopy i chodził w specjalnym obuwiu, bieganie i wspinaczka nie wchodziły w grę. – Wzruszył ramionami, jakby reszta była już jasna. – Zatem to pan rzucił się do biegu i… – Roger wzdrygnął się odruchowo na to wspomnienie, podobnie jak McEwan. – No właśnie. – Czy pies… także przeszedł? – spytał Roger nieoczekiwanie. McEwan wyglądał na zaskoczonego. – Skąd miałbym to wiedzieć? – odparł z lekką urazą. – Wiem tyle, że nie pojawił się tam gdzie ja. Roger zrobił przepraszający gest. – Po prostu byłem ciekaw. Moja żona i ja pragniemy dowiedzieć się jak najwięcej o tym zjawisku, ze względu na dzieci. – Potknął się na ostatnim słowie i wypowiedział je zdławionym szeptem. Twarz McEwana złagodniała. – Tak, oczywiście, rozumiem… Chodzi o pańskiego syna? Roger skinął głową i wyjaśnił tyle, ile mógł, na temat listów, Camerona… Po chwili wahania wspomniał także o skarbie Hiszpana, bo przecież musiał podać wiarygodny powód porwania Jema, a nie wątpił w szczerość intencji lekarza. – Mój ty Boże! – McEwan patrzył na niego ze współczuciem. – Popytam moich pacjentów. Może ktoś… – Umilkł z zatroskaną miną. Roger miał wyraźne nieodparte wrażenie, że owo zatroskanie nie wynika jedynie ze współczucia dla Jema bądź też wstrząsającego odkrycia, że istnieją również inni, którzy… Roger przypomniał sobie miękką błękitną poświatę, otaczającą palce McEwana i wyraz radosnego zaskoczenia na jego obliczu. Cognosco te. Poznaję cię. Radość, nie tylko zdumienie. Roger i Buck nie byli pierwszymi podróżnikami w czasie, na jakich McEwan się natknął. Ale mu tego nie powiedział. Ciekawe, dlaczego. – Od jak dawna pan tutaj przebywa? – spytał zaciekawiony. McEwan westchnął i przetarł dłonią twarz. – Może już zbyt długo – odrzekł, ale nie kontynuował tematu. Dopiero po chwili dodał: –

Około dwóch lat. – Otulił się ciaśniej peleryną. – Za niespełna godzinę zrobi się ciemno. Muszę już ruszać, jeśli chcę dotrzeć do Cranesmuir przed zmrokiem. Przyjdę jutro, żeby zbadać pańskiego przyjaciela. Wówczas możemy jeszcze porozmawiać. Odwrócił się, po czym jeszcze się obejrzał, wyciągnął rękę i objął nią gardło Rogera. – Być może – powiedział jakby do siebie. – Kto wie. – Krótko skinął głową, opuścił rękę i wybiegł na deszcz. Poły peleryny łopotały na wietrze jak skrzydła nietoperza.

38. Numer bestii Po programie dla dzieci telewizja rozpoczęła nadawanie wieczornych wiadomości, więc Ginger sięgnęła do wyłącznika, ale nagle zastygła z ręką w powietrzu, bo na ekranie pokazało się szkolne zdjęcie Jema. Z ustami otwartymi ze zdziwienia przeniosła wzrok na niego, a potem znowu na ekran. – To ty! – wykrzyknęła. – Widzę – mruknął Jem. – Czy możesz to wyłączyć? – Nie, chcę obejrzeć. – Zastąpiła mu drogę do telewizora. Miała jedenaście lat i była wyższa. – Wyłącz! – Wtem przyszedł mu do głowy pewien pomysł. – Mandy się przestraszy i zacznie ryczeć. Ginger rzuciła Mandy podejrzliwe spojrzenie – mała miała dobre płuca, to fakt – po czym niechętnie wyłączyła odbiornik. – Proszę bardzo – bąknęła obrażona. – Mama powiedziała nam, co się stało – dodała po chwili ściszonym głosem – ale kazała cię o to nie wypytywać. – I dobrze – odrzekł Jem. – Nie gadajmy o tym. – Serce mu waliło i pocił się obficie, a ręce na przemian robiły się zimne, gorące i znowu zimne. Cudem udało mu się uciec, zanurkować pod osłonę krzewów rosnących na szczycie przelewu spływowego i popełznąć wzdłuż betonowego obrzeża aż do miejsca, w którym natknął się na metalową drabinkę prowadzącą do wody. Zszedł po niej najniżej, jak mógł, i przywarł całym ciałem, ściskając lodowate szczeble tak mocno, że ręce mu drętwiały. Czarna woda z szumem płynęła tuż pod stopami, lała się z góry obok, opryskując go zimnymi igiełkami. Na samą myśl o tym zaczynał znowu dygotać. Bał się, że zwymiotuje, jeśli dalej będzie o tym myślał, więc poszedł obejrzeć szafkę z zabawkami młodszych dziewczynek. Było w niej oczywiście pełno lalek i innego dziewczyńskiego badziewia, ale może udałoby się znaleźć piłkę… Bingo. Była wprawdzie różowa, ale całkiem porządna, dobrze się odbijała. – Może pójdziemy do ogrodu i pobawimy się piłką? – zaproponował, odbijając ją mocno od podłogi i łapiąc. – Jest ciemno i pada deszcz – sprzeciwiła się Tisha. – Nie chcemy zmoknąć. – E tam, przecież to tylko drobna mżawka! Co ty, z cukru jesteś? – Właśnie – włączyła się do rozmowy Sheena. – „Małe dziewczynki to cukier, mleko i rodzynki – zaśpiewała. – Ogonki szpaczków, prosiaczków, szczeniaczków…”. – Chodź, pobawimy się laleczkami – podsunęła Tisha, machając zachęcająco nieubraną lalką. – Możesz wziąć Barbie, jak chcesz, chyba że wolisz Kena? – Nie, nie bawię się lalkami – odmówił Jem stanowczo. – Nie umiem ich ubierać ani nic. – Ja się bawię! – Mandy przepchnęła się między Tishą a Sheeną, wyciągając rączki do Barbie w różowej balowej sukni z falbanami. Sheena złapała ją w ostatniej chwili. – Dobrze, dobrze – powiedziała szybko, uprzedzając Mandy, która już otworzyła buzię,

szykując się do wydania przeraźliwego ryku. – Oczywiście, że możesz się z nami bawić. Tylko musisz uważać, nie chcemy przecież pobrudzić ani podrzeć tej ślicznej sukienki, prawda? Usiądź tutaj, malutka, i weź tę laleczkę. Będziesz ją mogła uczesać. Proszę, tu masz dla niej grzebyk i szczoteczkę. Jem wziął piłkę i wyszedł. Podłogę korytarza przykrywał dywan, ale przy schodach był kawałek parkietu. Jem odbił mocno piłkę, która poleciała aż do sufitu, o mały włos nie trafiając w lampę. Potem znów odbiła się od podłogi i Jemowi udało się ją złapać. Nasłuchiwał przez chwilę, żeby się upewnić, że pani Buchan nie usłyszała łomotu. Pracowała w kuchni, podśpiewując razem z radiem. Był w połowie schodów, kiedy zadźwięczał dzwonek nad drzwiami i ktoś wszedł do domu. Jem wyjrzał nad balustradą, chcąc sprawdzić, kto to taki, i omal nie udławił się własnym językiem. W przedpokoju stał Robert Cameron. Jem przywarł plecami do ściany. Jego serce łomotało tak głośno, że ledwo usłyszał, jak pani Buchan wychodzi z kuchni na spotkanie niespodziewanego gościa. Czy powinien pobiec po Mandy? Dom nie miał tylnego wyjścia, nie mógł przecież przerzucić siostry przez okno w pokoju, nie rosło za nim żadne drzewo ani nic… Pani Buchan witała się właśnie z gościem, przepraszając, że nie ma dla niego pokoju, ponieważ do końca tygodnia wszystkie zostały wynajęte. Pan Cameron uprzejmie dziękował, tłumacząc, że chciał jedynie zamienić kilka słów… – Jeżeli chce mi pan coś sprzedać… – zaczęła pani Buchan, ale wszedł jej w słowo. – Nie, proszę pani, nic z tych rzeczy. Mam kilka pytań na temat kamieni na Craigh na Dun. Jem łowił powietrze. Płuca chodziły jak kowalski miech, ale zakrył usta rękami, żeby pan Cameron czasem go nie usłyszał. Jego uszu dobiegło sapnięcie pani Buchan, która nie odpowiedziała, zastanawiając się zapewne, jak zareagować. – Kamienie? – powtórzyła i nawet Jem poznał po jej głosie, że udaje zdziwienie. – Nie wiem nic o żadnych kamieniach. Cameron zaśmiał się uprzejmie. – Proszę o wybaczenie, powinienem był się najpierw przedstawić. Nazywam się Cameron i… Czy coś się stało, proszę pani? Pani Buchan nie tylko głośno sapnęła, ale cofnąwszy się gwałtownie, musiała uderzyć w niski stolik pod ścianą, rozległy się bowiem głuche łupnięcie, okrzyk i brzęk tłuczonego szkła. – Nie – odparła pani Buchan, odzyskując panowanie nad sobą. – Nie, nic… Po prostu zakręciło mi się w głowie, mam za wysokie ciśnienie… Wspomniał pan, że nazywa się Cameron, czy tak? – W rzeczy samej. Rob Cameron. Becky Wemyss jest kuzynką mojej żony. Opowiadała mi co nieco o tańcach przy kamiennym kręgu. – Aha. – To „aha” oznaczało spore kłopoty dla Becky Wemyss, o ile Jem znał się na głosach matek. – Interesuję się historią, pracuję naukowo i piszę pewną książkę… Jestem ciekaw, czy mogłaby mi pani poświęcić kilka minut. Becky wspomniała, że nikt nie wie więcej od pani o kamieniach i tańcach na Craigh na Dun. Oddech Jema się uspokoił, kiedy chłopiec uświadomił sobie, że pan Cameron nie przyszedł tutaj dlatego, iż się domyślił, że on i Mandy tu są. A może jednak to wiedział i tylko na razie udawał zainteresowanie historią, po czym skorzysta z okazji, by pójść do toalety i powęszyć po całym domu? Niepewnie zerknął na piętro. Drzwi do pokoju zabaw były zamknięte; co prawda dochodził zza nich piskliwy chichot Mandy, ale Cameron prawdopodobnie go nie słyszał.

Pani Buchan zaprosiła gościa do kuchni, obiecując opowiedzieć mu wszystko, co wiedziała o Craigh na Dun. Jej głos wcale nie brzmiał przyjaźnie, więc Jem był ciekaw, czy zamierzała wsypać panu Cameronowi do herbaty trutkę na szczury. A może pani Buchan nie trzyma w domu trutki na szczury? Jem wszedł na wyższy stopień, zszedł niżej, znowu wszedł wyżej. Najbardziej na świecie pragnął sfrunąć na parter, wybiec na dwór i pognać przed siebie, nigdzie się nie zatrzymując. Nie mógł jednak zostawić Mandy. Wzdrygnął się na dźwięk otwieranych drzwi kuchennych. Na szczęście usłyszał pojedyncze kroki, lekkie i szybkie. Pani Buchan. Wbiegła na schody i zatrzymała się raptownie na jego widok, chwytając się ręką za serce. Potem podbiegła i mocno go przytuliła. – Psiakrew, chłopaku…! – szepnęła mu do ucha. – Co ty tu… Zresztą nieważne, i tak chciałam cię znaleźć. Widziałeś go? Jem skinął głową bez słowa i pani Buchan zagryzła wargi. – Dobrze. Wyprowadzę cię teraz z domu. Skręć z bramy w lewo, dwa domy dalej mieszka pani Kelleher. Powiedz jej, że przysłałam cię, żebyś zadzwonił. Skontaktujesz się z policją i powiesz im, że mężczyzna, który cię porwał, jest tutaj – znasz adres, prawda? Jem potwierdził skinieniem. Zapamiętał numer posesji z wcześniejszych wizyt z mamą i tatą, a to dlatego, że był charakterystyczny – 669. Tata mówił, że według prawa powinien to być numer 666, ale to numer bestii. Jem spytał, kto jest tą bestią, pani czy pan Buchan, a rodzice zaczęli się na to śmiać jak wariaci. – Dobrze – szepnęła pani Buchan. – No to chodźmy! – A Mandy… – zaczął, ale go uciszyła. – Ja się nią zajmę. Chodź! Zbiegł za nią po schodach, starając się nie robić hałasu, a przy drzwiach wyjściowych pani Buchan wspięła się na palce i przytrzymała dzwonek. – Biegiem! – szepnęła nagląco. Popędził jak wiatr. Pani Kelleher była stara i chyba głucha. Jem był okropnie zdyszany i przestraszony i z trudem składał słowa, więc dobrą chwilę zajęło jej zrozumienie, że chłopiec chce zadzwonić. Kiedy w końcu dorwał się do telefonu, dyżurna policjantka dwa razy odkładała słuchawkę, sądząc, że ma do czynienia ze smarkaczem, który bawi się aparatem pod nieobecność rodziców, robiąc głupie dowcipy. – Nazywam się Jeremiah MacKenzie! – wrzasnął do słuchawki, kiedy dodzwonił się po raz trzeci. – Zostałem porwany! – Naprawdę? – spytała staruszka ze zdziwieniem i wyrwała mu z ręki telefon. – Kto mówi? – warknęła groźnym tonem. Rozległo się ciche mamrotanie; dobrze, że dyżurna od razu się nie rozłączyła. Pani Kelleher przyjrzała mu się znad okularów. – Do kogo chciałeś zadzwonić, chłopcze? Przez pomyłkę wybrałeś numer policji. Jem miał ochotę w coś rąbnąć, ale nie mógł przecież uderzyć starszej pani. Zaklął brzydko po gaelicku, a ona otworzyła usta ze zdziwienia i odjęła słuchawkę od ucha. Jem zgrabnie ją przechwycił. – Mężczyzna, który mnie porwał, jest tutaj – powiedział powoli i wyraźnie. – Niech ktoś tu do mnie przyjedzie! Bo inaczej… – Wtem zaświtał mu w głowie pewien pomysł. – Bo inaczej on porwie moją młodszą siostrę! Podaję adres: Glenurquhart Road 669! Proszę natychmiast przyjechać! – Teraz to on się rozłączył, zanim dyżurna zdążyła zadać więcej pytań. Za to pani Kelleher miała ich mnóstwo, więc nie chcąc być nieuprzejmy, wymknął się

pod pozorem skorzystania z toalety i wychylony przez okno, wypatrywał policji. Przez jakieś sto lat nic się nie działo, przynajmniej takie miał wrażenie. Krople deszczu ściekały mu z włosów i rzęs, ale nie chciał się cofnąć w obawie, że coś umknie jego uwadze. Przecierał właśnie zalane wodą oczy, gdy nagle drzwi pod numerem 669 otworzyły się gwałtownie i wybiegł z nich Rob Cameron. Wskoczył do samochodu i z piskiem opon odjechał. Jem omal nie wyskoczył przez okno. Rzucił się w tył i wypadł z łazienki; cudem udało mu się nie staranować pani Kelleher. – Dziękuję pani! – zawołał przez ramię i przeskakując po trzy stopnie schodów, wystrzelił przed dom. Z domu Buchanów dochodziły krzyki i płacze. Strach ścisnął go za gardło, ledwie mógł oddychać. – Mandy! – chciał zawołać, ale z ust dobył się jedynie cichy szept. Drzwi były na na oścież otwarte. W środku kłębiło się od dziewczynek, ale on natychmiast namierzył wzrokiem siostrę i podbiegł, żeby ją przytulić. Nie płakała, ale przywarła do niego jak pijawka, kryjąc kędzierzawą główkę pod jego pachą. – Już dobrze – powtarzał, tuląc ją z całych sił. – Już dobrze, Man. Trzymam cię. Trzymam. Powoli ochłonął i ze zdziwieniem spostrzegł siedzącą na kanapie panią Buchan, która przykładała sobie do policzka woreczek z lodem. Kilka kostek wypadło i topniało na dywanie u jej stóp. Tisha i Sheena z płaczem obejmowały matkę, a Ginger próbowała jednocześnie głaskać ją po głowie i pocieszać siostry. Po białych jak kreda policzkach ciekły grube łzy. – Pani Buchan… czy wszystko w porządku? – spytał Jem nieśmiało. Żołądek skręcał mu się w mdłościach. Był przekonany, że wszystko to jego wina. Kobieta podniosła na niego wzrok. Połowa twarzy była czerwona i spuchnięta, a oko podsinione, ale drugie płonęło ogniem, przez co Jem poczuł się nieco lepiej. – Tak, chłopcze, nie musisz się martwić – odrzekła. – Przestańcie płakać, dziewczynki! Nic takiego strasznego się nie stało, jedno podbite oko. Więc dosyć tych ryków! Nie słyszę własnych myśli. – Dobrodusznie potrząsnęła przyklejonymi do siebie córkami, poklepując je i głaszcząc wolną ręką. Rozległo się mocne stukanie do drzwi i z przedpokoju zawołał męski głos: – Policja! Jest tu kto? Jem mógł był opowiedzieć pani Buchan, jak to jest, kiedy ktoś wzywa policję. Pytania, pytania, i jeszcze więcej pytań. A jeśli pewnych rzeczy nie można szczerze wyjawić… Dobrze, że pani Buchan nie zgodziła się, by oboje z Jemmem pojechali na posterunek złożyć zeznania, tłumacząc, że nie może zostawić dziewczynek samych. Zanim skończyło się przesłuchanie, Mandy i Sheena zasnęły na kanapie, skulone i przytulone jak kocięta, a Ginger i Tisha, podawszy wszystkim herbatę, zasiadły w kącie, mrugając od czasu do czasu, żeby odpędzić senność. Wkrótce po tym, jak wyszli policjanci, na kolację wrócił pan Buchan, więc wyjaśnienia zaczęły się od początku. Niewiele tego było: pani Buchan posadziła Camerona przy stole i opowiedziała mu trochę o tańcach przy kamiennym kręgu – nie była to tajemnica, większość rdzennych mieszkańców Inverness i okolic o tym słyszała – zostawiając włączone radio, aż tu nagle spiker wymienił nazwisko Roberta Camerona, który jest poszukiwany jako podejrzany o porwanie małego chłopca… – I wtedy ten drań zerwał się z krzesła, a ja za nim, więc musiał chyba pomyśleć, że chcę go zatrzymać; przypadkowo stanęłam mu na drodze do wyjścia, więc rąbnął mnie w oko, popchnął na ścianę i uciekł! Pan Buchan mierzył Jema niezbyt łaskawym wzrokiem i miał taką minę, jakby sam z chęcią zadał mu kilka pytań, zamiast tego zaproponował jednak, że wszyscy udadzą się do miasta

na rybę i frytki, bo było już za późno, żeby zrobić kolację w domu. Nastrój od razu się poprawił. Uwadze Jema nie umknęła jednak wymiana spojrzeń między Buchanami i nabrał podejrzeń, że on i Mandy zostaną w drodze powrotnej pozostawieni na posterunku policji. Albo gdzieś na chodniku.

39. Duch powieszonego mężczyzny Niebiosa się otwarły i zanim Roger dotarł z powrotem do zagrody MacLarenów, znów przemókł do suchej nitki. Pani MacLaren i jej stara matka załamały nad nim ręce, po czym zdarły z niego ubranie, owinęły wystrzępionym kocem i kazały stanąć przy palenisku, gdzie przeszkadzał w przygotowaniach do kolacji. Podparty na łokciu Buck, obok którego spało skulonych dwoje najmłodszych dzieci, podniósł pytająco brwi. Roger poruszył nieznacznie dłonią na znak, że później mu wszystko wyjaśni. Zauważył, że Buck wygląda nieco lepiej; twarz nabrała koloru i siedział wyprostowany, a nie leżał bez życia w pościeli. Roger był ciekaw, czy gdyby dotknął chorego, z jego rąk również wypłynęłoby niebieskie światło. Zadrżał na tę myśl, a wtedy Allie, jedna z córek MacLarenów, pisnęła zaniepokojona, odsuwając skraj koca od ognia. – Proszę uważać, dobrze? – Właśnie – dorzuciła babcia Wallace i bezceremonialnie przesunęła go na bok, dalej od rozgrzanego do czerwoności żelaznego garnka, z którego pryskał tłuszcz. – Wystarczy iskra i zapłonie pan jak pochodnia. – Jedno oko babci zasłaniało bielmo, ale drugie patrzyło bystro i ciekawie. – Przy pana wzroście zapaliłby się jeszcze dach, a potem reszta chałupy, i gdzie byśmy się podziali, chciałabym wiedzieć! Rozległy się chichoty i śmiechy, ale dziwnie niepewne, co dało Rogerowi do myślenia. – Moran taing – podziękował uprzejmie za wskazówkę i odsunął się jeszcze trochę. – Widziałem niedaleko stąd spaloną zagrodę. Czy był to wypadek przy gotowaniu? W izbie zaległa ciężka cisza. Wszyscy zamarli i patrzyli prosto na niego. – Najwidoczniej nie – powiedział i zakasłał przepraszająco. – Proszę wybaczyć ciekawość. Czy jej mieszkańcy zginęli? MacLaren przyjrzał mu się z namysłem, wcześniejsza życzliwość niemal całkiem się ulotniła. – Nie wskutek pożaru – odparł w końcu. – Co cię tam sprowadziło, człowieku? Roger spojrzał mu prosto w oczy. – Szukałem mojego syna – odrzekł z prostotą. – Nie wiem, gdzie mam go szukać, więc zaglądam wszędzie. Tak sobie myślę, że może udało mu się uciec i tuła się teraz samotnie… poszukuje jakiegokolwiek schronienia… – No tak. – MacLaren pokiwał głową. – Radzę trzymać się z daleka od tej zagrody. – Bo jest nawiedzona? – wtrącił Buck i wszystkie głowy odwróciły się do niego, a potem znów do MacLarena, czekając na jego odpowiedź. – Być może – odparł z wahaniem. – To miejsce jest przeklęte – szepnęła Rogerowi ledwo dosłyszalnie Allie. – Nie pójdzie pan tam, co? – spytała żona gospodarza, nie kryjąc zaniepokojenia. – Nie, nie – zapewnił Roger. – Ale co tam się stało? – McEwan nie miał żadnych skrupułów, żeby tam wejść; czyżby nie znał związanej ze spaloną zagrodą legendy? Pani MacLaren burknęła niewyraźnie i zaczęła mieszać drewnianą warząchwią zawiesistą zupę w garze. Zaciśnięte usta mówiły, że nie zamierza mu tego objaśniać.

MacLaren z głośnym szuraniem odsunął krzesło i ciężko wstał. – Przejdę się, sprawdzę, co u żywiny – powiedział, posyłając Rogerowi znaczące spojrzenie. – Może ma pan ochotę pójść ze mną, niech kobiety przygotują kolację. – A, dobrze – zgodził się chętnie Roger. Skinął głową pani MacLaren, owinął się szczelniej kocem i wyszedł za gospodarzem. Pochwyciwszy zatroskane spojrzenie Bucka, nieznacznie wzruszył ramionami. Zazwyczaj oborę oddzielał od pomieszczeń ludzkich tylko kamienny mur, nad którym pod sufitem pozostawiano najczęściej wolną przestrzeń, tak że ciepło produkowane przez krowy – a wraz z nim unoszące się w powietrzu źdźbła słomy i silny, drażniący odór moczu i odchodów – przenosiło się górą do izby. W oborze MacLarenów było nad podziw czysto, pod ścianą piętrzyła się sterta świeżego, pachnącego siana. Trzy tłuste czerwone krowy spojrzały na nich maślanymi oczami, a wielki czarny byk zaczął gniewnie prychać i szarpać się na łańcuchu, przyczepionym do mosiężnego kółka w nozdrzach. Przy ogniu, płonącym żywo na palenisku, i dziewięciu osobach w izbie nie było wcale zimno, mimo to w oborze otoczyło ich przyjemne ciepło, wzmocnione cudownym poczuciem spokoju. Roger westchnął i opuścił zesztywniałe barki, dopiero teraz uświadamiając sobie stan napięcia, w jakim znajdował się od wielu godzin. MacLaren zrobił pobieżny obchód, to drapiąc byka za uszami, to klepiąc wydatne krowie boki, po czym skinął na Rogera, by przeszedł wraz z nim w odległy kąt pomieszczenia. Od rozmowy z Hectorem McEwanem Rogerowi towarzyszyło niemiłe uczucie niepokoju: zdawało mu się, że usłyszał w niej coś, czego nie zrozumiał. Kiedy MacLaren otworzył usta, by przemówić, nagle rozjaśniło mu się w głowie. Cranesmuir. – Tamtą zagrodę postawiło dwoje obcych – zaczął MacLaren. – Nie wiadomo dokładnie, skąd się wzięli, pewnego dnia po prostu się tu znaleźli. Mężczyzna i kobieta, ale nie dało się wyrozumieć, czy to było małżeństwo, czy raczej ojciec z córką, bo on był od niej sporo starszy. Powiedzieli, że pochodzą z wysp, co w jego wypadku mogło być nawet prawdą, ale jej mowa była całkiem inna niż znanych mi wyspiarzy. – Czy ona była Szkotką? MacLaren był zaskoczony. – No tak, była… Posługiwała się naszą mową. Powiedziałbym, że urodziła się gdzieś na północny zachód od Inverness, może w Thurso, tyle że… nie całkiem jestem o tym przekonany. Tak jakoś dziwnie to brzmiało… „Dziwnie to brzmiało”. Jak u kogoś, kto się podszywa, pomyślał Roger. – A jak ona wyglądała? – zapytał. Głos miał tak chrapliwy, że musiał odchrząknąć i powtórzyć pytanie. MacLaren wydął usta i pokiwał z uznaniem głową. – Była ładna – odrzekł. – O, nawet bardzo ładna. Wysoka i prosta jak sosna, choć miejscami… nie taka znów prosta, wie pan, co mam na myśli. – Zakłopotany spuścił wzrok i Roger zrozumiał, dlaczego nie chciał rozmawiać w domu, przy swoich kobietach. – O, wiem, wiem – powiedział Roger, ściszając konfidencjonalnie głos, by dostosować się do gospodarza. – Trzymali się na uboczu, prawda? – Gdyby było inaczej, połowa okolicy dowiedziałaby się o nich i szybko ustaliła stopień ich pokrewieństwa. MacLaren zmarszczył czoło. – No tak… Chociaż on był całkiem miły, wpadałem na niego nie raz, nie dwa i zamienialiśmy parę słów. Zawsze potem myślałem, jaki to porządny człowiek, ale kiedy chciałem opowiedzieć żonie o naszym spotkaniu, nigdy nie mogłem sobie przypomnieć, co takiego mi mówił…

MacLaren dodał, że o kobiecie krążyły plotki, iż jest trochę dziwna, zajmuje się zielarstwem, lecz gdyby ktoś do niej zaszedł i zastał ją samą, otrzymałby może coś więcej niż tylko kurację ziołami… Nawet w panującym w oborze półmroku Roger mógł dostrzec, że gospodarz mocno się speszył i zaczerwienił. On sam również czuł się nieswojo, ale z innego powodu. Cranesmuir. Znał tę nazwę, już wtedy, kiedy McEwan ją wypowiedział. MacLarenowie mówili, że uzdrowiciel przybył z Draighhearnach. Cranesmuir leżało w przeciwnym kierunku, i to w odległości dwóch mil. Dlaczego McEwan musiał się tam dzisiaj udać? – Krążyły różne historie. Zawsze jest tak, gdy chodzi o piękną kobietę. Jedno jest pewne, że znała się na ziołach i czarach. Przynajmniej tak ludzie gadali. Potem mężczyzna odszedł, ciągnął MacLaren. Nikt nie wiedział dokąd, po prostu nagle przestano go widywać, a kobieta nadal mieszkała w zagrodzie, tyle że teraz częściej przyjmowała gości, głównie mężczyzn. A kobiety przestały przyprowadzać do niej swoje dzieci, chociaż same czasem tam chodziły, po kryjomu, w najściślejszym sekrecie. Pewnego dnia przed świętem Samhain, gdy słońce już zachodziło i wszyscy budowali wielkie ogniska na wieczór, jakaś kobieta z sąsiedztwa udała się do samotnej zagrody i z krzykiem przybiegła z powrotem. – Zastała drzwi otwarte na rozcież, a w środku nikogo. Kobieta i jej rzeczy zniknęły, a mężczyzna wisiał u belki pod sufitem, martwy jak kamień, ze sznurem na szyi. Rogerowi odebrało mowę. MacLaren milczał ze spuszczoną głową. Jedna krowa podsunęła się bliżej i trąciła go łbem. Położył jej dłoń na ciepłym, szorstkim grzbiecie, jakby szukał pociechy u zwierzęcia, ono zaś z zadowoleniem zabrało się do przeżuwania siana. – Kapłan powiedział nam, że powinniśmy oczyścić to miejsce ogniem, bo wydziela odór zła, a nikt z nas nie znał tamtego mężczyzny na tyle, by móc stanowczo stwierdzić, czy biedak odebrał sobie życie z rozpaczy, czy może to było morderstwo. – Rozumiem. – Roger z trudem wydusił to słowo przez zaciśnięte gardło, co zwróciło uwagę MacLarena. Ujrzał, że gospodarz wybałusza oczy i otwiera usta ze zdziwienia, po czym uzmysłowił sobie, że koc zsunął mu się z ramion. MacLaren wpatrywał się w jego krtań, gdzie nawet w słabym świetle musiała być doskonale widoczna blizna od sznura. Mężczyzna cofnął się, a przynajmniej usiłował, bo nie miał na to miejsca. Rozpłaszczył się na wydatnym krowim boku, mrucząc coś niewyraźnie. Poirytowane zwierzę poruszyło się, nadeptując mu kopytem na stopę. Wściekły i obolały MacLaren dzięki temu szybko otrząsnął się ze strachu, a kiedy za pomocą kułaków i przekleństw zdołał się wyswobodzić, śmiało spojrzał Rogerowi w oczy. – Dlaczego się tu zjawiłeś, a thaibse? – spytał cicho, groźnie zaciskając pięści. – Mogłem zgrzeszyć, ale nie przeciw tobie. Nie jestem winien twojej śmierci, mało tego, domagałem się, żeby cię pogrzebali pod paleniskiem, zanim spalą zagrodę. Ksiądz nie chciał cię pochować na cmentarzu – dodał, najwidoczniej bojąc się, że duch powieszonego mężczyzny przybył poskarżyć się na niewłaściwe potraktowanie swych doczesnych szczątków. Roger westchnął, pocierając dłońmi szorstką od zarostu twarz. Przez okienko obory zaglądały do środka zwabione krzykami MacLarena kobiety. – Czy ma pan w domu różaniec? – spytał cicho. Była to długa i niespokojna noc. Babcia Wallace zabrała najmłodsze dzieci z łóżka chorego, jakby się obawiała, że zostaną przez niego pożarte, gdy choćby na moment spuści je z oka, i położyła się z nimi na przypiecku. Reszta dzieciaków spała z rodzicami albo skulona pod kocami przy palenisku. Rogerowi przypadło dzielić łóżko z Buckiem, mimo że pokazał, iż umie

się modlić, odmawiać różaniec i może pocałować krucyfiks. Angus MacLaren z ledwością powstrzymał się od wyrzucenia go z domu i nasikania na bramę, by uniemożliwić mu ewentualny powrót. Przypuszczalnie Buck również niewiele spał tej nocy, wstał bowiem o brzasku pod pozorem pilnej potrzeby fizjologicznej. Korzystając z okazji, Roger ubrał się szybko w ciągle jeszcze wilgotne ubranie i udał wraz z nim, by mu „pomóc”. Z radością stwierdził, że jego szacowny przodek nie potrzebuje pomocy. Kroczył sztywno, lekko utykając, ale plecy miał proste, nie sapał i nie siniał na twarzy. – Jeżeli sądzą, że jesteś duchem szukającym pomsty, to ciekaw jestem, za kogo uważają mnie? – spytał Buck, gdy tylko oddalili się od zagrody. – I czy nie wystarczyło się krótko pomodlić, zamiast przez godzinę mamrotać razem ze wszystkimi różaniec? Zepsułeś całą kolację! Buck miał poniekąd rację, tyle że wcześniej Roger był tak wzburzony, że nie przyszło mu to do głowy. Chciał zresztą dać MacLarenom więcej czasu, by otrząsnęli się z szoku. – Niczego nie zepsułem – mruknął. – Może zupa trochę się przypaliła. – Trochę! – zadrwił Buck. – Chałupa jeszcze cuchnie spalenizną. A kobiety cię nienawidzą. Przekonasz się, wsypią ci za dużo soli do owsianki. Dokąd idziemy? Przecie to tędy. – Wskazał ścieżkę prowadzącą prosto do wygódki. Roger burknął pod nosem, ale się nie sprzeciwiał i ruszył za nim. Dzisiejszego ranka był całkiem wytrącony z równowagi. Zresztą trudno się dziwić. Mimo że wygódka była dwuosobowa, wolał zaczekać, aż Buck się załatwi. Musiał się zastanowić, jak zacząć tę trudną rozmowę. – Uzdrowiciel powiedział, że przyjdzie cię dzisiaj odwiedzić! – zawołał przez drzwi. – Niepotrzebnie – odwarknął Buck. – Nic mi nie jest! – Roger znał go na tyle długo, by łatwo rozpoznać brawurę, pod którą krył się strach, więc zareagował właściwie. – Dobrze, dobrze. Jakie to było uczucie, kiedy McEwan cię dotknął? – spytał ciekawie. – Odpowiedziało mu milczenie. – Powiedz, czy coś poczułeś? Cokolwiek? – drążył, gdy milczenie się przedłużało. – Może tak – burknął Buck z niechęcią – a może nie. Usnąłem, kiedy tak postukiwał w moją pierś. – Zrozumiałeś, co do ciebie powiedział? Wtedy, kiedy cię dotknął? – Buck był kiedyś prawnikiem, więc musiał znać łacinę. – A ty? – Skrzypienie drewna, szelest ubrania. – Zrozumiałem. Powiedziałem mu to samo, zanim odszedł. – Usnąłem – odparł Buck z uporem. Wyraźnie nie chciał rozmawiać o uzdrowicielu, ale nie będzie miał wyboru – pomyślał kwaśno Roger. – Wyłaźże wreszcie, słyszysz? MacLarenowie stoją już na podwórku i przestępują z nogi na nogę. – Obejrzał się i zaskoczony stwierdził, że faktycznie rodzina zebrała się przed domem. Niecała jednak, tylko Angus MacLaren i wysoki chłopak, bardzo do niego podobny, najwyraźniej także MacLaren. Wydawał się Rogerowi znajomy, czy był wczorajszego wieczoru w izbie? Nachyleni do siebie, rozmawiali z niezwykłym ożywieniem, a chłopak pokazywał nerwowo na leżącą opodal drogę. – Wyjdź – powtórzył Roger zaniepokojony. – Ktoś nadjeżdża. Słyszę tętent koni. Drzwi wygódki otworzyły się gwałtownie i wyskoczył z niej Buck, pośpiesznie upychając koszulę w spodniach. Nieuczesany sprawiał niezbyt porządne wrażenie, ale co ważne, ruszał się dziarsko i miał bystre spojrzenie. Zza zakrętu wyłoniło się sześć wierzchowców. Siwa klacz, cztery konie miejscowej rasy i

zaskakująco piękny kasztanowy ogier z czarną grzywą. Buck ścisnął Rogera boleśnie za ramię. – A Dhia – powiedział półgłosem. – Kto to jest?

40. Gościna dla aniołów Roger nie miał pojęcia, kim jest wysoki mężczyzna na grzbiecie wspaniałego kasztana, nie żywił jednak najmniejszych wątpliwości, że jest to ważna osoba. Reszta jeźdźców trzymała się nieco z tyłu, a obaj MacLarenowie okazali uszanowanie. Poborca podatkowy MacKenziech? – pomyślał Roger. Większość jeźdźców była ubrana w odzież myśliwską z wypustkami w kolorach zieleni, brązu i bieli, on jednak nie znał się tak dobrze na miejscowych barwach, by móc stwierdzić, czy ludzie ci pochodzą z pobliskich okolic, czy nie. Nie zwracając niemal uwagi na MacLarena, wysoki jeździec przyjrzał się bacznie Rogerowi i Buckowi. Nie uczynił żadnego gestu, mimo to Roger pożałował, że jest bosy i nieogolony, a ubranie ma w nieładzie. Na szczęście miał za sobą Bucka. Mężczyzna był nieco niższy od niego, w zbliżonym wieku, ciemny i bardzo przystojny, i jakoś dziwnie znajomy… – Dzień dobry panu – odezwał się, skłaniając lekko głowę. – Nazywam się Dougal MacKenzie z zamku Leoch… Z kimże mam przyjemność? Niech mnie jasny szlag – powiedział sobie w duchu Roger, mając nadzieję, że jego twarz nie zdradza zaskoczenia. Mocno uścisnął podaną rękę mężczyzny. – Jestem Roger Jeremiah MacKenzie z Kyle of Lochalsh – odrzekł, siląc się na spokój. Tego ranka głos brzmiał niemal normalnie; jeśli nie będzie go forsował, uda mu się być może uniknąć chrypienia i charkotu. – Do usług, sir. – MacKenzie skłonił się niżej. Trzeba przyznać, że miał nienaganne maniery. Głęboko osadzone orzechowe oczy przyglądały się Rogerowi z zainteresowaniem i cieniem rozbawienia. Po chwili mężczyzna przeniósł wzrok na Bucka. – To mój krewny – pośpieszył z wyjaśnieniem Roger. – William Bu… William MacKenzie. – Czy Buck się już urodził? – rozważał gorączkowo. Czy Dougal rozpozna nazwisko William Buccleigh MacKenzie? Nie, chyba się jeszcze nie urodził, nie można przecież istnieć dwa razy w tej samej epoce, prawda? A może?! Te niespokojne myśli przerwało pytanie zadane przez Dougala, którego Roger nie zdążył jednak usłyszeć. Buck właśnie na nie odpowiadał. – Syn mojego krewnego został porwany – mówił, prezentując jakże podobną do Dougala MacKenzie pewność siebie. – Mniej więcej przed tygodniem, przez człowieka nazwiskiem Cameron. Robert Cameron. Czy osobnik ów jest panu znany, sir? Dougal oczywiście go nie znał, co nie było żadnym zaskoczeniem. Mimo to wdał się w naradę z towarzyszami, zadał kilka wnikliwych pytań i wyraził sympatię i współczucie, przez co Roger poczuł się trochę lepiej, a jednocześnie zebrało mu się na wymioty. Dotychczas Dougal MacKenzie był tylko nazwiskiem na stronicy książki historycznej, bohaterem opowieści Claire. Obecnie zasiadł obok Rogera na ławce przed domem MacLarena, we własnej szlachetnej osobie, opromieniony porannym blaskiem, zarośnięty po dwudniowej podróży. Lubię go, Boże dopomóż, myślał Roger. I wiem, co się z nim stanie… Zafascynowany, nie mógł oderwać spojrzenia od dołka w szyi Dougala, widocznego pod rozpiętym kołnierzykiem koszuli. Zmusił się do odwrócenia oczu i przeniósł je na rudawe włoski na przegubie mężczyzny, który wskazywał na wschód, mówiąc o swym bracie, głowie klanu MacKenziech. – Colum osobiście nie podróżuje, ale będzie mu miło gościć panów u siebie, jeśli

poszukiwania zawiodą was w pobliże Leoch. – Uśmiechnął się do Rogera, który odpowiedział tym samym. – Dokąd zamierzacie się stąd udać? Roger odetchnął głęboko. No właśnie, dokąd? – Chyba na południe. William nie natknął się w Inverness na ślad Camerona, więc tak sobie myślę, że być może porywacz skierował się do Edynburga, skąd wypływają statki. Dougal wydymał wargi, głęboko zamyślony. – Dobrze więc. – Podjąwszy decyzję, zawołał do towarzyszy, którzy obsiedli pobliskie głazy: – Geordie, Thomas – użyczycie koni tym panom, zabierzcie swoje sakwy. Szansa dogonienia łajdaka pieszo wydaje się niewielka – zwrócił się do Rogera. – Prawdopodobnie on też ma konia i przemieszcza się z dużą prędkością, gdyż inaczej na pewno natknęlibyście się na jakiś ślad. – Dziękuję – wydusił Roger. Pomimo ciepłych promieni słońca na twarzy czuł przeszywający chłód. – To bardzo łaskawie z pańskiej strony… Odprowadzimy je możliwie najszybciej, a jeśli coś nas zatrzyma, to… to odeślemy okazją. – Moran taing – mruknął Buck i skinął głową obu Szkotom, którzy z lekką niechęcią powitali perspektywę dalszego przemieszczania się pieszo. Ciekawe, skąd tu przyjechali – zastanawiał się Roger. Najpewniej MacLaren przed kolacją wysłał swego syna, by powiadomił Dougala o przybyciu niespodziewanych gości. To jednak oznaczało, że Dougal i jego ludzie musieli przebywać w najbliższej okolicy… Odpowiedzią na jego rozważania był brzęk rzuconej na ziemię ciężkiej sakwy. Dougal zbierał podatki w imieniu brata i zapewne był w drodze powrotnej do Leoch. Opłaty dzierżawne często wnoszono w naturze – płacono wełną, kurami, wędzoną szynką, suszoną rybą – więc za Dougalem i jego ludźmi, którzy wysforowali się naprzód, podążały prawdopodobnie wypełnione po brzegi wozy. Angus MacLaren z synem stali nieco z boku, mierząc Rogera podejrzliwymi spojrzeniami, jakby miały mu wyrosnąć skrzydła, na których zamierzał odlecieć. Dougal odwrócił się do nich i wyrzekł po gaelicku: – Nie martw się, przyjacielu, oni są takimi samymi duchami jak chłopaki i ja. – Udzielaj gościny nieznajomym – wtrącił Buck w tym samym języku – bo przez to nieświadomie gościsz także dobre anioły. Zapadło niezręczne milczenie, wszyscy wbili w niego zdumiony wzrok. Potem Dougal się zaśmiał, a jego ludzie zawtórowali. Angus uśmiechnął się krzywo, ale widać było, że się uspokoił. Jak gdyby na sygnał – który zresztą może padł – drzwi domu otworzyły się szeroko i wyszła pani MacLaren z Allie; niosły stertę drewnianych misek i parujący gar owsianki. Za nimi postępowała ostrożnie młodsza dziewczynka, piastując w rękach solniczkę. – Czy to MacLaren posłał po pana, żeby pan sprawdził, czy czasem nie jestem duchem? – spytał cicho Roger, gdy kobiety zajęły się nakładaniem potrawy. Dougal wydawał się zaskoczony pytaniem, lecz po chwili uśmiechnął się, w charakterystyczny sposób unosząc kącik ust. Tak samo uśmiechała się Brianna, kiedy opowiadano dowcip, który nie wydawał jej się śmieszny, albo dostrzegała coś zabawnego, czym nie zamierzała się dzielić z innymi. Roger poczuł bolesne ukłucie w sercu. – Nie – odparł krótko Dougal, wycierając dno miski kawałkiem chleba, który wyjął z sakwy podróżnej. – Powiadomił mnie, ponieważ sądzi, że mogę się przydać w poszukiwaniach. – Podniósł wzrok i wbił go w bliznę na szyi Rogera. – Co oczywiście nie znaczy, że pojawienie się półwisielca w drzwiach czyjegoś domu nie rodzi palących pytań, hę? – Półwisielec potrafi udzielić na nie odpowiedzi – wtrącił Buck. – W przeciwieństwie do tamtego ze spalonej zagrody, hę?

Zaskoczyło to Dougala, który odłożył łyżkę i wpatrywał się w Bucka, który ze spokojem wytrzymał to spojrzenie. Święty Boże… Czy oni to widzą? Obaj? – zastanawiał się Roger. Mimo że świeciło słońce, było raczej chłodno, ale on czuł, jak pot spływa mu po plecach. Podobieństwo może nie tyle rysów, ile wyrazu twarzy i sylwetek było tak oczywiste jak… jak to, że obaj mieli długie proste nosy. Przez oblicze Dougala przemknęły uczucia zaskoczenia, ciekawości i podejrzenia. – Czy macie z nim coś wspólnego? – spytał, nieznacznym ruchem brody wskazując kierunek na spaloną zagrodę. – Absolutnie nic – odparł Buck stanowczo i wzruszył ramionami. – Chciałem jedynie powiedzieć, że jeśli pragnie pan wiedzieć, co przydarzyło się memu krewnemu, to wystarczy go o to zapytać. Nie mamy nic do ukrycia. Serdeczne dzięki, pomyślał Roger, zerkając na swego przodka, który posłał mu blady uśmiech i wrócił do spożywania gęstej owsianki. Dlaczego, do cholery, musiałeś wyskoczyć z czymś takim? – Zostałem powieszony przez pomyłkę, za innego człowieka – odezwał się możliwie zwyczajnym tonem, ale głos odmówił mu posłuszeństwa i musiał raptownie zakasłać. – W Ameryce. – W Ameryce – powtórzył Dougal z najwyższym zdumieniem. Wszyscy obecni gapili się teraz na niego z otwartymi ustami, zarówno towarzysze Dougala, jak i MacLarenowie. – Co pana tam zagnało, a przede wszystkim dlaczego pan stamtąd wrócił? – Moja żona ma tam krewniaków – odrzekł Roger, nie przestając się zastanawiać, co zaplanował Buck. – W Karolinie Północnej, na przylądku Fear River. – Omal nie ujawnił, jak się zwą – Hector i Jocasta Cameron, na szczęście w porę sobie przypomniał, że Jocasta jest siostrą Dougala. I że do Ameryki wygnało ich Culloden, które się jeszcze nie wydarzyło. A ty tego nie dożyjesz, dodał w duchu, obserwując twarz Dougala i czując grozę pomieszaną z rozbawieniem. Dougal zginie na kilka godzin przed rozpoczęciem bitwy, na poddaszu Culloden House opodal Inverness, od ciosu sztyletu Jamiego Frasera, prosto w krtań. Pokrótce opowiedział historię swego powieszenia i odratowania, pomijając kontekst, w jakim się to zdarzyło – powstanie przeciw brytyjskiemu panowaniu – i rolę Bucka, który źle mu się wówczas przysłużył. Stary słuchał jego słów z wytężoną uwagą, umykając wzrokiem. I bardzo dobrze, Roger chętnie by go udusił, zarówno wtedy, jak i teraz. Z trudnością dokończył opowieść, tłumiąc rosnącą wściekłość. Wszyscy na niego patrzyli, z obawą, ale i współczuciem. Allie MacLaren otwarcie roniła łzy, ocierając je skrajem fartuszka, a jej matka miała taką minę, jakby żałowała swej szorstkości. Angus chrząknął i podał mu glinianą butlę, jak się okazało, z piwem, i to bardzo zacnym. Roger podziękował i z przyjemnością pociągnął kilka długich łyków. Dougal pokiwał głową z poważną miną. – Opowiedz mi o wisielcu ze spalonej zagrody – zwrócił się do Angusa. – Kiedy się to stało i co o tym wiesz? MacLaren pobladł, jego twarz wyrażała żal, że oddał flaszkę z piwem. – Sześć dni po a ghoistidh. – Zdał krótką i treściwą relację z wydarzeń; była to zasadniczo ta sama opowieść, którą Roger słyszał wczoraj. Zamyślony Dougal postukiwał palcami w kolano. – A ta kobieta – spytał. – Czy wiesz, dokąd się udała? – Ja… mhm… słyszałem, że poszła do Cranesmuir, sir. – MacLaren starannie unikał twardego wzroku żony.

– Cranesmuir – powtórzył Dougal. – No tak… Może ją tam odszukam i zamienię z nią parę słów. Jak ona się nazywa? – Isbister – odrzekł MacLaren. – Geillis Isbister. Roger był zdziwiony, że nie poczuł, jak ziemia usuwa mu się spod nóg. – Isbister? – Dougal uniósł brwi. – Z Orkadów, co? MacLaren wzruszył ramionami na znak niewiedzy – i całkowitej obojętności. Ta pantomima nie wypadła jednak szczególnie przekonująco, zwłaszcza że był teraz czerwony jak burak. Kąciki ust Dougala drgnęły. – No dobrze – powiedział sucho. – Nietrudno będzie znaleźć wyspiarkę w miejscowości tak małej jak Cranesmuir. – Skinął na towarzyszy, którzy poderwali się służbiście ze swych siedzisk. Roger i Buck także wstali. – Zostańcie z Bogiem, panowie – zwrócił się do nich Dougal z ukłonem. – Roześlę wieści o waszym chłopaku. Dokąd mam posłać umyślnego, jeśli się czegoś dowiem? Roger wymienił z Buckiem zakłopotane spojrzenie. Znając stosunki panujące między Brianem Fraserem a jego szwagrami, nie mógł poprosić o przysłanie wiadomości do Lallybroch. – Czy znana jest panu miejscowość Sheriffmuir? – spytał, usiłując sobie jednocześnie przypomnieć jeszcze inne miejsca, które istniały w obecnej epoce. – Znajduje się tam bardzo porządna gospoda i, szczerze mówiąc, niewiele więcej. Dougal był zaskoczony, ale skinął głową na znak zgody. – Owszem, proszę pana. Walczyłem pod Sheriffmuir pod rozkazami Earla Mar i pewnego wieczoru spożyliśmy tam wspólnie kolację, ja, mój ojciec i brat. Dobrze, w razie czego zostawię tam panu wiadomość. – Dziękuję – powiedział Roger zdławionym głosem. Dougal obrzucił go współczującym spojrzeniem i odwrócił się, by się pożegnać z MacLarenem. Tknięty nagłą myślą, przystanął i spojrzał na Rogera. – Nie jest pan chyba aniołem, co? – spytał z powagą. – Nie – odparł Roger z uśmiechem, choć mróz przeszedł mu po kościach. Bądź pewien, że to nie ty rozmawiasz z duchem, dodał w myśli. Razem z Buckiem obserwowali odjazd MacKenziech, którym spieszeni Geordie i Thomas łatwo dotrzymywali kroku, gdyż konie musiały się wspiąć na wąską, stromą ścieżkę. Rogerowi przemknął przez myśl werset o błogosławionych, którzy nie widzieli, a uwierzyli. Może nie wiara była tu błogosławieństwem, lecz niewidzenie. Widzenie bywało czasem prawdziwym przekleństwem. Roger opóźniał odejście tak długo, jak mógł, nie naruszając zasad grzeczności, miał bowiem nadzieję, że pojawi się uzdrowiciel. Kiedy jednak słońce stało już wysoko na niebie, nie można było dłużej żywić wątpliwości, że MacLarenowie wyczekują pożegnania gości. Zresztą Buck także się już niecierpliwił. – Nic mi nie jest – burknął ze złością i uderzył się pięścią w klatkę piersiową. – Mam serce jak dzwon. Roger mruknął z powątpiewaniem – i mocno się zdziwił. Gardło przestało go boleć. Powstrzymał się i nie dotknął ręką szyi, nie chcąc niepotrzebnie zwracać na siebie uwagi, choć i tak mieli wkrótce odejść. – No cóż, pora się pożegnać – powiedział do MacLarena i jego żony, która właśnie napełniła mu manierkę świeżą pitną wodą i wytarła mokre ręce w fartuch. – Serdecznie dziękuję za gościnność i opiekę nad moim krewniakiem. – O, nie ma za co! – wykrzyknął z ożywieniem gospodarz, zrozumiawszy, że to słowa pożegnania.

Na jego rumianym obliczu malowała się ulga. – Zwykła rzecz. Nic szczególnego. – Jeśli uzdrowiciel się jeszcze pojawi – dodał Roger z wahaniem – czy zechce mu pan podziękować w naszym imieniu? I proszę mu przekazać, że w drodze powrotnej będę starał się z nim zobaczyć. – W drodze powrotnej – powtórzył MacLaren bez entuzjazmu. – Tak. Kierujemy się w stronę Lochaber, do ziem Cameronów. Jeżeli jednak nie napotkamy tam śladu obecności mego syna, będziemy zapewne wracać przez te tereny, może nawet zajedziemy po wieści do zamku Leoch. Twarz MacLarena rozjaśniła się uśmiechem. – Ach tak, rozumiem – odrzekł. – Świetny pomysł. Z Bogiem!

41. Sprawy się łączą – Nie chodzi o to, że nie chcę pomóc twojej mamie – powiedział pan Buchan po raz trzeci z rzędu. – Nie mogę jednak dopuścić, aby w moim domu działy się takie rzeczy, żeby nachodzili mnie kryminaliści, ja mam małe dzieci, rozumiesz? Jem skinął posłusznie głową, chociaż pan Buchan na niego nie patrzył; co pewien czas zerkał w lusterko wsteczne i oglądał się, jakby w strachu, że ktoś ich śledzi. Jem także miał ochotę to sprawdzić, musiałby jednak wstać i odwrócić się do tylnej szyby, a Mandy spała z głową na jego kolanach. Było już późno i ziewnął, nie zakrywając ust. Mógłby powiedzieć „przepraszam”, ale nie sądził, by było to komukolwiek potrzebne. Zaburczało mu w brzuchu i odbiło mu się, tym razem osłonił usta dłonią. Poczuł smak octu, ryby i frytek. Pan Buchan kupił też rybę i frytki dla mamy; brązowa papierowa torba stała przy nogach Jema, żeby nie zatłuścić siedzenia. – Czy wiesz, kiedy ma wrócić twój tata? – spytał nieoczekiwanie pan Buchan, zerkając na niego z góry. Jem potrząsnął głową i znowu odbiło mu się rybą. Pan Buchan zacisnął wargi, jakby wolał nie mówić tego, o czym właśnie pomyślał. – Tatuś… – wymamrotała Mandy, po czym wbiwszy główkę pod żebra brata, chrapnęła i znowu zasnęła. Jem poczuł się okropnie. Siostra nie wiedziała, gdzie jest tata, pewnie jej się zdawało, że wkrótce go zobaczy. Mama powiedziała, że tata wróci, kiedy tylko się przekona, że Jem nie przebywa razem z dziadkiem. Ale jak tata się tego dowie? – myślał, zagryzając wargi, żeby się nie rozpłakać. No jak? W samochodzie było ciemno, mrok rozświetlał jedynie blask z deski rozdzielczej. Gdyby się rozryczał, pan Buchan mógłby to zauważyć. W lusterku wstecznym pokazały się reflektory pojazdu. Jem podniósł wzrok, ukradkiem ocierając nos rękawem. Zbliżała się do nich szybko biała furgonetka. Pan Buchan zaklął pod nosem i mocniej nacisnął pedał gazu. Brianna trwała w tym szczególnym stanie zawieszenia, w jakim myśliwy czeka na swoją ofiarę. Ciało i umysł z pozoru bezwładne, odrętwiałe, ale gotowe w każdej chwili poderwać się do akcji, gdyby pojawił się cel wart ustrzelenia. Myślą wędrowała po wzgórzach Ridge, przypominając sobie polowanie na oposy z kuzynem Ianem. Przenikliwy, drażniący oczy i nozdrza dym pochodni, mignięcie oczu wśród gałęzi i nagle opos ukazał się niczym duch, szczerząc groźnie ostre igiełki zębów, sycząc i warcząc jak popierdujący silnik motorówki… Wtem zadzwonił telefon. W ułamku sekundy stanęła z bronią gotową do strzału, wszystkimi zmysłami w skupieniu obserwując dom. Dźwięk rozległ się ponownie, krótkie podwójne trr, stłumione przez odległość, lecz wyraźnie rozpoznawalne. Aparat w gabinecie

Rogera. Ta myśl nie dobiegła końca, gdy Brianna ujrzała słaby poblask światła; drzwi do gabinetu zostały otwarte i dzwonienie raptownie się urwało. Poczuła mrowienie na skórze i na chwilę utożsamiła się z wyśledzonym na drzewie oposem. Opos nie miał jednak dubeltówki. Miała wielką chęć wypłoszyć tego kogoś, kto zaczaił się w jej domu, i dowiedzieć się, o co tutaj chodzi. Mogłaby się założyć, że to Cameron, a wizja złapania go i wyprowadzenia pod bronią była tak kusząca, że Brianna zacisnęła dłonie na kolbie. Odzyskała syna, więc Cameron wiedziałby, że nie musi go już chronić. Zawahała się w drzwiach starego kurnika. Zaczajony w domu osobnik odebrał telefon. Gdybym to ja była włamywaczem, myślała, nie odbierałabym telefonu w okradanym domu, chyba żebym się bała, iż obudzi mieszkańców. Ktokolwiek tam był, wiedział już, że dom jest pusty. Quod erat demonstrandum, z ponurą satysfakcją usłyszała w głowie spokojny głos ojca. Zaczajony osobnik spodziewał się telefonu. Ostrożnie wyszła z kurnika, wdychając świeży zapach krzewów kolcolistu. Serce biło przyśpieszonym rytmem, umysł pracował na szybszych obrotach. Kto do nich – do niego – dzwonił? O czym chciał powiadomić? Być może, ktoś już wcześniej obserwował okolicę i widział ją, jak schodziła leśną drogą. Może zadzwonili do Roba, żeby go ostrzec, że Brianna zaczaiła się w starym kurniku. Nie, to nie miało przecież grama sensu. Ten, kto ukrył się w domu, zrobił to, nim ona tu dotarła. Gdyby została zauważona, zadzwoniono by do niego wcześniej. – Ita sequitur… – mruknęła. Stąd wynika: jeśli telefon nie dotyczył jej, musiało to być ostrzeżenie o zbliżaniu się do Lallybroch policji, mało prawdopodobne, albo wiadomość, że dzieci zostały odnalezione. Ręce tak jej się spociły, że z trudem trzymała dubeltówkę. Ledwo się powstrzymała, żeby nie popędzić na oślep do domu. Było to trudne, ale musiała czekać. Jeżeli ktoś znalazł dzieci, i tak nie miała szans dotrzeć w porę do domu Fiony, żeby je obronić, musiała polegać na przyjaciółce, jej mężu i policji miejskiej z Inverness. Jeśli rzeczywiście to się stało, osoba zaczajona w domu powinna za chwilę wyjść. Chyba że pieprzony Cameron zamierzał czekać dotąd, aż ją upoluje… Mimo że trzymała w ręku broń, poczuła nieprzyjemny, lodowaty skurcz żołądka – rozpoznała go jako upiorny dotyk penisa Stephena Bonneta. – Zabiłam cię, Stephen – wyszeptała – i cieszę się, że nie żyjesz. Niedługo będziesz miał w piekle towarzystwo. Dopilnuj, żeby ogień zapłonął specjalnie dla niego, okej? Ta myśl przywróciła jej równowagę. Zgięta wpół ruszyła ku domowi, kryjąc się w cieniu zarośli, z dala od ścieżki wiodącej prosto do drzwi, która była widoczna z okna. Wolała nie ryzykować nawet pod osłoną ciemności, rozproszonej częściowo przez blady sierp księżyca za chmurami. Warkot zbliżającego się samochodu kazał jej podnieść głowę i ostrożnie się rozejrzeć. Pomacała naboje w kieszeni. Czternaście. Powinno wystarczyć. Pomyślała o luźnej uwadze Fiony na temat balistyki, o możliwości znalezienia się w więzieniu za zabójstwo człowieka. Zaryzykowałaby dla satysfakcji odstrzelenia łba Cameronowi, gdyby nie to, że choć nie potrzebowała go już do odszukania Jema, to jednak musiała się od niego dowiedzieć, co się, do diabła, dzieje. Policja mogła wprawdzie namierzyć faceta od zapory, jeśli jednak maczał w tym brudne palce jakiś gang, to Cameron był jedynym źródłem, by się dowiedzieć, kim są pozostali – a przede wszystkim czego chcą. Reflektory zatańczyły na podjeździe, a Brianna stanęła jak wryta. Włączyło się sterowane

czujnikiem ruchu światło nad drzwiami i jej oczom ukazała się biała furgonetka Erniego z napisem BUCHAN INSTALACJE ELEKTRYCZNE, TEL. 01463 775 4432 i rysunkiem przerwanego iskrzącego kabla po obu stronach. – Jasna cholera! – powiedziała głośno. – Przeklęta jasna cholera! Drzwi furgonetki otworzyły się i wyszedł z nich Jem, po czym odwrócił się, żeby pomóc wysiąść siostrze, którą Brianna zidentyfikowała w mroku matczynym instynktem. – Wracajcie do samochodu! – ryknęła jak syrena i rzuciła się biegiem ku domowi, ślizgając się na kamieniach i potykając o wiechcie mokrej trawy. – Jemmy!! Wsiadaj z powrotem!! Dostrzegła bladą twarzyczkę syna, który odwrócił się do niej, ale było już za późno. Drzwi domu otworzyły się z hukiem i wypadły z nich dwie ciemne postaci, kierując się do furgonu. Nie tracąc czasu, Brianna popędziła jak strzała. Dubeltówka była marną bronią na tę odległość – a może jednak nie? Zahamowała gwałtownie, wycelowała i nacisnęła spust. Breneki ze świstem przecięły gałęzie kolcolistu niczym maleńkie strzały, ale to wystarczyło, by powstrzymać napastników. – Do samochodu!! – zagrzmiała Brianna i znów wystrzeliła. Mężczyźni galopem popędzili do domu, a Jem, mądry chłopiec, wskoczył do furgonetki jak wystraszona żaba i mocno zatrzasnął drzwi. Zbaraniały Ernie gapił się przez chwilę przed siebie, po czym zrozumiał chyba, co się dzieje, bo chyżo wskoczył na fotel kierowcy. Brianna przeładowała dubeltówkę. Ciekawe, jak długo będzie się paliło światło nad drzwiami domu, jeśli nie będzie impulsu ruchu? Biegiem pomknęła do auta Erniego. Od strony drogi nadjeżdżał kolejny pojazd. Święta Mario, łaski pełna, a to kto? Błagam Cię, Boże, niech to będzie policja… Drugi pojazd z rykiem silnika na pełnym biegu wjechał na podjazd. Dwaj napastnicy, wychyleni z okna salonu, krzyczeli coś do kierowcy… furgonetki, tak, to też była furgonetka, taka sama jak Erniego, tyle że miała z boku napis POULTNEY, DOSTAWCA NAJLEPSZEJ DZICZYZNY i rysunek dzika. – Święta Mario, łaski pełna, módl się za nami grzesznymi teraz i w godzinie śmierci naszej… Musi się dostać do auta Erniego, zanim… Za późno. „Najlepsza dziczyzna” ostro wycofała i z impetem wjechała w przeciwnika, przesuwając go o dobrych kilka jardów. Ze środka dobiegł przeraźliwy krzyk Mandy, raniąc ją w serce jak sztylet. – Jezu Chryste Roosevelcie święty! – Nie miała czasu okrążać podwórka. Przebiegła na wprost i wycelowała z bliska w przednie koło DZICZYZNY, breneka rozerwała oponę na strzępy. – Nie ruszać się!! Nie wychodzić!! – wrzasnęła przeraźliwie, celując jednocześnie w przednią szybę. Brzęk tłuczonego szkła, rozmazana biel; co najmniej dwóch ludzi poszukało gwałtownie schronienia pod deską rozdzielczą. Ukryci w domu mężczyźni wrzeszczeli do siebie, do kolegów w furgonetce i do niej. Głównie kretyńskie oskarżenia i przekleństwa, ale jeden z nich, bystrzejszy, zauważył już, że Brianna ma w ręku dubeltówkę. Broń skuteczną na krótki dystans, z której można wystrzelić tylko dwa naboje naraz. – Nie dasz rady nam wszystkim, laluniu! Głos Roba Camerona, dochodzący z furgonu Poultneya. Nie tracąc czasu na odpowiedź, podbiegła bliżej domu i po sekundzie szyba w oknie salonu rozprysła się na tysiąc kawałków. Pot spływał z niej łaskotliwymi strugami. Złamała lufę i znów załadowała broń. Wydawało jej się, że porusza się w zwolnionym tempie, ale świat dokoła był jeszcze wolniejszy.

Bez pośpiechu podeszła do auta Erniego i oparła się plecami o drzwi, za którymi ukrywały się jej dzieci. Szyba opadła o cal i z wnętrza doleciał ostry zapach octu i ryby. – Mamo… – Mamusia! Mamusia! – Kurde, Brianna! Co się tu dzieje?! – Banda świrów chce mnie zabić i porwać moje dzieci, Ernie – odpowiedziała, przekrzykując jęki Mandy. – A na co ci to wygląda? Może byś tak zapalił silnik, co? Z tej pozycji nie mogła skutecznie strzelać do napastników. Ponadto widziała tylko jedną stronę pojazdu. Usłyszała trzask otwieranych drzwi, kątem oka dostrzegła ruch w wybitym oknie salonu. – Na przykład teraz! – Nie zapomniała, że któryś z tych sukinsynów ma jej strzelbę. Mogła tylko mieć nadzieję, że nie potrafi jej użyć. Ernie gorączkowo przekręcał kluczyk w stacyjce, naciskając jednocześnie pedał gazu i modląc się zdławionym szeptem. Udało mu się przez to zalać silnik, zapłon terkotał bezsilnie. Zagryzając wargi, okrążyła furgonetkę akurat w porę, by dostrzec jednego z ludzi z DZICZYZNY – ku jej zaskoczeniu była to kobieta, niska i krępa, w kominiarce i starej sportowej kurtce firmy Barbour. Brianna podniosła broń do ramienia, a wtedy tamta potknęła się, chcąc uskoczyć w tył, i zwaliła się ciężko na ziemię. Roześmiałaby się, gdyby nie to, że z szoferki wyskoczył Cameron, z jej strzelbą w ręku. – Rzuć to! – rozkazała, podchodząc do niego z wycelowaną dubeltówką. Istotnie nie wiedział, jak się strzela z jej broni, przenosił dziki wzrok z Brianny na lufę, jakby miał nadzieję, że strzał padnie samoistnie. W końcu doszedł do wniosku, że lepiej zrobi, wykonując polecenie. Drzwi do domu otworzyły się z trzaskiem i Brianna usłyszała tupot stóp. Obróciła się błyskawicznie i zdążyła na czas, by wymierzyć w nadbiegających napastników. Jeden z nich natychmiast zaczął się wycofywać, najwyraźniej chcąc okrążyć furgon i zebrać swych przygłupich kompanów. Rob Cameron zbliżał się do niej z rękoma w górze na znak, że nie ma – ha! – żadnych złych intencji. – Brianna, nie chcemy ci zrobić nic złego – powiedział. W odpowiedzi załadowała z trzaskiem dubeltówkę, a on szybko się cofnął. – Mówię poważnie – rzucił gniewnym tonem. – Chcemy tylko z tobą porozmawiać. – Akurat – warknęła ostrzegawczo, celując mu prosto w twarz. – Mamo… – Nie waż się otwierać tych drzwi, póki ci nie każę, Jemmy! – Mamo! – Na podłogę, Jem, ale już! Mandy też! – Napastnik z domu i krępa kobieta zaczęli się przesuwać; słyszała ich. Drugi facet znikł poza kręgiem światła. – Ernie! – Mamo, ktoś tu jedzie! Na moment wszyscy ucichli, a wtedy warkot zbliżającego się do farmy pojazdu stał się wyraźnie słyszalny. Brianna szarpnęła za klamkę i w tej samej chwili silnik furgonetki wreszcie zaskoczył. Całym ciałem rzuciła się na fotel, o mały włos nie kopnąwszy Jema w głowę. – Jedź, Ernie – powiedziała z niezwykłym jak na tę sytuację opanowaniem. – Dzieci, nie podnoście się na razie z podłogi. Kolba karabinu trzasnęła w szybę przy głowie Erniego, który wydał przeraźliwy wrzask, ale na szczęście nie zalał znowu silnika. Kolejne uderzenie i szyba rozprysła się na drobne kawałki. Brianna upuściła dubeltówkę i błyskawicznie sięgnęła przez okno, chcąc wyrwać napastnikowi broń. Udało jej się chwycić ją, ale mężczyzna trzymał silnie. Nie dając za wygraną, szarpnęła za kominiarkę i wełniany hełm znalazł się w jej rękach. Jego właściciel gapił się na nią

z otwartymi ustami. Lampa nad drzwiami zgasła, zatapiając podwórze w ciemności. Po chwili zapaliła się znowu, gdy z rykiem klaksonu nadjechał nowo przybyły pojazd. Brianna przykleiła się do przedniej szyby, usiłując zobaczyć, kto to taki. Był to zwykły samochód osobowy, granatowy fiat – wyglądał jak zabawka, gdy nie przestając trąbić, okrążał podwórze. – Przyjaciel? – spytał Ernie napiętym, ale nie przestraszonym głosem. – Czy wróg? – Przyjaciel – odrzekła bez tchu, gdy fiacik natarł na trójkę zbitych w grupkę napastników: mężczyznę, któremu zerwała kominiarkę, krępą kobietę w kurtce Barbour i faceta niebędącego Robem Cameronem. Rozpierzchli się po podwórzu niczym karaluchy, na co Ernie triumfalnie walnął pięścią w deskę rozdzielczą. – Dobrze im tak, sukinsynom! Bree z radością obejrzałaby przedstawienie do końca, ale obawiała się Camerona. Drań wprawdzie gdzieś zniknął, ale był stanowczo za blisko. – Jedź, Ernie! Furgonetka skoczyła naprzód jak kangur, ze zgrzytem i popiskiwaniem. Tylna oś musiała zostać uszkodzona, bo auto trzęsło się i podskakiwało. Brianna modliła się, żeby czasem koło nie odpadło. Granatowy fiat pędził przez podwórze, trąbiąc i błyskając światłami. Z okna kierowcy machała czyjaś ręka. Brianna ostrożnie wysunęła głowę i także pomachała, po czym zdyszana opadła na fotel. Wilgotne od potu włosy przykleiły jej się do twarzy, mroczki latały przed oczami. Jechali na pierwszym biegu z okropnym zgrzytaniem; wyglądało na to, że tylne nadkole zostało poważnie wgniecione. – Mamo. – Jem wystawił głowę nad krawędź fotela jak piesek preriowy. – Czy mogę już wstać? – Oczywiście. – Brianna pomogła Mandy wygramolić się z ukrycia. Dziecko natychmiast przytuliło się do niej i cicho popłakiwało. – Już dobrze, maleńka – szeptała Bree, zanurzywszy usta w jej miękkich włoskach i tuląc jej drobne ciałko. – Nie płacz, wszystko będzie dobrze. – Spojrzała na Jema, usadowionego między nią a Erniem. Skulony, w wełnianym sweterku w kratkę, trząsł się cały, mimo że w aucie było ciepło. Położyła mu rękę na karku i łagodnie nim potrząsnęła. – Jak tam, kolego, w porządku? Skinął głową bez słowa. Chcąc go pocieszyć, wzięła jego rękę, zwinęła w piąstkę i zamkniętą w swojej położyła mu na kolanie, ściskając mocno. Ernie odchrząknął. – Przepraszam cię, Brianno – wyrzekł chrapliwie. – Nie wiedziałem, że… Po prostu myślałem, że to nie problem, jeśli odwiozę dzieciaki… A po tym jak Cameron przyszedł do nas i uderzył Fionę, to… – Kropla potu spłynęła mu za uchem. – Co takiego? Po wstrząsach ostatniej godziny ta wiadomość była ledwie nieznacznym drgnięciem na jej osobistym sejsmografie, przytępionym przez fale szoku, które dopiero teraz z wolna odpływały. Niemniej jednak zaczęła stawiać pytania, a Jem, otrząsnąwszy się nieco z własnego szoku, opowiedział swój odcinek historii, oburzając się przy tym na panią Kelleher i dyżurną na komisariacie. Brianna ze zdziwieniem stwierdziła, że ją to rozbawiło. – Nie przejmuj się, Ernie – powiedziała, nie chcąc dłużej słuchać usprawiedliwień. Chrypiała, gardło bolało ją od krzyku. – Przypuszczam, że postąpiłabym tak samo. Nie ucieklibyśmy stamtąd bez ciebie. – Przemilczała, że gdyby nie on, nie musieliby wcale uciekać, prawdopodobnie był tego doskonale świadom. Nie było sensu czynić mu wyrzutów.

– No tak… – Przez chwilę prowadził w milczeniu, po czym spojrzawszy w lusterko wsteczne, zauważył tonem konwersacji: – Mały granatowy samochód jedzie za nami, wiesz? Brianna przetarła twarz rękami i obejrzała się za siebie. Fiat podążał za nimi w bezpiecznej odległości. – Dokąd chcesz jechać, Bree? – spytał Ernie i gwałtownie zakasłał. – Nie jestem pewien, czy uda nam się dotrzeć do miasta. Ale niedaleko jest stacja benzynowa i warsztat. Mogłabyś zadzwonić na policję, podczas gdy ja zająłbym się samochodem. – Nie dzwoń na policję, mamo – wtrącił gniewnie Jem. – To się na nic nie przyda. – Uhm – mruknęła, spoglądając pytająco na Erniego. Skinął głową i zacisnął zęby. Ona także była przeciwna powiadamianiu władz, tyle że z innego powodu; obawiała się raczej zbyt wielu niewygodnych pytań. Na razie udało jej się zbyć dociekania policji wyjaśnieniem, że mąż pojechał wczoraj do Londynu do biblioteki w British Museum i skontaktuje się z nim jak najszybciej. Nie trzeba było mieć wybujałej wyobraźni, by się domyślić, że policja mogłaby ją podejrzewać o udział w zniknięciu Rogera. Jego przedłużająca się nieobecność i brak sensownego wyjaśnienia z jej strony wystarczyły, by wszcząć śledztwo. Mogłaby oczywiście twierdzić, że się pokłócili i mąż ją opuścił, ale w świetle najnowszych wydarzeń zabrzmiałoby to nieprzekonująco. Zresztą nie powiedziałaby czegoś takiego przy dzieciach, wykluczone. Niemniej jednak postój na stacji benzynowej wydawał się w danej chwili najsensowniejszy. Jeśli granatowy fiat tam za nimi przyjedzie, dowiedzą się, kim jest niespodziewany sojusznik. Gdyby okazał się policjantem po cywilnemu, to… Cóż, zastanowi się nad tym, kiedy zajdzie taka potrzeba. Adrenalina i szok już wyparowały i Brianna czuła się teraz otępiała i straszliwie zmęczona. Rączka Jema rozluźniła się nieco, ale wciąż jeszcze trzymał ją za kciuk. Oparła się wygodniej, zamknęła oczy i wolną ręką wodziła wzdłuż kręgosłupa córeczki. Mała zasnęła z główką na jej ramieniu, syn przytulił się do niej całym ciałem; siedziała, czując słodki ciężar dzieci na sercu. Obok stacji benzynowej był bar szybkiej obsługi. Brianna zostawiła Erniego w warsztacie i udała się z dziećmi na herbatę. Gdy podążali szosą z prędkością dwudziestu mil na godzinę, granatowy fiat cały czas trzymał się w przyzwoitej odległości od nich. Gdyby kierowca nie chciał z nią porozmawiać, już dawno odjechałby w siną dal. Może zdąży się napić herbaty, zanim będzie musiała się z nim spotkać. – Nie mogę się doczekać – mruknęła pod nosem. – Jem, przytrzymaj drzwi, dobrze? Mandy była bezwładna na rękach Brianny, ale poczuwszy zapach jedzenia, zaczęła się poruszać. Bree wzdrygnęła się cała, czując smród przypalonego oleju, frytek i sztucznego syropu do naleśników, mimo to zamówiła dzieciom lody, a sobie kubek herbaty. Tego chyba nie uda im się zepsuć? A jednak. Letnia woda zamiast wrzątku i najtańsza herbata w saszetce dowodziły, że wręcz przeciwnie. To zresztą bez znaczenia, bo gardło i żołądek miała tak ściśnięte, że nie przełknęłaby nawet łyka wody. Wywołane szokiem zbawcze otępienie powoli mijało, choć wolałaby je czuć wokół siebie jak miękki pled. Bar był jaskrawo oświetlony, pokrywające podłogę linoleum upstrzone śladami butów. Bree czuła się odsłonięta, jak karaluch na brudnej kuchennej podłodze. Mrówki strachu zaczynały wypełzać z zakamarków, wlepiała wzrok w drzwi wejściowe, żałując, że nie przemyciła do baru dubeltówki. Nie widziała, że Jem także obserwuje drzwi, póki nie wyprężył się nagle u jej boku. – Mamo! To przecież pan Menzies!

Przez chwilę nie była w stanie połączyć treści tego okrzyku z widokiem mężczyzny, który wszedł do baru. Zamrugała niepewnie, ale nadal tam był i zbliżał się do nich z zatroskaną twarzą. Dyrektor szkoły Jema. – Dzień dobry, pani MacKenzie – przywitał się, podając jej rękę. – Dzięki Bogu nic się pani nie stało! – Dziękuję… – wymamrotała. – Czy… czy to był pan? W granatowym fiacie? – Nastawiła się na spotkanie z Lordem Vaderem, a miała przed sobą Myszkę Miki. Dyrektor się zaczerwienił. – No tak… Ja… – Pochwycił wzrok Jema i uśmiechnął się skrępowany. – Czy opiekujesz się mamusią, Jem? – Tak, proszę pana. Było widać, że chłopiec ma ochotę zadać mnóstwo pytań. Bree powstrzymała go wzrokiem i zachęciła Menziesa, żeby usiadł. Uczynił to i otworzył usta, żeby coś powiedzieć, ale właśnie podeszła kelnerka, otyła kobieta w średnim wieku w rozpinanym swetrze i grubych rajstopach, której mina świadczyła o tym, że nie obchodzi jej, czy są kosmitami, czy może karaluchami, byle tylko nie komplikowali jej życia. – Proszę nie zamawiać herbaty – ostrzegła Brianna, wskazując swój kubek. – A tak, dobrze, dziękuję. Poproszę… kanapkę z bekonem i napój energetyczny – zamówił Menzies, nieśmiało zerkając na kelnerkę. Nie odpowiadając, zatrzasnęła notes i odeszła, powłócząc stopami. Mężczyzna ściągnął ramiona, jakby stał przed plutonem egzekucyjnym. – Proszę mi coś wyjaśnić, dobrze? Czy to był Rob Cameron, tam, przed pani domem? – Tak. – Brianna przypomniała sobie poniewczasie, że Cameron był spowinowacony z Menziesami. – Czemu pan pyta? Dyrektor miał nieszczęśliwą minę. Blada cera, rzedniejące kręcone brązowe włosy i okulary sprawiały, że nie rzucał się w oczy, mimo to zazwyczaj budził u ludzi szacunek. Miał uprzejmy, przyjazny sposób bycia i roztaczał wokół siebie pewność, której dzisiaj wyraźnie brakowało. – Tego się obawiałem. Usłyszałem o tym w wieczornych wiadomościach… Ponoć policja poszukuje Roba – zniżył głos niemal do szeptu, choć nikogo poza nimi nie było na sali – w związku z… z… – skinął głową w kierunku Jema – porwaniem… – Bo tak było! – Chłopiec odłożył łyżeczkę i wyprostował się. – Tak było, panie Menzies! Powiedział, że zawiezie mnie do Bobby’ego, miałem tam przenocować, ale zrobił inaczej, zabrał mnie na skały i… – Jem. – Brianna przemówiła cicho, ale dobrze znany synowi ton sugerował, że ma się natychmiast zamknąć. Usłuchał, choć nie odmówił sobie gniewnego prychnięcia i zgromienia jej wzrokiem. – Istotnie tak było – ciągnęła. – Co panu o tym wiadomo? Mężczyzna zamrugał zaskoczony. – Jak to… Nic… Nie mam pojęcia, dlaczego Rob miałby… – Urwał, zakasłał i wyjąwszy z kieszeni chusteczkę, zabrał się do czyszczenia szkieł okularów. Zanim je założył, zdążył odzyskać rezon. – Może pamięta pani, że Rob Cameron jest moim kuzynem. Mało nie spadłem z krzesła, kiedy usłyszałem o nim w telewizji. Pomyślałem sobie, że pojadę do Lallybroch, rozmówię się z panią i mężem… – spojrzał na nią w nadziei, że dowie się czegoś o Rogerze, ponieważ jednak milczała, ciągnął: – …przekonam się, czy z Jemem wszystko w porządku. Jak się czujesz, mój chłopcze? – zwrócił się do Jema ze szczerą troską w głosie. – Dobrze, dziękuję – odrzekł Jem lekkim tonem, choć zdawał się podenerwowany. – Dziękuję panu – dodał poniewczasie, oblizując wargi z czekolady. – Cieszę się. – Menzies posłał mu swój zwykły ciepły uśmiech. Gdy zwrócił się do niej, z

jego oczu wciąż emanowała łagodność. – Chciałem spytać, czy nie zaszła jakaś pomyłka, ale to raczej niemożliwe, prawda? W świetle tego, co się tam wydarzyło… – Ruchem głowy wskazał Lallybroch, nerwowo przełykając ślinę. – Owszem – odparła Brianna, poprawiając ciążącą jej Mandy. – To wszystko sprawka Roba Camerona. – Chciałbym jakoś pomóc – powiedział Manzies z prostotą. – Ależ pomógł nam pan, i to bardzo – zapewniła pośpiesznie, zastanawiając się, jak go teraz spławić. – Fuj, Mandy! Cała się zaśliniłaś! Wytrzyj buzię serwetką, szybciutko! – Pomogła córce to zrobić, nie zważając na jej protesty. Czy Menzies rzeczywiście mógł im służyć pomocą – zastanawiała się gorączkowo. Bardzo chciała mu wierzyć; wciąż była roztrzęsiona i chętnie przyjęłaby jakąkolwiek propozycję pomocy. Lecz facet naprawdę był krewnym Camerona. Może przyjechał do Lallybroch porozmawiać, a może miał inne zamiary. Z pozoru uchronił ją i dzieci przed Robem i jego zamaskowanymi pomagierami, w rzeczywistości jednak mógł interweniować po to, by przeszkodzić jej w rozerwaniu kuzyna na krwawe strzępy. – Rozmawiałem z Erniem Buchanem – powiedział Menzies i skinął głową w stronę okna. – Twierdzi, że nie chce pani zawiadamiać policji. – To prawda. – Bree zaschło w ustach; chcąc zyskać na czasie, napiła się letniej herbaty. Sytuacja z każdą chwilą stawała się coraz bardziej skomplikowana. – Przynajmniej nie teraz. Połowę wczorajszej nocy spędziliśmy na komisariacie. Na razie mam dosyć wszelkiego wypytywania. – Spojrzała mu wyzywająco w oczy. – Nie wiem, co się dzieje. Nie mam pojęcia, dlaczego Rob Cameron postanowił porwać mi syna… – Jak to, przecież… – zaczął Jem, więc spiorunowała go wzrokiem. Nie spuścił zaczerwienionych oczu, tylko patrzył na nią, zaciskając pięści. Znała słynny wybuchowy charakter Fraserów, gotów się w każdej chwili ujawnić. – Przecież wiesz! – odparł tak głośno, że stojący przy ladzie dwaj szoferzy obejrzeli się na niego przez ramię. – Mówiłem ci, czego chciał!… Mandy, która znów się zdrzemnęła, ocknęła się raptem i rozpłakała żałośnie. – Chcę do tatusiaaaaaa! Twarz Jema była czerwona z gniewu. Teraz pobladła jak ściana. – Zamknij się, zamknij, słyszysz?! – wrzasnął piskliwie na siostrę, która czknęła, przestraszona, i rozryczała się jeszcze głośniej, usiłując schować się za matkę. – Tatusiuuuu! – Jem! Lionel Menzies zerwał się z krzesła i chciał złapał chłopca, który był tak rozwścieczony, że drżąc na całym ciele, podskakiwał, dziko wymachując rękami. Cały bar gapił się na nich. – Precz stąd, do cholery! – ryknął do niego Jem. – Niech mnie pan nie dotyka! Ani mnie, ani mojej mamy! – Doprowadzony do ostateczności, zamachnął się i kopnął dyrektora w goleń. – Jezu…! Bree mocno trzymała zapłakaną, wyrywającą się Mandy, ale nie zdążyła powstrzymać Jema, który cisnął miseczką z lodami o ścianę. Chłopiec wybiegł z baru z takim impetem, że kobieta i mężczyzna, którzy właśnie zamierzali wejść do środka, musieli uskoczyć, by się z nim nie zderzyć. Brianna usiadła gwałtownie, krew odpłynęła jej z twarzy. Święta Mario, Matko Boża, łaski pełna, módl się za nami grzesznymi… W barze było cicho, nie licząc popłakiwania Mandy, która także z wolna się uspokajała, wtulona w miękką kurtkę matki.

– Cichutko, skarbie, już cicho… – Jedwabiste loczki małej łaskotały ją w usta. – Już dobrze, wszystko będzie dobrze… Zduszone mamrotanie zakończyło się płaczliwym: „…tatuś?”. – Tak – oznajmiła stanowczo Brianna. – Niedługo zobaczymy tatusia. Lionel Menzies masował obolałą goleń. Przerwał na chwilę, ruchem brody wskazując drzwi do baru. – Może… powinienem pójść za Jemem? – spytał z wahaniem. – Nie trzeba, nic mu nie będzie. Widzę go, pobiegł do Erniego. Rzeczywiście widziała ich obu w blasku neonu. Jem wpadł na idącego w stronę baru mężczyznę jak taran i przywarł do niego całym ciałem. Na oczach Bree Ernie, doświadczony ojciec, przykląkł i objął chłopczyka, poklepując go po plecach, głaszcząc po głowie i coś mu z powagą tłumacząc. – Uhm-hm – chrząknęła znacząco kelnerka, która przyniosła właśnie kanapkę dla Menziesa. Przez jej obojętną twarz przemknął cień współczucia. – Malutka jest pewnie zmęczona i śpiąca. – Przepraszam za to. – Bree wskazała rozbitą miseczkę i paciaję lodów czekoladowych na ścianie. – Oczywiście pokryję koszty. – Nic się nie stało, naprawdę – zbyła ją kelnerka. – Ja też mam małe dzieci. Domyślam się, że ma pani dosyć innych kłopotów. Przyniosę dobrej, świeżej herbaty. Gdy odeszła, Menzies bez słowa otworzył puszkę napoju energetycznego i podsunął go Bree. Wypiła niemal duszkiem. Z reklamy wynikało, że napój jest produkowany z przerdzewiałych dźwigarów, pozyskanych ze stoczni w Glasgow. Przyszło jej na myśl, że chyba tylko w Szkocji ta osobliwa zachęta mogła liczyć na sukces. Na szczęście połowę zawartości stanowił cukier; glukoza wsparła jej krążenie jak eliksir życia. Menzies skinął głową z aprobatą, gdy Brianna wyprostowała się jak łodyga podlanego obficie więdniejącego kwiatu. – Gdzie naprawdę jest pani mąż? – spytał cicho. – Nie wiem – odszepnęła. Mandy załkała po raz ostatni i zasnęła z głową wtuloną w matkę. Bree poprawiła jej ułożenie, żeby mała się czasem nie udusiła. – I nie mam pojęcia, kiedy wróci. Menzies skrzywił się, dziwnie zakłopotany. Starannie unikał jej wzroku. – Rozumiem. Hm… Czy wyjechał z powodu… Roba? To znaczy tego, co Rob zrobił z Jemem? – Szept był już ledwo dosłyszalny, musiała się nachylić do rozmówcy. Wzrost poziomu cukru przywrócił jej jasność myślenia i nagle do niej dotarło, i krew napłynęła jej do twarzy. Menzies sądził, że Cameron porwał Jema, żeby… Jem powiedział oskarżycielskim tonem: „Przecież wiesz!”, „Mówiłem ci, czego chciał!”, a ona kazała mu się zamknąć… I nie chciała zawiadamiać policji… Dobry Boże. Musiała głęboko rozważyć, co będzie lepsze – pozwolić Menziesowi myśleć, że Rob molestował Jemmy’ego, a teraz chciał ją zabić, żeby zatrzeć ślady, czy też raczej wyjawić mu chociaż część prawdy. – Rob przyszedł wczoraj do mojego domu i usiłował mnie zgwałcić – powiedziała szeptem, nachylając się do Menziesa. Kilku siedzących przy barze szoferów zerkało na nich ciekawie. – Wcześniej porwał Jema, a Roger wyruszył na poszukiwanie. Przypuszczaliśmy, że mógł go zabrać na... na Orkady. – Wydawało się to dostatecznie daleko. – Zostawiłam mu wiadomości, spodziewam się, że niedługo wróci, kiedy tylko usłyszy, że Jemmy został odnaleziony. – Mówiąc to, potajemnie skrzyżowała palce. Menzies wydawał się zbity z tropu. – On… on… Aha. – Odruchowo sięgnął po kubek i napił się wystygłej herbaty. – Uważa

pani – zaczął ostrożnie – że Rob porwał Jema, żeby wywabić z domu pani męża, samemu zaś… ehm… móc… – Tak uważam. – Z wdzięcznością przyjęła tę sugestię. – Ale ci inni ludzie, co to właściwie za jedni? W tych jakichś… – Przejechał dłonią po głowie i twarzy, mając na myśli kominiarki. – Nie mam pojęcia – odparła stanowczo. Nie zamierzała wspominać o hiszpańskim złocie, dopóki nie okaże się to absolutnie konieczne. Im mniej osób o nim wie, tym dla wszystkich lepiej. Wzmianka o „innych ludziach” o czymś jej jednak przypomniała. Pogrzebała w przepastnych kieszeniach i wyciągnęła kominiarkę, ściągniętą z mężczyzny, który uderzył w szybę furgonetki. Jego twarz zaledwie jej mignęła, zresztą nie miała wtedy czasu, by się nad tym zastanawiać. Co innego teraz. Znów poczuła przypływ wyrzutów sumienia. – Czy zna pan niejakiego Michaela Callahana? – spytała niezobowiązującym tonem. Menzies zerknął na kominiarkę i przeniósł zaskoczony wzrok na nią. – Oczywiście, że znam. Jest archeologiem, chyba pracuje dla ORCA, to jest ośrodek badawczy na Orkadach. Nie chce mi pani chyba powiedzieć, że był w gronie ludzi, którzy… – Jestem prawie pewna. Widziałam przez chwilę jego twarz, kiedy zdarłam z niej kominiarkę. – Z obrzydzeniem zauważyła w środku pasmo jasnych włosów. – To nie wszystko – mruknęła. – Rob dobrze go zna. Callahan przyjechał kiedyś do Lallybroch, gdyż prosiliśmy go o zbadanie ruin znajdujących się za naszym domem, i został na kolacji. – A niech mnie – wymamrotał Menzies, zapadając się w sobie. Zdjął okulary i przez chwilę masował skronie. Brianna obserwowała go w milczeniu. Kelnerka przyniosła duży kubek parującej słodkiej herbaty z mlekiem. Brianna podziękowała uprzejmie i zapatrzona w ciemność za oknem, z przyjemnością popijała napój drobnymi łyczkami. Ernie wział Jema do warsztatu, pewnie chciał sprawdzić, co się dzieje z samochodem. – Domyślam się, dlaczego nie chce pani zbędnych kłopotów – odezwał się w końcu Menzies. Zjadł połowę kanapki, a resztę odłożył na talerzyk. – Szczerze jednak mówiąc, pani… Czy mogę mówić Brianna? – Bree – poprawiła. – Oczywiście. – Bree – powtórzył i kąciki jego ust drgnęły. – Owszem, wiem, co to znaczy w szkockim – powiedziała żartobliwie, domyślając się powodu jego rozbawienia. „Bree” znaczyło burza albo wielkie zakłócenia. Lionel uśmiechnął się do niej. – No tak. Posłuchaj, Bree, niechętnie o tym mówię, ale jeśli Rob zrobił Rogerowi coś złego? Czy nie warto odpowiedzieć na parę pytań i niechby policja zaczęła go szukać? – Nic mu nie zrobił. – Czuła się niewyobrażalnie zmęczona i pragnęła jedynie wrócić do domu. – Możesz mi wierzyć. Roger pojechał ze swoim kuzynem, Buckiem. Gdyby Rob zrobił im coś złego, na pewno chciałby się tym pochwalić. – Westchnęła i poprawiła ciążącą jej na kolanach Mandy. – Wiesz co, Lionel, mam pewien pomysł. Odwieź nas do domu, dobrze? Jeżeli tamci ludzie nadal się tam kręcą, pojedziemy prosto na policję. A jeśli nie, to poczekamy do rana. Nie podobała mu się ta propozycja, lecz znużenie i jemu dawało się we znaki, utrudniając jasne myślenie. Pospierał się z nią jeszcze przez chwilę, aż wreszcie uległ wobec żelaznego uporu. Ernie, upewniwszy się, że Menzies odwiezie Bree z dziećmi do domu, zadzwonił po kogoś, kto miał go podwieźć. W czasie drogi dyrektor był niespokojny, milczał, zaciskając ręce na kierownicy, i ożywił się dopiero wtedy, gdy podwórze Lallybroch okazało się puste, nie licząc

porzuconej na żwirze opony, przypominającej wielkie martwe ptaszysko. Dzieci spały. Lionel wniósł Jema do domu i uparł się, że pomoże Bree sprawdzić pokoje. Zabił deskami okno na parterze, podczas gdy ona przeczesywała kolejne pomieszczenia, mając wrażenie déjà vu. – Czy nie powinienem z wami zostać? – spytał Lionel przy drzwiach. – Posiedziałbym i popilnował. Uśmiechnęła się do niego z wysiłkiem. – Żona pewnie już się o ciebie niepokoi. I tak bardzo nam pomogłeś. Nie martw się, rano podejmę niezbędne kroki. Zależy mi jednak, żeby dzieci wyspały się we własnych łóżkach. Skinął głową, nieprzekonany, ale nie spierał się dłużej. Rozejrzał się po holu, wyłożonym boazerią z drewna orzechowego, gdzie na ścianach wisiały zabytkowe angielskie szable. – Czy masz może rodzinę albo przyjaciół w Ameryce? – spytał nieoczekiwanie. – Dobrze byłoby stąd na pewien czas wyjechać, nie sądzisz? – Tak – odrzekła – ja też o tym myślałam. Dzięki, Lionel. Dobranoc.

42. Z miłością Cała się trzęsła. Zaczęło się, kiedy wyszedł Lionel Menzies. Wyciągnęła rękę przed siebie i z dziwną fascynacją obserwowała rozczapierzone, drżące niczym kamerton palce. Po chwili, poirytowana, zwinęła je w pięść i trzasnęła nią o drugą rękę. Powtórzyła to kilka razy, zaciskając z furią zęby, aż w końcu przestała, zdyszana, czując bolesne mrowienie. – Okej – szepnęła, wciąż zaciskając zęby. – Okej… Purpurowa mgła uniosła się jak obłok, odsłaniając parę krótkich lodowato zimnych myśli. Musimy wyjechać. Dokąd? A przede wszystkim kiedy? I najzimniejsza ze wszystkich: Co z Rogerem? Siedziała w gabinecie, boazeria lśniła miękko w blasku świecy. Zapaliła świecę, choć w gabinecie było dobre oświetlenie sufitowe i porządna lampa stojąca na biurku. Roger używał jej często, kiedy pisał późno wieczorem, notując zapamiętane poematy i pieśni, czasami gęsim piórem. Mawiał, że ułatwia mu ono pracę, przywołując echo epoki, w której się ich nauczył. Zapach rozgrzanego wosku przypominał o nim. Gdyby zamknęła oczy, mogłaby usłyszeć jego ciche nucenie albo kaszel i pochrząkiwanie oczyszczające uszkodzoną krtań. Powiodła palcami po blacie biurka, przypominając sobie dotyk blizny od sznura, rozkosz zatapiania rąk w jego bujnych czarnych włosach, wtulania twarzy w pierś… Znowu się trzęsła, teraz od tłumionego szlochu. Zwinęła palce w pięść i trwała, oddychając z trudem, dopóki płacz nie minął. – To nic nie da – powiedziała na głos, pociągając mocno nosem. Włączyła lampę, zdmuchnęła świecę i sięgnęła po arkusz papieru i długopis. Otarła łzy wierzchem dłoni i starannie złożyła list. Koperta? Niepotrzebna. Gdyby ktoś go znalazł, koperta nie powstrzyma go przed przeczytaniem treści. Siąkając nosem, napisała kaligraficznym charakterem pisma adresata: Roger. Poszukała w kieszeni papierowej chusteczki i wydmuchała nos, nie mogąc się pozbyć wrażenia, że powinna uczynić z listem coś więcej… zachować się jakoś bardziej ceremonialnie… Niestety, nie przyszło jej do głowy nic poza włożeniem go do kominka i podpaleniem zapałką, by północny wiatr poniósł go w dalekie krainy, jak czynili rodzice z jej listami do Świętego Mikołaja.

W obecnym stanie umysłu znalazła pociechę w tym, że Święty Mikołaj zawsze odpowiadał. Wysunęła największą szufladę i macała z tyłu w poszukiwaniu zaczepu zwalniającego tajną skrytkę, gdy wtem uderzyła ją jednak pewna myśl. Zatrzasnęła największą szufladę i wyjęła środkową, tę płytką, w której przechowywała długopisy, spinacze i gumki recepturki – oraz szminkę zapomnianą przez którąś ze znajomych. Była wprawdzie różowa, ale nie w jasnym odcieniu, choć i tak nie pasowała do koloru jej włosów. Bree pośpiesznie umalowała wargi i przycisnęła je tuż nad napisem „Roger”. – Kocham cię – wyszeptała i musnąwszy różowy pocałunek opuszką palca, ukryła list w tajnej skrytce w największej szufladzie, do której można się było dostać, odsuwając przemyślnie ukryty z tyłu panel. Kiedy Roger ją znalazł, znajdowały się w niej trzy znaczki pocztowe z królową Wiktorią – niestety, zupełnie zwyczajne, a nie cenne kolekcjonerskie okazy w rodzaju czarnej jednopensówki – i lok jasnych dziecięcych włosków, wypłowiałych ze starości, związanych białą nitką i cieniutką gałązką wrzosu. Pozostawili znaczki – ostatecznie kto wie, może staną się cenne w epoce, w której biurko odziedziczą następne generacje – natomiast lok trafił między kartki Biblii. Brianna zawsze, kiedy się na niego natykała, wypowiadała krótką modlitwę za dziecko i jego bądź jej rodziców. List zmieścił się z łatwością w sercu starego mebla. Przeżyła chwilę paniki: czy nie powinna była włożyć do niego włosów obojga dzieci? Nie, pomyślała stanowczo. To czysta makabra. Sentymenty owszem, ale makabra nie. – Boże, pozwól nam być znów razem – szepnęła, odsuwając strach i przymknąwszy oczy, zasunęła zamknięcie skrytki. Gdyby nie otworzyła oczu dokładnie w chwili, gdy cofała rękę, nie zobaczyłaby tego. Coś zwisało z tyłu największej szuflady, widać było jedynie krawędź. Nie bez trudności namacała kopertę, przymocowaną do spodu blatu taśmą klejącą. Rozeschła się ze starości; wcześniejsze zatrzaśnięcie szuflady ją poluzowało. Obróciła ją w palcach z poczuciem, że dzieje się to we śnie, więc nie zdziwiła się zbytnio, ujrzawszy na pożółkłym papierze inicjały B.E.R. Bardzo powoli otworzyła kopertę. „Najdroższa Moja Snajperko” – przeczytała i poczuła, że włoski na ciele jeżą się powoli, jeden po drugim. Najdroższa Moja Snajperko, właśnie ode mnie wyszłaś, po cudownie spędzonym wspólnym popołudniu wśród glinianych gołębi. Wciąż jeszcze dzwoni mi w uszach. Ilekroć strzelamy, jestem zawsze rozdarty między dumą z Twoich umiejętności, których Ci szczerze zazdroszczę, a lękiem, że kiedyś mogą Ci się one przydać. Pisanie tych słów to doprawdy dziwaczne uczucie. Wiem, że dowiesz się w końcu, kim – i być może czym – jesteś. Lecz nie mam pojęcia, jak posiądziesz tę wiedzę. Czy to ja za chwilę Ci ją objawię, czy też kiedy ten list znajdziesz, nie będzie to już dla Ciebie nowiną? Jeśli oboje będziemy mieli szczęście, objaśnię Ci wszystko osobiście, gdy będziesz trochę starsza. A jeśli okażemy się wielkimi szczęściarzami, będzie to bez znaczenia. Nie ośmieliłbym się jednak ryzykować Twego życia dla tej nadziei, a na razie jesteś zbyt młoda, bym mógł Ci to wyjawić. Przepraszam Cię, kochanie, że to takie melodramatyczne. Najbardziej obawiam się przerazić Cię. Mam do Ciebie absolutne zaufanie. Jestem jednak Twoim ojcem, stąd też padam ofiarą lęków znanych wszystkim rodzicom – że ich dziecku przydarzy się coś strasznego i nieprzewidzianego, a oni okażą się wtedy bezsilni. Nie będą zdolni ich chronić. – Kurczę, o co chodzi, tatusiu? – Potarła mocno nasadę karku, gdzie czuła niemiłe

mrowienie. Mężczyźni, którzy przeżyli wojnę, niechętnie o niej rozmawiają, chyba że z innymi żołnierzami. Mężczyźni, którzy służyli w siłach specjalnych, nie rozmawiają o tym z nikim, i to nie tylko dlatego, że obowiązuje ich tajemnica służbowa. Lecz milczenie zżera duszę. Musiałem z kimś porozmawiać, a mój stary przyjaciel Reggie Wakefield został moim spowiednikiem. (To wielebny Reginald Wakefield, duchowny Kościoła szkockiego, który mieszka w Inverness. Jeżeli czytasz ten list, to ja najprawdopodobniej nie żyję. Jeśli Reggie nadal przebywa na tym padole łez, a Ty już dorosłaś, udaj się do niego; ma moją zgodę, żeby wtajemniczyć Cię we wszystko, co mu wiadome). „A ty już dorosłaś”? Pośpiesznie próbowała obliczyć, kiedy list mógł być napisany. Gliniane gołębie. U Shermana – strzelnica, gdzie ojciec uczył ją strzelać z dubeltówki. Dostała ją później na piętnaste urodziny. Natomiast ojciec zmarł krótko po tym, jak skończyła siedemnaście lat. Siły specjalne nie mają z tym żadnego bezpośredniego związku; nie ma sensu, żebyś szukała tam informacji. Wspominam o tym tylko dlatego, że to tam poznałem zasady konspiracji. Podczas wojny spotkałem także wielu ludzi, często na wysokich stanowiskach, niektórzy doprawdy dziwaczni; spotyka się to częściej, niż można by przypuszczać. Dlaczego tak trudno to powiedzieć? Jeżeli mnie zabrakło, to być może matka wyjawiła Ci już historię Twoich narodzin. Przyrzekła, że nigdy nie będzie poruszać tego tematu za mojego życia, i jestem pewien, że dotrzymała słowa. Po mojej śmierci jednak… Wybacz mi, kochanie. Ciężko to wyznać, ponieważ kocham Twoją matkę i Ciebie. I zawsze będziesz moją córeczką, ale zostałaś spłodzona przez innego mężczyznę. No dobrze, wreszcie to z siebie wyrzuciłem. Gdyby wszystko było biało-czarne, bez odcieni szarości, powinienem teraz podrzeć tę kartkę na strzępy i spalić, ale nie uczynię tego. Musisz poznać prawdę. Krótko po zakończeniu wojny Twoja matka i ja przybyliśmy do Szkocji. Miał to być nasz drugi miesiąc miodowy. Pewnego popołudnia wyszła nazbierać kwiatów – i przepadła, już nie wróciła. Szukałem jej miesiącami – wszyscy szukali – ale nie natknąłem się na żaden ślad, więc w końcu policja zaprzestała – szczerze mówiąc, ci dranie nigdy nie przestali mnie podejrzewać, że ją zamordowałem, ale przynajmniej się ode mnie odczepili. Powoli układałem sobie życie na nowo, snułem plany, myślałem o wyjeździe z Brytanii – i nagle Claire wróciła. Po trzech latach od zniknięcia zjawiła się w Highlands, brudna, obszarpana, wygłodzona – i ciężarna. Jak twierdziła, zaszła w ciążę z highlandzkim jakobitą nazwiskiem James Fraser, a miało to miejsce w roku 1743. Nie będę wchodził w szczegóły rozmów, jakie się między nami odbyły; było to dawno temu i obecnie nie ma już znaczenia. Jedno pozostaje wszakże do rozstrzygnięcia – jeżeli Twoja matka powiedziała prawdę i i s t o t n i e odbyła podróż w czasie, to Ty również możesz być obdarzona taką zdolnością. Mam nadzieję, że tak nie jest. Gdyby jednak okazało się inaczej – Boże, nie mogę uwierzyć, że naprawdę piszę te słowa z całą powagą… Ale kiedy Ci się przyglądam, mój skarbie, a słońce opromienia Twoje czerwonorude włosy, to widzę jego. Nie sposób temu zaprzeczyć. No cóż, musiało upłynąć dużo czasu. Naprawdę dużo. Lecz Twoja matka nigdy nie zmieniła ani słowa swojej historii, a choć po pewnym czasie przestaliśmy o tym wspominać, było jasne, że jest zdrowa na umyśle (z początku uznałem bowiem, że zwyczajnie zwariowała). Ja zaś… rozpocząłem poszukiwania. Wybacz, ale muszę uczynić tu pewną dygresję. Przypuszczam, że nie słyszałaś o Jasnowidzu z Brahan. Był barwną postacią – o ile faktycznie istniał – znaną wszakże głównie tym, którzy interesowali się raczej zagranicznymi aspektami szkockiej historii. Wzmiankowany

wcześniej Reggie odznacza się niezwykłą ciekawością oraz wiedzą, a postać jasnowidza prawdziwie go zafascynowała. Żył ponoć w siedemnastym wieku i wygłaszał niezliczone proroctwa, czasami na życzenie samego hrabiego Seaforth. Co ciekawe, niemal wszystkie się spełniły. Przepowiedział na przykład, że jeśli przez rzekę Ness zostanie przerzucone pięć mostów, świat pogrąży się w chaosie. W sierpniu 1939 roku otwarto piąty most, a we wrześniu Hitler napadł na Polskę. Chaos, jaki się potem rozpętał… Jasnowidza spotkał smutny koniec, jak to często bywa z prorokami (pamiętaj o tym, kochanie, dobrze?); z poduszczenia lady Seaforth został mianowicie ugotowany w beczce smoły, przepowiedziawszy nieopatrznie, że jej mąż romansuje z damami podczas pobytów w Paryżu. (Wedle mojej opinii twierdzenie całkiem uprawnione). Pośród jego mniej znanych proroctw jest jedno, zwane Przepowiednią Frasera. Niewiele o niej wiadomo, a słowa, jak to często bywa, są wieloznaczne i niejasne; przykładem Stary Testament. Jedynym sensownym twierdzeniem jest, jak myślę, zdanie: „Ostatni z linii Lovatów będzie rządził Szkocją”. Jeśli chcesz, przerwij na chwilę czytanie, moja droga, i zerknij na dokument, który załączam do listu. Oszołomiona, upuściła niezgrabnie plik kartek i musiała je zbierać z podłogi. Po papierze cieńszym od papieru listowego bez trudu rozpoznała wspomniany przez ojca dokument – fotokopię drzewa genealogicznego, sporządzonego odręcznie nieznanym jej charakterem pisma. Tak. Otóż ta niepokojąca informacja trafiła do moich rąk za sprawą Reggiego, który otrzymał ją od żony faceta nazwiskiem Stuart Lachlan. Ów Lachlan niespodziewanie zmarł, a wdowa, porządkując papiery po nim, znalazła tę kartkę i przekazała ją mojemu przyjacielowi, wiedząc, że obaj pasjonowali się historią i rodem Lovatów, związanych z regionem Inverness; siedziba klanu znajduje się w Beauly. Naturalnie Reggie bez trudu rozpoznał nazwiska. Prawdopodobnie niewiele wiesz na temat szkockiej arystokracji, ale ja poznałem w czasie wojny Simona, czyli lorda Lovata. Najpierw służył w komandosach, a potem w siłach specjalnych. Nie byliśmy blisko zaprzyjaźnieni, ale znaliśmy się stąd, że łączyły nas sprawy służbowe. – Ciekawe: czy to ty miałeś sprawy do niego, czy raczej on do ciebie? – spytała podejrzliwie. Wyobraziła sobie krzywy uśmieszek na twarzy ojca, który ukrył coś przed nią, choć nie omieszkał tego zasugerować. Fraserowie z Lovat dziedziczyli na ogół w prostej linii, aż do Starego Simona – w tym rodzie co jeden to Simon – zwanego Starym Lisem, straconego za zdradę po powstaniu jakobitów. (Opisałem go w mojej książce na temat jakobitów; nie wiem, czy ją kiedykolwiek przeczytasz, ale gdybyś była ciekawa, to znajdziesz ją w moim księgozbiorze). – „Gdybyś była ciekawa” – powtórzyła Brianna szeptem. – Ha! – Wyczuwała przyganę i zrobiło jej się przykro, że nie sięgnęła dotąd po książki autorstwa ojca. Zamierzała to wreszcie nadrobić. Na swój sposób Simon należał do barwniejszych Fraserów. Trzykrotnie żonaty, nie był wzorem wierności. Miał kilkoro dzieci z prawego łoża i Bóg jeden wie ile z nieprawego (uznał tylko dwóch synów). Dziedzicem tytułu i majątku był Młody Simon, zwany Młodym Lisem. Młody Simon przeżył powstanie, choć stracił niemal cały majątek. Koniec końców odzyskał go wyrokiem sądu, ale walka o to zajęła mu większość długiego życia, a chociaż się ożenił, to nie miał potomstwa, gdyż zmienił stan dopiero w zaawansowanym wieku. Dziedziczył po nim młodszy brat Archibald, który także umarł bezdzietnie. Archibald był zatem „ostatnim z linii Lovatów”, o którym wspomniał Jasnowidz z Brahan, lecz nie jego dotyczyła przepowiednia.

Masz przed sobą rodowód. Osoba, która go sporządziła, wypisała imiona dwóch synów z nieprawego łoża oraz Młodego Simona i jego brata. Alexander i Brian urodzili się z różnych matek. Alexander wstąpił do stanu duchownego i został opatem zakonu we Francji. O dzieciach nic nie wiadomo. Natomiast Brian… Żółć napłynęła jej do gardła, jakby miała zwymiotować. „Natomiast Brian…”. Odruchowo zamknęła oczy, ale to nie pomogło. Rodowód miała wypalony pod powiekami. Wstała, gwałtownie odsuwając krzesło, i wybiegła do holu. Krew pulsowała jej w uszach. Chwyciła schowaną za wieszakiem na ubrania dubeltówkę. Mając ją w rękach, poczuła się odrobinę spokojniej.

– To nie w porządku. – Przestraszył ją dźwięk własnego głosu, była bowiem tak wytrącona z równowagi, że bezwiednie wypowiedziała te słowa na głos. – To nie w porządku – powtórzyła cichym, przepojonym bólem głosem. – Nie wypisali wszystkich. A ciocia Jenny? Przecież miała szóstkę dzieci! Co z nią? Chodziła po przedpokoju z dubeltówką w ręku, celując lufą na boki, jakby się spodziewała, że z kuchni wyskoczy raptem Rob Cameron czy też ktokolwiek inny. Zadrżała mimowiednie i podniosła wzrok na schody; utuliwszy dzieci do snu, zostawiła wszędzie zapalone światła, więc od razu mogła sprawdzić, że podest jest pusty i znikąd nie dochodzą podejrzane dźwięki. Nieco uspokojona przeszukała starannie parter, sprawdzając wszystkie okna i drzwi. A także schowek pod podłogą, którego czarny otwór szczerzył się do niej drwiąco. Jem i Mandy spokojnie spali, była tego pewna. Mimo to poszła na górę, na palcach zbliżyła się do ich łóżek i długo stała, przyglądając się ich uśpionym twarzyczkom, widocznym w miękkim świetle nocnych lampek. Zegar stojący w przedpokoju wybił godzinę. Brianna westchnęła i wróciła do lektury listu. Obecna gałąź Fraserów z Lovat pochodzi od przodków z linii bocznej; przypuszczalnie Przepowiednia Frasera nie tyczy nikogo z nich, choć istnieje pokaźna grupa potomków z tej linii. Nie wiem, kto wyrysował ten rodowód, ale zamierzam to ustalić. Piszę ten list na wypadek, gdyby mi się nie udało. Na wypadek wielu różnych rzeczy. Jedną z nich jest możliwość, że opowieść Twojej matki jest prawdziwa; nadal trudno mi w to uwierzyć, kiedy budzę się rano obok niej i wszystko zdaje się takie zwyczajne… Natomiast późnym wieczorem, kiedy siedzę sam z dokumentami, łatwiej przychodzi mi to przyznać. Odnalazłem akt ich małżeństwa. James Alexander Malcolm MacKenzie Fraser i Claire Elisabeth Beauchamp. Nie jestem pewien, czy mam być wdzięczny, czy raczej wściekły, że nie poślubiła go pod moim nazwiskiem. Wybacz, że marudzę i piszę nieskładnie. Trudno wyłączyć emocje, ale będę się starał. Zasadniczo chcę powiedzieć jedno: jeżeli rzeczywiście potrafisz cofnąć się w czasie (a potem wrócić), staniesz się obiektem zainteresowania wielu różnych ludzi z równie wielu powodów. Jeśli ktoś z bardziej tajnych rejonów władzy choćby w pewnym stopniu nabierze przekonania, że tak jest w istocie, będziesz obserwowana. Być może, ktoś się do Ciebie zwróci. (We wcześniejszych epokach rządy brytyjskie nakłaniały wybranych ludzi do zatrudnienia się w tajnych służbach. Nadal istnieje taka praktyka, choć czyni się to bardziej dyskretnie). To mało prawdopodobne, choć niewykluczone, dlatego o tym wspominam. Są też osoby prywatne, które mogą się Tobą zainteresować z podobnych powodów – nie ulega wątpliwości, że jest ktoś, kto Cię wyśledził i obserwuje. Świadczy o tym drzewo genealogiczne, ukazujące Twoją linię z datami urodzenia przodków. Wynika też z tego, że zainteresowanie tej osoby lub osób może dotyczyć Przepowiedni Frasera. Czy dla tego rodzaju osoby może być coś bardziej intrygującego niż perspektywa istnienia „ostatniego potomka z linii Lovatów”, będącego zarazem podróżnikiem w czasie? Tacy ludzie – a znam ich dobrze, możesz mi wierzyć – żywią niezachwianą wiarę w rozmaite moce mistyczne; nic nie przyciągnie ich silniej niż przekonanie, że posiadasz taką moc. Tacy ludzie są zazwyczaj nieszkodliwi. Mogą jednak być także szalenie niebezpieczni. Jeżeli się dowiem, kto wywiódł Twoje pochodzenie, wypytam go dokładnie i zrobię wszystko, co w mojej mocy, by zneutralizować ewentualne zagrożenie. Ale jak już mówiłem, znam

się trochę na zasadach konspiracji. Tego typu wariaci najlepiej się czują w grupie. Mogę któregoś pominąć. – „Zneutralizować ewentualne zagrożenie” – wymamrotała, czując, jak zimny dreszcz przebiega jej po plecach, krystalizując się dokoła serca. Ani przez chwilę nie wątpiła, co się kryje pod tym określeniem. Ciekawe, czy kogoś znalazł. Nie waż się, powtarzam: nie waż się zbliżać do służb ani do nikogo, kto jest z nimi związany. W najlepszym razie uznają Cię za wariatkę. A jeśli istotnie masz pewne niezwykłe właściwości, ostatnimi, którym powinnaś się z tego zwierzyć, są tak zwani nieszkodliwi wariaci, jak mawiano o nas w czasie wojny. Gdyby doszło do najgorszego – a Ty potrafiłabyś podróżować w czasie – Twoim najlepszym schronieniem mogłaby się stać przeszłość. Nie mam pojęcia, jak to działa; matka również tego nie wie, a przynajmniej tak twierdzi. Mam nadzieję, że choć trochę Ci pomogłem, gdyby jednak zaszła konieczność ucieczki. Poza tym… jest jeszcze on. Twoja matka wyznała, że Fraser odesłał ją do mnie, wiedząc, że będę chronił ją i Ciebie. Była przekonana, że zaraz potem umarł. To nieprawda. Szukałem go i znalazłem. Być może, tak jak on przedtem, odsyłam Cię w przeszłość, wiedząc – jak on wiedział o mnie – że będzie Cię chronił za cenę własnego życia. Zawsze będę Cię kochał, Brianno. I wiem, czyim dzieckiem jesteś naprawdę. Z miłością, Tata

43. Zjawa Dystrykt Lochaber jest według Zarządu Hydroelektrowni Północnej Szkocji „obszarem częstego występowania lodowców”. – To oznacza, że są duże różnice wysokości – objaśnił Roger Buckowi, gdy przedzierali się przez lasy Locheil, poszukując brzegu jeziora Lochy. – Co ty powiesz? – rzucił kąśliwie Buck, zerkając przez ramię na odległy garb masywu Ben Nevis. – Jakoś nie zauważyłem. – Rozchmurz się, na razie będzie w dół. A meszki pozdychały od chłodu. Naprawdę jest się z czego cieszyć. Nie wiedzieć czemu był rozradowany, może dlatego, że istotnie posuwali się w dół, nie tak jak w minionym tygodniu, kiedy przeczesywali ziemie klanu Cameronów, upstrzone stromymi pagórkami, pełne jarów, wąwozów i łagodnie wyglądających wzniesień o niemal pionowych stokach po przeciwnej stronie. Nic dziwnego, że nie były zamieszkane. Radość brała się być może z tego, że choć nie natknęli się na żaden ślad Jema, to jednak czynili postępy. Cameronowie okazali się gościnni, choć z początku byli zaskoczeni, a poborca podatkowy z Lochiel, zarazem głowa klanu, wysłał człowieka do zamku Tor z zapytaniem. Dzień później przyszła wiadomość, że nigdzie nie widziano obcego odpowiadającego z opisu Robowi Cameronowi – choć, prawdę mówiąc, Roger spotykał takich dziesiątki – ani chłopca podobnego do Jema. Wędrowali brzegiem jeziora Arkaig – najszybsza trasa dla kogoś, kto chciał dotrzeć od Great Glen do oceanu. Nikt nie słyszał o skradzionej lub wypożyczonej łodzi i Roger zaczął przypuszczać, że Cameron nie poszukał jednak schronienia lub pomocy u krewnych z dawnych czasów, co przyjął ze sporą ulgą.

– Powiadasz, że jest się z czego cieszyć? – Buck otarł twarz wierzchem dłoni i zamyślony podrapał się w brodę. Żaden nie golił się od tygodnia, więc wyglądali niechlujnie, przynajmniej Roger tak się czuł. – No tak… Lis wysrał się wczoraj niedaleko mnie, a dziś rano nie wdepnąłem w gówno. To faktycznie duża sprawa jak na początek dnia. Następny dzień i noc przytłumiły nieco optymizm Rogera. Padało nieprzerwanie, więc nocowali w częściowo zawalonej szopie drwali, a rankiem wstali zmarznięci i obolali, do wtóru wrzasków srok i siewek. Gdy przejeżdżali obok skrętu na Cranesmuir, Roger zawahał się; bardzo pragnął porozmawiać jeszcze raz z doktorem McEwanem. Odruchowo pomacał gardło i powiódł kciukiem wzdłuż blizny. „Być może, powiedział uzdrowiciel. Kto wie”. Ta wizyta musiała jednak zaczekać; McEwan nie mógł im pomóc w poszukiwaniu Jema. Mimo to w sercu wezbrała radość, gdy przejechali przełęcz i ujrzeli w dole Lallybroch. Psuła ją szczypta goryczy – widział dom, który nie należał do niego i do którego może już nigdy nie wróci. Obiecywał jednak schronienie, choćby i tymczasowe, a także nadzieję, płonącą przez tych kilka minut, zanim stanęli w progu. – Och, to pan! – Drzwi otworzyła im Jenny Fraser. Malującą się na jej twarzy nieufność zastąpiła miła gościnność. Uszu Rogera doszły zadowolone pomruki Bucka, a choć nie chciał żywić zbyt wielkich nadziei, poczuł przypływ otuchy. – A to pewnie pański krewny? – Dygnęła przed Buckiem. – Witam pana serdecznie. Wejdźcie, proszę, zawołam Taggiego, żeby zajął się końmi. – Obróciła się, szeleszcząc wykrochmalonymi halkami i czyniąc zapraszające gesty. – Tata zaraz przyjdzie! – zawołała przez ramię, śpiesząc w stronę kuchni. – Ma dla was wieści! – Pan MacKenzie… A to także pan MacKenzie, prawda? – Z gabinetu wychynął uśmiechnięty Brian Fraser i przywitał się z nimi uściskiem dłoni. Przyjrzał się Buckowi z wytężoną uwagą, lekko marszcząc brwi. Sprawiał wrażenie, jakby rozpoznał Bucka, nie mógł sobie jednak przypomnieć, gdzie i kiedy się z nim spotkał. Roger dokładnie to wiedział i poczuł ten sam osobliwy dreszcz, jaki przeszedł go przy spotkaniu z Dougalem MacKenzie. Podobieństwo między ojcem i synem nie było uderzające – różnili się barwą cery i włosów i Roger przypuszczał, że większość cech Buck odziedziczył po matce – niemniej jednak łączyła ich nieuchwytna więź, wyrażająca się na przykład w zachowaniu. Obaj byli pewni swego męskiego uroku, a przez to jeszcze bardziej czarujący. Buck uśmiechał się, komplementował gospodarzy i ich posiadłość, wymieniał zwykłe uprzejmości… Brian zaprosił ich, by usiedli, zawołał służbę i kazał przynieść poczęstunek. Sam także przysunął sobie krzesło i usiadł razem z gośćmi. – Nie macie ze sobą chłopaka, więc domyślam się, żeście go jeszcze nie znaleźli. Czy doszły was może jakieś wieści o nim? – Przenosił z nadzieją wzrok od Rogera do Bucka. – Nie – odparł Roger. – Niczego nie słyszeliśmy. Pańska córka natomiast wspomniała, że ponoć pana doszły jakieś słuchy… Twarz Frasera natychmiast się rozjaśniła. – Nie tyle słuchy, ile… – Podniósł się i zaczął przeszukiwać szuflady biurka, nie przerywając rozmowy. – Kapitan z garnizonu zajechał tu do nas przed paroma dniami z niedużym oddziałem żołnierzy. Nowy dowódca – jak też on się zwie, Jenny? – spytał córkę, która akurat wniosła tacę z filiżankami, imbrykiem herbaty, małą butelką whisky i paterą ciasta. Jego zapach sprawił, że Rogerowi głośno zaburczało w brzuchu. – Kto? Ten nowy kapitan? Randall. Jonathan Randall. – Zarumieniła się lekko, jej ojciec zaś się uśmiechnął. Roger poczuł, że uśmiech zastygł mu na twarzy. – Tak, tak, spodobałaś mu się, moja miła. Nie zdziwiłbym się, gdyby niedługo tu do nas wrócił…

– Na nic mu się to nie zda – odparowała Jenny. – Nie możesz tego znaleźć, an athair? – Nie, nie, jestem pewien, że włożyłem… – Urwał, intensywnie przeszukując szuflady. – Hm… No tak. – Odkaszlnął z ręką zanurzoną głęboko do jednej z nich, a wtedy Roger uświadomił sobie nagle, na czym polega kłopot. W biurku znajdowała się skrytka. Najwidoczniej Brian ukrył w niej tę tajemniczą „rzecz”, a teraz zastanawiał się, jak ją wydobyć, nie zdradzając sekretu przed gośćmi. Roger podniósł się z krzesła. – Zechce mi panienka wybaczyć – zwrócił się z ukłonem do Jenny – ale zapomniałem czegoś z mojej sakwy. Pójdź ze mną, dobrze? – poprosił Bucka. – Może schowałem to razem z twoimi rzeczami. Jenny, zaskoczona, skinęła bez słowa i Roger z Buckiem pośpiesznie opuścili gabinet. – Co ci się stało, u licha? – mruknął Buck, gdy tylko drzwi się za nimi zamknęły. – Zbladłeś tam jak papier, zresztą nadal wyglądasz jak ryba martwa od tygodnia. – Bo tak się właśnie czuję – odparł Roger pełnym napięcia tonem. – Znam kapitana Randalla, czy też raczej wiem o nim sporo. Niech ci wystarczy, że jest on ostatnią osobą, która powinna coś wiedzieć na temat mojego syna. – Och… – bąknął Buck. – No tak… Przekonamy się, co takiego przyniósł, a potem pojedziemy i rozmówimy się z nim, jeżeli uznamy, że to on trzyma chłopaka. „Przekonamy się, co takiego przyniósł”. Roger usiłował nie myśleć o wszystkich skojarzeniach, jakie mu to nasunęło – ucho Jema, palec, pukiel włosów – bo przecież gdyby tak było, Fraserowie nie mówiliby o tym z takim spokojem. Jeśli jednak Randall przyniósł ów tajemniczy przedmiot w pudełku? – Ale dlaczego? – Buck wydawał się zaniepokojony rosnącym wzburzeniem Rogera. – Dlaczego ten człowiek pragnąłby zaszkodzić tobie albo chłopcu? Wszak nigdy was nie spotkał, prawda? – To dobre pytanie – odrzekł Roger, tłumiąc swoje uczucia. – Ten człowiek jest… Czy znasz słowo: sadysta? – Nie, ale domyślam się, że to ktoś, kto nie powinien się zbliżać do twojego dzieciaka. O, zabierzemy je ze sobą do domu, jeśli łaska! – Wyszli zza węgła prosto na McTaggarta, który wracał ze stajni, niosąc ich wypchane sakwy. Mężczyzna okazał zaskoczenie, ale chętnie oddał im ciężkie torby i wrócił do swych obowiązków. – Domyślam się, że twoim zamiarem było pozostawienie Frasera samego, aby mógł sięgnąć do swojej tajnej skrytki – powiedział Buck. – On oczywiście także o tym wie. W takim razie czy rzeczywiście musimy targać te sakwy do domu? – Skąd wiesz o… – Buck wyszczerzył zęby w uśmiechu, na co Roger machnął ręką z irytacją, nie kończąc pytania. – Tak. Damy pannie Fraser ser, który kupiłem wczoraj. – A, panna Jenny. – Buck pokiwał głową z uznaniem. – Nie dziwię się wcale kapitanowi Randallowi. Ta zgrabna figurka… – Zamknij się w tej chwili! Buck posłuchał, kompletnie zaskoczony. – Co się stało? – spytał, poważniejąc. – O co chodzi? – To diabelnie długa historia, nie mam teraz czasu, żeby ci ją opowiedzieć. To coś, o czym wiem od mojego końca, że się tak wyrażę. Z mojej epoki. Za niespełna rok Randall tutaj wróci. I uczyni coś potwornego. Bóg mi świadkiem, że nie mogę go przed tym powstrzymać. – Coś potwornego – powtórzył Buck z namysłem. Utkwił pociemniałe oczy w twarzy Rogera. – Tej ślicznej młodej dziewczynie? A tobie się zdaje, że nie możesz tego powstrzymać?

Jak to, człowieku, jak mógłbyś… – Zamknij się, dobrze? – odrzekł Roger z uporem. – Porozmawiamy o tym później. Buck wydął policzki, nie spuszczając z niego wzroku, po czym wypuścił powietrze i z niechęcią potrząsnął głową. Mimo jawnego niezadowolenia chwycił swoją sakwę i ruszył w stronę domu. Spora, zawinięta w liście gomółka sera została przyjęta z wdzięcznością i od razu zaniesiona do kuchni. Roger i Buck znów zostali sami z Fraserem. Gospodarz wziął do ręki malutkie zawiniątko i podał je Rogerowi. Za lekkie, żeby to był palec… – pomyślał Roger. – Kapitan Randall powiedział, że kapitan Dudek rozesłał patrole i jeden z nich natknął się na tę zawieszkę, którą przesłał do Fortu William. Żaden z żołnierzy nie widział nigdy przedtem takiego przedmiotu, ale ze względu na nazwisko pomyśleli, że może mieć związek z pańskim synem. – Nazwisko? – Roger rozwinął sznureczek i przez chwilę nie rozumiał, co właściwie ogląda. Uniósł przedmiot; zwisał z jego palców, lekki jak piórko. Dwie płytki, zrobione z czegoś, co przypominało sprasowaną tekturę, zawieszone na kawałku cienkiego plecionego sznurka. Jedna okrągła, czerwona, a druga zielona, ośmiokątna. – Jezu – wykrztusił. – Jezu Chryste. Na obu plakietkach widniały napisy J. W. MacKenzie oraz numer i dwie litery. Drżącymi palcami odwrócił czerwoną plakietkę i przeczytał napis, którego już się domyślił. RAF. Miał w ręku identyfikatory pilota Królewskich Sił Powietrznych. Prawdopodobnie z drugiej wojny światowej.

44. Amfisbena – Nie masz pewności, że to identyfikatory twojego ojca – powtarzał uparcie Buck, mając na myśli plakietki, które Roger zawiesił sobie na nadgarstku i ściskał w wilgotnej pięści. – Ilu MacKenziech chodzi po świecie, na Boga? – Mnóstwo. – Roger przysiadł na omszałym głazie. Znajdowali się na szczycie pagórka za Lallybroch, mając przed sobą widok na dachy zagrody. – Ale niewielu było pilotami Królewskich Sił Powietrznych podczas drugiej wojny światowej. A jeszcze mniej zniknęło bez wieści. Jeśli zaś mowa o tych, którzy potrafią podróżować w czasie… Roger nie pamiętał swojej reakcji na widok identyfikatorów ani jak przebiegała dalsza rozmowa z Fraserem. Kiedy się ocknął z oszołomienia, siedział w wielkim bujanym fotelu gospodarza z glinianym kubkiem herbaty w rękach, a domownicy tłoczyli się w progu, przyglądając mu się z ciekawością zmieszaną ze współczuciem. Buck przykucnął przed nim z zatroskaną miną. – Przepraszam – wychrypiał Roger, odstawiając nieruszoną herbatę na biurko. Wnętrza dłoni piekły go od gorąca. – To wielkie zaskoczenie. Chciałbym… bardzo podziękować. – Czy zatem ma to związek z pana synkiem? – spytała Jenny z troską wyzierającą z błękitnych oczu. – Myślę, że tak. – Odzyskał już równowagę i wstał sztywno, po czym skłonił się przed Brianem. – Dziękuję panu, sir. Brak mi słów, by wyrazić wdzięczność za wszystko, co pan dla mnie uczynił. Chciałbym się teraz zastanowić nad dalszymi poczynaniami, jeśli zatem zechce mi panienka wybaczyć… Jenny skinęła głową, nie przestając się w niego wpatrywać. Gestem przepędziła z progu

pokojówki i kucharkę, by Roger mógł swobodnie przejść. Buck poszedł za nim, mamrocząc słowa usprawiedliwienia, nie odzywał się jednak aż do chwili, gdy dotarli do samotnego szczytu. Tam Roger wyjaśnił mu, czym są identyfikatory i do kogo zapewne należały. – Ale dlaczego dwa? – spytał Buck, kręcąc głową. – I dlaczego mają różne kolory? – Na wypadek, gdyby jeden został zniszczony przez tego, kto cię zabił – odrzekł Roger ponuro. – A kolory? Plakietki są wykonane ze sprasowanej tektury z dodatkiem różnych chemikaliów – to znaczy substancji. Jedna jest wodo-, a druga ognioodporna, ale nie potrafię powiedzieć, która jest która. Konieczność udzielenia wyjaśnień technicznych sprawiła, że choć częściowo odzyskał mowę. Wykazując się niezwyczajną delikatnością, Buck czekał na dalsze, najtrudniejsze słowa. Jak te identyfikatory znalazły się tu? I kiedy – oraz w jakich okolicznościach – rozstał się z nimi J(eremiah) W(alter) MacKenzie, wyznania rzymskokatolickiego, numer identyfikacyjny 448397651, RAF? – myślał Roger. – Claire, moja teściowa… Opowiadałem ci o niej, prawda? – Owszem… Posiadała ponoć zdolność jasnowidzenia? – Cha, cha, taką jak ja – zaśmiał się Roger. – Albo ty. Łatwo być jasnowidzem, jeżeli to, co przepowiadasz, już się zdarzyło. – Co się tu zdarzyło…? – O Boże! – zawołał i skulił się, przyciskając do czoła pięść, w której trzymał identyfikatory. – W porządku? – spytał Buck po chwili. Roger wyprostował się z głębokim westchnieniem. – Czy znasz porzekadło: I tak źle, i tak niedobrze? – Nie, choć nie wydaje mi się, żeby pasowało do księdza. – Buck stłumił złośliwy uśmieszek. – Czyżbyś wątpił, że istnieje jedna pewna droga uniknięcia tego dylematu? Roger oddychał głęboko. Powietrze w szkockich górach było przesycone tlenem, którego wszakże teraz zdawało się brakować. – Nie jestem pewien, że religia została stworzona z uwzględnieniem podróżników w czasie. – Stworzona? – zdziwił się Buck. – Kto tworzy Boga? Roger musiał się na to roześmiać i przez chwilę poczuł się lepiej. – My wszyscy. Jeżeli Bóg uczynił człowieka na swe podobieństwo, odpłacamy mu pięknym za nadobne – odparł żartobliwie. – Hmm. – Buck zastanawiał się przez chwilę nad tym stwierdzeniem, po czym skinął głową. – Nie powiem, żebyś się co do tego mylił. Ale Bóg istnieje, nieważne, czy wiemy, jaki On jest, czy nie. Prawda? – Tak. – Roger otarł nos wierzchem dłoni; pod wpływem zimnego wiatru zaczęło mu z niego cieknąć. – Czy słyszałeś o świętej Teresie z Avili? – Nie. – Buck spojrzał na niego znacząco. – Ani o protestanckim kapłanie, który opowiadałby o świętych. – Czerpię nauki z każdego dostępnego źródła. Święta Teresa oznajmiła kiedyś Bogu: Jeżeli tak traktujesz przyjaciół, nic dziwnego, że masz ich tak niewielu. Jak widać, Bóg kieruje się własną miarę. Buck uśmiechnął się szeroko, z rzadką u niego ufnością. – Otóż moja teściowa Claire – Roger wrócił do obiecanej Buckowi historii – sporo nam opowiadała, mnie i Briannie. O tym, co się stało, kiedy przeszła przez kamienie i znalazła się w tysiąc siedemset czterdziestym trzecim roku, a także o tym, co wydarzyło się wcześniej. Na przykład o kapitanie Randallu. Najzwięźlej jak mógł, i bez emocji, streścił opowieść Claire: najazd Randalla na

Lallybroch pod nieobecność Briana Frasera, napaść na Jenny Murray, Jamie Fraser, który niedawno wrócił z Paryża i zastanawiał się, co ma począć z dalszym życiem, walczący o swój dom i honor ukochanej siostry, potem aresztowany i zabrany do Fortu William, tam wychłostany niemal na śmierć. – I to dwa razy – dorzucił ponuro. – Za drugim razem zjawił się tam Brian. Myślał, że Jamie nie żyje; dostał ataku serca i umarł na miejscu. To znaczy… umrze – poprawił się. – Jezus Maria. – Buck uczynił ręką znak krzyża. Krew odpłynęła mu z twarzy. – Gospodarz domu? Za dwa lub trzy lata będzie martwy? – Tak. – Roger przeniósł wzrok na Lallybroch w dolinie, spokojne niczym stada owiec przemierzające pastwiska. – To jeszcze nie wszystko. Stało się to później, tuż przed powstaniem. Buck powstrzymał go uniesieniem ręki. – Uważam, że to zbyteczne. Mało tego, uważam, że powinniśmy się jak najszybciej udać do Fortu William i załatwić wrednego wszarza. W ten sposób udaremnimy jego plan. Mamy do tego prawo – powiedział z zapałem. – Kusząca perspektywa – odparł Roger zgryźliwie. – Ale jeżeli tak postąpimy, to co stanie się za cztery lata? Buck patrzył na niego, wyraźnie nie znając odpowiedzi. – Kiedy Claire, przeszedłszy przez kamienie, znalazł się w tysiąc siedemset czterdziestym trzecim roku, spotkała – to znaczy spotka – Jamiego Frasera, który właśnie wrócił z Francji, wyrzutka, za którego głowę wyznaczono nagrodę. Jeśli jednak kapitan Randall nie odegra swojej roli, to Jamiego tam nie będzie. Skoro zaś go nie będzie… – Aha. – Pionowa zmarszczka na czole Bucka pogłębiła się; zaczynał rozumieć. – No tak. To jasne… Nie ma Jamiego, nie ma Brianny… – Ani Jema i Mandy – dokończył Roger. – No właśnie. – O Boże. – Buck spuścił głowę i masował skronie opuszkami palców. – I tak źle, i tak niedobrze, prawda? Czuję, że kręci mi się w głowie… – Mimo to muszę coś przedsięwziąć. – Roger potarł delikatnie powierzchnię identyfikatorów. – Ruszam do Fortu William pogadać z kapitanem Randallem. Muszę się dowiedzieć, skąd się to tu wzięło. Buck przyjrzał się kątem oka identyfikatorom, po czym przeniósł wzrok na Rogera. – Jak myślisz, czy twój syn przebywa z twoim ojcem? – Nie. – Ta myśl nie przyszła Rogerowi wcześniej do głowy, doznał więc chwilowego wstrząsu. Stwierdził jednak, że to niemożliwe. – Nie – powtórzył z większym przekonaniem. – Zaczynam myśleć, że być może… może Jemmy’ego wcale tu nie ma. – Słowa zawisły w powietrzu, powoli nabierając ciężaru. Roger zerknął na Bucka, na którego twarzy odmalował się głęboki namysł. – Dlaczego tak uważasz? – spytał po chwili. – Ponieważ nigdzie nie znaleźliśmy najmniejszego śladu, to po pierwsze. A po drugie, teraz mamy to. – Pomachał identyfikatorami. – Przejąłeś zwyczaj od żony, hę? – spytał Buck z rozbawieniem. – Ona lubi takie wyliczanki: po pierwsze, po drugie… – Tak działa jej umysł – odrzekł Roger z uczuciem. – Posługuje się żelazną logiką. A jeśli mam rację, że Jemmy’ego tu nie ma, to gdzie on właściwie jest? Czy przeniósł się do innej epoki, czy też wcale nie podróżował w czasie? Zadawał sobie te pytania, jakby wzmianka o „żelaznej logice” otworzyła przed nim wachlarz przerażających możliwości. – Przyszła mi do głowy pewna myśl… Kiedy przechodziliśmy przez kamienie, obaj koncentrowaliśmy się na imieniu Jeremiah, prawda?

– Owszem. – Może zatem… – Roger powoli obracał w palcach sznureczek od identyfikatorów. – To jest niewłaściwy Jeremiah… Takie imię nosił też przecież mój ojciec. A… a jeśli Cameron nie przeprowadził Jema przez kamienie… – Jak to? – przerwał mu ostro Buck, gromiąc go wzrokiem. – Jego pojazd znajdował się w pobliżu Craigh na Dun, a jego tam nie było. – Widocznie chciał, żebyśmy pomyśleli, że przeszedł przez kamienie. A dlaczego mu na tym zależało… – Nie zdołał dokończyć myśli, bo przerażenie ścisnęło mu krtań. Zanim odzyskał mowę, Buck dopowiedział za niego. – Chciał nas odciągnąć od domu, żeby mieć twoją panią dla siebie. – Twarz Bucka pociemniała z gniewu, po części na Rogera. – Mówiłem ci, że ten człowiek się do niej umizguje. – Możliwe – odparł Roger – ale pomyśl, to jeszcze nie wszystko. Mógł mieć plany związane z Brianną… – znowu musiał odchrząknąć, bo głos uwiązł mu w gardle – ale chciał się także przekonać, czy to prawda, co słyszał na temat kamieni. I czy my albo ktokolwiek inny naprawdę może przejść. Na pewno mu na tym zależało. Buck pogwizdywał w zamyśleniu. – Przypuszczasz, że zaczaił się gdzieś w ukryciu i obserwował, czy rzeczywiście znikniemy? Roger wzruszył ramionami. Tyle myśli kłębiło mu się w głowie, że musiał je uporządkować. Buck zacisnął dłonie w pięści. Roger spojrzał na zagrodę w dolinie, na ciągnące się za nią wzgórza i nagle pojął, co mu chodzi po głowie. – Nie było nas dwa tygodnie – powiedział. – Jeżeli zamierzał coś zrobić Briannie… to pewnie spróbował. Ona dała mu odpór, broniła siebie i dzieci – ciągnął możliwie najspokojniej. – Jeżeli chciał kogoś z nich skrzywdzić, to albo siedzi teraz w pudle, albo leży zakopany w kącie ogrodu. – Buck parsknął stłumionym śmiechem. – Zgoda, ja też chcę się udać prosto do Craigh na Dun. Ale pomyśl, człowieku. Wiemy, że Cameron pojechał tam po porwaniu Jema. Czy nie kazałby mu przylgnąć do kamieni, żeby się na własne oczy przekonać? A gdyby tak się stało i Jem przeniósłby się w czasie, żeby od niego uciec, natomiast Cameron nie, bo nie potrafił? – Hm… – Buck zastanowił się i niechętnie skinął głową. – Uważasz, że chłopak ze strachu przed Cameronem przypadkowo mógł wyruszyć w podróż w czasie? Dlaczego nie próbował od razu wrócić? – Może nie mógł – mruknął Roger niewyraźnie, bo całkiem zaschło mu w ustach. – Nie miał ze sobą klejnotu. A nawet gdyby miał… – skinął Buckowi głową. – Dobrze wiesz, co się z tobą stało, mimo że miałeś klejnot. Za każdym razem jest gorzej. Jemmy mógł się za bardzo bać, żeby spróbować wrócić. – Albo przeciwnie, spróbował, nie powiodło mu się, a teraz przepadł na dobre, myślał Roger. NIEEE! Buck kiwnął głową. – Przypuszczasz, że jest z twoim ojcem? – powtórzył z powątpiewaniem wcześniejsze pytanie. – Nie wiem. Ale to jedyny konkretny dowód, jaki posiadamy. Muszę się o tym przekonać.

45. Leczenie dusz – Upadłeś na swoją małą, nieszczęsną łepetynę, co? – Skąd, u licha, wytrzasnąłeś to wyrażenie? – Roger spojrzał na krewnego ze zdziwieniem.

– Od twojej żony – odrzekł Buck. – To śliczna dziewczyna i potrafi się pięknie wysławiać. A jeśli zamierzasz znaleźć się pewnego dnia w łożu u jej boku, to lepiej przemyśl sobie starannie dalsze poczynania. – Już przemyślałem – rzucił Roger. – Wiem, co chcę zrobić. Brama do Fortu William wyglądała tak samo jak w czasie pierwszej wizyty w towarzystwie Briana Frasera, tyle że podążało ku niej znacznie mniej ludzi – okutanych przed ulewą w szale i czapki. Sam fort w deszczu nabrał złowrogiego wyglądu. Buck ściągnął wodze i skrzywił się, gdy koń, potrząsając grzywą, opryskał go kroplami wody. – Ja tam nie wchodzę – zapowiedział. – Gdybyśmy jednak mieli go zabić, lepiej, żeby mnie nie znał; będę mógł go wtedy zajść od tyłu. Zaczekam na ciebie w gospodzie. – Wskazał przybytek o nazwie Pod Gruszą, oddalony o kilkaset stóp od bramy fortu, i dał koniowi ostrogę. Ujechał kawałek, zwolnił i krzyknął przez ramię: – Masz godzinę! Gdybyś do tej pory nie wrócił, przyjdę po ciebie! Roger uśmiechnął się na to mimo obaw. Pomachał Buckowi i ruszył żwawym truchtem. Panie, błogosław moje wysiłki – modlił się w duchu. – Spraw, bym postąpił właściwie i dla dobra wszystkich. Abym pomógł także Buckowi. I sobie… Od zniknięcia Jema modlił się bardzo często, choć najczęściej ograniczał się do zdawkowego „Drogi Boże, spraw, żeby wszystko się naprawiło”. Z czasem sytuacja robi się łatwiejsza, a wtedy suponent rezygnuje z modlitwy bądź też zaczyna wreszcie słuchać. Wiedział o tym. I słuchał. Nadal jednak bał się uzyskać odpowiedź. Miał na tyle doświadczenia w modlitwie, że potrafił dojrzeć odpowiedź, kiedy się ukazywała, choćby nieproszona. Człapiąc przez błotnisty dziedziniec, rozmyślał, że dusza Jacka Randalla jest tak samo zagrożona jak życie Briana Frasera, choć wolałby o tym nie wiedzieć. Gdy przedstawił swoje przemyślenia Buckowi, ów odrzekł, że to jeszcze jeden powód, by zgładzić kapitana. – Ocalisz obu Fraserów, a parszywy drań uniknie piekła – o ile nie ma już na sumieniu czegoś, co go tam niechybnie pośle – dodał po krótkim namyśle. – Ubijesz dwa ptaki jednym strzałem! Roger również popadł w zamyślenie. – Pytam przez ciekawość: byłeś kiedyś radcą prawnym czy adwokatem? – Radcą. A o co chodzi? – Nic dziwnego, że ci się nie wiodło. Masz talent do czegoś wręcz przeciwnego. Czy nie potrafisz rozmawiać, nie wdając się w spór? – Z tobą nie potrafię – odparł Buck. Roger podał adiutantowi nazwisko i poprosił o chwilę rozmowy z dowódcą. Zaczekał i niedługo potem znalazł się w gabinecie Randalla. Ze zdziwieniem stwierdził, że to ten sam pokój, w którym przed dwoma tygodniami został przyjęty przez komendanta wraz z Fraserem. Randall siedział przy biurku z gęsim piórem w dłoni i na widok Rogera uniósł się nieco w uprzejmym ukłonie. – Do usług, sir. Pan MacKenzie, zgadza się? Ponoć przybył pan z Lallybroch. – Pański uniżony sługa – odrzekł Roger z ukłonem, przywołując swój zwykły, naznaczony szkockimi naleciałościami akcent. – Pan Brian Fraser był łaskaw przekazać mi dostarczony przez pana przedmiot. Pragnę zarówno podziękować panu za łaskawą pomoc, jak i zapytać, gdzie dokładnie został znaleziony. Słyszał o banalności zła – o ludziach potworach rodzących się jak każdy w ludzkich ciałach. Mimo to odczuł zaskoczenie. Randall był przystojnym mężczyzną, nosił się elegancko,

miał żywe, bystre oczy i ładnie wykrojone, skore do uśmiechu usta. No cóż, pomyślał. Jest przecież człowiekiem. I na razie jeszcze nie potworem. – Przyniósł mi go jeden z posłańców – odparł Randall. Obtarł pióro i włożył je do glinianego naczynia, w którym trzymał cały pęk przyborów do pisania. – Mój poprzednik rozesłał wici do innych garnizonów z zapytaniem o pańskiego syna. Szczerze panu współczuję – dodał bez zbytniego wzruszenia. – Ów przedmiot znalazł patrol z koszar w Ruthven. Obawiam się, że nie wiem, gdzie dokładnie, ale być może posłaniec będzie wiedział. Każę go sprowadzić. Randall podszedł do drzwi i zamienił kilka słów ze stojącym przy nich wartownikiem. Wracając, zatrzymał się przy serwantce, w której znajdowały się szczotki do włosów, manekin na perukę, pojemnik z pudrem, szkło powiększające i nieduża tacka z karafką z rżniętego kryształu i kilkoma szklaneczkami. – Zechce pan napić się ze mną łyczek whisky, sir. – Ostrożnie nalał alkoholu do szklaneczek i podał jedną z nich Rogerowi. Wziął swoją do ręki i powąchał trunek. – Dano mi do zrozumienia, że to boski nektar tego kraju – rzekł z cierpkim uśmieszkiem. – Ponoć muszę rozwinąć smak i upodobanie do niego. – Pociągnął nieduży łyk z taką miną, jakby spodziewał się nagłej śmierci. – Jeśli wolno… zwyczajowym dodatkiem jest tu odrobina wody – podsunął Roger, pilnując się, by nie okazać rozbawienia. – Niektórzy powiadają, że wzbogaca to smak i zapach, wygładza trunek na języku. – Czyżby? – Randall z ulgą odstawił szklaneczkę. – To brzmi sensownie. Według mnie ten alkohol smakuje tak, jakby był łatwopalny. Sanders! – krzyknął w kierunku drzwi. – Przynieś mi wody! Zaległo nieco krępujące milczenie. Żaden nie wiedział, jak je przerwać. – Wracając do… tego przedmiotu – odezwał się Randall. – Czy mógłbym go jeszcze raz obejrzeć? Jest dość niezwykły. Czy to jakiś klejnot? Ornament? – Nie. To rodzaj… talizmanu – odparł Roger, wyjmując identyfikatory z kieszeni. Poczuł ucisk w piersi na myśl o szczególnych rytuałach, jakie praktykowali lotnicy – a to szczęśliwy kamyk w kieszeni, specjalny szal, imię kobiety wypisane na dziobie aeroplanu. Talizmany. Okruchy magicznej nadziei, ochrona przed bezkresem nieba ziejącego ogniem i śmiercią. – Dla zachowania pamięci o duszy człowieka. Randall nachmurzył się, błądząc wzrokiem między identyfikatorami a Rogerem. Najwyraźniej obaj myśleli o tym samym: co się dzieje, kiedy talizman zostaje odłączony od osoby, którą miał ochraniać…? Nie odezwał się jednak, tylko delikatnie pogładził zieloną plakietkę. – J. W. Pański syn ma na imię Jeremiah, prawda? – Tak. To imię często nadawane w naszej rodzinie. Nosił je na przykład mój ojciec. Jeśli zaś… Przerwało mu wejście szeregowego MacDonalda, bardzo młodego żołnierza, sinego z zimna i przemoczonego ze szczętem, który służbiście zasalutował kapitanowi, po czym zaniósł się gwałtownym kaszlem. Odzyskawszy dech, na rozkaz przełożonego chętnie i ze szczegółami opowiedział wszystko, co było mu wiadome na temat znaleziska; niestety, nie było tego wiele. Jeden z żołnierzy stacjonujących w koszarach Ruthven wygrał je w karty w miejscowym pubie. Pamiętał nawet nazwę lokalu – Pod Tłustą Gęsią – i twierdził, że wygrał osobliwą ozdóbkę od farmera, powracającego z jarmarku w Perth. – Czy pamiętasz nazwisko żołnierza, który grał w karty? – spytał Roger. – Tak jest, sir. To był sierżant McLehose. Chyba pamiętam też nazwisko farmera… –

Szeroki uśmiech odsłonił krzywe zęby. – Tak! Nazywał się Anthony Cumberpatch. Zapamiętałem, bo sierżant McLehose naśmiewał się z niego, że brzmi obco i do tego zabawnie, jak „cucumber patch”[13]. – Parsknął cichym śmiechem i Roger także się uśmiechnął. Kapitan Randall chrząknął, a żołnierz natychmiast spoważniał i stanął w postawie zasadniczej. – Dziękuję, MacDonald – rzucił Randall. – To wszystko. Speszony żołnierz zasalutował, trzasnął obcasami i śpiesznie się oddalił. W ciszy, która zapadła, słychać było bębnienie ulewnego deszczu, tak głośne, jakby ktoś rzucał żwirem w szybę. Chłodny powiew od drzwi owionął twarz Rogera. Z okna widać było plac ćwiczebny i pal do chłosty – ponury, nagi, samotny, czerniejący w deszczu krucyfiks. O Boże, Boże… Roger starannie owinął identyfikatory sznurkiem i włożył je do kieszeni. Potem spojrzał Randallowi prosto w oczy. – Czy kapitan Tuarach mówił panu, że jestem osobą duchowną? Brwi kapitana powędrowały w górę. – Nie, nie mówił… – Randall najwyraźniej zastanawiał się, dlaczego Roger o tym wspomina, ale uprzejmość nie pozwalała mu pytać. – Mój młodszy brat jest wikarym. Oczywiście w Kościele anglikańskim. Roger uznał, że powinien odpowiedzieć na niezadane wprost pytanie. Uczynił to ze swobodnym uśmiechem. – Ja jestem duchownym Kościoła szkockiego, sir. Jeśli wolno, czy mógłbym udzielić panu błogosławieństwa? W podzięce za pańską łaskawą pomoc memu krewnemu i mnie. – Sądzę… – Zbity z tropu kapitan zamrugał niepewnie. – Proszę… Z nieufną miną odchylił się nieco do tyłu i złożył ręce na blacie biurka. Drgnął przestraszony, gdy Roger ujął jego dłonie w swoje, i chciał się cofnąć, ale uchwyt był mocny. Roger patrzył mu prosto w oczy. – Najwyższy Panie – zaczął – prosimy Cię o błogosławieństwo dla naszych poczynań. Prowadź mnie i mego krewnego w naszych poszukiwaniach, a tego oto człowieka na jego nowym stanowisku. Oby Twe światło i łaska były z nami i z nim, obdarz nas, Panie, swoim współczuciem. Powierzam go Twej opiece. Amen. Na ostatnim słowie głos mu się załamał; puścił dłonie Randalla i rozkasłał się, zasłaniając usta. Kapitan chrząknął zakłopotany. – Dziękuję za pańskie… łaskawe życzenia, panie MacKenzie. Wzajemnie życzę powodzenia. Miło mi było pana poznać. – Mnie także, kapitanie Randall – odrzekł Roger, wstając. – Niech Bóg ma pana w swojej opiece.

46. Słodki Jezu, mam nadzieję… Boston, 15 listopada 1980 roku Doktor Joseph Abernathy wjechał na podjazd swego domu, z góry ciesząc się na zimne piwo i ciepłą kolację. Skrzynka pocztowa była pełna; wyjął z niej plik ulotek i listów i wszedł do przedpokoju, przeglądając je pobieżnie. – Rachunek, rachunek – mruczał – jakieś śmieci, prośba o dotację, śmieci, rachunek, idiota, rachunek, zaproszenie… Cześć, kotku – przystanął, by przywitać się z żoną, i powąchał jej starannie uczesane włosy. – O raju, czyżby na kolację były kiełbaski i duszona kapusta? – Zgadłeś, mój miły – odrzekła żona, płynnym ruchem zdejmując kurtkę z wieszaka, a

drugą ręką ściskając go za pośladek. – Idę się spotkać z Marilyn. Wrócę o dziewiątej, chyba że ulewa spowoduje korki na drodze. Coś ciekawego w poczcie? – Nie… Baw się dobrze! Wyszła, zanim zdążył zapytać, czy kupiła zapas budweisera. Rzucił częściowo przejrzaną pocztę na blat kuchenny i otworzył lodówkę, żeby sprawdzić. Błyszczący czerwono-biały sześciopak powitał go radośnie, a zapach smażonych kiełbasek i octu był tak intensywny, że nie musiał unosić pokrywki rondla, aby poczuć go w całej krasie. – Dobra żona jest cenniejsza niż złoto – rzekł sentencjonalnie, wyjmując puszkę piwa. Był w połowie posiłku i powoli opróżniał drugą puszkę budweisera, gdy przeczytawszy informacje z działu sportowego, odłożył gazetę i przypadkowo zerknął na stertę rzuconych na blat listów. Od razu poznał odręczne pismo Bree, pochylone w prawo duże, okrągłe litery, ale coś tu się nie zgadzało… Wziął kopertę do ręki, zastanawiając się, dlaczego wygląda inaczej. Szybko spostrzegł, że znaczek jest inny niż zwykle. Pisywała co najmniej raz w miesiącu, opowiadając o pracy, o życiu na farmie, przysyłając zdjęcia dzieci, a znaczki zawsze były brytyjskie, z fioletowymi lub niebieskimi portretami królowej Elżbiety. Na kopercie, którą trzymał w ręku, widniał znaczek amerykański. Powoli odłożył list, jakby obawiał się, że wybuchnie, i jednym haustem dokończył piwo. Dopiero teraz miał odwagę uważniej przyjrzeć się listowi. – Mam nadzieję, że piszesz, iż oboje z Rogerem zabraliście dzieciaki do Disneylandu – mruknął pod nosem, oblizując nóż z resztek musztardy i przecinając nim kopertę. Bree nieraz wspominała o pomyśle takiej eskapady. – Słodki Jezu, mam nadzieję, że to będzie zdjęcie Jema witającego się z Myszką Miki… Z ulgą stwierdził, że w kopercie istotnie znajduje się fotografia dzieci w Disneylandzie, pozujących w objęciach słynnej Myszki, i wybuchnął śmiechem. Nagle z koperty wypadł maleńki kluczyk, używany do otwierania sejfów bankowych. Joseph odłożył kopertę, przyniósł sobie jeszcze jedno piwo i usiadł, by uważnie przeczytać krótki list. Drogi wujku Joe, zabieram dzieci z wizytą do babci i dziadka. Nie wiem, kiedy wrócimy, czy więc mógłbyś w czasie naszej nieobecności dopilnować różnych spraw? (Instrukcje w sejfie). Dziękuję za wszystko. Będę tęskniła. Kocham Cię. Bree Siedział nieruchomo nad stygnącym talerzem, wpatrując się w zdjęcie roześmianego rodzeństwa. – Jezu, dziewczyno, co się stało? – szepnął z niepokojem. – Jak to ty zabierasz dzieciaki? A gdzie, do diabła, podział się Roger? 12 William Szekspir, Król Henryk VI, przeł. Leon Ulrich. 13 Cucumber patch (ang.) – grządka ogórków.

CZĘŚĆ TRZECIA Ostrze wykute na nowo z popiołów kuźni

47. Odzież na wojnę Filadelfia, 19 czerwca 1778 roku Obudziłam się zupełnie zdezorientowana, mając w uszach plusk wody skapującej do drewnianego wiadra i brzęk cynowych talerzy. Wokół rozchodził się słabszy już zapach piżma i smażonego bekonu, wydzielany przez ciało Jamiego, a także ostra woń farby drukarskiej i masy celulozowej. Głośne rżenie muła przywróciło mi raptem pamięć. Usiadłam, zakrywając piersi prześcieradłem. Byłam naga na strychu drukarni Fergusa. Kiedy przedwczoraj, podczas krótkiej przerwy w ulewie, opuściliśmy Kingsessing, Fergus z mułem Clarence’em i dwoma wierzchowcami czekał na nas cierpliwie pod osłoną szopy na narzędzia w pobliżu bramy. – To niemożliwe, żebyś spędził tutaj tyle czasu! – wypaliłam na jego widok. – Czyżby trwało to aż tak długo? – spytał przekornie, unosząc brew i spoglądając na Jamiego znacząco, w sposób właściwy Francuzom. Jamie mruknął coś niewyraźnie i ujął mnie pod ramię. – Przybyłem na grzbiecie Clarence’a, Angliszko, ale poprosiłem Fergusa, żeby nieco później przyjechał tu z koniem dla ciebie. Muł nie poniesie nas obojga, a moje plecy nie zniosą zbyt długiego marszu. – Co ci się stało z plecami? – spytałam podejrzliwie. – Nic takiego, czego nie wykurowałby mocny sen w porządnym łóżku – odrzekł i złożywszy dłonie, podsadził mnie na siodło. Kiedy dojechaliśmy do drukarni, zapadła już całkowita ciemność. Od razu wysłałam Germaina do Jenny z wiadomością, gdzie obecnie przebywam, ale zanim zdążył wrócić, położyłam się już z Jamiem do łóżka. Przez chwilę zastanawiałam się, kto jeszcze jest teraz w domu przy Chestnut Street i co się tam dzieje: czy Hal nadal jest zakładnikiem, czy może Młody Ian postanowił go uwolnić? A jeśli nie, to czy Hal napadł na Denny’ego Huntera, czy może pani Figg go zastrzeliła? Jamie wyjawił, że zostawił Iana na posterunku – miał wszystkiego dopilnować. Ponoć wczoraj doszło do wielu ciekawych wydarzeń. Wszystkie wydawały mi się całkowicie nierealne, jakbym o nich śniła, zarówno te, w których brałam udział, jak i te, o których opowiedział mi Jamie w czasie jazdy do miasta. Dobrze pamiętałam jedynie naszą rozmowę w ogrodzie, a także to, co nastąpiło po niej. Moje obolałe ciało pamiętało każdą chwilę w szopie garncarskiej. Na dole przygotowywano śniadanie, wyraźnie czułam kuszące zapachy smażonego bekonu, podgrzanego chleba na drożdżach i świeżego miodu. Zaburczało mi głośno w brzuchu i w tej samej chwili zadrżała wiodąca na strych drabina. Ktoś wspinał się po niej powoli, i na wypadek, gdyby nie był to Jamie, pośpiesznie włożyłam nocną koszulę. Najpierw ukazała się taca, zastawiona po brzegi jedzeniem: talerz bekonu i grzanek, miseczka owsianki i gliniany kubek parującego napoju, który nie pachniał jednak jak kawa albo herbata. Zza tacy wychynęła rozpromieniona twarz Henri-Christiana. Wstrzymałam oddech, dopóki nie zszedł z drabiny, a gdy ceremonialnym gestem postawił przede mną tacę, nagrodziłam go oklaskami. – Merveilleux! – pochwaliłam, a on uśmiechnął się jeszcze promienniej. – Felicité chciała spróbować – powiedział z dumą – ale pełna taca sprawia jej jeszcze kłopoty. Rozlewa płyny. – Na to nie możemy pozwolić. Dziękuję ci, kochanie. – Pochyliłam się, żeby go

pocałować; ciemne falujące włosy wydzielały woń farby drukarskiej i dymu. – Co to jest? – spytałam, biorąc do ręki kubek. Wzruszył ramionami, przyglądając mu się z powątpiewaniem. – Coś bardzo gorącego. – Istotnie. – Wzięłam kubek w obie dłonie. Przedwczoraj na strychu było ciepło, nagrzane w ciągu dnia powietrze zebrało się pod dachem, lecz potem niemal przez całą noc padało. Przez szpary w dachu przenikał wilgotny ziąb, a w kilku naczyniach, podstawionych pod największe dziury, brzmiała symfonia pluskania. – Gdzie jest Grand-père? Henri-Christian zaczerwienił się, zacisnął wargi i stanowczo potrząsnął głową. – O co chodzi? – zdziwiłam się. – Czy to tajemnica? – Nie mów! – doleciał z dołu piskliwy głos Joanie. – Grand-père zabronił! – Och, to ma być niespodzianka?! – zawołałam z uśmiechem. – W takim razie najlepiej będzie, jak zejdziesz teraz do mamy i pomożesz jej w pracy, żeby przypadkiem nie zdradzić sekretu. Chłopiec zachichotał, zakrywając dłonią usta, po czym wykonał zgrabne salto w tył, lądując na rękach. Podszedł na nich do drabiny, balansując krótkimi nogami, ja zaś przez chwilę miałam serce w gardle, przyszło mi bowiem na myśl, że zamierza zejść w ten akrobatyczny sposób. Na szczęście zwinnie skoczył na nogi i zniknął błyskawicznie jak wiewiórka, nie przestając chichotać. Z uśmiechem poprawiłam się na prowizorycznym łóżku. Spaliśmy na sianie, wydzielającym stajenny zapach Clarence’a, przykrytym naszymi wilgotnymi pelerynami i prześcieradłem, pod wystrzępionym kocem. Joanie i Felicité oddały nam jedną ze swoich dwóch wypchanych pierzem poduszek. Oparta o ścianę, postawiłam tacę na beczułce farby drukarskiej. Otaczały mnie stosy papieru okryte ceratą w ochronie przed wilgocią. Ryzy czystych arkuszy czekały na zadrukowanie, gotowe już druki reklamowe, broszury, plakaty – na rozprowadzenie, a nie oprawione jeszcze książki – na introligatora. Z dołu, z mieszkania na tyłach domu, dochodził stanowczy głos dyrygującej dziećmi Marsali. Z męskich głosów słychać było tylko Henri-Christiana. Fergus i Germain prawdopodobnie od wczesnego rana rozwozili, z pomocą muła Clarence’a, nowy numer L’Oignon, pisma satyrycznego, które Fergus i Marsali zaczęli wydawać w Karolinie Północnej. L’Oignon był tygodnikiem, dziś jednak znalazłam na tacy wydanie specjalne z zabawnym rysunkiem na stronie tytułowej, przedstawiającym armię brytyjską jako stado karaluchów w popłochu uciekające z Filadelfii. Owady ciągnęły za sobą poszarpane flagi i proporce z wypisanymi na nich próżnymi groźbami. Część ich ginęła rozdeptana wielkim butem ze sprzączką, podpisanym „Generał Waszyngton”. Na powierzchni owsianki topiła się z wolna opalizująca kula złocistego miodu. Zamieszałam owsiankę, polałam odrobiną śmietanki i zabrałam się do jedzenia, czytając jednocześnie nader pochlebny artykuł o rychłym wkroczeniu do Filadelfii generała Arnolda, który miał objąć obowiązki wojskowego gubernatora miasta. Jak długo jeszcze? – pomyślałam z lekkim drżeniem, odkładając gazetę. Kiedy? Wydawało mi się, że dopiero znacznie później okoliczności zmieniły – zmienią – Benedicta Arnolda z patrioty w zdrajcę. Ale nie miałam pewności. Powiedziałam sobie, że to bez znaczenia. I tak nie mam na to wpływu. Zanim do tego dojdzie, dawno już będziemy bezpieczni w Ridge, zajęci odbudową domu i naszego życia. Jamie przeżył; tylko to się liczyło. Na pewno wszystko będzie dobrze. Zadźwięczał dzwonek nad drzwiami wejściowymi i rozległ się tupot dziecięcych nóg. Piskliwe powitalne okrzyki, miękki tembr głosu Jamiego i zdumione wołanie Marsali.

– Tato! Co ty zrobiłeś?! Zaalarmowana, wygrzebałam się z barłogu i na czworakach podpełzłam do otworu w podłodze. Spojrzałam w dół i zobaczyłam Jamiego w kręgu podekscytowanych dzieciaków. Z rozpuszczonych włosów Jamiego skapywały krople deszczu, w zgięciu łokcia trzymał złożoną pelerynę… i miał na sobie płowożółto-granatowy mundur oficera Armii Kontynentalnej. – Jezu Chryste Roosevelcie święty! – wykrzyknęłam. Podniósł wzrok i spojrzał na mnie jak przestraszony szczeniak, który nieźle nabroił. – Przepraszam, Angliszko – bąknął. – Musiałem. Wszedł na strych po drabinie i wciągnął ją za sobą, by zapobiec ewentualnym wizytom dzieciaków. Usiłowałam jak najszybciej się ubrać, słuchając jednocześnie o Danie Morganie, Waszyngtonie i innych generałach Armii Kontynentalnej. A także o zbliżającej się bitwie. – Musiałem, Angliszko – powtórzył z naciskiem. – Bardzo mi przykro. – Wiem, że musiałeś – wymamrotałam zdrewniałymi wargami. – Ja… Po prostu… Mnie także jest przykro. Chciałam zapiąć bezlik guziczków z przodu sukni, ale nie mogłam ich chwycić trzęsącymi się palcami. Zaniechałam daremnych prób i wyjęłam z torby szczotkę do włosów. Jamie mruknął coś niewyraźnie, odebrał mi ją i rzuciwszy za siebie na posłanie, objął mnie i mocno przytulił. Nowy materiał munduru pachniał świeżym indygo, skorupami orzechów włoskich i fulerską ziemią; wydawał się przy tym sztywny i obcy. Nie mogłam powstrzymać drżenia. – Przemów do mnie, a nighean – poprosił szeptem. – Boję się i nie chcę się czuć tak okropnie samotny. Porozmawiaj ze mną. – Dlaczego to zawsze musisz być ty? – rzuciłam z twarzą wtuloną w szorstki materiał. Roześmiał się z lekkim przymusem i wtedy zrozumiałam, że nie tylko ja drżę jak osika. – To nieprawda – odrzekł, głaszcząc mnie po głowie. – Dzisiaj szykuje się tysiąc albo więcej innych mężczyzn, i oni także nie chcą tego robić. – Wiem – odszepnęłam, już nieco spokojniejsza. – Wiem. – Odwróciłam twarz na bok, żeby móc łatwiej oddychać, i ni stąd, ni zowąd rozpłakałam się żałośnie. – Przepraszam – wykrztusiłam. – Nie chciałam… Nie chcę ci tego u…utrudniać… Ja tylko… Och, Jamie, kiedy się dowiedziałam, że żyjesz, tak bardzo zapragnęłam wrócić do domu. Razem z tobą. Przytulił mnie mocniej. Milczał, ale wiedziałam, że to dlatego, iż słowa więzły mu w krtani. – Ja również – szepnął w końcu. – I tak będzie, a nighean. Obiecuję. Dochodziły do nas rozmaite odgłosy z dołu: tupot dziecięcych stóp, przebiegających z kuchni do drukarni i z powrotem, nucenie Marsali, zajętej sporządzaniem farby drukarskiej. Drzwi się otworzyły i owionął nas zimny, wilgotny podmuch, gdy do domu weszli Fergus i Germain, przekrzykując się wesoło. Staliśmy objęci, napawając się miłym rodzinnym harmidrem, stęsknieni za tymi, których już być może nigdy nie zobaczymy, dręczeni dziwnym uczuciem, że przebywamy w domu, a przecież czujemy się bezdomni, balansując na ostrej krawędzi niepewności i niebezpieczeństwa. Najważniejsze jednak, że jesteśmy razem. – Nie pójdziesz na wojnę beze mnie – powiedziałam stanowczo, prostując się i pociągając nosem. – Wybij to sobie z głowy. – Ani mi się śni wojować bez ciebie – zapewnił mnie z powagą i chciał wydmuchać nos w mankiet munduru, ale się rozmyślił i posłał mi bezradne spojrzenie. Roześmiałam się, z wysiłkiem, ale jednak, i podałam mu chusteczkę, którą wzorem Jenny

zawsze nosiłam za gorsem sukni. – Usiądź – powiedziałam i wzięłam szczotkę. – Zaplotę ci warkocz. Umyte rano włosy były czyste i lekko wilgotne od deszczu. Miękkie rude pasma, chłodne w moich rekach, pachniały francuskim mydłem z nutą bergamotki. Brakowało mi woni kapusty i potu, które otaczały mnie w nocy. – Gdzie się wykąpałeś? – zapytałam zaciekawiona. – W domu przy Chestnut Street – odparł z lekką niechęcią. – Siostra przygotowała mi gorącą kąpiel. Powiedziała, że nie mogę zostać generałem, cuchnąc jak stęchły obiad, i wsadziła mnie do balii. – Ach tak? – mruknęłam. – A skoro już mowa o Chestnut Street, to jak się ma jego wysokość książę Pardloe? – Ponoć odszedł przed świtem, tak powiedziała Jenny. – Jamie pochylił głowę, by ułatwić mi zaplatanie warkocza. – Denny Hunter orzekł, że nie grozi mu już niebezpieczeństwo, pod warunkiem że weźmie ze sobą flaszeczkę twojego cudownego eliksiru. Pani Figg oddała mu spodnie – rzekomo niechętnie – i wyruszył w drogę. – A dokąd? – zapytałam. Spostrzegłam, że we włosach Jamiego było teraz więcej siwych nitek, niż pamiętałam. Nie przeszkadzały mi one; żałowałam jedynie, że nie było mnie przy nim, by dzień po dniu obserwować ten proces. – Ian o nic nie pytał. Pani Figg podała ponoć księciu nazwiska kilku przyjaciół lorda Johna, lojalistów, którzy być może pozostali w mieście. Jego syn także przebywa w okolicy, czyż nie? Na twoim miejscu przestałbym się o niego zamartwiać, Angliszko. – Spojrzał na mnie z ukosa. – Niełatwo zabić jego wysokość. – Pozna swój swego – rzuciłam cierpko. Nie zapytałam, po co Jamie udał się na Chestnut Street, bo nie musiałam; wiedziałam, że chciał się dowiedzieć, czy John wrócił do domu. Najwidoczniej nie. Lód ścisnął mi serce. Poszukałam w kieszeniach wstążki do związania warkocza, gdy wtem chłodny powiew zaszeleścił papierami i moim oczom ukazał się Germain; kołysał się na linie bloczka służącego do transportu bel papieru i beczułek farby, zamierzając wejść przez opatrzony okiennicami otwór. – Bonjour, Grand-père – powiedział, otrzepując się z pajęczyn i grzecznie kłaniając Jamiemu. Następnie skłonił się przede mną. – Comment ça va, Grand-mère? Jamie uprzedził moją reakcję. – Nie – rzucił z mocą. – Ty zostajesz! – Ale, dziadku, proszę! – Ceremonialny ton Germaina w ułamku sekundy zastąpiło błaganie. – Mógłbym ci przecież pomóc! – No tak – odparł Jamie z przekąsem. – A twoi rodzice nigdy by mi tego nie wybaczyli. Wolę nawet nie wiedzieć, na czym miałaby polegać twoja pomoc… – Mógłbym przenosić wiadomości! Umiem jeździć konno, przecież wiesz, bo sam mnie nauczyłeś! Mam już prawie dwanaście lat! – Czy zdajesz sobie sprawę, jakie to niebezpieczne? Gdyby brytyjski snajper zestrzelił cię z siodła, to ktoś z milicji dałby ci pałką w głowę, żeby wziąć konia. Poza tym umiem liczyć, wiesz? Nie masz jeszcze nawet jedenastu lat, więc nie próbuj ze mną żadnych sztuczek. Niebezpieczeństwo nie było dla Germaina przeszkodą. Zniecierpliwiony, wzruszył ramionami. – Wobec tego mogę być ordynansem. Wszędzie potrafię znaleźć prowiant – pochwalił się. To akurat nie ulegało wątpliwości, więc przyjrzałam mu się z namysłem. Jamie

pochwycił moje spojrzenie i spiorunował mnie wzrokiem. – Wybij to sobie z głowy, Angliszko. Oskarżą go o kradzież i powieszą albo wychłoszczą, a ja nie będę mógł temu zapobiec. – Jeszcze nigdy mnie nie złapali! – żachnął się Germain urażony. – Ani razu! – I nie złapią, możesz być pewien – odparł dziadek, przewiercając go stalowym spojrzeniem. – Może kiedy będziesz miał szesnaście lat… – Ciekawe! Babcia Janet mówiła, że miałeś osiem, kiedy po raz pierwszy wyruszyłeś konno ze swoim tatą! – Poszukiwanie zaginionych sztuk bydła to nie to samo co wojna, nic mi wtedy nie groziło – tłumaczył Jamie. – A poza tym babcia Janet lepiej trzymałaby buzię na kłódkę. – Dobrze, przekażę jej, że to powiedziałeś – odparował hardo Germain. – Babcia twierdzi, że dostałeś mieczem po głowie. – To prawda. Jeśli będziesz miał szczęście, dożyjesz późnej starości z nienaruszoną mózgownicą, nie tak jak twój dziadek. Zostaw nas teraz, chłopcze, babcia chciałaby włożyć pończochy – dodał tonem nieznoszącym sprzeciwu. Spuścił drabinę i popchnął lekko Germaina w jej stronę. Jamie obserwował chłopca, dopóki nie zszedł na dół, zeskoczył z potwornym łomotem z kilku ostatnich stopni, aby dać wyraz swojemu niezadowoleniu. Jamie westchnął i ostrożnie rozprostował plecy, pojękując z cicha. – Bóg jeden wie, gdzie będziemy spali dzisiejszej nocy, Angliszko – zauważył, obrzucając posępnym spojrzeniem nasz barłóg. – Ze względu na kręgosłup mam nadzieję, że posłanie będzie choć trochę wygodniejsze. – Uśmiechnął się do mnie promiennie. – Czy dobrze ci się spało? – Znakomicie – zapewniłam, kończąc związywać mu warkocz. W rzeczywistości bolało mnie wszystko prócz czubka głowy. Właściwie to niewiele spałam, podobnie zresztą jak Jamie. Długie nocne godziny spędziliśmy na milczącym, niespiesznym badaniu swych ciał, a przed świtem znów udało nam się osiągnąć porozumienie dusz. Położyłam mu delikatnie dłoń na karku, a on przykrył ją swoją. Czułam się cudownie, a zarazem żałośnie i nie mogłam się zdecydować, który stan przeważa. – Kiedy wyruszamy? – Jak tylko włożysz pończochy, Angliszko. I uczeszesz włosy. I zapniesz guziczki. – Obrzucił znaczącym spojrzeniem mój nader głęboki dekolt. – Pomogę ci, chodź. – Będzie mi potrzebny mój lekarski kuferek – powiedziałam, zezując na jego zwinne palce. – Przyniosłem go – zapewnił, zmagając się z wyjątkowo niesfornym guzikiem. – Ładny kawałek mebla… Domyślam się, że to prezent od jego lordowskiej mości. – Owszem. Nie wiedzieć czemu zależało mi na tym, by mówił raczej „John” niż „jego lordowska mość”. Pragnęłam także poznać losy Johna i zyskać pewność, że dobrze mu się wiedzie. Chwila nie wydawała się jednak odpowiednia na tego rodzaju pytania. Zapiąwszy suknię, Jamie nachylił się i pocałował mnie w szyję. Poczułam na skórze jego ciepły oddech. – Nie wiem nawet, czy dzisiejszą noc prześpię w łóżku – powiedział, prostując się. – Ale obiecaj mi, że zlegniesz obok mnie, czy na piernatach, czy na zwykłej słomie. – Obiecuję. – Chwyciłam pelerynę, strzepnęłam i zarzuciłam na ramiona. – Chodźmy! – zawołałam z buńczucznym uśmiechem. Jenny przysłała z Chestnut Street mój kuferek, a wraz z nim wielką pakę ziół,

dostarczonych w porę z Kingsessing. Jako przewidująca szkocka gospodyni dołączyła funt mąki owsianej, woreczek soli, kawałek bekonu, cztery jabłka i sześć czystych chusteczek. Oraz kilka sztuk odzieży, zwiniętych w rulon, i krótki list. Droga siostro Claire, odnoszę wrażenie, że nie posiadasz stosownej odzieży na wojnę. Proponuję, żebyś na razie pożyczyła od Marsali kitel drukarski, a tu masz moje dwie flanelowe halki i kilka ciepłych rzeczy, jakie pani Figg znalazła w Twojej garderobie. Opiekuj się moim bratem i powiedz mu, że jego pończochy wymagają cerowania, bo sam na pewno tego nie zauważy i będzie je nosił tak długo, aż zrobią się dziury na piętach, przez co nabawi się bolesnych pęcherzy. Twoja szwagierka Janet Murray – Ciekawe, skąd wziąłeś tę odzież na wojnę – powiedziałam, przyglądając się eleganckiemu mundurowi Jamiego. Kurtka z epoletami i dystynkcjami generała brygady płowożółta kamizelka, granatowe spodnie, jedwabne kremowe pończochy. Wysoki i prosty, z pięknie zaplecionym, przetykanym czarną wstążką rudym warkoczem, przyciągał wzrok. Jamie powiódł po sobie uważnym spojrzeniem. – Kiedy wczoraj przybyłem do Filadelfii, żeby cię odnaleźć, najpierw spotkałem Jenny i opowiedziałem jej o wojsku generała Waszyngtona, prosząc, by się wszystkim zajęła. Wzięła ze mnie miarę, znalazła zakład krawiecki, który szyje mundury, i przekonała właściciela oraz jego syna, żeby pracowali przez całą noc i uszyli mi kurtkę i kamizelkę. Biedacy – dorzucił, zdejmując z mankietu luźną nitkę, która się tam przyczepiła. A jak to jest z tobą, Angliszko? Czy jego lordowska mość uznał, że nie wypada ci już dłużej leczyć ubogich, i kazał spalić twoją odzież roboczą? Zostało to powiedziane z pozoru żartobliwym tonem, który wszakże sugerował, że intencja pytania jest złośliwa. „Jeszcze do tego wrócimy w stosownym momencie”. Spojrzałam znacząco na kuferek, podarowany mi przez Johna, po czym wbiłam w Jamiego poważne spojrzenie. – Nie, nie – odparłam lekkim tonem. – Oblałam ubranie witriolem, kiedy robiłam eter… Zadrżałam na to straszne wspomnienie i musiałam odstawić kubek naparu z pokrzywy. – Jezu, Angliszko – szepnął Jamie ledwo dosłyszalnie, gdyż Joan i Felicité klęczały przy nim, polerując sprzączki jego butów, i spojrzał na mnie z lękiem ponad ich głowami. – Powiedz, że nie robiłaś tego po pijanemu… Mimo woli przypomniałam sobie tamto przykre przeżycie, choć wcale tego nie chciałam. Stałam wtedy w półmroku w rozgrzanej szopie, okrągłe szklane naczynie wyśliznęło mi się ze spoconych rąk… Rozlany płyn o mały włos nie poparzył mi twarzy, dokoła rozszedł się ohydny smród, a w grubym płóciennym kitlu, spódnicy i halce ukazały się dymiące dziury… Naonczas nie zależało mi specjalnie na życiu, lecz kiedy się przekonałam, że mogę umrzeć w kilka sekund, natychmiast się otrząsnęłam. Nadal rozmyślałam o samobójstwie, ale tamten okropny wypadek uświadomił mi, że metoda nie jest bynajmniej obojętna. Podciąć sobie żyły to jedno, a konać powoli w straszliwych męczarniach całkiem co innego. – Nie, nie byłam pijana – powiedziałam i pociągnęłam duży łyk naparu. – Było bardzo gorąco. Ręce mi się spociły i upuściłam naczynie. Jamie przymknął oczy, wyobrażając sobie tę okropną scenę, po czym pogłaskał mnie czule po policzku.

– Nie rób tego więcej, dobrze? – poprosił. – Niech diabli wezmą eter. Szczerze mówiąc, na samą myśl o tym ręce mi zwilgotniały. Chemicznie proces nie był specjalnie skomplikowany, ale szalenie niebezpieczny. Jeden fałszywy ruch, trochę za dużo witriolu, zbyt wysoka temperatura… Jamie wiedział równie dobrze jak ja, że to piekielnie wybuchowa substancja. Przypuszczałam, że wspomina to samo co ja: pożar, dom w płomieniach. Zadrżałam. – Ja także tego nie chcę – powiedziałam. – Ale bez eteru nie mogę skutecznie pomagać chorym. Gdybym go nie miała, Aidan już by nie żył, tak samo jak bratanek Johna, Henry. Mina Jamiego mówiła o tym, że los Henry’ego Greya niewiele go obchodzi. Ale bardzo lubił małego Aidana McCalluma Higginsa, któremu usunęłam wyrostek robaczkowy, uśpiwszy go przedtem pierwszą dawką eteru, jaką udało mi się wyprodukować. – Babcia musi pomagać chorym ludziom, Grand-père – pouczyła Jamiego Joanie. – Mama mówi, że to jej powołanie. Babcia nie może tego zaprzestać. – Wiem o tym, wiem – odrzekł Jamie. – Tyle tylko, że nie musi się przy tym wyprawić do Królestwa Niebieskiego. Bo kto leczyłby chorych, gdyby babcia rozpadła się nam na kawałki? Dziewczynki uznały to za szalenie śmieszne, ja byłam znacznie mniej rozbawiona. Milczałam jednak, dopóki nie odniosły z powrotem do kuchni octu i gałganków. Na chwilę zostaliśmy sami, sprawdzając tobołki i bagaże i zbierając się do odjazdu. – Powiedziałeś, że się boisz – zaczęłam cicho, układając w drewnianym pudełku szpulki grubych i motki jedwabnych nici oraz igły chirurgiczne. – Ale to cię nie powstrzyma, postąpisz tak, jak uważasz za słuszne, prawda? Ja się o ciebie boję, ale to też nie jest dla ciebie argument. – Starałam się mówić bez goryczy; dzisiejszego ranka oboje byliśmy wrażliwi na tony głosu. Przez chwilę podziwiał wypolerowane do połysku sprzączki, po czym utkwił we mnie poważny wzrok. – Czy uważasz, że dlatego, iż przepowiedziałaś, że rebelianci zwyciężą, wolno mi odwrócić się i odejść? – Nie… – Zatrzasnęłam wieczko pudełka, nie patrząc na nie. Nie mogłam oderwać oczu od Jamiego. Jego twarz była spokojna, ale oczy wpatrywały się we mnie z niezwykłą intensywnością. – Wiem, że musisz walczyć. To leży w twojej naturze. Nie mógłbyś stać z boku, bo wtedy przestałbyś być sobą. O to mi mniej więcej chodziło… Urwałam, bo Jamie postąpił ku mnie i ujął mnie za nadgarstki. – A jak myślisz, Angliszko, kim jestem z natury? – Chłopem. Cholerny chłop i tyle! Wyrwałam mu ręce i odwróciłam się, ale położył mi dłoń na ramieniu i zmusił, bym na niego spojrzała. – Zgadza się, cholerny chłop – powiedział z nutą żalu, ale oczy pozostały błękitne i czyste. – Wydaje ci się, że znasz moją naturę i godzisz się z nią, ale wątpię, żebyś wiedziała, co to w rzeczywistości znaczy. Będąc kimś takim, nie tylko przelewa się własną krew, gdy jest konieczność. To znaczy, że dla mojej sprawy muszę także poświęcić innych mężczyzn, nie tylko tych, których zabijam jako wrogów, ale i tych, których uważam za przyjaciół… bądź krewnych. Opuścił rękę i odwrócił się, chcąc odejść. – Przyjdź, kiedy będziesz gotowa, Angliszko – rzucił przez ramię. Chwilę stałam nieruchomo, potem pobiegłam za nim. – Jamie! Stał w drukarni, obejmując Henri-Christiana, żegnał się z Marsali i dziewczynkami. Germaina nie było, pewnie dąsał się gdzieś w kącie. Jamie wzdrygnął się, zaskoczony, i spojrzał na mnie z uśmiechem.

– Nie zamierzałem wyruszać bez ciebie, Angliszko. Nie chciałem cię także poganiać. Czy już… – Wiem. Muszę ci koniecznie powiedzieć coś ważnego. Wszystkie główki odwróciły się do mnie jak ptaszęta w gnieździe. Przemknęło mi przez myśl, że powinnam była zaczekać, aż opuścimy dom, ale w istocie nie miało to przecie znaczenia. Powiem mu teraz, żeby wyzbył się niepotrzebnych trosk i wiedział, jak dobrze go rozumiem. – Chodzi o Williama. Oblicze Jamiego nachmurzyło się jak zaparowane lustro. Tak, rozumiem. – Chodź do mnie, a bhalaich – powiedziała Marsali, biorąc od Jamiego synka i stawiając go na podłodze. – Uch! Ważysz więcej niż ja, mały mężczyzno! Chodźcie, dziadek jeszcze trochę z nami zostanie. Pomóżcie mi przynieść babcine tobołki. Posłusznie wybiegli za nią, chociaż raz po raz oglądali się z ciekawością podszytą niepokojem. Dzieci nie cierpią sekretów, chyba że są to ich sekrety. Pokiwałam głową i zwróciłam wzrok na Jamiego. – Nie wiedziałam, czy wiedzą o Williamie. Przypuszczam, że Marsali i Fergus… – Wiedzą, Jenny im powiedziała – dokończył za mnie. – O co chodzi, Angliszko? – William nie może walczyć – oznajmiłam. – Bez względu na to, co zamierza armia brytyjska. Po bitwie pod Saratogą zwolniono go pod słowem honoru. Jest honorowym jeńcem. Słyszałeś o wojsku konwencyjnym? – Owszem. – Jamie uścisnął mnie za ramię. – Chodzi ci o to, że William nie może wziąć broni do ręki, dopóki nie zostanie wymieniony za innego jeńca? A do tego na razie nie doszło… – No właśnie. A nikt nie może zostać wymieniony, dopóki król i Kongres nie dojdą do ugody. Na twarzy Jamiego odmalowała się wyraźna ulga. – John próbuje go wymienić już od wielu miesięcy, ale nie ma na to sposobu – dodałam, machając ręką na króla i Kongres. – Nie grozi ci, że staniesz z nim twarzą w twarz na polu bitwy! – Taing do Dhia – odrzekł Jamie, zamykając oczy. – Rozmyślałem o tym od wielu dni, kiedy nie zamartwiałem się o ciebie, Angliszko – ponieważ wierzę, że do trzech razy sztuka. A teraz byłby to prawdziwy pech. – Do trzech razy sztuka? – powtórzyłam. – Co to właściwie… Aj, przestań rozgniatać mi palce, już całkiem zdrętwiały! – Przepraszam, Angliszko – musnął je tkliwie wargami. – Strzelałem do niego dwukrotnie i za każdym razem chybiałem o cal. Gdyby znowu do tego doszło, podczas bitwy, kto wie, co by się stało… Pewnej nocy przyśniło mi się… Zresztą nieważne. – Chciał odejść, ale go przytrzymałam za ramię. Znałam jego koszmarne sny, a poprzedniej nocy słyszałam, jak jęczy i wije się udręczony. – Culloden? – spytałam cicho. – Czy znów do ciebie wróciło? Miałam nadzieję, że to Culloden, a nie Wentworth. Ze snów o Wentworth budził się spocony, sztywny jak kij i nie pozwalał się dotknąć. Wczorajszej nocy tylko rzucał się i jęczał w moich ramionach, aż w końcu ucichł i tylko lekko drżał z głową wtuloną w moją pierś. Wzruszył ramionami i pogłaskał mnie po policzku. – Nigdy nie odeszło, Angliszko – odparł łagodnie. – I już nie odejdzie. Ale lepiej mi się sypia przy tobie.

48. Tylko dla zabawy

Był to całkiem zwyczajny budynek z czerwonej cegły. Skromny, bez żadnych ozdób, ale solidny. Ian spoglądał na niego nieufnie. Miejsce Dorocznego Zgromadzenia w Filadelfii, najważniejszego zjazdu Towarzystwa Przyjaciół w Ameryce. Tak, bardzo solidne gmaszysko. – Czy to coś w rodzaju Watykanu? – spytał Rachel. – Czy raczej pałac arcybiskupa? Parsknęła śmiechem. – Czy to ci wygląda na pałac? – Mówiła zwyczajnym tonem, ale uwadze Iana nie uszło pulsowanie niebieskiej żyłki za uchem. – Raczej na siedzibę banku – odrzekł, rozśmieszając ją tym jeszcze bardziej. Szybko jednak spoważniała i obejrzała się przez ramię jakby w obawie, że ktoś nadejdzie i ofuknie ją. – Co się tutaj odbywa? – spytał ciekawie. – Czy to główne miejsce zgromadzeń? – Tak – odrzekła Rachel. – Ale załatwia się tu też różne ważne sprawy. Doroczne zgromadzenia zajmują się ustalaniem pewnych konkretnych zasad. Nazywamy to Wiarą i Praktyką. Mamy księgi, co pewien czas spisywane na nowo, aby lepiej oddawały aktualnego ducha zgromadzenia. I przedstawiamy swoje problemy. To trochę jakby rachunek sumienia, który należy zrobić przed przystąpieniem do spowiedzi. Opowiadałeś mi o tym. – No tak – bąknął, nie chcąc się zagłębiać w temat. Od lat już nie był u spowiedzi i na razie się nie wybierał. – A ta Wiara i Praktyka – czy to ona zabrania ci wstąpić do Armii Kontynentalnej, nawet jeśli przyrzekniesz, że nie weźmiesz broni do ręki? Natychmiast pożałował tego pytania, bo przyćmiło blask promiennych oczu Rachel, na szczęście tylko na chwilę. Odetchnęła głęboko i spojrzała mu w oczy. – Nie, to jest tylko opinia, tyle że oficjalna. Przed wydaniem takiej opinii – pozytywnej czy negatywnej – przyjaciele omawiają drobiazgowo każdy aspekt sprawy. – Usłyszał troskę w jej głosie i z czułością poprawił jej przekrzywiony słomkowy kapelusz. – A jeśli opinia będzie negatywna i nie będziemy mogli znaleźć zgromadzenia, które nas przyjmie, co wtedy poczniemy? Zacisnęła wargi, ale wytrzymała jego spojrzenie. – Zgromadzenie nie udziela przyjaciołom ślubu. Nie robi tego żaden duchowny ani kaznodzieja. Przyjaciele wstępują ze sobą w związek. My także się pobierzemy. – Przełknęła nerwowo. – Jakoś nam się uda. Ian uniósł głowę i kątem oka dostrzegł dwie zbliżające się do nich postaci. – O, idzie twój brat! Dobrze się prezentuje ten kwakier. Denzell w mundurze żołnierza Armii Kontynentalnej najwyraźniej czuł się nieswojo, jak pies myśliwski w krawacie. Ian stłumił rozbawienie i skinął głową przyszłemu szwagrowi. Narzeczona Denzella nie miała takich obiekcji. – Czyż on nie jest piękny? – zaszczebiotała Dottie, przyglądając mu się z podziwem. Denzell zakasłał i podniósł okulary na czoło. Był niezbyt wysoki, ale barczysty i muskularny. W mundurze prezentował się bardzo dobrze i Ian nie omieszkał mu tego powiedzieć. – Będę się starał, by mój wygląd nie pomnażał mej próżności – odparł Denzell sztywno. – Czy ty nie zamierzasz też wstąpić do wojska, Ianie? Ian potrząsnął głową z uśmiechem. – Nie, Denny. Żaden ze mnie wojak, ale za to jestem pierwszorzędnym zwiadowcą. Zauważył, że Denzell przygląda się pilnie jego twarzy, zwłaszcza podwójnej linii kropek wytatuowanych na policzkach. – Nie dziwi mnie to. – Emanujące z niego napięcie ulotniło się. – Od zwiadowców nie oczekuje się zabijania wrogów, prawda? – Nie, wybór należy do nas – zapewnił go Ian. – Możemy zabić, jeżeli chcemy, ale tylko dla zabawy.

Denzell zamrugał niepewnie, ale Rachel i Dottie roześmiały się, więc i on przywołał uśmiech na twarz. – Późno przybywasz, Denny – odezwała się Rachel, gdy zegar wybił dziesiątą. – Czy Henry’emu się pogorszyło? – Denzell i Dottie właśnie odwiedzili jej brata. – Można by tak powiedzieć – odparła Dottie – ale nie chodzi o jego stan fizyczny. – Rozbawienie znikło z jej oczu. – Zakochał się w Mercy Woodcock. – W swojej gospodyni? Miłość zazwyczaj nie jest chorobą śmiertelną, prawda? – zauważył Ian zdziwiony. – O ile nie nazywasz się Monteki albo Kapulet – przypomniał Denny. – Problem w tym, że Mercy, chociaż odwzajemnia uczucie Henry’ego, nie wie, czy mąż na pewno nie żyje. – I dopóki się nie przekona, że jest martwy… – dodała Dottie, kiwając znacząco głową. – Albo żywy – poprawił Denny z przyganą. – Istnieje przecież i taka możliwość. – Niewielka – upierała się Dottie. – Ciocia, to znaczy przyjaciółka Claire leczyła człowieka nazwiskiem Walter Woodcock, który odniósł ciężkie rany w bitwie pod Ticonderogą. Był ponoć bliski śmierci i trafił do niewoli. – Mówiąc to sposępniała, a Ian przypomniał sobie, że jej najstarszy brat Benjamin także jest jeńcem wojennym. Denzell również dostrzegł jej smutek i ujął ją za rękę. – Obaj twoi bracia przeżyją swoje ciężkie próby – rzekł pocieszająco – tak jak i my, Dorotheo. Mężczyźni czasem umierają i stają się pokarmem dla robaków, ale nie z miłości. – Hm – mruknęła Dottie nieprzekonana, ale trochę się rozchmurzyła. – Dobrze więc, chodźmy. Mamy bardzo wiele do zrobienia. Ku zaskoczeniu Iana Denzell skinął głową, wyjął zza pazuchy plik papierów i skierował się do wejścia do budynku. Ian spodziewał się, że jest to tylko wygodny punkt kontaktowy. Osobiście zamierzał dołączyć do wuja i ciotki Claire na drodze do Coryell’s Ferry, a został tylko dlatego, by pomóc załadować wóz, którym mieli podróżować Denny, Dottie i Rachel – najwidoczniej jednak Denzell miał coś ważnego do załatwienia z Dorocznym Zgromadzeniem Filadelfii. Czy poszukiwał wskazówek, jak zawrzeć kwakierskie małżeństwo, choć jednocześnie buntował się przeciwko zasadzie – nie, Rachel nazwała to jakoś inaczej… – aha, opinii, ale wiążącej, dotyczącej wspierania rebeliantów? – Denny przedstawi im swoje zeznanie – oznajmiła Dottie na widok zaskoczenia, malującego się na twarzy Iana. – Spisał wszystko bardzo dokładnie. Przedstawił argumenty, dlaczego uważa swoje postępowanie za słuszne. Zamierza przekazać swoje zeznanie sekretarzowi Dorocznego Zgromadzenia i poprosić, by zostało przedyskutowane. – Jak sądzisz, czy go wysłuchają? – O tak – odrzekła Rachel. – Mogą się z nim nie zgadzać, ale nie mogą zamknąć mu ust. A zresztą niechby spróbowali – dodała półgłosem. Wyjęła zza dekoltu śnieżnobiałą chusteczkę i otarła spocone skronie. Ian poczuł nagle głęboką tęsknotę. Odruchowo zerknął na wieżę zegarową. Niebawem musi wyruszyć, lecz miał jeszcze nadzieję spędzić z nią godzinkę w jakimś ustronnym miejscu. Oczy Dorothei śledziły drzwi, za którymi zniknął Denny. – Tak pięknie wygląda – szepnęła do siebie, po czym spojrzała na Rachel. – Było mu przykro, że przyszedł do Henry’ego w mundurze – powiedziała przepraszającym tonem. – Ale czas naglił i… – Czy Henry był na niego zły? – No cóż, nie spodobało mu się to – odparła Dottie szczerze. – Lecz oczywiście nie zaskoczyło go, że jesteśmy rebeliantami; mówiłam mu już o tym. – Jej twarz trochę się

rozchmurzyła. – Zresztą to mój brat, jestem pewna, że się mnie nie wyrzeknie. Ian był ciekaw, czy to samo dałoby się rzec o jej ojcu, ale nie zapytał. Dottie ani słowem nie wspomniała o księciu. W gruncie rzeczy jej sprawy rodzinne niewiele go obchodziły, rozmyślał bowiem o nadchodzącej bitwie i o wszystkim, co należało niezwłocznie przedsięwziąć. Pochwycił spojrzenie Rachel i uśmiechnął się do niej, a jej twarz natychmiast się rozpogodziła. Jego również dręczyły liczne troski i niepewność. Na dnie duszy spoczywały jednak bezpiecznie jak szczerozłota moneta słowa Rachel: „My także się pobierzemy”.

49. Zasada niepewności Jamie wyjaśnił mi podczas drogi, że problemem nie było odszukanie Brytyjczyków, lecz dogonienie ich, gdy mieli tyle ludzi i sprzętu, by to się opłaciło. – Zabrali ze sobą kilkaset wyładowanych wozów i znaczną grupę lojalistów, którzy nie czuli się w Filadelfii bezpiecznie. Clinton nie może ich chronić i jednocześnie walczyć. Musi posuwać się możliwie najszybciej, a to oznacza, że będzie wybierał główne drogi. – Zgoda, raczej nie będzie się przemieszczał bocznymi drogami przez pustkowia – powiedziałam. – Czy generał Waszyngton wie, jakie są siły Brytyjczyków? Jamie odegnał kapeluszem natrętną końską muchę. – Może dziesięć tysięcy ludzi, może więcej… Fergus i Germain obserwowali ich podczas wymarszu, ale zdajesz sobie sprawę, że niełatwo ocenić liczebność, jeśli żołnierze wypełzają nieustannie z bocznych uliczek. – No tak… Hm… A ilu my mamy ludzi? – Mówiąc „my”, poczułam dziwny, raczej przyjemny skurcz w dole brzucha. Podniecenie zdumiewająco bliskie seksualnemu. Nie po raz pierwszy odczuwałam osobliwą euforię w związku z wojną, lecz było to tak dawno temu, że już zdążyłam zapomnieć. – Mniej niż oni – odparł krótko Jamie. – Nie będziemy jednak w stanie tego określić, dopóki nie zbierze się milicja. Trzeba się modlić, żeby nie przyszli za późno. Spojrzał na mnie z ukosa, jakby się zastanawiał, czy wyjawić mi jeszcze więcej. Zachował jednak milczenie i tylko wzruszył ramionami. Poprawił się w siodle i włożył kapelusz. – Co takiego? – zagadnęłam, przyglądając mu się spod szerokiego słomkowego ronda własnego kapelusza. – Widzę, że chcesz mnie o coś zapytać. – Hm… No tak… Chciałem, ale potem pomyślałem, że gdybyś wiedziała, co stanie się za te kilka dni, to pewnie już byś mi to powiedziała. – To prawda. – Sama nie wiedziałam, czy żałować braku wiedzy, czy się z tego cieszyć. Wspominając sytuacje z przeszłości, kiedy to wydawało mi się, że znam bieg wydarzeń, dochodziłam do wniosku, iż wiedziałam stanowczo za mało. Nagle przypomniał mi się Frank… i Czarny Jack Randall; ściągnęłam wodze tak mocno, że moja klacz szarpnęła łbem i głośno zarżała. Jamie rozejrzał się zaniepokojony, ja zaś uspokoiłam go gestem dłoni i poklepałam klacz po karku. – Końska mucha – wyjaśniłam zdawkowo. Serce tłukło mi się piersi i musiałam głęboko odetchnąć, by się uspokoić. Nie zamierzałam się wdawać w dalsze wyjaśnienia, ale nagłe nieprzyjemne wspomnienie wciąż mi towarzyszyło. Myślałam, że wiem, iż Jack Randall jest przodkiem Franka, jego nazwisko widniało na rysunku drzewa genealogicznego, które Frank wielokrotnie mi pokazywał. Owszem, jest jego przodkiem, ale na papierze. Linię Franka zapoczątkował młodszy brat Jacka, tyle że zmarł, zanim

zdążył się ożenić ze swą ciężarną kochanką. Na prośbę brata Jack Randall pojął za żonę Mary Hawkins i uznał dziecko za swoje. Drzewa genealogiczne kryją wiele drastycznych szczegółów, pomyślałam. Brianna jest córką Franka, na papierze, a także z miłości. Ale długi szczupły nos i lśniące włosy jadącego przede mną mężczyzny świadczyły jasno, czyja krew płynie w jej żyłach. Lecz mnie wydawało się, że wiem. Wskutek owego fałszywego przekonania nie pozwoliłam Jamiemu zabić Jacka Randalla w Paryżu, obawiając się, że gdyby to zrobił, Frank mógłby się nigdy nie urodzić. A gdyby jednak zabił wtedy Randalla? Zerknęłam na Jamiego, który siedział wyprostowany w siodle, pogrążony w rozmyślaniach, ale z pogodnym obliczem. Strach, który dopadł rano nas oboje, ulotnił się bez śladu. Wszystko mogłoby się zdarzyć, nie sposób tego przewidzieć. Randall nie skrzywdziłby Fergusa, Jamie nie pojedynkowałby się z nim w Lasku Bulońskim… Może nie poroniłabym naszego pierwszego dziecka, córeczki Faith. Prawdopodobnie jednak tak by się stało, przyczyną poronień jest bowiem najczęściej fizjologia, a nie psychika, choć powieści romantyczne przedstawiają to inaczej. Pamięć utraty już na zawsze splotła się jednak z tamtym paryskim pojedynkiem. Odsunęłam od siebie te myśli i przestałam się zastanawiać nad na wpół znaną przeszłością, i zwróciłam się ku przyszłości, będącej nieprzeniknioną tajemnicą. Jeszcze tylko jedna myśl zaprzątnęła mnie na chwilę… Co z dzieckiem zrodzonym z Mary Hawkins i Alexandra Randalla, prawdziwym przodkiem Franka? Wedle wszelkiego prawdopodobieństwa żyje, i to w obecnej epoce. Przeszedł mnie dreszcz. Denys… To imię przypłynęło do mnie z karty pergaminu, wypisane starannym kaligraficznym pismem, które stwierdzało fakt, ukrywając niemal wszystko inne. Chłopak miał na imię Denys i był prapraprapradziadkiem Franka. To było wszystko, co o nim wiedziałam i co prawdopodobnie kiedykolwiek będę wiedzieć. Przynajmniej żywiłam taką nadzieję. W duchu przesłałam Denysowi Randallowi życzenia pomyślności i skierowałam umysł ku innym pilnym sprawom.

50. Dobry pasterz Dwanaście. Przeklętych. Mil! Kawalkada wyładowanych po brzegi wozów ciągnęła się jak okiem sięgnąć w obu kierunkach, wznosząc tumany kurzu. Ludzie idący drogą obok nich byli dokładnie pokryci cienką jasnobrązową warstwą, podobnie zresztą jak William, choć starał się, jak mógł, trzymać z dala od kolumny. Było wczesne popołudnie upalnego dnia, a maszerowali już od świtu. William przystanął, by otrzepać kurz z klap munduru i napić się z manierki wody o metalicznym posmaku. Pomiędzy dwoma głównymi korpusami armii na odcinku dwunastu mil przemieszczały się setki uchodźców i tysiące markietanów z tobołami, pakunkami i wózkami ręcznymi, niekiedy trafiał się obładowany koń albo muł, który jakimś cudem uniknął zarekwirowania. Rojąca się masa ludzka przywodziła na myśl biblijną plagę szarańczy, przynajmniej w oczach Williama. Czy to było w Księdze Wyjścia? Nie pamiętał, ale wielce prawdopodobne, że tam. Niektórzy ludzie co rusz oglądali się za siebie. Był ciekaw, czy to z obawy przed pościgiem, czy też raczej z żalu za dobytkiem, pozostawionym w mieście, które dawno już znikło z horyzontu. William pomyślał z goryczą, że jeśli grozi im niebezpieczeństwo zamienienia się w słup

soli, to raczej z upału i potu, a nie tęsknoty. Po raz kolejny otarł wilgotną twarz rękawem. Osobiście wyczekiwał, kiedy zetrze z butów filadelfijski kurz i nigdy więcej nie wspomni o tym mieście. Gdyby nie Arabella-Jane, zdążyłby już o nim zapomnieć. Niewątpliwie pragnął ukryć w mrokach niepamięci to wszystko, co zdarzyło się przez ostatnie kilka dni. Ściągnął lejce, trącił konia kolanami i ruszył z powrotem w kierunku udręczonej kawalkady. Mogło być gorzej; o mały włos o wiele gorzej. Niewiele brakowało, by został odesłany do Anglii lub na północ, do Massachusetts, gdzie przebywali inni honorowi jeńcy. Dzięki Bogu papa – to znaczy lord John, poprawił się stanowczo – oprócz francuskiego, włoskiego, łaciny i greki kazał mu się uczyć również niemieckiego. Poza oddziałami dowodzonymi przez sir Henry’ego i lorda Cornwallisa w skład armii wchodzili także najemnicy pod dowództwem generała Knyphausena, głównie z Hesji-Kassel, a tamtejszy dialekt nie sprawiał Williamowi kłopotów. Wymagało to sporej dawki perswazji, ale w końcu udało mu się wylądować na stanowisku jednego z dwunastu adiutantów Clintona, którego obarczono żmudnym zadaniem eskortowania poruszającej się niemrawo kolumny i zbierania raportów, dostarczania rozkazów oraz rozwiązywania drobnych problemów, których jak dotąd nie brakowało. William musiał pamiętać, gdzie są lekarze i szpital polowy; prześladowała go myśl, że będzie musiał asystować przy narodzinach dziecka którejś z markietanek, a ciężarnych było pewnie z pięćdziesiąt. Może bliskość tych bladych, ociężałych kobiet ze sterczącymi brzuchami i tobołami na plecach kazała mu myśleć o… Dziewki wiedzą chyba, jak się uchronić przed ciążą? Nie przypominał sobie, by Arabella-Jane coś robiła… ale był pijany, i tak by nie zauważył. William myślał o niej zawsze, gdy nieświadomie dotykał klatki piersiowej tuż pod brodą, gdzie powinien mieć naszyjnik. Utrata tego żołnierskiego atrybutu kosztowała go pięć minut nader przykrej analizy jego charakteru, stroju, higieny i innych licznych wad ze strony głównego adiutanta Clintona, kapitana Duncana Drummonda, oraz dziesięć szylingów grzywny za nieprawidłowe umundurowanie. William nie miał o to żalu. Przyłapał się na tym, że wypatruje kapitana Harknessa. Z ich krótkiego spotkania nie wynikało, w jakim pułku ów żołnierz służy, lecz kompanie dragonów nie były zbyt liczne. Posuwał się teraz na tyły kolumny na grzbiecie Visigotha, rączego gniadego wałacha, który z niechęcią przyjmował wolne tempo, wiercąc się pod nim niecierpliwie. Pragnął pomknąć galopem, lecz William silną ręką zmuszał go do truchtu, kiwając głową sierżantom i kapralom i sprawdzając, czy niczego im nie potrzeba. – Zaraz będzie woda! – krzyknął do grupki umęczonych uchodźców, którzy odpoczywali na skraju drogi w skąpym cieniu młodych dębczaków. Kobiety spojrzały na niego z nadzieją spod wysokich czepków, a mężczyźni wstali, przywołując go gestami. William rozpoznał zamożnego filadelfijskiego kupca, pana Endicotta z rodziną. Nieraz był zapraszany do jego domu na kolację i tańczył na balach ze starszymi córkami. – Do usług, sir – przywitał się z ukłonem. – Uniżony sługa, pani Endicott… panno Sally… Kłaniam się, panno Peggy. – Panna Peggy lat dziewięć zaróżowiła się jak piwonia, a starsze siostry wymieniły ponad jej głową znaczące spojrzenia. – Lordzie Ellesmere, czy to prawda, że ścigają nas rebelianci? – spytał zażywny pan Endicott, ocierając spoconą twarz wielką czerwoną chustką. – Moje panie ogromnie się tym niepokoją. – Szanowne panie nie mają powodu do obaw, sir – zapewnił William. – Jesteście państwo pod ochroną armii jego królewskiej mości.

– Tak, tak, wiemy – odrzekł Endicott z powątpiewaniem. – A przynajmniej mamy taką nadzieję, w innym razie wcale by nas tu nie było, może pan być pewien. Chciałbym jednak zapytać: czy wiadomo panu, gdzie przebywa obecnie Waszyngton? Potężny Visigoth zatańczył nerwowo, ale William stanowczo go poskromił, cmokając karcąco. – Tak, proszę pana – odrzekł uprzejmie. – Zeszłej nocy dotarła do nas grupa dezerterów z obozu rebeliantów. Powiedzieli, że Waszyngton zbiera swoje wojsko, najpewniej w nadziei na dogonienie nas, lecz na razie ma tylko dwa tysiące regularnych żołnierzy i kilka słabo wyposażonych oddziałów milicji. Endicott wydawał się nieco uspokojony, ale córki i matka nie podzielały tych uczuć. Pani Endicott pociągnęła męża za rękaw i szepnęła mu coś na ucho. Małżonek mocno się zarumienił. – Powiedziałem, że się tym zajmę! – burknął. Z powodu upału nie nosił peruki, a dla ochrony przed słońcem obwiązał głowę jedwabną chustką. Szpakowata czupryna była krótko przycięta, kępki włosów sterczały spod brzegów chustki jak czułki rozzłoszczonych owadów. Małżonka zacisnęła wargi, ale odstąpiła, czyniąc niecierpliwy ruch głową. Mała Peggy, ośmielona uprzejmym powitaniem Williama, skoczyła naprzód i chwyciła go za strzemię. Wałach, przestraszony nagłym poruszeniem, które dostrzegł ledwie kątem oka, spłoszył się gwałtownie. Peggy pisnęła, rzuciła się chwiejnie w tył i upadła. Wszystkie kobiety Endicotta zaniosły się piskliwym krzykiem, ale William nic nie mógł na to poradzić, zajęty poskramianiem narowistego gniadosza. Ściągnął mocno wodze i obracał się w koło, aż koń się uspokoił, teraz tylko parskał i rżał z cicha. William słyszał za plecami pokrzykiwania rozbawionych sytuacją piechurów. – Czy pannie Peggy nic się nie stało? – spytał, gdy Visigoth wreszcie zaczął go słuchać. Panna Anne Endicott czekała na niego na skraju drogi, podczas gdy reszta rodziny oddaliła się na bezpieczną odległość. Zza ręcznego wózka, wyładowanego wysoko tobołami, dochodziło żałosne zawodzenie. – Poza tym, że dostała od ojca parę klapsów w pupę, to nic – odrzekła panna Endicott z rozbawieniem. Zbliżyła się nieco, nie spuszczając z oka narowistego wierzchowca, który pasł się teraz z całkowitym spokojem. – Przykro mi – bąknął William. Pogrzebał w kieszeniach, lecz znalazł tylko brudną chusteczkę i sześciopensówkę. Podał ją Anne, mówiąc: – Proszę jej to dać i przeprosić ode mnie, dobrze? – Nic jej nie będzie – zapewniła Anne, ale wzięła monetę. Obejrzała się przez ramię, po czym zbliżyła się jeszcze o krok i zapytała ściszonym tonem: – Waham się, lordzie Ellesmere, czy wolno mi pana kłopotać, ale… W naszym wózku pękło koło i ojciec nie potrafi go naprawić, a oczywiście za żadne skarby nie zostawi dobytku, więc mama się boi, że wpadniemy w łapy żołnierzy Waszyngtona. – Utkwiła w Williamie spojrzenie gwiaździstych oczu. – Czy mógłby nam pan jakoś pomóc? Bardzo pana proszę… Moja najmłodsza siostra właśnie to chciała panu powiedzieć… – Och… Na czym konkretnie polega kłopot z… Zresztą nieważne. Zaraz zobaczę, w czym rzecz. – Pomyślał, że wałachowi przyda się chwila uspokojenia. Zgrabnie zeskoczył na ziemię, przywiązał go do drzewa i ruszył za panną Endicott. Wózek był wyładowany po brzegi rozmaitymi, wrzuconymi w pośpiechu przedmiotami, co przypomniało Williamowi bałagan, jaki panował przed kilkoma dniami na nabrzeżu. Ze stosów pościeli i ubrań sterczał zegar stojący, porcelanowy nocnik był wypchany chusteczkami i

pończochami, a na wierzchu leżała kasetka z biżuterią pani domu. Niedbalstwo, jakie w innych warunkach nie miało prawa zaistnieć, sprawiło Williamowi niewymowną przykrość. Na wózku znajdowały się pozostałości przytulnego domostwa, w którym niegdyś bywał, cenne skarby i zwykłe graty ludzi, których znał… i lubił. Ten oto zegar wybijał północ, gdy po proszonej kolacji kradł Anne całusa w kącie holu… Niemal słyszał jego dźwięczne uderzenia. – Dokąd się udajecie? – spytał cicho z ręką na jej ramieniu. Spojrzała na niego, zgrzana, zmęczona, z kosmykami włosów wymykającymi się spod czepka, a jednak pełna godności. – Nie wiem – odszepnęła. – W małej miejscowości pod Nowym Jorkiem mieszka ciotka Platt, ale nie wiem, czy uda nam się pokonać aż taką odległość, skoro… – Pokazała zepsuty wózek. – Może znajdziemy gdzieś bliżej bezpieczne schronienie i zaczekamy na ojca, a on poczyni odpowiednie starania… – Urwała i głos jej się załamał. William pojął, że Anne z trudem panuje nad sobą, a oczy jej błyszczą od wzbierających łez. Ujął ją za rękę i delikatnie pocałował. – Postaram się pomóc – obiecał. Łatwiej powiedzieć niż zrobić. Chociaż oś wózka nie była pęknięta, jedno koło wykrzywiło się i odpadło. Leżało połamane na trawie i przysiadł na nim prześliczny pomarańczowo-czarny motyl, leniwie poruszając skrzydłami. Obawy pani Endicott były całkiem uzasadnione, podobnie jak niepokój jej męża, który daremnie usiłował pokryć irytacją. Jeżeli naprawa się przeciągnie i rodzina pozostanie z tyłu, to nawet gdyby regularne wojsko Waszyngtona posuwało się tak forsownym marszem, że nie byłoby czasu na szabrowanie, byli przecież jeszcze maruderzy, stanowiący istotną część każdej armii. Zza wózka wyłonił się w końcu czerwony na twarzy, lecz znacznie spokojniejszy Endicott i mała zapłakana Peggy. William odwołał go na bok, aby kobiety nie mogły usłyszeć ich rozmowy. – Czy jest pan uzbrojony? – spytał ściszonym głosem. Kupiec wyraźnie pobladł i bezgłośnie poruszał ustami. – Mam broń myśliwską, która należała do mojego ojca – odparł ledwo dosłyszalnie. – Nie strzelano z niej od dwudziestu lat. Boże – pomyślał William ze zgrozą. Sam czuł się nagi bez broni. Jak Endicott zamierzał bronić swoich czterech kobiet? – Sprowadzę pomoc, sir – wyrzekł z mocą. Endicott zaczerpnął długi haust powietrza. William obawiał się, że jeśli mężczyzna przemówi, to zacznie szlochać, więc odwrócił się powoli i ruszył w kierunku kobiet. – W kolumnie na pewno znajdzie się bednarz albo ktoś, kto zna się na naprawie wozów. O, jedzie wóz z wodą! – Wyciągnął rękę do Peggy. – Panienko, czy pomożesz mi go zatrzymać? Jestem pewien, że przystanie na widok ładnej buzi. – Dziewczynka nie uśmiechnęła się, ale wstała, ocierając rękawem łzy. Znudzony muł ciągnął wóz z kilkoma beczkami wody, a woźnica przystawał na żądanie. William przywołał go zdecydowanym gestem, przedtem na wszelki wypadek wziąwszy Peggy na ręce, co bardzo jej się spodobało. W kilku słowach polecił mu ofiarować swe usługi Endicottom i skłoniwszy się, wskoczył na konia i pogalopował dalej wzdłuż kolumny. W szeregach przemieszczającej się armii zawsze byli rzemieślnicy: stolarze, bednarze, kowale, kucharze, weterynarze, poganiacze bydła, woźnice, nie licząc tłumu markietanek – praczek i krawcowych. Prawdopodobnie bez trudu będzie można znaleźć fachowca, który naprawi wózek Endicotta. William zerknął na słońce; dochodziła trzecia po południu. Armia posuwała się w dobrym tempie, co nie znaczy, że szybko. Generał Clinton wydał polecenie, by przedłużyć codzienny marsz o dwie godziny, co w upale okazało się mordęgą. Jeszcze dwie godziny, zanim rozbiją obóz; przypuszczalnie rodzina kupca zdąży do nich

dołączyć i jutro zacznie się posuwać bez przeszkód razem ze wszystkimi. Stukot kopyt i drwiące pohukiwania piechoty kazały mu spojrzeć przez ramię. Nadjeżdżał oddział dragonów. Z bijącym sercem skierował klacz prosto na nich i jechał powoli, przypatrując się twarzom jeźdźców. Wyzywająco patrzyli mu w oczy, a zirytowany oficer machnął na niego ręką, ale William nic sobie z tego nie robił. Głos z tyłu głowy dopytywał natrętnie, co William pocznie, kiedy zobaczy Harknessa, ale i on został zignorowany. Dojechał do końca oddziału, zawrócił i ruszył po drugiej stronie kolumny, oglądając się na zdziwione twarze, niektóre oburzone, inne zerkające z rozbawieniem. Nie… nie… nie… a może? Czy byłby w stanie rozpoznać tego gościa? Był przecież strasznie pijany. Skądinąd miał pewność, że Harkness rozpoznałby jego. Dosłownie wszyscy już na niego patrzyli, ale raczej obojętnie. Wreszcie pułkownik ściągnął wodze i zakrzyknął do niego: – Hola, Ellesmere! Zgubił pan coś, człowieku? William zmrużył oczy i rozpoznał rumiane lico Bana Tarletona pod zwracającym uwagę hełmem z grzebieniem. Podjechał bliżej i zrównał krok wierzchowca. – Niczego nie zgubiłem – odparł. – Szukam pewnego dragona, którego spotkałem w Filadelfii, nazywa się Harkness. Zna go pan? Ban się skrzywił. – A owszem. Służy w Dwudziestym Szóstym. Wredny typ, wiecznie lata za babami. – A pan nie? – Ban nie był jego bliskim znajomym, ale raz czy dwa w Londynie zdarzyły im się wspólne hulanki. Nie pił zbyt dużo, ale i, prawdę mówiąc, nie musiał; należał do mężczyzn, którzy zawsze zachowywali się tak, jakby trochę mieli w czubie. Tarleton się zaśmiał i otarł spoconą twarz. Usta miał karminowe jak dziewczyna. – Ja też, ale Harkness tylko to jedno ma w głowie. Na własne oczy widziałem, jak kiedyś w burdelu zabawiał się z trzema naraz. William rozważał to przez chwilę. – No tak. Dwie potrafiłbym wykorzystać, ale po co trzecia? Ban, starszy od niego o jakie cztery lata, posłał mu współczujące spojrzenie, zarezerwowane dla prawiczków i zdeklarowanych kawalerów, po czym uchylił się z głośnym rechotem, gdy William pacnął go w ramię. – No cóż – powiedział William – dość już o tym. Potrzebuję bednarza albo człowieka, który potrafi naprawić wóz. Czy zna pan kogoś takiego? Tarleton pokręcił głową. – Nie, ale spodziewam się, że znajdzie go pan w tym tłumie. – Machnął ręką w stronę niekończącego się pochodu wozów z zapasami i sprzętem. – W jakim pułku pan teraz służy? – Przyjrzał się uważnie Williamowi, dopiero teraz zauważając braki w jego umundurowaniu. – Gdzie pańska szabla? I naszyjnik? William zgrzytnął zębami – w dosłownym sensie, ponieważ miał w ustach pełno kurzu – i zwięźle poinformował Tarletona o swojej sytuacji. Nie wspomniał przy tym, gdzie i w jakich okolicznościach postradał naszyjnik. Zasalutowawszy pułkownikowi na pożegnanie, ruszył dalej wzdłuż kolumny dragonów. Dyszał ciężko, jakby pokonał most Londyński sprintem i w pełnym rynsztunku. Pod wpływem rozmowy z Tarletonem złość na sytuację, w jakiej się znalazł, rozgorzała na nowo, skoro jednak nie był w stanie nic na to poradzić, skierował myśli na Harknessa i na to, co chciałby z nim zrobić, gdyby spotkał 26. Pułk Lekkiej Jazdy. Potem jednak przypomniał sobie ważniejsze zadanie i zwolnił tempo, próbując się uspokoić. Harkness może poczekać, Endicottowie z pewnością nie.

Uświadomił sobie, że przez ten krótki czas, kiedy zajmował się ich kłopotami, zapomniał o własnych. Zapomniał o ciężarze, który dźwigał na barkach niczym funt ołowiu. O tym, kim naprawdę jest. Jak zachowałaby się Anne Endicott, gdyby wiedziała? A jej rodzice? Albo… no nie. Uśmiechnął się mimo woli. Mała Peggy z pewnością nie przejęłaby się, gdyby jej oznajmił, że jest lunatykiem albo kanibalem, więc co tu mówić o… Ale inni ludzie, których znał… Endicottowie nie byli jedyną rodziną lojalistów, u których bywał. William z nikim się nie pożegnał, zbyt zawstydzony prawdą, jakiej się nieopatrznie dowiedział. Obejrzał się. Rodzina kupca, siedząc na trawie, posilała się. Piknęło mu w sercu na ten z pozoru sielski widok. On nigdy nie będzie członkiem przyzwoitej rodziny, nie ożeni się z kobietą nawet tak skromnego pochodzenia jak Anne Endicott. Jej ojciec może i został zrujnowany, stracił majątek i źródło dochodu, przez co rodzina rychło popadnie w biedę, lecz zachowa swoją tożsamość, prawo do dumy ze swego nazwiska. On natomiast nie. Jego nazwisko nie należy już do niego. Ponuro przyznał w duchu, że w istocie mógłby się ożenić. Lecz zechciałaby go jedynie kobieta, której zależało wyłącznie na tytule i majątku, a żenić się w takiej sytuacji, wiedząc, że żona tobą gardzi… i że przekażesz swoim synom skażoną krew… Te niewesołe myśli przerwało nadejście grupy rzemieślników, człapiących obok wozu, na którym leżały ich narzędzia. William doskoczył do nich jak wilk do stada owiec i bez trudu wyłuskał z ich grona grubasa naprawiającego wozy. Groźbami i przekupstwem przekonał go, by wsiadł za nim na konia, i powiózł swój łup do Endicottów. Ich niewymowna wdzięczność poprawiła mu trochę humor, więc na powrót skierował się na czoło kawalkady, gdzie czekały już na niego namiot w obozie i kolacja. Pogrążony w rozmyślaniach o pieczonym kurczęciu i potrawce – jadał z adiutantami Clintona, czyli naprawdę dobrze – nie od razu zauważył jeźdźca, który się z nim zrównał. – Dam pensa za pańskie myśli – odezwał się przyjemny, brzmiący znajomo głos i William znalazł się twarzą w twarz z uśmiechniętym Denysem Randall-Isaacsem. William przypatrywał się Randall-Isaacsowi z mieszaniną ciekawości i niechęci. Półtora roku temu człowiek ten porzucił go w Quebec City i zniknął, przez co William musiał spędzić zimę pośród zakonnic i voyageurs. Dzięki temu doświadczeniu znacznie poprawił znajomość francuskiego i umiejętności łowieckie, ale nadal pozostał porywczy. – Kapitan Randall-Isaacs – przywitał się chłodno. Niezrażony jego tonem mężczyzna uśmiechnął się do niego promiennie. – O, wystarczy Randall – odrzekł. – Ostatnio używam wyłącznie nazwiska ojca. Ten drugi człon był ukłonem w stronę ojczyma, lecz skoro biedakowi niedawno się zmarło… – Wzruszył ramieniem, pozostawiając Williamowi wyciągnięcie oczywistego wniosku: żydowsko brzmiące nazwisko nie mogło raczej pomóc w karierze ambitnemu oficerowi. – Dziwi mnie, że pana tu spotykam – ciągnął Randall z ożywieniem, jakby widzieli się na balu niespełna przed miesiącem. – Był pan pod Saratogą z Burgoyne’em, prawda? William zesztywniał, niemniej jednak cierpliwie wyjaśnił swoją szczególną sytuację. Chyba już po raz dwudziesty. Randall skinął głową z szacunkiem. – To z pewnością lepsze niż koszenie siana w Massachusetts – odparł. – Czy jednak nie myślał pan o powrocie do Anglii? – Nie – bąknął William z niejakim zdziwieniem. – Dlaczego miałbym o tym myśleć? Po

pierwsze, wątpię, by było to możliwe ze względu na warunki parolu. A po wtóre, po co miałbym tam wracać? – No właśnie, po co? – powtórzył w duchu. Jeszcze nawet nie myślał o tym, co czeka go w Anglii, w majątkach Helwater, Ellesmere… W samym Londynie, słodki Jezu… – No właśnie, po co? – spytał Randall, nieświadomie powtarzając za nim. – A choćby po to, że tutaj nie ma pan zbyt wielu okazji, żeby się zasłużyć, prawda? – Zerknął na pozbawiony broni pas Williama i szybko odwrócił wzrok, jakby było w tym coś zawstydzającego, bo istotnie było. – Jak pan sądzi, co mógłbym tam robić? – spytał William, z trudem powściągając irytację. – Jest pan przecież hrabią – powiedział Randall z naciskiem. William poczuł, jak krew napływa mu do twarzy, ale się nie odezwał. – Ma pan miejsce w Izbie Lordów. Dlaczego tego nie wykorzystać? Mógłby pan zająć się polityką. Wątpię, by warunki parolu tego akurat zabraniały. Gdyby nie nosił się pan z myślą o ponownym wstąpieniu do wojska, sam powrót nie powinien stanowić problemu. – Nie przyszło mi to do głowy – odparł William, siląc się na uprzejmość. Nie widział niczego, co robiłby mniej chętnie niż zajmowanie się polityką, chyba tylko udawanie polityka. Randall przyglądał mu się z miłym uśmiechem. Niewiele się zmienił od ostatniego spotkania: nie pudrował ciemnych, zaplecionych włosów, był nadal szczupły i poruszał się z gracją, miał żywą, ujmującą twarz. Natomiast w Williamie bez wątpienia zaszła zmiana. Był teraz starszy o dwa lata, bardziej doświadczony, bez trudu zatem spostrzegł, że Randall prowadzi z nim jakąś grę. A przynajmniej próbuje. – Spodziewam się, że istnieją też inne możliwości – powiedział, omijając wielką kałużę uryny, jaka zebrała się na poboczu drogi. Wierzchowiec Randalla przystanął, by dolać do niej swoją porcję. Randall siedział wyprostowany, nie tracąc godności, na ile to możliwe w takiej sytuacji, i nie próbował podnosić głosu, by przekrzyczeć donośny szum. Gdy koń skończył, szybko dogonił Williama i dopiero wtedy podjął przerwany wątek. – Inne możliwości? – spytał ze szczerym zainteresowaniem, co trochę zdziwiło Williama. – Co konkretnie ma pan na myśli? – Przypomina pan sobie zapewne kapitana Richardsona? – spytał William z pozorną obojętnością, nie spuszczając jednak wzroku z Randalla. W przystojnej twarzy rozmówcy nie drgnął ani jeden mięsień. – O tak – odparł Randall z równą obojętnością. – Czy widział się pan ostatnio z kapitanem? – Owszem, przed kilkoma dniami. – William z ciekawością czekał, co Randall na to odpowie. Kapitan nie zdradził zaskoczenia, ale nastrój niezobowiązującej pogawędki zupełnie się ulotnił. William widział, że Randall gorączkowo rozważa, czy spytać bez ogródek, czego chciał Richardson, czy raczej przyjąć inną taktykę. Czekał z niecierpliwością. – Czy lord John przebywa z sir Henrym? – zapytał Randall. William zamrugał zaskoczony, ale nie widział powodu, by nie odpowiedzieć. – Nie. Dlaczego miałby z nim przebywać? Brew Randalla powędrowała w górę. – Nie słyszał pan? Pułk księcia Pardloe’a jest w Nowym Jorku. – Doprawdy? – William nie zdołał ukryć kompletnego zaskoczenia. – Skąd pan wie? Randall machnął wypielęgnowaną dłonią, jakby odpowiedź na to pytanie nie miała żadnego znaczenia; prawdopodobnie tak właśnie było. – Dziś rano Pardloe i sir Henry opuścili Filadelfię – wyjaśnił. – Skoro książę powołał

lorda Johna do służby, to pomyślałem… – Co takiego? – przerwał William gwałtownie. Koń spłoszył się nieco, więc nachylił się i poklepał go po karku, zadowolony, że może choć na chwilę ukryć twarz. Jego ojciec tu jest? – Zaszedłem wczoraj do domu lorda Johna – ciągnął Randall – gdzie starszawa Szkotka, gosposia, jak się domyślam, powiadomiła mnie, że lord wyjechał. Jeśli go pan nie widział… Randall uniósł głowę i wbił wzrok w dal. Nad koronami drzew ukazały się smugi dymu z płonących ognisk, przy których gotowano jedzenie i wodę. Obóz został już zatem rozbity. Woń dymu sprawiła, że Williamowi zaburczało w żołądku. – Raz, dwa! Naprzód, marsz! – doleciała z tyłu komenda sierżanta, więc odsunęli się z końmi na bok, przepuszczając podwójną kolumnę piechurów, których wcale nie trzeba było popędzać. Szli szparko, marząc o posiłku i odpoczynku. William nie mógł się zdecydować, czy zaprosić Randalla, by zjadł z nim kolację, i pociągnąć go jeszcze za język, czy też raczej śpiesznie się oddalić pod pretekstem poczekania na sir Henry’ego. Lecz co będzie, jeśli rzeczywiście jest z nim lord John? A do tego przeklęty stryj Hal – tylko tego mu teraz brakowało! Randall najpewniej wykorzystał zamieszanie na własne przemyślenia i podjął decyzję, bo zbliżywszy się do Williama, rozejrzał się szybko na strony i przemówił ściszonym głosem. – Mówię to panu, Ellesmere, jako przyjaciel, a choć rozumiem, że nie ma pan powodu mi ufać, mam nadzieję, że mnie pan wysłucha. Na miłość boską, niech pan się nie angażuje w żadne przedsięwzięcia, jakie proponuje Richardson. Niech się pan trzyma od niego z daleka, bez względu na okoliczności. A jeśli pan może, to proszę z nim więcej nie rozmawiać. To rzekłszy, ściągnął wodze, obrócił wierzchowca i pomknął galopem, oddalając się od obozowiska.

51. Żebranie Greyowi dokuczały silne bóle głowy, choć skroń pobolewała coraz mniej; żebro chyba było pęknięte, skoro jednak nie musiał biegać, dało się z tym wytrzymać. Natomiast oko… Gałka oczna z uporem odmawiała gładkiego poruszania się w oczodole, drgając i szarpiąc się, jakby ją coś przytrzymywało – mięsień oczny? Czy tak to określił doktor Hunter? – nie pozwalając się dostroić do drugiego oka. Było to bolesne i nieprzyjemne, a do tego powodowało podwójne widzenie i okropne, odbierające apetyt migreny. Grey miał wtedy ochotę położyć się w ciemności i czekać, aż ból złagodnieje. Kiedy pod wieczór drugiego dnia marszu zatrzymali się, by rozbić obóz, ledwo widział na dobre oko i odczuwał silne mdłości. – Proszę, weź sobie – powiedział do jednego z towarzyszy, krawca Phillipsona z Morristown, i podał mu gorący podpłomyk. – Ja nie mam ochoty… – Urwał, przyciskając mocno dłoń do chorego oka. Pod powieką ukazały się jaskrawe, kłujące rozbłyski różnokolorowych świateł, ale ucisk na chwilę uśmierzył ból. – Schowaj sobie na później, Bert – odparł Phillipson i włożył podpłomyk do tobołka Greya. W blasku ognia przyjrzał się jego twarzy. – Potrzebujesz opaski na oko – oznajmił. – Przynajmniej nie będziesz mógł go trzeć, jak cię zaswędzi. Proszę, czerwona jak podwiązka dziewki. Zdjął zniszczony filcowy kapelusz, zza pazuchy wyjął małe nożyczki i zgrabnie odciął okrągły kawałek ronda. Przyłożył go ostrożnie do chorego oka i całość obwiązał starannie pożyczoną od kogoś chusteczką. Mężczyźni zebrali się wokół, przypatrując się operacji, rzucając uwagi i propozycje ofiarowania napitku i jedzenia. Ktoś sugerował wezwanie lekarza, który puści

krew. Zbolały Grey czuł, że zaraz rozpłacze się ze wzruszenia. Podziękował wszystkim za troskę, a kiedy się wreszcie rozeszli, pociągnął łyk alkoholu z manierki, usiadł na ziemi, zamknął dobre oko, oparł głowę o pień i czekał, aż bolesne pulsowanie w skroniach zelżeje. Pomimo bólu i zmęczenia nastrój miał nad podziw dobry. Jego towarzysze nie byli żołnierzami ani prawdziwym wojskiem, ale potrafili się wspierać, zjednoczeni we wspólnym celu. Nie różniło się to w niczym od znanej mu żołnierskiej solidarności, którą tak kochał. – Do Ciebie, Panie, wznosimy słowa modlitwy… Wielebny Woodsworth prowadził wieczorne modły. Czynił tak pod koniec każdego dnia, a chętni mogli się do niego przyłączyć. Grey nie miał pojęcia, gdzie się dokładnie znajdują, przypuszczał jedynie, że na północny wschód od Filadelfii. Czasami pojawiali się posłańcy na koniach, a ich przybycie powiększało tylko konfuzję. Plotki roznosiły się wśród ludzi jak pchły. Armia brytyjska posuwała się ponoć na północ – czyli do Nowego Jorku – a Waszyngton ze swymi wojskami opuścił Valley Forge z zamiarem zaatakowania Clintona, nikt jednak nie potrafił powiedzieć, gdzie i kiedy to nastąpi. Wojska miały się zebrać w miejscu zwanym Coryell’s Ferry i tam otrzymać dalsze rozkazy. Grey nie tracił czasu na rozmyślania o swojej sytuacji. Bez trudu mógłby zbiec pod osłoną ciemności, ale nie miało to sensu. Tułając się po lasach pomiędzy regularnym wojskiem a oddziałami milicji, ryzykował, że wpadnie w łapy pułkownika Smitha, który najpewniej powiesiłby go bez sądu. Bezpieczniej było przebywać w szeregach milicji Woodswortha. Niebezpieczeństwo mogło wzrosnąć, gdy połączą się z wojskiem Waszyngtona, ale wielkie armie nie miały powodu ani możliwości ukrywać się przed sobą. Gdyby Waszyngton zbliżył się do Clintona, Grey mógłby zdezerterować – o ile taką ucieczkę można by nazwać dezercją – i przekroczyć linię Brytyjczyków, ryzykując, że nadgorliwy wartownik postrzeli go, zanim zdąży się poddać i zostanie rozpoznany. Schylił głowę, słuchając słów modlitwy. Ból się zmniejszył. Czuł, że jeszcze nie wszystko stracone. William nie mógł walczyć ze względu na warunki parolu. Jamie Fraser został zwolniony z Armii Kontynentalnej, aby odwieźć do Szkocji ciało brygadiera Frasera. Wprawdzie wrócił, ale nie służy w wojsku, tak więc nie będzie walczył. Bratanek Henry szybko dochodzi do zdrowia, lecz nie nadaje się jeszcze do walki. Nie musi się martwić o nikogo, kto mógłby wziąć udział w nadchodzącej bitwie, o ile do niej dojdzie. Aha, jest przecież jeszcze Hal… Gdzie on się, do licha, podziewa? Westchnął, wdychając przyjemny zapach drzewnego dymu, igieł sosnowych i prażonej kukurydzy. Halowi, gdziekolwiek jest, nic nie grozi. Brat umie się o siebie zatroszczyć. Modły się skończyły, a wtedy któryś z mężczyzn zaczął śpiewać. Grey znał tę piosenkę, ale słowa były jakieś inne. Znana mu wersja, której nauczył się kiedyś od lekarza wojskowego, brzmiała następująco: Brat Efraim sprzedał krowę, Kupił beczkę miodu I pojechał do Kanady Walczyć dla narodu. Brat Efraim z wojny wrócił, Stanął na swym progu, Nie chciał walczyć z Francuzami, Podziękował Bogu. Doktor Shuckburgh miał raczej złą opinię o kolonialistach, podobnie jak twórca nowszej

wersji, śpiewanej jako piosenka marszowa. Grey słyszał ją kilkakrotnie w Filadelfii, teraz podśpiewywał więc pod nosem. Yankee Doodle szedł do miasta Kupić sobie oś, Lecz to mu się nie udało, Ukradł mu ją ktoś. Jego towarzysze wyśpiewywali teraz z upodobaniem najnowszą odmianę piosenki: Yankee Doodle jedzie do miasta Na grzbiecie kucyka, Zatknął sobie piórko za ucho, Zagrała muzyka! Był ciekaw, czy ktokolwiek z nich wie, że „Dudel” to po niemiecku prostaczek. Raczej nie; któż w Morristown w stanie New Jersey miałby znać język niemiecki? Grey ziewnął i poprawił opaskę na oku. Ponieważ ból głowy osłabł, odczuł radość z możliwości odpoczynku. Źle dopasowane buty, prowizorycznie zasznurowane, ocierały go zwłaszcza na piętach. Bez przerwy musiał podkurczać palce, by je utrzymać na stopach. Ostrożnie wyciągnął obolałe nogi, rad, że może choć trochę posiedzieć. Wyliczanie dalszych błogosławieństw przerwał mu szelest za plecami i cichy, młody głos zapytał, czy naprawdę nie będzie jadł podpłomyka. – Bo jeśli nie, proszę pana, to… – Co? A tak, oczywiście, proszę. Grey odwrócił się i ujrzał może jedenastoletniego chłopca, który przysiadł na pniu nieopodal. Zaczął gmerać w tobołku w poszukiwaniu prowiantu, gdy wtem dzieciak wydał stłumiony okrzyk, a gdy Grey podniósł głowę, znalazł się twarzą w twarz z jasnowłosym wnukiem Claire. Na jego bladej buzi zastygł wyraz przerażenia. – Ciii! – szepnął i chwycił chłopca za kolano. Wnuk Claire krzyknął piskliwie. – Co tam masz, Bart? Przyłapałeś złodziejaszka? – Abe Shaffstall, oderwawszy się od gry w kości, zaciekawiony obejrzał się, mrużąc oczy krótkowidza. Chryste, jak się nazywa ten chłopak? Jego ojciec był Francuzem, stąd też francuskie imię… Claude? Henri? Nie, to ten młodszy, karzeł… – Tais-toi! – nakazał chłopcu szeptem i zwrócił się do kolegi: – Nie, to syn sąsiadów z Filadelfii… Bobby. Bobby Higgins – użył pierwszego nazwiska, jakie mu się nasunęło. – Co cię tu sprowadza, synku? – spytał, mając nadzieję, że dzieciak jest równie bystry jak babcia. – Szukam dziadka – odrzekł chłopiec bez wahania, wodząc niespokojnym wzrokiem po otaczających go twarzach. Śpiewanie ucichło. – Mama wysłała mnie z rzeczami i prowiantem dla niego, ale rabusie złapali mnie w lesie, ściągnęli z muła i w-wszystko zabrali… – odpowiedział chłopiec drżącym głosem, a Grey dopiero teraz zauważył, że na brudnych policzkach widnieją ślady łez. Zewsząd dobiegły stroskane pomruki i wyciągnęły się ręce z podpłomykami, razowcem, jabłkami, suszonym mięsem i niezbyt czystymi chusteczkami. – Jak się nazywa twój dziadek, synku? – spytał Joe Buckman. – I w jakiej jednostce służy? Chłopiec, zakłopotany, zerknął szybko na Greya, który odpowiedział za niego. – James Fraser. – Skinął głową i poczuł ukłucie bólu. – Służy w którejś kompanii pensylwańskiej, prawda, Bobby?

– Tak, proszę pana. – „Bobby” wytarł nos chusteczką i z wdzięcznością wbił zęby w jabłko. – Mer… – Przerwał i zakasłał gwałtownie, przechodząc gładko do podziękowań po angielsku. Mając pełne usta, dalsze wypytywania zbywał kiwaniem i potrząsaniem głową. Z niewyraźnego mamrotania wynikało, że zapomniał numeru dziadkowej kompanii. – Nie szkodzi, synu – powiedział wielebny Woodsworth. – Wszyscy udajemy się do tego samego miejsca zbiórki. Na pewno znajdziesz tam dziadka. Jak myślisz, dasz radę dotrzymać nam kroku pieszo? – O tak, sir – odrzekł… Germain! Chłopak ma na imię Germain! – przypomniał sobie wreszcie Grey. – Pójdę z wami. – Ja się nim zaopiekuję – wtrącił Grey pośpiesznie i na tym sprawa się skończyła. Odczekał, aż wszyscy zapomną o obecności chłopca i zaczną się przygotowywać do snu, po czym podniósł się z trudem i pokazał Germainowi, że ma iść za nim. – A teraz powiedz mi prawdę – zaczął ściszonym głosem, gdy się oddalili. – Co tu robisz, u licha? I gdzie się obraca twój przeklęty dziadek? – Naprawdę go szukałem – odrzekł Germain, rozpinając rozporek, żeby się wysikać. – Wyjechał… – Urwał, niepewny, czy może to Greyowi wyjawić. – Proszę mi wybaczyć, milordzie, ale nie jestem pewien, czy mogę to panu powiedzieć. – Grey ledwie widział jego twarz, lecz poznawał, że biła z niej nieufność. – Comment se fait-il que vous soyez ici? – Jak się tutaj znalazłem – powtórzył Grey półgłosem. – No właśnie, comment? Nieważne. Powiem ci teraz, dokąd się udajemy, dobrze? Miejsce nazywa się Coryell’s Ferry, mamy się tam połączyć z wojskami Waszyngtona. Czy coś ci to mówi? Chłopak milczał. Grey także się wysikał i położył mu dłoń na ramieniu. Germain wzdrygnął się cały. – Attendez, monsieur – szepnął Grey. – Jeśli moi koledzy dowiedzą się, kim jestem, powieszą mnie, bez procesu. Od tej chwili moje życie jest w twoich rękach. Comprenez-vous? Germain bardzo długo się nie odzywał. – Czy jest pan szpiegiem, milordzie? – spytał cicho, nie podnosząc głowy. Grey również milczał chwilę, wahając się, co jest ważniejsze: szczerość czy względy praktyczne. Nie mógł wszak zapomnieć tego, co widział i słyszał, a kiedy wreszcie znajdzie się wśród swoich, poczucie obowiązku każe mu wyjawić wszystkie posiadane informacje. – Nie z własnego wyboru – odrzekł w końcu nieco enigmatycznie. Słońce dawno już zaszło i zerwał się chłodny wiatr. Zewsząd dochodziły tajemnicze odgłosy lasu. – Bien – powiedział Germain, wzdychając. – I dziękuję za żywność. – Spojrzał Greyowi w oczy i zapytał: – Czyli ja jestem Bobby Higgins. A pan, milordzie? – Bert Armstrong. Mów mi Bert – odrzekł krótko Grey. Wrócili na teren obozowiska, gdzie dokoła płonących ognisk leżały ciemne skulone postacie śpiących mężczyzn. Grey nie miał pewności, bo wiatr szeleścił w konarach drzew, a koledzy chrapali, ale wydawało mu się, że mały gówniarz cicho chichocze.

52. Morfina i sny Spędziliśmy noc we wspólnej izbie w gospodzie w Langhorne. Ludzie leżeli na stołach i ławach, niektórzy pod stołami, podścieliwszy sobie złożone peleryny, z sakwami pod głową, byle dalej od paleniska. Ogień prawie przygasł, ale i tak wydzielał dość żaru. W dusznej izbie unosił się gorzki odór spalonego drewna i spoconych ciał, których większość wskutek gorąca była skąpo odziana. Tu i ówdzie błyskały nagie pięty, ramiona i szyje.

Jamie podróżował na razie w koszuli i spodniach, spakowawszy nowiutki mundur do płóciennej torby. Rozdzianie się w jego wypadku polegało na rozpięciu guzika portek i zzuciu jedwabnych pończoch. Ja miałam trudniej, bo skórzane troczki gorsetu zasupłały się w ciągu dnia na amen i teraz daremnie próbowałam je rozplątać. – Nie kładziesz się, Angliszko? – spytał Jamie, który zdążył położyć się w ustronnym kącie na rozpostartych pelerynach. – Złamałam paznokieć, próbując poluzować gorset, a zębami nie sięgnę! – odszepnęłam ze złością, bliska płaczu. Padałam ze zmęczenia, ale nie wyobrażałam sobie spania w przeklętym gorsecie. Jamie przywołał mnie gestem. – Połóż się przy mnie, Angliszko – szepnął. – Pomogę ci. Przyjemność wyciągnięcia się na podłodze po dwunastu spędzonych w siodle godzinach była niezrównana i byłam gotowa zrezygnować z rozsznurowania gorsetu, ale Jamie naprawdę zamierzał mi pomóc. Nachylił się i próbował zębami rozwiązać uparte troczki. – Nie ruszaj się. Jeśli nie uda mi się ich rozplątać, przetnę je nożem. Parsknęłam cichym śmiechem. – Nie wiem już, co lepsze: spanie w gorsecie czy narażenie się na przypadkowe rozprucie brzucha – wyszeptałam. – Nie jestem aż takim fajtłapą – oburzył się Jamie. – Co najwyżej dźgnąłbym cię w serce. Na szczęście okazało się, że nie musiał się uciekać do pomocy ostrej broni, bo wystarczyły mu zęby, którymi w końcu na tyle poluzował supły, by móc dokończyć dzieła palcami. Twarda płócienna zbroja wreszcie ze mnie opadła i zostałam w cienkiej białej koszuli. Westchnęłam ukontentowana i roztarłam obolałe ciało w miejscach, gdzie wpiły się w nie fiszbiny. Jamie nie odsunął się ode mnie, lecz z głową przy moich piersiach głaskał mnie delikatnie po bokach. Westchnęłam głębiej. Czynił to wprawdzie z nawyku, ale brakowało mi tego gestu przez ostatnie cztery miesiące, kiedy sądziłam, że już nigdy nie poczuję znajomego dotyku jego dłoni. – Jesteś za chuda, Angliszko – szepnął. – Żebra ci sterczą. Jutro poszukam dla ciebie pożywienia. Przez ostatnie dni byłam zbyt zajęta, by myśleć o jedzeniu, a i teraz ze zmęczenia wcale nie odczuwałam głodu, ale nie spierałam się z nim, lecz pogłaskałam go czule po głowie. – Kocham cię, a nighean – powiedział bardzo cicho, owiewając mnie ciepłym oddechem. – Ja też cię kocham – odszepnęłam i zaczęłam rozplatać mu warkocz. Przycisnęłam jego głowę do piersi nie gestem zaproszenia, ale z potrzeby chronienia go, trzymania blisko przy sobie. Pocałował mnie i wtulił usta w zagłębienie obojczyka. Westchnął, sapnął, poruszył się lekko i już spał, przytulony do mnie. – Kocham cię – powiedziałam bezgłośnie, oplatając go ciaśniej ramionami. – Boże, jak bardzo cię kocham. Czy to za sprawą straszliwego zmęczenia, czy też może odoru niemytych ciał i alkoholu, tej nocy przyśnił mi się szpital. Szłam korytarzem na oddziale męskim szpitala, w którym odbyłam szkolenie pielęgniarskie, niosąc flaszeczkę morfiny. Ściany i powietrze były barwy brudnoszarej. Na końcu korytarza znajdował się pojemnik z alkoholem, w którym przechowywano strzykawki. Wzięłam jedną, uważając, by jej czasem nie upuścić, bo była zimna i śliska. Wypsnęła mi się jednak i stłukła na podłodze, a odpryski szkła poraniły mi nogi. Nie miałam czasu się tym przejmować, musiałam bowiem jak najszybciej wrócić z

zastrzykiem morfiny; zdesperowani chorzy wołali za mną, mnie zaś przypominało to krzyki, jęczenie i bezradny szloch pacjentów w namiocie operacyjnym we Francji. Ręce trzęsły mi się z pośpiechu, gdy wyjmowałam z zimnego pojemnika drugą strzykawkę. Wszystkie grzechotały jak wysuszone kości. Tę ściskałam tak mocno, że pękła mi w ręku, a krew pociekła do łokcia, ale nie czułam zranienia. Następna, muszę wyjąć następną, chorzy wiją się z bólu, a ja mogę im pomóc… Nagle trzymałam w ręku nową strzykawkę i wykręciłam korek od flaszeczki z morfiną, ale ręce tak mi drżały, że kryształki leku posypały się na podłogę. Siostra Amos będzie zła. Potrzebne mi szczypczyki, pęsety, nie mogę przecież zbierać drobinek palcami. Ogarnięta paniką, wsypałam trochę ziarenek do strzykawki, gran, a nie czwartą część grana, jak należało, bo przecież musiałam jak najśpieszniej ulżyć cierpieniu rannych. Niekończącym się szarym korytarzem biegłam tam, skąd dochodziły krzyki, kawałki szkła migotały wśród kropel krwi na podłodze, jedne i drugie błyszczące jak skrzydła ważki. Ręka drętwiała mi coraz bardziej i nim dotarłam do drzwi, upuściłam ostatnią strzykawkę. Obudziłam się we wstrząsie, od którego jakby zatrzymało mi się serce, zachłysnęłam się dymem z papierosów, smrodem piwa i wyziewami ludzkich ciał, nieświadoma, gdzie jestem. – Jezu, Angliszko, co się z tobą dzieje? Jamie także się ocknął i podparty na łokciu, uważnie mi się przyglądał. Lewa ręka zdrętwiała mi od ramienia po czubki palców, a policzki miałam mokre od łez. – Nic… To tylko zły sen – wyznałam zawstydzona, jakby tylko on miał prawo do nocnych koszmarów. Jamie położył się i wziął mnie w ramiona. Pogłaskał mnie po twarzy, a poczuwszy wilgoć, sprawnie wytarł ją rękawem koszuli. – Już przeszło? – szepnął, ja zaś przytaknęłam, wdzięczna, że nie muszę o tym rozmawiać. – To dobrze. – Odgarnął mi włosy i powoli gładził mnie po plecach, coraz wolniej, aż poczułam, że znowu zapadł w sen. Był środek nocy, wszyscy głęboko spali. Zdawali się oddychać jednocześnie, chrapanie, posapywania i stękania cichły jak fale odpływu, wzbierały i opadały, i unosiły mnie w bezpieczne odmęty snu. Jeszcze tylko odzyskam czucie w zdrętwiałej ręce i za chwilę usnę jak oni. Wciąż widziałam krew i kawałki szkła, na tle chóralnego chrapania słyszałam brzęk tłuczonego kryształu, w oczach miałam krwawe smugi na tapecie w domu pod numerem 17. Panie Boże, modliłam się bezgłośnie, czując bicie serca Jamiego, powolne i regularne, cokolwiek się wydarzy, daj mu szansę porozmawiania z Williamem.

53. Niezręczna sytuacja William powiódł wierzchowca do wodopoju, gdzie sam również mógł ugasić pragnienie. Już dawno minęło południe, a spędziwszy dzień na galopowaniu od czoła na tył kolumny, czuł się wysuszony na wiór. Obecnie dosiadał krępego konia zaprzęgowego rasy anglo-normandzkiej o szerokiej piersi i spokojnym, wręcz flegmatycznym usposobieniu. Koń chętnie wszedł do strumienia i zanurzony po pęciny, parskając radośnie, włożył pysk do wody. Oganiał się przy tym nieustannie przed rojem much, które zjawiały się błyskawicznie, ilekroć przystanęli choćby na chwilę. William także zamachał rękami przed twarzą i zdjął mundur, by się nieco orzeźwić. Kusiło go, żeby wejść do strumienia i zanurzyć się aż po szyję, jeśli był dostatecznie głęboki, ale… Chociaż z drugiej strony… Rozejrzał się ostrożnie; z pewnością nikt nie zobaczy go w tym

ustronnym miejscu, choć dochodził tu zgiełk z pobliskiego traktu. Właściwie czemu nie? Tylko na krótką chwilę. Meldunek, który miał dostarczyć, nie był wcale pilny, William wiedział nawet, czego dotyczy; było to zaproszenie dla generała von Knyphausena, by zechciał spożyć z generałem Clintonem kolację w gospodzie, w której przyrządzali wyśmienite żeberka. Z powodu upału wszyscy obficie się pocili, więc wilgotna odzież nie wzbudzi zdziwienia. Pośpiesznie zzuł buty, zrzucił koszulę, pończochy, spodnie i bieliznę i wszedł nagi do chłodnej kipieli. Zanurzył się ledwie do pasa, ale i tak cudownie się ochłodził. Uszczęśliwiony przymknął z ulgą oczy – i po sekundzie gwałtownie je otworzył. – Williamie! Spłoszony rumak podrzucił łbem i głośno zaparskał, zraszając pana deszczem chłodnych kropel. William nie zwrócił na to uwagi, kompletnie zaskoczony widokiem dwóch młodych kobiet na drugim brzegu strumienia. – Skąd się tu wzięłaś, u licha? – Spróbował nieco głębiej przysiąść w wodzie, usiłując się z tym jednak nie zdradzić, choć zarazem dziwił się samemu sobie; Arabella-Jane widziała go już przecież w całej okazałości. – I kim jest twoja towarzyszka? – zapytał, wskazując drugą dziewczynę. Obie były mocno zarumienione, ale William złożył to na karb upału. – To moja siostra Frances – odrzekła Jane z kurtuazją filadelfijskiej matrony, ujmując siostrę za rękę. – Ukłoń się jego lordowskiej mości, Fanny. Bardzo młoda, prześliczna dziewczyna o ciemnych, wymykających się spod czepka lokach – ile też mogła mieć, jedenaście, dwanaście lat? – dygnęła przed nim uroczo, rozkładając fałdy halek i niebiesko-czerwonej perkalowej sukienki, i natychmiast wstydliwie spuściła wzrok. – Uniżony sługa, mademoiselle – powiedział William, kłaniając się ceremonialnie, co prawdopodobnie było błędem, sądząc po minach obu panien. Fanny zakryła dłonią usta i zarumieniła się jeszcze mocniej, powstrzymując śmiech. – Miło mi poznać twoją siostrę – zwrócił się do Jane chłodnym tonem. – Choć przyznam, że sytuacja jest dosyć niezręczna. – Mimo to uważam, że miałyśmy piekielne szczęście – odrzekła Jane z ożywieniem. – Nie wiedziałam, jak zdołamy cię odnaleźć w tym bałaganie, a kiedy zobaczyłam, jak galopujesz wzdłuż kolumny, jakby cię sam diabeł gonił – jechałyśmy na wozie z bagażami – to całkiem straciłam nadzieję. Jak niby miałybyśmy cię dogonić? Lecz ryzyko się opłaciło, bo nagle… voilà! Jak to mówią, fortuna favet audax. – Nawet nie próbowała udawać, że się z niego nie naśmiewa. Śmiałym los sprzyja. William daremnie szukał zręcznej odpowiedzi, ale jego rozgorączkowany umysł przywołał jedynie wspomnienie słów, jakie ojciec wypowiedział do niego w nader upokarzającej sytuacji, gdy jako dziecko wpadł do wygódki: „Jakie wieści z podziemnego świata, Persefono?”. – Odwróćcie się łaskawie – poprosił. – Wychodzę. Nie posłuchały go. Wobec tego, zaciskając zęby, ustawił się do nich tyłem i wyszedł na brzeg, czując utkwione w sobie spojrzenie dwóch par zaciekawionych oczu. Chwycił koszulę i szybko ją włożył, by móc rozmawiać w bardziej komfortowych warunkach. Rozważał też zaniechanie dalszej konwersacji i oddalenie się z ubraniem pod pachą. Głośny chlupot kazał mu się odwrócić. Koń przebył strumień i wyszedł na przeciwległy brzeg, wyciągając pysk po jabłko, które podała mu Jane. – Wracaj natychmiast! – ryknął William, ale koń nie posłuchał, bo dziewczyny miały więcej jabłek. Nie zareagował też, kiedy Arabella-Jane luźno zawiązała lejce wokół młodej wierzby. – Nie zapytałeś, skąd się tutaj wzięłyśmy – zauważyła swobodnie. – Zapewne zaskoczenie wzięło górę nad nienagannymi zazwyczaj manierami dżentelmena. – Posłała mu kpiący uśmiech.

– Ależ zapytałem – odparł. – Doskonale pamiętam, że spytałem: „Skąd się tu wzięłaś, u licha?”. – Istotnie – rzuciła, bynajmniej niespeszona. – Najkrócej mówiąc, kapitan Harkness wrócił. – Ach tak – powiedział William, poważniejąc. – Rozumiem. Uciekłyście z miasta, czy tak? Frances skinęła głową. – Ale dlaczego? – zdziwił się William. – Kapitan Harkness z pewnością wyszedł przecież z armią. Czemu więc przywędrowałyście tu, zamiast zostać bezpiecznie w Filadelfii? – Przeciwnie, wcale nie wyszedł – odparła Jane. – Ważne sprawy zatrzymały go w mieście. Dlatego uciekłyśmy. Zresztą przy wojsku kręcą się tysiące kobiet. Nigdy nas nie znajdzie, nawet gdyby specjalnie szukał, a po cóż miałby to robić? Brzmiało to dosyć sensownie. Lecz William wiedział, że życie armijnej dziewki nie jest usłane różami. Podejrzewał też, że dziewczyny uciekły potajemnie, łamiąc wiążącą je z burdelem umowę. Tylko niektóre zarobiły dość, by móc się wykupić i rozpocząć nowe życie, siostry były zaś stanowczo za młode i z pewnością nie zdążyły jeszcze zaoszczędzić potrzebnej sumy. Porzuciły niezaprzeczalną wygodę czystych posłań i regularnych posiłków w Filadelfii na rzecz błota, much i cuchnących barłogów, w których brudni, spoceni żołnierze oczekiwali chwili przyjemności, a zapłatą równie często jak monety był cios pięści. – Spodziewam się, że chcecie pieniędzy na dalszą ucieczkę? – spytał William ostrym tonem. – Może – odrzekła Jane tajemniczo, sięgając do przepastnej kieszeni i wyjmując błyszczący przedmiot. – Przede wszystkim jednak chciałam ci zwrócić to. Naszyjnik! Odruchowo postąpił krok naprzód, grzęznąc stopami w mule. – Bardzo dziękuję – powiedział. Odczuwał jego brak zawsze, gdy wkładał mundur, a jeszcze większą przykrość sprawiał mu ciężki wzrok kolegów oficerów. Musiał złożyć stosowne wyjaśnienia, wyznał, że został okradziony w domu uciech, i został zdrowo przemaglowany, po czym uzyskał niechętne zezwolenie, by nie nosił naszyjnika, dopóki w Nowym Jorku nie kupi sobie nowego. – Najbardziej liczę… to znaczy… liczymy na twoją ochronę – ciągnęła Jane z powagą. – Na co? – Nie obawiam się, że przy wojsku nie zarobiłabym na utrzymanie – wyznała szczerze – ale nie chcę skazywać siostry na takie życie. – No tak… Świetnie to rozumiem – powiedział William nieufnie. – A o jakim zajęciu myślałaś? Może pokojówki? – dodał złośliwie w duchu, ale nie wyrzekł tego na głos. W końcu uczciwie oddała mu naszyjnik. – Jeszcze nie wiem – odparła, wpatrując się w wodę szumiącą pośród gładkich kamieni. – Gdybyś jednak pomógł nam przedostać się bezpiecznie do Nowego Jorku… I może znalazł tam dla nas kwaterę… – Masz niewielkie wymagania, co? – mruknął zgryźliwie, ocierając pot z czoła. Ale jeśli nie obieca jej pomocy, Jane w napadzie złości może cisnąć srebrny naszyjnik w wartki nurt strumienia. Ponadto Frances jest miłym dzieckiem, bladym i delikatnym niczym świeży pąk kwiatu. I najważniejsze – nie miał już chwili czasu na próżne przekomarzania. – Wsiądźcie na konia i przejedźcie przez strumień – powiedział, podjąwszy decyzję. – Znajdę dla was miejsce na wozie bagażowym. Teraz muszę dostarczyć pilny meldunek, ale później spotkam się z wami w obozie generała Clintona… Albo nie, nie dzisiaj, nie będzie mnie do jutra. – Zawahał się, rozważając, gdzie ma się z nimi umówić; nie mógł dopuścić, żeby dwie młode panny wiadomej

proweniencji rozpytywały o niego w kwaterze głównej generała. – Jutro o zachodzie słońca udajcie się do namiotu lekarza wojskowego. Do tej pory na pewno coś wymyślę.

54. Spotykam brukiew Następnego dnia jazdy napotkaliśmy posłańca ze sztabu Waszyngtona, który przyniósł wieści dla Jamiego. Przeczytał je uważnie, oparty o gruby pień, podczas gdy ja udałam się w ustronne miejsce za potrzebą. – Co nowego? – spytałam, wyłaniając się z krzaków i poprawiając ubranie. Wciąż byłam pod wrażeniem, że Jamie rozmawiał z samym Jerzym Waszyngtonem, a teraz trzymał w ręku list, napisany zapewne przez przyszłego Ojca Narodu. – Parę kwestii – odparł, wzruszając ramionami. Złożył list i schował go do kieszeni. – Najważniejsza z nich to ta, że moja brygada będzie pod komendą Charlesa Lee. – Znasz go? – spytałam, wkładając stopę w strzemię i zgrabnie wskakując na konia. – Wiele o nim słyszałem. – Sądząc po głębokiej pionowej zmarszczce na czole, nie były to dobre wieści. Zachęciłam go wzrokiem, żeby mówił dalej. – Poznałem go podczas pierwszego spotkania z generałem Waszyngtonem. Później starałem się dowiedzieć o nim czegoś więcej. – Ach, więc nie spodobał ci się – zauważyłam, a Jamie prychnął cicho. – Nie – przyznał. – To wyjątkowy niechluj, brak mu dobrych manier, tyle sam zdołałem zauważyć, lecz przede wszystkim krąży opinia o jego wielkiej, bynajmniej nieskrywanej zazdrości. – Jest zazdrosny? Ale o kogo? – Miałam nadzieję, że nie o Jamiego. – O Waszyngtona – odrzekł ku mojemu zaskoczeniu. – Według niego dowództwo nad Armią Kontynentalną należało się właśnie jemu i nie podoba mu się, że gra drugie skrzypce. – Doprawdy? – Nigdy dotąd nie słyszałam o generale Charlesie Lee, co wydawało się dziwne, skoro był osobą tak znaczną i żywił takie ambicje. – Wiesz, dlaczego tak uważa? – Wiem. Lee jest zdania, że ma o wiele więcej doświadczenia wojskowego niż Waszyngton, co może i jest prawdą: długo służył w armii brytyjskiej i brał udział w kilku wygranych kampaniach. Mimo to… – Urwał i wzruszył ramionami, porzucając na razie tę kwestię. – Gdyby to on zaproponował mi dowodzenie brygadą, odmówiłbym bez żalu. – Zdawało mi się, że wcale nie chciałeś tej godności. – Owszem, nie chcę dowodzić żołnierzami… – Spojrzał na mnie przepraszająco. – Podobnie jak nie chcę, żebyś była tu ze mną. – Zamierzam być przy tobie przez resztę naszego życia – oznajmiłam z mocą. – Czy to będzie tydzień, czy kolejne czterdzieści lat. – Dłużej – powiedział z uśmiechem. Przez pewien czas jechaliśmy w milczeniu, świadomi jednakowoż swojej bliskości. Trwało to od rozmowy w ogrodach Kingsessing. „Zawsze będę cię kochał. Nie ma znaczenia, czy prześpisz się z całą brytyjską armią… Nie, chyba jednak przesadziłem. Miałoby to znaczenie, ale i tak nie przestałbym cię kochać”. „Miałem cię w swoim łóżku co najmniej tysiąc razy, Angliszko. Czy sądzisz, że cię nie obserwowałem?”. „Jesteś moją jedyną”. Nie zapomniałam ani słowa z naszej rozmowy, podobnie jak on, choć od tamtej pory nie wracaliśmy już do tego. Staraliśmy się odnaleźć drogę do siebie, co wcześniej udało się nam już dwa razy. Wtedy, kiedy wróciłam do niego do Edynburga, i na początku, gdy pobraliśmy się pod przymusem, a złączyły nas okoliczności. Dopiero później był to nasz własny wybór. – Kim chciałbyś być – spytałam nieoczekiwanie – gdybyś nie urodził się dziedzicem Lallybroch?

– Nie byłem prawowitym dziedzicem, stałem się nim po śmierci starszego brata – przypomniał. Przez jego twarz przemknął cień żalu, lecz nie zabawił długo. Jamie nadal opłakiwał chłopca, który zmarł w wieku jedenastu lat, pozostawiając młodszemu bratu liczne obowiązki, w tym konieczność przygotowania się do trudnej roli spadkobiercy, lecz dźwigał ten ciężar od tak dawna, że zdążył już przywyknąć. – No tak, ale gdybyś urodził się w innym miejscu, w innej rodzinie? – Wówczas nie byłbym tym, kim jestem – odparł z niezbitą logiką i uśmiechnął się do mnie. – Mogę mieć czasem żal, że Pan każe mi czynić to czy owo, ale jestem, jaki jestem, i tu nie ma się o co spierać, Angliszko. Przyjrzałam mu się, silnemu, prostemu mężczyźnie o zręcznych rękach i inteligentnej twarzy, i w duchu się z nim zgodziłam. – Zresztą – dorzucił, przechylając głowę na bok – gdyby było inaczej, nie miałbym ciebie, prawda? Ani Brianny i jej dzieciaków? „Gdyby było inaczej…”. Nie zapytałam, czy życie, jakie wiedzie, warte jest poniesionych kosztów. Nachylił się do mnie i musnął mój policzek. – Jest warte, Angliszko – powiedział, znów odgadując moje myśli. – Przynajmniej dla mnie. Odchrząknęłam. – Dla mnie też. Kilka mil przed Coryell’s Ferry dogonili nas Ian i Rollo. Zapadł już zmrok, lecz na niebie widać było łunę znad obozowiska, więc ostrożnie skierowaliśmy się w tamtą stronę, co pewien czas zatrzymywani przez wartowników, którzy wyłaniali się z ciemności z muszkietami gotowymi do strzału. – Swój czy nieprzyjaciel? – rozległo się po raz szósty i wartownik przyjrzał się nam uważnie w świetle wysoko uniesionej latarni. – Generał Fraser i jego dama. – Jamie osłonił oczy dłonią i zmierzył żołnierza groźnym wzrokiem. – Sam wymiarkuj odpowiedź. Stłumiłam śmiech, zakrywając usta szalem. Jamie nie chciał tracić czasu na porządny posiłek, ja zaś nie pozwoliłam mu spożyć surowego bekonu, choćby i dobrze uwędzonego. Cztery jabłka od Jenny już dawno zostały zjedzone, od wczoraj nic nie jedliśmy i Jamie był piekielnie głodny. Pusty żołądek na ogół budził uśpionego w nim demona. – Tak, panie generale, oczywiście, ja tylko… – Światło latarni przeniosło się raptem na kudłaty pysk Rolla; wybałuszone oczy psa zalśniły zielonkawo. Wartownik wydał zduszony pomruk, na co Ian nachylił się z konia, ukazując w świetle własną twarz, poznaczoną tatuażami Mohawków. – Nami nie musisz się przejmować – rzucił dobrodusznie do wartownika. – My też jesteśmy swoi. Ku mojemu zaskoczeniu warunki obozowania okazały się całkiem niezłe. Na brzegu Delaware rozłożyło się kilka gospód i sporo obszernych budynków mieszkalnych. – Przypuszczam, że to dlatego Waszyngton wybrał ten punkt na miejsce zbiórki – zwróciłam się do Jamiego. – Będzie się gdzie pożywić i przenocować. – No tak – mruknął, zajęty własnymi myślami. Uniósł się nieco w strzemionach i rozglądał dokoła. We wszystkich oknach paliły się światła, ale flaga amerykańska z gwiaździstym kręgiem powiewała nad wejściem do największej gospody. To tu znajdowała się kwatera główna Waszyngtona. Najbardziej zależało mi na tym, by Jamie zjadł coś przed spotkaniem z generałem Lee,

skoro ów cieszył się reputacją aroganta złośnika. Wiele lat doświadczeń z Jamiem, Brianną i Jemmym nauczyło mnie, że każdy głodny człowiek jest skłonny do irytacji, ale rudzi z pustymi żołądkami to chodzące bomby z opóźnionym zapłonem. Wysłałam Iana wraz z nieodłącznym Rollem i Jamiego, by poszukali kwatermistrza i wypytali o możliwość noclegu, sama zaś podążyłam za zapachem żywności. Kuchnie obozowe dawno już były wygaszone, ale nieraz bywałam w obozowiskach wojskowych i wiedziałam, jak one działają – w niedużych garnkach przez całą noc będą się podgrzewać gulasz i owsianka na rano, dla zaoszczędzenia czasu, tym bardziej że trwał pościg za wojskiem Clintona. Jakie to dziwne, że zaledwie przed paroma dniami byłam u niego z wizytą… Byłam tak skupiona na poszukiwaniach, że nie spostrzegłam wyłaniającego się z mroku mężczyzny i wpadłam prosto na niego. Chwycił mnie za ramiona i wykonaliśmy chwiejny półobrót, zanim w końcu udało nam się zatrzymać. – Pardon, madame! Obawiam się, że nadepnąłem pani na stopę! – wykrzyknął młody Francuz, zdjęty przerażeniem. Miał na sobie koszulę i bryczesy i udało mi się zauważyć szerokie, ozdobione koronką mankiety. A zatem oficer, pomimo młodego wieku. – A i owszem – przyznałam łagodnym tonem – ale nie musi się pan tym przejmować. Nic mi się nie stało. – Je suis tellement désolé, je suis un navet![14] – zawołał, plasnąwszy się dłonią w czoło. Nie nosił peruki i zobaczyłam, że chociaż tak młody, wyłysiał na skroniach. Resztki włosów sterczały mu, być może za sprawą kompulsywnego ich mierzwienia, które młodzieniec właśnie zaprezentował. – Ależ skąd – odparłam ze śmiechem po francusku. – Nie jest pan żadną brukwią. – Owszem, jestem. – Z czarującym uśmiechem przeszedł na angielski. – Kiedyś nastąpiłem na nogę królowej Francji. Sa Majéste była znacznie mniej łaskawa niż pani – dodał z żalem. – Nazwała mnie brukwią. Gdyby się to jednak nie stało, proszę sobie wyobrazić, że musiałem opuścić dwór, może nie przybyłbym do Ameryki i nie moglibyśmy wspólnie ubolewać nad moją niezdarnością, n’est-ce pas? Roztaczał zapach wina i tryskał humorem, w czym nie było niczego wyjątkowego. Zważywszy jednak na wszystko, nienaganną francuszczyznę, widoczną zamożność i młody wiek, zaczynałam się zastanawiać… – Czy mam zaszczyt zwracać się do… – Tam do licha, jaki ma tytuł? Zakładając, że istotnie jest… – Pardon, madame! – Skłonił się głęboko, ująwszy mnie za rękę, złożył na niej lekki pocałunek. – Marie Joseph Paul Yves Roch Gilbert du Motier, markiz de La Fayette, a votre service! Z potoku galijskich sylab udało mi się wychwycić „La Fayette” i poczułam lekkie ukłucie podekscytowania, jak zawsze, kiedy spotykałam kogoś, kogo czyny znane mi były z historii. Zarazem trzeźwy realizm podpowiadał mi, że ludzie ci nie różnili się zasadniczo od swych pobratymców, bardziej ostrożnych czy mających więcej szczęścia, by nie ubarwić przekazów historycznych daniną krwi i trzewi. Przedstawiłam się jako generałowa Fraser i zapewniłam, że mój mąż wkrótce złoży wyrazy uszanowania, jak tylko spożyjemy skromną kolację. – Ależ musi pani zjeść ze mną, madame! – zawołał Francuz i nie wypuszczając mojej dłoni, umieścił ją sobie pod łokciem i pociągnął mnie w kierunku sporego budynku. Była to duża gospoda, w której mieściła się kwatera główna Waszyngtona, co odkryłam, gdy le marquis poprowadził mnie do wejścia z łopoczącą chorągwią, potem przez bar do obszernej sali na tyłach, gdzie za długim stołem siedziało kilku oficerów, którym przewodził

potężny mężczyzna, wielce podobny do wizerunku widniejącego na banknotach dolarowych. – Mon Général – powiedział markiz z ukłonem. – Mam zaszczyt przedstawić panią generałową Fraser – wskazał na mnie – uosobienie wdzięku i urody! Drewniane ławy zaskrzypiały, gdy wszyscy, jak jeden mąż, wstali i po kolei – a było ich dokładnie sześciu – zaczęli mi się kłaniać, mamrocząc: „Do usług, ma’am” i „Pani uniżony sługa”. Waszyngton także się podniósł (mój Boże, jest prawie tak wysoki jak Jamie – pomyślałam) i skłonił się z gracją, kładąc rękę na sercu. – Jestem zaszczycony, pani Fraser – powiedział z miękkim wirginijskim akcentem. – Ośmielam się mieć nadzieję, że małżonek pani towarzyszy. Przez sekundę miałam chęć odpowiedzieć: Ależ skąd, wysłał mnie do walki w swoim zastępstwie, na szczęście zwalczyłam ten impuls. – Tak – powiedziałam. – Mąż… – Spojrzałam bezradnie ku drzwiom, w których raptem pojawił się Jamie we własnej osobie – co za wyczucie czasu! – otrząsając sosnowe igły z rękawa i mówiąc coś do idącego za nim Młodego Iana. – Tutaj jesteś! – wykrzyknął na mój widok. – Powiedziano mi, że odeszłaś w towarzystwie nieznajomego Francuza. Co… – Urwał nagle, zorientowawszy się, że w pomieszczeniu znajduje się więcej osób. Oficerowie parsknęli śmiechem, a rozpromieniony La Fayette ruszył do Jamiego i ujął go za rękę. – Mon frère d’armes! – Odruchowo stuknął towarzyszowi broni obcasami i ukłonił się. – Proszę wybaczyć, że skradłem pańską przemiłą małżonkę, sir. W zamian zapraszam pana na kolację! Anthony’ego Wayne’a poznałam już wcześniej, pod Ticonderogą, więc ucieszyłam się z ponownego spotkania. Miło mi było zobaczyć także Dana Morgana, który ucałował mnie serdecznie w oba policzki, natomiast Jerzy Waszyngton złożył pocałunek na mojej dłoni, co przyjęłam z dreszczem podniecenia. Z bliska zobaczyłam też, że ma spore problemy z uzębieniem, i jęłam się zastanawiać, pod jakim pretekstem mogłabym dokonać jego przeglądu. Porzuciłam te myśli na widok sznura służących, którzy wnieśli tace zastawione smażoną rybą, pieczonymi kurczętami, maślanymi herbatnikami z miodem i zestawem znakomitych serów, które, jak się okazało, markiz przywiózł ze sobą z Francji. – Proszę spróbować tego – powiedział, odkrawając porcję ostro pachnącego, zielono żyłkowanego roquefortu. Nathanael Greene, siedzący po drugiej stronie markiza, uśmiechnął się do mnie i udał, że zatyka nos. Uśmiechnęłam się również, choć, prawdę mówiąc, cenię sobie wyraziste sery. Okazało się, że nie tylko ja. Rollo, który naturalnie przybył razem z Młodym Ianem i siedział za nim po przeciwnej stronie stołu, uniósł łeb i wetknął kudłaty pysk między pana a generała Lee, węsząc intensywnie. – Dobry Boże! – Lee najwidoczniej nie zauważył wcześniej psa, a teraz, zaskoczony, rzucił się w bok i omal nie wylądował na kolanach Jamiego. Ten ruch zwrócił uwagę Rolla, który zaczął go obwąchiwać z wielkim zaciekawieniem. Trudno było mieć mu to za złe. Charles Lee był wysokim, chudym mężczyzną o długim, cienkim nosie i obrzydliwym sposobie jedzenia, jakiego nie widziałam od czasu, gdy Jemmy nauczył się jeść łyżką. Nie tylko mówił z pełnymi ustami i przeżuwał, nie zamykając ich, lecz także żywo gestykulował z jedzeniem w ręku, przez co mundur miał poplamiony żółtkiem, zupą, galaretką i mnóstwem innych, nieustalonych substancji. Poza tym był jednak ciekawym i dowcipnym rozmówcą, więc kompani zdawali się tolerować jego okropne nawyki, co więcej, okazywali mu głęboki szacunek, on zaś odpłacał

im… może nie tyle wzgardą, co protekcjonalnością. Brałam ożywiony udział w rozmowie, głównie za sprawą markiza, który czarował mnie opowieściami o tęsknocie za żoną (ile też mógł mieć lat? – zastanawiałam się. Z wyglądu nie więcej niż dwadzieścia), dzięki której na stole zjawiły się francuskie sery. Nie, nie produkowała ich sama, pochodziły z majątku markiza w Chavaniac, którym żona umiejętnie zarządzała w jego zastępstwie. Od czasu do czasu zerkałam jednak na Jamiego, który również chętnie rozmawiał, lecz zarazem wodził wzrokiem po zebranych, szacując, oceniając. Najczęściej jego oczy spoczywały na siedzącym obok generale Lee. Znał oczywiście dobrze Wayne’a i Morgana oraz pamiętał, co mówiłam mu o Waszyngtonie i La Fayetcie. Miałam nadzieję, że moja wiedza okaże się ścisła, a tego wkrótce się dowiemy. Wniesiono butelki porto; kolację najwyraźniej wydał markiz. Odnosiłam nieodparte wrażenie, że dowództwo Armii Kontynentalnej nieczęsto tak dobrze jadało. Podczas posiłku oficerowie unikali rozmowy o nadchodzącej bitwie, czułam jednak, że temat ten wisi w powietrzu niczym gradowa chmura. Z wolna zbierałam się do odejścia, co siedzący naprzeciw mnie Jamie zauważył i skwitował uśmiechem. Lee także to dostrzegł – niewidzącym wzrokiem wpatrywał się w mój dekolt – i przerwał dykteryjkę, którą opowiadał Młodemu Ianowi. – Wielcem rad, że panią poznałem, ma’am – powiedział z serdecznością w głosie. – Winniśmy wdzięczność małżonkowi, że pozwolił nam się cieszyć pani miłym towarzystwem. Osobiście… Lee urwał w pół zdania – i kęsa – gapiąc się na Rolla, który ukradkiem podsunął się bliżej i stał teraz tuż przy generale. Zważywszy na niską ławę, na której siedział Lee, i rozmiary psa, obaj znajdowali się prawie oko w oko. – Dlaczego ten brytan tak mi się przygląda? – spytał generał, obracając się do Iana. – Przypuszczam, że czeka na to, co pan generał jeszcze upuści na ziemię – odrzekł Ian uprzejmie. – Na pańskim miejscu – dodał równie grzecznie Jamie – zrobiłbym to jak najszybciej. Ian, Rollo i ja pożegnaliśmy się z oficerami i odprowadzani przez ordynansa z latarnią, wyszliśmy w ciemność, by odszukać nasze kwatery. Wzdłuż brzegu Delaware płonęły liczne ogniska, podobnie jak na jasno oświetlonych łodziach na rzece. Światła odbijały się w wodzie jak ławice błyszczących ryb. – Czy wiesz coś na temat człowieka, który siedział przy stole obok ciebie? – zapytałam nieśmiało Iana po gaelicku. Parsknął śmiechem – obaj z Jamiem zawsze się śmiali, gdy używałam tej mowy – i wzruszył ramionami. – Nie wiem, ale się dowiem – odparł. – To Anglik, tyle mogę powiedzieć. Użył miana „Sassenach”, co mnie poruszyło. Dawno nie słyszałam bowiem Szkota używającego tego słowa w rzeczywistym jego znaczeniu. – Zgadza się. Czy myślisz, że to jakaś różnica? – Ściśle biorąc, wszyscy oni byli Anglikami – poza La Fayette’em, von Steubenem, Kościuszką i innymi dziwakami – tyle że większość oficerów Armii Kontynentalnej urodziła się i wychowała w Ameryce. Natomiast Lee nie. Ian prychnął z pogardą na znak, że istotnie tak jest. – Ale słyszałam, że jego również Kahnyen’kehaka przyjęli za swego. Ian milczał przez chwilę, po czym wziął mnie pod rękę, nachylił się i wyszeptał mi do ucha: – Cioteczko, czy sądzisz, że kiedykolwiek przestałem być Szkotem?

55. Dziewicze westalki Wraz z Jamiem zostaliśmy zakwaterowani w domu niejakich Chenowythów, sympatycznej i, co zrozumiałe, nieco zaniepokojonej rodziny, która mieszkała na końcu drogi ciągnącej się przez Coryell’s Ferry. Pani domu powitała mnie w szlafroku, po czym bez słowa skargi na późną porę zaprowadziła do małego pokoiku na tyłach, gdzie pozostały jeszcze ślady pośpiesznej ewakuacji małych członków rodziny, którzy obecnie dzielili sypialnię z rodzicami, co rozpoznałam po dochodzących stamtąd odgłosach chrapania. Pojedyncze łóżko było dosyć duże, choć stopy Jamiego i tak miały wystawać o dobre sześć cali. W pokoju znajdowała się misa do mycia i dzban pełen świeżej wody. Napiłam się z niego, gdyż gardło miałam wysuszone od nadmiaru francuskiego wina. Potem przysiadłam na krawędzi łóżka, czując się trochę nieswojo. Być może za sprawą wina. Albo dlatego, że nieduży pokój nie miał okien, a gospodyni zamknęła za sobą drzwi. Powietrze było nieruchome, płomień świecy palił się jasno i czysto, rzucając na ściany pełgający cień. Być może to świeca przypomniała mi opowieść wuja Lamba o westalkach i rzeźbę z błękitnego chalcedonu, przedstawiającą dom kultu Westy. „Jeśli kapłanka dziewica sprzeniewierzy się swoim ślubom – mówił, marszcząc groźnie brwi – zostanie ukarana chłostą i zamurowana żywcem w ciasnym grobowcu, w którym znajdują się jedynie stół, krzesło, trochę wody i pojedyncza świeca. Kiedy zapas powietrza się wyczerpie, kapłanka umrze”. Mogłam mieć wtedy mniej więcej dziesięć lat, więc porozmyślawszy chwilę nad okropnym losem westalki, spytałam z zaciekawieniem, na czym polega sprzeniewierzenie się ślubom. Tak oto poznałam wyrażenie „życiowe sprawy”, których jednak wuj Lamb nie zechciał bliżej objaśnić. I choć zapewnił mnie solennie, że kult Westy od dawna nie istnieje, na wszelki wypadek postanowiłam, że nie będę dziewicą. W sumie dobra decyzja, chociaż sypianie z mężczyznami miewało najosobliwsze skutki uboczne. Ian przyniósł moje sakwy i złożył je w kącie pokoju, po czym udał się z Rollem na poszukiwanie własnej kwatery. Z niejakim trudem wyłowiłam z bagażu szczoteczkę i proszek do mycia zębów, choć czynność ta zdawała się dość surrealistyczna w przeddzień wielkiej krwawej bitwy. Coś jak układanie leżaków na pokładzie „Titanica”… Miejmy nadzieję, że nie. Wiedziałam, że bez względu na rozwój wydarzeń Waszyngton i markiz przeżyją. Dziwnie było myśleć o nich jak o ludziach z krwi i kości, a nie tylko nazwiskach. Duże pory na nosie Waszyngtona, gdy nachylał się nad moją ręką, blizny po ospie na policzkach, jego zapach, będący mieszaniną krochmalu i potu, wina i pudru do peruk – nosił perukę mimo upału – słodkawej woni psujących się zębów… Chwyciłam szczoteczkę i zajęłam się szorowaniem własnego uzębienia. Waszyngton pachniał także krwią, ciekawe czemu, może krwawiły mu dziąsła? Wysunęłam się z sukni i gorsetu i zostałam w koszuli, wachlując się jej brzegiem w nadziei choćby lekkiego ochłodzenia. Nic to nie przyniosło poza migotaniem świecy, więc zdmuchnęłam ją i zległam na łóżku. Nie spodziewałam się zasnąć. Adrenalina krążyła w moich żyłach wartkim strumieniem od chwili wyjazdu z Filadelfii i nocna pora nie miała tu nic do rzeczy. Przy stole toczyła się wprawdzie ogólna rozmowa, ale atmosfera była podskórnie napięta i pełna oczekiwania. Nie wątpiłam, że gdy tylko Ian i ja wyszliśmy i uprzątnięto talerze, rozpoczęła się narada wojenna. Moje podekscytowanie wzrosło. Wiedziałam z doświadczenia, że niepokój można przekształcić w bardzo skuteczne działanie, i zapewne to właśnie czynili teraz generałowie Waszyngtona – kuli plany, wyznaczali

pozycje oddziałów, rysowali strategie. Żałowałam, że mnie tam nie ma. Tak byłoby łatwiej niż leżeć w nieprzeniknionej ciemności i gapić się w nudną nieskończoność… Okropny kres, zaiste. Usiadłam, łowiąc ustami powietrze, po czym podeszłam do drzwi. Najlżejszego odgłosu ani przesączającego się dołem promyka światła. Macając dokoła, odnalazłam pantofle i pelerynę i przemknęłam jak najciszej korytarzem na zewnątrz. Drzwi nie były zamknięte na klucz, być może pan Chenowyth nie wrócił jeszcze do domu. Stanowczo wolałam spędzić noc, włócząc się po obozie, niż spać, czy też raczej bezsennie przewracać się na łóżku w ciemnym grobowcu. Ponadto byłam prawie pewna, że któryś z małych Chenowythów zsiusiał się do niego, i to całkiem niedawno. Nikt nie zwrócił na mnie uwagi, gdy podążałam z powrotem pełną ludzi główną drogą przez miasteczko. W gospodach roiło się od klientów. Żołnierze zawodowi Armii Kontynentalnej zdawali się puszyć umundurowaniem przed członkami milicji. Między mężczyznami kręciło się sporo kobiet, i to nie tylko lekkiej konduity. Najważniejsze jednak, że czułam rześkie powietrze. Upał przeminął, a choć nadal było bardzo ciepło, to jednak nie wyczuwało się duchoty. Opuściwszy grobowiec, napawałam się poczuciem wolności i swoistą niewidzialnością, bo ze względu na wysoki wzrost i sczesane na noc do tyłu, przykryte siatką włosy, okutana w szeroką pelerynę mogłam w ciemności uchodzić za mężczyznę z szeregów milicji. Ani razu nikt się za mną nie obejrzał. Gwarny obóz zdawał się naelektryzowany; znałam ten nastrój; dawał mi on osobliwe poczucie przemieszczania się, ponieważ rozpoznawałam go na różnych polach bitew, które obsługiwałam, od Francji 1944 roku po Prestonpans i Saratogę. Czasem takie miejsca emanowały straszliwą grozą. Na wspomnienie wieczoru przed bitwą pod Culloden ogarnął mnie tak dojmujący lęk, że zlana zimnym potem zachwiałam się i oparłam o mur pobliskiego budynku. – Przyjaciółka Claire? – zdziwił się czyjś głos. – Denzell? – Na wpół oślepiona blaskiem pochodni, zamrugałam, wpatrując się w stojącą przede mną postać. – Co tu porabiasz o tak późnej porze? – spytał zaniepokojony. – Czy coś się stało? Czy chodzi o Jamiego? – Na swój sposób owszem, chodzi właśnie o niego – odparłam, odzyskując panowanie nad sobą. – Ale nic złego się nie stało, nie. Wyszłam tylko zaczerpnąć świeżego powietrza. A co ty tutaj robisz? – Chciałem kupić dzbanek piwa – powiedział i wziąwszy mnie pod rękę, pociągnął za sobą. – Chodźmy. Nie możesz chodzić po mieście pełnym żołnierzy. Prawie wszyscy są już pijani. Nie protestowałam i pozwoliłam się wieść przez nocny zgiełk, uzbrajając się przeciwko strumieniowi wspomnień, który niósł mnie na chybił trafił to w przeszłość, to w przyszłość i z powrotem, i to bez ostrzeżenia. – Gdzie są Rachel i Dottie? – zapytałam, gdy na końcu ulicy skręciliśmy w prawo, torując sobie drogę między rzędami namiotów i ognisk. – Rachel poszła gdzieś z Ianem; nie pytałem dokąd. Dottie jest w namiocie szpitalnym, przypadek nagłej niestrawności. – Ojej, a co takiego zjadła? – To nie ona cierpi na niestrawność – roześmiał się Denzell. – Kobieta nazwiskiem Peabody uskarża się na kolkę. Dottie powiedziała, że poda jej stosowne lekarstwo, jeśli pójdę i przyniosę jej trochę piwa; samotna kobieta na ulicy narażona jest na niebezpieczeństwo. Wydawało mi się, że słyszę wyrzut w głosie Denzella, mruknęłam więc coś w odpowiedzi, on zaś nie komentował więcej mojego zachowania. Nie domyślił się na razie, że

jestem w dezabilu, dopiero później, gdy zrzuciłam pelerynę w namiocie szpitalnym Hunterów. Wówczas spojrzał na mnie ze zgrozą, zakasłał i omijając mnie wzrokiem, szybko podał mi płócienny fartuch. Dottie masowała właśnie szerokie plecy siedzącej przed nią na stołku potężnej, zgarbionej kobiety. Uśmiechnęła się do mnie nad jej głową. – Jak się masz, cioteczko. Nie możesz spać? – Tak – odrzekłam krótko, zawiązując troczki fartucha. – Czy to pani Peabody? – Mhm. – Dottie stłumiła ziewnięcie. – Niestrawność już prawie przeszła, podałam napar z mięty i środek przeciw kolce – zwróciła się do Denny’ego. – Pani uskarża się też na ból pleców. Zbliżyłam się i przykucnęłam przed kobietą, która wydawała się drzemać. Poczułam jej oddech i wyzbyłam się wszelkich wątpliwości. Pomacałam jej brzuch, żeby się przekonać, czy potrafię wybadać położenie problemu, gdy nagle wydała zdławiony, nazbyt dobrze mi znany dźwięk, zachłysnęła się i… zdążyłam w porę odskoczyć. – Dzięki za fartuch, Denny – powiedziałam cicho, strząsając drobiny wymiocin, których nie zdołałam uniknąć. – Nie wziąłeś czasem ze sobą stołka do porodów? – Stołka… Jak to? Miałem go wziąć na pole bitwy? – wymamrotał, spoglądając na kobietę, która kołysała się w tył i w przód niczym olbrzymi dzwon, który nie wie, czy ma uderzyć, czy nie. – Przydałby się teraz – odparłam, tocząc wzrokiem dookoła. – Jeśli ona zacznie rodzić. Dottie, czy możesz przynieść koc? Moim zdaniem powinniśmy ją położyć na podłodze, bo prycza się pod nią załamie. Wspólnymi siłami przenieśliśmy panią Peabody, która tymczasem straciła przytomność, na koc rozpostarty na ziemi pod latarnią. Niemal natychmiast zaroiło się od ciem, zwabionych nie tylko światłem, lecz i gęstniejącymi w powietrzu odorami. Pani Peabody była nie tyle nieprzytomna, ile raczej zapadła w pijacką drzemkę. Po przedyskutowaniu sprawy przetoczyliśmy ją na bok na wypadek nowej fali wymiotów, a wtedy brzuch niejako oderwał się od reszty jej korpulentnego cielska i spoczywał przed nią jak worek cementu. Kobieta przypominała królową osobliwego roju owadów gigantów, gotową wydać na świat setki owadziego potomstwa. Powstrzymałam się przed wypowiedzeniem tych refleksji na głos, bo Dottie wciąż jeszcze była blada jak ściana. Denzell zdołał otrząsnąć się z szoku i mierzył kobiecie puls. – Zadziwiająco silny – powiedział, puszczając jej rękę. – Czy uważasz, że rozwiązanie jest blisko? – Mam nadzieję, że nie – odparłam, przyglądając się jej. – Ale nie sposób tego stwierdzić bez… ee… dokładniejszego badania. Czy chciałbyś, żebym… ee… – Przyniosę czystej wody – powiedział, zrywając się i łapiąc wiadro. Ponieważ Dottie była z nim zaręczona, nie chciałam w jej obecności nazywać go tchórzem, więc zbyłam to machnięciem ręki. Pani Peabody stanowiła dosyć skomplikowany przypadek. Nie wiedziałam, czy rzeczywiście zamierza zacząć rodzić, a jeśli tak, to czy stan upojenia, w jakim się znajduje, może mieć na to wpływ. Poziom alkoholu we krwi z pewnością wpływał na dziecko; czy nietrzeźwy noworodek będzie zdolny do oddychania? Nie zwymiotuje, ponieważ nie ma jeszcze treści żołądka, czy jednak nie opróżni kiszek w macicy i nie dojdzie do aspiracji materiału? Było to bardzo groźne zjawisko, z którym mógłby sobie nie poradzić wyszkolony personel nowoczesnego, dobrze wyposażonego szpitala. Większość noworodków w takiej sytuacji umiera wskutek uduszenia, uszkodzenia płuc lub infekcji. Ze wstydem przyznawałam w duchu, że moja główna obawa dotyczyła tego, iż jeśli coś pójdzie źle w czasie porodu, będę musiała zostać z matką i/lub dzieckiem przez dłuższy czas. Nie

mogłabym porzucić potrzebującej mnie pacjentki, zobowiązywała mnie do tego przysięga Hipokratesa. Nie chciałam też jednak porzucać Jamiego. Wiedziałam przecież, że wkrótce weźmie udział w bitwie. Nie uda się tam beze mnie. Cichy brzęk wytrącił mnie z rozterek moralnych. Dottie zaczęła się rozpakowywać i upuściła piłę do amputacji. Podniosła ją i wymamrotała coś po niemiecku, prawdopodobnie jakieś przekleństwo. John zawsze klął w tym języku, może był to rodzinny nawyk. Myśl o nim dodała do moich skomplikowanych uczuć nową porcję wyrzutów sumienia, choć mój logiczny umysł odrzucał je jako niezasłużone. Nie mogłam jednak przestać się o niego martwić, choć na razie musiałam to od siebie odsunąć. – Możesz położyć się spać, Dottie – powiedziałam. – Ja się tu wszystkim zajmę. Jest jeszcze sporo czasu, zdążę przygotować instrumenty chirurgiczne. – Nie – odparła i ziewnęła tak szeroko, że przestraszona zakryła usta dłonią. – Ojej, przepraszam, pani Fraser. – Uśmiechnęłam się do niej; miała równie eleganckie maniery jak John, a więc być może i Hal, kiedy nie zachowywał się jak skończony drań. – Prawdę mówiąc, cieszę się, że mam okazję porozmawiać z panią na osobności – dodała, patrząc mi prosto w oczy. – Ach tak? – zapytałam, kucając i kładąc dłoń na brzuchu pacjentki. Nie wyczuwałam ruchów dziecka, ale kiedy nadchodzi pora rozwiązania, one zazwyczaj się uspokajają. Gdybym miała stetoskop, mogłabym posłuchać bicia serca płodu, co zresztą nie zrobiłoby żadnej różnicy. I tak musiałam czekać na rozwój wydarzeń. – Tak. – Dottie zasiadła na jednej ze skrzyń jak na tronie. Wzorem wszystkich Greyów trzymała się niezwykle prosto. – Chciałabym się dowiedzieć, jak, jak właściwie przebiega stosunek seksualny. Jak to się odbywa? Na moment odjęło mi mowę. Dottie zerknęła na ciężarną kobietę. – I czy jest jakiś sposób uniknięcia… yy… – Ciąży. – Odchrząknęłam. Wydawało mi się, że widok pani Peabody jest dostatecznym powodem, by większość młodych kobiet porzuciła marzenia o urodzeniu dziecka – albo nawet seksie – ale Dorothea Grey była osobą o żelaznych nerwach i gorącej krwi. – Nie zrozum mnie źle, cioteczko – dodała z powagą. – A może powinnam się zwracać: przyjaciółko Claire? Chcę mieć dzieci, i to bardzo. Jeśli jednak istnieje sposób uniknięcia porodu na polu bitwy albo na okręcie, to… Uchwyciłam się tego ostatniego słowa w nadziei, że zyskam trochę czasu, by wymyślić sensowną radę. Spodziewałam się raczej, że to Rachel, nie mając matki, zechce podjąć ten temat, ale… – Na okręcie? Czy więc myślisz o powrocie do Anglii? Zrobiła minę żywo przypominającą tatusia, lecz udało mi się powstrzymać uśmiech. – Sama nie wiem. Oczywiście pragnę zobaczyć mamę i Adama, i… chociaż nie wiem, czy powinnam się spotykać z dawnymi przyjaciółkami. – Machnęła lekceważąco ręką. – Oczywiście tam też są kwakrzy, ale głównie bardzo bogaci, my zaś będziemy ubodzy. Przygryzła wargi z namysłem, jakby coś obliczała. – Gdyby mi się udało nakłonić Denny’ego, byśmy zawarli związek tutaj i przybyli do Londynu jako małżeństwo, to na pewno udałoby się nam znaleźć zgromadzenie, które by nas przyjęło. Natomiast w Ameryce… – Zatoczyła łuk ramieniem. – Jego zaangażowanie w armii zawsze będzie przeszkodą, prawda? – Nawet kiedy wojna się skończy? Obdarzyła mnie cierpliwym spojrzeniem, niepasującym do jej młodej twarzy.

– Papa twierdzi, że potrzeba trzech pokoleń, by wspomnienia o toczonej gdzieś wojnie przyblakły. O ile wiem, kwakrzy mają wyjątkową pamięć. – Twój ojciec może mieć rację. – Pani Peabody zaczęła głośno chrapać. Poprawiłam włosy i oparłam się wygodniej o jedną ze skrzyń. – No dobrze. Może zaczniemy od podstaw anatomii. Nie miałam pojęcia, ile i co – jeśli w ogóle – powiedziano młodej, szlachetnie urodzonej pannie, bądź też dowiedziała się z innych źródeł, rozpoczęłam więc od żeńskich narządów rodnych i łona, bo to określenie z pewnością znała. – To ma osobną nazwę?! – wykrzyknęła oczarowana, kiedy dotarłam do łechtaczki. – Zawsze myślałam o tym jako… no wiesz, cioteczko… tym czymś. – Jej ton nie pozostawiał wątpliwości, że nie muszę objaśniać, do czego służy „to coś”, więc się roześmiałam. – O ile mi wiadomo, to jedyna część ludzkiego ciała, której funkcja polega wyłącznie na dostarczaniu przyjemności. – Ale mężczyźni… czy oni… – Owszem, tak – powiedziałam. – Oni także czerpią wielką przyjemność. Lecz penis ma też wiele innych funkcji. Czy wiesz, jak on działa? Podczas stosunku? – Denzell nie pozwala mi dotykać nagiego członka, a ja tak pragnę go zobaczyć, nie tylko na mgnienie oka, kiedy on, no wiesz. – Oczy jej rozbłysły. – Ale wiem, jaki jest, kiedy się go dotyka przez spodnie. Bardzo się zdziwiłam, kiedy po raz pierwszy zrobił się sztywny pod moją ręką! Jak się to dzieje? Możliwie najprościej wytłumaczyłam jej zjawisko ciśnienia hydrostatycznego, wiedząc już, jak dalej potoczy się rozmowa. Chrząknęłam i wstałam. – Chcę teraz zbadać panią Peabody. Musimy oczywiście chronić jej prywatność, co w tych warunkach… – Dottie głośno prychnęła. – Ponieważ mi asystujesz, to uważam, że możesz się przyjrzeć, co będę robiła, a ja udzielę ci dalszych wyjaśnień. O tym, jak te wszystkie narządy… działają. Dottie przyglądała się z zainteresowaniem, jak odkrywam dolne partie ciała pacjentki. Pomimo bujnych włosów łonowych nie ulegało wątpliwości, że mamy przed sobą narządy kobiece. – Kiedy szyjka macicy zaczyna się rozwierać, aby noworodek mógł przyjść na świat, często wypływa z niej również krew i śluz, ale to nic groźnego. Na razie nie widzę takich symptomów. – To mnie pocieszyło. – Mhm – mruknęła Dottie niewyraźnie i nachyliła się nade mną, obserwując, jak ostrożnie wsuwam w otwór pochwy świeżo umytą rękę. – O! – wykrzyknęła tonem odkrycia. – To tutaj wchodzi członek! – Tak, w istocie. – Na próżno próbowałam powstrzymać się od śmiechu. – Denzell powiedziałby ci. Spytałaś go? – Nie – odparła, cofając się trochę, ale nadal bacznie obserwując, jak kładę dłoń na podbrzuszu pacjentki i badam szyjkę macicy. Zmiękczona, ale jeszcze ciągle jędrna. Odetchnęłam swobodniej. – Nie? – mruknęłam, skupiona na badaniu. – Nie chciałam się wydać ignorantką. Denny jest człowiekiem wykształconym. Umiem oczywiście czytać i pisać, ale tylko listy, i gram na instrumentach, ale to bezużyteczne. Biegam za nim i staram się mu pomagać, kiedy tylko mogę, a on zawsze chętnie mi wszystko wyjaśnia, ale… Jednym słowem, prześladuje mnie wizja naszej nocy poślubnej i tego, że on zacznie mi wszystko tłumaczyć w ten suchy, naukowy sposób, jak wtedy, gdy prosi, bym przytrzymała brzegi skóry, żeby mógł ją zszyć, albo pokazuje, jak odessać rurką smarki z zatkanego

dziecięcego nosa. Więc… – Potrząsnęła delikatnie głową. – Postanowiłam, że nie odbędzie się to w taki sposób. – Zupełnie zrozumiałe… – Cofnęłam rękę i wytarłam ją dokładnie, przykryłam pacjentkę i znów sprawdziłam jej puls; powolny, ale silny jak miech, ta kobieta ma serce wołu. – A jakie są twoje oczekiwania? Jak miałoby się to odbyć? Pamiętajmy przy tym – dodałam pośpiesznie – że istnieje dość szeroki wachlarz możliwości… – Wtem przyszło mi coś do głowy. – Czy Denzell kiedykolwiek…? Przypuszczam, że raczej tego nie wiesz. Zmarszczyła z namysłem czoło. – Nie wiem, nigdy go o to nie pytałam. Przyjęłam chyba… no cóż, mam starszych braci. Wiem, że oni mają to już za sobą, słyszałam, jak rozmawiali z przyjaciółmi o dziewkach i domach schadzek… Pewnie myślałam, że wszyscy mężczyźni tak robią, ale teraz wydaje mi się, że Denny nie poszedłby chyba do prostytutki… A może się mylę? – Zasępiła się nieco na tę myśl, ale nie wydawała się nią przygnębiona. W kręgach towarzyskich Greyów było to zapewne powszechne, że mężczyźni, a przynajmniej wojskowi, korzystali z usług prostytutek. Mając w pamięci własną noc poślubną – i najwyższe zdumienie na wieść, że mój luby jest jeszcze prawiczkiem – postanowiłam zagrać na zwłokę. – Pewnie masz rację. Jako lekarz zna oczywiście przebieg całego procesu. Tyle że to bynajmniej nie wszystko. Oczy jej się rozszerzyły i nachyliła się bliżej, opierając łokcie na kolanach. – Mów, proszę. – Raczej jak białko jaja z paroma kroplami cybetu. Teoretycznie dobre dla skóry, choć szczerze mówiąc… – mówiłam, gdy doszły nas czyjeś głosy sprzed namiotu. Wrócili Rachel i Ian, radośni, zarumienieni, jak dwoje młodych ludzi, którzy spędzili ostatnie godziny na tym, o czym instruowałam Dottie, która zerknęła z ukosa na Rachel, a potem na spodnie Iana. Jej rumieniec odrobinę się pogłębił. Uwagę Rachel natychmiast przyciągnęła leżąca na podłodze kobieta; wszyscy zresztą na nią spojrzeli. – Gdzie jest Denzell? – spytała zaniepokojona. – Doskonałe pytanie. Wyszedł kwadrans temu, żeby przynieść wody. Jest piwo, jeśli chce wam się pić. – Wskazałam dzbanek. Ian nalał Rachel kubek piwa, poczekał, aż wypije, po czym napełnił go dla siebie, nie spuszczając przy tym wzroku z pani Peabody, wydającej rozmaite dziwne nieartykułowane dźwięki. – Czy wuj Jamie wie, gdzie jesteś, cioteczko Claire? – zapytał. – Przed chwilą cię szukał. Powiedział, że zapewnił ci bezpieczny nocleg, a ty uciekłaś. Znowu – dodał z szerokim uśmiechem. – Och, czy już skończył naradę z generałami?! – zawołałam. – Tak, poszedł poznać kilku dowódców milicji, których oddziały ma pod swoją komendą, ale większość zległa już na spoczynek, więc udał się do ciebie na kwaterę. Pani Chenowyth przestraszyła się, że cię nie ma – dorzucił znacząco. – Wyszłam odetchnąć świeżym powietrzem – broniłam się. – A potem… – Pokazałam pacjentkę na ziemi, która teraz rytmicznie i głośno chrapała. Jej cera wyglądała też odrobinę lepiej, śmiertelna bladość znikła. – Czy Jamie jest na mnie bardzo zły? Rachel i Ian parsknęli śmiechem. – Nie, cioteczko – odparł Ian. – Ale jest strasznie zmęczony i chciałby się położyć z tobą u boku. – Czy kazał ci to powtórzyć, jeśli mnie spotkasz?

– Nie tymi słowami – wtrąciła Rachel – ale sens był właśnie taki. – Uścisnęła Iana za ramię. – Czy możesz pójść i poszukać Denny’ego? Claire nie może zostawić tej kobiety samej… prawda? – zwróciła się do mnie. – Raczej nie – zgodziłam się. – Na razie nie zaczęła rodzić… – na wszelki wypadek skrzyżowałam palce od uroku – ale w tym stanie wymaga opieki lekarza. – Tak, oczywiście. – Ian ziewnął szeroko i potrząsnął głową. – Jeżeli natknę się na wuja Jamiego, powiem mu, gdzie jesteś, cioteczko. Wyszedł, a Rachel nalała mi kubek piwa. Było zbyt ciepłe, lecz odświeżająco kwaskowe i mocne. Nie sądziłam, że jestem zmęczona, ale piwo ożywiło mnie wręcz zdumiewająco. Dottie, sprawdziwszy tętno i oddech ciężarnej, położyła ostrożnie rękę na jej wydatnym brzuchu. – Czyś widziała już kiedy poród, siostro duchowa? – zwróciła się do Rachel w archaicznej mowie kwakrów. – Wielokrotnie – odrzekła Rachel krótko, pochylając się nad pacjentką. – Ta kobieta zachowuje się jednak inaczej. Czy doznała jakiegoś… Och! – Uderzył ją odór przetrawionego alkoholu, więc cofnęła się prędko i zakasłała. – Rozumiem. Pani Peabody wydała przeciągły jęk i wszyscy zastygli. Na wszelki wypadek otarłam ręce o fartuch. Kobieta znów się jednak uspokoiła, więc po chwili napiętego milczenia Dottie zabrała głos. – Pani, to znaczy przyjaciółka Claire opowiadała mi właśnie wielce ciekawe rzeczy na temat… ee… tego, czego należy się spodziewać w noc poślubną. Rachel podniosła na mnie zaciekawiony wzrok. – Chętnie posłucham takich instrukcji. Wiem oczywiście, gdzie się co wkłada, bo widziałam to dosyć często na własne oczy, ale… – Widziałaś to?! – zdziwiła się Dottie niepomiernie. – Owszem. Ian nie omieszkał mnie zapewnić, że posiada większe umiejętności niż przeciętny byk albo kozioł, ale obawiam się, że moja wiedza ogranicza się do świata zwierząt. – Między ładnie zarysowanymi brwiami pojawiła się pionowa zmarszczka. – Kobieta, która opiekowała się mną po śmierci rodziców, pouczyła mnie o obowiązkach dobrej żony, ale jej instrukcje sprowadzały się właściwie do jednego: „Rozłóż szeroko nogi, zagryź zęby, dziewczyno, i dopuść go do siebie”. Usiadłam na skrzyni i tłumiąc jęk, przeciągnęłam się, by odciążyć obolały kręgosłup. Bóg jeden wie, ile czasu zajmie Ianowi odszukanie Jamiego wśród pijanych hord żołnierzy. Miałam też nadzieję, że Denny nie dostał czymś ciężkim w głowę ani nie wpadł pod kopyta muła. – Nalejcie mi jeszcze piwa, dobrze? I sobie również, przypuszczam, że może nam się przydać. – …a kiedy w którymś momencie zawoła: „O Boże, o Boże” – pouczyłam – zapamiętajcie, coście właśnie robiły, żeby następnym razem móc to powtórzyć. Rachel się roześmiała, ale Dottie zmarszczyła brwi, robiąc lekkiego zeza. – Czy Denny wypowiedziałby imię Pana nadaremno, nawet w takich wyjątkowych okolicznościach? – Wiele razy słyszałam, jak to robił, i to w bardziej zwyczajnej sytuacji – zapewniła ją Rachel, tłumiąc beknięcie. – W twoim towarzystwie stara się być doskonały, bo się boi, że zmienisz zdanie i nie zechcesz go. – Naprawdę?! – wykrzyknęła Dottie zdziwiona i zarumieniła się z zadowolenia. – Och, nie ma obawy, na pewno nie zmienię zdania! Czy powinnam go o tym zapewnić? – Nie, dopóki nie zawoła do ciebie: „O Boże, o Boże” – odparła Rachel, chichocząc

piskliwie. – Nie przejmowałabym się tym – wtrąciłam. – Kiedy mężczyzna krzyczy w takiej sytuacji: „O Boże, o Boże”, niemal zawsze traktuje to jak modlitwę. Dottie wpatrywała się we mnie ze skupieniem. – Wynikającą z wdzięczności? Czy z desperacji? – Od ciebie zależy, jak to zinterpretujesz – odparłam, i również stłumiłam beknięcie. Piwo miało w sobie mnóstwo gazu. Na dźwięk męskich głosów przed namiotem wszystkie trzy spojrzałyśmy na pusty dzbanek po piwie i usiadłyśmy prosto, nerwowo poprawiając fryzury. Niepotrzebnie. Do namiotu wtoczyli się Denzell i Jamie w towarzystwie nieznanego mi niskiego, przysadzistego człowieczka w przekrzywionym kapeluszu, a za nimi podążał Ian. Wszyscy byli czerwoni i spoceni, a choć nie bełkotali pijacko, czuć było od nich mocny odór sfermentowanego żyta. – A, tu jesteś, Angliszko! – Jamie rozpromienił się na mój widok, co mnie ucieszyło. – Czy… A to kto? – Ruszył do mnie z wyciągniętymi ramionami i zastygł w tej pozycji, zobaczywszy na ziemi ciężarną kobietę, która pochrapywała z cicha. – To ta dama, o której ci wspominałem, wuju Jamie. – Ian też nie bełkotał, ale stał niepewnie i musiał się czegoś przytrzymać. – Ta, co to… No… – Wolną ręką wskazał nieznajomego w przekrzywionym kapeluszu. – To jego żona. – Co? Ach, rozumiem… – Jamie zbliżył się ostrożnie. – Chyba nie umarła, co? – Nie – odparłam. – Raczej bym to zauważyła. – Był pijany, ale wychwycił powątpiewanie w moim tonie, bo ukląkł i podsunął dłoń do szeroko otwartych ust kobiety. – Nie, jest tylko w sztok pijana – oznajmił z radością. – Czy mamy pomóc panu zatargać ją do domu, panie Peabody? – Raczej pożyczcie mu taczki – szepnęła Dottie do Rachel na tyle cicho, że nikt poza mną nie usłyszał. – Wielce łaskawie z pańskiej strony, sir. – Okazało się, że pan Peabody jest jedynym trzeźwym w tym towarzystwie. Przykląkł i czułym gestem odsunął wilgotne włosy z czoła żony. – Lulu? Obudź się, kochanie. Pora wracać do domu. Ku memu zaskoczeniu kobieta otworzyła oczy, zamrugała i skupiła wzrok na małżonku. – O, jesteś wreszcie, Simonie! – wybełkotała i uśmiechnąwszy się, znowu zapadła w sen. Jamie powoli wstał i przeciągnął się, aż kości zatrzeszczały. Uśmiechał się, ale Ian miał rację – był śmiertelnie znużony. Miał cienie pod oczami i twarz pooraną zmarszczkami. Ian także to dostrzegł. – Cioteczka Claire musi się już położyć, wuju Jamie – odezwał się, ściskając Jamiego za ramię i posyłając mi znaczące spojrzenie. – To był bardzo długi wieczór. Zaprowadź ją na kwaterę, dobrze? Ja i Denny pomożemy panu Peabody. Jamie obrzucił go ostrym spojrzeniem, po czym przeniósł je na mnie, na co ziewnęłam tak rozdzierająco, że szczęki omal nie wyskoczyły mi z zawiasów. Po raz ostatni spojrzałam na panią Peabody, żeby się upewnić, iż nie umiera ani nie zaczyna rodzić, po czym wzięłam Jamiego pod rękę i stanowczo pociągnęłam za sobą do wyjścia. Znalazłszy się na zewnątrz, oboje zaczerpnęliśmy haust rześkiego powietrza, westchnęliśmy z ulgą i roześmiali się jak na komendę. – To był naprawdę bardzo długi wieczór, prawda? – Położyłam mu głowę na piersi i objęłam go w pasie, powolnymi ruchami masując mu kręgosłup. – Co się działo? Jamie westchnął i cmoknął mnie w czubek głowy. – Dowodzę oddziałami milicji z Pensylwanii i New Jersey. Markiz dowodzi tysiącem

ludzi, w tym moją brygadą, i jest odpowiedzialny za sporządzenie planu, jak ukąsić brytyjską armię w zadek. – Szykuje się niezła zabawa. – Obozowy harmider znacznie przycichł, choć zewsząd słychać było chrapanie i szelesty. – Musisz się dobrze wyspać – powiedziałam. Objął mnie mocniej, a jego ręka powędrowała powoli wzdłuż moich pleców. Fartuch Denny’ego zostawiłam w namiocie i okryłam się tylko cienką peleryną. – O Boże – sapnął Jamie, chwytając mnie raptem za pośladek. – Potrzebuję cię, Angliszko. I to bardzo. Przez cienki materiał czułam na ciele ucisk guzików od munduru – i parę innych rzeczy. Faktycznie, bardzo mnie potrzebował. – Czy nie przeszkadza ci, że zrobimy to w krypcie cuchnącej sikami? – spytałam, mając na myśli pokoik na kwaterze. – Brałem cię już w gorszych miejscach, Angliszko. Nim zdążyłam odparować: „Wymień chociaż trzy”, płachta namiotu się odchyliła i naszym oczom ukazała się krótka procesja, składająca się z Denzella, Dottie, Rachel i Iana, dźwigających wielką panią Peabody na grubym płóciennym prześcieradle. Małżonek ciężarnej szedł przodem, dzierżąc wysoko latarnię. Staliśmy w gęstym cieniu, więc nas nie spostrzegli. Dziewczyny chichotały, potykając się, mężczyźni sapali z wysiłku, pan Peabody zaś wydawał okrzyki zachęty, prowadząc ich zapewne do swojej siedziby. Namiot ział zapraszająco mroczną pustką. – Tu? – Tak. Procesja zabrała ze sobą latarnię, blady sierp księżyca świecił nisko nad horyzontem, więc w czeluściach namiotu panował niemal nieprzenikniony mrok. Ciepłe, duszne powietrze było przesycone zapachem alkoholu… i wymiotów. Doskonale pamiętałam, gdzie co stoi, więc po omacku zestawiliśmy ze sobą cztery duże skrzynie. Przykryłam je peleryną, Jamie zdjął kurtkę i kamizelkę, po czym zlegliśmy ostrożnie na prowizorycznym łożu. – Jak myślisz, ile mamy czasu? – szepnęłam, rozpinając mu rozporek i biorąc do ręki ciepły, twardy penis, gładki niczym jedwab. – Wystarczająco dużo – mruknął i powoli potarł kciukiem mój sutek, jakby się wcale nie śpieszył. – Spokojnie, Angliszko, powolutku. Nie wiadomo, kiedy znów będziemy mieli taką szansę. Pocałował mnie w usta, długo, głęboko, przekazując mi smak porto i francuskiego sera. – Nie wiem, czy starczy mi czasu, bym cię doprowadził do krzyku, Angliszko – szepnął mi do ucha – ale spróbuję chociaż do jęku. – Zgoda. Do świtu jeszcze chwila, prawda? Czy to za sprawą piwa i nauk małżeńskich, czy też może wyjątkowo późnej pory i aury tajemnicy – a może samego Jamiego i naszego pragnienia, by zatrzasnąć drzwi przed światem i mieć tylko siebie nawzajem – czasu starczyło na wszystko, i to z nawiązką. – O Boże – wysapał w końcu i opadł na mnie, przygniatając mnie swoim ciężarem. – O… Boże… Czułam pulsowanie w kościach, uszach, w całym ciele, ale nie zdobyłam się na nic innego poza przeciągłym: „Oooch…”. Po chwili doszłam do siebie na tyle, by pogłaskać Jamiego po głowie. – Wkrótce pojedziemy do domu – wyszeptałam. – I będziemy mieli czas do końca

świata… Jamie wymamrotał jakieś szkockie słowo i przez chwilę leżeliśmy w milczeniu, nie chcąc się jeszcze rozłączać i ubierać, chociaż skrzynie były okropnie niewygodne i twarde, a możliwość przyłapania nas na gorącym uczynku wzrastała z każdą minutą. Wreszcie poruszył się, ale nie wstał z „łoża”. – Boże – powiedział cicho, zupełnie innym tonem. – Trzystu ludzi. – I przytulił mnie mocniej.

56. Śmierdzący papista Słońce nie ukazało się jeszcze nad horyzontem, ale w miejscu postoju koni było gwarno jak w ulu za sprawą stajennych, kowali, woźniców i jeźdźców, którzy biegali za swymi potrzebami w bladym świetle jutrzenki, wypełnionym jednostajnym dźwiękiem przeżuwania setek par szczęk. William ostrożnie podniósł podkutą nogę konia i wyciągnął rękę po hak do usuwania kamieni z kopyt, który jego nowy stajenny nerwowo ściskał pod pachą. – Podejdź bliżej, Zeb – powiedział łagodnie. – Pokażę ci, jak się to robi, nic trudnego. – Tak, proszę pana. – Zebedee Jeffers przysunął się ostrożnie do górującego nad nim potężnego zwierzęcia. Jeffers nie przepadał za końmi, a już zwłaszcza nie lubił Visigotha. Może dlatego, że nie wiedział, co znaczy to imię. – No jak, widzisz? – Hakiem podważył brzeg skalnego odłamka, który w nocy wbił się w podkowę. – Mały, ale przeszkadza zwierzęciu, tak jakby kamyk wpadł ci do buta. Jeśli go nie usuniemy, koń okuleje. Spróbuj, niezbyt mocno, powinno ci się udać. – Nie, proszę pana – odparł z mocą Zeb. Pochodził z wybrzeża w Maryland i znał się na ostrygach, rybach i łodziach. Nie na koniach. – On nic ci nie zrobi – rzucił William zniecierpliwiony. Dziesiątki razy dziennie galopował wzdłuż kolumny, od czoła do tyłu, roznosząc meldunki i zbierając raporty, więc oba wierzchowce musiały być w gotowości. Stajenny Williama, Colenso Baragwanath, leżał złożony gorączką, a nie było czasu szukać bardziej kompetentnego sługi niż Zeb. – Właśnie że zrobi. Sir – dodał z opóźnieniem. – Widzi pan? – Wyciągnął chuderlawą rękę i pokazał krwawosiny ślad po końskich zębach. William miał chęć zapytać, co Zeb takiego wyczyniał, że wałach go ugryzł. Visigoth nie był narowisty, ale łatwo się irytował, a nerwowe wiercenie się Zeba zniecierpliwiłoby każdego, tym bardziej zmęczonego i głodnego konia. – No dobrze – mruknął i jednym zręcznym ruchem wyszarpnął uprzykrzony kamień. – Już lepiej, prawda? – zwrócił się do konia, głaszcząc go po umięśnionej nodze i boku. Pogrzebał w kieszeniach i wyjął garść przywiędłych marchewek, zakupionych wczorajszego wieczoru od chłopki, która przeszła przez obóz z koszem jarzyn na plecach. – Masz, daj mu marchew, zaprzyjaźnij się z nim – zaproponował, wręczając jedną Zebowi. – Połóż ją płasko na dłoni. Zanim chłopak zdążył wysunąć w stronę Visigotha tę gałązkę oliwną, zwierzak wyrwał mu ją z ręki z głośnym chrupnięciem żółtych zębisk. Zeb pisnął przeraźliwie i odskoczył w tył, zderzył się z wiadrem i z łomotem upadł na tyłek. Irytacja Williama jeszcze wzrosła, zarazem jednak zachciało mu się śmiać. Podszedł do stajennego i pomógł mu się wygrzebać ze sterty końskiego nawozu. – Dopilnuj – powiedział – żeby cały mój dobytek znalazł się na wozie bagażowym, sprawdź, czy Colenso czegoś nie potrzebuje, i przygotuj mi wieczorem kolację. Poproszę

stajennego lorda Sutherlanda, żeby zajął się i moimi końmi. – Dziękuję panu! – wykrzyknął Zeb z ulgą. – Idź do medyka, żeby opatrzył ci rękę! – zawołał za nim William, przekrzykując rżenie i parskanie. Chłopak wzruszył ramionami i pobiegł szybciej, udając, że nie dosłyszał. William osobiście osiodłał Gotha – zawsze tak robił, ufając tylko sobie w kwestii odpowiedniego ściągnięcia popręgu, bo od tego zależało jego życie – i poszedł poszukać stajennego lorda Sutherlanda. Odnalazł go bez trudu, bo Sutherland miał zawsze osobną zagrodę, w której trzymał dziesięć doborowych wierzchowców i dziesięciu stajennych do ich obsługi. William kończył właśnie negocjacje z jednym z nich, gdy wtem w tłumie mignęła mu znajoma twarz. – Cholera! – zaklął pod nosem, ale kapitan Richardson już go wypatrzył i zbliżał się z dobrodusznym uśmiechem. – Kapitan lord Ellesmere. Pański uniżony sługa. – Do usług, sir – odrzekł William tak miłym tonem, na jaki mógł się zdobyć. Czego ten łajdak znowu ode mnie chce? – zastanawiał się. Randall ostrzegał go przed Richardsonem, choć nie wiadomo, czy można mu było wierzyć. William żywił jednak urazę do kapitana, zarówno z własnych powodów, jak i przez matkę Claire. Myśl o niej ukłuła go boleśnie w serce, ale zwalczył to uczucie. Matka Claire nie była niczemu winna. – Jestem zaskoczony, że pana tu spotykam, wasza lordowska mość – powiedział Richardson, tocząc wzrokiem dokoła po zwijającym się obozowisku. Słońce już wzeszło i złotawy blask opromieniał mgiełkę kurzu, unoszącą się z gęstej sierści mułów. – Pan jesteś konwencyjny, prawda? – Zgadza się – odparł William chłodno. Richardson świetnie o tym wiedział. William poczuł przymus wysunięcia argumentu na swoją obronę, choć przeciw czemu, do końca nie wiedział. – Nie wolno mi walczyć. – Rozłożył szeroko ramiona. – Jak pan widzi, nie mam przy sobie broni. – Wykonał kilka uprzejmych gestów na znak, że powinien pilnie udać się gdzie indziej, ale Richardson twardo tkwił w miejscu, z uśmiechem na tej swojej pospolitej twarzy, tak zwyczajnej, że jego własna matka miała pewnie kłopot z odszukaniem go w tłumie. Jedynym znakiem szczególnym było znamię po jednej stronie brody. – Chciałem się tylko upewnić. – Richardson przysunął się i zniżył głos. – W takim razie… zastanawiam się, czy… – Nie – uciął William. – Jestem jednym z adiutantów generała Clintona i nie mogę porzucić obowiązków. Proszę mi wybaczyć, sir, obowiązki mnie wzywają. Odwrócił się na pięcie i odszedł z bijącym sercem, uświadomiwszy sobie zbyt późno, że nie wziął ze sobą konia. Richardson nadal sterczał w tym samym miejscu, rozmawiając ze stajennym, który rozkulbaczał wierzchowca, owijając sobie wodze wokół ramienia. Stado koni i mułów szybko topniało, obok Visigotha stało jednak kilka wierzchowców, dzięki czemu William zdołał podkraść się ze spuszczoną głową, udając, że mocuje sakwy, aż Richardson w końcu się oddalił. Rozmowa pozostawiła mu w oczach obraz macochy z dnia, w którym widział ją po raz ostatni, rozczochraną i w dezabilu, lecz tak ożywioną i promienną jak nigdy dotąd. Nie sądził, żeby nadal była jego macochą, ale i tak bardzo ją lubił. Wtem uświadomił sobie, że Claire, obecnie Fraser jest jednak dalej jego macochą, tyle że zmienił się ojciec… A niech to wszyscy diabli. Zacisnął zęby, szukając w sakwie manierki. Szkocki przybłęda zmartwychwstał z wodnego grobu, wprowadzając nieprawdopodobne wręcz zamieszanie… Czemu nie mógł po prostu utonąć i nigdy więcej się nie pojawić?

Nigdy więcej się nie pojawić. „Jesteś śmierdzącym papistą, a na chrzcie otrzymałeś imię James”. Skamieniał niczym po postrzale w kręgosłup. Diabelnie dobrze to pamiętał. Stajnie w majątku Helwater, ciepły zapach koni i nawozu, źdźbło siana, kłujące go przez pończochę. Zimna kamienna posadzka. Zanosił się płaczem… Dlaczego? Pamiętał jedynie zalewające go poczucie smutku i całkowitej bezradności. Nastąpił koniec świata. Mac wyjeżdżał. Odetchnął głęboko i zacisnął wargi. Mac. Za dźwiękiem tego słowa nie pojawiła się żadna twarz, nie pamiętał wyglądu Maca. Był wielki, to wszystko. Wyższy od dziadka i wszystkich lokai i stajennych. Bezpieczeństwo. Poczucie nieustannego szczęścia niczym miękki, otulający koc, pomyślał. – Psiakrew – szepnął, zamykając oczy. Czy to szczęście także było kłamstwem? Był za mały, żeby odróżnić szacunek stajennego dla młodego pana od prawdziwej serdeczności. Mimo to… – „Jesteś śmierdzącym papistą” – szeptał bliski płaczu, czując ściskanie w krtani. – „A na chrzcie otrzymałeś imię James”. „To jedyne imię, jakie miałem prawo ci nadać”. Zdał sobie sprawę, że przyciska ręce do klatki piersiowej, do naszyjnika, lecz nie w nim szukał pociechy. Szukał go w drewnianym różańcu, który przez wiele lat nosił na szyi pod koszulą, gdzie nikt go nie widział. Mac mu go dał… razem z imieniem. Nagle oczy Williama napełniły się łzami. Odszedłeś! Opuściłeś mnie! – Do diabła! – zaklął i trzasnął pięścią w siodło z taką mocą, że koń parsknął i spłoszył się, a przeszywający ból w ramieniu zatarł wszelkie inne doznania.

57. Nie wchodź łagodnie do tej dobrej nocy[15] Ian obudził się tuż przed świtem i ujrzał przed sobą wuja Jamiego. – Idę na śniadanie z dowódcami moich kompanii – powiedział wuj bez zbędnych wstępów. – Będziesz zwiadowcą pod rozkazami pułkownika Wilbura. Czy poszukasz dla nas obu koni, Ianie? Będzie mi potrzebny zapasowy, oswojony z hukiem wystrzałów, tak samo zresztą jak tobie. – Położył sakiewkę na piersi Iana, uśmiechnął się i zniknął w porannej mgle. Ian powoli wygrzebał się z posłania i przeciągnął. Miejsce noclegu wybrał starannie, z dala od głównego obozu, na płaskim wzniesieniu opodal rzeki. Nie zastanawiał się długo, jak wuj Jamie go znalazł, ani nie tracił czasu na podziwianie jego sił witalnych. Spokojnie poczynił wszelkie przygotowania – ubrał się, posilił, przemyślał wszystko, co miał do załatwienia. Minionej nocy dużo śnił, a ostatni z tych snów nadal mu towarzyszył, choć nie pamiętał szczegółów. Znajdował się w gęstym lesie, w pobliżu wśród listowia kryło się coś nieokreślonego. Nie wiedział, co to takiego, nawet gdyby to zobaczył, w każdym razie miał poczucie ciągłego zagrożenia. Słyszał krakanie wrony, co z pewnością było ostrzeżeniem, lecz nagle wrona przeleciała tuż obok niego i wcale nie była wroną, tylko nieznanym mu białym ptakiem. Miękkie białe skrzydła musnęły w locie policzek Iana; wciąż jeszcze czuł lekkie dotknięcie piór. Białe zwierzęta to posłańcy. Twierdzili tak zarówno Mohawkowie, jak i szkoccy górale. Ian był Indianinem i szkockim góralem; snów nie należało lekceważyć. Niekiedy znaczenie snu wypływało na powierzchnię umysłu jak bańka mydlana. Zostawił go na razie, wierząc, że sen powróci, by wyjaśnić swoje znaczenie, i przystąpił do swoich obowiązków. Poszedł się spotkać z pułkownikiem Wilburem, znalazł i wytargował dobrą cenę za dwa odpowiednie konie, dostatecznie duże, by unieść na grzbiecie potężnego jeźdźca… mimo to biały ptak nie opuszczał go przez cały dzień, unosząc się tuż nad prawym ramieniem, dostrzegany

czasem kątem oka. Późnym popołudniem, uporawszy się z większością zadań, Ian wrócił do obozu i natknął się na Rachel, która stała wraz z innymi kobietami w kolejce do studni na podwórzu gospody Pod Gęsią. U jej stóp stały dwa wiadra. – Mógłbym nabrać ci wody z rzeki – ofiarował się Ian. Rachel była zgrzana od upału, lecz i tak wyglądała pięknie. Widok nagich opalonych ramion i delikatnie wyrzeźbionych mięśni napełnił jego serce tkliwością. – Dziękuję, Ianie, nie trzeba. – Uśmiechnęła się i żartobliwie pstryknęła w jedno z orlich piór, które miał we włosach. – Ciocia powiada, że z łodzi zrzucają do rzeki odpadki i odchody, a połowa żołnierzy się do niej załatwia, i pewnie ma rację. Trzeba by pójść co najmniej milę w górę, żeby zaczerpnąć czystej wody. Przyszedłeś tu w swoich sprawach? Pytała z zaciekawieniem, ale bez śladu troski czy dezaprobaty w głosie, za co był jej wdzięczny. – Nie zabiję nikogo, Rachel, chyba że będę musiał – zapewnił cicho, muskając czule jej policzek. – Dostałem przydział jako zwiadowca. Raczej nie powinno mi się to przytrafić. – Różne rzeczy się zdarzają – zauważyła, odwracając wzrok, by nie ujrzał cienia niepokoju w jej oczach. – Oboje o tym wiemy. Z nieoczekiwanym zniecierpliwieniem pragnął zapytać, czy wolałaby, żeby zabił, czy też został zabity, zachowując nieskalaną duszę. Stłumił ten podszyty gniewem impuls. Kochała go, nie miał co do tego wątpliwości. Było to pewnie dobre pytanie do kwakra, niekoniecznie jednak do narzeczonej. Badała go wzrokiem, poważna i zamyślona, on zaś poczuł, że się rumieni, i zadał sobie pytanie, czy zdołała odczytać te myśli z jego twarzy. – Podróż przez życie wiedzie każdego jego własną ścieżką, Ianie – powiedziała – i nie mogę jej z tobą dzielić. Mogę natomiast kroczyć obok ciebie. I będę. Stojąca za nimi kobieta wydała głębokie, pełne uznania westchnienie. – To bardzo mądrze i pięknie powiedziane, moja droga – odezwała się do Rachel. Po czym przyjrzała się badawczo Ianowi. Miał na sobie skórzane spodnie, przepaskę na biodra i perkalową koszulę, pomijając pióra we włosach i tatuaże, nie wyglądał w swym mniemaniu zbyt dziwacznie. – Chyba na nią nie zasługujesz – orzekła kobieta, kręcąc sceptycznie głową. – Ale staraj się, bo jest tego warta. Zaniósł Rachel wodę do namiotu szpitalnego Denzella. Namiot jeszcze stał, ale obok niego znajdował się wóz Denzella, do którego oboje z Dottie ładowali pakunki i skrzynie. Rachel wspięła się na palce, by cmoknąć Iana w policzek, po czym znikła w namiocie, pomagając pakować ekwipunek. – Dołączysz do nas później, Ianie? – Denny podniósł głowę znad tobołu, który mocował sznurem. – Oczywiście, a bhràthair – odrzekł Ian z uśmiechem. – Dokąd się wybieracie? – Na razie nigdzie. – Denzell zdjął okulary i zaczął je czyścić połą koszuli. – To jeszcze nie Pierwszy Dzień, ale czeka nas bitwa, więc pomyśleliśmy, że dziś wieczorem przed kolacją urządzimy spotkanie. Bylibyśmy radzi, gdybyś zechciał z nami posiedzieć, ale jeśli nie możesz… – Nie, nie, chętnie przyjdę – odrzekł prędko Ian. – A… dokąd? Rozejrzał się po obozowisku, w którym panował nieopisany chaos. Z New Jersey i Pensylwanii przybywały wciąż nowe oddziały milicji, chcąc dołączyć do Armii Kontynentalnej, a choć wielu oficerów dostało rozkaz rozlokowania tych ludzi, przybyszów było po prostu zbyt wielu. Ludzie rozbijali się gdzie popadnie i ruszali na poszukiwanie żywności i wody, wybuchały

zażarte kłótnie i drobne sprzeczki, zgrzyt łopat i stłumione przekleństwa znamionowały kopanie nowych latryn. Nieprzerwana procesja ludzi, których przypiliło, podążała w pobliskie zarośla. Ian zanotował w pamięci, by stąpać ostrożnie, gdyby miał się tam udać. – Nie zamierzałeś organizować spotkania tutaj, co? Przez cały dzień po namiocie szpitalnym kręciły się tłumy potencjalnych pacjentów, którzy nie zaprzestaną szukania pomocy lekarza ze względu na religijne spotkanie. – Przyjaciel Jamie obiecał, że znajdzie dla nas spokojne miejsce – zapewnił Denny. – Rozpoczniemy najszybciej, jak tylko… Kogo tam masz, Dorotheo? Dottie przerwała pakowanie i wdała się w rozmowę z dziewczynką, która wspięła się na kozioł i przemawiała do niej z powagą. – Kobieta rodzi, Denny! – zawołała. – O trzy ogniska stąd! – Czy to pilne? – Denzell zaczął szybko rozwiązywać sznur przy dopiero co przytroczonym tobole. – Tak twierdzi ta dziewczyna – odrzekła Dottie, poprawiając czepek. – To czwarte dziecko jej matki, z trzema nie było problemów, ale zważywszy na okoliczności… – Zwinnie przeszła między bagażami i zeskoczyła z wozu, korzystając z pomocy Iana. – Właściwie to chciała panią Fraser – zwróciła się do Denny’ego sotto voce. – Ale ty też się nadasz. – Pokazała dołki w uśmiechu. – Czy ci to nie schlebia? – Moja reputacja rozlewa się jak pomada na jedwabnej poduszce – odparł spokojnie Denzell. – A twoja zacna mowa mnie rozpłomienia. Najlepiej udaj się tam wraz ze mną. Przypilnujesz nam wozu, Ianie? Ruszyli oboje przez labirynt wozów, koni i wałęsającej się trzody chlewnej – jakiś nader przedsiębiorczy rolnik przywiózł do obozu kilkanaście chudych świń w nadziei, że sprzeda je kwatermistrzowi, zwierzęta przestraszone wystrzałem z muszkietu rozpierzchły się po całym terenie, wywołując niemałe zamieszanie. Rollo upolował jedną i skręcił jej kark, więc Ian oprawił łup i rzuciwszy psu serce i wnętrzności, owinął resztę mięsa w wilgotne płótno i schował pod wozem Denzella. Postanowił, że jeżeli spotka nieszczęsnego świniopasa, zapłaci mu za upolowaną sztukę. Na razie jednak nie spuszczał mięsa z oka, co rusz zerkając, czy nadal leży pod wozem. Rollo wiercił się, wydając dziwny odgłos, prawie skomlenie, więc Ian natychmiast się nim zainteresował. – Co się stało, a choin? – zapytał. Rollo od razu polizał go po ręce i zaczął wesoło dyszeć, lecz Ian i tak zeskoczył z wozu i ukląkł na ziemi, na wszelki wypadek uważnie obmacując kudłate cielsko psa. Cioteczka Claire nazywała to palpacją, co zawsze Iana śmieszyło. Znalazł bolące miejsce na barku tuż nad przednią łapą, gdzie pies został postrzelony zeszłej jesieni, ale nie o nie chodziło. Gdy dotknął grzbietu trochę powyżej ogona i nacisnął, Rollo ugiął łapy i zaskomlał. Może naciągnął kręgosłup podczas walki ze świnią. – Już nie jesteś taki młody jak kiedyś, co, a choin? – zagadnął, drapiąc posiwiały pysk Rolla. – Nikt z nas nie jest, a mac mo pheathar – odezwał się wuj Jamie, siadając na pieńku, którego Dottie używała do wchodzenia na wóz. Był w pełnym umundurowaniu i mocno się pocił. Ian podał mu manierkę, którą Jamie przyjął z podziękowaniem. – No więc pojutrze – oznajmił w odpowiedzi na niezadane pytanie Iana. – O brzasku, o ile nie wcześniej. Młody Gilbert ma dowodzić tysiącem ludzi i może ścigać ariergardę. – A ty – to znaczy my – poprawił się Ian – wraz z nim? Jamie skinął głową i napił się z manierki. Sprawiał wrażenie zdenerwowanego, ale nic w

tym osobliwego, skoro dowodził trzema setkami żołnierzy, a jeśli wszyscy mieli się udać razem z La Fayette’em… – Wysyłają mnie z nim w nadziei, że moja wiekowa mądrość zrównoważy młodzieńczy entuzjazm Seigneur de La Fayette – mruknął Jamie, z westchnieniem odejmując manierkę od ust. – Może to i lepsze niż trzymanie się Lee. – Skrzywił się okropnie. – Wrząca Woda jest zdania, że dowodzenie mniej niż tysiącem ludzi jest poniżej jego godności, więc odmówił. Ian parsknął z rozbawieniem, chwaląc jednocześnie roztropność wuja. Pogoń za armią Brytyjczyków mogła być nawet zabawna. Poczuł dreszcz podniecenia na myśl, że wkrótce pomaluje twarz w barwy wojenne. – Gdzie jest Denzell? – spytał Jamie, zerkając na wóz. – Asystuje przy porodzie – odrzekł Ian, ruchem brody wskazując, gdzie udali się Denzell i Dottie. – Powiedział mi, że dziś wieczorem organizuje spotkanie kwakrów. Jamie zmarszczył spocone czoło. – Nie planowałem wprawdzie uczestniczyć, ale powiedziałem, że mogą skorzystać z mojego namiotu. A co, wybierasz się tam? – Chyba tak – rzekł Ian. – W końcu zostałem zaproszony. – Naprawdę? – zdziwił się Jamie. – Jak sądzisz, czy będą cię próbowali nawracać? – Kwakrzy raczej tak nie działają – odparł Ian z lekkim żalem. – Zresztą mogliby długo próbować. Przypuszczam, że moc modlitwy ma swoje ograniczenia. Jamie parsknął śmiechem, ale szybko spoważniał. – Nie miej złudzeń, chłopcze – ostrzegł go. – Jeśli młoda Rachel coś sobie postanowi, przekują twój miecz na lemiesz, zanim zdążysz powiedzieć „król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego”. No, może dwa, najwyżej trzy razy – dorzucił po namyśle. – No dobrze, a gdybym nawet spróbował zostać kwakrem – powiedział Ian – to kto by ich wszystkich bronił? Rachel, jej brata i Dottie? Wiesz, o co mi chodzi, prawda? Mogą sobie być kwakrami i nie stosować przemocy, dlatego że ty i ja jesteśmy, kim jesteśmy. Jamie odchylił się do tyłu i posłał mu cierpki uśmieszek. – Wiem, znam ten argument. Zna go też Denzell Hunter, dlatego jest tutaj z nami, za cenę utraty przynależności do zgromadzenia. Uważam jednak, że to ludzie warci obrony, pomijając twoją miłość do Rachel. Ian nie był w nastroju do dyskusji filozoficznych i przypuszczał, że to samo tyczy się wuja Jamiego. Z wolna zapadał zmrok, las zdawał się wstrzymywać oddech, szykując się na spoczynek. Dobra pora na polowanie, ponieważ drzewa zastygają pierwsze, a wtedy widać przemykającą między nimi zwierzynę. Wuj Jamie dobrze to znał. Siedział rozluźniony, poruszając jedynie oczami. Ian spostrzegł w nich nagłe zainteresowanie i odwrócił się, by sprawdzić, co je wywołało. Nie dalej niż dziesięć stóp od nich do pnia sykomory przywarła wiewiórka. Nie dostrzegłby jej, gdyby nie ostatnie machnięcie puszystego ogona, zanim znieruchomiała jak kamień. Napotkał wzrok wuja i obaj się uśmiechnęli, nie przerywając milczenia i nadsłuchując pomału ucichających odgłosów obozowiska. Denzell i Dottie długo nie wracali, być może poród okazał się jednak bardziej skomplikowany, niż zakładali. Wkrótce Rachel uda się do namiotu Jamiego na spotkanie kwakrów. Ian rozmyślał o tym przez chwilę. Zgromadzenie było potrzebne, aby jego członkowie służyli nowożeńcom radą, zaaprobowali ich związek i byli jego świadkami. Może Denzell zmierzał do powołania nowego Zgromadzenia Przyjaciół, które zgodziłoby się na jego małżeństwo z Dottie i nie protestowało przeciwko związkowi Iana i Rachel?

Jamie westchnął i zaczął się zbierać do odejścia. – Aaa… wuju – zaczął Ian pozornie swobodnym tonem, który natychmiast zaalarmował Jamiego. – Co? – spytał podejrzliwie. – Nie zapłodniłeś chyba swojej dziewczyny, hę? – Nie – odparł Ian z urazą, dziwiąc się w duchu, skąd wuj wiedział, że myśli o Rachel. – Dlaczego przyszło ci to do głowy, złośliwy stary koźle? – Ponieważ dobrze wiem, co znaczy twoje: „Aaa… wuju” – odparł Jamie cynicznie. – Wpadłeś w kłopoty z dziewczyną i potrzebujesz rady. Nie wyobrażam sobie, co kłopotliwego mogłoby ci się przytrafić w związku z młodą Rachel. Nigdy dotąd nie spotkałem osoby bardziej prostolinijnej, oczywiście nie licząc cioci Claire – dodał z uśmiechem. – No tak – zgodził się z nim Ian niechętnie. Wuj zawsze trafiał w czuły punkt. – Nie, chodzi mi o to… – Pomimo bezsprzecznej niewinności pytania poczuł, że się czerwieni. Jamie spojrzał na niego wyczekująco. – Jeśli musisz wiedzieć, to nigdy nie spałem z dziewicą. – Gdy wyrzucił to z siebie, trochę się uspokoił, choć wuj przypatrywał mu się ze zdumieniem. – A jestem pewien, że Rachel jest jeszcze niewinna. – Podzielam twoje przekonanie – powiedział wuj. – Z tym że większość mężczyzn nie uznałaby tego za przeszkodę. – Dobrze wiesz, o co mi chodzi. – Ian zgromił go wzrokiem. – Chciałbym, żeby jej było przyjemnie. – I bardzo dobrze. Czy kobiety się na ciebie uskarżały? – Jesteś dzisiaj w złośliwym nastroju, drogi wuju – rzekł Ian chłodno. – Przecież wiesz, o co mi chodzi. – No tak, chcesz powiedzieć, że jeśli płacisz kobiecie, by się z tobą przespała, to raczej nie usłyszysz skarg na swoje umiejętności – powiedział Jamie, przyglądając mu się spod zmrużonych powiek. – Czy mówiłeś Rachel, że miałeś zwyczaj zadawać się z dziewkami? Ian poczuł, że krew szumi mu w uszach, i dłuższą chwilę oddychał w milczeniu, żeby się opanować. – Wyznałem jej wszystko – wycedził przez zęby. – I nie nazwałbym tego zwyczajem. Nie dodał, że „tak robią wszyscy mężczyźni”, wiedział bowiem doskonale, co wuj mu na to odpowie. Na szczęście Jamie przestał na chwilę żartować i poważnie namyślał się nad odpowiedzią. – Twoja indiańska żona – zaczął ostrożnie. – Czy ona… – Nie – odparł Ian. – Indianie traktują te sprawy nieco inaczej. Pamiętasz, jak udaliśmy się raz w gościnę do Śnieżnego Ptaka z plemienia Czerokezów i przysłał ci kilka dziewczyn, by ogrzały twoje łoże? – Ian nie potrafił ukryć triumfu, że udało mu się przyłapać wuja na zdradzie swych zasad. Jamie obrzucił go ciężkim spojrzeniem, na co Ian zachichotał z rozbawieniem. – Powiedz mi, chłopcze – odezwał się wuj po chwili – czy rozmawiałbyś o tym ze swoim tatą? – Boże, nie. – To wbija mnie w dumę – mruknął Jamie żartobliwie. – No bo wiesz… – Ian odpowiedział odruchowo, a teraz szukał usprawiedliwienia. – To nie jest tak, że nie mógłbym rozmawiać z nim o różnych sprawach… Ale gdyby mi coś poradził, to dotyczyłoby to jego i mamy, prawda? A ja nie mógłbym… Po prostu bym nie mógł, i tyle – jąkał. – Hmm…

Ian zmrużył oczy. – Nie zaczniesz mi teraz opowiadać, że mama… – A moja siostra, prawda? Nie, nie zamierzam ci zdradzać żadnych tajemnic. Rozumiem, o co ci idzie. Pomyślałem sobie tylko, że… – Ian spojrzał na niego znacząco. Mrok gęstniał, ale wciąż jeszcze widzieli swoje twarze. Jamie wzruszył ramionami. – Kiedy ożeniłem się z ciocią Claire, była wdową. – I co z tego? – Więc podczas nocy poślubnej to ja byłem prawiczkiem. Ian wzdrygnął się tak, że zaniepokojony Rollo podniósł łeb i łypnął na niego. Ian chrząknął. – Ach tak… – Ach tak – powtórzył kwaśno Jamie. – Zadbałem o to, by wuj Dougal i jego ludzie udzielili mi wcześniej szczegółowych wskazówek. Dougal MacKenzie zmarł, nim Ian się urodził, ale dużo o nim słyszał. Kąciki ust mu drgnęły. – Czy zechciałbyś się nimi podzielić? – Boże, nie. – Jamie wstał i otrzepał ubranie. – Wiesz oczywiście, że trzeba być delikatnym? – Tak, myślałem o tym – zapewnił Ian. – Czy coś jeszcze? – Najbardziej przydatnej rady udzieliła mi moja świeżo poślubiona żona – powiedział Jamie. – „Działaj powoli i rozważnie”. Nie sądzę, żebyś popełnił błąd, przestrzegając tej prostej zasady. – Poprawił kurtkę na ramionach. – Oidhche mhath, Ianie. Do zobaczenia pojutrze o brzasku, o ile nie uda nam się zobaczyć wcześniej. – Oidhche mhath, wuju Jamie. Gdy Jamie dotarł już do krańca polany, Ian zawołał go. Jamie obejrzał się przez ramię. – Co? – Czy była dla ciebie delikatna? – Boże, nie. – Jamie uśmiechnął się szeroko.

58. Sztuka zakładania obozów Kiedy William dotarł do obozu Clintona, słońce stało już nisko na niebie, a zanim oddał Gotha w ręce stajennych Sutherlanda, niemal zaszło za horyzont. Zeba nie było. Może jest gdzieś z Colensem. William przekazał meldunki kapitanowi von Munchausenowi, odwiedził kompanijnego ordynansa i odszukał namiot, który miał dzielić z dwoma młodymi oficerami 27. Pułku Piechoty. Randolph Merbling siedział przed namiotem, oddając się lekturze, a Thomasa Evansa nie było, podobnie jak Colensa Baragwanatha. Ani też Zebedee Jeffersa i bagażu Williama. Odetchnął ciężko, po czym otrząsnął się jak zmoczony pies. Stan wiecznego rozdrażnienia tak go już zmęczył, że łatwo opanował gniew. Wzruszył ramieniem, pożyczył od Merblinga ręcznik, obmył spoconą twarz i udał się na poszukiwanie posiłku. Postanowił solennie nie rozmyślać o niczym, dopóki się nie pożywi, co mu się w dużej mierze udało. Pieczone kurczę, chleb, ser i piwo wypełniły choć częściowo ziejącą w jego wnętrznościach pustkę. Lecz kiedy skończył kolację, z nagłym nieprzyjemnym szarpnięciem przypomniał sobie pewien obraz. Zarumieniona ładna twarz o nieufnych oczach barwy jasnego piwa, jakie właśnie popijał. Jane. Do wszystkich diabłów! Zajęty obowiązkami, zapomniał o dziewce i jej siostrze. Wszak polecił im czekać o zachodzie słońca pod namiotem szpitalnym… No nic, słońce jeszcze nie zaszło. Zebrał się do odejścia, po czym przystanął z wahaniem. Udał się najpierw do kucharza i na wszelki wypadek wziął od niego dwa bochenki chleba i gomółkę sera. Zakładanie obozów wojskowych było sztuką. Należało przecież zadbać o latryny, rozstawić kuchnię, zabezpieczyć zapasy prochu przed zamoknięciem… William odbył kiedyś krótki kurs w tej dziedzinie. Prawdopodobnie nigdy nie zostanie kwatermistrzem i nie będzie musiał zastosować tej wiedzy w praktyce, ale teraz dzięki niej łatwiej mu było zlokalizować obozowe obiekty. I tak na przykład wiedział, że namiot szpitalny powinien być naprzeciw kwatery dowództwa, blisko dostępu do wody, ale koniecznie na wzniesieniu, jeśli tylko była taka możliwość. William bez trudu odszukał obszerny zielony namiot. Mógłby to zrobić nawet z zamkniętymi oczami. Z dala można było wyczuć charakterystyczny słodkawy odór zaschniętej krwi, choroby i śmierci. Po bitwie był o wiele wyraźniejszy, ale nigdy nie znikał z powietrza za sprawą chorób i wypadków, które zawsze się przecież zdarzały. Wiszący nad obozem duszny upał jeszcze go zwielokrotniał. Wokół namiotu tłoczyli się mężczyźni i całkiem sporo niewiast. William omiótł je wzrokiem, ale nie znalazł wśród nich Jane. Poczuł rozczarowanie, spodziewał się bowiem ujrzeć ją tutaj i serce biło już szybszym rytmem. Dlaczegoż to? – ofuknął się w duchu. Obie z siostrą będą dla niego kłopotem. Zmęczyło je pewnie czekanie i… – Spóźniłeś się, mój panie – przemówił oskarżycielski głos, a William odwrócił się gwałtownie. Jane usiłowała mierzyć go karcącym wzrokiem, co z powodu jej niskiego wzrostu wcale nie było łatwe. William poczuł, że się błogo uśmiecha. – Powiedziałem, że o zachodzie słońca – odparł łagodnie i skinął głową w stronę, gdzie przez korony drzew wciąż jeszcze przeświecała pomarańczowa łuna – a ono jeszcze nie zaszło, czyż nie? – Na otwartej przestrzeni zajmuje to diabelnie dużo czasu – powiedziała z pasją. – W mieście trwa znacznie krócej. Zanim mógł skorygować jej błędne mniemanie, spojrzała na niego uważnie i wypaliła:

– Dlaczego nie nosisz naszyjnika, panie? – spytała, ujmując się pod boki. – Dołożyłam wielu starań, żeby go dla ciebie odzyskać! – Jestem niewymownie wdzięczny, ma’am – odparł, siląc się na powagę. – Obawiałem się wszakże, że jeśli raptem pokażę się w nim w obozie, wzbudzi to niezdrową ciekawość moich kolegów i zaczną się wypytywania, których obie z siostrą wolałybyście raczej uniknąć, prawda? Prychnęła z lekkim rozbawieniem. – Pomyślałeś o wszystkim. W przeciwieństwie do swoich służących! – Co masz na myśli? – Chodź ze mną. – Ujęła go pod ramię i nim zdążył zaprotestować, powiodła w kierunku lasu. Zaprowadziła go do kępy gęstych krzewów, gdzie z pustych parcianych worków i dwóch marszczonych halek zmajstrowała sobie kryjówkę. Gdy zachęcony przez nią William schylił się, ujrzał Fanny siedzącą obok służącego za posłanie worka wypchanego świeżą trawą, na którym z niepewnymi minami przysiedli Colenso i Zeb. Na widok Williama posunęli się uprzejmie. – Co tu robicie, u licha? – zagrzmiał kapitan. – I gdzie jest mój bagaż, Zeb? – Tam, sir – wyjąkał chłopak, pokazując kciukiem za siebie. – Nie mogłem znaleźć pańskiego namiotu, a nie chciałem zostawić bagaży bez opieki. – Mówiłem ci przecie… A ty, Baragwanath? Czy nadal jesteś chory? – William ukląkł i wsunął głowę do kryjówki. Colenso nie wyglądał dobrze, blady jak miska zsiadłego mleka i skulony, najpewniej z bólu. – To… nic takiego, sir… – wymamrotał, przełykając ślinę. – Musiałem… zjeść coś… popsutego. – Byłeś u lekarza? Colenso spuścił głowę i zgarbił ramiona. Zeb odsuwał się od niego powoli, najpewniej myśląc o ucieczce. William chwycił go mocno za ramię; chłopak pisnął, więc szybko go puścił. – Co się z tobą dzieje? Nie poszedłeś, żeby opatrzono ci rękę? – Obaj boją się lekarzy – powiedziała Jane ostrym tonem. – Czyżby? A kto im powiedział, że należy się bać? I jak to się stało, że znaleźli się pod twoją opieką, jeśli wolno spytać? Zacisnęła wargi, a jej wzrok mimo woli pomknął w głąb kryjówki. Fanny patrzyła na nich z niepokojem w świetlistych oczach. Spuściła głowę i obronnym gestem położyła dłoń na ramieniu Colensa. Jane westchnęła głęboko i ujęła Williama pod rękę. – Pójdź ze mną. Odprowadziła go na bok, gdzie mogli swobodnie porozmawiać. – Czekałyśmy na ciebie pod szpitalem, gdy nadeszli ci chłopcy. Jak się nazywa ten starszy? – Colenso Baragwanath. Pochodzi z Kornwalii – dodał na widok cienia uśmiechu, jaki przemknął po twarzy dziewczyny. – Aha… Mam nadzieję, że to nie jest zaraźliwe. Chłopak tak źle się czuł, że ledwo stał na nogach. Zwalił się obok nas na ziemię, wydając okropne jęki. Ten młodszy – tak, wiem, że ma na imię Zebedee, dziękuję za podpowiedź – prawie popłakał się z bezradności. Moja siostra jest bardzo wrażliwa, więc rzuciła im się na pomoc, ja zaś poszłam w jej ślady. – Jane wzruszyła ramionami. – Zaprowadziłyśmy Colensa w głąb lasu i w porę zdjęłyśmy mu spodnie, a po wszystkim napoiłyśmy go wodą. – Pokazała drewnianą manierkę, jaką miała u pasa. William był ciekaw, skąd ją wzięła. Dobrze pamiętał, że wczoraj jej nie miała. – Wielcem zobowiązany – rzekł ceremonialnie. – Nie pojmuję natomiast, czemu po wszystkim nie zaprowadziłyście chłopaka do lekarza.

Po raz pierwszy dziewczyna straciła opanowanie. Odwróciła twarz w bok, a ostatnie promienie słońca ozłociły czubek jej kształtnej głowy. Widok ten przywiódł Williamowi na pamięć ich pierwsze spotkanie, kiedy to czuł wstyd zmieszany z pożądaniem. Poczuł, że się rumieni. – Odpowiedz – zażądał ostrzej, niż zamierzał, a Jane spojrzała na niego zaskoczona. – Obok namiotu szpitalnego leżał ludzki palec – warknęła. – Siostra się przeraziła, a obaj chłopcy też. William potarł z namysłem garbek nosa. – Palec. – Pod Saratogą na własne oczy widział stosy amputowanych kończyn i poza krótką modlitwą dziękczynną, że żadna z nich nie należała do niego, nie poświęcił temu obrazowi ani jednej myśli. – A czyj? – Skąd mam niby wiedzieć? Byłam zbyt zajęta pilnowaniem, żeby twój ordynans nie narobił w gacie, więc nie zapytałam. – No tak, dziękuję. – Przeniósł wzrok na kryjówkę i ujrzał, że Fanny wyszła i z niepewną miną bokiem podsuwa się do siostry. Czyżby się o nią obawiała? Na wszelki wypadek posłał jej miły uśmiech. Nie przestała przyglądać mu się podejrzliwie. William zdjął worek z prowiantem z ramienia i podsunął go Jane. – Przyszło mi na myśl, że mogła was ominąć kolacja. Czy chłopcy – a przynajmniej Zeb – zdążyli się posilić? Jane skinęła głową i chwyciła worek tak skwapliwie, że William nie wątpił, iż obie z siostrą są bardzo głodne. – Powiedział, że zjadł ze stajennymi. – Dobrze więc, zaprowadzę go do szpitala, żeby lekarz opatrzył mu rękę, a przy okazji spróbuję zdobyć lekarstwo dla Colensa. Tymczasem wy obie zjecie posiłek. Kiedy wrócę, omówimy waszą sytuację. Przez cały czas towarzyszyła mu intensywna świadomość jej obecności, lecz po ostatnich słowach Jane przeszyła go spojrzeniem swych niezwykłych oczu – czy miały barwę jabłecznika, rozważał, czy może raczej sherry? – i w niewytłumaczalny sposób zmieniła pozycję, jakoś się przesunęła, bo nagle stała tak blisko, że mógłby jej dotknąć, i miał wrażenie, że czuje ciepło jej ciała. Ujęła jego dłoń i powoli pogłaskała opuszką kciuka jej wnętrze. Poczuł łaskotanie i drobne włoski zjeżyły mu się na ciele. – Nie wątpię, że uda się załatwić dla nas porządną kwaterę, mój panie. – To rzekłszy, pozwoliła mu odejść. William zaciągnął Zeba do namiotu szpitalnego i zatopiony w myślach obserwował, jak młody szkocki lekarz oczyszcza paskudną ranę. Arabella-Jane nie pachniała słodko i ciężko jak w burdelu, ale na Boga, wielce ponętnie i przyjemnie. – Powinno się zastosować przyżeganie, sir – odezwał się lekarz. – Wtedy rana przestanie ropieć. – Nie! – Zeb wyrwał się lekarzowi i skoczył do drzwi, po drodze roztrącając ludzi. Popchnięta silnie kobieta zwaliła się z piskiem na ziemię. Przebudzony z zamyślenia William instynktownie rzucił się za stajennym i chwycił go za kołnierz. – Chodźże, głuptasie – nakazał surowo, oddając Zeba w ręce doktora. – Nie będzie tak źle. Parę minut i po wszystkim. Zeb wydawał się nieprzekonany. William posadził go na krześle i podciągnął sobie prawy rękaw. – Spójrz – powiedział, pokazując podłużną, poszarpaną bliznę na przedramieniu. – Oto co się dzieje, kiedy utworzy się ropień.

Lekarz i Zeb spojrzeli z podziwem na bliznę. William wyjaśnił, że zraniła go drzazga z pnia, w który uderzył piorun. – Przez trzy dni pałętałem się w malignie po bagnach – ciągnął. – Natknęli się na mnie Indianie i zaprowadzili do lekarza. Omal nie umarłem, a lekarz… – przeszył Zeba groźnym spojrzeniem – upierał się, żeby uciąć mi rękę. Na szczęście ropień pękł i skończyło się na przyżeganiu rany. Nie wiem, czy będziesz miał aż tyle szczęścia… Zeb miał przerażoną minę, ale już nie protestował. William chwycił go mocno za ramiona, szepcząc słowa otuchy, podczas gdy żegadło się nagrzewało. Serce waliło mu jak obuch, jakby to jego czekało przyżeganie. Indianie… Zwłaszcza jeden. William był przekonany, że wyczerpał już pokłady gniewu, lecz oto jego płomień rozgorzał z nową siłą, jak polano szturchnięte pogrzebaczem. Pieprzony Ian Murray. Kurewski Szkot, a czasem Mohawk. Jego zatracony kuzynek, co tylko pogarszało sprawę. I była jeszcze Rachel… Murray zaprowadził go do doktora Huntera i Rachel. Wziął głęboki, urywany oddech, gdy przypomniał sobie jej znoszony szafirowy peniuar, wiszący na wieszaku w domu Huntera. Złapał go w ręce i ukrył rozgorączkowaną twarz w miękkim, przesyconym jej zapachem materiale, dysząc, jakby brakło mu tchu. To wtedy parszywy Murray poznał słodką Rachel. A teraz była zaręczona z tym… – Au! – Zeb szarpnął się, a William zdał sobie sprawę, że wpija palce w barki chłopaka zupełnie jak… Puścił go gwałtownie, przypomniawszy sobie żelazny uścisk Jamiego Frasera na własnym ramieniu i straszliwy ból, od którego ramię zdrętwiało mu aż po czubki palców. – Przepraszam – wyrzekł głosem drżącym z wysiłku, by ukryć narastającą furię. – Przepraszam, Zeb. – Lekarz trzymał już w ręku gorące żegadło. William przytrzymał chłopaka za ramię, delikatnie, acz stanowczo, jak kiedyś Rachel uczyniła to z nim. Nie mylił się, przyżeganie nie trwało długo. Lekarz przycisnął rozgrzany pręt do rany, powoli policzył do pięciu i odjął go. Zeb zesztywniał niczym kołek do namiotu i wciągnął haust powietrza, którym dałoby się obdzielić trzech ludzi, ale nie wydał dźwięku. – Gotowe – oznajmił lekarz, uśmiechając się do Zeba. – Posmaruję ranę oliwą z oliwek i zabandażuję. Sprawiłeś się dzielnie, chłopcze. Oczy Zeba zaszkliły się, ale nie wybuchnął płaczem. Pociągnął żałośnie nosem, otarł twarz wierzchem dłoni i podniósł wzrok na swego pana. – Dobrze poszło, Zeb – pochwalił go William, na co chłopak leciutko się uśmiechnął. Gdy wrócili do dziewczyn i Colensa, Williamowi udało się na powrót stłumić gniew. Czy już nigdy się go nie pozbędzie? Nie, dopóki nie postanowi, jak dalej żyć z pewnymi sprawami, odpowiedział sam sobie ponuro. Ponieważ na razie nie było to możliwe, zebrał w głowie wszystkie iskry złości w jedną gorejącą kulę i przeniósł ją w najdalszy zakamarek umysłu. – Niech Fanny się tym zajmie. On jej ufa – powiedziała Jane, podając siostrze fiolkę z lekarstwem. Dziewczyna natychmiast usiadła przy chorym i zaczęła go głaskać po głowie, mrucząc słowa pocieszenia. Colenso ze wszystkich sił udawał, że śpi. William skinął głową i odszedł na bok, pokazując Jane, że ma pójść za nim. Ku swemu zdumieniu stwierdził, że ma gotowy plan, choć wydawało mu się, że był zbyt zajęty, by się nad czymkolwiek zastanawiać. – Proponuję rzecz następującą – zaczął bez zbędnych wstępów. – Załatwię regularne racje żywnościowe dla ciebie i siostry. Będziecie podróżować z wojskiem pod moją ochroną. Kiedy dotrzemy do Nowego Jorku, dam wam pięć funtów i zaczniecie radzić sobie same. W zamian za to… Jane stłumiła uśmiech.

– W zamian za to – powtórzył z mocą – otoczycie opieką ordynansa i stajennego i dopilnujecie, żeby rychło wyzdrowieli. Ty będziesz też moją praczką. – Twoją praczką! – Dołek w policzku znikł, zastąpiony wyrazem ogromnego zdziwienia. – Właśnie, praczką – wycedził. Wiedział, jakiej propozycji Jane się spodziewała, i sam był zaskoczony, że jej nie złożył. Nie mógł, dręczony myślami o Rachel i Anne Endicott oraz palącym gniewem, podsycanym przekonaniem, że obecnie zasługuje jedynie na dziewkę. – Ale ja nie wiem, jak się pierze! – Co w tym trudnego? – spytał, siląc się na cierpliwość. – Masz prać moje ubrania. Nie krochmalić bielizny. To mniej więcej wszystko, co powinnaś wiedzieć na temat prania. – Ale… ale przecież… – Jane miała przerażoną minę. – Potrzebna jest balia! Szczypce albo łyżka do mieszania… Mydło! Nie mam mydła! – No tak. – O tym nie pomyślał. Pogrzebał w kieszeni, lecz była pusta, sprawdził w drugiej i znalazł gwineę, dwupensówkę i florena. Wręczył jej gwineę. – Masz, kup, czego ci trzeba. Z twarzą bez wyrazu wpatrywała się w złotą monetę. Otworzyła usta i zamknęła je bez słowa. – O co znowu chodzi? – spytał zniecierpliwiony. Nie odpowiedziała, lecz uczynił to za nią miękki głos. – Ni fi jak. William odwrócił się i ujrzał czerwoną jak burak Fanny, która zerkała na niego spod czepka. – Co powiedziałaś? Dziewczyna zacisnęła wargi i jeszcze mocniej się zaczerwieniła, mimo to powtórzyła z mocą. – Ni… fi… jak… Jane doskoczyła do siostry i objęła ją za ramiona, wpatrując się w Williama pałającym wzrokiem. – Fanny ma kłopoty z wymową – wyjaśniła wojowniczym tonem. – Dlatego boi się lekarzy. Myśli, że jak się o tym dowiedzą, to obetną jej język. – Rozumiem… – bąknął William. – Co ona do mnie powiedziała? „Nie wie jak”? Czy chodziło o ciebie? Wytłumacz mi, proszę, czego nie wiesz. – Pinionze – wyszeptała Fanny, wbijając wzrok w ziemię. – Pinion… pieniądze? – William gapił się na Jane. – Nie wiesz, jak się obchodzić z… – Bo nigdy nie miałam pieniędzy! – przerwała ze złością i cisnęła mu monetę pod nogi. – Znam nazwy monet, ale nie wiem, co można za nie kupić, poza… poza… tym, co można kupić w burdelu! Moja cipka jest warta sześć szylingów, wiesz? Gęba trzy, a tyłek funta. Lecz gdyby ktoś dał te trzy szylingi mnie, to nie wiedziałabym, czy dostanę za nie bochenek chleba, czy może konia! Nigdy niczego nie kupowałam! – Jak to… Ty… – William był tak wzburzony, że mógł tylko nieskładnie bełkotać. – Masz przecież swoje stawki. Sama mówiłaś… – Jestem dziewką od dziesiątego roku życia! – Zacisnęła drobne dłonie w pięści. – Nigdy nie widziałam moich zarobków na oczy! Pani Abbott kupowała za nie – tak przynajmniej twierdziła – żywność i ubrania dla nas. Nigdy nie miałam dla siebie złamanego pensa, nie kupowałam niczego. A ty nagle wręczasz mi… to? – Nastąpiła na gwineę i wbiła ją obcasem w ziemię. – I każesz kupić balię?! Gdzie? Jak? Od kogo?! Głos jej zadrżał, a rumieniec jeszcze się pogłębił. Ziała gniewem, a zarazem była bliska łez. William zapragnął wziąć ją w ramiona i ukoić, lecz obawiał się, że może stracić palec.

– Ile lat ma Fanny? – zapytał wobec tego. Jane poderwała spłonioną twarz. – Fanny? – wyjąkała. – Je-de-nacie – odpowiedziała dziewczynka. – Pan jej da ssokoj! Odwrócił głowę i zobaczył, że Fanny stoi w groźnej pozie z kijem w ręku, i byłby się roześmiał, gdyby nie jej poważna, zbolała mina. Cofnął się, a obie dziewczyny natychmiast przylgnęły do siebie jak żelazo i magnes, mierząc go nieufnymi oczami. – Ile jest warte jej dziewictwo? – zapytał bez ogródek. – Dziesięć funtów – odrzekła Fanny odruchowo, na co Jane krzyknęła: – Ona nie jest na sprzedaż! Ani dla ciebie, ani dla innego łajdaka! – Mocniej przytuliła siostrę, spoglądając wyzywająco na Williama. – Ależ ja jej nie chcę – rzucił przez zęby. – Nie zadaję się z dziećmi, na miłość boską! Spojrzenie Jane nie złagodniało i nie przestała tulić Fanny. – Więc po co pytasz? – Chcę sprawdzić słuszność moich domysłów, dlaczego uciekłyście z miasta. – A co podejrzewasz? – prychnęła Jane. – Przypuszczam, że uciekłyście, bo twoja siostra osiągnęła wiek, w którym… – Uniósł pytająco brew… Jane niechętnie przytaknęła. – Kapitan Harkness? – zaryzykował pytanie. Strzelił, ale celnie, jak się po chwili okazało. Harkness doznał zawodu, a nie mogąc się zemścić na Williamie, szukał rewanżu na niewinnej ofierze. Ostatnie promienie słońca skąpały okolicę w złotawym i lawendowym blasku, mimo to William bez trudu dostrzegł bladość Jane. Ogarnięty gniewem, zacisnął bezradnie zęby. Jeśli kiedyś dopadnie łajdaka… Postanowił od jutra wznowić poszukiwania. Harkness może przebywać w Filadelfii, ale nie jest to wcale pewne. William z radością powitał cel dla swojego gniewu. – Dobrze zatem – powiedział, siląc się na spokój. Schylił się i podniósł z ziemi gwineę, myśląc przy tym, że był głupcem, iż ofiarował ją Jane. Osoby takie jak ona czy Colenso nie miewają takich sum pieniędzy. Zostaliby oskarżeni o kradzież i pozbawieni złota przez pierwszą osobę, która by je u nich ujrzała. – Doglądaj moich chłopaków, dobrze? – zwrócił się do Jane. – I trzymajcie się z dala od żołnierzy, póki nie przyniosę wam skromniejszych ubrań. W takich strojach zostaniecie uznane za dziewki, a żołnierze nie słuchają odmowy. – Jestem dziewką – oznajmiła Jane ostrym tonem. – Nie – odparł, z trudem rozpoznając swój głos. – To nieprawda. Podróżujesz pod moją opieką. Nie jestem stręczycielem, zatem ty nie możesz być dziewką. Przynajmniej dopóki nie znajdziesz się w Nowym Jorku.

59. Odkrycie w szeregach Oddział milicji z Pensylwanii pod dowództwem kapitana wielebnego Pelega Woodswortha wmaszerował do obozu w zwartym szyku, przedtem zatrzymał się bowiem w lesie, by ludzie mogli doprowadzić swój wygląd do jakiego takiego porządku i oczyścić broń. Lord John wiedział, że nikt tego nie zauważy, pochwalał jednak te przygotowania ze względu na dyscyplinę wojskową, co skrupulatnie wyjaśnił Germainowi. – Niechlujne wojsko kiepsko walczy – powiedział, omiatając krytycznym spojrzeniem podarty rękaw swojego brudnego czarnego łacha. – Ponadto żołnierze muszą wykonywać rozkazy, nie wnikając, czyje i dlaczego. – Mama tak zawsze mówi – przyświadczył Germain. – Nieważne, czy rozumiesz rozkaz, czy nie, masz go wykonać, bo inaczej… – Zawiesił głos.

– Twoja mama byłaby świetnym sierżantem – zapewnił go Grey. Parę razy spotkał Marsali Fraser w drukarni. – Doskonale pojmuje istotę rozkazu. A skoro już mowa o „bo inaczej”, to czego się spodziewasz po powrocie do domu? Jasne było, że Germain niewiele się nad tym zastanawiał. – Prawdopodobnie będzie to zależało od tego, kiedy wrócę – odparł po chwili i wzruszył ramionami. – Gdybym wrócił już jutro, wytargałaby mnie za uszy i zlała po tyłku. Ale jak nie będzie mnie co najmniej tydzień, to ucieszy się, że nie zginąłem. – Ach tak… Czy słyszałeś kiedy opowieść o synu marnotrawnym? – Nie, milor… Bert. – Germain zakasłał. – Jak to idzie? – Pewnego razu… – zaczął Grey i raptem wrósł w ziemię, czując się, jakby dostał obuchem w łeb. Ktoś popchnął go z tyłu, ktoś go szarpnął, kilku towarzyszy drogi go ominęło. Germain powiódł wzrokiem za jego spojrzeniem. – To ten człowiek, który udaje Francuza. Ojciec za nim nie przepada. Grey wpatrywał się w mężczyznę w modnym jedwabnym surducie w niebieskie i szare paski, który przyglądał się jemu – z otwartymi ustami, niebaczny zdziwienia otaczającej go grupki oficerów Armii Kontynentalnej. – Znam wielu Francuzów – bąknął Grey, odzyskując rezon. – Ale masz rację, on nie jest Francuzem. – Odwrócił się plecami do mężczyzny i chwycił chłopca za ramię. W głowie mu huczało. – Gdzieś tu musi być twój dziadek – powiedział, siląc się na spokój. – Widzisz tamten budynek z chorągwią? – Był doskonale widoczny z oddali. – Udaj się tam. To będzie kwatera główna dowodzenia. Powiedz oficerowi, kogo szukasz, a on pomoże ci go odnaleźć. – To nie będzie potrzebne – zapewnił go Germain. – Grand-père tam będzie. – Gdzie? – Z generałem Waszyngtonem – odparł Germain z takim spokojem, jakby uważał, że ma do czynienia z półgłówkiem. – On także jest generałem, czy pan tego nie wiedział? – Zanim Grey zdążył odpowiedzieć, chłopak pognał we wskazanym kierunku. Grey zaryzykował spojrzenie przez ramię, ale Perseverance Wainwright już zniknął razem z grupką oficerów. Zaklął szpetnie w duchu, obrzucając wyszukanymi wyzwiskami zarówno Jamiego Frasera, jak i Percy’ego Wainwrighta. Co, do jasnej cholery, oni obaj tutaj robią? Palce go zaświerzbiały i najchętniej udusiłby kogoś, lecz zwalczył ten jałowy impuls, skupiając się na szukaniu wyjścia ze skomplikowanej sytuacji. Ruszył szparko, niedokładnie wiedząc, dokąd zmierza. Percy go widział, to pewne. Jamie jeszcze nie, ale to się w każdej chwili może zmienić. Jamie generałem? – rozmyślał. Nie czas się jednak tym przejmować. Co robić, co teraz robić? Nie widział Percy’ego – ekskochanka, eksbrata, francuskiego szpiega i, ogólnie rzecz biorąc, drania – od ostatniej rozmowy w Filadelfii kilka miesięcy temu. Kiedy Percy na nowo pojawił się w życiu Greya, podjął ostatnią próbę uwiedzenia go, raczej politycznie aniżeli fizycznie, chociaż Grey podejrzewał, że nie cofnąłby się przed fizycznością… Była to oferta dla rządu brytyjskiego, by zwrócił Francji cenne Terytorium Północno-Zachodnie, a Percy dołoży starań, by rząd francuski nie wszedł w porozumienie z amerykańskimi koloniami. Grey jak najdyskretniej przekazał tę ofertę, po czym wyrzucił ją z pamięci, a wraz z nią Percy’ego. Nie miał pojęcia, czy premier podjął w tej sprawie jakiekolwiek działania. A teraz już na to za późno, pomyślał z goryczą. W kwietniu Francja podpisała układ ze zbuntowanymi koloniami. Pozostawało tylko czekać, czy jej postanowienia przełożą się na konkretną pomoc. Na Francuzach nie można przecież polegać. I co teraz? – zapytywał się w duchu. Instynkt samozachowawczy podpowiadał mu, że

powinien ukryć się na terenie obozu i możliwie najszybciej zniknąć. Germain nie zdradzi Jamiemu jego obecności; co do tego dawno się umówili. Powstrzymywały go dwa względy: po pierwsze, nie wiedział jeszcze, gdzie i jak daleko stąd znajduje się armia brytyjska. A po drugie… ciekawość co do Percy’ego, którą zresztą sam uważał za niebezpieczną brawurę. Posuwał się naprzód, gdyby bowiem stanął, zostałby niechybnie stratowany. Zorientował się, że kroczy obok wielebnego Woodswortha. Oblicze duchownego skrzyło się od radosnego podniecenia, jakże odmiennego od zwykłej powściągliwości. Grey uśmiechnął się mimo woli. – Dobry Bóg doprowadził nas aż tutaj, miły Bercie – odezwał się wielebny, patrząc na niego oczyma błyszczącymi radością. – I wiem, że wynagrodzi nasz trud zwycięstwem! – Hm. – Grey poszukiwał zręcznej odpowiedzi, nie mogąc się niestety zgodzić z tym zdaniem. – Nie znamy zamiarów Najwyższego, ale ufam, że obdarzy nas swoją łaską. – Pięknie powiedziane, Bercie, pięknie powiedziane. – Woodsworth energicznie poklepał go po plecach.

60. Kwakrzy i kwatermistrzowie Jamie odnalazł Nathanaela Greene’a w namiocie. Siedział przy stole, na którym stały jeszcze resztki śniadania, i czytał jakiś list. Na widok Jamiego odłożył list i wstał. – Proszę wejść, łaskawy panie! Czy spożył pan już poranny posiłek? Zostało mi jajko na twardo, które się zmarnuje. – Uśmiechnął się, ale tylko przelotnie; zmarszczone czoło świadczyło o jakichś związanych z listem kłopotach. Jamie zerknął kątem oka. Sądząc po kleksach i wystrzępionym na brzegach papierze, list nie był służbowy, lecz raczej prywatny. – Już jadłem, dziękuję panu – odparł z lekkim ukłonem skierowanym w stronę wzgardzonego jajka w drewnianym, malowanym w kwiatki kieliszku. – Chciałem tylko spytać, czy będę mógł panu towarzyszyć, kiedy uda się pan na obchód terenu. – Oczywiście! – Greene wydawał się zaskoczony, ale przyjemnie. – Z chęcią skorzystam z pańskiego doświadczenia, generale. – Możemy podzielić się wiedzą – zaproponował Jamie. – Ja także chętnie skorzystam z pańskiej rady, sir. Greene zastygł w pół kroku. – W jakiej materii? – Idzie o małżeństwo. Na twarzy Greene’a odmalowało się zdumienie i uprzejma próba jego stłumienia. Mimo woli zerknął na leżący na stole list i narzucił kurtkę na ramiona. – Mnie także przydałaby się światła rada w tej kwestii, generale Fraser – wyrzekł z cierpkim uśmiechem. – Chodźmy zatem. Wyruszyli na północny zachód, utrzymując kierunek dzięki kompasowi Greene’a. Jamie pożałował, że nie ma już pozłacanego astrolabu, który William na życzenie Johna przysłał z Londynu. Instrument ów przepadł w pożarze wielkiego domu, aczkolwiek przykre uczucie, jakie go w tej chwili nawiedziło, tyczyło raczej Johna Greya niż ognia i jego skutków. Z początku rozmowa obracała się wokół najpilniejszej kwestii: rozlokowania składów zapasów, sprzętu i amunicji wzdłuż prawdopodobnego kierunku marszu i ewentualnego odwrotu, choć nikt nie dopuszczał do siebie takiej możliwości. Nie było raczej wątpliwości co do tego, dokąd zmierza armia brytyjska. Tak liczne wojsko, wozy bagażowe i mrowie markietanów musiało się trzymać kilku głównych traktów. – No tak, to się nada. – Jamie zgodził się z sugestią Greene’a, by wykorzystać opuszczone zabudowania farmy. – Jak pan sądzi, czy studnia jest czynna?

– Jestem skłonny od razu to sprawdzić – powiedział Greene, kierując konia ku farmie. – Już o tej porze panuje piekielny żar. W południe słońce spali nas na popiół. Istotnie było gorąco, do tego stopnia, że przewiesiwszy kurtki przez łęki, jechali w samych koszulach. Jamie czuł, jak wilgotne płótno lepi mu się do grzbietu, twarz miał zroszoną potem. Na szczęście studnia nie była zasypana, lustro wody lśniło w blasku słońca, a wrzucony kamień wpadł w czeluście z przyjemnym pluskiem. – Wyznam, że dziwi mnie niepomiernie pańska prośba o małżeńskie porady, generale – powiedział Greene, kiedy już napił się do woli i oblał wiadrem cudownie chłodnej wody. Otrząsnął się jak pies i podał wiadro Jamiemu, który skinął głową w podzięce. – Rzekłbym, że pański związek to wzór harmonii. – To prawda, ale nie o własne małżeństwo się martwię – odparł Jamie, sapiąc przy wyciąganiu wiadra ze studni. Żuraw przegnił i leżał w kawałkach obok cembrowiny, trzeba więc było przywiązać linę, którą Jamie przezornie przytroczył do siodła. – Czy zna pan młodego zwiadowcę nazwiskiem Ian Murray? To mój siostrzeniec. – Murray. Murray… – powtórzył Greene w zamyśleniu, po czym sobie przypomniał. – A, ten! Już wiem. Powiada pan, że to siostrzeniec? Myślałem, że to Indianin. To kosztowało mnie gwineę. Żona nie będzie zadowolona. Choć w tej chwili mało co ją uszczęśliwia – dodał z westchnieniem. Zatem list istotnie tyczył spraw osobistych. – Mógłbym go przekonać, żeby ją panu zwrócił – odparł Jamie, tłumiąc uśmiech – gdyby udzielił mu pan pomocy w zawarciu związku. Podniósł wiadro i z ulgą wylał je sobie na głowę. Wciągnął głęboki haust powietrza i otrząsnął się podobnie jak Greene. – Siostrzeniec zamierza ożenić się z kwakierką – ciągnął Jamie, otwierając oczy. – Domyśliłem się, że i pan jest kwakrem, po tym jak usłyszałem pana rozmowę z panią Hardman. Pomyślałem sobie, że mógłby mi pan wyjaśnić, co jest wymagane do zawarcia takiego małżeństwa. Greene był zaskoczony informacją, że Ian jest siostrzeńcem Jamiego, a te wiadomości odjęły mu mowę. Stał, poruszając bezgłośnie wargami, jakby szukał odpowiedniego słowa. Po długiej chwili je znalazł. – Cóż… – wydusił i urwał, namyślając się nad czymś. Jamie czekał cierpliwie, choć zastanawiał się, czemu Green potrzebuje aż tak długiego namysłu. Czyżby kwakrzy kultywowali jeszcze dziwniejsze obyczaje, niż mu się zdawało? – Cóż – powtórzył Green i wypuścił ze świstem powietrze, prostując ramiona. – Musi pan wiedzieć, generale, że nie uważam się już za Przyjaciela, choć istotnie wychowałem się w tej sekcie. – Omiótł Jamiego ostrym spojrzeniem. – Dodam też, że przyczyną mojego odejścia była niezgoda na ich ciasne, zabobonne myślenie. Jeśli pański siostrzeniec zamierza zostać kwakrem, to zalecałbym jak najszybciej odwieść go od tego nieszczęsnego zamiaru. – Hm… Na tym, zdaje się, polega część trudności – odparł Jamie. – Ian nie chce być kwakrem, ja zaś sądzę, że to mądra decyzja; chłopak się do tego nie nadaje. Greene nieco się uspokoił i posłał mu cierpki uśmiech. – Miło mi to słyszeć. Nie przeszkadza mu jednak, że żona pozostałaby kwakierką? – Ian ma tyle rozumu, by jej od tego nie odwodzić. – No to chyba sprawa załatwiona – roześmiał się Greene. – Nie mam wątpliwości, że będzie on dla niej dobrym mężem. O ile się orientuję, problemem pozostaje kwestia zawarcia małżeństwa. – No tak… – Greene powiódł wzrokiem dokoła i otarł spoconą twarz czystą chustką. – To może być rzeczywiście duży problem, jeśli młoda kobieta… Niech mi pan pozwoli chwilę

pomyśleć. Co do naszych obowiązków natomiast – studnia jest czynna, ale farma to niedobre miejsce na skład prochu, bo dach jest prawie całkiem zarwany, a jak mi powiedziano, na tych terenach dość często zdarzają się gwałtowne burze. – Przypuszczam, że z tyłu jest ziemianka – podsunął Jamie. I była. Drzwi znikły, a z porzuconego worka ziemniaków wyrósł splątany gąszcz bladych pnączy, ciągnących rozpaczliwie do światła. – Nada się – oświadczył Greene i zanotował coś w kajeciku, który zawsze nosił ze sobą. – Jedźmy dalej. Napoili konie, oblali się jeszcze raz wodą i odjechali, delikatnie parując. Greene nie był szczególnie rozmowny, więc przez parę mil milczeli, po czym przemówił, widocznie doszedłszy w swoich rozmyślaniach do jakiejś konkluzji. – Najistotniejszą sprawą, o jakiej należy pamiętać, jest to – rzekł bez zbędnych wstępów – że kwakrzy przywiązują wielką wagę do własnego towarzystwa i opinii, co czasem prowadzi do odrzucenia świata poza zgromadzeniami. – Przeniósł wzrok na Jamiego. – Czy zgromadzenie młodej kwakierki poznało pańskiego siostrzeńca? – Hmm, z tego, co mówił jej brat, wynika, że oboje oni zostali usunięci ze zgromadzenia w małym miasteczku w Wirginii po tym, jak ów brat postanowił zostać lekarzem w Armii Kontynentalnej. Albo tylko jego usunęli, a ona opuściła zgromadzenie wraz z nim, nie wiem, czy to ma jakieś znaczenie. – Rozumiem. – Green wachlował się dla ochłody mokrymi połami koszuli, lecz niewiele mu to dawało. Duszny upał przytłaczał okolicę niczym wełniany pled. – „Walczący kwakier”, tak to się chyba nazywa. – Nie, on nie chce brać broni do ręki – zapewnił Jamie – lecz jak rozumiem, wystarczył sam kontakt z armią, by go wykluczyli. Denzell Hunter, doktor Hunter, również jest zaręczony i pragnie wziąć ślub. Jego ścieżka może być nieco łatwiejsza, ponieważ narzeczona doktora chętnie przyjęła wiarę kwakrów. – Czy narzeczona przynależy do jakiegoś zgromadzenia? – spytał Green. – Nie, mam wrażenie, że odbyło się to prywatnie… to znaczy konwersja. Powiedziano mi, że kwakrzy nie uznają kapłanów ani obrzędów…? – Pytanie zawisło w powietrzu. Greene ponownie odkaszlnął. – Zgadza się. Trzeba jednak pamiętać, że w ich życiu nie ma właściwie prywatności, zwłaszcza w kwestiach duchowych. Mój ojciec sprzeciwiał się czytaniu jako praktyce oddzielającej człowieka od Boga, a kiedy jako młodzieniec nie tylko chętnie oddawałem się lekturze, lecz i zacząłem zbierać książki o interesującej mnie tematyce strategii wojskowej, zostałem wezwany przed oblicze specjalnej komisji i poddany śledztwu… Dość powiedzieć, że nie jestem już członkiem tej sekty. Wypuścił ze świstem powietrze i przez chwilę jechał w milczeniu, zapatrzony w dal, choć Jamie widział, że nie omieszkał notować w pamięci elementów krajobrazu, skupiony na swoim zadaniu. Jamie spostrzegł, że powietrze dziwnie wibruje, i był ciekaw, czy Greene również to zauważył. Był to nie tyle hałas, ile dobrze mu znane zakłócenie ciszy, wywołane przemieszczaniem się wielkich mas ludzi i zwierząt, zbyt odległych, by dojrzeć wzbijany kurz, lecz niewątpliwie tam byli. Znaleźli armię brytyjską. Zwolnił nieco, rozglądając się uważnie i szukając wzrokiem zwiadowców. Brytyjczycy musieli się już zorientować, że są ścigani. Greene widocznie miał słabszy słuch, a może zbytnio skupił się na obserwacji terenu, bo spojrzał na Jamiego ze zdziwieniem, choć odruchowo zwolnił. Jamie podniesioną prawicą nakazał mu milczenie i podniósł brodę; drogą zbliżał się do nich jakiś jeździec. Słychać było

wyraźnie tętent kopyt, a wierzchowiec Jamiego ciekawie podniósł łeb, węsząc i rozdymając chrapy. Obaj byli uzbrojeni; Greene położył dłoń na przytroczonym do siodła muszkiecie. Jamie sprawdził, czy oba pistolety są naładowane. Czułby się dziwnie, mierząc z długiej broni z grzbietu konia. Jeździec zbliżał się wolno. Jamie zdjął ręce z pistoletów i skinął głową Greene’owi. Ściągnęli wodze i czekali, aż nieznajomy się ukaże. – Ian! – Wuj Jamie! – Na twarzy młodzieńca odmalowała się wyraźna ulga. Miał na sobie strój Indianina – skórzane spodnie i perkalową koszulę oraz pióra we włosach. Na siodle przed sobą wiózł szare kudłate truchło, z którego krew ściekała obficie na końską nogę. Bestia nie była jednak martwa; Rollo drgnął i uniósł łeb, łypiąc żółtawymi ślepiami, lecz rozpoznawszy zapach Jamiego, szczeknął krótko i wywalił ozór, dysząc ciężko. – Co się stało? – spytał Jamie, podjeżdżając bliżej. – Głuptas wpadł w pułapkę – odrzekł Ian, patrząc na Rolla z czułością i delikatnie mierzwiąc jego kudłaty kark. – Gdyby nie biegł przede mną, ja znalazłbym się w tym dole. – Czy ciężko się poranił? – spytał Jamie. Miał nadzieję, że nie, gdyż Rollo wlepił w Greene’a swoje słynne badawcze spojrzenie, które zazwyczaj kazało się ludziom cofnąć kilka kroków. Ian potrząsnął głową i znów pogłaskał psa. – Nie, ale rozerwał sobie skórę na łapie i kuleje. Szukałem bezpiecznego miejsca, gdzie mógłbym go zostawić, bo muszę dostarczyć meldunek do kapitana Mercera. Skoro już tu jesteś, wuju… O, dzień dobry, panie generale – przywitał się z Greene’em, którego koń cofnął się nerwowo pod psim spojrzeniem i wykazywał chęć ominięcia go jak najszerszym łukiem. Ian zasalutował i zwrócił się do Jamiego: – Skoro już tu jesteś, wuju, to czy mógłbyś odwieźć Rolla do obozu, żeby ciocia Claire zajęła się jego łapą? – Dobrze – zgodził się Jamie z rezygnacją i zeskoczył na ziemię, szukając po kieszeniach chustki do nosa. – Najpierw jednak obwiążę mu łapę. Nie chcę, żeby krew poplamiła mi spodnie. Greene chrząknął znacząco. – Wspomniał pan o meldunku, panie… Murray? – spytał Greene, zerkając z ukosa na Jamiego, który skinął głową. – Czy zechciałby pan mi go przedstawić? – Tak, sir – odrzekł Ian. – Armia podzieliła się obecnie na trzy części, między nimi przemieszcza się długi sznur podwód. O ile wiem – rozmawiałem z jeszcze jednym zwiadowcą, który dotarł do czoła kolumny – zmierzają do miejscowości zwanej Freehold. Teren trudny, pofałdowany jak zużyta serwetka, poprzecinany jarami i strumieniami, choć podobno znajduje się tam też spora równina, na której można by stoczyć bitwę, gdyby udało się ich tam zwabić lub zepchnąć. Greene zadał kilka dociekliwych pytań, na część ich Ian udzielił odpowiedzi, podczas gdy Jamie zajmował się opatrywaniem psiej łapy. Rana była wprawdzie spora, ale niezbyt głęboka; miał nadzieję, że zaostrzony pal nie był nasączony trucizną. Indianie czynili tak czasem, by uniemożliwić rannemu wilkowi albo łani wydostanie się z pułapki. Rumaka Jamiego nie ucieszyła perspektywa niesienia na grzbiecie psiska, lecz Jamie zdołał go jakoś przekonać. Łypiąc nerwowo okiem, cierpliwie zniósł załadunek. – Fuirich, a choin – powiedział Ian, nachylając się i drapiąc Rolla za uszami. – Niedługo wrócę. Taing, wuju! – Skinąwszy głową Greene’owi, ubódł konia ostrogami i szybko odjechał. – Dobry Boże – szepnął Greene, gdy poczuł odór zwierzaka.

– Moja żona twierdzi, że po pewnym czasie można się przyzwyczaić do każdego rodzaju smrodu. Przypuszczam, że wie, co mówi. – Jak to, czy jest kucharką? – Nie, nie, lekarką. Miała do czynienia z gangreną, gnijącymi wnętrznościami i tak dalej. Greene zamrugał nerwowo. – Ach tak… Ma pan bardzo ciekawą rodzinę, panie Fraser. – Odprowadził wzrokiem błyskawicznie oddalającego się Iana. – Kto wie, może myli się pan co do tego, że on nigdy nie zostanie kwakrem. Jak widać, nie kłania się tytułowi.

61. Kleista substancja Jamie wrócił z wypadu z generałem Greene’em mokry, spocony, z ubraniem w nieładzie, ale dziwnie zadowolony, mimo że przywiózł ze sobą rannego, zakrwawionego Rolla. Pies na szczęście trzymał się dzielnie. – Nic mu nie będzie – orzekłam, drapiąc go za uszami. Rana mocno krwawiła, ale nie była głęboka. – Chyba nie będę jej szyła. – Nie mam ci tego za złe, Angliszko – odparł Jamie, spoglądając na Rolla, który cierpliwie zniósł czyszczenie, smarowanie balsamem i bandażowanie rany, lecz wyraźnie nie zamierzał pozwolić na dalsze poczynania. – Gdzie są czyste pończochy? – W kufrze, tam gdzie bielizna – odpowiedziałam cierpliwie. – Znajdujesz je tam co rano. Pamiętasz, prawda? – Owszem – przyznał. – Po prostu lubię, jak się mną opiekujesz. – Rozumiem – powiedziałam, podając mu czystą parę pończoch. – Czy chcesz, żebym ci je włożyła? – Nie, poradzę sobie. Ale czy mogłabyś mi przynieść koszulę? – Tak, Jamie – odrzekłam, wyjmując ją z kufra i strzepując. – Jak ci się rozmawiało z generałem Greene’em? – Dobrze. Zapytałem go o małżeństwa kwakrów. – Jamie naciągnął jedyną czystą koszulę przez głowę. – Problem polega na tym, że Denzell i Rachel nie należą do konkretnego zgromadzenia. Rzecz nie w tym, że nie mogą się pobrać, tylko ceremonia powinna się odbyć przy udziale całego zgromadzenia. Z młodą parą spotyka się specjalna komisja, która udziela im wskazówek i upewnia się, że do siebie pasują. Strzepnął rękawy koszuli i posłał mi krzywy uśmiech. – Słysząc to, zastanawiałem się, co taka komisja powiedziałaby o nas, kiedyśmy się pobierali. – Jak uważasz, czy uznaliby, że pasujemy do siebie? – spytałam rozbawiona. – I co by nam doradzili? – Gdyby zobaczyli, jak na ciebie patrzę, kiedy tego nie widzisz, Angliszko, to raczej nie mieliby wątpliwości. – Cmoknął mnie w policzek i rozejrzał się za szczotką do włosów. – Czy zechciałabyś mnie uczesać? Nie mogę w tym stanie dokonać przeglądu oddziałów. – Oczywiście. Kiedy i gdzie masz to zrobić? – spytałam. Kazałam mu usiąść na stołku i zabrałam się do rozczesywania wilgotnych strąków. – Czyżbyś się czołgał w leśnej gęstwinie? We włosach masz pełno zeschłych liści i gałązek. O! I jeszcze coś. – Ostrożnie wyjęłam ze splotów zieloną gąsienicę i pokazałam Jamiemu. – Thalla le Dia – powiedział do niej. Idź z Bogiem. Położył ją na grzbiecie dłoni i wyniósł na trawę przed namiotem. – Muszę dokonać przeglądu dwóch kompanii, które dołączyły do nas dziś rano; ludzie posilili się już i odpoczęli – powiedział, gdy usiadł z powrotem. –

Chciałem cię prosić, żebyś poszła tam ze mną, Angliszko. Sprawdzisz, czy wszyscy są zdolni do walki, może któryś potrzebuje pomocy medycznej. – Dobrze, kiedy? – Za godzinę na placu apelowym. – Jamie zebrał porządnie rozczesane włosy i zaplótł w zgrabny warkocz. – Znakomicie. Jak się prezentuję? Wstał i strzepnął z ramion okruchy liści. Czubkiem głowy dotykał płótna namiotu, promieniał słońcem, energią i tłumioną radością, że wkrótce przystąpi do akcji. – Jak cholerny Mars, bóg wojny – odparłam kpiąco, podając mu kurtkę od munduru. – Postaraj się nie przerazić swoich ludzi. Kąciki ust Jamiego drgnęły, ale przemówił z powagą, patrząc mi prosto w oczy. – Ależ ja chcę, żeby się mnie bali, Angliszko. To jedyny sposób, żeby wyciągnąć ich z tego żywych. Mając przed sobą godzinę, wzięłam podręczną torbę lekarską i udałam się pod rozłożyste drzewo, gdzie zbierali się chorzy spośród markietanów. Lekarze wojskowi zajmowali się nimi tak samo jak żołnierzami, ale dziś z pewnością zbraknie im na to czasu. Jak zwykle miałam do czynienia z różnymi drobnymi schorzeniami i skaleczeniami: ktoś głęboko wbił sobie drzazgę (doszło do infekcji, musiałam więc zaaplikować maść wysuszającą, wyjąć drzazgę, zdezynfekować i zabandażować rankę), ktoś inny zwichnął sobie palec u nogi (okazało się, że kopnął w zabawie kolegę), jeszcze ktoś skaleczył wargę (jeden szew i posmarowanie gencjaną). Poza tym zraniona noga (brak uwagi przy rąbaniu drewna – dwadzieścia osiem szwów i bandaże), zapalenie ucha u dziecka (okłady z cebuli i napar z kory wierzbowej), ból brzucha (napar z mięty i zakaz jedzenia jajek niewiadomego pochodzenia; dzieciak znalazł je w ptasim gnieździe). Najpierw zajęłam się opatrywaniem ran i skaleczeń, a potem podawaniem lekarstw. Rzuciwszy okiem na słońce, zaprowadziłam chorych do namiotu, by dać im paczuszki z miętą, korą wierzbową i liśćmi konopi. Klapa była otwarta, a przecież byłam pewna, że ją zamknęłam. Wsunęłam głowę do mrocznego wnętrza i zamarłam. Miałam przed sobą wysoką postać, zajętą przetrząsaniem moich medykamentów. – Co się tu, u licha, dzieje?! – krzyknęłam ostro, a nieznajomy wzdrygnął się gwałtownie. Wzrok przyzwyczaił się już do półmroku i zobaczyłam, że złodziej – o ile nim był – to oficer Armii Kontynentalnej w randze kapitana. – Proszę mi wybaczyć, madam – powiedział, kłaniając się. – Dowiedziałem się, że są tu zapasy lekarstw. Wobec… – Owszem, ale należą do mnie. – Nadal mówiłam ostrym tonem, więc postanowiłam go nieco złagodzić. – Czego panu potrzeba? Mogłabym ewentualnie… – Do pani? – Przyjrzał się mojemu kuferkowi, bardzo porządnemu, profesjonalnemu przedmiotowi, a potem mnie i uniósł brwi. – A na cóż to pani? Miałam na końcu języka wiele kąśliwych odpowiedzi, ale zdecydowałam się na neutralny ton. – Czy wolno spytać, jak się pan nazywa, sir? – O. – Na twarzy mężczyzny wykwitł lekki rumieniec. – Proszę wybaczyć – kapitan Jared Leckie, do usług. Felczer Drugiego Pułku z New Jersey. Gapił się na mnie, zastanawiając się, kim właściwie jestem. Na suknię narzuciłam kitel z licznymi kieszeniami, wypełnionymi instrumentarium lekarskim: buteleczkami, tubkami. Jak zwykle nie nosiłam czepka, a kapelusz zdjęłam przed wejściem do namiotu. Związałam wprawdzie włosy, ale wilgotne kosmyki kleiły się do czoła. Kapitan wziął mnie najpewniej za

praczkę, która przyszła po brudną bieliznę, albo… Wolałam nie kończyć. – Jestem panią Jamesową Fraser – powiedziałam z lekkim ukłonem. – Generałową Fraser – poprawiłam, ponieważ poprzednie słowa nie wywarły żadnego wrażenia. Podniósł raptownie wzrok i przyjrzał mi się uważnie, zwłaszcza górnym kieszeniom kitla; z jednej sterczał niedbale zwinięty bandaż, z drugiej zaś wystawał niedomknięty słoik asafetydy, przesycając powietrze ostrym, charakterystycznym zapachem. Nie bez przyczyny ten specyfik potocznie nazywa się czarcie łajno. Wyjęłam słoik i wcisnęłam porządnie korek. – O, generał zapewne jest lekarzem – powiedział kapitan. – Nie. – Leckie był młody, niedoświadczony i niezbyt lotny. – Mąż jest żołnierzem. To ja jestem lekarką. Gapił się na mnie takim wzrokiem, jakbym wyznała, że jestem prostytutką. Potem błędnie zrozumiał, że żartuję, i parsknął serdecznym śmiechem. W tym momencie młoda matka, której roczne dziecko cierpiało na zapalenie ucha, nieśmiało wsunęła głowę do namiotu. Chłopczyk na jej rękach zanosił się żałosnym płaczem. – Och, przepraszam, że kazałam pani czekać – powiedziałam pośpiesznie. – Proszę wejść, zaraz zaparzę korę. Kapitan Leckie władczym gestem zawezwał kobietę, przyglądając jej się podejrzliwie. Zerknęła na mnie i podeszła do niego. Kapitan przyjrzał się dziecku. – Ząb mu się wyrzyna – orzekł, powiódłszy brudnym kciukiem po zaślinionej buzi malca. – Trzeba przeciąć dziąsło, żeby ułatwić ten proces. – Zaczął gmerać w kieszeniach, gdzie zapewne trzymał niewysterylizowany skalpel albo lancet. – Owszem, dziecko ząbkuje – zgodziłam się z nim, wrzucając do moździerza pokruszoną korę wierzbową. – Ale cierpi też na zapalenie ucha, a ząbek pokaże się samoistnie w ciągu doby. – Czy sprzeciwia się pani mojej opinii? – spytał Leckie z godnością. – W rzeczy samej – odparłam łagodnie. – Pan się myli. Proszę starannie obejrzeć lewe ucho. Widać tam… – Ukończyłem uczelnię medyczną w Filadelfii! – Moje gratulacje. – Zaczynał mnie irytować. – Mimo to powtarzam, że się pan myli. – Ponieważ moje słowa odebrały mu mowę, spokojnie dokończyłam rozgniatanie kory na proszek i przesypałam go na złożoną w kwadrat gazę, z której zrobiłam następnie paczuszkę i podałam ją matce dziecka, udzielając instrukcji, jak należy ją zaparzać i jak stosować okłady z cebuli. Wzięła ją tak ostrożnie, jakby miała wybuchnąć, i spojrzawszy ukradkiem na kapitana Leckiego, wymknęła się pośpiesznie z płaczącym malcem na ręku. Odetchnęłam głęboko. – Jeśli potrzeba panu, doktorze – zaczęłam niezwykle uprzejmym tonem – zwykłych medykamentów, mam ich tu spory zapas. Mogłabym… Leckie wyprostował się jak struna i łypał na mnie złym okiem niczym bocian na żabę. – Do usług, ma’am – wycedził i ruszył do wyjścia. Uniosłam spojrzenie. Do płótna namiotu przylgnęła malutka jaszczurka i patrzyła na mnie bez śladu emocji. – Oto jak się zdobywa przyjaciół i wywiera wpływ na ludzi – powiedziałam do niej pouczającym tonem. – Zapamiętaj to sobie. – Odchyliłam klapę namiotu i zaprosiłam kolejnego pacjenta. Musiałam niemal biec, żeby zdążyć na randkę z Jamiem, który był gotów do rozpoczęcia przeglądu oddziałów, gdy wpadłam na plac, pośpiesznie upinając włosy pod szerokim kapeluszem. Dzień był niezwykle parny, a słońce prażyło tak silnie, że kilka chwil na otwartej przestrzeni wystarczyło, żeby nos i policzki zaczęły nieprzyjemnie piec.

Jamie skłonił się z powagą i ruszył wolno wzdłuż szeregu stojących na baczność żołnierzy, kiwając im głową, salutując oficerom, zadając pytania i rzucając uwagi adiutantowi, który skrupulatnie je zapisywał. Był nim porucznik Schnell, miły młody Niemiec z Filadelfii, dziewiętnastolatek, a oprócz niego za Jamiem szedł jeszcze nieznany mi krzepki mężczyzna w randze kapitana. Ruszyłam za nimi, uśmiechając się do mijanych żołnierzy i bacznie im się przyglądając, by móc stwierdzić ewentualne schorzenia, rzecz jasna, pomijając przepicie. Było ich trzystu, jak mówił Jamie; wedle mnie większość w dobrej kondycji. Szłam i kiwałam głową, nie przestając zarazem fantazjować, że oto w groźnych okolicznościach natykam się na wijącego się z bólu kapitana Leckiego i pomagam mu szybko, zyskując jego dozgonną wdzięczność i przeprosiny za poprzednie zachowanie. Nie mogłam się zdecydować, czy miałaby to być kula tkwiąca w pośladku, skręcenie nogi w kostce, czy też raczej jakaś przejściowa wprawdzie, lecz krępująca deformacja, gdy wtem kątem oka dostrzegłam w szeregu coś niezwykłego. Mężczyzna przede mną stał sztywno wyprostowany, z muszkietem u ramienia i wzrokiem skierowanym przed siebie. Była to prawidłowa postawa zasadnicza, tyle że w tych szeregach wyjątkowa. Żołnierze milicji byli sprawni, lecz bynajmniej nie przesadzali z wojskowym drylem. Zerknęłam na prostego jak struna żołnierza, minęłam go – i obejrzałam się. – Jezu Chryste Roosevelcie święty! – wykrzyknęłam i tylko przez przypadek Jamie mnie nie usłyszał, gdyż jego uwagę odwróciło przybycie posłańca. Cofnęłam się pośpiesznie i zajrzałam pod rondo zakurzonego kapelusza. Miałam przed sobą mroczną, skupioną twarz, doskonale mi znaną. – Niech mnie piekło pochłonie – wyszeptałam, chwytając go za rękaw. – A co ty tu robisz? – Nie uwierzyłabyś mi, gdybym ci opowiedział – odszepnął samymi wargami, dbając, by ani jeden mięsień twarzy nie drgnął. – Przejdź dalej, moja droga. Byłam tak zdumiona, że byłabym go posłuchała, gdyby mojego wzroku nie przyciągnęła drobna postać, skradająca się za szeregiem żołnierzy. – Germain! – zawołałam, na co Jamie gwałtownie się odwrócił. Chłopak skulił się pod osłoną wozu i chciał czmychnąć, ale za późno się zdecydował; porucznik Schnell, dotrzymując wiary nazwisku – jak wiadomo, po niemiecku znaczy to „szybko” – skoczył i złapał go za ramię. – Zna go pan, sir? – spytał ciekawie, spoglądając na Jamiego. – Owszem – wycedził Jamie tonem, od którego krew mogła ściąć się w żyłach. – Co, do wszystkich diabłów… – Jestem ordynansem! – oznajmił Germain z dumą, wyrywając się z uchwytu porucznika. – Mam prawo tu być! – Bynajmniej – odparł dziadek. – I co to znaczy: ordynans? Niby czyj ordynans? Germain odruchowo spojrzał na Johna, po czym zrozumiawszy swój błąd, szybko odwrócił wzrok, ale było już za późno. Jamie dopadł do niego i zerwał mu z głowy kapelusz. Lorda Johna Greya mógł rozpoznać tylko ktoś, kto dobrze go znał. Jedno oko zasłaniała opaska, drugie było brudne i podsinione. Piękne jasne włosy miał krótko ostrzyżone i celowo pobrudzone ziemią. John podrapał się po głowie jak wieśniak i podał Jamiemu muszkiet. – Poddaję się panu, sir – rzekł wyraźnie. – Panu osobiście. Wraz z moim ordynansem – dodał, kładąc dłoń na ramieniu chłopaka. Oszołomiony porucznik Schnell puścił Germaina, jakby ten go oparzył.

– Poddaję się, sir – powiedział Germain uroczyście i zasalutował. Jeszcze nigdy nie widziałam, żeby Jamiemu zabrakło języka w gębie. Szybko się opanował i odetchnąwszy głęboko, zwrócił się do porucznika. – Zaprowadźcie jeńców do kapitana McCorkle’a. Chrząknęłam znacząco. Niebieskie oczy spojrzały na mnie twardo. – Jest ranny – bąknęłam, wskazując na Johna. Po sekundzie wahania Jamie skinął głową. – Zaprowadźcie jeńców… i panią Fraser – podkreślił, a może mi się tylko wydawało – do mojego namiotu, poruczniku. – Spojrzał Johnowi prosto w oczy. – Przyjmuję pańskie poddanie się, pułkowniku – powiedział z lodowatą uprzejmością. – I pański parol. Rozmówimy się później. Z tymi słowy odwrócił się i odszedł. – Co, na litość boską, stało się z twoim okiem? – zapytałam, oglądając je uważnie. Położyłam Johna na pryczy w moim małym namiocie szpitalnym, odchyliwszy klapy, żeby wpuścić jak najwięcej światła. Oko było spuchnięte, przymknięte i otoczone lepkim czarnym kręgiem w miejscu, gdzie przylegała filcowa przysłona, pod którą zasinienie mieniło się wszystkimi kolorami tęczy: zielenią, fioletem i upiorną żółcią. Gałka oczna była czerwona jak flanelowa halka i sądząc po podrażnieniu powiek, łzawiła niemal nieustannie. – Twój mąż mnie uderzył, gdy mu powiedziałem, że się z tobą przespałem – wyjaśnił John spokojnie. – Ufam, że ciebie nie potraktował podobnie, gdy się spotkaliście? Gdybym umiała przekonująco wydać jakiś szkocki odgłos, zrobiłabym to. W tej sytuacji zgromiłam go tylko wzrokiem. – Odmawiam rozmowy o moim mężu – oświadczyłam. – Połóż się i leż, do licha! John z jękiem opadł na pryczę. – Powiedział mi, że uderzył cię dwa razy. Gdzie jeszcze? – W wątrobę. – John ostrożnie pomacał podbrzusze. Podwinęłam mu koszulę i obejrzałam siniec przy dolnej partii żeber. – Wątroba jest po drugiej stronie – pouczyłam go. – O, naprawdę? – ucieszył się. – Jesteś pewna? – Oczywiście. W końcu jestem lekarzem. Pozwól mi obejrzeć oko. Nie czekając na jego zgodę, delikatnie rozchyliłam powieki. John leżał spokojnie, wpatrując się w sufit. Twardówka i spojówka były w stanie zapalnym i nawet tak przyćmione światło sprawiło, że oko natychmiast zaczęło obficie łzawić. Pokazałam Johnowi dwa palce. – Dwa – powiedział, zanim zadałam pytanie. – Gdybyś miała kazać mi patrzeć w górę i w dół, w lewo i w prawo, to wiedz, że nie mogę. Widzę wprawdzie, ale obraz jest trochę zamazany i wszystko rysuje się podwójnie, nie mogę też poruszać gałką oczną. Doktor Hunter twierdzi, że jakiś mięsień został uwięziony przez kość. Nie czuł się na tyle kompetentny, by próbować to wyleczyć. – Schlebia mi, że uważasz, iż sobie poradzę. – Mam pełne zaufanie do twoich umiejętności – odrzekł. – A zresztą czy mam jakiś wybór? – Nie. Postaraj się leżeć nieruchomo… Germain! – Kątem oka dostrzegłam drgnienie różowej perkalowej koszuli i uciekinier niepewnie wszedł do namiotu. – Nie mów mi, co tam masz za pazuchą – ostrzegłam, zauważywszy podejrzanie wypchaną na piersi koszulę. – Nie chcę być wspólniczką przestępstwa. Nie, zaczekaj – czy to żyje? Germain szturchnął się w pierś, jakby nie był pewien, po czym potrząsnął głową. – Nie, Grand-mère.

– To dobrze. Podejdź i potrzymaj mi to, słyszysz? Podałam mu kieszonkowe szkło powiększające i ustawiłam dłoń w taki sposób, żeby promień światła, wpadający przez wejście do namiotu, został skierowany prosto na chore oko. John jęknął cicho, gdy trafiło go jaskrawe światło, ale posłusznie chwycił brzegi pryczy i wytrwał nieruchomo, choć oko zalało się łzami. Bardzo dobrze, łzy pomogą usunąć bakterie i być może ułatwią poruszenie gałki ocznej. Przypuszczałam, że Denny się nie pomylił. Wyjęłam mój najmniejszy pręcik do przyżegania i wsunęłam go ostrożnie pod dolną powiekę. Lepszego narzędzia niż to nie miałam; było płaskie, gładkie i w kształcie szpady. Nie udało mi się przesunąć gałki w górę, nawet najlżejszy dotyk powodował, że twarz Johna bladła. Gałka poruszała się minimalnie na boki, a zważywszy na wybitną wrażliwość ciała tuż pod okiem, powoli zaczynałam rozumieć, na czym polega kłopot. Najprawdopodobniej doszło do złamania delikatnej kosteczki w oczodole i jej maleńki fragment został wciśnięty – razem z częścią mięśnia prostego dolnego – w dół, do zatoki szczękowej. Skraj mięśnia utknął w szczelinie, unieruchamiając gałkę oczną. – Przeklęty, diabelski Szkot – mruknęłam, prostując się. – To nie jego wina – powiedział John. – Został sprowokowany. – Zdawał się osobliwie uradowany, więc spojrzałam na niego zimnym wzrokiem. – Nie ma się z czego cieszyć – warknęłam. – Nie będzie ci się podobało to, co zaraz zrobię, ale ci się należy. Jak mogłeś… Zresztą nie, nie teraz. Jestem zajęta. John złożył dłonie na podołku i siedział skruszony. Germain się wzdrygnął, ale wytrwał, zgromiony moim spojrzeniem. Napełniłam dużą strzykawkę solą fizjologiczną i znalazłam parę maleńkich, ostrych jak igły kleszczyków. Jeszcze raz przyjrzałam się polu operacyjnemu i przygotowałam malutką zakrzywioną igiełkę z mokrym katgutem. Być może uda się uniknąć szycia mięśnia prostego dolnego, o ile jego brzeg nie został zbyt mocno poszarpany wskutek długiego uwięzienia, i da się go uwolnić, ale na wszelki wypadek wolałam mieć igłę pod ręką. Miałam nadzieję, że nie będę musiała jej użyć. Opuchlizna była bardzo znaczna, mimo to nie mogłam przecież czekać, aż ustąpi. Zajęłoby to wiele dni. Najbardziej przejmowałam się tym, że w dłuższej perspektywie może dojść do niepotrzebnego zrostu. Oko powinno być nieruchome; to przyśpieszyłoby proces leczenia, lecz zarazem mogłoby spowodować zrośnięcie się mięśnia z oczodołem i trwałe unieruchomienie gałki. Potrzebowałam czegoś śliskiego, czym mogłabym posmarować pole operacji, biologicznie obojętnego i niedrażniącego oka – w mojej epoce zastosowałabym od razu jałowe krople glicerynowe, ale tutaj… Może białko jaja? Lepiej nie, mogłoby się ściąć pod wpływem ciepłoty ciała. – John! Przestraszony głos za moimi plecami kazał mi się odwrócić z igłą w gotowości. W wejściu do namiotu stał elegancki mężczyzna w modnej peruce i niebieskoszarym jedwabnym surducie, wpatrując się ze zgrozą w mojego pacjenta. – Co mu się stało? – spytał Percy Beauchamp, dostrzegłszy mnie w namiocie. – Nic poważnego – odparłam. – Czy pan… – Wyjdź stąd – powiedział John takim tonem, jakiego jeszcze nigdy u niego nie słyszałam. Usiadł i wbił w intruza stanowcze spojrzenie, o ile to było możliwe przy łzawiącym, zaczerwienionym oku. – Natychmiast. – Co tu robisz, na litość boską? – spytał Beauchamp z ledwo dosłyszalnym francuskim akcentem. Zbliżył się o krok i ściszył głos. – Nie przystałeś chyba do rebeliantów? – Nie, do cholery! Odejdź, powiedziałem.

– Dobry Boże… Ale co ci się właściwie stało? – Podszedł na tyle blisko, żeby objąć wzrokiem całość obrazu: brudne, krótko przystrzyżone włosy, brudne, wymięte ubranie, dziurawe pończochy na nogach i zmieniona twarz z podbitym, spuchniętym okiem, które ciskało iskry. – Proszę pana… – zaczęłam stanowczo, zwracając się do Percy’ego, ale Germain mi przerwał. – To człowiek, który w zeszłym roku wypytywał o papę w New Bern! – zawołał. Opuścił szkło powiększające i z zaciekawieniem obserwował całą scenę. – Grand-père uważa, że to łotr. Percy obrzucił go zdziwionym spojrzeniem, ale szybko odzyskał kontenans. – A, właściciel inteligentnych żab – rzucił z uśmiechem. – Pamiętam. Nazywały się Peter i Simon, prawda? Jedna była żółta, a druga zielona. – Monsieur ma wyjątkowo dobrą pamięć – odparł Germain z uprzejmym ukłonem. – Czego pan chciał od tatusia? – Trafne pytanie – wtrącił John i zakrył chore oko, by lepiej widzieć Beauchampa. – W rzeczy samej – dodałam. – Proszę usiąść, panie Beauchamp, i wytłumaczyć się łaskawie. A ty – ujęłam Johna za ramię – natychmiast się połóż. – To może zaczekać – powiedział John, opierając się mojemu naciskowi, i przerzucił nogi przez krawędź pryczy. – Co tutaj robisz, Percy? – A więc znasz go? – zapytałam. – Oczywiście. Jest moim bratem, czy też raczej był. – Co takiego?! – wykrzyknęliśmy oboje z Germainem. Chłopak spojrzał na mnie i zachichotał. – Myślałam, że Hal jest twoim jedynym bratem – powiedziałam, patrząc to na jednego, to na drugiego. Nie byli do siebie podobni, w przeciwieństwie do Johna i Hala, którzy wyglądali jak ulepieni z tej samej gliny. – To brat przyrodni – wyjaśnił krótko John. – Chodź ze mną, Percy. – Postawił stopy na podłodze, zamierzając wstać. – Na razie nigdzie się stąd nie ruszasz – powiedziałam, lekko podnosząc głos. – A jak zamierzasz mnie zatrzymać? John już stał, chwiejąc się lekko i usiłując skupić wzrok na bracie. Zanim odpowiedziałam, Beauchamp podskoczył i podtrzymał go za ramię. John wyrwał mu się gwałtownie, omal nie padając z powrotem na pryczę. Zdołał jednak utrzymać równowagę i zaciskając pięści, stał ze wzrokiem utkwionym w Beauchampie. Beauchamp również się w niego wpatrywał, a między nimi iskrzyło. Aha, pomyślałam, zrozumiawszy nagle. Aha. Musiałam się chyba poruszyć, bo spojrzenie Beauchampa pomknęło raptem ku mnie. Przez chwilę wydawał się zakłopotany, po czym uśmiechnął się cierpko i ukłonił. – Madame – powiedział. – To naprawdę mój brat przyrodni – dodał doskonałą angielszczyzną bez śladu obcego akcentu – chociaż dawno ze sobą nie rozmawialiśmy. Jestem tu w gościnie u markiza de La Fayette. Proszę pozwolić mi zaprowadzić jego lordowską mość do markiza. Obiecuję odprowadzić go tutaj w całości. – Uśmiechnął się do mnie czarująco. – Jego lordowska mość jest jeńcem wojennym – odezwał się od drzwi suchy głos o silnym szkockim akcencie. – Odpowiadam za niego i z żalem muszę odmówić pańskiej prośbie. Percy Beauchamp odwrócił się gwałtownie i wbił wzrok w Jamiego, którego zwalista sylwetka zasłoniła wejście do namiotu. – Nadal nie wiem, czego on chciał od papy – odezwał się Germain, patrząc na Beauchampa spode łba.

– Ja także chciałbym to wiedzieć, monsieur – zawtórował mu Jamie. Schylił się i wszedł do namiotu, po czym skinął głową, zachęcając Percy’ego do zajęcia miejsca na krześle. Percy wodził wzrokiem od Jamiego do Johna. Twarz miał gładką, bez wyrazu, lecz ciemne oczy były nader czujne. – Żałuję – francuski akcent wrócił – ale muszę jak najśpieszniej wracać do le marquis i generała Waszyngtona. Proszę o wybaczenie. Bonjour, mon général. – Z wysoko podniesioną głową pomaszerował do wyjścia i w ostatnim momencie z uśmiechem odwrócił się do Johna. – Au revoir, mon frère. – Niedoczekanie, jeśli cię tylko pierwszy zobaczę. Przez dłuższą chwilę nikt nie ruszał się z miejsca – policzyłam uderzenia serca; było ich dziewięć – aż w końcu John z powrotem opadł na pryczę, oddychając z trudem. Jamie pochwycił mój wzrok i zasiadł na krześle, lekko skinąwszy mi głową. Nikt nie przerywał milczenia. – Nie wolno ci go znowu uderzyć, Grand-père – odezwał się Germain z powagą. – To bardzo dobry człowiek i jestem pewien, że nie weźmie już babci do łóżka, skoro wróciłeś do domu. Jamie posłał mu miażdżące spojrzenie, ale kąciki jego ust drgnęły. Z miejsca, gdzie stałam, dostrzegłam, że kark Johna mocno się zaczerwienił. – Jestem wielce zobowiązany jego lordowskiej mości za opiekę nad twoją babunią – powiedział jadowicie Jamie. – Jeśli ci się jednak wydaje, że bezczelne uwagi na temat twoich krewnych ocalą twój tyłek, to lepiej to przemyśl. Germain przestąpił niepewnie z nogi na nogę i łypnął na Johna z miną mówiącą, że „warto było spróbować”. – Dziękuję za tę opinię i odwzajemniam komplement – odpowiedział mu John. – Warto wszakże pamiętać, że dobre intencje nie wystarczą, by uchronić przed konsekwencjami pochopnego działania. Jamie zaczerwienił się równie mocno jak John. – Germain – wtrąciłam się do rozmowy – wyjdź. Aha, i poszukaj mi miodu, dobrze? Wszyscy trzej spojrzeli na mnie ze zdumieniem. – Jest kleisty – wyjaśniłam – i antybakteryjny. – Istotnie – bąknął bezradnie John. – Co to znaczy „kleisty”? – zaciekawił się Germain. – Chłopcze – odezwał się dziadek złowieszczym tonem, a on wypadł z namiotu jak wystrzelony z katapulty, nie domagając się dalszych wyjaśnień. Odetchnęliśmy z ulgą. – Połóżże się wreszcie – powiedziałam, zanim któryś zdążył się odezwać. – Masz chwilę czasu, Jamie? Ktoś musi potrzymać lusterko. Nie patrząc na siebie, spełnili moje polecenia. Ustawiłam rękę Jamiego, jeszcze raz przepłukałam oko roztworem soli i starannie obmyłam nim ręce. – Obaj musicie być całkowicie nieruchomi – powiedziałam. – Przykro mi, John, ale nie ma innego sposobu; przy odrobinie szczęścia wszystko pójdzie szybko i bez przeszkód. – Tak, już to słyszałem – mruknął Jamie, ale umilkł, gdy zgromiłam go wzrokiem. Obawiałam się użyć kleszczyków, by nie uszkodzić gałki ocznej. Palcami lewej ręki rozsunęłam jak najszerzej powieki, włożyłam palce prawej do oczodołu najgłębiej, jak zdołałam, i ścisnęłam. John wydał zduszony jęk, a Jamie sapnął, ale utrzymał lusterko. Mało co jest tak śliskie jak mokra gałka oczna. Starałam się ścisnąć ją jak najdelikatniej, ale na próżno; pod lekkim uciskiem wyślizgiwała mi się z palców jak naoliwione winogrono.

Zaciskając zęby, spróbowałam jeszcze raz, tym razem mocniej. Przy czwartej próbie udało mi się poruszyć gałkę w oczodole. Niezupełnie tak, jak chciałam, lecz przynajmniej zyskałam jakie takie pojęcie, co powinnam zrobić. Pięć minut później John trząsł się jak galareta, zaciskając dłonie na krawędziach pryczy, Jamie modlił się szeptem po gaelicku, a wszyscy troje byliśmy mokrzy od potu. – Jeszcze raz. – Otarłam spocone czoło wierzchem dłoni. – Jeśli mi się nie uda, odpoczniemy i spróbujemy później. – Wielki Boże – wyjęczał John. Przymknął oczy, chrząknął i po chwili znów je otworzył najszerzej, jak potrafił. Z obu oczu płynęły obfite łzy, ściekając na koszulę. Jamie poruszył się lekko, ale ręka z lusterkiem nie drgnęła. Pomodliłam się w duchu do świętej Klary, patronki chorych oczu, rozluźniłam palce i wsunęłam je głęboko do oczodołu. Szarpnęłam mocno, krótko, przekręciłam, zanim palce znowu się ześliznęły – i poczułam, że mięsień uwolnił się ze szczeliny pękniętej kości. John zadrżał na całym ciele i jęknął głucho. – Chwała Bogu! – zawołałam z radosną ulgą. Na czubkach palców pokazała się krew, bardzo mało, więc otarłam je o kitel. Jamie drgnął i odwrócił wzrok. – Co teraz? – spytał, konsekwentnie nie patrząc na Johna. – Co teraz… No tak. – Zastanawiałam się przez chwilę. – John będzie musiał leżeć kilkanaście godzin z zasłoniętymi oczami, najlepiej dzień lub dwa. Jeżeli Germain przyniesie mi miód, posmaruję nim oczodół, żeby zapobiec zrostowi. – Miałem na myśli to, czy będzie wymagał opieki lekarza. – Nie przez cały czas – odparłam, przyglądając się krytycznie Johnowi. – Ktoś, zapewne ja, powinien co pewien czas sprawdzać stan oka, ale na razie nie da się zrobić nic więcej. Opuchlizna i zasinienie znikną po jakimś czasie samoistnie. Czemu pytasz? Co zamierzałeś z nim zrobić? – Przekazałbym go do sztabu Waszyngtona na przesłuchanie, ale… – Ale poddałem się tobie osobiście – podpowiedział John usłużnie i zerknął na mnie zdrowym okiem. – A to oznacza, że jest za mnie odpowiedzialny. – Dzięki za przypomnienie – warknął Jamie. – Nie sądzę, żebyś miał mu coś ważnego do przekazania, prawda? – spytałam Johna, kładąc mu dłoń na czole. Było ciepłe, ale nie rozgrzane. – Na przykład na temat swoich stosunków z panem Beauchampem? Jamie prychnął ze wzgardą. – Dobrze wiem, co go łączy z tym sodomitą – wypalił, świdrując Johna wzrokiem. – Nie zamierzasz mi wyjaśnić, co on tutaj robi? – Nie – odparł wesoło John. – I tak na nic by ci się to nie zdało. Jamie skinął głową, nie spodziewając się innej odpowiedzi, i wstał, podjąwszy decyzję. – Dobrze więc, mam sporo pracy, podobnie jak ty, Angliszko. Zaczekaj tu na Germaina, a kiedy skończysz aplikować miód, powiedz chłopakowi, że odpowiada za lorda. Nie wolno mu za żadne skarby odstąpić od jego boku, chyba że ty albo ja na to zezwolimy, a gdyby monsieur Beauchamp znowu zajrzał z wizytą, Germain ma być obecny przy rozmowie. Doskonale mówi po francusku – zwrócił się do Johna. – A gdybyś wpadł na pomysł przekupienia mojego wnuka… – Ależ sir! – oburzył się na to John. – Hm – mruknął ponuro Jamie i wyszedł.

62. Muł cię nie lubi

W świetle ostatnich wydarzeń nie wiedziałam, jak się odezwać do Johna, który ze swej strony był również zakłopotany, a poradził sobie z tym w ten sposób, że zamknął oczy i udawał, że śpi. Nie mogłam zostawić go samego, dopóki Germain nie wróci z miodem, o ile uda mu się go znaleźć, choć znając swego wnuka, nie wątpiłam, że dołoży wszelkich starań. Nie było sensu siedzieć z założonymi rękami. Wzięłam moździerz i zaczęłam tłuc korzeń gencjany z czosnkiem na maść antybiotykową. To było zajęcie dla rąk, a tymczasem umysł kręcił się w kółko jak kot za własnym ogonem. Niepokoiły mnie dwie sprawy; na jedną nie miałam wpływu, był to bowiem niepokój związany ze zbliżającą się nieuchronnie godziną bitwy. Jamie nie powiedział mi na razie niczego wprost, ale nie musiał, wszystko było jasne jak słońce. Wojsko wkrótce wyruszy na pole bitwy. John leżał nieruchomo niczym rzeźba nagrobna, z rękoma skrzyżowanymi na brzuchu. Przydałby się piesek skulony u jego stóp. Uznałam, że chrapiący pod pryczą Rollo nada się do tej roli. Drugim problemem był oczywiście John. Nie miałam pojęcia, skąd się tu wziął, lecz dostatecznie dużo ludzi było świadkami poddania się Jamiemu, by jego obecność w obozie przestała być tajemnicą. Jeśli wieść o tym się rozejdzie, to… – Nie spróbujesz ucieczki, jeśli się na chwilę oddalę, co? – zagadnęłam znienacka. – Nie – odparł, nie otwierając oczu. – Dałem słowo honoru. Zresztą nie zdołałbym wydostać się poza teren obozu. Zapadło milczenie, przerywane buczeniem trzmiela, który nagle wpadł do namiotu, i dolatującymi z oddali krzykami i biciem bębnów. Pewną nadzieję, o ile można to tak określić, stanowiło to, że do rozpoczęcia walki było coraz bliżej, kto by więc miał głowę do zastanawiania się nad osobą Johna. Byłam ciekawa, co pocznie z nim Jamie, kiedy wojsko rano opuści obóz. – Grand-mère, Grand-mère! – Germain wpadł do namiotu jak burza, na co Rollo, który spokojnie przespał wizytę Beauchampa, zerwał się z głośnym szczeknięciem, omal nie wywracając pryczy z Johnem. – Spokój, psie! – zawołałam i na wszelki wypadek chwyciłam go za kudłaty kark. – Co się stało, Germain? – Widziałem go, babciu! Widziałem! Tego człowieka, który zabrał Clarence’a! Chodź szybko! – I nie czekając na odpowiedź, pędem wybiegł z namiotu. John zaczął się podnosić, na co Rollo odruchowo spiął się do skoku. – Siad! – krzyknęłam ze złością, mając na myśli ich obu. – Leż, do cholery! Pot ściekał mi po karku, włosy zjeżyły się na rękach. Nie wzięłam kapelusza i słońce piekło mnie w twarz. Nim dogoniłam Germaina, dyszałam jak miech kowalski, po równi z emocji i z upału. – Gdzie… – Tu zaraz, babciu! Taki wielki drab z ręką obwiązaną chustką! Pewnie Clarence go ugryzł! Wspomniany drab rzeczywiście był spory; wzrost miał mniej więcej dwa razy taki jak ja, a łeb duży jak dynia. Siedział na ziemi w cieniu rozłożystego drzewa, podtrzymując obwiązaną rękę i niewidzącym wzrokiem patrząc przed siebie. Grupka ludzi, którzy, sądząc po ich oklapłych zgarbionych sylwetkach, szukali porady lekarza, trzymała się od niego z daleka, od czasu do czasu popatrując nań nieufnie. – Schowaj się gdzieś – szepnęłam do Germaina i nie słysząc odpowiedzi, rozejrzałam się dookoła, lecz sprytnego chłopaka nigdzie nie było widać, bo ukrył się już wcześniej. Uśmiechając się, podeszłam do grupki ludzi, głównie kobiet z dziećmi na rękach. Nie znałam ich,

ale one musiały wiedzieć, kim jestem, bo witały mnie gestami, po czym szybko kierowały spłoszony wzrok na mężczyznę pod drzewem. Przekaz był jasny: „Proszę zająć się najpierw nim, bo narobi kłopotu nam wszystkim”. Istotnie, wyczuwało się w nim niemal fizycznie złość i zdolność do przemocy. Podeszłam do niego, zastanawiając się gorączkowo, jak powinnam przemówić. „Co zrobiłeś z mułem Clarence’em?” czy może: „Jak śmiałeś obrabować mojego wnuka i zostawić go w lesie na pastwę losu, przeklęty sukinsynu?”. – Dzień dobry, jestem doktor Fraser. – Zdecydowałam się na wersję neutralną. – Co się stało z pańską ręką, sir? – Cholerny muł ugryzł mnie aż do kości, żeby go diabli wzięli – odwarknął mężczyzna, łypiąc na mnie ponurym okiem. Twarz i ręce miał pokryte bliznami. – Obejrzę ranę, dobrze? – Nie czekając na pozwolenie, wzięłam go za owłosiony i bardzo ciepły nadgarstek i odwinęłam chustkę, sztywną od zaschniętej krwi. Clarence – o ile to był on – rzeczywiście ugryzł go bardzo głęboko. Konie i muły mają silne szczęki, lecz najczęściej kończy się na siniakach, bo przednie zęby przystosowane są do zrywania trawy, a przed skutkami ugryzienia z reguły chroni materiał ubrania, nie dochodzi więc do zranienia skóry. Czasem, tak jak tu, to jednak się zdarza. Zęby wyrwały płat skóry wraz z kawałkiem ciała; można było wyraźnie zobaczyć warstwy tłuszczu i krwawo lśniących ścięgien. Rana była świeża, ale przestała krwawić, nie licząc lekkiego wysięku na brzegach. – Hm – mruknęłam wieloznacznie, poruszając ręką mężczyzny. – Czy może pan zacisnąć dłoń w pięść? – Mógł, chociaż palce serdeczny i mały nie zginały się do końca. – Hm – powtórzyłam i sięgnęłam do torby po sól fizjologiczną i sondę. Sól sprawiała mniejszy ból przy odkażaniu niż rozcieńczony alkohol lub ocet, a była też łatwiej dostępna, przynajmniej w mieście, mimo to polewając nią obficie ranę, mocno przytrzymałam nadgarstek. Facet ryknął jak ranny zwierz, a grupka czekających odsunęła się o kilka kroków. – Dosyć złośliwy muł – zauważyłam obojętnym tonem. – Powinienem zatłuc przeklętą cholerę na śmierć, jak tylko wrócę – warknął, wyszczerzając krzywe, żółtawe zęby. – Obedrę go ze skóry, a mięso sprzedam. – O, lepiej tego nie robić – odparłam, siląc się na spokój. – Nie może pan nadwerężać tej ręki, bo jeszcze wda się gangrena. – Co? – Nie zbladł wprawdzie, w tym upale było to niemożliwe, ale słuchał mnie z wytężoną uwagą. – No tak. Widział pan już kiedyś gangrenę? Ciało zielenieje i zaczyna się rozkładać, wydzielając przy tym okropny smród, wszystko gnije, a po paru dniach człowiek umiera… – Widziałem – mruknął, nie odrywając oczu od chorej ręki. – Wyleczymy pana, nie ma obawy – uspokoiłam go. W normalnych okolicznościach podałabym pacjentowi trochę alkoholu na wzmocnienie – a dzięki markizowi posiadałam spory zapas francuskiej brandy – lecz tu zbywało mi na dobroczynności. Wydawało mi się, że Hipokrates mógłby na chwilę przymknąć oko. „Po pierwsze, nie szkodzić”. W istocie niewiele mogłam zrobić, mając do dyspozycji jedynie igłę chirurgiczną i krawieckie nożyczki. Zaszyłam ranę najwolniej, jak się dało, co rusz polewając ją solą i rozglądając się za ewentualnym wsparciem. Jamie przebywał w kwaterze głównej z Waszyngtonem; nie mogłam go wzywać do ukarania złodzieja mułów. Ian udał się na zwiad za armią brytyjską, Rollo pilnował Johna. Rachel razem z Denzellem i Dottie wybrała się do najbliższej wioski w poszukiwaniu żywności. Zważywszy, że

wcześniej zjawiła się tam szarańcza kwatermistrza generała Greene’a, nie wróżyłam im wielkiego sukcesu. Pacjent klął monotonnie i nieciekawie, lecz najwyraźniej nie zamierzał zemdleć, by mi ułatwić zadanie. Martwiłam się, że zechce spełnić swą groźbę i zatłuc biednego muła. Gdyby Clarence był na swobodzie, nie obawiałabym się o jego życie, ale ze spętanymi kończynami niewiele mógł zdziałać w swojej obronie. Wtem uderzyła mnie okropna myśl. Wiem, gdzie podział się Germain i co robi… albo usiłuje zrobić. – Jezu Chryste Roosevelcie święty – wymamrotałam, kryjąc twarz przed wzrokiem mężczyzny. Germain był wyjątkowo utalentowanym złodziejem kieszonkowym, ale wykradzenie muła gangowi woźniców… Co powiedział Jamie? „Oskarżą go o kradzież i powieszą albo wychłoszczą, a ja nie będę mógł go obronić”. Woźnice natomiast najprawdopodobniej skręcą mu kark, nie czekając na wojskowy wymiar sprawiedliwości. Rozejrzałam się ukradkiem, w nadziei że znajdę w okolicy obóz gangu złodziei. Gdyby udało mi się wypatrzyć Germaina… Nie miałam tyle szczęścia. Zobaczyłam natomiast Percy’ego Beauchampa, który przyglądał mi się z namysłem, ukryty w cieniu sąsiedniego namiotu. Gdy nasze oczy się spotkały, podszedł do mnie, obciągając kurtkę. Nie zamierzałam zaglądać darowanemu koniowi – czy też raczej mułowi – w zęby. – Madame Fraser – przemówił, kłaniając się. – Czy potrzebuje pani pomocy? Jak najbardziej, tego właśnie było mi trzeba, do cholery! Nie mogłam przecież w nieskończoność zszywać przeklętej rany. Zerknęłam na rannego draba – chyba nie znał francuskiego, na Boga? Jamie twierdził zawsze, że w mojej twarzy można czytać jak w otwartej księdze. Widocznie tak było, bo Percy przemówił po francusku. – Wątpię, aby ten żałosny kretyn rozumiał cokolwiek poza najprostszymi angielskimi słowami, jakich potrzebuje, by kupić sobie dziobatą dziewkę, dostatecznie głupią, żeby się na to zgodzić, a co dopiero by posiadał znajomość języka aniołów. – Kurwa, kurwa – mamrotał woźnica – jebany w dupę muł, ale boli, kurwa… Uspokoiłam się nieco. – Owszem – odrzekłam po francusku – potrzebuję pomocy, i to bardzo pilnie. Mój wnuk usiłuje odzyskać muła, którego ten osioł mu ukradł. Czy zechciałby pan wyprowadzić go z obozu woźniców, zanim ktoś go tam zauważy? – A votre service, madame. – Beauchamp zasalutował, stuknął obcasami i pośpiesznie się oddalił. Przeciągałam możliwie najdłużej opatrywanie rany, zastanawiając się, czy misja Percy’ego się powiedzie. Nie mogłam oczekiwać, że Hipokrates będzie długo jeszcze przymykał oko, zwłaszcza gdybym musiała uczynić coś drastycznego, by uratować Germaina z łap obrzydliwego draba. Z oddali doszło mnie jednak znajome rżenie, a kiedy spojrzałam w tamtym kierunku, zobaczyłam Beauchampa, czerwonego na twarzy i z odzieniem w nieładzie, który prowadził Clarence’a. Na grzbiecie muła siedział triumfujący Germain, mierząc groźnym spojrzeniem mojego pacjenta. Zerwałam się na nogi, gwałtownie szukając noża. Woźnica, który macał ostrożnie świeżo obandażowaną rękę, podniósł zdziwiony wzrok, po czym skoczył z rykiem. – Kurwa! Ruszył do nich, wymachując pięściami. Trzeba przyznać, że Percy ani drgnął, choć

wyraźnie pobladł. Podał wodze Germainowi i śmiało postąpił naprzód. – Monsieur… – zaczął spokojnie, ja zaś z chęcią dowiedziałabym się, co zamierzał powiedzieć, ale nie zdążyłam, bo woźnica nie czekał na uprzejmości, tylko wielką jak bochen piąchą rąbnął go w brzuch. Percy zgiął się wpół i z impetem usiadł na ziemi. – Germain, do cholery! – wrzasnęłam, ponieważ chłopak, niespeszony nagłą utratą wsparcia, zebrał wodze i zamierzył się, by smagnąć draba po gębie. Odniosłoby to spodziewany skutek, gdyby jego intencje nie były tak bardzo czytelne. Woźnica uchylił się i wyciągnął łapska, chcąc chwycić albo wodze, albo Germaina. Zebrani wokół ludzie zorientowali się już, co się święci, kobiety zaczęły piszczeć i krzyczeć. W tym momencie Clarence uznał, że pora wkroczyć do akcji. Położył uszy po sobie, obnażył zębiska i kłapnął, kierując się ku gębie łajdaka; o mały włos nie odgryzł mu nosa. – W dupę jebany muł! – Rozwścieczony mężczyzna skoczył i zatopił zęby w jego pysku, przytrzymując go z całej siły za szyję. Clarence zarżał boleśnie. Kobiety wrzasnęły. Germain wrzasnął. Ja nie wrzasnęłam, ponieważ zbrakło mi tchu. Przepychając się łokciami przez tłum, grzebałam w rozcięciu sukni w poszukiwaniu noża. Namacałam go i chwyciłam rękojeść, gdy wtem czyjaś ręka na ramieniu osadziła mnie w miejscu. – Proszę wybaczyć, milady – powiedział Fergus i wyminąwszy mnie, podszedł do kłębiącej się masy zwierzęco-ludzkiej i wystrzelił z trzymanego w ręku pistoletu. Na ułamek sekundy wszystko zamarło, po czym wrzaski i rżenie rozległy się ze zdwojoną mocą. Wszyscy rzucili się patrzeć, co się stało. Przez dłuższą chwilę nie było właściwie wiadomo, co zaszło. Zaskoczony złodziej puścił kark muła i odwrócił się do Fergusa, wybałuszając przekrwione oczy. Z ust ciekła mu krwawa ślina. Wykazując zadziwiającą przytomność umysłu, Germain usiłował ściągnąć wodze i odwrócić na bok łeb Clarence’a. Muł skutecznie się temu opierał. Fergus spokojnie schował pistolet. Zrozumiałam, że wystrzelił w ziemię, tuż pod nogi koniokrada. – Na pana miejscu – przemówił do niego – oddaliłbym się stąd jak najszybciej. To chyba jasne, że zwierzę pana nie lubi. W ciszy, która nagle zapadła, rozległy się pojedyncze śmiechy. – Słyszałeś, Belden?! – zawołał jakiś mężczyzna obok mnie. – Muł cię nie lubi! I co ty na to, chłopie? Mężczyzna był nieco oszołomiony, ale nadal ział żądzą mordu. Zgarbił się, stanął na szeroko rozstawionych nogach i toczył dokoła ponurym wejrzeniem. – Co ja na to…? – wysapał. – Ano myślę… Percy zdołał się jednak podnieść i choć nadal przygarbiony, był w stanie się poruszać. Niewiele myśląc, podszedł do draba i kopnął go mocno w krocze. Wszystkim szalenie się to spodobało. Nawet mężczyzna, który okazał się kumplem Beldena, zarechotał z radości. Zaatakowany nie upadł, ale zwinął się w kłębek jak zwiędły liść, przyciskając dłonie do podbrzusza. Percy przezornie nie czekał, aż przeciwnik dojdzie do siebie, lecz odsunął się i z ukłonem przemówił do Fergusa. – A votre service, monsieur. Proponuję, żeby oddalił się pan stąd razem z synem… i mułem. – Merci beaucoup. Pan powinien zrobić to samo, tout de suite – odparł Fergus. – Hej! – ryknął kumpel draba, przestając rechotać. – Nie możecie przecież ukraść muła! Fergus zwrócił się do niego władczym tonem, jak prawdziwy francuski arystokrata, którym według Beauchampa był.

– Istotnie, drogi panie. – Skłonił lekko głowę. – Nie można bowiem ukraść tego, co prawowicie do nas należy, czyż nie? – Co…? Że jak? – jąkał speszony mężczyzna. Fergus nie trudził się wyjaśnianiem. Odszedł kilkanaście kroków, odwrócił się i zawołał: – Clarence! Ècoutez-moi! Uszy zdenerwowanego muła nadal leżały płasko przy łbie, ale Germainowi udało się go opanować. Na dźwięk głosu Fergusa podniosły się i skierowały w jego stronę. Fergus uśmiechnął się, jakaś kobieta westchnęła rozdzierająco. Jego uśmiech był jak zwykle zniewalający. Fergus sięgnął do kieszeni i wyjął z niej dorodne jabłko, które nadział następnie na ostro zakończoną gałązkę. – Chodź – powiedział, wyciągając prawą rękę i poruszając palcami, jakby pieszczotliwie drapał zwierzę po łbie. Clarence natychmiast podszedł, nie zwracając najmniejszej uwagi na Beldena, który usiadł ciężko na ziemi i objął dłońmi kolana. Muł schylił łeb, pozwalając się drapać za uszami, i wziął jabłko do pyska. Z tłumu rozległy się aprobujące pomruki. Kilka osób spojrzało z niechęcią na Beldena. Odzyskałam zdolność oddychania i ruchu. Z pewnym wysiłkiem ukryłam nóż w fałdach sukni, nie dziabiąc się przy tym w udo, i otarłam spoconą rękę o materiał. – A jeśli idzie o ciebie, sans crevelle – mówił do Germaina Fergus cichym, złowieszczym tonem, którego nauczył się od Jamiego – to mamy ze sobą do pogadania. – Tak, papa – wymamrotał chłopak, wyraźnie zieleniejąc na twarzy. – Zsiądź na ziemię – polecił mu Fergus i zwrócił się do mnie: – Pani generałowo, za pozwoleniem chciałbym przekazać muła w ręce generała Frasera, w służbie wolności! Zostało to wygłoszone tonem tak absolutnej szczerości, że kilka szlachetnych dusz zaklaskało z entuzjazmem. W imieniu generała Frasera przyjęłam ów hojny dar. Beldenowi pozostało chyłkiem powrócić do obozu woźniców, rezygnując z prób odzyskania Clarence’a. Chwyciłam lejce, ucieszona ponownym spotkaniem z poczciwym mułem. Radość musiała być wzajemna, bo położył mi łeb na ramieniu i prychał ukontentowany. Fergus patrzył z góry na syna, po czym ściągnął ramiona i przeniósł wzrok na Beauchampa, który nadal był blady, ale zdążył już poprawić przekrzywioną perukę i obciągnąć ubranie. Skłonił się nisko przed Fergusem, który odkłonił mu się z przeciągłym westchnieniem. – My także mamy sobie wiele do powiedzenia, monsieur – powiedział zrezygnowany. – Spotkajmy się nieco później, dobrze? – A votre service… seigneur – odrzekł Percy, promieniejąc.

63. Inny użytek z grubej strzykawki Germainowi udało się znaleźć trochę miodu, a teraz, kiedy zamieszanie związane z odzyskaniem Clarence’a się uspokoiło, podał mi spory kawałek lepkiego plastra, owinięty brudną czarną chustką. – Po co ci miód, babciu? – spytał zaciekawiony. Włożyłam cieknący plaster do czystej glinianej miski i odkażoną alkoholem grubą strzykawką wyssałam z niego miód, starając się omijać okruchy wosku i pyłku pszczelego. Ten rodzaj strzykawki, przeznaczony do irygacji, a nie do zastrzyków, idealnie nadawał się do tego zadania. – Zamierzam nawilżyć chore oko lorda – odrzekłam. – Fergusie, czy zechciałbyś podejść i przytrzymać głowę jego lordowskiej mości? Połóż mu rękę na czole. A ty, Germain, rozchyl powieki. – Wytrzymam nieruchomo – odezwał się John poirytowany. – Cicho bądź – poleciłam, siadając na taborecie. – Nikt nie wytrzyma nieruchomo, kiedy wkłada mu się coś do oka. – Przed niespełna godziną wtykałaś tam swoje paluchy! A ja to wytrzymałem! – Kuliłeś się i drżałeś – oświadczyłam zimno. – Nic dziwnego, to było silniejsze od ciebie. A teraz uspokój się, nie chcę przez przypadek dźgnąć cię tym w gałkę oczną. Oddychając głośno przez nos, John ucichł i cierpiał w milczeniu. Rozważałam, czy powinnam rozcieńczyć miód przegotowaną wodą, ale w końcu uznałam, że wskutek upału jest dostatecznie płynny. – Ma właściwości przeciwbakteryjne – oznajmiłam tonem wyjaśnienia, zakraplając miód pod powiekę. – To oznacza, że zabija szkodliwe dla organizmu drobnoustroje. Fergus i Germain, którym nieraz już to wyjaśniałam, kiwnęli mądrze głowami, starając się sprawiać wrażenie, że wierzą w istnienie niewidzialnych żyjątek, co nie było prawdą. John otworzył usta, ale nie przemówił, i dalej sapał przez nos. – Dla nas najważniejsza jest w tej chwili kleistość miodu – perorowałam niespeszona, obficie polewając gałkę oczną. – Odsuń rękę, Germain. Mrugnij, Johnie. O, znakomicie! – Oko oczywiście łzawiło, ale nawet rozcieńczony miód nie traci lepkości. Gałka oczna lśniła, pokryta cieniutką warstwą zbawczej substancji. Trochę miodu ulało się z oka, bursztynowe krople spływały na skronie. Zatrzymałam je czystą chusteczką. – Jak się czujesz? John bardzo powoli i ostrożnie kilka razy otworzył i zamknął oko. – Wszystko jest rozmazane. – Nie szkodzi, jeszcze przez parę dni to oko nie będzie ci służyć. Ale czy masz wrażenie, że jest trochę lepiej? – Tak – odrzekł ponuro. – Świetnie. Usiądź, tylko ostrożnie! Bardzo dobrze. Zamknij oko i przytrzymaj chusteczkę. – Przyłożyłam do oka zwitek gazy i owinęłam głowę bandażem. John przypominał teraz postać rannego żołnierza ze starego obrazu. – Bardzo dobrze – powtórzyłam zadowolona. – Fergus, weź Germaina i poszukajcie czegoś do jedzenia. Dla lorda i na jutro na drogę. Obawiam się, że to będzie długi dzień. – Podobnie jak dzisiejszy – odezwał się John. Chwiał się lekko, więc popchnęłam go delikatnie na pryczę. Westchnął i położył głowę na poduszce. – Dziękuję. – Cała przyjemność po mojej stronie – zapewniłam. Zawahałam się, ale korzystając z nieobecności Fergusa, postanowiłam zapytać. – Czy wiesz, dlaczego Percy Beauchamp

poszukiwał Fergusa? John spojrzał na mnie zdrowym okiem. – Chyba nie wydaje ci się, żeby Percy wierzył, jakoby Fergus był zaginionym dziedzicem wielkiej fortuny? No cóż, ja także nie daję temu wiary. Jeśli pan Fraser zechciałby przyjąć dobrą radę, to sugeruję zerwać wszelkie kontakty z panem Beauchampem. – Oko znów się zamknęło. Percy Beauchamp, kiedy Clarence już był bezpieczny, pożegnał się z nami niezwykle uprzejmie, twierdząc, iż musi wracać do le marquis; obiecał wszakże poszukać Fergusa jutro rano. Kiedy wszystko się trochę uspokoi, jak to elegancko ujął. Popatrzyłam z namysłem na Johna. – Co on ci zrobił? – spytałam. Nie otworzył oka, zacisnął tylko wargi. – Mnie? Nic. Zupełnie nic – odparł i odwrócił się do mnie plecami.

64. Trzystu i jeden Trzystu ludzi. Jamie postąpił w mrok, za linię ognisk 16. Pułku z New Jersey, i przystanął na chwilę, by wzrok przyzwyczaił się do ciemności. Trzystu cholernych ludzi. Nigdy dotąd nie miał pod komendą więcej niż pięćdziesięciu. Zresztą rzadko miewał podwładnych i służących. Obecnie dowodził dziesięcioma oddziałami milicji, z których każdy miał swoje dowództwo. Generał Lee przydzielił mu też sztab: pisarczyka, dwóch ordynansów, trzech kapitanów – z których jeden jechał teraz tuż za nim, starając się nadrabiać miną – dziesięciu łączników między nim a dowodzonymi przezeń oddziałami, kucharza, pomocnika kucharza… Lekarza szczęśliwie już miał. Na wspomnienie zdziwienia Lee, kiedy mu wyjaśnił, dlaczego nie potrzebuje medyka, Jamie uśmiechnął się szeroko. – Ach tak – bąknął Lee po chwili z kamienną twarzą. Jamie podwinął prawy rękaw i pokazał mu białawe blizny na palcach, niczym gwiazdki w miejscach, gdzie kości przebiły skórę, oraz jedną szeroką, nadal czerwoną, ale zszytą ściegiem równym i prostym, w miejscu, z którego palec został amputowany tak zgrabnie, że w pierwszej chwili trudno było zrozumieć, dlaczego dłoń wydaje się jakaś inna. – Pańska żona jest świetną krawcową, generale – powiedział Lee rozbawiony. – To prawda, sir – odpowiedział Jamie uprzejmie. – I znakomicie operuje ostrzem, ma bardzo pewną rękę. Lee rzucił mu lekko kpiące spojrzenie i pokazał prawą rękę, w której także brakowało dwóch zewnętrznych palców. – Podobnie jak dżentelmen, który mnie ich pozbawił. W pojedynku – dodał, widząc pytający wzrok Jamiego, i cofnął rękę. – W Italii. Jamie słabo znał generała Lee. Cieszył się on zasłużoną reputacją zdolnego żołnierza, ale był też znanym chwalipiętą. Z drugiej strony arogancja często cechuje ludzi pewnych własnej wartości. Plan zaatakowania tyłów armii brytyjskiej, z początku przewidziany jako szybka akcja tysiąca ludzi pod wodzą La Fayette’a (Lee uznał, że dowodzenie tak małymi siłami byłoby poniżej jego godności), rozrósł się do poważnego przedsięwzięcia, jak to się zwykle dzieje, gdy dowódcy mają czas na zastanawianie. Kiedy Waszyngton zdecydował, że do walki wyruszy pięć tysięcy zbrojnych, Lee zgodził się łaskawie dowodzić, pozostawiając markizowi dowództwo mniejszej liczebnie jednostki. Jamie żywił co do tego wątpliwości, ale nie jego rzeczą było je wygłaszać.

Spojrzał w lewo, gdzie podążali Ian i jego pies, dyszący ciężko od upału. – Iain – odezwał się po gaelicku – czy twoi przyjaciele z pióropuszami mówili coś o Ounewaterice? – Tak, wuju – odrzekł Ian w tym samym języku. – Ale znają go tylko ze słyszenia. To straszliwy wojownik, przynajmniej tak głosi fama. Mohawkowie istotnie byli groźnymi wojownikami, odznaczającymi się wielką odwagą, brakowało im jednak umiejętności taktycznych i strategii. Jamie chciał spytać o Josepha Branta, u Mohawków jakby odpowiednika generała, lecz przerwało mu nadejście wysokiego, żylastego mężczyzny. – Proszę mi wybaczyć, sir, czy mógłbym zamienić z panem słówko? – Zerknął na towarzyszy Jamiego i dodał: – Na osobności. – Oczywiście, kapitanie… Woodsworth. – Jamie miał nadzieję, że kapitan nie zwróci uwagi, iż z opóźnieniem przypomniał sobie nazwisko. Nauczył się na pamięć nazwisk swoich dowódców, ale nie każde miał na zawołanie. Po krótkiej chwili wahania skinął Ianowi głową, by udał się z kapitanem Whewellem do następnego ogniska. – Niech im pan powie, co nas czeka, kapitanie – powiedział, bo następne ognisko należało do oddziału dowodzonego przez Whewella – ale zaczekajcie tam na mnie, dobrze? – Co nas czeka? – powtórzył zaalarmowany Woodsworth. – A co? Czy już wyruszamy? – Jeszcze nie, kapitanie. Zejdźmy na bok, bo zostaniemy stratowani. – Stali bowiem na ścieżce wiodącej od ognisk do pośpiesznie wykopanych latryn polowych, skąd dochodził dławiący odór odchodów i niegaszonego wapna. Powiadomił Woodswortha o zmianie dowódcy i zapewnił, że nie będzie to miało rzeczywistego wpływu na oddziały milicji pod jego komendą. Obawiał się jednak, że będzie miało, od dowództwa bowiem zależy, kiedy zostaną rzuceni do walki, a nawet czy przeżyją, ale nie sposób było orzec, z kim będą mieli większe szanse – z La Fayette’em czy z Lee. To kwestia przypadku. Zdecyduje Los, a może Bóg. – Chciał pan ze mną pomówić? – zagadnął Jamie. Woodsworth wyprostował się gwałtownie, pośpiesznie przypominając sobie treść przygotowanej przemowy. – Tak, sir. Chciałbym zapytać o losy Bertrama Armstronga. – Bertrama… jak, proszę? – Armstronga, człowieka, którego wczoraj zabrał pan ze sobą podczas inspekcji oddziałów, razem z małym chłopcem. Jamie nie wiedział, czy to bardziej śmieszne, czy irytujące. Bertram, na Boga? – Obecnie człowiek ten znajduje się pod opieką mojej żony. Opatrzyła mu oko, nakarmiła go i napoiła. – Cieszę się, sir. – Woodsworth przestąpił niepewnie z nogi na nogę, ale nie zamierzał się na razie wycofywać. – Niemniej jednak… niepokoję się o niego. Ludzie o nim gadają. – Nic dziwnego – odparł Jamie, nie kryjąc irytacji. – A z czego wynika pana niepokój, sir? – Ludzie z kompanii Dunninga twierdzą, że Armstrong jest szpiegiem, brytyjskim oficerem, który zakradł się w nasze szeregi. Ponoć znaleziono przy nim patent oficerski i korespondencję. – Dalsze słowa zostały wypowiedziane z żarliwym pośpiechem. – Nie wierzę w to, sir, żaden z naszych nie wierzy. Sądzimy, że zaszła pomyłka, i mamy nadzieję, że… że nie zostaną podjęte zbyt pochopne działania. – Nikt niczego takiego nie planuje, kapitanie – zapewnił go Jamie, czując dreszcz

przebiegający po krzyżu. Tylko dlatego, że nie było i nie ma na to czasu, dodał w duchu. On na razie, wobec szeroko zakrojonych przygotowań do walki, ignorował oczywisty problem, jaki stanowił Grey jako jeniec wojenny, lecz nie dało się tak dalej. O Greyu należało niezwłocznie powiadomić La Fayette’a, Lee i Waszyngtona. Wzrok Jamiego przyzwyczaił się już do ciemności, rozjaśnianej jedynie blaskiem gwiazd i ognia, więc wyraźnie widział pokorną, acz zdeterminowaną minę Woodswortha. – Przepraszam, że wyrażam się bez ogródek, ale kiedy górę biorą emocje, może dojść do popełnienia czynów nieodwracalnych, których potem można żałować. – Przełknął głośno ślinę. – Wolałbym, by do tego nie doszło. – Przypuszcza pan, że ktoś mógłby podjąć takie działanie? Teraz? Jamie rozejrzał się dokoła. W blasku płomieni widział niespokojnie poruszające się ciała, ciemne cienie na tle lasu, lecz nie wyczuwał pulsowania gniewu, buntu, zagrożenia. Owszem, szmer przyciszonych głosów, niekiedy podniesionych, wybuchy śmiechu, śpiewanie, lecz to wszystko można było złożyć na karb nerwowego wyczekiwania. – Jestem duchownym, sir. – Głos Woodswortha był teraz silniejszy, naglący. – Dobrze wiem, co może wyniknąć z plotek, z takiego gadania, jak prędko może się ono przerodzić w chęć czynu. Jeden łyk za dużo, jedno nieostrożne słowo… – Tak, ma pan rację – przyznał Jamie, przeklinając się w duchu, że nie pomyślał o tej ewentualności. Rzecz jasna, nie miał pojęcia, że Grey ma przy sobie oficerski przydział, ale to nie było wytłumaczenie. – Zawiadomię generała Lee o… panu Armstrongu. Gdyby usłyszał pan jeszcze jakieś plotki, proszę śmiało wyjaśnić, że sprawa jest w rękach dowódców. Powinno to zapobiec… jakimś nieuprawnionym działaniom. Woodsworth wydał wyraźne westchnienie ulgi. – Dobrze, sir – powiedział z wdzięcznością w głosie. – Dopilnuję tego. – Skłonił głowę i odwrócił się, by odejść, gdy wtem uderzyła go jakaś myśl. – Tak? – spytał Jamie niecierpliwie, czując się atakowany ze wszystkich stron przez rój rozmaitych kłopotów. – Proszę wybaczyć, panie generale, ale raptem mi się przypomniało… Ten chłopak, który towarzyszył Armstrongowi. Bobby Higgins. – A co z nim? – spytał czujnie Jamie. – Chłopak szukał ponoć swego dziadka, a on, to znaczy Armstrong, powiedział, że go zna. Dziadek nazywa się James Fraser… Jamie zamknął oczy. Jeśli nikt nie zlinczuje Johna Greya przed świtem, to może on go udusi. – Chłopiec istotnie jest moim wnukiem, kapitanie – odparł, siląc się na obojętny ton. Co oznacza także, że znam przeklętego Berta Armstronga. A jeśli ta wieść się rozejdzie, zrodzi się wiele dziwnych pytań ludzi, którzy mieli wszelkie prawo domagać się na nie odpowiedzi. – Moja żona się nim opiekuje. – To dobrze. Chciałem jedynie… – Wyrazić swoje zaniepokojenie. Tak, kapitanie, dziękuję. I dobranoc. Woodsworth ukłonił się i odszedł, mamrocząc słowa pożegnania. Jamie pozostał w coraz bardziej nieprzyjaznej ciemności. Poprawił kurtkę na ramionach i ruszył przed siebie. Trzystu ludzi, którym ma wydawać rozkazy, którymi ma dowodzić, podrywać ich do walki i kontrolować. Trzysta żywotów w jego rękach. Trzystu ludzi – i ten jeden.

65. Komary Jamie dość późno dotarł do ogniska, uśmiechnął się do mnie i raptownie usiadł. – Czy jest coś do jedzenia? – zapytał. – Tak, sir – odrzekła kobieta, która mieszała w garze. – A i pani powinna coś przekąsić, ma’am – dodała stanowczo z miną świadczącą o tym, że nie ma najlepszej opinii o moim wyglądzie. Z wdzięcznością przyjęłam od niej drewnianą miskę z gęstą, parującą potrawą i skibkę chleba. Byłam głodna i nie zwracałam uwagi na to, co jem. Przez cały dzień nie miałam czasu na posiłek i byłabym nie zjadła niczego, gdyby nie John, który zmusił mnie, żebym usiadła choć na dziesięć minut i zjadła z nim to, co przyniosłam dla niego. Percy Beauchamp więcej się nie pokazał, co należało uznać za korzystne. Po badaniu odrzuciłam ponad dwudziestu ochotników z oddziałów Jamiego – inwalidów, astmatyków, niedołężnych starców – oraz trzydziestu ogólnie zdrowych, tyle że wymagających pomocy lekarskiej wskutek ran odniesionych w walce na pięści lub po upadku w pijanym widzie. Część ich nadal była pijana – zostali odesłani pod strażą, żeby porządnie się wyspali. Byłam ciekawa, ilu ludzi przystępuje do bitwy w stanie upojenia. Szczerze mówiąc, nie miałam im tego za złe; gdybym miała robić to co oni, też bym się pewnie upiła. W obozie nadal panował harmider, który jednak stopniowo cichł. Zaczęły się niezbędne przygotowania. Miałam nadzieję, że pomyślałam o wszystkim. Przygotowałam nieduży namiot dla osłony przed prażącym słońcem, zapasy lekarstw, zestawy narzędzi chirurgicznych, słoje mokrych nici, kłęby szarpi do tamowania krwi, flaszki z rozcieńczonym alkoholem, ponieważ zabrakło mi soli; zamierzałam upomnieć się o nią rano. A także zestaw ratunkowy, który zawsze nosiłam przy sobie. Siedziałam w pobliżu ognia, lecz pomimo tego i dość ciepłej nocy zaczęłam odczuwać przykry chłód i uświadomiłam sobie, jak bardzo jestem zmęczona. Obóz nie położył się jeszcze na spoczynek, ludzie nadal gawędzili przy ogniskach, ostrzyli szable, czyścili muszkiety, lecz stopniowo zalegała cisza. Księżyc skrył się za chmurami i nawet ci najbardziej podekscytowani zbliżającą się bitwą powoli kładli się na posłaniach. – Chodź, położymy się – szepnęłam do Jamiego i tłumiąc jęk, wstałam. – Nie pośpisz długo, ale choć trochę odpoczniesz. Mnie także tego potrzeba. – Dobrze, ale nie pod namiotem – odszepnął, idąc za mną. – Czuję się na wpół uduszony, w namiocie nie będę miał czym oddychać. – Wszędzie jest mnóstwo miejsca – powiedziałam, nie ujawniając niechęci do spania na dworze. Chwyciłam kilka koców i ziewając, ruszyłam za Jamiem wzdłuż rzeki; wkrótce znaleźliśmy dobre miejsce pod osłoną zwisających nisko wierzbowych gałęzi. Było tam zadziwiająco wygodnie. Rozpostarliśmy koce na dywanie gęstej, sprężystej trawy, na tyle blisko wody, że chłodził nas ciągnący od niej rześki wietrzyk. Zdjęłam halki i gorset, i zostałam w samej koszuli, lekko wilgotnej od potu. Jamie także rozebrał się do koszuli i smarował twarz i kończyny maścią przeciw komarom, których były tu całe chmary. Usiadłam na kocu i posmarowałam się miętowo pachnącym tłuszczem. Komary rzadko mnie kąsały, co nie przeszkadzało im bzyczeć wściekle koło moich uszu i siadać mi na ustach i nosie, denerwując mnie tym niewymownie. Położyłam się, obserwując, jak Jamie kończy się smarować. Do świtu nie było daleko, ale pomyślałam, że z chęcią zapadnę w sen, by choć na chwilę wyzbyć się niepokoju. Gdy wzejdzie

słońce, rozpęta się piekło na ziemi. Jamie zamknął pudełeczko z maścią i wyciągnął się obok mnie z głuchym jękiem. Przetoczyłam się do niego, właśnie gdy on sięgnął ku mnie, i nasze usta złączył żarliwy pocałunek. Ciasno objęci, poszukaliśmy jak najwygodniejszej pozycji do snu. Mimo że było mi gorąco, chciałam dotykać jego ciała. On także pragnął dotykać mnie. – Naprawdę? – spytałam zdziwiona. – Skąd czerpiesz siły… Jesteś na nogach od bladego świtu! – Wybacz mi, Angliszko, wiem, że jesteś zmęczona, i nie prosiłbym cię o to, ale tak bardzo cię pragnę. – Odjął dłoń od mojego pośladka, by podciągnąć koszulę, ja zaś z pewnym zrezygnowaniem zaczęłam podciągać swoją. – Nie obrażę się, jeśli zaśniesz w trakcie – szepnął mi do ucha. – Zresztą to nie potrwa długo. Chciałem tylko… – Komary pokąsają ci tyłek – powiedziałam, poprawiając się pod nim i rozchylając uda. – Szkoda, że nie posmarowałam… Och! – Och? – spytał zadowolony. – Oczywiście, jeśli nie zaśniesz, to bardzo dobrze… Uszczypnęłam go mocno w pośladek, a on się zaśmiał i polizał mnie w ucho. Nieoczekiwanie wziął pudełko z maścią przeciw komarom i zaczął smarować moją nieco zbyt suchą pochwę. Robił to z takim entuzjazmem, że poczułam rosnące podniecenie. Przyznałam w duchu, że smarowanie intymnych części ciała miętową maścią jest nowym i ekscytującym doznaniem. – Jęknij tak jeszcze raz – poprosił, dysząc mi prosto w ucho. – Podoba mi się to. Miał rację, zapewniając, że to nie potrwa długo. Opadł, przewieszony przeze mnie, zasapany, z mocno bijącym sercem. Otoczyłam go w pasie kończynami, czując, jak żarłoczne komary rzucają się na nieosłonięte i nieposmarowane stopy i łydki, i wcale się tym nie przejmując. Tuliłam jego śliskie od potu ciało, kołysząc się lekko wraz z nim. Po krótkiej chwili ogarnęła mnie senność i bezwładnie opuściłam nogi. – Powiedzieć ci coś? – szepnęłam, już prawie śpiąc. – Komary nie pokąsają ci kutasa. – Nie miałbym nic przeciw temu, gdyby zaniosły mnie do swojej kryjówki i nakarmiły mną dzieciaki – mruknął. – Chodź tu do mnie, Angliszko. Na wpół śpiąca, odgarnęłam z czoła wilgotne pasma włosów i przytuliłam się do niego, kładąc głowę w zgięciu ręki. Po sekundzie znów ogarnęła mnie nieprzeparta potrzeba snu. Zasnęłam jak kamień, bez snów, i spałam, dopóki nie obudził mnie skurcz łydki. Poprawiłam pozycję, Jamie znów podłożył mi rękę pod głowę, a wówczas zdałam sobie sprawę, że nie spał. – Wszystko dobrze…? – wybełkotałam zaspanym głosem. – Tak, Angliszko – szepnął, głaszcząc mnie po głowie. – Śpij, ukochana. Obudzę cię, gdy przyjdzie pora. – Ty także musisz się przespać. – Nie – odparł stanowczo. – Nie będę spał. Wkrótce zacznie się bitwa, a mnie dręczą złe sny. Mam je już od trzech nocy, coraz okropniejsze. Mimowolnie uniosłam się nieco i położyłam mu rękę na sercu. Wiedziałam, że będą go dręczyły koszmary, i nawet mogłam przewidzieć jakie, sądząc po słowach wypowiadanych w czasie snu. Potem zawsze budził się roztrzęsiony. „Coraz okropniejsze”. – Ciii – szepnął, nachylając się nade mną i całując mnie w czubek głowy. – Nie martw się, a nighean. Chcę cię trzymać w ramionach i patrzeć, jak spokojnie śpisz. Dzięki temu będę mógł potem wstać z jasnym umysłem… i zrobić to, co musi zostać zrobione.

66. Barwy wojenne Nessun dorma. „Niechaj nikt nie śpi”. Była to pieśń, aria, jak nazywała ją Brianna, ze znanej jej opery[16]; na uniwersytecie grała w niej jedną z ról, przebrana w chińskie szaty. Ian uśmiechnął się, wyobrażając sobie kuzynkę, wyższą od większości mężczyzn, z szelestem jedwabiu poruszającą się po scenie. Żałował, że nie mógł tego zobaczyć. Myślał o niej od chwili, gdy otworzył sakiewkę z jeleniej skóry, w której przechowywał farby. Bree była malarką, i to bardzo zdolną. Produkowała własne pigmenty i sporządziła dla niego czerwoną ochrę, czerń z węgla i biel z wysuszonej glinki, a także głęboką zieleń ze zmielonego malachitu i jaskrawożółtą farbę z żółci bawołu, którego ubiły razem z matką. Żaden inny mężczyzna nie miał tak pięknych barwników i Ian pożałował przez chwilę, że żaden z jego braci Mohawków nie może go teraz podziwiać. Odgłosy z obozu przypominały granie cykad wśród nadrzecznych drzew; głośne, jeśli się w nie wsłuchiwać, lecz zanikające, gdy nie zwracało się na nie uwagi. „Niechaj nikt nie śpi”. Kobiety i dzieci mogły spać, ale nie dziewki. Nie dzisiejszej nocy. Poczuł w myślach jakieś poruszenie, ale odsunął je od siebie, nawiedziła go myśl o Rachel, ale również, niechętnie, ją odsunął. Otworzył pudełko z kory wierzbowej z jelenim tłuszczem i ze skupieniem zaczął smarować twarz, ramiona i klatkę piersiową. W zwykłych okolicznościach przemawiałby przy tym do duchów ziemi, a potem do swoich świętych. Dziś jednak w myślach towarzyszyła mu Brianna, a najwyraźniej czuł obecność ducha ojca, co wprawiało go w zakłopotanie. Odsuwanie od siebie myśli o ojcu oznaczałoby brak szacunku. Przerwał wykonywaną czynność i zamknął oczy, czekając, czy ojciec ma mu może coś do powiedzenia. – Mam nadzieję, że nie przynosisz mi wieści o mojej śmierci, co? – powiedział na głos. – Bo nie zamierzam ginąć, dopóki nie zlegnę z Rachel. – Z pewnością to wielce szlachetny cel – przemówił tuż obok kpiący głos wuja Jamiego i Ian raptownie otworzył oczy. Wuj stał w samej koszuli obok nadrzecznej wierzby. – Nie masz na sobie munduru, wuju? – spytał Ian, choć serce trzepotało mu w piersi niczym przestraszona mysz. – Generał Waszyngton byłby niezadowolony. Waszyngton rygorystycznie przestrzegał zasady, że oficerowie nie mogą się pokazywać bez munduru. Twierdził, że nikt nie będzie traktował poważnie wojsk kontynentalnych, jeśli strojem będą przypominać bandę cywilów. – Wybacz, że ci przeszkadzam, Ianie – powiedział wuj Jamie, wychodząc spod osłony wierzby. Księżyc niemal już zaszedł, wuj zaś w bladej poświacie przypominał bosonogiego ducha. – Do kogo przemawiałeś? – A… Do ojca. Przyszedł mi jakoś do głowy… To znaczy często o nim myślę, ale rzadko czuję jego obecność. Więc się zastanawiałem, czy nie przyszedł mi czasem oznajmić, że dzisiaj zginę. Jamie pokiwał głową. – Raczej nie – powiedział. – Nakładasz barwy wojenne, tak? Przygotowujesz się. – Taki miałem zamiar. Czy ty też chciałbyś pomalować twarz? – Było to powiedziane półżartem i Jamie tak to potraktował. – Z chęcią, Ianie. Ale wydaje mi się, że generał Waszyngton kazałby mnie wychłostać, gdybym zjawił się przed nim w barwach wojennych. Ian parsknął cichym śmiechem i włożywszy dwa palce do miseczki z ochrą, począł malować tors.

– A co ty tu robisz bez munduru? – Pranie – odrzekł Jamie tonem, który sugerował, że to bynajmniej nie jedyna przyczyna. – Oprócz tego rozmawiam z moimi zmarłymi. – Hmm… Z kimś w szczególności? – Z wujem Dougalem i Murtaghiem, moim ojcem chrzestnym. Ci dwaj najbardziej przydaliby mi się w bitwie. – Jamie kiwnął głową. – Jeśli tylko mam okazję, staram się przed bitwą pobyć trochę w samotności. Piorę, modlę się trochę i… proszę ich o wsparcie. Ian uznał to za ciekawe; nie znał tych krewnych osobiście – obaj zginęli pod Culloden – ale wiele o nich słyszał. – Dobrzy wojownicy – powiedział. – Czy mego ojca także poprosiłeś, żeby cię wspierał? Może dlatego tu do mnie przyszedł. Jamie, zaskoczony, przyjrzał się Ianowi. Po chwili uspokoił się i potrząsnął głową. – Iana Mòra nigdy nie musiałem prosić – odparł łagodnie. – Zawsze był ze mną. – Pokazał na swój prawy bok. Iana zapiekły oczy i poczuł ucisk w krtani. Na szczęście było ciemno. – Pomożesz mi, wuju Jamie? – spytał, podając mu małą miseczkę. – A tak, pewnie. Co mam zrobić? – Czerwona pręga na czole – sam mogę ją namalować. Ty zrób mi czarne pasy od tych kropek do brody. – Powiódł palcem, pokazując, co ma na myśli. – Czerń oznacza siłę. Oznajmiasz, że jesteś wojownikiem. A żółty kolor znaczy, że nie boisz się śmierci. – Rozumiem. Chcesz się dziś pomalować na żółto? – Nie. – W jego głosie brzmiały nuty wesołości, więc Jamie się zaśmiał. Umoczył zajęczą łapkę w farbie, dotknął twarzy, po czym rozprowadził ją równo kciukiem. Ian zamknął oczy, czując, jak napełnia go siła wojowników. – Czy zazwyczaj malujesz się sam? Nie wydaje się to łatwe bez lusterka. – Najczęściej tak. Czasami robimy to wspólnie, a wtedy pomagamy sobie nawzajem. Przy szczególnie ważnych okazjach, kiedy na przykład wypowiadamy wojnę innemu plemieniu, maluje nas szaman, śpiewając przy tym pieśni. – Nie chcesz chyba, żebym ci tu śpiewał, Ianie – mruknął Jamie. – Mógłbym oczywiście spróbować, ale… – Obejdzie się, dziękuję. Czerń w dolnej partii twarzy, czerwień na czoło, malachitowy pasek wzdłuż linii tatuaży, od ucha do ucha, przez garbek nosa… Ian zerknął na miseczki i wskazał tę z białą farbą. – Czy potrafiłbyś namalować mi na czole malutką strzałę? – Pokazał palcem miejsce. – Tak. – Jamie nachylił się nad miseczkami. – Czy nie mówiłeś mi kiedyś, że biel oznacza pokój? – No tak, jeśli się pertraktuje albo wymienia jeńców, trzeba użyć dużo białej farby. Można jej użyć także wtedy, kiedy chce się kogoś pomścić. Jamie podniósł głowę i spojrzał na niego. – Ale tu nie chodzi o pomstę – wyjaśnił Ian. – To dla Lecącej Strzały. Nieżyjącego mężczyzny, którego miejsce zająłem, kiedy zostałem adoptowany. – Starał się mówić obojętnie, ale wyczuł, że wuj zesztywniał i spuścił głowę. Żaden z nich nigdy nie zapomni dnia rozstania, kiedy Ian udał się do Kahnyen’kehaka, jak się zdawało, na zawsze. Ian nachylił się i położył Jamiemu dłoń na ramieniu. – Powiedziałeś do mnie wtedy: „Cuimhmich”. Posłuchałem cię. „Pamiętaj”. – Ja także to zapamiętałem, Ianie – szepnął Jamie i namalował mu strzałę na czole,

muskając je jak ksiądz w środę popielcową, a potem czyniąc znak krzyża. – Wszyscy pamiętamy. Czy na tym koniec? Ian dotknął lekko zielonej smugi, chcąc sprawdzić, czy jest już dostatecznie sucha. – Tak sądzę. Kiedy Brianna zrobiła mi farby? Myślałem o niej, ale potem zastanowiłem się: może nie powinienem jej w to wszystko wciągać. Poczuł ciepły oddech wuja na skórze, gdy ten prychnął. – Zawsze wciągasz swoje kobiety w swoje bitwy, Ianie Òg. To one są korzeniami twojej siły, człowieku. – Ach tak? – To miało sens, i przynosiło ulgę. A jednak… – Wydawało mi się, że może nie powinienem też myśleć w tych okolicznościach o Rachel. Jest przecież kwakierką. Jamie zanurzył środkowy palec w jelenim tłuszczu, a potem w białej glince i namalował na prawym barku Iana dużą literę V, rozłożystą, jak skrzydła pikującego ptaka. Lśniła wyraźnie nawet w ciemności. – Biała gołębica – powiedział zadowolony. – Oto twoja Rachel. Wytarł palce o kamień, wstał i przeciągnął się. Spojrzał ku wschodowi. Noc jeszcze się nie skończyła, ale nieubłaganie nadchodził świt, zmiana zaszła w ciągu kilku minut, które spędzili razem. Wysoka postać wuja odcinała się wyraźnie na tle ciemnego nieba. – Godzina, nie więcej – mruknął Jamie. – Najedz się porządnie, dobrze? – To rzekłszy, wrócił z powrotem do rzeczki i przerwanych modlitw.

67. Próżno sięgać po to, czego nie ma William pragnął zaprzestać sięgania po rzeczy, których nie ma. Ileż to razy sięgał po sztylet, który powinien tkwić u pasa. Nieraz sięgał po któryś z dwóch pistoletów. Próżno klepał się ręką po biodrze, gdzie nie było szpady, woreczka z prochem i pudełka z nabojami. Teraz leżał nagi i spocony na pryczy, z rękoma spoczywającymi płasko na piersi, i odruchowo sięgnął po drewniany różaniec. Który zresztą, gdyby tam był, nie przyniósłby mu pociechy, jak przynosił przez wiele lat. Nie powiedziałby do niego „Mac”. Gdyby William go miał, zerwałby go teraz z szyi i cisnął do najbliższego ogniska. Prawdopodobnie tak właśnie zrobił sukinsyn James Fraser, gdy William rzucił mu różaniec prosto w twarz. Tylko kto tu był teraz sukinsynem! Wymamrotał: „Scheisse!” i przewrócił się na drugi bok. Opodal Evans poruszył się i pierdnął przez sen, co przypominało odległy wystrzał z armaty. Leżący z drugiej strony Merbling dalej chrapał. Jutro. Położył się późno po wyczerpującym dniu i za godzinę będzie już musiał wstać, mimo to leżał z szeroko otwartymi oczami, obserwując dach namiotu. Wiedział, że nie uda mu się zasnąć. Nawet jeśli nie weźmie udziału w bitwie – a tak właśnie miało być – jej bliskość sprawiała, że miał ochotę zerwać się już w tej chwili i z szablą w dłoni rzucić się na wroga. Rozegra się bitwa. Prawdopodobnie nie będzie to jakieś potężne starcie, ale rebelianci następują im na pięty i jutro – dzisiaj – dojdzie do spotkania. Potyczka może zaspokajać ambicje Waszyngtona. Sir Henry utrzymywał natomiast, że potyczka nie jest jego celem. Zamierza bezpiecznie doprowadzić swoją armię i ludzi, których ma pod ochroną, do Nowego Jorku, i tylko to się liczy, choć jeśli jego oficerowie, wykonując to zadanie, zechcą wykazać swoją wyższość nad zbieraniną Waszyngtona, nie będzie miał nic przeciwko temu. William miał zaszczyt stać za krzesłem sir Henry’ego podczas kolacji, uważnie słuchając planów. Przypadł mu także w udziale honor dostarczenia pisemnych rozkazów do rąk von Knyphausena, którego wojska miały się skierować do Middletown, podczas gdy brygada

Clintona miała osłaniać tyły i pilnować poczynań rebeliantów. Właśnie dlatego tak późno się położył. Ku swojemu zaskoczeniu ziewnął i zamrugał oczami. Może jednak zdoła się trochę przespać. Rozmyślanie o kolacji, planach, rozkazach i kolorze koszuli nocnej von Knyphausena – różowy jedwab z fioletowymi wypustkami przy szyi – zamiast o nadchodzącej bitwie cudownie uspokoiło jego rozgorączkowany umysł. Tego właśnie potrzebował. Warto spróbować… Ułożył się jak najwygodniej, zamknął oczy i zaczął powoli liczyć powyżej stu. Doszedł do stu siedemnastu, gdy nagle poczuł powiew powietrza na spoconej skórze. Westchnął i usiadł, spodziewając się, że to Merbling wstał, by się wysikać. Nie. W wejściu do namiotu stała ciemna postać, wyraźnie widoczna w blasku dogasających ognisk. Dziewczyna. – Co tu robisz, do diabła? – szepnął. Wahała się, lecz kiedy usłyszała jego głos, podeszła i zanim się obejrzał, obejmowała go, łaskocząc włosami po twarzy. Odruchowo uniósł ręce i natknął się na jej ciężkie piersi pod cienką koszulą. Cofnęła się i płynnym ruchem ściągnęła koszulę przez głowę, zamiotła włosami i dosiadła go, ściskając w pasie udami. – Złaź ze mnie! – Chwycił ją za ramiona i odepchnął. Merbling przestał chrapać, Evans zaszeleścił posłaniem. William wstał, złapał jej koszulę i możliwie najciszej wyprowadził gościa z namiotu. – Co ty wyprawiasz, do stu piorunów! Masz, włóż to natychmiast! – Wcisnął jej bezceremonialnie koszulę i pośpiesznie się ubrał. Na razie nikt ich nie widział, ale to się mogło w każdej chwili zmienić. Z wycięcia koszuli wychynęła jej głowa niczym kwiat spod śniegu. Mocno rozzłoszczony. – A jak ci się zdaje? – warknęła. Gwałtownym ruchem odgarnęła włosy z twarzy. – Chciałam wyświadczyć ci przysługę! – Co? – Jutro będziesz walczył, prawda? – Jej oczy zalśniły podejrzanie. – Żołnierze zawsze chcą się pieprzyć przed walką. Potrzebują tego! Potarł szorstką od zarostu twarz i odetchnął głęboko. – Rozumiem. Tak. To bardzo łaskawie z twojej strony. – Nagle zachciało mu się śmiać. Równie nagle zapragnął skorzystać z jej propozycji, ale nie tak mocno, by uczynić to w namiocie w przytomności kolegów. – Nie będę jutro walczył – powiedział i zdziwił się, jak bardzo go to zabolało. – Nie? A dlaczego? – Ona też była zaskoczona; bardzo jej się to nie podobało. – To długa opowieść – odparł, siląc się na spokój. – I nie twoja sprawa. Doceniam twoją ofertę, ale już ci mówiłem: nie jesteś dziewką, przynajmniej na razie. A już zwłaszcza nie moją. – Wyobraźnia podpowiadała mu, co mogłoby się stać, gdyby niezauważona zakradła się do jego posłania, zanimby się obudził… Odsunął od siebie te myśli i ujął ją mocno za ramiona. – Wracaj do siebie – powiedział i nie mogąc się powstrzymać, poklepał ją na pożegnanie po zgrabnym tyłeczku. Spojrzała na niego gniewnie. – Tchórz – wycedziła. – Mężczyzna, który nie chce się pieprzyć, nie chce też walczyć. – Co? – chyba się przesłyszał. – Dobrze słyszałeś. A teraz dobranoc! Dogonił ją jednym susem i złapał za ramiona, zmuszając, by się do niego odwróciła. – Od kogo pochodzi ta mądrość, jeśli wolno spytać? Czy od twojego dobrego znajomego,

kapitana Harknessa? – spytał poirytowany. – Czy po to ocaliłem cię z łap tego łobuza, żebyś teraz rzucała mi w twarz niesprawiedliwe oskarżenia? – Jak to niesprawiedliwe? – spytała wojowniczo. – Mówiłem ci o tym, do diabła. Czy wiesz, co to jest wojsko konwencyjne? – Nie… – To też długa historia, której nie zamierzam opowiadać w koszuli na środku obozu. Spieprzaj stąd i opiekuj się siostrą i chłopakami. To twoje zadanie, a ja zajmę się sobą. Prychnęła wzgardliwie. – Nie wątpię – odparowała szyderczo, wpatrując się tam, gdzie demonstrujący własne preferencje penis Williama wyraźnie wypychał koszulę. – Scheisse – zaklął William i objął ją, przyciskając się do niej całym ciałem i całując ją w usta. Początkowo próbowała się wyrywać, ale szybko zdała sobie sprawę, że to go tylko prowokuje. William stopniowo zwiększał uścisk, dopóki nie przestała walczyć. Jeszcze jeden pocałunek, po czym, zdyszany, puścił ją. Powietrze było parne i gęste jak smoła. Dziewczyna oddychała z trudem. Gdyby zechciał, mógłby ją posiąść. Miał na to ochotę. Popchnąłby ją na trawę w cieniu namiotu, na kolana, podkasał jej koszulę i wziął ją od tyłu. Wystarczyłoby dziesięć sekund. – Nie – powiedział, ocierając dłonią usta. – Nie – powtórzył z większym spokojem. Pragnął jej każdym nerwem, a gdyby miał szesnaście lat, już dawno byłby eksplodował. Jest jednak dorosły i potrafi nad sobą panować. Przytrzymał ją za kark i pośladki, żeby się nie odwróciła, i unieruchomił. – Kiedy dotrzemy do Nowego Jorku – szepnął jej prosto do ucha – pomyślę nad tym. Zesztywniała na te słowa, ale nie wyrywała się ani nie próbowała go ugryźć, czego się po niej spodziewał. – Dlaczego? – zapytała spokojnie. – To również długa historia – odparł. – Dobranoc, Jane. – Puścił ją i odszedł w mrok. Rozległy się dźwięki pobudki. 14 Je suis tellement désolé, je suis un navet! (fr.) – Niezmiernie mi przykro, ale ze mnie niezdara! Gra słów: navet – dosł. brukiew. 15 Dylan Thomas, Nie wchodź łagodnie do tej dobrej nocy…, przeł. Stanisław Barańczak. 16 Aria z opery Giacoma Pucciniego Turandot.

CZĘŚĆ CZWARTA Dzień bitwy

68. Wyjdź w ciemność Ian już wczoraj zdążył się zapoznać z terenem. I bardzo dobrze – mruknął teraz zadowolony, bo księżyc w nowiu, a on musi się skradać, trzymając się drogi. Dopóki może, woli nie ryzykować, że koń okuleje w trudnym terenie. Niedługo zresztą się rozwidni. Rad był ciemności i samotności. Co nie znaczyło, że okolica jest całkiem uśpiona; w lesie nocą trwa aktywne życie, zwłaszcza przed świtem wiele zwierząt wychodzi szukać pożywienia lub polować. Przemykające z szelestem zające i kuny ani sennie pohukujące ptactwo nie zwracały na niego uwagi. Ian zakończył modlitwy i samotnie wyruszył w ciemność, czując niezwykły spokój. Kiedy żył wśród Mohawków, zwłaszcza wtedy, gdy związek z Emily zaczął się psuć, opuszczał domostwo na wiele dni i polował samotnie z Rollem, dopóki nie poczuł, że kontakt z dziką naturą przywrócił mu siły. Odruchowo spojrzał w dół, ale Rollo został przecież z Rachel. Rana goiła się dobrze, opatrzona starannie przez cioteczkę Claire, ale Ian nie dopuściłby psa do udziału w tak ciężkiej bitwie, jaka ich czekała, nawet gdyby był młodszy i całkiem zdrowy. Co do zbliżającej się bitwy, nie mogło być żadnych wątpliwości, czuł ją w powietrzu, ba, we własnym ciele. Tym chętniej powitał chwilowy spokój i mrok. – To nie potrwa długo, wiesz – zagadnął konia, który odniósł się do tego z doskonałą obojętnością. Dotknął białej gołębicy na ramieniu i pojechał dalej, spokojny, że nie jest całkiem sam. Na rozkaz sir Henry’ego ludzie przez całą noc nie odłożyli broni. Chociaż nikt nie leżał oczywiście na muszkiecie i pudełku z nabojami, to jednak sen z ręką na lufie strzelby był nadzwyczajnie czujny i w razie potrzeby pozwalał się zerwać na równe nogi. William nie miał broni i nie musiał się zrywać ze snu, i tak bowiem nie spał, leżąc z szeroko otwartymi oczami. Nie może brać udziału w bitwie, czego szczerze żałował, ale nie będzie się krył na tyłach. W obozie panował zgiełk, dobosze przechadzali się wzdłuż rzędów namiotów, grając pobudkę, a powietrze było przesycone wonią świeżo upieczonego chleba, bekonu i grochówki. Jeszcze nie świtało, ale tuż pod linią horyzontu William wyczuwał obecność słońca, wschodzącego powoli, acz nieubłaganie, by znów zapanować nad światem. Przypomniał sobie nagle wieloryba, jakiego widział podczas rejsu do Ameryki: ciemny kształt opodal burty okrętu, który z łatwością można było wziąć za grę światła na powierzchni morza, powoli rosnący w oczach, ogromniejący, tak blisko, aż brakło tchu w piersiach. Włożył ciasne podwiązki, zapiął guziki spodni pod kolanami i wciągnął wysokie buty do konnej jazdy. Jak to dobrze, że odzyskał w końcu naszyjnik. Przypomniał mu oczywiście o Jane – czy jeszcze kiedyś będzie w stanie używać go, nie myśląc o przeklętej dziewusze? – i ostatnich wydarzeniach. Nadal żałował, że nie przyjął jej wspaniałomyślnej oferty. Wciąż czuł jej zapach, piżmowy i miękki jak puszyste futro, w które wkłada się twarz. Jej słowa dalej dźwięczały mu w uszach i prychnął ze złością, wkładając kurtkę. Być może zmieni zdanie, jeszcze zanim dotrą do Nowego Jorku. Te myśli przerwało pojawienie się jednego z adiutantów sir Henry’ego, kapitana Crosbiego, który w biegu wetknął głowę do namiotu. – A, tu pan jest, Ellesmere. Miałem nadzieję, że jeszcze pana zastanę. Proszę – rzucił Williamowi złożoną na pół kartkę papieru i zniknął. William prychnął i podniósł ją z ziemi. Evans i Merbling wyszli już wcześniej na

inspekcję oddziałów, którymi dowodzili; William szczerze im tego zazdrościł. Pismo pochodziło od generała sir Henry’ego Clintona, a jego treść była jak cios pięścią w twarz: „…mając na względzie Pański szczególny status, uważam, że najlepiej będzie, jeśli pozostanie Pan dzisiaj razem z pisarczykami…”. – Stercus! – wycedził. – Excrementum obscaenum! Filius mulieris prostabilis! – Klnąc wściekle po łacinie, bez skrępowania mógł wyrazić swoje wzburzenie. Ściskało go w piersi, krew szumiała w uszach i miał chęć walnąć w coś z całej siły. Wiedział, że nie ma sensu próbować wpłynąć na zmianę decyzji generała. Lecz obijanie się bez celu w namiocie pisarczyków – co niby miałby tam robić, skoro nie wolno mu było przenosić meldunków ani nawet wykonywać pospolitej, acz niezbędnej pracy polegającej na pilnowaniu bezpieczeństwa obozowych markietanów i grupy lojalistów? Na Boga, czy będzie musiał przynosić im posiłki albo, gdy zapadnie ciemność, stać z pochodniami w rękach jak jakiś pieprzony kandelabr? Już miał zmiąć papier i cisnąć go w kąt, gdy wtem w wejściu do namiotu pojawiła się kolejna niechciana głowa, a za nią szczupłe ciało w eleganckim odzieniu: kapitan André, w pełnym rynsztunku bojowym, z szablą u pasa i zatkniętymi zań pistoletami. William łypnął na niego z niechęcią, choć lubił tego człowieka. – A, tu pan jesteś, Ellesmere – odezwał się André zadowolony. – Miałem nadzieję, że pana jeszcze zastanę. Jesteś mi pan potrzebny, żeby szybko dostarczyć rozkaz. Pułkownik Tarleton, Legion Brytyjski, zielone kurtki, zna go pan, co? – Tak, tak, znam. – William przyjął zapieczętowany papier, czując się nieco dziwnie. – Oczywiście, panie kapitanie. – To dobrze. – André z uśmiechem uścisnął go za ramię i wyszedł szybkim krokiem. William odetchnął głęboko, starannie wygładził pomięty rozkaz sir Henry’ego i położył go na swojej pryczy. Nikt nie może zaprzeczyć, że kapitan André dotarł do niego wcześniej z nader pilnym meldunkiem, z którym on, William, wyruszył bez zwłoki, nie zdążywszy się zapoznać z rozkazem generała. Kto by go zresztą miał szukać.

69. Pierdnięcie wróbla Dochodziła czwarta nad ranem. Tuż przed pierdnięciem wróbla, jak mawiali za moich czasów brytyjscy żołnierze. Poczucie przeniesienia w czasie znowu się pojawiło, wspomnienie innej wojny osnuło mnie niczym mgielny opar, po czym rozwiało się nagle, pozostawiając wyostrzony obraz rzeczywistości. Wojsko ruszyło. Opar mgły nie zasnuwał Jamiego. Jamie był wielki i potężny, jego sylwetka doskonale widoczna na tle kurczącej się nocnej ciemności. Już od dawna nie spałam, ubrana i gotowa do działania, choć senność spowalniała moje ruchy. Czułam ciepło bijące od Jamiego i przysunęłam się bliżej jak do ogniska. Jamie prowadził Clarence’a, jeszcze cieplejszego, choć znacznie bardziej zaspanego, co poznałam po obwisłych uszach. – Zostawię ci Clarence’a – powiedział Jamie, wtykając mi cugle do ręki. – A także to, do obrony, gdybyś została sama. – Dwa ciężkie pistolety, przytroczone do grubego skórzanego pasa razem z rożkiem na proch i woreczkiem nabojów. – Dziękuję – powiedziałam, zakładając pas. – No dobrze – dodałam, zerkając w kierunku namiotu, w którym przebywał John – a co z… – Zajmę się tym – przerwał mi w pół słowa. – Zbierz resztę rzeczy, Angliszko; mamy jeszcze niecały kwadrans do wymarszu i musisz być gotowa wyruszyć razem ze mną.

Obserwowałam, jak odchodzi, wysoki, zdecydowany, i po raz enty pomyślałam: „Czy to dzisiaj? Czy tak go właśnie zapamiętam?”. Stałam nieruchomo, starając się niczego nie uronić. Kiedy straciłam go po raz pierwszy, jeszcze przed Culloden, doskonale pamiętałam każdy szczegół. Każdą chwilę ostatniej wspólnej nocy. Z biegiem lat przypominały mi się najróżniejsze drobiazgi: smak soli na jego skroni i kształt czaszki w dłoniach; miękkie włoski u podstawy karku, wilgotne w moich palcach… Magiczna strużka krwi w blasku jutrzenki, kiedy rozcięłam mu dłoń, by na zawsze oznaczyć, że należy tylko do mnie. Te drobiazgi trzymały go przy mnie. A kiedy straciłam go ostatnim razem, w morskiej toni, pamiętałam jego ciało obok mnie w łóżku, ciepłe i mocne, i rytm jego oddechu. Blask księżyca na kościach policzkowych i skórę zaróżowioną w promieniach wschodzącego słońca. Słyszałam szmer jego oddechu, kiedy leżałam samotnie w łóżku na Chestnut Street – powolny, regularny, nieustanny – mimo że wiedziałam, iż w rzeczywistości ustał. Ów dźwięk z początku działał kojąco, potem zaś doprowadzał mnie do szaleństwa wskutek poczucia niepowetowanej straty, zakrywałam więc głowę poduszką z próżną nadzieją, że zamilknie, by ocknąć się nagle w ciemnym pokoju, przesyconym wonią drzewnego dymu i gorącego wosku, i z ulgą usłyszeć go znowu. Jeżeli tym razem… Ale Jamie odwrócił się nagle, jakbym go zawołała, i podszedł szybkim krokiem, chwytając mnie za ramiona. – To jeszcze nie dzisiaj – powiedział cichym, ale mocnym głosem. Objął mnie i uniósł lekko, żeby mnie pocałować. Rozległy się kpiące pohukiwania ze strony przechodzących żołnierzy, ale nie miało to zgoła znaczenia. Nawet gdyby to miało być dzisiaj, zapamiętam tę chwilę. Jamie podszedł do czekających żołnierzy, którzy zebrali się nad rzeką. Unosząca się nad wodą lekka mgiełka niosła ze sobą pociechę, otulała go ciszą i spokojem nocy, dając wyraźne poczucie obecności krewnego tuż przy nim. Poprosił Iana Mòra, by został z Ianem Ògiem, bo tak się należało, mimo to wydawało mu się, że towarzyszą mu trzej mężowie. Będzie mu potrzebna siła zmarłych krewnych. Trzystu ludzi, których poznał zaledwie przed kilkoma dniami. Dotąd ludzie, których wiódł do walki, byli krwią z jego krwi, członkami klanu, którzy go znali i ufali mu, a on ufał im. Ci tutaj byli mu obcy, a przecież życie każdego z nich spoczywało w jego rękach. Niestraszny mu był ich brak wyszkolenia; byli nieobyci i niezdyscyplinowani, zwykła zbieranina w porównaniu z wojskiem zawodowym, które przez całą zimę ćwiczyło pod okiem von Steubena (uśmiechnął się na myśl o niskim, krępym Prusaku), lecz przecież zawsze dowodził takimi właśnie ludźmi: chłopami i myśliwymi, oderwanymi od codziennych obowiązków, uzbrojonymi równie często w widły i motyki, jak w muszkiety i szable. Walczyli dzielnie dla niego – i z nim – jeżeli mu ufali. – Jak tam, wielebny? – spytał cicho Woodswortha, który skończył błogosławić stadko ochotników i stał wśród nich przygarbiony, w czarnej kurtce, z ramionami rozrzuconymi na boki jak strach na wróble ochraniający o świcie zamglone pola. Poważna, wręcz surowa twarz duchownego rozjaśniła się na jego widok, a Jamie uświadomił sobie, że i niebo nad głowami pojaśniało. – Wszystko w porządku, sir – zameldował Woodsworth z powagą. – Jesteśmy gotowi. – Dzięki Bogu nie napomknął o Bertramie Armstrongu. – To dobrze – odrzekł Jamie, śmiejąc się od ucha do ucha i wodząc wzrokiem po zebranych ochotnikach. – Panie Whelan, panie Maddox, panie Hebden, mam nadzieję, że dobrze się dzisiaj czujecie? – Tak. – Zagadnięci zerkali na niego nieśmiało, ale z wdzięcznością, że zapamiętał ich nazwiska. Jamie żałował, że nie zna ich wszystkich, lecz było to po prostu niemożliwe. Miał

nadzieję, że inni pomyślą, iż ich także pamięta, potrzebowali przecież poczucia, że dowódca się nimi opiekuje. – Jesteśmy gotowi, sir – przemówił kapitan Craddock, jeden z trzech w kompanii Jamiego, sztywno i uroczyście ze względu na powagę chwili. Przy nim stali porucznicy Judah Bixby i Lewis Orden. Bixby nie miał chyba jeszcze dwudziestu lat, a Orden był niewiele starszy; obaj z trudem powściągali podniecenie, Jamie uśmiechnął się, rozpoznając własne odczucia z czasów młodości. Zauważył, że niektórzy ochotnicy są naprawdę bardzo młodzi. Na przykład dwaj chłopcy, niedorostki wysokie i proste jak kolby kukurydzy – kim są? A tak, synami Craddocka. Przypomniał sobie ich smutną historię. Matka zmarła przed miesiącem, więc razem z ojcem zaciągnęli się w szeregi milicji. Boże, pozwól mi sprawić, żeby wrócili bezpiecznie – modlił się w duchu Jamie. I poczuł – naprawdę poczuł – przelotny dotyk ręki na ramieniu, i wiedział, kim jest towarzyszący mu trzeci krewny. Taing, tato, pomyślał i zamrugał oczami, w których raptem zalśniły łzy. Przywiązałam Clarence’a do pala i nieco uspokojona wróciłam do namiotu. Cokolwiek miało nastąpić, nastąpi bardzo szybko. Fergus i Germain poszli poszukać śniadania; miałam nadzieję, że wrócą, nim odejdę, bo bez względu na wszystko muszę odejść, nie troszcząc się o mojego pacjenta, kimkolwiek jest. Pacjent leżał na plecach pod latarnią, ze zdrowym okiem na wpół przymkniętym, podśpiewując cicho po niemiecku. Urwał, kiedy weszłam, i odwrócił głowę, by sprawdzić, kto przyszedł. Zamrugał gwałtownie na widok mojego uzbrojenia. – Czy spodziewamy się inwazji wroga? – spytał, siadając. – Połóż się, Johnie. Nie, to tylko zapobiegliwość Jamiego. – Ostrożnie dotknęłam ciężkiego pistoletu. – Nawet nie wiem, czy są naładowane. – Z pewnością. Jamie jest skrupulatny. – John położył się ostrożnie i jęknął. – Wydaje ci się, że dobrze go znasz, co? – spytałam z irytacją, która mnie samą zdziwiła. – Owszem, znam – odparł bez wahania. Uśmiechnął się lekko na widok mojej miny. – Oczywiście nie tak dobrze jak ty, pod pewnymi względami, pod innymi wszakże znacznie lepiej. Obaj jesteśmy żołnierzami. – Przechylił głowę, nasłuchując pokrzykiwań i szczęku broni. – Jeżeli tak dobrze go znasz – wycedziłam dotknięta do żywego – to szkoda, że nie ugryzłeś się w język, wiesz kiedy. – Och… – Uśmiech znikł i John zapatrzył się na sufit. – Mogłem milczeć, ale wolałem mu to wyznać. – Och… – zawtórowałam, siadając obok sterty toreb i zapasów. Większość ich trzeba będzie zostawić. Mogłam wprawdzie przewieźć trochę w sakwach i na grzebiecie muła, ale przecież nie całość. Wojsko zostało pouczone, by porzucić niemal wszystkie bagaże poza bronią i manierkami, chodziło bowiem o jak najszybsze tempo marszu. – Czy powiedział ci, co konkretnie wyznałem? – spytał John po chwili milczenia z udawaną obojętnością. – Co mu wyznałeś? Nie, ale łatwo mogę się tego domyślić. – Nie patrzyłam na niego, porządkując swoje zapasy apteczne. Od właściciela gospody po wielu namowach uzyskałam sól i zawczasu sporządziłam roztwór solny, ponadto miałam alkohol… Wzięłam świeczkę i zaczęłam kropić wosk na korki, by je uszczelnić. Nie chciałam dłużej drążyć przyczyn zranienia oka Johna. Pomijając już inne względy, dalsza dyskusja mogła niepotrzebnie wywołać temat więzienia w Wentworth. Mimo że Jamie przez ostatnie lata uważał Johna za bliskiego przyjaciela, byłam pewna, że nigdy mu nie

powiedział o Czarnym Jacku Randallu i o tym, co stało się w Wentworth. Przed wieloma laty zwierzył się szwagrowi Ianowi, więc przypuszczałam, że Jenny też o tym wie, choć z pewnością nigdy na ten temat z Jamiem nie rozmawiała. Inni nie mieli o niczym pojęcia. John prawdopodobnie zrozumiał, że Jamie uderzył go z powodu obrzydzenia lub też z zazdrości o mnie. Pozwolić mu dalej w to wierzyć było być może niesprawiedliwe, lecz ten akurat aspekt nieszczególnie się liczył. Mimo to żałowałam, że doszło między nimi do głębokiego nieporozumienia. Wiedziałam, ile dla Jamiego znaczy przyjaźń z Johnem – i oczywiście na odwrót. I choć z ulgą przyjęłam koniec małżeństwa, to jednak los Johna nie był mi obojętny. Ruch i zgiełk dokoła świadczyły, że wymarsz jest bliski. Nie mogłam nie pomyśleć, że być może po raz ostatni widzę Johna. Zaczęłam owijać zawoskowane butelki w miękkie szmatki. Powinnam dołożyć jak najwięcej specyfików przyniesionych z Kingsessing, ale… – Nie przejmuj się zbytnio, moja droga – odezwał się nagle John. – Przecież wiesz, że wszystko się ułoży, oczywiście jeśli wszyscy przeżyjemy. – Ty zapewne przeżyjesz. – Spojrzałam na niego znacząco. – Chyba że znowu coś palniesz przy Jamiem, a wtedy on bezlitośnie skręci ci kark. John rzucił krótkie spojrzenie na wejście do namiotu, skąd dobiegały nawoływania i szczęk broni. – Nigdy nie musiałeś tego robić, prawda? – spytałam, widząc jego zbolałą minę. – Siedzieć i czekać na koniec bitwy, łamiąc sobie głowę, czy ci, których kochasz, przeżyją. – Nie, musiałem się troszczyć wyłącznie o siebie – odparł, ale widziałam, że moja uwaga była trafna. O tym aspekcie nie pomyślał, a perspektywa zadręczania się obawami wcale mu się nie podobała. Witaj w klubie, pomyślałam z ironią. – Jak myślisz, czy dogonią Clintona? – spytałam po chwili milczenia. John wzruszył ramionami z lekką irytacją. – Skąd mam wiedzieć? Nie mam pojęcia, gdzie są wojska brytyjskie, gdzie jest Waszyngton… Zresztą nie wiem też, gdzie my jesteśmy – dodał żałośnie. – Generał Waszyngton jest jakieś trzydzieści jardów stąd, w tamtym kierunku – wyjawiłam, układając w koszu szarpie i bandaże. – Zdziwiłabym się, gdyby Clinton był o wiele dalej. – Czyżby? A wolno wiedzieć, czemu? – spytał ubawiony. – Ponieważ przyszedł rozkaz pozostawienia wszelkich zbędnych bagaży. To dlatego przeprowadzaliśmy inspekcję oddziałów i znaleźliśmy ciebie – należało odrzucić tych, którzy nie będą zdolni do forsownego marszu bez zwykłych racji żywnościowych, gdyby zaszła taka konieczność. Najwidoczniej z tym mamy właśnie do czynienia. Dobrze wiesz, co się dzieje – dodałam, uważnie go obserwując. – Skoro ja to słyszę, to z pewnością ty też. Każdy, kto miał oczy i uszy, słyszał i widział nerwowe podniecenie w całym obozie, gwałtowne sprzeczki wybuchające, kiedy ktoś wszedł komuś w drogę, pokrzykiwania oficerów, rżenie mułów… Mam nadzieję, że nikt nie ukradnie mi Clarence’a. John skinął głową w milczeniu. Widziałam, że analizuje sytuację i jej oczywiste konsekwencje. Popatrzył na mnie twardo zdrowym okiem. – Nie rób tego – napomniałam go łagodnym tonem. – Nadwerężasz w ten sposób chore oko. Na chwilę zamknął oczy, po czym popatrzył na dach namiotu. Zbliżał się świt, żółtawe płótno zaczynało jaśnieć, powietrze wokół było duszne od kurzu i odoru zaschniętej krwi. – Niewiele z mojej wiedzy mogłoby się przydać Waszyngtonowi – odezwał się John – i

zdziwiłbym się, gdyby on nie wiedział więcej. Nie jestem w służbie czynnej, a przynajmniej nie byłem, dopóki mój brat nie uznał za stosowne wciągnąć mnie na listę oficerów swego przeklętego pułku. Wiesz, że przez niego omal mnie nie powiesili? – Nie wiedziałam. Ale to działanie całkiem w jego stylu. – A skąd… Boże. Poznałaś Hala, tak? – John uniósł się na łokciu, wpatrując się we mnie intensywnie. – Owszem – odrzekłam. – Połóż się, a wszystko ci opowiem. Opowiedziałam mu ze szczegółami moje przygody z Halem w Filadelfii, cały czas porządkując zapasy i wydzielając z nich to, co najważniejsze. Niewykluczone, że w pewnym momencie będę musiała nieść niezbędne zaopatrzenie na plecach, więc przygotowałam tobołek z najpotrzebniejszym sprzętem i medykamentami, nie przestając raczyć Johna uwagami o bracie. – Boże, więc Hal sądzi, że ma jakąś szansę przeszkodzić Dorothei w poślubieniu doktora Huntera… – powiedział John. – Dużo bym dał, żeby usłyszeć jego rozmowę z Denzellem, kiedy go pozna. Na kogo stawiasz, zważywszy, że za Halem nie stoi i nie wspiera go jego pułk? – Przypuszczam, że już go poznał. Co do zakładu, trzy dwa dla Denzella – odparłam, śmiejąc się. – Ma po swojej stronie nie tylko Boga, lecz także miłość – i Dorotheę – więc szanse Hala są marne, pomimo… jak to się mówi? Autokratycznych praktyk? – Ja to nazywam czystym draństwem, gdyby kto pytał, no ale ja jestem jego bratem. Mnie wolno. Doleciała nas wymiana słów po francusku, zapowiadająca powrót Fergusa i Germaina. Poderwałam się szybko na nogi. – Nie mogę… – zaczęłam, ale powstrzymał mnie uniesioną ręką. – No to żegnaj, moja droga – powiedział miękko. – I powodzenia.

70. Wesz w peruce Godzinę po wschodzie słońca już można było poznać, że zapowiada się kolejny piekielnie upalny dzień, lecz na razie powietrze było jeszcze rześkie, więc William i Goth, pełni werwy, posuwali się przez zwartą masę ludzi, koni, wozów i różnych innych przeszkód, właściwych dla czasu wojny. William pogwizdywał pod nosem. Szykowano podwody; znad pobliskiego obozu woźniców unosiła się chmura pyłu, prześwietlona złotawymi promieniami słońca. Wkrótce wyruszą wprost do Sandy Hook, a wraz z nimi Jane, Fanny, Zeb i Colenso, taką przynajmniej miał nadzieję. Na myśl o Jane znowu przypomniał sobie dotyk jej aksamitnych ud, ale szybko odsunął od siebie ten obraz. Miał zadanie do wykonania! Nikt nie wiedział, gdzie dokładnie stacjonuje nowy Legion Brytyjski, choć przypuszczano, że musi to być w pobliżu dywizji Clintona, był to bowiem jego osobisty pułk, sformowany ledwie przed miesiącem w Nowym Jorku. William byłby skłonny założyć się, że generał pod pewnymi warunkami mógłby uchylić rozkaz sir Henry’ego. – Jakbym znalazł wesz we francuskiej peruce – mruknął i poklepał kark wałacha. Goth zatańczył pod nim niecierpliwie, wyczekując, kiedy znajdzie się na otwartym trakcie i puści galopem. Dywizja Clintona stanowiła tylną straż wojsk pod Middletown; na tyle daleko, że wałach choć trochę się zmęczy. Najpierw jednak należało się przebić przez zwartą masę zaspanych markietanów, gotujących się do szybkiego wymarszu. William krótko trzymał wodze, obawiając się, żeby jakieś dziecko nie dostało się pod końskie kopyta. Dzieciaki roiły się wszędzie jak szarańcza. Kątem oka dostrzegł w kolejce po chleb znajomą sylwetkę i serce podskoczyło mu z

radości. Anne Endicott, ubrana starannie, ale bez czepka na głowie, z ciemnymi włosami zaplecionymi w gruby warkocz. William ledwie się powstrzymał, żeby do niej nie zawołać. Będzie na to dość czasu po bitwie.

71. Folie à trois Fergus przyniósł mi chleb, kiełbasę i kawę w manierce; prawdziwą, co graniczyło z cudem. – Milord rychło przyśle po panią – oznajmił, podając mi śniadanie. – Czy jest już gotowy? – Jedzenie było świeże i ciepłe i wiedziałam, że posiłek będzie musiał starczyć mi na długo, ale niemal nie czułam jego smaku. – Czy jest jeszcze czas, by opatrzyć oko lorda Johna? – Rosnący pośpiech był wyczuwalny wręcz fizycznie, czułam przykre mrowienie na skórze. – Pójdę sprawdzić, milady. Germain? – Fergus skinieniem przywołał do siebie syna. Chłopak wolał jednak pozostać w namiocie, czy to z chęci przysłużenia się Johnowi, czy z obawy przed zbyt rychłym spotkaniem z Jamiem, który obiecał się z nim rozprawić. – Nie jesteś mi na razie potrzebny – zapewnił go John. – Możesz pójść z ojcem. – Był nadal blady i obficie się pocił, ale widziałam po nim, że już nie czuje bólu. – Tak, lordowi nic nie będzie – pośpieszyłam z zapewnieniem ze swej strony. – Przynieś mi jeszcze świeżych szarpi, dobrze? – poprosiłam. – Potem będziesz mógł mi pomóc, kiedy lord będzie odpoczywał. A ty – zwróciłam się do Johna – leż jak Pan Bóg przykazał, miej oczy zamknięte i trzymaj się z dala od kłopotów, o ile to możliwe. Spojrzał w moją stronę, krzywiąc się lekko, bo poruszył przy tym chorym okiem. – Czyżbyś to mnie oskarżała o zamieszanie, w wyniku którego doznałem uszczerbku na zdrowiu? – spytał jadowitym tonem. – O ile pamiętam, odegrałaś równie istotną rolę. – Nie miałam nic wspólnego z tym, że się tu znalazłeś – odparowałam, czując, że się rumienię. – Germain, znalazłeś te szarpie? – Czy muchy nie zaczną się zlatywać do miodu, babciu? – spytał chłopak, podając mi szarpie i stając nad pacjentem. – Wiesz przecie, co powiadają mądrzy ludzie? Lepiej łapać muchy na miód niźli na ocet. Ale chyba nie można nalać octu do oka, co? – Hm… – Germain miał rację. W niezbyt dalekiej odległości znajdował się obóz woźniców, słychać było nawet rżenie i parskanie mułów, a ledwo obudzone muchy, jeszcze ciężkie od snu, bzyczały mi nad uszami, kiedy zaczęłam odwijać stary bandaż. – Racja. Octu nie, ale mięta się przyda. Znajdź pudełko z lilią burbońską i posmaruj maścią twarz i dłonie lorda, tylko uważaj na oczy! Potem przynieś pudełko… – Sam mogę się posmarować – wtrącił John, wyciągając rękę do Germaina. – Daj mi tę maść. – Leż nieruchomo – nakazałam. Pod latarnią grzał się miód, żeby był bardziej płynny. Napełniłam nim strzykawkę, zakropiłam gałkę oczną wkoło, przykryłam oko kawałkiem czystych szarpi i owinęłam głowę bandażem. – Germain, napełnij manierkę, dobrze? – Chłopak wyszedł bez słowa, zostawiając mnie sam na sam z Johnem. – Czy mam kazać mu zostać z tobą? – spytałam, sprzątając. – Jemu i Fergusowi? – dodałam z wahaniem. – Nie – odparł zaskoczony. – Po co? – Dla ochrony… Na wypadek powrotu monsieur Beauchampa. – Nie ufałam Percy’emu ani na jotę. Miałam wątpliwości, czy powinnam narażać Fergusa na ponowne z nim spotkanie, ale może obecność Johna mogłaby pomóc w tej sprawie… – Hm. – Namyślał się chwilę z zamkniętymi oczami. – No cóż, to zamieszanie z

pewnością wynikło z mojego powodu – wyrzekł z żalem. – Ale choć obecność Germaina rzeczywiście onieśmiela, nie potrzebuję ochroniarza. I wątpię, żeby Percy chciał mnie zaatakować lub porwać. – Czy… zależy ci na nim? – spytałam ciekawie. – A czy to twoja sprawa? – odpowiedział pytaniem. – Tak – bąknęłam po długiej chwili milczenia, rumieniąc się przy tym głęboko. – Tak uważam. Sam wspomniałeś, że odegrałam pewną rolę w… w tym… – Folie à trois? – szaleństwie we troje, podpowiedział John, a ja się roześmiałam. Wyjaśniłam mu kiedyś, czym jest folie à deux, szaleństwo we dwoje, na przykładzie pani Figg, której obsesja krochmalenia bielizny udzieliła się praczce. – Bardzo trafnie to określiłeś… Ale uważam, że tak, że to moja sprawa, ze względu na Jamiego, jeśli nie na ciebie. Ale ze względu na niego również. Zaskoczona biegiem ostatnich wydarzeń nie zdołałam dogłębnie przemyśleć sytuacji, lecz byłam pewna, że Jamie tego nie zaniedbał. Mając chwilowo wolniejszą głowę, zaczynałam widzieć wszystko jasno jak na dłoni. – Pamiętasz kapitana André? – spytałam nagle. – Johna André. Uczestniczył w wielu balach. Organizował Mischianzę. – Doznałem uszczerbku na zdrowiu, ale pamięć nadal mi dopisuje – rzucił lekko poirytowany. – Oczywiście, że go pamiętam. Artystycznie uzdolniony młody człowiek, szalenie towarzyski. Wszyscy w Filadelfii zapraszali go do siebie. Służył w sztabie generała Clintona. – A czy wiesz, że jest także szpiegiem? Czułam szum krwi w uszach, gorset uciskał mi żebra, nagle zbyt ciasno zasznurowany. Czy zamierzam uczynić coś absolutnie nieodwracalnego? Zdumiony John zamrugał oczami. – Nie… Dlaczego tak myślisz? – I po sekundzie wahania: – I dlaczego uznałaś za stosowne mi o tym powiedzieć? – Ponieważ – odpowiedziałam możliwie najobojętniejszym tonem – za rok lub dwa zostanie zdemaskowany. Zostanie znaleziony po stronie amerykańskiej, w cywilu, z plikiem kompromitujących dokumentów. Amerykanie go powieszą… Słowa zawisły między nami w powietrzu, tak widoczne, jakby były wypisane czarnym dymem. John otworzył usta i znowu je zamknął, całkowicie wytrącony z równowagi. Dochodziły nas wyraźnie odgłosy obozu: rozmowy, pokrzykiwania, tupot kopyt mułów i koni, werble w oddali, wzywające żołnierzy do… czego? Opodal ktoś uczył się grać na piszczałce, potykając się ciągle na tym samym trudnym dźwięku. Niemiły dla ucha zgrzyt ostrzonej, pewnie po raz ostatni, stali. I narastające bzyczenie much. Wlatywały do namiotu uprzykrzonymi chmarami, dwie usiadły Johnowi na czole; odgonił je z irytacją. Pudełko maści przeciw komarom leżało na pryczy, tam gdzie położył je Germain. Wzięłam je do ręki. – Nie – rzucił John ostrym tonem, wyjmując mi je – nie mogę… Nie dotykaj mnie, z łaski swojej. – Ręce mu się trzęsły i przez chwilę nie mógł sobie poradzić ze zdjęciem wieczka, ale nie pośpieszyłam z pomocą. Zlodowaciałam aż po czubki palców, pomimo panującej w namiocie duchoty. John oddał się w ręce Jamiego, dał słowo honoru. To Jamie będzie go musiał przekazać generałowi Waszyngtonowi. Będzie musiał, ponieważ zbyt wiele oczu było świadkami poddania się Johna, zbyt wielu ludzi wie, gdzie przebywa, i wkrótce dowie się, kim jest. Johnowi udało się w końcu posmarować sobie maścią twarz i szyję. – Ty niczego przy sobie nie miałeś – odważyłam się rzec z nadzieją. – To znaczy żadnych

kompromitujących dokumentów. – Kiedy znalazłem się w rękach oddziału milicji, z dala od Filadelfii, miałem w kieszeni patent oficera – odparł z dziwną obojętnością, nacierając nadgarstki i dłonie. – Nie był to dowód szpiegostwa, lecz niewątpliwy dowód, że jestem oficerem brytyjskim, w cywilu, i z całą pewnością w tej chwili na terenie Amerykanów. Nic więcej nie mów, moja droga, to bardzo niebezpieczne. Nakrył pudełko wieczkiem i podał mi je. – Lepiej już idź – dodał ściszonym głosem, patrząc mi w oczy. – Nikt nie może cię widzieć sam na sam ze mną. – Babciu! – Germain wpadł jak burza do namiotu, cały czerwony z wysiłku. – Babciu, chodź szybko! Papa mówi, że Grand-père cię potrzebuje! To rzekłszy, zniknął, ja zaś pośpiesznie zebrałam swój ekwipunek i objuczona torbami i pudłami ruszyłam do wyjścia. Na chwilę przystanęłam, bo miałam jeszcze jedno pytanie. – Powinnam była zapytać, czy jemu zależy na tobie? John zamknął zdrowe oko i zacisnął wargi. – Mam nadzieję, że nie – odpowiedział. Pośpieszyłam za Germainem z przewieszoną przez ramię torbą, wypełnioną bulgoczącymi flaszkami, z pudełkiem zapasowych instrumentów i nici chirurgicznych pod pachą. W ręku trzymałam wodze Clarence’a i byłam tak wzburzona, że ledwie widziałam drogę przed sobą. Dopiero teraz uświadomiłam sobie, że nie powiedziałam Johnowi niczego, o czym by sam nie pomyślał, może poza przepowiednią tyczącą przyszłych losów kapitana André, co w tej chwili nie miało istotnego znaczenia. John mi przerwał, ponieważ dobrze wiedział, że znajduje się w wielkim niebezpieczeństwie, a konsekwencje mogą dotknąć Jamiego i mnie. „Nikt nie może cię widzieć sam na sam ze mną”. Chodziło mu o to, że do niedawna byłam jego żoną. Nie chciał mówić mi tego wprost, dopiero wtedy, gdy sama poruszyłam ten temat. Gdyby coś się z nim stało – bądźmy szczerzy, gdyby złamał dane słowo i uciekł, podejrzewano by, że przyłożyłam do tego rękę, a owe podejrzenia umocniłyby się tylko, gdyby ktoś zaświadczył, że rozmawialiśmy na osobności. W najgorszym wypadku Jamie również byłby podejrzewany o współudział, w najlepszym – oskarżany o to, że żona wykazała się nielojalnością. Mogłabym skończyć w areszcie wojskowym, podobnie zresztą jak Jamie. Lecz gdyby John nie uciekł… albo uciekł i na powrót został schwytany… Miałam przed sobą prostą drogę – stał tam Jamie na koniu, trzymając w ręku wodze mojej klaczy. I to z nim przekroczę dzisiaj Rubikon, a nie z Johnem. Czekał na nich markiz de La Fayette – z twarzą zarumienioną i oczyma błyszczącymi niecierpliwością. Jamie nie mógł powstrzymać uśmiechu na widok młodego Francuza w strojnym mundurze z czerwonymi jedwabnymi wypustkami. Pomimo młodości i rzucającej się w oczy francuskiej próżności markiz był doświadczonym żołnierzem. Opowiedział Jamiemu o swym udziale w bitwie pod Brandywine Creek w ubiegłym roku, gdzie został ranny w nogę, a Waszyngton nalegał, by położył się obok niego, i przykrył go własną opończą. Generał nie miał synów i czuł wyraźną słabość do młodego Francuza. Jamie zerknął na Claire, żeby się przekonać, czy podziwia wytworny styl La Fayette’a, lecz ona ze skupieniem przyglądała się grupce mężczyzn w oddali. Ponieważ nie założyła okularów, a on cieszył się dobrym wzrokiem, stanął w strzemionach i przyjrzał się uważnie. – Generałowie Waszyngton i Lee – powiedział, siadając w siodle. La Fayette także ich

dostrzegł i wskoczył na konia, by galopem podjechać do swych dowódców. – Powinienem się chyba do nich przyłączyć. Czy widziałaś już Denzella Huntera? Zamierzał oddać Claire pod opiekę kwakra, nie chcąc, by na własną rękę przemieszczała się po polu bitwy, choć mogłaby się tam bardzo przydać. Hunter prowadził swój wóz i nie mógł dotrzymać kroku żwawo maszerującym ludziom. W powietrzu wznosiły się kłęby pyłu, wzbijanego przez tysiące stóp. Jamie zakasłał. – Nie – odparła. – Ale nie martw się tym. Uśmiechnęła się dzielnie, chociaż była blada pomimo spiekoty, i Jamie wyczuł jej strach. – Czy wszystko w porządku? Zawsze przyglądała mu się bacznie, kiedy wyruszał do walki, jakby chciała wyryć w pamięci rysy jego twarzy na wypadek, gdyby został zabity. Wiedział, dlaczego to robiła, mimo to poczuł się dziwnie, a jego niepokój jeszcze wzrósł. – Tak. – Ujął jej dłoń i pocałował. Powinien spiąć konia i pogalopować, ale zwlekał. – Czy… – zaczęła i gwałtownie urwała. – Włożyłem czystą bieliznę? Tak, chociaż niepotrzebnie, bo jak już zaczną strzelać… – Jamie uciekł się do kiepskiego żartu, mimo to Claire się roześmiała, a jemu zrobiło się lepiej. – Czy co? – spytał, poważniejąc. – Nieważne. Teraz nie musisz się niczym kłopotać. Pamiętaj, bądź ostrożny, dobrze? – Słyszał drżenie w jej głosie i serce mu się ścisnęło. – Dobrze – odrzekł i ściągnął cugle, po czym spojrzał przez ramię, na wypadek gdyby nadjechał Młody Ian. Claire była bezpieczna pośrodku formujących się szyków, a jednak byłby spokojniejszy, gdyby ktoś został przy niej. Nie mógł jej tego powiedzieć, bo… – O, jest Ian! – zawołała, mrużąc oczy. – Ale co się dzieje z jego koniem? Jamie powiódł wzrokiem za jej spojrzeniem i szybko zrozumiał. Siostrzeniec szedł pieszo, prowadząc opierającego się wierzchowca, i obaj wyglądali na zdenerwowanych. – Okulał – powiedział Jamie – i to mocno. Co się stało, Ianie? – spytał. – Nadepnął na coś ostrego i pękła mu podkowa, bardzo głęboko. – Ian pogładził kończynę konia, który natychmiast podniósł kopyto. Pęknięcie było doskonale widoczne i tak głębokie, że Jamie skrzywił się ze współczuciem. To jak mieć zerwany paznokieć – pomyślał – i musieć pokonać spory dystans. – Weź mojego konia, Ianie – wtrąciła Claire, zeskakując z siodła z szelestem marszczonych halek. – Mogę pojechać na Clarensie. Nie muszę się nigdzie śpieszyć. – Tak, to dobry pomysł – zgodził się Jamie, choć z ociąganiem. Ian musi mieć konia, to nie ulegało kwestii. – Zamieńcie siodła. Ianie, wypatruj doktora Huntera. Nie zostawiaj ciotki samej, dopóki go nie spotkacie, dobrze? Do widzenia, Angliszko, do zobaczenia. – Nie mógł już dłużej zwlekać, więc uderzył konia obcasami i popędził. Inni oficerowie zebrali się już wokół Waszyngtona, a on nie chciał się spóźnić. Lecz to nie lęk przed podejrzanie późnym pojawieniem się skręcał mu wnętrzności, tylko gorzkie jak piołun poczucie winy. Powinien był bezzwłocznie złożyć raport o aresztowaniu Johna Greya. Dobrze o tym wiedział, mimo to zwlekał, mając nadzieję… nadzieję na co? Na to, że idiotyczna sytuacja sama z siebie nagle się zmieni? Gdyby na czas złożył raport, Waszyngton zamknąłby Greya w areszcie albo powiesił bez sądu, choćby dla przykładu. Jamie nie sądził wprawdzie, by do tego doszło, ale sama możliwość wystarczyła, by zamknąć mu usta. Liczył na to, że w chaosie towarzyszącym wymarszowi nikt się o niczym nie dowie. Najbardziej dręczyła go jednak świadomość, że nie pomyślał, by zwrócić dziś rano Greyowi słowo honoru. Gdyby to zrobił, Grey mógłby z łatwością uciec, niepostrzeżenie; a

gdyby nawet później wynikły z tego jakieś kłopoty… Trudno, lecz John Grey byłby bezpieczny. Na to było już jednak za późno, więc odmówiwszy krótką modlitwę za duszę lorda Johna Greya, zatrzymał konia obok markiza de La Fayette’a i skłonił się przed generałem Waszyngtonem.

72. Niepewność i trudne sytuacje Teren przecinały trzy szerokie strumienie. Tam, gdzie ziemia była dostatecznie miękka, woda wyrzeźbiła głębokie jary, porośnięte gęstą roślinnością. Chłop, z którym rozmawiał wczoraj, gdy wyjechał na zwiady, podał mu ich nazwy: Dividing Brook, Spotswood Middle Brook i Spotswood North Brook, ale Ian nie wiedział, który jest który. Strumień, przy którym się zatrzymał, wpływał na bagniste tereny, więc Ian zmienił kierunek. Chłop uprzedzał go o tym, ale nie sądził, że będą aż tak niedostępne. Spojrzał w górę strumienia, szukając wodopoju, lecz jar był zbyt głęboki. Człowiekowi udałoby się może zejść na czworakach do wody, ale koń czy muł nie dokonałby tej sztuki. Ian wyczuł ich, zanim ich zobaczył. Obecność drapieżnika, przyczajonego w zaroślach opodal strumienia, w nadziei że zwierzyna przyjdzie do wodopoju. Odwrócił konia i ruszył wzdłuż brzegu, obserwując kępę drzew po drugiej stronie. Jakiś ruch – koń podrzucił łbem, oganiając się od roju much. Twarz, czy raczej twarze, pomalowane tak jak jego. Przeszył go dreszcz niepokoju, a instynkt nakazał mu rozpłaszczyć się na końskim karku na sekundę przed tym, jak strzała ze świstem przecięła powietrze tuż nad jego głową i utkwiła, kołysząc się, w pobliskim pniu sykomory. Ian wyprostował się z łukiem w rękach, płynnym ruchem nałożył strzałę i posłał ją w kierunku, w którym wcześniej dojrzał poruszenie. Przedarła się przez listowie, w nic nie trafiając, jak się zresztą spodziewał. – Mohawk! – dobiegł okrzyk z przeciwnego brzegu i kilka słów w języku, którego nie zrozumiał, ale ich znaczenie było dostatecznie jasne. W odpowiedzi Ian wykonał równie czytelny szkocki gest i odjechał, śmiejąc się z cicha. Wrócił jednak i wyszarpnął strzałę z pnia sykomory. Zakończona piórami z ogona dzięcioła zielonego, miała wzór, którego nie rozpoznał. Nie znał też języka, jakim przemawiali Indianie, prawdopodobnie pochodzili z terenów północnych. By to orzec z pewnością, musiałby przyjrzeć się im z bliska. Przypuszczał, że współpracowali z armią brytyjską, znał bowiem osobiście większość indiańskich zwiadowców pomagających rebeliantom. I choć nie próbowali go zabić, co mogli uczynić z łatwością, gdyby tylko chcieli, to ich „żart” był dosyć okrutny. Może dlatego, że rozpoznali, kim naprawdę jest. „Mohawk!”. Osobie mówiącej po angielsku łatwiej było wypowiedzieć to niż „Kahnyen’kehaka”. Dla plemion żyjących dostatecznie blisko, by wiedzieć o istnieniu Kahnyen’kehaka, to słowo było postrachem dla niegrzecznych dzieci lub też zamierzoną obrazą. Znaczy ono zjadający ludzi, albowiem Kahnyen’kehaka mieli zwyczaj piec swoich wrogów żywcem, a następnie ich zjadać. Ian nigdy nie był świadkiem tego procederu, ale znał Indian, starych ludzi, którzy chętnie o nim opowiadali. Wolał o tym za dużo nie myśleć. Zbyt żywo przypominało mu to noc, kiedy zginął kapłan ze Snaketown, okaleczony i spalony żywcem, on zaś został na zawsze odebrany rodzinie i przemieniony w Mohawka. Nieco dalej, w górę strumienia, był most – jakieś sześćdziesiąt jardów od miejsca, gdzie

się teraz znajdował. Znieruchomiał, ale las po przeciwnej stronie milczał. Przeprawił się zatem powoli, żeby końskie kopyta nie stukały o deski. Jeżeli byli to brytyjscy zwiadowcy, armia musiała być niedaleko. Za lasem rozciągały się bezkresne połacie łąk, a za nimi pola uprawne. Za drzewami widać było zarysy zabudowań i kręcących się mężczyzn. Ian szybko zawrócił i okrążywszy zagajnik, wyjechał na otwartą przestrzeń, żeby się lepiej przyjrzeć. Za zabudowaniami dostrzegł żołnierzy w zielonych kurtkach, w powietrzu wyczuł zapach siarki. Grenadierzy. Zawrócił konia i skierował się tam, skąd nadjechał, by znaleźć kogoś, kogo będzie mógł o tym powiadomić. William odnalazł w końcu żołnierzy Legionu Brytyjskiego, którzy napełniali manierki wodą ze studni. Wystawili straże, które na widok zbliżającego się samotnego jeźdźca krzyknęły ostrzegawczo, na co połowa kompanii rzuciła się czujnie do broni. Żołnierze byli porządnie wyszkoleni, co dobrze świadczyło o umiejętnościach i zapale ich dowódcy, Banastre’a Tarletona. Tarleton stał w swobodnej pozie w cieniu rozłożystego drzewa, z hełmem zdobnym w okazały pióropusz pod pachą, ocierając twarz zieloną jedwabną chustką. William ukradkiem wzniósł oczy do góry na tę zbytkowność. Zwolnił, podjechał do Tarletona i podał mu przesyłkę. – Od kapitana André – powiedział. – Biliście się? – Żołnierze musieli walczyć, bił bowiem od nich zapach dymu, a kilku rannych, na szczęście lekko, siedziało pod oborą w mundurach poplamionych krwią. Wrota do obory były otwarte na oścież, ukazując pustkę, a ziemia na podwórzu stratowana, ze śladami łajna. William był ciekaw, czy to farmer zdążył ukryć bydło w lesie, czy też zajęła je któraś armia. – Trochę, nic szczególnego – odparł Tarleton, czytając wiadomość. – To nam może pomóc. Mamy wzmocnić wojsko lorda Cornwallisa. – Twarz miał zarumienioną od upału, a skórzany halsztuk nieprzyjemnie wrzynał mu się w mięsisty kark, ale dziarska mina świadczyła o zadowoleniu z otrzymanych rozkazów. – To dobrze – powiedział William, zbierając lejce, żeby odjechać, ale Tarleton powstrzymał go podniesioną ręką. Papier razem z jedwabną chustką wsunął do kieszeni. – Skoro już rozmawiamy, Ellesmere, to widziałem wczoraj w obozie w kolejce po chleb nader smaczny kąsek – powiedział, cmokając mięsistymi wargami. – Bardzo pyszny, a w dodatku z prześliczną siostrzyczką, choć dla mnie osobiście za młoda. – William poczuł, że cały sztywnieje. – Złożyłem jej propozycję – ciągnął Tarleton, zerknąwszy na niego z ukosa. William z wysiłkiem rozluźnił pięści. – Ale mi odmówiła. Powiedziała, że należy do ciebie. – Było to ni pytanie, ni stwierdzenie. – Jeśli ma na imię Jane – odparł William krótko – to razem z siostrą podróżuje pod moją ochroną. Tarleton przyjrzał mu się, nie kryjąc rozbawienia. – Pod twoją ochroną – powtórzył, kiwając głową z namysłem. – Wydaje mi się, że powiedziała, iż ma na imię Arabella, może więc mówimy o różnych dziewczynach. – Nie, o tej samej. – William był zły, że toczy tę rozmowę, i pragnął ją jak najrychlej zakończyć. – Nie waż się jej tknąć, do cholery! Popełnił błąd; Tarleton odpowiadał na każde wyzwanie. Z jego oczu trysnęły iskry, wyprostował się na szeroko rozstawionych nogach. – Będziemy o nią walczyć – warknął. – Jak to, tutaj? Czyś ty oszalał? Z oddali dochodził wyraźny dźwięk trąbek sygnałowych, a żołnierze Tarletona przysłuchiwali się ich rozmowie.

– To nie zajmie nam dużo czasu – powiedział cicho Tarleton, kołysząc się na piętach. Lewą dłoń miał luźno zwiniętą, wewnętrzną stroną prawej pocierał o materiał spodni. Obejrzał się przez ramię na pustą oborę. – Moi ludzie nie będą się wtrącać, ale jeśli się wstydzisz, możemy wejść do środka. – „Wstydzisz” wypowiedział tonem niepozostawiającym wątpliwości, że miał na myśli tchórzostwo. William miał na końcu języka, że nie jest właścicielem dziewczyny, ale w porę sobie uświadomił, że takie stwierdzenie da Tarletonowi wolną rękę do dalszych poczynań. Nieraz widywał go w damskim towarzystwie; Ban nie stosował wprawdzie przemocy, ale potrafił być nachalny. Nie odszedł, jeżeli w ten czy inny sposób nie postawił na swoim i nie dostał tego, co chciał. A po incydencie z Harknessem… Zanim dokończył tę myśl, już stał na ziemi i zdejmował kurtkę od munduru. Ban położył hełm pod drzewem, uśmiechnął się szeroko i leniwie zdjął kurtkę. Jak na dany znak ze wszystkich stron zbiegli się dragoni i otoczyli ich ciasnym kołem, gwiżdżąc i pohukując zachęcająco. Wyłamał się jedynie porucznik, który zszarzał na twarzy. – Panie pułkowniku! – wybąkał ze strachem i chciał złapać Tarletona za ramię. – Nie… – Puść mnie – wycedził Tarleton, nie spuszczając Williama z oczu. – I stul pysk. Porucznik cofnął rękę, jakby ktoś oblał go wrzątkiem. William poczuł się dosyć dziwnie, jakby obserwował całą scenę z boku, świadomy jej śmieszności. Resztki sumienia próbowały przywołać go do porządku. Ale ciało wibrowało oczekiwaniem i rwało się do działania. Widział już kiedyś, jak Ban się bije, więc nie popełnił błędu i nie czekał na sygnał do ataku. Gdy zielona kurtka spadła na ziemię, William rzucił się naprzód i mimo że potężny sierpowy trafił go w żebra, chwycił Tarletona za barki, szarpnął nim do przodu i zdzielił go kolanem w twarz. Rozległ się okropny trzask łamanej kości. Puścił go i pchnął silnie w klatkę piersiową; Ban potoczył się chwiejnie do tyłu, krwawiąc obficie z rozbitego nosa. Wyraz zaskoczenia na jego twarzy błyskawicznie ustąpił miejsca ślepej furii. Ugiąwszy nogi w kolanach, skoczył na Williama jak wściekły pies. William miał sześć cali i czterdzieści funtów przewagi, a ponadto trzech starszych kuzynów, którzy nauczyli go, jak się bić. Silną stroną Banastre’a Tarletona było natomiast mocne jak stal przeświadczenie, że musi wygrać każdą walkę. Tarzali się po ziemi tak ciasno spleceni, że żaden nie mógł zadać skutecznego ciosu. Nagle William usłyszał przerażony głos porucznika i dokoła nich wszczął się jakiś ruch. Czyjeś ręce oderwały go od przeciwnika, inne popchnęły gwałtownie ku koniowi. Słychać było zbliżające się werble i tupot maszerujących stóp. Oszołomiony William wspiął się niezgrabnie na grzbiet wałacha i czując w ustach żelazisty smak krwi, odruchowo splunął. Ktoś rzucił mu kurtkę na siodło, a któryś z dragonów klepnął konia po zadzie i cmoknął. William omal nie spadł, nie zdążywszy wsunąć stóp w strzemiona. Wbił kolana i łydki w boki Gotha, zmuszając go do galopu, i wypadł tuż przed frontem kolumny piechoty, której sierżant skulił się z okrzykiem złości. Szkoci. Ujrzał czapki i wąskie spodnie w kratę i usłyszał kilka nieparlamentarnych okrzyków szkockich albo gaelickich, ale się tym nie przejął. Nie znał tej formacji, co oznaczało, że nie zostanie rozpoznany przez jej oficerów. Tarleton będzie się gęsto tłumaczył. Williamowi dzwoniło w lewym uchu, więc potrząsnął głową i zakrył je na chwilę dłonią, by pozbyć się nieprzyjemnego wrażenia. Kiedy odjął dłoń od ucha, dzwonienie ustało, za to nierówny chór głosów wyśpiewywał

„Yankee Doodle”. William z niedowierzaniem spojrzał przez ramię i zobaczył niebieskie kurtki kontynentalnych, z wysiłkiem ciągnących kilkanaście armat. Zawrócić i powiadomić szkocką piechotę i dragonów Tarletona? Skierować się na południe do Cornwallisa? – Hej, Angolu! – Okrzyk z lewej kazał mu zwrócić się w tamtą stronę, i to w samą porę. Pędziła ku niemu grupa dziesięciu czy piętnastu mężczyzn w strojach myśliwskich, uzbrojona głównie w widły i kosy. Jeden z mężczyzn celował do niego z muszkietu; prawdopodobnie to on wołał, bo teraz powtórzył: – Hej, ty, złaź z tego konia! – Niedoczekanie! – warknął William i spiął Gotha ostrogami. Wałach zerwał się i pognał jak strzała, jakby ktoś podpalił mu ogon. Rozległ się wystrzał z muszkietu, ale William położył się płasko na końskim karku i pędził niepowstrzymanie przed siebie.

73. Dziwne zachowanie namiotu John Grey nie pragnął bynajmniej znaleźć się w więzieniu, natomiast z chęcią powitałby odrobinę samotności. Fergus Fraser i jego syn uparli się, by przy nim siedzieć, dopóki ktoś się po niego nie zjawi. Prawdopodobnie po to, by móc zdać relację Jamiemu. Grey wykazywał całkowitą obojętność, czekając na dalszy rozwój wydarzeń. Samotność była mu potrzebna, by w spokoju przemyśleć pojawienie się, motywy i ewentualne działania Percy’ego Wainwrighta. Powiedział, że towarzyszy La Fayette’owi. Jest jego doradcą. Grey wzdrygnął się na myśl o rodzaju porad, jakich może udzielać ten… I dlaczego interesował się Fergusem Fraserem? Przeniósł wzrok na drukarza, zajętego sprzeczką ze swym nad wiek rozwiniętym potomkiem. – Sam tak postąpiłeś! – Germain wpatrywał się płonącymi oczami w ojca, zarumieniony ze słusznego gniewu. – Mówiłeś mi o tym chyba z dziesięć razy albo więcej! Jak poszedłeś z dziadkiem na wojnę i dźgnąłeś żołnierza w nogę, i jechałeś na lufie armaty, ciągniętej przez żołnierzy z pola bitwy pod Prestonpans, a przecież byłeś wtedy młodszy, niż ja jestem teraz! Fergus przyjrzał się synowi spod zmrużonych powiek, żałując najpewniej wcześniejszej wylewności. Sapał przez chwilę, chcąc się uspokoić, po czym skinął głową. – To było co innego – powiedział beznamiętnie. – Byłem wtedy pracownikiem milorda, a nie jego synem. Moim obowiązkiem było dbanie o jego potrzeby. – Nie byłeś jego synem? – zdziwił się chłopak. – Oczywiście, że nie – żachnął się Fergus. – Skoro opowiadałem ci o bitwie pod Prestonpans, to musiałem ci też wspomnieć o tym, że kiedy spotkałem twojego dziadka, byłem sierotą w Paryżu. Wynajął mnie do kradzieży kieszonkowych. – Naprawdę? – John nie zamierzał się wtrącać, lecz nie mógł się powstrzymać. Fergus wzdrygnął się zaskoczony; skupiony na rozmowie z synem, zapomniał chyba o obecności lorda. – Tak, mój panie – odrzekł z ukłonem. – Rozumie pan, byliśmy jakobitami. Potrzebował informacji. Książek. – Ach tak – mruknął John i napił się ze swojej butelki. Poniewczasie przypomniawszy sobie o wymogach uprzejmości, zaproponował flaszkę Fergusowi, który po chwili wahania skłonił się ponownie i przyjął poczęstunek. Pociągnął długi łyk, a Grey pomyślał, że uganianie się za niesfornym synalkiem sprzyja pragnieniu. Wspomniał Williama i podziękował Bogu, że syn jest bezpieczny. Czy aby na pewno? Wiedział oczywiście, że William wyjedzie z Filadelfii razem z armią Clintona, być może

jako niebiorący udziału w walce adiutant wyższego oficera. Nie myślał jednak wtedy, że generał Waszyngton zdecyduje się na szybki pościg i prawdopodobnie wkrótce dogoni Brytyjczyków. Wtedy William… Zamyślił się nad możliwymi konsekwencjami takiego rozwoju wydarzeń, gdy raptem przywołał go do rzeczywistości głos Germaina, domagający się odpowiedzi na pytanie. – Ja? Szesnaście… Mógłbym pójść wcześniej do wojska – dodał przepraszającym tonem – gdyby pułk mego brata został już sformowany, ale doszło do tego dopiero w czasie powstania jakobitów. – Spojrzał z zaciekawieniem na Fergusa. – Był pan pod Prestonpans, prawda? – To powinna była być jego pierwsza bitwa, i tak by się właśnie stało, gdyby nie to, że dwie noce wcześniej natknął się na górskiej przełęczy na niejakiego Czerwonego Jamiego Frasera, zagorzałego zwolennika jakobitów. – Czy zabił pan kogoś? – dopytywał się Germain. – Nie pod Prestonpans. Później, pod Culloden. Żałuję tego. – Wyciągnął rękę po flaszkę i opróżnił ją do końca. Po chwili winszował sobie, że tak szybko, bo teraz byłby się udławił. W wejściu do namiotu stanął Percy Wainwright alias Beauchamp i zastygł, zaskoczony, wodząc wzrokiem po obecnych. John miał ochotę cisnąć weń pustą flaszką, lecz się powstrzymał i oznajmił zimnym tonem, że „jest zajęty i prosi o wybaczenie”. – Właśnie widzę. – Percy nie spojrzał na niego. – Pan Fergus Fraser – rzekł miękko, wchodząc do środka z ręką wyciągniętą w powitalnym geście. – Do usług, sir. Comment ça va? Fergusowi nie pozostało nic innego, jak uścisnąć mu dłoń i skłonić się z wyraźną rezerwą. Nie przemówił przy tym ani słowa. Germain mruknął niewyraźnie, ale ucichł, skarcony ostrym spojrzeniem ojca. – Wielcem rad, że nareszcie pana spotykam, monsieur Fraser – powiedział Percy, nadal po francusku, uroczo się przy tym uśmiechając. – Czy wie pan, monsieur, kim jest? Fergus przyjrzał mu się z namysłem. – Niewielu ludzi może to o sobie powiedzieć, monsieur – odparł. – Ze swej strony rad jestem, mogąc pozostawić tę wiedzę Bogu. Może On zrobić z niej daleko lepszy użytek niż ja. W związku z tym pozwolę sobie mniemać, że nie mam panu nic więcej do powiedzenia. Pardonnez-moi. – Przecisnął się obok zaskoczonego Percy’ego, zbijając go z pantałyku. Germain odwrócił się przy wejściu i szyderczo wywalił język. – Przeklęty żabojad! – warknął i zniknął z cichym okrzykiem, szarpnięty mocno przez ojca. Usiłując się nie przewrócić, Percy zgubił bucik ze srebrną klamrą. Otrzepał podeszwę stopy w pończosze z ziemi i źdźbeł trawy i włożył but, zaciskając przy tym gniewnie wargi. Na policzkach wykwitł dość atrakcyjny rumieniec. – Czy nie powinieneś podążać za armią? – spytał John. – Chciałbyś przecież być świadkiem spotkania Waszyngtona z Clintonem? Zapewne twoim mocodawcom przydałby się obszerny raport naocznego świadka, co? – Zamilcz, John – odparł krótko Percy – i posłuchaj. Nie mam zbyt wiele czasu. – Usiadł głośno na taborecie, splótł dłonie na kolanie i utkwił wzrok w rozmówcy, jakby próbował ocenić jego intelekt. – Czy znasz człowieka, brytyjskiego oficera, nazwiskiem Richardson? Fergus, trzymając syna mocno za rękę, przedzierał się przez pobojowisko, które pozostawiła po sobie armia, wyruszywszy w pole. Po obozie krzątali się markietanie i ludzie niezdolni do walki, nikt nie zwracał na nich uwagi. Fergus miał nadzieję, że koń stoi tam, gdzie go ukrył. Na wszelki wypadek pomacał zatknięty za pazuchą pistolet. – Żabojad? – zwrócił się do Germaina. – Nazwałeś go przeklętym żabojadem? – No bo jest żabojadem – odrzekł Germain z prostotą i zatrzymał się gwałtownie,

wyrywając rękę. – Tato, muszę tam wrócić. – Dlaczego? Czy czegoś zapomniałeś? Fergus spojrzał przez ramię na namiot. Beauchamp nie mógł go zmusić do słuchania ani zrobienia czegoś wbrew woli, mimo to czuł do niego silną niechęć. Nie tyle zresztą niechęć, ile strach; Fergus nie zamierzał się oszukiwać. Dlaczego jednak miałby się obawiać człowieka takiego jak ten… – Nie, ale… – Germain szukał najprostszego wyjaśnienia z wielu, jakie cisnęły mu się na usta. – Grand-père przykazał mi zostać przy lordzie, a gdyby zjawił się pan Beauchamp, miałem wysłuchać ich rozmowy. – Czyżby? Czy wyjaśnił, dlaczego ci to przykazał? – Nie, ale tak powiedział. Poza tym byłem – jestem – sługą jego lordowskiej mości, jego ordynansem. To mój obowiązek być na każde jego zawołanie. – Z twarzy Germaina biła taka szczerość, że serce ojca wypełniła duma. – Wedle tego, co powiedzieli nam żołnierze, lord jest jeńcem wojennym. Czy zamierzasz towarzyszyć mu także do lochu czy celi, w której go umieszczą? Osobiście sądzę, że wtedy zjawiłaby się Maman i wyciągnęła cię stamtąd za uszy. Chodźże już, mama bardzo się martwi i chce usłyszeć, że jesteś bezpieczny. Wzmianka o matce przyniosła oczekiwany skutek; Germain zagryzł wargi i wbił wzrok w ziemię. – Nie, nie zamierzam… To znaczy nie jestem… Tato! Muszę tam wrócić choćby na chwilę, żeby się przekonać, czy monsieur Beauchamp nie czyni niczego złego. I zgromadzić zapas żywności dla lorda. Nie chcesz przecież, żeby głodował, prawda? – Milord wydawał mi się dość dobrze odżywiony – zauważył ojciec, ale cofnął się w stronę namiotu. Germain rozpromienił się cały i chwycił ojca za rękę. – Dlaczego sądzisz, że monsieur Beauchamp mógłby skrzywdzić lorda? – spytał, przytrzymując na moment syna. – Ponieważ lord go nie lubi, podobnie jak dziadek – odrzekł zwięźle chłopak. – Chodźmy już, tato! Jego lordowska mość nie ma broni, a kto wie, co ten sodomita nosi w kieszeni? – Sodomita? – Fergus stanął jak wryty. – Oui, Grand-père powiada, że to sodomita. No chodź! – Germain ciągnął ojca zniecierpliwiony przedłużającymi się wyjaśnieniami. Sodomita? Hm, to było interesujące. Fergus uważał się za bystrego obserwatora i już dość dawno temu na własny użytek określił preferencje seksualne lorda Greya, choć naturalnie nie wspomniał o tym ojcu, angielski lord był bowiem bliskim przyjacielem Jamiego. Czy ojciec wie? Tak czy owak, związki lorda z Beauchampem były przez to jeszcze bardziej skomplikowane, więc Fergus zbliżył się do namiotu powoli i ostrożnie. Był przygotowany na to, że będzie musiał zasłonić Germainowi oczy i odciągnąć go na bok, gdyby w namiocie działo się coś nieprzyzwoitego, zanim jednak zbliżyli się na tyle, by odchylić klapę i dyskretnie zajrzeć do środka, płótno zaczęło drgać w osobliwy sposób. Fergus zatrzymał Germaina. – Arrête – powiedział cicho. Nie mógł sobie wyobrazić niczego, żadnej pozycji seksualnej, która mogłaby spowodować coś takiego, więc nakazując synowi, by nie ruszał się z miejsca, na palcach przesunął się w bok, trzymając się z dala od wejścia. Tak jak się spodziewał, lord John wyczołgiwał się pod tylną ścianą namiotu, klnąc z cicha po niemiecku. Zabsorbowany obserwacją tego osobliwego przedstawienia, Fergus nie zauważył, że na przodzie namiotu pojawił się Beauchamp, dopiero stłumiony okrzyk Germaina wyrwał go z odrętwienia. Odwrócił się i ujrzał syna tuż za plecami. Z uznaniem przyjął jego umiejętność

skradania się bezszelestnie, lecz nie była to pora na pochwały. Skinął na Germaina i obaj ukryli się za stertą pustych beczek. Czerwony na twarzy Beauchamp oddalił się żwawym krokiem, otrzepując z paprochów eleganckie wyłogi kurtki mundurowej. Lord John podniósł się z wysiłkiem i oddalił w przeciwnym kierunku, w stronę lasu, nie przejmując się swoim ubraniem. Co, u diabła, zamierza robić ten człowiek w tym stroju? – Co teraz, tato? – spytał szeptem Germain. Fergus milczał, patrząc za oddalającym się Beauchampem. Francuz kierował się w stronę dużej gospody, która zapewne do niedawna była kwaterą główną generała Waszyngtona. Jeśli zamierzał trzymać się Armii Kontynentalnej, to w razie potrzeby będzie go można z łatwością odnaleźć. – Czy śledzimy lorda Johna? – W głosie chłopca słychać było niepokój, więc Fergus położył mu dłoń na ramieniu. – Nie – odparł stanowczo, choć z niejakim żalem; był szalenie ciekaw, dokąd to wybrał się lord. – Najwidoczniej ma swoje pilne sprawy, a nasza obecność mogłaby raczej zaszkodzić niż pomóc. – Nie dodał, że podług niego lord John niemal na pewno udał się na pole bitwy, jeśli takowe istnieje. Zatroskany Germain jeszcze bardziej by się zaniepokoił. – Ale… – Chłopak odziedziczył szkocki upór po matce i Fergus uśmiechnął się na widok jasnych brwi, ściągniętych jak u Marsali. – Lord będzie szukał albo twojego dziadka, albo swoich towarzyszy – powiedział. – Już oni się nim zaopiekują, a nasza obecność byłaby tylko przeszkodą. Pamiętaj też, że matka udusi nas obu, jeżeli w ciągu tygodnia nie wrócimy do Filadelfii. Fergus nie wspomniał, że myśl, iż Marsali została sama z dziećmi w mieście, napawa go wielkim niepokojem. Wymarsz armii brytyjskiej wraz z lojalistami wzmógł niebezpieczeństwa, jakie czyhały na mieszkańców w tych niespokojnych czasach. W Filadelfii pojawili się szabrownicy i przestępcy różnej maści, gotowi plądrować opuszczone domostwa pod osłoną ciemności. – Chodź – powiedział łagodnie, biorąc syna za rękę. – Musimy poszukać prowiantu na drogę. John Grey przedzierał się przez las, potykając się niekiedy z powodu upośledzonego widzenia tylko jednym okiem. Oddaliwszy się od obozowiska, przestał się ukrywać. Claire nałożyła na chore oko opatrunek z bawełnianych szarpi i fachowo obandażowała mu głowę; oko było odpowiednio chronione, a powietrze miało suszyć skórę dookoła, tak powiedziała. Grey przypuszczał, że kuracja działała, bo powieki nie piekły i nie szczypały tak jak do tej pory. Dzięki bandażom wyglądał jak ranny żołnierz, pozostawiony z tyłu przez posuwającą się forsownym marszem armię amerykańską. Nikt go nie zatrzyma ani nie zacznie wypytywać. Nikt prócz dawnych towarzyszy z 16. Pułku Pensylwanii, gdyby miał pecha natknąć się właśnie na nich. Bóg jeden wie, co sobie pomyśleli, gdy się poddał Jamiemu. Odczuwał w stosunku do nich wyrzuty sumienia; bardzo mu pomogli i musieli się poczuć zdradzeni, lecz niestety, nie miał wtedy wyboru. Podobnie zresztą jak teraz. „Chcą uprowadzić twojego syna”. To były przypuszczalnie jedyne słowa, jakie Percy mógł wypowiedzieć, by postawić lorda Johna na nogi. – Kto chce? – spytał, zrywając się z łóżka. – Dokąd? I dlaczego? – Amerykanie. Dlaczego? Ze względu na ciebie i twojego brata. – Percy przyjrzał mu się i potrząsnął głową. – Czy ty masz pojęcie, ile jesteś wart, Johnie?

– Wart dla kogo? – Zachwiał się niebezpiecznie i Percy musiał podtrzymać go pod łokieć. Dotyk jego dłoni był mocny, ciepły i zaskakująco znajomy. John szybko cofnął rękę. – Powiedziano mi, że mam pewną wartość jako kozioł ofiarny, gdyby Amerykanie zdecydowali się jednak mnie powiesić. – Gdzie podział się ten cholerny liścik od Hala… Kto go teraz ma? Watson Smith? Generał Wayne? – No, to by się na nic nie zdało, prawda? – Percy wydawał się nieporuszony perspektywą gwałtownej śmierci Greya. – Ale nie martw się, porozmawiam o tobie. – Z kim? – spytał zaciekawiony. – Z generałem La Fayette’em – odparł Percy z leciutkim ukłonem – któremu mam zaszczyt obecnie doradzać. – Wielkie dzięki – mruknął Grey sarkastycznie. – Nie martwię się wizją szubienicy – przynajmniej nie w tej chwili – natomiast chcę się dowiedzieć, co miałeś na myśli mówiąc o Williamie. – Łatwiej gawędziłoby się nam przy butelce zacnego porto – rzekł Percy z westchnieniem – ale nie mamy na to czasu. Siadaj, proszę, nie stój nade mną. Wyglądasz, jakbyś miał zemdleć. Grey usiadł z godnością, na jaką tylko mógł się zdobyć, i spojrzał groźnie na Percy’ego. – Najprościej rzecz ujmując – a nie jest to bynajmniej prosta sprawa, zapewniam – jest pewien oficer brytyjski nazwiskiem Richardson… – Znam go – wtrącił Grey. – Jest… – Wiem, że go znasz. Nie przerywaj – ofuknął go Percy. – To amerykański szpieg. – Jak to…? Co? – Grey naprawdę był bliski utraty przytomności, mimo że siedział i obiema rękami trzymał się kurczowo brzegu pryczy. – Przyznał mi się, że zaproponował aresztowanie pani Fraser za rozpowszechnianie materiałów wywrotowych. Z tej właśnie przyczyny ożeniłem się z nią… – Co? – Percy wybałuszył oczy. – Jesteś żonaty…? – Oczywiście – odrzekł Grey zirytowany. – Podobnie jak ty, tak przynajmniej mówiłeś. Co dalej z tym przeklętym Richardsonem? Od jak dawna szpieguje dla Amerykanów? – Nie wiem – odparł Percy. – Dowiedziałem się o nim wiosną ubiegłego roku, ale mógł przecież zacząć znacznie wcześniej. Aktywny gość, muszę przyznać. Nie zadowala go jedynie zbieranie informacji i przekazywanie ich, komu trzeba. Można by go określić mianem prowokatora. – Nie on jeden ucieka się do prowokacji – mruknął Grey, z trudem się powstrzymując, żeby nie potrzeć oka. – Lecz co on ma wspólnego z Williamem? – Poczuł nieprzyjemne mdłości w żołądku. To przecież on przyzwolił Williamowi, by przyjął misję wywiadowczą dla kapitana Richardsona, który… – Mówiąc krótko, niejeden raz usiłował wmanewrować twojego syna w sytuację, która mogła stwarzać wrażenie, że sympatyzuje on z rebeliantami. W zeszłym roku wysłał go do Great Dismal w Wirginii z zamiarem, że zostanie schwytany przez oddział rebeliantów, który miał tam swoją bazę. Gdyby do tego doszło, rozeszłyby się wieści, że zdezerterował i przyłączył się do nich, podczas gdy w rzeczywistości byłby ich jeńcem. – Ale dlaczego? – żachnął się Grey. – I czy mógłbyś wreszcie usiąść, do stu diabłów? Gdy patrzę na ciebie z dołu, zaczyna mnie boleć głowa. Percy prychnął z niechęcią, ale usłuchał i przysiadł na pryczy, opierając dłonie na kolanach. – Przypuszczalnie chodziło o to, żeby zdyskredytować twoją rodzinę. Pardloe wygłaszał wówczas w Izbie Lordów płomienne przemówienia o wojnie. – Niecierpliwie strzepnął palcami, a John rozpoznał ten gest. – Nie wiem jeszcze wszystkiego, ale dowiedziałem się, że Richardson

zaplanował, iż twój syn zostanie uprowadzony podczas przemarszu do Nowego Jorku. Nie chodzi okrężnymi drogami ani nie bawi się w politykę, zresztą po przystąpieniu Francji do wojny sytuacja się zmieniła. Ma to być zwyczajne porwanie, aby za cenę życia chłopaka wymusić na tobie lub twoim bracie współpracę w kwestii Terytorium Północno-Zachodniego, a może i coś więcej. Grey zamknął zdrowe oko, w nadziei że w ten sposób powstrzyma zawroty głowy. Przed dwoma laty Percy zgłosił się do niego z propozycją od pewnych zainteresowanych „osobistości” francuskiego pochodzenia, które zabiegały o zwrot cennego Terytorium Północno-Zachodniego, znajdującego się obecnie we władaniu Anglii. W zamian za udzieloną pomoc osobistości owe oferowały swoje wpływy i zapewnienie, że Francja nie przystąpi do wojny po stronie Amerykanów. – Sytuacja się zmieniła – powtórzył spięty. Percy wciągnął powietrze przez nos. – W kwietniu flota admirała d’Estainga wypłynęła z Tulonu. Jeżeli nie wyruszyła jeszcze z Nowego Jorku, zrobi to niebawem. Generał Clinton może o tym nie wiedzieć. – Chryste Panie! – Grey kurczowo zacisnął dłonie na krawędzi pryczy. A więc przeklęci Francuzi oficjalnie przystąpili do wojny. W lutym podpisali traktat z Ameryką, w marcu zaś wypowiedzieli wojnę Anglii. Słowa są tanie. Okręty, armaty i ludzie o wiele drożsi. Mocno uścisnął Percy’ego za ramię. – A jaka jest w tym twoja rola? – zapytał zimno. – Dlaczego mi o tym wszystkim mówisz? Percy nie próbował się wykręcać ani nie unikał wzroku Greya. – To nie ma znaczenia – odparł. – Nie ma też czasu. Musisz jak najszybciej odnaleźć swojego syna. Jeśli zaś idzie o to, dlaczego ci o tym mówię… John przeczuł, co się zaraz stanie, lecz się nie odsunął. Oddech Percy’ego pachniał bergamotą, zielonym groszkiem i czerwonym winem. Uścisk Johna na jego ramieniu zelżał. – Pour tois beaux yeaux – szepnął Percy z ustami na jego wargach i roześmiał się. Dla twoich pięknych oczu. Niech go diabli.

74. Coś, co sprawia, że mężczyzna poci się i drży… Posuwaliśmy się niemal tuż za wojskiem. Ze względu na forsowne tempo marszu żołnierzom pozwolono zabrać tylko najniezbędniejsze rzeczy i ja także musiałam się pozbyć wielu sztuk bagażu. Mimo to byłam nieźle objuczona i gdybym nie jechała na mule, nie byłabym w stanie dotrzymać kroku wojskowym. Powiedziałam sobie zresztą, że nie mogę zostawić zbyt wiele, bo jaki sens miałaby moja obecność w armii, gdybym nie miała czym opatrywać ran. Clarence dźwigał na grzbiecie ciężkie toboły, w tym mój namiot, składane łóżko polowe do operacji, środki dezynfekujące, bandaże, szarpie, butelki z roztworem soli i alkoholem etylowym (te ostatnie oznakowane czaszką ze skrzyżowanymi piszczelami jako trucizna). Prócz tego skrzynkę z narzędziami i medykamentami pierwszej pomocy, dzban oliwy z oliwek na oparzenia, pęk świeżych ziół, słoje z rozmaitymi maściami, flaszeczki i próbówki z tynkturami i infuzjami. Instrumenty chirurgiczne, igły i nici znajdowały się w osobnej małej skrzynce, ta zaś obok zapasowych bandaży w płóciennym chlebaku, który zarzuciłam na ramiona. Uwiązałam Clarence’a do palika i poszłam się dowiedzieć, gdzie należy rozstawić namioty szpitala polowego. W obozie roiło się od cywilów i personelu pomocniczego, lecz w końcu udało mi się odszukać Denzella Huntera. Powiedział, że generał Greene polecił medykom udać się do wioski Freehold, gdzie stoi spory kościół, który może pełnić rolę szpitala.

– Słyszałem też, że Lee został dowódcą sił mających zaatakować tyły Brytyjczyków, i zamierza ich okrążyć – dodał Denny, czyszcząc okulary połą koszuli. – Lee? – zdziwiłam się. – Ponoć nie uważał tego dowództwa za dostatecznie godne i nie chciał go objąć. – Byłoby mi to całkowicie obojętne, gdyby w tej operacji nie uczestniczył Jamie i jego żołnierze – a generał Lee nie budzi mojego zaufania. Denzell wzruszył ramionami, wcisnął połę koszuli w spodnie i włożył okulary. – Podobno Waszyngton uznał, że tysiąc ludzi nie wystarczy do realizacji tego celu, i zwiększył ich liczbę do pięciu tysięcy, co Lee ocenił jako odpowiednie w stosunku do swego znaczenia. – Kąciki ust Denny’ego drgnęły. Spojrzał mi w oczy i delikatnie ujął mnie za ramię. – Musimy ufać Panu i mieć nadzieję, że opiekuje się On Charlesem Lee. Czy chcesz pojechać z nami, Claire? Muł się tylko ucieszy. Nie wahałam się ani chwili. Beze mnie na grzbiecie Clarence będzie mógł ponieść więcej zapasów, a Jamie będzie zadowolony, że nie jestem zdana wyłącznie na własne siły. – Twój mąż powierzył mi opiekę nad tobą – dorzucił Denny, jakby czytał w moich myślach. – Et tu, Brute? – mruknęłam, a kiedy spojrzał na mnie zdumiony, wyjaśniłam: – Czy teraz już zawsze wszyscy wiedzą, co myślę? – Nie sądzę – odparł z błyskiem w oku i uśmiechnął się do mnie szeroko. – Gdyby tak było, zastanowiliby się dwa razy nad tym, co do ciebie mówią. Razem z Dottie i Rachel wsiadłam na wóz Denzella, a Clarence kroczył za nami, solidnie uwiązany z tyłu. Dottie była zarumieniona z gorąca i podniecenia; nigdy dotąd nie znalazła się tak blisko pola bitwy. Podobnie zresztą jak Rachel, tyle że ona pomagała bratu podczas fatalnej zimy w Valley Forge i miała lepsze wyobrażenie, co przyniesie kolejny dzień. – Wydaje mi się, że powinnaś napisać do matki – usłyszałam poważny głos Rachel. Dziewczyny siedziały na tobołach za Denzellem i za mną, przytrzymując bagaże, gdy wóz kołysał się i podskakiwał na wybojach. – Tak? A dlaczego? Ton Dottie świadczył o rezerwie i nieufności. Wiedziałam, że powiadomiła już matkę o zamiarze poślubienia Denzella Huntera, ale nie dostała na razie odpowiedzi. Zważywszy na trudności w docieraniu poczty do Anglii, nie można było mieć pewności, że Minerva Grey przeczytała ten list. Uzmysłowiłam sobie nieoczekiwanie, że i ja nie pisałam do Brianny od wielu miesięcy. Nie byłam w stanie powiadomić jej o śmierci Jamiego, a po jego szczęśliwym powrocie nie było na to czasu. – Trwa wojna, Dottie – powiedziała Rachel spokojnie. – Wszystko może się zdarzyć. Nie chcesz chyba, żeby twoja matka… dowiedziała się, że zginęłaś, nie zapewniwszy jej o swoim głębokim uczuciu. Dottie miała przestraszoną minę. Denzell poprawił się na koźle i mocniej ścisnął lejce, spoglądając na mnie z krzywym uśmiechem, świadczącym o tym, że i on mimowolnie przysłuchiwał się rozmowie dziewcząt. – Martwi się o mnie – rzekł półgłosem – a nie o siebie. Jest tak samo odważna jak jej ojciec i bracia. – Raczej uparta jak osioł – mruknęłam pod nosem, na co Denzell uśmiechnął się szerzej. – Zgoda – powiedział. Obejrzał się przez ramię, ale dziewczyny przesunęły się teraz na tył wozu i miło przemawiały do Clarence’a, odganiając uprzykrzone muchy miękką sosnową gałązką. – Czy to za przyczyną rodzinnego braku wyobraźni? U mężczyzn z tego rodu nie może bowiem być mowy o niewiedzy co do możliwych konsekwencji.

– Z pewnością – zgodziłam się z nim z nutą żalu. Wzdychając, rozprostowałam nieco zdrętwiałe nogi. – Jamie jest taki sam, a jemu nie brakuje przecież wyobraźni. Wydaje mi się, że… – Uczyniłam bezradny gest rękoma. – Może chodzi o akceptację? – Akceptację swojej śmiertelności? – spytał z zainteresowaniem. – Rozmawialiśmy o tym z Dorotheą. – Pokiwał głową i ciągnął: – Kwakrzy żyją w przekonaniu, że ten świat jest przemijający i nie należy lękać się śmierci. – Coś w tym sensie, z pewnością. – W istocie niemal wszyscy ludzie tej epoki akceptowali własną śmiertelność i nieustanną obecność śmierci, chociaż mieli do niej różny stosunek. – Lecz jej krewni postrzegają to trochę inaczej. To raczej akceptacja tego, po co, jak sądzą, Bóg w ogóle ich stworzył. – Doprawdy? – Denzell był zdumiony tą konstatacją. – Co to dokładnie znaczy? Czy oni wierzą, że Bóg celowo stworzył ich po to, żeby… – …byli odpowiedzialni za innych – dokończyłam. – Tak mi się wydaje. Nie wiem, czy ma to związek z zasadą, że szlachectwo obowiązuje – jak wiesz, Jamie był posiadaczem ziemskim w Szkocji – czy też z tym, że… że tak postępuje mężczyzna. – Nie było to zręcznie powiedziane, zwłaszcza że zdaniem Denzella Huntera było dokładnie na odwrót. Choć te jego pytania… Być może ta kwestia nie była dla niego całkowicie jednoznaczna. Wielce prawdopodobne, wziąwszy pod uwagę, że był lekarzem wojskowym. – Jesteś bardzo dzielnym człowiekiem – powiedziałam cicho. – Widziałam, po bitwie pod Ticonderogą. – To nie była odwaga, zapewniam – odparł kwaśno. – Wcale nie starałem się być dzielny. Chciałem jedynie udowodnić, że jestem. Prychnęłam na szkocki sposób, podpatrzony u Jamiego i Iana, a Denzell zerknął na mnie zaskoczony. – Doceniam to subtelne rozróżnienie – powiedziałam. – W swoim czasie znałam mnóstwo dzielnych ludzi. – Skąd jednak można wiedzieć, co leży u podstaw… – Zamilcz – pogroziłam mu palcem. – „Dzielność” mieści w sobie zarówno całkowite szaleństwo i nieliczenie się z życiem innych ludzi – ten rodzaj dzielności cechuje zwłaszcza generałów – jak i pijaństwo, ośli upór i jaskrawy debilizm, a wreszcie to coś, co sprawia, że mężczyzna poci się i drży, wymiotuje… a potem idzie i robi to, co uważa za swój obowiązek. – Umilkłam na chwilę i złożyłam ręce na podołku. – Ten rodzaj dzielności jest właściwy tobie i Jamiemu – zakończyłam. – Twój mąż nie poci się i nie drży – rzucił Denny żartobliwie. – Widziałem go nieraz. Czy też raczej nie widziałem go nigdy w takim stanie. – Najczęściej dzieje się to w jego wnętrzu – powiedziałam. – Natomiast nierzadko wymiotuje przed albo w czasie bitwy. Denzell zamrugał i ucichł, zajęty powożeniem. Jadący przed nami wóz z sianem, ciągnięty przez parę wołów, zatrzymał się nagle na środku drogi, gdyż zwierzęta uznały, że dalej nie pójdą. Potem westchnął i wstrząsnął się. – Nie obawiam się śmierci – powiedział. – Nie na tym polega mój problem. – A na czym? – spytałam z ciekawością. – Boisz się okaleczenia i bezradności? Ja bym się tego bała. – Nie. – Przełknął ślinę. – Drżę o Dottie i Rachel. O to, że zabrakłoby mi odwagi, by pozwolić im umrzeć, nie ratować ich za wszelką cenę, kosztem zabicia przeciwnika. Nie miałam na to dobrej odpowiedzi, więc dalej jechaliśmy w milczeniu.

Wojska generała Lee około szóstej rano opuściły Englishtown i skierowały się na wschód do Monmouth Courthouse. Lee zjawił się tam około dziewiątej trzydzieści, by się przekonać, że Brytyjczycy odeszli traktem na Middletown. Pościg Lee został wszakże powstrzymany przez małą, ale wielce sprawną ariergardę pod dowództwem samego generała Clintona. Przynajmniej tak twierdził Ian, który podkradł się na tyle blisko, by zobaczyć chorągwie pułkowe Clintona. Powiedział o tym Jamiemu, który przekazał te wieści Lee, lecz nie wpłynęło to w znaczący sposób na plany generała (zakładając, że takowe posiadał) ani niechęć do wysłania dodatkowych zwiadowców. – Pojedź i spróbuj wyśledzić, gdzie przebywa Cornwallis – poprosił Iana Jamie. – Grenadierzy, których widziałeś, są prawdopodobnie z pułku heskiego, więc von Knyphausen powinien być niedaleko. Ian skinął głową i wziął pełną manierkę, którą zaoferował mu Jamie. – Czy mam powiedzieć o tym generałowi Lee, gdyby mi się udało? Nie wydawał się zbytnio przejęty moimi informacjami. – Powiedz mu, jeśli spotkasz go wcześniej niż mnie. Ewentualnie markizowi, jeśli się na niego natkniesz. Ale znajdź mnie koniecznie, dobrze? – Dobrego polowania, a Bhràthair-mathàr! – zawołał Ian z szerokim uśmiechem, oddając manierkę. Nieco później, choć jeszcze ciągle rano, dwie kompanie Jamiego wdały się w krótkie utarczki opodal Monmouth Courthouse, lecz na szczęście nikt nie został zabity, a tylko trzech ludzi poważnie rannych, na tyle, że musieli się wycofać. Pułkownik Owen poprosił o wsparcie dla artylerii – wprawdzie tylko dwie armaty, ale dobre i to – więc Jamie skierował do niego Pensylwańczyków Thomasa Meleagera. Jedna z kompanii kapitana Kirby’ego została wysłana na rekonesans ku strumieniowi, a reszta ludzi czekała na rozkazy La Fayette’a lub Lee. La Fayette wyprzedzał Jamiego, Lee z głównymi siłami został z tyłu. Z położenia słońca wynikało, że zbliża się dziesiąta rano, gdy wtem nadjechał posłaniec, pochylony nad grzbietem wierzchowca, jakby grad kul świstał mu nad głową. Ściągnął wodze spienionego konia i z trudem wybełkotał meldunek. – Od wschodu wzbija się chmura kurzu, prawdopodobnie nadciąga więcej Anglików! Markiz powiada, że w jabłoniowym sadzie stoi ukryta armata tych drani, i prosi, żeby pan coś z tym zrobił, sir. Spocony posłaniec łowił ustami powietrze, gotując się do szybkiego odjazdu. Jamie złapał konia za uzdę, chcąc temu przeszkodzić. – Gdzie jest ten sad? – spytał spokojnie. Posłaniec był bardzo młody, mógł mieć szesnaście lat i oczy rozbiegane jak jego wychudzony koń. – Nie wiem, sir – odparł i zaczął się rozglądać na boki, jakby się spodziewał, że sad zmaterializuje się nagle na łące, na której stali. Nagły głuchy huk w oddali zawibrował w kościach Jamiego, a jego rumak zastrzygł uszami. Puścił uzdę, przywołał kapitana Craddocka i ruszył w kierunku wystrzału z armaty. Armia amerykańska miała nad nim kilkanaście godzin przewagi, brytyjska zaś jeszcze więcej, pojedynczy człowiek mógł się jednak posuwać znacznie szybciej niż kompania lekkiej piechoty. John nie był też obciążony bronią. Ani prowiantem. Ani wodą. Doskonale wiesz, że on kłamie, powtarzał sobie w duchu. – Och, milcz, Hal – mruknął do cienia swego brata. – Znam Percy’ego znacznie lepiej niż ty. Powiedziałem, że doskonale wiesz…

– Wiem. Co ryzykuję, jeśli kłamie, a co, jeśli jednak nie? Hal był arogantem, ale potrafił logicznie myśleć. Był także ojcem, więc posłusznie umilkł. Jeżeli Percy kłamał, Grey ryzykował, że zginie od kuli lub zostanie powieszony bez sądu, gdyby ktoś go rozpoznał. Ktokolwiek. Jeśli Amerykanie natkną się na niego, zanim zdoła dotrzeć do linii brytyjskich, aresztują go za złamanie parolu i zgładzą pod zarzutem szpiegostwa. A jeśli Brytyjczycy nie rozpoznają go w porę, zastrzelą go bez wahania jako rebelianta. Włożył rękę do kieszeni, do której wcisnął czapkę z wyhaftowanym hasłem WOLNOŚĆ ALBO ŚMIERĆ, i zastanowił się nad sensem pozbycia się jej, ale ostatecznie z tego zrezygnował. Jeżeli Percy nie kłamał, Grey ryzykował życie Williama. Rozstrzygnięcie dylematu nie było trudne. Był późny poranek, a powietrze gęste i słodkie od zapachu kwiatów, lepkie od drzewnych soków i kompletnie nienadające się do oddychania. Zdrowe oko zaczynało go swędzieć od polatujących wokół pyłków kwiatowych, a wydostająca się spod bandaża woń miodu przyciągała roje much. Przynajmniej ból głowy ustąpił za sprawą rewelacji Percy’ego i – mógł to równie dobrze przyznać – krótkiego przypływu pożądania. Wolał nie rozpatrywać motywów, jakimi kierował się Percy, ale… – Dla twoich pięknych oczu, akurat! – mruknął, lecz nie zdołał powściągnąć uśmiechu. Rozsądny mężczyzna nie tknąłby Percy’ego Wainwrighta dziesięciostopowym kijem. Natomiast czymś znacznie krótszym, hmm… Zamilcz wreszcie, dobrze? – ofuknął samego siebie i zaczął schodzić w dół gliniastego zbocza do wąskiego strumyka, by obmyć twarz chłodną wodą. Do Freehold dotarliśmy około ósmej rano. Budynek tutejszego kościoła, Tennent Church, miał pełnić rolę szpitala wojskowego. Budowla była całkiem spora, posadowiona na obszernym kwadratowym dziedzińcu, do którego przylegał skromny cmentarz. Na przystrzyżonym trawniku porozrzucane były różnej wielkości nagrobki, nie widać było budzących grozę równych rzędów jednakowych białych krzyży. Poświęciłam chwilę zadumy grobom w Normandii, zastanawiając się, jaki zamysł towarzyszył tworzeniu niezliczonych alejek bezimiennych poległych. Nie rozmyślałam nad tym zbyt długo. Bitwa już się rozpoczęła, na razie daleko stąd, i napływali pierwsi ranni. Duża grupa mężczyzn spoczywała w cieniu rozłożystego drzewa na dziedzińcu kościoła, inni powoli nadchodzili drogą, podtrzymywani przez kolegów lub niesieni na prowizorycznych noszach. Serce ścisnęło mi się na ten widok, lecz nie starałam się wypatrywać Jamiego albo Iana. Gdyby byli pośród wcześnie rannych, dowiedziałabym się o tym bardzo szybko. Przy wejściu do kościoła, gdzie podwójne wrota otworzono na rozcież, by ułatwić przejście, był tłok: lekarze i posłańcy wbiegali i wybiegali w pośpiechu, na razie wszakże dobrze zorganizowanym. – Idź i zobacz, co się dzieje, dobrze? – zachęciłam Denzella. – A my z dziewczynami rozpakujemy bagaże. Denzell rozsiodłał oba muły i spętał je, po czym bez zwłoki pobiegł do kościoła. Odszukałam wiadra i wysłałam Dottie i Rachel na poszukiwanie studni. Mimo wczesnej pory panowała duchota, więc będziemy potrzebować dużo wody, to pewne. Clarence podrzucał łbem i rżał, szarpiąc za postronek na znak, że ma ochotę dołączyć do mułów Denzella, które skubały trawę wokół nagrobków. – Dobrze, już dobrze! – zawołałam, podbiegając do niego i zdejmując mu toboły z grzbietu. – Zaczekaj chwilę… O Boże. Chwiejnie posuwał się ku mnie mężczyzna, każdy krok groził mu upadkiem. Przód

munduru miał zalany krwią, bok twarzy całkiem czarny. Rzuciłam naręcze palików i linek i podbiegłam, by go podtrzymać, zanim potknie się o nagrobek i poleci twarzą na ziemię. – Usiądź – powiedziałam. Miał nieprzytomny wzrok i zdawał się mnie nie słyszeć, lecz poddał się mojemu naciskowi i usiadł tak gwałtownie, że omal nie pociągnął mnie za sobą na sporych rozmiarów nagrobek niejakiego Gilberta Tennenta. Mój pacjent chwiał się niebezpiecznie, jakby miał upaść, ale szybkie oględziny potwierdziły, że nie jest poważnie ranny. Krew na mundurze pochodziła z zadrapań na twarzy, gdzie popękała sczerniała skóra, cała w pęcherzach. Twarz nie była bowiem ubrudzona sadzą, lecz ciężko poparzona, ciało pod skórą spalone, wydzielało zapach smażeniny. Zebrało mi się na wymioty, więc przełknęłam ślinę i przestałam oddychać przez nos. Mężczyzna nie odpowiadał na pytania, wpatrzony w moje usta; wydawał się przytomny, mimo że nadal się chwiał. W końcu zrozumiałam przyczynę jego osobliwego stanu. – Eks… plo… zja? – powiedziałam powoli samymi wargami, na co parokrotnie skinął głową, po czym zachwiał się tak silnie, że musiałam złapać go w pasie i przytrzymać w pozycji siedzącej. Sądząc po mundurze, artylerzysta. Czyli w pobliżu niego nastąpił wyjątkowo silny wybuch – pocisk z moździerza, z armaty? – i nie tylko spalił mu twarz prawie do kości, lecz także wysadził bębenki w uszach i zakłócił układ ucha wewnętrznego. Kiwnęłam głową i położyłam jego dłonie na krawędzi nagrobka, pokazując, żeby się go trzymał, sama zaś pośpiesznie dokończyłam rozładowywanie bagaży z Clarence’a, przestępującego niecierpliwie z nogi na nogę i rżącego wniebogłosy. Powinnam była od razu się domyślić, że artylerzysta ogłuchł, nie zwrócił bowiem uwagi na ten hałas. Spętałam Clarence’a i puściłam go, aby pasł się w cieniu z mułami Denny’ego. Wyjęłam z tobołów to, czego potrzebowałam, i zabrałam się do udzielania pomocy poszkodowanemu. Niewiele wprawdzie mogłam zrobić, poza namoczeniem szmatki w roztworze soli i położeniem okładu na spalonej skórze. Dziękowałam Bogu, że wzięłam ze sobą dzbanek oliwy z oliwek na oparzenia, klnąc zarazem w duchu, że w Ogrodach Bartrama zapomniałam poprosić o aloes. Dziewczęta nie wróciły jeszcze z wiadrami wody. Miałam jednak nadzieję, że gdzieś w pobliżu jest studnia. Nieprzegotowanej wody ze strumienia nie można było używać. Ta myśl kazała mi się rozejrzeć za miejscem, w którym można by rozpalić ogień, odnotowałam też sobie w pamięci, by poprosić dziewczęta o naniesienie drewna. Lista spraw do załatwienia zaczęła się niebezpiecznie wydłużać, na szczęście jej sporządzanie przerwało mi niespodziewane nadejście Denzella, pogrążonego w emocjonującej rozmowie z oficerem Armii Kontynentalnej. Poszukałam w kieszeni okularów, zawiniętych w jedwabną szmatkę. Założyłam je i rozpoznałam towarzyszącego Denzellowi mężczyznę; był to kapitan Leckie, absolwent uczelni medycznej w Filadelfii. Pacjent pociągnął mnie lekko za spódnicę, a kiedy na niego spojrzałam, przepraszająco otworzył usta i pokazał, że chce mu się pić. Skinęłam głową i podeszłam sprawdzić, czy Denzell potrzebuje wsparcia. Moje zjawienie się zostało przyjęte przez Leckiego z wyraźnym chłodem; prawdę mówiąc, spoglądał na mnie jak na coś obrzydliwego, co przylgnęło mu do podeszwy. – Pani Fraser – odezwał się zimno – mówiłem właśnie temu panu, że w kościele nie ma miejsca dla kobiet ani… – Claire Fraser jest najlepszym chirurgiem, jakiego znam! – przerwał mu Denzell, zarumieniony z gniewu. – Zaszkodzi pan swoim pacjentom, nie pozwalając jej operować… – A gdzie pan się uczył, doktorze Hunter, jeśli wolno spytać, że jest pan tak pewny swojej

opinii? – W Edynburgu – odparł Denny przez zęby. – Uczył mnie mój kuzyn John Hunter. – Widząc, że to nazwisko nie wywarło na Leckiem żadnego wrażenia, dorzucił: – I jego brat William Hunter, akuszer królowej. – Rozumiem – powiedział Leckie tonem wyższości – i gratuluję panu. Ponieważ jednak wątpię, aby armia potrzebowała mężczyzny położnika, być może powinien pan raczej asystować swojej… koleżance – obdarzył mnie drwiącym uśmieszkiem, bezczelna świnia! – przy sporządzaniu naparów ziołowych, zamiast… – Nie mamy czasu na pogaduszki – przerwałam stanowczo. – Doktor Hunter jest doświadczonym lekarzem Armii Kontynentalnej, więc nie może pan go odsunąć, do cholery! A jeżeli moje doświadczenia z licznych bitew – ośmielę się mniemać, że znacznie szersze niż pańskie, sir – mogłyby się na coś przydać, to proszę pamiętać, że będzie pan potrzebował przy opatrywaniu rannych wszelkiej możliwej pomocy. – Przeniosłam wzrok na Denzella. – Masz obowiązki wobec tych, którzy cię potrzebują. Ja także. Mówiłam ci o procedurze selekcji rannych według tego, jak ciężki jest ich stan, prawda? Mam namiot i własne instrumenty chirurgiczne oraz lekarstwa. Ja będę tu dokonywać selekcji, opatrywać lżej rannych i wysyłać do ciebie tych, którzy będą wymagać poważnej operacji. Obejrzałam się szybko przez ramię, po czym popatrzyłam na rozgniewanych mężczyzn. – Wejdźcie lepiej do środka i zajmijcie się rannymi. Zaczynają się schodzić dość tłumnie. Nie była to wcale przenośnia. Zewsząd ciągnęli nowi poszkodowani, nie licząc gromady lżej rannych, którzy siedzieli pod drzewem, i kilkunastu na noszach. Nieopodal leżała nieruchoma sterta ciał – to prawdopodobnie ci, którzy zmarli od ran w drodze do szpitala. Na szczęście w tej właśnie chwili pojawiły się zasapane Rachel i Dottie, niosąc w obu rękach wiadra wody. Odwróciłam się i poszłam im na spotkanie. – Dottie, rozstaw namiot szpitalny, dobrze? – powiedziałam, odbierając od niej ciężkie wiadra. – Rachel, wiesz, jak wygląda krwawienie tętnicze, prawda? Obejrzyj rannych i przyprowadź do mnie wszystkich, którzy tak krwawią. Napoiłam artylerzystę i pomogłam mu wstać. Gdy się podniósł, ujrzałam epitafium na grobie Gilberta Tennenta: PRZECHODNIU, JEGO OSTATNIE PRZESŁANIE, GDYBYŚ JE SŁYSZAŁ, UTWIERDZIŁOBY CIĘ W PRZEKONANIU, ŻE OPÓŹNIANIE SKRUCHY JEST RZECZĄ SZALONĄ. – Mogłoby być gorzej – orzekłam sentencjonalnie, lecz przecież artylerzysta mnie nie usłyszał. Podniósł do ust moją rękę i pocałował, po czym znowu się zachwiał i ciężko usiadł na trawie, przyciskając wilgotną szmatkę do poparzonej twarzy.

75. Jabłoniowy sad Pierwszy wystrzał był dla nich zaskoczeniem. Z jabłoniowego sadu doleciał głuchy huk, a po nim ukazał się kłąb białego dymu. Nie rozbiegli się, ale znieruchomieli, wyczekując rozkazów. – Koledzy – przemówił Jamie do najbliżej stojących, po czym podniósł głos: – Do mnie, od lewej strony! Panie Craddock, wielebny Woodsworth – okrążcie ich, zajdźcie do sadu od tyłu. Reszta – rozproszyć się na prawo i strzelać… – Drugi wystrzał stłumił dalsze słowa, a Craddock zwinął się jak marionetka, której przecięto sznurki, i padł na ziemię, obficie krwawiąc z wielkiej rany na klatce piersiowej. Koń Jamiego spłoszył się, omal nie zrzucając go z siodła. – Biegnijcie za wielebnym! – krzyknął Jamie do ludzi Craddocka, którzy stali ogłuszeni,

gapiąc się na ciało dowódcy. – No już! – Ten, który otrząsnął się pierwszy, szarpnął za ramię kolegę i po chwili już wszyscy rzucili się biegiem za duchownym, który przytomnie podniósł muszkiet w górę i ryknąwszy: „Do mnie! Za mną!”, popędził cudacznie na chudych, bocianich nogach. Wałach nieco się uspokoił, ale nadal zachowywał się dość nerwowo. Przypuszczalnie przywykł do wystrzałów, ale nie podobał mu się ostry zapach krwi. Tak samo Jamiemu. – Czy nie powinniśmy… pogrzebać kapitana Craddocka? – spytał nieśmiało ktoś z tyłu. – On jeszcze nie umarł, głupcze! Jamie spojrzał na rannego. Żył jeszcze, ale nie zostało mu już dużo czasu, najwyżej kilka sekund. – Z Bogiem, człowieku – powiedział cicho. Craddock nawet nie mrugnął, niewidzącym wzrokiem wpatrując się w niebo. – Idźcie za kolegami – zwrócił się do dwóch ludzi, którzy ociągali się z odejściem, i nagle rozpoznał w nich nastoletnich synów kapitana, pobladłych i przestraszonych. – Pożegnajcie się – rzekł. – Ojciec jeszcze was słyszy. A potem… idźcie za kolegami. – Przez chwilę rozważał, czyby nie wysłać ich do La Fayette’a, ale uznał, że nie będą tam bardziej bezpieczni. – Biegiem! Na szczęście usłuchali; biegnąc, mieli większe szanse na przeżycie. Jamie skinął na poruczników Ordena i Bixby’ego i skierował konia na prawo, w ślad za ludźmi Guthriego. Ukryte w sadzie działo strzelało teraz z większą regularnością. Kula świsnęła o dziesięć stóp od niego, w powietrzu gęstniał dym. Jamie wciąż jeszcze czuł mdły zapach krwi Craddocka. Odszukał kapitana Moxleya i wysłał go wraz z grupą żołnierzy do budynku mieszkalnego po przeciwnej stronie sadu. – Przyjrzyjcie mu się dobrze, tylko z daleka – napomniał. – Chcę wiedzieć, czy są tam Anglicy, a może rodzina farmera. Jeśli są tam cywile, otoczcie dom; wejdźcie do środka, jeżeli was wpuszczą, nie róbcie tego siłą. Gdyby w domu byli żołnierze i wyskoczyli za wami, walczcie i jeśli zdołacie, zajmijcie dom. Gdyby się nie ruszali, nie starajcie się ich wykurzyć, tylko przyślijcie kogoś do mnie z wiadomością. Będę na tyłach sadu, od północy. Guthrie czekał na niego, żołnierze leżeli ukryci w wysokiej trawie za sadem. Jamie zostawił poruczników przy swym koniu, uwiązanym do ogrodzenia w bezpiecznym miejscu, i nisko pochylony przekradł się do swojej kompanii. Przy Bobie Guthriem padł płasko na trawę. – Muszę wiedzieć, gdzie dokładnie stoją działa i ile ich jest. Proszę wysłać kilku ludzi na zwiady z różnych kierunków – wie pan, o co mi chodzi? Dobrze. Niech nic nie robią, tylko zobaczą jak najwięcej i szybko wracają. Guthrie dyszał jak pies, szorstka od zarostu twarz była zlana potem, ale uśmiechnął się, skinął głową i poczołgał się w bok. Trawa była zbrązowiała i wysuszona od upału, ostre źdźbła kłuły Jamiego przez pończochy. Ciepła woń dojrzałego siana była na szczęście silniejsza od zapachu prochu. Jamie napił się wody z prawie pustej manierki. Nie było jeszcze południa, ale słońce prażyło niemiłosiernie. Odwrócił się, by poprosić towarzyszącego mu od rana porucznika o przyniesienie wody, ale miał za plecami jedynie setki koników polnych. Zaciskając zęby z bólu zesztywniałych kolan, poczołgał się z powrotem do miejsca, gdzie uwiązał konia. Natknął się na Ordena z przestrzelonym okiem. Zamarł na moment i usłyszał szmer koło ucha. Może konik polny, a może nie. Przypadł nisko do ziemi obok martwego porucznika, czując głuchy łomot serca pod żebrami, zanim myśl oblekła się w słowa. Guthrie. Nie śmiał unieść głowy, by go zawołać, ale musiał. Podciągnął stopy, oparł się na rękach, zerwał się z trawy i pognał zakosami jak zając, trzymając się z dala od sadu, ale dążąc w kierunku, w którym posłał Guthriego.

Słyszał teraz strzały, co najmniej dwóch snajperów ochraniało działa. Czyżby strzelcy niemieccy? Rzucił się płasko na ziemię i czołgał w szaleńczym tempie, głośno nawołując Guthriego. – Tutaj, sir! – Kapitan wychynął nagle obok niego jak świstak, więc Jamie chwycił go za rękaw i mocno pociągnął w dół. – Niech pan ściągnie ludzi z powrotem – wysapał, łowiąc ustami powietrze. – Strzelają… z sadu. Z tej strony. Dostaną ich! Guthrie gapił się na niego z otwartymi ustami. – Niech pan po nich idzie! Wyrwany z odrętwienia mężczyzna skinął sztywno głową i zaczął się podnosić. Jamie złapał go za kostkę i mocno szarpnął, wytrącając z równowagi. Leżącego przytrzymał ręką. – Nie wstawać… – Oddech nieco zwolnił, mógł mówić z większym spokojem. –Jesteśmy w zasięgu ostrzału. Niech pan wezwie swoich ludzi i wycofa się z całą kompanią. Ma pan dołączyć do kapitana Moxleya i razem podejdźcie tu do mnie. – Przez chwilę miał pustkę w głowie i nie potrafił podać konkretnego miejsca spotkania. – Na południe od domostwa. Tam jest kompania Woodbine’a. – Zdjął rękę z pleców Guthriego. – Tak jest, sir. – Mężczyzna odczołgał się na kolanach i łokciach, nakładając po drodze czapkę, która mu spadła. Obejrzał się na Jamiego z niepokojem. – Czy mocno pan dostał, sir? – Dostałem…? – Całą twarz ma pan zakrwawioną. – To nic takiego. Niech pan już idzie! Guthrie skinął głową, otarł spoconą twarz i poczołgał się najszybciej, jak zdołał. Jamie przyłożył rękę do policzka, dopiero teraz czując nieprzyjemne pieczenie. Palce były czerwone od krwi. Nie był to więc pasikonik. Otarł rękę o spodnie i poczuł, że szew na ramieniu pękł, ukazując biały rękaw koszuli. Ostrożnie uniósł się nieco i rozejrzał za Bixbym, ale nigdzie nie było go widać. Może leży martwy w wysokiej trawie, a może jednak nie. Przy odrobinie szczęścia domyślił się w porę, co się dzieje, i pobiegł ostrzec nadciągające kompanie. Dzięki Bogu wałach dalej stał przy płocie, tam gdzie go zostawił, o pięćdziesiąt jardów stąd. Jamie wahał się chwilę, po czym uznał, że nie ma czasu na poszukiwanie Bixby’ego. Za kilka minut zza sadu wyłonią się Woodsworth i jego dwie kompanie, trafiając prosto pod ostrzał Niemców. Zerwał się i pobiegł jak strzała. Coś szarpnęło go za rękaw munduru, ale nie zwolnił biegu i wkrótce zdyszany dopadł konia. – Tiugainn! – powiedział, wskakując na siodło. Zostawił sad za plecami i pogalopował przez zryte końskimi kopytami pole ziemniaków. Serce farmera ściskało się boleśnie na ten przykry widok. Nie wiem, kiedy lekarze zaczęli mówić o „złotej godzinie”, ale wie o niej z pewnością każdy medyk od czasów Iliady. Szanse przeżycia ofiary wypadku czy zranienia, które nie zabiły od razu, wzrastają znacznie, jeśli otrzyma ona pomoc w ciągu godziny od zdarzenia. Po upływie tej godziny wskutek szoku, utraty krwi czy omdlenia z bólu możliwość ocalenia życia gwałtownie maleje. Zważywszy na panujący skwar, brak wody i stres wywołany uganianiem się po polach i lasach w samodziałowym ubraniu, z ciężarem broni w rękach i smrodem prochu w nozdrzach, kiedy to człowiek stara się zabić, by samemu nie zostać zabitym, przypuszczałam, że możemy liczyć najwyżej na złoty kwadrans. Wziąwszy także pod uwagę, że ranni muszą być niesieni albo iść chyba ponad milę do

miejsca, gdzie zostaną opatrzeni… Uważałam, że robimy, co w naszej mocy, by ocalić jak największą liczbę ludzkich istnień. Nad wszystkim innym nie ma sensu się zastanawiać, dodałam w duchu, słuchając krzyków dobiegających z kościoła. – Jak się nazywasz, mój drogi? – spytałam chłopaka przed sobą. Mógł mieć najwyżej siedemnaście lat i był niebezpiecznie bliski wykrwawienia się na śmierć. Kula przeszyła mięsień ramienia, co z reguły nie jest raną śmiertelną. U niego jednak przeszła na wylot, zahaczając o tętnicę ramienną, która teraz powoli, ale systematycznie pompowała krew, dopóki nie zamknęłam ręki chłopaka w żelaznym uścisku. – Szeregowy Adams, ma’am – odparł pobielałymi wargami, drżąc na całym ciele. – Mówią na mnie Billy – dodał uprzejmie. – Miło mi cię poznać, Billy – powiedziałam. – A ty jesteś…? – zwróciłam się do chłopca w podobnym wieku, który go przyprowadził. Był równie blady, choć nie wydawał się ranny. – Horatio Wilkinson, ma’am – odrzekł, kiwając niezręcznie głową, bo przyjaciel oparł się o niego całym ciężarem ciała. – Świetnie, Horatio, ja go trzymam. Czy zechciałbyś nalać trochę wody i dodać do niej odrobinę brandy? – Pokazałam mu butelkę z ciemnego szkła z napisem TRUCIZNA, manierkę i drewniane kubki. – Kiedy Billy wypije, podaj mu ten skórzany pas, niech go ściśnie w zębach. Pozwoliłabym Horatio także się napić, tyle że miałam tylko dwa kubki, w tym mój własny, z którego regularnie popijałam wodę. Górna, wilgotna część sukni przykleiła się do ciała jak błonka wyściełająca skorupkę jaja, strużki potu spływały mi po nogach. Pomyślałam, czyby nie kazać mu się napić wprost z butelki; ktoś musi uciskać rękę Billy’ego, gdy będę szyła tętnicę, a Horatio był bliski omdlenia. – Może… – zaczęłam, ale widok skalpela i igły ze zwisającą nicią chirurgiczną pokonał młodego Wilkinsona. Oczy umknęły w głąb czaszki i upadł na ziemię jak szmaciana lalka. – Ranny? – dobiegł mnie z tyłu znajomy głos i odwróciłam się do stojącego w drzwiach Denzella Huntera. Był niemal tak samo blady jak Horatio, strąki wilgotnych włosów zwisały w nieładzie. W niczym nie przypominał schludnego zazwyczaj doktora. – Zemdlał – odparłam. – Czy mógłbyś… – Co za idioci – wypalił ze złością, ja zaś pojęłam, że jest blady z gniewu. – Każą się zwać lekarzami pułkowymi! A co najmniej jedna czwarta nigdy nie widziała rannego w bitwie. A ci, co widzieli, nijak nie potrafią pomóc, umieją tylko amputować. Już lepsza byłaby kompania balwierzy! – Czy umieją tamować krwawienie? – zapytałam, ujmując go za rękę i umieszczając ją na ramieniu pacjenta. Denzell odruchowo nacisnął kciukiem tętnicę ramienną w okolicy pachy i krwawienie od razu ustało. – Dziękuję – rzuciłam. – Nie ma za co. Tak, większość to potrafi – powiedział, uspokajając się nieco. – Ale są tak zazdrośni o przywileje i tak związani z własnymi pułkami, że niektórzy dopuszczają do śmierci żołnierza, bo jest „z obcej” jednostki, a jego lekarz jest akurat zajęty! – To skandal – mruknęłam. – Proszę mocno zagryźć, szeregowy – zwróciłam się do pacjenta, wsuwając mu pasek w usta, po czym wykonałam małe nacięcie skalpelem, żeby znaleźć końcówkę tętnicy. Chłopak usłuchał i tylko stęknął z cicha, gdy ostrze przecięło brzeg rany; być może szok stępił odczuwanie, czego mu szczerze życzyłam. – Nie mamy wielkiego wyboru – powiedziałam do Denzella, omiatając wzrokiem kępę drzew okalających cmentarz. Dottie zajmowała się ofiarami udaru słonecznego, podając im wodę do picia i polewając ich nią, o ile miała akurat wolne wiadro. Rachel pilnowała pacjentów z ranami czaszki, brzucha i innych ciężko rannych, którzy nie kwalifikowali się do amputacji czy bandażowania. Na ogół sprowadzało się do niesienia im pociechy w godzinie śmierci, do czego dobrze się nadawała.

Była miłą, dzielną dziewczyną, która przeżyła zimę w Valley Forge, gdzie napatrzyła się na umierających i nie bała się tego. – Musimy im pozwolić robić to, co potrafią – powiedziałam, nie odrywając wzroku od zszywanej tętnicy. – Zresztą i tak nie możemy ich powstrzymać. – Nie możemy – przyświadczył Denny. Zwolnił ucisk, spostrzegłszy, że brzegi naczynia są porządnie zaszyte, i otarł czoło rękawem kitla. – Musiałem po prostu wyrazić swój gniew tak, aby nie przyczynić kłopotów. I chciałem zapytać, czy mogłabyś mi dać trochę maści gencjanowej; widziałem, że masz spory zapas. Posłałam mu cierpki uśmieszek. – Proszę bardzo. Podły Leckie przysłał tu niedawno ordynansa na przeszpiegi, chciał się rozeznać w moich zapasach szarpi i bandaży. Potrzebujesz ich może? – Jeśli masz za dużo… – Mimo woli zerknął na szybko topniejące stosy zapasów. – Doktor McGillis posłał kilku ludzi, aby przeczesali okolicę w poszukiwaniu użytecznych rzeczy; co nieco udało im się znaleźć. – Trochę możesz wziąć – powiedziałam, kończąc możliwie najoszczędniej bandażować ramię Billy’ego Adamsa. Horatio Wilkinson odzyskał już przytomność i usiadł, chociaż bladość nie znikła. Denzell pomógł mu wstać i odesłał go razem z Adamsem w cień rozłożystego drzewa. Przeszukiwałam skrzynie, chcąc znaleźć maść gencjanową, gdy nadeszła nowa grupa ludzi, jak sądziłam – w potrzebie. Żaden z nich nie wydawał się ranny, choć wszyscy chwiali się i potykali. Nie mieli mundurów ani broni, nie licząc grubych pałek. Trudno zgadnąć, czy należeli do milicji, czy też… – Słyszeliśmy, że ma pani trochę brandy – odezwał się pierwszy, wyciągając rękę pozornie przyjaznym gestem i chwytając mnie za nadgarstek. – Może się podzielimy, hę? – Puść ją – warknął Denzell tak złowrogim tonem, że zaskoczony mężczyzna spełnił polecenie. Zamrugał ze zdziwieniem, widocznie go wcześniej nie zauważył. – A ty kto, do cholery? – spytał bełkotliwie. W jego tonie więcej było niepewności niż chęci konfrontacji. – Jestem lekarzem Armii Kontynentalnej – odrzekł Denzell z mocą, stając tak, żeby mnie osłonić przed bandą pijanych rozrabiaków. Jeden z nich zachichotał piskliwie na te słowa, zaczęli się poszturchiwać, pomrukując: „lekarz”, „Armia Kontynentalna”. – Panowie, musicie stąd odejść – oznajmił twardo Denzell, przesuwając się naprzód. – Opatrujemy tu rannych, jesteśmy zajęci. – Stał z rękami luźno zwieszonymi wzdłuż ciała, jak człowiek gotujący się do walki, choć przypuszczałam, że raczej nie wdałby się w bijatykę. Miałam nadzieję, że jego postawa odstraszy natrętów, choć może lepiej byłoby oddać im opróżnioną w trzech czwartych flaszkę, żeby sobie poszli… Ujrzałam, że zbliża się nowa grupa rannych w zakrwawionych koszulach, ciągnąc za sobą po piachu brudne mundury. Dwóch niesiono na noszach. Sięgałam już po butelkę z zamiarem rzucenia jej intruzom, gdy wtem kątem oka spostrzegłam ruch tam, gdzie Rachel i Dottie zajmowały się pacjentami. Obie stały wyprostowane, obserwując zajście, a Dottie z wypisaną na twarzy determinacją stanowczym krokiem ruszyła do nas. Denny także ją zobaczył. Przestąpił z nogi na nogę, jego twarz wyrażała niepewność. Dorothea Grey była oddaną kwakierką, lecz w jej żyłach płynęła krew wojowników. Ze zdziwieniem stwierdziłam, że dokładnie wiem, jak rozumuje Denzell. Jeden z mężczyzn dostrzegł już dziewczynę i chwiejnie zwrócił się w jej stronę. Jeśli Dottie wystąpi przeciw nim, a oni ją zaatakują… – Panowie. – Mój stanowczy głos przeciął pomruki zaciekawienia naszych niespodziewanych gości i trzy pary nabiegłych krwią oczu powoli przeniosły się na mnie.

Wzięłam do ręki pistolet od Jamiego, wycelowałam w górę i pociągnęłam za spust. Poczułam szarpnięcie i rozległ się huk, który na chwilę mnie ogłuszył. Zakasłałam, gdyż gryzący dym podrażnił mi gardło. Otarłam załzawione oczy akurat w porę, by ujrzeć, jak banda gburów pośpiesznie ucieka, oglądając się za siebie ze strachem. Poszukałam chusteczki i wytarłam twarz z sadzy, po czym spojrzałam prosto na tłoczących się w drzwiach kościoła lekarzy i pomagierów, który gapili się na mnie ze zdumieniem. Stłumiłam chęć zakręcenia młynka pistoletem, głównie z obawy, że niezgrabnie go upuszczę, bo miał prawie stopę długości, i schowałam go z powrotem do kabury. Trochę zakręciło mi się w głowie. Denzell przyglądał mi się z niepokojem. Przełknął z trudem i otworzył usta, chcąc przemówić. – Nie teraz – powiedziałam, wciąż jeszcze trochę ogłuszona, i pokazałam zbliżających się rannych. – Nie mamy czasu.

76. Poddać się jest niebezpiecznie Cztery przeklęte godziny. Godziny spędzone na wałęsaniu się po pagórkowatej okolicy, gdzie roiło się od kontynentalnych żołdaków i band milicji, a także diabelnie ostrych kamieni, których w opinii Greya było tu więcej niż gdziekolwiek na świecie. Nie mogąc dłużej znosić pęcherzy i otarć do żywego mięsa, zdjął buty i pończochy i upchnął je w kieszeniach, postanawiając kuśtykać, boso, jak długo zdoła. Pomyślał ponuro, że jeśli tylko natknie się na kogoś o podobnym rozmiarze obuwia, posłuży się jednym z wszechobecnych kamieni i załatwi sprawę. Wiedział, że jest już blisko linii Brytyjczyków. Wyczuwał drżenie w powietrzu. Ruchy wielkich mas ludzkich, ich rosnące podniecenie. I gdzieś tam, całkiem niedaleko, miejsce, gdzie podniecenie przechodzi w działanie. Od świtu wyczuwał obecność ducha walki. Niekiedy dochodził go krzyk i głuchy huk muszkietów. Co zrobiłbym na miejscu Clintona? – zadawał sobie pytanie. Jasne było, że brytyjski generał nie może się skutecznie odsadzić od pościgu rebeliantów. Ma jednak dość czasu, aby wybrać teren, na którym mógłby się zatrzymać i poczynić mądre przygotowania. Istniała możliwość, że pewna część armii – może brygada Cornwallisa, Clinton nie pozostawiłby przecie pułków heskich von Knyphausena własnemu losowi – zajmie pozycje obronne, by powstrzymać napór rebeliantów i umożliwić ucieczkę podwodom z bagażami. Następnie główne siły zawrócą i zajmą własną pozycję, być może okupując wioskę. Grey minął ich kilka po drodze, w każdej stał spory kościół. Kościoły mogły się przydać; dowodząc, wielokrotnie wysyłał zwiadowców na wieże. Gdzie może być William? Nieuzbrojony i niezdolny do walki, zapewne nie w polu, zatem u boku Clintona. Tam powinien być. Lecz on znał swego syna. – Niestety – mruknął pod nosem. Bez wahania oddałby za niego życie i honor, co oczywiście nie oznaczało, iż cieszy go ta perspektywa. Zgoda, obecna sytuacja nie jest zawiniona przez Williama. Grey musiał przyznać z niechęcią, że wina jest częściowo jego. To on przyzwolił, by William podjął pracę wywiadowczą dla Ezekiela Richardsona. Powinien był znacznie uważniej mu się przyjrzeć… Myśl, że został przezeń wystrychnięty na dudka, była niemal tak irytująca jak rewelacje Percy’ego. Mógł tylko mieć nadzieję, że natknie się na Richardsona w okolicznościach, w których będzie mógł zabić go bez niepotrzebnego rozgłosu. Nawet jeśli zdarzy się to w południe na oczach generała Clintona i jego sztabu – trudno, niech i tak będzie. Wewnętrznie płonął cały, ale się tym nie przejmował. Drogą nadjeżdżali z hałasem jacyś ludzie. Amerykanie, w nieporządnym szyku, z wozami lub jaszczami. Zszedł z traktu i stał nieruchomo, ukryty w gęstym cieniu, czekając, aż go wyprzedzą. Była to grupa kontynentalnych, ciągnąca działo. Nieduże, czterofuntowe, na tyle lekkie, że nie musiały go ciągnąć muły, wystarczyli ludzie. Grey przez cały poranek nie widział innego ciężkiego uzbrojenia. Czy Waszyngton miał tylko tę armatę? Nie dostrzegli go. Odczekał kilka minut, aż zniknęli mu z oczu, i ruszył za nimi. Skądś z lewej strony doleciały go odgłosy kanonady i zatrzymał się, żeby posłuchać uważniej. Na Boga, Brytyjczycy! W początkach kariery wojskowej miał do czynienia z artylerią, a rytm pracy ogniomistrzów odcisnął mu się w pamięci.

Wytrzeć pocisk! Ładuj! Dobij! Ognia! Pojedynczy oddział artylerii. Dziesięciofuntowe działa w liczbie sześciu. Miały cel w zasięgu, ale nie były atakowane; ostrzał był sporadyczny, nie trwała zażarta bitwa. Jakkolwiek w dzisiejszym upale każda czynność musiała być okupiona wielkim wysiłkiem. Grey ukrył się w cieniu kępy drzew i odetchnął z ulgą. W czarnej kurtce z długimi połami omal nie wyzionął ducha, więc zdjął ją na chwilę, by się nieco orzeźwić. Czy zaryzykować i całkiem pozbyć się tego przeklętego łacha? Widział już oddział milicji w samych koszulach, z głowami obwiązanymi chustkami. W kurtce miał jednak szansę uchodzić za lekarza wojskowego; przeklęte ubranie cuchnęło dostatecznie mocno. Poruszył językiem w wysuszonych ustach. Dlaczego, u diabła, nie pomyślał, żeby wziąć manierkę? Pragnienie teraz całkowicie nim zawładnęło. W tym stroju mógłby równie dobrze zostać zastrzelony przez pierwszego lepszego piechura lub dragona, zanim zdążyłby przemówić słowo. Ale działa były wielce skuteczne przeciwko licznemu wrogowi, natomiast całkiem bezużyteczne w konfrontacji z pojedynczym człowiekiem, chyba że byłby tak głupi, aby zbliżać się w linii prostej, czego o Greyu nie można było powiedzieć. Zgoda, oficer dowodzący załogą każdego działa będzie uzbrojony w pistolet i szablę, lecz przecie jeden zbliżający się pieszo człowiek nie przedstawia sobą zagrożenia. Z czystej ciekawości pozwolą mu podejść na tyle blisko, by mógł do nich zawołać. Ponieważ pistolet tracił celność powyżej odległości dziesięciu kroków, Grey uznał się za względnie bezpiecznego. Maksymalnie przyśpieszył kroku, zachowując wzmożoną czujność. W zasięgu wzroku miał teraz maszerujące szparko liczne oddziały kontynentalne. Zawodowi żołnierze wzięliby go z pewnością za rannego zdolnego do chodzenia, wolałby się jednak nie zbliżać do linii walki w obawie, że z rannego w mgnieniu oka zrobiłby się martwy. Artyleria w sadzie stanowiła jego najlepszą szansę, choć myśl o kroczeniu prosto w ziejącą paszczę armaty jeżyła mu włosy na głowie. Z ciężkim westchnieniem znów włożył buty i zaczął biec. Nadział się prosto na oddział milicji, ale zmierzali dokądś żwawym truchtem i nikt nie zwrócił na niego uwagi. Skręcił ostro w bok, do żywopłotu, gdzie ukrył się na chwilę, zanim się przezeń przedrze. Miał przed sobą wąskie, stratowane pole, za którym znajdował się jabłoniowy sad. Za gęstymi kłębami dymu ukazywały się jedynie korony niewysokich drzew. Kątem oka uchwycił za sadem jakiś ruch i zaryzykował kilka kroków w bok, by móc lepiej ocenić sytuację, po czym zgięty wpół skrył się z powrotem. Ochotnicy amerykańscy, w odzieży myśliwskiej i samodziale, kilku nagich do pasa, pocących się obficie w słońcu. Gromadzili się, planując zapewne wtargnięcie do sadu od tyłu i przechwycenie albo uszkodzenie dział. Mocno hałasowali, a działa zaprzestały ostrzału. Artylerzyści najwidoczniej zdawali sobie sprawę z ich obecności i czynili przygotowania do obrony. Nie najlepszy moment na ujawnienie… Nagle usłyszał bębny. Dość daleko, na wschód od sadu, ale dźwięk niósł się wyraźnie. Maszerowała brytyjska piechota. Znacznie lepsza szansa niż artyleria w sadzie. Podczas forsownego marszu nikt nie będzie strzelał do pojedynczego nieuzbrojonego człowieka, bez względu na jego strój. A gdyby mu się udało przyciągnąć uwagę oficera… Oczywiście czekało

go najpierw pokonanie otwartej przestrzeni za sadem, aby dogonić piechotę. Zagryzając wargi, przecisnął się przez żywopłot i pobiegł w kłębach dymu. Strzał przeciął powietrze stanowczo zbyt blisko niego. Instynktownie rzucił się w trawę, ale niemal natychmiast znowu się poderwał, łowiąc ustami powietrze. Chryste Panie, w sadzie byli strzelcy mający bronić dział. Pewnie hescy… Większość strzelców widać patrzyła jednak w inną stronę, gotując się na spotkanie z oddziałami ochotników, gdyż strzały całkiem ucichły. Grey zwolnił kroku, przyciskając rękę do szwu na boku ciała. Minął już sad. Nadal słyszał walenie w bębny, ale coraz cichsze… Piechota się oddalała… – Hej! Ty tam! Powinien nie zwalniać kroku, ale zadyszany i niepewny, kto woła, przystanął na chwilę, zamierzając się odwrócić. Zamiar powiódł się jedynie w połowie, ponieważ czyjeś ciężkie ciało rzuciło się na niego i obaliło go na ziemię. Upadł na łokieć i natychmiast chwycił tamtego za głowę, czując pod palcami tłuste, mokre włosy. Walnął go w twarz, wyślizgując się spod niego jak węgorz, poprawił kolanem w brzuch i zerwał się na nogi. – Stój! Ani kroku dalej! – Głos dziwacznie się załamał i przeszedł w wysoki falset, co tak Greya zaskoczyło, że istotnie się zatrzymał i stał, dysząc ciężko. – Ty… wredny… brudny… – Mężczyzna – nie, na Boga, to był jeszcze chłopak! – który zwalił go z nóg, gramolił się z ziemi. W ręku trzymał spory kamień. Jego brat – musieli być braćmi, bo byli podobni jak dwa ziarenka groszku w strąku, wyrośnięci i chuderlawi – dzierżył mocną pałkę. Ręka Greya, gdy wstawał, sięgnęła do pasa po sztylet, który dostał od Percy’ego. Wydawało mu się, że gdzieś już tych chłopców widział – czy nie są to synowie dowódcy z kompanii z New Jersey? – On także wydawał się im znajomy. – Zdrajca! – wrzasnął jeden z braci. – Przeklęty pieprzony szpieg! Wszyscy trzej znajdowali się w zasięgu strzału każdego heskiego strzelca, który spojrzałby w tym kierunku. – Spokojnie – zaczął Grey, ale widział, że to bezsensowne. W nich buzowały nieczytelne dla niego emocje – strach, rozpacz, gniew? – mieniły im się twarze, a ręce świerzbiły z potrzeby natychmiastowego użycia przemocy. Jeszcze chłopcy, ale sporo wyżsi od niego i gotowi go ciężko uszkodzić. – Generał Fraser – huknął, w nadziei że zasieje w nich ziarno niepewności. – Gdzie jest generał Fraser, do stu diabłów?

77. Cena palonej sjeny – Wszystkie kompanie obecne, sir! – Robert MacCammon podbiegł zasapany. Był otyły i poruszał się z trudem nawet wśród łagodnie pofałdowanych pól i łąk. Pod pachami widniały ciemne plamy potu. – Dobrze. Jamie przeniósł wzrok nad głową majora MacCammona i ujrzał wyłaniającą się z lasku kompanię porucznika Herberta. Żołnierze rozglądali się ostrożnie z bronią gotową do strzału. Choć niewyszkoleni, radzili sobie nieźle i Jamie był z nich zadowolony. Panie, pozwól mi przeprowadzić ich przez to najlepiej, jak potrafię, pomodlił się w duchu. Ledwo wypowiedział te słowa, gdy zamarł, spojrzawszy na zachód. Na stoku poniżej, niespełna sto jardów od miejsca, w którym się znajdował, zobaczył dwóch chłopaków Craddocka, uzbrojonych w kamień i pałkę, którzy prowadzili człowieka, co rusz szturchając go i

popychając. Był odwrócony plecami, ale Jamie natychmiast rozpoznał krótką płową czuprynę, choć głowa nie była już obwiązana bandażem. Zauważył, że Grey sięga do kieszeni, gdzie, bez cienia wątpliwości, miał sztylet. – Craddock!! – ryknął jak ranny łoś i obaj chłopcy zastygli. Jeden upuścił kamień i schylił się, żeby go podnieść, obnażając przed Greyem wychudzony kark. Grey zerknął na odsłonięte ciało, przeniósł na moment wzrok na starszego brata, ściskającego kurczowo pałkę, spojrzał w górę, na Jamiego, i opuścił ręce. – Ifrinn! – zaklął Jamie pod nosem. – Zostań tu – polecił Bixby’emu i puścił się biegiem w dół, potykając się i przeciskając między gęstymi zaroślami olchy, które zostawiały mu na rękach lepki sok. – Gdzie jest wasza kompania? – spytał bez zbędnych wstępów, nieco zdyszany. – Yy… ee… – Młodszy Craddock poszukał wsparcia u brata. – Nie mogliśmy ich znaleźć, sir – odparł starszy chłopak, przełykając ślinę. – Rozglądaliśmy się właśnie dokoła, gdy napatoczyły się czerwone mundury i musieliśmy szybko uciekać. – I wtedy zobaczyliśmy jego – dopowiedział młodszy Craddock, zerkając spode łba na Greya. – W obozie wszyscy gadali, że to szpieg Brytoli, i proszę bardzo, przydybaliśmy go, jak biegł za nimi… – Uznaliśmy za swój obowiązek zatrzymać go, sir – wtrącił szybko starszy, nie chcąc być przegadany przez brata. – Ach tak, rozumiem. – Jamie pocierał czoło między brwiami, czując, że utworzył się tam bolesny twardy guzek. Obejrzał się za siebie. Od południa wciąż nadciągali nowi ludzie, ale reszta kompanii Craddocków była już prawie w komplecie, kręcąc się w miejscu i zerkając w ich stronę. Nic dziwnego, że słyszał walenie bębnów, skoro wróg był tak blisko. Bez wątpienia był to oddział, na który natknęli się chłopcy, ten, do którego zdążał Grey. – Wenn ich etwas sagen dürfte – odezwał się Grey po niemiecku, łypiąc na braci. Gdybym mógł coś powiedzieć… – Nie może pan, sir – przerwał Jamie posępnie. Nie było na to czasu, a ponadto jeśli któryś z młodych gorliwców przeżyje i wróci do kompanii, powtórzy każde słowo, jakie padło między nim a Greyem, każdemu, kto tylko zechce posłuchać. Nie potrzebował, żeby się rozeszło, iż rozmawiał w obcym języku z angielskim szpiegiem. – Poszukuję mojego syna! – Grey przeszedł na angielski, rzuciwszy okiem na Craddocków. – Mam powody przypuszczać, że grozi mu niebezpieczeństwo. – Jak każdemu, kto się tutaj znajduje – odparł Jamie kąśliwie, choć serce mu się ścisnęło. A więc dlatego Grey złamał parol. – Z czyjej strony? – Sir! Sir! – Zza olchowych krzewów dochodził głos Bixby’ego, wysoki i napięty. Pora iść, i to jak najśpieszniej. – Już idę, panie Bixby! – odkrzyknął. – Dlaczego ich nie zabiłeś? – spytał nieoczekiwanie, wskazując obu braci. – Wtedy udałoby ci się… Brew nad opaską zasłaniającą chore oko uniosła się ze zdziwienia. – Wybaczyłbyś mi Claire, ale nie zabicie twoich… ludzi. – Spojrzał na podobnych jak rodzynki w cieście i prawdopodobnie równie bystrych Craddocków. Przez ułamek sekundy Jamie miał ochotę rąbnąć go jeszcze raz, a mina Greya świadczyła, że przejrzał tę jego chęć. Nie cofnął się, a zdrowe oko rozszerzyło się, mierząc go uważnym spojrzeniem. Tym razem będzie walczył. Jamie przymknął oczy, poskramiając targający nim gniew. – Pilnujcie tego człowieka – powiedział do Craddocków. – Jest waszym jeńcem. – Wyjął

zza pasa pistolet i wręczył go starszemu chłopakowi, który przyjął broń z należnym szacunkiem. Jamie nie wspomniał, że jest nienaładowana. – A ty – zwrócił się do Greya – pójdziesz z nimi za linie. Zaprowadź ich do Englishtown. Grey skinął uprzejmie głową i odwrócił się, chcąc odejść. Jamie złapał go za ramię. Grey drgnął i spojrzał na niego nabiegłymi krwią oczami. – Posłuchaj mnie – powiedział Jamie dostatecznie głośno, by usłyszeli go Craddockowie. – Unieważniam przyjęty od ciebie parol. – Świdrował Greya oczami. – Rozumiesz mnie? Kiedy dotrzecie do Englishtown, poddasz się kapitanowi McCorkle’owi. Wargi Greya drgnęły, ale zmilczał i leciutko skinął głową. Odszedł, a Jamie biegiem wrócił do czekających na niego kompanii. Tylko raz obejrzał się za siebie. Mając przed sobą Craddocków, jak dwie gęsi zaganiane na targ, Grey kierował się na południe ku linii Amerykanów, o ile „linia” cokolwiek znaczyła w tej przeklętej bitwie. Grey zapewne dobrze go zrozumiał, więc Jamie poczuł się, jakby zrzucił z barków ogromny ciężar. Unieważnienie parolu oznaczało, że John Grey był znowu zwykłym jeńcem wojennym, oficjalnie pozbawionym prawa do przemieszczania się. Nie był też jednak zobligowany do przestrzegania nakazów honoru, które zabraniałyby mu na przykład ucieczki. Wolny od parolu miał teraz jedno zadanie – jak każdy żołnierz, który znalazł się w niewoli wroga – jak najprędzej się z niej wydostać. – Sir! – Bixby dobiegł w końcu do niego, świszcząc ciężkim oddechem. – Anglicy… – Wiem, panie Bixby. Słyszę ich. No to weźmy się za nich. Gdyby nie książeczka z obrazkami do kolorowania, może nie zauważyłabym tego od razu. W trzeciej czy czwartej klasie Brianna dostała kolorowanki przedstawiające sceny z czasów amerykańskiej wojny o niepodległość. Rzecz jasna, odpowiednio ugrzecznione i romantyczne: Paul Revere pędzący przez noc na koniu z rozwianą grzywą, Waszyngton przeprawiający się przez Delaware i prezentujący przy tym (jak zauważył Frank) żałosny brak umiejętności żeglarskich… Na rozkładówce Molly Pitcher, dobra kobieta, która przyniosła wodę dręczonym skwarem żołnierzom (po lewej), po czym zajęła pozycję rannego męża przy armacie w bitwie pod Monmouth (po prawej). Zaświtało mi, że kiedy przyjdzie pora na nadawanie nazw, kiedyś tak będzie się nazywała bitwa, w której bierzemy udział. Wioska Monmouth leżała o trzy mile stąd. Jeszcze raz otarłam twarz z potu, co nie zmieniło niczego, szybko bowiem pokryła się jego nową warstwą, choć przynajmniej trochę oczyściła się z kurzu. Spojrzałam na wschód, skąd przez większą część dnia dochodziło dudnienie armat. Czy jest tam Molly? – Cóż, Waszyngton z pewnością tam jest – mruknęłam pod nosem, nalewając sobie kubek świeżej wody i powracając do płukania zakrwawionych ubrań w wiadrze napełnionym wodą z solą. – Więc może i Molly Pitcher? Obrazek do kolorowania był skomplikowany, a ponieważ Bree znalazła się akurat w fazie, w której kolory muszą być „prawdziwe”, armata nie mogła być różowa lub pomarańczowa, zatem Frank posłusznie naszkicował na kartce papieru kilkanaście dział i starał się nadać im „prawdziwą” barwę, poczynając od szarości (z odcieniem czerni, błękitu, fioletu, a nawet żółci kukurydzianej), poprzez brąz z odrobiną palonej sjeny i złota, aż w końcu oboje zgodzili się, że najlepszy będzie kolor czarny, podbarwiony na ciemnozielono. Ponieważ mnie brakowało wiedzy historycznej, zostałam oddelegowana do malowania trawy, chociaż kiedy Brianna trochę się znudziła, pozwolono mi zająć się poszarpaną suknią bohaterskiej pani Pitcher. Podniosłam wzrok, czując w nozdrzach zapach kredek, i zauważyłam, że drogą zbliża się grupka ludzi.

Składała się z dwóch zawodowych żołnierzy Armii Kontynentalnej i mężczyzny w jasnozielonym mundurze oddziałów Skinnera, pułku lojalistów z Prowincji. Utykał mocno, choć był z dwóch stron podtrzymywany. Niższy z kontynentalnych także wydawał się ranny; rękę miał obwiązaną zakrwawionym szalem. Drugi czujnie rozglądał się na boki, ale sprawiał wrażenie zdrowego. Najpierw przyjrzałam się lojaliście, który musiał być jeńcem, potem przeniosłam wzrok na rannego rebelianta. Wciąż mając w pamięci obraz Molly Pitcher, ze zdumieniem stwierdziłam, że to kobieta. Długie poły kurtki zakrywały biodra, lecz bez trudu rozpoznałam kobiecy chód na lekko ugiętych kolanach. Kości biodrowe mężczyzn są proste, natomiast budowa kobiet, zwłaszcza szeroka miednica, skutkują taką postawą. Kiedy się do mnie zbliżyli, zorientowałam się także, że ranni są spokrewnieni: oboje byli niscy i chudzi, mieli kwadratowe szczęki i opadające ramiona. Lojalista był zarośnięty, natomiast twarz jego… siostry? Wydawali się w podobnym wieku… No więc jej twarz była gładka jak jajko i prawie tak samo biała. Mężczyzna natomiast był czerwony jak rozpalony piec i bardzo gorący, gdy go dotknęłam. Oczy były jak dwie białe szparki, a głowa chwiała się na wychudłej szyi. – Czy jest ranny? – spytałam ostrym tonem, podtrzymując go i sadzając na stołku. Gdy tylko dotknął pośladkami siedzenia, zwiotczał i byłby upadł, gdybym temu nie zapobiegła. Dziewczyna sapnęła przestraszona i wyciągnęła do niego rękę, ale zachwiała się i omal nie upadła; drugi mężczyzna przytrzymał ją za ramię. – Dostał cios w głowę – wyjaśnił. – To ja… uderzyłem go rękojeścią szabli. – Wyznanie to zostało uczynione z niejakim zakłopotaniem. – Pomóżcie mi go położyć. Pomacałam głowę żołnierza i odkryłam pod włosami brzydką ranę, raczej silne stłuczenie, nie wyczułam bowiem krepitacji ani wyraźnego pęknięcia kości czaszki. Mógł doznać wstrząśnienia mózgu, ale szczęśliwie niczego gorszego. Mimo to zaczął drżeć pod moim dotykiem, a z ust wysunął się czubek języka. – O rany – mruknęłam, ale nazbyt głośno, bo dziewczyna wydała cichy krzyk rozpaczy. – To udar cieplny – wyjaśniłam natychmiast, mając nadzieję, że to ją uspokoi. W rzeczywistości nie było powodów do spokoju; kiedy ranny mdlał i dostawał drgawek, zazwyczaj szybko umierał. Organizm nie był w stanie wytrzymać tak wysokiej temperatury, a drgawki wskazywały często na uszkodzenie mózgu. Mimo to… – Dottie! – krzyknęłam i zamachałam gwałtownie, po czym zwróciłam się do zdrowego i mocno przerażonego żołnierza. – Widzisz tę młodą kobietę w szarej sukni? Zaciągnij go do niej, do cienia, będzie wiedziała, co robić. Było to proste. Polać go obficie wodą, o ile to możliwe, napoić. To właściwie wszystko, co można było zrobić. Tymczasem… Dziewczynę posadziłam na stołku i pośpiesznie nalałam do kubka trochę brandy. Była blada jak ściana, jakby w jej żyłach nie było ani kropli krwi. Nie do końca była to przenośnia. Kiedy odwinęłam zakrwawiony szal, zobaczyłam, że brakuje dłoni, a przedramię jest fatalnie poszarpane. Nie wykrwawiła się na śmierć tylko dlatego, że ktoś obwiązał jej ramię paskiem i zacisnął go porządnie, używając do tego celu patyka. Po raz ostatni zemdlałam na widok rany bardzo dawno temu, więc i teraz wytrzymałam, ale wyraźnie poczułam, że świat zakołysał mi się pod nogami. – Jak to się stało, skarbie? – zapytałam. – Proszę, wypij to. – Ja… Granat – wyszeptała, odwróciwszy głowę, żeby nie patrzeć na rękę. Podsunęłam jej do ust kubek z brandy zmieszaną z wodą, którą wypiła dwoma łykami. – Podniósł go – wyrzekł zdławiony głos nad moim ramieniem. Drugi żołnierz

kontynentalny wrócił. – To znaczy… Podniosła. Potoczył się pod moje nogi, a on… ona go podniosła. Na dźwięk głosu dziewczyna odwróciła głowę, a ja ujrzałam udręczoną twarz żołnierza. – Poszła do wojska za tobą, prawda? Ręki poniżej łokcia nie można było uratować, a pozostawienie w tym stanie skazywało dziewczynę na niemal pewną śmierć wskutek infekcji lub gangreny. – Nie, wcale nie! – wystękała dziewczyna. – Phil… – Spojrzała w kierunku kępy drzew, oddychając z coraz większym trudem. – Chciał, żebym z nim poszła. Jako… markietanka u lojalistów. Nie chciałam. – Po tak ciężkim wykrwawieniu organizm nie otrzymywał dostatecznej ilości tlenu. Jeszcze raz napełniłam kubek i podałam jej. Zakrztusiła się i zakasłała, ale wydawała się odrobinę silniejsza. – Jestem patriotką! – Próbowałem odesłać ją do domu, proszę pani – kontynuował opowieść młody żołnierz. – Ale nie został tam nikt, kto mógłby się nią zaopiekować. Trzymał rękę za jej plecami w gotowości, pragnąc ich dotknąć, pragnąc ją podtrzymać, gdyby upadała. – Rozumiem. A on… – Skinęłam głową w kierunku stanowiska Dottie w cieniu drzew, gdzie leżał mężczyzna z udarem. – To twój brat? Nie miała siły przytaknąć, więc tylko zamknęła powieki. – Jej ojciec zmarł tuż po bitwie pod Saratogą – ciągnął żołnierz. Chryste, nie miał chyba więcej niż siedemnaście lat, ona zaś wyglądała na czternaście, choć zapewne była nieco starsza. – Phillip już odjechał, wstąpił w szeregi lojalistów i skłócił się z ojcem. Ja… – Głos mu się załamał, więc zamilkł i tylko musnął lekko jej włosy. – Jak masz na imię, moja droga? – zapytałam. Poluzowałam prowizoryczną opaskę uciskową, żeby sprawdzić, czy krew dopływa do łokcia; dopływała. Może uda się ocalić staw. – Sally – wyszeptała pobielałymi wargami, ale oczy miała otwarte. – Sarah. Wszystkie piły do amputacji znajdowały się w kościele u Denzella, a nie mogłam jej tam odesłać. Raz wetknęłam tam głowę i omal nie zwalił mnie z nóg wiszący w powietrzu gęsty odór krwi i ekskrementów, a jeszcze bardziej atmosfera bólu i strachu, i rzeźnickie odgłosy. Drogą nadciągało więcej rannych i ktoś będzie się musiał nimi zająć. Rachel i Dottie potrafiły opatrywać rany i kierować ludźmi w potrzebie. Stanowczość Rachel wynikała z wielu miesięcy doświadczeń w Valley Forge, Dottie – z arystokratycznego pochodzenia; oczekiwała po prostu, że ludzie będą postępować wedle jej życzenia. Obie emanowały zbawienną pewnością siebie i byłam z nich dumna. Dobrze ze sobą współpracowały, zapewne lepiej niż lekarze i ich asystenci w kościele, choć nie można było mieć zastrzeżeń co do ich szybkości w krwawych poczynaniach. – Dottie! – zawołałam znów, machając ręką. Przybiegła truchtem, ocierając spoconą twarz brzegiem fartucha. Zobaczyłam, że patrzy na dziewczynę – na Sarah – potem zerka przez ramię na ciała leżące na trawie i odwraca się z miną wyrażającą ciekawość i lęk, a przede wszystkim ogromne współczucie. Zatem brat albo umierał, albo już był martwy. – Biegnij po Denzella, Dottie – powiedziałam, odsuwając się odrobinę, żeby pokazać jej poszarpane przedramię. Zbladła jak kreda i przełknęła ślinę. – Powiedz mu, żeby przyniósł mi półkolistą piłę i mały haczyk chirurgiczny. Sarah i młodzieniec zachłysnęli się z przerażenia na dźwięk słowa „piła”. Żołnierz odważył się w końcu dotknąć jej zdrowego ramienia i uścisnąć pocieszająco. – Wszystko będzie dobrze, Sally – powiedział z mocą. – Ożenię się z tobą! Nie zrobi mi

to najmniejszej różnicy, nic a nic! To znaczy… twoja ręka. Zachwiał się lekko, mnie zaś przyszło do głowy, że i on potrzebuje wody, więc podałam mu szybko manierkę. – Akurat – szepnęła Sally. Oczy świeciły w bladej twarzy jak węgle. – Nie wyjdę za mąż za kogoś, kto się nade mną lituje. Do diabła… z tobą. Nie potrzebuję cię! Nie chcę, żebyś czuł się winny! Na twarzy żołnierza odmalowało się zaskoczenie i, jak mi się zdawało, uraza. – No dobrze, a z czego będziesz żyła? – zapytał z godnością. – Nie masz na tym świecie niczego prócz przeklętego munduru! Ty… ty… – Z rozpaczą uderzył pięścią w udo. – Z jedną ręką nie możesz być nawet dziewką! Piorunowała go wzrokiem, oddychając powoli i głośno. Po chwili lekko skinęła głową i odwróciła się do mnie. – Jak pani uważa, czy armia mogłaby… wypłacać mi… rentę? – zapytała. Zobaczyłam, że nadbiega Denzell z instrumentami, cały we krwi, ale jak zwykle opanowany. Sprzedałabym duszę za eter lub laudanum, ale musiałam się obyć bez tych specyfików. Odetchnęłam głęboko. – Przypuszczam, że tak. Skoro Molly Pitcher dostała rentę, to i ty powinnaś dostać.

78. W niewłaściwym miejscu w niewłaściwym czasie William ostrożnie pomacał szczękę, gratulując sobie w duchu, że Tarletonowi udało się go trafić tylko raz i na szczęście nie w nos. Żebra, ramiona i brzuch to inna para kaloszy, a choć odzież miał ubrudzoną gliną i podartą koszulę, to jednak przypadkowy obserwator nie od razu domyśliłby się, że brał udział w walce na pięści. Może mu się upiecze, o ile kapitan André nie opowiedział nikomu o rozkazie dla Legionu Brytyjskiego. Jeśli tylko połowa tego, co obiło się Williamowi o uszy, było prawdą, to sir Henry miał dzisiejszego ranka pełne ręce roboty. Ranny kapitan piechoty powracający do obozu powiedział mu, że widział, jak tylna straż pod wodzą sir Henry’ego przypuściła atak na Amerykanów, przy czym sir Henry wysforował się tak daleko naprzód, że zanim doścignęli go podkomendni, omal nie został pojmany do niewoli. Słuchając tego, William cały płonął – jakże pięknie byłoby w tym uczestniczyć. Co za szczęście, że nie tkwił jednak w namiocie pisarczyków… Przejechał ledwie ćwierć mili w drodze powrotnej, gdy Goth zgubił podkowę. William zaklął brzydko, ściągnął wodze i zeskoczył z siodła, żeby ocenić sytuację. Znalazł podkowę, ale brakowało dwóch hufnali, a pobieżne poszukiwania nie przyniosły rezultatu; nie uda się przybić jej na powrót obcasem, na co skrycie liczył. Wsunął podkowę do kieszeni i rozejrzał się dokoła. Żołnierze roili się wszędzie, ale po przeciwnej stronie wąwozu wypatrzył heskich grenadierów, którzy formowali szyki przy moście. Poprowadził do nich stąpającego ostrożnie wałacha. – Halo! – krzyknął do najbliższego żołnierza. – Wo ist der nächste Hufschmied? Mężczyzna popatrzył na niego obojętnie i wzruszył ramionami. Jego kolega natomiast pokazał ręką kierunek i odkrzyknął: – Zwei Kompanien hinter uns kommen Husaren! – Dwie kompanie za nami jadą husarzy! – Danke! – zawołał William i skierował Gotha w skąpy cień, który rzucała kępa chuderlawych sosenek. Miał jednak szczęście. Nie będzie musiał pokonywać pieszo długiego dystansu, zaczeka na wóz kowala. Mimo to denerwował się z powodu opóźnienia. Nerwy miał napięte jak struny harfy, co rusz dotykał pasa w miejscu, gdzie normalnie nosi się broń. Z oddali dobiegały wystrzały z muszkietów, ale niczego nie było widać. Teren był

regularnie pofałdowany, łąki ginęły raptownie w zalesionych jarach, po czym pojawiały się ponownie, by za chwilę znów zniknąć z oczu. Wygrzebał z kieszeni chustkę, tak wilgotną, że nie tyle otarł, ile rozmazał pot na twarzy. Od strony płynącego w dole strumienia zawiał chłodniejszy wietrzyk, więc William podszedł bliżej krawędzi jaru, w nadziei że się nieco orzeźwi. Napił się ciepławej wody z manierki, żałując, że nie może dostać się do strumienia i napić prosto z niego. Nie miał odwagi; zejście po stromym zboczu nie nastręczyłoby kłopotów, ale powrotna wspinaczka byłaby daleko trudniejsza, a przecież nie chciał przepuścić wozu kowala. – Er spricht Deutsch. Er hat gehört! – Nie zwracał uwagi na rozmowy grenadierów, ale te z lękiem wypowiedziane słowa dobiegły go bardzo wyraźnie, więc obejrzał się, żeby sprawdzić, o kim mowa, kto zna niemiecki i coś usłyszał, gdy wtem ujrzał koło siebie dwóch żołnierzy. Jeden uśmiechnął się nerwowo, a William cały zesztywniał. Z drugiej strony pojawiło się nagle jeszcze dwóch. – Was ist hier los? Was macht Ihr da? – spytał William ostro. Co się tu dzieje? Co panowie robicie? Postawny żołnierz zrobił przepraszającą minę. – Verzeihung. Ihr seid hier falsch. Znajduję się w niewłaściwym miejscu? Zanim zdołał wydobyć głos, okrążyli go ciasno. Kopał, machał rękami, rozdzielał razy na oślep, ale trwało to ledwie kilka sekund. Ktoś od tyłu przyszpilił mu ręce do boków, postawny mruknął jeszcze jedno „Verzeihung” i z tą samą przepraszającą miną walnął go kamieniem w głowę. Dopiero kiedy całym ciałem uderzył o dno wąwozu, William całkiem stracił przytomność. Ian widział, że wszędzie toczą się walki, ale to wszystko, co można było powiedzieć. Wojsko ciągle się przemieszczało, zwłaszcza Amerykanie, a ilekroć napotykali czerwone kurtki, rozpoczynała się walka, często bardzo zażarta. Lecz teren był szalenie nierówny, armie rzadko stawały naprzeciw siebie w większej liczbie. Przekradał się obok kilkunastu kompanii brytyjskiej piechoty, najczęściej leżąc ukryty w trawie i czekając, aż przejdą, widział także liczne proporce pułkowe. Czy zdałaby się na coś wiedza, kto tutaj dowodzi? Nie był pewien, czy potrafi to ocenić, nawet gdyby podpełzł na tyle blisko, by dostrzec szczegóły na proporcach. Odruchowo potarł bolące lewe ramię. Rana od topora dobrze się zagoiła, choć blizna wciąż była zgrubiała i wrażliwa na dotyk, ale ramię nie odzyskało pełnej sprawności i siły, a wypuszczenie strzały na indiańskich zwiadowców nadwerężyło mięsień, który drżał teraz i palił żywym ogniem. – Najlepiej tego nie próbować – szepnął do Rolla, zanim sobie przypomniał, że nie ma przy sobie psa. Podniósł wzrok i zobaczył, że jest natomiast przy nim indiański zwiadowca. W odległości dwudziestu jardów na grzbiecie wychudłego kucyka siedział wojownik ze szczepu Abenaki, gapiąc się z namysłem na Iana. Tak, to Abenaki, upewnił go w tym widok czaszki, ogolonej od nasady włosów do czubka głowy i przecinający oczy pas czarnej farby, a oprócz tego długie, opierające się na ramionach kolczyki z muszelek, które błyszczały w słońcu. Czyniąc te obserwacje, Ian gotował się zarazem do odwrotu. Główna grupa mężczyzn znajdowała się na otwartej przestrzeni w odległości dobrych dwustu jardów, widać było też jednak kępy topoli i kasztanów, a o pół mili w kierunku, z którego przybył, pagórkowata okolica przechodziła w jeden z głębokich wąwozów. Gdyby zyskał nad nimi przewagę, być może udałoby mu się zniknąć im w ten sposób z oczu, choć obniżony teren stanowił niebezpieczną

pułapkę. Ubódł konia piętami i pognał, skręcając gwałtownie w lewo za kępą zarośli, co okazało się zbawienne, albowiem coś ciężkiego ze świstem przecięło powietrze obok jego głowy i z trzaskiem wpadło w krzaki. Tomahawk? Pałka? Nieistotne, ważne było to, że człowiek, który czymś rzucił, nie trzymał już tego w ręku. Mimo to Ian się obejrzał i zobaczył drugiego Indianina, wyłaniającego się z zarośli od innej strony, aby odciąć mu drogę. Ten drugi coś krzyknął, na co pierwszy odpowiedział z zapałem – okrzyki myśliwych. Zwierzyna w zasięgu wzroku. – Cuidich mi, a Dhia! – zawołał Ian, piętami zachęcając konia do szybszego biegu. Nowa klacz była prędka, więc znalazłszy się na otwartej przestrzeni, przegalopowali przez rzadki zagajnik, za którym natknęli się na płot ze sztachet. Był tak blisko, że nie zdążyliby się zatrzymać, na szczęście klacz ugięła tylne kończyny, skuliła się i przefrunęła nad płotem, uderzając głośno tylnymi kopytami o jego szczyt. Wstrząs sprawił, że Ian przygryzł sobie język. Nie obejrzał się za siebie, tylko skulił się nisko nad końskim karkiem i gnał przez obniżający się stopniowo teren. Ustawił konia pod kątem do krawędzi wąwozu, na wypadek gdyby stromizna od początku była znaczna. Z tyłu nie dochodziły żadne odgłosy, nie licząc hałasu maszerującego wojska. Polujący Abenaki nie dawali o sobie znać. Przed gęstwiną porastającą brzeg wąwozu Ian zwolnił nieco i odważył się zerknąć za siebie. Pusto, odetchnął więc z ulgą i pozwolił klaczy iść stępa wzdłuż krawędzi rozpadliny, szukając dobrego zejścia na dół. W odległości jakichś pięćdziesięciu jardów znajdował się dobrze widoczny most, ale nikogo na nim nie było – na razie. Osłonięty zaroślami, słyszał dochodzące z wąwozu odgłosy walki, może o trzysta jardów stąd. Sądząc po nich, były to zwykłe przepychanki, wydarzyło się ich dziś od rana bardzo wiele. Ot, żołnierze obu armii, dręczeni pragnieniem, schodzili do płynącego wąwozem strumienia i spotykając się tam czasem, rzucali do bitki. Ian przypomniał sobie, że i jemu bardzo chce się pić, a także klaczy, która wyciągnęła szyję i rozdymając chrapy, wciągała chciwie zapach świeżej wody. Zsunął się na ziemię i poprowadził ją za uzdę do brzegu strumienia, uważając na ruchome głazy i niebezpieczne doły. Gliniasty brzeg porastały dywany rzęsy wodnej i trzciny. Kątem oka Ian dostrzegł coś czerwonego i zastygł czujnie, ale był to tylko brytyjski żołnierz, martwy, leżący twarzą w glinie, z nogami w nurcie strumienia. Ian zdjął mokasyny i wszedł do wody. Strumień był tu dosyć szeroki, woda sięgała mu do kolan, a piaszczyste dno było tak grząskie, że zapadł się powyżej kostek. Wyszedł na brzeg i powiódł konia w górę wąwozu, szukając twardszego dna, ale zwierzę odczuwało tak wielkie pragnienie, że nie chciało czekać, poszturchując go niecierpliwie łbem w ramię. Odgłosy potyczki ucichły, okrzyki dochodziły skądś z góry, ale w samym wąwozie panowała cisza. O, to miejsce się nada. Puścił wodze, a klacz rzuciła się do strumienia, stojąc na rozstawionych przednich nogach w mule, ale tylne mając na połaci żwiru, i zaczęła chciwie wciągać wodę. Ian opadł na kolana, czując miły chłód w okolicy lędźwi, nabrał wody w stulone dłonie i napił się, i jeszcze raz, i jeszcze, zachłystując się i prychając. Przestał w końcu, choć nie bez ociągania, i polał sobie obficie twarz i klatkę piersiową. Orzeźwił się nieco, mimo że niedźwiedzi tłuszcz w farbie sprawił, że większość wody ściekała po nim jak po kaczce. – Chodź – zwrócił się do konia. – Jeszcze pękniesz, jak będziesz się tak opijać. Siłując się ze zwierzęciem, oderwał w końcu jego łeb od wody i został opryskany kroplami i drobinkami roślinności. Rozejrzał się, szukając najlepszej drogi w górę zbocza, i właśnie wtedy dostrzegł drugiego Brytyjczyka.

On także leżał blisko dna wąwozu, ale nie na mulistym gruncie – na brzuchu, ale głowę miał nieco odwróconą, więc… – Jezu, nie! Ian pośpiesznie przywiązał klacz do drzewa i rzucił się do mężczyzny. Nie mylił się, rozpoznał go od jednego rzutu oka po długich kończynach, kształcie czaszki, a teraz tylko się upewnił, choć twarz była zalana krwią. William żył jeszcze; policzki i czoło drgały, łaskotane odnóżami licznych much, które ucztowały na krwawym podłożu. Ruchem podpatrzonym u ciotki Claire Ian podsunął rękę pod szczękę Williama, ale nie wiedział, jak wymacać puls i ocenić, czy jest właściwy, więc szybko ją cofnął. William leżał w cieniu dużej sykomory, jego skóra była ciepła. W tak upalnym dniu, pomyślał Ian, nie mogłoby być inaczej, nawet gdyby był martwy. Wstał, myśląc intensywnie. Będzie musiał wsadzić biedaka na konia, ale może najlepiej go rozebrać? Zdjąć z niego przynajmniej kurtkę od munduru? Jeśli jednak będzie trzeba go zawieźć do linii brytyjskich, znaleźć tam kogoś, kto mógłby się nim zająć, zanieść go do lekarza? Brytyjczycy byli znacznie bliżej. Tak czy owak, należało zdjąć mu kurtkę, bo zemrze z upału, zanim się go gdziekolwiek przemieści. Podjąwszy decyzję, ukląkł, co uratowało mu życie. W pień sykomory wbił się z trzaskiem tomahawk, dokładnie tam, gdzie przed sekundą znajdowała się głowa Iana. Po chwili jeden Abenaki zbiegł pędem ze zbocza i przypadł do niego z bojowym okrzykiem, ziejąc mu w twarz cuchnącym oddechem. Ostrzeżony przed ułamkiem sekundy Ian zdążył jednak zareagować. Uskoczył na bok i zapaśniczym chwytem przerzucił napastnika przez biodro. Abenaki wylądował w mule cztery stopy dalej. Drugi był za plecami Iana. Stopy zaszurały na żwirze i Ian obrócił się na pięcie, by odparować cios przedramieniem, i próbował przechwycić nóż. Złapał ostrze, sycząc z bólu, gdy werżnęło się we wnętrze dłoni, i drugą, mniej sprawną ręką trzasnął napastnika w nadgarstek. Indianin rozluźnił chwyt i Ian wyrwał mu nóż. Ręka i ostrze były śliskie od krwi, nie mógłby pewnie operować tą bronią, zamachnął się więc i odrzucił nóż możliwie najdalej. Z pluskiem utonął w strumieniu. Rzucili się na niego obaj, bijąc pięściami, kopiąc i szarpiąc. Zachwiał się do tyłu, stracił równowagę, ale nie wypuścił z uścisku ramienia przeciwnika i zwalił się wraz z nim do wody. Przytrzymywał jednego Abenaki w wodzie, usiłując go utopić, podczas gdy drugi siedział mu na plecach, starając się zamknąć jego szyję w morderczym uścisku. Po przeciwnej stronie wąwozu rozległ się hałas i na chwilę wszystko zamarło. Masa ludzi w chaotycznym ruchu – słychać było bębny, ale i gwar pomieszanych głosów, jak szum dalekiego morza. Abenaki także na chwilę znieruchomiał i to wystarczyło, by Ian strząsnął go z pleców i niezgrabnie ruszył do brzegu, ślizgając się i zapadając w muł, po czym pobiegł do pierwszego zbawczego schronienia, jakie zdołał wypatrzyć – wysokiego, rozłożystego dębu. Skoczył na pień i błyskawicznie zaczął się wspinać, chwytając zwinnie konary, podciągając się coraz szybciej, nie bacząc na to, że szorstka kora boleśnie drapie zranioną rękę. Indianie zaczęli go gonić, ale za późno. Jeden podskoczył, chcąc złapać go za stopę, ale nie trafił, Ian zaś przycupnął na grubym konarze i przywarł zdyszany do pnia, o dziesięć stóp nad nim. Czy był bezpieczny? Tak mniemał, mimo to po chwili odważył się zerknąć w dół. Abenaki krążyli pod drzewem jak wilki, popatrując to w kierunku, z którego dochodził coraz głośniejszy zgiełk, to na Iana, to przez strumień na nieprzytomnego Williama. Strach ścisnął mu trzewia. Boże, co pocznie, jeśli Indianie postanowią poderżnąć rannemu gardło? Nie miał nawet kamienia, by w nich rzucić. Dobre i to, że żaden nie miał łuku ani innej broni; zostawili ją zapewne na górze przy

koniach. Oni także nie mieli wielkiego wyboru, mogli co najwyżej obrzucić Iana kamieniami, ale wydawali się raczej zniechęceni. Narastał harmider, co krzyczeli zbliżający się ludzie? Abenaki podjęli decyzję. Porzucili Iana i z pluskiem przeprawili się przez strumień. Zatrzymali się na chwilę przy Williamie, przewrócili go na plecy i przeszukali ubranie – niczego nie znaleźli, zatem został obrabowany już wcześniej – po czym odwiązali klacz Iana i po raz ostatni wrzasnąwszy drwiąco: „Hej, Mohawku!”, znikli wraz z nią w gęstych wierzbowych zaroślach. Ian z wysiłkiem wygramolił się stromym zboczem na górę, pomagając sobie tylko zdrową ręką, poczołgał się kawałek i położył, by odpocząć pod pniem złamanego drzewa na skraju polany. Przed oczami latały mu ciemne plamy. Dokoła trwało poruszenie, ale na tyle daleko, by na razie nie musiał się tym przejmować. Zamknął oczy, w nadziei że pomoże mu to odzyskać ostrość widzenia. Nic takiego nie nastąpiło, jedynie plamy z czarnych stały się obrzydliwie żółte i różowe, aż zebrało mu się na mdłości. Prędko otworzył oczy, akurat w porę, by zobaczyć kilku poczerniałych od prochu kontynentalnych, już to w samych koszulach, już to nagich do pasa, którzy ciągnęli traktem armatę. Wkrótce ukazała się za nimi nowa grupa żołnierzy z nową armatą, równie wyczerpana z wysiłku i upału. Ian rozpoznał pułkownika Owena w gronie swoich podkomendnych, z zaciętą, pobrudzoną prochem twarzą. Z boku zauważył jakieś poruszenie i przeniósł wzrok na grupę mężczyzn, bardzo liczną, jak stwierdził z rosnącym zaciekawieniem, z proporcem zwisającym z drzewca smętnie jak flak. Domyślił się słusznie, że to generał Lee, długonosy, ze zmarszczoną brwią, ale łaskawym obliczem, który wysforował się ku Owenowi. Ian znajdował się zbyt daleko, a hałas był zbyt wielki, żeby rozróżnić słowa, ale gesty Owena były dosyć czytelne. Jedno z dział się zepsuło, drugie zaś wyskoczyło z podstawy i teraz trzeba je było ciągnąć na linach. Metal przeraźliwie zgrzytał, szorując o kamienie. Ian poczuł przypływ niepokoju. William. Musi powiadomić kogoś o tym, co spotkało Williama. Wyglądało na to, że nie będą to Brytyjczycy. Lee ściągnął brwi i zacisnął wargi, lecz zachował spokój. Nachylił się w siodle, uważnie słuchając Owena; teraz skinął głową, wyprostował się i wyrzekł kilka słów. Pułkownik otarł twarz rękawem i zamachał do swoich ludzi. Chwycili liny i napięli je nierówno; Ian zauważył, że kilku jest rannych, głowy lub ręce mają obwiązane szmatami, a jeden utyka, przytrzymując się boku armaty. Ian znów odczuwał silne pragnienie, mimo że ugasił je przecież niedawno w strumieniu. Nie zastanawiał się wcześniej, dokąd pełznie, ale widząc marszrutę kanonierów, domyślił się, że niedaleko musi być most, choć jeszcze nie było go widać. Wyczołgał się z kryjówki i wstał chwiejnie, podpierając się o zwalony pień, a przed oczami latały mu coraz gęściejsze mroczki. William. Musi znaleźć kogoś, kto udzieli mu pomocy… Najpierw jednak musi znaleźć wodę. Bez wody nie zrobi już ani kroku. Wszystko, co wypił przy strumieniu, wyciekło z niego w postaci potu, czuł się wysuszony do kości. Po kilku próbach udało mu się dostać wody od piechura, który niósł na szyi dwie manierki. – Co ci się stało, kolego? – spytał piechur, zerkając na niego z zainteresowaniem. – Pobiłem się z brytyjskim zwiadowcą – odrzekł Ian, z ociąganiem, zwracając manierkę. – Mam nadzieję, że wygrałeś – powiedział żołnierz i odszedł wraz z resztą kompanii, nie czekając na odpowiedź. Ian czuł bolesne kłucie w lewym oku i stracił ostrość widzenia, rozcięta brew silnie krwawiła. Pogrzebał w woreczku u pasa i wyjął chusteczkę, w której nosił wędzone ucho. Była

nieduża, ale wystarczyła, by zawiązać ją na czole. Otarł usta knykciami, czując, że znów chce mu się pić. Co powinien zrobić? Widział, że żołnierz wymachuje łopoczącym ciężko sztandarem, wzywając do niego resztę wojska. Najwyraźniej Lee kierował się do przeprawy przez most; Ian wiedział, dokąd zamierzał się udać. Nikt nie zatrzyma się i nie zejdzie na dno wąwozu, aby pomóc rannemu brytyjskiemu żołnierzowi. Ian potrząsnął na próbę głową i stwierdziwszy, że mózgownica jest chyba cała, wyruszył na południowy zachód. Przy odrobinie szczęścia natknie się na La Fayette’a albo wuja Jamiego i może dostanie konia. Wówczas będzie mógł sam wydobyć Williama z wąwozu. I bez względu na to, co się jeszcze dzisiaj wydarzy, zamierzał dać nauczkę sukinsynom Abenaki.

79. Południe Jeden z żołnierzy La Fayette’a przybył z rozkazem odwrotu i dołączenia do głównych sił markiza w pobliżu farmy między Spotswood South Brook i Spotswood Middle Brook. Słysząc to, Jamie poczuł zadowolenie. Słabo uzbrojone kompanie ochotników nie miały szans przeprowadzić skutecznego oblężenia okopanej w sadzie artylerii, bronionej lufami muszkietów. – Proszę zebrać oddziały, panie Guthrie, i dołączyć do mnie tam na trakcie – powiedział Jamie, wskazując kierunek. – Panie Bixby, czy może pan znaleźć kapitana Kirby’ego? Proszę mu to powtórzyć, a ja zgarnę oddziały Craddocka. Śmierć kapitana Craddocka zrujnowała morale jego żołnierzy, więc Jamie, aby zapobiec masowej dezercji, wziął ich pod swoją komendę. Ruszyli przez pola, zabierając po drodze kaprala Filmera i jego ludzi, przyczajonych w opuszczonym domostwie farmera, i przebyli most nad wąwozem. Jamie zwolnił nieco, gdy końskie kopyta zadudniły na twardych deskach, rozkoszując się chłodnym, wilgotnym powietrzem napływającym z płynącego w dole strumienia. Pomyślał, że warto by się zatrzymać nad wodą, napoić ludzi i zwierzęta – od rana nieuzupełniane manierki musiały już być całkiem puste – ale droga w dół stromego zbocza i z powrotem zajęłaby tylu ludziom zbyt wiele czasu. Lepiej zaczekać, aż dotrą do pozycji La Fayette’a; są tam przecie studnie. Widział przed sobą trakt i wypatrywał czających się Brytyjczyków. Z irytacją zadał sobie pytanie, gdzie podziewa się Ian; z chęcią dowiedziałby się, gdzie naprawdę czai się wróg. Odpowiedź przyszła po kilku sekundach. Rozległ się huk wystrzału, a koń Jamiego pośliznął się i upadł. Jamie wyszarpnął stopy ze strzemion i przetoczył się na bok, gdy zwierzę rąbnęło o deski z takim impetem, że cały most się zatrząsł. Koń próbował się podnieść, rżąc przy tym przeraźliwie, po czym zwalił się do wąwozu. Jamie wstał chwiejnie, czując, że wnętrze dłoni piecze go żywym ogniem. Zdarł sobie skórę, szorując o postrzępione drewno. – Biegiem! – wrzasnął, wymachując dziko rękami i pokazując gromadzącym się dokoła ludziom zagajnik, w którym mogli się schronić. – Ruszać! Tłum poniósł go ze sobą we wskazanym kierunku i po chwili znaleźli się pod osłoną drzew, dysząc i zachłystując się po szybkim biegu. Kirby i Guthrie zbierali swoje kompanie, ludzie zmarłego kapitana Craddocka zbierali się koło Jamiego, który skinieniem nakazał Bixby’emu i kapralowi Greenhowowi przeliczenie obecnych. Wciąż miał w uszach okropny łomot, z jakim końskie ciało uderzyło o ziemię pod mostem. Czuł mdłości i wiedział, że nie ma sensu się powstrzymywać. Gestem nakazał porucznikowi Schnellowi, żeby zaczekał, ukrył się za pniem sosny i zwymiotował obficie. Przez

chwilę stał zgięty wpół, z otwartymi ustami i czołem opartym o szorstki pień, śliniąc się jak pies na widok smacznej kości. Ślina zmyła odrobinę wstrętny posmak wymiocin. Cuidich mi, a Dhia… Urwał, jakby nagle zapomniał wszystkie inne słowa, i wyprostował się, ocierając usta rękawem. Kiedy wyłonił się zza drzewa, wszelkie myśli i plany wywietrzały mu z głowy. Z pobliskiej kępy drzew wyszedł Ian i zmierzał do nich przez otwarty teren. Bez konia, posuwał się wolno, ale uparcie. Nawet z tej odległości Jamie widział rany i otarcia. – Ten to nasz czy obcy? – spytał ochotnik z powątpiewaniem, na wszelki wypadek biorąc Iana na muszkę. – Mój – odrzekł Jamie krótko. – Nie zastrzel go, dobrze? Ian! Ian! – Nie podbiegł, bo za bardzo bolało go kolano, ale najszybciej, jak mógł, ruszył ku siostrzeńcowi i z ulgą patrzył, jak szkliste oczy młodzieńca rozjaśniają się na jego widok. – Wuj Jamie! – Ian potrząsnął głową, jakby chciał sobie w niej przejaśnić, i przerwał w pół ruchu z cichym stęknięciem. – Czy jesteś poważnie ranny, a bhalaich? – spytał Jamie, szukając plam krwi. Było jej trochę, ale bardzo niewiele. Chłopak nie trzymał się za brzuch ani za pierś… – Nie, nie. To tylko… – Ian poruszył wargami, zbierając ślinę, a Jamie natychmiast podał mu manierkę z wodą. Było jej wprawdzie tyle co kot napłakał, ale Ian z wdzięcznością wypił kilka łyków. – William – wysapał, gdy tylko odzyskał mowę. – Twój… – Co z nim? – przerwał mu gorączkowo Jamie. Drogą nadciągali nowi ludzie, niektórzy biegli, oglądając się trwożnie za siebie. – No mów! – ponaglił, ściskając go za ramię. – Żyje – odparł szybko Ian, rozumiejąc poruszenie wuja. – Ktoś uderzył go w głowę i zostawił na dnie wąwozu. – Pokazał ręką kierunek. – O jakie trzysta jardów na zachód od mostu. Żyje, ale nie wiem, jak poważne ma rany. Jamie skinął głową, szybko kalkulując. – A co się stało z tobą? Miał nadzieję, że Ian i William się nie pobili. Skoro William był nieprzytomny, nie mógł zabrać Ianowi konia, a ktoś przecież to zrobił, zatem… – Zwiadowcy Abenaki – powiedział Ian, krzywiąc się. – Ci dwaj dranie szli za mną od… Jamie nadal trzymał Iana za lewe ramię, więc w pełni odczuł impet, z jakim strzała wbiła się w ciało młodzieńca. Ian zerknął z niedowierzaniem na prawe ramię, z którego sterczał bełt, i kolana się pod nim ugięły. Pod ciężarem własnego ciała wysunął się z ramion Jamiego i upadł. Jamie przetoczył się wraz z nim na bok, unikając trafienia kolejną strzałą. Ze świstem przecięła powietrze tuż obok jego ucha. Broń ochotnika zadudniła mu nad głową, rozległy się krzyki i nawoływania, i grupa jego ludzi, wrzeszcząc nieskładnie, rzuciła się na poszukiwanie łucznika. – Ian! – Jamie przetoczył siostrzeńca na plecy. Był przytomny, ale twarz widoczna spod barw wojennych była trupio blada, bezradnie poruszał krtanią. Jamie chwycił strzałę. Utkwiła w miejscu, które Claire nazywała mięśniem deltoidalnym, ale nie ugięła się, kiedy nią delikatnie poruszył. – Chyba utknęła w kości – powiedział do Iana. – Nic strasznego, ale grot siedzi mocno. – Chyba tak – szepnął Ian. Próbował usiąść, ale nie dał rady. – Złam ją, wuju, dobrze? Nie mogę się poruszać ze sterczącym ze mnie drągiem. Jamie skinął głową, posadził Iana i szybko złamał strzałę, zostawiając kilka cali, żeby można ją było wyciągnąć. Z ramienia Iana ściekała wąska strużka krwi. Claire później się tym zajmie. Krzyki i nawoływania stawały się coraz głośniejsze. Drogą nadchodziło coraz więcej ludzi, trąbka sygnałowa z oddali brzmiała cienko i rozpaczliwie. – Czy wiesz, co tam się stało? – spytał Jamie Iana, mając na myśli zgiełk. Ian potrząsnął

głową. – Widziałem pułkownika Owena z uszkodzoną armatą. Zatrzymał się na chwilę rozmowy z Lee i ruszył dalej. Kilku ludzi biegło, ale ciężko, niezgrabnie, nie tak, jakby wróg następował im na pięty. Jamie czuł, że to wszystko zasiewa w ludziach niepokój, i zwrócił się do nich. – Zostańcie przy mnie – powiedział spokojnie do Guthriego. – Niech pan zbierze ludzi i trzyma się blisko mnie. Panie Bixby, proszę to przekazać kapitanowi Kirby’emu. Trzymajcie się blisko mnie i nie rozchodźcie, chyba że na mój rozkaz. Ludzie z oddziału Craddocka rzucili się w pościg za Abenaki, którzy według wszelkiego prawdopodobieństwa strzelali do Iana. Kiedy znikli w lesie, Jamie po chwili wahania wysłał małą grupkę za nimi. Nie spotkał dotąd Indianina, który walczyłby ze stałej pozycji, nie przypuszczał więc, że jego ludzie wpadną w zasadzkę. Może natkną się na nadchodzących Brytyjczyków, a jeśli tak, powinien jak najprędzej się o tym dowiedzieć, więc przynajmniej paru wróci, by go powiadomić. Ian zbierał się z ziemi, więc Jamie podsunął rękę pod jego zdrowe ramię i pomógł mu wstać. Nogi trzęsły się pod nim i pocił się z wysiłku, ale ustał. – Czy to ty mnie wołałeś, wuju Jamie? – spytał cicho. – No tak, zawołałem cię, kiedy zobaczyłem, że wyłaniasz się z zagajnika – odrzekł Jamie, pilnie bacząc, czy nikt inny stamtąd nie wychodzi. – Czemu pytasz? – Nie wtedy. Tuż przedtem, nim… – Dotknął ostrożnie złamanej strzały. – Ktoś zawołał mnie po imieniu, więc się poruszyłem, i bardzo dobrze, bo inaczej strzała trafiłaby mnie prosto w pierś. Jamie potrząsnął głową i poczuł, że ogarnia go konfuzja, towarzysząca zwykle kontaktom z duchami, o ile Ian to właśnie miał na myśli. Dziwne w tym było tylko to, że nigdy nie wydawało się to dziwne. Nie było jednak czasu na takie rozmyślania, rozległy się bowiem okrzyki: „Odwrót! Odwrót!”, a ludzie za nim poruszyli się i zafalowali jak pszenica na silnym wietrze. – Trzymajcie się mnie! – rozkazał Jamie stanowczo tubalnym głosem, a stojący najbliżej chwycili mocniej broń. William. Myśl o synu przeszyła go niczym ostrze sztyletu. Postrzelenie Iana odsunęło na chwilę okropny obraz leżącego w błocie, zakrwawionego, nieprzytomnego chłopca, ale teraz wszystko wróciło z nową siłą. Boże, nie może przecież wysłać po niego ludzi w sytuacji odwrotu, gdy ciągnie na nich połowa wojsk kontynentalnych, a Brytyjczycy zapewne następują im na pięty… Nagły promyk nadziei: jeśli istotnie tak jest, to może oni znajdą Williama i zaopiekują się nim. Pragnął osobiście udzielić mu pomocy. Jeżeli William umierał… Nie mógł jednak porzucić swoich ludzi w żadnych okolicznościach, a już zwłaszcza teraz. Ogarnął go straszliwy niepokój. Jezu Chryste, jeśli nigdy z nim nie porozmawiam… nie powiem mu… Ujrzał na drodze generała Lee z adiutantami. Poruszali się powoli, bez pośpiechu, ale i bez ociągania, co rusz oglądając się w tył, niemal ukradkiem, po czym szybko kierowali wzrok przed siebie i prostowali się w siodłach. – Odwrót! – Ów okrzyk dochodził teraz zewsząd, coraz głośniejszy, a z lasu wysypywali się ludzie. – Odwrót! – Trzymajcie się mnie – powiedział Jamie na tyle cicho, że usłyszeli go jedynie Bixby i Guthrie, ale to wystarczyło. Zastygli i trwali w miejscu. Ich postawa pomoże zatrzymać resztę. Jeżeli Lee się z nim zrówna, wyda rozkaz… wtedy trzeba będzie odejść. Ale nie wcześniej.

– Cholera! – zaklął ze zdziwieniem ktoś z tyłu. Jamie odwrócił się, ujrzał zagapioną twarz i powiódł wzrokiem za spojrzeniem tamtego. Z lasu wyłonili się zadowoleni z siebie ludzie Craddocka. Prowadzili klacz Claire, przez siodło przewiesili bezwładne ciało Indianina, którego ogolona na łyso czaszka niemal wlokła się po ziemi. – Dopadliśmy go, sir! – Jeden z mężczyzn, Mortlake, zasalutował, szczerząc białe zęby spod szerokiego ronda kapelusza, który zapomniał zdjąć. Jego twarz błyszczała jak naoliwiona skóra, skinął przyjaźnie Ianowi, pokazując kciukiem klacz. – Twój koń? – Tak – odrzekł Ian, a jego szkocki akcent wyraźnie zdziwił Mortlake’a. – Dziękuję panu. Wydaje mi się, że lepiej będzie, jeśli wuj go weźmie. Będzie ci potrzebny, prawda? – dorzucił, spoglądając na wysypujących się z lasu ludzi. Jamie chciał odmówić, bo Ian z trudem się poruszał, ale chłopak miał rację. Jamie musiał dowodzić ludźmi, przemieszczać się sprawnie z przodu na tyły i być dobrze widoczny. Skinął z ociąganiem głową, a wówczas zwłoki Indianina zostały ściągnięte z siodła i beztrosko wrzucone w zarośla. Pociemniałe, zwężone oczy Iana śledziły te poczynania, a Jamiemu przyszło nagle na myśl wędzone ucho, które chłopak nosił w woreczku u pasa; miał nadzieję, że… ale nie, Mohawkowie nie brali trofeów, jeśli własnoręcznie nie zabili wroga. – Mówiłeś chyba, Ianie, że było ich dwóch? Ian oderwał wzrok od gęstwiny, w której spoczął martwy Abenaki, i skinął głową. – Widziałem i drugiego – odpowiedział Mortlake na niezadane, choć oczywiste pytanie. – Uciekł, kiedy zastrzeliliśmy tego drania. – Zakasłał, spoglądając na płynącą z lasu ludzką rzekę. – Proszę wybaczyć, sir, ale czy my także nie powinniśmy się stąd zabierać? Ludzie kręcili się niespokojnie, wyciągali szyje, żeby lepiej widzieć, mamrotali, kiedy wypatrzyli generała Lee, który rozesłał adiutantów, by zaprowadzili jaki taki porządek w wycofujących się bezładnie szeregach, lecz na niewiele się to zdało. Nagle zaszła wyraźna zmiana w atmosferze, która kazała Jamiemu odwrócić się wraz z połową swych ludzi. Na drodze ukazał się galopujący na białym ogierze Waszyngton, którego poorana bruzdami pełna twarz miała taki wyraz, że wszystkie serca struchlały. Panika w szeregach wygasła i ludzie zaczęli przeć do przodu, by się jak najprędzej dowiedzieć, co się szykuje. Zapanował spory chaos. Niektóre kompanie zdążyły się rozproszyć, a teraz zatrzymały się, poszukując kolegów, inne zauważyły raptem obecność Waszyngtona, jeszcze inne nadal nadciągały drogą, wpadając na tych, którzy stali w miejscu, a pośrodku tego wszystkiego Waszyngton ściągnął wodze, zatrzymując się obok Charlesa Lee; nachylił się do niego, czerwony jak burak z gorąca i gniewu. – Co to ma znaczyć, sir?! – Jamie usłyszał wyraźnie tylko te słowa, po czym hałas i kurz, i drgający w powietrzu upał stłumiły wszelkie inne odgłosy poza niepokojącym echem wystrzałów z muszkietu i rzadkich wybuchów granatów w oddali. Jamie nie próbował przekrzyczeć panującego zgiełku, bo nie było to wcale potrzebne. Jego ludzie stali jak on, obserwując rozgrywający się na ich oczach spektakl. Lee poczerwieniał z gniewu i przez chwilę przypominał Jamiemu Puncha, rozwścieczoną marionetkę z przedstawienia o Punchu i Judy. Zachciało mu się śmiać, gdyż w następstwie ujrzał Waszyngtona w roli Judy, wrednej sekutnicy, okładającej małżonka kijem. Jamie przeraził się, że od upału pomieszało mu się w głowie. Obraz nie chciał go jednak opuścić i przez chwilę czuł, że stoi w Hyde Parku, przyglądając się, jak Punch wkłada swoje dziecko do maszyny produkującej serdelki. Ponieważ to najwyraźniej czynił właśnie Waszyngton. Trwało to nie dłużej niż trzy, cztery minuty, po czym głównodowodzący machnął ręką z mieszaniną odrazy i złości, i obróciwszy konia, odjechał stępa, okrążając oddziały, które zbiły się w gromadę na poboczu

drogi, z zaciekawieniem obserwując tę scenę. Wyrwany raptownie z zamyślenia Jamie wsunął stopę w strzemię i wskoczył na siodło. – Ianie… – zaczął, a siostrzeniec skinął głową i oparł mu dłoń na kolanie, by się podeprzeć i zarazem uspokoić wuja. – Daj mi kilku ludzi, wuju Jamie – poprosił. – Zaopiekuję się… jego lordowską mością. Jamie natychmiast zawezwał kaprala Greenhowa i polecił mu towarzyszyć Ianowi wraz z pięcioma ludźmi. Ledwie skończył wydawać rozkazy, gdy nadjechał Waszyngton i wypatrzył go w ciżbie. Generalską czapkę trzymał w ręku, a twarz mu płonęła, gniew i desperacja zamieniły się w zapał i cała postać emanowała czymś, co Jamie rzadko widywał, ale natychmiast rozpoznał. Sam także raz doświadczył tego stanu. Wtedy mężczyzna ryzykuje wszystko, bo nie ma innego wyjścia. – Panie Fraser! – zakrzyknął do niego Waszyngton, rozciągając wargi w uśmiechu. – Proszę za mną!

80. Pater noster William ocknął się powoli, czując się okropnie. Bolała go głowa i miał chęć zwymiotować. Był straszliwie spragniony, ale myśl o napiciu się czegokolwiek podniosła poziom żółci i beknął cicho. Leżał w trawie pośród robactwa… Robaki łaziły po nim… Ujrzał pracowity szereg czarnych mrówek, przedzierających się przez włosy na ręce, i usiłował je strząsnąć. Ręka jednak ani drgnęła i znowu stracił przytomność. Świadomość wróciła z nieprzyjemnym szarpnięciem. Świat kołysał się to w górę, to w dół, a on nie mógł oddychać. Skupił wzrok i zrozumiał, że ciemne przedmioty, pojawiające się i niknące z pola jego widzenia, to końskie kończyny, i uświadomił sobie, że leży na brzuchu przytroczony do siodła i jest dokądś wieziony. Dokąd…? Przez kogo…? Ze wszystkich stron dobiegały okropne krzyki, od których bolała go głowa. – Stać! – krzyknął ktoś po angielsku. – Co z nim robicie? Stać! Stać albo was zabiję! – Zostawcie go! Zrzućcie go z siodła i uciekajcie! – Głos chyba znajomy, szkocki akcent. Gwar pomieszanych głosów, hałasy i znów ten Szkot, krzyczący: „Powiedz mojemu…”. W tej samej chwili uderzył głucho o ziemię i odebrało mu dech, po czym głową naprzód ześliznął się w nieprzeniknioną ciemność. Na koniec wszystko okazało się bardzo proste. John Grey szedł ścieżką dla bydła, która, sądząc po licznych śladach kopyt, zdążała do wodopoju, i natknął się na grupkę zaskoczonych żołnierzy brytyjskich, którzy napełniali manierki przy mulistym brodzie. Oszołomiony spiekotą i pragnieniem, nie próbował się przedstawić ani wytłumaczyć, tylko podniósł ręce do góry i poddał się, czując przemożną ulgę. Żołnierze dali mu przynajmniej wody, a potem jakiś nerwowy chłopak poprowadził go pod bronią na podwórze opuszczonej farmy. Jej właściciele najpewniej uciekli, gdy zdali sobie sprawę, że znajdują się pośrodku dwudziestotysięcznej armii, zamierzającej rozpętać piekło na ziemi. Grey został zapędzony do wielkiego wozu do połowy wypełnionego sianem, gdzie kazano mu usiąść na ziemi razem z innymi jeńcami – dzięki Bogu w cieniu – i postawiono na straży dwóch szeregowców w średnim wieku uzbrojonych w muszkiety oraz zdenerwowanego wyrostka w mundurze porucznika, który wzdrygał się niespokojnie za każdym razem, gdy od drzew odbijał się echem wybuch granatu. Lepszej szansy nie będzie. Gdyby udało mu się podstępem albo strachem nakłonić chłopaka, żeby wysłał go do Cornwallisa albo Clintona…

– Sir! – warknął na porucznika, który zamrugał nerwowo, zaskoczony. Podobnie amerykańscy jeńcy. – Jak się pan nazywa, sir? – ciągnął rozkazującym tonem. Chłopak doznał wstrząsu i cofnął się instynktownie o dwa kroki, po czym stanął. Zarumienił się i krzyknął buńczucznie: – Zamilcz! – Podszedł i z rozmachem trzepnął Greya w ucho. Grey odruchowo złapał go za przegub, a zanim zdążył go puścić, doskoczył do nich szeregowy i zdzielił go kolbą muszkietu w lewą rękę. – Oficer kazał ci milczeć – powiedział łagodnie. – Na twoim miejscu bym go posłuchał. Grey milczał, z tej prostej przyczyny, że odjęło mu mowę. Lewa ręka była złamana już dwa razy – raz przez Jamiego Frasera, a drugi po gwałtownym upadku – i trzeci raz wcale mu się nie uśmiechał. Na chwilę pociemniało mu w oczach, a wnętrzności zamieniły się w gorącą kulę ołowiu. Potem przyszedł ból i Grey znowu mógł oddychać. – Coś przed chwilą powiedział? – spytał szeptem siedzący obok niego mężczyzna. – To nie po angielsku, hę? – Nie – odparł Grey, krzywiąc się z bólu i przyciskając rękę do brzucha. – To po niemiecku, znaczy: „O, cholera”. – A… – Mężczyzna skinął ze zrozumieniem i zerknąwszy na strażników, wyjął zza pazuchy płaską flaszeczkę i wyciągnął korek, po czym podał ją Greyowi. – Spróbuj, przyjacielu. Zapach przejrzałych jabłek wtargnął prosto do mózgu Greya i omal nie wywołał mdłości. Grey zdołał jednak połknąć trochę płynu i oddał flaszkę z podziękowaniem. Pot spływał mu obficie po twarzy, drażniąc zdrowe oko. Nikt się nie odzywał. Mężczyzna, który poczęstował go calvadosem, był zawodowym żołnierzem Armii Kontynentalnej, w średnim wieku, ogorzałym, z połową zębów. Siedział przygarbiony, z łokciami opartymi na kolanach i wzrokiem skierowanym w dal, skąd dochodziły odgłosy bitwy. Grey uświadomił sobie, że inni też wyciągają szyje w tamtą stronę. Przyszedł mu na myśl pułkownik Watson Smith, przywołany zapewne oparami calvadosu, a stało się to tak nagle, że Grey wzdrygnął się silnie, na co jeden ze strażników zesztywniał i zmierzył go twardym spojrzeniem. Grey odwrócił głowę na bok i mężczyzna się uspokoił. Otępiały z bólu, wyczerpany i spragniony położył się, przyciskając delikatnie pulsującą boleśnie rękę do piersi. W uszach miał bzyczenie owadów, kanonada stała się dalekim, stłumionym hałasem. W stanie miłego odrętwienia wyobrażał sobie, że leży ze Smithem na wąskiej pryczy pod latarnią; Smith, bez koszuli, trzyma go w objęciach i czule głaszcze po plecach. W pewnej chwili zapadł w niespokojny sen, przerywany hukiem wystrzałów i wrzaskami. Ocknął się gwałtownie, czując suchość w ustach, i zobaczył, że liczba jeńców się powiększyła, a obok niego siedzi Indianin. Zdrowe oko Greya łzawiło podrażnione, więc dopiero po chwili rozpoznał twarz ze śladami czarnej i zielonej farby. Ian Murray posłał mu przeciągłe spojrzenie, które mówiło: „Milcz”, więc usłuchał. Murray spojrzał pytająco na stłuczoną rękę. Grey wzruszył zdrowym ramieniem i skupił uwagę na beczkowozie, który przystanął nieopodal. – Ty i ty, chodźcie ze mną. – Jeden z szeregowych przywołał do siebie dwóch jeńców i poprowadził ich do wozu, skąd wrócili z wiadrami wody w rękach. Była letnia i miała wstrętny posmak przegniłego drewna, ale i tak wszyscy rzucili się na nią chciwie, oblewając z pośpiechu ubrania. Grey otarł twarz mokrą dłonią, czując się pogodzony z losem. Na próbę poruszył lewym nadgarstkiem, może to jednak tylko stłucze… Nie, nie miał szczęścia.

Z sykiem wciągnął powietrze, na co Murray jakby w odpowiedzi zamknął oczy, złożył ręce i zaczął odmawiać Ojcze nasz. – A to co znowu za d-draństwo? – odezwał się porucznik, zbliżając się do niego. – Czy mówisz w języku Indian? Ian otworzył oczy i przyjrzał się chłopcu z łagodnym uśmiechem. – To łacina. Odmawiam modlitwę – odparł. – Czy to komuś przeszkadza? – Czy to… – zaczął odruchowo powtarzać porucznik i urwał, zdumiony szkockim akcentem Indianina. Zerknął ukradkiem na szeregowych, którzy stali, zapatrzeni w dal. – Nie – powiedział i odchrząknął nerwowo, po czym odszedł, udając zaabsorbowanie białą chmurą prochu, która zawisła nad koronami drzew. Murray spojrzał na Greya i skinąwszy lekko głową, ponownie rozpoczął Ojcze nasz. Nieco zdziwiony Grey dołączył do niego, jąkając się trochę. Porucznik drgnął, ale się nie obejrzał. – Czy wiedzą, kim pan jest? – spytał Murray po łacinie na końcu modlitwy, ani na jotę nie zmieniając intonacji. – Powiedziałem im, ale mi nie uwierzyli – odparł Grey, dodając na wszelki wypadek: – Ave Maria. – Gratia plena, Dominus tecum. Czy mam im to wyjaśnić? – Nie mam pojęcia, co się dalej wydarzy. Przypuszczam, że mogłoby mi to pomóc. – Benedicta tu in mulieribus, et benedictus fructus ventris tui, Jesu – odrzekł Murray i wstał. Strażnicy odwrócili się jak na komendę, celując w niego z muszkietów. Murray zignorował ich i zwrócił się do porucznika. – Sir, może to nie moja sprawa – rzekł tonem pozbawionym emocji. – Ale nie chciałbym się dowiedzieć, że zniszczył pan sobie karierę przez drobny błąd. – Zamil… Jaki błąd? – spytał chłopak. Z powodu skwaru zdjął z głowy perukę, którą teraz pośpiesznie założył, w nadziei że przyda mu to autorytetu. Nadzieja okazała się płonna, bo zbyt duża peruka natychmiast zjechała mu na ucho. – Chodzi o tego dżentelmena – zaczął Murray, pokazując na Greya, który usiadł wyprostowany i mierzył porucznika obojętnym spojrzeniem. – Otóż nie wiem, co go tutaj sprowadziło i dlaczego nosi taki strój, ale tak się składa, że dobrze go znam. To lord John Grey. Rodzony brat pułkownika Greya, księcia Pardloe – dodał znacząco. Twarz młodego porucznika całkowicie się zmieniła. Patrzył niepewnie to na Murraya, to na Greya, marszcząc brwi i poprawiając komiczną perukę. Grey podniósł się powoli, nie spuszczając oka ze strażników. – To śmieszne – bąknął porucznik. – Czemu lord John Grey miałby znaleźć się tutaj, i to w… w tak osobliwym odzieniu? – Naglące wojenne potrzeby, poruczniku – przemówił niezbyt głośno Grey. – Jak widzę, służysz pan w Czterdziestym Dziewiątym, czyli pod dowództwem sir Henry’ego Caldera. Znam go dobrze. Gdyby pan zechciał dać mi papier i pióro, napisałbym do niego liścik z prośbą o przysłanie dla mnie eskorty. List można by przesłać przez woziwodę – dodał na widok konfuzji chłopaka. Miał nadzieję, że zdoła go udobruchać, zanim dzieciak uzna, że najlepszym wyjściem byłoby jednak zastrzelenie kłopotliwego jeńca. Jeden z szeregowych – ten, który złamał Greyowi rękę – zakasłał delikatnie. – I tak potrzebujemy więcej ludzi, sir. Jest nas trzech na kilkunastu jeńców… a niewątpliwie będzie ich jeszcze więcej? – Porucznik milczał, więc podwładny podjął jeszcze jedną próbę. – Powiadam, że chyba i tak będzie pan musiał posłać po posiłki. – Mężczyzna

pochwycił spojrzenie Greya i znów zakasłał. – Wypadki się zdarzają – powiedział Grey wspaniałomyślnie i szeregowy wyraźnie się uspokoił. – Dobrze – orzekł porucznik. Głos mu się załamał, więc powtórzył z mocą: – Dobrze więc! – i rozejrzał się groźnie dokoła. Nikt nie był na tyle szalony, żeby się roześmiać. Grey poczuł, że drżą mu kolana, więc usiadł raptownie, by temu przeszkodzić. Twarze Murraya i reszty jeńców nie wyrażały żadnych uczuć. – Tibi debeo – szepnął Grey. Jestem twoim dłużnikiem. – Deo gracias – odszepnął Murray i dopiero wtedy Grey zauważył krople krwi, ściekające po nieruchomym ramieniu, z którego sterczał ułamany bełt strzały. William doszedł do siebie i stwierdził, że leży na czymś, co na szczęście się nie porusza. Ktoś przyciskał mu manierkę do spierzchniętych warg, więc napił się, przełykając z trudem, i poszukał ustami więcej wody, gdy manierka została od nich odjęta. – Nie tak szybko, bo się porzygasz – powiedział znajomy głos. – Oddychaj, to dostaniesz więcej. – Usłuchał i z wysiłkiem otworzył oczy; poraziło go jasne światło. Ujrzał nad sobą znajomą twarz i wyciągnął do niej drżącą rękę. – Papa… – wyszeptał. – Nie, ale blisko – odparł stryj Hal, ujmując go mocno za rękę i siadając przy nim. – Jak twoja głowa? William zamknął oczy i starał się skupić na czymś innym niż ból. – Nieźle… – Niezupełnie w to wierzę… – mruknął stryj, delikatnie obracając głowę Williama na bok. – Przyjrzyjmy się bliżej. – Napijmy się jeszcze wody – zażądał William, a stryj parsknął cichym śmiechem i przytknął mu manierkę do warg. Kiedy William przestał pić, żeby złapać oddech, stryj odstawił manierkę i najzupełniej zwyczajnym tonem zapytał, czy William umie śpiewać. William widział nieostro, czasami podwójnie, miał przed sobą to jednego stryja, to dwóch, a potem znowu jednego. Zamknął oko i stryj Hal przestał się mnożyć. – Chcesz, żebym… zaśpiewał? – wydusił. – Niekoniecznie w tej chwili – odparł książę. Przesiadł się na taboret i zaczął pogwizdywać melodię. – Poznajesz to, prawda? – spytał z nadzieją. – Lillibulero – mruknął William z lekką irytacją. – O co ci chodzi, na litość boską? – Znałem kiedyś człowieka, który po ciosie toporem w głowę stracił zdolności muzyczne. Nie potrafił rozróżnić nut. – Hal nachylił się i pokazał Williamowi dwa palce. – Ile palców widzisz? – Dwa. I włóż je sobie w nos – poradził William. – Odsuń się, dobrze? Będę wymiotował. – Ostrzegałem, żebyś nie pił za dużo. – Stryj podetknął mu miskę i przytrzymał za głowę, podczas gdy William krztusił się i zachłystywał, puszczając wodę nosem. Kiedy opadł z powrotem na poduszkę – bo to była poduszka, leżał na wojskowej pryczy (był na tyle przytomny, że rozejrzał się dokoła i stwierdził, iż znajduje się w namiocie wojskowym, prawdopodobnie stryja, sądząc po zniszczonej skrzyni i leżącej na niej szabli) – poraziły go promienie popołudniowego słońca, wpadające przez otwartą klapę namiotu. – Co mi się przytrafiło? – spytał, ocierając usta, na których pozostał smak goryczy. – A co pamiętasz? – odpowiedział pytaniem na pytanie stryj Hal, podając mu manierkę. – Hm… Sam nie wiem… – W umyśle przesuwały się chaotycznie poplątane obrazy. Ostatnią rzeczą, jaką pamiętał z całą pewnością, była Jane i jej siostra, które śmiały się z niego,

gdy półnagi sterczał w strumieniu. Napił się wody i z wielką ostrożnością pomacał głowę, obwiązaną chyba bandażem. Mimo to poczuł silny ból. – Zaprowadziłem konia do wodopoju na dnie wąwozu. – Zostałeś znaleziony w rowie, w pobliżu miejsca zwanego Spottiswood czy jakoś tak. Wojska von Knyphausena trzymały tam most. William zaczął kręcić głową, ale szybko zrezygnował i zamknął oczy, by się odgrodzić od światła. – Nie pamiętam. – Prawdopodobnie wrócę tu do ciebie – powiedział stryj i umilkł. – Czy pamiętasz może, gdzie po raz ostatni widziałeś swojego ojca? William poczuł, że spływa na niego nienaturalny spokój. Powiedział sobie, że ni diabła go to nie obchodzi. I tak cały świat wkrótce się dowie, w ten czy inny sposób. – Którego? – spytał beznamiętnie i otworzył oczy. Stryj patrzył na niego ciekawie, ale w jego wzroku nie było zaskoczenia. – Zatem spotkałeś pułkownika Frasera? – spytał. – Owszem. Od jak dawna ty o tym wiesz? – Od jakichś trzech sekund, jeśli idzie o absolutną pewność – odparł stryj. Rozpiął ochraniający szyję skórzany kołnierz i odetchnął z ulgą. – Dobry Boże, ależ żar się z nieba leje. – Szyja pod kołnierzem była zaczerwieniona, zaczął ją delikatnie masować, przymykając oczy. – Przychodziło mi na myśl, że istnieje podobieństwo między tobą a rzeczonym pułkownikiem Fraserem… odkąd niedawno zetknąłem się z nim w Filadelfii. Wcześniej niemal wcale się z nim nie widywałem… Zresztą ty byłeś mały i nigdy nie widziałem was razem. – Hm. Przez chwilę milczeli, a komary i czarne muchy spadały na pryczę Williama jak płatki śniegu. Z zewnątrz dochodził obozowy zgiełk i William domyślił się, że są w obozie generała Clintona. – Nie wiedziałem, że walczysz pod sir Henrym – przerwał milczenie William. Stryj skinął głową i zdjął kurtkę, wyjąwszy przedtem z kieszeni płaską srebrną flaszkę. – Najpierw byłem z wojskami Cornwallisa. Mój pułk znalazł się w Nowym Jorku przed dwoma tygodniami. Przybyłem do Filadelfii, żeby się spotkać z Henrym i Johnem i wypytać o Benjamina. Dotarłem akurat w porę, by opuścić miasto razem z wojskiem. – O Bena? A co on takiego zrobił? – Ożenił się, ma syna i miał pecha dostać się do niewoli rebeliantów – odparł stryj swobodnie. – Pomyślałem, że przydałaby mu się pomoc. Jeśli dam ci się napić maleńki łyczek, czy zdołasz utrzymać go w żołądku? William nie odpowiedział, tylko sięgnął po flaszkę. Była w niej dobra brandy; powąchał ją, ale nie wywołała w jego skołatanym żołądku niepożądanego skutku, zaryzykował więc i upił odrobinę. Stryj Hal obserwował go przez chwilę w milczeniu. Podobieństwo między nim a Johnem było znaczne i spotkanie z nim wzbudziło u Williama dziwne uczucia, zarazem radość i złość. – Twój ojciec – podjął Hal – albo mój brat, jeśli wolisz. Czy pamiętasz, kiedy ostatni raz go widziałeś? Gniew zapłonął w Williamie z nową siłą. – Tak, do diabła, pamiętam. Rankiem szesnastego. W jego domu. Razem z moim drugim ojcem. Hal pokiwał głową z zainteresowaniem. – To wtedy się dowiedziałeś, prawda?

– Tak. – Czy to John ci powiedział? – Nie, nie on! – Krew napłynęła Williamowi do twarzy, wywołując pulsujący ból głowy, od którego pociemniało mu w oczach. – Gdybym nie stanął z tym… człowiekiem twarzą w twarz, wątpię, żeby mi o tym kiedykolwiek powiedział! Zachwiał się, a Hal go podtrzymał i położył z powrotem na poduszce. William leżał nieruchomo, zaciskając zęby i czekając, aż ból osłabnie. Stryj wyjął flaszkę z jego bezwładnej dłoni, usiadł i zdrowo pociągnął. – Mogłeś trafić gorzej – zauważył po chwili. – Jeśli idzie o przodków. – Czyżby? – spytał zimno William. – To w końcu Szkot – powiedział książę roztropnie. – I zdrajca. – I zdrajca – zgodził się stryj. – Ale świetny szermierz. I zna się na koniach. – Na litość boską, był przecież cholernym stajennym! To oczywiste, że zna się na koniach! – W przypływie wściekłości William poderwał się znowu z poduszki, nie bacząc na ból rozrywający skronie. – Co ja mam począć, do ciężkiej cholery?! Stryj westchnął rozdzierająco i zakorkował flaszkę. – Chcesz mojej rady? Jesteś za stary, żeby ci dawać rady, a za młody, żeby ich słuchać. – Przyjrzał się Williamowi uważnie. Miał twarz zupełnie jak papa, tyle że starszą, szczuplejszą, o krzaczastych brwiach, ale w oczach czaił się ten sam podszyty smutkiem humor. – Myślałeś, żeby palnąć sobie w łeb? – Nie… – William zamrugał wstrząśnięty. – To dobrze. Wszystko inne będzie lepsze niż to, prawda? – Wstał i przeciągnął się, stękając. – Boże, ależ jestem stary. Spróbuj zasnąć, Williamie. Nie ma sensu teraz przemyśliwać. – Zgasił lampę i namiot pogrążył się w półmroku. Zaszeleściła klapa i sylwetkę księcia opromieniło zachodzące słońce. – Nadal jesteś moim bratankiem – rzucił Hal swobodnie. – Wątpię, czy to dla ciebie pociecha, ale chciałem cię o tym zapewnić.

81. Między grobami Słońce stało nisko na nieboskłonie, oślepiając mnie swoim blaskiem, ale ranni nadciągali nieustannie, więc nie miałam czasu przenieść stanowiska pracy w inne miejsce. Walka trwała przez cały dzień i jeszcze się nie skończyła, słyszałam jej odgłosy, i to całkiem niedaleko, ale podnosząc wzrok, widziałam tylko rozżarzoną kulę słońca. Krzyki i huk wystrzałów z broni palnej oraz wybuchy granatów – nigdy dotąd nie słyszałam, jak wybucha granat, ale przypuszczałam, że to właśnie to niskie, głuche łupnięcie, różniące się od kanonady armatniej i powolnej perkusji muszkietów – były na tyle głośne, że zagłuszały jęki i zawodzenie umierających i uparte brzęczenie much. Chwiałam się na nogach z wyczerpania i spiekoty i czułam się dziwnie zobojętniała. Do chwili, gdy potykając się, podszedł do mnie mężczyzna w brązowym odzieniu, z twarzą zalaną krwią płynącą z głębokiej rany ciętej na czole. Zatamowałam krwawienie, obmyłam mu połowę twarzy i dopiero wtedy go rozpoznałam. – Kapral… Greenhow? – zapytałam i kurtynę znużenia rozdarło nagłe ukłucie niepewności i lęku. Joshua Greenhow służył w kompanii Jamiego, poznałam go, kiedy przybyłam na zbiórkę. – Tak, ma’am. – Chciał skinąć głową, ale go powstrzymałam, naciskając mocno na kłąb

szarpi, który przyłożyłam mu do czoła. – Niech pan się nie rusza. Czy generał Fraser… Czy pan… – Zaschło mi w ustach i odruchowo sięgnęłam po kubek z wodą, ale był pusty. – Nic mu nie jest, ma’am – uspokoił mnie kapral. Wyciągnął długie ramię po leżącą na stole manierkę i nalał mi wody. – W każdym razie był zdrowy, kiedy widziałem go po raz ostatni, czyli przed dziesięcioma minutami. Przytknął manierkę do ust i pił chciwie. Odetchnął z ulgą i otarł wargi rękawem. Ja także napiłam się letniej, pozbawionej smaku wody; przynajmniej zwilżyła mi wyschnięte usta i mogłam przemówić. – A jego siostrzeniec, Ian Murray? Kapral zaczął kręcić głową, ale szybko przestał. – Nie widziałem go mniej więcej od południa, ale nie widziałem też, żeby go przynieśli martwego, ma’am. Och, przepraszam, to znaczy… – Nie szkodzi, wiem, co miał pan na myśli. Proszę przyłożyć tu rękę i mocno przyciskać. – Pomogłam mu to zrobić i z naczynia z alkoholem wyjęłam czystą igłę chirurgiczną z nanizaną jedwabną nicią. Pewne dotąd ręce lekko drżały, więc musiałam wziąć głęboki oddech. Tak blisko. Jamie był tak blisko. Pośrodku bitwy, której odgłosy tak wyraźnie słyszałam. Greenhow opowiadał mi o bitwie, ale słuchałam go nieuważnie. Ponoć generał Lee został pozbawiony dowodzenia i… – Pozbawiony dowodzenia? Jak to, dlaczego? Kapral zdawał się zaskoczony moim nagłym wybuchem, niemniej jednak udzielił uprzejmej odpowiedzi. – Nie wiem tego, ma’am… Miało to coś wspólnego z rozkazem odwrotu, że niby nie powinien był go wydać, przybył generał Waszyngton na białym koniu i krzyczał, klął jak szewc… Z szacunku dla kobiety nie powtórzę – dodał uprzejmie. – W każdym razie widziałem go! Widziałem samego generała Waszyngtona. Och, ma’am, to było takie… – Zabrakło mu słów, więc podałam mu manierkę, żeby zwilżył usta. – Jezu Chryste Roosevelcie święty – mruknęłam pod nosem. Czy Amerykanie wygrywają? Czy trwają na pozycjach? Czy cholerny Charles Lee jednak wszystko spieprzył, czy może jeszcze nie? Kapral Greenhow nie usłyszał na szczęście mojego mruczenia i z entuzjazmem rozwijał swoją opowieść. – Ruszyliśmy prosto za nim, a on pędził wzdłuż drogi i krzyczał, wymachując kapeluszem, a cofające się oddziały przystanęły i gały wyszły im na wierzch, ma’am, i odwrócili się, i dołączyli do nas, a wtedy cała armia, my wszyscy po prostu rzuciliśmy się na przeklętych Brytoli jak wściekli… O, ma’am, to było takie wspaniałe! – Wspaniałe! – zawtórowałam posłusznie, ocierając strużkę krwi, która wyciekła spod szarpi. Cienie grobowców na cmentarzu wydłużyły się i stały fioletowe, w uszach miałam brzęczenie much, głośniejsze od huku wystrzałów, które nadal się rozlegały, i to coraz bliżej. Bronili nas tylko umarli. Panie Boże, chroń Jamiego! – błagałam w duchu. – Czy pani coś mówiła, ma’am? Jamie otarł twarz mokrym od krwi rękawem, pot szczypał go w oczy, skóra piekła od słońca. Zapędzili Brytyjczyków do kościoła czy też raczej na teren przykościelny. Jego ludzie przemykali między grobami, zaciekle ścigając wroga. Osaczeni Brytyjczycy stawili jednak opór, oficer rozkazał sformować nierówną linię i

zaczęły się rutynowe działania, muszkiety do nóg, wyjąć stemple… – Ognia! – zakrzyknął Jamie ile sił w płucach. – Ostrzelajcie ich! Teraz! Tylko kilku ludzi miało naładowaną broń, ale czasem wystarczył jeden. Rozległ się wystrzał i brytyjski oficer przestał wykrzykiwać rozkazy i zachwiał się. Złapał się za pierś, zgiął wpół i runął na kolana, a wtedy ktoś wystrzelił do niego ponownie. Oficer odchylił się gwałtownie do tyłu i upadł na bok. Brytyjczycy podnieśli wrzask i linia się załamała, część żołnierzy w biegu nasadzała bagnety na lufy, inni wywijali muszkietami jak pałkami. Amerykanie starli się z nimi zaciekle, walcząc pięściami i bronią. Jeden dopadł brytyjskiego oficera, chwycił go za nogi i zaczął ciągnąć w kierunku kościoła, może chciał go wziąć do niewoli, a może udzielić pomocy… Żołnierz brytyjski rzucił się i odepchnął go, Amerykanin stracił równowagę i upadł, wypuszczając z rąk nogi oficera. Jamie biegał i wrzeszczał, starając się zebrać swoich ludzi, ale daremnie; w bitewnym zapale całkiem potracili głowy. Kilku Amerykanów wdało się nagle z Brytyjczykami w groteskowe przeciąganie martwego już zapewne oficera; szarpali i wydzierali sobie nawzajem nieszczęśnika. Nie posiadając się z oburzenia, Jamie wpadł między nich, każąc im natychmiast przestać, ale rozkaz utonął w bitewnym zgiełku. Jamie był tak zachrypnięty, że z gardła wydobywały się niewyraźne piski. Chwycił jednego z żołnierzy za ramię, chcąc go odciągnąć od ciała, ale mężczyzna obrócił się na pięcie i bez namysłu rąbnął go pięścią w twarz. Cios nie był zbyt silny, ale wystarczył, by Jamie poluzował chwyt i stracił równowagę. Na jego miejsce natychmiast wskoczył inny Amerykanin i zaczął szarpać ciało oficera. Werble. A właściwie jeden. Z oddali dobiegło naglące bębnienie. I chrypliwy rozkaz. – Odwrót! Odwrót! Coś się wydarzyło; walka na chwilę zamarła, po czym Amerykanie przebiegli obok niego, z pośpiechem, ale bez rozgorączkowania, a kilku dźwigało martwego Brytyjczyka. Nie żył, co do tego nie było wątpliwości, głowa zwisała i trzęsła się, jakby był szmacianą lalką. Dzięki Bogu nie ciągną go po ziemi – pomyślał Jamie, zanim dopadł do niego Bixby, obficie krwawiąc z rany na głowie. – Tu pan jest, sir! – zawołał z ulgą. – Już myśleliśmy, że wzięli pana do niewoli. – Z szacunkiem ujął Jamiego za ramię i pociągnął za sobą. – Chodźmy stąd, sir, dobrze? Nie ufam tym draniom, kto wie, czy jeszcze nie wrócą. Jamie spojrzał we wskazanym kierunku. Brytyjczycy byli w odwrocie, dowodzeni przez kilku oficerów, którzy kazali im się zgromadzić w pewnej odległości. Nie przejawiali chęci do ponownego starcia z Amerykanami, ale Bixby miał rację: z obu stron nadal padały pojedyncze strzały. Jamie skinął głową i wygrzebawszy z kieszeni zapasową chustkę, podał ją Bixby’emu, żeby zatamował krew. Dopiero teraz pomyślał o Claire i przypomniał sobie słowa Denzella Huntera: „Szpital polowy będzie w Tennent Church”. Czy to ten kościół? Jamie podążał już za Bixbym do drogi, ale postanowił się jeszcze obejrzeć. Tak, ludzie nieśli martwego brytyjskiego oficera do kościoła, przy wejściu siedzieli lżej ranni, spora grupa obok niedużego białego… Boże, przecież to namiot Claire, czy ona?… I wtedy ją zobaczył. Jakby przywołana jego myślami, stała tam wyraźnie widoczna. Przed nią siedział na taborecie żołnierz Armii Kontynentalnej z przesiąkniętym krwią kłębem szarpi w ręku. Ale dlaczego nie pracuje w namiocie? Czy… Na oczach Jamiego coś wstrząsnęło ciałem Claire. Złapała się za bok i upadła. W bok uderzył mnie nagle młot kowalski, zadrżałam i igła wypadła mi z ręki. Nie czułam, że upadam, ale oto leżałam na ziemi, mroczki latały mi przed oczami, a z prawego boku

promieniowało uczucie silnego odrętwienia. Czułam zapach wilgotnej ziemi, nagrzanej trawy i liści sykomory, przenikliwy, a zarazem przyjemny. Wstrząs, pomyślałam tępo i otworzyłam usta, ale nie wydobył się z nich żaden dźwięk. Odrętwienie zaczęło ustępować i uświadomiłam sobie, że leżę skulona, odruchowo mocno przyciskając rękę do boku. Czułam zapach spalenizny i świeżej, bardzo świeżej krwi. Czyli zostałam postrzelona. – Angliszko! – Przez szum w uszach przedarł się rozpaczliwy ryk Jamiego. Dochodził z wielkiego oddalenia, ale wyraźnie słyszałam w nim przerażenie. Nie poruszało mnie to. Byłam niezwykle spokojna. – Angliszko! Mroczki zgęstniały. Spoglądałam w wąski tunel światła i wirujący cień. U kresu była zszokowana twarz kaprala Greenhowa, igła dyndała na nitce u jego czoła, na którym widniała na wpół zaszyta rana.

CZĘŚĆ PIĄTA Liczenie głów

82. Nawet ludzie, którzy chcą iść do nieba, nie chcą umierać, aby się tam dostać Półprzytomna, wypłynęłam na powierzchnię świadomości, myśląc: Co powiedział Ernest Hemingway o tym, że człowiek powinien zemdleć z bólu, ale nie mdleje? Ja straciłam przytomność, co wcale nie znaczy, że pisarz się mylił; okres nieświadomości trwał zaledwie kilka sekund. Leżałam ciasno skulona, przyciskając dłonie do prawego boku, i czułam, jak krew ścieka spomiędzy palców, gorąca i zimna, i lepka, i zaczynałam czuć ból… piekielny ból… – Angliszko! Claire! Znowu wychynęłam z mgły i udało mi się unieść jedną powiekę. Jamie klęczał nade mną. Dotykał mnie, położył na mnie ręce, ale niczego nie czułam… Oczy zalewała mi jakaś piekąca ciecz: pot, krew, a może jeszcze coś innego. Słyszałam czyjś ciężki urywany oddech, krótki, płytki… Ja czy Jamie? – myślałam. Było mi zimno. Nie powinnam czuć zimna, przecież dzień był tak upalny. Zaczęłam się trząść jak galareta. I ten ból. Przeszywający. – Angliszko! Ręce odwróciły mnie na plecy. Wrzasnęłam z bólu. To znaczy próbowałam. Krzyk dławił mnie w krtani, ale go nie słyszałam, w uszach czułam ogłuszający huk. To wstrząs, uznałam. Nie czułam nóg ani stóp. Czułam za to, jak się wykrwawiam. Bolało. Wstrząs powoli ustępuje, oceniłam w duchu. Czy raczej się pogłębia? Teraz widziałam ból, napływał i cofał się czarnymi falami, rozdzieranymi przez poszarpane błyskawice. – Angliszko! – Co? – wydusiłam przez zaciśnięte zęby. – Au! – Czy ty umierasz? – Chyba tak. Postrzał w brzuch. Te słowa uformowały się w moim umyśle z przykrą oczywistością; miałam nadzieję, że ich nie wypowiedziałam. Zresztą gdyby nawet… Jamie widział chyba moją ranę… Ktoś starał się oderwać mi ręce od boku, ja zaś usiłowałam je tam utrzymać, uciskając jak najsilniej, ale nie miałam tej siły i nagle ujrzałam przed oczami jedną bezwładną dłoń, poczerniałą od krwi skapującej z palców. Ktoś przesunął mnie nieco i chyba znów wrzasnęłam z bólu. Bolało mnie nieopisanie. Galaretowatość, myślałam. Wstrząs na skutek silnego uderzenia. Komórki rozerwane na maziowate strzępy. Zanik funkcji… narząd niezdolny do działania. Ucisk w piersi. Nie mogłam zaczerpnąć powietrza. Szarpanie, ktoś nade mną siarczyście przeklinał. Miałam otwarte oczy, widziałam kolory, ale głównie w postaci gęstych mroczków. Krzyki. Rozmowa. Nie mogłam oddychać. Coś ciasnego w pasie. Co zostało uszkodzone? – zadawałam sobie pytanie. Jak bardzo? Boże, co za ból. O Boże. Jamie nie mógł oderwać oczu od twarzy Claire, bojąc się, że gdy choć na sekundę odwróci wzrok, ona umrze. Pogmerał w kieszeni, ale ostatnią chustkę oddał Bixby’emu, więc w akcie desperacji chwycił brzeg jej spódnicy i mocno przycisnął do rany. Jęknęła okropnie, więc na chwilę zwolnił ucisk, ale ziemia pod nią zaczynała już ciemnieć od krwi, wobec tego znów przycisnął mocniej, krzycząc: – Ratunku! Rachel, Dottie, na pomoc!

Lecz nie było odzewu, a kiedy zaryzykował i w ułamku sekundy zerknął dokoła, ujrzał jedynie zwały trupów i ciężko rannych w cieniu pobliskich drzew i to pojawiające się, to znikające sylwetki żołnierzy biegających między grobami. Jeśli dziewczyny przedtem tu były, teraz, gdy potyczka rozgorzała akurat na cmentarzu, pewnie się gdzieś schroniły. Na grzbiecie dłoni czuł łaskotanie ciepłej, płynącej nieprzerwanie krwi Claire. Zawołał jeszcze raz, natężając obolałe od krzyku gardło. Ktoś musi go przecież usłyszeć. Tak też się stało. Kroki zazgrzytały na żwirze i Jamie ujrzał bladego jak kreda doktora Leckiego, który pędził, przeskakując nagrobki. – Postrzelona? – spytał Leckie bez tchu, padając na kolana obok Jamiego. Jamie skinął głową. Pot ściekał mu po twarzy i ciele, ale ręce zdawały się przymarznięte do boku rannej, nie był w stanie ich oderwać, dopóki Leckie siłą ich nie odsunął i wygrzebawszy z kosza kłąb szarpi, nie położył w to miejsce opatrunku. Lekarz odepchnął go bezceremonialnie łokciem i Jamie zatoczył się bezradnie, po czym chwiejnie wstał. Był świadomy, że wokół zebrała się grupa żołnierzy, przestraszonych, pomrukujących, niepewnych, co dalej począć. Jamie odzyskał mowę, chwycił najbliższego z nich za ramię i kazał mu natychmiast przyprowadzić Huntera. Claire chciałaby mieć go przy sobie. Jeśli doczeka, aż przyjdzie… – Sir! Generale Fraser! – Nawet na wołanie po nazwisku nie oderwał oczu od Claire: tyle krwi, przesiąknięte nią ubranie, okropna ciemnoczerwona kałuża, w której klęczy lekarz, włosy rozsypane wokół twarzy, pobrudzone ziemią ze strzępkami liści i trawy, jej twarz, Jezu Chryste, jej twarz…! – Sir! – Ktoś chwycił go za ramię i potrząsnął. Jamie rąbnął go łokciem na oślep; mężczyzna stęknął zaskoczony i puścił. Głośniejsze szepty, podekscytowanie, tłumaczenie nowo przybyłemu, że to żona generała, postrzelona, ranna, martwa lub umierająca… – Ona wcale nie umiera! – huknął na nich Jamie. Pomyślał mgliście, że musi robić wrażenie szaleńca, bo twarze wokół były zalęknione. Bixby wystąpił naprzód i nieśmiało dotknął jego ramienia, jakby to był odbezpieczony granat, który w każdej chwili może wybuchnąć. Nie był daleki od prawdy. – Czy mogę jakoś pomóc, sir? – spytał Bixby cichym głosem. – Nie – wykrztusił Jamie. – Ja… On… – Bezradnym gestem pokazał na klęczącego przy rannej Leckiego. – Panie generale – odezwał się nowo przybyły żołnierz z drugiej strony. Jamie odwrócił się i ujrzał workowaty niebieski mundur Armii Kontynentalnej. Żołnierz w randze porucznika był bardzo młody i gorliwy. – Przykro mi, że przeszkadzam, ale skoro pańska żona nie umiera… – Precz stąd! Porucznik wzdrygnął się, ale nie odszedł. – Sir – rzekł z uporem. – Generał Lee kazał mi pilnie pana poszukać. Musi się pan natychmiast przy nim stawić. – Pieprzyć Lee – warknął niegrzecznie Bixby w zastępstwie Jamiego i zaciskając pięści, ruszył na porucznika. Chłopak był czerwony z gorąca, a teraz jego rumieniec wyraźnie się pogłębił. Przemógł się, by puścić mimo uszu występ Bixby’ego, i zwrócił się do Frasera: – Musi pan iść ze mną, sir. Głosy… Słyszałam słowa, niepowiązane, nadlatujące z mgły jak pociski i uderzające na oślep. – …znaleźć Denzella Huntera!

– Generale… – Nie! – …ale jest pan potrzebny przy… – Nie! – …rozkazy… – NIE! Inny głos, drżący ze strachu. – …zostać rozstrzelany za zdradę i dezercję, sir! To ściągnęło moją rozproszoną uwagę i odpowiedź usłyszałam jasno i wyraźnie. – Więc rozstrzelają mnie tu, gdzie teraz stoję, sir, bo nie zamierzam odejść od jej boku! To dobrze, pomyślałam uspokojona i znów wpadłam w wirującą pustkę. – Zdejmij kurtkę i kamizelkę, chłopcze – powiedział nagle Jamie. Młodzieniec wydawał się kompletnie oszołomiony, ale szturchnięty przez Bixby’ego zrobił, co mu kazano. Jamie wziął go za ramię, obrócił tyłem i kazał stać bez ruchu. Nabrał garść przesiąkniętej krwią ziemi i stojąc, napisał palcem na białej koszuli posłańca: „Składam dowodzenie. J. Fraser”. Chciał wyrzucić resztę ziemi, lecz po chwili wahania, ociągając się, dopisał na górze „Sir” i klepnął chłopaka w ramię. – Idź i pokaż to generałowi Lee – powiedział. Porucznik zbladł jak ściana. – Generał jest w najwyższym stopniu wzburzony – wybąkał. – Nie ośmielę się tego zrobić! Jamie spojrzał na niego ciężkim wzrokiem. Porucznik kiwnął głową, powiedział: „Tak, panie generale”, włożył kurtkę i pobiegł jak strzała z powrotem. Otarłszy ręce o spodnie, Jamie ukląkł obok doktora Leckiego, który skinął mu głową. Obiema rękami, skąpanymi we krwi aż po łokcie, przyciskał do boku Claire kłąb szarpi i fałdy spódnicy. Pot spływał mu po twarzy i skapywał z podbródka. – Angliszko – powiedział cicho Jamie, obawiając się jej dotknąć. Ubranie miał mokre od potu, ale czuł się zlodowaciały w środku. – Słyszysz mnie, dziewczyno? Odzyskała przytomność, a jemu serce podeszło do gardła. Oczy miała zamknięte, zaciśnięte w straszliwym grymasie bólu i koncentracji. Usłyszała go jednak; złotawe oczy otworzyły się i spojrzały na niego. Nie przemówiła, świszczący oddech z trudem wydobywał się z ust. Jamie był mimo to pewien, że go widzi, bo źrenice nie były zmętniałe, nie czaiło się w nich widmo śmierci. Jeszcze nie. Doktor Leckie również wpatrywał się w nią ze skupieniem. Powoli wypuścił powietrze i odrobinę rozluźnił napięte barki, choć nie przestał naciskać rany. – Czy może mi pan podać więcej szarpi, bandaż czy coś w tym rodzaju? – poprosił. – Wydaje mi się, że krwawienie słabnie. Nieopodal leżała otwarta torba Claire. Jamie doskoczył, wysypał zawartość na ziemię i chwycił dwie garście zwiniętych bandaży. Leckie wyciągnął czerwoną od krwi rękę i przejął je od Jamiego. – Może pan rozciąć suknię i sznurówki gorsetu – powiedział ze spokojem. – Trzeba go będzie poluzować, a najlepiej zdjąć. Dzięki temu będzie mogła swobodniej oddychać. Trzęsącymi się z pośpiechu rękami Jamie wygrzebał zza pasa sztylet. – Roz… wiąż…! – wystękała Claire, mierząc go groźnym spojrzeniem. Słysząc jej głos, Jamie wyszczerzył zęby w uśmiechu i ręce przestały mu się trząść. Uważała więc, że będzie żyła i potrzebowała gorsetu i sukni. Uśmiechnięty, zabrał się do

rozplątywania supła. Sznurówki były ze skóry i jak zwykle przepocone, ale z pomocą noża udało mu się rozplątać prosty supeł. Poluzował sznurówki i fiszbiny, rozchylając je najszerzej, jak się dało. Claire zaczerpnęła powietrza, biała pierś uniosła się i Jamie poczuł zakłopotanie na widok twardych sutków, rysujących się pod cienkim materiałem koszuli. Zapragnął nakryć ją kocem. Muchy bzyczały głośno i roiły się jak wściekłe, podniecone słodkawym zapachem krwi. Leckie co chwila potrząsał głową, by je odgonić. Rój uprzykrzonych owadów krążył także wokół głowy Jamiego, który wszelako nie zwracał na nie uwagi, zajęty odpędzaniem ich z ciała Claire, z jej bezwładnych rąk, drgającej bladej twarzy. – Tutaj – powiedział Leckie, kładąc dłonie Jamiego na świeżym kompresie. – Niech pan mocno przyciśnie. – Przysiadł na piętach i odwinął kolejną rolkę bandaża. Stękając z wysiłku, razem z Jamiem unieśli Claire, przy wtórze jej przeraźliwych jęków, i obwiązali ją w pasie bandażem, mocując opatrunek na ranie. – No dobrze – powiedział Leckie i z trudem podniósł się na zesztywniałych nogach. – Krwawienie w zasadzie ustało – na razie. – Popatrzył prosto w znękaną twarz Claire i otarł brodę rękawem. – Życzę szczęścia, ma’am. To rzekłszy, odwrócił się i ruszył w stronę kościoła, nie oglądając się za siebie. Jamie zapłonął gniewem i byłby się rzucił za lekarzem i zaciągnął go z powrotem do Claire, gdyby tylko mógł od niej odejść. Sukinsyn po prostu sobie poszedł i zostawił ciężko ranną kobietę! Samą, bez pomocy! – Oby diabeł pożarł twoją duszę, obficie ją wpierw posoliwszy, ty kurwo! – wrzasnął po gaelicku za odchodzącym. Ogarnął go strach zrodzony z poczucia bezradności. Klęcząc przy żonie, walnął pięścią o ziemię. – Czy… nazwałeś go… kurwą? – Na jej szept Jamie podniósł gwałtownie powieki. – Angliszko! – Zaczął macać na oślep w poszukiwaniu manierki, która walała się gdzieś wśród rzeczy wyrzuconych z torby Claire. – Proszę, napij się trochę wody. – Nie. Jeszcze… nie teraz. – Powstrzymała go uniesioną nieco ręką, a Jamie zastygł w pół ruchu. – Dlaczego nie? – Była szara na twarzy i mokra od potu, trzęsła się jak osika. Niemal widział, jak wargi pierzchną jej od gorąca. – Nie… wiem… – mełła bezgłośnie wargami, nim znalazła następne słowa – gdzie… to jest. – Dotknęła opatrunku, który zdążył już przesiąknąć krwią. – Jeśli… perfo… perforacja jelita… woda mnie… zabije. Szybko. Ws… ws… wstrząs wewnę… Jamie usiadł na ziemi i przymknąwszy oczy, oddychał przez kilka sekund. Na chwilę wszystko znikło: kościół, bitwa, krzyki i jęki, zgrzyt drewnianych kół na żwirowej drodze. Byli tylko we dwoje. Otworzył oczy i utopił je w jej twarzy, by wyryła się w jego duszy na zawsze. – Rozumiem – powiedział z największym spokojem, na jaki mógł się zdobyć. – Jeśli rzeczywiście… jeśli masz perforację jelita… Widziałem ludzi umierających od postrzału w brzuch. Balnain tak umarł. To długa i parszywa śmierć i nie będziesz tak umierać. Ściskał w ręku manierkę, tak że trochę ją wgniótł. Czy to możliwe, że gdyby podał jej wodę, zabiłby ją? Nie teraz – modlił się w duchu. – Proszę, niech to nie będzie teraz! – Nie wiem… co… – wyszeptała Claire po długiej chwili milczenia. Zamrugała, chcąc pozbyć się zielonkawo opalizującej tłustej muchy, która przysiadła, by napić się jej łez. – Potrzebny mi… Denny. – Stęknięcie. – Szybko… – Już idzie. – Jamie nie mógł oddychać, bał się jej dotknąć, kołysał się nad nią niespokojnie. – Denny już idzie. Wytrzymaj! Odpowiedzią było ciche stęknięcie; Claire zacisnęła powieki i zęby, z pewnością go

usłyszała. Przypominając sobie mgliście jej słowa, że należy okrywać rannych i unosić im stopy, Jamie zdjął kurtkę i przykrył ją, po czym zrolował kamizelkę i podłożył jej prowizoryczny wałek pod nogi. Kurtka zakryła skrwawiony opatrunek. Ten widok przerażał Jamiego. Claire zwinęła dłonie w pięści i przyciskała do rannego boku, więc nie mógł jej trzymać za rękę. Położył jej dłoń na ramieniu, żeby wiedziała, iż jest przy niej, zamknął oczy i modlił się żarliwie całym jestestwem.

83. Zachód słońca Słońce prawie już zaszło; Denzell Hunter sterylizował instrumenty. W powietrzu unosił się słodki zapach alkoholu z kukurydzy, w którym je zanurzał, a potem układał na czystej szmatce na komodzie pani Macken. Młoda pani Macken stała w drzwiach z ręką przyciśniętą do ust i oczami wielkimi jak spodki. Jamie starał się ją uspokoić uśmiechem, ale kiepsko mu to szło, kobieta wydawała się jeszcze bardziej przerażona i w końcu cofnęła się do ciemnej spiżarni. Podobnie jak inni mieszkańcy Freehold miała za sobą upiornie ciężki dzień. Była w zaawansowanej ciąży, a jej mąż walczył w szeregach Armii Kontynentalnej. Kiedy Jamie przed godziną zastukał do jej drzwi, przeraziła się. Wcześniej próbował w sześciu innych domach, ale dopiero ona mu otworzyła. W podzięce za swoją gościnność miała teraz na kuchennym stole ciężko ranną kobietę, wykrwawiającą się jak postrzelona sarna. Jamie, równie zdenerwowany jak młoda gospodyni, podszedł i ujął Claire za rękę, chcąc pocieszyć zarówno ją, jak i siebie. – Jak się masz, Angliszko? – spytał cicho. – Okropnie – odparła bełkotliwie, przygryzając wargi. – Czy nie chciałabyś się troszkę napić? – Zdjął z komody butelkę z wódką z kukurydzy, ale Claire potrząsnęła głową. – Jeszcze nie teraz. Nie sądzę, żeby kula przebiła jelita, ale wolę umrzeć z upływu krwi niż z powodu zakażenia lub wstrząsu, jeżeli się jednak mylę. Jamie uścisnął ją za rękę. Była bardzo zimna; miał nadzieję, że Claire powie coś jeszcze, choć wiedział zarazem, że nie powinien jej do tego skłaniać. Będzie potrzebowała wszystkich sił, jakie jej jeszcze zostały. Starał się przekazać jej nieco własnej siły. Pani Macken ostrożnie wsunęła się do pokoju, niosąc świecznik i nową woskową świecę. Jamie czuł słodkawy zapach wosku, a miodna słodycz przywiodła mu na pamięć Johna Greya. Był ciekaw, czy udało mu się dotrzeć do linii brytyjskich, ale nie myślał o tym zbyt długo, na razie obchodziła go tylko Claire. Pożałował, że zabronił jej produkcji eteru. Oddałby wszystko, byle tylko oszczędzić jej świadomości tego, co będzie się działo przez najbliższe pół godziny. Zachodzące słońce skąpało pokój w złotawym blasku, w którym krew przesączająca się przez bandaże wydała się czarna. – Używanie ostrego noża wymaga wielkiego skupienia – powiedziałam słabym głosem – bo można stracić palec. Tak mówiła moja babcia, a po niej powtarzała to moja matka. Mama umarła, gdy miałam pięć lat, a babcia kilka lat po niej. Widywałam ją rzadko, albowiem wuj Lamb, który spędził połowę życia na ekspedycjach archeologicznych w różnych częściach świata, traktował mnie jak część swego bagażu. – Czy jako dziecko często miałaś do czynienia z ostrymi nożami? – zaciekawił się Denny. Uśmiechał się, choć wzrok miał skupiony na skalpelu, który właśnie ostrzył. Czułam woń oleju, zmieszaną ze słodkawym odorem krwi i terpentyny.

– Nieustannie – szepnęłam i jak najdelikatniej poprawiłam pozycję, zaciskając przy tym wargi i usiłując nie jęczeć z bólu. Kiedy jęczałam, knykcie Jamiego bielały jak kreda. W tej chwili stał przy oknie wpatrzony w dal, zaciskając dłonie na parapecie. Patrząc na jego szerokie barki, opromienione zachodzącym słońcem, przypomniałam sobie nagle sytuację, kiedy to stał zesztywniały ze strachu i żalu, czarna postać Malvy Christie nachylała się do niego, ja zaś czułam lekką urazę zmieszaną z przemożnym uczuciem spokoju, gdy na skrzydłach wysokiej gorączki zaczęłam opuszczać ciało. Strząsnęłam z siebie natychmiast to wspomnienie, obawiając się nawet pomyśleć o tym kuszącym spokoju. Mój lęk mnie pocieszył; nie byłam zatem tak bliska śmierci, by błogi spokój do mnie przemawiał. – Jestem pewna, że kula przeszła przez wątrobę – powiedziałam do Denny’ego, zaciskając zęby. – Tyle krwi… – Jestem pewien, że się nie mylisz – odrzekł łagodnie. – Wątroba jest silnie ukrwiona – dodał, zwracając się do Jamiego, który nadal stał przy oknie i tylko mocniej się zgarbił. Nie chciał słyszeć żadnych przerażających szczegółów. – Dobrą wiadomością w takiej sytuacji jest to – rzekł wesoło Denny – że wątroba jak żaden inny narząd ma zdolność regeneracji – przynajmniej tak twierdzi pańska żona. Jamie obrzucił mnie spłoszonym spojrzeniem i znów odwrócił się do okna. Oddychałam możliwie najpłycej, usiłując nie zwracać uwagi na ból i nie myśleć o tym, co za chwilę zrobi Denny. Samodyscypliny starczyło mi na jakieś trzy sekundy. Jeżeli nam się poszczęści, wszystko odbędzie się prosto i szybko. Denzell będzie musiał poszerzyć otwór wlotowy kuli, aby prześledzić jej tor i wsunąć w ślad za nią sondę, licząc, że ją odnajdzie, gdyż inaczej trzeba będzie wydobyć ją ręcznie. Następnie szybkie – taką miałam nadzieję – włożenie odpowiednich kleszczy. Miał ich trzy, różnej długości, oraz jedne z zakrzywioną końcówką do chwytania okrągłych przedmiotów – większe od pozostałych, więc z pewnością zwiększyłyby jeszcze krwawienie. Jeżeli nie uda się tego wykonać prosto i szybko, prawdopodobnie umrę w ciągu najbliższej półgodziny. Denny miał całkowitą rację, mówiąc Jamiemu, że wątroba jest mocno ukrwiona, przypomina gąbkę złożoną z maleńkich naczynek krwionośnych, z którymi krzyżują się bardzo duże naczynia, na przykład wątrobowa żyła wrotna. To dlatego z pozoru niewielka rana tak silnie krwawiła. Żadna z głównych żył nie została uszkodzona – na razie – ponieważ wówczas wykrwawiłabym się na śmierć w ciągu kilku minut. Starałam się oddychać płytko z powodu bólu, chociaż czułam potrzebę głębokiego zaczerpnięcia powietrza. Utrata krwi zwiększyła zapotrzebowanie na tlen. Przez głowę przemknął mi obraz Sally, więc uczepiłam się go, by nie myśleć o swoim obecnym położeniu. Przeżyła amputację, wrzeszcząc nieludzko przez zęby zaciśnięte na skórzanym pasie, podczas gdy Gabriel, bo tak miał na imię towarzyszący jej chłopak, pobielały na twarzy, walczył, by ją przytrzymać i sam nie zemdleć. Na koniec Sally szczęśliwie straciła przytomność, więc zostawiłam ich oboje pod opieką Rachel. – Denny, gdzie jest Rachel? – spytałam nieoczekiwanie. Wydawało mi się, że mignęła mi na dziedzińcu kościoła po tym, jak zostałam postrzelona, ale nie byłam tego pewna. Denny zastygł na moment z żegadłem w ręku. – Wydaje mi się, że poszukuje Iana – odrzekł cicho i włożył narzędzie do ognia. – Czy jesteś gotowa, Claire? Ian, pomyślałam tępo. O Boże. Więc Ian nie wrócił… – Owszem – wydusiłam, czując zmysłami wyobraźni swąd palonego ciała. Mojego.

Jeżeli kula utknęła w pobliżu jednego z dużych naczyń, działania Denny’ego mogą doprowadzić do jego przebicia i wywołać krwotok wewnętrzny. Przyżeganie może spowodować nagły wstrząs i zabić mnie bez ostrzeżenia. Najprawdopodobniej przeżyję operację, lecz umrę z powodu przewlekłego zakażenia. Pocieszająca myśl… Przynajmniej miałabym czas napisać krótki list do Brianny, a także upomnieć Jamiego, żeby następną żonę wybierał staranniej … – Zaczekaj – odezwał się Jamie. Nie podniósł głosu, ale była w nim taka stanowczość, że Denzell zamarł. Zamknęłam oczy, delikatnie przyłożyłam dłoń do opatrunku i starałam się wyobrazić sobie, gdzie mogła tkwić przeklęta kula. W wątrobie czy może przeszła przez nią na wylot? Niestety, ból obejmował całą prawą stronę brzucha i nie dało się wyczuć miejsca, skąd promieniowałby ostrzej, bardziej intensywnie. – O co chodzi, Jamie? – spytał niecierpliwie Denny, pragnąc przystąpić do dzieła. – Twoja narzeczona – odrzekł Jamie z niejakim rozbawieniem – zbliża się drogą w towarzystwie bandy żołnierzy. – Czy sądzisz, że została aresztowana? – spytał Denny, siląc się na spokój. Ręka mu drżała, gdy sięgał po lnianą szmatkę. – Raczej nie – odparł Jamie. – Śmieje się, a oni też. Denzell zdjął okulary i zaczął je czyścić. – Dorothea pochodzi z rodu Greyów – powiedział. – Każdy z nich, stojąc na szubienicy, pożartowałby z katem, a potem własnymi rękami nałożył sobie pętlę na szyję. Była to szczera prawda, więc zachciało mi się śmiać, ale dobry humor szybko mnie opuścił, gdy poczułam rozdzierający ból. Jamie spojrzał na mnie, lecz odprawiłam go machnięciem ręki, wobec tego poszedł otworzyć drzwi. Do środka wpadła Dorothea, żegnając się wesoło z eskortą, na co Denny westchnął z ulgą i znów założył okulary. – Mam nadzieję, że jeszcze nie zacząłeś! – zawołała, podchodząc, żeby go pocałować. – Przyniosłam kilka rzeczy. Pani Fraser, Claire, jak się czujesz? – Postawiła na ziemi duży kosz i podbiegła do stołu, na którym leżałam, wzięła mnie za rękę i współczująco spojrzała mi w oczy. – Odrobinę lepiej – wykrztusiłam, starając się nie zgrzytać zębami. Pociłam się i odczuwałam mdłości. – Generał La Fayette bardzo się przejął wieścią, że zostałaś ranna. Wszyscy adiutanci odmówili za ciebie różaniec. – Bardzo łaskawie z jego strony – powiedziałam szczerze, chociaż miałam nadzieję, że markiz nie nadesłał kwiecistych życzeń powrotu do zdrowia, na które będę musiała równie kwieciście odpowiedzieć. Najbardziej pragnęłam mieć to już za sobą, bez względu na rezultat. – I przysłał też to – ciągnęła Dottie z chytrym uśmieszkiem, pokazując kwadratową butelkę z zielonego szkła. – Wydaje mi się, Denny, że najpierw Claire powinna się napić. – Co… – zaczął Denzell, sięgając po butelkę, ale Dottie już ją odkorkowała i w powietrzu rozszedł się słodki jak syrop aromat sherry, jednakowoż z wyraźnym ziołowym akcentem, czymś pomiędzy kamforą a szałwią. – Laudanum – powiedział Jamie i na jego twarzy odmalował się wyraz tak bezbrzeżnej ulgi, że dopiero teraz zdałam sobie sprawę, jak bardzo się o mnie bał. – Niech cię Bóg błogosławi, dziewczyno! – Przyszło mi na myśl, że generał może mieć w swoim posiadaniu kilka przydatnych rzeczy – odrzekła skromnie Dottie. – Wszyscy znani mi Francuzi szalenie się przejmują swoim zdrowiem i podróżują z tonami pastylek, syropów i maści. Więc poszłam i zapytałam. Jamie podtrzymał mnie z wielką ostrożnością i przytknął mi butelkę do warg.

– Zaczekaj, dobrze? – powiedziałam gniewnie, zasłaniając otwór ręką. – Nie mam pojęcia, jak silny jest ten specyfik. Nie pomożesz mi, zabijając mnie opium. Sporo mnie kosztowały te słowa rozsądku; instynkt podpowiadał mi, żeby osuszyć całą flaszkę, gdybym tym sposobem miała uśmierzyć piekielny ból. Półgłówek ze Sparty, który pozwolił lisowi wygryźć sobie wnętrzności, nie był dla mnie żadnym wzorem. Choć oczywiście nie chciałam także umierać, ani od kuli, ani od gorączki czy niepotrzebnie zażytego leku. Dottie pożyczyła od pani Macken łyżkę, nalała mi raz i drugi z butelki, wypiłam, położyłam się i odczekałam obowiązkowy kwadrans, by ocenić działanie. – Markiz przysłał wiele różnych pyszności, które pomogą w powrocie do zdrowia – powiedziała zachęcająco Dottie i zaczęła opróżniać kosz, żeby mi umilić czekanie. – Kuropatwę w galarecie, pâté z grzybów, trochę obrzydliwie cuchnącego sera i… Mdłości odeszły jak za dotknięciem różdżki. Poderwałam się, wywołując popłoch Jamiego, który rzucił się, żeby mnie przytrzymać, inaczej spadłabym na ziemię. Wbiłam wzrok w kosz, który przyniosła Dottie. – Roquefort – powiedziałam z nadzieją. – Czy ten ser to roquefort? Szarawy, poprzetykany zielononiebieskimi żyłkami? – Nie wiem – odparła, zdziwiona moim podekscytowaniem. Ostrożnie wyjęła z kosza zawiniątko w białej szmatce i podsunęła mi je pod nos. Przenikliwy zapach nie pozostawiał żadnych wątpliwości. Bardzo powoli opadłam na poduszki. – Świetnie – wyszeptałam. – Denzell, kiedy skończysz, przyłóż ten ser do rany. Denny przywykł do moich ekstrawagancji, ale teraz wyraźnie odjęło mu mowę. Popatrywał to na mnie, to na ser, najwidoczniej sądząc, że nagle dostałam wysokiej gorączki i bredzę. – Penicylina – wyjaśniłam, pokazując ser. W ustach czułam lepkość laudanum. – Pleśń używana do wyrobu tego sera należy do gatunku Penicillium. Można wykorzystać materiał, z którego powstały żyłki w serze. Denny skinął głową z determinacją. – Dobrze. Ale musimy zaczynać, Claire. Niedługo zapadnie wieczór. Rzeczywiście. Zapadał wieczór. Pani Macken przyniosła więcej świec, a Denzell zapewnił mnie, że operacja nie będzie skomplikowana. Poradzi sobie nawet w takim świetle. Więcej laudanum. Zaczynałam odczuwać jego działanie, dosyć przyjemne oszołomienie, i napiwszy się z kwadratowej flaszki, z ulgą opadłam na posłanie. Ból zdecydowanie złagodniał. – Daj mi jeszcze trochę – poprosiłam nieswoim głosem. Wzięłam głęboki oddech i ułożyłam się jak najwygodniej, po czym zerknęłam z niesmakiem na przygotowany skórzany knebel. Wyciągnęłam rękę do Jamiego. W kuchni robiło się coraz mroczniej, między osmalonymi dymem krokwiami pełzały długie cienie. Ogień w palenisku przygasał, oświetlając podłogę czerwonawym blaskiem. Otępiała od laudanum, przypomniałam sobie nagle, jak kiedyś omal nie umarłam z powodu zakażenia, i mocno zacisnęłam powieki. Jamie trzymał mnie za lewą rękę złożoną na piersi, a drugą delikatnie gładził mnie po głowie. – Lepiej ci teraz, a nighean? – szepnął, a ja odpowiedziałam skinieniem, a przynajmniej tak mi się wydawało. Pani Macken szeptem zadała Dottie jakieś pytanie, otrzymała odpowiedź i wyszła. Ból nadal był przy mnie, ale stłumiony, przypominał pełgający ogienek, który mogłam od siebie odsunąć, zamykając oczy. Serce biło mi mocniej i zaczynałam doświadczać… może nie halucynacji… Widziałam oderwane od siebie obrazy… Pojawiały się i znikały twarze

nieznajomych. Niektóre patrzyły na mnie, inne zdawały się być obojętne; uśmiechały się, szczerzyły drwiąco i wykrzywiały, lecz w rzeczywistości nie miały ze mną nic wspólnego. – Jeszcze trochę, Angliszko – szepnął Jamie, podając mi łyżkę laudanum o słodko-gorzkim smaku sherry i opium. – Jeszcze jedna łyżka. – Połknęłam ją i położyłam się. Czy jeśli umrę, zobaczę mamę? Zatęskniłam za nią tak silnie, że aż mnie to zaskoczyło. Próbowałam przywołać jej twarz, wyłuskać ją z tłumu nieznajomych, gdy wtem wszelkie myśli uleciały i zaczęłam się unosić w ciemnogranatowej kulistej przestrzeni. – Nie opuszczaj mnie, Claire – szepnął Jamie z ustami przy moim uchu. – Nie teraz. Nie odchodź ode mnie. Proszę. – Czułam ciepło jego oddechu, widziałam błagalne spojrzenie, chociaż oczy miałam zamknięte. – Nie odejdę – odpowiedziałam, czy też tak mi się tylko zdawało, i odeszłam. Ostatnią jasną myślą była ta: zapomniałam mu powiedzieć, żeby się nie żenił z idiotką. Niebo przybrało barwę lawendy, a ciało Claire spowił złotawy blask. W dusznej kuchni płonęło sześć wysokich świec. Jamie stał u wezgłowia z ręką na ramieniu ukochanej, jakby mógł ją w ten sposób pocieszyć. W rzeczywistości dotyk jej żywego ciała sprawiał, że jeszcze trzymał się na nogach. Zza maski Denzella dobiegł pomruk zadowolenia i Jamie ujrzał, jak napięły się mięśnie przedramion, gdy chirurg powoli wyjmował narzędzie z ciała Claire. Krew chlusnęła z rany i Jamie spiął się jak przyczajony do skoku kot, ale krwawienie szybko ustało, dopiero kiedy pokazały się kleszcze z czymś obłym i ciemnym, pociekło więcej krwi. Denzell upuścił kulę w zagłębienie dłoni i dobrze się jej przyjrzał. Mruknął z irytacją, bo szkła miał zaparowane od potu. Jamie zdjął je, pośpiesznie wytarł brzegiem koszuli i ponownie mu nałożył. – Dziękuję – powiedział cicho Denzell i skupił się na obserwacji pocisku z muszkietu. Obrócił go delikatnie i odetchnął z wyraźną ulgą. – Cały – rzekł ucieszony. – Dzięki Bogu. – Deo gratias – zawtórował mu Jamie i wyciągnął rękę. – Czy mogę obejrzeć? Denzell się zdziwił, ale nie oponował. Kula była zaskakująco ciepła, ogrzana przez ciało Claire. Była cieplejsza nawet od jego spoconej dłoni, którą teraz na niej zacisnął. Zerknął na unoszącą się i opadającą klatkę piersiową rannej; powolność tych ruchów była wielce niepokojąca. Równie powoli otworzył zaciśniętą pięść. – Czego szukasz, Jamie? – nie wytrzymał Denzell, zajęty ponownym sterylizowaniem sondy. – Śladów. Nacięcia, krzyża, czegoś, co mogłoby świadczyć, że ktoś przy tym majstrował. – Jeszcze chwilę uważnie obracał pocisk w palcach i wreszcie się uspokoił. – Deo gratias – mruknął z wdzięcznością. – Jak to: majstrował? – Między brwiami Denzella pojawiła się pionowa zmarszczka. – Po to, żeby pocisk rozpadł się w ciele? – Tak. Albo jeszcze gorzej – czasami ktoś posmaruje nacięcie, powiedzmy, trucizną lub… lub gównem. Na wypadek, gdyby postrzał nie okazał się śmiertelny, rozumiesz? Przerażenie Huntera było widoczne mimo maski na twarzy. – Jeżeli zamierzasz człowieka zabić, to chcesz to zrobić skutecznie – powiedział Jamie zgryźliwie. – Tak, ale… – Denzell uważnie rozkładał narzędzia na czystej szmatce, jakby były zrobione z kruchej porcelany. Oddech wybrzuszał maskę na ustach. – Lecz przecież inną rzeczą jest zabić podczas bitwy, w obronie własnego życia, a czymś całkiem innym działanie z premedytacją… skazanie wroga na śmierć w strasznych, długich cierpieniach… Claire jęknęła upiornie i wstrząsnęła się, gdy Hunter zaczął uciskać brzegi rany. Jamie

przytrzymał ją mocno za łokcie. Lekarz wziął do ręki sondę. – Ty byś tak nie postąpił – powiedział z pewnością w głosie. Delikatnie sondował ranę, zbierając wacikiem powoli skapującą krew. Jamie czuł się tak, jakby każda kropla spływała z jego żyły, i przeszedł go dreszcz strachu; czy Claire, straciwszy tyle krwi, może przeżyć? – Nie. To byłoby tchórzostwo – odpowiedział bez zastanowienia, myśląc o czymś innym. Claire zwiotczała, ujrzał, że jej palce się rozwierają, i spojrzał na jej twarz, na szyję, szukając oznak pulsu. Ściskając rękę, czuł tętno pod opuszką kciuka, nie potrafiłby jednak orzec, czy to biło jej, czy jego serce. Wyraźnie słyszał świszczący oddech Denzella. Ucichł na chwilę, więc Jamie podniósł na niego zaniepokojony wzrok. Z determinacją malującą się na twarzy chirurg wyciągnął z rany kleszczyki, w których trzymał jakiś krwawy strzępek. Położył go na ściereczce i zaczął szturchać kleszczykami, usiłując rozpostrzeć. Spod ciemnoczerwonej krwi oczom Jamiego ukazały się skrwawione nitki. Strzęp materiału. – Jak sądzisz? – spytał Denzell, przyglądając mu się w skupieniu. – Czy to z koszuli, gorsu sukni, czy może z gorsetu? Sądząc po dziurze między fiszbinami, powiedziałbym… Jamie pogrzebał szybko w sporranie i wyjął okulary w jedwabnym pokrowcu. Założył je i z uwagą oglądał zdobycz chirurga. – To są dwa różne materiały – orzekł w końcu. – Grubsze płótno z gorsetu i kawałek cieńszego. Widzisz? – Wziął inny instrument i delikatnie rozdzielił krwawe nitki. – Wydaje mi się, że z koszuli. Denzell przyjrzał się uważnie, a Jamie pokazał mu rozciętą suknię. – Otwór jest czysty – powiedział Denzell. – Może… – Chwycił kleszcze i odwrócił się, nie kończąc zdania. Kolejne sondowanie, tym razem głębsze. Jamie zacisnął zęby, żeby nie krzyczeć i nie protestować. „Wątroba jest silnie ukrwiona – pouczała wcześniej Claire Denzella. – Ryzyko krwotoku…”. – Wiem – mruknął chirurg, nie podnosząc wzroku. Pot przykleił mu maskę do nosa i ust, tak że można było rozpoznać słowa z ruchu warg. – Będę bardzo ostrożny… – Wiem – odrzekł Jamie, ale tak cicho, że wątpił, aby lekarz go usłyszał. Błagam – modlił się w duchu, pozwól jej żyć. Błogosławiona Matko Boska, ocal ją… ocalocalocal… Słowa zlały się w jedno, przestał rozumieć ich sens, wiedział tylko, że żarliwie się modli. Czerwona plama krwi na prześcieradle pod ciałem Claire alarmująco się powiększyła, gdy Hunter wreszcie odłożył instrument i odetchnął, opuszczając ręce. – Wydaje mi się… mam taką nadzieję, że usunąłem wszystko. – To dobrze. Co jeszcze musisz zrobić? Pod mokrą od potu maską ukazał się uśmiech, brązowooliwkowe oczy patrzyły łagodnie i pewnie. – Przyżeganie, opatrunek i modlitwa, Jamie.

84. Noc Od dawna było już ciemno, gdy lord John Grey w towarzystwie pełnej szacunku eskorty żołnierzy i jednego lekko rannego Indianina, utykając, wszedł do obozu generała Clintona. Panowała w nim dobrze znana Greyowi atmosfera podniecenia zmieszanego ze śmiertelnym wyczerpaniem, z przewagą tego ostatniego; zawsze tak było po zaciętej bitwie. Nikt nie krążył między namiotami, nie słychać było dźwięków muzyki. Przy ogniskach i wokół kuchni

polowych siedzieli liczni żołnierze, posilając się i rozmawiając ściszonymi głosami. Nie było świętowania, raczej poczucie irytacji, niezadowolenia, zaskoczenia. Przez odór brudnych, spoconych ludzi i zwierząt przebijał mocny zapach pieczonej baraniny, a do ust Greya napłynęło tyle śliny, że musiał przełknąć, by odpowiedzieć na pytanie kapitana André, jakie są jego życzenia. – Muszę się natychmiast zobaczyć z bratem – odparł. – Później stawię się przed obliczem generała Clintona i lorda Cornwallisa. Najpierw muszę się umyć i zmienić ubranie – dodał, zrzucając okropne czarne okrycie, którego miał nadzieję już nigdy nie oglądać. André skinął ze zrozumieniem i odebrał od niego brudny łach. – Oczywiście, lordzie Johnie. A co do… hm…? – Uprzejmym gestem wskazał Iana Murraya, którego wygląd przyciągał powszechną uwagę. Niektórzy otwarcie gapili się na niego jak na upiora. – Najlepiej będzie, jeśli on pójdzie z nami. Lord John ruszył za kapitanem między równymi rzędami namiotów, nasłuchując znajomo brzmiących obozowych odgłosów. Murray trzymał się blisko, nieco z tyłu, i milczał. Grey nie miał pojęcia, co myśli ten człowiek, ale był zbyt znużony, żeby się tym przejmować. Zauważył jednak, że kroki Murraya przycichły, więc odwrócił się zaintrygowany. Murray skierował wzrok na sporych rozmiarów ognisko, wokół którego siedzieli Indianie. Grey pomyślał, że znalazł przyjaciół… i natychmiast odrzucił to przypuszczenie, Murray zrobił bowiem trzy długachne kroki, zacisnął przedramię na szyi jednego z Indian i drugą ręką rąbnął go w bok głowy z taką siłą, że słychać było, jak z napadniętego uszło powietrze. Murray rzucił go następnie na ziemię, opadł nań kolanami – Grey odruchowo skulił się na ten widok – i chwycił go za gardło. Pozostali Indianie pośpiesznie odskoczyli, śmiejąc się i wydając piskliwe okrzyki zachęty lub szyderstwa, Grey nie potrafił orzec. Stał, mrugając i chwiejąc się lekko, niezdolny interweniować ani odwrócić wzroku. Wcześniej Murray zgodził się poddać zabiegowi usunięcia złamanej strzały z ramienia, teraz więc świeża krew trysnęła z rany, gdy zaczął okładać przeciwnika pięściami po twarzy. Indianin – miał częściowo ogoloną głowę i nosił długie kolczyki z muszli, co Grey zauważył, gdy Murray oderwał mu ucho i przemocą wcisnął do ust – stawiał zacięty opór, chociaż został całkowicie zaskoczony. – Sądzi pan, że się znają? – spytał kapitan André na stronie. Zawrócił, słysząc hałas, i stanął obok Greya, z zainteresowaniem obserwując zmagania. – Tak przypuszczam – odrzekł Grey obojętnie. Spojrzał na pozostałych Indian, którzy nie wykazywali chęci włączenia się do bójki i kilku najwyraźniej zakładało się, kto zwycięży. Wcześniej zapewne pili alkohol, ale nie sprawiali wrażenia pijanych, w każdym razie nie bardziej niż zwykli żołnierze o tej porze dnia. Przeciwnicy tarzali się teraz po ziemi, pragnąc zawładnąć dużym nożem, przytroczonym do pasa zaatakowanego przez Murraya mężczyzny. Bójka przyciągnęła uwagę brytyjskich żołnierzy, którzy nadbiegli z różnych stron i tłoczyli się za Greyem i André, zakładając się pośpiesznie, dogadując i wykrzykując rady. Pomimo zmęczenia Grey zaczynał odczuwać rosnący niepokój o Murraya. Istniało prawdopodobieństwo, że jeszcze kiedyś przyjdzie mu stanąć twarzą w twarz z Jamiem Fraserem, i nie chciał, żeby pierwsze pytanie brzmiało, dlaczego nie pomógł jego siostrzeńcowi, którego miał pod opieką. Nie wiedział jednak, co powinien zrobić, stał więc dalej i obserwował rozwój sytuacji. Bójka nie trwała długo. Murray zdobył nóż, uciekłszy się do brutalnego aktu odgięcia i złamania przeciwnikowi palca.

Gdy przyłożył Indianinowi ostrze do gardła, Greyowi po raz pierwszy zaświtało, że naprawdę zamierza go zabić. Indianie wydali zduszony okrzyk, gdy Ian przeciągnął nożem po szyi przeciwnika. Zapadła cisza, jak makiem zasiał, i wszyscy usłyszeli stłumiony głos: – Daruję ci życie! – Powiedziawszy to, Murray wstał chwiejnie, jakby też był podpity, i cisnął nożem w ciemność, prowokując przekleństwa i okrzyki tych, którzy mogli zostać trafieni. W zgiełku, jaki potem nastąpił, większość obserwatorów nie usłyszała odpowiedzi Indianina, ale Grey i André usłyszeli. Mężczyzna usiadł, bardzo powoli, drżącymi rękami przyłożył zwiniętą w kłąb koszulę do płytkiej rany na szyi i rzucił lekko: – Pożałujesz tego, Mohawku. Murray oddychał, świszcząc jak ochwacony koń. Prawie cała farba starła się z twarzy, tylko na kościach policzkowych zostały poziome pasy. Na barku widać było długie smugi czarne i czerwone oraz pasmo bieli tuż nad raną od strzały. Murray kiwnął głową raz, potem drugi, bez pośpiechu wszedł w krąg ognia, wziął leżący na ziemi tomahawk i uniósłszy go oburącz, z impetem wbił w czaszkę Indianina. Okropny, głuchy odgłos uderzenia ściął Greyowi krew w żyłach. Gapie skamienieli jak posągi. Murray stał nieruchomo, oddychając z trudem, po czym odszedł. Mijając Greya, rzucił: – Miał rację. Pożałowałbym tego. – I rozpłynął się w mroku. Gapie odzyskali zdolność ruchu i mowę. André spojrzał na Greya, który pokręcił głową. Armia oficjalnie nie wkraczała w stosunki między indiańskimi zwiadowcami, o ile w incydenty nie byli wmieszani zawodowi żołnierze. A w tym przypadku nie byli. Kapitan odchrząknął. – Czy to…hm… pański jeniec, milordzie? – A… nie. To… hm… krewny mojej żony. – Rozumiem. Bitwa się skończyła, dopiero kiedy zapadła ciemność. William dowiedział się o tym od ordynansa, który przyniósł mu kolację, a potwierdzenie uzyskał, nasłuchując odgłosów obozu, do którego wracały kolejne kompanie żołnierzy i od razu ruszały na poszukiwanie jedzenia. W obozowisku nie zapanował zwyczajny po zachodzie słońca spokój, przeciwnie, w atmosferze wyczuwało się najwyższe podniecenie. William także nie mógł usiedzieć w miejscu. Okropnie bolała go zraniona głowa, a założony przez chirurga szew był wrażliwy na dotyk i swędzący. Stryj Hal nie wrócił i nie przyniósł nowych wieści, William wiedział tylko tyle, ile przekazał mu ordynans. Brytyjczycy nie odnieśli ponoć wyraźnego zwycięstwa nad Amerykanami, ale większość armii Clintona wycofała się w stosownym porządku, choć było też wielu zabitych i rannych. Prawdę mówiąc, William nie był pewien, czy zależy mu na dalszych wiadomościach. Będzie musiał stawić się przed sir Henrym i odpowiedzieć za zlekceważenie rozkazu, choć miał cichą nadzieję, że dowódca będzie zbyt zajęty, żeby… Usłyszał tupot kroków i usiadł. Niepokój rozwiał się bez śladu, gdy tylko klapa namiotu się uchyliła i ujrzał ojca – lorda Johna – poprawił się machinalnie. Ojciec wydał mu się zaskakująco drobny, niemal kruchy, a kiedy utykając, zbliżył się do światła, William dostrzegł poplamiony zaschłą krwią bandaż na głowie, prowizoryczny temblak i straszliwie poranione stopy. – Czy ty… – zaczął ze zgrozą, ale lord John mu przerwał. – Nic mi nie jest – powiedział, próbując się uśmiechnąć, choć był blady i bardzo zmęczony. – Wszystko w porządku, Willie. Skoro żyjesz, to wszystko w jak najlepszym porządku. Zauważył, że ojciec się chwieje, wyciąga rękę, żeby się czegoś przytrzymać, i nie

znajdując niczego, opuszcza ją i zmusza ciało do utrzymania się w pozycji pionowej. Mówił ochrypłym głosem, a oko, którym patrzył na Williama, nabiegło krwią, lecz była w nim czułość. William przełknął z trudem. – Mamy sobie obaj sporo do wyjaśnienia, Willie, lecz proponuję, żebyśmy to odłożyli do jutra. Proszę. Nie jestem w stanie… – Machnął niepewnie ręką, nie kończąc zdania. William poczuł, że krtań ma boleśnie zasznurowaną. Skinął głową, zaciskając dłonie w pięści. Ojciec także kiwnął, odetchnął głęboko i skierował się do wyjścia, gdzie, co William dopiero teraz zobaczył, czaił się stryj Hal, mierząc brata zatroskanym spojrzeniem. Serce Williama ścisnęło się jeszcze boleśniej niż krtań. – Papo! – Ojciec zatrzymał się raptownie i obejrzał przez ramię. – Cieszę się, że żyjesz – wyrzucił z siebie William. – Ja także – odrzekł ojciec i jego wymęczona twarz rozpromieniła się uśmiechem. Ian opuścił obóz Brytyjczyków, nie oglądając się za siebie, nie patrząc w prawo ani w lewo. Dokoła niego pulsował późny wieczór. Poczuł się zamknięty w pułapce olbrzymiego serca, grube ściany napierały na niego tak, że tracił dech, po czym cofały się, a on pozostawał lekki i bezcielesny. Lord John zaproponował, że lekarz wojskowy opatrzy mu ranę na ramieniu, ale Ian chciał jak najprędzej odejść. Musiał odnaleźć Rachel i wuja Jamiego. Nie przyjął konia, obawiając się, że nie zdoła utrzymać się w siodle. Uznał, że lepiej będzie pójść pieszo. Szedł zatem, choć musiał przyznać, że nie czuje się szczególnie dobrze. Ręce drżały od impetu śmiertelnego ciosu. Doznał szoku, który promieniował teraz z trzewi i wibrował w kościach, jakby nie mógł sobie znaleźć ujścia z ciała Iana. No cóż, to wkrótce minie, nie po raz pierwszy zabił człowieka, choć nie zrobił tego od bardzo dawna, a chyba nigdy z tak wielką mściwością. Starał się przypomnieć sobie swoją ostatnią ofiarę, ale nie mógł. Nadal słyszał, widział i czuł, jednakże zmysły, choć działały prawidłowo, zdawały się niepołączone z tym, co teraz odczuwał. Obok niego wciąż przechodziły wracające do obozu oddziały. Żołnierze szli w ciemności. Ian słyszał czyniony przez nich hałas – tupot butów, brzęk manierek i cynowych kubków obijających się o ładownice – i to długo po tym, jak przeszli. Nie potrafił także odróżnić blasku ognisk w oddali od robaczków świętojańskich pod stopami. Szkocki nadzorca z Jamajki, szantażysta. Pod Saratogą. Nagle przypomniała mu się twarz tamtego człowieka i równie nieoczekiwanie ciało przypomniało sobie zadany wówczas cios. Silne uderzenie nożem pod żebra, od tyłu. Przemożne i dziwne poruszenie w ciele, jakie odczuł, gdy z ofiary uleciało życie. Przez chwilę zastanawiał się niepotrzebnie, czy czują to – takie echo – także rzeźnicy, kiedy zabijają zwierzęta. Jemu zdarzało się to, gdy podcinał gardło jeleniowi, ale nie wtedy, gdy ukręcał łeb kurze czy rozbijał głowę łasicy. – A może człowiek się do tego przyzwyczaja – powiedział. – Najlepiej się do tego nie przyzwyczajać. To nie jest dobre dla duszy, a bhalaich, takie przyzwyczajenie. – Prawda – zgodził się Ian. – Chodzi ci o zabijanie gołymi rękami, tak? Ze strzelbą albo łukiem to nie to samo, co? – Nie, nie. Zastanawiałem się czasem, czy dla zabijanego człowieka jest to jakaś różnica, tak samo jak dla ciebie. Ian zaplątał się w chaszcze po kolana i dopiero wtedy pojął, że zszedł z bitej drogi. Był nów, gwiazdy słabo widoczne na nieboskłonie. – Różnica? – mruknął, wracając na trakt. – Jaka różnica? Martwy to martwy, tak czy

inaczej. – Ano tak. Wydaje mi się jednak, że to gorzej, jeśli traktuje się sprawę osobiście. Jeśli ktoś ginie w bitwie, to jest tak, jakby trafił go piorun, no nie? Kiedy jednak zabijasz gołymi rękami, to jest to sprawa osobista. – Hmmm… – Ian przeszedł kawałek drogi w milczeniu, a myśli hasały mu po głowie niczym pijawki w szklance wody, to tu, to tam. – No cóż – powiedział i uświadomił sobie nagle, że po raz pierwszy odezwał się głośno. – To była sprawa osobista. Marsz złagodził uczucie drżenia w kościach. Pulsowanie nocnych ciemności skurczyło się i spoczęło w ranie na ramieniu; ból zrównał się z rytmem uderzeń serca. To przywiodło mu na myśl białą gołębicę Rachel, polatującą łagodnie nad raną, i chaos w umyśle trochę się uspokoił. Oczyma duszy widział kochaną twarz, słyszał też granie świerszczy. Armatni huk w uszach ustąpił, noc stopniowo oblekła się spokojem. Jeśli nawet ojciec miał coś jeszcze do powiedzenia na temat zabijania, to jednak wybrał milczenie, gdy wracali razem do domu. John Grey zanurzył pokaleczone stopy w miednicy, zaciskając zęby w oczekiwaniu na przeszywający ból, ale ku jego zdziwieniu nic takiego nie nastąpiło. Poczuł tylko lekkie pieczenie w miejscu popękanych pęcherzy i otarć. – Jak to… To nie gorąca woda? – spytał, nachylając się nad miednicą. – Oliwa z oliwek – odparł brat z lekkim uśmiechem. – I mam nadzieję, że ciepła, a nie gorąca, bo inaczej mój adiutant przed świtem zawiśnie na suchej gałęzi. – Jestem pewien, że się z tym liczył. I bardzo ci dziękuję – dodał z wdzięcznością. Siedział na pryczy Hala, a brat przysiadł na skrzyni podróżnej i zajął się nalewaniem płynu z manierki do poobijanego cynowego kubka, który towarzyszył mu od wielu lat. – Nie ma za co – odparł Hal, podając mu kubek. – Co, u licha, stało się z twoim okiem? I czy masz złamaną rękę? A może kość jest tylko pęknięta? Wezwałem lekarza, ale to może potrwać, zanim się tu zjawi. – Machnął ręką, dając do zrozumienia, że pierwszeństwo mają ranni. – Nie potrzebuję lekarza. Z początku sądziłem, że to złamanie, ale teraz wydaje mi się, że tylko silne stłuczenie. Jeśli zaś idzie o oko, to sprawka Jamesa Frasera. – Doprawdy? Na twarzy Hala odmalowało się zaskoczenie. Nachylił się, żeby z bliska obejrzeć oko, już bez bandaża i o ile Grey się nie mylił, ładnie podleczone. Nieustanne łzawienie ustało, opuchlizna prawie całkiem znikła i mógł ostrożnie poruszać gałką oczną. Z miny Hala można było jednak wywnioskować, że zaczerwienie i sińce wciąż wyglądały niepokojąco. – Najpierw Jamie, a potem jego żona – wyjaśnił, lekko dotykając oka. – Uderzył mnie, a następnie ona wykonała jakiś piekielny zabieg, okropnie bolesny, na koniec zaś wpuściła mi do oka miód. – Nie jestem zaskoczony twoją relacją, bo ja też zostałem poddany praktykom medycznym tej damy. – Hal podniósł kubek w geście toastu, Grey uczynił to samo i wypili. Smak wytrawnego cydru nasunął Greyowi na myśl pułkownika Watsona Smitha i jego calvados. Wspomnienie wydawało się szalenie odległe, jakby wydarzyło się to wiele lat, a nie kilka dni temu. – Pani Fraser cię leczyła? – spytał Grey z szerokim uśmiechem. – A co konkretnie zrobiła? – Uratowała mi życie, jeśli mam być szczery. – Grey nie miał pewności, gdyż światło było słabe, ale wydawało mu się, że brat lekko się zarumienił. – O, wobec tego jestem jej podwójnie zobowiązany. – Z namaszczeniem uniósł kubek i napił się cydru. Po upalnym dniu trunek smakował wybornie. – W jaki sposób jednak wpadłeś w

jej sidła? – spytał ciekawie, wyciągając kubek po dolewkę. – Poszukiwałem ciebie – rzucił Hal z lekką urazą. – Gdybyś przebywał tam, gdzie powinieneś… – Wydaje ci się, że powinienem siedzieć z założonymi rękami i czekać, aż zjawisz się bez ostrzeżenia i zechcesz mnie wcielić… Czy zdajesz sobie sprawę, że przez ciebie omal nie zawisłem na szubienicy? Zresztą zostałem wtedy porwany przez Jamesa Frasera. – A owszem, wspominałeś przecież, że cię uderzył. Za co? Grey potarł garbek nosa i czoło między brwiami. Przez cały dzień bolała go głowa, więc przestał na to zwracać uwagę. Rozmowa z Halem zdecydowanie pogarszała jednak jego stan. – Nawet nie wiem, od czego zacząć wyjaśnienia, Hal – powiedział znużony. – Czy możesz znaleźć dla mnie łóżko? Odnoszę wrażenie, że umieram, a jeśli niepomyślnym zrządzeniem losu jednak przeżyję, to jutro rano będę musiał się rozmówić z Williamem na temat… Zresztą nieważne. – Dopił cydr i niechętnie zaczął się przygotowywać do wyjęcia stóp z kąpieli w oliwie. – Wiem o Williamie – powiedział Hal nieoczekiwanie. Grey zastygł, z powątpiewaniem przyglądając się bratu. – Widziałem Frasera – ciągnął Hal. – W Filadelfii. A kiedy dziś po południu zagadnąłem Williama, potwierdził. – Doprawdy? – mruknął Grey. Był zaskoczony, a zarazem poczuł przypływ otuchy. Skoro William ochłonął na tyle, by rozmawiać o tej sprawie ze stryjem, to rozmowa z ojcem może się okazać łatwiejsza, niż Grey przypuszczał. – Od kiedy wiedziałeś? – spytał Hal ciekawie. – Kiedy nabrałem pewności? Gdy Willie miał dwa, może trzy lata. – Nagle ziewnął rozdzierająco i zamrugał. – Och, miałem cię zapytać, jak się zakończyła bitwa. – Przecież brałeś w niej udział, do stu diabłów! – żachnął się brat, ale bez złości. – Z mojej perspektywy nie wyglądało to najlepiej, choć okoliczności były specyficzne. Ponadto miałem tylko jedno zdrowe oko – dodał. Marzył o długim nocnym odpoczynku. Tęsknota za chłodną pościelą sprawiła, że się zachwiał i byłby spadł z pryczy, gdyby się jej nie przytrzymał. – Trudno orzec. – Hal wyłowił z brudnej bielizny wymięty ręcznik i przyklęknął, żeby osuszyć tłuste od oliwy stopy brata. – Było potworne zamieszanie. Teren fatalny, poprzecinany jarami i strumieniami… To zagajniki, to ziemie uprawne… Sir Henry’emu udało się ujść pogoni i doprowadzić uciekinierów i podwody z bagażami w bezpieczne miejsce. Jeśli idzie o Waszyngtona… – Wzruszył ramionami. – Z tego, co widziałem na własne oczy i co słyszałem, jego wojska sprawiły się dzielnie. Nad podziw dobrze – dodał z namysłem, podnosząc się z klęczek. – Połóż się, Johnie. Znajdę dla siebie inną pryczę. Grey był zbyt zmęczony, aby protestować. Położył się, tak jak siedział, w ubraniu, i zamknął oczy. Chore oko piekło i kłuło go nieprzyjemnie, więc pomyślał, że warto by poprosić brata o miód, ale uznał, że to może poczekać do jutra. Hal zdjął latarnię z haka i ruszył do wyjścia. – Czy uważasz, że pani Fraser… – przystanął na chwilę. – Nawiasem mówiąc, jutro rano chcę się dowiedzieć, jakim cudem udało jej się wyjść za ciebie za mąż! Czy zatem sądzisz, że ona wie o Williamie i Jamesie Fraserze? – Każdy, kto nie jest ślepy i widział ich razem, łacno się tego domyśli – mruknął Grey, nie otwierając oczu. – Ona nigdy mi o tym nie mówiła. – Jak widać – burknął Hal – wiedzieli wszyscy prócz Williama. Nic dziwnego, że…

– Można to i tak rozumieć. – Ja tak to rozumiem. – Jakie to ma znaczenie? – Grey nadal nie otwierał oczu, czując, jak ogarnia go senność. Z oddali doleciał go głos Hala. – Doszły mnie słuchy o Benie. Podobno nie żyje.

85. Długa droga do domu Jamie siedział przy malutkim okienku w samej koszuli i spodniach, obserwując, jak schną włosy żony. W malutkim pokoiku pani Macken było gorąco jak w piecu i Jamie pocił się straszliwie na całym ciele, starając się jak najmniej poruszać, by nie blokować choćby najlżejszego przewiewu. Ciężkie powietrze cuchnęło roquefortem i krwią. Zmoczył włosy i koszulę Claire wodą z dzbanka, który przyniosła pani Macken. Spod mokrego materiału, który przylgnął do jej ciała, przeświecał różowawy pośladek. Widać było także gruby opatrunek i krwawą plamę na bandażu. Powoli. Usta Jamiego wypowiedziały bezgłośnie to słowo. Powoli! Całkowite ustanie krwawienia byłoby znacznie lepsze, ale na razie „powoli” musiało mu wystarczyć. Cztery kwarty. Powiedziała, że w ludzkim ciele znajduje się tyle krwi. Ilość musi się oczywiście wahać, mężczyzna jego rozmiarów ma jej z pewnością więcej niż kobieta taka jak ona. Z masy mokrych włosów zaczynały się podnosić pojedyncze suche pasemka, delikatne jak czułki owadów. Żałował, że nie może oddać Claire trochę swojej krwi, ma jej przecież tak dużo. Wspomniała kiedyś, że to możliwe, ale nie w tej epoce. Miało to coś wspólnego ze składnikami krwi, które muszą do siebie pasować. Jej włosy miały tak wiele odcieni, brązowy, kremowy, maślany, odcień melasy i cukru… I pasma srebra i złota w blasku zachodzącego słońca. Przy skroniach czysta biel, prawie taka sama jak kolor skóry. Claire leżała na boku twarzą w jego stronę, z jedną ręką podwiniętą pod bok, a drugą opuszczoną luźno, wnętrzem do góry, tak że widać było biel nadgarstka i rozczulająco błękitne żyły. Powiedziała mu, że rozważała podcięcie sobie żył, gdy była przekonana, że utonął. Nie zrobiłby czegoś takiego, gdyby ona umarła. Widział to; Toby Quinn przeciął sobie nadgarstek aż do kości i krew zalała pomieszczenie, które cuchnęło rzeźnią. Na ścianie został krwawy napis teind, jego wyznanie. Znaczyło to „dziesięcina dla piekła”. Jamie zadrżał pomimo duchoty i przeżegnał się. Powiedziała, że to krew mogła być przyczyną śmierci dzieci Młodego Iana – brak zgodności krwi między nim a żoną z plemienia Mohawków – i że z Rachel może być całkiem inaczej. Jamie wyszeptał szybką zdrowaśkę w tej intencji i jeszcze raz się przeżegnał. Włosy rozsypane na ramionach prawie już wyschły i zaczynały się skręcać. Czy należało ją obudzić, żeby znowu napiła się wody? Woda była potrzebna, by produkować krew i pot, studzący rozgorączkowane ciało. Tyle że kiedy spała, nie czuła bólu. Postanowił dać jej jeszcze kilka minut. Jeszcze nie teraz. Błagam, jeszcze nie teraz – modlił się gorąco. Poruszyła się z jękiem i zobaczył, że jest jakaś inna, niespokojna. Plama krwi na opatrunku pociemniała, zmieniła barwę ze szkarłatnej na rdzawą, co znaczyło, że przyschła. Położył delikatnie rękę na jej ramieniu i wyczuł gorąco. Krwawienie ustało. Przyszła gorączka.

Teraz przemawiały do niego drzewa. Wolałby, żeby przestały. Ian Murray pragnął jedynie ciszy. Był sam, ale w uszach i głowie pulsowało mu od hałasu. Po bitwie zawsze tak było, przez pewien czas. Na początku człowiek tak bardzo nasłuchiwał odgłosów obecności wroga, kierunku wiatru, głosu świętego za plecami… że w końcu zaczynał słyszeć mowę lasu jak w czasie polowania. A potem trzeba było słuchać strzałów i krzyków i jeśli przycichały choć na chwilę, słyszałeś, jak krew krąży w ciele, tętni w uszach, nic zatem dziwnego, że musiało minąć trochę czasu, żeby cały ten zgiełk wreszcie ustał. Przed oczami migały mu obrazy zdarzeń z dzisiejszego dnia: maszerujące oddziały, głuche łupnięcie strzały, która wbiła się w ramię, twarz jego ofiary w blasku ognia, Waszyngton na wielkim białym koniu, wymachujący kapeluszem. Przychodziły i równie nagle się oddalały, robiąc miejsce innym. Wiatr zaszeleścił w konarach drzew, co Ian odczuł na skórze, jakby ktoś potarł ją papierem ściernym. Co powie Rachel, gdy wyjawi jej swój dzisiejszy uczynek? Ciągle miał w uszach odgłos, z jakim tomahawk wbił się w czaszkę Indianina Abenaki. Wciąż odczuwał go w kościach, w upiornie bolącej ranie po postrzale z łuku. Mgliście uświadomił sobie, że zszedł z bitej drogi i potykając się, brnie przez kępy trawy, obija stopy w mokasynach o kamienie. Odwrócił się, żeby odszukać wzrokiem drogę, i ujrzał ją w oddali, drżącą czarną linię… Dlaczego drży? Uznał, że jednak nie pragnie ciszy. Pragnie słyszeć głos Rachel, bez względu na to, co miałaby mu powiedzieć. Nieoczekiwanie pomyślał, że nie może już iść dalej. Był tym nieco zdziwiony, ale nie odczuwał lęku. Nie pamiętał, jak upadł, ale raptem znalazł się na ziemi i przyciskał rozgrzany policzek do chłodnych, kłujących sosnowych igieł. Podniósł się z wielkim trudem i odsunął na bok ich grubą warstwę. Potem zległ na wilgotnej ziemi, na wpół przykryty igłami; nie mógł zrobić nic więcej jak tylko zmówić krótką modlitwę do drzewa, żeby ochroniło go w nocnej porze. Opadając głową naprzód w ciemność, przywołał w pamięci głos Rachel. „Podróż przez życie wiedzie każdego jego własną ścieżką, Ianie – powiedziała – i nie mogę jej z tobą dzielić. Mogę natomiast kroczyć obok ciebie. I będę”. Ostatkiem przytomności pomyślał, że ma nadzieję, iż Rachel nie zmieni zdania, kiedy się dowie, co dzisiaj uczynił.

86. Różanopalca jutrzenka nadchodzi w obfitości Greya obudziły werble grające pobudkę; nie przeraził się znajomego hałasu, ale i nie miał pojęcia, gdzie się znajduje. W obozie, to jedno było jasne. Przeniósł nogi poza pryczę i powoli usiadł, robiąc w duchu remanent. Lewa ręka mocno go bolała, jednego oka za nic nie mógł otworzyć, a w ustach zaschło mu tak, że nie był w stanie przełknąć. Spał w ubraniu, cuchnął potem i brudem i strasznie chciało mu się sikać. Namacał nocnik pod pryczą i skorzystał z niego, spostrzegając z niejakim zdziwieniem, że mocz wydziela zapach jabłek. Przypomniał mu się wyborny smak cydru, a wraz z nim wydarzenia minionego dnia i nocy. Miód i roje much. Artyleria w sadzie. Jamie, krew płynąca po twarzy. Kość pęknięta od uderzenia kolbą. William… Hal… Wróciły niemal wszystkie wspomnienia. Usiadł i przez chwilę tkwił nieruchomo, usiłując sobie przypomnieć, czy Hal rzeczywiście powiedział mu o śmierci najstarszego syna Benjamina. To niemożliwe. Musiał mu się przyśnić koszmarny sen, którego strzępy pamiętał. Mimo to ogarnęło go przeczucie bolesnej nieuchronności, które spadło nań jak kurtyna w teatrze.

Wstał chwiejnie, zamierzając odszukać brata. Nie zdążył znaleźć butów, gdy klapa namiotu została energicznie uniesiona i w wejściu stanął Hal, a za nim adiutant z miską, parującym dzbankiem i przyborami do golenia. – Usiądź – powiedział brat zwyczajnie. – Będziesz musiał włożyć jeden z moich mundurów, a nie możesz tego zrobić, cuchnąc jak zwierzę. Co, u licha, przydarzyło się twojej czuprynie? Grey zapomniał, że ma włosy; przejechał dłonią po głowie i ze zdziwieniem wyczuł coś twardego. – Ach… Ruse de guerre. – Pułapki wojny. Usiadł powoli, utkwiwszy wzrok w Halu. Chore oko udało się w końcu otworzyć, choć piekło nieprzyjemnie, i Grey stwierdził, że brat wygląda zwyczajnie. Zmęczony, to jasne, i udręczony, ale następnego dnia po bitwie wszyscy tak wyglądają. Gdyby to była prawda, z pewnością dałoby się to po nim poznać. Sprawiałby inne, bez wątpienia gorsze wrażenie. Zapytałby go wprost, ale Hal nie czekał, tylko zabrał się śpiesznie, pozostawiwszy Greya pod opieką ordynansa. Nim Grey dokończył ablucje, pojawił się młody, piegowaty lekarz, Szkot, poziewując, jakby nie przespał nocy, i mrugając zmęczonymi oczami. Uważnie obejrzał rękę, orzekł, że kość jest pęknięta, ale nie złamana, i założył temblak. Trzeba go było niemal natychmiast zdjąć, żeby Grey mógł się ubrać – kolejny ordynans przyniósł mundur i tacę ze śniadaniem – a kiedy w końcu odział się i posilił, cały płonął z niecierpliwości. Postanowił wszakże zaczekać na brata w namiocie, nie było bowiem sensu przeczesywać obozu na własną rękę. Przed rozmową z Williamem musiał koniecznie rozmówić się z Halem. Ponieważ do grzanek podano odrobinę miodu, Grey rozważał, czy nie zaaplikować go sobie do oka. Nie dokończył rozważań, bo klapa namiotu uniosła się i do środka wreszcie wkroczył Hal. – Czy powiedziałeś, że Ben nie żyje? – spytał Grey bez wstępu. Twarz brata skurczyła się trochę, ale twardy wyraz nie zniknął. – Nie – odparł Hal. – Mówiłem, że miałem wieści o Benie, z których wynikało, że tak jest. Nie wierzę w to. – Wbił w Greya ponury wzrok, zabraniając mu polemizować z tym przekonaniem. – Ach tak… To dobrze – odparł Grey łagodnie. – Wobec tego ja także w to nie wierzę. Kto ci o tym powiedział? – To jeden z powodów, dla których nie dałem wiary w te słowa – oznajmił Hal, wysuwając głowę z namiotu, żeby sprawdzić, czy na pewno nikt nie podsłuchuje. – Wiadomość przyniósł Ezekiel Richardson, a nie uwierzyłbym temu człowiekowi, nawet gdyby mi powiedział, że mam dziurę w spodniach na tyłku, a co dopiero w sprawie takiej wagi. Grey poczuł przypływ zaniepokojenia. – Instynkt cię nie zawiódł – odparł. – Usiądź i zjedz grzankę. Mam ci coś ważnego do powiedzenia. William obudził się z okropnym bólem głowy i przeświadczeniem, że zapomniał o czymś bardzo ważnym. Chwycił się za głowę i namacał bandaż, wpijający się w ucho. Szarpnął go poirytowany i zerwał. Zobaczył krew, ale niewiele, poza tym była zaschnięta. Mgliście przypominał sobie fragmenty wydarzeń z wczorajszego wieczoru – ból, mdłości, zawroty głowy, stryj Hal… I ojciec, blady jak papier i tak kruchy… „Mamy sobie obaj sporo do wyjaśnienia…”. Chryste, czy tylko mu się to przyśniło? Zaklął brzydko po niemiecku, a czyjś młody głos powtórzył z powątpiewaniem te słowa. – Co to znaczy, proszę pana? – spytał Zeb, wyrastając obok pryczy z tacą nakrytą ściereczką.

– Nie musisz tego wiedzieć, a zwłaszcza powtarzać – odparł William, siadając. – Co mi się stało w głowę? – Nie pamięta pan, sir? – zdziwił się Zeb, marszcząc czoło. – Gdybym pamiętał, to dlaczego miałbym cię pytać? Zeb w skupieniu rozważał tę kwestię, ale do niczego nie doszedł. Wzruszył ramionami, postawił tacę i odpowiedział na pierwsze, prostsze pytanie. – Pułkownik Grey powiedział, że został pan napadnięty przez dezerterów. – Dezerte… Aha. – Sprawa wymagała zastanowienia. Brytyjscy dezerterzy? Nie… Nie bez powodu przyszło mu na myśl niemieckie przekleństwo. Nawiedziło go przelotne wspomnienie Hesyjczyków i… i co?… Ból rozsadzał mu czaszkę. Objął głowę rękami i ucisnął. – Przyniosłeś mi coś do picia, Zeb? – Tak, proszę pana! – Chłopak odkrył tacę, triumfalnym gestem pokazując sadzone jaja na grzankach, plaster szynki i kubek podejrzanie mętnego napoju, który wszakże wydzielał mocną woń alkoholu. – Co to jest? – Nie wiem, proszę pana, ale pułkownik Grey powiedział, że to odrobina tego, co panu zaszkodziło. – Hm. – Zatem to nie był sen. Odsunął od siebie na chwilę tę myśl i przyjrzał się kubkowi z ostrożnym zaciekawieniem. Pierwsze bolesne zetknięcie z trunkami ojca zaliczył w wieku czternastu lat, kiedy to pomylił napój owocowy, który piły damy podczas popołudniowych herbatek w ogrodzie, z ponczem przygotowanym na wieczorne przyjęcie lorda Johna. Potem było ich jeszcze kilka, a skutek gwarantowany, choć wygląd i smak często wprawiały człowieka w niemałe zdumienie. – No dobrze. – Wziął głęboki oddech, przechylił kubek i heroicznie opróżnił go jednym haustem. – Brawo! – powiedział Zeb z podziwem. – Kucharz kazał zapytać, czy nie miałby pan ochoty na parę kiełbasek. William pokręcił głową, niezdolny na razie wydobyć głosu, i chwycił grzankę, lecz w ostatnim momencie się zawahał. Głowa bolała go piekielnie, ale wzmacniający trunek wydobył na powierzchnię otępiałego mózgu kilka nowych wspomnień. „…rady? Jesteś za stary, żeby ci dawać rady, a za młody, żeby ich słuchać”. „…Er spricht Deutsch. Er hat gehört!…”. On mówi po niemiecku. Usłyszał nas. – Usłyszałem – powiedział powoli. – Co usłyszałem? Zeb uznał to za kolejne pytanie retoryczne i nie starał się udzielić odpowiedzi, tylko zadał własne. – Co się stało z Gothem, proszę pana? – Twarz miał poważną, jakby spodziewał się złych wieści. – Z Gothem? – powtórzył William tępo. – A czy coś się z nim stało? – Nie ma go, proszę pana – odparł Zeb. – To znaczy, kiedy żołnierze odbili pana i Indianina z rąk rebeliantów, nie siedział pan na nim. – Kiedy żołnierze… Jaki znowu Indianin? Zeb, co się wczoraj stało? – Skąd niby mam wiedzieć? – żachnął się chłopak z urazą. – Przecież mnie z panem nie było, prawda? – Oczywiście, że nie, do stu diabłów! Czy mój stryj, książę Pardloe, przebywa w obozie? Koniecznie muszę z nim porozmawiać. – Mógłbym chyba pójść go poszukać – bąknął Zeb z powątpiewaniem. – Zrób to, proszę. Natychmiast. – William odprawił go machnięciem ręki i przez chwilę siedział nieruchomo, usiłując pozbierać rozsypane fragmenty wspomnień. Rebelianci? Goth?

Pamiętał coś w związku z koniem, ale co? Czy natknął się na rebeliantów, którzy zabrali mu konia? Co jednak mieli z tym wspólnego Indianie i dezerterzy i dlaczego wciąż przychodziła mu na myśl niemiecka mowa? I o jakim pułkowniku Greyu mówił Zeb? William przyjął, że chodziło o stryja Hala, lecz przecież ojciec miał stopień podpułkownika i powszechnie zwracano się do niego „pułkowniku”… Spojrzał na tacę i pusty kubek. Stryj Hal był również mistrzem wzmacniających nalewek, ale… „Skoro żyjesz, to wszystko w jak najlepszym porządku”. Odłożył nietkniętą grzankę, czując rosnącą gulę w krtani. Znowu. Tego samego uczucia doznał wczoraj na widok papy. Wtedy, kiedy powiedział do swojego ojca – tak, do cholery, właśnie do ojca! – „cieszę się, że żyjesz”. Nie był chyba jeszcze gotowy do rozmowy, może tak samo jak papa, i nie sądził, że wszystko w porządku, ale… Klapa namiotu uniosła się i jaskrawe promienie słońca oświetliły mu twarz. Usiadł więc wyprostowany i spuścił nogi z pryczy, gotów na spotkanie z… W wejściu nie stanął jednak ani stryj, ani ojciec, tylko Banastre Tarleton, w mundurze, ale niezapiętym, i z gołą głową, nienaturalnie wesół jak na kogoś, kto niedawno został solidnie obity po twarzy. – A więc żyjesz, co, Ellesmere? – Ban zobaczył tacę z nietkniętym śniadaniem, złapał sadzone jajo i zwinnie wsunął do ust. Mlasnął zadowolony, oblizując tłuste od masła palce. – Jezu, ależ jestem głodny. Od świtu na nogach. Przyznam jednak, że zabijanie na pusty żołądek znakomicie zwiększa czujność. Czy mogę dokończyć…? – Proszę bardzo. A kogóż to zabijałeś na śniadanie? Rebeliantów? Zaskoczony Tarleton zastygł z pełnymi ustami. Przeżuł pośpiesznie, łapczywie wepchnął do ust kolejną grzankę, po czym odpowiedział: – Nie, o ile wiem, wojska Waszyngtona wycofały się na południe. Ścigałem heskich dezerterów. Tych, którzy walnęli cię w łepetynę i zostawili na pewną śmierć, jak zdążyłem się zorientować. Mieli twojego wałacha, rozpoznałem go. – Sięgnął po kolejne sadzone jajo, a William włożył mu do ręki łyżkę. – Na litość boską, posilaj się jak chrześcijanin, dobrze? Czy odebrałeś im mojego konia? – Oczywiście. Okulał na prawą nogę, ale to nic groźnego. Mmm… czy masz własnego kucharza? – Nie, to kucharz mojego stryja. Opowiedz mi coś więcej o tych dezerterach. Dostałem w głowę, więc pamięć mi trochę szwankuje. – Na szczęście oderwane fragmenty wspomnień zaczynały się powoli układać w spójną całość. Zajadając śniadanie, Tarleton wtajemniczył go w rozwój wydarzeń. Kompania najemników pod wodzą von Knyphausena postanowiła zdezerterować podczas bitwy, ale nie wszystkim spodobał się ten pomysł. Zwolennicy dezercji udali się na stronę, gdzie zastanawiali się nad tym, jak się pozbyć niechętnych jej kolegów, kiedy nieoczekiwanie pojawił się przy nich William. – Jak się domyślasz, zostali niemile zaskoczeni – ciągnął Tarleton. Skończył jaja i grzanki i z nadzieją sięgnął po kubek, który jednak okazał się pusty. – W manierce powinna być woda – powiedział William, wskazując zniszczone naczynie wiszące na oparciu krzesła. – A więc o to chodziło… Wydali mi się dziwnie zaniepokojeni, kiedy zapytałem ich po niemiecku, czy nie wiedzą, gdzie może być kowal. No tak! Goth zgubił podkowę, dlatego właśnie… Nagle usłyszałem gorączkowe głosy; któryś z nich powiedział: „Usłyszał nas!”. Pewnie przypuszczał, że podsłuchałem ich rozmowę i domyśliłem się, co knują!

Odetchnął z ulgą, przypomniawszy sobie chociaż tyle z wczorajszego dnia. – Prawdopodobnie tak było – zgodził się z nim Tarleton. – Rzeczywiście zabili kilku swoich kompanów – po tym, jak walnęli cię w głowę i zrzucili do jaru, musieli wpaść w panikę – ale na szczęście nie wszystkich. Kilku najemników zdołało zbiec i wrócić do oddziałów von Knyphausena, który na wieść o dezercji wysłał do generała Clintona meldunek i prośbę o wsparcie. William pokiwał głową. Decyzja Niemca była słuszna; w razie dezercji lub zdrady zawsze lepiej skorzystać z pomocy żołnierzy spoza własnych oddziałów. Znając Bana Tarletona, wiedział, że perspektywa dopadnięcia i policzenia się z dezerterami szalenie go uradowała. – Czy kazano ci ich zabić? – spytał, siląc się na swobodę. Tarleton uśmiechnął się krzywo i strzepnął z munduru okruchy grzanki. – Niekoniecznie. Odniosłem wrażenie, że powinienem przyprowadzić kilku, żeby można ich było przesłuchać, ale nikt nie powiedział ilu… W rozkazie wspomniano wszakże, że powinno to posłużyć za przykład pour encourager les autres. Dobre wychowanie kazało Williamowi ukryć zaskoczenie, że Tarleton umie czytać, i to w języku Woltera. – Rozumiem. Mój ordynans opowiada dziwne rzeczy o tym, że zostałem znaleziony przez rebeliantów… W dodatku z jakimś Indianinem. Czy wiesz może coś o tym? Tarleton, zaskoczony, potrząsnął głową. – Nic a nic. – Usiadł i objął rękami kolano, kołysząc się lekko na taborecie. – Ale wiem coś innego. Pamiętasz, że pytałeś o Harknessa? – Harkness, Harkness… No tak! – Okrzyk Williama odnosił się raczej do tego, co przypomniało mu się niespodziewanie w związku z kapitanem, a mianowicie Jane i jej siostra. Pragnął zerwać się z pryczy i pobiec ich szukać, upewnić się, że wszystko z nimi w porządku. Lojaliści i markietanie trzymali się oczywiście z dala od walczących żołnierzy, ale podniecenie i przemoc nie ustawały wraz z zakończeniem bitwy. Nie tylko dezerterzy i włóczędzy rabowali, gwałcili i polowali na bezbronne owieczki. Na myśl przyszła mu także Anne Endicott i jej rodzina, lecz przecież te kobiety były przynajmniej pod opieką mężczyzny, choć niezbyt biegłego we władaniu bronią. Natomiast Jane i Fanny… Lecz przecież Zeb powiadomiłby go, gdyby coś… – Co takiego? – spojrzał na Tarletona. – Co powiedziałeś? – Cios w głowę upośledził także twój słuch? – Ban napił się wody z manierki. – Powiedziałem, że popytałem trochę tu i tam. Harkness nie wrócił do pułku. Ponoć nadal przebywa w Filadelfii. Williamowi zaschło w ustach. Odebrał koledze manierkę i pociągnął spory łyk letniej wody o metalicznym posmaku. – Oddalił się samowolnie, czy o to ci chodzi? – Bardzo samowolnie – przytaknął Tarleton. – Kiedy ostatnio był widziany, odgrażał się, że pójdzie do jakiegoś burdelu i dogodzi jednej z tamtejszych dziewek tak, że go popamięta. Może to ona mu dogodziła! – Roześmiał się serdecznie z własnego dowcipu. William zerwał się z pryczy i chcąc czymś zająć ręce, by nie okazać wzburzenia, odwiesił manierkę na oparcie krzesła. Klapa namiotu była opuszczona, ale przez szparę wpadał promień słońca, igrając na błyszczącym metalu. Na gwoździu wbitym w drążek namiotu wisiał jego naszyjnik, srebro połyskiwało w słońcu. – Percival Wainwright? – John od śmierci ojca nie widział brata tak poruszonego, zresztą Percy i wówczas odegrał pewną rolę. – We własnej eleganckiej osobie. Rzekomo jest doradcą markiza La Fayette’a.

– A to kto znowu? – Piękny młody żabojad z wielkim majątkiem – odrzekł Grey. – Generał rebeliantów. Powiadają, że jest bardzo blisko z Waszyngtonem. – Blisko – powtórzył Hal, mierząc brata twardym spojrzeniem. – Czy także z Wainwrightem, jak sądzisz? – Przypuszczalnie nie w ten sposób – odparł Grey ze spokojem, chociaż serce zabiło mu żywszym rytmem. – Domyślam się, że nie jesteś zaskoczony, iż Percy żyje. – Czuł lekką urazę; przecież tyle wysiłku włożył w przekonanie brata, że Percy umarł w więzieniu, czekając na proces pod zarzutem sodomii. – Tacy ludzie nigdy nie umierają tak zwyczajnie – prychnął Hal. – Jak myślisz, dlaczego on ci o tym powiedział? Grey odsunął od siebie żywe wspomnienie bergamotki, czerwonego wina i ptifurek. – Nie wiem. Wiem natomiast, że siedzi po uszy we francuskich interesach i… – Wainwright nigdy nie reprezentuje nikogo poza sobą – przerwał mu nieuprzejmie Hal. – Byłoby dobrze, gdybyś o tym pamiętał. – Wątpię, żebym go jeszcze kiedyś zobaczył – odparł John, ignorując oczywistą sugestię, że brat uważa go za osobę wyjątkowo łatwowierną. Choć Hal chłodno potraktował rewelacje Richardsona o śmierci Bena, to jednak nie można było wykluczyć, iż człowiek ten mówi prawdę. Brat potwierdził to przypuszczenie, waląc pięścią w kufer podróżny. Cynowe kubki podskoczyły i z brzękiem spadły na ziemię. – Niech mnie diabli – mruknął. – Siedź tu, nie ruszaj się ani na krok! – Dokąd idziesz? Hal zatrzymał się chwilę przy wyjściu z namiotu. Wymęczona twarz się nie zmieniła. W oczach płonął bojowy blask. – Aresztować Richardsona. – Na litość boską, nie możesz aresztować go samowolnie! – Grey zerwał się na nogi i chwycił brata za rękaw. – Do którego pułku przynależy Richardson? – Do piątego, ale nie służy w nim. Mówiłem ci, że pełni służbę w wywiadzie, prawda? – Dobrze, porozmawiam najpierw z sir Henrym. – Wydawało mi się, że na razie masz dosyć skandali – powiedział John, siląc się na spokój. – Odetchnij i zastanów się, co będzie, jeśli tak postąpisz. Zakładając, że sir Henry znajdzie czas, żeby cię wysłuchać. Dzisiaj, na miłość boską? Wojska Waszyngtona z pewnością nie będą na razie kontynuować pościgu, ale Clinton nie zamierzał długo czekać. Jego dywizja w ciągu godziny miała wymaszerować. Hal nie poruszył się. Stał, oddychając powoli i głęboko. W końcu odwrócił głowę i spojrzał bratu w oczy. Jego twarz zastygła jak kamienna maska. – Powiedz – odezwał się cicho – czy według ciebie jest coś, czego bym nie zrobił, żeby tylko do Minnie nie dotarła wieść o śmierci Bena. Grey spuścił głowę, jego ręka opadła. – Rozumiem. Pomogę ci, bez względu na to, co zamierzasz. Najpierw jednak muszę porozmawiać z Williamem. To, co powiedział Percy… – Hm. – Oblicze Hala nieco złagodniało. – Tak, oczywiście. Wrócę tu za pół godziny. William skończył się właśnie ubierać, gdy dotarł do niego oczekiwany rozkaz od sir Henry’ego, doręczony przez porucznika Fostera, którego znał tylko z widzenia. Osobista pieczęć Clintona nie wróżyła dobrze. Z drugiej strony, gdyby miał zostać aresztowany za samowolne oddalenie się z obozu, Foster przyprowadziłby ze sobą zbrojną

eskortę i zabrał go bez gadania. Nieco pocieszony, bez wahania złamał pieczęć. Sucha notatka powiadamiała go o zwolnieniu z pełnienia obowiązków ze skutkiem natychmiastowym, i to wszystko. William odetchnął z ulgą i dopiero teraz uświadomił sobie, że wstrzymywał oddech. Rzecz jasna, sir Henry nie wtrąciłby go do aresztu – gdzie i jak, skoro armia jest w drodze? Musieliby zakuć go w dyby i transportować podwodą… Generał Clinton nie mógł go nawet skazać na areszt domowy, „dom” bowiem trząsł się Williamowi nad głową, gdyż ordynans zaczynał zwijać namiot stryja Hala. William wsunął rozkaz do kieszeni, włożył buty, chwycił czapkę i wyszedł, czując się całkiem nieźle, zważywszy na okoliczności. Bolała go głowa, ale niezbyt mocno, udało mu się nawet zjeść resztki śniadania, których nie pochłonął Tarleton. Kiedy wszystko trochę się uspokoi i sir Henry dowie się w końcu o niesubordynacji Williama, kapitan André będzie mógł przemówić w jego obronie. Tymczasem warto byłoby przespacerować się do obozu markietanów i poszukać Jane. Dokoła rozchodził się przenikliwy zapach świeżej kapusty. Przy drodze stało kilka wyładowanych wozów, obok których tłoczyło się stadko kobiet. Kucharze wojskowi karmili uciekinierów, ale racje były bardzo skąpe. Kto mógł, radził sobie inaczej. William szedł drogą, daremnie wypatrując Jane albo Fanny. Dostrzegł natomiast młodziutką Peggy Endicott, która wlokła się powoli z ciężkimi wiadrami w rękach. – Panno Peggy! Czy mogę zaproponować pomoc? – Z przyjemnością zobaczył, że jej smutna dotąd twarzyczka rozpogodziła się na jego widok. – Kapitanie! – wykrzyknęła piskliwie, omal nie wypuszczając z rąk wiader. – Tak się cieszę, że pana widzę! Bardzo się o pana wszystkie martwiłyśmy i modliłyśmy się w intencji pańskiego bezpieczeństwa, ale papa nas zapewnił, że pokonacie zdradzieckich rebeliantów i Bóg się wami zaopiekuje. – Modlitwy z pewnością odniosły skutek – powiedział William z powagą, biorąc wiadra z jej rąk. W jednym była woda, a w drugim nieco przywiędłe pory. – Czy mama i papa dobrze się czują, a także szanowne siostry? Kroczyli obok siebie, Peggy podskakiwała, szczebiocząc jak papużka. William nie przestawał wypatrywać Jane i Fanny, zwłaszcza że mijali właśnie kwaterę praczek, gdzie było znacznie bezpieczniej niż w pozostałych częściach obozu. Dzisiejszego ranka nie grzano oczywiście wody w wielkich kotłach, ale w wilgotnym powietrzu unosił się drażniący zapach ługu. Doszli już do wozu Endicottów, a sióstr nigdzie nie było widać. William zauważył z zadowoleniem, że pojazd został naprawiony. Rodzina lojalistów przywitała go ciepło. Wszystkie panie ogromnie się przejęły raną na głowie Williama, która stała się widoczna, gdy uchylił przed nimi czapki. – To nic takiego, doprawdy, zwykłe stłuczenie – zapewnił William po raz jedenasty, mimo to pani Endicott uparła się, żeby przysiadł w cieniu i napił się wody z odrobiną brandy. Anne, która przemyślnie ustawiła się obok niego, podając mu sprzęty do zapakowania na wóz, musnęła jego dłoń swoją; był pewien, że celowo. – Jak pan sądzi, czy zostanie pan w Nowym Jorku? – zagadnęła, podając mu kosz z serwisem do herbaty. – Czy też raczej wróci pan do Anglii? Proszę wybaczyć to wypytywanie, ale słyszy się to i owo… Panna Jernigan wspominała, że to wielce prawdopodobne. – Panna… ach tak, przypominam sobie. – Mary Jernigan, blond dziewczę skore do flirtu, z którą tańczył na balu w Filadelfii. Rozejrzał się dokoła. – Czy ona także jest tutaj? – Tak – odrzekła Anne z lekką niechęcią. – Doktor Jernigan ma brata w Nowym Jorku, u

którego zatrzymają się na pewien czas. – William domyślił się, że Anne żałuje teraz, iż przypomniała mu młodą Mary. Uśmiechnęła się do niego promiennie, ukazując słodki dołek w lewym policzku. – Pan nie musi szukać schronienia u dalekich krewnych, prawda? Panna Jernigan twierdzi, że posiada pan w Anglii duży majątek. – Mmm – odmruknął niezobowiązująco. Ojciec przestrzegał go zawsze przed kobietami, które chciałyby wyjść za niego dla majątku; spotkał już kilka takich na swej drodze. Lubił jednak Anne Endicott i jej rodzinę, był skłonny przypuszczać, że z wzajemnością, nie wynikającą bynajmniej z zajmowanej przez niego pozycji społecznej i posiadanej fortuny. – Nie wiem, co ze mną będzie. Na razie tego nie rozstrzygnąłem. Wojna nie sprzyja takim rozważaniom. – Posłał jej smutny uśmiech, na co impulsywnie położyła mu dłoń na ramieniu. – Proszę być pewnym, że ma pan przyjaciół, którym na panu zależy – powiedziała miękko. – Dziękuję – odrzekł, odwracając od niej głowę, by nie poznała, jak bardzo jest poruszony. Kątem oka dostrzegł jakiś ruch. Ktoś przedzierał się do niego przez tłum i ciemne oczy Anne Endicott natychmiast wywietrzały mu z głowy. – Proszę pana! – Stajenny Colenso Baragwanath dyszał po szybkim biegu. – Sir, czy… – A, tu jesteś, Baragwanath! Co tu, u diabła, robisz, i gdzie zostawiłeś Madrasa? Ale mam dobre wieści: Goth wrócił. Jest u pułkownika Tarletona i… Co się stało, na Boga? – Colenso wiercił się, jakby miał pchły, kwadratowa twarz Kornwalijczyka płonęła chęcią przekazania panu najnowszych wiadomości. – Jane i Fanny zniknęły! – Jak to? Gdzie? Kiedy? – Nie wiem, proszę pana, ale nigdzie ich nie ma. Wróciłem po kurtkę i widzę, że namiot stoi, ale ich rzeczy znikły i nigdzie ich nie ma, pytałem ludzi, którzy nocowali obok nas, powiedzieli, że dziewczyny spakowały tobołki i chyłkiem wymknęły się z obozu! William nie tracił czasu na dopytywanie, jak można wymknąć się chyłkiem z obozu pełnego ludzi i dlaczego miałoby to być konieczne. – Dokąd się udały? – Podobno w tamtą stronę, sir! William odruchowo potarł twarz i gwałtownie cofnął rękę, uraziwszy się w obolałą skroń. – Au… Cholera… Och, proszę mi wybaczyć, panno Endicott. – Dopiero teraz zdał sobie sprawę z obecności Anne, która z uwagą przysłuchiwała się rozmowie. – Kim są Jane i Fanny? – zapytała. – A… To dwie młode damy, które podróżują pod moją opieką – odrzekł William, doskonale wiedząc, jak zostanie odebrana ta informacja, ale nie mając wyboru. – Bardzo młode damy – dodał, w nadziei że zabrzmi to trochę lepiej. – Córki… dalekiego kuzyna. – Ach tak… – Nie wydawała się przekonana. – I one uciekły? Dlaczegóż miałyby tak postąpić? – Niech mnie licho, jeżeli… Proszę wybaczyć, ma’am. Nie wiem, ale muszę to natychmiast ustalić. Proszę pożegnać ode mnie rodziców i siostry. – Tak, oczywiście. – Anne wyciągnęła do niego rękę, po czym ją szybko cofnęła. Była zdziwiona, a zarazem nieco urażona. Williamowi było przykro, ale nic nie mógł na to poradzić. – Uniżony sługa, ma’am – powiedział, kłaniając się, i pośpiesznie się oddalił. Okazało się, że na ponowne spotkanie z bratem Grey będzie musiał czekać pół dnia, a nie pół godziny. Natknął się na niego dosyć przypadkowo na trakcie wiodącym na północ; Hal obserwował maszerujące mimo kolumny żołnierzy. Obóz prawie całkiem już opustoszał,

pozostały jedynie wozy kuchni polowej i praczek, które także zbierały się do drogi. Za nimi rozlewał się chaotycznie tłum markietanów. – William zniknął – powiedział Grey bez zbędnych wstępów. – Podobnie jak Richardson – odparł brat posępnie. – Niech to szlag trafi. Nieopodal stał stajenny Hala, trzymając za uzdy dwa konie: ciemnogniadą klacz i jasnogniadego wałacha ze strzałką na czole i jedną białą skarpetką. Hal skinął bratu głową. – Dokąd się udajemy? – spytał Grey, widząc, że Hal kieruje wałacha na południe. – Do Filadelfii – wycedził brat. – Chyba że masz inny pomysł? Grey miał, i owszem, kilka innych pomysłów, rozumiał jednak, że pytanie jest retoryczne, i zmilczał. – Czy masz może czystą chustkę do nosa? – spytał po chwili. Brat obrzucił go zdziwionym spojrzeniem, po czym wygrzebał z rękawa wymięty, ale świeżo uprany kawałek płótna. – Oczywiście. Po co ci ona? – Spodziewam się, że będzie nam potrzebna jako oznaka pokojowych zamiarów. Jak pamiętasz, między nami a Filadelfią znajduje się Armia Kontynentalna. – Ach, o to ci chodzi… – mruknął Hal, upychając chustkę w rękawie. Milczał, dopóki nie minęli ostatnich wozów markietanów i nie znaleźli się sami na trakcie wiodącym na południe. – W tym zamieszaniu niczego nie można być pewnym – powiedział, jakby kontynuował dłuższą przemowę. – Ale wiele wskazuje na to, że kapitan Richardson zdezerterował. – Co?! – Moment wybrany całkiem sprytnie – ciągnął Hal z namysłem. – Jego zniknięcie nie zostałoby zauważone przez wiele dni, gdybym akurat nie zapragnął się z nim rozmówić. Wiadomo mi, że wczoraj przebywał jeszcze w obozie, ale jeśli nie przebrał się za praczkę albo woźnicę, to już go tu z nami nie ma. – Zbieżność wydaje się raczej przypadkowa – odparł Grey. – William był tu jeszcze dziś rano, widział go zarówno twój ordynans, jak i jego młody stajenny, a pułkownik Tarleton z Legionu Brytyjskiego zjadł z nim śniadanie. – Kto taki? Ach, ten. – Hal machnął ręką ze zniecierpliwieniem. – Clinton go sobie ceni, ale ja nigdy nie ufałem mężczyznom o miękkich, dziewczęcych ustach. – Tarleton nie ma nic wspólnego ze zniknięciem Williama. Stajenny Baragwanath przypuszcza, że William udał się na poszukiwanie dwóch… młodych kobiet z obozu markietanów. – Jakich znowu kobiet? – spytał Hal, marszcząc czoło. – Prawdopodobnie takich, jakie masz na myśli – odmruknął John. – Tak wcześnie rano? Po tym, jak poprzedniego dnia dostał po głowie? Czy na pewno chodzi o więcej niż jedną kobietę? – zasypał go pytaniami Hal. – Chłopak ma krzepę, nie ma co, trzeba mu to przyznać. Grey mógłby sporo dorzucić, ale się powstrzymał. – Suponujesz zatem, że Richardson zdezerterował. Tłumaczyłoby to zamiar udania się do Filadelfii, bo gdyby Percy miał rację i Richardson rzeczywiście był amerykańskim agentem, to tam właśnie skierowałby swe kroki. – Wydaje się to najbardziej prawdopodobne. Poza tym… – Hal zawiesił głos. – Gdybym uwierzył w śmierć Benjamina, to jak bym najpewniej postąpił? – Udałbyś się tam, gdzie mógłbyś się jak najwięcej o tym dowiedzieć – odparł Grey z przekonaniem. – Pragnąłbyś odzyskać jego ciało.

– Ben był – czy też jest – przetrzymywany w miejscu zwanym Obozowisko Middletown. Nie byłem tam, ale wiem, że to pośrodku terenów opanowanych przez Waszyngtona, w górach Watchung. W gnieździe rebeliantów. – Można się było spodziewać, że wyruszysz sam albo w towarzystwie paru adiutantów. Albo ze mną – zauważył John. – W każdym razie bez uzbrojonego po zęby oddziału. Hal skinął głową. Przez pewien czas jechali w milczeniu, zatopieni we własnych myślach. – Nie kierujesz się zatem w góry Watchung – przerwał milczenie Grey. Brat westchnął głęboko i zacisnął szczęki. – Nie od razu. Gdyby udało mi się dopaść Richardsona, mógłbym się dowiedzieć, co tak naprawdę stało się – albo nie stało – z Benem. Potem… – Czy masz plan dalszych poczynań, kiedy znajdziemy się już w Filadelfii? – spytał Grey. – Zważywszy, że miasto jest teraz w rękach rebeliantów? – Będę miał, jak tam dotrzemy – odrzekł brat. – Nie wątpię. Uważam jednak, że mógłbyś wysłuchać mojego planu. Hal przyjrzał mu się z uwagą. Włosy miał odrzucone niedbale za uszy i do tyłu. Nie zaplótł ich rano ani nie związał, co świadczyło o dużym wzburzeniu. – Czy odznacza się on nieprzeciętną dozą szaleństwa? Najlepsze twoje plany zawsze takie były. – Wcale nie. Jak wspomniałem, jest niemal pewne, że natkniemy się na kontynentalnych. Zakładając, że nie zostaniemy natychmiast zastrzeleni, proponuję wyjąć twoją białą flagę – wskazał na rękaw munduru, skąd wystawała zmięta chustka – i zażądać zaprowadzenia do generała Frasera. – Do Jamesa Frasera? – zdumiał się Hal. – W rzeczy samej. – Grey poczuł ucisk w żołądku na tę myśl. Nie dość, że znowu stanie twarzą w twarz z Fraserem, to jeszcze będzie mu musiał powiedzieć o zniknięciu Williama. – Pod Saratogą walczył razem z Benedictem Arnoldem, a jego żona jest z nim zaprzyjaźniona. – Niech Bóg ma w opiece generała Arnolda – mruknął Hal. – Kto nam lepiej pomoże w tej sprawie niż James Fraser? – Rzeczywiście, kto? – Znów zapadło milczenie. Hal przemówił dopiero wtedy, gdy natknęli się na leśny potok, obmyli spocone twarze i napoili konie. – Zatem nie tylko ożeniłeś się z żoną Frasera, lecz także przez ostatnie kilkanaście lat wychowywałeś jego nieślubnego syna? – Na to wygląda – przyznał Grey tonem, który zniechęcał do dalszych dywagacji. Brat zrozumiał i nie ciągnął tematu. – Rozumiem – bąknął i otarłszy mokrą twarz białą flagą, wskoczył na konia.

87. Wschód księżyca To nie był spokojny dzień. Jamie odzyskał przytomność umysłu, przynajmniej na tyle, że poprzedniego wieczoru napisał – choć tego nie pamiętał – krótki list do La Fayette’a, wyjaśniając, co zaszło, i prosząc, aby markiz przejął dowodzenie jego oddziałami. Przekazał list przez porucznika Bixby’ego, którego pouczył, by powiadomił dowódców jednostek zawodowych i oddziałów milicji jego kompanii. Potem zapomniał o wszystkim, co nie dotyczyło Claire. Wszystko nie zapomniało jednak o nim. Ledwie wzeszło słońce, gdy przed drzwiami domu Mackenów zjawił się tłum oficerów, poszukując generała Frasera. Pani Macken przeraziła się, że żołnierze przynoszą złe wieści (jej mąż bowiem dotąd nie wrócił), przez co przypaliła owsiankę. Ohydny smród spalonego mleka wypełnił cały dom. Część oficerów przyszła z pytaniami, inni przynieśli najświeższe wiadomości lub plotki – generał Lee został zwolniony ze służby, był w areszcie, wyjechał do Filadelfii, przystał do armii Clintona, powiesił się, wyzwał Waszyngtona na pojedynek. Generał Waszyngton przysłał posłańca z liścikiem wyrażającym współczucie i życzenia powrotu do zdrowia dla żony swego podkomendnego; inny posłaniec dostarczył takiż list od La Fayette’a wraz z koszem pełnym smakołyków i kilkoma butelkami bordo. Jamie nie mógł nic przełknąć, więc oddał żywność gospodyni. Zatrzymał jedynie dwie flaszki wina, z których popijał w ciągu dnia, ocierając Claire pot z czoła, modląc się i obserwując. Judah Bixby pojawiał się i znikał jak uczynny duch, zawsze obecny, kiedy jest potrzebny. – Oddziały milicji… – zaczął Jamie, ale urwał, nie mogąc sobie przypomnieć, o co chciał zapytać. – Czy… – Większość wróciła do domów – odparł Bixby, wyładowując z kosza butelki piwa. – Jutro trzydziesty, czyli koniec zaciągu, ale prawie wszyscy wyruszyli dzisiaj rano. Jamie poczuł się nieco spokojniejszy. – Wydaje mi się, że dopiero za parę miesięcy będzie można ocenić, czyśmy odnieśli zwycięstwo, czy jednak nie – zauważył porucznik. Odkorkował jedną flaszkę piwa i podał Jamiemu, potem drugą dla siebie. – Na pewno jednak nie zostaliśmy pokonani. Wypijemy za to, sir? Jamie nie miał zbyt wielkiej ochoty, ale nie chciał sprawić przykrości wiernemu żołnierzowi, więc uśmiechnął się do niego z wdzięcznością. Gdy Bixby wyszedł, pogrążył się w myślach o Ianie, który nie wrócił; żaden z oficerów nic o nim nie wiedział. Rachel przyszła wczoraj bardzo późno, milcząca i blada, i znikła znów o świcie. Dottie zaproponowała jej swoje towarzystwo, lecz Rachel odmówiła; Dottie była potrzebna do opieki nad ciężko rannymi. Ianie, zwrócił się Jamie w duchu do szwagra, miejże, na miłość boską, oko na swojego chłopaka, ponieważ ja nie mogę. Bardzo cię za to przepraszam. W nocy gorączka Claire znacznie wzrosła, lecz o świcie zaczęła nieco spadać. Niekiedy chora odzyskiwała przytomność i wypowiadała drżącym głosem kilka słów, na ogół jednak leżała w malignie, oddychając płytko i tylko czasem zachłystując się powietrzem, co ją otrzeźwiało; twierdziła, że śniło jej się, iż się dusi. Jamie podawał jej tyle wody, ile chciała, i moczył jej czoło, po czym zapadała w gorączkowy półsen, pojękując i wydając niezrozumiałe dźwięki. Jamie także chwilami czuł się jak w wypełnionym gorączką śnie; w pułapce powtarzających się czynności: pojenie wodą, moczenie głowy, modlitwa, rozmowy z duchami. Może to czyściec, pomyślał i uśmiechnął się blado na wspomnienie tamtego czasu, kiedy

wiele lat temu obudził się na wrzosowisku Culloden; powieki miał sklejone krwią, myślał, że nie żyje, i cieszył się z tego, nawet gdyby czekał go teraz pobyt w czyśćcu – byłoby to nieznane doświadczenie, które z pewnością okazałoby się nieprzyjemne, ale nie budziło w nim lęku. Bał się tego, co być może było nieuchronne. Już dawno doszedł do wniosku, że nie może popełnić samobójstwa, nawet gdyby Claire umarła. Gdyby nawet był zdolny do popełnienia tego śmiertelnego grzechu, to przecież istnieją ludzie, którym ciągle jest potrzebny, a porzucenie ich byłoby jeszcze cięższym grzechem niż rozmyślne zniszczenie boskiego daru życia. Tyle że życie bez niej – obserwował uparcie jej oddech, śledził go wzrokiem, chcąc mieć absolutną pewność, że jeszcze nie ustał – byłoby dlań najstraszliwszym czyśćcem. Był pewien, że nie oderwał od niej oczu ani na sekundę, ale kiedy się ocknął, patrzyła na niego oczami gorejącymi jak węgle w śmiertelnie bladej twarzy. Zapadł już zmierzch, choć ostatnie promienie światła broniły się jeszcze przed unicestwieniem. Jamie ujrzał, że włosy Claire znowu są suche i wiją się na poduszce gęstymi splotami. – Postanowiłam… nie… umierać – wyszeptała z wysiłkiem. – Och… To dobrze. – Obawiał się, by dotknięciem nie sprawić jej bólu, ale nie mógł się powstrzymać. Musnął jej dłoń delikatnie, jak skrzydłem motyla, i ze zdziwieniem stwierdził, że jest chłodna mimo panującego upału. – Mogłabym… wiesz… – Spojrzała na niego oskarżycielsko jednym okiem. – I chcę, bo to… jest straszne. – Wiem – szepnął i ucałował jej palce. Nie miała siły uścisnąć go za rękę, ale widział, że chciała. Zamknęła oczy i przez chwilę głośno oddychała. – Wiesz… dlaczego? – spytała w końcu. – Nie. – Chciał odpowiedzieć żarcikiem, że powinna najpierw zapisać przepis na sporządzenie eteru, ale na widok jej powagi zrezygnował. – Ponieważ – zaczęła i urwała, krzywiąc się tak, że serce mu się ścisnęło. – Bo wiem… – wykrztusiła przez zęby – … jak to jest… kiedy myślałam, że… umarłeś… i… – Jęk, zachłyśnięcie i utkwiony w nim wzrok. – Nie mogłabym ci tego zrobić. – Wyczerpana, zamknęła oczy i zamilkła. Jamie długo nie mógł przemówić. – Dziękuję ci, Angliszko – wyszeptał, trzymając jej zimną rękę w swojej i nasłuchując szmeru oddechu, dopóki nie wzeszedł księżyc. Przez malutkie okienko widziałam księżyc; znajdowałam się w pokoiku na poddaszu. Widać było dopiero zarys srebrzystego sierpa po nowiu, ale i całą tarczę barwy indygo i fioletu, na którą rzucał stłumiony blask. No i gwiazdy. „Nowy księżyc ze starym”, mawiali wieśniacy w Anglii. Na farmie w Ridge mówiło się na to „wstrzymywana woda”. Gorączka minęła. Pozostawiła mnie bezsilną, słabą i wyczerpaną zawrotami głowy jak nowo narodzona mysz. Bok napuchł od biodra po pachę, był gorący i wrażliwy na dotyk, ale miałam pewność, że to normalna reakcja po operacji. Nie było oznak zakażenia, lecz tylko lekki stan zapalny pod powierzchnią szycia. Czułam się jak księżyc w nowiu, cień bólu i śmierci nadal mi towarzyszył, ale tylko dlatego, że oświetlał go sierp światła nadziei. Oczywiście mój stan łączył się z mnóstwem drobnych niedogodności, na przykład musiałam sikać, a nie mogłam samodzielnie usiąść, nie mówiąc już o przykucnięciu nad nocnikiem. Nie miałam pojęcia, która jest godzina, choć położenie księżyca wskazywało, że nie nadeszła jeszcze północ. Mimo to w domu panowała cisza; po południu wrócił szczęśliwie porucznik Macken, przyprowadzając ze sobą kilku kolegów, lecz wszyscy byli zbyt wyczerpani,

aby świętować to radosne wydarzenie. Najlepszy dowód, że z parteru dochodziło ciche chrapanie. Nie miałam serca pobudzić wszystkich, wzywając na pomoc panią Macken. Westchnęłam i ostrożnie przewróciłam się na zdrowy bok, chrząkając znacząco. – Angliszko? Czy dobrze się czujesz? – Ciemny kształt na podłodze poruszył się i przemówił głosem Jamiego. – Tak. A ty? – O tak, Angliszko – odrzekł Jamie, śmiejąc się cicho. Ubranie zaszeleściło, gdy się podnosił. – Cieszę się, że czujesz się na tyle dobrze, żeby zapytać. Czy potrzebujesz wody? – Powiedziałabym, że czegoś wręcz przeciwnego. – Um? Um. – Jamie sięgnął pod łóżko. – Potrzebujesz pomocy? – Gdyby było inaczej, nie musiałabym cię budzić – odparłam z lekką irytacją. – Nie sądzę, żebym wytrzymała, aż przyjdzie Dottie albo pani Macken, niestety. – Jamie ujął mnie pod pachy i posadził na łóżku. – Proszę bardzo – mruknął. – Ty pomagałaś mi wiele razy, często w znacznie gorszych sytuacjach. Niezaprzeczalnie, co jednak wcale nie ułatwiało sprawy. – Możesz mnie już puścić – powiedziałam. – I możesz wyjść? – Lepiej nie – odparł łagodnie, skupiony na czekającym go zadaniu. – Jeżeli cię teraz puszczę, to upadniesz na twarz, co zresztą sama świetnie wiesz, więc przestań gadać i rób, co masz robić, dobrze? Zajęło mi to sporo czasu – każdy nacisk na brzuch, a więc i oddawanie moczu, sprawiał mi niewymowny ból – ale w końcu się udało i wspomagana przez Jamiego, opadłam, dysząc, na poduszkę. Jamie nachylił się i złapał nocnik, edynburskim zwyczajem zamierzając wylać zawartość przez okienko. – Nie, zaczekaj! – zawołałam. – Zachowaj to do rana. – Jamie znieruchomiał. – Ale po co? – spytał nieufnie. Wyraźnie podejrzewał, że bredzę w gorączce, ale nie chciał mi tego mówić na wypadek, gdybym jednak myślała logicznie i miała w stosunku do swego moczu poważne, choć z pewnością dziwaczne zamiary. Gdyby nie ból, roześmiałabym się na całe gardło. – Kiedy już będzie jasno, chcę sprawdzić, czy w moczu nie ma śladów krwi – wyjaśniłam. – Boli mnie prawa nerka, chcę się upewnić, czy nie została uszkodzona. – Aha. – Ostrożnie odstawił nocnik pod łóżko i, ku mojemu zdziwieniu, na palcach wyszedł na korytarz, stąpając cicho jak polujący zwierz. Rozległo się pojedyncze skrzypienie schodów, a po chwili chwiejny promień światła oznajmił powrót Jamiego z zapaloną świecą. – Popatrz od razu – powiedział, podnosząc wyżej nocnik. – Dobrze wiem, że nie będziesz mogła usnąć, martwiąc się o nerkę. Nie ma sensu czekać do rana. Jego wrażliwość i oddanie doprowadziły mnie niemal do łez. Jamie usłyszał, że mój oddech przyśpieszył, i z niepokojem nachylił się nade mną, podnosząc świecę. – Co się stało, Angliszko? Czy mocz wygląda źle? – Nie – odparłam, ocierając oczy brzegiem prześcieradła. – Nie, w porządku… Po prostu – och, Jamie, tak bardzo cię kocham! – Rozpłakałam się żałośnie, siąkając nosem, krztusząc się i bełkocząc jak idiotka. – Przepraszam – wyjąkałam wreszcie. – Nic mi nie jest, wszystko w porządku. Tylko… – Wiem, wiem – odrzekł cicho i odstawiwszy nocnik i świecę na podłogę, położył się obok mnie, ledwie trzymając się krawędzi łóżka. – Jesteś ranna, a nighean – szepnął, odgarniając mi włosy z mokrych policzków. – Wyczerpana gorączką, bólem, brakiem jedzenia. Niewiele z ciebie zostało, moja ty biedulko.

– Z ciebie też nie za dużo – odszepnęłam, tuląc się do niego. – Tyle w każdym razie wystarczy – odparł, parskając cichym śmiechem, i delikatnie pogłaskał mnie po plecach. – Przynajmniej na razie, Angliszko. Poszukałam pod poduszką chusteczki, żeby wydmuchać zatkany nos. – Lepiej? – spytał Jamie, siadając. – Tak. Ale nie odchodź – poprosiłam, kładąc mu dłoń na udzie. – Czy możesz poleżeć ze mną jeszcze chwilę? Okropnie zmarzłam. – Było mi zimno, choć pokryta warstewką słonego potu skóra Jamiego świadczyła o tym, że w pokoiku panuje duchota. Organizm stracił tak dużo krwi, że byłam wyziębiona i tak słaba, że nie potrafiłam wypowiedzieć zdania, musiałam przerywać dla nabrania oddechu. Ponadto miałam gęsią skórkę na ramionach. – Dobrze. Nie przesuwaj się, przejdę z drugiej strony. – Obszedł łóżko i ostrożnie położył się za mną. Mebel był bardzo wąski, ledwie mieściliśmy się na nim we dwójkę. Powoli oparłam się całym ciałem o Jamiego, rozkoszując się jego ciepłem i mocą. – Słonie – wyszeptałam, starając się oddychać jak najpłycej. – Kiedy samica umiera, samiec często próbuje ją pokryć. Zapadło znaczące milczenie, po czym wielka dłoń spoczęła na moim czole. – Albo masz znowu gorączkę, Angliszko – szepnął mi Jamie do ucha – albo nader perwersyjne pragnienia. Nie powiesz mi chyba, że naprawdę chciałabyś… – Nie, nie w tej chwili – zaprzeczyłam gorliwie. – Zresztą na razie nie umieram. Tak mi się tylko przypomniało. Jamie mruknął coś z rozbawieniem po szkocku i pocałował mnie czule w kark. – Skoro na razie nie umierasz, to może ci to wystarczy? Wzięłam go za rękę i położyłam ją sobie na piersi. Z wolna zaczęłam się rozgrzewać, zmarznięte stopy, przyciśnięte do goleni Jamiego, rozluźniły się w cieple. W okienku widać było gwiazdy, zamglone od wilgotnych oparów letniej nocy, i nagle zatęskniłam za chłodnym, jasnym, czarnym jak aksamit górskim niebem, gdzie gwiazdy świecą jaskrawo i zdają się być tak blisko, że z najwyższego szczytu można by ich dotknąć. – Jamie? – szepnęłam. – Czy moglibyśmy już wrócić do domu? Proszę… – Dobrze – odparł miękko. Trzymał mnie za rękę i absolutna cisza wypełniła pokoik jak światło księżyca. Oboje zastanawialiśmy się, gdzie jest nasz dom.

88. Zapach roquefortu Nie widziałam się z nikim z tłumu gości, o których opowiedział mi Jamie. Dziś natomiast przyjęłam odwiedziny. Ciężarna pani Macken przyprowadziła gościa na poddasze i z wielkim szacunkiem pokazała mu mój pokoik. Gość nie był w mundurze, tylko w surducie i spodniach w brzydkim szarym kolorze, słusznie uważanym za „smutny”. Kamizelka w nieco jaśniejszym odcieniu szarości nie miała wpływu na ogólne wrażenie. – Jak się masz, moja droga? – spytał, zdejmując kapelusz. Nie czekając na odpowiedź, przykląkł przy łóżku, wziął mnie za rękę i lekko pocałował. Jasne włosy miał świeżo umyte – roztaczały woń mydła z nutką bergamotki – i przystrzyżone na długość mniej więcej cala. Całość sprawiała dosyć komiczne wrażenie puchatego upierzenia kaczątka. Śmiech wzmógł ból, więc krzywiąc się, przycisnęłam ręką bok. – Nie rozśmieszaj jej! – warknął Jamie, mierząc Johna chłodnym spojrzeniem. Widziałam jednak, że kąciki jego ust drgnęły, a zatem on także zauważył komizm tej fryzury. – Tak, wiem – powiedział John przepraszającym tonem, całkowicie ignorując Jamiego, i

poczochrał czuprynę. – Wygląda okropnie, prawda? Dla przyzwoitości powinienem zakładać perukę, ale w tym upale… – Nie mam ci tego za złe – odparłam, burząc własne mokre loki. – Choć nie wyobrażam sobie, żebym mogła ściąć włosy na krótko. – Spojrzałam na Jamiego. – Nie rób tego. Nie wyglądałabyś ładnie. – Jak się miewa oko? – zapytałam, podnosząc się ostrożnie na łokciu. – Pozwól mi je obejrzeć. – Nie podnoś się – poprosił i nachyliwszy się nade mną, szeroko otworzył oczy. – Wydaje mi się, że nieźle. Zdarza się, że trochę drga, gdy zbyt szybko poruszę gałką w prawo, i czasami mnie kłuje, ale… Zaraz, czy to zapach francuskiego sera? – spytał nagle zdziwiony. – Mhm. – Delikatnie dotykałam skóry wokół gałki ocznej, opuchlizna prawie całkiem już zeszła. Oko było przekrwione, ale stan zapalny minął. Opuszką kciuka odciągnęłam dolną powiekę, żeby obejrzeć spojówkę; wyglądała normalnie, różowa i wilgotna, bez śladu zapalenia. – Czy oko łzawi? – Tylko w silnym słońcu i niezbyt obficie – zapewnił John, prostując się z uśmiechem. – Dziękuję, moja droga. Jamie milczał, posapując gniewnie, na co starałam się nie zwracać uwagi. Jeśli miał ochotę się kłócić, to nie zamierzałam go od tego odwodzić. – Co tu właściwie robisz? – spytał znienacka. John spojrzał zdziwiony, jakby zapomniał o jego obecności. Wstał powoli, nie odrywając oczu od Jamiego. – A jak ci się zdaje? – odparł półgłosem. Ton nie był wyzywający i zobaczyłam, że Jamie zawstydził się trochę niepotrzebnej wrogości. John posłał mu krzywy uśmieszek. – Spodziewasz się, że przybyłem wyzwać cię na pojedynek o względy tej damy? Albo uwieść ją na twoich oczach? Jamie zachował powagę, ale pionowa zmarszczka między brwiami się wygładziła. – Nie – odparł krótko. – Ale wydajesz mi się zdrowy, więc nie przyszedłeś po poradę lekarską. John skinął przyjaźnie głową na znak, że to przypuszczenie jest słuszne. – Wątpię także – ciągnął Jamie trochę bardziej zjadliwym tonem – abyś przybył tu w celu kontynuowania naszej wcześniejszej rozmowy. John wciągnął powietrze nosem i wypuścił ustami, nie spuszczając wzroku z Jamiego. – Czy jesteś zdania, że jest coś, co należałoby jeszcze we wzmiankowanej rozmowie dopowiedzieć? Zapadło ciężkie milczenie. Patrzyłam to na jednego, to na drugiego, a oni coraz bardziej przypominali sposobiące się do walki drapieżne zwierzęta. Brakowało jedynie warczenia i wysuwania pazurów. – Czy jesteś uzbrojony, Johnie? – spytałam łagodnie. – Nie. – Spojrzał na mnie zdziwiony. – To dobrze – powiedziałam, podnosząc się z wysiłkiem do pozycji siedzącej. – Domyślam się, że nie zamierzasz go zabić – skinęłam w stronę Jamiego, który sterczał nade mną, zaciskając dłonie w pięści – a skoro on nie złamał ci karku za pierwszym razem, to nie zrobi tego i teraz. Prawda? – zwróciłam się do Jamiego. Zmierzył mnie posępnym spojrzeniem, ale rozluźnił ręce. – Raczej tak – mruknął. – Znakomicie. Nie ma sensu wdawać się w bójkę. A przykre słowa niepotrzebnie zakłócą tę miłą wizytę, czyż nie? Żaden nie odpowiedział.

– Pytanie było retoryczne – oznajmiłam. – Zresztą nieważne. – Złożyłam ręce na podołku. – Pochlebia mi twoja troska, ale nie sądzę, abyś pojawił się tutaj wyłącznie w celu poznania stanu mojego zdrowia. Jeśli zatem wybaczysz mi prostacką ciekawość… Co tu właściwie robisz? John przyciągnął sobie taboret i usiadł, splatając dłonie na kolanie. – Przyszedłem cię prosić o pomoc – zwrócił się wprost do Jamiego. – Jak również… – zawahał się na ułamek sekundy – złożyć ci pewną propozycję. Nie ma ona związku z tym, czy udzielisz mi wsparcia, czy nie – dodał. Jamie mruknął coś po szkocku, w jego głosie czuło się głęboki sceptycyzm, ale i chęć wysłuchania rozmówcy. – Wspomniałaś mi kiedyś, moja droga – zaczął John, ale Jamie mu przerwał. – Nie zwracaj się tak do niej. – A zatem pani Fraser – poprawił się John z grzecznym ukłonem – wspomniała kiedyś, że ona, a więc zapewne i ty – zwrócił się do Jamiego – zna generała Arnolda. Jamie wzruszył ramionami i skrzyżował ręce na piersi. – Owszem, oboje go znamy. – To dobrze. Ja i mój brat – na wzmiankę o Halu Jamie zastrzygł uszami – pragnęlibyśmy otrzymać list polecający do generała z prośbą o umożliwienie nam oficjalnego wjazdu do miasta i udzielenie pomocy w poszukiwaniu mojego syna. John spuścił nisko głowę i siedział nieruchomo. Wszyscy troje zastygliśmy jak posągi. Wreszcie Jamie opadł z westchnieniem na drugi taboret. – Powiedz – zaczął zrezygnowany – co ten gagatek znowu zrobił. Zakończywszy opowieść, John nabrał powietrza i zamierzał potrzeć chore oko, lecz na szczęście w porę się powstrzymał. – Zanim wyjdziesz, wpuszczę ci tam trochę miodu – obiecałam. – Złagodzi pieczenie. – Ten niezobowiązujący wtręt pozwolił ochłonąć Jamiemu, któremu odebrało mowę. – Jezu – mruknął, pocierając dłonią zarośnięty policzek. Od trzech dni nie golił się ani nie mył, prawie nie jadł i nie spał i wyglądał okropnie w zakrwawionym ubraniu, którego nie zdążył zmienić, pełniąc nieustanną służbę przy mnie. Otrząsnął się jak pies, który wyszedł z kąpieli. – Przypuszczasz, że udali się do Filadelfii… William i ten Richardson? – Zapewne nie razem, przynajmniej nie razem wyszli – odrzekł John. – Stajenny Williama twierdzi, że udał się on na poszukiwanie dwóch… ee… dziewczyn, które uciekły z obozu. Podejrzewamy, że Richardson to uknuł, aby wywabić Williama i niby przypadkiem spotkać się z nim na trakcie. Jamie parsknął gniewnie. – Wydaje mi się, że chłopak nie jest aż takim półgłówkiem, żeby nie poznać się na sztuczkach tego drania Richardsona. Zwłaszcza że w zeszłym roku omal nie stracił przez niego życia. – Powiedział ci o tym? – A tobie nie? – spytał Jamie kąśliwie. – Jestem raczej pewien, że nic ci nie mówił – powiedział John. – Nie widział cię od lat, dopiero teraz na Chestnut Street, i założę się o wszystkie pieniądze, że potem już się nie spotkaliście, ba, jestem także pewien, że nie wspomniał ci o Richardsonie ani słowem, bo niby kiedy? Na schodach mojego domu? – Wystarczy, że zwierzył się z tego mojemu siostrzeńcowi Ianowi Murrayowi – odparł Jamie. – Może nie tyle się zwierzył, ile Ian wyrozumiał to z jego bredzenia w gorączce, kiedy uratował go od pewnej śmierci na bagnach. Richardson wysłał go do Dismal Town z wieściami dla pewnych ludzi, którzy mieli być lojalistami. Nie wspomniał tylko, że połowa tamtejszych

mieszkańców nosi nazwisko Waszyngton. John pobladł, a blednące sińce przypominały guzy trądowe. Rozejrzał się dokoła i zobaczywszy do połowy pełną butelkę bordoskiego wina, przechylił ją i wypił niemal do dna. Odstawił flaszkę, stłumił beknięcie, wstał z krótkim: „Zaczekajcie chwilę” i wyszedł, zostawiając mnie i Jamiego w stanie najwyższego wzburzenia. Po chwili John pojawił się w towarzystwie księcia Pardloe. Jamie powitał jego przybycie skomplikowanym zwrotem gaelickim. Spojrzałam na niego z uznaniem. – Wzajemnie miłego dnia, generale Fraser – odezwał się Hal z ukłonem. Podobnie jak John był ubrany po cywilnemu, tyle że w dość krzykliwy pasiasty surdut koloru morwy. Byłam ciekawa, skąd go wziął. – Zrezygnowałem ze stopnia – odparł chłodno Jamie. – Wystarczy „panie Fraser”. Czy mogę zapytać, czemu zawdzięczamy zaszczyt ujrzenia waszej miłości w naszych niskich progach? Hal żachnął się widocznie, ale zerknąwszy na brata, zdał krótką relację z własnych przemyśleń na temat kapitana Richardsona. – Mnie oczywiście także zależy na odnalezieniu mojego bratanka Williama, o ile faktycznie przebywa razem z Richardsonem. Brat uprzedził mnie, że pan w to wątpi. – W istocie – odparł zwięźle Jamie. – Mój syn nie jest głupcem ani słabeuszem. – Wychwyciłam leciutki nacisk na słowa „mój syn”, podobnie jak obaj Greyowie, którzy wyraźnie zesztywnieli. – Nie nabrałby się na byle pretekst ani nie pozwolił się pochwycić osobnikowi, co do którego zamiarów mógłby żywić uzasadnione wątpliwości. – Ma pan niezachwianą wiarę w chłopaka, którego widział pan ostatnio, gdy miał sześć lat – zauważył Hal swobodnie. Jamie uśmiechnął się smutno. – Poznałem go dobrze, zanim skończył sześć lat – odparł, przenosząc wzrok na Johna. – I wiem, z jakiej jest gliny. Wiem też, kto go tak wychował. Proszę zaprzeczyć, milordzie, jeśli się mylę. Zapadło znaczące milczenie, przerwane wołaniem z dołu porucznika Mackena, który chciał się dowiedzieć od żony, gdzie podziała się para czystych pończoch. – Dobrze więc – powiedział Hal, wzdychając. – Dokąd, pańskim zdaniem, udał się William, skoro nie przebywa z Richardsonem? – Pojechał za wspomnianymi przez pana dziewczynami – odparł Jamie. – Powiedział stajennemu, czy tak? Czy wiecie panowie, kim są te panny? Greyowie wymienili pełne rozczarowania spojrzenia. Zakaszlałam, przyciskając poduszkę do brzucha. – Jeżeli istotnie tak postąpił – włączyłam się – to prawdopodobnie wróci, kiedy je odnajdzie albo zrezygnuje z poszukiwań. Czy ryzykowałby z ich powodu karę za samowolne oddalenie się z miejsca w którym miał przebywać? – Niczego nie ryzykował – mruknął Hal. – Został zwolniony ze służby. – Co?! – wykrzyknął John, odwracając się do brata. – Za co? Dlaczego? – Za to – odparł Hal z westchnieniem – że opuścił obóz podczas bitwy, chociaż otrzymał rozkaz nieoddalania się z niego. Wdał się też w bójkę z oficerem i skończył na dnie wąwozu z wgniecioną czaszką tylko dlatego, że znalazł się w niewłaściwym miejscu w niewłaściwym czasie. Jednym słowem, narobił masę kłopotów. – Masz rację, to twój nieodrodny syn – powiedziałam do Jamiego rozbawiona. Prychnął, ale bynajmniej nie wydawał się niezadowolony. – A skoro mowa o bratankach – zwrócił się do Hala – to niech będzie i o siostrzeńcach…

Wasza miłość wydaje się doskonale poinformowany. Może wiadomo panu coś na temat indiańskiego zwiadowcy nazwiskiem Ian Murray? Hal wydawał się skonsternowany, za to John spojrzał na Jamiego z żywym zainteresowaniem. – Owszem, ja wiem, co się z nim stało – powiedział. – Pod koniec dnia bitwy dostał się do niewoli i poszedł wraz ze mną do obozu, gdzie następnie zabił tomahawkiem innego zwiadowcę, a potem sobie poszedł. – Krew wszystko nam powie – mruknęłam, usiłując nie okazywać zmartwienia. – Czy był ranny? – A owszem – odrzekł Jamie. – Dostał strzałą w ramię. Nie mogłem jej wyciągnąć, więc złamałem drzewce. – I nikt go już później nie widział? Od tej nocy po bitwie? – spytałam, nie okazując targającego mną niepokoju. Mężczyźni unikali mojego spojrzenia. – Dałem mu manierkę wody z brandy – powiedział John z wyczuwalnym poczuciem winy. – Nie chciał wziąć konia. – Rachel go znajdzie – orzekł Jamie stanowczo. – Ja zaś poprosiłem Iana Mòra, żeby uważał na chłopaka. Nic mu się nie stanie. – Ufam, że pańska wiara w siłę więzów krwi znajdzie potwierdzenie – powiedział Hal, wzdychając. – Skoro więc nic nie możemy uczynić dla Murraya, a miejsce pobytu Williama na tę chwilę jest nieznane… Nie chciałbym na razie mieszać do tego kwestii mojej krwi, ale mam poważne powody, by jak najprędzej odnaleźć kapitana Richardsona, bez względu na to, co zrobił lub czego nie zrobił Williamowi. Tak więc, kończąc… – Ano tak… – Jamie wyraźnie się odprężył. – Oczywiście, wasza miłość. Angliszko, czy byłabyś uprzejma nie umierać, podczas gdy pójdę poprosić panią Macken o papier i atrament? – Wszystko, co potrzebne, mamy ze sobą. – John sięgnął do skórzanej torby na ramieniu i wyjął arkusz papieru, kałamarz, pęczek piór oraz kawałek czerwonego wosku do zapieczętowania listu. Wszyscy obserwowali w milczeniu, jak Jamie rozrabia atrament, ostrzy gęsie pióro i zaczyna pisać. Wiedząc, z jakim trudem mu to przychodzi i że nie cierpi, jak ludzie mu się przyglądają, podsunęłam się wyżej na łóżku i tłumiąc jęk, przemówiłam do Hala. – John wspomniał, że macie panowie dla nas jakąś propozycję. – Jesteśmy zaszczyceni, mogąc pomóc. Z ciekawości jednak pragnę… – A, tak. – Hal utkwił we mnie poważny wzrok. – Moja propozycja dotyczy kwestii mieszkaniowej. John sugerował, że będzie to z korzyścią dla wszystkich zainteresowanych. – Spojrzał na brata, który posłał mi uśmiech. – Idzie o mój dom na Chestnut Street – podjął wątek John. – To jasne, że nie zamierzam tam wracać w przewidywalnej przyszłości. Jak rozumiem, schroniłaś się u rodziny drukarza z Filadelfii. Zważywszy na obecny stan twojego zdrowia… – skinął wymownie głową – byłoby z pewnością korzystniej, gdybyś dalej mogła mieszkać w moim domu. Przerwało mu charakterystyczne szkockie chrząknięcie. John spojrzał zdziwiony na Jamiego. – Kiedy ostatnio korzystałem z pomocy pańskiego brata, milordzie – Jamie zwrócił się do Hala, ale patrzył na Johna – byłem jeńcem i nie mogłem się opiekować rodziną. Teraz nie jestem w niewoli u nikogo i już nigdy nie będę. Sam zadbam o wygodę mojej żony. W śmiertelnej ciszy, czując na sobie wzrok wszystkich w pokoju, Jamie schylił głowę nad listem i nieśpiesznie go podpisał.

89. Dziś człek skacze, jutro płacze Najpierw skierował kroki po Madrasa, lecz po drodze się zastanowił. Jeżeli znajdzie dziewczyny, nie przywiezie ich obu na koniu. Zmienił kierunek i udał się do obozu woźniców, skąd wyłonił się po pewnym czasie z wozem amunicyjnym, teraz oczywiście pustym, ciągnionym przez rosłego siwego muła, któremu brakowało połowy jednego ucha. Starszawy muł poruszał się dosyć wolno, lecz i tak szybciej niż piesze dziewczyny. Jak dużą miały nad nim przewagę? Z tego, co mówił Zebedee, wynikało, że co najmniej godzinę, może trochę więcej. – Wio! – krzyknął, trzaskając z bata. Zwierzę było leniwe, ale nie głupie, więc ruszyło prędzej, być może dlatego, żeby przegonić rój dokuczliwych much. Rozpędziwszy się, muł bez wysiłku utrzymywał szybsze tempo i wyprzedzał wozy farmerów, rzemieślników, grupki pieszych. William nabrał otuchy; wkrótce dogonią uciekinierki. Niestety, przejechawszy blisko dziesięć mil, doszedł do wniosku, że to niemożliwe, by dziewczyny przebyły taki szmat drogi, i zawrócił, przepatrując odchodzące od głównego traktu polne drogi. Jeździł to tu, to tam, rozpytując napotkanych ludzi, z każdą chwilą coraz bardziej spocony od upału i zirytowany. Po południu dogoniło go wojsko, maszerujące kolumny żołnierzy wyprzedziły muła, który znacznie zwolnił. William niechętnie powlókł się za wojskiem do obozu. Być może Colenso się pomylił, może dziewczyny wcale nie uciekły. Wtedy William znalazłby je w nowym obozowisku. Nic z tego. Znalazł jedynie Zeba i Colensa. Obaj nadal twierdzili, że dziewczyny uciekły, a William nie natknął się na nie, chociaż rozpytywał wśród praczek i kucharek. Przeszedł się po obozie w poszukiwaniu papy albo stryja Hala. Nie żeby się spodziewał, iż będą mieli jakieś wieści o dziewczynach, ale miał nadzieję, że udzielą mu pomocy. Ktoś przecież musi coś wiedzieć… Zastygł jak posąg pośrodku obozu, nie bacząc, że tarasuje drogę żołnierzom zmierzającym na kolację. – A niech to diabli – zaklął cicho, zbyt zgrzany i zmęczony, żeby krzyczeć. – Colenso, ty cholerny mańkucie. – Gotując się z gniewu, ruszył na poszukiwanie stajennego. Colenso rzeczywiście był leworęczny, William spostrzegł to od razu, sam bowiem cierpiał na podobną przypadłość. Inaczej niż stajenny potrafił jednak rozróżnić lewą rękę od prawej, a także wskazać kierunek. Colenso tego nie potrafił, a William miał ochotę dać sobie w łeb za to, że o tym zapomniał. – Ty cholerny idioto – mruknął, ocierając brudną twarz rękawem. – Dlaczego o tym nie pomyślałeś? Jeśli się bowiem nad tym zastanowić, jaki sens miało uciekanie tam, gdzie i tak miało później dotrzeć wojsko? Mimo że celem dziewczyn był Nowy Jork, skoro obawiały się jakiegoś żołnierza, powinny obrać kierunek przeciwny, choćby i tymczasowo. Odczekać, aż armia wysforuje się, a potem skierować się tam, dokąd chciały. Słońce chyliło się już nad horyzontem. William westchnął ciężko. Jane miała rozliczne wady, ale nie była głupia. Postanowił najpierw coś przegryźć, a potem odszukać Colensa, choć i tak był prawie pewien, że świt zastanie go w drodze do Middletown. Dogonił je tuż przed południem. Zobaczyły go, ale on dostrzegł je znacznie wcześniej. Szły poboczem drogi z tobołkami w rękach. Usłyszawszy turkot kół, obejrzały się, zobaczyły, że nadjeżdża jakiś wóz, uspokojone, poszły przed siebie, po czym Jane odwróciła się gwałtownie,

rozpoznawszy, kogo ma za sobą. Upuściła węzełek, złapała siostrę za rękę i obie zeszły z traktu. Węższa droga wiodła przez ciągnące się po obu stronach pola, ale w oddali widać było spory zagajnik. Nie bacząc na krzyki Williama, dziewczyny rzuciły się biegiem do zagajnika, jakby ścigał je sam Lucyfer. Mamrocząc pod nosem przekleństwa, William ściągnął lejce i zeskoczył z wozu. Biegał szybko, ale dopadł Jane i Fanny dopiero na skraju lasku. – Stójcie, na miłość boską! – huknął. – Nic wam nie zrobię, przysięgam! Słysząc to, Fanny chciała się zatrzymać, ale Jane szarpnęła ją za rękę i obie znikły w gęstwinie. William zwolnił kroku. Jane miała własny rozum, w co akurat teraz skłonny był powątpiewać, ale nie powinna ciągnąć siostry przez tereny, które zaledwie przed dwoma dniami były polem bitwy. Zdeptane pola uprawne przecinały głębokie koleiny. Czuć było intensywny odór śmierci, co napawało Williama niepokojem. Wyobrażał sobie niepozbierane trupy, napuchłe w upale, rozpęknięte, gnijące, a nad nimi roje końskich much… Żywił nadzieję, że dziewczyny nie natkną się na tak obrzydliwy widok. Z drugiej strony, gdyby tak się właśnie stało, przybiegłyby do niego w panice, porzucając myśl o ucieczce. W dołach i koleinach nie kryły się jedynie gnijące zwłoki. Ręka Williama odruchowo powędrowała do pasa, gdzie powinien tkwić sztylet, ale jak zwykle go tam nie było. – Do stu kurwiastych diabłów z piekła rodem! Jakby na dany znak w zagajniku rozpętało się wzmiankowane piekło. Nie za sprawą trupów, ale żywych mężczyzn, którzy wrzeszczeli i klęli jak szewcy, oraz przeraźliwych dziewczęcych pisków. William chwycił suchy konar i popędził do zagajnika, rycząc jak ranny łoś. Skoro on ich słyszał, to i oni słyszeli jego, więc ton ich krzyków się zmienił. Dziewczyny nadal piszczały, ale mniej przeraźliwie, a mężczyźni – tak, było ich więcej, dwóch, może trzech? – zaczęli się kłócić, rozeźleni i przestraszeni. To nie Anglicy – myślał William gorączkowo. Nie mówią po angielsku… – Mistkerle! – huknął, ile sił w płucach. – Cholerni śmierdzący Hesyjczycy! Feiglinge! Gównojady! Tchórze! Głośny szelest liści i trzask łamanych gałązek. Wychylając się zza grubego pnia, William zobaczył, że grupa mężczyzn, najprawdopodobniej zabrawszy ze sobą dziewczyny, co dało się wywnioskować z ich krzyków, skierowała się w stronę drogi. Przestał wrzeszczeć i pobiegł z powrotem, przedzierając się przez gęstwinę. Są! Dostrzegł mężczyznę, który wypadł popchnięty zza drzew, potknął się i runął na powrót w zarośla, wyciągając ręce przed siebie. Rozległ się przeraźliwy pisk i oczom Williama ukazała się Fanny, trzymana za kark przez swego prześladowcę. William rzucił się pędem ku nim, wywijając konarem i rycząc nieskładne groźby. Jego mundur musiał chyba zrobić wrażenie, bo mężczyzna trzymający Fanny natychmiast ją puścił, odwrócił się i czmychnął jak zając. Fanny zachwiała się i upadła na kolana, ale nie było widać krwi, nic strasznego jej się nie stało… – Jane! – krzyknął William. – Jane! Gdzie jesteś? – Tutaj! Tu…! – Krzyk urwał się raptownie, ale udało mu się zobaczyć ją i rzucił się tam natychmiast. Było przy niej dwóch mężczyzn, jeden zatykał jej usta dłonią, a drugi próbował zdjąć bagnet z lufy muszkietu. William kopniakiem wytrącił mu broń i rzucił się na niego; po chwili tarzali się na ziemi, bijąc na oślep pięściami i kopiąc. Dyszeli i dławili się wściekłością, cienkie gałązki pękały pod nimi z trzaskiem

przypominającym wystrzały. Przytrzymujący Jane mężczyzna wrzasnął z bólu, być może dzielna dziewczyna zatopiła mu zęby w dłoni. William nie miał czasu tego rozstrzygać, bo walczył o życie; napastnik postanowił go udusić. William chwycił go za nadgarstek i przypomniawszy sobie bójkę z Banem Tarletonem, przyciągnął go bliżej do siebie i rąbnął głową w twarz. Tym razem też zadziałało. Rozległ się nieprzyjemny trzask, krew opryskała Williama i uchwyt mężczyzny osłabł. William wywinął się i stanął oko w oko z jego kompanem, któremu widocznie udało się zerwać bagnet z lufy, wywijał bowiem groźnie kawałem ostrej stali. – Masz! Masz! – Z zarośli wyłoniła się Jane i wetknęła Williamowi coś do ręki. Nóż, dzięki Bogu. Co prawda to nie bagnet, ale przecież jakaś broń. Jane ciągle była przy nim; złapał ją za rękę i zaczął się wycofywać, w drugiej ręce trzymając nóż, nisko, w gotowości. Hesyjczyk! Chryste, czy to jeden z tych sukinsynów, którzy go pobili? Nie wiedział; plamy latały mu przed oczyma, a mężczyźni pozbyli się swoich charakterystycznych zielonych kurtek. Czy każdy sukinsyn nosi zieloną kurtkę? – zastanawiał się mozolnie. Nagle znaleźli się na bitej drodze i powstało okropne zamieszanie. Williamowi wydawało się, że dźgnął jednego z napastników, dziewczyny znowu piszczały, w pewnej chwili znalazł się na poboczu, w ustach miał pełno kurzu, ale zdążył wstać, zanim któryś z tych drani wymierzył mu kopniaka w twarz… Potem rozległ się krzyk, tętent kopyt, więc William puścił mężczyznę, z którym się szarpał, odwrócił się i ujrzał Rachel Hunter na grzbiecie muła, zbliżającą się szybko jak strzała i wymachującą czepkiem. – Wuju Hiramie! – krzyczała, ile sił w płucach. – Kuzynie Sethcie! Szybciej! Na pomoc! Pomóżcie mi! Muł Williama przestał skubać trawę i widząc pobratymca, głośno zarżał na powitanie. Dezerterzy gapili się przez chwilę oszołomieni, po czym rzucili się gwałtownie do ucieczki. William stał, chwiejąc się ze zmęczenia, łowiąc ustami powietrze, a nagle upuścił nóż i usiadł na ziemi. – Co pani tu robi? – spytał z bezbrzeżnym zdziwieniem. Rachel nie odpowiedziała. Z impetem zeskoczyła z siodła i zaprowadziła muła do wozu Williama, gdzie przywiązała go obok drugiego. Dopiero potem podeszła do Williama, który powoli otrzepywał się z kurzu i liczył, czy ma wszystkie członki. – Nie widziała pani przypadkiem dwóch dziewczyn, co? – spytał, spoglądając na Rachel. – Owszem. Pobiegły do zagajnika. Jeśli zaś idzie o mnie, to po raz trzeci przejeżdżam tą drogą, szukając pańskiego kuzyna Iana Murraya – odrzekła, mierząc go twardym spojrzeniem na wypadek, gdyby chciał się wyprzeć pokrewieństwa. W innych okolicznościach byłby się na nią obraził, ale teraz zabrakło mu energii. – Przypuszczam, że gdyby pan go widział, żywego czy martwego, powiedziałby mi pan o tym. – Tak, oczywiście – odrzekł William. Miał guz na czole od uderzenia Hesyjczyka. Potarł go ostrożnie ręką. Rachel przyglądała mu się, kręcąc głową. – Kogut z pana, Williamie – powiedziała. – Zauważyłam to już wcześniej, ale teraz się co do tego upewniłam. – Kogut – powtórzył chłodnym tonem, otrzepując rękaw. – Hm… Próżny, nadęty, chętnie popisujący się samiec – czy tak właśnie pani o mnie myśli? Uniosła brwi. Nie były klasycznie proste, lecz uniesione na końcach, co nadawało jej wyraz inteligentnego zaciekawienia. Kiedy była nawet lekko wzburzona, jej twarz wydawała się przez to bardziej gniewna, niemal okrutna. Tak stało się i teraz, ale tylko na chwilę. – Nie – odparła. – Czy hodował pan kiedy kury, Williamie?

– W zasadzie nie. – William przyjrzał się krytycznie rozdartemu rękawowi munduru, dziurze w koszuli na łokciu i krwawemu zadrapaniu skóry. Psiakrew, jeden z tych łajdaków omal nie obciął mu ręki bagnetem. – Ostatnimi czasy moja znajomość z kurami ogranicza się do talerza. Dlaczego pani pyta? – Kogut odznacza się wręcz brawurową odwagą – odparła Rachel pouczającym tonem. – Potrafi rzucić się na wroga, chociaż wie, że zginie, ale jego kury zyskają dzięki temu czas na ucieczkę. William potrząsnął głową. – Moje kury?! – wykrzyknął, nie posiadając się z oburzenia. – Moje kury?! – Spojrzał tam, gdzie uciekły Jane i Fanny, po czym przeniósł wzrok na Rachel. – Czy nie rozumie pani, że to dziewki? Zniecierpliwiona, przewróciła oczami. – Wydaje mi się, że dłużej jestem z wojskiem niż pan, Williamie – powiedziała, starając się nie okazywać zbytniej pewności siebie. – Spotkałam wiele kobiet pozbawionych środków do życia i ochrony, które zostały przez to zmuszone do sprzedawania swych ciał. – Do sprzedawania swych ciał? – powtórzył William. – Czy zdaje sobie pani sprawę, że… Rachel tupnęła i zgromiła go wzrokiem. – Czy może pan przestać po mnie powtarzać?! – zawołała. – Chciałam powiedzieć panu komplement, w imię przyjaźni, przeczuwam bowiem, do czego może pana w końcu przywieść kogucia brawura. To, czy pańskie towarzyszki są dziewkami, czy nie – a także czy płaci im pan za towarzystwo – nie ma żadnego związku ze sprawą. – Żadne… – zaczął William, ale urwał, nie chcąc być ponownie oskarżony o powtarzanie. – To jasne, że im nie płacę! – To nie ma związku ze sprawą – odparła, ba, powtórzyła, na Boga! – Zachował się pan tak samo w stosunku do mnie. – Tak? – spytał William zdziwiony. Wypuściła powoli powietrze i wbiła w niego gniewny wzrok, dając mu do zrozumienia, że z chęcią kopnęłaby go w goleń albo nastąpiła mu na palce, gdyby nie powstrzymywały ją przed tym kwakierskie zasady. – Dwa razy – wyjaśniła z jadowitą uprzejmością. – Przypuszczam, że sytuacje te, albo moja osoba, były tak nieistotne, że pan o tym zapomniał. – Proszę mi zatem przypomnieć – rzucił z przekąsem. Oderwał kawałek rozprutej podszewki i wytarł nią twarz z ziemi zmieszanej z krwią. – Czy pamięta pan tę ohydną kreaturę, która zaatakowała nas w tamtym okropnym miejscu na drodze pod Nowym Jorkiem? – Ach, wtedy. – Na to wspomnienie poczuł nieprzyjemny ucisk w żołądku. – Nie uczyniłem tego ze względu na panią. Nie miałem wyboru. Łajdak próbował rozwalić mi głowę toporem. – Hm… Być może to wina pańskiego osobliwego upodobania do wymachujących toporami szaleńców – odrzekła bez uśmiechu. – Pan Bug rzeczywiście zdzielił pana toporem. Ale kiedy pan go potem zabił, zrobił pan to, żeby obronić mnie i Iana, by nas to nie spotkało, czyż nie? – Możliwe. Ale skąd pewność, że nie była to zwykła zemsta za atak na mnie? – Jest pan wprawdzie kogutem, ale nie mściwym – powiedziała, osuszając spoconą twarz chusteczką. – Czy nie powinniśmy raczej poszukać pańskich… towarzyszek? – Owszem – odrzekł z rezygnacją, kierując się w stronę zagajnika. – Obawiam się jednak,

że na mój widok zaczną uciekać. Rachel parsknęła zniecierpliwiona i wyminąwszy go, wkroczyła do lasku, przedzierając się przez zarośla jak głodny zwierz. William uśmiechnął się na tę myśl, ale szybko spoważniał, gdy usłyszał okrzyk bólu. Rzucił się w ślady Rachel, lecz nie uszedł daleko, bo gwałtownie wycofała się z gęstwiny, ciągnąc za rękę Jane i osłaniając się przed jej ślepymi ciosami. Rozwścieczona dziewczyna próbowała ją drapać i kopać. – Przestań! – krzyknął ostro William, doskakując do Jane i chwytając ją za ramię. Bez namysłu rzuciła się na niego, ale mając dłuższe ręce od Rachel, bez trudu przytrzymywał ją z dala od siebie. – Czy w końcu się uspokoisz? – spytał gniewnie. – Nikt nie zamierza cię skrzywdzić. W każdym razie nie teraz. Znieruchomiała, posapując i mierząc spłoszonym wzrokiem Williama i Rachel, jak zwierzę zapędzone w zasadzkę. – On ma rację – włączyła się Rachel, ostrożnie przysuwając się bliżej. – Jesteś teraz bezpieczna. Jak masz na imię, przyjaciółko? – Zwie się Jane – odpowiedział za nią William, poluzowując uścisk, ale gotów w każdej chwili przytrzymać ją mocniej. – Nazwiska nie znam. Dziewczyna nie wyrywała się, ale też nic nie mówiła. Jej skromna sukienka była rozdarta przy szyi i Jane odruchowo ją poprawiła. – Widzieliście mój tobołek? – zapytała nagle niemal zwyczajnym tonem. – Mam w nim przybory do szycia. Potrzebna mi igła z nitką. – Zaraz go poszukam – zapewniła ją Rachel. – Czy upuściłaś go w zagajniku? – Tam! – odezwała się nagle Fanny zza pleców Williama, który raptem zdał sobie sprawę, że już od pewnego czasu powtarza to słowo. – Co takiego? – spytał niecierpliwie, usiłując nie spuszczać z oka Rachel i Jane. – Tam jes Ijanin – powiedziała bełkotliwie Fanny, pokazując zagajnik. – Ian! Rachel pomknęła jak strzała i znikła w zaroślach. William pobiegł za nią, ściskając w ręku nóż. W okolicy pałętało się zapewne więcej Indian, a jeśli to jednak nie jest Murray… Z głębi zagajnika dobiegł okrzyk ulgi i grozy, co wyjaśniło wątpliwości Williama. Murray leżał skulony pod pniem wysokiej sosny, częściowo przykryty dywanem igieł. Widocznie próbował się ukryć, ale zemdlał. – Oddycha – szepnęła Rachel zdławionym głosem. – To dobrze – odrzekł krótko William i przykucnąwszy obok niej, położył Ianowi rękę na ramieniu, chcąc go odwrócić. Z pozoru nieprzytomny Ian wrzasnął głośno, skręcił się i wylądował na kolanach, chwiejąc się i tocząc dokoła dzikim wzrokiem. Trzymał się przy tym za ramię, którego dotknął William. Dopiero teraz William zauważył zaschniętą krew i świeże strużki, spływające z opuchniętej rany, w której tkwiła złamana strzała. – Ianie – powiedziała Rachel – to ja. Już dobrze, znalazłam cię. – Głos był pewny, ale jej dłonie drżały. Murray odetchnął głęboko i trochę oprzytomniał. Obrzucił zdziwionym spojrzeniem Jane i Fanny, które właśnie nadeszły, dłużej zatrzymał chmurny wzrok na twarzy Williama, a ujrzawszy Rachel, uspokoił się i przymknął oczy. – Taing do Dhia – powiedział i przysiadł na piętach. – Wody! – zawołała Rachel, potrząsając pustą manierką, która leżała obok Iana. – Czy ma pan wodę, Williamie? – Ja mam – odezwała się Jane, zdejmując manierkę z szyi. – Jak pani myśli, czy on wydobrzeje?

Rachel nie odpowiedziała; podawała Ianowi wodę i pomagała mu pić. Była blada i wyraźnie zatroskana. Na twarzy Iana pozostały resztki barw wojennych. William pomyślał, czy Murray zabił jakichś brytyjskich żołnierzy, i włosy zjeżyły mu się na głowie. Dobrze, że drań nie ma skalpów u pasa, ani brytyjskich, ani żadnych innych. Rachel rozmawiała z Ianem przyciszonym głosem, co rusz spoglądając z namysłem na Williama. William był trochę zdziwiony, że właściwie czyta w jej myślach. Może jednak zdziwienie nie było uzasadnione, jemu bowiem przyszło do głowy to samo pytanie: czy Murray będzie w stanie dosiąść muła? Jasne było, że pieszo nie zajdzie daleko. A gdyby nie mógł, czy Rachel zechce przekonać Williama, żeby zawiózł ich oboje do miasta? Na myśl o powrocie do Filadelfii poczuł skurcz w trzewiach. Poszukał wzrokiem Jane i odkrył, że obie dziewczyny zniknęły. Zaczął podnosić się z kucek, gdy wtem muł Rachel zarżał przeciągle. William wypadł na drogę i ujrzał Jane, która usiłuje podsadzić Fanny na siodło. Dziewczynka bardzo się starała, przytrzymując się grzywy, podnosiła jak najwyżej nogę, ale uparte zwierzę protestowało, podrzucając łbem i odsuwając się od Jane, przez co wysiłki Fanny były całkowicie daremne. William dopadł ich i chwycił Fanny w pasie. – Puść grzywę, skarbie – poprosił spokojnie. – Trzymam cię. – Fanny była zdumiewająco ciężka, choć wydawała się krucha. Wydzielała przyjemny świeży zapach, pomimo zakurzonej, ubłoconej odzieży. William postawił ją i odwrócił się do Jane, mierząc ją ciężkim spojrzeniem. Uniosła hardo brodę i piorunowała go wzrokiem, ale znał ją już na tyle, by wiedzieć, że buntownicza postawa to jedynie pozory mające ukryć lęk. Wobec tego przemówił łagodniej, niż zamierzał. – Dokąd się wybierałaś? – spytał z życzliwym zainteresowaniem. – Do Nowego Jorku – odpowiedziała cicho, strzelając oczami na boki, jakby spodziewała się nieznanego zagrożenia. – Beze mnie? Czuję się obrażony, że zapragnęłaś zrezygnować z mojego towarzystwa. Cóżem takiego uczynił, że podjęłaś taką decyzję? Żartobliwy ton Williama uspokoił nieco Jane; nadal była czerwona z wysiłku, ale oddychała równiej. – Uważam, że powinniśmy się rozstać, lordzie Ellesmere – przemówiła oficjalnie, co, zważywszy na okoliczności, wydało się Williamowi absurdalne. – Ja – my – powinnyśmy ruszyć własną drogą. William skrzyżował ręce na piersi i zmierzył ją uważnym spojrzeniem. – Jak chcecie tego dokonać? Nie macie pieniędzy, wozu ani konia, a pieszo nie ujdziecie nawet pięciu mil, żeby nie napatoczyć się na łajdaków, takich jak ci Niemcy. – Mam trochę pieniędzy – wyznała Jane, przygładzając sukienkę. William zauważył, że istotnie kieszeń lekko się unosi. Zamierzał zachować spokój, ale to spostrzeżenie go rozzłościło. – Skąd je masz?! – zapytał podniesionym głosem, prostując się i łapiąc ją za rękę. – Czy nie zabroniłem ci się sprzedawać? Wyszarpnęła mu rękę i szybko cofnęła się o dwa kroki. – Nie masz prawa zabraniać mi czegokolwiek! – warknęła, czerwieniąc się mocniej. – I jeśli chcesz wiedzieć, to nie zarobiłam tych pieniędzy własnym ciałem, chociaż to i tak nie twój interes! – Zatem w jaki sposób? Kupcząc ciałem młodszej siostry? Wymierzyła mu policzek. Nie powinien był tego mówić, dobrze wiedział, ale ta wiedza i siarczysty policzek roznieciły w nim gniew.

– Powinienem was tu zostawić, wy… – I dobrze! O to mi właśnie chodzi, ty… ty…! Zanim oboje zdecydowali się na epitet, z zagajnika wyłonili się Ian i Rachel, z wysiłkiem podtrzymująca rannego. William zmierzył Jane płonącym wzrokiem i pobiegł pomóc Rachel. Murray chciał protestować, ale nie miał wyboru, musiał przyjąć pomoc Williama. – Co się stało? – spytał William, mając na myśli ułamaną strzałę. – Prywatna sprzeczka czy przypadkowe trafienie? – Wojna nie wybiera – odrzekł Murray, krzywiąc się, i ciężko przysiadł na otwartym z tyłu wozie. Oddychał, świszcząc jak ochwacony koń, ale dzielnie się trzymał. Utkwił pytający wzrok w Williamie. – A co pan tutaj robi, a fang Sassunaich? – Nie pańska sprawa, ale dobrze, że się tu znalazłem – odparł William krótko. Podjąwszy decyzję, zwrócił się do Rachel: – Proszę wziąć wóz i dopilnować, żeby dziewczyny dotarły w bezpieczne miejsce. Rachel zaczęła coś mówić, ale urwała zaskoczona, bo Jane i Fanny przebiegły koło niej, przecięły drogę i zmierzały w stronę lasu. – A one dokąd? – zapytała. – Niech mnie diabli – zaklął William i rzucił się za dziewczynami. – Proszę tu zaczekać, dobrze? Nie mogły mu uciec ani nie miały się gdzie schować. Williamowi udało się tym razem też dopaść najpierw Fanny, wolniejszej, jak przełaziła przez zmurszały pień. Ku jego zdziwieniu rzuciła się na niego z pazurami, krzycząc: – Uciekaj, Janie, uciekaj!… – Do diabła, przestaniesz czy nie? – warknął William, trzymając ją na wyciągnięcie ręki. – Au! – Puścił ją, gdy zatopiła ostre ząbki w jego nadgarstku. Przeskoczyła przez pień i czmychnęła jak królik, nie przestając wrzeszczeć. William zaczął ją gonić, ale po namyśle zrezygnował. Doprawdy powinien je zostawić własnemu losowi, ale z drugiej strony… Przypomniał sobie, co Mac opowiadał mu pewnego dnia o siewkach, kiedy siedzieli w pobliżu górskiego stawu Watendlath, posilając się chlebem i serem i obserwując ptaki. – Odczep się, Mac – mruknął pod nosem, starając się odsunąć od siebie myśli o Helwater i stajennym. Ale było za późno, już sobie przypomniał. „Latają w kółko i wrzeszczą, jakby były ranne, wiesz? – Mac obejmował go ramieniem, powstrzymując przed zbliżeniem się do trzepoczącego skrzydełkami ptaszka. – Ale w gruncie rzeczy chcą cię jedynie odciągnąć od gniazda, żebyś nie uszkodził jajek albo nie skrzywdził młodych. Trzeba się przyczaić, a wtedy się je zobaczy”. William znieruchomiał, uspokajając oddech i rozglądając się czujnie dokoła, ale nie poruszając przy tym głową. Wkrótce istotnie wypatrzył gniazdo siewki: Jane na swoje nieszczęście miała dziś na sobie różową perkalową sukienkę i była doskonale widoczna w trawie o jakieś dziesięć stóp od niego. Jej okrągłe pośladki skojarzyły mu się z jajkami w gnieździe, za co ofuknął się w duchu. Podszedł cichutko, bez pośpiechu. Szlachetnie powstrzymując dojmującą chęć wymierzenia jej klapsa, położył jej rękę na plecach. – Berek – powiedział. – Teraz ty gonisz. Wysunęła się spod ręki i zerwała z ziemi. – Co? – warknęła. – O co ci chodzi, do cholery? – Była zdenerwowana, ale i rozzłoszczona. – Nie bawiłaś się nigdy w berka? – spytał i nagle poczuł się strasznie głupio.

– A – mruknęła. – Rozumiem. Bawiłam się, ale niezbyt długo. Domyślił się, że w domu schadzek raczej nie bawiono się w berka. – Posłuchaj – powiedziała zdecydowanie – naprawdę chcemy odejść. Doceniam to, co dla mnie – dla nas – zrobiłeś. Ale… – Usiądź – poprosił i nie czekając na odpowiedź, zaprowadził ją do zwalonego pnia. Ponieważ się opierała, posadził ją niemal siłą. Następnie usiadł obok niej i wziął ją za rękę. Była bardzo drobna, zimna i wilgotna od trawy, w której Jane się schowała. – To ty posłuchaj – rzekł stanowczym, ale łagodnym tonem. – Nie pozwolę wam uciec. Jeżeli chcecie się dostać wraz z armią do Nowego Jorku, to was tam zabiorę; już ci to obiecałem. Jeżeli wolicie wrócić do Filadelfii… – Nie! – Jane nie kryła strachu. Próbowała uwolnić rękę, ale William ją przytrzymał. – Czy to z powodu kapitana Harknessa? Ponieważ… Krzyknęła jak dziki ptak schwytany w pułapkę, więc wzmocnił uścisk na przegubie dłoni. Była delikatna i szczupła, ale Jane miała nad podziw dużo siły. – Wiem, że wykradłaś mój naszyjnik – powiedział. – Nie mam ci tego za złe. Nikt się o tym nie dowie. Harkness nie dotknie cię nigdy więcej, przyrzekam. Z jej ust wydarł się ni to śmiech, ni szloch. – Pułkownik Tarleton, wiesz, ten dragon w zielonym mundurze, któremu się spodobałaś, powiedział mi, że Harkness oddalił się samowolnie i nie wrócił do pułku. Czy wiesz coś o tym? – Nie – odparła. – Puść mnie. Proszę! Nie zdążył odpowiedzieć, bo spomiędzy pobliskich drzew doleciał cienki, niewyraźny głosik. – Lepi mu pofiec, Janie. – Fanny! – Jane odwróciła się gwałtownie do siostry. – Milcz! Dziewczynka wyszła z cienia, nieufna, ale całkiem spokojna. – Jak ty mu nie pofiesz, to ja pofie – oznajmiła, wpatrując się w Williama oczami okrągłymi jak spodki. – On nie otejcie. – Podeszła bliżej. – Jak pofie – zwróciła się do niego – to obieca pan, że nie zabiesze nas s pofrotem? – Dokąd? – Do Filadefi – odparła. – Albo do oposu. William westchnął z irytacją, ale zrozumiał, że siłą nie uda mu się skłonić dziewcząt do mówienia, nie pozostaje mu więc nic innego jak dać obietnicę. W głębi duszy przeczuwał, co mają do powiedzenia. – Obiecuję – powiedział, ale Fanny nie wydawała się przekonana. – Niech pan się przysięgnie – odparła, krzyżując ręce. – Co? Dobrze… Przysięgam na honor. Jane zachichotała drwiąco, co go zabolało. – Wątpisz w mój honor? – obruszył się William. – A dlaczego nie? – odparowała hardo. – Jak niby wygląda honor? – Dla ciebie byłoby dobrze, gdyby był podobny do mnie – warknął, po czym zwrócił się do Fanny. – Na co mam przysiąc? – Na głowę matki – odpowiedziała bez namysłu. – Moja matka nie żyje. – No to ojca. William westchnął przeciągle. Którego? – Przysięgam na głowę mego ojca – rzekł uroczyście. Wtedy mu powiedziały.

– Wiedziałam, że on wróci – powiedziała Jane. Siedziała na pniu z nisko zwieszoną głową, kurczowo splatając dłonie. – Tacy zawsze wracają. Ci podli, okrutni. – Mówiła z tępą rezygnacją, ale na to wspomnienie zacisnęła wargi. – Nie mogą znieść, że mieliby przestać cię upokarzać. Tyle że sądziłam, iż będzie chodziło o mnie. Fanny siedziała przytulona do siostry, a słysząc te słowa, objęła ją i ukryła twarz na jej ramieniu. – Przepraszam – wyszeptała. – Wiem, kochanie – odrzekła Jane, klepiąc ją po udzie. – To nie twoja wina – dodała z przekonaniem. – Pamiętaj, nie wolno ci tak myśleć, nigdy! William poczuł, że ogarnia go obrzydzenie. Ta śliczna jak pąk kwiatu dziewuszka miałaby zostać… – Jej dziewictwo jest warte dziesięć funtów – przypomniała mu Jane. – Pani Abbott chowała ją dla bogatego mężczyzny, gustującego w świeżo wyklutych kurczątkach. Kapitan Harkness zaoferował jej dwadzieścia funtów. – Po raz pierwszy spojrzała Williamowi prosto w oczy. – Nie mogłam na to przystać – rzekła z prostotą. – Poprosiłam panią Abbott, żeby pozwoliła mi zostać z Fanny, pod pretekstem, że jej pomogę, pokażę, jak ma się zachować. Przecież dobrze wiedziałam, jaki on jest – dorzuciła z goryczą. – Nie należał do mężczyzn, którzy przejadą po dziewczynie jak po kobyle, i kwita. On lubił się bawić, kazał się po trochu rozbierać i… i robił różne rzeczy, przez cały czas opowiadając, jakie ma jeszcze zamiary. Nietrudno było zatem stanąć mu za plecami z ukradzionym nożem kuchennym ukrytym w fałdach spódnicy, gdy wpatrywał się w Fanny. – Zamierzałam wbić mu nóż w plecy – szepnęła, spuszczając głowę. – Widziałam kiedyś tak potraktowanego mężczyznę. Ale Harkness poznał po minie Fanny, że coś się szykuje… To nie była jej wina, nic nie mogła na to poradzić – dodała prędko. – Odwrócił się błyskawicznie, a wtedy nie miałam już wyboru. Zatopiła ostrze w gardle kapitana i szybko wyciągnęła, chcąc uderzyć ponownie, ale okazało się to niepotrzebne. – Krew była wszędzie. – Zbladła, mówiąc to, i zacisnęła dłonie w pięści. – Rzygałam – oznajmiła Fanny. – Był bałagan. – Spodziewam się – zauważył William zgryźliwie. Raczej bezskutecznie usiłował nie wyobrażać sobie tej strasznej sceny – blask świec, pokój skąpany we krwi, przerażone dziewczyny… – Jak udało wam się uciec? – Harkness zamknął drzwi pokoju na zasuwę. Nikogo nie zdziwiły przeraźliwe krzyki Fanny. – W jej głosie była gorycz. W pokoju była miska i dzbanek z wodą oraz czyste ścierki; siostry umyły się pośpiesznie, zmieniły ubrania i wymknęły się przez okno na ulicę. – Jakiś farmer zgodził się nas podwieźć… a resztę już znasz. – Przymknęła oczy, jakby przypominając sobie ową „resztę”, po czym spojrzała na Williama pociemniałymi oczami. – I co teraz będzie? William od jakiegoś czasu zadawał sobie to samo pytanie. Poznawszy osobiście Harknessa, współczuł Jane i nie dziwiło go jej postępowanie, niemniej jednak… – Zaplanowałaś to – powiedział, mierząc ją kamiennym wzrokiem. Spuściła głowę tak nisko, że włosy zakryły jej twarz. – Ukradłaś z kuchni nóż, przygotowałaś ubrania na zmianę i drogę ucieczki przez okno. – I co z tego? – spytała zimno Fanny. – Dlaczego musiałaś go zabić? – chciał wiedzieć William. – I tak zamierzałyście uciec z miasta. Czemu nie zrobiłyście tego, zanim przyszedł?

Jane podniosła głowę i spojrzała mu w oczy. – Chciałam go zabić – oznajmiła rzeczowym tonem, od którego Williamowi ciarki przeszły po plecach. – Rozumiem… Oczami wyobraźni widział delikatną rękę Jane zatapiającą ostrze noża w nalanej szyi Harknessa, usta Fanny otwarte do krzyku. O kilka stóp od niego stała blada jak kreda Rachel, więc domyślił się, że wszystko słyszała. Chrząknął i wyprostował się. – Czy pan Murray dobrze się czuje? – spytał grzecznie. Jane i Fanny odwróciły się spłoszone. – Stracił przytomność – odparła Rachel. Przyglądała się obu dziewczynom z tą samą podejrzliwością, z jaką one patrzyły na nią. Fascynacja mieszała się z przerażeniem. – Jego ramię jest w bardzo złym stanie. Przyszłam spytać, czy ma pan może trochę brandy. William pogrzebał w kieszeniach i wyjął płaską srebrną flaszkę z wygrawerowanymi inicjałami rodu Greyów. – Czy może być whisky? – spytał, podając ją Rachel. Spojrzała zdziwiona, bo whisky nie była popularnym trunkiem, ale lord John pijał ją chętnie i William przejął od niego ten zwyczaj. Teraz, kiedy dowiedział się o swoim szkockim pochodzeniu, nie miał pewności, czy przy nim pozostanie. – Owszem, bardzo dziękuję. – Zwlekała z odejściem, jakby jej obecność mogła udzielić mu wsparcia. Był jej za to wdzięczny, wolał na razie nie zostawać z siostrami sam na sam, czy też raczej pragnął odwlec decyzję, co, u diabła, miał z nimi dalej począć. Rachel zinterpretowała właściwie te odczucia, rzuciła bowiem: „Zaraz ją oddam” i pobiegła w kierunku drogi. Nikt nie przerywał milczenia. Jane znowu zwiesiła nisko głowę i siedziała nieruchoma jak rzeźba z marmuru, tylko palce niezmordowanie gniotły materiał spódnicy. Fanny pogłaskała ją czule po głowie, patrząc na Williama spojrzeniem bez wyrazu. Okropnie go to wzburzyło. Co miał z nimi począć? To jasne, że nie mogły wrócić do Filadelfii. Odrzucił jako niegodny pomysł pozostawienia ich własnemu losowi. Z drugiej strony… – Dlaczego nie chcecie się udać do Nowego Jorku razem z wojskiem? – spytał nienaturalnie głośno. – I czemu wczoraj uciekłyście z obozu? – Znowu go zobaczyłam. – Jane podniosła na niego spłoszony wzrok. – Dragona w zielonym mundurze. Poprzedniego wieczoru chciał, żebym z nim poszła, ale odmówiłam. Wczoraj rano znów go ujrzałam i pomyślałam, że chyba szuka mnie. – Głos uwiązł jej w gardle i zakasłała. – Już mówiłam, zawsze poznam tych, co nie odpuszczają. – Jesteś wyjątkowo bystra – powiedział William z uznaniem. – On taki właśnie jest. Nie spodobał ci się jego wygląd, tak? – Był pewien, że gdyby chciała, jego zakaz handlowania swoim ciałem nie stanowiłby dla niej przeszkody. – Nie o to chodzi – odparła, zbywając Banastre’a Tarletona szybkim gestem, jakby odpędzała uprzykrzonego owada. – W ubiegłym roku on także zachodził do burdelu. Nie brał mnie na górę, wolał inną dziewczynę, ale jestem pewna, że gdyby teraz spędził ze mną trochę czasu, szybko przypomniałby sobie, dlaczego wydałam mu się znajoma. Tak powiedział – wyjaśniła – kiedy podszedł do mnie w kolejce po chleb. – Rozumiem. Chciałabyś zatem udać się do Nowego Jorku, ale nie z wojskiem, czy tak? – A czy to ma jakieś znaczenie? – spytała Jane gniewnie. – Dlaczego miałoby nie mieć, u licha? – Czy kogoś w ogóle obchodzi, czego chce zwykła dziewka? – Zerwała się z pnia i

ruszyła przez polanę, zostawiając Williama w stanie najwyższego zdumienia. – Co jej się stało? – spytał, zwracając się do Fanny. Dziewczynka przyjrzała mu się z powątpiewaniem, po czym wzruszyła ramionami. – Boi się, że pan ją otta w rence policji – bąknęła niewyraźnie. – Albo wojska. Zabiła psecies zołnieza. Myśl o oddaniu Jane w ręce wymiaru sprawiedliwości rzeczywiście zaświtała Williamowi, kiedy dowiedział się o zbrodni. Równie szybko się jednak ulotniła. – Nie zrobiłbym tego – powiedział szczerze. Dziewczynka przyjrzała mu się sceptycznie. – Dlaczego? – Doskonałe pytanie – odparł sarkastycznie. – I nie znam na nie odpowiedzi. I chyba nie potrzebuję jej znać. Mrugnął do niej porozumiewawczo, a ona parsknęła śmiechem. Jane spacerowała po polanie, co chwila zerkając na siostrę; jej zamiar był czytelny, ale nie mogła go zrealizować bez niej. Co do tego miał niezachwianą pewność. – Skoro jesteś tu ze mną – zaczął – a nie tam razem z siostrą, to oznacza, że nie chcesz uciekać, a ona nie zrobi tego bez ciebie. Z tego wniosek, że wierzysz mi, kiedy mówię, że na pewno nie każę jej aresztować. Pokiwała głową, powoli i poważnie jak sowa. – Jane mówi, że na rasie nic nie fiem o menczyznach, ale tak nie jest. – Na Boga, Frances, to prawda – westchnął William. Milczeli aż do powrotu Rachel. – Nie dam rady go podnieść – zwróciła się do Williama. – Czy mógłby mi pan pomóc? Wstał bez zwłoki, zadowolony, że ma jakieś zajęcie. Niespokojnie obejrzał się na Jane, nadal przechadzającą się po skraju polany. – Będziemy tu – szepnęła Fanny. William skinął głową i poszedł za Rachel. Murray leżał na poboczu drogi w pobliżu wozu. Był przytomny, ale zamroczony gorączką. Wzrok miał zamglony, mowę niewyraźną. – Mogę chodzić. – Akurat – mruknął William. – Niech pan się mnie przytrzyma. Posadził Iana prosto i obejrzał ranę. Nie była zbyt poważna, kości prawie na pewno nie zostały naruszone, i nie krwawiła obficie. Ale ciało w tym miejscu napuchło i było zaczerwienione, rana zaczynała też ropieć. William nachylił się i ukradkiem ją powąchał. Niestety, Rachel to zauważyła. – Nie wdała się jeszcze gangrena – powiedziała. – Wydaje mi się, że wszystko będzie dobrze, pod warunkiem, że jak najprędzej zawieziemy go do lekarza. Co będzie dalej z pańskimi dziewczynami? – dodała nieoczekiwanie. Nie tracił czasu na tłumaczenie, że to nie jego dziewczyny. W obecnej sytuacji to on i tylko on był za nie odpowiedzialny. – Nie wiem – przyznał, prostując się. Spojrzał ku polanie, ale była na tyle daleko, że nie mógł tam dostrzec żadnego poruszenia. – Nie mogą wrócić do Filadelfii, a ja nie mogę ich wziąć z powrotem do obozu. Przychodzi mi jedynie do głowy, że można by im znaleźć schronienie w którejś z okolicznych wiosek, gdzie mogłyby przeczekać, aż poczynię przygotowania do przewiezienia ich w inne, bezpieczne miejsce. – Ciekawe, gdzie mogłoby się ono znajdować? – zadał sobie w duchu pytanie. W Kanadzie? Rachel potrząsnęła energicznie głową. – Nie ma pan pojęcia, jak ludzie plotkują w małych miejscowościach… I jak prędko te plotki się rozchodzą. – Spojrzała na Iana, który wprawdzie siedział prosto, ale kiwał się

półprzytomnie z zamkniętymi oczami. – Te dziewczyny nie mają innego zawodu – ciągnęła. – Ludzie bardzo szybko poznają, czym się trudnią. Potrzebne im zatem schronienie, ale u takich ludzi, którzy nie wyrzucą ich na bruk, gdy się dowiedzą, kim są. Jej suknia była w nieładzie po siłowaniu się z Jane. Mimo opalenizny pobladła, spojrzawszy na Iana. Ścisnęła dłonie w pięści, przymknęła na moment powieki, po czym je otworzyła i wyprostowawszy się na całą wysokość, popatrzyła Williamowi w oczy. – Jakieś dwie godziny drogi stąd jest mała osada kwakrów. Mieszkają tam trzy lub cztery rodziny. Dowiedziałam się o niej od jednej z kobiet, która przybyła do Valley Forge do męża. Dziewczyny mogłyby się tam ukryć, przynajmniej na pewien czas. – Nie! – odezwał się Murray. – Nie możecie… – Urwał, usiłując zebrać myśli. Widać było, że z trudem wytrzymuje w pozycji siedzącej. – Nie – powtórzył. – To… niebezpieczne. – To prawda – zgodził się z nim William. – Trzy samotne młode kobiety na drodze? W dodatku bez żadnej broni? – Nawet gdybym miała pistolet, nie użyłabym go – podkreśliła Rachel. – Ani strzelby, ani armaty. Ian sprawiał wrażenie, jakby chciał się roześmiać. – Ano – wymamrotał i musiał odpocząć, by móc mówić dalej. – Niech je pan tam zawiezie – powiedział do Williama. – Ja sobie tutaj poradzę… – Po stokroć nie – wtrąciła się ostro Rachel. Chwyciła Williama za rękę i pociągnęła bliżej Iana. – Niech pan na niego popatrzy! Niech mu pan przemówi do rozumu, skoro mnie najwidoczniej nie wierzy. William spojrzał na twarz Murraya. Była blada jak kreda i oblana niezdrowym potem. Ranę obsiadł rój much, których nie miał siły odpędzić. – Merde – mruknął William pod nosem. Potem dodał głośniej, choć z ociąganiem: – Ona ma rację. Jeśli nie chce pan stracić ręki, to natychmiast musi się pan udać do lekarza. Te słowa były dla Iana wstrząsem. Tak, liczył się ze śmiercią, ale z amputacją ręki? Nie! Odwrócił głowę i przyjrzał się ranie. – Niech to diabli – mruknął William i zwrócił się do Rachel: – Dobrze. Proszę mi wytłumaczyć, gdzie znajduje się ta osada. Zawiozę tam dziewczyny. Skrzywiła się, dłonie zwinęła w pięści. – Nawet kwakrzy mogą źle zareagować na nagłe pojawienie się obcego, który prosi ich o udzielenie schronienia nieznanym im osobom nie wiadomo, na jak długo. Ja nie jestem obca i potrafię się wstawić za nieszczęsnymi dziewczynami lepiej niż pan. – Odetchnęła głęboko. – Jeżeli jednak to zrobię, pan musi zawieźć go w bezpieczne miejsce. – Ja? Muszę? – Rachel! – wycharczał Murray, ale na niego nie spojrzała. – Tak. Ja i dziewczyny musimy wziąć wóz. William był nieco oszołomiony, ale szybko do niego dotarło, że Rachel ma rację. Jasne było także, ile kosztowała ją decyzja ocalenia Jane. – Dobrze – odparł zrezygnowany. Zdjął srebrny naszyjnik i wręczył go Rachel. – Proszę dać to Jane. Przyda jej się, jeśli będzie musiała radzić sobie sama. – To dziwne, ale pozbycie się ciężkiej osłony ulżyło także jego myślom. Poczuł się lekki i swobodny, a perspektywa aresztu w Filadelfii, gdyby ktoś go rozpoznał, przestała go nadmiernie trapić. Właśnie zamierzał zdjąć zdradzające go części munduru, kurtkę i kamizelkę – będzie je musiał gdzieś dobrze ukryć – gdy nagle Rachel zbliżyła się do niego i położyła mu rękę na ramieniu. – Ten mężczyzna jest dla mnie wszystkim, jest moim życiem i duszą – rzekła z prostotą,

patrząc mu prosto w oczy. – To także pana krewny, cokolwiek obecnie pan o tym sądzi. Ufam, że dla dobra nas wszystkich zapewni mu pan bezpieczeństwo. William patrzył na nią z powagą, rozważając możliwe odpowiedzi, w końcu jednak ograniczył się do skinienia głową. – Dokąd mam go zawieźć? – zapytał. – Do mojej… do lady J… to znaczy do pani F… to znaczy… A niech to diabli – zakończył z rozpaczą, czując, że się rumieni. – Do jego ciotki? Rachel spojrzała na niego zaskoczona. – Pan nic nie wie? No oczywiście, skąd miałby pan…? – Machnęła niecierpliwie ręką. – Ciotka Iana została poważnie ranna podczas bitwy, na dziedzińcu Tennent Church, gdzie opatrywała rannych. Pomieszanie Williama gwałtownie się ulotniło. Poczuł się tak, jakby został oblany kubłem lodowatej wody. – Nie żyje? – Żyje, dzięki łasce Najwyższego Pana – odparła Rachel z radosną ulgą. – A przynajmniej jeszcze wczoraj żyła – poprawiła się, marszcząc czoło. – Rana jest poważna. – Jej twarz znowu sposępniała. – Przebywa w domu Mackenów w wiosce Freehold, około sześciu mil stąd w tamtym kierunku. Prawdopodobnie jest tam też mój brat, albo gdzieś w okolicy, bo ciągle ma pod opieką wielu rannych. On zajmie się raną I-Iana. – Po raz pierwszy głos jej się załamał, a przestraszone oczy spojrzały na narzeczonego. Oczy Murraya błyszczały gorączkowo, ale był na tyle przytomny, by wyciągnąć do Rachel zdrową rękę. Wykrzywił się przy tym z bólu, więc uklękła przy nim i objęła go. William odwrócił się dyskretnie, by dać im sposobność czulszego pożegnania. Zasłużyli na to, cokolwiek o tym wszystkim myślał. Widział już wiele zakażonych ran i niezbyt wysoko oceniał szansę Murraya na ocalenie ręki. Z drugiej strony ten mężczyzna był zarazem cholernym Szkotem i Mohawkiem, a jak wiadomo, jedni i drudzy niełatwo dają się pokonać. William oddalił się od pobocza drogi i nagle dostrzegł w zaroślach przebłysk różowego materiału. – Jane! – zawołał. – Czy to ty? – Tak – odpowiedziała, wychodząc z ukrycia. Znów skrzyżowała ręce i hardo uniosła podbródek. – Co zamierzasz zrobić? To znaczy ze mną – dodała niepotrzebnie. – Panna Hunter zawiezie ciebie i Fanny w bezpieczne miejsce – odrzekł łagodnym tonem. Pomimo pozorów brawury przypominała mu płochliwą sarenkę, która o świtaniu wyszła na polanę i przy najlżejszym hałasie natychmiast skryje się w lesie. – Przyślę ci tam wiadomość, kiedy już poczynię… stosowne plany. – Ona? – zdziwiła się Jane. – Ale dlaczego? Dlaczego ty nie możesz nas tam zawieźć? Czy ona nie wolałaby zostać ze swoim… z tym Indianinem? – Panna Hunter wyjaśni ci to wszystko w czasie podróży – uciął William i umilkł, nie wiedząc, co ma jej jeszcze powiedzieć. Od strony drogi dobiegały odgłosy rozmowy Rachel i Murraya. Nie było słychać słów, ale nie miało to znaczenia, bo ich treść była oczywista. William poczuł ukłucie bólu pod trzecim guzikiem kamizelki i zakasłał. – Dziękuję panu – szepnął cichy głosik za jego plecami. William odwrócił się i zobaczył Fanny. Ujęła jego rękę, obróciła wnętrzem do góry i złożyła pośrodku dłoni miękki, ciepły pocałunek. – Nie ma za co, panienko – odparł z uśmiechem. Fanny z godnością skinęła głową i odeszła w stronę drogi, zostawiając go sam na sam z siostrą. Przez chwilę stali i patrzyli na siebie w milczeniu. – Zaproponowałam ci coś więcej niż pocałunek – powiedziała cicho – ale nie chciałeś

tego. Nie mam nic innego, co mogłabym ci dać w podzięce. – Jane – wyrzekł zdławionym głosem. – To nie… Ja nie… – Urwał i było mu przykro, ale nie wiedział, co mógłby jej odpowiedzieć. – Bezpiecznej podróży, Jane – powiedział w końcu. – Żegnaj.

90. Mądre dziecko, które zna swego ojca Jasne było, że choć muł Rachel był krzepki, to jednak nie dałby rady unieść dwóch mężczyzn wagi i wzrostu Williama i Iana Murraya. Nie miało to jednak znaczenia, bo i tak mogli się posuwać tylko w pieszym tempie. Murray miał zatem dosiąść muła, a William iść obok i pilnować, żeby drań czasem nie spadł. Murrayowi udało się wskoczyć na siodło pomimo tylko jednej sprawnej ręki. Rachel zabandażowała mu ranę i włożyła rękę w temblak zrobiony z kawałka płótna oderwanego z halki. William nie zaoferował pomocy, będąc pewnym, że zostałaby przyjęta z niechęcią i najpewniej odrzucona. Przyglądając się poczynaniom Rachel, spostrzegł z niejakim zdziwieniem, że choć materiał halki był spłowiały i sprany, to wzdłuż brzegu wprawne ręce wyszyły żółte i niebieskie słoneczka. Czy wszystkie kobiety kwakrów pod surowymi sukniami nosiły atrakcyjną bieliznę? Ruszyli powoli do wtóru oddalającego się turkotu kół. – Czy jest pan uzbrojony? – spytał nagle Murray. – Lekko. – Ciągle miał nóż, który Jane włożyła mu do ręki, owinięty teraz chustką i schowany w kieszeni, bo był bez pochwy. William pomacał drewniany trzonek, ciekaw, czy to ten sam nóż, którym… Cóż, oczywiście ten sam. – Ja wcale. Znalazłby pan dla mnie jakąś pałkę? – Nie wierzy pan, że dowiozę pana bezpiecznie na miejsce? Murray zwiesił ramiona i schylił nieco głowę, podskakującą w rytm stąpania muła, lecz teraz odwrócił się i zmierzył Williama nad podziw bystrym spojrzeniem, chociaż oczy błyszczały od gorączki. – O, ufam panu bez zastrzeżeń. Natomiast nie ufam ludziom, z którymi musiał pan niedawno walczyć. Trudno się było z tym nie zgodzić. Trakty nie były bezpieczne i William poczuł wyrzuty sumienia, że puścił w drogę samotne kobiety, nieuzbrojone i bez żadnej ochrony, będące w posiadaniu łakomych dla rabusiów kąsków w postaci wozu i muła. Powinienem był pojechać z nimi, nalegać, abyśmy wyruszyli wszyscy razem… – myślał poniewczasie. – Mama zawsze powtarza, że nie zna większego uparciucha od wuja Jamiego – odezwał się Murray – ale powiadam panu, że nikt nie może się równać z kwakierką, która podjęła decyzję. Nie byłbym w stanie jej zatrzymać, a tym bardziej pan. William wolał nie rozmawiać o wspomnianych osobach ani nie pociągały go ogólne rozważania o wrodzonym uporze jego krewnych. Chwycił lejce i zatrzymał muła. – Proszę chwilę zaczekać. Poszukam czegoś odpowiedniego. Już wcześniej zauważył, że przy drodze nie leży zbyt wiele suchych konarów, wszystkie zostały bowiem wyzbierane podczas przemarszu armii. Nieopodal wypatrzył jednak sad, a za nim chatę farmera. Zbliżając się do sadu, zobaczył, że ciągnięto przez niego armaty, o czym świadczyły głębokie koleiny i połamane drzewka. W sadzie leżał trup, skulony pod starą rozłożystą jabłonią. Sądząc po koszuli myśliwskiej i spodniach z samodziału, Amerykanin z oddziału milicji.

William pożałował, że akurat to drzewo nie zostało złamane, ale stare jabłonie były krzepkie. Po piętnastu, dwudziestu latach należało je wykopać i posadzić nowe. Odwrócił się od widoku trupa, ale zdążył jeszcze dostrzec rój bzyczących much, które obsiadły miejsce, gdzie kiedyś musiała się znajdować twarz zabitego mężczyzny. Odszedł kilka kroków i zwymiotował. Duszący zapach zgniłych owoców przyciągał roje owadów. W sadzie huczało od bzyczenia os, opijających się sokami. William odwinął nóż z chustki i zatknął go za pas, nie sprawdzając, czy może są na nim zaschnięte rdzawe plamy. Otarł usta i po chwili wahania podszedł i nakrył twarz rebelianta chustką. Ktoś zdążył go już wcześniej obszukać, nie miał bowiem butów ani broni. – Czy to się nada? – William położył w poprzek siodła gruby konar jabłoni. Obłamał go z obu stron i z cieńszych gałązek, tak że powstała całkiem poręczna pałka o grubości męskiego przedramienia. Murray ocknął się z drzemki, gwałtownie wyprostował i chwycił pałkę. Skinął głową z uznaniem. – Tak, bardzo dobra – odrzekł cicho, chrapliwie. William przyjrzał mu się uważnie. – Trzeba się napić wody – powiedział, podając mu manierkę. Murray wziął ją niezgrabnie, napił się i oddał, wzdychając. Przez co najmniej pół godziny jechali w milczeniu, więc William miał czas przemyśleć poranne wydarzenia. Południe już dawno minęło, słońce kładło mu się na ramionach jak nagrzane na piecu żelazko. Ile miało być do Freehold wedle Rachel? Sześć mil czy więcej? – Czy chce pan, żebym to panu powiedział, czy nie? – odezwał się Murray nieoczekiwanie. – Co niby miałby mi pan powiedzieć? Murray wydał nieokreślony dźwięk, ni to bólu, ni to rozbawienia. – Czy jest pan do niego podobny. Możliwe odpowiedzi przyszły tak prędko, że posypały się jak domek z kart. William wziął zatem tę z wierzchu. – Czemu pan przypuszcza, że się nad tym zastanawiam? – odparł z chłodem, który zmroziłby każdego. Murray jednak płonął od gorączki, więc aby go zmrozić, trzeba by było śnieżycy z Appalachów. – Bo gdyby to o mnie chodziło, chciałbym – odrzekł łagodnie Murray. Irytacja Williama wzrosła. – Być może – wycedził, nie próbując jej ukryć. – Jego pan zna, zgoda, ale o mnie nic pan nie wie. Tym razem nie było wątpliwości – Murray się zaśmiał, niskim, ochrypłym śmiechem. – Dziesięć lat temu pomagałem wyciągać pana z wygódki – powiedział. – To wtedy pana poznałem. Zaskoczenie odebrało Williamowi mowę, ale tylko na chwilę. – Jak to… Ta farma w górach – Fraser’s Ridge…?! – Udało mu się niemal całkiem wyrzucić z pamięci wypadek z wężem w wygódce oraz okropną podróż przez górzyste tereny Karoliny Północnej. Murray uznał wzburzenie Williama za konfuzję i postanowił pośpieszyć z wyjaśnieniami. – Kiedy już wydostał się pan z tego świństwa, z niebieskimi płonącymi oczami i z twarzą, na której malowała się żądza mordu, był to wuj Jamie jak żywy, wtedy, kiedy się gniewa. – Głowa Murraya pochyliła się niebezpiecznie, ale zdołał się wyprostować, tłumiąc jęk bólu. – Gdyby postanowił pan spaść – rzucił William z jadowitą uprzejmością – to proszę to

zrobić na drugą stronę, dobrze? – Mhm. Przeszli kolejne sto jardów, po czym Murray znowu się ożywił i jak gdyby nigdy nic podjął przerwany wątek. – Kiedy znalazłem pana w wąwozie, wiedziałem, z kim mam do czynienia. A skoro już o tym mowa, nie przypominam sobie podziękowań za ocalenie życia. – To pan może podziękować mnie, za to, że nie przywiązałem pana do grzbietu martwej pantery i nie ciągnę za mułem po ziemi – warknął William. – Wiem, że zrobiłby pan tak – odparł Murray, śmiejąc się – gdyby tylko miał pan martwą panterę. – Znów zachwiał się niebezpiecznie. – Niech no tylko pan spadnie, a tak właśnie postąpię – powiedział William, podtrzymując go w siodle. – Coś wymyślę, nie będzie mi potrzebna pantera. – Murray był tak rozgorączkowany, że William poczuł ciepło jego ciała przez skórzane spodnie. Murray zauważył jego reakcję. – Pan przeżył gorączkę – mruknął – więc i ja przeżyję, bez obaw. – Jeśli chce pan przez to powiedzieć, że nie powinienem się martwić, iż pan umrze, to zgoda, nie martwię się. – Ja też nie – zapewnił Murray. William był ciekaw, czy jego stanu nie pogarsza czasem udar słoneczny. – Ale obiecał pan Rachel, prawda? – Tak – odrzekł William i dodał od niechcenia: – Zawdzięczam Hunterom życie, tak samo jak panu. – Mhm – mruknął Murray i umilkł. Poszarzał pod opaloną na brąz skórą. Milczał co najmniej pięć minut, po czym znów się odezwał. – Nie sądzi pan, że dużo się o panu dowiedziałem, wysłuchując całymi dniami pańskiego bredzenia w gorączce? – Nie sądzę – odparł William. – Myślę, że nie więcej, niż ja dowiem się o panu, nim dowiozę pana do Freehold. – Może więcej, niż się panu wydaje. Muszę się zatrzymać. Będę wymiotował. William złapał za lejce i muł posłusznie przystanął. Nie podobały mu się jednak odgłosy i zapach tego, co się działo za jego łbem, więc wiercił się, daremnie próbując się jak najdalej odsunąć. William odczekał, aż Murray skończy, i bez słowa podał mu manierkę. Napił się i zwrócił manierkę. Ręka mu drżała i William zaczął się niepokoić. – Zatrzymamy się, jak tylko znajdę wodę – powiedział. – Musi pan posiedzieć w cieniu. – Żaden z nich nie miał nakrycia głowy; William zostawił czapkę w kryjówce razem z kurtką od munduru. Murray nie odpowiedział. Nie tyle majaczył, ile toczył równoległą rozmowę w swojej głowie. – Może ja nie znam pana tak dobrze, ale Rachel z pewnością. Była to niewątpliwa prawda, co budziło w Williamie mieszane uczucia – wstyd, dumę i gniew. Rachel i jej brat istotnie świetnie go znali; ocalili mu życie i opiekowali się nim w czasie powrotu do zdrowia. Przez wiele tygodni podróżowali z nim, dzieląc pożywienie i niebezpieczeństwa. – Mówiła, że dobry z pana człowiek. William poczuł lekki ucisk w sercu. – Jestem wielce zobowiązany za te miłe słowa – powiedział. Woda niewiele Murrayowi pomogła, wciąż chwiał się w siodle, przymykając oczy z osłabienia. – Jeżeli pan umrze, to chętnie się z nią ożenię – oznajmił William głośno.

Metoda zadziałała; Murray ocknął się raptownie jak smagnięty batem. Na jego znękanym obliczu pojawił się słaby uśmiech. – Akurat – mruknął. – Przecież wiesz, że nie umrę, prawda? I pamiętaj, że zawdzięczasz mi życie, Angliku. – Niekoniecznie. Ja też cię kiedyś ocaliłem, uratowałem was oboje przed tym szaleńcem – jak mu tam było, Bug? – z toporem, w Filadelfii. Więc jesteśmy kwita. Po długiej chwili milczenia Murray znowu się ocknął. – Wątpię – wymruczał.

91. Dobry wynik Jamie odprowadził Greyów do drzwi i wrócił do mnie z malującą się na twarzy ponurą satysfakcją. Roześmiałabym się głośno, gdybym się nie bała bólu, a tak rozciągnęłam tylko wargi w uśmiechu. – Twój syn, twój siostrzeniec, twoja żona – powiedziałam. – Fraser – trzy, Grey – zero. Spojrzał na mnie zdziwiony, po czym rozpromienił się po raz pierwszy od wielu dni. – A więc czujesz się lepiej! – zawołał i podszedł, żeby mnie pocałować. – Pożartuj ze mnie jeszcze trochę, dobrze? – Usiadł ciężko na taborecie i westchnął z ulgą. – Wyobraź sobie, że nie mam pojęcia, jak cię teraz utrzymam – nie mam zawodu, pieniędzy, stopnia wojskowego. A przecież jakoś muszę cię utrzymywać. – Nie masz zawodu? Zaiste – zaprotestowałam. Wymień coś, chociaż jedną rzecz, której nie potrafisz. – Nie umiem śpiewać. – No dobrze, a poza tym? Jamie rozłożył ręce i przyglądał się krytycznie bliznom na prawej dłoni. – Nie wydaje mi się, żebym mógł zarabiać na życie jako żongler albo kieszonkowiec. Nie wspominając o zajęciu skryby. – Nie musisz wcale pisać odręcznie – zaoponowałam. – Masz przecież prasę drukarską. Nazwałeś ją Bonnie. – No tak – przyznał z błyskiem w oku. – To prawda. Ale Bonnie jest na razie w Wilmington. Prasa drukarska Jamiego została wysłana z Edynburga pod opieką Richarda Bella, który ma ją w swej pieczy do chwili, gdy zgłosi się po nią właściciel. – No to pojedziemy po nią. A potem… – Urwałam, obawiając się zapeszyć naszą przyszłość zbyt dalekosiężnymi planami. Czasy są niepewne, nikt nie potrafi powiedzieć, co przyniesie jutro. – Najpierw jednak powinieneś odpocząć. Wyglądasz, jakbyś miał zaraz umrzeć. – Nie powinnaś mówić takich rzeczy – napomniał mnie, po czym uśmiechnął się i jednocześnie ziewnął, omal nie wyłamując sobie szczęki. – Połóż się. Wyśpij się, przynajmniej dopóki porucznik Bixby nie pojawi się z dostawą sera. – Armia amerykanska wycofała się do Englishtown, około siedmiu mil stąd, jedynie godzina drogi konno. Trakty były jednak nadal zatłoczone, wielu ochotnikom bowiem skończył się okres służby i pieszo wracali do domów. Jamie niemal bez protestu zległ na rozesłanym kocu, co upewniło mnie w przypuszczeniach, jak strasznie był przemęczony. Po krótkiej chwili już spał. Ja także byłam zmęczona, a do tego bardzo słaba, więc wszelkie zdarzenia, nawet tak błahe jak wizyta Greyów, szybko mnie wyczerpywały. Ułożyłam się wygodnie i zdrzemnęłam, przytomniejąc na każdy głośniejszy dźwięk. Jamie natomiast spał mocno, oddychając równomiernie, głęboko. Po pewnym czasie obudziłam się, słysząc stukanie z dołu. Półprzytomna podniosłam głowę z poduszki, gdy ktoś krzyknął: „Halo, jest tam kto?!”. Otrzeźwiałam natychmiast. Dobrze znałam ten głos. Spojrzałam na podłogę obok łóżka, gdzie Jamie chrapał w najlepsze, skulony w pozycji płodu. Bardzo powoli udało mi się spuścić nogi z łóżka – poruszałam się jak prastary żółw, przytrzymując się ramy – i dojść do okienka, przy którym złapałam się parapetu. Na podwórku stał potężny muł z półnagim ciałem przewieszonym przez siodło.

Zachłysnęłam się powietrzem i w tej samej chwili zgięłam wpół z bólu, ale nie wypuściłam z rąk parapetu. Ciało było ubrane w skórzane spodnie, a w długich kasztanowych włosach tkwiły dwa wyliniałe indycze pióra. – Jezu Chryste Roosevelcie święty – wymamrotałam przez zęby. – Błagam Cię, Boże, niech on nie okaże się… – Modlitwa została wysłuchana, zanim zdążyłam ją dokończyć. Drzwi wejściowe się uchyliły, a po chwili William i porucznik Macken zdjęli Iana z siodła, ujęli go pod pachy i powoli wprowadzili do domu. Odruchowo sięgnęłam po swoją torbę lekarską i omal się nie przewróciłam. W porę uchwyciłam się ramy łóżka, ale jęk, jaki przy tym wydałam, wyrwał Jamiego ze snu. Usiadł, tocząc dokoła dzikim wzrokiem. – Nic mi się nie stało… – wystękałam, żałując, że nie mogę nakazać mięśniom brzucha całkowitego bezruchu. – Wszystko w porządku. Ian wrócił. Jamie zerwał się, potrząsnął głową, by sobie w niej przejaśnić, i szybko podszedł do okna. Skamieniał, więc trzymając się za bok, poczłapałam za nim. Z domu wyszedł właśnie William, szykując się, by wskoczyć na siodło. Był dziwnie ubrany: tylko w koszuli i bardzo brudnych spodniach, a kasztanowe włosy wydawały się rude w promieniach słońca. Pani Macken zawołała do niego coś od drzwi, więc odwrócił się, żeby odpowiedzieć. Stałam bez ruchu. Nie sądzę, żebym wydała jakiś dźwięk, ale jemu coś nagle kazało podnieść wzrok i zamarł. Jamie też stał nieruchomo. Ich oczy się spotkały. Twarz Williama nie zmieniła wyrazu. Po długiej chwili odwrócił się, zwinnie wskoczył na muła i odjechał. Minęła jeszcze jedna długa chwila, nim Jamie zaczął oddychać. – Położę cię do łóżka, Angliszko – powiedział spokojnie. – A potem pójdę poszukać Denny’ego. Ian potrzebuje pomocy.

92. Nie pozwolę, żebyś dłużej był samotny Ktoś podał mu laudanum, zanim zabrał się do rany na ramieniu. Bardzo dziwny specyfik. Zażywał go już wcześniej, jak mu się zdawało, dawno, dawno temu, ale wtedy nie znał jego nazwy. Teraz leżał na plecach, powoli mrugając powiekami, zamroczony lekarstwem, i usiłował stwierdzić, gdzie jest i co jest realne. Był prawie pewien, że większość tego, na co właśnie patrzy, nie istnieje naprawdę. Ból. To było rzeczywiste i mogło służyć jako kotwica. Nie minął całkowicie, Ian go czuł, ale gdzieś w oddali, myślał o nim jak o mętnym strumieniu meandrującym pośród jego snów. Ocknął się, a pragnął czegoś wręcz przeciwnego. Nie starał się skupić wzroku, z drugiej zaś strony chciał koniecznie ujrzeć coś znajomego. Wodząc dokoła oczami, znalazł to niemal od razu. Dziewczyna. Młoda kobieta. Ifrinn, jakżeż ona się… – Rachel – wychrypiał, a ona natychmiast zostawiła to, co robiła, i podeszła do niego, zmartwiona, ale ożywiona. – Rachel…? – powtórzył niepewnie, na co ujęła go za rękę i przycisnęła do serca. – Ocknąłeś się, jak widzę – powiedziała cicho, badawczo mu się przyglądając. – Ale nadal masz wysoką gorączkę. Jak się czujesz? – Lepiej, bo mam cię przy sobie, dziewczyno. – Próbował oblizać wyschnięte wargi. – Czy mogę dostać wody? Zmartwiła się, że musiał sam poprosić, i pośpiesznie przyłożyła mu kubek do ust. Nigdy nie kosztował czegoś równie smacznego, zwłaszcza że jej czułe ręce podtrzymywały mu głowę, gdy pił. Czuł mdłości i zawroty głowy, ale pragnął pić w nieskończoność. Niestety, odebrała mu

kubek. – Tyle na razie wystarczy – powiedziała. – Nie wolno ci pić za dużo i za szybko, bo zwymiotujesz. A narobiłeś już dostatecznie dużo bałaganu – dodała z szerokim uśmiechem. Odmruknął niewyraźnie i opadł na poduszki. Odkrył, że jest umyty. Ktoś zmył z niego resztki jeleniego tłuszczu i farby razem z grubą warstwą potu i krwi. Na ramieniu miał okład, wydzielający ostry, znajomy zapach, ale nie mógł sobie przypomnieć, jakie to ziele. – Czy to ciocia Claire opatrzyła mi ranę? – zapytał. Rachel spojrzała na niego, marszcząc brwi. – Twoja ciocia jest chora – odparła. – Nie pamiętasz, jak ci mówiłam, że została ciężko ranna podczas bitwy? – Nie – odrzekł, czując pustkę w głowie. Nie pamiętał ostatnich dwóch dni ani przebiegu bitwy. – Nie. Co z nią, czy wyzdrowiała? – Denny usunął kulę, a opiekuje się nią twój wuj Jamie. Obaj twierdzą z niezachwianą pewnością, że odzyska zdrowie. – Uśmiechnęła się blado, Ian odpowiedział wymuszonym uśmiechem. – Nic jej nie będzie – powiedział. – Wuj Jamie to bardzo uparty człowiek. Czy mogę dostać jeszcze wody? Tym razem pił powoli i zdołał wypić więcej niż poprzednio, zanim odebrała mu kubek. Z oddali dochodziło regularne brzękliwe walenie. Wcześniej Ian wziął ten odgłos za wytwór otumanionego umysłu, ale teraz stwierdził, że jest on rzeczywisty. Walenie na moment ustało i ktoś zaklął z pasją. – Gdzie jesteśmy? – spytał, rozglądając się dokoła. Okazało się, że leży w małej obórce na wiązce świeżego siana, na którym położono gruby koc. Poczuł ciepły zapach krowiego nawozu. Krowy chwilowo nie było. – Wioska zowie się Freehold. W pobliżu toczyła się bitwa, armia Waszyngtona wycofała się do Englishtown, ale wielu rannych pozostało w gościnnych domach mieszkańców. Gościmy u miejscowego kowala, pana Heughana. Kowal, kowadło… Oto wytłumaczenie walenia i przekleństw. Ian zamknął oczy, co złagodziło zawroty, ale pod powiekami pojawiły się cienie gorączkowych snów, więc je na powrót otworzył. Rachel nie znikła, co go bardzo pocieszyło. – Kto wygrał bitwę? – zapytał. – Na razie nie wiadomo. Wygląda na to, że nikt – odparła zniecierpliwiona, wzruszając ramionami. – Amerykanie nie posiadają się oczywiście ze szczęścia, że nie zostali pokonani, ale Brytyjczycy z pewnością nie ponieśli klęski. Mnie jednak obchodzi wyłącznie twój los. I jestem pewna, że wyzdrowiejesz – powiedziała, delikatnie kładąc mu rękę na czole. – Ja tak twierdzę. A wiesz, że jestem równie uparta jak każdy Szkot, którego imię zdołasz wymienić, nie wyłączając ciebie. – Muszę ci coś wyznać, ukochana. – Nie zamierzał tego powiedzieć, ale słowa wydały się znajome, jakby wypowiedział je już przedtem. – Coś nowego? – spytała podejrzliwie. – Nowego? Czy mówiłem coś w nieświadomości? – Czuł się niebywale ociężały, jakby dźwigał na sobie ołowiany pancerz. Rachel przygryzła górną wargę, nie spuszczając z niego spojrzenia. – Kim jest Geillis? – spytała nieoczekiwanie. – I co ci takiego zrobiła? Ian zamrugał zdumiony, czując zarazem ulgę na dźwięk tego imienia. Tak, o tym właśnie majaczył… Słodki Jezu. Ulga wyparowała natychmiast. – Co mówiłem? – spytał ostrożnie.

– Jeżeli nie pamiętasz, to nie zamierzam ci przypominać. – Uklękła przy nim, szeleszcząc fałdami sukni. – Pamiętam, co zaszło; chcę wiedzieć, co o tym mówiłem. – Co zaszło – powtórzyła powoli, obserwując jego twarz. – To znaczy w twoich snach? Czy też… – Urwała i przełknęła z trudem. – I to, i to, kochana – rzekł miękko, z wysiłkiem wyciągając do niej rękę. – Powiedz mi, czy mówiłem o Geillis Abernathy? – Powiedziałeś jedynie „Geillis” – odparła, ujmując jego dłoń w swoje obie i mocno ściskając. – Bałeś się. Krzyczałeś z bólu, ale to zrozumiałe, bo przecież jesteś ranny… Ale potem… To, co widziałeś… Zarumieniła się głęboko, on zaś ujrzał w niej orchideę, w której przepastne gardło mógłby zanurzyć swój… Odsunął od siebie tę kuszącą wizję i spostrzegł, że ciężko oddycha. – Wydawało mi się, że doświadczasz czegoś innego niż ból – powiedziała. – Bo tak było – przyznał. – Czy mogę się jeszcze napić wody? Podała mu kubek z miną świadczącą o tym, że jego potrzeby fizyczne nie odwrócą jej uwagi od tematu rozmowy. – To było dawno temu, a nighean, więc nie ma się czym przejmować. Kiedy miałem czternaście lat, zostałem porwany. Nie trwało to długo. Przebywałem na Jamajce u kobiety nazwiskiem Geillis Abernathy, gdzie odnalazł mnie wuj. Nie było to przyjemne, ale też nie ucierpiałem szczególnie. Rachel słuchała w skupieniu. – Byli tam też inni chłopcy – ciągnął – którzy nie mieli tyle szczęścia co ja. Później przez długi czas bał się zamykać oczy, bo wtedy widział ich twarze. Stopniowo jednak zbladły, jedna po drugiej, i Ian poczuł skurcz bólu, że pozwolił, by znikły w ciemności. – Ianie – powiedziała cicho Rachel, głaszcząc go po zarośniętym policzku. Szelest zarostu wywołał u niego przyjemny dreszczyk. – Nie musisz o tym mówić. Nie chcę, żeby dręczyły cię złe wspomnienia. – To nic takiego – odparł, czując ulgę w sercu. – Opowiem ci o tym, ale trochę później. To stara historia, nie musisz jej wysłuchiwać właśnie teraz. Ale… – Urwał, więc podniosła na niego wzrok. – Muszę ci natomiast wyznać, kochana… – Opowiedział jej o tym. Wydarzenia poprzednich dwóch dni wciąż były zamglone w pamięci, ale nie zapomniał ścigających go Indian Abenaki. Ani tego, jak postąpił z jednym z nich w obozie Brytyjczyków. Milczała tak długo, że zaczął wątpić, czy naprawdę się ocknął, czy też śni mu się ta rozmowa. – Rachel? – zagadnął niepewnie, przesuwając się na prowizorycznym posłaniu. Przez otwarte drzwi obórki wpadało dość światła, ale niczego nie mógł wyczytać z jej twarzy. Wpatrywała się w niego niewidzącym wzrokiem, jakby patrzyła przez niego na wylot. Obawiał się, że tak właśnie jest. Słyszał kowala Heughana, jak chodzi po podwórzu, uderza w coś młotem, klnie siarczyście pod nosem. Słyszał też bicie swojego serca, nieregularne, urywane. Na koniec Rachel przeszedł dreszcz, jakby zbudziła się z głębokiego snu. Położyła mu dłoń na głowie i pogłaskała, patrząc mu w oczy z bezmierną czułością. Opuszką kciuka powolutku powiodła wzdłuż linii tatuażu na kościach policzkowych. – Uważam, że powinniśmy się jak najprędzej pobrać, Ianie – powiedziała cicho. – Nie pozwolę, żebyś samotnie musiał się mierzyć z tak okropnymi zdarzeniami. Czasy są trudne, więc musimy być razem. Zamknął oczy i poczuł, że nie oddycha. Kiedy znów zaczerpnął powietrza, smakowało

spokojem. – Kiedy? – wyszeptał. – Kiedy tylko odzyskasz siły i będziesz mógł chodzić – odrzekła. Jej pocałunek był lekki jak muśnięcie skrzydła motyla.

93. Dom na Chestnut Street Dom był zamieszkały, z komina po zachodniej stronie unosił się dym. Drzwi zamknięte, w dodatku starannie zaryglowane. – A co się stało ze starymi drzwiami? – spytał John brata, na wszelki wypadek jeszcze raz naciskając klamkę. – Pamiętam, że były zielone. – Jeżeli zastukasz, to prawdopodobnie ktoś przyjdzie i wszystko ci wyjaśni – odrzekł Hal. Od spotkania z generałem Arnoldem cały czas był wyraźnie poirytowany. Generał przyjął ich ze zrozumiałą rezerwą, kilka razy przeczytał list polecający od Frasera, po czym zgodził się udzielić im pozwolenia na przebywanie w mieście i prowadzenie poszukiwań. – Pod warunkiem wszakże – dodał Arnold, dając wyraz swej słynnej arogancji – że jeśli dojdą mnie słuchy o jakimkolwiek niestosownym działaniu, to każę was obu aresztować i wywieźć z miasta na drągu. – Na czym? – spytał Hal z niedowierzaniem, nie zetknąwszy się dotąd z osobliwą amerykańską metodą traktowania niepożądanych gości. – Na drągu – powtórzył Arnold z łagodnym uśmiechem. – Długi kawałek drewna. Całkiem poręczna broń. Nadaje się też na ogrodzenia. Hal zwrócił pytające spojrzenie na Johna, jakby prosił go o przetłumaczenie mowy Hotentota, na którego się przypadkowo natknęli. John stłumił westchnienie i pośpieszył bratu z pomocą. – Niepożądanego osobnika przywiązuje się do wzmiankowanego przedmiotu. Siedzi on na nim okrakiem. Kilku ludzi podnosi drąg i rusza przez miasto, wynosząc go za rogatki. Na wstępie stosuje się czasem tarzanie w smole i pierzu, choć z reguły zakłada się, że fizyczne skutki przejażdżki na drągu w zupełności wystarczą. – Jaja się spłaszczą, jakby koń na nie nadepnął – wyjaśnił Arnold, nie przestając się uśmiechać. – Dla dupy to także nic dobrego. – Wyobrażam sobie – odparł Hal uprzejmie. Był nieco bardziej czerwony niż zwykle, ale poza tym nie dał po sobie poznać, że przyjmuje to jak zniewagę. Widać misja była dla niego ważniejsza. Zgrzyt odsuwanego rygla przerwał te rozmyślania. Drzwi otworzyły się na oścież i w progu stanęła gospodyni i kucharka, pani Figg, z pogrzebaczem w ręku. – Lord John! – wykrzyknęła, z brzękiem upuszczając broń. – W rzeczy samej – odrzekł Grey, podnosząc pogrzebacz. Uśmiechnął się z sympatią na widok otyłej, jak zawsze porządnie ubranej, dzielnej kobiety. – Miło znów panią widzieć, pani Figg. Przedstawiam pani mojego brata, księ… – Już się poznaliśmy – przerwał mu cierpko Hal. – Jak się pani miewa? – Lepiej niż wasza wysokość, sądząc po wyglądzie – odparła gospodyni, mierząc go uważnym spojrzeniem. – Ale jeszcze pan dycha, jak widzę. – Powiedziała to takim tonem, jakby nie była zbytnio ucieszona z tego stanu rzeczy, ale Hal uśmiechnął się do niej szeroko. – Czy pochowała pani srebra na czas? – zapytał. – Oczywiście – odparła z godnością i zwróciła się do Johna: – Czy przyjechał pan po nie,

milordzie? Jeśli trzeba, to szybko przyniosę. – Jeszcze nie teraz – powiedział John. Rozejrzał się dokoła, zauważając brak poręczy przy schodach, odpryski tynku na ścianie i… – Co się stało z żyrandolem? Pani Figg potrząsnęła głową, wzdychając. – To sprawka pana Williama – odrzekła. – Jak on się miewa, milordzie? – Obawiam się, że nie wiem, pani Figg. Żywiłem nadzieję, że może pokazał się tutaj, ale jak widzę, daremną? Gospodyni miała zmartwioną minę. – Nie, proszę pana. Nie widzieliśmy go tu od dnia, kiedy i pan stąd zniknął. – Przyjrzała mu się uważnie, wodząc wzrokiem po krótko ostrzyżonych włosach, sińcach i zadrapaniach, skromnym surducie, po czym pokręciła głową i ciężko westchnęła. Po chwili jej twarz się rozjaśniła, jakby kobieta postanowiła się jednak nie martwić. – Jak dobrze pana widzieć, milordzie! I waszą miłość – dodała po namyśle. – Zapraszam do salonu, zaparzę dobrej herbaty. Wracam za dwie minutki! – Macie tu herbatę? – rozpromienił się Hal. – Najpierw zakopaliśmy skrzynię z zapasem herbaty i przyborami do parzenia – powiedziała pani Figg. – Ale przed chwilą zaparzyłam imbryk dla panny Dottie, więc… – Jest tu Dottie? – Dla upewnienia – odrzekła pani Figg, zadowolona, że przekazuje dobre wieści – pobiegnę do kuchni i przyprowadzę ją. Okazało się to niepotrzebne, ponieważ tylnymi drzwiami weszła do domu Dottie, niosąc w fartuchu jakieś okrągłe przedmioty. Były to bulwy warzyw korzeniowych z ogrodu, które teraz, gdy wypuściła z rąk fartuch, rozsypały się po podłodze kaskadą zieleni i żółci, a ona rzuciła się ojcu na szyję. – Papa! Twarz Hala zmieniła się zupełnie, złagodniała pod wpływem uczucia, a wzruszonemu Johnowi łzy napłynęły do oczu, więc mrugając, odwrócił się i podszedł do kredensu, chcąc, by ojciec i córka mogli się swobodnie przywitać. Srebrnego serwisu nie było, ale talerze z miśnieńskiej porcelany stały tam gdzie zawsze. Musnął chłodną krawędź jednego z nich, czując się dziwnie lekki, jakby bezcielesny. Przyszła mu na myśl zapamiętana kiedyś fraza: „Nie zazna spokoju w domostwie”. – Tak się cieszę – Dottie mówiła teraz do nich obu, więc John odwrócił się do niej z uśmiechem – że obaj jesteście zdrowi i w dodatku tutaj! – Oczy jej błyszczały, pałała rumieńcem, a serce Johna ścisnęło się boleśnie, gdyż wiedział, że jej szczęście za chwilę pryśnie, kiedy ojciec wyjawi jej powód swojego przybycia. Zanim do tego doszło, Dottie narzuciła zupełnie inny temat rozmowy. – A skoro już jesteś, stryjku Johnie, czy zgodzisz się, żebyśmy wykorzystali twój dom? Chodzi o ślub. Proszę cię, proszę! – Ślub? – Hal wysunął się delikatnie z jej objęć. – Twój ślub? – Oczywiście, że mój, papo, nie żartuj sobie ze mnie. – Posłała stryjowi uśmiech, kokieteryjnie kładąc mu dłoń na rękawie surduta. – Zgadzasz się, stryjku Johnie? Nie możemy się pobrać w domu zgromadzeń, ale żeby ślub był ważny, musimy mieć świadków, a przecież papa na pewno by nie chciał, żebym wychodziła za mąż w jakiejś gospodzie. Prawda? – zwróciła się do Hala, którego twarz wyrażała powściągliwość. – Ależ zgadzam się, moja droga – powiedział John, rozglądając się po salonie. – Pod warunkiem, że dom zostanie w moim władaniu do dnia ślubu. Kiedy ma się odbyć ta wzniosła uroczystość i ilu świadkom trzeba będzie udzielić gościny? Dottie, namyślając się, postukiwała paznokciem o zęby.

– Jeszcze nie wiem… Przybędzie kilku przyjaciół w wierze, kwakrów, którzy tak jak Denny zostali wydaleni ze zgromadzenia za wstąpienie do Armii Kontynentalnej. Także znajomi z dawnych czasów, o ile jeszcze pozostali w Filadelfii. Oraz… rodzina? – Spojrzała z na ojca z ukosa, spod rzęs. John stłumił uśmiech. Hal przymknął oczy i pokiwał głową. – Tak, przyjdę na twój ślub – powiedział zrezygnowany. – A także Henry, nawet gdybym musiał go przyprowadzić za kark. Przypuszczam, że należałoby też zaprosić panią Woodcock – dodał bez entuzjazmu. – Oczywiście Adam… i… i Ben… John był pewien, że brat wyjawi to teraz, ale Hal zaciął się i umilkł. Nie spojrzał przy tym na Johna, ale jego intencje były tak jasne, jakby wyraził je głośno: Nie teraz, na litość boską. Pozwólmy jej jeszcze trochę cieszyć się szczęściem. – No tak, wielka szkoda! – zawołała Dottie z żalem i spojrzała ojcu w oczy. – Przykro mi z powodu mamy. Ale napisałam do niej. – Tak, skarbie? – Głos Hala brzmiał prawie zwyczajnie. – To miło z twojej strony. – Przyjrzał się jej spod oka. – Co jeszcze masz mi do powiedzenia? – Hmm… – Na twarz Dottie wrócił rumieniec, zaczęła nieświadomie skubać brzeg fartucha. – Czy wiesz, że Rachel, siostra Denzella, zaręczyła się z Ianem Murrayem? To siostrzeniec pana Jamesa… oj nie, nie mówimy „pan”, przepraszam, no więc to siostrzeniec Jamesa Frasera. Wiesz… – Tak, wiem – Hal uciął dalsze, jego zdaniem zbędne wyjaśnienia. – Wiem, kim on jest. Co chciałaś mi powiedzieć, Dottie? Tylko bez ozdobników, jeśli łaska. Żachnęła się, ale nie straciła rezonu. – Rachel i Ian też pragną się pobrać, możliwie najszybciej, tak samo jak my z Dennym. Skoro świadkowie będą na miejscu, to dlaczego by nie połączyć obu ceremonii? Hal skierował spojrzenie na Johna, a on, trochę zaskoczony, odpowiedział mu tym samym. – Hm… Oznaczałoby to zapewne dodatkowych gości? W tym wspomnianego pana Frasera? Nie wątpię, moja droga, że wybaczysz mi użycie tytułu, przywykłem do takich form. – No cóż, Rachel mówiła, że pani Fraser wyzdrowiała już na tyle, by w najbliższym czasie wrócić do Filadelfii. Oczywiście trzeba też wziąć pod uwagę Fergusa i jego żonę Marsali, prawdopodobnie z dziećmi. Nie wiem, czy są jeszcze inni kwakrzy, którzy… To znaczy przyjaciele… Wątpię, żeby Ian miał krewnych Mohawków, ale… – Raz, dwa, trzy, cztery, pięć… – John zaczął liczyć stojące pod ścianą nieduże gięte krzesełka. – Odnoszę wrażenie, że może nam być trochę ciasno, Dottie, ale jeśli… Pani Figg odchrząknęła znacząco. Wszyscy umilkli i spojrzeli na nią. – Proszę mi wybaczyć – powiedziała gospodyni, rumieniąc się lekko. – Nie chcę się wtrącać, ale wspomniałam niedawno wielebnemu Figgowi o pannie Dottie i przyjacielu Denzellu, którzy szukają miejsca, gdzie mogliby zawrzeć związek małżeński. Rumieniec na ciemnej skórze jeszcze się pogłębił i pani Figg przypominała teraz świeżo wystrzeloną z armaty kulę, a przynajmniej tak się zdawało rozbawionemu nieco Greyowi. – Krótko mówiąc, wielebny i cała jego kongregacja byliby uradowani, gdyby państwo młodzi zechcieli rozważyć ślub w nowym budynku kościoła, postawionym także dzięki łaskawej hojności milorda. Wnętrze jest bardzo skromne, ale… – Pani Figg, jest pani aniołem. – Grey uścisnął jej dłonie, a ten niespodziewany gest odebrał gospodyni mowę. Widząc jej skrępowanie, odsunął się i zrobił miejsce Dottie, która podbiegła i serdecznie objęła panią Figg, dziękując jej z całego serca. To jeszcze zniosła, ale kiedy Hal ceremonialnie pocałował ją w rękę, biedną kobietę omal nie udusiło wzruszenie i

zabrawszy rękę, wycofała się pośpiesznie, mamrocząc coś o herbacie i potykając się na progu. – Czy nie ma przeszkód do zawarcia związku w kościele? – zapytał Hal córkę, gdy pani Figg umknęła do kuchni. – To nie tak jak u żydów, prawda? Nie musimy być obrzezani, aby móc uczestniczyć w ceremonii? Bo jeśli tak, to liczba gości może się radykalnie zmniejszyć. – O, z pewnością, nie … – zaczęła Dottie z wahaniem, bo jej wzrok przyciągnął raptem jakiś widok za oknem. – O mój Boże, czy to…? Nie kończąc zdania, dopadła do drzwi, otworzyła je… i oczom wszystkich ukazał się zaskoczony William. – Dottie! – zawołał. – Co tu… – Urwał, ujrzawszy Johna i Hala. Jego twarz zmieniła się tak gwałtownie, że Johna przeszedł zimny dreszcz. Widział taką ekspresję wiele razy u Jamesa Frasera, ale nigdy dotąd u Williama. Ta twarz wyrażała niezadowolenie z zaistniałej sytuacji, a zarazem determinację i pewność, że można sobie z nią poradzić. William wkroczył do środka, siłą woli powstrzymując Dottie, która zamierzała go uściskać. Zdjął kapelusz i ukłonił się jej, a potem, powoli i ceremonialnie, zgiął się w ukłonie przed Johnem i Halem. – Do usług, ma’am. Panowie. Hal prychnął, mierząc bratanka badawczym spojrzeniem. William był ubrany tak jak oni, po cywilnemu, tyle że jego strój był uszyty z kosztownego materiału i dobrze na nim leżał, zapewne jego własny. – Gdzie, u licha, podziewałeś się przez ostatnie dni, jeśli wolno spytać? – Nie, nie wolno – odparł William krótko. – Dlaczego się tu zjawiliście? – Choćby dlatego, że szukaliśmy ciebie – odezwał się John, zanim Hal zdążył zareagować ostrą reprymendą. Na szczęście pogrzebacz znajdował się poza jego zasięgiem, co uspokoiło Johna. – I kapitana Richardsona. Czy widziałeś go ostatnimi czasy? Zaskoczenie na twarzy Williama przyniosło Johnowi ulgę. – Nie, nie widziałem. – Młodzieniec popatrywał z ukosa na obu braci. – Czy po to udaliście się do kwatery Arnolda? Żeby odnaleźć Richardsona? – Tak – odparł John, zdumiony. – Skąd właściwie… No tak. Obserwowałeś nas. – Uśmiechnął się. – Dziwiłem się, jakim zrządzeniem losu akurat teraz się tu pojawiłeś. Śledziłeś nas od kwatery generała Arnolda? – Tak – przyznał William i przysunął sobie krzesełko. – Usiądźmy. Musimy porozmawiać. – To zabrzmiało niepokojąco – mruknęła Dottie. – Najlepiej będzie, jak przyniosę trochę brandy. – O tak, Dottie – ucieszył się John. – Powiedz pani Figg, że potrzebujemy butelkę z rocznika pięćdziesiątego siódmego, dobrze? Oczywiście, jeśli nie została zakopana wraz z resztą cennych przedmiotów. – Wydaje mi się, że wszystkie alkohole zostały ukryte w studni. Zaraz przyniosę. Pobrzękując zastawioną tacą, weszła pani Figg i zaczęła się tłumaczyć z braku porcelanowego imbryka. Po chwili każdy miał już przed sobą filiżankę parującej herbaty i kieliszek brandy. – Dziękuję ci, skarbie – powiedział Hal, przyjmując go od córki, i dodał z naciskiem: – Nie musisz tu z nami siedzieć. – Wolałbym, żebyś została, Dottie – sprzeciwił się William łagodnie, ale stanowczo. – Jest coś, o czym powinnaś wiedzieć, jak sądzę. Zaledwie zerknąwszy na ojca, Dottie, sącząc nektar owocowy, usiadła na otomanie naprzeciw kuzyna.

– No to mi powiedz. – To nic szczególnego – zapewnił swobodnie. – Dowiedziałem się niedawno, że jestem biologicznym synem niejakiego Jamesa Frasera, który… – Ha! – zawołała Dottie, spoglądając na niego z zaciekawieniem. – Tak mi się właśnie zdawało, że generał Fraser kogoś mi przypomina! Ależ to oczywiste! Mój Boże, Willie, naprawdę jesteś do niego podobny! William zaniemówił, ale prędko otrząsnął się z osłupienia. – On jest generałem? – zwrócił się z pytaniem do Hala. – Był – odrzekł Hal. – Złożył rezygnację. – Doprawdy? – William parsknął niewesołym śmiechem. – To tak jak ja. Po długiej chwili milczenia John odstawił filiżankę na spodek z cichym stuknięciem. – Dlaczego? – spytał jednocześnie z Halem, który dodał: – Czy to możliwe, skoro z formalnego punktu widzenia jesteś jeńcem wojennym? – Nie wiem – odparł William na oba pytania. – Ale zrobiłem to. A teraz jeśli idzie o kapitana Richardsona… – Opowiedział o okolicznościach zaskakującego spotkania z Denysem Randallem-Isaacsem. – Czy też raczej Denysem Randallem, bo tak się obecnie nazywa. Ponoć jego ojczym jest Żydem, a on wolałby uniknąć skojarzeń z tą nacją. – Rozumnie – powiedział Hal. – Nie znam tego człowieka. Co jeszcze o nim wiesz, Williamie? Co go łączy z Richardsonem? – Nie mam najmniejszego pojęcia – odparł William i dopił herbatę. Sięgnął po zwykły gliniany imbryk i nalał kolejną porcję. – Lecz niewątpliwie istnieje powiązanie. Przypuszczam, że Randall pracował z Richardsonem albo dla niego. – Być może nadal tak jest – podsunął John. Przez wiele lat sam zajmował się szpiegostwem i nie był raczej skłonny wierzyć słowom szpiega. William wydawał się przejęty tą możliwością, mimo to skinął głową. – Niewykluczone – przyznał. – Ale powiedzcie, dlaczego właściwie interesuje was Richardson. Spełnili jego prośbę. W rezultacie Hal siedział na otomanie i obejmował szlochającą Dottie. Płakała bezgłośnie, on zaś ocierał jej łzy niezbyt czystą chusteczką, która wcześniej służyła jako biała flaga. – Nie wierzę w to – powtarzał z uporem po raz szósty czy siódmy. – Słyszysz, kochanie, nie wierzę w to i nie chcę, żebyś ty uwierzyła. – N-nie – wyjąkała posłusznie. – Nie… nie wierzę. O, Ben! Pragnąc zająć czymś jej uwagę, John zwrócił się do Williama. – A co cię sprowadza do Filadelfii, jeśli wolno spytać? Nie przybyłeś na poszukiwanie Richardsona, ponieważ kiedy opuszczałeś obóz, jeszcze nie wiedziałeś, że on zniknął. – Przyjechałem w osobistej sprawie – odparł William tonem świadczącym o tym, że sprawa bynajmniej nie przestała być osobista i dalszych wyjaśnień nie będzie. – A ponadto… – Zaciął usta i John znów doznał wrażenia, że widzi przed sobą Frasera. – Zamierzałem ci to zostawić, na wypadek gdybyś znalazł się w mieście. Albo poprosić panią Figg, żeby ci wysłała to do Nowego Jorku. – Zawiesił głos, wyjmując zza pazuchy ciemnogranatowego surduta list. – Ale teraz to już niepotrzebne – zakończył stanowczo, wkładając go z powrotem. – Jest w nim to, co już ci powiedziałem. – Leciutko się przy tym zarumienił i unikając spojrzenia Johna, zwrócił się do Hala. – Dowiem się wszystkiego o Benie – rzekł po prostu. – Nie jestem już żołnierzem, więc nie grozi mi, że zostanę wzięty za szpiega. Łatwiej mi też podróżować niż wam.

– Och, Williamie! – Dottie odebrała ojcu chusteczkę i delikatnie, po kobiecemu wydmuchała nos. Patrzyła na Williama błyszczącymi oczami. – Naprawdę to zrobisz? Dziękuję ci, dziękuję! Oczywiście na tym się nie skończyło. Grey nie był zdziwiony tym, że William jest straszliwie uparty, odziedziczył to bowiem po biologicznym ojcu. Nikt poza Halem nie miał odwagi wdawać się z nim w dyskusję, a i Hal dość szybko zrezygnował. Wreszcie William wstał, żeby odejść. – Pozdrów ode mnie panią Figg – zwrócił się do Johna, po czym ukłonił się lekko Dottie. – Żegnaj, kuzynko. John odprowadził go do drzwi. Zatrzymał go w progu, kładąc mu dłoń na ramieniu. – Willie – poprosił miękko. – Daj mi ten list. Po raz pierwszy William nieco się stropił. Wsunął dłoń za pazuchę, ale jej nie wyjmował. – Nie przeczytam go, chyba żebyś nie wrócił. Lecz gdyby tak się stało… to chcę go zatrzymać. Na pamiątkę. William skinął głową, wyjął list i podał go Johnowi. Grey zobaczył, że do zapieczętowania użył William dużej ilości gorącego wosku, zamiast jednak przystawić swój sygnet przyłożył kciuk. Linie papilarne odcisnęły się doskonale. – Dziękuję – rzekł John przez ściśnięte gardło. – Z Bogiem. Synu.

94. Zgromadzenie w kościele metodystów Kościół metodystów był niepozornym drewnianym budynkiem z oknami ze zwykłego szkła i choć stał w nim ołtarz, można by go uznać za miejsce zgromadzeń kwakrów. Na jednej ze ścian wisiały trzy haftowane krzyżykami makatki z wersetami z Biblii, oprawione w proste ramki. Rachel weszła do środka i ciekawie rozejrzała się dokoła. – Nie będzie kwiatów? – nie posiadała się z oburzenia pani Figg podczas przedwczorajszej rozmowy o wystroju wnętrza. – Rozumiem potrzebę skromności, ale to przecież Bóg stworzył kwiaty! – W domu zgromadzeń przyjaciół nie byłoby kwiatów – odparła Rachel z uśmiechem. – Uważamy to za pogański obyczaj i przeszkodę w wielbieniu Boga. Lecz jesteśmy waszymi gośćmi, a goście nie powinni pouczać gospodarza, jak ma ozdabiać swój dom. Pani Figg żachnęła się na wzmiankę o pogaństwie, ale szybko odzyskała dobry humor. – No dobrze – powiedziała. – Mamy tu trzy ładne różane krzewy, na każdym podwórku w mieście rosną słoneczniki. I jeszcze kapryfolium – dodała z namysłem. To prawda, każdy sadził ten krzew obok wygódki. Ukłonem w stronę zapatrywań kwakrów było to, że w kościele stał tylko jeden wazon z kwiatami – zwykły, szklany, bez ozdób – pomiędzy dwoma ławkami ustawionymi na przodzie. Delikatny aromat kapryfolium i czerwonych róż mieszał się z terpentynowym zapachem świeżych sosnowych desek i ostrą wonią czystych, ale bardzo zgrzanych ludzi. Wyszłyśmy z Rachel z kościoła i dołączyłyśmy do pozostałych uczestników ceremonii, którzy chronili się w cieniu rozłożystej lipy. Goście ciągle nadchodzili, pojedynczo, dwójkami, i przyłapywałam sporo zaciekawionych spojrzeń, choć nie były one skierowane na panny młode. – Wychodzisz za mąż… w tym? – zdziwił się Hal, spoglądając na odświętną suknię Dottie z miękkiego szarego muślinu z białą chusteczką na szyję i kokardą z tyłu. Córka zmierzyła go pytającym spojrzeniem. – Ha – rzekła. – Mama opowiadała mi, co miała na sobie, kiedy żeniłeś się z nią w gospodzie w Amsterdamie. A także o twoim pierwszym ślubie. Diamenty, białe koronki i kościół

Świętego Jakuba niewiele pomogły, prawda? – Dorotheo – wtrącił łagodnie Denzell. – Nie złość się na ojca. I tak musi wiele znieść. Hal, który zarumienił się po uwadze Dottie, speszył się jeszcze bardziej po słowach jej przyszłego męża, ale rozsądnie zmilczał. Obaj bracia byli w pełnym umundurowaniu i prezentowali się znacznie uroczyściej niż panny młode. Żałowałam, że Hal nie może poprowadzić córki do ołtarza, ale kiedy wyjaśniono mu przebieg ceremonii, fuknął tylko i szturchnięty przez brata oznajmił, że będzie niezmiernie zaszczycony, mogąc być świadkiem tak wzniosłej uroczystości. Jamie natomiast nie miał na sobie munduru, ale pojawił się w odświętnym stroju szkockich górali. Na jego widok pani Figg oczy wyszły z orbit, zresztą nie tylko jej. – Słodki Pasterzu z Judei – szepnęła do mnie. – Czy ten mężczyzna ma na sobie wełnianą halkę? I co to za dziwny wzór na materiale? Oczy bolą… – W ojczystym języku nazywają to fèileadh beag – wyjaśniłam. – Po angielsku mówi się na to kilt, czyli szkocka spódniczka. A ten wzór to szkocka krata, tak zwany tartan, inny dla każdego rodu. Pani Figg przyglądała się przez chwilę, coraz bardziej czerwona na twarzy. Odwróciła się do mnie, chcąc zadać oczywiste pytanie, ale rozmyśliła się i zamknęła usta. – Nie – odpowiedziałam, śmiejąc się. – Nie jest. – Tak czy siak – prychnęła – on się tu ugotuje. Tak samo jak te dwa pawie. – Skinęła w stronę braci Greyów, pocących się w karmazynach i złocie. Henry również pojawił się w mundurze, tyle że znacznie skromniejszym, miał bowiem stopień porucznika. Z Mercy Woodcock u boku, obrzucił ojca twardym spojrzeniem, zabraniając mu wszelkich uwag. – Biedny Hal – szepnęłam do Jamiego. – Dzieci to dla niego ciężka próba. – A dla kogo nie? – odparł Jamie. – Jak się czujesz, Angliszko? Jesteś blada. Może powinnaś już zająć miejsce w kościele? – Nie, w porządku – zapewniłam. – Jestem blada, bo przez miesiąc przebywałam w zamkniętych pomieszczeniach. Brakuje mi powietrza i słońca. Świeże powietrze mi służy. – Podobnie jak Jamie trzymałam w ręku laskę, żeby się na niej wesprzeć, ale na razie czułam się nieźle, radując się możliwością ruchu, choć nie koniecznością noszenia gorsetu i suto marszczonych halek w tym upale. Kiedy zacznie się zgromadzenie, w zatłoczonym kościele będzie jeszcze goręcej. Zjawili się oczywiście wszyscy wierni wielebnego Figga i nie było ani jednej wolnej ławki. Kościół nie miał własnej dzwonnicy, ale z pobliskiego kościoła Świętego Piotra dobiegło bicie dzwonu. Wraz z Jamiem i braćmi Greyami ruszyłam do środka. Słychać było przyciszone rozmowy i szepty, które nasiliły się na widok brytyjskich mundurów i stroju Jamiego. Co za szczęście, że z szacunku dla kwakrów szable zostały w domu. Wejście Iana wzbudziło ogromną ciekawość. Miał na sobie nową perkalową koszulę, białą w niebieskie i fioletowe tulipany, skórzane spodnie z przepaską na biodra, mokasyny, a na ręce ponad łokciem wampum, bransoletkę z białych i niebieskich muszelek, którą zapewne zrobiła mu indiańska żona, Pracująca Własnymi Rękami. – A to oczywiście drużba – usłyszałam szept Johna. Rollo trzymał się nóg Iana jak przyklejony, nie przejmując się ogólnym poruszeniem. Ian usiadł na jednej z dwóch ławek, twarzą do zebranych, a Rollo u jego stóp. Pies zaczął się hałaśliwie drapać, po czym zwalił się na podłogę i leżał, dysząc cicho i wodząc żółtymi ślepiami po ludziach, jakby oceniał ich ewentualną jadalność. Następnie wszedł pobladły nieco i speszony Denzell i zajął miejsce obok Iana. Uśmiechnął się do kongregacji, a goście odpowiedzieli uprzejmymi pomrukami i uśmiechami.

Denny włożył swój najlepszy ciemnogranatowy surdut – miał ich dwa – z cynowymi guzikami, a chociaż był drobniejszy i mniej barwny niż przyszły szwagier, to jednak prezentował się bardzo uroczyście. – Chyba mi tu nie zemdlejesz, dziewczyno? – szepnął Jamie do Rachel. Weszły do kościoła razem z Dottie i stanęły pod ścianą. Rachel kurczowo gniotła w ręku materiał sukni. Była biała jak papier, ale oczy jej błyszczały. Utkwiła je w Ianie, który nie widział nikogo poza nią, posyłając jej całą swoją miłość. – Nie – odszepnęła. – Chodź ze mną, Dottie. – Wzięły się za ręce, ruszyły przejściem między ławkami i zajęły swoje miejsca. Dottie była zarumieniona i trzymała głowę wysoko. Rachel złożyła dłonie na kolanach i dalej patrzyła na Iana. Jamie westchnął i opadło z niego napięcie. Siedząca obok niego Jenny wyciągała szyję, żeby lepiej widzieć, i uśmiechała się zadowolona. Osobiście uszyła suknię dla Rachel, bo po tym, co się wydarzyło w ostatnich miesiącach, dziewczyna miała tylko podarte szmaty. Jenny zazwyczaj lubiła skromne suknie, ale umiała pięknie ozdabiać dekolty. Suknia z bladozielonego perkalu w drobny wzorek winorośli w ciemniejszym odcieniu zieleni świetnie leżała na Rachel. Z rozpuszczonymi na ramiona brązowymi włosami wyglądała jak drzewna nimfa, mieszkanka pierwotnego lasu. Miałam się właśnie podzielić tą myślą z Jamiem, gdy na środek wyszedł wielebny Figg i powitał zebranych uśmiechem. – Bądźcie błogosławieni w tym szczęśliwym dniu, bracia i siostry! – zawołał, a odpowiedział mu chór mieszanych głosów: „Bądź błogosławiony, bracie!” i rzadsze: „Amen”. – Zebraliśmy się tu dzisiaj, aby być świadkami ceremonii ślubnej – ciągnął, wodząc dokoła wzrokiem. – Narzeczeni, którzy mają się pobrać, należą do Stowarzyszenia Przyjaciół, ślub odbędzie się zatem wedle obrządku kwakrów, a ponieważ różni się on nieco od znanej nam tradycji, pozwolę sobie opisać, jak będzie wyglądał. Rozległ się szmer rozmów, który uciszyła podniesiona ręka duchownego. Pan Figg był dość drobny i prezentował się skromnie w czarnym odzieniu i białych pończochach, miał jednak niewątpliwą charyzmę. Wszyscy wpatrywali się w niego w napięciu. – Mamy zaszczyt gościć w naszych progach zgromadzenie kwakrów, bo tak właśnie nazywają oni swoje nabożeństwo. Ceremonia ślubna jest po prostu częścią zgromadzenia. Uroczystości nie prowadzi ksiądz ani duchowny; narzeczeni pobierają się, kiedy uznają, że nadeszła odpowiednia chwila. Rozległ się szmer zaskoczenia, a może nawet lekkiej dezaprobaty. Zauważyłam, że Dottie się rumieni. Wielebny uśmiechnął się do dziewcząt, a potem do wiernych. – Jestem pewien, że nasz przyjaciel kwakier powie nam nieco więcej o przebiegu tradycyjnego zgromadzenia, jego wiedza jest bowiem znacznie szersza od mojej. – Spojrzał z wyczekiwaniem na Denzella Huntera, ale podniosła się Rachel. Figg jej nie widział i wzdrygnął się zaskoczony, gdy przemówiła, na co wszyscy parsknęli śmiechem. – Dzień dobry – zaczęła niezbyt głośno, ale wyraźnie, kiedy śmiechy ucichły. – Dziękuję wszystkim za przybycie. Chrystus powiedział bowiem: „Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich”. Oto sens i cel zgromadzenia przyjaciół: aby Chrystus mógł się zjawić między nami – i w nas. – Rozłożyła ręce. – Zatem zbieramy się i słuchamy, zarówno siebie nawzajem, jak i boskiego światła w nas. Kiedy duch natchnie kogoś, aby przemówił, to taka osoba winna go usłuchać. – Można również zaśpiewać – wtrąciła Dottie, pokazując dołki w uśmiechu. – Można zaśpiewać – zgodziła się Rachel, także się uśmiechając. – Ale nie boimy się ciszy, bo często Bóg przemawia najgłośniej w ciszy naszych serc. – To rzekłszy, usiadła na

swoim miejscu w ławce. Zebrani zaszurali stopami, zaczęli szeptać, ale szybko się uciszyli, bo podniósł się Denzell i zaczął z powagą: – Ze wzruszeniem pragnę wam wszystkim podziękować za to, że nas tu przygarnęliście. Wyrzucono mnie bowiem wraz z siostrą ze zgromadzenia, gdyż ujawniłem zamiar wstąpienia do Armii Kontynentalnej. Z tej samej przyczyny nie jesteśmy mile widziani wśród uczestników zgromadzenia filadelfijskiego. – Zerknął na Rachel, błysnąwszy szkłami okularów. – To sytuacja wielce niepomyślna – ciągnął spokojnie. – Albowiem ciałem i duszą należymy do zgromadzenia, a kiedy kwakier się żeni, dzieje się to w obecności i przy akceptacji wszystkich jego członków, bo społeczność będzie potem wspierać to małżeństwo. Pozbawiłem moją siostrę tej zgody i wsparcia i proszę ją o wybaczenie. Rachel parsknęła głośno. – Działałeś w zgodzie z sumieniem, a gdybym uznała, że nie masz racji, powiedziałabym ci. – Moim obowiązkiem było troszczyć się o ciebie! – Troszczyłeś się – odparła przejęta. – Czy wyglądam na niedożywioną? Czy jestem nieodziana? Przez zebranych przeszedł szmer rozbawienia, ale rodzeństwo Hunterów tego nie zauważyło. – Zabrałem cię z domu i ze zgromadzenia, które się tobą opiekowało, i kazałem ci towarzyszyć mi w przemocy, gdy wstąpiłem do armii agresywnych ludzi. – Chyba o mnie mowa – włączył się nagle Ian. Spojrzał na wielebnego Figga, który stał oniemiały, a potem przeniósł wzrok na zebranych. – Musicie wiedzieć, że ja nie należę do kwakrów. Jestem góralem ze Szkocji i Mohawkiem, a trudno o ludzi bardziej agresywnych. Wedle prawa nie powinienem ożenić się z Rachel, jej brat powinien mi tego zabronić. – Chciałabym zobaczyć, jak mi czegoś zabrania! – zawołała Rachel, prostując się i zwijając dłonie w pięści. – Albo ty, Ianie Murray! Dottie zdawała się świetnie bawić, widziałam, że z trudem powstrzymuje się od śmiechu. To samo zauważyłam, zerkając na jej ojca. – To przeze mnie nie możecie się pobrać podczas tradycyjnego zebrania kwakrów – wyznał Ian. – Albo przeze mnie – odparł Denzell, krzywiąc się. – Mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa – szepnął mi Jamie do ucha. – Jak uważasz, czy powinienem teraz wstać i poprosić o wybaczenie za to, że zostawiłem Iana u Indian i dawałem mu zły przykład? – Jeśli duch natchnął cię taką myślą – odrzekłam, nie odrywając oczu od wspaniałego widowiska. – Osobiście zalecałabym zarówno tobie, jak i duchowi trzymanie się od tego z daleka. Pani Figg była innego zdania. Chrząknęła znacząco i postawiła pytanie. – Proszę mi wybaczyć, że się wtrącam, ale z tego, co zrozumiałam, kwakrzy uważają kobietę za równą mężczyźnie, czy tak? – Tak – odpowiedziały jednocześnie Rachel i Dottie, i wszyscy się roześmiali. Pani Figg spłonęła jak dojrzała śliwka, ale nie dała się zbić z pantałyku. – Chcę tylko powiedzieć, panowie, że jeśli te panie chcą wyjść za was za mąż, to dlaczego staracie się je od tego odwieść? Czy macie jakieś własne zastrzeżenia co do zawarcia związku? Damska część zebranych zaszemrała z akceptacją, a stojący nadal Denzell wydawał się

zbity z tropu. – Czy on ma kutasa? – usłyszałam z tyłu szept z francuskim akcentem i chichot Marsali w odpowiedzi. – Nie można się ożenić bez kutasa. Na wspomnienie absolutnie nieortodoksyjnego ślubu Fergusa i Marsali na karaibskiej plaży musiałam wcisnąć sobie chusteczkę do ust. Jamie trząsł się cały od tłumionego śmiechu. – Owszem, mam zastrzeżenia – przemówił Denzell z powagą. – Oczywiście nie dotyczą one – zapewnił pośpiesznie, zerknąwszy na Dottie – mojego pragnienia zawarcia związku małżeńskiego z Dorotheą czy też prawdziwości uczuć, jakie do niej żywię. Moje obawy – a także przyjaciela Iana, choć nie powinienem mówić w jego imieniu – mają całkowicie inną przyczynę. Rzecz w tym, że ja – lub my – czujemy, że powinniśmy odsłonić nasze słabości i niepowodzenia jako kandydaci na… na mężów… – Po raz pierwszy on także się zaczerwienił. – Dorothea i Rachel będą wtedy mogły dokonać… ee… dokonać właściwego… – Żeby wiedziały, w co się pakują? – dokończyła za niego pani Figg. – Odznacza się pan ogromną wrażliwością, doktorze Hunter… – Przyjacielu – mruknął. – Przyjacielu Hunter – powtórzyła pani Figg z lekkim zniecierpliwieniem. – Ale powiem panu o dwóch rzeczach. Po pierwsze, ta młoda dama prawdopodobnie wie o panu więcej niż pan sam o sobie. – Śmiechy. – A po drugie – mówię to jako osoba z doświadczeniem – zapewniam pana, że nikt nie potrafi przewidzieć, czym będzie dla niego małżeństwo, dopóki tego nie doświadczy. – To rzekłszy, usiadła zadowolona wśród szmerów aprobaty. Zebrani spoglądali po sobie, po lewej stronie kościoła, wśród sporej grupy mężczyzn, która zasiadła tam razem, nastąpiło wyraźne poruszenie. Widziałam, jak nadchodzili w towarzystwie kobiet, które zapewne były ich żonami, lecz w kościele się rozdzielili i kobiety usiadły po prawej stronie, ja zaś pomyślałam wtedy, że mogą to być kwakrzy, choć strojem nie różnili się od obecnych tu robotników i kupców. Widziałam, że doszli do milczącej zgody, a potem jeden z nich wstał. – Nazywam się William Sprockett – przedstawił się i odchrząknął. – Przybyliśmy tu, żeby udzielić wsparcia przyjacielowi Hunterowi. My także jesteśmy kwakrami, którzy poszli za głosem sumienia i przystąpili do rebeliantów oraz zetknęli się z innymi rzeczami, których kwakrzy zazwyczaj skrzętnie unikają. W konsekwencji… zostaliśmy wydaleni ze zgromadzenia. Urwał i zmarszczył czoło, wyraźnie nie wiedząc, jak kontynuować. Z naprzeciwka podniosła się kobieta w żółtej sukni i przemówiła jasnym głosem. – Mój mąż pragnie wam powiedzieć, przyjaciele, że mężczyzna, który nie postępuje zgodnie z tym, co dyktuje mu wewnętrzne światło, nie jest mężczyzną. Lecz chociaż człowiek żyjący wedle nakazów sumienia może czasami wpędzać innych w poważne kłopoty, nie jest przez to wcale złym mężem. – Uśmiechnęła się do Sprocketta i usiadła. – No właśnie – rzekł z wdzięcznością. – Jak łaskawie wyraziła to moja żona, walka w słusznej sprawie nie czyni z nas nieodpowiednich kandydatów do małżeństwa. Przybyliśmy tu wszyscy – zatoczył szeroki łuk ręką, wskazując swych towarzyszy i żony po drugiej stronie kościoła – aby udzielić zgody i być świadkami twojego ślubu, przyjacielu Hunter. – A my popieramy twój związek, Dorotheo – wtrąciła pani Sprockett, kiwnąwszy głową. – I twój, Rachel. Podczas owych dysput Denzell Hunter stał wyprostowany jak struna. – Dziękuję wam, przyjaciele – powiedział i usiadł gwałtownie, a za nim, bardziej statecznie, spoczęli Sprockettowie. W kościele zapadła cisza jak makiem zasiał, jedynie z oddali dochodziły odgłosy ruchu ulicznego. Ktoś zakasłał, ktoś chrząknął, ale poza tym panowało milczenie. Jamie nakrył moją

dłoń swoją i spletliśmy palce. Poczułam, że ogarnia mnie wzruszenie. Jego prawa ręka, spracowana i poznaczona bliznami, nosiła także znaki mojej miłości, bo nieraz leczyłam ją z ran, rosiłam łzami bólu i rozpaczy. Krew z krwi, kość z kości… Zastanawiałam się, czy ludzie nieszczęśliwi w swoich związkach rozmyślają podczas czyjejś ceremonii ślubnej o własnych zaślubinach. Bo ci, którym się poszczęściło, zawsze tak czynią. Jenny pochyliła głowę, poważna i zamyślona, ale bardzo spokojna; czy wspominała teraz Iana i dzień własnego ślubu? Na pewno; spojrzała nieco w bok, położyła rękę na ławce i uśmiechnęła się tkliwie do ducha, który siedział obok niej. Hal i John siedzieli przed nami w linii skośnej, widziałam więc fragmenty ich twarzy, tak podobnych, a zarazem tak różniących się. Obaj byli dwukrotnie żonaci. Poruszona, przypomniałam sobie, że drugie małżeństwo Johna było ze mną, obecnie bowiem czułam się od niego bardzo oddalona, jakbyśmy przebywali w innych światach, przez co nasz krótki związek zdawał się wręcz nierzeczywisty. Oczywiście był jeszcze Frank. Frank. John. Jamie. Spoglądając na czwórkę młodych ludzi, siedzących pośrodku kościoła, pomyślałam, że szczerość intencji nie zawsze wystarcza. Nie patrzyli na siebie, siedzieli ze wzrokiem wbitym w podłogę lub mieli zamknięte oczy. Może zdali sobie sprawę, że małżeństwo nie polega na słowach i rytuałach, ale na życiu w związku z drugim człowiekiem. Jakiś ruch wyrwał mnie z zamyślenia. Denzell wstał i wyciągnął rękę do Dottie, która podniosła się jak zahipnotyzowana i zamknęła obie jego dłonie w swoich, trzymając je kurczowo, jakby od tego zależało jej życie. – Czy jasno pojmujesz cel i sens tego zebrania, Dorotheo? – spytał Denzell miękko, a kiedy skinęła głową, mówił dalej: – W obecności Pana i przed naszymi przyjaciółmi biorę sobie ciebie, Dorotheo, za żonę, przyrzekam, że z boską pomocą aż do końca życia będę dla ciebie kochającym i wiernym mężem. Odpowiedziała cichym, ale wyraźnym głosem, z twarzą rozjaśnioną uczuciem: – W obecności Pana i przed naszymi przyjaciółmi biorę sobie ciebie, Denzellu, za męża, przyrzekam, że z boską pomocą aż do końca życia będę dla ciebie kochającą i wierną żoną. Hal zachłysnął się, co zabrzmiało jak szloch, a potem rozległy się głośne oklaski. Denny wydawał się zaskoczony, lecz po chwili uśmiechnął się szeroko, promiennie, i ująwszy pod rękę zarumienioną ze szczęścia Dottie, poprowadził ją na tył kościoła, gdzie zajęli miejsce w ostatniej ławce. Zebrani pomrukiwali, wzdychali z radości i wzruszenia, po czym z wolna zapadła cisza. Zapanowała aura nieco niespokojnego wyczekiwania, gdy oczy wszystkich zwróciły się na Iana i Rachel. Od dłuższej chwili nie patrzyli już sobie w oczy, tylko nisko opuścili głowy. Ian westchnął rozdzierająco na cały kościół, podniósł głowę, wyjął z pochwy nóż i położył go koło siebie na ławce. – Rachel wie – zaczął – że kiedyś byłem żonaty z kobietą z klanu Wilka z plemienia Kahnyen’kehaka, czyli Mohawków. Ceremonia ślubna Mohawków niewiele się różni od ceremonii kwakrów. Siadamy obok siebie naprzeciwko gości, a nasi rodzice – zostałem adoptowany przez Indian, rozumiecie – opowiadają o nas, mówią, że mamy dobre charaktery. Tak im się przynajmniej wydaje – dodał przepraszającym tonem, budząc powszechny śmiech. – Dziewczyna, którą miałem poślubić, trzymała na kolanach kosz owoców i warzyw oraz innych produktów żywnościowych i przyrzekła mnie karmić i troszczyć się o mnie. Natomiast ja… – Urwał i położył dłoń na nożu. – Miałem ze sobą nóż, łuk i kilka skór bobrów. Przyrzekłem polować dla niej i ogrzewać ją zdobytymi futrami. Plemię zgodziło się na nasze małżeństwo i… to wszystko.

Ian milczał chwilę, jakby się zastanawiał, po czym chrząknął i mówił dalej. – Mohawkowie nie przyrzekają trwać przy sobie do śmierci, lecz jedynie tak długo, jak pragnie kobieta. Moja żona postanowiła się ze mną rozstać, nie dlatego, że źle ją traktowałem, tylko… z innych powodów. – Sięgnął dłonią do wampum, bransoletki z muszelek zapiętej na ramieniu. – Moja żona nazywała się Wakyo’teyehsnonhsa, co znaczy Pracująca Własnymi Rękami, to ona wykonała dla mnie tę bransoletkę w dowód miłości. – Ian rozpiął sznurek muszelek. – Odkładam ją teraz, i to zaświadcza, że przybyłem tu jako wolny człowiek, a moje życie i serce znowu należą do mnie i mogę je oddać, komu zechcę. Mam nadzieję, że teraz wolno mi oddać je już na zawsze. Niebiesko-białe muszelki leciutko zabrzęczały, kiedy Ian kładł je na ławce. Przez chwilę zatrzymał na nich palce, a potem cofnął rękę. Hal oddychał chrapliwie. Jamie także z trudem tłumił wzruszenie. W dusznym, nieruchomym powietrzu wyczuwałam rozmaite emocje, krążące wśród nas niczym zjawy. Wzruszenie, zrozumienie, powątpiewanie, obawa, lęk… Rollo warknął cicho i umilkł, śledząc nas czujnie, przytulony do stóp swego pana. Czekaliśmy. Ręka Jamiego w mojej drgnęła, więc podniosłam na niego wzrok. Z napięciem wpatrywał się w Iana i wiedziałam, że zastanawia się, czy wstać i przemówić w jego imieniu, zapewnić kongregację – i Rachel – o niewątpliwych zaletach jego charakteru i męstwie. Pochwycił moje spojrzenie, nieznacznie potrząsnął głową i pokazał na ławki na przodzie. Teraz powinna przemówić Rachel, jeżeli będzie chciała. Siedziała nieruchoma jak kamień, pobladła, z utkwionymi w Ianie płonącymi oczyma. Ale milczała. Nie wykonała ruchu, ale coś się w niej poruszyło. Widziałam po niej, że była tego świadoma; wyprostowała się i poprawiła na siedzeniu. Nasłuchiwała. Wszyscy nasłuchiwali wraz z nią. Cisza z wolna przemieniła się w światło. Wtedy rozległ się cichutki trzepot, ledwo dosłyszalny, i zebrani zaczęli otrząsać się z milczenia, podnosić wzrok do góry. Nad ławkami z przodu coś zamigotało i raptem pojawił się koliber, niewyraźna plamka zieleni i szkarłatu, który wpadł przez otwarte okno i zawisł nad koralowym kielichem kapryfolium. Z serca kościoła dobiegło westchnienie. Sens i cel zebrania zostały objawione. Ian wstał i Rachel podeszła do niego.

Koda w metrum trzy-dwa Denzell i Dorothea Było to najlepsze przyjęcie, w jakim brała udział Dorothea Jacqueline Benedicta Grey. W najwytworniejszych salach balowych Londynu tańczyła z hrabiami i książętami, jadała wykwintne potrawy w rodzaju pozłacanych pawi i pstrągów nadziewanych krewetkami, podanych na sztucznym morzu z lawendy, na którym wyrzeźbiony z lodu Tryton wysoko dzierżył trójząb. A czyniła to wszystko w tak eleganckich szatach, że mężczyznom odejmowało mowę, gdy zjawiała się w pobliżu. Jej nowo poślubiony mąż wpatrywał się w nią tak intensywnie przez szkła okularów w drucianych oprawkach, że czuła jego spojrzenie na skórze pod szarą muślinową sukienką i obawiała się, że zapłonie od żaru i szczęścia albo wybuchnie, rozsiewając swe szczątki po całej gospodzie Pod Białym Wielbłądem. Nie wiadomo zresztą, czy zostałoby to przez kogoś zauważone, bo w lokalu było tyle ludzi, którzy pili, rozmawiali, pili, śpiewali i pili, że pęcherz

lub nerka na podłodze nie zwróciłyby niczyjej uwagi. Równie dobrze, pomyślała, jeden człowiek w całości lub dwoje takich ludzi mogłoby się wymknąć niezauważenie, mimo że przyjęcie jest takie cudowne. Nie bez trudności przepchnęła się do Denzella, stało bowiem między nimi wiele życzliwych mu osób, lecz gdy już do niego dotarła, wyciągnął do niej rękę i już po chwili wdychali rześkie wieczorne powietrze, śmiejąc się jak szaleni i całując w cieniu Domu Zgromadzeń Anabaptystów, który stał w sąsiedztwie gospody. – Czy chciałabyś teraz wrócić do domu, Dorotheo? – zapytał Denzell, łapiąc dech. – Czy jesteś… gotowa? Przysunęła się do niego jeszcze bliżej, zdjęła mu okulary i napawała się czystym zapachem mydła do golenia i wykrochmalonej odzieży – i zapachem swojego mężczyzny. – Czy jesteśmy już prawdziwym małżeństwem? – wyszeptała. – Czy jestem twoją żoną? – Po dwakroć tak – odrzekł lekko schrypniętym głosem. – Ja zaś jestem twoim prawowitym małżonkiem. Zamierzał powiedzieć to uroczyście, ale twarz rozjaśniła mu się tak szerokim uśmiechem, że Dottie musiała się roześmiać. – W naszej przysiędze nie padły słowa o „jednym ciele” – powiedziała, cofając się, ale nie wypuszczając jego ręki. – Ta zasada nas jednak dotyczy, prawda? Ogólnie rzecz biorąc? Poprawił okulary na nosie i płonącym wzrokiem spojrzał jej w oczy. Palcem wolnej ręki dotknął lekko jej piersi. – Bardzo na to liczę, Dorotheo. Dottie bywała już przedtem w mieszkaniu Denzella. Na początku jako gość, a potem pomocnica, której zadaniem było spakowanie kosza z przyborami lekarskimi przed wizytą u chorego. Obecna sytuacja była całkiem inna. Denny pootwierał wcześniej wszystkie okna i zostawił je tak, nie przejmując się dokuczliwymi owadami ani smrodem dochodzącym od rzeźnika z dołu. Na piętrze po upalnym dniu nie byłoby czym oddychać, na szczęście lekki wieczorny wietrzyk sprawił, że powietrze było jak ciepłe mleko, łagodnie opływające nagą skórę. Odór mięsa był teraz na szczęście słabszy niż aromat zieleni i kwiatów, płynący z ogrodów otaczających Bingham House, o dwie przecznice stąd. Przybory lekarskie zostały pochowane; skromnie umeblowany, ale całkiem przytulny pokój oświetlało łagodne światło świecy. Przy palenisku stały dwa fotele, pomiędzy nimi stolik, na którym leżała rozłożona książka. Przez otwarte drzwi przyzywało kusząco łóżko gładko nakryte kapą, ze stertą białych poduszek. Krew krążyła w żyłach Dottie, upajając ją jak mocne wino, choć niemal nic nie wypiła. Ogarnęła ją nagle niezwyczajna dla niej nieśmiałość i zatrzymała się w progu, jakby pragnęła zostać zaproszona. Denny zapalił jeszcze dwie świece i ujrzał, że zastygła w drzwiach sypialni. – Chodź – wyrzekł miękko i wyciągnął do niej rękę. Podeszła bez wahania. Zaczęli się całować i błądzić rękoma po ciele, poluzowywać ubranie. Ręka Dottie zsunęła się na dół i dotknęła go przez spodnie. Wciągnął z sykiem powietrze i chciał coś powiedzieć, ale ona była szybsza. – Jedno ciało – przypomniała mu z uśmiechem, stulając dłoń. – Chcę ujrzeć twoją połowę. – Już to widywałaś – powiedział Denny. – Wiem, że tak. Choćby dlatego, że masz braci. A poza tym… opiekując się… rannymi. – Leżał nagi na łóżku, a ona, również naga, pieściła obiekt nader rad z poświęcanej mu uwagi. Palce Denzella bawiły się jej włosami, muskały płatki uszu.

– Mam nadzieję, że nie myślisz, że robiłam coś takiego z braćmi – odparła, z przyjemnością wciągając jego zapach. – A ranni na ogół są w stanie wykluczającym wszelkie obserwacje. Denny wyprostował się i wydał stłumiony jęk. – Chyba powinnaś mi pozwolić nacieszyć się trochę twoim ciałem – rzekł. – Jeżeli oczekujesz, że będę w stanie uczynić cię dzisiaj w pełni moją żoną. – Co masz na myśli? – Spojrzała zaskoczona na jego penis, a potem na siebie. – Dlaczego miałbyś nie być w stanie…? Ucieszyło go to pytanie – bez okularów wydawał się taki młody i pełen zapału – więc zeskoczył z łóżka i błyskając bladymi pośladkami, wybiegł do drugiego pokoju. Wrócił z książką, którą widziała na stoliku, i wręczył ją zaskoczonej Dottie. Wiele miejsc było pozaznaczanych zakładkami, a kiedy otworzyła na chybił trafił w jednym z nich, jej oczom ukazały się rysunki nagich mężczyzn w przekroju poprzecznym, z częściami intymnymi w różnych stadiach aktywności. Spojrzała na Denny’ego z niedowierzaniem. – Pomyślałem, że… Wiem, że jesteś dziewicą, i nie chciałem, żebyś się przestraszyła lub była nieprzygotowana na to, co… – Rumienił się jak piwonia, więc zamiast zanieść się głośnym śmiechem, na co miała wielką ochotę, zamknęła delikatnie książkę, odłożyła ją na bok i ujęła jego twarz w dłonie. – Czy jesteś prawiczkiem, Denny? – spytała cicho. Rumieniec się pogłębił, ale Denzell wytrzymał jej spojrzenie. – Tak. Ale wiem, jak się to robi. W końcu jestem lekarzem. Nie wytrzymała i jednak parsknęła śmiechem, cienkim chichotem, na tyle zaraźliwym, że i on zaczął się śmiać, i po chwili leżeli objęci, trzęsąc się od tłumionego śmiechu, a niekiedy parskając i powtarzając szeptem: „W końcu jestem lekarzem”, co doprowadzało ich do nowych paroksyzmów. W pewnym momencie Dottie znalazła się na plecach, oddychając z trudem, a Denny leżał na niej. Warstewka potu sprawiła, że ich ciała były śliskie jak naoliwione. Dotknęła jego torsu, niezbyt obficie porośniętego kręconymi czarnymi włosami, i przeszedł go rozkoszny dreszcz. Dottie drżała, ale nie z powodu lęku ani śmiechu. – Czy jesteś gotowa? – wyszeptał. – Jedno ciało – odszepnęła. I tak też było. Świece wypaliły się do samych lichtarzy, na ścianach tańczyły nieśpiesznie podłużne cienie. – Dorotheo! – Chyba byłoby lepiej, gdybyś milczał – odpowiedziała, na chwilę odsuwając usta, by przemówić. – Jeszcze nigdy tego nie robiłam. Więc lepiej mnie nie rozpraszaj, dobrze? Nim zdążył coś powiedzieć, podjęła swoje w najwyższym stopniu niepokojące działania. Jęknął przeciągle, nie mogąc się powstrzymać, i bezradnym gestem położył ręce na jej głowie. – To się nazywa fellatio, wiedziałeś? – spytała, nabierając powietrza. – Tak. Skąd… To znaczy, jak… Och… O Boże! – Co powiedziałeś? Była taka śliczna – jej głęboki rumieniec widoczny nawet w mdłym blasku świec, wilgotne ciemnoróżowe usta… – Powiedziałem: O Boże! Uśmiechnęła się uszczęśliwiona i ścisnęła go trochę mocniej. Cień na ścianie gwałtownie się poruszył.

– O, dobrze! – zawołała z triumfalnym śmiechem i nachyliła się, by znowu zaatakować go drobnymi białymi ząbkami. Ian i Rachel Ian podniósł szeleszczącą zieloną suknię, a Rachel potrząsnęła głową, siejąc na wszystkie strony szpilkami do włosów. Uśmiechnęła się do niego spod ciemnych loków zasłaniających jej twarz i Ian odpowiedział uśmiechem, pomagając jej pozbyć się reszty spinek. – Myślałam, że umrę – powiedziała, przeczesując włosy palcami. Jenny upięła je w staranny kok. – Albo kłuły mnie szpilki, albo fiszbiny gorsetu. Rozepnij mnie, dobrze, mężu? – Stanęła do niego tyłem, ale zerkała przez ramię płonącymi oczami. Ian nie przypuszczał, że może go ogarnąć jeszcze większe wzruszenie albo podniecenie fizyczne, a oto jedno słowo wystarczyło, żeby tak się właśnie stało. Objął ją w pasie i ścisnął, aż zajęczała, rozsupłał wstążki gorsetu i delikatnie ugryzł w kark; jęknęła jeszcze głośniej. Była szczupła jak wierzbowa witka i o wiele bardziej giętka; szamotała się w jego objęciach, co jeszcze mocniej go rozpaliło. Gdyby nie umiał nad sobą panować, rzuciłby ją w tej chwili na łóżko i posiadł, nie zważając na gorset, koszulę i pończochy. Ponieważ jednak opanował sztukę kontroli, wypuścił ją z objęć i pomógł się wyplątać z gorsetu. Otrząsnęła się i wygładziła wilgotną koszulę, po czym stanęła prosto, prężąc się przed nim. Twarde sutki rysowały się wyraźnie pod cienkim materiałem. – Wygrałam dla ciebie zakład – powiedziała, rozwiązując delikatną niebieską wstążeczkę z satyny pod szyją. Brzeg koszuli zdobił haftowany szlaczek w drobne niebieskie, żółte i różowe kwiatuszki. – Jak się o tym dowiedziałaś? – Przyciągnął ją do siebie i położył ręce na pośladkach, nagich pod cienką koszulą. – Chryste, ale masz śliczny okrągły tyłeczek. – Bluźnierstwo, i to w noc poślubną? – ofuknęła go, ale widział, że komplement sprawił jej przyjemność. – To nie żadne bluźnierstwo, tylko modlitwa dziękczynna. Kto ci powiedział o zakładzie? – Fergus założył się z nim o butelkę stoutu, że kwakierska panna młoda wystąpi w zwykłej koszuli bez ozdób. Ian nie wiedział, jak będzie, miał jedynie nadzieję, że Rachel nie uzna chęci zadowolenia męża za przejaw nagannej próżności. – Oczywiście Germain – odrzekła. Objęła go i również położyła mu dłonie na pośladkach, uśmiechając się do niego promiennie. – Twój nie jest ani śliczny, ani okrągły, ale i tak jest słodki. Czy potrzebujesz pomocy przy rozpięciu spodni? Widział, że ma ochotę pomóc, więc zgodził się, żeby uklękła i rozpięła rozporek skórzanych spodni. Na widok ciemnego czubka jej głowy, schylonej, by sumiennie wykonać zadanie, zapragnął ją pogłaskać, poczuć ciepło jej skóry. Spodnie opadły i Rachel wstała, żeby go pocałować. Po namyśle ujęła w rękę jego penis w erekcji i zaczęła go pieścić. – Masz tam taką delikatną skórę – szepnęła z ustami na jego wargach. – Jak aksamit! Jej dotyk nie był nieśmiały, ale bardzo lekki, więc Ian owinął palce wokół jej ręki, pokazując jej właściwszy sposób działania. – Podoba mi się, kiedy jęczysz, Ianie – wyszeptała, przyciskając się do niego i bez pomocy pieszcząc jego przyrodzenie. – Wcale nie jęczę. – Owszem, jęczysz. – Ja tylko szybciej oddycham. Chodź… Podoba mi się to, ale… Chodź. – Porwał ją na ręce i zaniósł po dwóch schodkach do łóżka. Rzucił ją na materac – Rachel stęknęła głośno – i

zległ przy niej, biorąc ją w ramiona. Rozpoczęli rozkoszną szamotaninę wśród chichotów i nieartykułowanych dźwięków i w końcu udało jej się zerwać z niego koszulę, a jemu podciągnąć jej koszulę na biodra i zdjąć z ramion, nadal jednak kłębiła się w pasie. – Wygrałam! – zawołała, po czym wysunęła się z koszuli i kopniakiem posłała ją na podłogę. – Tak ci się wydaje, co? – Schylił się i złapał ustami jej naprężony sutek. Zajęczała z rozkoszy, kurczowo ściskając go za głowę. Tryknął ją lekko pod brodę, po czym zaczął ssać jeszcze mocniej, wywijając językiem jak żmija. – Podoba mi się, kiedy jęczysz, Rachel – powiedział, uśmiechając się do niej szeroko. – Czy mam sprawić, żebyś zaczęła krzyczeć? – O tak – wysapała bez tchu, z ręką na mokrym od jego śliny sutku. – Proszę. – Za chwilę. Zaczerpnął tchu i uniósł się nad nią na rękach, by ochłodzić nieco ich spocone ciała, w pokoju było bowiem bardzo duszno. Rachel pogłaskała jego umięśniony tors. Potarła opuszką kciuka wokół brodawki. Ian odczuł to natychmiast w przyrodzeniu. – Pozwól mi – poprosiła i uniósłszy głowę, objęła go za szyję i lekko possała brodawkę. – Jeszcze – wychrypiał, poprawiając pozycję. – I mocniej. Zębami. – Zębami? – wybełkotała i cofnęła usta. – Tak, właśnie zębami – wyszeptał bez tchu. Przetoczył się na plecy i pociągnął ją na siebie. Posłusznie spuściła głowę, kaskada włosów połaskotała jego pierś. – Au! – Powiedziałeś: zębami. – Usiadła zmartwiona. – Och, Ianie, przepraszam… Nie chciałam sprawić ci bólu. – Nie szkodzi… To znaczy zabolało mnie, ale… Zrób to jeszcze raz, dobrze? Spojrzała na niego z powątpiewaniem i wtedy mu się przypomniało, że wuj Jamie radził mu traktować swoją dziewicę łagodnie i delikatnie, nie przyśpieszając biegu wydarzeń. – Chodź, mo nighean donn – szepnął, kładąc się obok niej i obejmując ją czule. Serce biło jak oszalałe i obficie się pocił. Odgarnął jej włosy ze skroni i pieszczotliwie skubał płatek ucha. – Zwolnimy trochę, dobrze? A potem ci pokażę, o co mi chodziło z zębami. Ian wydzielał zapach wina i whisky, i piżmowej męskiej skóry – dotyk jej rąk zadziwiająco go rozpalał, przez co pachniał jeszcze czymś innym; przypominało to trochę wydzielinę skunksa, ale było oczywiście znacznie przyjemniejsze. Wcisnęła twarz w zagłębienie obojczyka i z uciechą wciągnęła w nozdrza tę nieznajomą woń. Trzymała w ręku jego przyrodzenie, ściskając mocno… ale ciekawość nakłoniła ją do poluzowania uchwytu i zsunięcia się niżej. Zanurzyła palce w kępce gęstych włosów łonowych. Sapnęła, natknąwszy się na worek mosznowy, i uśmiechnęła się do Iana przez ramię. – Czy masz coś przeciw temu, Ianie? – szepnęła, turlając w ręku jajowatego kształtu jądra. Widywała już nieraz męskie moszny, workowate i pomarszczone, a choć nie czuła odrazy, nigdy nie wydawały jej się interesujące. Ta zaś była cudowna, napięta i zaokrąglona, o skórze gorącej i miękkiej. Ośmieliło ją to i zsunąwszy się jeszcze odrobinę niżej, sięgnęła głębiej między uda. Obejmujące ją ramię Iana stężało, ale nie poprosił, żeby przestała, przeciwnie, rozsunął szerzej nogi, pozwalając jej na dalsze eksploracje. Setki razy podcierała mężczyznom tyłki i przemknęło jej teraz przez myśl, że nie wszyscy wykazywali dbałość… ale włosy Iana były bardzo czyste, kręcone, więc mimowolnie naparła na niego biodrami, nieśmiało wsuwając mu palce między pośladki. Drgnął i napiął się bezwiednie, ona zaś zastygła, czując, że Ian drży. Wtem uświadomiła sobie, że on trzęsie się z tłumionego śmiechu.

– Czy ja cię łaskoczę? – zapytała, unosząc się na łokciu. Światło jedynej świecy tańczyło na jego twarzy, kryjąc w cieniu policzki i sprawiając, że oczy błyszczały jak diamenty, gdy się do niej uśmiechnął. – Można to i tak określić. – Pogładził ją dłonią po plecach i ujął za kark. Powoli potrząsnął głową, nie spuszczając z niej wzroku. Luźne pasma włosów kładły się cieniem na barczystych ramionach. – Ja tu się staram nie śpieszyć, działać łagodnie i delikatnie, a nim się obejrzałem, ty ściskasz mnie za jądra i wkładasz mi palce w tyłek! – Czy to źle? – spytała trochę zaniepokojona. – Nie chciałam być… aa… zbytnio śmiała? Przyciągnął ją do siebie i mocno przytulił. – Nigdy nie będziesz dla mnie zbyt śmiała, dziewczyno – szepnął jej do ucha i pieszczotliwie powiódłszy dłonią wzdłuż linii kręgosłupa, przesunął ją jeszcze niżej. Sapnęła. – Ciii – szepnął i posuwał się dalej, bardzo powoli. – Przyszło mi do głowy, że z początku możesz być trochę przestraszona. Ale wcale się nie boisz, prawda? – Bardzo. Jestem p-przerażona. – Próbowała obrócić to w żart, ale w jej słowach było trochę prawdy – usłyszał to wyraźnie. Zatrzymał rękę i odsunął się nieco, by móc spojrzeć Rachel w oczy. – Tak? – Może nie przerażona… Ale… – Nagle się zawstydziła. – Po prostu… teraz jest bardzo przyjemnie. Ale wiem, że kiedy… kiedy my… Jednym słowem za pierwszym razem to boli. Więc trochę się obawiam, że… Nie chcę przerywać tego, co teraz robimy, ale… wolałabym mieć tę część już za sobą, żeby nie musieć się więcej martwić. – Mieć to za sobą – powtórzył. Usta drgnęły leciutko, ale dłoń czule gładziła jej plecy. – No, dobrze. – Opuścił rękę i bardzo delikatnie włożył jej między nogi. Była tam gorąca i śliska; nabrzmiewała od chwili, gdy ściągnął jej koszulę przez głowę. Pieścił ją palcami, jednym, potem dwoma, bawiąc się, głaszcząc rytmicznie i… i… Zaskoczył ją zupełnie, choć znała to uczucie, ale nigdy nie było tak intensywne, pochłaniające, więc oddała mu się w pełni, tonąc w falach rozkoszy. Z wolna doszła do siebie, zwiotczała. W całym ciele, wszędzie, czuła błogie pulsowanie. Ian musnął jej wargi tkliwym pocałunkiem. – Nie potrwało długo, prawda? – mruknął. – Połóż mi ręce na ramionach, mo chridhe, i trzymaj się. Nachylił się nad nią, zwinny i giętki jak dziki kocur, i wsunął prącie między uda, poruszając się powoli, ale stanowczo. Uparcie dążąc do celu. Drgnęła, bezwiednie naprężając mięśnie, ale droga była śliska od śluzu, ciało nabrzmiałe oczekiwaniem; żaden opór nie mógł go powstrzymać. Palce wpiły się kurczowo w ramiona Iana, ale leżała spokojnie. – Czy sprawiam ci ból? – spytał cicho. Przestał się poruszać, był już w niej cały, napierając nieustępliwie. Coś się rozerwało, pomyślała, czując lekkie pieczenie. – Tak – wyszeptała – ale nie szkodzi. Obniżył się bardzo powoli i pokrył lekkimi pocałunkami jej czoło, powieki, nos. Przez cały czas był świadom, że jest w niej, w głębi jej ukochanego ciała. Cofnął się nieco i delikatnie pchnął. Wstrzymała oddech, westchnęła, pewnie poczuła ból, zarazem przywarła mocniej… To wystarczyło. Zaczął poruszać się w niej bardziej zdecydowanie. – Nie martw się, kochana – wydyszał bez tchu. – To nie potrwa długo. Nie tym razem. Rollo chrapał w kącie, dla ochłody leżąc na plecach z łapami skulonymi jak owad. Rachel wydzielała słodkawo-piżmowy zapach, zmieszany z czymś śluzowatym, zwierzęco cierpkim, co Ian rozpoznał jako zapach własnego nasienia.

Wtulił w nią twarz i oddychał głęboko. Słonawy smak krwi przywiódł mu na myśl pstrąga, świeżo złowionego i upieczonego na ogniu, mięso gorące i delikatne, różowe i śliskie na języku. Drgnęła zaskoczona i wygięła się nieco, jakby się mu poddając, a on przytrzymał ją mocniej, pomrukując uspokajająco. Podtrzymując ją za pośladki, pomyślał rozmarzony, że istotnie przypominało to łowienie ryby. Wyczuwanie umysłem tuż pod lustrem wody wąskiego ciemnego kształtu, precyzyjne zarzucenie muchy w jedyny punkt… Ze świstem wciągnęła powietrze. Potem czujna obserwacja, wzdrygnięcie, kiedy żyłka raptem się napięła, wędkarz i ryba całkowicie skupieni na sobie, jakby cały świat przestał istnieć… – Boże – wyszeptał i zaniechał myślenia, czując jedynie drobne poruszenia jej ciała, ręce ściskające mu głowę, jej smak i zapach, niewyraźne, zdławione pomruki. – Kocham cię, Ianie… Na świecie nie istniało teraz nic poza nią. Jamie i Claire Blask wiszącego nisko żółtego sierpa księżyca przeświecał przez gałęzie drzew, połyskując na falach rzeki Delaware. Była późna noc, powietrze, nad wodą chłodne, przyjemnie studziło twarze rozgrzane tańcem, piciem, ucztowaniem i przebywaniem od wielu godzin w blisko stuosobowym tłumie ludzi. Państwo młodzi wymknęli się dość wcześnie: Denzell i Dottie niepostrzeżenie, natomiast Ian i Rachel wśród rubasznych pokrzykiwań i niedelikatnych sugestii podchmielonych gości. Kiedy już wyszli, rozpoczęła się nieskrępowana zabawa, polegająca głównie na tańcach i piciu, nieprzerywanym weselnymi toastami. Pożegnaliśmy się z braćmi Greyami – Hal, jako ojciec jednej z panien młodych, był gospodarzem przyjęcia – niedługo po północy. Hal siedział na krześle przy oknie, mocno pijany i podduszony dymem, ale na mój widok podniósł się i pocałował mnie w rękę. – Lepiej już idź do domu – poradziłam, słysząc jego świszczący oddech. – Zapytaj Johna, czy ma jeszcze gandzię, a jeśli tak, to ją zapal. To ci dobrze zrobi. – Nie tylko fizycznie, dodałam w duchu. – Dziękuję za łaskawą radę, madam – odparł cierpko, ja zaś zbyt późno przypomniałam sobie naszą ostatnią rozmowę dotyczącą gandzi. Hal martwił się wtedy o swojego syna Benjamina. Jeżeli i jemu się to przypomniało, nie dał tego po sobie poznać. Skłonił się Jamiemu bez słowa i usiadł. John stał u boku brata niemal przez cały wieczór i teraz także był blisko. Nasze oczy na chwilę się spotkały i John uśmiechnął się do mnie, ale nie podał mi ręki. Stojący obok mnie Jamie skutecznie go odstraszył. Przemknęło mi przez myśl, czy jeszcze kiedyś ujrzę któregoś z braci Greyów. Nie wróciliśmy do drukarni, lecz poszliśmy na spacer nad rzekę, rozkoszując się rześkim nocnym powietrzem i gawędząc o młodych parach i ekscytujących wydarzeniach minionego dnia. – Przypuszczam, że noc poślubna będzie dla nich jeszcze bardziej ekscytująca – zauważył Jamie. – Rano dziewczyny będą całe obolałe, biedaczki. – Może nie tylko dziewczyny – odparłam, a Jamie parsknął śmiechem. – Chyba masz rację. Pamiętam, jak obudziłem się rano po naszym weselu i zastanawiałem się przez chwilę, czy wczoraj wdałem się w bójkę. Potem zobaczyłem cię w łóżku obok mnie i wiedziałem, że właśnie tak. – W niczym cię to jednak nie powstrzymało – mruknęłam. – Przypominam sobie, że

zostałam dość gwałtownie wyrwana ze snu. – Gwałtownie? Jak to? Przecież byłem dla ciebie bardzo miły. Znacznie bardziej niż ty dla mnie – dodał z przekąsem, po czym się zaśmiał. – Powiedziałem o tym Ianowi. – O czym? – Prosił mnie o radę, więc… – O radę? Ian? – zdziwiłam się niepomiernie. Wiedziałam, że chłopak stracił cnotę, mając czternaście lat, z prostytutką w podobnym wieku z burdelu w Edynburgu, i nigdy tego nie żałował. Nie licząc indiańskiej żony, miał co najmniej kilka innych związków, a z pewnością nie wiem o wszystkich. – No tak… Chciał się dowiedzieć, jak powinien postępować z Rachel, która jest dziewicą. To dla niego nowość – dodał sarkastycznie. Roześmiałam się. – Czyli noc zapowiada się ciekawie, dla nich wszystkich. – Opowiedziałam mu o prośbie, z jaką zwróciła się do mnie Dottie w obozie, i o naprędce zorganizowanej sesji doradztwa przedmałżeńskiego, w której wzięła udział także Rachel. – Powiedziałaś im o tym? – Jamie był serdecznie rozbawiony. – Przez ciebie, Angliszko, często powtarzam: „O Boże”, a nie zawsze ma to związek z łóżkiem. – Nic na to nie poradzę, że tak lubisz to wyrażenie – odparłam. – Ale w łóżku mówisz to niemal zawsze. Słyszałam to od ciebie w naszą noc poślubną. Wielokrotnie. – Nic dziwnego, zważywszy na to wszystko, co ze mną wyprawiałaś, Angliszko. – Co niby wyprawiałam? – żachnęłam się, oburzona. – Co ci takiego zrobiłam? – Ugryzłaś mnie – odrzekł bez wahania. – Nieprawda! Gdzie? – Tu i ówdzie – zbył mnie, ja zaś szturchnęłam go łokciem pod żebro. – Już pamiętam, ugryzłaś mnie w wargę, kiedy cię całowałem. – W ogóle czegoś takiego nie pamiętam – odparłam, przewiercając go wzrokiem. Nie widziałam dokładnie jego twarzy, tylko śmiały zarys nosa i brody w blasku odbitego od powierzchni wody księżyca. – Wiem, że całowałeś mnie bardzo długo, próbując jednocześnie rozpiąć mi suknię, ale jestem pewna, że wcale cię wtedy nie gryzłam. – Nie – powiedział z namysłem, głaszcząc mnie po plecach. – To było później. Poszedłem przynieść ci coś do jedzenia, a Rupert, Murtagh i inni pokpiwali sobie ze mnie. Napiłem się wina i warga mnie zapiekła, bo była pęknięta. Tak, to musiało być wtedy. A może jeszcze później… – Ha! – zawołałam. – Później nie zauważyłbyś, nawet gdybym odgryzła ci głowę jak modliszka. Jamie objął mnie, przyciągnął do siebie i szepnął mi do ucha: – Ty także niewiele wtedy widziałaś, a nighean. Byłem w tobie i interesowało cię tylko to, co się dzieje między twoimi nogami. – Chyba trudno mi się dziwić – odpowiedziałam z przekąsem. Roześmiał się i pociągnął mnie pod drzewo. Oparł się o pień i zaczął mnie całować. Miał cudownie miękkie usta. – Przyznaję, że wiele mnie nauczyłaś, Angliszko – wymruczał. – Jesteś świetną nauczycielką. – A ty szybko się uczysz – powiedziałam. – Przypuszczam, że masz naturalny talent. – Gdyby to była kwestia specjalnego wyszkolenia, to ludzki ród wymarłby już dawno temu, Angliszko. – Pocałował mnie, tym razem dłużej. – Jak sądzisz, czy Denny sobie poradzi? – spytał, odsuwając się nieco. – To dzielny młodzieniec, ale drobnej budowy, prawda? – O, jestem pewna, że wie wszystko, co powinien wiedzieć – odparłam. – Ostatecznie jest

przecież lekarzem. Jamie zaśmiał się sceptycznie. – Tak, tak… Pewnie widział nawet nagą dziewkę, ale to on ją leczył, a nie ona jego. Poza tym… – Przysunął się bliżej i ścisnął mnie za pośladki. – Czy uczą was w szkołach medycznych, jak rozkładać szeroko nogi żony i lizać ją od kości ogonowej do pępka? – Ja cię tego nie nauczyłam! – To prawda. A przecież jesteś lekarką, czyż nie? – To nie ma sensu… Jamie, czy jesteś pijany? – Nie wiem – odparł, chichocząc. – Ale wiem, że ty tak, Angliszko. Chodźmy do domu – szepnął, liżąc moje ucho i szyję. – Chcę, żebyś mnie zmusiła, bym wyjęczał: „O Boże!”. – Da się zrobić. Orzeźwiłam się nieco podczas spaceru, ale w ostatnich pięciu minutach zdążyłam zapłonąć jak pochodnia. Przedtem chciałam wrócić do domu i nareszcie zdjąć gorset, ale teraz nie byłam już pewna, czy chce mi się czekać tak długo. – Dobrze – ucieszył się Jamie i jego ręce powędrowały pod moją spódnicę. – Zobaczę, co mi powiesz w rezultacie moich starań, mo nighean donn. – Przekonaj się, czy zdołasz mnie skłonić, bym poprosiła: „Tylko nie przestawaj”.

CZĘŚĆ SZÓSTA Nierozerwalne więzy

95. Ciało elektryczne Redondo Beach, Kalifornia, 5 grudnia 1980 roku Gdyby nie potrzebowała znaczków, nie zatrzymałaby się pod urzędem pocztowym. Przypięłaby plik listów do skrzynki przy furtce, aby odebrał je listonosz, albo wrzuciła do skrzynki na rogu, idąc z dzieciakami na plażę obejrzeć pelikany. Niestety, znaczki były niezbędne; miała przecież do załatwienia kilkanaście naglących spraw: poświadczeń notarialnych, kserokopii, dokumentów podatkowych i… – Kurrr… – wymamrotała, wysiadając z samochodu. – Cholerne pieprz… – Mełła przekleństwa, nie kończąc wyrazów. Rozładowywały trochę kipiących w niej emocji – niepokój i poczucie zagrożenia. Jakie to niesprawiedliwe. Kto bardziej potrzebował ulżyć sobie w ten sposób niż matka małych dzieci? Może powinna zacząć używać matczynego „Jezu Chryste Roosevelcie święty!”. Jem, nim skończył cztery lata, włączył to dziwaczne wyrażenie do własnej kolekcji, a potem nauczył go Mandy; nie powinno ich więc razić. Ostatnim razem nie było tak trudno. Niezupełnie – poprawiła się w duchu. Pod najważniejszym względem było znacznie trudniej. Ale to… ten… ten gąszcz nieistotnych problemów – konta bankowe, akty własności, zaświadczenia, powiadomienia… Z irytacją plasnęła się plikiem kopert po udzie. Kiedyś weźmie Jema i Mandy za ręce i pobiegnie – pobiegnie, nie pójdzie! – prosto do kamiennego kręgu, czując tylko ulgę, że zostawia wreszcie za sobą cały ten cholerny Bagaż. Za pierwszym razem nie miała ze sobą zbyt wiele Bagażu. Ponadto miała też kogoś, kogo mogła zostawić na straży. Serce jej się ścisnęło na wspomnienie chwili, kiedy zabiła gwoździami drewnianą skrzynię transportową, w której znajdowała się skromna historia jej rodziny: srebra odziedziczone po ojcu, fotografie rodziców matki w ozdobnych ramkach, pierwsze wydania książek ojca, czepek matki z okresu służby w Królewskim Korpusie Pielęgniarek w czasie drugiej wojny światowej, jeszcze pachnący, słabo, ale wyczuwalnie, jodyną. I ból towarzyszący pisaniu krótkiego listu do Rogera, który też tam umieściła: „Powiedziałeś mi kiedyś, że… każdy musi mieć swoją historię. Oto moja…”. Była wtedy niemal pewna, że więcej Rogera nie zobaczy, tak samo jak rodowych sreber. Zamrugała i otworzyła drzwi do urzędu pocztowego z takim impetem, że uderzyły o ścianę, a klienci odwrócili się i spojrzeli na nią. Zaczerwieniona, ujęła klamkę i zamknęła drzwi z przesadną delikatnością, po czym bezszelestnie przemierzyła pomieszczenie, unikając karcących spojrzeń. Pojedynczo wrzucała koperty do skrzynki, czując ponurą satysfakcję na myśl, że pozbywa się kolejnych kłopotliwych spraw. Przygotowania do zniknięcia w przeszłości i pozostawienie za sobą Bagażu to jedno, a ewentualność późniejszego powrotu i konieczność jego odzyskania… Albo też taka możliwość, że dzieci powrócą po dwudziestu latach, już bez niej… Przełknęła ślinę. To coś jeszcze innego, jak zwykł mawiać jej ojciec. Nie mogła zwalić wszystkiego wujkowi Joemu na głowę, on nie… Odwróciła się i odruchowo spojrzała na swoją przegródkę skrzynki poste restante. Zamarła, zobaczywszy w niej list. Czując, jak jeżą jej się włosy na rękach, podeszła i sięgnęła do gałki, zanim umysł zdążył zarejestrować, że przesyłka nie wygląda na ulotkę, rachunek ani jakąś korespondencję urzędową. G-H-I-D-E-I… Zamek szyfrowy odskoczył z cichym kliknięciem i ciężkie drzwiczki się

uchyliły. Poczuła tak silny zapach wrzosów, torfowego dymu i górskiego wiatru, że oczy zaszły jej mgłą i oddech uwiązł w krtani. Była to zwykła biała koperta, zaadresowana do niej równym, okrągłym pismem Joego Abernathy’ego. W środku wyczuła coś jeszcze, jakby drugą kopertę z jakąś grudką, może pieczęcią? Skierowała się do wypożyczonego samochodu, gdzie otworzyła przesyłkę. W środku znalazła jednak nie kopertę, tylko kartkę papieru, złożoną i zapieczętowaną woskiem. Na odwrocie widać było plamy czarnego atramentu, w miejscach, gdzie gęsie pióro zbyt głęboko zadrapało papier. List z osiemnastego wieku. Przycisnęła go do twarzy, wąchając, ale zapach dymu i wrzosów zniknął, o ile w ogóle był. Szorstki papier pachniał teraz starością, nie zachowała się nawet cierpka woń atramentu z proszku. List był obłożony kartką papieru z krótką notatką od wujka Joego. Kochana Bree, mam nadzieję, że list dotrze do Ciebie w porę. Przysłał go agent nieruchomości ze Szkocji. Ponoć nowy najemca Lallybroch chciał wynieść meble na strych, ale duże stare biurko nie mieściło się w drzwiach gabinetu. Wezwano konserwatora antyków, żeby rozebrał mebel na części; z wielką starannością, jak mnie zapewniono. W trakcie pracy rzemieślnik znalazł trzy znaczki z podobizną królowej Wiktorii i to. Nie czytałem listu. Jeżeli jeszcze nie wyjechałaś, daj mi znać, czy zależy Ci na znaczkach. Lenny junior zbiera znaczki i w razie czego jest gotów je przechować. Pozdrawiam Cię najserdeczniej, Wujek Joe Złożyła starannie notatkę, wygładzając zagniecenia, i włożyła do torebki. Czuła, że powinna się przenieść w inne miejsce, żeby przeczytać list, spokojne i odosobnione, gdzie będzie się mogła rozluźnić, nienarażona na ludzkie spojrzenia. List był zapieczętowany zwykłym szarym woskiem ze świecy, a nie woskiem pieczęciowym. Widniał na nim odcisk kciuka Rogera. I bez tego natychmiast rozpoznała jego pismo, ale z drżeniem ujrzała odciśniętą w wosku maleńką zaokrągloną bliznę, pozostałość po rance od rybackiego noża, który ześliznął się, gdy Roger patroszył złowionego wraz z Jemem w jeziorze Loch Ness łososia. Całowała ją wtedy, żeby się szybciej goiła, podobnie jak wiele razy później. Nie była jednak w stanie czekać ani chwili dłużej, więc drżącymi rękami wyciągnęła ostrze scyzoryka i delikatnie oderwała pieczęć, starając się jej nie pokruszyć. Była stara i łamliwa, wosk ze świecy wżarł się przez lata w papier, i niestety połamała się w jej ręku. Kurczowo ściskając okruchy pieczęci, rozłożyła kartkę papieru. Brianna Randall Fraser MacKenzie – zaadresował list Roger. – Przechować i wręczyć we właściwym momencie. Roześmiała się, ale wyszedł z tego szloch. Szybkim ruchem otarła oczy, chcąc jak najszybciej zacząć czytać. Przeczytała pierwsze słowa i upuściła list, jakby ją sparzył. 15 listopada 1739 roku Znów złapała list. Aby zwrócić jej uwagę, Roger podkreślił rok. – Skąd, u diabła… – powiedziała na głos i zasłoniwszy dłonią usta, zaczęła czytać. Najukochańsze Serce, wiem i nie wiem, co teraz myślisz. Przypuszczam, że przybyłem, by szukać Jeremiah, i znalazłem go – czy też być może go znalazłem – ale to nie ta osoba, której w moim przekonaniu

szukałem. Udałem się po pomoc do Lallybroch, gdzie spotkałem Briana Frasera (polubiłabyś go, a on Ciebie), i dzięki niemu – z pomocą niejakiego kapitana Jacka Randalla, wyobraź to sobie – wszedłem w posiadanie identyfikatorów pilota Królewskich Sił Powietrznych. Rozpoznałem umieszczoną na nich informację. Od chwili gdy tu przybyliśmy (Buck ciągle jest ze mną), poszukujemy Jema, ale nie natrafiliśmy jeszcze na żaden ślad. Nie zrezygnuję z poszukiwań – o czym oczywiście wiesz – skoro jednak rozpytywanie się na ziemiach klanów północnych nie przyniosło owoców, czuję, że powinienem wykorzystać wskazówkę i postarać się odnaleźć właściciela identyfikatorów. Nie wiem, co może się jeszcze wydarzyć, dlatego piszę ten list, choć szansa, że go kiedyś przeczytasz, wydaje się znikoma. Niech Bóg błogosławi Ciebie i Jema – gdziekolwiek jest mój biedaczek, a mogę się tylko modlić i mieć nadzieję, że nic mu nie grozi – oraz moją słodką Mandy. Kocham Cię. Zawsze będę Cię kochał. R. Zauważyła, że płacze, dopiero gdy poczuła na grzbiecie dłoni łaskotanie płynących z oczu łez. – Mój Roger – szepnęła zdławionym głosem. – Boże, dobry Boże… Późnym wieczorem, kiedy dzieci już spokojnie spały, a przez otwarte drzwi balkonowe słychać było szum fal Pacyfiku, Brianna wyjęła nowiutki notes w twardej oprawie i „kosmiczny” długopis Fishera (zgodnie z gwarancją piszący w pozycji do góry nogami, pod wodą i w warunkach braku przyciągania ziemskiego), który wydał jej się najbardziej odpowiedni do tego, co sobie zamierzyła. Usiadła pod silną żarówką, zastygła na chwilę, po czym wstała, nalała sobie kieliszek schłodzonego białego wina i postawiła na stoliku obok. Przez cały dzień tworzyła w myślach ten tekst, więc zaczęła bez zbytniego namysłu. Nie sposób było określić, w jakim wieku będą dzieci, kiedy – o ile w ogóle – go przeczytają, więc nie starała się niczego upraszczać. Sprawa była skomplikowana. PRAKTYCZNY PRZEWODNIK DLA PODRÓŻNIKÓW W CZASIE – CZĘŚĆ II Tata spisał to, co jak nam się zdaje, wiemy o tym zjawisku, a co wynika z obserwacji jego występowania, jego skutków fizycznych i etycznych. Następną część można by uznać za zarys hipotez na temat przyczyny: jak może działać podróżowanie w czasie. Nazywam to częścią naukową, choć nie da się zastosować metody prawdziwie naukowej przy tak niewielu danych, jakimi dysponujemy. Podejście naukowe zaczyna się jednak zawsze od obserwacji, a mamy ich wystarczająco dużo, by móc sformułować kilka przybliżonych hipotez. Sprawdzenie ich… Pomysł sprawdzenia hipotez wprawił rękę Brianny w tak silne drżenie, że musiała odłożyć długopis i dwie, trzy minuty spokojnie oddychać, dopóki mroczki nie znikły sprzed oczu. Zgrzytając zębami, podjęła pisanie. Hipoteza 1: Przechodzenie lub wirowanie w czasie (jakkolwiek by to diabelstwo określić) jest możliwe na przecięciu, lub przez to przecięcie wywoływane, linii łączących miejsca prehistoryczne obdarzone właściwościami magicznymi. (Określone tutaj jako linie sił geomagnetycznych, trochę przypominające obecne w tradycji ludowej hipotetyczne linie między starożytnymi budowlami w rodzaju fortec na wzgórzach, kamiennych kręgów lub miejscami kultu religijnego, na przykład sadzawkami, w których kąpali się święci. Istnieje przypuszczenie, że linie obecne w ludowych wierzeniach mogą być tożsame lub równoległe do linii geomagnetycznych,

ale nie ma na to niepodważalnych dowodów). Dowody na poparcie tej hipotezy: Nieliczne. Nie wiemy, niestety, czy stojące kamienie są siłą sprawczą owych wirów w czasie, czy tylko oznaczają miejsca, gdzie starożytni widywali swoich pobratymców, którzy stawiali stopy… i… puf! – Puf – mruknęła pod nosem i sięgnęła po kieliszek. Planowała wypić wino w nagrodę po zakończeniu pisania, ale okazało się, że bardziej niż nagrody potrzebuje pierwszej pomocy. – Szkoda, że to nie jest tylko puf. – Upiła łyk, potem drugi i odstawiła kieliszek, czując na języku przyjemny cytrusowy posmak. – Gdzie to ja… Już mam: puf. Tata połączył wiele linii z ludowych wierzeń z istniejącymi kamiennymi kręgami. Teoretycznie byłoby możliwe sprawdzenie biegunowości geomagnetycznej skały wokół kamiennych kręgów; podbudowałoby to w pewien sposób hipotezę 1, choć nie byłoby łatwe do wykonania. To znaczy można zmierzyć ziemskie pole magnetyczne – metodę odkrył chyba w roku 1835 Carl Friedrich Gauss – ale nie leży to w granicach możliwości pojedynczej osoby. Władze zlecające badania geologiczne dysponują odpowiednim sprzętem, ma go Brytyjskie Obserwatorium Badań Geologicznych w Eskdalemuir, czytałam o tym artykuł. Cytuję: „Takie obserwatoria potrafią zmierzyć i przewidzieć zjawiska magnetyczne, na przykład burze, które czasami zakłócają komunikację, dostawy prądu i inne dziedziny działalności człowieka”. – Inne dziedziny działalności człowieka – wymruczała. – Taaak… – Po namyśle dopisała: „Wojsko także ma takie możliwości”. – Tak, włączę w to także wojsko… Długopis zawisł nad kartką, gdy Brianna się zamyśliła. Nie mogąc jednak dodać niczego użytecznego, kontynuowała: Hipoteza 2: Wejście w wir czasu z kamieniem szlachetnym w ręku (najlepiej fasetowanym, patrz uwagi Geillis Duncan na ten temat) daje podróżnikowi pewną ochronę przed skutkami fizycznymi. Pytanie: dlaczego akurat fasety? Wracając przez Ocracoke, używaliśmy głównie kamieni niefasetowanych; znamy również innych podróżników, którzy tak robili. Przypuszczenie: Joe Abernathy opowiedział mi o jednym ze swoich pacjentów, archeologu z zawodu, który przytoczył mu relacje na temat kamiennego kręgu na Orkadach, gdzie odkryto, że kamienie charakteryzują się ciekawymi właściwościami tonalnymi. Uderzając w nie patykiem lub innym kamieniem, można wygrać kilka nut. Każdy rodzaj kryształu – a wszystkie kamienie szlachetne mają krystaliczną budowę wewnętrzną – po uderzeniu wydaje charakterystyczną wibrację; tak działają zegarki kwarcowe. Może więc trzymany w ręku kryształ emituje wibracje, które reagują na wibrowanie pobliskich kamiennych kręgów lub je stymulują? A jeśli tak, to jaki może być tego efekt fizyczny? N.M.P*. Na dole strony umieściła przypis: „*N.M.P. – Nie Mam Pojęcia”, i wróciła do pisania. Dowód: W istocie nie istnieje, nie licząc wspomnianych wyżej uwag Geillis Duncan (może coś więcej na ten temat znajduje się w jej dziennikach, zdeponowanych w Królewskim Banku Szkocji w Edynburgu. Wujek Joe ma klucz do sejfu albo przekaże go komuś zaufanemu, kto go wam dostarczy). Notabene: Babcia Claire pierwsze dwa razy podróżowała bez żadnych kamieni (pamiętajcie jednak, że za pierwszym razem miała na palcu złotą obrączkę ślubną, a za drugim złoty i srebrny pierścionek). Babcia twierdzi, że podróż z kamieniem wydaje się nieco łatwiejsza, lecz wziąwszy pod uwagę subiektywność tego doświadczenia, nie wiem, czy przypisywać mu większe znaczenie. Podróż z kamieniem jest najstraszniejszą rzeczą, jaką… Może lepiej tego nie pisać. Wahała się dłuższą chwilę, ale w końcu uznała, że jej

doświadczenia to są właśnie dane, a zważywszy, jak niewiele ich jest… Dokończyła zdanie i pisała dalej. Hipoteza 3: Podróżowanie z kamieniem szlachetnym pozwala skuteczniej sterować wyborem miejsca i czasu, w jakim się pojawimy. Urwała i marszcząc czoło, przekreśliła „miejsca”. Nie było żadnych wzmianek o ludziach podróżujących między miejscami. Taka możliwość cholernie by się jednak przydała… Westchnęła i pisała dalej. Dowód: Dość mglisty, ze względu na brak danych. Wiemy o kilku podróżnikach w czasie oprócz nas, a wśród nich o pięciu Indianach (tak zwana Piątka z Montauk), którzy podróżowali z użyciem kamieni. Jeden z nich zginął w czasie próby, drugi przeżył i cofnął się o 200 lat, a trzeci nazwiskiem Robert Springer (pseudonim Ząb Wydry) pokonał dłuższy dystans niż zazwyczaj i cofnął się (w przybliżeniu) o 250 – 260 lat w stosunku do swojej epoki. Nie znamy losów dwóch pozostałych członków grupy, nie znaleźliśmy bowiem żadnej wzmianki o nich (trudno namierzyć podróżnika w czasie, jeśli się nie wie, do jakiej epoki się cofnął, jak się nazywa lub jak wygląda). Z nieznanych powodów mogli zostać wydmuchnięci z wiru czasu albo stracić w nim życie. Ta ewentualność tak ją zdenerwowała, że odłożywszy długopis, wypiła kilka łyków wina, po czym podjęła pisanie. Z dziennika Zęba Wydry wynika, że wszyscy ci ludzie podróżowali z kamieniami. On zaopatrzył się w wielki opal, z którym pragnął wyruszyć w podróż powrotną. (To taki kamień, jaki wybuchł Jemmy’emu w Karolinie Północnej, prawdopodobnie z powodu wysokiej zawartości wody). Nie przyszło jej wówczas do głowy – a wspominając to, nie potrafiła sobie uzmysłowić, dlaczego tak się stało – żeby sprawdzić, czy Jemmy potrafi zagotować wodę dotykiem rąk. Choć powód może był prosty: nie chciała żadnych niebezpiecznych dziwactw wokół swoich dzieci, a jeszcze bardziej nie chciała się dowiedzieć, że mają owe dziwactwa wrodzone. – Ciekawa jestem, jak często się zdarza, że dwoje podróżników w czasie zostaje małżeństwem? – zastanawiała się na głos. Nie sposób określić częstotliwości występowania tego genu – o ile jest to gen, ale wiele za tym przemawia – w populacji, nie mógł być jednak powszechny, gdyż inaczej ludzie codziennie wchodziliby w krąg Stonehenge lub Callanish i puf!… – Ktoś by to w końcu zauważył – doszła do wniosku i przez chwilę siedziała nieruchomo, obracając w palcach długopis. Czy poznałaby Rogera i wyszła za niego za mąż, gdyby nie podróż w czasie? Nie. Jej matka pragnęła się dowiedzieć, co się stało z mężczyznami z Lallybroch, i to zawiodło je do Szkocji. – Niczego nie żałuję – zwróciła się na głos do Rogera. – Pomimo wszystko… Rozprostowała palce i znów ujęła długopis, ale nie zaczęła od razu pisać. Nie posunęła dalej rozważań nad swoimi hipotezami i chciała je w końcu dobrze przemyśleć. Miała mgliste wyobrażenie o tym, jak można by wytłumaczyć zjawisko wirowania w czasie w świetle unitarnej teorii pola, skoro jednak Einstein nie potrafił tego dokonać, nie przypuszczała, że jej się to teraz uda. – Wyjaśnienie musi się jednak kryć właśnie tam – orzekła i napiła się wina. Einstein pracował nad połączeniem teorii względności z teorią pola elektromagnetycznego, z czym przecież mamy tu do czynienia, tyle że czynnikiem ograniczającym nie jest prędkość światła. A zatem co? Prędkość czasu? Jego kształt? Czy przecinające się w niektórych miejscach pola elektromagnetyczne go odkształcają? A co z wyborem właściwego momentu? Wszystko, co na ten temat wiedzieli – „wszystko”, czyli żałosne okruchy, choć i tak bardzo cenne – wskazywało, że podróż jest

łatwiejsza, bezpieczniejsza podczas przesilenia letniego i zimowego oraz równonocy wiosennej i jesiennej. Przeszedł ją lekki dreszcz. Niewiele wiadomo na temat kręgów stojących bloków kamiennych, lecz jedną z powszechnie znanych informacji była ta, że wiele z nich zostało wybudowane według horoskopów astrologicznych. Czy promień słońca oświetlający któryś kamień jest sygnałem, że Ziemia znalazła się w takim położeniu, które wpływa na geomagnetyzm danego obszaru? – Ha – mruknęła, kartkując zapisane stronice. – Co za miszmasz. – Nie przyniesie to nikomu korzyści – to zaledwie garść niespójnych myśli, które nie zasługują nawet na skromne miano spekulacji. Mimo to umysł nie chciał się oderwać od tych problemów. Elektromagnetyzm… Organizm ludzki ma własne pole elektryczne, tyle wiedziała. Czy to dlatego podczas podróży w czasie człowiek nie rozpada się na cząsteczki? Czy własne pole magnetyczne utrzymuje go w jedności, tak długo, że zdoła wyrwać się ze strumienia czasu? Przypuszczała, że w ten sposób można by wyjaśnić kwestię kamieni szlachetnych: przy odrobinie szczęścia da się podróżować na mocy własnego pola magnetycznego, ale energia wydzielana przez molekularne wiązania w krysztale mogłaby je wzmocnić, więc może…? – Gówno – mruknęła, czując, że przepracowany umysł odmawia posłuszeństwa. Zawstydzona, zerknęła na korytarz, prowadzący do dziecinnego pokoju. Oboje znali to słowo, ale nie powinni wiedzieć, że ich matka także je zna. Dopiła wino i pozwoliła umysłowi błąkać się swobodnie do wtóru kojącego szumu fal. Ocean nie był jednak dostatecznie ciekawym obiektem, więc myśli szybko powróciły do elektryczności. – „Opiewam Ciało Elektryczne” – powiedziała cicho. – „Otaczają mnie armie tych, których kocham”. A może to jest myśl… Może Walt Whitman na coś wpadł… Bo gdyby przyciąganie elektryczne „armii tych, których kocham”, miało wpływ na podróżowanie w czasie, tłumaczyłoby to potrzebę skupienia umysłu na konkretnej osobie, prawda? Gdyby stanęła wśród kamieni na Craigh na Dun i pomyślała o Rogerze. Albo na Ocracoke, mając umysł silnie skupiony na rodzicach – przeczytała już wszystkie listy, wiedziała, gdzie przebywają… Czy byłaby jakaś różnica? Wpadła w chwilowy popłoch, starając się przypomnieć sobie dokładnie twarz ojca; w panikę, gdy spróbowała tego samego z Rogerem… „Niewytłumaczalny jest wyraz twarzy”. Następny wers poematu odbił się kojącym echem w jej skołatanej głowie. „Ale człowiek kształtnej budowy wyraża się nie tylko w swej twarzy”. Także w członkach i stawach, i w niezwykłych złączeniach nadgarstków i bioder, W chodzie, w postawie, w gibkości talii i kolan – ubiór niczego nie skryje, Siła i wdzięk przebijają przez bawełny i sukna, Widok jego zachwyca jak najlepszy poemat, może bardziej, Zwalniasz kroku i podziwiasz plecy, kark i łopatki[17]. Nie pamiętała dalszego ciągu, ale nie było jej to potrzebne; umysł się uspokoił. – Rozpoznam cię wszędzie – szepnęła do męża i uniosła kieliszek w geście toastu. – Slàinte.

96. W Szkocji nie brakuje włosów Pan Cumberpatch okazał się wysokim, ascetycznym mężczyzną o rudej czuprynie. Można było odnieść wrażenie, że gęste loki przycupnęły na czubku jego głowy niczym małe ciekawe zwierzątko. Wyjaśnił, że dostał metalowe krążki w zamian za prosiaka, a oprócz nich jeszcze

garnek z przypalonym dnem, który wszakże można było naprawić, sześć podków, zwierciadło i połowę komody. – Nie jestem druciarzem z zawodu – powiedział. – Niewiele wędruję. Ale umiem naprawiać garnki, a rzeczy same do mnie przychodzą. Niewątpliwie miał rację. Skromna chatka Cumberpatcha była wypełniona po dach przedmiotami, które niegdyś były użyteczne i znowu mogą się takimi stać, kiedy ich właściciel znajdzie czas, żeby je naprawić. – Dużo pan sprzedaje? – spytał Buck, oglądając rozebrany zegar podróżny, którego wnętrzności ułożono porządnie obok na zniszczonej srebrnej tacy. – Zdarza się – odrzekł zwięźle gospodarz. – Coś panu wpadło w oko? Chcąc nawiązać współpracę, Roger potargował się uprzejmie o wgniecioną manierkę i płócienny siennik z kilkoma wypalonymi dziurami na skraju, powstałymi zapewne dlatego, że jakiś żołnierz położył się na spoczynek zbyt blisko ogniska. W zamian otrzymał imię mężczyzny i kierunek, w którym się udał, gdy farmer odkupił od niego metalowe krążki. – Dziwaczna ozdoba – skomentował Cumberpatch. – Moja stara powiedziała, że nie chce trzymać tego w domu, bo te liczby mogą mieć coś wspólnego z magią. A ona nie przepada za czarami i różnymi innymi głupotami. Wspomniana stara mogła mieć zdaniem Rogera około dwudziestu pięciu lat, była drobna i ciemnooka i poruszała się szybko i ukradkowo jak mysz. Zawezwana, by przyniosła herbatę, omiotła gości krzywym spojrzeniem i z miejsca chciała im sprzedać niedużą rozmiękłą gomółkę sera, cztery brukwie i sporą tartę z jabłkami po horrendalnej cenie. Jak się jednak okazało, w cenie były też obserwacje kobiety na temat osobliwych krążków, więc Roger uznał transakcję za korzystną. – Ta ozdoba… Wygląda dziwnie, co? – zagadnęła kobieta, przyglądając się, jak Roger chowa krążek do kieszeni. – Człowiek, który sprzedał ją mężowi, powiedział, że dostał to od kudłacza, jednego z tych, co żyją przy murze. – Przy jakim murze, proszę pani? – zainteresował się Buck. Opróżnił kubek i wyciągnął go po dolewkę herbaty. Kobieta zmierzyła go spojrzeniem ciemnych paciorkowatych oczu, uważając zapewne za prostaczka, ale skoro goście płacą… – No pewnie, że przy rzymskim – odrzekła. – Powiadają, że postawił go dawny władca Rzymu, żeby powstrzymać Szkotów przed przechodzeniem do Anglii. – Wyszczerzyła drobne ząbki w uśmiechu. – Ciekawam, po co ktoś miałby się tam wybierać! Dalsze wypytywania nie przyniosły rezultatu. Żona Cumberpatcha nie wiedziała, co to za jeden ów „kudłacz”; mężczyzna tak go określił, a ona się nad tym nie zastanawiała. Uprzejmie wymawiając się od zakupu noża, który gospodarz chciał im jeszcze wcisnąć, Roger i jego kompan zawinęli prowiant w siennik i zbierali się do odejścia. Wtedy wzrok Rogera spoczął na glinianym naczyniu, w którym leżały poplątane łańcuszki i zaśniedziałe bransolety, pod nimi zaś lśniło coś czerwonego. Prawdopodobnie określenie identyfikatorów mianem ozdoby sprawiło, że Roger miał wyczulone zmysły. Pogrzebał palcem w naczyniu i wyjął mały wisiorek, sczerniały i popękany, na zerwanym łańcuszku (sprawiał wrażenie wyciągniętego z ogniska), wysadzany jednakowoż dosyć sporym granatem, pokrytym warstwą brudu, spod której widać było wyraźnie fasetowanie. – A ile za to? – zapytał. O czwartej po południu robiło się już ciemno, a noce były stanowczo zbyt zimne i długie, by dało się nocować na dworze, ale Roger, gnany niepokojem, parł naprzód, więc zmuszeni byli zlec na spoczynek przy nieuczęszczanej drodze, mając za schronienie powykrzywianą od wiatru kaledońską sosnę. Rozniecenie ognia z wilgotnej ściółki i chrustu nie było łatwe, ale Roger

pocieszał się ponuro, po raz setny pocierając hubkę i krzesiwo, że czasu mają w nadmiarze. Po raz nie wiadomo który zatarł zziębnięte dłonie. Kierowany bolesnym doświadczeniem, Buck przezornie ukopał worek torfu i po kwadransie gorączkowego rozdmuchiwania iskier, podrzucania do pełgającego ogienka ściółki i zeschłej trawy, udało im się w końcu rozpalić ognisko, na którym zdołali upiec – czy też raczej podsuszyć – brukiew i choć trochę ogrzać ręce. Od opuszczenia farmy Cumberpatcha nie rozmawiali ze sobą, bo po prostu się nie dało; lodowaty wicher gwizdał im koło uszu, gdy posuwali się konno, rozpalenie ogniska i przygotowanie prostego pożywienia wyssało z nich całą energię. – Co zrobisz, jeżeli uda nam się go znaleźć? – odezwał się nagle Buck, przełknąwszy ostatni kęs brukwi. – O ile J.W. MacKenzie rzeczywiście jest twoim ojcem. – Trzy… – Roger zakrztusił się i musiał odkaszlnąć. – Trzy dni spędziłem na zastanawianiu się nad tym i odpowiedź jest ciągle ta sama: nie wiem. Buck mruknął niewyraźnie, odwinął tartę jabłeczną, przełamał na pół i podał Rogerowi. Nie była zła, choć żonę Cumberpatcha nie sposób było nazwać mistrzynią wypieków. – Całkiem sycąca – zauważył Roger, starannie zbierając okruchy z surduta i wrzucając do ust. – Czy nie chcesz dalej jechać? – Nie mam nic lepszego do roboty. – Buck potrząsnął głową. – Jak sam powiedziałeś, to jedyny trop, jaki mamy, choć nie wydaje się, żeby miał wiele wspólnego z naszym malcem. – Mhm… Jedno jest dobre, że możemy się skierować prosto na południe, w stronę muru. Nie musimy szukać człowieka, od którego Cumberpatch kupił krążki. – No tak… – odparł Buck niepewnie. – A potem co? Będziemy się posuwać wzdłuż muru i rozpytywać o kudłacza? Ilu takich tam jest, jak ci się zdaje? W Szkocji nie brakuje włosów. – Jeżeli będzie trzeba – rzekł Roger krótko. – Gdyby jednak J. W. MacKenzie – a nie tylko jego identyfikator – przebywał w tamtej okolicy, to wydaje mi się, że ludzie by o tym gadali. – Mhm. Wiesz, jak długi jest mur? – Tak, wiem. Czy też raczej – poprawił się Roger – wiem, jaką miał długość, kiedy był budowany – osiemdziesiąt mil rzymskich. Mila rzymska jest odrobinę krótsza od angielskiej. Nie mam pojęcia, ile go zostało. Prawdopodobnie większa część. – Powiedzmy, że będziemy pokonywać piętnaście do dwudziestu mil dziennie – odparł Buck, krzywiąc się. – Marsz wzdłuż muru nie będzie zbyt trudny. Zajmie nam to zatem cztery dni. Chociaż… – Raptem uderzyła go jakaś myśl i zmarszczył czoło, odgarniając wilgotne włosy. – To przy założeniu, że będziemy mogli przejść wzdłuż muru od jego początku do końca. Ale co będzie, jeżeli trafimy na mur gdzieś pośrodku? Przemierzymy połowę długości do końca, nikogo nie znajdziemy i będziemy musieli wracać tą samą drogą do punktu, z którego zaczęliśmy, a dopiero potem sprawdzić drugą połowę. – Spojrzał na Rogera oskarżycielsko. Roger otarł wilgotną twarz. Niedługo będzie padał deszcz, na razie lekka mżawka osiadała wilgocią na policzkach i brodzie. – Pomyślę o tym jutro, dobrze? – zaproponował. – Po drodze będzie dość czasu, żeby wszystko zaplanować. – Sięgnął po płócienny siennik, wytrząsnął przywiędłą brukiew i zjadł, po czym okrył głowę i ramiona. – Chcesz się tu ze mną schować? – Nie, dobrze mi tu, gdzie siedzę. – Buck nasunął kapelusz głębiej na czoło i przysiadł na piętach, palce stóp trzymając możliwie jak najbliżej coraz słabszego ognia. Roger podciągnął wysoko kolana i schował je pod materiałem. Krople deszczu rytmicznie opadały na płótno, a choć czuł się zziębnięty i znużony, to jednak miał pełny brzuch, więc pozwolił sobie na dodatkową przyjemność – pomyślał o Bree. Czynił tak tylko wieczorami, a

wyczekiwał tych chwil z większą tęsknotą niż kolacji. Wyobraził sobie, że trzyma ją w objęciach, siedzącą między kolanami, z głową opartą o jego ramię, otuloną wilgotnym materiałem. Ciepłe, jędrne ciało, oddychające wraz z nim jednym rytmem… – Zastanawiam się, co powiedziałbym własnemu ojcu – odezwał się Buck nieoczekiwanie. – Oczywiście, gdybym go znał. – Łypnął na Rogera spod szerokiego ronda kapelusza. – Czy twój wiedział – to znaczy wie – o twoim istnieniu? Roger stłumił irytację, że Buck swoim pytaniem przerwał rozkoszny strumień myśli o Bree, i odpowiedział krótko: – Tak. Urodziłem się, zanim zniknął. Buck popadł w głęboką zadumę, kołysząc się lekko na piętach. Nie odezwał się więcej. Niestety, ku żalowi Rogera obraz żony rozwiał się bezpowrotnie. Skupił się, próbując go jeszcze przywołać, wyobrażając ją sobie w kuchni w Lallybroch, osnutą mgłą pary unoszącej się z garnków, kręcone pasma rudych loków zasłaniają jej twarz, prosty nos lśni od potu… Przypomniał sobie, jak toczyła z nim wtedy gorący spór, czy powinien wtajemniczyć Bucka w to, jak został spłodzony. „Czy nie uważasz, że on ma prawo wiedzieć? – mówiła. – Czy ty nie chciałbyś poznać takiej prawdy?”. „Chyba nie” – odpowiedział jej wówczas. Teraz jednak… – Czy wiesz, kim był twój ojciec? – przerwał milczenie Roger. To pytanie od miesięcy krążyło mu po głowie, tyle że nie był pewien, czy ma prawo je zadać. Buck spojrzał wrogo. – Co masz, u diabła, na myśli? Jasne, że wiem… wiedziałem. On już nie żyje. – Nagle się połapał. – Albo… – Albo żyje, skoro ty się jeszcze nie urodziłeś. Wiem, że to trudno zrozumieć… Buck najwidoczniej miał z tym pewien kłopot. Gwałtownie wstał z kucek i oddalił się. Nie było go przez dobre dziesięć minut, co dało Rogerowi czas, aby pożałować zadanego pytania. W końcu Buck wychynął z ciemności i usiadł przy tlącym się torfie. Podciągnął kolana i objął je rękami. – Co miałeś na myśli? – spytał bez wstępów. – Dlaczego pytasz mnie o ojca? Roger wciągnął zapach wilgotnej trawy, ściółki i torfowego dymu. – Miałem na myśli to, że nie przyszedłeś na świat w domu, w którym się wychowałeś. Wiedziałeś o tym? – Tak – odparł Buck cichym głosem, popatrując na niego nieufnie. – To znaczy domyślałem się tego. Rodzice nie mieli innych dzieci poza mną, więc myślałem, że może… Przypuszczałem, że jestem bękartem siostry ojca. Powiedzieli mi, że zmarła mniej więcej w tym samym czasie, kiedy się urodziłem, i że nie była zamężna, więc… – Wzruszył ramieniem. – To tyle. – Spojrzał na Rogera oczami bez wyrazu. – Jak się o tym dowiedziałeś? – Od matki Brianny. – Ku swojemu zaskoczeniu poczuł dojmującą tęsknotę za Claire. – Była podróżniczką w czasie. W tamtym okresie przebywała w Leoch. Wyjawiła nam, co się stało. – Poczuł nieprzyjemne ssanie w żołądku, rodzaj pustki, jaka towarzyszy komuś, kto za chwilę skoczy z wysokiej skały do wody o nieznanej głębokości. Nie było już jednak odwrotu. – Twoim ojcem był Dougal MacKenzie z zamku w Leoch, wódz klanu MacKenziech. Matką zaś wiedźma imieniem Geillis. Twarz Bucka była pozbawiona wyrazu, blask ognia pełgał na odziedziczonych po ojcu szerokich kościach policzkowych. Roger zapragnął podejść i objąć go, odgarnąć mu włosy z

twarzy, pocieszyć go jak dziecko, jakie wyzierało ze zdumionych zielonkawych oczu. Nie zrobił tego, tylko podniósł się i odszedł w ciemność, dając swemu prapraprapradziadkowi czas na uporanie się z nowiną. Nie bolało. Roger obudził się – kaszląc, krople wody ściekały mu ze skroni. Spał raczej pod płóciennym siennikiem niż na nim, woląc ochronę przed deszczem niż miękkie posłanie, ale nie zdobył się na to, by go naciągnąć na głowę. Ostrożnie dotknął gardła i pomacał zgrubiałą bliznę poniżej krtani. Przetoczył się na bok, uniósł na łokciu i na próbę odchrząknął. Także go nie zabolało. „Czy wiesz, co to jest kość gnykowa?”. Wiedział; odbył liczne konsultacje lekarskie w związku z uszkodzonym głosem i całkiem nieźle poznał anatomię gardła. Stąd też rozumiał, co miał na myśli doktor McEwan. Jego kość gnykowa znajdowała się nieco wyżej i głębiej niż zazwyczaj, która to szczęsna okoliczność ocaliła mu życie, kiedy został powieszony, bo zgniecenie tej drobnej kosteczki byłoby go zadławiło. Czy śnił mu się McEwan? Albo szubienica? Tak, to drugie. Często później miewał takie sny, choć ostatnimi czasy stały się rzadsze. Pamiętał, jak spogląda na niebo między misternie splecionymi konarami, widzi – we śnie – sznur uczepiony gałęzi nad głową i rozpaczliwie próbuje krzyczeć mimo knebla w ustach. Poślizg, gdy koń, na którym siedział, został odprowadzony na bok… Ale tym razem nie bolało. Stopy uderzyły o ziemię i obudził się, lecz bez dławiącego, palącego uczucia, od którego aż zgrzytał zębami. Potoczył dokoła wzrokiem; tak, Buck nadal tu był, skulony pod wystrzępionym kocem, zakupionym od przedsiębiorczego Cumberpatcha. Mądra, przewidująca decyzja. Roger położył się na boku, przytrzymując materiał nad głową, by osłonić się przed deszczem i móc swobodnie oddychać. Przyznał w duchu, że z ulgą powitał obecność Bucka, bo liczył się z ewentualnością, że poznawszy prawdę o swojej rodzinie, zwinie się i wyruszy prosto do zamku Leoch. Choć trzeba oddać Buckowi sprawiedliwość: nie był osobą podstępną. Gdyby postanowił tak postąpić, zapewne powiedziałby o tym otwarcie, uprzednio walnąwszy Rogera w nos za to, że nie wyznał mu wszystkiego wcześniej. Roger udał się na stronę, a kiedy wrócił, Buck siedział, wpatrując się w popiół. Nie podniósł oczu, więc Roger się nie odezwał. Usiadł, wyjął igłę z nitką i zajął się naprawianiem rozdartego rękawa. Po dłuższej chwili Buck się poruszył. – Dlaczego mówisz mi o tym teraz? – spytał cicho. – Czemu z tym zwlekałeś? Dlaczego nie powiedziałeś mi, kiedy byliśmy blisko Leoch i Cranesmuir? – Nie zamierzałem ci tego mówić – odparł Roger bez wahania. – Rozmyślałem po prostu o tym, co tu robimy i co może się zdarzyć… Raptem przyszło mi do głowy, że może powinieneś o tym wiedzieć. I… – Zawahał się. – Nie planowałem tego, ale może tak jest lepiej. Będziesz miał czas przemyśleć, czy chcesz odszukać rodziców, zanim wrócimy. Buck odmruknął coś niewyraźnie i umilkł. Lecz nie to zaprzątało teraz Rogera. McEwan – czy sprawił to jego dotyk? Roger żałował, że nie mógł widzieć, czy z ręki lekarza emanowało niebieskie światło, gdy dotykał blizny na jego krtani. Co to właściwie za światło? Wydawało mu się, że Claire kiedyś o czymś takim wspomniała… Tak, opisując, jak mistrz Raymond ją uzdrowił po poronieniu, jakie przeżyła w Paryżu. Zdaje się, że widziała wtedy, jak kości w ciele emanują niebieskawym blaskiem. Kwestia ta była wielce zajmująca – czy to cecha właściwa wszystkim podróżnikom w czasie? Ziewnął szeroko i jeszcze raz na próbę przełknął ślinę. Nic nie boli. Nie mógł dalej rozumować logicznie. Senność rozlewała się po całym ciele jak dobra whisky, ogrzewając go i kojąc niepokój. Co powie ojcu, jeżeli go spotka – to była ostatnia

świadoma myśl.

97. Mężczyzna do męskiej roboty Boston, Massachusetts, 8 grudnia 1980 roku Gail Abernathy przyrządziła szybką, ale posilną kolację, złożoną ze spaghetti z klopsikami, sałaty, pieczywa czosnkowego oraz – wystarczyło jedno przenikliwe spojrzenie na Bree – butelki czerwonego wina. Protesty Brianny nie zdały się na nic. – Przenocujesz tutaj – powiedziała tonem nieznoszącym sprzeciwu, wskazując na butelkę. – I napijesz się wina. Nie wiem, co ty ze sobą wyprawiasz, dziewczyno, i nie chcę wiedzieć, ale musisz jak najszybciej z tym skończyć. – Bardzo bym chciała. – Wkraczając w znajome progi, poczuła przypływ otuchy, a napięcie i podniecenie opadły, choć bynajmniej nie znikły. Wino z pewnością dobrze jej zrobi. Towarzystwo obojga Abernathych bardzo jej pomogło. Wystarczyło poczucie, że znalazła się wśród przyjaciół, że nie jest w końcu zdana wyłącznie na siebie, sama z dzieciakami. Choćby chwilowy brak zagrożenia, niepewności i strachu miał zbawienne działanie. Gdyby nie Gail i Joe, nie miałaby prawdopodobnie wyboru; zamknęłaby się w łazience, odkręciła prysznic i wrzeszczała w ręcznik – jedyny zawór bezpieczeństwa przez ostatnie dni. Teraz miała przynajmniej z kim pogadać. Nie wiedziała, czy Joe jest w stanie ofiarować coś więcej niż wysłuchanie jej ze współczuciem, ale w tym momencie miało to dla niej nieocenioną wartość. Rozmowa podczas kolacji była lekka i obracała się niemal wyłącznie wokół dzieci. Gail wypytywała Mandy, czy lubi lalki Barbie i czy jej lalka ma samochód, a Joe rozprawiał z Jemem o różnicach między piłką nożną a baseballem – Jem był zagorzałym kibicem Red Soxów i wolno mu było do późna słuchać wraz z matką rzadkich transmisji radiowych. Brianna tylko się uśmiechała, czując, jak napięcie spływa powoli z karku i ramion. Wróciło, chociaż z mniejszą siłą, po kolacji, gdy Mandy, która niemal usnęła z rączką w talerzu, została zaniesiona przez Gail do łóżka. Gail nuciła jej kołysankę ściszonym, przyjemnie brzmiącym głosem. Bree chciała zebrać talerze, ale Joe powstrzymał ją gestem i podniósł się z krzesła. – Zostaw to, skarbie. Chodź, pogadamy sobie w gabinecie. Weź resztę wina – poprosił i uśmiechnął się do Jema. – Jem, chcesz zapytać Gail, czy możesz włączyć sobie telewizor? Jem był umazany spaghetti, a włosy sterczały mu dziwnie na jedną stronę. Był blady po podróży, ale posiłek dodał mu sił i oczy patrzyły jasno i czujnie. – Nie, proszę pana – odparł z szacunkiem i wstał. – Zostanę z mamą. – Nie musisz, kochanie – wtrąciła się Brianna. – Mam do omówienia z wujkiem Joe pewne dorosłe sprawy. Lepiej… – Zostanę. Zmierzyła go twardym spojrzeniem i natychmiast z mieszaniną podziwu i grozy rozpoznała w nim Frasera, który podjął nieodwołalną decyzję. Dolna warga leciutko drżała. Zacisnął usta, żeby to powstrzymać, i spoglądał poważnie to na matkę, to na wuja. – Nie ma tu taty – powiedział i przełknął ślinę. – Ani dziadka. Więc… zostanę. Briannie odjęło mowę. Natomiast Joe równie poważnie skinął głową, wyjął puszkę coli z lodówki i ruszył do gabinetu. Bree podążyła za nimi, niosąc butelkę i kieliszki. – Bree? – odezwał się nagle Joe. – Wyjmij jeszcze jedną butelkę z szafki nad kuchenką.

Rozmowa trochę potrwa. Nie pomylił się. Kiedy Bree skończyła opisywać sytuację – i wszystkie związane z nią problemy – oraz swe przemyślenia i pomysły wybrnięcia z impasu, Jemmy pił drugą colę – kwestia jego położenia się spać okazała się czysto akademicka – a druga butelka wina była w dwóch trzecich opróżniona. – No tak – rzucił Joe swobodnie. – Nie wierzę, że to mówię, ale musisz rozstrzygnąć, czy przeleźć przez jakieś skały w Karolinie Północnej, czy w Szkocji i tak czy owak wylądować w osiemnastym wieku? Czy dobrze zrozumiałem? – W zasadzie… tak. – Upiła łyk wina; trunek nad podziw dobrze jej robił. – Ale to dopiero początek. Wiem, gdzie są – byli – mama i tata pod koniec tysiąc siedemset siedemdziesiątego ósmego roku, i gdyby wszystko poszło tak dobrze jak przedtem, to znaleźlibyśmy się właśnie w tym roku. Rodzice powinni już być we Fraser’s Ridge albo w drodze. Twarzyczka Jema rozjaśniła się, ale się nie odezwał. Brianna spojrzała mu w oczy. – Zamierzałam przejść z wami przez kamienie na Ocracoke, tam, gdzie przechodziliśmy już wcześniej, pamiętasz? Na tej wyspie? – Brrum – powiedział Jem bardzo cicho i nagle uśmiechnął się szeroko, na nowo przeżywając swoją pierwszą podróż samochodem. – No właśnie – odrzekła, również się uśmiechając. – Potem moglibyśmy pojechać do Ridge, gdzie zostawiłabym was z dziadkami, a sama pojechałabym do Szkocji poszukać tatusia. Uśmiech spełzł z twarzy Jema. Chłopiec ściągnął rudawe brwi. – Wybacz, że mówię rzecz oczywistą – wtrącił Joe. – Ale czy w tysiąc siedemset siedemdziesiątym ósmym roku nie trwała jeszcze czasem wojna? – Owszem – odrzekła z niechęcią. – A przedostanie się statkiem z Karoliny Północnej do Szkocji może nastręczać sporo trudności, ale wierz mi, dam sobie radę. – Ależ wierzę, wierzę – zapewnił Joe. – Rozumiem, że to znacznie prostsze – i chyba bezpieczniejsze – niż przejście w Szkocji i szukanie Rogera wraz z dziećmi, którymi trzeba się przecież opiekować, ale… – Ja nie potrzebuję opieki! – Być może – odparł Joe – ale potrzebne ci co najmniej sześć lat, sześćdziesiąt funtów i dwie dodatkowe nogi, zanim będziesz się mógł zaopiekować mamą. Musisz być na tyle duży, żeby nikt nie mógł wsadzić sobie ciebie pod pachę i uciec, a skoro jeszcze tak nie jest, to mama musi się nadal troszczyć o ciebie. Jem nie wydawał się przekonany, niemniej jednak był już w tym wieku, że często uznawał wyższość logicznego rozumowania nad porywami serca, i tym razem szczęśliwie tak też się stało. Mruknął coś niewyraźnie, zupełnie jak stary Fraser (Bree spojrzała na niego zaskoczona), i siedział, marszcząc czoło. – Nie możesz pojechać tam, gdzie są babcia i dziadek – zauważył. – Bo taty nie ma wcale tam, gdzie – to znaczy kiedy – myślałaś. On nie przebywa w tym samym czasie co oni. – Racja – odparła krótko i wyjęła z kieszeni list od Rogera, osłonięty plastikową koszulką. Podała go Joemu. – Przeczytaj. Wyłuskał z kieszonki okulary, włożył na nos i dokładnie przeczytał list. Podniósł na nią zdumiony wzrok, schylił głowę i przeczytał jeszcze raz, tym razem bardzo powoli. Potem długo siedział w milczeniu z listem rozłożonym na kolanach. W końcu westchnął, starannie złożył list i oddał go Briannie. – Czyli teraz jest nie tylko przestrzeń, ale i czas – powiedział. – Oglądałaś kiedyś Doktora Who w PBS?

– Bo to raz – odparła. – W BBC. I wierz mi, oddałabym duszę za TARDIS[18]. Jem znów wydał z siebie typowo szkocki pomruk, a Brianna spojrzała na niego z ukosa. – Czy robisz to specjalnie? – Niby co? – spytał zdziwiony. – Nieważne. Kiedy będziesz miał piętnaście lat, zamknę cię chyba w piwnicy. – Jak to? Dlaczego? – dopytywał się, oburzony. – W tym wieku twój ojciec i dziadek zaczęli się pakować w poważne kłopoty, a ty najwyraźniej odziedziczyłeś po nich wiele niebezpiecznych cech. Jem pokiwał głową z zadowoleniem i więcej nie dopytywał. – Pomijając możliwość zdobycia działającego TARDIS-a… – Joe nalał wina – można przenieść się w czasie dalej, niż sądziłaś, ponieważ Roger i ten jakiś Buck to właśnie zrobili. Uważasz zatem, że i tobie się uda? – Muszę spróbować – odrzekła z prostotą. – Roger nie wróci bez Jema, więc ja muszę odnaleźć jego. – Czy wiesz, jak on tego dokonał? Powiedziałaś, że potrzebne są kamienie szlachetne. Czy Roger miał może ze sobą jakiś szczególny kamień? – Nie. – Zmarszczyła brwi, przypominając sobie, z jakim trudem wycinała kuchennymi nożycami diamenciki ze starej broszy. – Każdy miał kilka drobniutkich diamencików, ale Roger przeszedł kiedyś tylko z jedną drobiną diamentu. Powiedział mi potem, że było tak samo jak kiedy indziej; diament eksplodował, wyparował czy coś takiego, tylko w kieszeni pozostała smuga sadzy. – Hm… – Joe pociągnął łyk wina i zanim połknął, obracał je przez chwilę w ustach. – Hipoteza pierwsza: liczba kamieni ma większe znaczenie niż ich wielkość, czyli mając ich więcej, można dotrzeć dalej. Brianna popatrzyła na niego zaskoczona. – Nie pomyślałam o tym – powiedziała powoli. – Ale za pierwszym razem Roger miał ze sobą wisiorek matki, wysadzany granatami. Nie jednym, ale wieloma. I nie zdołał się przedostać. Wyrzuciło go z powrotem, w płomieniach. – Wizja Mandy rzuconej na ziemię, płonącej, była nie do zniesienia. Brianna napiła się wina i odkaszlnęła. – Wobec tego nie wiemy, czy gdyby przeszedł, przeniósłby się dalej. – Tak mi tylko przyszło do głowy – odparł Joe miękkim tonem, przyglądając się jej. – Roger wspomina w liście o Jeremiah i brzmi to tak, jakby istniał ktoś jeszcze o tym imieniu, poza Jemmym. Czy wiesz, o kim mowa? – Wiem. – Przeszedł ją dreszcz podniecenia i lęku i musiała się napić, by móc wyjaśnić Joemu tę kwestię. Okoliczności zniknięcia Jerry’ego MacKenzie były niejasne, przynajmniej tak wynikało ze słów jej matki wypowiedzianych do Rogera. – Wydawało jej się, że był przypadkowym podróżnikiem w czasie. Takim, który… nie mógł powrócić. – Znowu upiła łyk wina. – Czy to mój drugi dziadek? – spytał Jem. Zarumienił się z radości i wyprostował, ściskając dłonie między kolanami. – Jeżeli dostaniemy się tam, gdzie jest tata, to czy będziemy mogli się z nim spotkać? – Nie chcę teraz o tym myśleć – odpowiedziała mu szczerze, choć na myśl o tym poczuła skurcz wnętrzności. Pośród miliona wysoce niepokojących implikacji ich obecnego położenia możliwość spotkania twarzą w twarz ze zmarłym teściem znajdowała się na dziewięćset dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiątym dziewiątym miejscu na liście Spraw, Którymi Należało Się Martwić. Niemniej jednak tam była.

– Co Roger mógł mieć na myśli, pisząc o poszukiwaniu Jeremiah? – spytał Joe, nie dając się zbić z tropu. – Wydaje nam się, że w ten sposób można… sterować – odrzekła Brianna. – Skupiasz umysł na konkretnej osobie, która przebywa w tym okresie czasu, do którego pragniesz się udać. Nie jesteśmy jednak pewni, czy rzeczywiście tak jest – dodała, tłumiąc beknięcie. – Zawsze, kiedy to robiliśmy – my albo mama – cofaliśmy się o dwieście dwa lata. Tak było, kiedy mama podróżowała po raz pierwszy, chociaż wydaje mi się – umilkła, marszcząc czoło – że wspomniała, iż przyczyną mogła być obecność tam Czarnego Jacka Randalla, przodka tatusia. Był pierwszą osobą, jaką spotkała po opuszczeniu kręgu. Mówiła, że był bardzo podobny do taty. – Uhm… – bąknął Joe zamyślony, wpatrując się jak zahipnotyzowany w rubinowy trunek w kieliszku. – Ale… – Urwał, porządkując myśli. – Ale innym ludziom udało się cofnąć dalej. Ta Geillis, o której wspomniała twoja matka, i Buck? Czy on… zresztą nieważne. Roger i Buck dokonali tego tym razem, to jedno jest absolutnie pewne. Czyli to jest możliwe, nie wiemy jedynie, jakim sposobem. – Zapomniałam o Geillis – powiedziała Brianna powoli. Widziała tę kobietę tylko raz, i to bardzo krótko. Wysoka, szczupła, z jasnymi włosami powiewającymi na wietrze wzbudzonym przez morderczy ogień, jej cień rzucony na jeden z potężnych kamieni w kręgu, ogromny, wydłużony. – Kiedy teraz o niej myślę… nie wydaje mi się, żeby miała ze sobą kamienie. Była zdania, że potrzebne jest… ee… poświęcenie. – Zerknęła na Jema, a potem spojrzała na Joego wzrokiem, który prosił: „Nie pytaj”. – I ogień. I nigdy nie wróciła w inny sposób, chociaż planowała zrobić to, z kamieniami. – Nagle pojęła coś bardzo ważnego, co dotąd umykało jej uwadze. – To ona powiedziała mamie o używaniu kamieni szlachetnych, a nie na odwrót… A zatem ktoś… ktoś inny musiał powiedzieć jej. Joe trawił przez chwilę usłyszaną rewelację, po czym potrząsnął głową i wzruszył ramionami. Według niego nie było to istotne. – Hm… No dobrze. Hipoteza druga: skupienie umysłu na konkretnej osobie pozwala się dostać tam, gdzie ona przebywa. Zgadzasz się z tym, Jemmy? – spytał, a chłopiec skinął głową. – Jasne. Pod warunkiem, że to ktoś, kogo się zna. – Dobrze. Teraz… – Urwał raptownie i spojrzał na Jema. – Pod warunkiem, że to ktoś, kogo się zna? – powtórzył, cedząc słowa. Lodowato zimna stonoga pełzła wzdłuż kręgosłupa i karku Bree, jeżąc jej włosy na głowie. – Jem. – Nie poznawała własnego głosu, ochrypłego, wydobywającego się z trudem. – Mandy powiedziała mi, że potrafi usłyszeć cię w swojej głowie. Czy ty… także ją słyszysz? – Odchrząknęła i przemówiła wyraźniej. – Czy potrafisz w ten sam sposób usłyszeć tatusia? Rudawe brwi uniosły się ze zdziwienia. – No pewnie. A ty nie? Głęboka pionowa zmarszczka na czole wujka Joego nie znikała od wczorajszego wieczoru. Nadal był miły, kiwnął Jemowi głową i podsunął mu kubek gorącej czekolady, ale co rusz zerkał na mamę, a kiedy to robił, zmarszczka jeszcze się pogłębiała. Mama smarowała masłem grzankę dla Mandy. Jemowi wydawało się, że nie jest już tak bardzo zmartwiona jak przedtem, i sam poczuł się lepiej. Po raz pierwszy od dawna przespał spokojnie całą noc, więc może i mama się wyspała. Choćby był najbardziej zmęczony, budził się co kilka godzin, nasłuchując niepokojących odgłosów, a potem upewniając się, że mama i Mandy oddychają. W koszmarnych snach widział, że tak nie jest. – Posłuchaj, Jem – zaczął wujek Joe. Odstawił filiżankę kawy i otarł usta serwetką z motywem Halloween, czarną w pomarańczowe dynie i białe duchy. – Na jaką odległość

możesz… wyczuć, że siostra… Gdzie ona przebywa? – Na jaką odległość? – powtórzył Jem niepewnie i zerknął na mamę. Nigdy nie przyszło mu do głowy zastanawiać się nad tym. – Gdybyś teraz wyszedł do salonu – ciągnął wujek Joe – czy potrafiłbyś powiedzieć, że Mandy tu jest, nawet gdybyś o tym nie wiedział? – Pewnie. To znaczy tak, proszę pana. Tak mi się zdaje. – Włożył palec do kubka z czekoladą; jeszcze była zbyt gorąca, żeby ją pić. – Kiedy byłem w tunelu, wiedziałem, że ona gdzieś tam jest… To nie jest żadne science fiction ani nic takiego. – Jem starał się im to wyjaśnić. – Żadne promienie Roentgena czy coś… Ja po prostu… – nie znajdując odpowiednich słów, spojrzał na mamę, która słuchała go z najwyższą uwagą, co zbiło go nieco z tropu. – Jakby pan zamknął oczy, to i tak by pan wiedział, że mama tu jest, prawda? To coś w tym rodzaju. Mama i wujek Joe popatrzyli na siebie. – Chces gzankę? – Mandy rzuciła mu nadgryziony kawałek chleba. Jem skosztował; pieczywo było smaczne, białe i miękkie, nie takie jak razowe, które mama piecze w domu. – Jeżeli ją słyszał, wyczuwał z tunelu, kiedy była w domu, to zasięg jego możliwości jest naprawdę spory – odezwała się mama. – Nie mam jednak pewności, czy była wtedy w domu, bo jeździłam z nią samochodem, szukając Jema. Mandy wyczuwała go, jeżdżąc wtedy ze mną. Chociaż… – Teraz ona zmarszczyła z namysłem brwi. – Mandy powtarzała mi, że robi się chłodniej, kiedy zmierzałam w stronę Inverness, ale nie wiem, czy miało to znaczyć, że przestaje go w ogóle słyszeć, czy też… – Nie wyczuwam jej, kiedy jestem w szkole – wtrącił Jem, chcąc się na coś przydać. – Ale nie wiem, dlaczego tak jest, może dlatego, że w szkole o niej nie myślę… – Jak daleko jest szkoła od waszego domu? – spytał wujek Joe. – Czy chcesz ciasteczko, księżniczko? – Tak! – Okrągła buzia Mandy rozpromieniła się. Jem zerknął na mamę. Miała minę, jakby chciała kopnąć wujka pod stołem, ale spojrzawszy na Mandy, od razu złagodniała. – W porządku – powiedziała, a Jem poczuł się bardzo dziwnie, jakby roztańczył mu się w brzuchu rój motyli. Mama wyjaśniała, jak daleko od domu znajduje się szkoła, ale Jem wcale nie słuchał. Zrobią to. Naprawdę to zrobią! Bo powód, dla którego mama pozwoliła Mandy zajadać się ciasteczkami, był jeden: drugiej takiej okazji już nie będzie. – Czy ja też mógłbym zjeść ciastko, wujku Joe? – spytał grzecznie. – Najbardziej lubię te z jagodowym nadzieniem.

98. Mur Mur Hadriana wyglądał prawie tak, jak Roger zapamiętał go z wycieczki szkolnej. Był olbrzymi, wysoki co najmniej na piętnaście i szeroki na osiem stóp, o podwójnych kamiennych ścianach, w środku wypełniony gruzem, i niknął w oddali. Ludzie też się tak bardzo nie różnili, przynajmniej jeśli idzie o mowę i rodzaj uprawianych zajęć. Hodowali bydło i kozy, a dialekt Northumberlandu niewiele się zmienił od czasów Geoffreya Chaucera. Charakterystyczna dla Highlandu mowa Rogera i Bucka budziła podejrzliwe zdziwienie, więc najczęściej ograniczali się obaj do najprostszych gestów i pomruków, gdy prosili o żywność lub – z rzadka – schronienie. Metodą prób i błędów Roger wypracował brzmiące jako tako w środkowoangielskim pytanie: „Czy bywał tu jakiś obcy?”. Rzucane spode łba spojrzenia i popłoch świadczyły o tym, że prawdopodobieństwo było znikome. Od trzech dni posuwali się wzdłuż muru i nadal budzili

niebywałe zdziwienie miejscowych. – Mężczyzna w mundurze RAF-u wyglądałby chyba jeszcze dziwniej niż my, co? – spytał Roger Bucka. – Na pewno – odrzekł Buck. – Gdyby miał go na sobie. Roger wydał pomruk rozczarowania. Nie pomyślał o tym, że Jerry mógł celowo zrzucić mundur albo ktoś, kogo przypadkiem spotkał na swojej drodze, mógł go munduru pozbawić. Czwartego dnia podróży – mur zaskakująco się zmienił, kamienne ściany z gruzem w środku zastąpiły ułożone jedna na drugiej bryły torfu – spotkali człowieka w kurtce lotniczej Jerry’ego MacKenzie. Mężczyzna stał na skraju do połowy zaoranego pola, ponuro wpatrując się w dal. Roger zastygł i położywszy dłoń na ramieniu Bucka, skłonił go, by spojrzał na nieznajomego. – Jezu – szepnął Buck, wzdrygając się gwałtownie. – Nie wierzyłem w to. To ten mundur! Czy tak? – upewnił się, spoglądając Rogerowi w oczy. – Z twojego opisu pamiętam, że… – Tak. Ten. – Roger poczuł przypływ podniecenia – i lęku. Mimo to nie było odwrotu, należało wypełnić misję do końca, więc ruszył w stronę rolnika – o ile nieznajomy mężczyzna był rolnikiem – przedzierając się przez kępy zeschłej trawy i porozrzucane tu i ówdzie kamienie. Mężczyzna usłyszał jego kroki i odwrócił się nieśpiesznie; ujrzawszy dwóch nieznajomych, drgnął i poszukał pomocy. – Eevis! – krzyknął, a przynajmniej tak zrozumiał Roger. Zerknąwszy przez ramię, Roger dostrzegł kamienne ściany domostwa przylegającego do muru. – Podnieś ręce do góry – zwrócił się do Bucka, wykonując ten sam gest na znak, że nie ma złych zamiarów. Zbliżali się powoli, spokojnie, a mężczyzna stał w miejscu, przypatrując im się uważnie, jakby mimo wszystko mieli go zaatakować. Roger uśmiechnął się i szturchnięciem zachęcił Bucka, by zrobił to samo. – Dzień dobry – powiedział wyraźnie i powoli. – Czy bywał tutaj obcy? – Wskazał na swój strój, a potem na kurtkę lotniczą. Serce biło jak szalone, miał ochotę rzucić się na rolnika i zedrzeć z niego ubranie, ale niczego by w ten sposób nie osiągnął. – Nie! – odparł pośpiesznie mężczyzna i cofnął się, przytrzymując brzegi kurtki. – Idźcie stąd! – Nie mamy złych zamiarów – wtrącił Buck najbardziej pojednawczym tonem, na jaki mógł się zdobyć. Wykonał też łagodny gest dłonią. – Czy na pewno nikogo obcego nie widziałeś…? – spytał z osobliwym akcentem. – Co to ma być, do diabła? – bąknął Roger kącikiem ust. – Jakaś mowa wikingów? – Nie. Słyszałem kiedyś mieszkańca Orkadów, który mówił podobnie. Chciałem tylko… – Wiem, co chciałeś. Wydaje ci się, że to są Orkady? – Nie. Ale skoro ty mnie rozumiesz, to może i on się domyśli, co? – Nie! – powtórzył z mocą mężczyzna i znów ryknął: – EEVIS! – Zaczął się cofać. – Zaczekaj! – poprosił Roger. – Spójrz. – Pogrzebał w kieszeni i wyjął zawiniątko, w którym trzymał identyfikatory ojca. Pokazał je mężczyźnie, dyndając mu nimi przed nosem. – Widzisz? Gdzie jest człowiek, który je nosił? Mężczyźnie oczy wyszły z orbit, odwrócił się i ruszył biegiem, w ciężkich drewniakach niezgrabnie pokonując bruzdy. – Eevis! – krzyczał. – Chodź tu! – Innych okrzyków nie zdołali zrozumieć. – Czy chcemy też poznać Eevisa? – spytał Buck z niepokojem. – Może nie być przyjaźnie

nastawiony. – Owszem – odrzekł Roger stanowczo. Czerwony z emocji, kurczowo zaciskał dłonie. Byli blisko. Naprawdę bardzo blisko, a mimo to… Radosne podniecenie ustąpiło miejsca lękowi. Przemknęło mu przez myśl, że może Jerry MacKenzie został zabity z powodu lotniczej kurtki, a paniczna ucieczka nieznajomego czyniła tę możliwość jeszcze bardziej prawdopodobną. Mężczyzna zniknął za kępą drzew, za którymi widać było koślawe szopy. Może Eevis był pastuchem albo mleczarzem? Rozległo się warczenie i ujadanie. Buck spojrzał na Rogera. – Jak myślisz, czy to Eevis? – Chryste Panie! Zza drzew wypadł olbrzymi kudłaty pies z wielkim łbem i szeroką klatką piersiową, szczerząc solidne zębiska. Szczekając ogłuszająco, ruszył na nich, a za nim biegł jego pan z wielkim szpadlem. Roger i Buck pierzchli co prędzej za dom, ścigani nieustępliwie przez brązowego, łaknącego krwi kudłacza. Przed oczami Rogera wyrosła zielona ściana muru, więc skoczył na nią i wbił czubki butów w torf, czepiając się rękoma, kolanami i łokciami; może pomagał sobie też zębami. Przerzucił się przez wierzchołek muru i stoczył po przeciwnej stronie, lądując na ziemi z nieprzyjemnym łupnięciem. Usiłował złapać oddech, gdy nagle całym ciężarem zwalił się na niego Buck. – Psiakrew – warknął przodek Rogera i stoczył się na ziemię. – Szybciej! – Poderwał go na nogi i ruszyli biegiem, ścigani przekleństwami gospodarza, który wdrapał się za nimi na mur. Przebiegłszy kilkaset jardów, schronili się za załomem muru, gdzie byli osłonięci od wiatru, i leżeli, ciężko dysząc. – Ce… cesarz Had… Hadrian dobrze wie… wiedział, co robi – wysapał w końcu Roger. – Nie… niezbyt gościnni – przyznał Buck, ocierając pot z twarzy. Potrząsnął głową i łowił ustami powietrze. – Co… teraz? Roger machnął ręką na znak, że musi się dotlenić, by móc mówić i konstruować dalsze plany. Przez chwilę siedzieli w milczeniu. Roger starał się myśleć logicznie, choć adrenalina skutecznie zakłócała ten proces. Po pierwsze: Jerry MacKenzie tu był. Nie ma co do tego wątpliwości; istnienie jeszcze jednego zabłąkanego podróżnika w czasie, w mundurze pilota RAF-u, przekraczało granice prawdopodobieństwa. Po drugie: Nie ma go tutaj teraz. Czy można to uznać za pewnik? Nie, przyznał Roger niechętnie, nie można. Może sprzedał kurtkę mundurową właścicielowi Eevisa za żywność albo schronienie; wówczas Jerry MacKenzie ruszyłby zapewne w dalszą drogę. Gdyby jednak tak było, to dlaczego mężczyzna po prostu tego nie powiedział, tylko poszczuł ich psem? Jeśli ukradł kurtkę… to istniały dwie możliwości: Jerry MacKenzie nie żyje i jest tu gdzieś pochowany (na tę myśl Roger poczuł lodowaty skurcz w żołądku) albo został napadnięty i obrabowany, ale udało mu się uciec. No dobrze. Jeżeli Jerry tu był i nie żyje, jedynym sposobem potwierdzenia tego było unieszkodliwienie psa i wydostanie informacji od jego właściciela siłą. Na razie Roger nie miał na to ochoty. – Nie ma go tutaj – wyrzekł chrapliwie. Regularny oddech powrócił. Buck obrzucił go szybkim spojrzeniem, ale skinął głową. Twarz miał umazaną zgniłozielonym mchem i torfem. Zielone oczy patrzyły bystro jak zawsze. – Aha… I co dalej?

Roger poczuł chłód potu stygnącego na karku i otarł go odruchowo szalem, który cudem zdołał zachować w panicznej wspinaczce na mur. – Mam pomysł. Zważywszy na nieprzychylną reakcję tamtego człowieka – wskazał podbródkiem za siebie, na mur – nie sądzę, żeby mądrze było rozpytywać tutaj o obcego. Warto natomiast dowiedzieć się o kamienie. – O kamienie? – Buck mrugał, nie pojmując. – No tak. O kamienie stojące w kręgu. Jerry podróżował w czasie, to wiemy na pewno. Prawdopodobnie przeszedł przez kamienie gdzieś w okolicy. To nie mogło być daleko stąd. Miejscowi nie poczują się zagrożeni takimi pytaniami, nawet zadawanymi przez obcych. Gdyby udało nam się znaleźć miejsce, w którym zapewne wyszedł Jerry, to zaczęlibyśmy tam szukać, zataczając coraz szersze kręgi i bardzo ostrożnie rozpytując. Buck postukiwał palcami w kolano, zastanawiając się nad słowami Rogera. – To może być niezła myśl. Nie sądzę, żeby nabrali podejrzeń. Chodźmy więc, nie ma czasu do stracenia.

99. Radar Boston, 9 grudnia 1980 roku Jem czuł zdenerwowanie. Mama i wujek Joe starali się zachowywać zwyczajnie, ale nawet Mandy czuła, że coś się dzieje; wierciła się na tylnym siedzeniu wujkowego cadillaca, jakby miała mrówki w majtkach, co chwila naciągając sweter na głowę. Jej czarne loki sterczały z wycięcia przy szyi, jakby coś wykipiało. – Siedź spokojnie – mruknął Jem, nie spodziewając się, i słusznie, że siostra go posłucha. Wujek Joe prowadził samochód, a mama siedziała z mapą rozłożoną na kolanach. – Co ty wyprawiasz, Mandy? – spytała mama nieobecnym tonem. Długopisem zaznaczała punkty na mapie. Dziewczynka rozpięła pas bezpieczeństwa i uklękła na siedzeniu. Wyjęła ręce z rękawów i teraz tylko głowa wystawała ze swetra. – Jestem osiornica! – zasepleniła i potrząsnęła całym ciałem, tak że rękawy zatańczyły. Jem roześmiał się pomimo nerwowego napięcia. Mama także, chociaż zaraz kazała Mandy usiąść. – Ośmiornica – poprawiła. – I natychmiast zapnij pas. Nazwa wskazuje, że ten głowonóg – to jeszcze inna nazwa – ma osiem kończyn. Nie wiadomo, nóg czy rąk – roześmiała się z własnego dowcipu. – A ty masz tylko cztery – powiedział do siostry Jem. – Czy ona jest czwornicą, mamo? – Kto wie. – Mama straciła zainteresowanie i wróciła do mapy. – Może na Common, jak sądzisz? – zwróciła się do wujka Joego. – To trochę ponad ćwierć mili w najdłuższej osi. Potem można by zjechać do Public Garden, jeżeli… – Tak, to dobry pomysł. Wysadzę ciebie i Jema na Park Street, a potem pojadę Beacon do końca Common i zawrócę. Było pochmurno i zimno, w powietrzu unosiły się pojedyncze płatki śniegu. Jem pamiętał Boston Common i ucieszył się, mogąc ją znowu zobaczyć, nawet w otoczeniu bezlistnych drzew i zwiędłych trawników. Na ulicy jak zawsze widać było sporo ludzi, o tej porze roku w różnokolorowych czapkach i szalikach, co sprawiało przyjemne wrażenie. Samochód zatrzymał się na Park Street naprzeciw przystanku autobusu turystycznego, jeżdżącego z częstotliwością dwudziestu minut. Kiedyś przejechali się nim wszyscy razem z tatą,

ale wtedy było lato i siedzieli na górnym, odkrytym pokładzie. – Czy masz rękawiczki, skarbie? – Mama stała już na chodniku, zaglądając przez okno do samochodu. – Mandy, zostaniesz z wujkiem Joem, to będzie tylko kilka minut. Jem także wysiadł i stanął obok mamy, naciągając rękawiczki. Szary cadillac odjechał. – Zamknij oczy, Jem – poprosiła cicho mama, ściskając go lekko za rękę. – Powiedz, wyczuwasz w głowie Mandy? – Jasne. To znaczy tak. Jest tutaj. – Kiedy był w tunelu, nie myślał o Mandy, ale teraz tak. Łatwo mu było skoncentrować się na niej. – Bardzo dobrze. Jeśli chcesz, możesz otworzyć oczy – powiedziała mama. – Ale myśl o Mandy. Powiedz mi, kiedy oddali się tak, że przestaniesz ją wyczuwać. Czuł obecność siostry bez zakłóceń do chwili, gdy cadillac znów zatoczył koło i zaparkował przy nich. W pewnym momencie odczucie było nieco słabsze, lecz potem znowu mocniejsze. Powtórzyli eksperyment, tym razem wujek Joe pojechał z Mandy aż na Arlington Street, po przeciwnej stronie Public Garden. Jem nie dostrzegł żadnej różnicy i sterczenie na zimnie zaczynało go już trochę nudzić. – Ona dobrze go słyszy – zaraportował wujek Joe przez opuszczoną szybę. – A ty, kolego? Czy dobrze słyszałeś siostrę? – Tak – odrzekł Jem cierpliwie. – To znaczy potrafię powiedzieć, gdzie ona jest, mniej więcej. Ona nie mówi do mnie w głowie ani nic takiego. – Był rad, że tak jest. Nie chciałby wcale, żeby Mandy trajkotała jak nakręcona przez cały czas, podobnie jak nie podobałoby mu się, gdyby mogła poznać jego myśli. Zmarszczył czoło; że też wcześniej nie przyszło mu to do głowy… – Nie słyszysz, o czym ja myślę, co? – spytał dla pewności, zaglądając przez okno. Siedząca teraz z przodu Mandy spojrzała na niego zaskoczona. Widział, że znowu ssała kciuk, bo był cały obśliniony. – Nie – odpowiedziała trochę niepewnie. Poznał po minie, że ją przestraszył. On także czuł lekki strach, ale nie dał tego po sobie poznać. – To dobrze – powiedział i poklepał siostrę po głowie. Nie cierpiała tego, więc szarpnęła się z groźną miną i zamachnęła na niego ręką. Cofnął się i wyszczerzył zęby w drwiącym uśmiechu. – Jeżeli mamy to zrobić jeszcze raz – zwrócił się do mamy – to może Mandy zostanie tu z tobą, a ja pojadę z wujkiem? Mama spojrzała niepewnie na niego, a potem na córkę, lecz zrozumiała chyba, o co mu chodzi, i skinęła głową, otwierając drzwi auta. Mandy wyskoczyła uszczęśliwiona i podrygiwała w miejscu. Wujek Joe nucił pod nosem – skręcili w prawo i skierowali się w stronę gmachu teatru i dawnej siedziby wolnomularzy – ale Jem widział, że kurczowo zaciska dłonie na kierownicy. – Denerwujesz się, kolego? – spytał wujek Joe, gdy mijali Frog Pond. Na zimę woda została spuszczona, co robiło bardzo smutne wrażenie. – Mhm – odrzekł Jem. – A ty? Wujek spojrzał na niego ze zdziwieniem, po czym uśmiechnął się i dalej patrzył na drogę przed sobą. – Tak – rzekł miękko. – Ale myślę, że wszystko będzie dobrze. Zaopiekujesz się mamą i siostrą i odnajdziesz tatę. I znowu będziecie razem. – Tak – powiedział Jem i chrząknął nerwowo. Przez chwilę jechali w milczeniu, a na przedniej szybie z suchym szelestem osiadał coraz gęstszy śnieg, jak sól sypana na szkło.

– Mama i Mandy chyba zmarzną – odezwał się Jem. – Tak, na dziś to twoja ostatnia próba – zapewnił wujek Joe. – Nadal ją czujesz? To znaczy Mandy? Przestał zwracać na to uwagę, rozmyślał o kamiennych kręgach. I o tym czymś w tunelu. I o tacie. Poczuł skurcz w żołądku. – Nie – odparł zalękniony. – Nie! Przestałem ją wyczuwać! – Przeraził się tak, że zaparł się stopami w podłogę. – Zawróćmy! – Już, już, kolego – powiedział wujek Joe i zawrócił pośrodku ulicy. – Gloucester Street, postaraj się zapamiętać. Musimy powiedzieć mamie, żeby mogła obliczyć odległość. – Mhm – mruknął Jem, nie słuchając. Skupił się na odebraniu sygnału od Mandy. Nigdy dotąd się nad tym nie zastanawiał, nie zwracał uwagi, czy wyczuwa jej obecność, czy nie. Teraz stało się to nagle bardzo istotne, więc zwinął dłonie w pięści i wcisnął jedną pod żebra, tam, gdzie czuł przykry ból. Znowu z nim jest, jak zawsze, jak paznokieć czy ząb, więc odetchnął ze świstem, a wujek Joe spojrzał na niego. – Masz ją znowu? Jem skinął głową, czując niewysłowioną ulgę. Wujek Joe westchnął cicho i opuścił napięte barki. – Świetnie – powiedział. – Uważaj, żeby ci nie zniknęła. Brianna podniosła szmacianą lalkę Esmeraldę z podłogi w salonie Abernathych i położyła ją ostrożnie obok Mandy. Cztery mile, pomyślała. Przez cały ranek jeździli w kółko po Bostonie i wreszcie wiedzieli już mniej więcej, na jaką odległość działa wspólny radar dzieciaków. Jem wyczuwał Mandy z odległości nieco ponad mili, a ona – niemal czterech mil. Jem potrafił wyczuć także matkę, ale dość słabo i na krótką odległość. Mandy wyczuwała ją tak jak brata. Brianna uznała, że powinna zapisać te dane w przewodniku, ale popołudnie spędziła na gorączkowych przygotowaniach, a obecnie wysiłek znalezienia długopisu równał się dotarciu do źródeł Nilu lub wspinaczce na Kilimandżaro. Jutro, pomyślała znużona. Myśl o jutrze wyrwała ją z otępienia jak zastrzyk adrenaliny. Jutro wszystko się zacznie. Rozmawiali jeszcze długo, kiedy dzieci położyły się już do łóżek. To znaczy ona i Joe, bo Gail przysłuchiwała się tylko w milczeniu, skulona w kącie kanapy. – To musi być w Szkocji – tłumaczyła Brianna. – Jest grudzień, statki nie mogą pływać aż do wiosny. Jeżeli przejdziemy w Karolinie Północnej, nie będziemy mogli wyruszyć z kolonii do kwietnia i nie dotrzemy do Szkocji przed początkiem lata. Pomijając już, że dobrze wiem, jak wygląda podróż morska w osiemnastym wieku, i nie zdecydowałabym się na nią z dziećmi, chyba że pod groźbą śmierci, to… nie mogę tak długo czekać. Napiła się wina, ale gula w gardle nie znikła, alkohol nie skutkował. W ciągu sześciu miesięcy wszystko może się mu przydarzyć, myślała, dosłownie wszystko. – Muszę odnaleźć go jak najszybciej – powiedziała na głos. Joe i Gail popatrzyli po sobie. Ręka Gail powędrowała na kolano męża. – Oczywiście, kochana – zgodziła się przyjaciółka. – Tylko czy to musi być Szkocja? A co z ludźmi, którzy próbowali odebrać ci syna? Czy nie napadną na was, gdy wrócicie? Bree roześmiała się niewesoło. – Jeszcze jeden dobry powód, żeby niezwłocznie wyruszyć – powiedziała z goryczą. – W osiemnastym wieku nie będę się musiała bez przerwy oglądać przez ramię. – Nie widziałaś chyba nikogo podejrzanego… – zaczął Joe z przejęciem, ale Bree potrząsnęła głową. – W Kalifornii nie. Tutaj też nie. Ale nie przestałam być czujna. – Podjęła też kilka

innych kroków, które zapamiętała z listu ojca i z własnych doświadczeń wojennych, ale nie chciała teraz wdawać się w szczegóły. – Czy wiesz, jak zapewnić dzieciom bezpieczeństwo w Szkocji? – spytała z troską Gail, kręcąc się na kanapie, jakby miała chęć zerwać się i sprawdzić, czy Jem i Mandy śpią spokojnie w swoich łóżkach. Brianna dobrze znała to uczucie. – Znam tam dwóch ludzi – może trzech – którym, jak sądzę, mogę zaufać. – Jak sądzisz – powtórzył sceptycznie Joe. – Jedyne osoby, którym ufam bez zastrzeżeń, siedzą tutaj – odrzekła z prostotą i uniosła kieliszek w geście toastu. Joe odwrócił wzrok i odchrząknął. Zerknął na Gail, która skinęła głową. – Pojedziemy z wami – oświadczył Joe stanowczo. – Gail zaopiekuje się dziećmi, a ja dopilnuję, żeby nikt nie zrobił wam nic złego, dopóki nie będziecie gotowi do odejścia. Brianna przygryzła wargi, próbując powstrzymać cisnące się do oczu łzy. – Nie – odparła i chrząknęła głośno, by powstrzymać drżenie głosu. Nie bardzo sobie wyobrażała państwa Abernathych spacerujących uliczkami Inverness. W Highlands w Szkocji spotykało się oczywiście ludzi o czarnym kolorze skóry, ale było to tak rzadkie, że oni z pewnością wzbudziliby sensację. – Nie – powtórzyła. – Najpierw pojedziemy do Edynburga, załatwię tam to, co będzie nam potrzebne, nie zwracając niczyjej uwagi. Pojedziemy w góry, dopiero kiedy wszystko będzie gotowe. Porozumiem się z moimi przyjaciółmi w ostatniej chwili. Nikt inny nie zdąży się nawet dowiedzieć, że jesteśmy, a potem zaraz… przejdziemy. To słowo było jak silny cios w klatkę piersiową, ciążyło na nim wspomnienie przeraźliwej pustki oddzielającej teraźniejszość od przyszłości. A także ją i dzieci od Rogera. Joe i Gail nie rezygnują łatwo, więc była pewna, że przy śniadaniu ponowią próbę przekonania jej do swojego pomysłu, ale wiedziała, że potrafi stawić im czoło i uprzeć się przy swoim. Wymówiwszy się zmęczeniem, uciekła do sypialni. Naprawdę była zmęczona, lecz łóżko, które miała dzielić z Mandy, wcale jej nie nęciło. Musiała zostać sama ze swoimi myślami, ochłonąć, zanim uda się na spoczynek. Z parteru dobiegły ją jakieś dźwięki, więc na bosaka zeszła na dół. W kuchni paliło się światło, a także w głębi holu, gdzie w niszy na ogromnej kanapie miał posłanie Jem. Skierowała się tam, chcąc sprawdzić, czy wszystko u niego w porządku, gdy usłyszała metaliczny szczęk w kuchni. Odwróciła się gwałtownie i przez otwór przesuwnych drzwi zobaczyła Jema, który klęcząc na krześle przy kontuarze, wyjmował właśnie grzankę z opiekacza. Na odgłos kroków podniósł wzrok, trzymając gorące pieczywo odrobinę za długo. Sparzyło go i wypuścił je na blat. – Ifrinn! – Nie mów tak – upomniała go, podając mu grzankę. – Niedługo znajdziemy się w miejscu, gdzie ludzie to rozumieją. Proszę. Chcesz może trochę mleka? Zawahał się i zszedł z krzesła. – Sam sobie wezmę. Czy tobie też nalać? Ciepła grzanka z masłem i dżemem oraz zimne mleko wydały jej się nagle niebiańską ucztą. Brianna skinęła głową i wyjęła dwa talerzyki. – Nie mogłeś spać? – spytała, kiedy zjedli już grzanki w przyjaznym milczeniu. Jem potrząsnął energicznie zmierzwioną rudą czupryną. – Czy mam ci poczytać? Nie wiedziała, co kazało jej to powiedzieć; Jem już dawno był za duży, żeby mu czytać bajki przed snem, choć czasem przysłuchiwał się, jak czyta Mandy. Spojrzał na nią badawczo, po czym ku jej zdziwieniu pobiegł na górę i wrócił z nowym egzemplarzem Opowiastek o

zwierzętach. Nie chciał się położyć, tylko usiadł tuż przy niej na kanapie, więc objęła go mocno, czując ciepło i ciężar jego ciała. Oddech Jema zwolnił. – Tata czytał mi zawsze te opowiadania, kiedy obudziłam się w nocy i nie mogłam zasnąć – szepnęła, przewracając stronicę. – To znaczy dziadek Frank. Było tak jak teraz, ciemno i cicho w całym domu. Doskonale pamiętała to uczucie. Oni dwoje, sami w miękkim, przytulnym żółtym świetle lampy i gdzieś tam ciemna odległa noc. Poczuła, że Jem ocknął się z sennego letargu. – Czy on był taki jak dziadek? Opowiadała dzieciom trochę o Franku Randallu, nie chcąc, by został całkiem zapomniany, ale wiedziała, że w porównaniu z drugim, żywo obecnym dziadkiem – którego być może odzyskają – nigdy nie będzie kimś więcej niż bladym duchem. Poczuła nagle bezbrzeżne zrozumienie dla matki. – Był inny – odparła cicho, muskając ustami czubek głowy syna. – Ale też był żołnierzem, to ich łączy. Był także pisarzem, uczonym – jak tata. Wszyscy byli – to znaczy są – podobni w jednym – troszczą się o ludzi. To cecha dobrego, przyzwoitego człowieka. – Aha… – Czuła, że Jem zasypia, a rzeczywistość miesza mu się ze snem. Położyła go na kanapie i porządnie okryła kocami. – Czy możemy się z nim spotkać? – spytał nieoczekiwanie już prawie przez sen. – Z tatusiem? Tak, oczywiście, że się z nim spotkamy – przyrzekła, starając się, by jej głos brzmiał pewnie. – Nie, z twoim tatą… – wymruczał, unosząc ciężkie powieki. – Jeżeli przejdziemy przez kamienie, to czy spotkamy dziadka Franka? Otworzyła usta ze zdziwienia i długo nie znajdowała odpowiedzi. Wreszcie Jem zaczął smacznie pochrapywać.

100. Azaliż to wasze bestie? Choć jest niezaprzeczalnym faktem, myślał Roger, że kamienne kręgi nie gryzą, nie oznacza to jednak, że nie są niebezpieczne. Zaledwie półtora dnia zajęło im znalezienie takiego kręgu. W celu łatwiejszego porozumienia Roger naszkicował kawałkiem węgla na grzbiecie dłoni stojące kamienie, co okazało się znakomitym pomysłem. Z rzadka napotykani ludzie traktowali ich wprawdzie z najwyższą nieufnością, częstokroć pukając się w czoło, mimo to każdy wiedział, gdzie znajduje się krąg, i chętnie wskazywał kierunek. W małej wiosce, składającej się ledwie z kilku domostw, kościoła, kuźni i świetlicy, gospodarz posłał nawet z nimi jednego z młodszych synów, żeby pokazał im drogę. I oto byli na miejscu, mając przed sobą niewysokie, grube, omszałe, pocięte rysami kolumny, rozstawione opodal zarośniętego trzcinami jeziorka. Obecne tu zawsze, nieszkodliwe, wydawały się częścią krajobrazu, mimo to ich widok napełnił Rogera lękiem, od którego zadrżał, jakby stał nagi na wietrze. – Słyszysz je? – mruknął półgłosem Buck, nie spuszczając oczu z kamieni. – Nie – odszepnął Roger. – A ty? – Mam nadzieję, że nie. – Ale Buck też wzdrygnął się nagle, jakby owionęło go lodowate tchnienie. – Azaliż to wasze bestie? – spytał chłopak, szczerząc zęby w uśmiechu. Wskazał

kamienie, nawiązując, jak się Rogerowi zdawało, do miejscowej legendy, że to w istocie zaczarowane bydło, które obróciło się w kamień, gdy poganiacz spił się na umór i wpadł do jeziorka. – Zaprawdę – ciągnął swą archaiczną mową, żegnając się po trzykroć. – Pan Hacffurthe znalazł bat! – Kiedy? – spytał ostro Buck. – I gdzie mieszka ten twój pan Hacffurthe? Tydzień temu, może dwa, odrzekł chłopak, lekceważąco machając ręką, co miało oznaczać, że data jest nieważna. Dodał, że jeśli mają chęć obejrzeć znalezisko, chętnie ich zaprowadzi. Pan Hacffurthe okazał się szczupłym jasnowłosym młodzieńcem, wiejskim szewcem. Przemawiał tym samym całkowicie niezrozumiałym dialektem nortumbryjskim, lecz odrobina wysiłku i pomoc uczynnego chłopaka – powiedział, że ma na imię Ridley – pozwoliły im w miarę jasno wyartykułować prośbę, na co szewc posłusznie wyjął spod kontuaru zaczarowany bat i ostrożnie pokazał go nieznajomym. – Święci pańscy – wymamrotał Roger na widok znaleziska. Rzuciwszy Hacffurthe’owi pytające spojrzenie, ostrożnie dotknął pasa. Był wykonany maszynowo, bardzo ciasno spleciony, długości około dwóch stóp i szerokości trzech cali, a jego śliska powierzchnia lśniła nawet w mrocznym warsztacie szewca. Stanowił fragment pasa bezpieczeństwa pilota RAF-u. Trafili więc do właściwych kamieni. Dokładne wypytywanie szewca nie przyniosło jednak nowych przydatnych informacji. Hacffurthe znalazł „zaczarowany bat” w trawie nad samym brzegiem jeziorka, częściowo zaplątany w trzciny. Poza tym nie było tam nic ciekawego. Roger zauważył, że gdy Hacffurthe to powiedział, Ridley zamrugał gwałtownie. Gdy wyszli z domu szewca i dotarli na skraj wioski, Roger przystanął, trzymając rękę w kieszeni. – Dziękuję, Ridley – powiedział i wyjął dwupensową monetę, na widok której oczy się chłopakowi zaświeciły. Włożył mu ją do ręki, ale kiedy chłopak chciał odejść, przytrzymał go lekko za ramię. – Jeszcze jedno, jeśli łaska. – Zerknąwszy na Bucka, pokazał Ridleyowi identyfikatory. Chłopak pobladł i szarpnął ramieniem. Buck mruknął i przytrzymał go za drugą rękę. – Opowiedz nam o tym mężczyźnie – poprosił uprzejmie. – To może nie skręcę ci karku. Roger spojrzał na Bucka z irytacją, ale groźba okazała się skuteczna. Ridley zachłysnął się, przełknął z wysiłkiem i zaczął mówić. Nerwowość i niezrozumiały dialekt utrudniały sprawę, ale w końcu Roger uznał, że wie mniej więcej, co zaszło. – Puść go – powiedział, odsuwając się od chłopaka. Pogrzebał w kieszeni, wyjął miedziaka i podał go Ridleyowi. Zalękniony i zarazem wściekły chłopak po krótkiej chwili wahania porwał monetę i puścił się biegiem, oglądając się co chwila. – Opowie wszystko rodzinie – zauważył Buck. – Pośpieszmy się. – Zgoda. Ale wcale nie dlatego – po prostu robi się ciemno. – Słońce rzeczywiście stało już bardzo nisko, malując horyzont na pomarańczowo. – Chodźmy. Musimy obrać dobry kierunek, póki jeszcze coś widać. Z opowieści Ridleya wynikało, że dziwacznie odziany mężczyzna (niektórzy uważali go za czarodzieja, inni natomiast sądzili, że pochodzi z północy, lecz nie było pewne, czy mieli na myśli Szkota, Skandynawa, czy jeszcze kogoś innego) pechowo pojawił się w wiosce odległej o parę mil od kamiennego kręgu i został napadnięty przez mieszkańców, którzy wywodzą się z niesławnego klanu Wadów. Wadowie odebrali mu wszystko, co przedstawiało jakąkolwiek wartość, pobili go i wrzucili do głębokiej rozpadliny – jeden z Wadów przechwalał się tym przed wędrownym poganiaczem bydła, który wspomniał o obcym w wiosce Ridleya.

Wieśniacy wykazali zainteresowanie opowieścią, nie na tyle wszakże, by udać się na poszukiwanie obcego. Lecz kiedy szewc Hacffurthe znalazł osobliwie spleciony pas materiału, plotki błyskawicznie rozeszły się po okolicy. Podniecenie sięgnęło zenitu tego popołudnia, kiedy jeden z pastuchów Quartona przybiegł do wioski, aby babka Racket opatrzyła mu ranę, i wyjawił, że jakiś obcy, którego mowy nie sposób zrozumieć, próbował ukraść ciasto stygnące na parapecie pani Quarton i został schwytany, a teraz stary Quarton namyśla się, co z nim zrobić. – A co może zrobić? – spytał Roger. Ridley wydął wargi i pokiwał głową. – Może go zabić – odparł. – Albo obciąć mu rękę. Pan Quarton nie pochwala złodziejstwa. Na tym rozmowa się zakończyła. Ridley pokazał im jeszcze kierunek do siedziby Quartonów. – Po tej stronie muru, dwie mile na zachód i kawałek na południe, u podnóża góry, nad strumieniem – powtórzył Roger ponuro, wydłużając krok. – Jeśli uda nam się znaleźć strumień, nim zapadną ciemności. – Tak. – Buck zrównał się z nim, kiedy skręcili do miejsca, gdzie zostawili konie. – Jak myślisz, czy Quarton trzyma psa? – Tutaj wszyscy trzymają psy. – Dobry Boże…

101. Jedyna szansa Księżyc był w nowiu. Niezaprzeczalnie korzystna okoliczność, mająca też jednak swoje złe strony. Dom i zabudowania gospodarcze leżały pogrążone w tak nieprzeniknionej ciemności, że gdyby nie dotarli tu trochę wcześniej, mogliby ich nie wypatrzyć. Zaczekali, aż się całkiem ściemni i w domu zgasną nieliczne świece, po czym dołożyli dla pewności jeszcze pół godziny, aby mieszkańcy wraz ze swymi psami posnęli. Roger niósł wprawdzie latarnię, ale na razie osłoniętą. Buck potknął się o coś, co leżało na ziemi, wydał zdławiony okrzyk i runął głową naprzód. Tym czymś okazała się wielka śpiąca gęś, która zagęgała głośniej, niż krzyknął Buck, i niezwłocznie zaatakowała go dziobem i skrzydłami. Z oddali dobiegło ostre pytające szczeknięcie. – Ciszej! – szepnął Roger, przybiegając przodkowi na pomoc. – Obudziłbyś umarłego, a co dopiero domowników. – Nakrył gęś peleryną. Ptak uciszył się i oszołomiony, zaczął dreptać w miejscu. Roger tłumił śmiech, zakrywając dłonią usta. – Dobrze, już dobrze. Jeśli ci się zdaje, że odzyskam twoją pelerynę, to się grubo mylisz – narzekał Buck. – On zaraz się wydostanie – szepnął Roger. – Nie potrzebuje peleryny. Jak myślisz, gdzie oni mogą trzymać tego człowieka? – Na pewno w jakimś zamykanym pomieszczeniu. Raczej nie w domu, wydaje mi się za mały – odparł Buck, otrzepując się z kurzu. Istotnie. W Lallybroch można by zmieścić szesnaście takich domów, pomyślał Roger i poczuł ukłucie tęsknoty za miejscem, które kiedyś posiadał, a może dopiero miał posiąść? Zależy jak na to patrzeć, zakonkludował. Buck miał rację, w domu były najwyżej dwie izby i może poddasze dla dzieciaków. Zakładając, że Jerry – o ile to był on – został uznany w najlepszym razie za cudzoziemca, a w najgorszym za złodzieja lub istotę nadnaturalną, albo jedno i drugie, było mało prawdopodobne, że pozwolono mu przebywać w chałupie. – Czy zanim się ściemniło, zauważyłeś gdzieś stodołę? – spytał Buck po gaelicku. Wspiął się na palce, jakby miało mu to ułatwić widzenie w ciemności, i wpatrywał się w mrok. Oczy Rogera przywykły już do braku światła, więc zdołał rozróżnić zarysy budynków gospodarskich. Silos do składowania kukurydzy, kurnik, szopa dla kóz, nierówny kształt stogu siana… – Nie – odparł Roger. Gęś wyplątała się z peleryny i poczłapała, wydając nosowe pomruki. Roger podniósł ubrudzone ziemią okrycie. – To niewielkie gospodarstwo, pewnie trzymają jednego wołu lub muła do orania, a siano składują na podwórzu. Ale czuję nawóz… chyba mają bydło… – Chyba tak – odrzekł Buck i ruszył w kierunku pobliskiego przysadzistego budynku. – Obora. Drzwi pewnie zamykają się na sztabę. Tak było. Drzwi były zaryglowane. – Nie słyszę żadnych krów – szepnął Buck, nasłuchując. – A zapach jest stary. Zbliża się zima. Może gospodarz zabił krowę – lub krowy – albo sprzedał. W obórce jednak coś się poruszało; usłyszeli szelest, a po chwili stłumione przekleństwo. – Ktoś jest w środku – mruknął Roger i uniósł latarnię, odsłaniając ją. – Podnieś sztabę, dobrze? Zanim Buck zdążył sięgnąć do sztaby, z wnętrza dobiegł okrzyk: „Halo!” i walenie w drzwi, a potem angielskie słowa: „Pomocy! Pomocy! Na pomoc!”.

– Uciszże się, człowieku, na miłość boską – warknął Buck przenikliwym szeptem, również po angielsku. – Chcesz, żeby ktoś tu przyszedł i rzucił się na nas? Poświeć no wyżej – zwrócił się do Rogera i z wysiłkiem podniósł sztabę. Drzwi natychmiast odskoczyły, a promień latarni oświetlił wnętrze. Młody mężczyzna raczej drobnej budowy, o rozczochranych jasnych włosach – tego samego koloru co włosy Bucka, przemknęło Rogerowi przez myśl – zamrugał oślepiony i zamknął oczy. Roger i Buck jednocześnie wskoczyli do obórki. To on, myślał Roger gorączkowo. On! Wiem, że to on. Boże, jaki młody! Niemal jeszcze chłopiec. Co dziwne, nie odczuwał przypływu szalonego podniecenia, raczej spokojną pewność, jakby świat nagle odzyskał równowagę i wszystko wróciło do normy. Wyciągnął rękę i delikatnie położył mężczyźnie na ramieniu. – Jak się nazywasz, kolego? – spytał ściszonym głosem, po angielsku. – MacKenzie, J. W. – odrzekł młodzieniec, prostując ramiona i wysuwając ostro zarysowany podbródek. – Porucznik Królewskich Sił Powietrznych. Numer służbowy… – Urwał, wpatrując się w Rogera, który tymczasem uświadomił sobie, że uśmiecha się od ucha do ucha. – Co w tym śmiesznego? – obruszył się Jerry MacKenzie. – Nic – zapewnił Roger. – Cieszę się… cieszę się, że cię widzę, to wszystko. – Gardło miał tak ściśnięte, że musiał odkaszlnąć. – Od jak dawna tu jesteś? – Od kilku godzin. Macie może przy sobie coś do jedzenia? – Patrzył z nadzieją na swoich wybawców. – Mamy – włączył się Buck – ale nie pora teraz na jedzenie, nie ma czasu do stracenia. – Obejrzał się przez ramię. – Chodźmy stąd. – Tak. Tak, musimy ruszać – wymamrotał Roger odruchowo, nie mogąc przestać się gapić na J. W. MacKenziego, pilota RAF-u, lat dwadzieścia dwa. – Kim jesteście? – spytał Jerry, również mu się przypatrując. – Skąd się tu wzięliście? Widzę przecież, że jesteście tu obcy! Roger i Buck wymienili szybkie spojrzenia. Nie planowali zbyt wiele wyjaśniać; Roger nie chciał zapeszyć przedsięwzięcia założeniem, że na pewno znaleźli Jerry’ego MacKenzie, co zaś do Bucka… – Z Inverness – rzucił szorstko Buck. Jerry patrzył to na jednego, to na drugiego, aż w końcu zatrzymał wzrok na rękawie Rogera. – Dobrze wiecie, o co mi chodzi! – powiedział i nabrał powietrza, szykując się na to, co zaraz usłyszy. – Z jakiego czasu…? Roger dotknął jego ręki, zimnej i brudnej, o palcach długich jak jego własne. To bezradne pytanie tak go wzruszyło, że nie mógł wydobyć głosu. – Z innego niż ty – odparł Buck cicho i po raz pierwszy Roger usłyszał w jego tonie nutę przygnębienia. – Zgubiliśmy się. Roger przyjął te słowa jak cios prosto w serce. Na pewien czas zupełnie zapomniał o ich sytuacji, kierowany pragnieniem odnalezienia tego człowieka. Odpowiedź Bucka sprawiła, że twarz Jerry’ego, wykazująca znamiona zdenerwowania i głodu, pobielała jak kreda. – Jezu – wyszeptał. – Gdzie my teraz jesteśmy? I… i w jakiej epoce? Buck drgnął. Nie z powodu pytania Jerry’ego, lecz hałasu, który dobiegł ich z podwórza. Roger nie wiedział, co go wywołało, ale z pewnością nie wiatr. Buck mruknął ponaglająco i przestąpił z nogi na nogę. – Myślę, że teraz jest to część Nortumbrii – powiedział Roger. – Posłuchaj, nie mamy czasu. Musimy stąd odejść, zanim ktoś nas usłyszy.

– Tak, dobrze. Chodźmy. – Jerry miał szyję obwiązaną brudnym szalikiem; poprawił go i wsunął jego końce pod koszulę. Po wyziewach obórki nocne powietrze było cudownie świeże, przesycone zapachem zoranej ziemi i więdnących wrzosów. Możliwie najszybciej przeszli przez podwórze, omijając dom. Jerry mocno utykał, więc Roger podtrzymywał go pod ramię. Z ciemności doleciało piskliwe ujadanie, a po nim głośniejsze, niższe szczeknięcie. Roger szybko polizał palec wskazujący i podniósł go, chcąc określić kierunek wiatru. Pies szczeknął jeszcze raz, drugi mu zawtórował. – Tędy – szepnął Roger, pociągając Jerry’ego za ramię. Chciał oddalić się jak najprędzej od zabudowań gospodarskich i po chwili podążali przez zorane gliniaste pole, potykając się w głębokich bruzdach. Buck poleciał gwałtownie do przodu i zaklął pod nosem. Niezgrabnie, po ciemku, pokonywali kolejne metry. Roger skupił się na podtrzymywaniu Jerry’ego, który kulał tak, że bez pomocy przewróciłby się. Był ranny, powtarzał w myśli Roger. Widziałem jego medal… Rozszczekały się psy, usłyszeli wyraźne głosy, co gorsza, całkiem niedaleko. – Boże. – Roger przystanął na chwilę, oddychając z trudem. Gdzie, do stu piorunów, jest las, w którym się przedtem schowali? Mógłby przysiąc, że zmierzają prosto do niego, ale… Światło latarni kołysało się wte i wewte, ukazując niekończące się pole. Roger osłonił latarnię, by nie byli widoczni z daleka. – Tędy! – Buck rzucił się ciężkim kłusem, a Roger i Jerry pośpieszyli za nim. Jezu, można było odnieść wrażenie, że ściga ich sfora psów spuszczonych ze smyczy, ujadających jak oszalałe. Czy rzeczywiście ktoś szczuł te psy? Tak, do cholery, nie inaczej. Nie rozumiał wprawdzie słów, ale ton nie pozostawiał wątpliwości. Biegli, potykając się i ciężko dysząc. Roger nie wiedział, gdzie się znajduje, biegł po prostu za Buckiem. W pewnym momencie upuścił latarnię i usłyszał, jak wylewa się olej i z cichym sykiem wszystko staje w płomieniach. – Cholera! – Biegli dalej. Nieważne, dokąd ani w jakim kierunku. Byle dalej od płonącej latarni i gniewnych głosów – bo było ich więcej niż jeden. Nagle znaleźli się wśród drzew, skarlałych i powykrzywianych od wiatru, w których ukryli się wcześniej. Lecz psy wciąż były na tropie i ujadały z zapałem, więc nie zatrzymując się, przedarli się przez zarośla i wybiegli za laskiem, wspinając się na strome, porośnięte wrzosem zbocze wzgórza. Stopa Rogera zapadła się w grząski grunt i omal nie upadł. Jerry podtrzymał go, ale sam się przez to zachwiał. Przez chwilę stali chwiejnie, trzymając się w uścisku, po czym Roger, odzyskawszy równowagę, skoczył do przodu. Miał wrażenie, że pękną mu płuca, ale parli dalej, nie biegnąc już wprawdzie, bo nie dało się po takiej stromiźnie, ale uparcie stawiając stopy jedna przed drugą, przed drugą… Rogerowi mroczki zatańczyły przed oczami, w końcu potknął się, zachwiał i upadł. Jerry postawił go na nogi. Przemoczeni, ubłoceni od stóp do głów, podrapani, wspięli się w końcu na szczyt i przystanęli zdyszani, chwiejąc się i łowiąc ustami zbawcze powietrze. – Dokąd… się kierujemy? – wysapał Jerry, ocierając mokrą od potu twarz skrajem szala. Roger potrząsnął głową, jeszcze niezdolny przemówić, i wtem ujrzał słaby poblask wody w oddali. – Zabieramy cię… z powrotem… – wyrzęził. – Do kamiennego kręgu nad jeziorkiem. Tam… skąd przyszedłeś. Chodźmy! Rzucili się biegiem w dół, na łeb na szyję, gnała ich bowiem radość, że są blisko celu, że udało się umknąć pogoni.

– Jak mnie… znaleźliście? – wydyszał Jerry, gdy dotarli wreszcie do podnóża góry i zatrzymali się, by nabrać tchu. – Natknęliśmy się na twoje identyfikatory – odparł zwięźle Buck. – Poszliśmy ich śladem. Roger włożył rękę do kieszeni, zamierzając przekazać znalezisko prawowitemu właścicielowi, ale nie zrobił tego. Uderzyło go, niczym kamień ciśnięty prosto w pierś, że odnalazłszy wbrew przewidywaniom Jerry’ego MacKenzie, wkrótce znowu będzie musiał się z nim rozstać, prawdopodobnie na zawsze. I to pod warunkiem, że wszystko pójdzie dobrze… Jego ojciec. Tata? Nie potrafił myśleć o tym młodym mężczyźnie, bladym i kulejącym, młodszym od niego niemal o dwadzieścia lat, jako o swoim ojcu, nie takim przecież, jakiego wyobrażał sobie przez całe życie. – Chodźmy. – Buck wziął Jerry’ego pod ramię i ruszyli przez pole, to gubiąc, to odnajdując drogę w ciemności, prowadzeni przez blask Oriona nad głowami. Orion, Zając. Wielki Pies. Gwiazdy płonące blaskiem na czarnym, zimnym niebie niosły pociechę. One się nie zmieniają, świecą wiecznie – na niego i na młodego mężczyznę, bez względu na to, gdzie każdy z nich skończy. Skończy… Przeszedł go zimny dreszcz. Bree… Wtedy je ujrzał: przysadziste kolumny, ciemniejsze plamy rysujące się na tle nocnego nieba, widoczne tylko dlatego, że stały nieruchomo na tle połyskliwej tafli jeziorka, którą marszczył wiatr. – Zatem – wyrzekł Roger ochrypłym głosem i otarł twarz rękawem – to tu cię zostawimy. – Tak? – sapnął Jerry. – Ale… a wy… – Kiedy przedtem przeszedłeś… Czy miałeś coś przy sobie? Klejnot, kamień szlachetny? – No tak – bąknął Jerry niepewnie. – Miałem w kieszeni szafir. Ale już go nie mam. Wydaje mi się… – …że spłonął – dokończył za niego ponuro Buck. – No tak. Więc? – ostatnie słowo było skierowane do Rogera, który się zawahał. Bree… Trwało to jednak ledwie sekundę. Sięgnął ręką do skórzanej sakiewki u pasa, wyjął maleńkie zawiniątko i podał Jerry’emu wisiorek z granatem. Klejnot był ciepły i zziębnięta dłoń lotnika instynktowne się na nim zacisnęła. – Weź go, to porządny kamień – powiedział Roger. – Zanim przejdziesz – ciągnął z naciskiem, nachylając się bliżej – pomyśl intensywnie o żonie, o Marjorie. Skup się na niej, staraj się ujrzeć ją okiem umysłu i dopiero wtedy przejdź. Tylko pamiętaj, nie wolno ci myśleć o synu. Wyłącznie o żonie. – Co? Jak to? – Jerry był ogłuszony. – Skąd znasz imię mojej żony? I wiesz o naszym synu? – Nieważne – odparł Roger i obejrzał się przez ramię. – Do diabła – mruknął Buck. – Ciągle nas ścigają. Widzę światło. Istotnie widać było pojedyncze światło, chyboczące się równomiernie nad ziemią, jak gdyby ktoś je niósł. Mimo intensywnego wpatrywania się w dal Roger nikogo jednak nie zobaczył i przeszedł go zimny dreszcz. – Thaibhse – szepnął Buck ledwo dosłyszalnie. Roger dobrze wiedział, co to znaczy – duch. Zazwyczaj źle usposobiony. Upiór. – Może tak – bąknął – a może nie. – Odwrócił się do Jerry’ego. – Tak czy owak, powinieneś już iść, kolego. Nie zwlekaj dłużej. I pamiętaj – skup się na żonie. Jerry skinął głową, ściskając w ręku wisiorek. – No tak… Tak. Dziękuję – dodał skrępowany. Roger nie był w stanie się odezwać, więc odpowiedział jedynie słabym uśmiechem. Buck, stojąc za nim, pociągnął go delikatnie za rękaw i pokazał migające światło, po czym odwrócili się

i odeszli, potykając się niezgrabnie po chwilowym przystanku. Bree… Roger zwinął dłonie w pięści. Skoro raz udało mu się zdobyć klejnot, to może to powtórzyć… Myślami towarzyszył mężczyźnie, którego zostawili nad jeziorem. Obejrzał się i spostrzegł, że Jerry rusza, kulejąc, ale śmiało dążąc przed siebie, z szalem powiewającym na wietrze. Wezbrały w nim niewyrażone emocje, którym nie potrafił się oprzeć. Odwrócił się i biegiem ruszył z powrotem, nie bacząc na nierówności gruntu, ciemność i pełne zdumienia okrzyki Bucka. Jerry usłyszał jego kroki i obejrzał się zaskoczony. Roger pochwycił obie jego dłonie w swoje, uścisnął tak mocno, że Jerry westchnął, i wyrzekł z przejęciem: „Kocham cię!”. Na nic więcej nie było czasu, a zresztą nic więcej nie miał do powiedzenia. Odwrócił się i pobiegł z powrotem, szurając butami po zeschłej trawie. Podniósł wzrok na zbocze, ale światło zniknęło. Zapewne był to gospodarz, uspokojony, że intruzi odeszli. Buck czekał, owinięty szczelnie peleryną. Podał Rogerowi jego pelerynę, którą ten zgubił najpewniej podczas karkołomnego biegu do jeziorka – strząsnął ją i zarzucił Rogerowi na ramiona. Roger drżącymi palcami usiłował zapiąć okrycie pod szyją. – Dlaczego powiedziałeś mu coś tak głupiego? – spytał Buck, pomagając mu. Nie spojrzał przy tym na Rogera, tylko nisko pochylił głowę. Słowa zabrzmiały wyraźnie, chociaż raniły krtań Rogera niczym ostre kryształki lodu. – Ponieważ nie uda mu się wrócić. To była moja jedyna szansa. Chodź, idziemy.

102. Po rozstaniu Noc drżała. Cała noc. Ziemia i woda w jeziorze, niebo, ciemność i gwiazdy, a także każda komórka jego udręczonego ciała. Był rozproszony, w jednej chwili był wszędzie i częścią wszystkiego. A zwłaszcza ich. Nastąpił moment niesłychanego uniesienia i nagle Roger zniknął, a jego ostatnią myślą było niesprecyzowane „jestem…”, wyrażające raczej nadzieję niźli potwierdzenie rzeczywistości. Ocknął się oszołomiony. Leżał płasko na plecach pod czystym czarnym nieboskłonem, a rozrzucone tu i ówdzie gwiazdy przypominały teraz jaśniejące punkciki, straszliwie odległe. Tęsknił za nimi, za tym, by stać się częścią tej nocy. Odczuwał wielką pustkę, brakowało mu dwóch ludzi, którzy przez jedną jakże intensywną chwilę stanowili z nim jedną duszę. Odgłosy wymiotów Bucka przywróciły mu świadomość ciała. Leżał na mokrej, zimnej trawie, w przemoczonym odzieniu, czując zapach gliny i starego nawozu, zziębnięty do szpiku kości i poobijany niemal na całym ciele. Buck zaklął siarczyście po gaelicku i znowu zwymiotował. Zgarbiony, na czworakach, tkwił pod pobliskim krzakiem. – W porządku? – wychrypiał Roger, przewracając się na bok. Przypomniał sobie nagle kłopoty Bucka z sercem, kiedy przechodzili przez kamienie na Craigh na Dun. – Jeżeli znowu boli cię serce… – Nawet gdyby tak było, to gówno na to poradzisz – odparł szorstko Buck. Wycharknął gulę śluzu i śliny i usiadł ciężko, ocierając usta rękawem. – Jezu, jak ja tego nienawidzę! Nie wiedziałem, że można to poczuć, z takiej odległości. – Hm… – Roger usiadł powoli. Był ciekaw, czy Buck poczuł to samo co on, ale pora nie była odpowiednia na dyskusje o metafizyce. – Czyli on odszedł. – Może chcesz, żebym poszedł i sprawdził? – warknął Buck nieprzyjaźnie. – Chryste, moja głowa!

Roger wstał chwiejnie i pomógł Buckowi podnieść się. – Chodź – powiedział. – Trzeba znaleźć konie. Odjedziemy kawałek stąd, rozbijemy obóz, przygotujemy jedzenie. Od razu poczujesz się lepiej. – Nie jestem głodny. – Ale ja jestem. Czuł wręcz wilczy apetyt. Buck zachwiał się, ale ustał bez podtrzymywania. Roger obejrzał się po raz ostatni na kamienny krąg nad jeziorkiem. Na ułamek sekundy wróciło wrażenie, że jest jego częścią, po czym się rozwiało; kamienne kolumny i woda były jedynie fragmentem surowego krajobrazu. Nie było możliwości określenia, która jest godzina, ale kiedy dotarli do koni, dojechali do osłoniętego wyłomu w skale, poszukali wody, rozpalili ognisko i upiekli podpłomyki, które zjedli z solonym śledziem, ciągle jeszcze było ciemno choć oko wykol. Byli tak zmęczeni, że milczeli. Roger odsuwał od siebie narzucające się pytanie: Co teraz? Jutro będzie mnóstwo czasu, by wszystko przemyśleć i ułożyć nowe plany. Po pewnym czasie Buck się poderwał i odszedł na stronę. Nie było go dość długo, a Roger przez ten czas wpatrywał się w ogień, wspominając każdą sekundę spędzoną z Jerrym MacKenzie i starając się zapamiętać ją. Szczerze żałował, że spotkanie odbyło się po ciemku, że nie mógł dokładnie przyjrzeć się twarzy ojca, że widział tylko przebłyski w słabym świetle latarni. Pomimo żalu i strasznej świadomości tego, że Jerry’emu jednak nie uda się wrócić – przynajmniej do czasów, z których wyruszył (Boże, co będzie, jeśli znów wyląduje w jakiejś dziwnej epoce? Czy to w ogóle możliwe?) – istniała jedna mała pociecha. Powiedział te szczególne słowa. I gdziekolwiek ojciec się znajdzie, wszędzie zabierze je ze sobą. Owinięty peleryną, położył się bliżej dogasających polan i zasnął, ukołysany tym ciepłym wspomnieniem. Kiedy Roger obudził się rano, otumaniony nieco, ale w niezłej kondycji, Buck zdążył już rozpalić ognisko i smażył plastry bekonu. Kuszący zapach kazał Rogerowi wstać, siedział więc, trąc knykciami zaspane oczy. Buck podał mu podpłomyk z gorącym bekonem. Doszedł już do siebie po nieprzyjemnych skutkach odejścia Jerry’ego; był wprawdzie nieogolony, a ubranie miał w nieładzie, lecz oczy patrzyły ze zwykłą bystrością. – Jesteś cały? – Pytanie było retoryczne. Roger skinął głową i zabrał się do jedzenia. Zamierzał odpowiedzieć, ale krtań miał jak zasznurowaną. Odchrząknął, ale Buck pokręcił głową na znak, żeby się nie wysilał. – Uważam, że powinniśmy się skierować z powrotem na północ – oznajmił bez zbędnych wstępów. – Przypuszczam, że chcesz dalej szukać chłopaka, ja natomiast chcę się udać do Cranesmuir. Roger także tego chciał, choć prawdopodobnie z innych powodów. Przyjrzał się uważnie przodkowi, który jednak uparcie unikał jego wzroku. – Geillis Duncan? – A ty byś nie próbował? – bronił się Buck. – Już próbowałem – odparł Roger kąśliwie. – No tak… Ty oczywiście też możesz. – Nie był wcale zaskoczony. Powoli przeżuwał bekon, namyślając się, ile wyjawić Buckowi na temat Geillis. – Twoja matka – zaczął i chrząknął. Kiedy Roger skończył, Buck długo milczał, wpatrując się w patelnię ze stygnącym ostatnim plastrem bekonu. – Jezu Chryste – wydusił, ale w jego głosie nie było zdumienia, raczej głębokie zainteresowanie, przynajmniej tak się Rogerowi zdawało. Poczuł się trochę niepewnie. Buck

podniósł na niego zamyślony wzrok. – Co wiesz w takim razie na temat mojego ojca? – zapytał. – Więcej, niż zdołam ci powiedzieć w ciągu kilku minut, bo powinniśmy już ruszać, nie wolno nam zwlekać. – Wstał i strzepał okruchy z kolan. – Nie zamierzam się tłumaczyć z naszej obecności przed tymi kudłatymi prostakami. Moja staroangielszczyzna pozostawia wiele do życzenia. – „Zali wżdy idzie lato?” – zacytował Buck średniowieczną pieśń, spoglądając na bezlistne, smagane wichrem młode drzewko, ledwo zakorzenione w skalnej szczelinie. – „Zawodzi swe trele kukułka”.

103. Przesilenie 19 grudnia 1980 roku, Edynburg, Szkocja PRAKTYCZNY PRZEWODNIK DLA PODRÓŻNIKÓW W CZASIE. CZĘŚĆ II Już prawie pora. Pojutrze wypada dzień zimowego przesilenia. Wciąż sobie wyobrażam, że czuję, jak ziemia przesuwa się powoli w ciemności, płyty tektoniczne poruszają się pod moimi stopami i wszystko… w niewidzialny sposób się porządkuje. Przybywa księżyca, niedługo będzie pełnia. Nie mam pojęcia, czy ma to jakieś znaczenie. Rano wsiądziemy do pociągu do Inverness. Zadzwoniłam do Fiony; spotka się z nami na dworcu, przebierzemy się i zjemy posiłek u niej w domu, a potem zawiezie nas do Craigh na Dun… i tam zostawi. Ciągle się zastanawiam, czy poprosić ją, żeby została lub przynajmniej wróciła za godzinę i sprawdziła, czy może któreś z nas jeszcze tam jest – płonie czy leży bez przytomności. Albo nie żyje. Godzinę biłam się z myślami, po czym zadzwoniłam też do Lionela Menziesa i poprosiłam, żeby miał oko na Roba Camerona. Inverness to nieduże miasto, ktoś mógłby zauważyć, że wysiedliśmy z pociągu albo jesteśmy u Fiony. A pogłoski szybko się rozchodzą. Gdyby coś miało się wydarzyć, wolę być przygotowana. Chwilami wydaje mi się, że wszystko jest w porządku, i wtedy przepełnia mnie nadzieja, i niemal drżę z wyczekiwania. Najczęściej jednak myślę, że zwariowałam, i dopiero wtedy naprawdę się trzęsę.

104. Sukkub z Cranesmuir Cranesmuir, Szkocja Roger i Buck stali na skraju niewielkiego placyku w centralnym punkcie miejscowości Cranesmuir i spoglądali na dom poborcy podatków. Roger obrzucił obojętnym spojrzeniem skromnie rzeźbioną kolumnę pośrodku placyku, skrywającą drewniane dyby. Były w nich otwory tylko dla jednego przestępcy, zatem Cranesmuir było raczej spokojnym miasteczkiem. – Powiadasz, że to na poddaszu? – Buck wpatrywał się intensywnie w okna na najwyższym piętrze. Dom był obszerny, szybki w oknach oprawione w ołowiane ramki, nawet na poddaszu, choć tam nieco mniejsze niż na niższych piętrach. – Wydaje mi się, że widzę rośliny wiszące u sufitu. – Tak, tak, Claire o nich wspominała. To jej… – Urwał, gdyż przyszło mu na myśl słowo „kryjówka”, ale użył jednak innego. – To jej pracownia. Przyrządza tu swoje napary i maści lecznicze. – Zlustrował mankiety, jeszcze wilgotne po szybkim obmyciu się z podróżnego kurzu w korycie z wodą dla koni. Dotknął warkocza; wstążka była na miejscu. Drzwi się otwarły i wyszedł dobrze ubrany mężczyzna w ciepłym surducie, stosownym

na tę porę roku – może kupiec albo prawnik. Zanim drzwi się zamknęły, Buck usiłował zajrzeć do środka. – Przy drzwiach stoi służąca. Zastukam i spytam, czy mogę się widzieć z panią Duncan. Tak się nazywa, prawda? – Teraz tak – odrzekł Roger. Doskonale rozumiał potrzebę Bucka, by zobaczyć matkę. Prawdę mówiąc, był ciekaw spotkania z tą kobietą; była jego prapraprapraprababką, a do tego jedną z niewielu podróżujących w czasie, o których wiedział. Ponadto słyszał o niej tyle, że radosne podniecenie mieszało się z rosnącą niepewnością. – Czy chcesz, żebym wszedł z tobą na górę? – spytał i gwałtownie zakaszlał, zakrywając usta dłonią. – Oczywiście, jeżeli jest w domu. Buck otworzył usta, zamknął je, namyślał się przez chwilę i wreszcie skinął głową. – Tak, chcę – odrzekł cicho. Spojrzał na Rogera z ukosa i w jego oczach zapaliły się iskierki śmiechu. – Pomożesz mi prowadzić lekką konwersację. – Chętnie – powiedział Roger. – Ale ustaliliśmy, że nie zamierzasz jej wyjawić, kim jesteś. Ani co tu robisz. Buck kiwnął głową, wpatrzony w drzwi nieruchomym wzrokiem, i Roger zrozumiał, że nie zwrócił uwagi na jego słowa. – No to chodźmy – powiedział i prostując ramiona, przeszedł przez placyk. – Pani Duncan? Nie wiem, czy was przyjmie, panowie – oznajmiła służąca. – Jest wprawdzie w domu, ale gości właśnie doktora McEwana. Serce Rogera zabiło gwałtownie. – Czy jest chora? – spytał żywo Buck, na co dziewczyna zamrugała, zdziwiona. – Ależ nie… Piją herbatę w salonie. Jeśli zechcecie panowie wejść i zaczekać, to pójdę i spytam, czy pani was przyjmie. – Odsunęła się od drzwi i wpuściła gości. Roger wysunął się naprzód. – Doktor McEwan jest naszym przyjacielem – powiedział. – Proszę oznajmić mu nasze nazwiska, dobrze? Roger i William MacKenzie, do usług. Gdy służąca odeszła, obaj dyskretnie otrząsnęli z wody mokre odzienie i kapelusze. Już po chwili dziewczyna wróciła, uśmiechając się do nich. – Pani Duncan zaprasza panów do siebie! Tymi schodami na górę. Zaraz przyniosę panom herbatę. Nieduży i zatłoczony meblami, ale przytulny i kolorowy salon znajdował się na pierwszym piętrze. – Pan McKenzie – przywitał się serdecznie McEwan, choć był wyraźnie zaskoczony przybyciem niespodziewanych gości. – I pan MacKenzie. – Uścisnął im ręce i zwrócił się do kobiety, która podniosła się z fotela przy kominku. – Moja droga, pozwoli pani, że przedstawię mojego dawnego pacjenta i jego krewnego. Panowie, oto pani Duncan. Roger wyczuł, że Buck lekko zesztywniał, czemu się wcale nie dziwił. Miał nadzieję, że sam nie gapi się w Geillis jak sroka w gnat. Geillis Duncan nie była klasyczną pięknością, ale nie miało to żadnego znaczenia. Była bardzo ładna – jasne włosy schowane pod czepkiem z koronki, świetliste oczy. Oczy, które sprawiały, że zapragnął zamknąć powieki i szeptem nakazać Buckowi to samo, bo przecież ona lub doktor z pewnością zauważą… McEwan rzeczywiście coś spostrzegł, ale nie były to oczy. Wpatrywał się w Bucka, marszcząc czoło z lekkim niezadowoleniem, ten bowiem podszedł prosto do kobiety i śmiało pocałował ją w rękę.

– Pani Duncan – powiedział, prostując się i uśmiechając do jej promiennych zielonych oczu. – Najpokorniejszy i najbardziej uniżony sługa, ma’am. Ona także się uśmiechnęła, unosząc lekko jasną brew, i patrzyła na Bucka z rozbawieniem. Roger z miejsca wyczuł ich wzajemne przyciąganie, jakby przeskoczyła między nimi iskra elektryczna. Nie uszło to uwagi McEwana. – Jak pańskie zdrowie, panie MacKenzie? – spytał uprzejmie lekarz, podsuwając Buckowi krzesło. – Proszę usiąść i pozwolić mi się zbadać. Buck nie usłyszał albo tylko udawał. Wciąż trzymał dłoń Geillis Duncan, a ona jej nie cofała. – Bardzo miło z pani strony, ma’am, że zechciała nas pani przyjąć – powiedział. – Nie chcemy przeszkadzać w podwieczorku. Słyszeliśmy jednak wiele dobrego o pani talencie uzdrowicielskim i postanowiliśmy się z panią zobaczyć na gruncie, by tak rzec, zawodowym. – Na gruncie zawodowym – powtórzyła, a Rogera zaskoczył jej głos. Był tak wysoki i jasny, niemal dziewczęcy. Potem się uśmiechnęła i złudzenie dziewczęcości się rozwiało. Cofnęła wreszcie dłoń, lecz z wyraźnym ociąganiem, świdrując Bucka zaciekawionym spojrzeniem. – Na gruncie pana zawodu czy mojego? – Och, ja jestem tylko skromnym notariuszem, ma’am – odparł Buck z powagą podszytą tak jawną kpiną, że Roger miał ochotę go trzepnąć. – A mój krewny – dodał, spoglądając na Rogera – jest uczonym i muzykiem. Jak pani widzi, spotkał go przykry wypadek, w wyniku którego gardło… Teraz Roger ledwie się powstrzymał, by nie wymierzyć Buckowi kuksańca pod żebro. – Ja bynajmniej… – zaczął, ale okrutnym zrządzeniem losu krtań akurat w tej ważnej chwili całkiem się zacisnęła, a jego protest zakończył się niezrozumiałym charkotem. – Jak już wspomniałem, usłyszeliśmy o pani – ciągnął Buck, kładąc Rogerowi współczującą dłoń na ramieniu i mocno ściskając – i byliśmy ciekawi… – Proszę mi pozwolić obejrzeć – powiedziała i stanęła przed Rogerem. Jej twarz znalazła się tuż przy jego twarzy. Stojący w tyle McEwan czerwienił się coraz mocniej. – Badałem tego człowieka – odezwał się, tłumiąc niechęć. – To nieuleczalne schorzenie, chociaż udało mi się przynieść cierpiącemu tymczasową ulgę. Ale… – W rzeczy samej. – Kobieta błyskawicznie odsłoniła szyję Rogera i rozpięła koszulę, po czym dotknęła blizny ciepłymi palcami. Podniosła wzrok i spojrzała mu prosto w oczy. – Ale rzekłabym, że i szczęśliwe. Nie umarł pan przecież. – Nie – odrzekł ochrypłym głosem, rad, że udało mu się przemówić. – Nie umarłem. Boże, ależ jest niepokojąca. Claire doskonale ją opisała – ale Claire jest kobietą. Czuł nadal jej dotyk, a choć nie było w nim nic niewłaściwego, to zarazem był szalenie intymny. Buckowi nie podobało się to tak samo jak McEwanowi. Chrząknął znacząco. – Ciekaw jestem, ma’am, czy posiada pani może jakie lekarstwa. Nie tylko dla mojego krewnego, ale… – Zakaszlał wymownie, co miało znaczyć, że chodzi mu o specyfiki, o których nie należy mówić przy innych. Kobieta pachniała seksem. Uprawianym całkiem niedawno. Ów zapach wydzielał się z niej jak kadzidło. Jeszcze przez chwilę stała przed Rogerem, wpatrując się w niego z uwagą, lecz wreszcie, uśmiechając się, cofnęła rękę, on zaś poczuł chłodny powiew na dziwnie nagiej skórze szyi. – Oczywiście – odrzekła, odwracając się do Bucka z uśmiechem. – Proszę udać się ze mną do pokoju na poddaszu, sir. Jestem pewna, że znajdzie się tam coś na pańskie kłopoty. Pomimo ognia płonącego żywo w kominku Roger dostał gęsiej skórki. Buck i McEwan drgnęli, o czym świetnie wiedziała, choć nie sposób było tego poznać po jej twarzy. Roger

wpatrzył się w Bucka, chcąc ściągnąć na siebie jego spojrzenie. Niespeszony tym krewny ujął Geillis pod ramię. Na jego karku wykwitł ognisty rumieniec. McEwan lekko się zachłysnął. Rozmawiając z ożywieniem, Buck i Geillis wspinali się schodami na górę; słychać było jeszcze ich cichnące kroki. Roger i McEwan milczeli, każdy z własnych powodów. Roger obawiał się, że poczciwy doktor dostanie ataku apopleksji. Choć nim też wstrząsnęło niespodziewane zniknięcie Bucka i Geillis, to jego uczucia bladły w porównaniu z głęboką czerwienią, jaką oblekła się twarz Hectora McEwana. Doktor oddychał, świszcząc, i cały się pocił. Widać było, że najchętniej pognałby w ślad za roześmianą parą, powstrzymywało go jednak to, że nie miał pojęcia, co miałby począć, gdyby ich dogonił. – To nie to, co się panu wydaje – przerwał milczenie Roger, mając nadzieję, że się nie myli. – Akurat – warknął McEwan, odwracając się do niego gwałtownie. – Pan jej nie zna…! – Istotnie, nie tak dobrze jak pan – odparł Roger, patrząc na niego znacząco. McEwan zaklął pod nosem, złapał pogrzebacz i zapalczywie szturchał przygasające na kominku polana. Nie wypuszczając narzędzia z ręki, zwrócił się bokiem ku schodom z takim wyrazem twarzy, że Roger doskoczył do niego i złapał go za ramię. – Stój, człowieku – wyrzekł niskim, opanowanym głosem, w nadziei że ostudzi zapędy krewkiego lekarza. – Nie przysporzy to panu korzyści. Niechże pan siada. Wyjaśnię panu, dlaczego mój krewny interesuje się tą damą. – Z tego samego powodu, z jakiego pies interesuje się suką, która ma cieczkę – wycedził McEwan jadowicie. Pozwolił jednak odebrać sobie pogrzebacz, a choć nie zgodził się usiąść, wydawał się spokojniejszy. – No to niech mi pan powie – mruknął. – Bez względu na skutki. Sytuacja wykluczała uciekanie się do eufemizmów i dyplomacji. – To jego matka, i on o tym wie – wypalił Roger. McEwan spodziewał się różnych wyjaśnień, ale z pewnością nie tego. Roger ujrzał z satysfakcją, jak jego twarz bieleje pod wpływem absolutnego zaskoczenia. Trwało to oczywiście tylko chwilę. McEwan doskonale nad sobą panował. – Wie pan, kim on jest – ciągnął Roger, ujmując lekarza za ramię i popychając go delikatnie w stronę głębokiego fotela. – Czy też raczej kim obaj jesteśmy. Cognosco te? – Eee… – zająknął się McEwan i umilkł, poruszając bezgłośnie ustami, jakby szukał odpowiednich słów. – Tak, tak, wiem – rzekł Roger pocieszającym tonem. – To bardzo trudne. Ale zdaje pan sobie sprawę, prawda? – Eee… tak. – McEwan zapadł się głębiej w fotelu. Oddychał z trudem, mrugając oczami, po czym podniósł wzrok na Rogera. – To jego matka… Matka? – Wiem o tym z bardzo wiarygodnych źródeł – zapewnił Roger. Wtem uderzyła go pewna myśl. – Ale wiedział pan o niej, prawda? O tym, że jest… jedną z nas? McEwan skinął głową. – Nigdy się do tego nie przyznała. Po prostu śmiała się ze mnie, gdy wyznałem jej, skąd pochodzę. Bardzo długo nie znałem prawdy. Dopiero gdy… – Urwał, zaciskając wargi. – Przypuszczam, że nie miał pan okazji jej leczyć – odezwał się Roger ostrożnie. – Czy ona… Czy u niej także ma to coś wspólnego z błękitnym światłem? Starał się ze wszystkich sił odsunąć od siebie obraz Geillis i doktora McEwana, nagich i spoconych w zmiętej pościeli, skąpanych w niebieskawym blasku. Cokolwiek by o niej sądzić, była wszak jego bardzo daleką przodkinią.

– Niezupełnie. – McEwan pokręcił głową. – Jest znakomitą zielarką i stawia dość poprawne diagnozy, ale akurat tego… nie potrafi. – Poruszył bezwiednie palcami i Roger przypomniał sobie płynący z nich strumień ciepłej energii, gdy kiedyś dotykały jego krtani. Doktor zmęczonym ruchem przetarł twarz. – Przypuszczam, że nie ma sensu stosować uników. Zaszła ze mną w ciążę. Widziałem wówczas – może to nie najlepsze słowo, ale lepsze nie przychodzi mi do głowy – no więc widziałem moment, w którym moje… nasienie… dotarło do jej jajeczka. Płód wydzielał blask w jej łonie. Wyczuwałem go, gdy jej dotykałem. – Proszę wybaczyć pytanie – Roger czuł, że się rumieni – ale skąd pan wie, że stało się tak dlatego, że ona jest… tym, kim jest? Czy nie mogłoby być tak samo, gdyby to była… normalna kobieta? McEwan nieznacznym uśmiechem zareagował na to określenie i potrząsnął głową. – Miałem dwoje dzieci z pewną kobietą w Edynburgu… w swoim czasie – odparł cicho, wpatrując się w podłogę. – To jeden z powodów, że nie próbowałem wrócić. Roger chciał jakoś wyrazić współczucie i żal, lecz czy to uszkodzona krtań, czy prawdziwe uczucia wzięły górę i z jego ust wydobyło się raczej karcące prychnięcie. Rumieniec McEwana się pogłębił. – Wiem – wykrztusił z nieszczęśliwą miną. – Nie szukam usprawiedliwień. Bardzo dobrze, pomyślał Roger. Tylko spróbuj, ty… ty… Lecz potępienie na nic by się teraz nie zdało, więc z wysiłkiem przestawił myśli na Geillis. – Powiedział pan, że zaszła z panem w ciążę. – Wskazał na strych, z którego dochodził tupot kroków i dziwne stukoty. – Gdzie zatem jest to dziecko? – Powiedziałem także… – McEwan wziął długi, drżący oddech – że ona jest znakomitą zielarką… – Jezu Chryste – wyszeptał Roger. – Czy wiedział pan o jej zamierzeniach? McEwan bezgłośnie poruszył grdyką i niżej spuścił głowę. – Mój Boże – rzekł Roger. – Mój Boże… Wiem, że nie mam prawa pana osądzać, ale gdybym je miał, to smażyłbyś się w piekle, człowieku! Zszedł na dół i zostawiwszy Geillis i obu mężczyzn własnemu losowi, znalazł się na ulicy Cranesmuir. Szesnaście razy okrążył centralny placyk miasteczka, zanim zdołał poskromić targające jego trzewiami uczucie wściekłości. Wreszcie, odetchnąwszy kilka razy głęboko, nieco spokojniejszy, choć z zaciśniętymi pięściami, stanął przed drzwiami Duncanów. Musiał tam wrócić. Nie zostawia się tonących w potrzebie, nawet jeśli celowo wskoczyli w otchłań. Wolał nie myśleć, co się stanie, jeżeli pozostawiony sam sobie McEwan ulegnie gniewowi lub rozpaczy i pogna rozprawić się z parą na poddaszu. Tym bardziej wolał nie myśleć o tym, jak mógłby na to zareagować Buck – czy, nie daj Boże, Geillis. Dał sobie spokój z pukaniem. Arthur Duncan był poborcą podatkowym i drzwi jego domu były zawsze otwarte. Na dźwięk jego kroków służąca wytknęła głowę z kuchni, ale ujrzawszy go, skinęła i wycofała się, uznając zapewne, że gość czegoś zapomniał. Pobiegł na górę, dręczony wizją Hectora McEwana wiszącego na żyrandolu w salonie z bezwładnie dyndającymi nogami. Kiedy wpadł do salonu, lekarz nadal siedział w fotelu z twarzą ukrytą w dłoniach. Nie podniósł głowy nawet wtedy, kiedy Roger ujął go za ramię i potrząsnął delikatnie. – Chodźże, człowieku – powiedział szorstko. – Dalej jest pan lekarzem, prawda? Jest pan potrzebny. Podniósł głowę zaskoczony. Jego twarz wyrażała skrajne uczucia – gniew, wstyd, żal,

pożądanie. Czy żądza także jest uczuciem? – Roger zadał sobie w duchu pytanie, po czym zbył je jako w danej chwili akademickie. McEwan potarł twarz, jakby chciał z niej zetrzeć wszelkie emocje. – Kto mnie potrzebuje? – spytał, wstając z fotela. – Ja – odrzekł Roger i przeczyścił ściśnięte gardło. Emocje dławiły go równie silnie jak doktora. – Wyjdźmy przed dom, dobrze? Chcę odetchnąć świeżym powietrzem, a i panu to się pewnie przyda. McEwan spojrzał po raz ostatni na sufit, gdzie hałasy chwilowo ucichły, po czym skinął i wyszedł, biorąc po drodze kapelusz. Roger przeciął placyk, minął ostatni budynek i szedł krowią drogą, omijając placki, aż doszli do murku, na którym mogli przysiąść. Spacer uspokoił chyba doktora, bo niezwłocznie przystąpił do terapii. Rozchylił koszulę Rogera, który zadrżał na wspomnienie elektryzującego dotyku palców Geillis, McEwan poczytał to za doznanie chłodu. Lekarz dotknął lekko blizny na szyi i zdawał się nasłuchiwać, przechyliwszy głowę na bok. Cofnął rękę i dwoma palcami pomacał szyję powyżej i poniżej blizny. Na jego twarzy odmalował się wyraz najwyższego skupienia. Nagle Roger to poczuł. Znane już sobie wrażenie lekkiego ciepła. Podświadomie wstrzymywał oddech, teraz jednak gwałtownie wypuścił powietrze z płuc – i zrozumiał, że oddycha swobodnie. – Boże! – Przyłożył rękę do gardła. Wypowiedział to słowo jeszcze raz, z równą lekkością. – Jest poprawa? – spytał McEwan, uważnie go obserwując. – Tak. – Pod palcami blizna była nadal dobrze wyczuwalna, ale coś się odmieniło. Roger odchrząknął na próbę. Lekki ból, słaba blokada – ale zauważalnie lepiej. Opuścił rękę i patrzył na McEwana. – Dziękuję. Co pan właściwie zrobił, do licha? Napięcie między nimi, wyczuwalne od chwili przekroczenia przez Rogera i Bucka progu domu Duncana, wreszcie się ulotniło, podobnie jak ucisk w krtani. – Wątpię, czy potrafię to panu precyzyjnie wyjaśnić – odparł lekarz przepraszająco. – Po prostu wiem, jaki dźwięk powinna wydawać krtań pod moim dotykiem, i potrafię powiedzieć, jaki wydaje pańska, więc… – Wzruszył bezradnie ramionami. – Przykładam palce i wyobrażam sobie właściwy, zdrowy dźwięk, to wszystko. Ponownie z wielką delikatnością pomacał gardło Rogera. – Czuję, że teraz jest odrobinę lepiej. Ale uszkodzenie jest znaczne. Nie umiem powiedzieć, czy kiedyś stan istotnie się poprawi, i szczerze mówiąc, wątpię w całkowite wyleczenie. Gdybym jednak miał powtarzać terapię – wydaje się, że potrzeba czasu między terapiami, bo tkanka musi się zabliźnić jak rana w ciele. O ile wiem, optymalny odstęp czasowy wynosi około miesiąca, natomiast Geillis… – Urwał i twarz mu się zmieniła; zdążył już zapomnieć o całej sytuacji. Z wysiłkiem się opanował i ciągnął: – Geillis jest zdania, że na proces leczenia mają wpływ fazy księżyca, ale ona jest… – Czarownicą – dokończył za niego Roger. McEwan z nieszczęśliwą miną opuścił głowę, by ją ukryć. – Być może – odparł cicho. – To z pewnością… niezwyczajna kobieta. – Dobrze, że nie ma ich więcej. To korzyść dla rodzaju ludzkiego – warknął Roger, po czym szybko ugryzł się w język. Skoro potrafił się modlić za nieśmiertelną duszę Jacka Randalla, to mógł to zrobić także dla własnej prababki, choćby była szaloną zabójczynią. Na razie jednak należało wyrwać z jej szponów nieszczęsnego Hectora McEwana, zanim bezpowrotnie go zniszczy.

– Doktorze McEwan… Hectorze – rzekł miękko, kładąc mu dłoń na ramieniu. – Musi pan natychmiast opuścić to miasto – i ją. Nie tylko przyniesie panu same nieszczęścia i zgubi pańską duszę, lecz nawet może pana zabić. W oczach lekarza mignęło zaskoczenie. Uciekł spojrzeniem, wydął usta i zerknął na Rogera z ukosa, jakby obawiał się spojrzeć mu prosto w oczy. – Z pewnością pan przesadza – bąknął bez przekonania. Chciał jeszcze coś dodać, lecz tylko bezgłośnie poruszył jabłkiem Adama. Roger wciągnął w płuca haust świeżego, wilgotnego powietrza. – Nie – odparł. – Wcale nie przesadzam. Niech się pan nad tym zastanowi, dobrze? I proszę się modlić, jeżeli pan może. Miłosierdzie istnieje naprawdę, wie pan? I przebaczenie. McEwan także odetchnął, ale nie było w tym swobody. Wbił wzrok w błotnistą ziemię i siedział nieruchomo. – Nie mogę – szepnął bezdźwięcznie. – Próbowałem… Na próżno. Roger nie zdjął ręki z jego ramienia. Uścisnął je mocno i zapewnił: – Ja będę się więc modlił za pana. I za nią – dodał, skrywając niechęć. – Dziękuję panu – powiedział doktor. – Ogromnie to doceniam. – Lecz oczy bezwiednie, jakby nie miał nad nimi władzy, powędrowały w kierunku dymiących kominów Cranesmuir, i Roger zrozumiał, że nie ma dla niego nadziei. Wrócił do miasteczka i czekał na skraju placyku, aż drzwi domu poborcy się otworzyły i wyłonił się z nich Buck. Na widok Rogera okazał lekkie zaskoczenie i skinął mu głową, ale milczał. Razem udali się do gospody, gdzie wynajęli pokój i poszli odświeżyć się przed kolacją. Nie było wprawdzie możliwości kąpieli, ale miska, dzban gorącej wody, mydło i brzytwa wystarczyły, by przywrócić im cywilizowany wygląd. Buck nie wdawał się w próżne pogawędki i miał dziwną minę – zadowoloną i zawstydzoną zarazem – a poza tym co chwila zerkał na Rogera, jakby jednak miał chęć go zagadnąć. Roger nalał sobie kubek wody, wypił połowę jednym haustem i odstawił z gestem rezygnacji. – Powiedz, że tego nie zrobiłeś – odezwał się cicho. – Proszę. Buck strzelił oczami w jego stronę, wstrząśnięty, a zarazem nieco rozbawiony. – Nie zrobiłem – odparł po długiej chwili milczenia, co wytrąciło Rogera z równowagi. – Ale to nie znaczy, że nie miałem okazji – dodał. – Była… całkiem chętna. Roger powinien odrzec, że nie chce o tym słuchać, ale nie miał ochoty się oszukiwać. – Próbowałeś? Buck skinął głową, po czym oblał sobie twarz resztką wody z kubka Rogera i prychnął, otrząsając się. – Pocałowałem ją – powiedział. – I położyłem jej rękę na piersi. Roger widział kule wzniesionych piersi wyłaniające się z głębokiego dekoltu ciemnozielonej sukni, jędrne i białe jak płatki śniegu. Kuszące. Wysiłkiem woli powstrzymał się od pytania: I co się dalej stało? Nie musiał zresztą pytać, bo Buck miał najwyraźniej ochotę jeszcze raz przeżyć to osobliwe doświadczenie. – Nakryła moją rękę swoją, ale jej nie odepchnęła. Przynajmniej nie na początku. Całowała mnie… – Urwał i spojrzał pytająco na Rogera. – Czy całowałeś w życiu wiele kobiet? – Nie liczyłem – odparł Roger z lekką irytacją. – A ty? – Oprócz niej cztery – powiedział Buck z namysłem. Potrząsnął głową. – Z nią było inaczej.

– Spodziewam się. Całowałeś wszak własną matkę… – Nie na tym polega różnica. – Buck musnął wargi palcami, lekko jak dziewczyna. – Na czym innym. Kiedyś pocałowałem dziewkę i było całkiem inaczej. – Potarł wargi, wpatrzony w dal, i zorientowawszy się raptem, co robi, zawstydzony, szybko cofnął rękę. – Miałeś kiedy dziewkę? – Nie – odparł Roger, bez powodzenia starając się ukryć oburzenie. Buck wzruszył ramionami. – No więc trzymała moją rękę na swej piersi, nie przestając mnie całować. Potem… – Umilkł, czerwieniąc się, a Roger mimo woli się wyprostował. Buck i rumieniec? – Co było potem? – spytał niecierpliwie. – Powiodła moją ręką po swoim ciele, bardzo powoli, całując mnie przy tym i… Sam rozumiesz, musiałem słyszeć kuszący szelest fałd sukni, prawda? Ale nie zwracałem na to uwagi, bo kiedy położyła sobie moją rękę na… hmm… intymnym miejscu, to myślałem, że zemdleję, tak mnie to zaskoczyło… – Chcesz powiedzieć, że… była tam… naga? – Goła jak jajko i tak samo łysa – zapewnił Buck rubasznie. – Słyszałeś kiedyś o czymś takim? – Owszem, słyszałem. Buck gapił się na niego szeroko otwartymi oczami. – To znaczy, że twoja żona… – To nie znaczy – warknął Roger. – Nie waż się mówić o Briannie, an amaidan, bo porachuję ci kości! – To nie będzie łatwe – odpowiedział Buck odruchowo, ale zaraz skinął pojednawczo, nie chcąc drażnić Rogera. – Dlaczego mi nie powiedziałeś, że moja matka to kurwa? – Nawet gdybym miał co do tego pewność, to i tak bym ci nie powiedział, ale nie miałem – odparł Roger. Buck wpatrywał się w niego przez chwilę w milczeniu. – Nigdy nie będziesz przyzwoitym pastorem – przemówił w końcu – jeśli nie potrafisz być szczery i otwarty. Słowa te zostały wypowiedziane zwyczajnie, bez cienia pretensji, i zabolały tym mocniej, że były prawdziwe. Roger odetchnął głośno. – Dobrze więc. – I opowiedział Buckowi wszystko, co wiedział, lub wydawało mu się, że wie, na temat Gillian Edgars alias Geillis Duncan. – Jezu Chryste – bąknął Buck, kiedy Roger skończył. – No właśnie – rzucił Roger krótko. Relacja Bucka ze spotkania z matką nasunęła mu myśli o Briannie i poczuł dręczącą tęsknotę, głód jej ciała. Tym bardziej więc miał świadomość, że Geillis nadal zajmuje umysł Bucka – zdradzał to jego nieobecny wyraz twarzy. Roger niemal czuł jej ostry, zwierzęcy zapach, unoszący się z ciała Bucka. – Więc w końcu ją poznałeś – powiedział. – Już wiesz, jaka jest. Jak sądzisz, czy to wystarczy? – Starał się, by jego pytanie nie zawierało żadnej sugestii. Buck skinął głową, ale nie odpowiedział, jakby toczył jakąś wewnętrzną rozmowę; z sobą czy z Geillis, tego Roger nie wiedział. – Mój ojciec – zaczął Buck z namysłem i umilkł. – Z tego, co mówił, kiedyśmy go spotkali u MacLarenów, wynikało, że chyba jeszcze jej nie znał. Ale widać było, że był nią zaciekawiony. – Wtem spojrzał na Rogera, jakby uderzyła go jakaś myśl. – Jak uważasz, czy spotkanie z nami skłoniło go, skłoni – poprawił się – by jej szukać? – Spuścił oczy i przestąpił z nogi na nogę. – To znaczy: czybym nie istniał, gdybyśmy nie przybyli szukać twojego chłopaczka?

Roger poczuł zwykłą w takich wypadkach niepewność i lęk, jakby musnął go lodowaty palec upiora. – Może – odrzekł. – Ale wątpię, żebyś się kiedyś o tym przekonał. Nigdy nie będzie pewności. – Z chęcią porzucił wątek Geillis Duncan, choć drugi rodzic Bucka wróżył prawdopodobnie nie mniej niebezpieczeństw. – Czy uważasz, że powinieneś się rozmówić z Dougalem MacKenzie? – spytał ostrożnie. Nie zamierzał się zbliżać do zamku w Leoch ani siedziby rodu MacKenziech, ale Buck miał prawo, gdyby uważał to za słuszne, rzeczą Rogera zaś było mu w tym pomóc. Rozmowa ta mogła potoczyć się różnie, z pewnością jednak nie byłaby tak wstrząsająca jak spotkanie z Geillis. – Nie wiem – odparł Buck, jakby mówił do siebie. – Nie wiem, co miałbym mu powiedzieć… Ani jej. Roger spojrzał na niego w popłochu. – Chyba nie zamierzasz tam wracać? Do… twojej matki? – No cóż, niewiele rozmawialiśmy. – Podobnie jak ja z moim ojcem – odparł Roger. Buck mruknął coś niewyraźnie i umilkli, nasłuchując coraz głośniejszego szumu ulewy za oknem. Słaby ogienek w kominku całkiem zgasł i po chwili Roger otulił się peleryną i skulił w kącie łóżka, czekając na sen. Szyba w oknie była pęknięta i przez szczelinę ciągnęło chłodne powietrze, niosąc zapach wilgotnych paproci i kory sosnowej. Nigdzie nie pachniało tak cudownie jak w szkockich górach i serce Rogera doznało ukojenia. Zasypiał już, gdy z ciemności doleciał go ściszony głos Bucka: – Cieszę się, że zdążyłeś mu to powiedzieć.

105. Niezbyt dobry człowiek Roger nalegał, by rozbić obóz pod miasteczkiem, uznał bowiem, że należy trzymać Bucka możliwie najdalej od Geillis Duncan. Dla odmiany nie padało i zdołali zgromadzić dość sosnowego chrustu, by rozpalić przyzwoite ognisko. Zresztą drewno sosnowe, zawierające żywicę, paliło się dobrze, nawet gdy było wilgotne. – Niezbyt dobry ze mnie człowiek. Słowa zostały wypowiedziane cicho i Roger dopiero po chwili zdał sobie sprawę, że w ogóle padły. Buck przysiadł na kamieniu i grzebał w ognisku długim kijem. Roger potarł szczękę. Był zmęczony, zniechęcony do życia i nie miał ochoty udzielać duchowego wsparcia. – Znam gorszych – odparł po chwili. Nie zabrzmiało to przekonująco. Buck przyjrzał mu się spod grzywy jasnych włosów. – Nie oczekuję zaprzeczenia ani pociechy – rzucił zgryźliwie. – Stwierdziłem po prostu fakt. Możesz to uznać za wstęp, jeśli chcesz. – Dobrze. – Roger przeciągnął się, ziewnął i usiadł wygodniej. – Wstęp do czego? Do przeprosin? – Widząc pytające spojrzenie przodka, z irytacją dotknął gardła. – Za to. – A, za to… – Buck wydął wargi, zakołysał się na kamieniu i utkwił wzrok w bliźnie. – No właśnie, za to! – warknął Roger. Irytacja przerodziła się w gniew. – Czy masz pojęcie, co mi zniszczyłeś, ty sukinsynu? – Poniekąd. – Buck nadal grzebał w ognisku, a gdy koniec kija zapłonął, zgasił go, wbijając w wilgotny grunt. Umilkł i przez chwilę słychać było jedynie szelest wiatru w zeschłych paprociach. Duch przechodzi w pobliżu, pomyślał Roger, przypatrując się, jak zbrązowiałe pierzaste liście w kręgu ognia poruszają się, a potem zamierają.

– Pamiętaj, że się nie usprawiedliwiam – podjął wątek Buck, nie odrywając oczu od płomieni. – Ale jest też kwestia intencji. Nie chciałem przecież, żeby cię powiesili. W odpowiedzi Roger wydał niski pomruk. Zabolało. Miał już dość tego bólu przy mówieniu, śpiewaniu, nawet przy chrząknięciu. – Spieprzaj stąd – powiedział nagle, wstając. – Po prostu się odpieprz. Nie chcę na ciebie patrzyć. Buck przyjrzał mu się spode łba, jakby rozważał, czy ma to skomentować, po czym wzruszył ramionami, wstał i oddalił się. Wrócił jednak po pięciu minutach i usiadł z miną człowieka, który pragnie udzielić wyjaśnień. Świetnie, rzekł sobie w duchu Roger. Wywal to wreszcie z siebie. – Czy przy czytaniu tych listów nie przyszło wam do głowy, że przeszłość ma też inną możliwość porozumiewania się z przyszłością? – Ależ oczywiście – odrzekł Roger zniecierpliwiony. Wbił nóż w brukiew, chcąc sprawdzić, czy jest już upieczona, ale nadal była twarda jak kamień. – Mieliśmy różne pomysły: pamiętniki chowane pod kamieniami, ogłoszenia w gazetach – skrzywił się na to – i parę innych, mniej przydatnych sposobów. Większość ich była jednak zbyt niepewna, zbyt ryzykowna, dlatego postanowiliśmy wykorzystać banki. Ale… Urwał. Buck przypatrywał mu się z wyższością. – Przypuszczam, że ty wymyśliłeś coś znacznie lepszego – zauważył Roger. – Człowieku, masz to prawie pod nosem. – Uśmiechnął się drwiąco i pochylił, żeby sprawdzić miękkość swojej brukwi. Uznawszy ją widać za odpowiednią, wyjął z popiołu nabitą na nóż. – Jeśli myślisz, że cię o to zapytam… – Poza tym… – powiedział Buck, dmuchając jednocześnie na gorącą brukiew – poza tym… to jedyny sposób, żeby przyszłość przemówiła do przeszłości. Spojrzał Rogerowi prosto w oczy, twardo, a Roger poczuł się tak, jakby ktoś dźgnął go śrubokrętem. – Co… ty? – wybełkotał. – Chcesz powiedzieć, że ty… Buck skinął głową, wpatrując się teraz w dymiącą brukiew. – To nie możesz być ty, prawda? – W zielonych oczach zamigotał blask płomieni. – Ty nie pójdziesz. Nie zaufałbyś mi, że dalej będę szukał. – Ja… – słowa uwięzły Rogerowi w krtani, ale miał świadomość, że ma je wypisane na twarzy. – Szukałbym dalej. – Buck wykrzywił usta w uśmiechu. – Ale widzę, że mi nie dowierzasz. – Nie o to chodzi. – Roger odchrząknął. – Po prostu… nie mogę odejść, jeśli gdzieś tutaj miałby być Jem. Nie mam pewności, czy zdołałbym wrócić, gdyby się okazało, że jednak nie ma go… po tamtej stronie. – Rozłożył bezradnie ręce. – Miałbym odejść ze świadomością, że porzuciłem go może już na zawsze? Buck kiwnął głową, wpatrując się w ogień. Roger widział, że jest wzruszony, i poczuł skurcz serca, gdy nagle wszystko zrozumiał. – Twój Jem – powiedział Roger miękko. – W końcu wiesz, gdzie on się znajduje. To znaczy w jakim czasie. – Pytanie było jasne: jeżeli Buck miał znów zaryzykować przejście przez kamienie, to dlaczego miałby to robić nie po to, by odnaleźć swoją rodzinę, tylko po to, by zanieść wiadomość Bree? – Wszyscy jesteście moi, czyż nie? – mruknął Buck. – Moja krew. Moi… synowie. Mimo wszystko Roger poczuł lekkie wzruszenie. Zakasłał; nie zabolało.

– A jednak… – powiedział, patrząc Buckowi prosto w oczy. – Dlaczego? Wiesz, że to się może dla ciebie źle skończyć, mogło się tak stać już ostatnio, gdyby nie było tu McEwana… – Hm… – Buck włożył brukiew z powrotem do popiołu. – No tak. Ale mówiłem przecież, że nie bardzo dobra ze mnie osoba. Jak mi się nie powiedzie, to będzie mała strata. – Zerknął na Rogera. – Ty masz pewnie więcej do zaoferowania światu. – Pochlebiasz mi – odparł Roger. – Jestem pewien, że w razie czego świat doskonale poradzi sobie beze mnie. – Świat może tak – przyznał Buck. – Ale twoja rodzina nie. Roger w milczeniu przetrawiał słowa Bucka; ciszę przerywały jedynie trzask płonących gałęzi i stłumione pohukiwania sów w oddali. – A co z twoją rodziną? – spytał w końcu Roger. – Jak się zdaje, sądzisz, że twoja żona jest szczęśliwsza bez ciebie. Dlaczego? Co jej takiego zrobiłeś? Ciche parsknięcie Bucka mogłoby ujść za cierpki śmiech. – Zakochałem się w niej. – Zapatrzył się w tańczące płomienie. – Pragnąłem jej ciała. Poznał Morag Gunn krótko po tym, jak zaczął się uczyć prawa u adwokata z Inverness. Prawnik został wezwany do gospodarza w pobliżu Essich, aby sporządzić testament, i wziął ze sobą młodego ucznia, by zobaczył, jak to się robi. – Zajęło nam to trzy dni, bo starzec był tak ciężko chory, że mógł dyktować swą ostatnią wolę ledwie przez kilka minut, potem zaś musiał przerywać, i to na długo. Mieszkaliśmy u tej rodziny, a kiedy nie byłem potrzebny, wychodziłem na podwórze i pomagałem przy kurach i świniach. Byłem młody i dość przystojny, potrafiłem podobać się dziewczynom. Jej także się spodobałem, ale kochała już innego, niejakiego Donalda McAllistera, młodego rolnika z Daviot. Buck nie mógł jednak zapomnieć dziewczyny i kiedy tylko miał czas, odwiedzał ją. Przyjechał też w sylwestra, była tam a cèilidh, i… – Młody Donald wypił o jedną – lub dwie, trzy czy cztery – szklaneczki za dużo i znaleziono go w stajni z ręką pod spódnicą Mary Finlay. Boże, ależ była awantura! – Przez twarz Bucka przemknął smutny uśmieszek. – Dwaj bracia Mary obili Donaldowi gębę i rzucili go na stertę gnoju, dziewczyny piszczały, a chłopaki darli się tak, jak gdyby nadszedł dzień Sądu Ostatecznego. A biedna Morag schowała się za obórkę i wypłakiwała sobie oczęta. – A ty ją pocieszałeś. – Roger nie krył ironii. Buck przewiercał go wzrokiem. – Pomyślałem, że to moja jedyna szansa – przyznał. – Ona także trochę wypiła, a do tego to zdenerwowanie… Do niczego jej nie zmuszałem. – Zacisnął wargi. – Ale nie chciałem też słyszeć odmowy, co to to nie, więc po pewnym czasie przestała się opierać. – No tak… A kiedy obudziła się rano i zrozumiała…? – Początkowo nie powiedziała o tym nikomu. Dopiero po dwóch miesiącach, kiedy zdała sobie sprawę… – Pewnego marcowego dnia Buck przyjechał do gospody Fergusona, gdzie czekali na niego trzej bracia Morag oraz jej ojciec. Po odczytaniu stosownej przysięgi został mężem dziewczyny. – I tak to właśnie było… – ciągnął Buck. – Byłem w niej szaleńczo zakochany, a ona o tym wiedziała i starała się być dla mnie miła. Nie miałem jednak złudzeń – wciąż kochała Donalda i pragnęła być z nim. On przecież nie zniknął, nadal go widywała, na cèilidhean, na targach… Świadomość tego skłoniła Bucka do podróży z żoną i małym dzieckiem przez ocean do Karoliny Północnej. – Myślałem, że o nim zapomni. A przynajmniej nie będę więcej widział płomienia w jej oczach, gdy go spotyka i na niego patrzy. Rodzinie nie powiodło się jednak w Nowym Świecie. Buckowi nie udało się otworzyć praktyki notarialnej, mieli mało pieniędzy, nie mieli ziemi, a przede wszystkim krewnych, do

których mogliby się zwrócić o pomoc. – Wobec tego wróciliśmy – ciągnął Buck. Obrócił brukiew i nakłuł ją nożem. Sczerniała skóra pękła i na powierzchnię wyprysnął biały miąższ. Buck patrzył przez chwilę na warzywo, po czym rozdeptał je na miazgę. – Oczywiście Donald nadal tam był. Ożenił się? Buck potrząsnął głową i potarł swędzące oko. – Źle to wszystko wyglądało – bąknął. – Opowiedziałem ci prawdę o tym, jak to się stało, że przeszedłem przez kamienie. Kiedy odzyskałem świadomość i zrozumiałem, jak się sprawy mają… wiedziałem, że najlepiej przysłużę się Morag, jeżeli już nigdy nie wrócę. Albo po pewnym czasie uzna mnie za zmarłego i wyjdzie za mąż za Donalda, albo też, w najgorszym wypadku, wróci z dziećmi do ojca. Dobrze mu się powodziło, odziedziczył po ojcu duże gospodarstwo. Roger czuł ucisk w krtani. Wyciągnął rękę i mocno uścisnął ramię Bucka. Ten parsknął, ale się nie odsunął. Po chwili wyprostował się i spojrzał na Rogera. – Widzisz więc – powiedział. – Jeśli pójdę i powiem twojej żonie, co należy zrobić – i przy odrobinie szczęścia wrócę tu do ciebie z wieściami – to spełnię chociaż jeden dobry uczynek. Dla twojej rodziny – która jest moją. Dopiero po długiej chwili Roger na tyle zapanował nad głosem, żeby przemówić. – Dobrze – powiedział. – Prześpij się z tym. Zamierzam się udać do Lallybroch. Ty możesz się zobaczyć z Dougalem MacKenzie w Leoch. Jeżeli potem nadal będziesz uważał, że chcesz tak postąpić, to… będzie dosyć czasu, żeby podjąć decyzję.

106. Braterska pomoc Craigh na Dun, Highlands, Szkocja, 21 grudnia 1980 roku Włosy Esmeraldy były stanowczo zbyt rude. Ktoś to zauważy, myślała. Zaczną się pytania. Idiotko, po co w ogóle o tym myślisz? O wiele prędzej zauważyliby Barbie w skąpym bikini w groszki… Brianna zamknęła oczy, by choć przez chwilę nie widzieć szmacianej lalki Mandy w rozczochranej szkarłatnej peruce, błyszczącej od farby jaskrawszej niż jakakolwiek dostępna w osiemnastym wieku. Potknęła się o kamień, zmełła w ustach przekleństwo i szybko otwarłszy oczy, chwyciła córeczkę za rękę, w drugiej ściskając nieszczęsną Esmeraldę. Doskonale wiedziała, dlaczego zamartwia się włosami kretyńskiej lalki. Gdyby nie myślała o bzdurach, odwróciłaby się na pięcie i jak spłoszony zając pognała po kamienistym zboczu na dół, ciągnąc Jema i Mandy przez wyschnięte krzaczki kolcolistu. Zrobimy to. Musimy, nie mamy wyboru. Umrzemy, wszyscy umrzemy, tam, w tej czarnej pustce… Boże, o Boże… – Mamo? – Jem spojrzał na nią, marszcząc rudawe brewki. Spróbowała się do niego uśmiechnąć, lecz chyba jej to nie wyszło, bo jego niepokój tylko się pogłębił. – Wszystko w porządku – powiedziała, starając się, żeby zabrzmiało to spokojnie i pewnie. – Nie martw się, Jem. – Mhm. – Nadal miał niepokój na twarzy, ale spojrzał w górę i zaczął nasłuchiwać. – Słyszę je – szepnął. – Czy ty też je słyszysz, mamusiu? To „mamusiu” sprawiło, że ścisnęła go mocniej za rękę, aż wydał zduszony pisk. Mimo to nie przestał nasłuchiwać. Zatrzymała się i wszyscy słuchali. Słyszała szelest wiatru i cichy szmer przelotnego deszczyku. Mandy nuciła półgłosem swojej lalce. Jem patrzył w górę, bardzo

poważny, ale nie wystraszony. Brianna widziała szpiczasty czubek jednego z kamieni, trochę wystający ponad szczyt wzgórza. – Nie, kochanie – odpowiedziała. – Jeszcze nie. – A jeśli w ogóle nie potrafi ich usłyszeć? – pomyślała. Jeżeli straciłam ten dar? Święta Mario, Matko Boża, módl się za nami… – Podejdźmy… trochę bliżej. Od dwudziestu czterech godzin jej wnętrze było zmarznięte jak lód. Nie jadła, nie spała, ale wciąż działała, miotała się, odkładając na bok wszystko inne, w gruncie rzeczy odmawiając przyznania, że naprawdę zamierzają to zrobić, a jednak nadal czyniąc przygotowania w stanie osobliwego martwego spokoju. Skórzana torba wisząca na ramieniu obiła jej się ciężko o biodro, potwierdzając swoje realne istnienie. Była wprawdzie bardzo ciężka, ale dzięki temu zapewni jej stabilność przed naporem wiatru i wody, zabezpieczy przed gwałtownym zetknięciem z ziemią. Jem puścił jej rękę, więc odruchowo sięgnęła pod pasek spódnicy i namacała woreczek z trzema twardymi grudkami. Wolała nie używać kamieni syntetycznych z obawy, że nie zadziałają albo gwałtownie wybuchną jak duży opal, który Jemmy rozwalił na kawałki w Karolinie Północnej. Ogarnęła ją nagle tęsknota za Fraser’s Ridge i rodzicami, tak intensywna, że łzy zakręciły jej się w oczach. Zamrugała i otarła je rękawem, udając, że łzawi z powodu porywistego wiatru. Niepotrzebnie, bo dzieci niczego nie zauważyły. Oboje patrzyli na szczyt i nagle Brianna uświadomiła sobie z ukłuciem strachu, że słyszy kamienie; mruczały, a Mandy razem z nimi. Odruchowo obejrzała się za siebie, sprawdzając, czy nikt ich nie śledzi. Ujrzała sylwetkę w oddali. Lionel Menzies szybko wspinał się ścieżką pod górę. – Kur…! – Urwała, a Jem odwrócił się gwałtownie, chcąc sprawdzić, co się dzieje. – To pan Menzies! – zawołał i uśmiechnął się z ulgą. – Pan Menzies! Bree kazała mu zostać, sama zaś zeszła kilka kroków do pana Menziesa. Parę kamieni potoczyło się spod jej stóp po stromym zboczu. – Proszę się nie obawiać – wysapał bez tchu, zatrzymując się przed nią zgięty wpół. – Musiałem przyjść, żeby się upewnić, czy jesteście bezpieczni. Czy… czy udało wam się uciec. – Przeniósł wzrok w górę, za jej plecami. Nie musiała tam patrzeć, słyszała teraz wyraźnie mruczenie kamieni, mało tego, czuła je – w kościach. – Wszystko w porządku – odparła zaskakująco pewnym tonem. – Naprawdę. Ale… dziękuję – dodała grzecznie. Na bladej, ściągniętej twarzy pojawił się słaby uśmiech. Menzies skłonił się lekko, ale nie zamierzał odejść. Brianna zorientowała się, że zlodowacenie wnętrza stopniało, znowu była żywa i czujna. – Czy jest jakiś powód do zaniepokojenia? – spytała, uważnie mu się przyglądając. Skrzywił się i obejrzał przez ramię. – Cholera – zaklęła. – Kto? Rob Cameron? – Mimo woli podniosła głos i do jej uszu doleciał zgrzyt kamyków pod butami Jemmy’ego, który odwrócił się gwałtownie, słysząc nazwisko porywacza. – Tak, i paru jego kolegów. Powinniście już iść. – Spojrzał w stronę kamieni. – Nie ma czasu do stracenia. Brianna zaklęła brzydko po gaelicku, na co Jemmy zachichotał nerwowo. Spojrzała na Menziesa. – Ciekawe, co zamierzał pan zrobić, gdyby Rob i jego banda kretynów zaczęli nas ścigać. – Dokładnie to, co zrobiłem – odrzekł krótko. – Zamierzałem was ostrzec. Na waszym miejscu naprawdę bym się pośpieszył. Co robi pani córeczka…?

Bree odwróciła się i ujrzała Mandy z Esmeraldą pod pachą, wspinającą się z wysiłkiem pod górę. – Jem! – Skoczyła, chwyciła go za rękę i oboje pobiegli za Mandy, zostawiając Menziesa na ścieżce. Dopadli ją tuż przed kamiennym kręgiem. Bree chciała ją złapać za rękę, ale chybiła. Za plecami słyszała szybkie kroki Menziesa. – Mandy! – Chwyciła wreszcie małą i stała, dysząc, otoczona kamieniami. Mruczenie stało się teraz wyższe i poczuła, że swędzą ją zęby. Poruszyła kilkakrotnie szczęką, chcąc się pozbyć tego uczucia. Menzies zamrugał niepewnie. Bardzo dobrze, pomyślała. Z dołu doleciał warkot silnika. Twarz Menziesa wyrażała panikę. – Idźcie już! – rzekł błagalnym tonem. – Proszę! Drżącą ręką wymacała pod spódnicą trzy kamienie. Trzy niewielkie szmaragdy, były jednakowe, choć różniły się szlifem. Wybrała je, ponieważ przypominały oczy Rogera; myśl o nim przyniosła jej spokój. – Jem – powiedziała, wkładając mu kamień do ręki. – I Mandy, proszę, tu masz kamyk. Włóżcie je do kieszeni i… Ściskając szmaragd w rączce, Mandy odwróciła się do najwyższego kamienia. Otworzyła buzię, po czym rozpromieniła się, jakby zapłonęło w niej wewnętrzne światło. – Tatuś! – krzyknęła piskliwie i wyrwawszy się matce, pomknęła prosto do szczeliny w kamieniu, po czym w niej znikła. – Jezu! – Brianna odruchowo zarejestrowała zdławiony krzyk Menziesa. Pobiegła za Mandy, potknęła się o lalkę i upadła jak długa na ziemię. Na chwilę odjęło jej mowę. – Mamo! – Jem zatrzymał się przy niej, patrząc to na nią, to na szczelinę, w której zniknęła siostra. – Nic mi nie jest – wydusiła Brianna. – Przyprowadzę ją! – krzyknął na to Jem i popędził przez polankę. Brianna chciała go zatrzymać, lecz z jej ust wydobył się tylko niezrozumiały charkot. Przeraziło ją szuranie kroków, lecz to tylko Menzies podbiegł na skraj wzgórza i spojrzał w dół. Z oddali dobiegł trzask drzwi samochodu. Kilkorga drzwi. Czyli musi być więcej niż jeden człowiek… Z trudem się podniosła. Ciężka torba boleśnie obiła jej żebra, ale się tym nie przejęła. Utykając, ruszyła w stronę pękniętego kamienia, zabierając po drodze Esmeraldę. Boże, Boże, Boże – tłukła jej się po głowie jedna myśl, ni to błaganie, ni modlitwa. Modlitwa została wysłuchana. Stały przed nią dzieciaki, blade i przestraszone. Mandy zwymiotowała; Jem usiadł ciężko i zgarbił się, cały drżący. – Boże… – Podbiegła do nich i mocno przytuliła, nie zważając na smród wymiocin. Jem oddał jej uścisk i po chwili się odsunął. – Mamo – wyrzekł głosem zdławionym z radości, ciągnąc matkę za rękaw. – Mamo, on tam jest! Wyczuliśmy go! Możemy go znaleźć, tylko musimy już iść! Mamo! – On ma rację. – Menzies wrócił, jawnie przestraszony. – Idą tu – jest ich trzech. – Tak, wiem… – Wtem coś sobie przypomniała i pobladła, spojrzała na dzieci. – Jem, Mandy – gdzie są wasze kamienie? – Mój się spalił – odparła Mandy z powagą i splunęła. – Tfu. – Otarła rączką usta. – Ohyda. – Jak to… – Spaliły się, mamo, naprawdę. Widzisz? – Jem wywrócił kieszeń i pokazał jej sczerniały materiał wydzielający woń spalenizny.

Brianna gorączkowo sprawdziła ubranie Mandy. W kieszeni spódnicy znalazła takie samo nadpalone miejsce, pozostałość po szmaragdzie, który wyparował. – Czy to cię oparzyło, kochanie? – spytała, dotykając jędrnego uda córki. – Nie bardzo – zapewniła Mandy. – Brianno! Na litość boską, nie mogę przecież… – To ja nie mogę! – odwrzasnęła, zaciskając pięści. – Dzieci nie mają kamieni! Nie mogą się bez nich obejść! – Nie miała pewności, czy rzeczywiście tak jest, ale na myśl, że miałaby zaryzykować próbę przejścia bez ochrony kamieni, doznała bolesnego skurczu żołądka i omal nie rozpłakała się z rozpaczy i lęku. – Kamieni? – powtórzył Menzies niepewnie. – To znaczy klejnotów? Kamieni szlachetnych? – Tak! Stał chwilę z otwartymi ustami, po czym upadł na kolana i zaczął szarpać za lewą dłoń, a po chwili uderzać prawą ręką o kamień do połowy wrośnięty w trawę. Bree patrzyła na niego bezradnie, po czym podbiegła do krawędzi wzgórza, przywarła plecami do kamienia i ostrożnie wyjrzała. Mniej więcej w połowie zbocza dostrzegła poruszające się szybko ludzkie sylwetki. Menzies wydał jęk bólu, a może frustracji i rąbnął czymś w kamień. Rozległ się wyraźny trzask. – Brianno! – zawołał nagląco, więc skoczyła do niego pełna obaw, że dzieci znowu starają się przejść przez szczelinę, ale nie, stały tam, gdzie je zostawiła, a Menzies klęczał przed nimi, trzymając Mandy za rączkę. – Zwiń ciasno piąstkę, malutka – powiedział. – No właśnie, bardzo dobrze. Proszę, Jem, to dla ciebie. – Brianna była już dostatecznie blisko, by dojrzeć, że wetknął Jemowi do ręki błyszczący okruch, a Mandy trzymała w piąstce duży pierścień, dosyć zniszczony, z masońskimi znakami wyrytymi w onyksie. Obok lśnił diament, a miejsce po drugiej stronie onyksu było puste; domyśliła się, że bliźniaczy kamień dostał Jem. – Lionelu – wyjąkała, dotykając z wdzięcznością jego policzka. – Idźcie już – powiedział. – Nie odejdę, dopóki nie przejdziecie. Potem rzucę się do ucieczki. Skinęła głową i chwyciła dzieci za ręce. – Jem, włóż diament do drugiej kieszeni, dobrze? – Odetchnęła i spojrzała na szczelinę w wielkim kamieniu. Jego mruczenie zdawało się rozrywać jej żyły, rozdzierać ją na kawałki. – Mandy – powiedziała, ledwie słysząc własny głos. – Idziemy poszukać tatusia. Nie puszczaj mojej ręki. Rozległ się przejmujący krzyk. Ostatnią myślą Brianny było, że nie podziękowała Menziesowi.

107. Rodzinny cmentarz Uwielbiała Lallybroch zimą. Kolcolist, żarnowiec i wrzosy nie tyle więdły, ile wtapiały się w krajobraz, fioletowe wrzosy blakły i stawały się swoim jasnobrązowym cieniem, a żarnowiec zamieniał się w kępy zeschłych badyli, szeleszczących cicho na wietrze. Dzisiaj powietrze było zimne i nieruchome, a miękki siwy dym unosił się z kominów prosto w nisko zawieszone chmury. – Domek, jesteśmy w domku! – zawołała Mandy, podskakując jak piłka. – Jak dobrze, jak dobrze! Czy mogę się napić coli? – To nie jest wcale dom, głuptasie – ofuknął ją Jem. W szparze pomiędzy wełnianą czapką a szalem na szyi widać było tylko oczy i różowy czubek zmarzniętego nosa. Z ust unosiła się para. – To inny czas. Nie mają tu coca-coli. A zresztą – dodał logicznie – jest za zimno na colę. Brzuch by ci zamarzł. – Co? – Nic takiego, skarbie – rzuciła Brianna, ściskając rączkę córki. Stali na szczycie wzgórza za domem, w pobliżu ruin fortu z epoki żelaza. Wspinaczka była męcząca, ale Brianna nie chciała podchodzić do domu od frontu, byliby bowiem widoczni jak na dłoni z odległości co najmniej ćwierć mili. – Czy wyczuwacie w pobliżu obecność tatusia? – zapytała dzieci. Gdy stanęli na wzniesieniu, odruchowo poszukała wzrokiem starego pomarańczowego morrisa Rogera na żwirowym podjeździe i poczuła idiotyczne rozczarowanie, nie widząc ani podjazdu, ani samochodu. Jem potrząsnął głową; Mandy nie odpowiedziała, wsłuchiwała się w dobiegające z dołu ciche beczenie. – To owieczki! – zawołała ucieszona. – Chodźmy obejrzeć owieczki! – To nie owce – zgromił ją znowu Jem – tylko kozy. Stoją w brochu. Mamo, czy możemy już zejść na dół? Nos mi zaraz odpadnie. Brianna ociągała się, obserwując dom. Każdy mięsień napinał się, ciągnął w jego stronę. Dom… Ale nie był to jeszcze jej dom, na razie nie. Roger… Przypomniał jej się fragment poematu Whitmana. „Siła i wdzięk przebijają przez bawełny i sukna…”. Wiedziała oczywiście, że prawdopodobnie go tu nie zastanie; razem z Buckiem poszukuje Jerry’ego MacKenzie. Co będzie, jeżeli go znajdą? – pomyślała z lękiem, ale i z podnieceniem. Lęk nie pozwalał jej zbiec ze wzgórza, załomotać pięściami w drzwi domu i stawić czoło obecnie zamieszkującej go rodzinie. W ciągu kilku dni, które spędzili na drogach, i w ciągu ostatnich godzin podróży z miejsca, do którego podwiózł ich furman, łamała sobie głowę, jak postąpić, i nadal nie podjęła decyzji. – Chodźcie – powiedziała, pociągając dzieci za sobą. Nie mogła ich trzymać na zimnie, bijąc się z myślami. – Najpierw odwiedzimy kozy. Gdy otworzyła drzwi brochu, uderzył ją ostry, przenikliwy, znajomy zapach. Przede wszystkim jednak wszyscy troje poczuli miłe ciepło, które otuliło ich jak przyjazny kokon. Odetchnęli z ulgą, uśmiechając się na widok kóz, które meczały przeciągle i ufnie wyciągały do nich rogate łby. Sądząc po dźwiękach, które odbijały się echem od kamiennych ścian, mogło tu być kilkadziesiąt kóz, chociaż Brianna dopatrzyła się tylko kilku matek, czujnie stawiających uszy, czterech czy pięciu koźląt z wydętymi brzuszkami i jednego kozła, który z miejsca nastawił rogi i łypał podejrzliwie żółtawymi ślepiami. Zwierzęta zajmowały ogrodzoną przestrzeń stanowiącą mniej więcej połowę powierzchni brochu. Podniosła wzrok i zamiast krokwi, które spodziewała się ujrzeć, zobaczyła sufit. To znaczy, że wyżej jest jakieś pomieszczenie.

Dzieci, jej dzieci, pomyślała uśmiechnięta, już karmiły kozy sianem i bawiły się z koźlątkami, które stojąc na tylnych nóżkach, przyglądały się gościom zza ogrodzenia. – Jemmy, Mandy! – zawołała Bree. – Zdejmijcie czapki, szaliki i rękawiczki i połóżcie przy drzwiach, żeby kozy ich nie poszarpały! Pozostawiła Jemowi wyplątanie siostry ze zwojów puchatego szala, a sama poszła zobaczyć, co znajduje się wyżej. Blade zimowe światło, przesączające się przez niewielkie okna, ukazało konopne worki, wypełniające prawie całe pomieszczenie. Brianna zakasłała, bo unoszące się w powietrzu drobiny podrażniły jej krtań. Wyczuła słodkawy zapach suszonej kukurydzy i głębszy, bardziej orzechowy ziarna jęczmienia, a kiedy trąciła nogą jeden z pękatych worków, zachrzęściły orzechy laskowe. Tej zimy Lallybroch nie będzie głodować. Zaciekawiona, wspięła się jeszcze wyżej, gdzie znalazła ustawione pod ścianą nieduże drewniane skrzynki. Było tu znacznie chłodniej, ale wiszący w powietrzu mocny zapach dobrej whisky dawał złudzenie ciepła. Wdychała go przez chwilę, pragnąc upić się oparami, wreszcie wyłączyć pracujący na wysokich obrotach umysł, przestać myśleć o tym wszystkim, do cholery, choćby na kilka minut. Nie mogła sobie na to pozwolić. Za kilka minut będzie musiała działać. Wąskimi schodkami zeszła niżej i wyjrzała na dom, mając w pamięci ostatni raz, kiedy tutaj była – przyczajona w ciemności ze strzelbą w rękach obserwowała intruzów, którzy włamali się do środka. Teraz także są tutaj obcy ludzie, lecz przecież jej krewni. Co będzie, jeżeli… Odchrząknęła. Jeśli Roger odnalazł Jerry’ego MacKenzie, swojego ojca, to jest on znacznie młodszy od niego. A gdyby był tu teraz jej ojciec… – To niemożliwe – szepnęła, nie mając pewności, czy upewniała się w ten sposób, czy żałowała. Po raz pierwszy zobaczyła go w Karolinie Północnej, jak sikał pod drzewem. Był po czterdziestce, a ona miała dwadzieścia dwa lata. Nie można wejść we własną linię życia, nie można dwa razy egzystować w tym samym czasie. Uważali, że wiedzą to na pewno. Ale co się stanie, jeżeli wejdziesz drugi raz w linię życia innej osoby w innym czasie? Od tych myśli krew ścięła jej się w żyłach i zadrżały ręce. Co się wtedy stanie? Czy jedno lub drugie pojawienie się zmienia bieg wydarzeń, niejako kasuje inne? Czy wydarzenia przyjmą inny obrót, czy jeśli teraz spotka Jamiego Frasera, to nie spotka go już w Karolinie? Musi znaleźć Rogera, bez względu na wszystko. A Lallybroch jest miejscem, w którym przebywa, wie to na pewno. Zamknęła oczy i bardzo głęboko odetchnęła. Proszę, modliła się w duchu. Proszę, pomóż mi. Niech się dzieje wola Twoja, ale wskaż mi, co mam robić… – Mamo! – Na schodach zatupotały kroki Jemmy’ego, odbijając się echem od ścian. – Mamo! – Wyłonił się z dołu, straszliwie podekscytowany, wymachując rękami. – Mamo, zejdź! Idzie jakiś mężczyzna! – Jak wygląda? – spytała z naciskiem, łapiąc go za rękaw. – Jakie ma włosy? – Chyba czarne… – Zamrugał zaskoczony. – Jest w dole, nie widziałem dobrze jego twarzy. Roger… – Dobrze, już idę. – Wydało jej się, że za chwilę się udusi, ale nie czuła już lodowatej guli we wnętrzu. Coś zaczęło się dziać, cokolwiek to jest, i krew żywiej popłynęła w żyłach. Gdy zbiegała za synem po schodach, rozum podpowiadał jej, że to nie może być Roger; Jemmy rozpoznałby ojca nawet z daleka. Ale musi to sprawdzić.

– Zostańcie tu – poleciła dzieciom tak stanowczo, że nie protestowały. Zobaczyła zbliżającego się ścieżką mężczyznę i wyszła mu naprzeciw, głośno zamknąwszy za sobą drzwi. Od razu rozpoznała, że to nie Roger, ale rozczarowanie ustąpiło miejsca uldze, bo nie był to także Jamie. Jej ciekawość wzrosła, ponieważ w takim razie musiał to być … Pobiegła ścieżką, chcąc na wszelki wypadek oddalić się od brochu, i nie spuszczając z oczu nadchodzącego mężczyzny, mijała nagrobki na rodzinnym cmentarzu. Nieznajomy był wysoki, mocno zbudowany, miał gęste, poprzetykane siwizną ciemne włosy, puszczone luźno na ramiona. Wpatrywał się w nierówną, kamienistą ścieżkę. Doszedł do cmentarza i skierował się do kamienia, przy którym ukląkł i położył coś, co przyniósł. Brianna przestąpiła z nogi na nogę, niepewna, czy ma do niego przemówić, czy raczej odczekać, aż załatwi sprawę ze zmarłymi. Spod jej stóp wysunęło się jednak parę kamyków i potoczyło ze zbocza. Stukot zwrócił uwagę mężczyzny. Podniósł wzrok, zobaczył ją i zerwał się z klęczek. Czarne włosy, czarne brwi. Brian Dubh. Czarny Brian. „…Spotkałem Briana Frasera (polubiłabyś go, a on ciebie)…”. Spojrzały na nią szeroko otwarte ze zdziwienia orzechowe oczy i przez chwilę Brianna widziała tylko je – te piękne, głęboko osadzone oczy, znieruchomiałe w wyrazie przejmującej grozy. – Brianie – odezwała się. – Jes… – A Dhia! – wykrzyknął, bielejąc jak kreda. – Ellen! Zdumienie odjęło jej mowę i dosłyszała szuranie kroków za plecami. – Mamo! – wysapał zdyszany Jem. Spojrzenie Briana pomknęło ku chłopcu; otworzył usta ze zdziwienia. Nagle jego twarz rozpromieniła się niebiańskim światłem. – Willie! – zawołał. – A bhalaich! Mo bhalaich! – Spojrzał na Briannę i wyciągnął do niej drżącą dłoń. – Mo ghràidh… mo chridhe… – Brianie – powtórzyła cicho, z wielką serdecznością, przepełniona miłością i współczuciem, nie mogąc nie odpowiedzieć na głęboką potrzebę jego duszy, wyrażoną w tych cudownych oczach. Gdy po raz drugi wypowiedziała jego imię, Brian zastygł, potem się zachwiał, oczy umknęły w głąb czaszki i runął bez życia na ziemię. Klęczała na dywanie zwiędłych wrzosów obok Briana Frasera. Miał sine wargi, ale oddychał, więc i ona odetchnęła z ulgą, spostrzegłszy, że pod znoszoną lnianą koszulą jego pierś się unosi. Nie po raz pierwszy pożałowała, że nie ma tutaj jej matki. Pamiętała jednak, żeby odwrócić mu głowę na bok i sprawdzić puls, przykładając dwa palce do szyi. Ciało Briana było zaskakująco ciepłe. Nie poruszył się pod jej dotykiem, więc zaczęła się martwić, że może nie jest to zwyczajne omdlenie. Umarł – umrze – na udar. Jeżeli jakieś naczynia w mózgu były osłabione… O Boże. Czyżby go przedwcześnie zabiła? – Nie umieraj! – nakazała mu stanowczo. – Na miłość boską, nie umrzyj mi tutaj! Spojrzała w stronę domu, ale nikt nie nadchodził. Spuściła wzrok i dostrzegła to, co Brian położył na grobie – bukiecik gałązek zimozielonych krzewów, przewiązany czerwoną wstążką. Cis i ostrokrzew, rozpoznała podłużne czerwone jagody. Spojrzała na kamień. Znała go dobrze, nieraz siadywała przy nim, rozmyślając o Lallybroch, o tych, którzy spoczywają na rodzinnym cmentarzu na wzgórzu.

Ellen Caitriona Sileas MacKenzie Fraser Ukochana żona i matka Urodzona 1691, zmarła przy porodzie 1729 Poniżej, mniejszymi literami: Robert Brian Gordon MacKenzie Fraser Synek Zmarł po urodzeniu 1729 I: William Simon Murtagh MacKenzie Fraser Ukochany syn Urodzony 1716, zmarł na ospę 1727 – Mamo! – Jem przebył ostatnie kilka jardów, skacząc i potykając się, i omal nie upadł tuż przy niej. – Mamo, mamo, Mandy mówi… Kto to jest? – Wpatrywał się na przemian w bladą twarz Briana i twarz matki. – To Brian Fraser, twój pradziadek. – Ręce jej drżały, ale ku swemu zaskoczeniu poczuła nagle, że spływa na nią wielki spokój, jakby stanęła pośrodku układanki i stwierdziła, że jest jej brakującą cząstką. – Co takiego mówi Mandy? – Czy to ja go tak przestraszyłem? – Jem przykucnął ze zmartwioną miną. – Spojrzał na mnie, a potem zaraz upadł. Czy on… nie żyje? – Nie martw się, przypuszczam, że to skutek szoku. Myślał, że jesteśmy… kimś innym. – Musnęła policzek Briana, czując pod opuszką kłujący zarost, i przygładziła mu włosy. Kąciki jego ust drgnęły, pojawił się cień uśmiechu i Brianna od razu poczuła się uspokojona. Dzięki Bogu dochodzi do siebie. – Co powiedziała Mandy? – Ojej! – Jem zerwał się na równe nogi. – Mówi, że słyszy tatusia!

108. Rzeczywistością jest to, co nie znika, kiedy przestajemy w to wierzyć[19] Roger skierował konia ku Lallybroch, nie wiedział bowiem, gdzie indziej miałby się udać. Sześć tygodni temu z ciężkim sercem pożegnał się z Brianem Fraserem, sądząc, że już go więcej nie zobaczy. Pomimo ogólnego przygnębienia radował się na myśl o spotkaniu z tym szlachetnym człowiekiem. Cieszyła go także perspektywa rozmowy, choć niewiele mógł mu otwarcie wyjawić. Będzie musiał, rzecz jasna, powiedzieć, że nie udało mu się odnaleźć Jema. Myśl ta była jak cierń w udręczonym sercu, który żgał boleśnie przy każdym jego uderzeniu. W ostatnich tygodniach ból nieco przycichł, była bowiem nadzieja, że szukając Jerry’ego, w jakiś sposób natrafi na ślad syna. Tak się jednak nie stało. Była to dla niego tajemnica, której nie potrafił zrozumieć. Czy Jeremiah, którego znalazł, był jedynym, jakiego mógł tu znaleźć? A jeśli tak… to gdzie, na Boga, podziewa się Jem? Pragnął opowiedzieć Brianowi, że spotkał człowieka, do którego należały tajemnicze metalowe krążki; był pewien, że Brian o to zapyta. Jak to jednak zrobić, nie zdradzając tożsamości Jerry’ego, pokrewieństwa Rogera, nie wyjaśniając, co się z nim stało. Ominął wielgachną kałużę pośrodku traktu. A może lepiej powiedzieć, że mu się nie udało, nie natrafił na żaden ślad J. W. MacKenziego? Pokręcił głową; ciężko byłoby mu kłamać tak serdecznemu człowiekowi jak Brian. Nie mógł z nim też porozmawiać o Bucku. Oprócz Jema to właśnie Buck zaprzątał stale myśli Rogera. „Nigdy nie będziesz przyzwoitym pastorem, jeśli nie potrafisz być szczery i otwarty”. No

cóż, będzie się starał. Patrząc na wszystko z własnego, egoistycznego punktu widzenia, przyznawał, że bardzo brakowało mu towarzystwa Bucka, zazdrościł mu, że może zdoła dotrzeć do Brianny i – ostatnie, ale na pewno nie najmniej ważne – przerażała go myśl, że Buck nie przeżyje kolejnego przejścia przez kamienie. Umrze na pustkowiu albo znów się zagubi, samotny w przypadkowym czasie. Nie ulegało wątpliwości, że Buck powinien jak najszybciej oddalić się od Geillis Duncan, i to na zawsze, natomiast przejście przez kamienie było najmniej pożądaną możliwością realizacji tego celu. Przyjęcie rycerskiego gestu Bucka było kuszące. Gdyby mu się jednak udało, gdyby zdołał dotrzeć do Bree i powiadomić ją, gdzie przebywa Roger… Wątpił wszakże, że powrót będzie możliwy. Skutki podróży w czasie kumulują się, a następnym razem może nie być pod ręką Hectora McEwana. Jeśli Buck mimo to chce zaryzykować, to czy on, Roger, nie powinien go jednak namawiać, by wrócił do żony, a nie do niego? Wspomniał miękkość brązowych włosów Morag na swym policzku, gdy na brzegu rzeki Alamance nachylił się, by pocałować ją w czoło. Łagodna ufność w jej oczach – i to, że wkrótce potem uratowała mu życie. Musnął palcami bliznę na szyi i uzmysłowił sobie to, co podświadomie wiedział już od dawna mimo goryczy i przykrości, jakich doświadczał z powodu utraty głosu – nigdy ani przez chwilę nie żałował, że go wtedy ocaliła. Kiedy Stephen Bonnet zamierzał wyrzucić syna Morag za burtę, Roger uratował dziecko przed utonięciem, ryzykując własne życie. Nie przypuszczał jednak, żeby Morag traktowała to, co zrobiła dla niego nad Alamance, jako spłatę tamtego długu. Postąpiła tak, bo nie chciała, żeby umarł. On także nie chce, aby Buck umarł. Czy Morag chciała powrotu Bucka? Buck uważał, że nie, ale może się przecież mylić. Roger był prawie pewien, że Buck nadal kocha żonę, a to, że się jej wyrzeka, wynika zarówno z poczucia jego osobistej klęski, jak i z tego, czego jego zdaniem pragnie Morag. – Jeśli to nawet prawda – wyrzekł na głos – to czy mam prawo rządzić ludzkimi losami? Potrząsnął głową i jechał dalej w oparach mgły, osnuwającej ciemne wilgotne ciernie kolcolistu. Na szczęście nie padało, chociaż ciężkie bure chmury wisiały tak nisko, że zasłaniały wierzchołki gór. Nigdy nie pytał swego przybranego ojca o tajniki zawodu pastora, bo nigdy nie chciał nim zostać. Wychował się jednak w wygodnym domu duchownego i widział codzienne pielgrzymki parafian poszukujących pomocy lub porady. Pamiętał, że ojciec (słowo to dziwnie zabrzmiało w kontekście niedawnego spotkania z prawdziwym rodzicem) siadywał przy herbacie z panią Graham i kiwając głową, powiadał: „Czasami niektórym z nich można ofiarować jedynie współczujące ucho i modlitwę”. Roger zatrzymał konia pośrodku drogi i przymknął oczy, usiłując uporządkować myśli. Zakończył gestem, jak mniemał, pospolitym wśród wszystkich duchownych – wyrzucił ramiona w górę i zapytał: „Czego oczekujesz ode mnie, Panie? Jak, u licha, mam pomóc tym ludziom?”. Otworzył oczy, nie ujrzał jednak przed sobą anioła ze świetlistym zwojem mądrości, tylko żółtawe oczy mewy, siedzącej opodal na gałęzi i całkiem niespeszonej obecnością wielokrotnie większych od siebie istot. Po chwili ptak rozpostarł skrzydła i odleciał z przeciągłym krzykiem, który odbił się od pobliskich zboczy gór, gdzie kołowało kilka mew, ledwie widocznych na tle białego jak papier nieba. Dzięki mewie Roger poczuł się raptem odrobinę mniej samotny. Uspokojony, ruszył dalej, postanawiając na razie nie roztrząsać żadnych dylematów.

Wydawało mu się, że do Lallybroch jest już niedaleko, prawdopodobnie uda mu się tam dotrzeć, nim zapadną ciemności. Na myśl o gorącej herbacie zaburczało mu w brzuchu i nabrał nieco otuchy. Jeśli nawet nie porozmawia szczerze z Brianem Fraserem, to i tak radowała go perspektywa rychłego spotkania z nim i jego córką Jenny. Mewy, krążąc uparcie, wrzeszczały mu nad głową i Roger podniósł wzrok. Miał przed sobą zarysy ruin fortecy, które odbudował – odbuduje? Co będzie, jeśli już nigdy tam nie wróci… Jezu, człowieku, nawet o tym nie myśl, bo naprawdę wreszcie oszalejesz. Trącił konia piętami i zwierzę niechętnie przyśpieszyło. Po chwili koń pokłusował szybciej, spłoszony głośnym trzaskiem, który doleciał niespodziewanie skądś z góry. – Hola! Stójże, draniu! Hola, powiedziałem! Roger ściągnął wodze i udało mu się wreszcie poskromić konia. Obrócił się wraz z nim i ujrzał zastygłego pośrodku drogi zdyszanego chłopca z rudymi włosami, w gasnącym świetle prawie brązowymi na końcach. – Tatuś! – zawołał chłopiec i rozjaśnił się cały, jakby raptem zaświeciło słońce. – Tatuś! Roger nie pamiętał, jak zeskoczył z konia i podbiegł do niego. Niczego nie pamiętał. Siedział w błocie, w kępie mokrych paproci, tuląc syna do piersi, i nic innego na świecie się nie liczyło. – Tato – powtarzał Jem, wstrząsany szlochem. – Tatusiu, tatusiu… – Jestem – szeptał Roger, wtulając usta w miękkie włosy Jema. Łzy strumieniem płynęły mu po twarzy. – Jestem, już jestem. Nie bój się. Jem wziął drżący oddech, wykrztusił, że się nie boi, i rozpłakał się jeszcze żałośniej. W końcu Rogerowi wróciło poczucie czasu, a z nim zmysły. Wilgoć przesączała się przez spodnie na siedzeniu. Odetchnął głęboko, otarł łzy i pocałował syna w czubek głowy. – Pachniesz, a właściwie cuchniesz jak koza – powiedział i roześmiał się. – Gdzie ty byłeś, do licha? – W brochu, razem z Mandy – odparł Jem, jakby to była najzwyklejsza rzecz na świecie. Spojrzał na ojca z lekką urazą. – Powiedz lepiej, gdzie ty się podziewałeś. – Z Mandy? – spytał Roger niepewnie. – Jak to: z Mandy? – To moja siostra – odrzekł Jem, nie okazując zniecierpliwienia. – Przecież wiesz. – A gdzie jest teraz Mandy? – W stanie oszołomienia, w jakim znajdował się Roger, Mandy mogła na przykład wyrosnąć obok Jema jak pieczarka. Jem spojrzał na niego ze zdziwieniem i rozejrzał się dokoła, jakby spodziewał się w każdej chwili zobaczyć siostrę. – Nie wiem – odparł, ciągle okazując zdziwienie. – Pobiegła cię szukać, a potem mama upadła i coś sobie złamała, i… Roger wypuścił już Jema z uścisku, ale teraz znów go pochwycił i lekko nim potrząsnął. – Twoja mama także tu jest? – No tak. – Jem zaczął się już trochę denerwować. – To znaczy nie tu, tylko w starym forcie. Potknęła się o kamień, kiedy biegliśmy za Mandy. – Chryste Panie – wyrzekł Roger, ruszając śpiesznie w kierunku fortu, po czym gwałtownie się zatrzymał. – Powiedziałeś, że coś sobie złamała, czy jest ranna? Jem wzruszył ramionami. Zaczynał się znowu troszkę martwić, ale nie bardzo, bo skoro tata się znalazł, to teraz wszystko już będzie dobrze. – To chyba nic strasznego – zapewnił. – Ale nie mogła chodzić, więc kazała mi pobiec za Mandy i złapać ją. A ja najpierw znalazłem ciebie. – No dobrze, ale nie straciła przytomności, rozmawiała z tobą, tak? Roger trzymał syna za ramiona, obawiając się w duchu, że ma halucynacje i Jem zaraz

rozpłynie się w powietrzu. – Mhm… – Jem rozglądał się dokoła, marszcząc czoło. – Mandy jest gdzieś tutaj … – Wysunął się z rąk ojca i w skupieniu obracał głową dokoła. – Mandy! – krzyknął Roger, ile sił w płucach. Złożył dłonie w trąbkę przy ustach i ryknął: – BREE! Powiódł wzrokiem po okolicy, spodziewając się ujrzeć głowę Brianny, wychylającą się zza ruin fortu albo wybiegającą z zarośli trzylatkę. Nic takiego nie nastąpiło. – Mandy zbiegła z tego wzgórza? – spytał, a kiedy Jem skinął głową, spojrzał w tamtym kierunku. Po drugiej stronie traktu krajobraz był płaski, jak okiem sięgnąć ciągnęły się połacie wrzosowisk. Nigdzie nie było widać Mandy. Może upadła i leży w jakiejś rozpadlinie… – Zostań tutaj – poprosił, ściskając Jema za ramię. – Wejdę na szczyt i rozejrzę się. Sprowadzę mamę na dół. Ruszył żwirową ścieżką, co pewien czas nawołując Mandy, miotany to szaloną radością, to znów paraliżującym strachem, że to jednak nie jest rzeczywistość, że zwariował i tylko wyobraził sobie Jema; odwracał się co dwa kroki, sprawdzając, czy chłopiec naprawdę czeka na niego na drodze. Bree. Jest tam, niedaleko… – Mandy! – zawołał łamiącym się głosem. Dopiero teraz uświadomił sobie, że krzyczy już od dobrych dziesięciu minut, a gardło nie sprawia mu bólu. – Niech cię Bóg błogosławi, Hectorze – wyszeptał i pobiegł zygzakiem pod górę, przedzierając się przez suche miotły żarnowca, podrosty brzozy, rozgarniając stopami kolcolisty i kępy paproci, bo może Mandy upadła, może uderzyła się w głowę i straciła przytomność. Usłyszał krzyk mew, wysoki, przeszywający, i rozejrzał się dokoła z nadzieją, że może Brianna wychyli się nad pokruszonym murem. Ale nie. Tylko krzyk się powtórzył, wysoki, przeszywający, ale nie była to mewa. – Tatuuuuuuś…! Okręcił się dokoła własnej osi, omal nie tracąc równowagi, i zobaczył, że Jem pędzi drogą do zakrętu, zza którego wyłania się wierzchowiec, a na jego grzbiecie Buck, który trzyma w ręku miotający się tobołek ze strzechą czarnych loków. Gdy dobiegł do nich, nie mógł wydobyć głosu. – Chyba coś ci zginęło – przemówił Buck szorstkim tonem, ostrożnie podając mu Mandy. Była ciężka i ciepła – i cuchnęła kozami jak Jem. – Tatuś! – wykrzyknęła z zachwytem, jakby właśnie wrócił z pracy. – Cmok! Cmok! – Pocałowała go hałaśliwie, śliniąc mu całą twarz, i mocno się do niego przytuliła. – Gdzie byłaś? – rzucił gniewnie Jem. – Gdzie ty byłeś? – odgryzła się mała, pokazując mu język. Roger znów płakał, nie mógł przestać, i nie starał się tego ukryć. We włosach i na ubraniu Mandy było pełno ostów i źdźbeł trawy, prawdopodobnie zmoczyła się też całkiem niedawno. Buck zebrał wodze, jakby zamierzał odjechać, ale Roger chwycił go za strzemię. – Zostań – wycharczał. – Powiedz mi, że to się dzieje naprawdę. Buck mruknął niewyraźnie i przez kurtynę łez Roger dojrzał, że stara się ukryć wzruszenie. – A owszem – wyrzekł zdławionym głosem. Zeskoczył z konia i delikatnie objął Jema. – Tak, to się dzieje naprawdę.

109. Frotaż

Doktor McEwan, jako kawaler, miał pojedyncze łóżko. Obecnie mieściły się na nim cztery osoby, a chociaż dwie z nich nie były jeszcze dorosłe, to i tak panował tłok jak w londyńskim metrze w porze największego natężenia ruchu. Upał, plątanina kończyn i wyraźnie odczuwalny niedostatek tlenu. Brianna próbowała zaczerpnąć tchu. Leżała na boku, przyciśnięta plecami do ściany, mając przy sobie głośno oddychającą Mandy, obok której leżał Roger, balansując niebezpiecznie na skraju łóżka, przywalony ciężarem Jema. Nogi chłopca drgały niekiedy spazmatycznie, trącając Bree w piszczele. Większą część poduszki zajmowała Esmeralda, łaskocząca wszystkich sztywnymi rudymi włosami. – Czy znasz takie słowo „frotaż”? – spytała szeptem Bree. Wiedziała, że Roger nie śpi, bo gdyby spał, to już dawno znalazłby się na podłodze. – Znam. A co, masz ochotę spróbować? Sięgnął ponad Jemem i lekko pogłaskał jej nagie ramię, a ona obserwowała, jak jeżą się na nim delikatne włoski. – Coś trzeba zrobić. Mandy padła, jest ciężka jak kłoda. Czy Jem śpi tak mocno, że można go przenieść? – Zaraz się dowiemy. Uduszę się, jeśli go nie przesunę. – Roger wysunął się spod syna, który wydał przeciągły pomruk, po czym mlasnął wargami i ucichł. Roger sprawdził, czy na pewno śpi, i wyprostował się. – W porządku. Zjawili się pod drzwiami McEwana w ciemnościach. Roger i Buck podtrzymywali Briannę pod ręce, dzieci trzymały się z tyłu. Lekarz, zaskoczony nocnym najściem rodziny MacKenziech, przyjął to ze spokojem i posadziwszy Briannę w gabinecie z nogą w misce lodowatej wody, pobiegł obudzić gosposię, żeby dała dzieciom kolację. – Skręcenie, i to niezbyt poważne – zapewnił Briannę, osuszając jej stopę lnianą ściereczką i zręcznie obmacując spuchniętą kostkę. Powiódł kciukiem wzdłuż nadwerężonego ścięgna i zauważył, że pacjentka się krzywi. – Wyleczenie będzie wymagało czasu, ale mógłbym złagodzić ból, jeśli pani chce. – Spojrzał przy tym pytająco na Rogera, a Brianna sapnęła z irytacją. – To nie jego kostka – powiedziała. – Będę wdzięczna za wszelką pomoc. Roger skinął głową i McEwan położył sobie stopę Brianny na kolanach. Trzymała się krawędzi taboretu, a widząc to, Roger ukląkł za nią i objął ją w pasie. – Oprzyj się o mnie – szepnął jej do ucha. – Oddychaj. Zobaczysz, co się stanie. Zerknęła na niego podejrzliwie, lecz on tylko musnął wargami jej ucho i skierował wzrok na McEwana. Doktor nachylił głowę nad stopą, którą trzymał delikatnie w dłoniach, masując podbicie okrężnymi ruchami kciuków, a potem mocno uciskając. W pewnej chwili poczuła ostry ból w kostce, który jednak minął, nim zdążyła krzyknąć. Ręce lekarza wydawały się bardzo ciepłe na chłodnej skórze stopy, co było dość dziwne, bo przecież zanurzał je wcześniej w lodowatej wodzie. Jedną ręką objął teraz piętę i masował opuchniętą kostkę kciukiem i palcem wskazującym, najpierw lekko, potem coraz mocniej. Wrażenie było niesamowite, bo doznanie bólu mieszało się z przyjemnością. McEwan podniósł nagle wzrok i uśmiechnął się do niej. – Trochę to potrwa. Proszę się odprężyć, jeśli pani może. Przyszło jej to z zadziwiającą łatwością. Po raz pierwszy od dwudziestu czterech godzin nie czuła głodu. Po raz pierwszy od wielu dni odtajała, całkowicie się rozluźniła, i po raz pierwszy od miesięcy opuścił ją lęk. Odetchnęła i oparła głowę na ramieniu Rogera. Mruknął niewyraźnie i poprawił pozycję.

Z pokoiku obok kuchni, gdzie gosposia podała dzieciom zupę i chleb, dolatywały nieskładne słowa Mandy, która opowiadała bratu przygody Esmeraldy. Brianna, pewna, że są bezpieczni, rozkoszowała się bliskością ramion męża i zapachem jego skóry. Ale człowiek kształtnej budowy wyraża się nie tylko w swej twarzy, Także w członkach i stawach, i w niezwykłych złączeniach nadgarstków i bioder – Bree – szepnął Roger po chwili. – Bree, spójrz. Otworzyła oczy i najpierw ujrzała szczupły nadgarstek i umięśnione przedramię męża obejmujące ją w pasie. Po chwili pole widzenia naturalnie się poszerzyło i drgnęła, zaskoczona. Palce stóp emanowały niebieskawą poświatą. Zamrugała i przyjrzała się jeszcze raz, uważniej, chcąc się upewnić, że się nie myli. Nieartykułowany pomruk Rogera potwierdził, że wzrok jej nie zawodzi i że on także widzi to co ona. McEwan wyczuł jej zdziwienie, podniósł wzrok i znowu się uśmiechnął, tym razem z wielką radością. Spojrzał na Rogera, a potem znów na nią. – Pani też? – zapytał. – Tak myślałem. – Bardzo długo trzymał jej stopę nieruchomo, aż zaczęło jej się wydawać, że czuje w palcach stóp rytm jego tętna. Potem lekarz owinął jej stopę bandażem i delikatnie postawił na podłodze. – Lepiej? – Tak – odrzekła z wdzięcznością. – Dziękuję. Chciała zadać mu wiele pytań, ale wstał i włożył surdut. – Będzie to dla mnie zaszczyt, jeżeli zanocują państwo dzisiaj u mnie – powiedział z uśmiechem. – Ja przenocuję u przyjaciela. – Ukłonił się i wyszedł, nie chcąc im dłużej przeszkadzać. Mandy marudziła oczywiście, że nie chce spać w obcym łóżku i obcym pokoju, skarżąc się, że Esmeralda brzydzi się wstrętnego zapachu lekarstw i boi wielkiej szafy, w której mogą być pijawki. – Pijawki żyją w wodzie, głuptasie – mruknął Jem, ale i on nie był zachwycony. Postanowili więc, że położą się wszyscy w wąskim łóżku, nie bacząc na niewygodę. Cieszyli się, że wreszcie są razem. Cisza i ciepło obezwładniały zmęczone ciało Bree, otulały ją jak miękki koc, ciągnęły w stronę studni snu. Lecz najsilniejszym doznaniem było poczucie bliskości Rogera. W chodzie, w postawie, w gibkości talii i kolan – ubiór niczego nie skryje… Leżała nieruchomo, z ręką na plecach Mandy, czując powolne bicie dziecięcego serduszka. Roger wziął Jema na ręce i położył go ostrożnie na dodatkowych kocach, które przyniosła gosposia McEwana. Siła i wdzięk przebijają przez bawełny i sukna… Roger miał na sobie tylko koszulę i samodziałowe spodnie, które zdjął teraz i z ulgą podrapał się po tyłku. Koszula podjechała do góry, ukazując zarys jędrnego pośladka. Zbliżył się, żeby podnieść Mandy, i uśmiechnął się czule do Bree. – Jak myślisz, zostawimy łóżko dzieciom? Moglibyśmy przygotować legowisko z peleryn – o ile trochę przeschły – i koców w gabinecie lekarskim. – Podniósł Mandy, co pozwoliło Bree przesunąć się na skraj łóżka i usiąść. Chłodny powiew owionął jej rozgrzane ciało i sprawił, że lekko zadrżała. Sutki raptem stwardniały jak kamyki. Przewróciła pościel na drugą stronę, a wtedy Roger położył dzieci z powrotem do łóżka. Przykryła je starannie i pocałowała uśpione twarzyczki, dla równego rachunku cmoknęła też Esmeraldę, zanim ostrożnie położyła ją obok Mandy. Roger ruszył do gabinetu i posłał Bree uśmiech przez ramię. Widziała zarys jego ciała pod cienką koszulą. Widok jego zachwyca jak najlepszy poemat, może bardziej, Zwalniasz kroku i podziwiasz plecy, kark i łopatki.

– Położysz się ze mną, ukochana? – spytał cicho, wyciągając do niej rękę. – O tak – odpowiedziała i podeszła do niego. Po wilgotnym upale sypialni w gabinecie czuli wręcz zimno, więc natychmiast przywarli do siebie, szukając się głodnymi wargami. Ogień na kominku dawno zgasł, ale nie myśleli, by rozpalić go ponownie. Roger pocałował Briannę, gdy tylko ujrzał ją leżącą na ziemi w ruinach fortu. Porwał ją na ręce, ściskając tak mocno, że omal nie połamał jej żeber. Wcale jej to zresztą nie przeszkadzało. Teraz jego usta były miękkie i delikatne, czuła też lekkie ukłucia szorstkiego zarostu na policzkach i brodzie. – Szybko? – wyszeptał z ustami na jej wargach. – Powoli? – Na leżąco – wymamrotała, ściskając go za pośladki. – Tempo nie ma znaczenia. – Stała na jednej nodze, odstawiwszy drugą, skręconą, do tyłu. Terapia doktora McEwana nieco zmniejszyła bolesne pulsowanie, ale nadal nie mogła stać na tej nodze dłużej niż sekundę. Roześmiał się na to bardzo cicho, zerkając mimowiednie w stronę sypialni, i przykucnąwszy nagle, wziął ją na ręce i zaniósł pod ścianę, gdzie stał wieszak. Zdjął z niego peleryny i rzucił na podłogę obok stołu, gdzie wydawało mu się najczyściej. Nachylił się do wtóru trzeszczenia kości i dzielnie powstrzymując stęknięcie, opuścił ją delikatnie na posłanie. – Uważaj! – napomniała go, bynajmniej nie żartując. – Nadwerężysz sobie krzyż i co wtedy? – Wtedy będziesz musiała być na górze – odszepnął bez wahania, głaszcząc powoli jej udo. – Ale na razie nic mi nie jest, więc się nie obawiaj. – Ściągnął koszulę przez głowę, rozłożył jej nogi i wszedł w nią z nieartykułowanym jękiem głębokiego zadowolenia. – Mam nadzieję, że mówiłaś poważnie, że tempo nie ma znaczenia – wysapał jej do ucha po kilku minutach. – O… Tak – odparła mgliście, obejmując go ciaśniej w pasie. – Nie ruszaj się… dobrze? – Po chwili odsunęła się nieco i zaczęła całować go w szyję. Koniuszkiem języka przejechała wzdłuż blizny na gardle. Na plecach i ramionach Rogera wystąpiła gęsia skórka. – Śpisz? – spytał po chwili podejrzliwie. Otworzyła powiekę. Roger przyniósł z sypialni koce i klęczał obok niej, okrywając ją szczelnie pod szyją. Koc cuchnął trochę kurzem i myszami, ale nie przeszkadzało jej to. Nie w tej chwili. – Nie – odparła i przewróciła się na plecy; czuła się fantastycznie pomimo twardej podłogi, skręconej kostki i niemiłego wrażenia, że na stole tuż obok McEwan dokonuje operacji i amputuje kończyny. Nad głową miała ciemną plamę pod spodem blatu. – Jestem miło znużona… – Gestem zaprosiła Rogera pod koc obok siebie. – A ty? – Bynajmniej – zapewnił, wślizgując się pod koc. – Nie ma mowy o znużeniu. Wręcz przeciwnie, jestem pełen wigoru – powiedział z przekonaniem. Roześmiała się na to, obróciła na bok i położyła mu czoło na piersi. – Myślałam, że już nigdy cię nie zobaczę – szepnęła. – No tak – odparł miękko, głaszcząc ją po plecach i głowie. – Ja też. – Umilkli, nasłuchując szmeru swych oddechów. Brianna zauważyła, że Roger oddycha teraz lżej, mniej chrapliwie. – Opowiedz mi wszystko – poprosił. Spełniła jego życzenie, starając się relacjonować wydarzenia bez niepotrzebnych emocji. Nie mógł krzyczeć i przeklinać ze względu na śpiące dzieci. Czuła wzbierającą w nim złość, trząsł się na całym ciele, bezsilnie zaciskając dłonie w pięści. – Zabiję go – warknął półgłosem, błyskając białkami pociemniałych oczu. – Już dobrze – powiedziała kojąco. – Już dobrze. – Podniosła jego dłonie do ust i kolejno ucałowała. – Nic nam się nie stało. A najważniejsze, że jesteśmy tu z tobą.

Roger starał się opanować. Milczał, oddychając z trudem. – Tutaj – powtórzył głosem ochrypłym z tłumionej furii. – W roku tysiąc siedemset trzydziestym dziewiątym. A gdybym… – Musiałeś – przerwała mu stanowczo, ściskając go za ramię. – Poza tym wydawało mi się, że nie zabawimy tu długo. Chyba że bardzo polubiłeś niektórych mieszkańców? Twarz Rogera wyrażała mieszane uczucia. Gniew przerodził się w żal, potem w niechętne pogodzenie się z faktami, wreszcie Roger opanował się na tyle, by wykrzesać z nich iskry humoru. – Owszem, Hector McEwan to wspaniały człowiek. Są też inni, na przykład Geillis Duncan. Brianna wzdrygnęła się na dźwięk tego nazwiska. – Geillis Duncan? No tak, przypuszczam, że należało się tego spodziewać… Czy spotkałeś ją tutaj? Twarz Rogera miała osobliwy wyraz. – Tak – odrzekł, unikając jej pytającego spojrzenia. Ruchem podbródka pokazał okno wychodzące na placyk. – Mieszka tam, po drugiej stronie placu. – Naprawdę? – Brianna wstała, okrywając się kocem, i zapomniawszy o skręconej kostce, zachwiała się niebezpiecznie. Roger zerwał się i chwycił ją pod ramię. – Nie chciałabyś się z nią spotkać – podkreślił. – Lepiej usiądź, dobrze? Bo jeszcze upadniesz. Brianna spojrzała na niego znacząco, ale pozwoliła się posadzić. Roger zarzucił jej koc na ramiona. W gabinecie było naprawdę zimno, zwłaszcza że miłosne podniecenie minęło i krew w ich żyłach nie krążyła już tak wartko. – Rozumiem – odparła, potrząsając włosami, by zakryć uszy i plecy. – Ale wytłumacz mi, dlaczego tak sądzisz. Ku jej zaskoczeniu Roger głęboko się zaczerwienił; widziała to nawet w półmroku panującym w gabinecie. Było to tym dziwniejsze, że nie miał raczej skłonności do rumieńców, kiedy jednak opowiedział jej, co zaszło między Buckiem, doktorem McEwanem a Geillis Duncan, doskonale go zrozumiała. – O kurczę… – wymamrotała, zerkając przez ramię ku domowi Duncanów. – McEwan powiedział, że przenocuje u przyjaciela… Jak sądzisz, czy mógł mieć na myśli… Buck zamierzał przenocować w gospodzie na końcu High Street i zobaczyć się z nimi rankiem następnego dnia. Nie było powodu mu nie wierzyć, jeśli jednak zmienił zdanie… – Ona jest mężatką – powiedział Roger. – Prawdopodobnie mąż zauważyłby, że sprasza sobie gości na noc… – No, nie wiem, nie wiem… – odparła z lekką kpiną. – To wprawna zielarka. Pamiętasz? Mama potrafi przygotować skuteczny napar na sen, więc myślę, że i Geillis posiadła tę sztukę. Twarz Rogera znowu pokryła się rumieńcem i Brianna wiedziała, z taką pewnością, jakby jej to powiedział, że wyobraża sobie miłosne igraszki Geillis z jednym lub drugim kochankiem, tuż pod bokiem chrapiącego męża. – Boże – wybąkał. – Pamiętasz, oczywiście, co się stanie z nieszczęsnym Duncanem? – zagadnęła Bree. Roger zbladł, więc domyśliła się, że nie pamięta. – To jeden z powodów, dlaczego nie możemy tu zostać – ciągnęła łagodnie, acz stanowczo. – Wiemy o zbyt wielu sprawach. Nie mamy natomiast pojęcia, jakie mogą być skutki ingerencji w przebieg wydarzeń, ale założę się, że to niebezpieczne. – Tak, ale… – zaczął i spojrzawszy na nią, urwał. – Lallybroch. Czy to dlatego nie

chciałaś tam pójść? Znalazłszy ją bowiem w ruinach fortu, próbował ją namówić, by zeszła wraz z nim na dół, do domu, lecz ona uparła się, by poszukać pomocy w miasteczku, chociaż oznaczało to trzygodzinną męczącą wyprawę. Skinęła, czując, że lodowacieje w środku. Wrażenie nie przeszło, gdy opowiedziała mu o spotkaniu z Brianem na cmentarzu. – Nie chodzi tylko o mój lęk, że spotkanie z nimi może mieć wpływ na ich dalsze losy – szepnęła i rozpłakała się żałośnie. – Nie wyobrażasz sobie, co przeżyłam, zorientowawszy się, że Brian wziął mnie za Ellen! Te jego oczy! On umrze za rok czy dwa… Ten piękny, serdeczny mężczyzna. A my nic nie możemy na to poradzić. – Pociągnęła nosem i otarła oczy grzbietem dłoni. – Wydaje mu się, że zobaczył żonę i syna, że oni na niego czekają… Ta niewyobrażalna radość na jego twarzy! Nie mogłam mu tego odebrać, po prostu nie mogłam. Roger wziął szlochającą Briannę w ramiona i głaskał ją czule po plecach. – Nie, oczywiście, że nie – szeptał. – Nie martw się, skarbie. Postąpiłaś słusznie. Mocniej pociągnęła nosem i poszukała czegoś, w co mogłaby go wydmuchać. Na stole operacyjnym leżała szmatka. Na szczęście cuchnęła jakimś silnym lekarstwem, nie krwią. – Jest jeszcze tata – wymamrotała Brianna. – To, co się z nim stanie… blizny na jego plecach. Nie potrafię znieść, że muszę o tym myśleć, a nie mogę niczego zrobić, ale przecież… – Tak, nie możemy – przyznał Roger cicho. – Nie ośmielimy się. Bóg jeden wie, co narobiłem, odnajdując Jerry’ego i wysyłając go… tam, gdzie go wysłałem. – Otarł jej łzy swoją koszulą i delikatnie pocałował ją w czoło. – Chodź, połóż się – poprosił. – Musisz odpocząć, mo chridhe. To był okropny dzień. – Nieprawda – mruknęła, moszcząc się wygodniej w objęciach Rogera. – Dzień był cudowny, bo udało mi się odzyskać ciebie.

110. Dźwięki, które tworzą ciszę Roger poczuł, że Brianna się rozluźnia i po chwili zasypia, jakby powąchała eter. Obejmował ją, nasłuchując cichych dźwięków, które tworzą ciszę: syczenia torfu palącego się w kominku w sypialni, wiatru wyjącego za oknem, pochrapywania śpiących dzieci, bicia serca Brianny. Dziękuję Ci – zwrócił się w duchu do Boga. Spodziewał się, że on także szybko zapadnie w sen; znużenie okrywało go jak ciężki koc. Ale wydarzenia minionego dnia wciąż tłukły mu się po głowie, więc dość długo leżał, wpatrując się w ciemność. Był spokojny i zbyt zmęczony, by myśleć logicznie i snuć precyzyjne plany. Rozmaite możliwości napływały i znów się oddalały. Dokąd mogliby się udać, a przede wszystkim – jak. Co Buck mógł powiedzieć Dougalowi MacKenzie. Co Bree miała w torbie, że była ciężka jak ołów? Czy na śniadanie będzie owsianka, Mandy tak ją lubi… Myśl o córce sprawiła, że wydostał się spod koców i poszedł sprawdzić, co u dzieci. Upewnić się, że naprawdę są wszyscy razem. Długo stał przy łóżku, spoglądając na ich uśpione twarzyczki. Wdychał ich niewinny, dziecięcy zapach. Uśmiechnął się pod nosem; nadal pachnieli kozami. Zadrżał z chłodu i wrócił do ciepłej żony, czując, że niedługo zapadnie w spokojny sen. Nie mogąc się powstrzymać, wyjrzał przez okno na dom po przeciwnej stronie placyku. Cranesmuir spało, mgła kładła się na budynkach i ulicach, bruk lśnił wilgocią w nikłym blasku księżyca. Na poddaszu domu Arthura Duncana paliło się światło.

W cieniu drzewa na skraju placyku coś się poruszyło. Mężczyzna. Czekał. Roger zamknął oczy, czując, jak chłód przenika go aż do kości. W wyobraźni ujrzał nagle zielonooką kobietę, spoczywającą leniwie w ramionach jasnowłosego kochanka… i wyraz zdziwienia, a potem zgrozy na jej twarzy, gdy mężczyzna raptem zniknął. W jej łonie zapłonął niewidoczny niebieskawy blask. Nie otwierając oczu, Roger oparł dłoń na lodowato zimnym parapecie i wypowiedział w duchu stosowną modlitwę. 17 Walt Whitmann, Opiewam Ciało Elektryczne, przeł. Andrzej Szuba. 18 TARDIS – statek kosmiczny z serialu Doktor Who. 19 Philip K. Dick, How to Build a Universe That Doesn’t Fall Apart Two Days Later.

CZĘŚĆ SIÓDMA Nim stąd odejdę

111. Masakra w Andrustown 5 września 1778 roku Złożyłam szmatkę w równy kwadrat i zanurzyłam ją szczypcami w parującym kociołku, po chwili wyjęłam i poruszając nią, czekałam, aż ostygnie na tyle, bym mogła ją wyżąć i położyć kompres. Joanie westchnęła, wiercąc się na taborecie. – Nie trzyj oka – poradziłam, widząc, że podnosi pięść do zaognionej powieki. – Nie bój się, to nie potrwa długo. – Oj, bardzo długo – burknęła. – Całe wieki! – Nie kłóć się z babcią – pouczyła ją przechodząca obok Marsali. Niosła Fergusowi bułkę z serem. – Zamknij jadaczkę i bądź wdzięczna za pomoc. Joanie z jękiem przewróciła oczami i pokazała język plecom matki. Dostrzegłszy moje karcące spojrzenie, szybko go schowała. – Wiem, wiem – mruknęłam współczująco. Dziesięć minut trzymania gorącego kompresu na jęczmieniu rzeczywiście wydawało się wiecznością. Zwłaszcza jeśli powtarzało się sześć razy dziennie od dwóch dni. – Może pomyślisz o czymś ciekawym, to czas szybciej ci zleci. Mogłabyś mi na przykład wyrecytować tabliczkę mnożenia, gdy będę mieliła korzeń waleriany. – Babciu! – jęknęła z rozpaczą, a ja się roześmiałam. – Proszę – podałam jej kompres. – Czy znasz jakieś ładne piosenki? Prychnęła, ze złością, wzruszając ramionami. – Szkoda, że nie ma tu dziadka – powiedziała. – Opowiedziałby mi coś ciekawego. – Ton oskarżenia nie uszedł mojej uwagi. – Przeliteruj mi wyraz „hordeolum”, to opowiem ci ciekawą historię – zaproponowałam. Zdrowe oko spojrzało na mnie z zainteresowaniem. – Co to takiego? – To łacińska nazwa jęczmienia. – Aha. – Skupiona, zmarszczyła czoło i bezgłośnie poruszała wargami. Obie z siostrą nieźle opanowały tę sztukę, od maleńkości bawiąc się czcionkami. Lubiły też współzawodniczyć w wynajdywaniu trudnych wyrazów. Przyszło mi do głowy, że to dobry pomysł; literowanie trudnych słów mogłoby zająć Joanie podczas kompresów. Jęczmień był wyjątkowo paskudny, cała powieka opuchnięta i zaczerwieniona, oko ledwie widoczne w wąskiej szparce. Teraz jęczmień trochę się skurczył, a opuchlizna stęchła. – H – powiedziała, obserwując mnie uważnie. Skinęłam głową, więc ciągnęła śmielej: – O, R, D… – Znów skinęłam i zobaczyłam, że porusza wargami. – Hordeolum – podpowiedziałam. – E, O, L, U, M! – dokończyła triumfalnie. – Świetnie! – pochwaliłam, promieniejąc. – A teraz… – szukałam w pamięci stosownego wyrazu. – Hepatitis! – A to co? – Łacińska nazwa pewnej choroby wątroby. Czy wiesz, gdzie masz wątrobę? – Grzebałam w skrzynce z lekarstwami w poszukiwaniu maści aloesowej, ale jej nie znalazłam. Jeśli pogoda pozwoli, powinnam się znowu wybrać do Ogrodów Bartrama. Po bitwie zostałam niemal bez niczego. W drzwiach kuchni stanęła nagle Marsali. Joanie literowała właśnie kolejny trudny

wyraz, a ja podniosłam wzrok znad moździerza. Marsali trzymała w ręku list i wyglądała na zmartwioną. – Czy Młody Ian nie zna czasem Indianina, który nazywa się Joseph Brant? – zapytała. – Przypuszczam, że zna on całkiem sporo Indian – odparłam, odstawiając moździerz. – Ale owszem, słyszałam z jego ust to nazwisko. Jego indiańskie imię zaczyna się chyba na „T”, ale nie jestem pewna. A czemu pytasz? – Ogarnęło mnie uczucie niepewności. Emily, dawna indiańska żona Iana, mieszkała w Nowym Jorku w ośrodku założonym przez Branta; Ian wspomniał o tym, kiedy w ubiegłym roku ją tam odwiedził. Nie mówił, jaki był cel tej wizyty, a my, ani ja, ani Jamie, nie pytaliśmy, przypuszczając, że może się to wiązać z obawą Iana, że nie będzie mógł mieć potomstwa, ponieważ dzieci, które spłodził z Emily, urodziły się martwe lub ciąża była niedonoszona. Ian pytał mnie o to i wyjaśniłam mu tyle, ile mogłam, zapewniając, że prawdopodobnie z inną kobietą będzie mógł mieć dzieci. Pomodliłam się w duchu za Rachel i słuchałam dalej słów Marsali. – Przepraszam, co takiego? – Ten dżentelmen – postukała w list – powiada, że Brant i jego ludzie napadli na miasteczko Andrustown. Mieszka tam tylko siedem rodzin. – Zerknęła na Joanie, która słuchała z wypiekami na twarzy. – Ponoć splądrowali i spalili ich domy i zmasa… uśmiercili ich mieszkańców. – Co to za słowo, mamo? – wtrąciła szybko Joanie. – To, które znaczy też uśmiercić? – Zmasakrować – odpowiedziałam. – To znaczy bezwzględnie i brutalnie zamordować. Proszę. – Podałam jej nowy kompres, który przyłożyła bez protestu, zastanawiając się nad czymś. – Czy to coś innego niż zabić? – To zależy – odparłam z namysłem. – Można zabić kogoś przez nieszczęśliwy przypadek i to nie będzie masakra, choć czyn pożałowania godny. Możesz też zabić kogoś, kto chce zabić ciebie, to będzie samoobrona. – Rachel mówi, że nie wolno tak postępować – zaprotestowała Joanie. – A jeżeli ktoś jest w wojsku i musi zabijać żołnierzy wrogiej armii? Marsali sapnęła z niechęcią, ale jej odpowiedziała. – Jeśli mężczyzna zaciąga się do wojska, to zabijanie jest jego obowiązkiem. Czyni tak głównie po to, żeby chronić swoją rodzinę i majątek. Czyli można to uznać za samoobronę, prawda? Joanie patrzyła na nas nieprzekonana. – Wiem, co znaczy bru-tal-ny – oznajmiła. – Ktoś taki stosuje przemoc, choć wcale nie musi. Ale co znaczy bezwzględ-ny? – wymówiła starannie to trudne słowo, jakby zamierzała je później przeliterować. – To ktoś, kto nie zważa na nic – wyjaśniłam. – Robi coś drugiemu człowiekowi, nie bacząc na to, komu i dlaczego, być może bez żadnego powodu. – Czy indiański przyjaciel kuzyna Iana miał powód, żeby spalić domy tamtych ludzi i zabić ich? Wymieniłyśmy z Marsali znaczące spojrzenia. – Tego nie wiemy – odparła Marsali. – Tak czy owak, postąpił niewłaściwie. No, dość już trzymania kompresu. Poszukaj Félicité i zacznijcie napełniać balię. – Wzięła od Joanie kompres i delikatnie, acz stanowczo wypchnęła ją za drzwi. Odczekała, aż córka zniknie na podwórzu, i podała mi list. Jego autorem był niejaki pan Johansen, jeden ze stałych korespondentów Fergusa, a treść nie odbiegała w zasadzie od tego, co przekazała mi Marsali, może wyjąwszy kilka brutalnych

szczegółów, których Marsali oszczędziła Joanie. Autor listu prawie nie używał popularnych w osiemnastym wieku ozdobników, ograniczał się do faktów, na tyle strasznych, że włosy unosiły się na głowie. Makabryczne skojarzenie, pomyślałam. Według autora listu niektórzy mieszkańcy Andrustown zostali oskalpowani. Kiedy skończywszy czytać, podniosłam wzrok, Marsali pokiwała głową. – Fergus chce opublikować ten list – powiedziała – ale nie jestem pewna, czy powinien. Ze względu na Młodego Iana. – A co z Młodym Ianem? – spytał głos z wyraźnym szkockim akcentem i do pokoju weszła Jenny z koszykiem na ręku. Jej wzrok powędrował do listu, który trzymałam w ręku, i pytająco uniosła brwi. – Czy dużo ci o niej opowiadał? – spytała Marsali, wyjaśniwszy jej treść listu. – O tej indiańskiej dziewczynie, z którą się kiedyś ożenił? Jenny potrząsnęła głową i zaczęła wyjmować sprawunki z koszyka. Cień przebiegł przez jej twarz. Zastanawiałam się przez chwilę, czym musiała być dla niej i dla Iana relacja Jamiego o okolicznościach, w jakich Ian został Mohawkiem. Obawiałam się, że lektura tego listu będzie dla niej bolesna. Odłożyła dorodne jabłko i sięgnęła po list. Przeczytała go w całkowitym milczeniu i spojrzała na mnie poważnym wzrokiem. – Jak myślisz, czy on jeszcze coś do niej czuje? – Wydaje mi się, że tak – odrzekłam z wahaniem. – Ale to z pewnością zupełnie co innego niż jego uczucia do Rachel. Przypomniałam sobie, jak podczas przerwy w walkach stał ze mną na murach Fortu Ticonderoga i opowiadał o swoich dzieciach i żonie Emily. – Ian ma wobec niej poczucie winy, prawda? – spytała Jenny, patrząc na mnie z ukosa. Przytaknęłam. Zacisnęła wargi i oddała list Marsali. – No cóż, nie wiemy, czy jego żona ma coś wspólnego z tym Brantem lub jego poczynaniami; nie ona też została zabita. Uważam, że Fergus może to opublikować, ale… – spojrzała na mnie – lepiej pokaż ten list Jamiemu, powinien porozmawiać o nim z Ianem. Chłopak na pewno go posłucha. – Na jej twarzy pojawił się uśmiech. – Ian ma teraz dobrą żonę, wydaje mi się, że Rachel bez trudu utrzyma go przy sobie. Poczta była dostarczana do drukarni przez cały dzień – a nierzadko i w nocy – przez rozmaitych posłańców. Filadelfia szczyciła się najdoskonalszym poziomem usług pocztowych w koloniach, ów system zaledwie przed trzema laty ustanowił sam Benjamin Franklin. Wozy pocztowe kursowały regularnie między Filadelfią a Nowym Jorkiem oraz w trzydziestu innych kierunkach w całym kraju. Charakter pracy Fergusa i niespokojne czasy wymagały jednak korzystania z dawnych sposobów przekazywania wiadomości. Listy dostarczali przejezdni kupcy, podróżnicy, Indianie i wędrowni żołnierze; nocą wsuwali je po prostu pod próg. Nierzadko wręczali je komuś z rodziny adresata wprost na ulicy. Takie właśnie zmiany, które zaszły w mieście za rządów Brytyjczyków, skłoniły mnie do zawarcia związku małżeńskiego z Johnem Greyem, który chronił mnie przed aresztowaniem pod zarzutem szpiegostwa lub podburzania do buntu. List od Johna przybył jednak w skórzanej torbie pocztowca, porządnie ostemplowany i zapieczętowany bąblem żółtego wosku z odciskiem jego sygnetu w kształcie uśmiechniętego półksiężyca. Do Pani Jamesowej Fraserowej, drukarnia Frasera w Filadelfii Od lorda Johna Greya, Wilbury House, Nowy Jork Moja droga,

przebywam wraz z bratem i jego pułkiem w Nowym Jorku i prawdopodobnie pozostanę tu przez pewien czas. Pragnę więc jeszcze raz nadmienić, że z końcem roku upływa termin najmu mojego domu przy Chestnut Street, a myśl o tym, że stoi on pusty i narażony na ataki wandali, przyprawia mnie o ból głowy. Podejmuję więc jeszcze jedną próbę zaoferowania Ci w nim gościny. Śpieszę dodać, na wypadek, gdyby Twój porywczy małżonek czytał mój list, że nie byłaby to Twoja siedziba, lecz raczej Miejsce Leczenia. Znając Twój osobliwy zwyczaj opiekowania się Chorymi, Kalekami i Rannymi oraz wiedząc, ile Osób zamieszkuje obecnie drukarską Placówkę młodszego pana Frasera, wierzę, że na Chestnut Street mogłabyś o wiele łatwiej prowadzić swoje lekarskie Przedsięwzięcie niż w sąsiedztwie Prasy Drukarskiej i wśród stosów Biblii za sześć pensów w płóciennej oprawie. Ponieważ nie spodziewam się, abyś znalazła Czas na Prace domowe, pozwalam sobie nadal zatrudniać panią Figg i Służbę, jaką ona dobierze, tak długo, jak uznasz za stosowne. Pensje wypłacałby im mój bank. Byłbym Ci wielce zobowiązany, moja droga, gdybyś przyjęła moją Propozycję. Przestałbym się zamartwiać o moją Własność, a obraz Ciebie przy pracy, jak podajesz Lewatywę Generałowi Arnoldowi, byłby mi wielką pociechą w moim obecnym stanie. Twój najpokorniejszy sługa, John – Do czego się uśmiechasz, matko Claire? – spytała Marsali, przyglądając mi się, jak siedzę z listem w ręku. – Czyżby ktoś przysłał ci miłosny liścik? – Coś w tym guście – odrzekłam, starannie składając list. – Nie wiesz przypadkiem, gdzie mogę znaleźć Jamiego? Nie spuszczając oczu z Henri-Christiana, który mazał najlepsze buty ojca czarną pastą, smarując przy tym obficie samego siebie, zamyśliła się. – Powiedział, że idzie z Młodym Ianem spotkać się z kimś w sprawie konia – odrzekła. – A potem jeszcze do doków. – Do doków? – zdziwiłam się. – Czy mówił, po co się tam wybiera? Marsali potrząsnęła głową. – Mogę się tylko domyślać. Wystarczy, Henri! A Dhia, jak ty wyglądasz! Poszukaj siostrę i poproś, żeby umyła ci ręce, dobrze? Henri przyjrzał się swoim dłoniom, jakby dopiero teraz zauważył, że są zupełnie czarne. – Oui, Maman! – zawołał i wytarłszy ręce o spodnie, wybiegł do kuchni, krzycząc wniebogłosy: – Félicité! Chodź tu, masz mnie umyć! – O co chodzi? – spytałam, podsuwając się bliżej i zniżając głos do szeptu. Byłam pewna, że pozbyła się malca, by móc mówić swobodnie. – Rozmawiał z Fergusem o tym, że powinniśmy pojechać z wami, kiedy będziecie wracać do Karoliny Północnej. Gdybym miała zgadywać, powiedziałabym, że poszedł przepytać, ile kosztowałoby przewiezienie wszystkiego tego… – zatoczyła szeroki łuk ręką – okrętem. – Hm – odparłam z pozorną obojętnością, czując w sercu radosny skurcz na myśl o powrocie do Ridge, i to razem z Fergusem i Marsali. – A ty? Czy też byś tego chciała? – spytałam ostrożnie na widok pionowej zmarszczki między brwiami. Marsali była wciąż piękną kobietą, tyle że nazbyt chudą, przez co rysy wydawały się nadmiernie wyostrzone. Potrząsnęła bezradnie głową. – Naprawdę nie wiem – przyznała. – Po odejściu Anglików żyje się trochę łatwiej, choć

trzeba pamiętać, że nie odeszli daleko. W każdej chwili mogą znów tu być, a wtedy co? Zerknęła niepewnie przez ramię. W ostatnich miesiącach okupacji brytyjskiej Fergus musiał opuścić dom i ukrywać się poza miastem. Otworzyłam usta, by ją zapewnić, że szczerze w to powątpiewam. Hal Grey, któremu pod wpływem gandzi rozwiązał się język, zdradził mi, że nowa strategia Brytyjczyków polega na tym, by odciąć kolonie południowe od Północy i stłumić tam rebelię, a następnie wymusić posłuszeństwo terenów północnych głodem. Nie podzieliłam się jednak tym z Marsali. Najpierw musiałam się dowiedzieć, co Jamie zaproponował Fergusowi. Dlaczego, do cholery, nie wiem, co się wydarzyło? – nie po raz pierwszy zadałam sobie w duchu to pytanie. Dlaczego nie studiowałam historii Ameryki, kiedy miałam po temu okazję? No cóż, nie spodziewałam się, że wyląduję w Ameryce. Zresztą nie ma sensu poświęcać zbyt wiele czasu na plany, skoro życie przynosi wciąż nowe niespodzianki. – Byłoby wspaniale, gdybyście mogli pojechać z nami – powiedziałam łagodnie, bez nacisku i dodałam: – Tak miło mieć dzieci przy sobie. Marsali spojrzała na mnie z ukosa. – Ejże – odparła z przekąsem. – Nie myśl, że nie doceniam, jaką wartość ma obecność babci. Zwłaszcza że babcia Janet także z wami pojedzie. – Tak sądzisz? – Nie pomyślałam o tym. – Ale Jenny kocha was i dzieci, Fergus jest dla niej synem, tak jakby go urodziła. – To całkiem możliwe – przyznała z uśmiechem, który przypomniał mi promienną piętnastolatkę, która dwanaście lat temu poślubiła Fergusa na karaibskiej plaży. – Ale Młody Ian to jej najmłodsze dziecko. Tak rzadko go widuje. Skoro niedawno się ożenił, będzie chciała być przy nim, pomóc w opiece nad dziećmi, kiedy już się pojawią. Dobrze wiesz, że Rachel pójdzie wszędzie tam, gdzie Ian, on zaś tam, gdzie tata. Była to wnikliwa analiza, którą skwitowałam pełnym uznania skinieniem. Usiadła, wzdychając, i sięgnęła po koszyk z przyborami do szycia. Igła z nawleczoną nitką nadal tkwiła w sztuce garderoby, którą Marsali niedawno naprawiała. Uznałam, że rozmowa nie jest jeszcze zakończona, więc przysunęłam sobie taboret i wyjęłam z koszyka dziurawą pończochę Germaina. Nawlokłam nitkę do swojej igły, wielce rada, że jeszcze potrafię to zrobić bez okularów. – A co o tym wszystkim myśli Fergus? – spytałam bez ogródek, dobrze wiedząc, że jego zdanie przeważy. – No cóż, w tym właśnie jest problem – wyznała Marsali szczerze. – Ja pojechałabym, i to z miłą chęcią, ale pamiętasz, jak to z nim było, gdy mieszkaliśmy w Ridge. Pamiętałam. Skrzywiłam się lekko na to wspomnienie, naciągając piętę pończochy na grzybek do cerowania. – W ubiegłym roku w mieście było naprawdę niebezpiecznie – powiedziała Marsali. – Nie zliczę nawet, ile razy żołnierze przychodzili go aresztować, a kiedy nie mogli go znaleźć, demolowali drukarnię. Czasem przychodzili też lojaliści i wypisywali wrogie hasła na murze od frontu. Ale Fergus nic sobie nie robił z niebezpieczeństwa, dopóki nic nie groziło mnie i dzieciakom. – A czasem nawet kiedy groziło – mruknęłam. – I nie mam tu na myśli akurat Fergusa. Przeklęci mężczyźni. Marsali prychnęła rozbawiona. – No tak… Ale rzecz w tym, że z niego prawdziwy mężczyzna, prawda? Musi czuć swoją wartość. Ma potrzebę opiekowania się nami, i robi to, bardzo dobrze, tutaj. Nie mam pojęcia, z czego mógłby się utrzymać w górach.

– Istotnie – przyznałam niechętnie. Dzień był gorący, w kuchni panował duszny upał, bo na palenisku perkotał kociołek. Bez względu na dokuczliwe muchy – a jak wiadomo, w Filadelfii jest ich mrowie – musiałam otworzyć tylne drzwi, żeby zrobić trochę przeciągu. Na zewnątrz nie było zresztą jakoś szczególnie chłodniej, lecz tu ogień pod wielką balią nie został jeszcze rozniecony; dziewczynki nadal ją napełniały, drepcząc z wiaderkami do studni i z powrotem. Henri-Christiana nie widziałam, ale przypuszczałam, że został już porządnie wyszorowany przez siostry, bo na progu walała się czarna od brudu, mokra szmata. Schyliłam się po nią i zobaczyłam leżącą obok złożoną kartkę papieru. Nie była zaadresowana, ale nie wyglądała jak śmieć, więc podniosłam ją i wzięłam ze sobą. – Są jeszcze Charleston – rzuciłam z powątpiewaniem – i Savannah. W lecie jest tam wprawdzie upiornie gorąco, zupełnie jak w Filadelfii, ale zimy są chyba łagodniejsze. Marsali zerknęła na mnie znad koszuli, którą właśnie zszywała, po czym odłożyła szycie na kolana. – To nie pogoda mnie trapi – powiedziała cicho. Pogrzebała w koszu ubrań do naprawiania i wyjęła garść postrzępionych listów i karteczek. Trzymając je z dala od siebie, jakby się mogła nimi zarazić, położyła je ostrożnie na moich kolanach. – Każdy drukarz ostatnio znajduje pod swoimi drzwiami takie liściki – powiedziała, gdy obserwowana przez nią, przeczytałam kilka z nich. – Zwłaszcza jeśli zajmie jakieś stanowisko. My długo staraliśmy się nie opowiadać po żadnej stronie, ale z czasem… Nie możesz bez końca stać okrakiem na barykadzie. Powiedziała to z taką prostotą i takim przekonaniem, że łzy napłynęły mi do oczu. Tym bardziej że anonimy, bo żaden nie był podpisany i różniły się charakterem pisma – choć część najwyraźniej wyszła spod tej samej ręki – mówiły wyraźnie, jaka może być cena za trzymanie strony rebeliantów. – Chyba jeszcze gorzej było, kiedy stacjonowali tu Anglicy – powiedziała, starannie składając kartki i chowając je z powrotem. – Miałam nadzieję, że gdy opuszczą miasto, to się skończy, ale tak się nie stało. – Wiadomo, że nie wszyscy lojaliści wyjechali wraz z wojskiem – odparłam, starając się zapanować nad sobą; czułam się tak, jakbym dostała cios pięścią w żołądek. – Nie, tylko ci bogatsi – rzuciła Marsali ironicznie. – Ci, którzy się bali, że bez ochrony armii zostaną powyrzucani z domów, pobici i obrabowani. Ale to wcale nie znaczy, że biedniejsi mają inne nastawienie. – Po co właściwie przechowujesz te anonimy? – spytałam z odrazą. – Ja wrzuciłabym je do paleniska. – Z początku tak właśnie robiłam – odrzekła, wkładając paskudztwo z powrotem na dno kosza. – Ale potem stwierdziłam, że nie mogę zapomnieć tych nienawistnych słów, że wracają do mnie w nocy i odbierają mi sen. – Wyprostowała się i wzięła do ręki igłę. – Powiedziałam o tym Fergusowi, a on stwierdził, że trzeba czytać je codziennie, jeden po drugim, nawet kilka razy. – Na jej twarzy pojawił się smutny uśmiech. – Tak właśnie robiliśmy. Kiedy dzieci poszły spać, siadywaliśmy przy kominku i czytaliśmy je po kolei. Fergusa to bawiło – krytykował błędy i nieudolny styl, porównywał je ze sobą, układaliśmy je od najgorszych do najlepszych… a potem odkładaliśmy i szliśmy spać w swoich ramionach. Położyła rękę na koszuli, jakby to była ręka Fergusa. Uśmiechnęłam się, obserwując ten miły gest. – Nie wiem, czy to jeszcze coś do waszej kolekcji – powiedziałam, wyjmując z kieszeni kartkę. – Ale właśnie znalazłam to na progu.

Marsali przyglądała się kartce, marszcząc czoło i obracając ją w palcach. – Trochę czyściejszy niż inne – zauważyła. – I na całkiem przyzwoitym papierze. Może to tylko… – Zaczęła czytać i słowa zamarły jej na ustach. Widziałam, że treść jest bardzo krótka. Marsali krew odpłynęła z twarzy. – Marsali…! – Wyciągnęłam do niej rękę. Rzuciła mi kartkę i zerwała się. „Biedroneczka, biedroneczka – przeczytałam – z domku hen uleci. Domek płonie, domek płonie i zniknęły dzieci”. – Henri-Christian! – zawołała Marsali stanowczo. – Dziewczynki! Gdzie jest wasz braciszek?

112. Dręczące przywidzenia Znalazłam Henri-Christiana w pierwszym miejscu, do którego zajrzałam: na podwórku Philipsów, kilka domów od drukarni, bawił się z najmłodszymi dziewczynkami. Philipsowie mieli dziesięcioro dzieci, więc malec niejako wmieszał się w tłum i długo pozostawał niezauważony. Niektórzy rodzice zabraniali swoim dzieciom zbliżać się do Henri-Christiana, czy to z powodu obawy, że karłowatość jest zaraźliwa, czy też popularnego przesądu, że jego matka cudzołożyła z szatanem, na skutek czego powiła karła. Zdarzyło mi się słyszeć te plotki, choć nikt z sąsiadów nie odważyłby się ich powtarzać w obecności Jamiego, Fergusa, Iana albo Germaina. Philipsowie byli Żydami i prawdopodobnie czuli pewne pokrewieństwo z osobą wykluczoną ze względu na swoją odmienność. W ich domu Henri-Christian był zawsze mile widziany. Ich posługaczka skinęła głową, kiedy poprosiłam, żeby któreś ze starszych dzieci odprowadziło go potem do domu, i wróciła do balii; w Filadelfii był akurat dzień prania i duszne, wilgotne powietrze dokuczało jeszcze bardziej z powodu łaziebnych wyziewów i odoru sody. Pośpiesznie wróciłam do drukarni, żeby uspokoić Marsali, iż Henri-Christian nie zginął, lecz bawi się w sąsiedztwie. Następnie osłoniłam głowę kapeluszem z szerokim rondem i oznajmiłam, że idę kupić rybę na kolację. Marsali i Jenny, uzbrojone w drewniane narzędzia, łopatkę i widelec, do obracania piorących się ubrań, spojrzały na mnie znacząco – obie świetnie wiedziały, jak bardzo nie cierpię prania – ale nie robiły żadnych kąśliwych uwag. W okresie rekonwalescencji zostałam oczywiście zwolniona z obowiązków domowych i, szczerze mówiąc, w ogóle mi ich nie brakowało, a zwłaszcza kopania łopatką w balii pełnej mydlin i gorących, cuchnących szmat. Mogłabym ewentualnie pomóc przy rozwieszaniu prania, ale uspokoiłam swoje sumienie, używając trzech argumentów: 1. W dniu prania ryba będzie stanowić znakomitą kolację. 2. Aby w pełni odzyskać siły, powinnam regularnie spacerować. 3. Muszę porozmawiać z Jamiem na osobności. Anonimowy list zaniepokoił mnie nie mniej niż Marsali. Różnił się od innych anonimów z pogróżkami, jakie mi pokazała – tamte miały podłoże polityczne, a choć niektóre były wymierzone bezpośrednio w nią (samodzielnie wydawała gazetę, gdy Fergus się ukrywał), to nie wychodziły poza standardowe obelgi typu „dziewka rebeliantów”. Niejednokrotnie słyszałam takie epitety w gorszych dzielnicach Filadelfii. Wierszyk o biedroneczce to było co innego. Cechowała go specyficzna inteligentna złośliwość, może nawet wyrafinowanie, i nagle poczułam obecność Jacka Randalla tak namacalnie, że stanęłam jak wryta i obejrzałam się za siebie. Ulica była zatłoczona, ale nikogo za mną nie było. Wśród niebieskich i żółtawych mundurów oficerów Armii Kontynentalnej nie mignęła mi też żadna czerwona kurtka.

– Odczep się, kapitanie – mruknęłam pod nosem, chociaż na tyle głośno, że przekupka sprzedająca precle obrzuciła mnie zdziwionym spojrzeniem. Obejrzała się, chcąc sprawdzić, do kogo przemawiam, po czym spojrzała na mnie zaniepokojona. – Czy dobrze się pani czuje? – zapytała z silnym niemieckim akcentem. – Tak – odparłam zakłopotana. – Tak, dziękuję. Wszystko w porządku. – Proszę się poczęstować – powiedziała uprzejmie, podając mi precla. – Może jest pani głodna. – Zbyła machnięciem ręki moją chęć zapłacenia i odeszła, kołysząc obfitymi biodrami i pokrzykując: „Brezeln! Heisse Brezeln!”. Nagle poczułam, że kręci mi się w głowie, i oparłam się ciężko o fronton budynku. Przymknęłam oczy i wbiłam zęby w precla. Biały, bardzo świeży, trochę gumowaty, oprószony solą, smakował wybornie. Przekupka miała rację, byłam głodna. W istocie konałam z głodu. Przeżute pieczywo trafiło do żołądka, a stamtąd do krwiobiegu. Natychmiast poczułam się lepiej, a moment paniki minął tak raptownie, że mogłabym przysiąc, iż wcale się nie zdarzył. Dawno mi się coś takiego nie zdarzyło. Przełknęłam ostatni kęs precla i sprawdziwszy puls – regularny i mocny – ruszyłam w stronę rzeki. Szłam bardzo powoli. Było południe, nadmierny wysiłek z pewnością osłabiłby mnie. Żałowałam, że nie wzięłam ze sobą laski. Nie lubiłam jej, bo z nią czułam się niepełnosprawna. Nienawidziłam tego uczucia, lecz jeszcze bardziej nie cierpiałam… tego. Nagłego poczucia zagrożenia, irracjonalnego lęku… przemocy. Wojskowi nazywali to – czy też raczej nazwą w mojej epoce – retrospekcją. Nie przydarzyło mi się to od czasu Saratogi i już prawie o tym zapomniałam. Prawie. To, rzecz jasna, zupełnie zrozumiałe. Zostałam postrzelona, byłam bliska śmierci, nadal jeszcze nie odzyskałam pełni zdrowia. Ostatnim razem gdy mi się to zdarzyło, byłam w ciemnym lesie w pobliżu pola bitwy, samotna, zagubiona, w otoczeniu dyszących przemocą mężczyzn. Nic dziwnego, że się tak czułam. Sytuacja była podobna do tej, kiedy to zostałam napadnięta i porwana… – Zgwałcona – powiedziałam na głos ku bezbrzeżnemu zdumieniu dwóch przechodzących obok mnie dżentelmenów. Nie było sensu unikać tego słowa ani wspomnienia. Było, minęło; teraz jestem bezpieczna. Natomiast przedtem… Kiedy po raz pierwszy doznałam poczucia zagrożenia… to było w River Run, podczas pewnej uroczystości, tam wyraźnie wyczuwało się, że przemoc wisi w powietrzu. Dzięki Bogu Jamie był wtedy przy mnie. Zauważył, że czegoś się przeraziłam – uznał, rzecz jasna, że ducha – i przyniósł mi garść soli, która miała go odpędzić. Szkoccy górale mają na wszystko praktyczny sposób, czy chodzi o utrzymanie ognia przez noc, bezpłodną krowę, czy nawiedzenie przez ducha. Oblizałam wargi, koniuszkiem języka wyczułam kryształek soli z precla i omal nie wybuchnęłam śmiechem. Obejrzałam się przez ramię na przekupkę, która udzieliła mi pomocy, ale nigdzie nie mogłam jej dostrzec. – Znikła, tak postąpiłby anioł – mruknęłam. – Dziękuję… W gaelickim istniało prawdopodobnie stosowne zaklęcie. Były ich dziesiątki, a może i setki. Znam tylko kilka, przeważnie związanych ze zdrowiem (nauczyłam się od mówiących po gaelicku pacjentów), wybrałam więc najlepiej pasujące do sytuacji i pewnym krokiem ruszyłam przed siebie, recytując: Odpędzam was, odganiam. Wszelkie napady, ataki, Słabość w nogach, słabość w głowie, Duszność w piersiach.

Nagle ujrzałam, że z doków wyłania się Jamie, śmiejąc się z czegoś, co mówi do niego Fergus, i świat dokoła znowu stał się zwyczajny. Jamie przyjrzał mi się spod oka, wziął mnie pod rękę i zaprowadził do małej kawiarni za rogiem, na Locust Street. O tej porze było tam niemal całkiem pusto, więc nikt nie zwrócił na mnie uwagi. Kobiety pijały kawę, jeżeli miały okazję, choć czyniły to najczęściej w domowym zaciszu w towarzystwie przyjaciółek albo na przyjęciach. W Londynie i Edynburgu istniały wprawdzie ogromne kawiarnie, w których bywały kobiety, ale w Filadelfii spotykało się w nich przeważnie mężczyzn, rozmawiających o interesach, polityce i najświeższych plotkach. – Gdzie tak pędziłaś, Angliszko? – spytał łagodnie Jamie, odbierając od kelnera tacę z filiżankami kawy i talerzykiem ciasteczek migdałowych. – Wyglądasz… – zmrużył oczy, poszukując stosownego określenia, które nie naraziłoby go na moją złość. – Na niedysponowaną – podsunął Fergus, ujmując szczypczyki do cukru. Nieproszony, wrzucił do mojej filiżanki trzy spore kostki brązowego cukru. – Jak to mówią, trzeba pić gorące napoje, żeby się ochłodzić – dodał pouczającym tonem. – Niewątpliwie człowiek się wtedy obficiej poci – odrzekłam, mieszając kawę łyżeczką. – Ale jeśli pot nie odparuje, to organizm i tak się nie ochłodzi. – Oceniłam poziom wilgotności na jakieś tysiąc procent, mimo to ulałam troszkę słodkiej kawy na spodeczek i podmuchałam. – Odpowiadając na twoje pytanie, Jamie, to nigdzie nie pędziłam, tylko szłam kupić rybę na kolację. A czym wy, panowie, byliście zajęci? Siedzenie na krześle dobrze mi zrobiło, w towarzystwie Jamiego i Fergusa nieprzyjemne poczucie zagrożenia znikło bez śladu. Natomiast myśl o anonimie znalezionym na progu pomimo upału zjeżyła mi włosy na głowie. Jamie i Fergus spojrzeli po sobie i obaj wzruszyli ramionami. – Badaliśmy nasze środki i możliwości – odparł tajemniczo Jamie. – Odwiedzaliśmy też magazyny i kapitanów okrętów. – Naprawdę? – Jego słowa dodały mi otuchy. Były to pierwsze konkretne przymiarki do powrotu do domu. – I jakie one są, te nasze możliwości? Większość pieniędzy wydaliśmy na zakup koni, mundurów, broni, żywności dla ludzi Jamiego i inne tego rodzaju wojenne potrzeby. W teorii Kongres miał je nam zwrócić, ale zważywszy na to wszystko, co usłyszałam o Kongresie od generała Arnolda, lepiej było na to nie liczyć, żeby nie doznać rozczarowania. – Nie najgorsze – rzekł Jamie, uśmiechając się. Dobrze wiedział, o czym teraz myślę. – Znalazłem kupca na wałacha, zapłaci cztery funty. – To chyba dobra cena… – rzuciłam niepewnie. – Czy jednak nie będziemy potrzebowali konia na podróż? Jamie nie zdążył odpowiedzieć, bo drzwi otworzyły się dosyć gwałtownie i do kawiarni wpadł Germain z plikiem gazet pod pachą i miną jak gradowa chmura. Na nasz widok natychmiast się rozpromienił i podbiegł, by się przywitać. – Grand-mère! Co tutaj robisz? Maman powiedziała, że poszłaś kupić rybę. – No tak. – Zrobiło mi się troszkę przykro ze względu na pranie. – Właśnie jestem w drodze po… A może zjesz ciasteczko? – Podsunęłam chłopakowi talerzyk. Oczy mu się zaświeciły i natychmiast wyciągnął rękę. – Tylko jedno – wycedził Fergus. Germain przewrócił oczami, ale usłuchał. Z przesadną elegancją ujął herbatnik w dwa palce. – Papa – powiedział, pochłonąwszy go w dwóch kęsach. – Wydaje mi się, że powinieneś wrócić do domu.

– Dlaczego? – Czarne brwi Fergusa uniosły się. – Ponieważ – zaczął Germain, łakomie zerkając na resztę ciasteczek – babcia Janet powiedziała panu Sorrelowi, że jeśli nie przestanie nękać Maman, osobiście zadźga go widelcem do prania. To całkiem możliwe – dodał z namysłem, zbierając okruchy z talerzyka. Fergus warknął głucho. Wzdrygnęłam się przestraszona; nie słyszałam tego dźwięku od czasów, gdy był biednym złodziejem kieszonkowym w Paryżu. Miał wtedy osiem lat. – Kto zacz ten pan Sorrel? – zainteresował się Jamie podejrzanie łagodnym tonem. – Właściciel gospody, który mija naszą drukarnię w drodze do pracy i czasem kupuje gazetę, gapiąc się przy tym na moją żonę – odrzekł Fergus, nie kryjąc złości. Odsunął krzesło i wstał. – Proszę mi wybaczyć, milady – zwrócił się do mnie z ukłonem. – Czy nie powinienem ci towarzyszyć? – spytał Jamie, wstając od stołu. Fergus potrząsnął głową i założył kapelusz. – Nie. Ten człowiek to tchórz. Tylko na mnie spojrzy i od razu ucieknie. – Błysnął zębami w uśmiechu. – O ile twoja siostra go już nie przepędziła. Wyszedł, a wtedy Germain zapakował ciasteczka do kieszeni, podszedł do kontuaru, żeby zostawić nowe, a zabrać wczorajsze, przeczytane gazety i odebrać pieniądze od właścicielki. – Czy Fergus mówił ci, jak mu teraz idzie w drukarni? – spytałam na tyle cicho, że Germain mnie nie usłyszał. – Owszem. – Jamie powąchał filiżankę z kawą i lekko się skrzywił. Napój był kawą jedynie z nazwy, choć niewątpliwie dodano do niego kilka zmielonych ziaren. Głównie składał się jednak z cykorii i kilku innych składników. Wyjęłam ze swojej filiżanki kawałek palonego żołędzia i dodałam jeszcze kostkę cukru. Drukarnia przynosiła obecnie spore zyski, między innymi dlatego, że konkurent Fergusa, lojalista, opuścił miasto razem z armią brytyjską. – Jest jednak dużo wydatków – mówił Jamie. – Niektóre koszty znacznie wzrosły. – Trudniej na przykład zdobyć papier i farbę drukarską, ponieważ wojsko nie ochrania już transportów. Drogi publiczne stały się niebezpieczne, przez co mniej było zamówień na drukowanie książek, wiązało się to bowiem z ponoszeniem kosztów ubezpieczenia bądź ryzykiem utraty własności. – Poza tym całe przedsiębiorstwo i teren, na którym się znajduje, są ubezpieczone, a to spory koszt – ciągnął Jamie. Wypił kawę trzema długimi łykami. – Marsali nie podoba się, że trzeba za to płacić – wysapał – ale Fergus pamięta, co się stało z moją drukarnią w Edynburgu. Wtajemniczył mnie w kilka spraw, o których Marsali nie wie. – Ciekawe, co to za sprawy. – Spojrzałam na Germaina, ale był zajęty rozmową z dziewczyną za kontuarem. Była wprawdzie o dwa lub trzy lata starsza od niego, ale śmiała się, wyraźnie rozbawiona. – Otrzymywał pogróżki od ludzi, którym nie spodobało się to, co drukował, albo to, że odmówił im druku ich materiałów. Zdarzały się akty sabotażu: jego gazety były kradzione z kawiarń i gospód i rozrzucane na ulicach miasta, chociaż odkąd Dunphy opuścił Filadelfię, trochę się poprawiło. – To ten lojalista konkurent? – Aha… Germain! – zawołał na cały głos. – Masz chyba jeszcze trochę pracy, co? Parę innych miejsc do odwiedzenia? Jeśli tak, to lepiej ruszaj już w drogę, bo twoje wiadomości się zestarzeją! Kilku klientów, którzy właśnie weszli do lokalu, roześmiało się, nie kryjąc rozbawienia, a Germainowi poczerwieniały uszy. Spojrzał ponuro na dziadka, ale miał na tyle rozumu, by z nim nie dyskutować. Pożegnał się z dziewczyną, zręcznym ruchem wsunął do kieszeni kruche ciastko, które od niej dostał, i pośpiesznie opuścił kawiarnię.

– Jak myślisz, chyba nie obrabia cudzych kieszeni? – zaniepokoiłam się, obserwując, z jaką zręcznością wykonał ten manewr. Fergus nauczył syna niektórych technik, nie chcąc, by jego talenty zostały zapomniane. – Diabli wiedzą, w każdym razie lepiej będzie, jeśli chłopak wyjedzie z miasta. W górach nie będzie miał pola do popisu. – Jamie wykręcił szyję, żeby spojrzeć przez okno na oddalającego się szybkim krokiem wnuka, po czym usiadł prosto i potrząsnął głową. – Fergus przede wszystkim nie powiedział Marsali o twoim uroczym Francuziku, niejakim Wainwrighcie. – O tym modnisiu Percivalu? – spytałam z rozbawieniem. – Czy on ciągle się tutaj kręci? – A i owszem. Uparty mały sodomita – odparł Jamie obojętnie. – Spisał ze szczegółami historię rodziców Fergusa, przynajmniej tak twierdzi. Wynika z niej, że Fergus dziedziczy wielką posiadłość we Francji. Fergus jest zdania, że gdyby to była powieść romantyczna, można by ją uznać za zbyt wydumaną i nikt nie chciałby jej wydać. – Jamie uśmiechnął się, ale szybko spoważniał. – Fergus twierdzi, że nie chce mieć z tym nic wspólnego, bo, po pierwsze, nie wierzy, że to prawda, a nawet gdyby, to nie zamierza być pionkiem w czyjejś grze. – Hmm… – Rozgryzłam nasączoną „kawą” kostkę cukru. – Dlaczego nie powiedział o tym Marsali? Przecież ona wie o wcześniejszych zabiegach Wainwrighta, prawda? Jamie zabębnił w blat stołu. Na jego twarzy odmalował się głęboki namysł. Obserwowałam go zafascynowana; miał zwyczaj wystukiwać rytm dwoma palcami prawej ręki, środkowym i serdecznym, który był kiedyś złamany, byle jak nastawiony, a co gorsza, niejednokrotnie już łamany ponownie ze względu na to, że sterczał pod dziwnym kątem. W bitwie pod Saratogą szabla kawalerzysty obcięła kawałek tego palca, ja zaś amputowałam resztę. Mimo to Jamie, kiedy się nad czymś zastanawiał, bębnił po stole tym samym ruchem co zawsze, choć w blat uderzał tylko jeden palec. – Owszem, wie – odparł zamyślony. – Ale Fergus powiedział, że w nagabywaniach Wainwrighta pojawiło się coś dziwnego… Nie nazwałby tego groźbami, ale to coś podobnego… Wainwright napomykał na przykład nieraz, że skoro Fergus jest dziedzicem majątku Beauchampa – o ile to oczywiście prawda – to Germain odziedziczy po nim tytuł i ziemię. Zmarszczyłam czoło. – Według mnie brzmi to dość kusząco… Dlaczego miałaby to być zawoalowana groźba? Jamie posłał mi wymowne spojrzenie. – Gdyby Germain miał odziedziczyć majątek, to mocodawcy Wainwrighta nie potrzebowaliby dłużej Fergusa, prawda? – Boże… Naprawdę?! – zawołałam. – Czy ty też, a raczej Fergus, czy on uważa, że Wainwright i spółka mogliby go zabić i wykorzystać Germaina do swoich niecnych celów? Jamie nieznacznie wzruszył ramionami. – Fergus nie pożyłby długo, gdyby w porę nie wyczuwał, że ktoś chce go skrzywdzić. Skoro według niego Wainwright ma złe zamiary, to jestem skłonny mu wierzyć. A zresztą – dodał z uśmiechem – jeżeli dzięki temu chętniej wyjedzie z Filadelfii i uda się z nami na południe, to mogę temu tylko przyklasnąć. – No tak, to ma sens. – Przyjrzałam się sceptycznie fusom na dnie filiżanki. – A skoro już mowa o Germainie czy też raczej ogólnie o dzieciach, to właśnie dlatego cię szukałam. – Zwięźle opowiedziałam mu o anonimowym wierszyku i wrażeniu, jakie wywarł na Marsali. Jamie ściągnął brwi i sposępniał. Wrogowie z pewnością truchleli na widok tej miny. Ostatni raz widziałam ją o brzasku u podnóża gór w Karolinie Północnej, kiedy Jamie prowadził mnie przez lasy i łąki, od jednego zimnego trupa do następnego, żeby mi pokazać, że ludzie, którzy mnie skrzywdzili, nie żyją i nie mogą mi więcej zaszkodzić.

– To dlatego zrobiło mi się słabo na ulicy – dodałam przepraszającym tonem. – Z anonimu tchnęło tyle zła… Na swój sposób subtelnego, jeśli rozumiesz, co mam na myśli. Doznałam wstrząsu… Umarli mają sposoby na to, abyśmy ich pamiętali, ale tamta zemsta dokonana przez Jamiego pozostawiła w mojej pamięci jedynie odległe poczucie ulgi i równie odległe wrażenie, że masakra w tak malowniczej okolicy ma w sobie jakieś nadnaturalne piękno. – Owszem, rozumiem – przyznał Jamie i znów zabębnił w blat stołu. – Chętnie obejrzę ów liścik. – Dlaczego? – Chcę sprawdzić, czy to nie jest pismo Percy’ego Wainwrighta, Angliszko – odrzekł, odsunął krzesło i wstał, podając mi kapelusz. – Wyjdźmy już stąd, dobrze?

113. Dzięki za ryby Kupiłam okonia długości mojej ręki, a oprócz tego drobne langusty i woreczek ostryg, złowionych przy ujściu rzeki, więc w całej kuchni unosił się przyjemny zapach świeżego chleba i potrawki rybnej. Potrawka była najlepsza, ponieważ zawsze można ją było trochę rozwodnić, gdyby pojawili się nowi goście, co akurat nastąpiło. Tuż przed kolacją do drukarni przyszli Ian i Rachel z nieodłącznym Rollem, promieniejący, jak to zakochani. Ten widok przyprawiał o radość, i o rumieniec. Jenny uśmiechała się szeroko, patrząc na szczęście ukochanego syna. Jeszcze raz zamieszałam potrawkę i podeszłam do Jenny, stając z tyłu. Położyłam jej ręce na ramionach i zaczęłam niezbyt mocno ugniatać. Doskonale wiedziałam, jak obolałe mogą być mięśnie po dniu spędzonym na praniu. Jenny westchnęła z ukontentowaniem i pochyliła głowę, ułatwiając mi masowanie karku. – Jak myślisz, czy nasza kochana kwakierka jest już brzemienna? – spytała szeptem. Rachel stała opodal, bawiąc się z dziećmi, z którymi świetnie sobie radziła. Zerkała też na męża, któremu Fergus pokazał coś, co wyjął z szuflady. – Są małżeństwem dopiero od miesiąca – odszepnęłam, przyglądając się uważnie Rachel. – To całkiem sporo czasu – uznała Jenny. – A jak wiadomo, chłopak zna się na swojej robocie. Popatrz tylko na nią. – Ramiona Jenny drżały od tłumionego śmiechu. – Jak to miło, kiedy matka tak się troszczy o syna – szepnęłam, choć i ja nie mogłam powstrzymać rozbawienia. Rachel promieniowała magicznym blaskiem, nie odrywając wzroku od muskularnych pleców Iana, choć zarazem podziwiała nową szmacianą lalkę Félicité. – Jest taki jak jego ojciec – dorzuciła Jenny, wciąż rozbawiona, choć w jej głosie zabrzmiały jeszcze inne nuty… czyżby tęsknota? Spojrzałam na Jamiego, który dołączył do Fergusa i Iana. Jak dobrze, że mam go przy sobie. Wysoki i zgrabny, opromieniony miękkim światłem zmierzchu i ognia igrającym w kasztanowej czuprynie. Ciągle jest mój. Dzięki Bogu. – Joanie, chodź, pokroisz chleb! – zawołała Marsali. – Henri-Christian, przestań się bawić z psem i przynieś masło! A ty, Félicité, zawołaj Germaina! – Z ulicy dolatywały chłopięce okrzyki, przerywane głuchymi uderzeniami piłki o frontową ścianę domu. – I powiedz tym małym łobuzom, że jeśli stłuką mi szybę, to ich ojcowie się o tym dowiedzą! Po chwili nieuniknionego zamieszania dorośli zasiedli do stołu, a dzieci przy palenisku z drewnianymi miskami na kolanach i łyżkami w rękach. Pomimo wieczornego upału aromat duszonej cebuli, mleka, owoców morza i świeżego chleba był nader kuszący. Twarze stołowników wyrażały radosne oczekiwanie.

Mężczyźni usiedli na końcu, rozmawiając ściszonymi głosami. Obrzuciłam Jamiego pytającym spojrzeniem. Dotknął lekko mego ramienia i siadając, szepnął: „Później”, wskazując skinieniem palenisko. Czyli pas devant les enfants, nie przy dzieciach. Fergus odchrząknął. Cicho, ale to wystarczyło, by dzieci natychmiast umilkły. Uśmiechnął się do nich, a one pochyliły główki nad pobożnie złożonymi rączkami. – Panie, pobłogosław nas – wyrzekł po francusku – i te dary, które będziemy spożywać dzięki Twej łasce, przez Chrystusa, Pana naszego. – Amen – mruknęliśmy i w kuchni rozległ się gwar ożywionych rozmów. – Czy niedługo będziesz musiał wracać do armii, Ianie? – zapytała Marsali, poprawiając włosy pod czepkiem. – Tak – odrzekł Ian – ale nie do armii Waszyngtona. Przynajmniej jeszcze nie teraz. Jamie spojrzał na niego zdziwiony. – Czyżbyś oddał swój mundur? – spytał. – Lub uznał, że Brytyjczycy jednak lepiej płacą? – Była w tym jawna kpina. Sam nie zobaczył ani centa żołdu i wyznał mi szczerze, że bynajmniej się tego nie spodziewa. Kongres nie śpieszył się z płaceniem, a generał, który w dodatku zrezygnował z funkcji, znajdował się z pewnością na końcu długiej listy. Ian przymknął oczy, z lubością wysysając ostrygę. Otarł z brody kroplę mleka i westchnął. – Nie – odparł. – Zabieram Dottie do Nowego Jorku, żeby mogła się spotkać z ojcem i lordem Johnem. Rozmowa przy stole dorosłych zamarła, tylko dzieci dalej gawędziły. Jenny rzuciła wymowne spojrzenie na Rachel, której rozradowany uśmiech nieco przybladł. Wiedziała o planach Iana, bo na jej twarzy nie było widać zaskoczenia. – Skąd ten pomysł? – spytał Jamie z łagodnym zaciekawieniem. – Nie uznała chyba, że Denzell jej nie odpowiada, hę? Domyślam się, że raczej jej nie bije. Rachel roześmiała się na to, krótko, ale głośno, i to wystarczyło, żeby atmosfera się rozluźniła. – Nie – powiedziała. – Wydaje mi się, że Dottie jest szczęśliwą małżonką. Co do mego brata, to wiem, że tak jest. – Uśmiech pozostał w jej świetlistych oczach, chociaż twarz spoważniała, gdy przeniosła wzrok na Jamiego. – Umarł jej najstarszy brat. Był jeńcem wojennym, trzymali go w New Jersey. Jej drugi brat Henry otrzymał wczoraj wieści potwierdzające jego śmierć, ale stan zdrowia nie pozwala mu na razie przedsięwziąć dalekiej podróży, zwłaszcza że drogi są tak niebezpieczne. Dottie uważa jednak, że ktoś z rodziny musi być teraz przy ojcu. Jenny obrzuciła ją ostrym spojrzeniem; jej oczy sposępniały jeszcze bardziej, gdy przeniosła je na syna. – Drogi są tak niebezpieczne – powtórzyła z pozoru łagodnym tonem, który wszakże nie zwiódł nikogo. Ian uśmiechnął się do niej szeroko, odłamał kawałek chleba i zanurzył go w sosie. – Nie martw się, mamo – powiedział. – Niewielka grupa ludzi, których dobrze znam, wybiera się na północ. Zgodzili się przejechać przez Nowy Jork. Będziemy z nimi całkiem bezpieczni. – Jacy to ludzie? – spytała Jenny podejrzliwie. – Kwakrzy? – Mohawkowie – odparł Ian z jeszcze szerszym uśmiechem. – Przejdź się z nami po kolacji, mamo. Ucieszą się, że cię poznali. Prawdę mówiąc, odkąd znam Jenny Murray, jeszcze nigdy nie widziałam, żeby ją zatkało. Wyczułam, że siedzący obok mnie Jamie trzęsie się z tłumionego śmiechu, i również spuściłam wzrok, żeby zapanować nad sobą.

Jenny była jednak ulepiona z porządnej gliny. Po długiej chwili milczenia sapnęła, odsunęła pysk Rolla z kolan i rzekła spokojnie: – Bardzo chętnie. Podaj mi sól, Fergusie, jeśli łaska. Pomimo ogólnego rozbawienia nie zapomniałam, co Rachel powiedziała o Benjaminie, bracie Dottie, i zrobiło mi się bardzo przykro. Zatem Hal chciał negocjować z Bogiem, ale On odrzucił najwyraźniej jego propozycję. Biedny, biedny Hal… – pomyślałam. – Przykro mi słyszeć tak złe wieści o bracie Dottie – powiedziałam, nachylając się do Rachel. – Czy wiesz, co się właściwie z nim stało? Potrząsnęła głową, a ponieważ siedziała tyłem do kominka, twarz miała pogrążoną w cieniu i nie widziałam wyrazu jej oczu. – Henry otrzymał list od swojego brata Adama. Zdaje się, że wiadomość pochodziła od kogoś ze sztabu generała Clintona. Ktokolwiek napisał ten list, wyrażał jedynie ubolewanie z powodu śmierci kapitana Benjamina Greya, brytyjskiego jeńca wojennego, przetrzymywanego w obozie w Middlebrook w New Jersey, i prosił, żeby generał przekazał tę wieść rodzinie zmarłego. Ponoć Greyowie spodziewali się, że Benjamin nie żyje, a teraz otrzymali tylko potwierdzenie swych najgorszych obaw. – Obóz Middlebrook to miejsce w górach Watchung, gdzie Waszyngton zaprowadził swe wojska po bitwie pod Bound Brook – zauważył Fergus z zainteresowaniem. – Lecz wyszedł stamtąd w czerwcu ubiegłego roku. Dlaczego kapitan Grey miałby tam nadal przebywać? Czegoś tu nie pojmuję… – Czy jeńcy przemieszczają się razem z armią? – spytał retorycznie Jamie i wzruszył ramieniem. – Chyba tylko wtedy, gdy zostaną wzięci do niewoli podczas marszu. Fergus skinął głową, ale nie wydawał się do końca przekonany. Marsali wtrąciła się jednak, zanim przemówił, celując łyżką w Iana. – Dlaczego twoi przyjaciele wybierają się na północ? – zapytała. – Czy to nie ma czasem coś wspólnego z masakrą w Andrustown, co? Jenny spojrzała na syna. Twarz Iana nie wyrażała żadnych uczuć, odpowiedział ze zwykłym spokojem. – I owszem, ma. Skąd ci o tym wiadomo? Marsali i Fergus jednocześnie wzruszyli ramionami, co mnie rozbawiło. – Z tego samego źródła, z którego otrzymujemy większość wiadomości, jakie następnie drukujemy – odparł za żonę Fergus. – Dostaliśmy list od osoby, która o tym słyszała. – Co twoi przyjaciele zamierzają zrobić z tą wiadomością? – zapytała Jenny. – A konkretniej – wtrącił Jamie – co ty zamierzasz z tym zrobić? – Nic – odparł Ian, a wtedy napięta twarz Rachel wyraźnie się uspokoiła. Ian zakasłał i pociągnął łyk piwa z glinianego kufla. – Nie znam nikogo, kto tam był, a ponieważ nie zamierzam zmieniać barw i walczyć po stronie Brytyjczyków z Thayendanegea… Nie – zakończył i odstawił kufel. – Zawiozę Dottie do Nowego Jorku, dopilnuję, żeby była bezpieczna, a potem wrócę i dołączę do Waszyngtona. – Uśmiechnął się do Rachel, błyskając białymi zębami w opalonej twarzy, a kiedy mu się przyjrzałam, wydał mi się nagle szalenie atrakcyjny. Zawsze uważałam, że Ian jest przystojny, ale teraz wyjątkowo rzucało się to w oczy. – Kiedy Iana nie będzie, musisz się przenieść do nas – zwróciła się Marsali do Rachel. Nie miałam czasu rozważać, gdzie planowała umieścić żonę Iana – Marsali była znakomitą gospodynią i na pewno coś by wymyśliła – Rachel bowiem potrząsnęła głową. Nie nosiła czepka, tylko proste, spływające na ramiona ciemne włosy, które zaszeleściły przy tym ruchu, ocierając się o jej suknię. – Pojadę z Ianem po Dottie. Do jego powrotu zamieszkam z Rollem u brata. Przydam mu

się do pomocy. – Poruszyła długimi, szczupłymi palcami, uśmiechając się do mnie porozumiewawczo. – Claire z pewnością dobrze mnie rozumie. Jenny wydała nieokreślony gardłowy pomruk, a Marsali prychnęła, choć bez drwiny. – Jak najbardziej – oznajmiłam, smarując masłem kromkę chleba. – Do czego wolałabyś się przydać, miła Rachel – do robienia przepierek czy przekłuwania wrzodów na czyimś tyłku? Roześmiała się, ale odpowiedź została jej oszczędzona, ponieważ do stołu zbliżył się Henri-Christian z pustą miską w rękach. Postawił ją i ziewnął rozespany, chwiejąc się na nogach. – Tak, tak, już późno, mój mały – zagruchała do niego matka, biorąc go na ręce. – Oprzyj mi główkę na ramieniu, a bhalaich. Tatuś zaniesie cię zaraz na górę. Na stole pojawiło się więcej piwa, dziewczynki zebrały naczynia i wstawiły do wiadra z wodą, żeby się moczyły, Germain wybiegł jeszcze na chwilę na podwórko pobawić się z kolegami, a Rollo ułożył się do snu przy kominku. Rozmowa stała się ogólna. Jamie położył mi ciepłą dłoń na udzie, a ja na moment się do niego przytuliłam. Spojrzał na mnie z góry i uśmiechnął się, ściskając mnie za nogę. Z chęcią położyłabym się już na naszym spartańskim legowisku na strychu, przywarła do niego i porozmawiała szeptem, ale na razie było mi dobrze tu, gdzie byłam. Rachel rozmawiała z Fergusem i Marsali, która kołysała w ramionach Henri-Christiana. Ukradkiem przyjrzałam się żonie Iana, ale było za wcześnie na rozpoznanie oznak ciąży, nawet jeśli… Tok moich myśli się urwał, bo nagle dostrzegłam coś innego. Byłam przy tym, kiedy Marsali nosiła pod sercem Henri-Christiana. Widziałam teraz rumieniec na jej policzkach, lekko opuchnięte powieki, subtelne zaokrąglenie rysów twarzy i sylwetki; zwróciłabym na to uwagę znacznie wcześniej, gdybym szukała tych oznak. Byłam ciekawa, czy Fergus o tym wie. Zerknęłam na niego; obserwował żonę i syna oczami pełnymi miłości. Jamie poruszył się i powiedział coś do Iana. Spojrzałam na niego i zobaczyłam, że z tęsknotą wyzierającą z oczu przygląda się Marsali z dzieckiem na kolanach. Jak dobrze rozumiałam tę tęsknotę… Ja także ją czułam, brakowało mi Brianny, Rogera, Jema i Mandy. Wierzyłam, że są bezpieczni, ale nie miałam ich przy sobie. Poczułam ucisk w krtani. Hal powiedział mi kiedyś, że z radością poświęciłby życie dla rodziny. Z drugiej strony zaś człowiek myśli: Boże, nie mogę przecież zginąć! Co stanie się z nimi, jeśli mnie zabraknie? Obdarzył mnie, pamiętam, krzywym uśmieszkiem i dodał: „Wiadomo przecież, że i tak nie można im pomóc, sami muszą sobie poradzić – albo i nie”. To prawda. Mimo to ludzie tak bardzo przejmują się losami najbliższych. Na strychu było gorąco i duszno, choć zarazem przyjemnie pachniało kolacją oraz jak zwykle papierem, płótnem, farbą drukarską i skórą. Oprócz tego czułam zapach siana, na którym wkrótce mieliśmy się położyć. Obawiając się rychłego uduszenia, jak najszybciej otworzyłam drzwiczki wychodzące na brukowaną alejkę za drukarnią. Natychmiast otoczyły nas nocne odgłosy Filadelfii oraz rozmaite zapachy: dym z dziesiątków sąsiednich kominów, ostry odór sterty nawozu za pobliską stajnią, żywiczna woń liści, kory, jagód i kwiatów, dziedzictwo po szlachetnym Williamie Pennie. W karcie praw miejskich nakazał on mianowicie, by na każde pięć akrów ziemi wykarczowanej pod budowę domów pozostawiać akr krzewów i drzew. I choć Filadelfia nie do końca spełniała ten postulat, to i tak była zadziwiająco zielonym miastem. – Niech cię Bóg błogosławi, Williamie – mruknęłam, zdzierając z siebie ubranie. Wieczorne powietrze było wprawdzie wilgotne i duszne, niemniej jednak się poruszało i nie mogłam się już doczekać miłego powiewu na spoconej skórze.

– Dzięki ci za te słowa, Angliszko – odezwał się Jamie, zstępując z drabiny. – Czemu przyszły ci do głowy? Czy martwisz się o Williama? – Nie chodziło mi o twojego syna – wyjaśniłam – chociaż zawsze dobrze mu życzę… – Urwałam, spostrzegłszy, że Jamie mnie nie słucha. – Czy ty akurat o nim myślałeś? – Owszem – przyznał, pomagając mi rozsupłać wstążki gorsetu. – Ta rodzinna kolacja, te wszystkie słodkie dzieciaki… – Przyciągnął mnie do siebie i skłonił głowę na moje ramię. – Chciałbyś, żeby William tu był – szepnęłam, głaszcząc go po policzku. – Jako członek rodziny. – Gdyby życzenia były końmi, to żebracy nie chodziliby pieszo – rzekł sentencjonalnie i wypuścił mnie z objęć. – A gdyby brukiew była mieczem, to miałbym go teraz przy sobie. Spojrzałam na stos Biblii, na który zwykł odkładać miecz. Leżały tam pistolety, sztylet, woreczek z nabojami i kilka drobiazgów ze sporranu, ale miecza nie było. Przyjrzałam się uważniej, czy aby wzrok mnie nie myli. – Sprzedałem go – oznajmił Jamie obojętnie, widząc moje spojrzenie. – Jedną dobrą rzecz da się powiedzieć o wojnie: można dostać dobrą cenę za porządną broń. Chciałam zaprotestować, ale zmilczałam. Broń zawsze mu towarzyszyła i było mi przykro, że musiał się pozbyć choćby jednej sztuki. Skoro jednak zrezygnował ze stanowiska w armii, to miecz nie będzie mu potrzebny, za to pieniądze z pewnością. – Kiedy dojedziemy do Wilmington, kupisz sobie nowy – rzekłam pocieszająco, pomagając mu rozpiąć guziki. Spodnie opadły do stóp Jamiego, który trwał nieruchomo. – Byłoby dobrze, gdyby William poznał kiedyś prawdę o Bree i jej rodzinie. Czy zamierzasz mu o tym powiedzieć? – Być może, pod warunkiem, że znalazłby się nieopodal, nie próbując mnie od razu zabić. – Uśmiechnął się smutno. – Zresztą nie jestem pewien, czy wyjawiłbym mu całą prawdę. – Przynajmniej nie od razu – zgodziłam się z nim. Ciepły wiaterek poruszył połami koszuli Jamiego. – Dlaczego jej nie zdejmiesz? – spytałam, wygładzając fałdy materiału. Popatrzył na mnie uważnie. Stałam przed nim w samej koszuli i pończochach. W jego oczach zabłysły wesołe iskierki. – Chętnie zdejmę, jeśli i ty się rozbierzesz – odpowiedział. Claire wyglądała prześlicznie, porcelanowo-biała i naga jak posąg, opromieniona resztką światła wpadającego przez otwarte okno. Jamie pragnął stać i podziwiać ukochaną, ale jeszcze bardziej chciał się znaleźć w jej łonie. Ponieważ z kuchni nadal dochodziły głosy, najpierw podszedł do otworu w podłodze i wciągnął drabinę. Wolał nie ryzykować, że Germain albo któraś z dziewczynek przyjdzie powiedzieć im dobranoc. Z dołu doleciał wybuch śmiechu, pewnie Fergus i Ian zauważyli wciąganie drabiny. Jamie wyszczerzył zęby i odłożył ją na bok. Obaj mieli żony przy sobie, jeśli jednak woleli pić piwo i gadać w kuchni, zamiast się nimi cieszyć, to ich sprawa. Kiedy podszedł do legowiska na sianie, Claire już tam leżała. Położył się obok niej, nagi jak niemowlę, i dotknął krągłego biodra, a ona wzięła w rękę jego penis. – Pragnę cię – wyszeptała i nagle wszystko się zmieniło. Znali tę magię, co wcale nie oznacza, że przestała być magią – zapach cebuli i ryby na jej dłoniach, smak masła i piwa na języku, łaskotanie włosów na ramieniu, gwałtowny przypływ podniecenia, gdy dotknęła jego genitaliów i przesunęła palec dalej, do przerwy między pośladkami. Wsunął się w nią sztywny jak pal. Jęknęła, więc zakrył jej dłonią usta i poczuł, że parska śmiechem, wobec tego cofnął rękę i pocałował ją z żarem. Przez moment próbował się nie ruszać, wyczekiwać, aż Claire zacznie się

pod nim wić, gorąca i śliska, ocierając się o niego twardymi sutkami… W końcu zadrżała, wydając zduszony jęk przyzwolenia, i wiedział, że może postąpić z nią, jak zechce, i to właśnie uczynił. Jamie westchnął, zadowolony. – Przez cały dzień czekałem właśnie na to, Angliszko. Moran taing, a nighean. – Ja też… Czy to nietoperz? – spytałam zaalarmowana. W istocie, czarniejszy fragment ciemności poruszył się i zatrzepotał, obijając się o ściany strychu. Chwyciłam Jamiego za ramię i zakryłam głowę prześcieradłem. Nie bałam się nietoperzy, ale kiedy latały mi tuż nad głową, w nieprzeniknionej ciemności… – Nie bój się, Angliszko – powiedział Jamie, rozbawiony. – On zaraz stąd wyleci, zobaczysz… – Nie jestem wcale taka pewna – odparłam, drapiąc się w szyję, bo coś mnie załaskotało. – Wyobrażam sobie, ile smakowitych owadów tu na niego czeka… Roje komarów i muszek nieodmiennie wpadały przez otwarte na noc drzwiczki załadunkowe, a wybór był prosty i jedyny: zamknąć je i niechybnie się udusić albo otworzyć i dać się dotkliwie pokąsać. – W takim razie powinnaś się cieszyć z obecności nietoperza – zauważył Jamie, staczając się na bok i wycierając spocone ciało skrajem prześcieradła. – Mówiłaś mi kiedyś, że ile one potrafią zjeść? – Mnóstwo – odrzekłam. – Nie pytaj, jak udało mi się to zapamiętać, ale według encyklopedii Brianny przeciętny nietoperz może zjeść do tysiąca komarów w ciągu godziny. – No proszę – powiedział. – Nie wydaje mi się, żeby było tu teraz więcej niż trzysta tych złośliwych żyjątek, więc za kwadrans będziemy mieli spokój. Argument był nawet przekonujący, mimo to trudno mi było zaakceptować nietoperza rezydenta. Wychynęłam z mojej kryjówki i ostrożnie się rozejrzałam. – A co będzie, jeśli wlecą następne? – Nic. Oczyszczą teren w pięć minut. – Jamie westchnął. – Angliszko, czy chcesz, żebym go złapał, wyrzucił na dwór i zamknął drzwiczki? – Nie – odparłam, wyobrażając sobie żywo, jak Jamie na próżno ugania się za niezwykłym zwierzątkiem i albo zostaje przez nie pokąsany, albo, co gorsza, wypada ze strychu. Tego nie chciałam. – Daruj sobie. Powiedz mi lepiej, co takiego chciałeś wcześniej przede mną zataić. To odwróci moją uwagę. – Co chciałem… A, tak. – Jamie ułożył się wygodnie na plecach i splótł dłonie na brzuchu. – Rozmawiałem z Fergusem i Ianem o tym, żeby jechali z nami, kiedy wyruszymy do Ridge. Wolałem jednak nie poruszać tej sprawy przy stole. Obaj powinni to najpierw obgadać z żonami. Nie chciałem też, żeby dzieci coś usłyszały. Oszalałyby z podniecenia, i to na krótko przed położeniem się do łóżek, więc Marsali pewnie dźgnęłaby mnie za to prosto w serce rożnem. – Niewykluczone – rzuciłam, śmiejąc się. – A skoro już o niej mowa… wydaje mi się, że ona jest brzemienna. – Naprawdę? – zainteresował się żywo Jamie. – Jesteś pewna? – Nie – przyznałam. – Nie mogę mieć pewności, nie pytając jej ani nie badając. Ale szanse są raczej spore. W każdym razie może to mieć wpływ na ich decyzję o wyruszeniu z nami, prawda? Perspektywa powrotu do domu stała się nagle bardziej realna. Poczułam niemal powiew rześkiego górskiego powietrza na ciele i przeszedł mnie dreszcz podniecenia. Mimo upału dostałam gęsiej skórki.

– Hm… – mruknął Jamie z namysłem. – To całkiem możliwe. Jak uważasz, jeśli Marsali rzeczywiście jest brzemienna, to czy nowe dziecko może być takie jak Henri-Christian? – Niekoniecznie – odparłam, ale zawodowa uczciwość nakazała mi dodać: – Nie mogę zaręczyć, że ten rodzaj karłowatości nie jest dziedziczny, bo przecież Fergus nie zna swojej rodziny. Przypuszczam jednak, że u Henri-Christiana mamy do czynienia z mutacją, czyli czymś, co się zdarza tylko raz, jak wypadek. Jamie prychnął cicho. – Cuda także zdarzają się tylko raz, Angliszko – powiedział. – To dlatego każde dziecko jest inne. – Nie chcę się z tobą spierać – odparłam łagodnie. – Będziemy musieli niedługo wyruszyć, prawda? Jeśli nawet Marsali jest brzemienna, to może to być trzeci, najwyżej czwarty miesiąc. – Ogarnęło mnie uczucie niepewności. Był początek września, już w październiku opady śniegu mogą odciąć trakty wiodące przez doliny, chociaż jeśli był to ciepły rok… – Jak myślisz, ile czasu potrzeba na powrót do Ridge? – zapytałam. – Tyle, że nie zdążymy przed śniegami, Angliszko – powiedział Jamie, głaszcząc mnie delikatnie po plecach. – Nawet jeśli zdobędę pieniądze i znajdę statek, który zawiezie nas do Karoliny Północnej, ku czemu się skłaniam… – Ty? – wypaliłam, niebotycznie zdziwiona. – Skłaniasz się do podróży statkiem? Wydawało mi się, że przysiągłeś, iż twoja noga nie postanie więcej na pokładzie, chyba że w trumnie wiozącej twoje szczątki do Szkocji. – Hm, no tak… Gdyby chodziło tylko o mnie, wolałbym pójść do Karoliny pieszo po rozżarzonych węglach. Ale tak nie jest. Są jeszcze inni: ty i… – Ja? – żachnęłam się oburzona. – Co niby masz na myśli? Aaa! Oganiając się rozpaczliwie, zanurkowałam pod prześcieradło. Nietoperz świsnął tuż obok mojej głowy, słyszałam nawet cichutkie popiskiwanie i trzepot skórzastych skrzydełek. Jamie zaśmiał się odrobinę złośliwie. Kiedy wynurzyłam się spod prześcieradła i usiadłam, powiódł dwoma palcami wzdłuż świeżej blizny na moim prawym boku. – Właśnie to, Angliszko – powiedział i nacisnął. Wprawdzie bardzo delikatnie, więc udało mi się usiedzieć nieruchomo, ale blizna była nadal zaczerwieniona i bolesna i nie dało się temu zaprzeczyć. – Nic mi nie jest – powiedziałam z mocą. – Nieraz bywałem postrzelony, Angliszko – odparł sucho. – I wiem, jak to jest, ile czasu potrzeba, żeby wydobrzeć, naprawdę odzyskać siły. Dziś na ulicy o mało nie straciłaś przytomności… – Nic nie jadłam, byłam głodna i… – Nie będziemy podróżowali lądem – powiedział tonem nieznoszącym sprzeciwu. – Nie chodzi tylko o ciebie, chociaż w głównej mierze… – dodał nieco łagodniej, przygładzając mi włosy. – Są jeszcze małe dzieci i być może brzemienna Marsali… To trudna podróż, i do tego niebezpieczna. Sama mówiłaś, że wiesz od księcia, iż Brytyjczycy zamierzają teraz zająć Południe. Mruknęłam niewyraźnie, a on ułożył się wygodniej na posłaniu i przyciągnął mnie bliżej. – Owszem, tak mówił. Ale nie mam pojęcia, co to konkretnie może znaczyć, gdzie obecnie przebywa brytyjska armia i czym się zajmuje. Słyszałam jedynie o bitwach pod Lexington, Concord, Bunker Hill, Saratogą i Yorktown – tam to się właśnie kończy, w Yorktown – dodałam. – Ale tymczasem coś się przecież musiało dziać. – Niewątpliwie. Wobec tego kiedy dojedziemy do Karoliny Północnej i zdobędę więcej pieniędzy, kupię sobie nowy miecz.

Jamie posiadał spore środki, ale właśnie w Karolinie. Nie było sposobu odzyskania złota ukrytego w jaskini Hiszpana – gdyby nawet zaufał komuś, kto mógłby mu w tym pomóc, to nikt nie wiedział, gdzie znajduje się owa jaskinia, poza nim i Jemem. Obok złota była tam też stara whisky, niemal równie cenna, gdyby zechcieć wystawić ją na sprzedaż. – Obawiam się, że cena uzyskana za porządny miecz nie opłaci podróży statkiem dla dziewięciu osób – nie, jedenastu, jeżeli dołączą do nas Ian i Rachel. – Racja – odparł zamyślony. – Podsunąłem Fergusowi pomysł sprzedania drukarni. Nie jest wprawdzie właścicielem tego terenu, ale budynek należy do niego. – Zatoczył łuk ręką. – Poza tym w Wilmington jest też moja Bonnie. – Twoja… No tak, twoja prasa drukarska. – Ukryłam uśmiech. Jamie mówił o swojej prasie z takim uczuciem… Szczerze mówiąc, nie jestem pewna, czy o mnie wypowiadał się z równą serdecznością. – Fergus chce nadal być drukarzem, a ja uważam, że to mądra decyzja. Germain jest jeszcze za młody do pługa, a biedny Henri-Christian nigdy nie dorośnie. Postanowiłam ukryć wątpliwości odnośnie do reakcji Germaina na propozycję wyjazdu z rojnego miasta i zajęcie się uprawą ziemi. Prawdopodobnie dobrze wspomina Ridge, co nie znaczy jednak, że pragnie być rolnikiem. – A co z Richardem Bellem? – zapytałam. Bell był lojalistą, który został siłą wyrzucony ze swego domu w Karolinie Północnej i bez przyjaciół oraz grosza przy duszy deportowany do Anglii. Po różnych perypetiach dotarł w końcu do Edynburga, gdzie znalazł zatrudnienie jako drukarz. Jamie złożył mu następującą propozycję: Richard miał bezpiecznie dostarczyć Bonnie do Karoliny w zamian za opłacenie mu biletu na podróż do domu. – Nie wiem – odparł Jamie. – Napisałem do niego z wiadomością, że wkrótce przybędziemy do Wilmington i w związku z tym musimy ustalić parę szczegółów, ale nie dostałem odpowiedzi. – Nie było w tym niczego zaskakującego; listy często ginęły albo się spóźniały. Jamie przeciągnął się rozkosznie. – Zostawmy na razie ten temat. Zobaczymy, jak będzie. Jak tam nasz mały przyjaciel? – Kto? A… – Omiotłam wzrokiem sufit, ale nigdzie nie było widać nietoperza. Nie słyszałam też bzyczenia komarów. – Dobra robota, nietoperzu – powiedziałam z uznaniem. Jamie roześmiał się chrapliwie. – Pamiętasz, jak w letnie wieczory w Ridge siadywaliśmy na ganku i patrzyliśmy na wylatujące z kryjówek nietoperze? – Pamiętam – powiedziałam cicho i przytuliłam się do niego, głaszcząc zarost na klatce piersiowej. O, jak dobrze to pamiętałam. Ridge. Pierwsza drewniana chata, jaką Jamie i Ian dla nas zbudowali, i biały prosiaczek, którego kupiliśmy na targu i który wyrósł na ogromną białą maciorę, postrach całej okolicy. Nasi przyjaciele, dzierżawcy Jamiego, Lizzie i bliźniacy Beardsleyowie… Serce ścisnęło mi się ze wzruszenia. Malva Christie. Biedne, biedne dziecko. Jaki straszny los… I małżeństwo Bugów, zaufany ekonom Jamiego wraz z żoną, którzy okazali się jednak tego zaufania niegodni. I wielki dom, nasz dom, który spłonął doszczętnie, a z nim nasze życie. – Najpierw muszę wybudować nowy dom – odezwał się Jamie, ściskając mnie za rękę. – I założę dla ciebie nowy ogród. Dam ci połowę pieniędzy za miecz, żebyś sobie kupiła nasiona.

114. Wiara to dobra stawka Nowy Jork, 10 września 1778 roku

Hal prychnął z niechęcią. – Nie podoba mi się, że miałbyś wyruszyć w pojedynkę – powiedział. – Mnie również – odparł John obojętnie, zatykając korkiem płaską piersiówkę. – Ale jedyną osobą, która mogłaby mi towarzyszyć, jesteś ty, a ponieważ jesteś uwiązany przy pułku, to sam rozumiesz… Boże, jakże mi brakuje Toma Byrda – dorzucił impulsywnie. – Twojego najlepszego służącego? – Hal uśmiechnął się mimo powagi sytuacji. – Od jak dawna go nie widziałeś? Upłynęło co najmniej dziesięć lat, jak mi się zdaje. – Co najmniej. Myśl o Tomie nadal była bolesna. Opuścił służbę ku obopólnemu żalowi, ponieważ chciał się ożenić, i został znanym wydawcą w Southwark, ponieważ żona odziedziczyła po ojcu znakomicie prosperujące wydawnictwo. Grey był rad, że dobrze mu się powodzi, chociaż ciągle brakowało mu Byrda – jego bystrej inteligencji i dbałości o potrzeby pana. Omiótł spojrzeniem swój strój. Obecny służący nieźle się sprawował, choć zdaniem Greya była to iście syzyfowa praca, ale nie był zbyt rozmowny i bystry. – Mimo to powinieneś wziąć ze sobą Marksa – powiedział Hal, śledząc widocznie tok rozumowania brata. – Ktoś przecież musi o ciebie dbać. – Przyjrzał się krytycznie mundurowi Johna. – Potrafię się sam ubrać, wiesz? – zauważył brat łagodnie. – A jeśli idzie o mundur… – Spuścił wzrok i wzruszył ramionami. – Trochę szczotkowania, czysta koszula, zapasowe pończochy… Nie znajdę się raczej przed obliczem Waszyngtona. – Miejmy nadzieję. – Hal zacisnął wargi. Wyraził już pewną rezerwę, o ile niekontrolowany wybuch gniewu można było tak właśnie nazwać, odnośnie do samotnej podróży brata, i to w mundurze. – Mam już dość aresztowań pod zarzutem szpiegostwa – odparł John. – Nie licząc ryzyka powieszenia bez sądu, amerykańska gościnność pozostawia jednak… A właśnie, miałem cię już wcześniej zapytać: czy znasz niejakiego Watsona Smitha? Pamiętam, że był kapitanem w Dwudziestym Drugim Pułku. Hal zastanowił się. – Owszem – odrzekł. – To dobry oficer. Dzielnie się sprawił pod Crefeld i Zorndorf. – Przechylił głowę i uniósł pytająco brwi. – A o co chodzi? – Zmienił barwy i jest obecnie pułkownikiem Armii Kontynentalnej. Przez pewien czas byłem jego nieproszonym gościem. Miły gość – dodał szczerze. – Upoił mnie cydrem. – Bez wątpienia z zamiarem wydobycia z ciebie użytecznych informacji? – Ton Hala sugerował, że wysiłki Smitha i tak okazałyby się daremne. – Nie – odparł John z namysłem. – Nie wydaje mi się. Po prostu piliśmy razem. Miły gość – powtórzył. – Zamierzałem wyrazić nadzieję, że już go więcej nie spotkam – wcale nie chciałbym go zabić – ale przypuszczam, że jednak istnieje szansa, że jeszcze się zobaczymy. – Poczuł przypływ radości, co go nieco zaskoczyło. – Tak czy owak, postanowione. Jadę w mundurze. Nie ochroni mnie to raczej przed aresztowaniem, wtrąceniem do więzienia, głodową śmiercią ani torturami, ale przynajmniej nie zostanę powieszony. – Jakie znowu tortury? – Hal spojrzał na niego z ukosa. – Miałem na myśli kaca po nadużyciu cydru – wyjaśnił John. – A także głośne śpiewy. Zdajesz sobie sprawę, ile zwrotek liczy przeklęty Yankee Doddle? Hal mruknął niewyraźnie w odpowiedzi i wziął do ręki skórzaną teczkę, z której wyjął cienki plik dokumentów. – Oto papiery potwierdzające twoją wiarygodność – powiedział. – Mogą ci pomóc, pod warunkiem, że zostaniesz pojmany, a nie zastrzelony z daleka, i że twoi oprawcy zechcą je

przeczytać. John zmilczał, zajęty kartkowaniem dokumentów. Była tam kopia patentu oficerskiego, pismo od Hala jako dowódcy pułku, który czasowo zwalniał podpułkownika Johna Greya ze służby i wyznaczał mu zadanie odnalezienia pani Benjaminowej Grey (z domu Amaranthus Cowden), wdowy po kapitanie Benjaminie Greyu, który służył ostatnio w Trzydziestym Czwartym Pułku Piechoty, list od Clintona do „tych, których to dotyczy”, w którym oficjalnie uznawał misję Greya i prosił o udzielenie mu wszelkiej pomocy i wsparcia, kilka weksli wystawionych na Bank Couttsa w Nowym Jorku („Na wszelki wypadek” – powiedział Hal. „Na wypadek czego?”. „Tego, że cię napadną i obrabują, głupcze”. „Aha…”.) oraz… pismo od Benedicta Arnolda, udzielające księciu Pardloe i jego bratu zezwolenia na tymczasowy pobyt w Filadelfii w celu odnalezienia bratanka księcia. – Doprawdy? – zdziwił się Grey. – W jakich okolicznościach może się to okazać pomocne? Hal wzruszył ramionami i obciągnął mundur. – To, że obaj jesteśmy znajomymi generała Arnolda, ma pewną wagę. W piśmie nie została wszak zawarta jego opinia o nas. John przyjrzał się pismu krytycznie, ale istotnie, nie zawierało żadnych pogróżek, zwłaszcza o drągach, smole i pierzu. – No dobrze. – Złożył dokumenty i wsunął z powrotem do teczki, kładąc na niej dla pewności kapelusz, by nie zapomnieć zabrać jej ze sobą. – Załatwione. Co jest na kolację? Johnowi Greyowi śnił się właśnie wiosenny deszczyk, jamnik wabiący się Roscoe, pułkownik Watson Smith i wielka ilość błota, gdy stopniowo zdał sobie sprawę, że krople padające mu na twarz są całkowicie realne. Otworzył oczy, zamrugał i zobaczył bratanicę Dottie, która stała z dzbankiem w ręku i delikatnie spryskiwała go wodą. – Dzień dobry, stryju Johnie! – zawołała radośnie. – Powstań i walcz! – Tego, kto ostatnio nieostrożnie zawołał tak do mnie wczesnym rankiem, spotkał żałosny koniec – wymamrotał Grey, siadając i ocierając mokrą twarz rękawem nocnej koszuli. – Naprawdę? A co się z nim stało? A może to była ona? – Uśmiechnęła się, ukazując dołeczki, i odstawiła dzbanek, wycierając mokre palce o spódnicę. – Cóż za niestosowne pytanie – odparł, patrząc na nią z ukosa. – Przecież jestem już mężatką – powiedziała z godnością i usiadła. – Mam prawo wiedzieć, że mężczyźni i kobiety niekiedy dzielą łoże, nawet jeśli nie łączą ich małżeńskie więzy. – Masz osobliwy akcent… Czyżbyś przebywała wśród Szkotów? – Nieustannie – roześmiała się Dottie. – Powiedz jednak, co stało się z nieszczęśnikiem, który próbował cię rano obudzić. – A, tak. – Przesunął dłonią po głowie, wciąż nieprzyzwyczajony, że ma tak krótkie włosy, choć i tak już trochę urosły i przylegały płasko do czaszki, a nie sterczały we wszystkie strony jak u stracha na wróble. – Oskalpowali go Indianie. Dottie zamrugała. – O, to z pewnością była dobra nauczka – mruknęła. Grey spuścił nogi z łóżka i spojrzał na nią wymownie. – Zgoda, Dottie, jesteś już mężatką, ale to nie upoważnia cię do asystowania mi przy ubieraniu. A poza tym co ty tu w ogóle robisz, u licha? – Jadę z tobą na poszukiwanie wdowy po B…Benie – zacięła się i nagle wszelka radość z niej uleciała, a w oczach zabłysły łzy. Zakryła usta, żeby się nie rozpłakać. – Och, moja droga… – Grey narzucił na siebie szlafrok – dobre maniery obowiązywały w

każdych okolicznościach – i przykląkł przy niej, obejmując ją ramionami. – Już dobrze, już dobrze… – powtarzał, głaszcząc ją po plecach. – Ben być może jednak żyje… Twój ojciec i ja nie tracimy jeszcze nadziei. – Która pewnie okaże się płonna, dodał w duchu. – Tak myślicie? – wydusiła, pociągając nosem i patrząc na niego błyszczącymi od łez chabrowymi oczami. – Oczywiście – wyrzekł z mocą, szukając w kieszeni chusteczki. – Skąd czerpiecie nadzieję? – drążyła, przyjmując od niego nieco zmięty kawałek płótna i ocierając twarz. – Jak to w ogóle możliwe? Grey westchnął ciężko. Jak zwykle w sytuacjach związanych z Halem znajdował się między Scyllą a Charybdą. – Czy ojciec wie, że tu jesteś? – zmienił temat, grając na zwłokę. – Nie… – szepnęła, już opanowana. – Poszłam do niego, ale go nie zastałam, więc udałam się do ciebie, stryju. – Skąd masz pewność, że Ben nie żyje? – spytał Grey, wstając. Zawiązał szlafrok i zaczął szukać kapci. Wiedział, że Hal nie napisał jeszcze do Minnie z tą smutną wiadomością – nie zrobiłby tego, nie uzyskawszy absolutnej pewności – a nawet gdyby to zrobił, to Dottie nie mogła o tym wiedzieć. Zresztą i córce też by nie powiedział, podobnie jak żonie, nie mając całkowitej pewności. – Henry mnie powiadomił – odrzekła. Nalała na chusteczkę odrobinę wody i doprowadziła twarz do porządku. – Pojechałam go odwiedzić i pokazał mi list od Adama, w którym… Wiesz na pewno, że Ben żyje? – powtórzyła pytanie, świdrując go wzrokiem. – Adam napisał w liście, że usłyszał o jego śmierci od kogoś ze sztabu generała Clintona. Ponoć Ben zmarł w obozie wojskowym w New Jersey, w Middlebrook czy jakoś tak… – Nie, nie wiemy na pewno – przyznał John. – Ale istnieją podstawy, aby wątpić w pogłoski o jego śmierci, więc póki dogłębnie nie zbadamy sprawy, jesteśmy zdania, że są to pogłoski fałszywe. Niemniej jednak muszę odnaleźć jego żonę – dorzucił. – I dziecko. – Dziecko? – Dottie patrzyła na niego oczami wielkimi jak spodki. – Ben ma dziecko? – Kobieta, która twierdzi, że jest jego żoną, ma syna, a przynajmniej tak mówi. Powiedziała też, że ojcem jej potomka jest Ben. – Uznawszy, że nie ma wiele do stracenia, przytoczył treść listu od Amaranthus Cowden, który Hal otrzymał w Filadelfii. – Ponieważ Ben istotnie wspominał ojcu o tej pani, jednym z obowiązków, które przyrzekłem bratu wykonać, jest ustalenie prawdy w tej kwestii. Jeżeli to żona i matka dziecka Bena, mam ją przywieźć ze sobą, a rodzina się nią zaopiekuje. – A jeżeli ona nie mówi prawdy? – spytała Dottie z mieszaniną ciekawości i nadziei. – Bóg jeden wie – odparł Grey. – Czy zechcesz dowiedzieć się od Marksa, co z naszym śniadaniem, Dottie? Wstałem wprawdzie z łóżka, ale nie umiem prowadzić teoretycznych rozmów, nie wypiwszy pierwej filiżanki mocnej herbaty. – Och… Tak, oczywiście. – Poderwała się z miejsca, ale z jej twarzy nie zniknął wyraz zamyślenia. Przystanęła w progu i obejrzała się na stryja. – Jadę z tobą – oznajmiła stanowczo. – Będziemy mogli porozmawiać w drodze. Hal wszedł w chwili, gdy na stole pojawiły się solone śledzie i mięsa z rusztu. Zamarł na widok Dottie, ale szybko się opanował i usiadł, wpatrując się w nią badawczo. – Dzień dobry, papo – przywitała się, podbiegając, aby pocałować go w policzek. – Proszę, zjedz sobie śledzia. Popatrzył na nią bez słowa i przeniósł ciężki wzrok na brata. – Nie miałem z tym nic wspólnego – zapewnił John. – Przybyła… Jak się tutaj dostałaś, moja droga?

– Przybyłam konno – odparła cierpliwie, smarując grzankę masłem. – A gdzie jest twój mąż? – spytał Hal z podejrzaną łagodnością. – Czy wie, gdzie obecnie przebywasz? – Denzell jest tam, gdzie trzyma go obowiązek – powiedziała z dumą. – Czyli z Armią Kontynentalną. A mnie obowiązek zawezwał właśnie tutaj. Oczywiście Denzellowi o tym wiadomo. – Zatem nie wyraził sprzeciwu wobec twej samotnej podróży przez Pensylwanię do Nowego Jorku, traktami, na których roi się od… – Nie byłam sama. – Z wdziękiem odgryzła kęs grzanki, przeżuła i połknęła. – Przywiózł mnie tu Ian wraz z kilkoma przyjaciółmi z plemienia Mohawków. Potem pojechali dalej na północ. – Ian… Czy masz na myśli Iana Murraya? – zainteresował się John, po czym sam sobie odpowiedział. – Przypuszczam, że tak, w końcu ilu Mohawków może mieć tak na imię? Domyślam się, że w takim razie przeżył, i bardzo mnie to cieszy. A w jaki sposób… – Dorotheo – odezwał się Hal, mierząc ją twardym spojrzeniem. – Dlaczego się tu zjawiłaś? Córka nie umknęła oczami i zacisnęła szczęki. – Z… z powodu Bena – wyszeptała drżącym głosem. – Czy jesteś pewien… Papo, czy masz pewność, że on żyje? Hal skinął głową. – Tak, jestem pewien – odparł tonem, jakim zwykł wydawać komendy. Ale John widział kostki pobielałe od ściskania łyżeczki i sam poczuł rosnącą gulę w żołądku. Dottie także nie wyzbyła się wątpliwości, ale posłusznie kiwnęła głową. Nie byłaby jednak sobą, gdyby na tym poprzestała. – Jak to możliwe? – spytała. – Skąd bierzesz tę pewność? Adam i Henry uważają, że stało się najgorsze. Hal otworzył usta i znów je zamknął. Johnowi przemknęło przez myśl, że brat powinien być na to przygotowany, miał przecież tyle kłopotów… z drugiej strony jednak to był dla niego trudny czas. Poza tym, szczerze mówiąc, trudno być przygotowanym na coś takiego jak Dottie. – Przypuszczam, że lepiej zrobisz, jeśli powiesz jej prawdę – włączył się do rozmowy. – Inaczej gotowa jeszcze napisać do Minnie. Hal zgromił go wzrokiem, przejrzawszy intencje Johna, ale uznał, że nie ma wyboru. Uczynił to tak oględnie, jak się dało. – Ale ten kapitan Richardson nie wyrządził Williemu krzywdy? – upewniła się zmartwiona Dottie. – Myślałam… – Nie przy tej okazji – skwitował krótko John. – Zważywszy jednak na jego zachowanie w Quebecu i na bagnach Dismal, mamy pewne podejrzenia. – Człowiek ten w istocie zdezerterował – zauważył Hal z naciskiem. – Tego nie wiesz. Mógł zostać zabity, a ciało ukryte. – Rozumowaniu Dottie nie można było odmówić logiki. – Widziano go, jak opuszczał obóz – rzekł John, nie tracąc cierpliwości. – Sam. Zważywszy wszystko to, co o nim wiemy, uważam, że mamy podstawy sądzić, że jest amerykańskim szpiegiem. Na rzecz tego przeświadczenia przemawiały jego przeszłe doświadczenia z Richardsonem. Przez wiele lat sam służył w wywiadzie i instynkt podpowiadał mu, że jeśli idzie o Ezekiela Richardsona, to z pewnością „coś tu śmierdzi”.

– Przypisuję sobie sporo winy – rzekł przepraszającym tonem do Hala. – Powinienem był zacząć go obserwować znacznie wcześniej. Wówczas jednak… coś mi przeszkodziło. Co za eufemizm. Był zdruzgotany wieściami o śmierci Jamiego Frasera. Na samo wspomnienie doznawał skurczu żołądka. Odłożył widelec z porcją śledzia. – Dobrze więc – powiedziała wolno Dottie. Jej śniadanie było praktycznie nieruszone, podobnie jak Johna i Hala. – Czyli nie wierzycie w śmierć Bena, ponieważ powiadomił was o tym ten jakiś Richardson… którego uważacie za łajdaka. I to… wszystko? – Wpatrzyła się w ojca błagalnym wzrokiem, broda jej leciutko drżała. Hal umknął wzrokiem, po czym spojrzał jej prosto w oczy. – Dorotheo – zaczął – muszę wierzyć, że mój syn żyje. Bo jeżeli umarł, to twoja matka dostanie ataku serca, a ja umrę zaraz po niej. Zapadło długie milczenie. Słychać było turkot powozów z ulicy, stłumioną rozmowę służby na korytarzu. Dottie się nie odzywała. Greyowi zdawało się, że słyszy także, jak po jej policzkach toczą się grube łzy.

115. Nocne koszmary Filadelfia, 15 września 1778 roku Ocknęłam się w całkowitej ciemności z nieprzyjemnym szarpnięciem, spocona i zdezorientowana. Przez chwilę nie miałam pojęcia, gdzie jestem i co się ze mną dzieje, a jedynie przekonanie, że coś jest bardzo nie w porządku. Usiadłam, mrugając, żeby móc coś dojrzeć. Macałam po swoim ciele, macałam dookoła i stwierdziłam, że jestem naga, mam nogi zaplątane w prześcieradło i kłują mnie ostre źdźbła siana… Aha, jestem na strychu. W drukarni Fergusa. Jamie…! To z nim działo się coś niedobrego. Leżał obok mnie, ale nie był nieruchomy. Był odwrócony bokiem, ciasno skulony, miał kolana pod brodą, a głowę wciśniętą w ramiona. Trząsł się cały i popiskiwał dziwacznie, nosowo, tak jak wtedy, kiedy śnią mu się najgorsze koszmary. Wiedziałam, że nie wolno go gwałtownie budzić. Zwłaszcza na małej, zagraconej przestrzeni. Serce mi waliło, podobnie jak Jamiemu. Położyłam się ostrożnie przy nim, z twarzą za jego plecami. Musiałam go lekko dotknąć, powoli sprowadzić na ziemię, by mógł dojść do siebie. Taki koszmar nie mijał łatwo, nie wystarczyła rozmowa. Ani przejście paru kroków po pokoju. – Boże, nie – wyszeptał łamiącym się głosem. – Boże, nie! Nie wolno było nim potrząsnąć. Musnęłam opuszką palca jego ramię, powiodłam delikatnie aż do łokcia. Wzdrygnął się jak koń oganiający się od much. Dobrze. Powtórzyłam czynność, przerwałam, potem jeszcze raz. Nabrał tchu, zadławił się nagle… ale przestał drżeć. – Jamie – szepnęłam i jak najostrożniej dotknęłam jego pleców. Jeśli śni mu się Jack Randall, może to… – Nie! – wykrzyknął groźnie i gwałtownie wyprostował nogi, sztywniejąc jak kołek. – Przeklinam cię, idź do diabła! Odetchnęłam, nieco uspokojona. Gniew był po tysiąckroć lepszy niż strach lub ból. Rozwieje się od razu po przebudzeniu. Inne uczucia zostawały z Jamiem na dłużej. – Ciii – powiedziałam półgłosem. – Ciii, Jamie, jestem przy tobie. – Objęłam go ostrożnie i przytuliłam twarz do jego spoconych pleców. Był teraz rozgrzany, wydzielał ostrą woń spermy i silniejszy od niej odór wściekłości i strachu. Znowu zesztywniał, zachłysnął się, chrapnął, ale czułam, że świadomość mu wraca. Za chwilę będzie gotów zerwać się z łóżka i sięgnąć po broń, jak mu się czasem zdarzało. Objęłam go mocniej, przytulając się doń całym ciałem. Nie poruszył się, czułam walenie jego serca. – Słyszysz mnie? – spytałam cicho. – Czy dobrze się czujesz? Po chwili nabrał powietrza i wypuścił je powoli przez usta. – Tak – wyszeptał i ścisnął mnie za udo, tak mocno, że drgnęłam, ale nie wydałam jęku. Leżeliśmy przez pewien czas, przytuleni, aż wreszcie serce Jamiego zwolniło. Pocałowałam go w plecy, muskając lekko blizny, które będą z nim już na zawsze, powtarzałam delikatnie tę pieszczotę, dopóki nie zasnął spokojnie w moich ramionach. Stadko gołębi na dachu pensjonatu gruchało niezbyt głośno, nieświadomie naśladując fale przypływu, toczące po dnie malutkie, drobne kamyki. Rachel pochrapywała z cicha, wydając bardzo podobne odgłosy. Ian był zdania, że to wprost czarujące; mógłby tak leżeć i nasłuchiwać przez całą noc szmeru jej oddechu, gdyby nie to, że lewe ramię całkiem mu zdrętwiało i

koniecznie musiał się wysikać. Możliwie najdelikatniej wydostał się spod jej ciężaru, ale Rachel miała lekki sen i natychmiast się obudziła, ziewając i przeciągając się jak młoda puma. Leżała naga, w blasku świecy twarz i ramiona przybrały barwę świeżej grzanki, reszta ciała natomiast była biała, nie licząc kępki ciemnobrązowych włosów łonowych, skrywających różany kwiat jej kobiecości. Wedle Iana łudząco podobny do orchidei, które widywał w jamajskich lasach. Wyciągnęła ręce za głowę, prężąc zaskakująco białe, pełne piersi, zwieńczone ciemnoróżowymi brodawkami. Czując rosnące podniecenie, Ian odwrócił się szybko z obawy, że za chwilę nie będzie w stanie pójść za pilną potrzebą. – Śpij, kochana – szepnął. – Ja tylko… – Gestem dłoni wskazał stojący pod łóżkiem nocnik. Zaspana Rachel wydała niezrozumiały pomruk i przewróciła się na bok, obserwując go spod zmrużonych powiek. – Czy przeszkadzałoby ci, gdybym się przyglądała? – spytała głosem ochrypłym od snu i wcześniejszych stłumionych okrzyków. Spojrzał na nią zdumiony. – Dlaczego chciałabyś mnie oglądać w takiej chwili? – Wydało mu się to dość perwersyjne, a zarazem podniecające. Czując coraz silniejsze parcie na pęcherz, chciał się odwrócić plecami i wysikać, jeśli jednak chciała na to patrzeć… – To przejaw cielesnej intymności – powiedziała, nie odwracając spojrzenia. – Ufności. Potwierdzenie, że ty także uważasz, iż twoje ciało należy do mnie, tak jak moje do ciebie. – Tak myślisz? – Trochę go to zdziwiło, ale nie miał nic przeciw temu. – Widziałeś najintymniejsze części mojego ciała – podkreśliła i rozłożywszy nogi, przejechała delikatnie palcem między nimi. – Poznałeś także ich smak. Jaki to właściwie smak? – spytała ciekawie. – Świeżo złowionego pstrąga – odparł zgodnie z prawdą i uśmiechnął się do niej. – Rachel, jeśli chcesz patrzeć, jak opróżniam pęcherz, to proszę. Ale nie możesz tak ze mną rozmawiać, kiedy próbuję to robić, rozumiesz? – Aha… – Parsknęła, rozbawiona i przetoczyła się na drugi bok, pokazując mu krągłe pośladki. – No dalej, już możesz sikać. Ian westchnął, słusznie oceniając szanse jako mizerne. – To mi zajmie chwilę, wiesz? – Nie chcąc, by Rachel zdążyła jeszcze coś wymyślić, ciągnął: – Wuj Jamie i ciocia Claire myślą o jak najszybszym wyjeździe z Filadelfii. Chcą wrócić do Karoliny Północnej. Jak się zapatrujesz na to, żeby do nich dołączyć? – Co? – Wypełniony łuskami kukurydzy siennik zaszeleścił, gdy Rachel odwróciła się gwałtownie do męża. – A ty gdzie się wybierasz, skoro nie chcesz mnie ze sobą zabrać? – Ależ nie to miałem na myśli, kochana – zapewnił pośpiesznie, zerkając na nią przez ramię. Oparta na łokciu, mierzyła go oskarżycielskim spojrzeniem. – Oczywiście pojechalibyśmy tam oboje. To znaczy do Fraser’s Ridge, posiadłości wuja Jamiego. Rachel w milczeniu rozważała propozycję. Ian uśmiechnął się pod nosem; niemal słyszał jej myśli. – A co z twoimi obowiązkami w Armii Kontynentalnej? – spytała ostrożnie. – Co z walką o wolność? – To niekoniecznie to samo, kochana – odparł, przymykając z ulgą oczy, gdy w końcu załatwił potrzebę. Otrząsnął penis z resztek moczu i wsunął nocnik pod łóżko, chcąc zyskać na czasie i uformować w miarę spójną myśl. – Książę Pardloe powiedział ciotce Claire, że po bitwie pod Saratogą Brytyjczycy stworzyli nowy plan. Spróbują rozdzielić kolonie południowe od

północnych, zablokują Południe i będą chcieli wziąć Północ głodem. – Hm… – Rachel posunęła się nieco, robiąc mu miejsce obok siebie. Przytuliła się do niego i wolną dłonią chwyciła pieszczotliwie jądra. – Skoro nie będzie walk na Północy, tylko na Południu, to nie będą potrzebować zwiadowcy tutaj, tylko tam, czy tak rozumujesz? – Owszem, a poza tym mogę znaleźć inne zajęcie. – Niezwiązane ze służbą w armii? – Starała się ukryć nadzieję, ale i tak ją widział w jej oczach. Uśmiechnął się i nakrył jej dłoń swoją. Aczkolwiek nieograniczona intymność szalenie mu odpowiadała, to jednak wolałby nie być wyciskany jak cytryna przez ogarniętą entuzjazmem Rachel. – Kto wie? – odrzekł. – W Ridge posiadam przecież kawałek ziemi. dostałem ją przed laty od wuja Jamiego. Oczyszczanie pól, oranie i sianie to wprawdzie ciężka praca, ale za to bardzo spokojna. Pomijając walkę z dzikami, niedźwiedziami, pożarami i burzami. – Och, Ianie. – Twarz Rachel złagodniała, a dłoń zwolniła uścisk. – Z radością pomagałabym ci w polu. – Ale tęskniłabyś za bratem – przypomniał – i za Dottie. I nie wiadomo, co z Fergusem, Marsali i dzieciakami. Nie sądzę, żeby zdecydowali się osiąść z nami w Ridge, wuj Jamie przypuszcza, że pojadą na południe, ale osiedlą się bliżej wybrzeża. Fergus musi mieszkać w mieście, i to nie w jakiejś dziurze, bo inaczej nie zarobi na życie. Przez jej twarz przemknął cień, mimo to potrząsnęła głową. – Będzie mi brakowało Denzella i Dottie, ale i tak czeka mnie taki los, bo oni zamierzają przemieszczać się razem z armią. Ale będę bardzo szczęśliwa, jeżeli ty wystąpisz z szeregów – szepnęła i pocałowała go w usta. Rachel obudziła się nagle. Nie spała głęboko, rozgrzana od miłości i przytulona do Iana tak mocno, że kiedy jęknął przez sen i zesztywniał, od razu się ocknęła i pogłaskała go po plecach, chcąc delikatnie wybudzić go z koszmaru. Zanim się obejrzała, znalazła się na podłodze, przygnieciona przez męża, który zaczął ją dusić wielkimi łapskami. Wiła się pod nim i szarpała, odpychając go od siebie w panice, a kiedy już prawie brakło jej tchu i gwiazdy pokazały się w oczach, z całej siły uderzyła go kolanem. Cios chybił wprawdzie celu, ale silnie uderzony w udo Ian ocknął się wreszcie i puścił ją. Dysząc i sapiąc, wydostała się spod niego i prędko odpełzła jak najdalej w kąt. Usiadła, obejmując rękami kolana i czując, jak serce łomoce w piersiach. Ian oddychał ciężko przez nos, bełkocąc coś niezrozumiale, ostrym tonem; brzmiało to, jakby klął w języku Indian albo Szkotów. Po chwili usiadł i oparł się plecami o ramę łóżka. – Rachel? – zagadnął po minucie milczenia. Ton był zwyczajny, więc jej kurczowo zaciśnięte ręce powoli się rozluźniły. – Tu jestem – odrzekła nieśmiało. – Czy… dobrze się czujesz, Ianie? – O, tak – powiedział. – Kto cię nauczył tego sposobu radzenia sobie z napastnikiem? – Denny – odparła, oddychając coraz normalniej. – Powiedział, że zniechęcenie mężczyzny do popełnienia grzechu zgwałcenia nie jest przemocą. Zaległo milczenie. – Aha – mruknął w końcu Ian. – Muszę sobie kiedyś uciąć z nim pogawędkę. Będzie to taka filozoficzna dyskusja o znaczeniu niektórych słów. – Jestem pewna, że go to ucieszy – odparła Rachel. Wciąż była zdenerwowana po tym, co się stało, mimo to podeszła i usiadła obok Iana na podłodze. Zmięte prześcieradło leżało nieopodal, więc zgarnęła je i okryła swoją nagość. Zaproponowała, żeby i Ian się przykrył, ale odmówił i z jękiem wyprostował nogę.

– Może zrobić ci masaż? – spytała nieśmiało. Prychnął – uznała – z rozbawieniem. – Na razie lepiej nie – powiedział. Przez pewien czas siedzieli, nie dotykając się. Rachel czuła suchość w ustach. Poruszyła językiem, by zebrać trochę śliny, i przemówiła. – Myślałam, że chcesz mnie zabić – szepnęła, tłumiąc drżenie głosu. – Mnie także tak się zdawało – mruknął Ian. W ciemności poszukał jej ręki i mocno uścisnął. – Przepraszam, kochana. – Coś ci się przyśniło – bąknęła. – Czy… czy chcesz mi o tym opowiedzieć? – Boże, nie – żachnął się i westchnął. Puścił rękę Rachel i schylił głowę, zwieszając ręce między kolanami. Rachel milczała, nie wiedząc, co powiedzieć, i modliła się. – To był ten Abenaki – odezwał się w końcu Ian. – Ten, którego zabiłem w obozie Brytyjczyków. Tych kilka prostych słów było jak cios pięścią w splot słoneczny. Wiedziała o tym, Ian opowiedział jej wszystko, kiedy wrócił ranny. Ale usłyszeć to znowu, w ciemności, mając plecy podrapane o deski podłogi i gardło spuchnięte, posiniaczone rękami Iana… Poczuła się tak, jakby ten straszny czyn został popełniony na jej oczach, co było szokujące jak nagły wrzask prosto w uszy. Odwróciła się i położyła mu lekko rękę na ramieniu, w miejscu, gdzie widniała świeża, poszarpana blizna po usunięciu strzały. – Udusiłeś tego człowieka? – spytała ledwo dosłyszalnie. – Nie. – Ian odetchnął głęboko i powoli się wyprostował. – Dusiłem go, potem przejechałem mu lekko nożem po gardle, a na końcu rozpłatałem mu czaszkę tomahawkiem. Spojrzał na nią i pogłaskał ją po zmierzwionych włosach. – Nie musiałem tego robić – powiedział – w tamtym momencie nie musiałem. Nie atakował mnie, chociaż wcześniej próbował mnie zabić. Rachel nie mogła przełknąć śliny, tak zaschło jej w ustach. Ian westchnął i nachylił się, opierając czoło na jej czole. Jego oddech pachniał piwem i jagodami jałowca, które żuł dla oczyszczenia zębów. Oczy miał otwarte, ale z powodu ciemności niczego nie mogła z nich wyczytać. – Czy ty się mnie boisz, Rachel? – spytał szeptem. – Tak – odszepnęła, zaciskając lekko, ale stanowczo dłoń na zabliźnionym ramieniu. – Boję się także o ciebie. Są jednak rzeczy, których boję się bardziej od śmierci, na przykład tego, że moglibyśmy nie być razem. Przy świetle świecy Rachel posłała łóżko, a potem jej nie zgasiła, oznajmiwszy, że chciałaby trochę poczytać, żeby się uspokoić. Ian skinął głową, pocałował ją i skulił się przy niej jak pies. Spojrzała w kąt, gdzie spał Rollo – leżał wyprostowany jak struna, z łbem między łapami. Ian wkrótce zasnął z dłonią na jej udzie. Obserwowała, jak zapadał w sen – twarz mu się wypogodziła, napięte barki rozluźniły. Dlatego właśnie nie zgasiła świecy, chciała patrzeć, jak Ian usypia, i dzięki temu się uspokoić. Wcześniej włożyła koszulę, czując się nieprzyjemnie obnażona, a choć było na tyle ciepło, żeby się nie przykrywać, wsunęła stopy pod prześcieradło, by być bliżej Iana. Czuła dotyk jego kolana na udzie. W migotliwym blasku świecy długie rzęsy rzucały cienie na policzki, tuż nad linią tatuażu. „Jesteś moim wilkiem – powiedziała mu. – Po nocnym polowaniu będziesz wracał do

domu”. „I kładł się u twoich stóp” – odpowiedział. Poczuła się trochę lepiej, więc westchnąwszy, otworzyła Biblię, chcąc przed zgaszeniem świecy przeczytać psalm. Zorientowawszy się, że zamiast świętej księgi wzięła do ręki powieść Pamela. Cnota nagrodzona, parsknęła cichym śmiechem, odłożyła książkę, zdmuchnęła świecę i położyła się obok swego wilka. Znacznie później, tuż przed świtem, otworzyła powieki. Nie spała, choć zarazem jeszcze się nie obudziła, mimo to miała jasne poczucie, że nie jest sama. Ian leżał przy niej, owiewając ją ciepłym oddechem, ale to nie o niego chodziło. Dopiero kiedy poczuła to po raz drugi, zrozumiała, co ją obudziło: krótki, ostry ból w dole brzucha. Podobny do tego, który odczuwała na początku menstruacji, tyle że lżejszy, właściwie nie był to ból, lecz raczej… ukłucie. Ukłucie świadomości. Zamrugała i położyła dłonie płasko na brzuchu. Nadchodzące światło wydobywało z ciemności ledwie widoczne krokwie nad głową. Ból minął, ale osobliwe uczucie pozostało. Jakby czyjaś obecność? Nadal to czuła, co było dziwne, a jednocześnie całkiem naturalne. Jak bicie serca i oddech w płucach. Pomyślała, czyby nie zbudzić Iana, ale dała spokój. Na razie chciała to zachować w tajemnicy, mieć tę wiedzę dla siebie, a zarazem pewność, że nie jest samotna. Z rękoma na pulsującym życiem łonie zapadła w spokojny sen. Ian zazwyczaj budził się przed nią, ale ona to wyczuwała i zaspana, radowała się jego ciepłym od snu zapachem, lekkim pochrząkiwaniem, dotykiem nóg, kiedy siadał i spuszczał je z łóżka. Siedział tak zawsze przez chwilę, mrugając niepewnie oczami, przeczesując potargane włosy, gotując się na nowy dzień, a ona śledziła jego proste, mocne plecy, opalone kolumny mięśni żywo kontrastujące z mleczną bielą jędrnych pośladków. Czasami wymykało mu się ciche, urywane pierdnięcie, a wtedy odwracał się do niej spłoszony. Natychmiast zamykała oczy, udając, że śpi, i myślała przy tym, że musi być niespełna rozumu, skoro uznaje coś takiego za czarujące, ale cóż, tak właśnie było. Dzisiejszego ranka Ian usiadł, przejechał ręką po włosach i zastygł. Rachel szybko otworzyła oczy, zaalarmowana tym gwałtownym ruchem. – Ianie? – wyszeptała, ale nie zwrócił na nią uwagi. – A Dhia – powiedział cicho. – Och, nie, a charaid… Od razu się domyśliła. Powinna była zwrócić na to uwagę natychmiast po obudzeniu. Przecież Rollo budził się zawsze z Ianem, ziewał i przeciągał gnaty, tłukąc ogonem o ścianę, po czym podchodził i wtykał mokry nochal w rękę pana. Dzisiejszego ranka panowały bezruch i cisza, wyprężone ciało psa nawet nie drgnęło. Ian zerwał się i podbiegł do Rolla, ukląkł przy nim i delikatnie położył dłoń na wielkim kudłatym łbie. Nie odezwał się ani nie zapłakał, ale oddech z trudem dobywał się z piersi, jakby coś się w niej rozdzierało na strzępy. Rachel wstała i podeszła do Iana. Uklękła obok niego, objęła go w pasie i głośno się rozpłakała. – Mo chù – powiedział Ian, głaszcząc miękkie, gęste futro. – Mo chuilean. – Głos mu się załamał, gdy dodał: – Beannachd leat, a charaid. Żegnaj, stary przyjacielu. Przysiadł na piętach, ścisnął Rachel za rękę i odetchnął głęboko. – Myślę, że on czekał. Uspokoił się, kiedy zobaczył, że jesteś ze mną. – Przełknął ślinę i mówił już z większym spokojem. – Muszę go pochować. Znam dobre miejsce, ale to kawałek drogi stąd. Wrócę dopiero po południu. – Pojadę z tobą – wykrztusiła niewyraźnie.

Łzy płynęły jej z oczu jak grochy, ciekło z nosa. Wydmuchała go w koszulę. – Nie musisz, mo ghràidh – powiedział łagodnie, głaszcząc ją po głowie. – To daleko stąd. – Więc lepiej się zbierajmy. – Wstała z klęczek i musnęła ramię męża takim samym delikatnym gestem, jakim on głaskał psie futro. – Poślubiłam go razem z tobą.

116. Zapolujemy Góry First Watchung, 15 września 1778 roku Wzdłuż ścieżki leżały w równych odstępach kupki odchodów, ciemnobrązowych i błyszczących jak ziarna kawy i takiej mniej więcej wielkości. William prowadził klacz za uzdę, bo ścieżka była zbyt stroma, aby zaryzykować jazdę w siodle. Zatrzymał się na chwilę odpoczynku. Klacz parsknęła z wdzięcznością i potrząsnęła grzywą. Przykucnął i wziął do ręki kilka ciemnych kulek, powąchał. Bardzo świeże, choć już nie ciepłe, wydzielające słaby dębowy odór, co świadczyło o tym, że jeleń pożywiał się niedojrzałymi żołędziami. Spojrzał w lewo i dostrzegł ułamane gałązki, znaczące drogę, którą poszło zwierzę. Ręka Williama drgnęła w oczekiwaniu na lufę strzelby. Mógłby przywiązać tu klacz i… – Jak myślisz, staruszko? – spytał, celowo używając akcentu z Krainy Jezior, gdzie się wychował. – Poniesiesz truchło, jak uda mi się go ustrzelić? Klacz miała około czternastu lat i była nad wyraz spokojna. Trudno o spokojniejszego wierzchowca. Jazda na niej kojarzyła się raczej z siedzeniem na kanapie niż galopowaniem, miała bowiem szeroki grzbiet i boki zaokrąglone jak beczka piwa. Kiedy William ją kupował, zapomniał zapytać, czy przywykła do polowania. Spokojny, pewny krok i łagodny charakter nie oznaczały jeszcze, że nie spłoszy się, kiedy poczuje na grzbiecie zakrwawionego, martwego jelenia. Mimo to… William ocenił kierunek wiatru. Doskonale. Wiało od gór prosto na niego, wyobrażał sobie nawet, że wyczuwa zapach… Coś poruszyło się w lesie, trzasnęły gałązki i rozległ się charakterystyczny, niemożliwy do pomylenia szelest, jaki wydaje duże roślinożerne stworzenie, obrywając liście z drzew i zarośli. Niewiele myśląc, William wstał z kucek, możliwie jak najciszej wysunął strzelbę z pochwy i zdjął buty. Posuwając się boso, niemal bezszelestnie, wśliznął się w gęstwinę… Po pięciu minutach jedną ręką chwycił jednorocznego byka za łeb, a drugą podciął mu szyję; echo wystrzału długo jeszcze grało wśród górskich szczytów. Wszystko działo się tak szybko, że wydawało się nierzeczywiste, pomimo przenikliwego zapachu krwi wsiąkającej w pończochy. Pod szklanym, martwym okiem jelenia wisiał kleszcz, okrągły jak malutkie winogrono. William był ciekaw, czy od razu odpadnie od ofiary. A może wystarczy mu krwi, by pożywiać się jeszcze przez pewien czas? Jeleń wzdrygnął się silnie, wbijając krótkie poroże w pierś Williama, wierzgnął kończynami, jakby chciał wykonać ostatni skok, i skonał. William przytrzymywał go jeszcze przez chwilę, czując pod mokrymi od potu palcami aksamitny meszek pokrywający poroże. Ciało zwierzęcia zwiotczało. – Dziękuję ci – wyszeptał William i puścił łeb jelenia. Pamiętał, że to stajenny Mac powiedział mu, że należy zawsze podziękować stworzeniu, które oddało nam życie, a kilka lat później James Fraser, zastrzeliwszy wielkiego wapiti,

wypowiedział, jak się wyraził, „modlitwę gralloch” po gaelicku, zanim poderżnął mu gardło. Tym razem, może za sprawą zapachu krwi na skórze i wiatru poruszającego drzewa wokół niego, William nie odrzucił od siebie tych wspomnień. Poszedł poszukać klaczy, która na szczęście nie odeszła daleko, ledwie o kilka jardów, na polankę, gdzie spokojnie się pasła. Spojrzała na niego maślanymi oczami, z pyska zwisała wdzięcznie kępka żółtych mleczy. Można by uznać, że strzały i zapach krwi nie były dla niej nowiną. I dobrze – rzekł sobie w duchu i poklepał klacz po gibkiej szyi. To dla ciebie, Ben, pomyślał po chwili, rozcinając jeleniowi brzuch. O sześć lat starszy odeń kuzyn zabierał go czasem na polowania w lasach opodal Earlington, razem z wicehrabią Almerdingiem, swoim przyjacielem, do którego należały. Starał się nie myśleć za wiele o kuzynie. W zasadzie wierzył, że Ben już nie żyje. Według tego, co powiedział stryjowi Richardson, zmarł na tyfus. Dla jeńca to doprawdy nic niezwykłego. I choć żywił przeświadczenie, że Richardson to łajdak, musiał zarazem przyznać, że to wcale nie znaczy, iż każde słowo wychodzące z jego ust jest kłamstwem. W końcu od wielu tygodni nie natknął się na żaden ślad Bena, chociaż uparcie go poszukiwał. Mimo to jakaś cząstka serca nie chciała się z tym pogodzić. Zrobiłby wszystko, aby ulżyć w cierpieniu stryjowi i ojcu, bez względu na to, jaka była prawda. – A skoro już o tym mowa – powiedział na głos – to co innego miałbym właściwie robić, do stu diabłów? – Sięgnął do wnętrza jelenia, szukając serca. Przynajmniej zostanie ciepło przywitany, kiedy wkroczy do obozu Middlebrook. Człowiek przynoszący świeże mięso zawsze mógł na to liczyć. W ciągu godziny oczyścił zwłoki z wnętrzności i owinął parcianym workiem dla ochrony przed muchami. Klacz rozdymała chrapy, parskając z niezadowoleniem z powodu smrodu, ale nie sprzeciwiała się, kiedy załadował worek na jej grzbiet. Było już późne popołudnie, ale o tej porze roku jeszcze daleko do zmroku. William uznał, że najlepiej będzie pojawić się w obozie przed kolacją. Istniała szansa, że ktoś go zaprosi, a znacznie łatwiej rozmawia się przy jedzeniu i napitku. Wspiął się na skalisty szczyt, żeby obejrzeć teren, i przyznał w duchu, że Waszyngton i jego inżynierowie dokonali dobrego wyboru. Ze szczytu First Watchung, na którym stał, rozciągał się widok na rozległe doliny Nowego Brunszwiku. Żołnierze Armii Kontynentalnej mogli bez trudu obserwować poczynania Brytyjczyków, interweniując w razie potrzeby, co też nierzadko czynili. Obie armie obecnie odeszły. Brytyjczycy do Nowego Jorku, a wojska Waszyngtona… kto wie. Ważne, że nie było ich tutaj, co było Williamowi na rękę. Nadal przecież znajdowali się tam ludzie, którzy mieszkali w pobliżu obozowiska. Ben był – jest, poprawił się stanowczo – oficerem, kapitanem piechoty jak on sam. Ujęci do niewoli oficerowie byli często kwaterowani u miejscowych, pod słowem honoru, że nie będą próbować ucieczki. Tu należało rozpocząć wypytywania. – Chodź, moja miła – zwrócił się do klaczy, biorąc ją za uzdę. – Pójdziemy i przedstawimy się uprzejmie.

117. Wśród krzewów dzikich róż Filadelfia, 16 września 1778 roku Skończyliśmy właśnie kolację i wycierałam Henri-Christianowi buzię brzegiem fartucha, kiedy rozległo się stukanie do drzwi od strony zaułka. Siedząca obok mnie Jenny z małą Félicité

na kolanach spojrzała na mnie, unosząc brwi. Czy to powód do zaniepokojenia? Nie miałam czasu wzruszyć ramionami lub potrząsnąć głową; rozmowy natychmiast umilkły, szczebiot dzieci się urwał, jakby ktoś nakrył ich główki gasidłem. Było już ciemno, a drzwi zamknięte na zasuwę. Fergus i Jamie jak na komendę wstali. Jamie stanął po jednej stronie drzwi z dłonią na rękojeści sztyletu. Dopiero teraz uświadomiłam sobie, że się z nim nie rozstawał, nawet przy kolacji. Usłyszałam szuranie kroków w zaułku, przybyszy musiało być co najmniej dwóch. Włoski zjeżyły mi się na rękach. Jamie wydawał się swobodny, ale czujny, gotów do skoku, kiedy Fergus odsunie zasuwę. – Bonsoir – odezwał się Fergus spokojnym, pytającym tonem. W mroku zamajaczyła czyjaś twarz, zbyt niewyraźna, żeby udało mi się ją rozpoznać. – Bonsoir, monsieur Fraser. – Zamrugałam zaskoczona; znałam ten głos, nigdy jednak nie słyszałam Benedicta Arnolda mówiącego po francusku. Odzyskując rezon, pomyślałam, że nie ma w tym przecie nic dziwnego. Prowadził niejedną kampanię w Quebecu. Jego francuszczyzna była prosta, ale zrozumiała. – Madame Fraser est ici, monsieur? – zapytał. – Votre mère? Fergus odruchowo obejrzał się przez ramię na Jenny, wyraźnie zdziwiony. Zsunęłam Henri-Christiana z kolan, mierzwiąc mu czule czuprynę. – Odnoszę wrażenie, że gubernatorowi chodzi o mnie – powiedziałam. Arnold spojrzał w bok i ściszonym głosem wydał polecenie adiutantowi, który skinął i usunął się w cień. – Pani Fraser – rzucił Arnold z ulgą. Fergus odstąpił na bok i gubernator wszedł do środka. Ukłonił się Jenny i Marsali i skinął głową Jamiemu, po czym spojrzał na mnie. – Owszem, chodzi mi o panią. Przepraszam pana za najście – zwrócił się do Fergusa. – Nie byłem pewien, gdzie znajdę panią Fraser, więc musiałem się najpierw rozpytać. Jamie zacisnął wargi, słysząc aluzję do naszej bezdomności, mimo to skłonił się uprzejmie. – Domyślam się, że sprawa jest pilna, skoro pofatygował się pan osobiście. – W istocie. – Gubernator odwrócił się do mnie. – Przybyłem prosić o przysługę, ma’am, w imieniu przyjaciela. Wyglądał trochę lepiej, niż kiedy go ostatnio widziałam, przybrał na wadze i miał zdrowszą cerę, choć wydawał się spięty i przemęczony. Za to oczy były jak zawsze czujne. – Czy pański przyjaciel jest chory? – spytałam, zerkając na drabinę wiodącą na strych, gdzie przechowywałam moje skromne przybory lekarskie, kiedy nie przyjmowałam pacjentów. – To raczej rana, ma’am, niż choroba – odparł Arnold, zaciskając wargi. – Bardzo poważna rana. – Ach tak? W takim razie lepiej… Jamie zatrzymał mnie, kładąc mi dłoń na ramieniu i wpatrując się uważnie w Arnolda. – Chwileczkę, Angliszko – rzekł spokojnie. – Zanim pozwolę ci wyjść, chcę poznać przyczynę zranienia i nazwisko rannego. Ponadto pragnę się dowiedzieć, dlaczego gubernator przybywa tu pod osłoną nocy, kryjąc swe prawdziwe zamiary przed własnym adiutantem. Arnold się zaczerwienił, ale skinął głową. – Czy zna pan człowieka nazwiskiem Shippen? Jamie pokręcił przecząco głową, natomiast Fergus wyraźnie się ożywił. – Ja go znam – powiedział, przyglądając się Arnoldowi z namysłem. – To człowiek zamożny, powszechnie znany lojalista. Postanowił nie wyjeżdżać po opuszczeniu miasta przez armię brytyjską. – Ja zaś znam jedną z jego córek – wtrąciłam, przypomniawszy sobie przyjęcie wydane w

maju przez generała Howe’a – dobry Boże, czy naprawdę upłynęły zaledwie trzy miesiące? – Ojca natomiast chyba nie poznałam. Czy to właśnie on jest ranny? – Nie, to przyjaciel, w imieniu którego proszę panią o pomoc. – Arnold odetchnął głęboko, niewesoło. – Młody kuzyn pana Shippena, niejaki Tench Bledsoe, został wczoraj napadnięty przez Synów Wolności. Wytarzali go w smole i pierzu i porzucili w dokach przed magazynem pana Shippena. Nieszczęśnik stoczył się z nabrzeża do rzeki i dzięki łasce Pana nie utonął, lecz wydostał się na brzeg i leżał w mulistym zagłębieniu, gdzie znalazł go niewolnik polujący na kraby i sprowadził pomoc. – Pomoc – powtórzył Jamie znacząco. – No właśnie, panie Fraser – mruknął Arnold, spoglądając na niego spod oka. – Shippenowie mieszkają o dwie przecznice od doktora Benjamina Rusha, zważywszy jednak na okoliczności… Rzecz w tym, że wspomniany doktor Rush był zagorzałym zwolennikiem rebeliantów, aktywnym członkiem Synów Wolności, znał z pewnością wszystkich mieszkańców Filadelfii, którzy wyznawali takie poglądy, w tym oczywiście napastników, którzy tak podle zabawili się z młodym Bledsoem. – Usiądź, Angliszko – poprosił Jamie z jadowitą uprzejmością. Nie posłuchałam, a on obrzucił mnie mrocznym spojrzeniem. – Nie zamierzam cię zatrzymywać – wyjaśnił. – Dobrze wiem, że i tak pójdziesz. Chcę się natomiast upewnić, że będziesz bezpieczna i wrócisz. Dobrze? – No… tak – bąknęłam i zakasłałam. – Pójdę w takim razie przygotować rzeczy… – Wyminęłam zagapione na dorosłych dzieci i pośpiesznie wspięłam się po drabinie na strych, słysząc jeszcze, jak Jamie zaczyna wypytywać Arnolda o szczegóły. Poważne poparzenia – dodatkową trudność sprawiała stwardniała na kamień smoła – a poza tym prawdopodobnie gorączka i początki zakażenia po nocy spędzonej w rzecznym mule. Nie brzmiało to optymistycznie, a zapewne było jeszcze gorzej. Nie wiadomo było, jak rozległe są poparzenia; jeżeli miał szczęście, to smoła tylko częściowo przedostała się do skóry. Inaczej… Wolałam o tym nie myśleć, więc zajęłam się pakowaniem niezbędnych przyborów i medykamentów: lniane bandaże, skalpel, ostry nożyk do chirurgicznego oczyszczania rany… Pijawki? Mogą się przydać, prawdopodobnie na ciele są liczne skaleczenia, nikt nie poddaje się bez walki procedurze tarzania w smole i pierzu. Owinęłam bandażem słoik z pijawkami, żeby czasem nie otworzył się w transporcie. Słój miodu, koniecznie. Podniosłam go do światła, był w połowie pełny, emanował złocistym blaskiem. Fergus trzymał w szopie pojemnik z terpentyną do czyszczenia czcionek; uznałam, że powinnam go pożyczyć. Nie rozmyślałam za wiele o implikacjach politycznych, które skłoniły Arnolda do przyjścia po mnie z zachowaniem daleko posuniętych środków ostrożności. Wiedziałam, że Jamie zapewni mi bezpieczeństwo. Filadelfia znajdowała się w rękach rebeliantów, ale nie była bezpiecznym miejscem – dla nikogo. Nie po raz pierwszy – i nie ostatni, byłam tego pewna – cieszyłam się, że jasno widzę drogę przed sobą i wiem, co mam czynić. Drzwi na dole otworzyły się i zamknęły z cichym trzaskiem. Gubernator wyszedł. Spojrzałam na zniszczoną lektykę, z której wnętrza zionęło mi w twarz stęchłe powietrze, i mocniej ujęłam laskę. – Pójdę pieszo – oznajmiłam. – To przecież niedaleko. – Nie pójdziesz – odparł spokojnie Jamie. – Nie będziesz mnie chyba powstrzymywał? – Owszem, będę – rzekł, ciągle łagodnym tonem. – Wiem, że i tak się tam udasz, co do tego nie ma wątpliwości, ale, na Boga, mogę chyba zadbać o to, żebyś nie wywróciła się na nos

na ulicy. Wsiadaj, Angliszko. Idźcie powoli – polecił tragarzowi, który otworzył drzwi i gestem zaprosił mnie do środka. – Będę ci towarzyszył i nie zamierzam biegać po mieście krótko po kolacji. Nie mając innego wyjścia, zebrałam z godnością fałdy sukni i wsiadłam do cuchnącej lektyki. Postawiłam kosz pod nogami i otworzyłam okienko najszerzej, jak się dało, mając żywo w pamięci ostatni raz, kiedy podróżowałam taką właśnie lektyką. Ruszyliśmy statecznym truchtem przez opustoszałe nocą ulice Filadelfii. Godzina policyjna została niedawno zniesiona ze względu na protesty szynkarzy, ale w mieście nadal wyczuwało się swoiste napięcie, nie widać było szanowanych kobiet, grupek podpitej, wesołej czeladzi ani niewolników, którzy harowali dla swych panów, ale u nich nie mieszkali. U wylotu ulicy dojrzałam jedną dziewkę; gwizdnęła na Jamiego i krzyknęła zapraszająco, ale bez przekonania. – Jej alfons czai się w zaułku… z pałką w garści… mogę się założyć – wysapał tragarz w rytm ciężkiego oddechu. – Nie jest tak bezpiecznie jak wtedy, kiedy w mieście stacjonowało wojsko. – Tak ci się zdaje? – stęknął kolega. – To gdzie było wojsko… kiedy temu oficerowi… rozpłatali gardło w burdelu? Myślę, że to dlatego… alfons pilnuje swojej kurwy. – Zaczerpnął haust powietrza i dodał: – Jak masz zamiar sprawdzić… kto wygrał zakład? Sam z nią pójdziesz…? – Może… gdyby wielmożny pan zechciał się ze mną założyć – zaśmiał się chrapliwie pierwszy tragarz. – Nie zechce – wtrąciłam, wystawiając głowę przez okno. – Ale mogę pójść i sprawdzić. Jamie i drugi tragarz parsknęli śmiechem, pierwszy stęknął i lektyka zatoczyła łuk, skręcając w ulicę, przy której stał dom Shippenów. Posadowiony na malowniczym wzniesieniu na skraju miasta, otoczony pięknym ogrodem, stanowił widok przyjemny dla oka. Przy bramie paliła się latarnia, przy drzwiach frontowych druga. Być może się nas spodziewano; nie przyszło mi do głowy poprosić gubernatora o uprzedzenie o naszym przybyciu. Jeżeli sam nie wpadł na ten pomysł, najbliższe kilka minut zapowiadało się arcyciekawie. – Czy potrafisz powiedzieć w przybliżeniu, jak długo tu zabawimy, Angliszko? – spytał Jamie, wyjmując pugilares i płacąc tragarzom. – Jeżeli pacjent nie żyje, to zajmie to tylko chwilę – odparłam, poprawiając fałdy sukni. – W innej sytuacji posiedzimy tu pewnie całą noc. – Rozumiem. Zaczekajcie tu – zwrócił się do tragarzy, którzy gapili się na mnie z otwartymi ustami. – Jak nie wyjdę za dziesięć minut, to będziecie mogli odejść. Powiedział to z taką stanowczością, że nie przyszło im na myśl odpowiedzieć, że mogą przecież odejść w każdej chwili, jeśli taka będzie ich wola. Skinęli tylko głowami i patrzyli, jak Jamie ujmuje mnie pod ramię i prowadzi do drzwi. Oczekiwano nas. Gdy tylko nasze kroki zaszurały na stopniach schodów, drzwi raptownie się uchyliły i wyjrzała zza nich młoda kobieta, po równi przestraszona i zaciekawiona. Najwidoczniej młody pan Bledsoe żyje. – Pani Fraser? – Kobieta zamrugała, mierząc mnie niepewnym spojrzeniem. – To znaczy… hm… czy to pani…? Gubernator Arnold nadmienił… – Tak, to pani Fraser – wtrącił stanowczo Jamie. – I zapewniam panią, młoda damo, że wiem coś na ten temat. – A to pan Fraser – powiadomiłam kobietę, która wpatrywała się w Jamiego ze zdumieniem. – Kiedy się ostatnio widziałyśmy, byłam jeszcze lady Johnową Grey – dodałam tonem wyjaśnienia. – Ale nazywam się Claire Fraser. Nadal. To znaczy… znowu. Jak rozumiem,

pani kuzyn…? – Tak, tak! Proszę, tędy. – Odstąpiła na bok, wskazując ręką kierunek. Dopiero teraz zauważyłam, że towarzyszy jej służący, Murzyn w średnim wieku, który skłonił się przede mną i poprowadził długim korytarzem do schodów na tyłach domu i dalej na piętro. Po drodze gospodyni przedstawiła nam się jako Margaret Shippen i w gładkich słowach przeprosiła za nieobecność rodziców. Ojca wezwały pilne obowiązki. Nie zostałam wcześniej przedstawiona Peggy Shippen, ale znałam ją z widzenia i coś niecoś o niej wiedziałam. Była jedną z organizatorek balów Mischianzy, a choć ojciec nie pozwalał jej w nich uczestniczyć, to przyjaciółki wychwalały ją bez końca, a ponadto widziałam ją parokrotnie, w przepysznych strojach, towarzysząc Johnowi podczas różnych uroczystości. Pilne obowiązki, czy tak? Pochwyciłam spojrzenie Jamiego, kiedy panna Shippen wypowiedziała te słowa. Najprawdopodobniej jej ojciec pragnął uniknąć skojarzenia z nieszczęściem, jakie spotkało krewnego, i uczynić wszystko, by wieści o tej przykrej sprawie nie rozeszły się zbyt szeroko. Nie czas ani miejsce na podkreślanie lojalistycznych sympatii rodziny. Panna Shippen zaprowadziła nas do małego pokoju na drugim piętrze, gdzie na łóżku spoczywał sczerniały obiekt w kształcie mężczyzny. W powietrzu wisiał gęsty odór smoły, zmieszany z zapachem krwi i jednostajnym jękliwym odgłosem wypełniającym pokój. To musiał być Tench Bledsoe; skąd właściwie wziął swoje rybie imię[20]? – rozważałam, zbliżając się ostrożnie do niego. O ile wiedziałam, lin jest rybą z rodziny karpiowatych. – Pan Bledsoe? – zagadnęłam ściszonym głosem, stawiając kosz z rzeczami na niskim stoliku. Na parapecie paliła się świeca, w jej blasku dostrzegłam jego twarz, a raczej to, co z niej zostało. Połowę zakrywała skorupa smoły, tak samo jak głowę i szyję. Widziałam zwyczajnie wyglądającego młodzieńca z dużym zakrzywionym nosem, z obliczem zmienionym z bólu, który wszakże w niczym nie przypominał ryby. – Tak – wystękał i zacisnął wargi, jakby to jedno słowo mogło sprawić, że straci panowanie nad sobą. – Nazywam się Fraser – powiedziałam, kładąc mu dłoń na ramieniu. Przebiegło go drżenie, jak prąd biegnący po kablu. – Przybyłam udzielić panu pomocy. Usłyszał mnie i ledwo dostrzegalnie skinął głową. Podali mu brandy, wyczuwałam jej zapach pod przenikliwym odorem smoły, a zresztą na stoliku stała do połowy opróżniona karafka. – Czy macie w domu laudanum? – zwróciłam się do Peggy. W dłuższej perspektywie nie na wiele by się zdało, ale duża dawka mogłaby pomóc przetrwać wstępne czynności. Dziewczyna była bardzo młoda – oceniłam jej wiek na najwyżej osiemnaście lat – ale czujna i opanowana, a także nad wyraz ładna. Skinęła głową i wyszła szybkim krokiem, mruknąwszy coś do służącego. No tak – pomyślałam, patrząc za nią. Nie mogła przecież wysłać Murzyna. Laudanum znajdowało się zapewne pod kluczem, razem z innymi cennymi przedmiotami. – Jak mam ci pomóc, Angliszko? – spytał szeptem Jamie, jakby obawiał się wytrącić rannego z chwiejnej równowagi. – Pomóż mi go rozebrać. Na szczęście napastnicy nie zdarli z Bledsoego ubrania. Smoła prawdopodobnie nie była już wrząca, kiedy mu ją zaaplikowano; czułam swąd przypalonych włosów, ale nie odrażający odór przysmażonego ciała. Smoła sosnowa to nie był asfalt, który kładziono na drogach w późniejszych czasach. Była produktem ubocznym destylacji terpentyny, na tyle plastycznym, że dawała się rozmazywać w niższej temperaturze niż temperatura wrzenia.

Problemem okazała się noga, co zauważyłam od razu, gdy tylko Jamie odsunął przykrywające pacjenta prześcieradło. To z niej unosił się słodkawy odór krwi, która pobrudziła pościel i w świetle świecy wydawała się czarna, choć mój nos miał na ten temat inne zdanie, powiadamiając mnie o obecności szkarłatu i miedzi. – Jezu Chryste Roosevelcie święty – wymamrotałam swój zwyczajowy okrzyk przerażenia. Twarz Tencha zbielała, mokra od potu i łez, oczy miał zamknięte, ale skrzywił się, słysząc mój szept. Jamie zgrzytnął zębami i wyjął nóż, dostatecznie ostry, by ogolić rękę mężczyzny. Ostry na tyle, by rozciąć poszarpane pończochy i wilgotne spodnie; gdy odsunął na bok zesztywniały materiał, ukazał się rozmiar tragedii. – Kto ci to zrobił, człowieku? – zwrócił się do Tencha, łapiąc go za nadgarstek, gdy młodzieniec uniósł nieco głowę i spojrzał po sobie. – Nikt – szepnął Tench i zakasłał. – Zeskoczyłem z nabrzeża do wody, kiedy podpalili mi głowę, i wylądowałem jedną nogą w mule. Utknęła głęboko, a kiedy się przewróciłem… Było to bardzo brzydkie złamanie wieloodłamowe. Obie kości przebiły dolną część kończyny na wylot, widać było sterczące we wszystkie strony połamane końce. Zaskoczyło mnie, że ranny przeżył ten wstrząs, poprzedzony traumą związaną z napadem, po którym spędził przecież noc i część dnia w mule na brzegu rzeki. Zmiażdżone, wyłaniające się spod skóry ciało napuchło i nabrało brzydkiej czerwonej barwy, rany były głęboko zakażone. Wciągnęłam nosem powietrze, spodziewając się poczuć odór gangreny, ale nie. Jeszcze nie. – Podpalił ci głowę? – spytał Jamie z niedowierzaniem. Nachylił się i lekko dotknął sczerniałej masy po lewej stronie czaszki Tencha. – Kto taki? – Nie wiem – odparł chłopak. Podniósł rękę i dotknął dłoni Jamiego, ale jej nie odsunął, jakby Jamie mógł powziąć w ten sposób niezbędne informacje. – Wydaje mi się… Ze sposobu mówienia to mógł być Anglik. Albo Irlandczyk. Nalał mi czegoś na głowę i posypał pierzem. Inni chybaby mnie już zostawili… Ale on nagle wrócił i złapał pochodnię… – chłopak zachłysnął się i urwał, ale zdołał dokończyć: – …jakby mnie… nienawidził czy co… – W jego głosie zabrzmiało zdumienie. Jamie delikatnie odrywał kawałki spalonych włosów, zmieszanych z błotem i smołą, spod których ukazała się pokryta bąblami skóra. – Nie jest tak źle, człowieku – rzekł pocieszająco. – Ucho jest na miejscu, chociaż troszkę nadpalone i sczerniałe na brzegu. Tench się na to roześmiał – a przynajmniej spróbował – choć śmiech zamarł mu na ustach, gdy dotknęłam złamanej nogi. – Potrzebuję więcej światła – zwróciłam się do służącego. – I dużo bandaży. – Skinął głową, unikając spojrzenia na chorego, i wyszedł szybkim krokiem. Przez kilka minut pracowaliśmy w milczeniu, pomrukując pocieszająco do Tencha. W pewnej chwili Jamie wyjął spod łóżka nocnik, przeprosił i wyszedł na korytarz – słyszałam, że wymiotuje. Wkrótce wrócił, blady, roztaczający smród wymiocin, i podjął delikatne dzieło odsłaniania tego, co zostało z twarzy pacjenta. – Czy możesz otworzyć to oko? – zapytał w pewnym momencie, dotykając ostrożnie lewej skroni chłopaka. Podniosłam wzrok, przerywając wykonywaną czynność; powieka była cała, chociaż spuchnięta i pokryta pęcherzami, a rzęsy spalone. – Nie. – Głos Tencha się zmienił, więc podskoczyłam do niego od strony głowy. Był dziwnie zaspany i beztroski, jakby to wszystko przestało go nagle obchodzić. Przyłożyłam grzbiet dłoni do policzka; był zimny i lepki od potu. Wykrzyknęłam siarczyste przekleństwo, a wówczas zdrowe oko gwałtownie się otworzyło i spojrzało na mnie ze zdziwieniem.

– No proszę, jesteś z nami! – zawołałam z ulgą. – Już się bałam, że stracisz przytomność. – Skoro na razie chłopak nieźle się trzyma, po tym wszystkim, co się z nim stało, to tak łatwo nam nie zemdleje – powiedział Jamie, nachylając się nad chorym. – Po prostu ten ból go niszczy, prawda? Ból jest nieznośny, ale człek nie jest jeszcze gotów umierać, więc osuwa się w odrętwienie. Tench westchnął głęboko i potrząsnął głową. – Gdyby państwo zechcieli na chwilę przerwać… dobrze? – wyszeptał. – Proszę… – Dobrze – zgodził się Jamie i przykrył go poplamionym prześcieradłem. – Odpocznij trochę, mo charaid. Nie byłam wcale taka pewna, czy chory nie próbuje umierać, ale moje możliwości przeszkodzenia mu w tym były ograniczone. Co gorsza, jeszcze mniej mogłam zrobić, gdyby jednak nie umarł. Z drugiej strony doskonale zdawałam sobie sprawę, co Jamie ma na myśli mówiąc o „odrętwieniu” i objawach poważnego upływu krwi. Nie wiedzieliśmy, ile krwi stracił młodzieniec, leżąc na brzegu rzeki. Złamanie w tajemniczy sposób nie przebiło żadnej z głównych tętnic – gdyby się tak stało, Tench byłby już zimnym trupem – ale bez wątpienia poszarpało dużo mniejszych naczyń. Z drugiej strony… Delaware była zimną rzeką, nawet w lecie. Chłód mógł równie dobrze obkurczyć węższe naczynia i zwolnić przemianę materii, a także zmniejszyć uszkodzenia po oparzeniach, błyskawicznie gasząc ogień i chłodząc spaloną skórę. Na wszelki wypadek założyłam opaskę uciskową powyżej kolana, ale nie zacisnęłam jej zbyt mocno, gdyż krwawienie praktycznie ustało. Oparzenia były niewielkie. Koszula została rozdarta, ale smoła na klatce piersiowej, rękach i ubraniu nie była aż tak gorąca, by spowodować pęcherze na skórze, a choć połowa twarzy wyglądała fatalnie, to oparzenia trzeciego stopnia były tylko na kilku calach kwadratowych czaszki, reszta to pęcherze i zaczerwienienia. Oczywiście bolesne, ale nie zagrażające życiu. Napastnicy nie zamierzali go zabić, choć na razie nie mogłam orzec, czy im się to nie uda. – Nazywają to smołowaniem – mruknął Jamie pod nosem. Odsunęliśmy się od łóżka i staliśmy przy oknie; ruchem brody pokazał na chorego. – Nie widziałem tego wcześniej, tylko o tym słyszałem. – Potrząsnął głową, po czym wziął do ręki dzbanek i spytał: – Czy chcesz się napić wody, Angliszko? – Nie… Albo zaczekaj. Tak, chcę, dziękuję. – Okno było szczelnie zamknięte, co ostatnio należało do miejskich zwyczajów, i w pokoju było piekielnie duszno. – Jak sądzisz, czy można by to otworzyć? Jamie zaczął się szarpać z oknem, które nie poddawało się, dawno nieużywane. – Co będzie z nogą? – spytał po chwili. – Trzeba ją będzie amputować, prawda? Odstawiłam dzbanek i westchnęłam. Woda była letnia i smakowała ziemią. – Tak – odrzekłam. Próbowałam o tym nie myśleć od chwili, gdy mój wzrok padł na zmasakrowaną nogę Tencha, ale zadane zwykłym tonem pytanie Jamiego ułatwiło mi odpowiedź. – Wątpię, żeby udało mi się ją ocalić nawet w nowoczesnym szpitalu, z dostępem do anestezji i transfuzji krwi… Boże, jakże chciałabym mieć teraz eter! – Przygryzłam wargę i spojrzałam na łóżko, sprawdzając, czy klatka piersiowa młodzieńca unosi się i opada w rytm oddechu. Gdzieś z tyłu głowy zapłonęła iskierka nadziei, że może jest nieruchoma, ale nie, pacjent ciągle żył. Szuranie kroków na schodach i do pokoju weszła Peggy razem ze służącym, niosąc wielgachny kandelabr i lampę ze stajni. Peggy przyciskała ponadto do piersi kwadratową flaszkę.

Oboje spojrzeli z niepokojem na łóżko, potem na mnie i stanęli po obu stronach okna. W oczach mieli pytanie: umarł? – Nie – odparłam, kręcąc głową, i ujrzałam na ich twarzach przebłysk tego samego połączonego z ulgą żalu, jakiego doświadczyłam przed chwilą. Nie miałam im tego za złe; wiadomo, że współczuli rannemu, ale jego obecność w ich domu stanowiła prawdziwe niebezpieczeństwo dla rodziny. Podeszłam bliżej i przyciszonym głosem wyjaśniłam, co należy zrobić. Twarz dziewczyny z wolna przybrała kolor zepsutej ostrygi. Zachwiała się, ale wzięła się w garść i skinęła głową. – Tutaj? – zapytała. – Czy nie można by go zabrać… Nie, przypuszczam, że to niemożliwe. – Zaczerpnęła tchu. – Dobrze więc. Jak możemy pomóc? Służący wymownie zakasłał, na co wyraźnie zesztywniała. – Ojciec powiedziałby to samo – powiadomiła go zimnym tonem. – Ależ tak, panienko – odrzekł z pozornym szacunkiem, choć minę miał hardą. – Zapewne jednak chciałby mieć szansę powiedzenia tego osobiście, nie sądzi panienka? Posłała mu gniewne spojrzenie, zanim jednak mogła odpowiedzieć, rozległo się skrzypienie ramy w oknie, która ugięła się pod naporem Jamiego, i wszyscy spojrzeli w tamtą stronę. – Nie chciałem przeszkadzać – rzekł spokojnie – ale wydaje mi się, że gubernator przybył na wezwanie. Jamie przepchnął się obok panny Shippen i służącego, zanim oboje zdążyli zareagować. Zbiegł na dół i szybkim krokiem pokonał korytarz, strasząc przy tym służącą. Słusznie zakładał, że gubernator zechce wejść drzwiami od frontu. Dotarł do nich akurat w chwili, gdy rozległo się mocne stukanie, i natychmiast otworzył. – Panno Margaret! – Arnold przeszedł obok Jamiego, jakby go tam nie było, nie lada wyczyn, i zamknął dłonie Peggy Shippen w swoich. – Musiałem tu przyjść… pani kuzyn? Jak on się czuje? – Żyje. – Peggy była blada jak kreda. – Pani Fraser tu… Mówi, że… – Przełknęła ślinę, a Jamie zrobił to samo, aż nadto dobrze wiedząc, o czym nieszczęsna myśli. Połamane piszczele Tencha Bledsoego, czerwone i śluzowate jak źle oprawiona świńska noga. W gardle czuł nadal posmak żółci. – Serdecznie dziękuję za to, że przysłał pan do nas panią Fraser. Nie miałam pojęcia, co robić. Ojciec wyjechał do Maryland, a matka do siostry w New Jersey. Bracia… – Umilkła speszona. – No, no, moja droga – czy mogę się tak do pani zwracać? Poczytuję sobie za obowiązek pomóc pani… pani rodzinie… chronić was. – Jamie spostrzegł, że Arnold nadal ściska ręce dziewczyny, a ona wcale ich nie cofa. Ukradkiem zerknął na nich, po czym się usunął. Wpatrzeni w siebie, nawet tego nie zauważyli. To wyjaśniało sprawę, przynajmniej po części. Arnold pragnął dziewczyny, i to tak bezwstydnie, że Jamie poczuł się lekko speszony. Nie sposób pokonać pożądania, ale mężczyzna powinien mieć tyle siły woli, by go nie okazywać. I to nie tylko ze względów przyzwoitości, dodał w duchu Jamie, obserwując, jak po twarzy Peggy przemyka wyraz ostrożnego wyrachowania. Przypominała Jamiemu wędkarza, który dojrzał podpływającego do przynęty tłustego pstrąga. Chrząknął znacząco, na co oboje wzdrygnęli się tak silnie, jakby ukłuł ich szpilką. – Moja żona uważa, że niezbędna jest amputacja – powiedział. – I to jak najszybciej. Potrzeba jej do tego zabiegu kilku narzędzi.

„Muszę mieć zarówno dużą piłę, jak i małą, zaokrągloną piłkę, zestaw haczyków chirurgicznych – wyglądają podobnie jak wędkarskie – igły i nici…”. Jamie starał się zapamiętać tę listę, choć na myśl o rzeźnickich narzędziach i ich przeznaczeniu robiło mu się niedobrze. Pod powłoką odrazy i współczucia kryła się jednak nieufność – ta sama, jaką widział w oczach Benedicta Arnolda. – Ach tak – bąknął gubernator. Pomknął wzrokiem do Peggy Shippen, która kokieteryjnie przygryzła dolną wargę. – Czy może pan wysłać woźnicę do drukarni? – spytał Jamie. – Mogę z nim pojechać i przywieźć to, co potrzeba. – Tak – wyrzekł wolno Arnold, który zdawał się zamyślony; zawsze tak reagował, gdy intensywnie coś przemyśliwał. – Albo… nie. Przewieźmy raczej pana Bledsoego, i oczywiście panią Fraser, moim powozem do drukarni. Pańska żona będzie tam miała dostęp do wszystkich instrumentów oraz pomoc i wsparcie rodziny. – Co?! – wykrzyknął Jamie, ale Peggy, zaróżowiona z ulgi, uwiesiła się już u ramienia Arnolda. Jamie również złapał go za ramię, by zwrócić na siebie jego uwagę, i oczy gubernatora zwęziły się niebezpiecznie. Jamie zamierzał postawić retoryczne pytanie, czy Arnold czasem nie zwariował, ale ułamek sekundy zwłoki wystarczył, by złagodził wypowiedź. – W drukarni nie ma na to miejsca, sir. Siedzimy sobie na głowie, przez cały dzień kręcą się tam ludzie. To nie jest jakiś zwykły zabieg, pacjent będzie potrzebował przez pewien czas starannej opieki. Peggy Shippen jęknęła z niepokojem, a Jamiemu zaświtało, że ranny Tench Bledsoe stanowił niebezpieczeństwo i kłopot nie tylko dla Shippenów, lecz także dla Arnolda. Jako wojskowy gubernator miasta nie mógł dopuścić do zamieszek i skandalu, do zastraszenia pozostałych w mieście lojalistów ani do tego, by Synowie Wolności poczuli się mścicielami, którzy stoją ponad prawem. Arnoldowi z pewnością zależało na utrzymaniu incydentu w tajemnicy. Zarazem jednak pragnął być szlachetnym rycerzem, który przybywa na białym koniu, by udzielić pomocy bardzo młodej i jakże czarującej pannie Shippen, ratując życie jej kuzyna, ale nie dopuszczając, aby stanowił zagrożenie dla jej domu. Lepiej sprowadzić zagrożenie na mój dom, pomyślał Jamie i nieufność zamieniła się w gniew. – Sir – rzekł oficjalnym tonem. – Nie ma możliwości zachowania tej sprawy w dyskrecji, jeżeli przewiezie pan rannego do drukarni mojego syna. A jest pan przecież świadom, jakie niebezpieczeństwo wiąże się z jej rozgłoszeniem. Była to niezaprzeczalna prawda, nad którą Arnold musiał się zastanowić. Lecz Jamie walczył z tym człowiekiem i dobrze go znał; w jego oczach ujrzał teraz determinację. Skoro postanowił pomóc uroczej pannie Shippen, to zrobi to, niech się dzieje, co chce. Claire nie myliła się, jak widać, tłumacząc mu działanie testosteronu, a i on znał Arnolda na tyle, by wiedzieć, że jest on trykiem, tyleż pożądliwym co twardogłowym. – Ach, już wiem! – wykrzyknął Arnold triumfalnie, ściągając na siebie podejrzliwe spojrzenie Jamiego. Następne słowa potwierdziły, że podejrzliwość była jak najbardziej uzasadniona. – Lord John Grey. Przewieziemy pana Bledsoego do domu jego lordowskiej mości. – Nie! – sprzeciwił się Jamie odruchowo. – Tak. – Arnold był wielce z siebie zadowolony i nie zwracał uwagi na sprzeciwy. – O tak, to idealne rozwiązanie! Lord i jego brat są mi winni przysługę – wyjaśnił Peggy z udawaną skromnością; Jamie zapragnął walnąć go po gębie. – W dodatku jego lordowska mość i pani

Fraser… – W porę pochwycił mordercze spojrzenie Jamiego i urwał, niewątpliwie unikając ciosu, choć o tym nie wiedział. Odkaszlnął. – Idealne rozwiązanie – powtórzył. – Czy zechce pan się udać do pani Fraser i wyjawić jej, co zamierzamy? – My? – wycedził Jamie. – Niczego takiego nie zamierzam… – Co tu się, do cholery, wyrabia? – doleciał z podestu schodów rozgniewany głos Claire. Jamie odwrócił się gwałtownie i ujrzał ją przewieszoną przez poręcz, w zakrwawionym, poplamionym na czarno lekarskim kitlu. – Nic, a nighean – odparł, gromiąc Arnolda wzrokiem. – Rozmawiamy o tym, gdzie powinien przebywać twój pacjent. – Nie obchodzi mnie, gdzie powinien przebywać – odwarknęła, zbiegając na dół. – Natomiast wiem, gdzie będzie przebywał – w kostnicy! – jeśli szybko nie zajmę się złamaną nogą. – Dostrzegła wymianę napiętych spojrzeń między Arnoldem i Jamiem i podeszła, stając obok męża. – Generale Arnold – powiedziała twardym tonem – jeśli w najmniejszym stopniu zależy panu na życiu kuzyna panny Shippen, to będę wielce zobowiązana, gdy umożliwi pan mojemu mężowi przywiezienie mi niezbędnych instrumentów. I to jak najśpieszniej! Arnold zamrugał niepewnie, a Jamie byłby się uśmiechnął, gdyby nie troska o Claire. Płonęła z gniewu, ale była blada i kurczowo zaciskała pięści na połach kitla. Może chcąć się powstrzymać przed spoliczkowaniem gubernatora, lecz Jamie uważał, że pragnie raczej ukryć drżenie rąk. Doznał wstrząsu, gdy pojął, że Claire po prostu się boi. Nie grożącego im niebezpieczeństwa, ale tego, że nie zdoła wykonać zadania, które musiało zostać wykonane. Serce mu się ścisnęło. Ujął Arnolda za ramię i pchnął w stronę schodów. – Posłuchaj – zwrócił się do Claire. – Zabierzemy rannego do domu lorda Johna, a podczas gdy będziesz go przygotowywać do operacji, ja przywiozę ci z drukarni narzędzia. Generał pomoże mi go przenieść. Opór Arnolda ustał, gdy pojął sens rozumowania Jamiego. – Tak – powiedział. – Dobrze, ja… – Przerwał mu przeciągły jęk dochodzący z piętra. Twarz Claire pociemniała. – Nie ma na to czasu – powiedziała z pozornym spokojem. – Panno Shippen… Peggy. Przynieś mi największy nóż, jaki znajdziesz w kuchni, byle szybko. Każ służącym dostarczyć dużo gorącej wody i materiału na bandaże. Potrzebuję też mocnej igły i czarnych nici. – Poszukała wzrokiem Jamiego, który natychmiast puścił ramię Arnolda i podszedł do niej. – Czy dobrze się czujesz, kochana? – spytał cicho, ujmując ją pod łokieć. – Tak – odrzekła, przyciskając jego rękę. – Ale źle to wygląda. Przykro mi, ale jesteś mi potrzebny na górze. Ktoś musi pomóc go przytrzymać. – Nie martw się, nic mi nie będzie. Zajmij się tym, co należy do ciebie. Obiecuję, że nie narzygam na niego, kiedy będziesz obcinać mu nogę. Nie miało to być wcale zabawne, więc Jamie zdziwił się – i ucieszył – kiedy Claire się roześmiała. Nie był to objaw wesołości, ale jej napięcie zelżało i wydawała się teraz bardziej opanowana. Poznał to od razu, gdy wszedł do pokoju rannego. Nie potrafiłby powiedzieć, co się właściwie zmieniło, lecz najwidoczniej Claire usłyszała na parterze łopot skrzydeł Śmierci, który i on teraz wyczuwał. Bledsoe był nadal przytomny, ale wyglądał znacznie gorzej. To, co z niego zostało, oblekła śmiertelna bladość. – Jesteśmy przy tobie – szepnął Jamie, klękając i ujmując jego rękę. Była zimna i lepka od potu. – Nie martw się, jesteśmy przy tobie. Wkrótce będzie po wszystkim. W pokoju unosił się przenikliwy zapach laudanum zmieszany z odorem smoły, krwi i

spalonych włosów. Claire stała po drugiej stronie łóżka, badając puls Tencha i zerkając to na jego poszarzałą twarz, to na poszarpaną nogę. – Posocznica – powiedziała cichym, ale zwyczajnym tonem. – Widzisz tę czerwoną pręgę? – Wskazała brodą poranioną nogę i Jamie ujrzał wyraźnie brzydką ciemnoczerwoną linię, której wcześniej nie było. Na ten widok włosy zjeżyły mu się na karku i przestąpił niepewnie z nogi na nogę. – Zakażenie krwi – wyjaśniła. – Bakterie – zarazki – we krwi. Posuwa się bardzo szybko, a jeśli się tego nie zahamuje… to nic nie będę mogła zrobić. Jamie podniósł głowę, słysząc drżenie w jej głosie. – Ale na razie jest jeszcze szansa? – starał się, by zabrzmiało to zachęcająco, choć jego wysiłki nie na wiele się zdały. – Tak. Ale to bardzo zły znak. – Pokręciła głową. – Amputacja może go zabić na miejscu. A nawet jeśli się tak nie stanie, to istnieje duże ryzyko zakażenia. Jamie okrążył łóżko i chwycił Claire za ramiona. Wydały mu się wychudłe, kości tkwiły tuż pod skórą; tak samo jak jej uczucia, pomyślał tkliwie. – Jeżeli jest dla chłopaka jakaś szansa, to musimy mu ją dać, Angliszko. – Wiem – mruknęła i przeszedł ją dreszcz, choć w pokoju było gorąco i duszno. – Z bożą pomocą… – Bóg ci pomoże – szepnął Jamie. – I ja też. Stałam w nieodpowiednim miejscu. Rozumienie tego, co się ze mną dzieje, wcale mi nie pomagało. Wyszkolony chirurg jest także potencjalnym zabójcą, a ważnym elementem nauki jest uświadomienie sobie i zaakceptowanie tego. Twoje zamiary są całkowicie nieszkodliwe – a przynajmniej masz taką nadzieję – niemniej jeśli chcesz być skuteczny i dobrze wykonać zadanie, musisz działać przemocą i musisz być bezwzględny. Zdarza się, że pacjent umrze ci pod nożem, ale licząc się z tym… nie zaprzestajesz działania. Poleciłam przynieść więcej świec, choć w pokoju było już niesamowicie duszno. Unoszące się w powietrzu miazmaty wilgoci i powoli parującego potu sprawiały, że złotawy blask świec wydawał się stłumiony, jak podczas przyjęcia w nastroju romantycznym, brakowało jedynie wina, kokieteryjnych uśmiechów i muzyki. Wino mogło zaczekać, a każdy chirurg rutynowo tańczy do muzyki Śmierci, tyle że ja zapomniałam kroków i flirtowałam z przerażeniem. Nachyliłam się, żeby sprawdzić tętno i respirację pacjenta. Oddychał płytko i szybko. Brak tlenu, duża utrata krwi… Poczułam ucisk w klatce piersiowej i wyprostowałam się gwałtownie, łowiąc ustami powietrze. – Angliszko. – Spojrzałam na Jamiego i zobaczyłam, że uważnie mi się przygląda, ściągając brwi. – Czy dobrze się czujesz? – Tak – odrzekłam, ale nie zabrzmiało to przekonująco nawet w moich uszach. Potrząsnęłam głową, chcąc sobie w niej przejaśnić. Jamie zbliżył się do mnie i wziął mnie za rękę. To mi trochę pomogło. – Nie przysłużysz mu się, jeżeli zemdlejesz w trakcie operacji – szepnął. – Nie zemdleję – żachnęłam się, choć nadal nie byłam spokojna. – Po prostu… Ja tylko… Nic mi nie jest. Puścił moją rękę i popatrzywszy mi długo w oczy, skinął głową i odszedł zasępiony. Nie zamierzałam mdleć, przynajmniej miałam taką nadzieję. Nie czułam się jednak dobrze w tym ciasnym, dusznym pokoju, w którym cuchnęło krwią, spalenizną i smołą, a nad wszystkim unosił się ostry zapach miry z laudanum. Wyczuwałam agonię Tencha. Nie mogę amputować mu nogi. Nie powinnam. Nie wolno mi.

Do pokoju wpadła jak bomba Peggy, a za nią pokojówka z wiązką kuchennych noży w rękach. – Czy któryś z nich się nada? – Położyła je z brzękiem w nogach łóżka i odstąpiła, zerkając z przerażeniem na rannego. – Jestem pewna, że tak. – Przejrzałam ostre narzędzia i wybrałam dwa: długi, wyglądający na ostry nóż do krojenia mięsa i cięższy, również dość długi, jakim się sieka warzywa. Mając żywo w pamięci proces przecinania ścięgien, dołożyłam jeszcze świeżo naostrzony nóż do obierania z posrebrzanym ostrzem. – Czy sami oprawiacie mięso? – zwróciłam się do służącej. – Macie może piłkę do przecinania kości? Dziewczyna pobladła, o ile można tak powiedzieć o Murzynce, i prędko wybiegła z pokoju. – Wrzątek? – spytałam Peggy. – Chrissy zaraz przyniesie – zapewniła. Oblizała wargi, zmieszana. – Czy pani… – Urwała w porę, zanim zadała narzucające się każdemu pytanie: Czy pani wie, co robi? Wiedziałam. Właśnie na tym polegał problem. Aż za dobrze wiedziałam, co robię, zarówno jako lekarz, jak i jako pacjentka. – Wszystko będzie dobrze – wypowiedziałam zwyczajową formułkę, starając się, by zabrzmiała przekonująco. – Jak widzę, mamy igły i nici. Czy zechciałabyś wybrać największą igłę, taką do dywanów, i nawlec do niej nitkę? A potem na wszelki wypadek jeszcze kilka mniejszych. – Na wypadek, gdybym miała czas i okazję podwiązać naczynia krwionośne. Bardziej prawdopodobne było, że jedyną dostępną możliwością będzie kauteryzacja – brutalne przypalenie świeżego kikuta, aby powstrzymać krwawienie, ponieważ Tench potrzebował teraz każdej kropli życiodajnej substancji. Musiałam pozostać sama w swojej głowie, w miejscu spokojnym i czystym. W miejscu, z którego mogłabym na wszystko patrzeć, wyczuwać ciało pod ręką w całej jego złożoności, ale nie być tym ciałem. Za chwilę odetnę Tenchowi nogę jak kurczęciu. Wyrzucę mięso i kości. Przypalę kikut. W dole brzucha poczułam wyraźnie jego strach. Benedict Arnold wszedł do pokoju z naręczem drewna na opał i srebrnym nożem stołowym w ręku – moim żegadłem, jeżeli nie będzie czasu na szycie rany. Położył polana przed kominkiem, a służący zaczął szybko rozpalać ogień. Zamknęłam na chwilę oczy, próbując nie oddychać przez nos, nie widzieć blasku świec. Denny Hunter operował mnie przy świetle świec; pamiętam, że śledziłam go zamglonym wzrokiem, niezdolna w pełni unieść powiek, paliło się sześć dużych świec wysokim, czystym płomieniem, a obok nich rozgrzewało się w piecyku żegadło. Poczułam dotyk dłoni na ramieniu i odetchnęłam głęboko, opierając się o Jamiego. Nie otworzyłam oczu. – Co się dzieje, a nighean? – szepnął. – Laudanum – odszepnęłam. – Nie traci się całkiem świadomości. Ból odchodzi – nie znika, tylko wydaje się oddzielony – ale nadal jest. A ty… a ty wiesz, co się z tobą dzieje. – Żółć podeszła mi do gardła i musiałam szybko przełknąć. Znowu to czułam. Twarda sonda wgryzała mi się w ciało, odczucie było wyraźne, jakiś obcy, zimny element połączony z ciepłem poruszających się narządów wewnętrznych, przypominało to kopanie płodu w łonie. – Wiesz, co się z tobą dzieje – powtórzyłam, otwierając oczy. Jamie patrzył na mnie z nieskończoną łagodnością w oczach. – Znam to uczucie, wiesz? – wyszeptał, kładąc mi na policzku dłoń o czterech palcach. –

Powiedz mi, co mam robić, mo ghràidh. Nagły atak paniki mijał. Zmusiłam się, by o tym nie myśleć, bo groziło mi całkowite załamanie. Położyłam rękę na połamanej nodze Tencha, chcąc ją poczuć, odnaleźć prawdę o niej. Prawda była aż nadto oczywista. Dolna połowa kończyny doznała tak wielu uszkodzeń mechanicznych, że była nie do uratowania, nawet gdyby nie wdała się posocznica. Rozpaczliwie poszukiwałam szansy na ocalenie kolana, bo jego posiadanie znacznie ułatwia władanie niesprawną kończyną. Niestety, nie było to możliwe. Pacjent ucierpiał wskutek zranienia, upływu krwi i wstrząsu. Był wprawdzie twardy, ale czułam, jak powoli uchodzi z niego życie z powodu zakażenia i nieznośnego bólu. Nie mogłam wymagać, żeby zniósł dłuższą, trudniejszą amputację poniżej kolana. Zresztą nie byłam pewna, czy posocznica nie posunęła się już zbyt daleko; wolałam nie ryzykować. – Zamierzam amputować nogę powyżej kolana – poinformowałam Jamiego. Wydawało mi się, że jestem spokojna, ale mój głos zabrzmiał głucho. – Proszę, żebyś ją przytrzymał i stosował się do moich poleceń. Gubernatorze – zwróciłam się do Arnolda, który wspierał pannę Shippen, otaczając ją ramieniem – proszę podejść i trzymać chorego. – Samo laudanum z pewnością nie wystarczy. Trzeba przyznać, że Arnold usłuchał i podszedł bez zwłoki. Zanim przycisnął tułów młodzieńca, pocieszającym gestem położył mu dłoń na czole. Był całkowicie spokojny i przypomniałam sobie opowieści o jego kampaniach na terenie Kanady: odmrożenia, rany, niewyobrażalny głód… To także był twardy mężczyzna i na myśl o moich dwóch pomocnikach poczułam przypływ otuchy. Nie dwóch, lecz trojgu – Peggy Shippen podeszła bliżej, śmiertelnie blada, z drżącymi wargami, ale determinacją w oczach. – Proszę mi powiedzieć, co mam robić – wykrztusiła, zasłaniając ręką usta, gdy spojrzała na okropnie poranioną nogę. – Postaraj się nie wymiotować, a jeśli będziesz musiała, to szybko się odwróć – pouczyłam. – Jeśli chcesz, to stań tutaj i podawaj mi to, o co poproszę. Nie było czasu na dalsze przygotowania. Przeniosłam wyżej opaskę uciskową i ściągnęłam mocno, ujęłam najostrzejszy nóż, skinęłam na pomocników i rozpoczęłam. Najpierw głębokie i szybkie cięcie w połowie uda, nieco pod kątem, z mocnym naciskiem, by jak najprędzej dostać się do kości. Chirurg wojskowy potrafił odciąć nogę w niecałe dwie minuty. Ja także to potrafiłam, ale musiałam ciąć tak, by później można było nałożyć płaty skóry na kikut i zaszyć główne naczynia… – Duża igła – powiedziałam do Peggy, wyciągając rękę. Ponieważ brakowało mi haczyków, którymi mogłabym pochwycić duże naczynia krwionośne, umykające po rozcięciu w głąb ciała, musiałam nakłuć je igłą, wyciągnąć i przyszpilić do tkanek, po czym jak najszybciej podwiązać, owijając nitką z jednej z cieńszych igieł i zawiązując. Zawsze to lepsze niż przyżeganie, jeśli dysponowało się czasem… Pot zalewał mi oczy, musiałam ocierać go przedramieniem, bo dłonie miałam we krwi aż po nadgarstki. – Piła – powiedziałam, ale nikt się nie poruszył. Czy powiedziałam to na głos? – Piła! – powtórzyłam znacznie głośniej i wzrok Jamiego pomknął do rozłożonych na stole instrumentów. Wykręcając tułów pod dziwacznym kątem, by nie puścić nogi Tencha, sięgnął i podał mi piłę. Gdzie podziała się Peggy? Leżała na podłodze. Kątem oka dostrzegłam suknię w kwiaty i usłyszałam ostrożne kroki służącego, który odciągnął ją na bok. Po omacku poszukałam kolejnej igły, przewracając przy tym słoik z brandy, w którym je trzymałam. W pokoju rozszedł się słodkawy zapach alkoholu. Jamie zachłysnął się, ale ani

drgnął, ściskając udo ponad krępulcem. Pomyślałam bez sensu, że młody Tench będzie miał straszne siniaki. O ile pożyje tak długo, że naczynia włosowate zaczną krwawić… Przeznaczeniem dostępnej dla mnie piły było krojenie wieprzowiny. Była tępa i niezbyt czysta, z połową zębów wykrzywioną w różne strony, podskakiwała i ślizgała mi się w mokrej od krwi i potu ręce, skrobiąc zgrzytliwie po kości. Zacisnęłam zęby i naparłam mocniej, ale bezskutecznie. Jamie jęknął z rozpaczą, raptownie wyrwał mi piłę i odepchnął mnie łokciem. Chwycił rannego za kolano i całą mocą nacisnął piłę, od razu wgryzając się w kość. Trzy, cztery, pięć pociągnięć i w trzech czwartych przepiłowana kość wydała trzeszczący odgłos, który pobudził mnie do działania. – Dość! – zawołałam i blady, spocony Jamie znieruchomiał. – Podnieś nogę. Ostrożnie. Usłuchał, ja zaś zaczęłam ciąć od dołu długimi pociągnięciami noża, pamiętając, by zachować kąt odpowiadający kątowi cięcia od góry. Prześcieradło było mokre i czarne od krwi, ale nie było jej tak dużo, jak się spodziewałam. Albo opaska uciskowa doskonale spełniała swoje zadanie, albo w ciele młodzieńca nie zostało już zbyt wiele krwi… – Teraz piła! – Odrzuciłam nóż. – Trzymaj nieruchomo! Obie części. Pozostał już tylko niewielki fragment kości, widać było gąbczasty szpik i krew, powoli płynącą z rany. Nie naciskałam piły, bo nie chciałam, by kość złamała się i popękała. Nic to nie dawało, więc rozejrzałam się po dostępnych narzędziach. Musiałam użyć czegoś innego niż ta tępa piła. – Raszpla – wycharczał Jamie, wskazując mi właściwe narzędzie. – Tam. Chwyciłam cienką raszplę, zalałam ją brandy i przecięłam ostatni fragment kości. Brzegi nie były wprawdzie gładkie, ale całe, nie pokruszone. – Czy on oddycha? – spytałam, sama z trudem łapiąc oddech. Nie widziałam oznak życia u pacjenta, choć jego serce musiało nadal bić, bo cieńsze naczynia słabo pulsowały krwią. Nachyliwszy się nad Tenchem, Arnold skinieniem potwierdził, że ranny dalej jest z nami. – Wyliże się z tego – powiedział stanowczo i głośno i zrozumiałam, że mówi nie tylko do mnie, ale i do Tencha. Poczułam drganie w górnej części kończyny, odruchowy impuls, żeby nią poruszyć, i przeciwdziałanie Jamiego. Czubkami palców dotknęłam niechcący odciętej nogi i poczułam obrzydliwie gumowate ciało; gwałtownie cofnęłam rękę i wytarłam ją o kitel. Połą kitla otarłam też twarz i drżącą ręką odgarnęłam włosy z czoła. A ty czego się teraz trzęsiesz, do cholery? – ofuknęłam się w duchu. Nic jednak nie mogłam na to poradzić, więc kauteryzacja ostatnich krwawiących naczyń trwała znacznie dłużej, niż powinna. Ohydny smród spalonych tkanek wypełnił dość już cuchnący pokój i przestraszyłam się, że nawet weteran Arnold może zwymiotować. Na koniec porządnie zaszyłam kikut, zabandażowałam ranę i wreszcie poluzowałam krępulec. – W porządku – powiedziałam ledwo dosłyszalnie, prostując plecy. – Teraz… – Jeśli nawet dokończyłam zdanie, to tego nie słyszałam. Pokój obrócił się wolno dokoła i roztopił w morzu czarno-białych plamek, a potem wszystko zalała nieprzenikniona czerń.

118. Druga zasada termodynamiki Tench przeżył. – Powinnam była to przewidzieć – powiedziałam mu. – Skoro starczyło panu determinacji, żeby przeżyć noc w rzecznym mule, to zwykła amputacja nie mogła pana zabić.

Nie miał dość siły, żeby się roześmiać – transport na Chestnut Street porządnie dał mu się we znaki – ale wykrzywił wargi tak, że od biedy mogło to ujść za uśmiech. – O… będę żył – wymamrotał z wysiłkiem. – Nie dam… im… tej satys… fakcji i nie… umrę. Wyczerpany wypowiedzeniem tych kilku słów, zamknął oczy i ciężko oddychał. Delikatnie otarłam mu twarz chusteczką, poklepałam go po ramieniu i zostawiłam, żeby odpoczywał. Kazałam wnieść go na noszach do pokoju na piętrze, który kiedyś był moją sypialnią, a teraz zamknęłam za sobą drzwi, czując triumf, a zarazem przygnębienie. Poranek spędziłam, razem z panią Figg i pokojówką Doreen pakując resztę mebli lorda Johna – większość została już wysłana statkiem do Nowego Jorku – i przemeblowując dom tak, by mógł służyć za tymczasową placówkę medyczną. Jeśli nawet mamy się wkrótce przenieść do Karoliny Północnej – a im szybciej, tym lepiej – muszę przygotować miejsce, w którym można by doglądać Tencha w warunkach zbliżonych do komfortowych i higienicznych. Pacjenci, których przyjmowałam w drukarni Fergusa, też mieliby tutaj większą wygodę. Z drugiej jednak strony przebywanie w tym domu przywodziło na myśl smutne czasy, kiedy żyłam pogrążona w rozpaczy, myśląc, że Jamie nie żyje. Miałam nadzieję, że wyniesienie starych mebli i wir pracy rozproszą smętne myśli, ale na razie tak się nie działo. W nowej sytuacji istniały też inne zagrożenia. Gdy wyszłam spod numeru 17, aby się udać do domu Shippenów, miałam za sobą bandę młodych chłopaków. Głównie niedorostków, ale było tam paru rosłych szesnasto-czy siedemnastolatków, których spojrzenia napędziły mi strachu. Jeszcze gorzej poczułam się, kiedy zbliżyli się do mnie na tyle, by szepnąć mi do ucha: „Królewska kurwa!” i nadepnąć na falbanę sukni, po czym odskoczyć, rechocząc złym śmiechem. Wydawało mi się, że niektóre twarze widziałam w tłumie, który zebrał się, gdy ratowałam Hala. Być może przyszli tutaj za mną, a dowiedziawszy się, że jestem żoną lorda Johna, uznali, że zmieniłam stronę i zdradziłam sprawę rebeliantów. Niewykluczone także, że byli zwykłą bandą łobuzów. Odwróciłam się do nich i mocniej ujęłam parasolkę. Nie była to dobra broń, ale w obliczu przeważającej liczby przeciwników nie ma dobrej broni. Nawet dwunastolatek był teraz prawdopodobnie silniejszy ode mnie. – Czego chcecie? – spytałam głosem mojej nauczycielki szkolnej, stalowym i świszczącym jak smagnięcie batem (miałam nadzieję, że tak to właśnie zabrzmiało). Niektórzy gówniarze cofnęli się niepewnie kilka kroków, ale jeden z roślejszych drabów wyszczerzył zęby w uśmiechu i postąpił krok do mnie. Siłą woli nie rzuciłam się do ucieczki. – Nie wiem, paniusiu – odparł, omiatając mnie bezczelnym spojrzeniem. – Co takiego posiada dama lojalistka, czego moglibyśmy chcieć? – Mogę ci zaoferować jedynie dźgnięcie w oko – powiadomiłam go lodowatym tonem, wymownie spoglądając na parasolkę. – Wydaje mi się, panowie, że idę zbyt wolno i blokuję wam drogę. Bardzo proszę, możecie mnie wyprzedzić. – Nie spuszczając groźnego wzroku z łobuza, odstąpiłam na bok, na jezdnię, i parasolką pokazałam, że mają iść naprzód. Paru zachichotało, ale rosły drab zaczerwienił się, ukazując młodzieńcze pryszcze. Cofnęłam się jeszcze dalej na ulicę, udając, że to przez grzeczność, w rzeczywistości jednak mając nadzieję, że zwrócę czyjąś uwagę. Szczęście mi dopisało: zbliżał się do nas wóz tandeciarza, końskie kopyta stukały na bruku, więc przesunęłam się jeszcze dalej, stając mu na drodze. Wyrwany z odrętwienia woźnica

uniósł się nieco na koźle i złowrogo spoglądał spod ronda kapelusza. – Co tu robicie na ulicy, łajdackie próżniaki, hę?! – zagrzmiał rozgniewany. – Zabierać mi stąd tłuste tyłki, ale już! – Uniósł groźnie bat, a banda wyrostków, która już zaczęła do mnie dostępować, rozpierzchła się, przestraszona. Woźnica wstał z kozła i ukłonił mi się, zdejmując kapelusz. – Dzień dobry jaśnie pani, mam nadzieję, że spotykam panią w dobrym zdrowiu. Pozwoli pani, że zaproponuję podwiezienie? Woźnica żartował sobie ze mnie, skąd bowiem miałby wiedzieć, że jeszcze niedawno rzeczywiście nosiłam szlachecki tytuł? W każdym razie zdziwił się, kiedy podkasałam suknię i raźno wskoczyłam na kozioł obok niego. – Dziękuję, James – powiedziałam, otwierając parasolkę. – I nie oszczędzaj koni. Tym razem mi się upiekło, ale następnym mogę nie mieć tyle szczęścia. Wyrostki, które mnie osaczyły, mieszkały gdzieś niedaleko. Ogarnęła mnie fala lodowatego przerażenia i znów poczułam więzy wpijające mi się w ciało, krwawe otarcia powstałe wskutek wielu godzin spędzonych z głową w dół, gdy wbrew swej woli jechałam przywiązana do grzbietu wierzchowca. – Dość tego! – nakazałam sobie stanowczo. – Skończ z tym natychmiast. Nie zgadzam się na to. To byli gówniarze, nie bałam się ich. Ale pierwszy mężczyzna, który mnie zgwałcił, miał niewiele ponad szesnaście lat, zresztą później mnie przepraszał. Ukryłam się w ciasnym zaułku i zwymiotowałam. Udało mi się stanąć na nogi. Wróciłam do domu Shippenów i zabrałam swoje rzeczy, potem poszłam do drukarni na obiad i spakowałam resztę medykamentów i ziół. Fergus i Germain mieli dostarczyć mi je po południu. W drodze powrotnej na Chestnut Street nikt mnie na szczęście nie zaczepiał. Mogłam była poprosić Jenny, żeby mnie odprowadziła, ale duma mi na to nie pozwoliła. Nie chciałam dać się pokonać prymitywnemu strachowi. Jak długo to wytrzymasz? I po co właściwie to robisz? – zadawałam sobie pytania. – Zawsze jest jakiś powód – mruknęłam do siebie. – Chodzi o czyjeś życie. Robię to właśnie po to, żeby je uratować. Życie, które można tak łatwo odebrać, porzucić, stracić na polu bitwy… Ilu mężczyzn zginęło w ten sposób? I to niczego nie zmienia, niczego nie poprawia… To była przecież jedna z pierwszych wojen. Między moimi wcieleniami ciągnął się ich nieskończony łańcuch, z jednej strony amerykańska wojna o niepodległość, z drugiej pierwsza wojna światowa – a między nimi nieustanna jatka. Lato zbliżało się ku końcowi, poranne powietrze miało w sobie chłodną rześkość, chociaż w południe nadal było wilgotne i parne. Tak parne, że niepodobna oddychać. Stałam przez chwilę pod numerem 17, ociągając się z wejściem i zajęciem pilnymi sprawami. W końcu okrążyłam dom i znalazłam się w niewielkim ogrodzie. Usiadłam na ławce obok różanych krzewów i siedziałam, bardzo markotna. Nie wiem, ile czasu tak spędziłam, zatopiona w myślach, wśród brzęczenia pszczół. Usłyszałam zbliżające się kroki i niechętnie podniosłam głowę. – Czy dobrze się czujesz, Angliszko? Był to Jamie, dźwigał pudło pełne lekarstw i bandaży. Po jego spłoszonej minie poznałam, że nie wyglądam zdrowo. Nie miałam siły starać się o pogodny wyraz twarzy. – Pomyślałam, że trochę tu sobie posiedzę – wybąkałam, czyniąc nieokreślony gest dłonią.

– Bardzo mnie to cieszy. – Postawił pudło na żółknącej trawie i przykucnął przede mną, zaglądając mi w oczy. – Co się stało? – Nic – odparłam i rozpłakałam się nagle. Nie łkałam ani nie wstrząsał mną szloch, tylko łzy ciekły mi z oczu nieprzerwanym strumieniem. Jamie dotknął mnie lekko, żebym się posunęła, usiadł obok na ławce i objął mnie ramieniem. Miał na sobie swój stary kilt, a zapach zakurzonej wełny, wytartej i znoszonej, zupełnie mnie rozstroił. Jamie objął mnie mocniej i z westchnieniem przytulił głowę do mojej skroni, przemawiając tkliwie po gaelicku. Po chwili wysiłek, jakiego wymagało zrozumienie tych słów, sprawił, że się opanowałam. Wzięłam głęboki wdech, a wtedy wypuścił mnie z objęć i tylko lekko podtrzymywał ramieniem. – Mo nighean donn – rzekł miękko, przygładzając mi włosy. – Czy masz przy sobie chusteczkę? Zachciało mi się śmiać. Było to raczej zduszone parsknięcie, ale zawsze. – Tak. A przynajmniej tak sądzę. Wyjęłam zza dekoltu kawałek spranego płótna, wytarłam oczy, wydmuchałam nos, zastanawiając się, jak wytłumaczyć ten wybuch rozpaczy. Nie było dobrego sposobu, by rozpocząć taką rozmowę, więc zaczęłam po prostu. – Czy ty kiedyś… Nie, inaczej. Wiem, że tak... – Prawdopodobnie – przyznał z lekkim uśmiechem. – A co takiego? – Widzisz… pustkę. Otchłań. – Wypowiedzenie tych słów na nowo odsłoniło rozdarcie w mojej duszy, przez które przeszedł teraz lodowaty podmuch. Wstrząsnął mną zimny dreszcz, mimo że powietrze wokół było ciepłe, podobnie jak ciało Jamiego. – Wiem, że zawsze tam jest, zawsze zieje u twych stóp, ale większości ludzi udaje się ją ignorować, zupełnie o tym nie myśleć. Ja najczęściej także to potrafię. Muszę, bo inaczej nie mogłabym uprawiać medycyny. – Wydmuchałam nos w rękaw, bo gdzieś zgubiłam chusteczkę. Jamie wyjął swoją, jak zwykle wymiętą, i podał mi. – Nie masz na myśli jedynie śmierci? – zapytał. – Bo tę widziałem dostatecznie często. Odkąd skończyłem mniej więcej dziesięć lat, przestałem się jej obawiać. – Spojrzał na mnie z uśmiechem. – Wątpię zresztą, czy ty boisz się śmierci. Tysiące razy widziałem, jak rzucasz ją na łopatki. – To nie znaczy, że się jej nie boję – odparłam przekornie. – Zazwyczaj jest wręcz odwrotnie. I wiem, że ty też o tym wiesz. Mruknął, że się ze mną zgadza, i delikatnie mnie objął. Zwykle mnie to pocieszało, ale teraz jakoś nie, i ta świadomość jeszcze pogłębiła moje przygnębienie i rozpacz. – To… to po prostu nicość. Tyle niekończącej się nicości… Wydaje się, że nic z tego, co robisz, kim jesteś, nie ma najmniejszego znaczenia, bo i tak zostanie na końcu pochłonięte… Zamknęłam oczy, ale ciemność pod powiekami była przerażająca, więc szybko je otworzyłam. – Ja… – Podniosłam rękę i bezwładnie ją opuściłam. – Nie potrafię ci tego wyjaśnić – jęknęłam pokonana. – Nie było jej, czy też w nią nie patrzyłam, kiedy zostałam postrzelona. To nie obawa rychłej śmierci kazała mi w nią zajrzeć, zobaczyć, jak zieje przede mną. Tylko… ta przeklęta słabość! Ta kruchość, ten obrzydliwy lęk! – Zwinęłam pięści, przyglądając się kostkom i niebieskawym żyłom, widocznym na grzbiecie dłoni i na przegubach. – To nie śmierć jest straszna – powiedziałam, pociągając nosem. – Tylko bezużyteczność. Zbędność. Przeklęta entropia. Śmierć, przynajmniej czasem, ma znaczenie. – Wiem – odrzekł cicho Jamie, biorąc mnie za rękę. Jego dłonie były duże i zniszczone, pokryte wieloma bliznami. – To dlatego wojownikowi śmierć jest raczej niestraszna. Ma on

nadzieję, a czasem nawet pewność, że będzie to miało znaczenie. „Nikogo nie obchodzi, co się stanie ze mną pomiędzy teraz a potem”. Te słowa wypłynęły nieoczekiwanie i uderzyły w splot słoneczny, omal nie pozbawiając mnie tchu. Wypowiedział je do mnie u zarania życia, pogrążony w otchłani rozpaczy, w lochu więzienia Wentworth. Układał się wówczas o moje życie, płacąc tym, czym mógł – nie swoim życiem, bo było już stracone, lecz duszą. „Mnie obchodzi!” – odpowiedziałam mu wtedy i wbrew wszelkiej nadziei wykupiłam tę duszę i sprowadziłam go z powrotem. Potem znów pojawiła się brutalna konieczność i on bez wahania położył swoje życie na szali, za swych ludzi i dziecko, które nosiłam w łonie. Wówczas to ja złożyłam w ofierze swoją duszę. I miało to znaczenie, dla nas obojga. I to się nie zmieniło. Skorupa lęku pękła jak jajko i wszystko we mnie rozlało się jak krew zmieszana z wodą, i rozszlochałam się na jego piersi, płacząc tak długo, aż zabrakło mi tchu i łez. Oparta o niego, bezwładna jak mokra chusteczka, patrzyłam, jak wschodzi sierp księżyca. – Co mówiłeś? – bąknęłam, prostując się wreszcie. Czułam się otumaniona i zdezorientowana, ale niezwykle spokojna. – Pytałem, co to entropia. – Co…? – Przez chwilę nie miałam pojęcia, o czym on mówi. Kiedy pojawiła się w nauce koncepcja entropii? Niewątpliwie nie teraz. – To brak porządku, brak przewidywalności, niezdolność systemu do działania. – Jakiego systemu? – Tu mnie przyłapałeś – przyznałam, wycierając nos. – Idealny rodzaj układu, w którym istnieje energia cieplna. Druga zasada termodynamiki mówi, że w wyizolowanym układzie – takim, który nie jest zasilany energią z zewnątrz – entropia zawsze się zwiększa. Myślę, że to po prostu naukowy sposób powiedzenia, iż wszystko zawsze schodzi na psy. Roześmiał się, a i ja parsknęłam, pomimo przygnębienia. – No tak, nie czuję się na siłach polemizować z drugą zasadą termodynamiki – odparł. – Przypuszczam, że tak się właśnie dzieje. Kiedy ostatnio jadłaś, Angliszko? – Nie pamiętam – przyznałam. – Ale nie jestem głodna. – Nie miałam ochoty na nic innego niż siedzieć przy nim i rozmawiać. – Czy widzisz niebo? – zapytał nieco później. Na horyzoncie było ciemnofioletowe, nad naszymi głowami zaś niebiesko-czarne, a pierwsze gwiazdy płonęły jak dalekie lampki. – Trudno nie widzieć – mruknęłam. – No właśnie. – Przechylił głowę do tyłu, a ja podziwiałam linię szlachetnie prostego nosa, szerokie miękkie usta i długą szyję, jakbym widziała je po raz pierwszy. – Czyż tam nie ma pustki? – szepnął, nie odrywając spojrzenia. – Mimo to nie obawiamy się patrzeć w niebo. – Tam są światła – odparłam. – To różnica. – Mój głos był chrapliwy, więc odchrząknęłam. – Przypuszczam, że zgodnie z drugą zasadą gwiazdy też gasną. – Hmmm… Ludzie mogą sobie wymyślać swoje zasady – powiedział – ale Bóg stworzył nadzieję. Gwiazdy nigdy nie zgasną. – Spojrzał na mnie i delikatnie pocałował mnie w usta. – Tak samo jak my. Odgłosy miasta przycichły, choć nawet ciemność całkowicie ich nie stłumiła. Dolatywały mnie ciche okrzyki i dźwięk skrzypiec; w którymś z pobliskich domów wydawano przyjęcie. Dzwon na kościele Świętego Jerzego wybił niezbyt głośno godzinę. Dziewiąta. I wszystko jest dobrze. – Lepiej już pójdę i zajrzę do mojego pacjenta – powiedziałam.

119. „Biedny Yoryku!”[21] Obóz Middlebrook, New Jersey, 17 września 1778 roku Dwa dni później wieczorową porą William stał na skraju ciemnego lasu, obserwując, jak sierp wschodzącego księżyca oświetla obóz Middlebrook. Czuł walenie serca w uszach i oddech miał przyśpieszony; zaciskał ręce na trzonku szpadla, który właśnie ukradł. Nie mylił się, przewidując, jak zostanie przyjęty. Zmienił nieco akcent i udając młodego imigranta z Anglii, zainteresowanego przyłączeniem się do oddziałów Waszyngtona, został zaproszony przez rodzinę Hamiltonów na kolację oraz nocleg. Następnego dnia najstarszy syn, mężczyzna w wieku Williama, odprowadził go do obozu Middlebrook i przedstawił kapitanowi Ronsonowi, jednemu z niewielu oficerów, którzy tam pozostali. Po nitce do kłębka i Williamowi udało się wreszcie nawiązać do bitwy nad Brandywine Creek i wziętych tam do niewoli brytyjskich jeńców… Ostatecznie został zaprowadzony na niewielki cmentarz, który miał właśnie przed sobą. Zachował ostrożność, nie wymieniając zbyt wcześnie nazwiska Bena, wspomniał o nim jedynie mimochodem jako o dalekim znajomym rodziny, który ponoć uczestniczył w bitwie. Paru żołnierzy, z którymi rozmawiał, w ogóle nie pamiętało takiego nazwiska, paru innych powiedziało: a tak, angielski wicehrabia, jeniec, skierowany na kwaterę do rodziny Tobermory, bardzo uprzejmy kawaler, wielka szkoda, że umarł… A jeden człowiek, porucznik Corey, powtórzył to samo, ale uciekł przy tym wzrokiem. William miał na tyle rozumu, by natychmiast porzucić ten temat, ale napomknął o kapitanie Benjaminie Greyu znacznie później i komuś innemu, upewniwszy się najpierw, że Coreya nie ma w pobliżu. – Czy został pochowany gdzieś tu niedaleko? – spytał z obojętnością, na jaką mógł się zdobyć. – Znam jego rodzinę. Chciałbym móc do nich napisać, powiedzieć, że odwiedziłem grób… Wymagało to pewnego wysiłku, gdyż cmentarzyk leżał w sporej odległości od obozu, na porośniętym drzewami pagórku, a choć część grobów stała w równych rzędach, to inne wykopano z widocznym pośpiechem, a wiele było nieoznaczonych. Towarzysz Williama nie był na szczęście zbytnio zajęty, za to skory do pomocy, więc wygrzebawszy w administracji obozu księgę rejestracyjną, w której zapisano nazwiska zmarłych, po krótkim błądzeniu doprowadził go na miejsce, czyli do płaskiego ziemnego wzgórka, w który wetknięto deszczułkę z wydrapanym gwoździem napisem GREY. – Dobrze, że pan przybył przed kolejną zimą – zauważył mężczyzna, wyciągając z ziemi deszczułkę i przyglądając jej się krytycznie. Potrząsnął głową, sięgnął do kieszeni, wyjął ołówek kopiowy i starannie poprawił napis, po czym wbił deszczułkę na powrót w ziemię. – Może to jeszcze wytrzyma, na wypadek gdyby rodzina chciała postawić nagrobek… – To wielce łaskawie z pańskiej strony – wydusił William przez ściśnięte gardło. – Opowiem rodzinie o pana dobroci. – Nie mógł opłakiwać człowieka, którego ponoć ledwie znał, więc opanował emocje i odwrócił się, by odejść. Schodząc z cmentarnego pagórka, starał się prowadzić niezobowiązującą pogawędkę. Na osobności uronił jednak kilka łez, kryjąc twarz na ciepłej szyi klaczy, którą nazwał Miranda. Nie była szczególnie bystra, ale miała dobry charakter; obejrzała się na swego pana i cichutko parsknęła. Mimo wszystko William upierał się w duchu, że musiała zajść tragiczna pomyłka.

Niemożliwe, żeby Ben nie żył. Pogląd ten dodatkowo uzasadniała niewiara stryja Hala, który stanowczo odmawiał uznania syna za zmarłego. Nie można było odmówić mu racji. Jeśli był w to zamieszany Ezekiel Richardson, to z pewnością pragnął możliwie najskuteczniej zaszkodzić Greyom. Na cmentarzyku znajdował się jednak grób Bena, gliniasty i milczący, obsypany pierwszymi żółknącymi liśćmi września. Wokół niego leżały w ziemi gnijące zwłoki innych mężczyzn – jeńców wojennych, żołnierzy Armii Kontynentalnej, milicji… Wszyscy równi w obliczu śmierci. Wieczorem William znów zjadł kolację z Hamiltonami, automatycznie uczestnicząc w rozmowie, w istocie jednak skupiony na swoim nieszczęściu, pogrążony w myślach o tym, jak wielkie to będzie nieszczęście, kiedy wróci do Nowego Jorku i będzie musiał powiedzieć wszystko ojcu i stryjowi Halowi. Rankiem pożegnał się z gościnnymi gospodarzami, pozostawiając im resztę jeleniego mięsa, i wyruszył w dalszą drogę, zaopatrzony w błogosławieństwa i słowa nadziei, iż ujrzą go tu znowu, gdy wojska Waszyngtona przybędą do obozu na zimę. Przebył kilka mil, kierując się w dół zbocza, gdy w pewnej chwili zatrzymał się, żeby oddać mocz. Kiedyś wybrał się z Benem na polowanie i zatrzymali się właśnie w takim celu. Ben opowiedział mu szczególnie sprośny dowcip i śmiali się tak bardzo, że nie był w stanie się wysikać, Ben natomiast obsikał sobie buty, więc zaczęli rechotać jeszcze głośniej i… – Niech to diabli – zaklął, zapinając rozporek. Podszedł do Mirandy i wskoczył na siodło. – Przykro mi, staruszko – powiedział, ściągając lejce i kierując ją z powrotem pod górę. – Wracamy. I oto stał tu teraz pełen wahania, miotając się między uznaniem swego postępowania za kompletne szaleństwo a nagim faktem, że nie pozostało mu już do zrobienia nic innego, jak tylko wrócić do Nowego Jorku; nie mógłby wrócić, nie będąc przekonany, że nie ma wyboru. Może zdoła ocalić chociaż kosmyk włosów Bena dla stryjenki Minnie… Na tę myśl zrobiło mu się niedobrze, ale dotknął rękojeści sztyletu u pasa, mocniej chwycił szpadel i ostrożnie ruszył pomiędzy grobami. Światło księżyca wystarczyło, by odnaleźć drogę, ale z odczytaniem napisów było już gorzej. Musiał przyklękać i wodzić po nich palcem, aż wreszcie znalazł właściwy. G-R-E-Y. – Świetnie – wyrzekł głośno. Głos miał cichy, zdławiony, więc odchrząknął i wypluł ślinę, oczywiście na bok, a nie na grób. – Świetnie – powiedział z większą mocą, wstał z klęczek i wbił szpadel w miękką ziemię. Zaczął kopać w miejscu, gdzie jak przypuszczał, leży głowa, ale z boku, z obawy, żeby nie wbić czasem szpadla w twarz Bena. Miękka, mokra po niedawnym deszczu ziemia była ciężka, więc pomimo nocnej rześkości górskiego powietrza już po kwadransie spocił się jak mysz. Powiedzieli, że Ben umarł na tyfus – czy w ogóle miało to sens? Nie przebywał przecież w barakach razem z szeregowcami. Jako oficer otrzymał kwaterę u rodziny Tobermory, jakim więc cudem zaraził się tyfusem? Ale nawet gdyby tak było, to inni musieliby umrzeć w tym samym czasie, jak wiadomo, tyfus to rodzaj plagi, choroba nader zaraźliwa. Skoro tak, to wielu ludzi musiałoby zostać pochowanych w tym samym czasie, i to pośpiesznie, byle prędzej, aby zapobiec szerzeniu się zarazy. (Przyszło mu raptem do głowy, że zamierza otworzyć grób pełen rojących się śmiertelnych zarazków…). Tak czy owak, groby musiałyby być płytkie. Ten taki właśnie był. Ostrze szpadla natrafiło na coś twardszego niż ziemia. Zamarł, cały drżący. Otrząsnął się i zaczął kopać dalej, już ostrożniej. Ciało zostało owinięte w szorstkie grube płotno. Nie widział tego, lecz wymacał palcami.

Przykucnął i grzebał rękami, odkrywając, jak miał nadzieję, głowę. Ze ściśniętym kurczowo żołądkiem pracował, oddychając przez usta. Smród nie był tak straszny, jak się spodziewał, co wszakże niewiele zmieniało. Boże, Ben… Do ostatka wierzył, że grób okaże się pusty. Ostrożnie wymacał okrągły kształt i wziął głębszy oddech. Czy brzegi płótna są zszyte? Nie, udało się je rozchylić. Zamierzał wziąć ze sobą pochodnię, ale porzucił ten pomysł, z obawy że to go zdradzi. W sumie był rad, że jest ciemno. Otarł ręce o spodnie i delikatnie rozsunął płotno, krzywiąc się, gdy napotykał opór. Wreszcie materiał puścił z szelestem, a William o mało nie rzucił się do ucieczki. Opanował się jednak i dotknął twarzy zmarłego. Nie było to aż tak straszne, jak się spodziewał, zwłoki nie uległy jeszcze rozkładowi. Jak to szło? „Jak długo może kto leżeć w ziemi, nim zgnije?”. Co odpowiedział na to grabarz? Dziewięć lat? Pamiętał, że był na przedstawieniu Hamleta w Londynie, z Adamem i Benem… Stłumił irracjonalną potrzebę śmiechu i ostrożnie macał głowę trupa. Szeroki, kartoflowaty nos, niepodobny do wąskiego, ptasiego nosa Bena… Zapewne procesy gnilne… Przesunął palce na skroń, pamiętając o kosmyku włosów… i zmartwiał. Zapomniał o oddychaniu. Zwłoki nie miały ucha. Niech to diabli, nie miały i drugiego ucha!! William macał gorączkowo, chcąc się upewnić, nie mógł dać wiary zmysłom. Ale nie mylił się, uszu nie było od dawna, nie odpadły na skutek gnicia, wyraźnie czuł pod palcami brzegi blizny. W grobie leżał złodziej. William przysiadł na piętach, odchylił głowę do tyłu i odetchnął głęboko. Czuł zawroty głowy i miał mroczki przed oczami, gwiazdy straciły blask. – Dzięki ci, Jezu! – wyszeptał półprzytomny z wdzięczności i ulgi, czując zarazem, jak ogarnia go przerażenie. – Aha, Panie Jezu – dodał, spoglądając do grobu Bena, w którym leżały obce zwłoki – co teraz?

120. Trzaskanie cierni[22] Filadelfia, 18 września 1778 roku Miałam rozkosznie poplątany sen o jesiennym listowiu i robaczkach świętojańskich. Robaczki były czerwone, a nie zielone i spadały z nieba na drzewa jak żywe iskierki, a liście, kiedy ich dotykały, natychmiast żółkły i kurczyły się na brzegach, jakby musnął je płomień. Spomiędzy konarów unosił się leniwie dym, ostry jak dym tytoniowy, a ja wraz z Frankiem spacerowałam po trawie, paląc papierosa… Ocknęłam się półprzytomna, myśląc, jak miło znowu widzieć Franka, następnie pomyślałam, że sny nie pachną, a ja nie palę papierosów, po czym… – Jezu! Pożar! Płoniemy! Usiadłam, zdjęta przerażeniem, usiłując wyplątać się z pościeli. Strych wypełniał gęsty dym, a Jamie, krztusząc się i kaszląc, zdarł ze mnie prześcieradło. – Szybko – wycharczał. – Nie ma czasu na ubieranie, na dół! Porwałam tylko koszulę, wrzuciłam na siebie i popełzłam na czworakach do otworu w ścianie strychu. Jamie wystawił już drabinę i zsuwał się z niej z chrapliwym krzykiem. Słyszałam głośny trzask płomieni, w powietrzu wisiał zapach spopielonego papieru oraz smród palącego się płótna introligatorskiego. – Drukarnia – wysapałam, doganiając Jamiego przed domem. – Pali się w drukarni. Te

stosy Biblii, farba, czcionki… – Leć po dzieciaki. – Jamie wpadł do kuchni i gwałtownie zatrzasnął drzwi wiodące do drukarni, z których wydobywały się kłęby czarnego dymu. Pobiegłam w przeciwną stronę, do pokoju, który służył Marsali i Fergusowi za sypialnię i salon. Nad nim również był nieduży strych, na którym spały dzieci oraz Jenny. Dzięki Bogu, te drzwi były zamknięte i nie wydobywał się zza nich dym. Otworzyłam je na oścież, krzycząc: – Pali się! Pożar! Wstawajcie! Pożar! – i pognałam po drabinę na strych, słysząc za sobą francuskie przekleństwa zaspanego Fergusa i nieskładne mamrotanie Marsali. Spocone ręce ześlizgiwały się z gładkiej drabiny. – Jenny! Germain! – ryknęłam, a przynajmniej miałam taki zamiar. Dym napływał falami, unosił się wysoko pod sufitem, a mnie chwycił kaszel i pociekło mi z nosa i oczu. – Jo-hoan! Na wąskim łóżku leżały skulone dwie postaci. Podbiegłam i odrzuciłam pościel. Joan i Félicité spały, obejmując się, spod podwiniętych nocnych koszul wyglądały gołe pupy. Złapałam za dziecięce ramiona i mocno potrząsnęłam. – Dziewczynki, dziewczynki! – zawołałam, starając się nie okazywać paniki. – Musicie wstać, szybciutko! Słyszysz mnie, Joan! Wstawaj, ale już! Powieki małej zadrgały, zaniosła się kaszlem i kręciła głową, daremnie broniąc się przed dymem. Siostra zazwyczaj spała jak zabita i dzisiaj nie było inaczej. Gdy nią potrząsałam, głowa chwiała się jej jak szmacianej lalce. – Co? Co się dzieje? – Jenny z trudem wygramoliła się z barłogu w kącie. – Pali się! – wrzasnęłam. – Szybko, pomóż mi! Z kuchni doleciał głośny trzask i krzyk Marsali. Nie wiedziałam, co się stało, ale w desperacji na wszelki wypadek porwałam śpiącą Félicité na ręce, nie przestając wrzeszczeć, żeby Joan wreszcie się obudziła. Podłoga zadrgała od mocnych kroków na drabinie, po której wspiął się Jamie. Chwycił Joan i rozejrzał się dokoła. – A chłopcy, gdzie oni są? – spytał nagląco. Zajęta budzeniem dziewczynek, całkiem zapomniałam o Germainie i Henri-Christianie. Otumaniona, rozglądałam się po strychu; na podłodze leżał cienki siennik, spłaszczony i wygnieciony, co znaczyło, że ktoś na nim spał, lecz teraz był pusty. – Germain! Joan! Henri-Christian! – Na strychu pokazała się Marsali, blada jak ściana, przerażona. – Félicité! – Dopadła do mnie i chwyciła córkę na ręce. Dziewczynka zaczęła kasłać i zaniosła się płaczem. – Już dobrze, a nighean, już dobrze, jesteś bezpieczna – pocieszała ją, głaszcząc jej chude ramionka. Dym zgęstniał tak, że sama zaczęła kaszleć. – Gdzie są chłopcy? Jamie pomagał Jenny zejść po drabinie, niosąc na ręku Joan, która energicznie wierzgała różowymi nóżkami. – Znajdę ich! – powiedziałam, popychając Marsali w stronę drabiny. – Znieś na dół Félicité! W drukarni coś wybuchło z głośnym hukiem, prawdopodobnie beczka farby, składającej się z werniksu i barwnika sadzowego. Marsali wydała stłumiony okrzyk, przyciskając Félicité do piersi, i rzuciła się do drabiny. Zaczęłam nerwowo szperać między pudłami, skrzyniami i meblami, to kaszląc, to nawołując chłopaków. Dym był teraz tak gęsty, że prawie nic nie widziałam. Przekopałam koce, potrąciłam nocnik – niestety, pełny – i wiele innych przedmiotów, ale nigdzie nie było widać Germaina i Henri-Christiana. Jeśli nawet pomdleli od dymu, to przecież… – Angliszko! – Jamie znalazł się nagle tuż przy mnie. – Zejdź na dół, szybko! Pożar się

rozprzestrzenia, strych zaraz się zawali! – Ale… Jamie nie czekał, aż skończę, tylko wziął mnie na ręce i postawił na środkowym szczeblu drabiny. Straciłam równowagę i spadłam z ostatnich szczebli, boleśnie tłukąc kolana. Ściana przede mną płonęła, tynk opadał płatami, ogień szalał bez przeszkód. Jamie zeskoczył z hukiem, od którego zadrżała podłoga, chwycił mnie za rękę i pociągnął do kuchni. Usłyszałam trzask, a potem łomot i belki podtrzymujące stryszek, na którym spały dzieci, runęły jakby w zwolnionym tempie. – Germain – wysapałam. – Henri… – Nie ma ich tam – wybełkotał Jamie, prychając. – Musimy natychmiast stąd wyjść…! Powietrze w kuchni było trochę czystsze, ale tylko trochę. Było tak gorąco, że gotowałam się we własnej skórze. Łzy ciekły mi z oczu, gdy wraz z Jamiem biegłam przez kuchnię do tylnych drzwi, otwartych na oścież, i wypadłam na wąski zaułek. Marsali i Jenny przykucnęły na podwórku domu naprzeciwko, tuląc obudzone wreszcie i zanoszące się płaczem dziewczynki. – Gdzie jest Fergus?! – ryknął Jamie, popychając mnie w kierunku Marsali. Pokazała na płonący budynek, krzycząc coś, czego nie byłam w stanie zrozumieć, bo panował zbyt wielki hałas. Na ułamek sekundy zapadła cisza, po czym nocne powietrze rozdarło przeciągłe, rozpaczliwe rżenie. – Clarence! – Jamie obrócił się na pięcie i popędził do stajenki, a właściwie szopy przylegającej do głównego budynku. Pobiegłam za nim, w nadziei że może chłopcy tam poszukali schronienia. Moje bose stopy plaskały o bruk, obijałam sobie boleśnie czubki palców, ale nie zwracałam na to uwagi, zdjęta strachem, łowiąc ustami świeże, chłodne powietrze. – Germain! – Słaby krzyk przedarł się przez ryk płomieni, a kiedy się odwróciłam, zobaczyłam cień przemykający przez otwarte drzwi do kuchni. Dym wydobywał się z nich w postaci grubej białej kolumny, oświetlony szalejącym we wnętrzu ogniem. Zaczerpnęłam haust powietrza i zanurkowałam w ten dym, machając rękoma w próżnej nadziei, że uda mi się coś dostrzec. Wymachująca dziko ręka uderzyła w coś twardego i upadł na mnie Fergus, półprzytomny, nie mogąc ustać na nogach. Chwyciłam go pod pachy i wywlokłam na zewnątrz, czując, że moja nadludzka siła bierze się z determinacji, by nie zginąć w płomieniach. Oboje upadliśmy ciężko na bruk. Zewsząd dobiegały krzyki gotowych przyjść z pomocą sąsiadów. Czyjeś ręce odciągnęły mnie na bok. Słyszałam ciężki oddech i łkanie Fergusa, walczącego z pomocnymi rękami i rozpaczliwie powtarzającego imiona synów. Przez łzy dostrzegłam stojący w płomieniach dach stajenki i Jamiego, który wyprowadzał Clarence’a. Oczy muła były obwiązane rękawem oddartym od koszuli. I wtedy usłyszałam krzyk, który przebił się przez huk pożaru, nawoływania sąsiadów i rżenie Clarence’a. Marsali stała wyprostowana i patrzyła w górę oczami okrągłymi z przerażenia. Drzwiczki załadunkowe strychu nad kuchnią były otwarte, wydobywały się z nich snopy iskier i gęste kłęby dymu, i stał w nich Germain, który ciągnął za rękę brata. Krzyknął coś, czego nikt nie usłyszał. Rozległ się łomot, gdy zarwała się kolejna belka stropowa, i w górę wystrzelił potężny płomień, bo zajęły się sterty wydrukowanych gazet. – Skacz! Skacz! – wrzeszczał Jamie razem z zebranymi w zaułku ludźmi, którzy przepychając się, podbiegali jak najbliżej, aby pomóc zamortyzować upadek chłopców. Germain rozglądał się ze strachem na wszystkie strony, Henri-Christian w ataku paniki usiłował wrócić na strych. Lina używana do wciągania i spuszczania ładunku była prawie w zasięgu ręki Germaina. Chłopak dostrzegł ją i puściwszy na moment Henri-Christiana, przytrzymał się framugi i sięgnął

po nią. Udało mu się złapać linę i przez tłum przeszło westchnienie ulgi. Jasne włosy Germaina powiewały na wietrze, okalając jego głowę jak płomienie; przez chwilę zdawało mi się, że naprawdę płoną. Ogłuszony Henri-Christian, dusząc się dymem, kurczowo przywarł do framugi. Zesztywniał z przerażenia i nie mógł się poruszyć; widziałam, jak kręci głową, kiedy Germain zaczął go ciągnąć za ramię. – Zrzuć go, Germain! Zrzuć brata! – krzyczał Fergus łamiącym się głosem, najgłośniej, jak zdołał. Przyłączyli się też do niego inni: – Zrzuć go! Zrzuć! Germain z wyrazem determinacji na twarzy szarpnięciem oderwał brata od framugi, podniósł go i przycisnął ramieniem, owijając linę wokół drugiej ręki. – Nie! – ryknął Jamie, widząc to. – Germain, nie! – Ale chłopak nachylił się nad bratem i z ruchu warg odczytałam, że powiedział: „Trzymaj się mocno!”. Po czym postąpił krok naprzód, obiema rękami ściskając linę. Chuderlawe nóżki Henri-Christiana obejmowały go w pasie. Stało się to błyskawicznie, a zarazem powoli. Krótkie nóżki Henri-Christiana nie wytrzymały. Germain próbował go złapać, ale nie zdążył, bo malec spadał już z rozłożonymi rękami, wykonując półobrót w gęstym od dymu powietrzu. Przeleciał prosto przez las wyciągniętych rąk, a odgłos uderzenia jego główki o bruk był dźwiękiem znamionującym koniec świata.

121. Chodzenie po rozżarzonych węglach Filadelfia, 19 września 1778 roku Świat się kończy, a mimo to zdarzenia zachodzą nadal, tylko ni diabła nie wiadomo, co z nimi począć. Wszystko wokół cuchnęło spalenizną i dymem: powietrze, moje włosy, skóra Jamiego, za duży szlafrok, który ktoś mi dał… Nawet potrawy miały smak popiołu. Myślałam, że w sumie to nic dziwnego. Zresztą nie miało to znaczenia, i tak byłam w stanie przełknąć tylko parę kęsów, by nie uchybić względom uprzejmości. Nikt nie położył się na spoczynek. Przed świtem drukarnia doszczętnie spłonęła, można było jedynie pilnować, by od przypadkowej iskry nie zajęły się sąsiednie domostwa. Dzięki Bogu, noc była niemal bezwietrzna. Sąsiedzi ofiarowali nam dach nad głową, ubrania, strawę i wiele współczucia. Wszystko wydawało mi się nierealne i w tym otumanieniu żywiłam szczerą nadzieję, że ten stan rzeczy będzie trwał, choć wiedziałam, że to niemożliwe. Rzeczywiste były natomiast obrazy, które w ciągu nocy dosłownie wypaliły się w moim mózgu. Bose, brudne stopy Henri-Christiana, nadspodziewanie duże w porównaniu z nóżkami, wystające z fałd spódnicy matki, która kołysała się, tuląc go w objęciach, spowiła welonem rozpaczy tak grubym, że nie wydobywał się spod niego żaden dźwięk. Germain, który wypuściwszy z rąk linę, rzucił się w otchłań za bratem i spadł jak kamień prosto w ręce Fergusa. Fergus ściskający go tak mocno, że musiało boleć ich obu, z palcami kurczowo wbitymi w czarne od sadzy plecy syna. Chłopcy spali na dachu. Ze strychu wiodły tam nieduże uchylne drzwiczki, o których w panice wszyscy zapomnieli. Kiedy tuż przed świtem Germain w końcu przemówił, wyjaśnił, że wyszli się orzeźwić i popatrzeć na gwiazdy. Zasnęli i obudzili się dopiero wtedy, gdy dachówki, na których leżeli,

zaczęły ich parzyć. Dym wydostawał się już wówczas przez szczeliny obok drzwiczek. Pobiegli po dachu na drugą stronę, gdzie takie same drzwiczki prowadziły do innej części strychu. Połowa już się zawaliła, a reszta stała w ogniu, mimo to udało im się jakoś dotrzeć do drzwi załadunkowych. – Dlaczego?! – wykrzyknął Germain z płaczem, nie zważając na słowa pociechy, których mu nie szczędzono. – Dlaczego go nie trzymałem?! Był przecież taki mały, sam nie mógł się utrzymać! Jedynie matka go nie przytuliła. Trwała z Henri-Christianem w objęciach i nie pozwalała go sobie odebrać, aż w końcu się rozwidniło i zmęczenie wzięło górę. Fergus i Jamie wyjęli z jej rąk chude ciałko i zanieśli kobietom, aby je obmyły i przygotowały na dalszą drogę. Dopiero wtedy Marsali podeszła do starszego syna, który spał niespokojnym snem, i pocieszająco położyła mu rękę na ramieniu. Wielebny Figg znowu przyszedł nam z pomocą, proponując, by czuwanie odbyło się w jego kościele. Wczesnym popołudniem siedziałam samotnie w kościelnej ławce pod ścianą, wdychając odór dymu i drżąc nieprzerwanie, gdy nawiedzały mnie okropne obrazy. Marsali spała u sąsiadki. Zaprowadziłam ją tam i położyłam do łóżka razem z córkami. Skuliły się po bokach matki, Félicité ssała kciuk, tocząc dokoła oczami czarnymi jak węgle i ściskając w objęciach cudem oszczędzoną przez płomienie szmacianą lalkę. Tak niewiele rzeczy ocalało z pożaru. Jakże dobrze pamiętałam poczucie straty, kiedy spłonął wielki dom, ukłucie bólu, ilekroć sięgałam po coś i uświadamiałam sobie, że już tego nie ma. Poszarzała na twarzy Jenny poszła odpocząć u państwa Figgów. Idąc tam, cały czas przesuwała paciorki różańca i bezgłośnie poruszała wargami. Przypuszczałam, że będzie się modliła nawet w czasie snu. Ludzie kręcili się, przynosząc różne rzeczy: stoły, dodatkowe ławki, tace z potrawami. Zapach kwiatów późnego lata, róż i jaśminu, a także wczesnych niebieskich astrów, sprawił, że po raz pierwszy łzy zakręciły mi się w oczach i zaczęły płynąć po policzkach. Jakże niedawno byliśmy tu świadkami podwójnej ceremonii ślubnej. Przycisnęłam pożyczoną chusteczkę do twarzy, nie chcąc, by ktoś poczuł się w obowiązku mnie pocieszać. Ławka obok mnie zatrzeszczała i ugięła się lekko. Zerknęłam ukradkiem spod chusteczki i ujrzałam Jamiego w znoszonym, pożyczonym od kogoś surducie, pewnie od tragarza, na rękawie widniała bowiem opaska z numerem 82. Twarz miał umytą, ale płatki uszu były nadal czarne od sadzy. Uścisnął mnie mocno za rękę dłonią pokrytą pęcherzami; najpewniej próbował ocalić, ile się dało, ze zgliszczy. Spojrzał na przód kościoła, na to, czego nie mogli uratować, po czym westchnął i spuścił wzrok na nasze splecione ręce. – Jak tam, w porządku? – Głos miał zachrypnięty, gardło odrapane i obolałe jak moje. – Tak – powiedziałam. – Czy coś jadłeś? – Wiedziałam już, że nie spał. Potrząsnął głową i przymknąwszy oczy, oparł się o ścianę i zwiotczał, śmiertelnie znużony. Wciąż było wiele do zrobienia, ale chociaż na chwilę… Pragnęłam osłonić czymś jego dłonie, ale nie miałam niczego. Podniosłam rękę Jamiego do ust i pocałowałam. – Jak myślisz, jak to jest, kiedy się umiera? – spytał nieoczekiwanie, patrząc na mnie z góry zaczerwienionymi i opuchniętymi oczami. – Prawdę mówiąc, nie zastanawiałam się nad tym – odparłam poruszona. – Dlaczego pytasz? Dwoma palcami potarł powoli rowek między brwiami. Po jego minie poznałam, że bardzo boli go głowa.

– Jestem po prostu ciekaw, czy to tak wygląda. – Zatoczył łuk ramieniem, pokazując pustawe pomieszczenie, w którym siedziało trochę żałobników, ponurych i nieruchomych, poruszających się z wysiłkiem jedynie wtedy, gdy ktoś ich zagadnął. – Nie wiadomo, co robić, i specjalnie nie ma się na nic ochoty. Czy też raczej przypomina to sytuację, kiedy człowiek zasypia, budzi się w całkiem nowym miejscu i od razu chce wyjść i sprawdzić, jak tam jest? – Wedle ojca O’Neilla bezgrzeszni natychmiast trafiają przed oblicze Boga. Nie ma czyśćca, nie ma stanu zawieszenia. Pod warunkiem że zostali właściwie ochrzczeni – dorzuciłam. Henri-Christian został ochrzczony, a ponieważ nie miał jeszcze siedmiu lat, w oczach Kościoła był osobą bezrozumną, a zatem i bezgrzeszną. Ergo… – Znałam pięćdziesięciolatków, którzy mieli mniej rozumu niż Henri-Christian – mruknęłam, po raz setny wycierając nos. Nozdrza piekły mnie tak samo jak oczy. – Owszem, ale uznaje się, że ich głupota wiedzie często do popełniania grzechów – powiedział Jamie z leciutkim uśmiechem. – Na polu bitwy pod Culloden wydawało mi się, że jestem martwy, mówiłem ci kiedy o tym? – Chyba nie. Zważywszy na okoliczności, wcale się temu nie dziwię. Czy straciłeś przytomność? Skinął ze wzrokiem wbitym w podłogę. – Tak. Gdybym mógł się rozejrzeć, nie myślałbym tak, ale powieki miałem sklejone krwią. Wszystko było czerwone i zamazane, więc uznałem, że znajduję się w czyśćcu i muszę czekać na kogoś, kto wymierzy mi stosowną karę. Po długiej chwili zaczęło mi się wydawać, że nuda musi stanowić jej część. – Popatrzył na trumienkę stojącą pod ołtarzem. Siedział przy niej Germain, trzymając rękę na wieku. Nie poruszył się co najmniej od pół godziny. – Nigdy nie widziałam, żeby Henri-Christian się nudził – odparłam po chwili. – Ani razu. – Zgadza się – rzekł miękko Jamie. – Na pewno nie będzie mu nudno. Gaelickie czuwania mają swój własny rytm. Mniej więcej po godzinie w kościele zjawili się Marsali i Fergus i z początku usiedli razem blisko trumny, trzymając się za ręce, potem jednak, gdy stopniowo przybywało mężczyzn, którzy otaczali Fergusa, zostali rozdzieleni i jak to zwykle bywa, wkrótce połowę kościoła zajęli dla siebie mężczyźni, a drugą połowę kobiety. Część żałobników pozostała na placyku przed wejściem, widocznie nie chcąc się tłoczyć, ale pragnąc okazać współczucie i wsparcie. Kobiety najpierw podchodziły do Marsali, ściskając ją i płacząc, potem zaś zbierały się w małych grupach i szeptem prowadziły rozmowy albo poprawiały ustawienie talerzy na stołach, donosząc pieczywa i ciasta. Pojawił się Josiah Prentice ze skrzypcami, ale na razie odłożył je na bok. Przez otwarte drzwi wpadał do wnętrza kościoła dym z palonych przez mężczyzn fajek. Zakasłałam głucho, gdy siwe smużki podrażniły mi krtań. Jamie uścisnął mi rękę i odszedł porozmawiać z Ianem. Obaj spojrzeli z troską na Germaina; Ian skinął głową, podszedł i położył mu ręce na ramionach. Rachel trzymała się w pobliżu, obserwując wszystko ciemnymi, uważnymi oczami. Ławka znów zatrzeszczała i usiadła koło mnie Jenny. Objęła mnie bez słowa i przez chwilę, skłoniwszy ku sobie głowy, łkałyśmy w milczeniu, opłakując nie tylko Henri-Christiana, lecz także dzieci, które straciłyśmy; ja martwo urodzoną Faith, ona zmarłą tuż po urodzeniu Caitlin. Teraz nowe więzy pokrewieństwa w bólu połączyły z nami Marsali. Zbliżał się wieczór, piwo i ale lały się strumieniami, przyniesiono też mocniejsze trunki i stopniowo grobowy nastrój czuwania ustąpił. Mimo to nie było przyjacielskich wspominków i śmiechu, bo rzecz dotyczyła dziecka i tragicznie przerwanego życia. Josiah Prentice zaczął grać na skrzypcach, ale cicho, mieszając rzewne tony ze spokojnymi melodiami, a niekiedy z hymnem; było jasne, że niewiele będzie dzisiaj śpiewów.

Nagle zapragnęłam, żeby był tu Roger. Wiedziałby zapewne, co powiedzieć w tej strasznej sytuacji, w której zwykłym ludziom odejmowało mowę. Mimo problemów z gardłem potrafiłby znaleźć stosowną na tę okoliczność pieśń i modlitwę. Przybył ojciec O’Neill z kościoła Świętego Jerzego, taktownie nie napomykając o kwakierskiej ceremonii ślubnej sprzed miesiąca. Stanął przy drzwiach i cicho rozmawiał z Fergusem i kilkoma innymi mężczyznami. – Biedny dzieciak – szepnęła Jenny głosem zduszonym od łez. Trzymałyśmy się za ręce, unikając patrzenia na trumienkę, ale obserwując Fergusa. – Dzieci są dla niego wszystkim – zwłaszcza nasz mały mężczyzna… – Wargi jej zadrżały, ale powstrzymała szloch i wyprostowała plecy. – Jak myślisz, czy Marsali jest brzemienna? – spytałam szeptem, przyglądając się młodej matce i uczepionym jej sukni córkom. Joan ukryła twarz na kolanach Marsali, która głaskała ją czule po główce. – Tak myślę – przytaknęła Jenny. Ułożyła palce w znak chroniący przed złem i schowała je w fałdach spódnicy. Przychodziło coraz więcej ludzi. W Filadelfii odbywał się Kongres Kontynentalny i delegaci, którzy dobrze znali Fergusa, przybyli okazać mu szacunek i wsparcie. Zauważyłam Jonasa Phillipsa i Samuela Adamsa, pogrążonych w ożywionej rozmowie. W innej sytuacji byłabym prawdopodobnie zachwycona, że przebywam w jednym pomieszczeniu z sygnatariuszami Deklaracji niepodległości, ale przecież to zwykli ludzie – mimo to było mi miło, że przyszli. Co parę minut szukałam wzrokiem Germaina. Dostrzegłam go przy stole z napitkami w towarzystwie Iana. Popijał coś z trzymanego w ręku kubka. Zamrugałam i przyjrzałam się uważniej. Jezu Chryste Roos… to znaczy dobry Boże, Ian dał Germainowi ponczu! Jenny zerknęła na czerwone usta chłopaka i uśmiechnęła się nieznacznie. – Nie ma chyba dla niego w tej chwili nic lepszego, tak mi się zdaje. – Chyba masz rację… – Wstałam i poprawiłam fałdy sukni. – Przynieść ci trochę? – Pójdę z tobą. – Jenny zerwała się z ławki. – Powinnyśmy też wziąć coś na ząb. To będzie długa noc, poumieramy z głodu. To, że ruszyłam się z miejsca, dobrze mi zrobiło. Nadal otaczał mnie gęsty obłok rozpaczy i żalu, ale uświadomiłam sobie także, że, o dziwo, jestem bardzo głodna. Nastrój w kościele również nieco się zmienił. Chyba wszyscy zdążyli już wyrazić współczucie rodzinie Fergusa, a teraz rozmowy stały się bardziej ogólne. Z czego wynikły, jak uzmysłowiłam sobie po chwili, dogłębne rozważania, co – lub też kto – mogło zaprószyć ogień. Pogrążeni w rozpaczy i bólu, nie mówiliśmy o tym, niemniej to podstępne pytanie wisiało nad naszymi głowami jak nietoperz. Jak to się stało? Dlaczego? I… kto był sprawcą? O ile ktoś. Pożary były dość powszechną plagą w czasach, gdy w każdym gospodarstwie domowym było otwarte palenisko, a drukarnia, w której znajdowały się zapasy towarów łatwopalnych, była szczególnie narażona. Otwarte okno, nagły przeciąg, porwana przez wiatr kartka papieru… rozżarzony węgielek z niedokładnie wygaszonego ognia i nieszczęście gotowe. A jednak… Przypomniałam sobie anonimową wierszowaną pogróżkę: „Domek płonie, domek płonie i zniknęły dzieci”. I wyrostków, idących za mną od Chestnut Street, ich szeptane do ucha plugawe groźby, ukradkowe przydeptywanie brzegu sukni. Boże, czy to ja sprowadziłam ich wrogość na próg domu Fergusa?

Jamie znów stanął przy mnie, nieruchomy i twardy jak skała, i wręczył mi nowy kubek ponczu. Przypominało to picie wzmocnionego syropu na kaszel, ale niezaprzeczalnie poprawiało nastrój. Można się było upić i paść bez zmysłów, nareszcie. Ujrzałam, jak Germain osuwa się powoli po ścianie i ciężko siada podtrzymywany przez Rachel, która uklękła obok niego i pomogła mu się położyć, podłożywszy najpierw pod głowę złożony szal. Poncz skutecznie usuwał opary żałobnej mgły; uznałam, że stan upojenia jest w sumie pożądany. – Pani Fraser? – Nieznajomy głos przyciągnął moją uwagę i zaprzestałam wpatrywania się w ciemnoczerwoną zawartość kubka. Obok mnie stał młody, skromnie odziany mężczyzna z niewielką paczuszką w ręku. – Zgadza się – odpowiedział za mnie Jamie, omiatając go czujnym spojrzeniem. – Czy potrzebujesz pan lekarza? Bo jeśli tak… – Nie, nie, proszę pana – zapewnił gorliwie młodzieniec. – Polecono mi oddać to do rąk własnych pani Fraser, to wszystko. – Wręczył mi paczuszkę, skłonił się i szybko wyszedł. Zdumiona, powolnymi ruchami będącymi skutkiem zmęczenia i nadmiaru ponczu próbowałam rozsupłać sznurek, ale szybko zrezygnowałam i podałam paczuszkę Jamiemu, który odruchowo sięgnął do kieszeni po nóż, ale go tam nie znalazł, gdyż jak niemal wszystko przepadł w pożarze. Skrzywił się z irytacją i po prostu rozerwał sznurek. Zamrugałam i zmrużyłam oczy, po czym sięgnęłam do kieszeni w fałdach spódnicy. Cudownym zrządzeniem losu wieczorem zostawiłam okulary na kuchennym stole, gdyż zdjęłam je do krojenia cebuli, a Jamie, wpadłszy po raz ostatni do płonącego domu, przytomnie je stamtąd zabrał. Nakreślone eleganckim charakterem pisma litery przestały mi majaczyć przed oczami. Pani Fraser, nie wydaje mi się, aby moja Obecność była pożądana, i nie chciałbym też zakłócać nastroju Żałoby. Nie proszę o nic, do niczego Pani nie Obliguję. Proszę jedynie, by pozwoliła mi Pani pomóc w jedyny możliwy dla mnie sposób i nie ujawniała Źródła owej Pomocy młodszemu panu Fraserowi. Pokładam ufność w Pani Dyskrecji i Doświadczeniu. Podpisano P. Wainwright (Beauchamp). Zdziwiona, uniosłam brwi i pokazałam liścik Jamiemu. Przeczytał go uważnie i spojrzał na Marsali i dziewczynki, pogrążone w cichej rozmowie z Jenny i panią Phillips. Wszystkie zalewały się łzami. Potem spojrzał na Fergusa, przy którym stali Rachel i Ian. Skrzywił się z wyrazem rezygnacji. Nie mógł sobie w tej chwili pozwolić na dumę, musiał przede wszystkim zadbać o rodzinę. – No cóż, wynika z tego, że to prawdopodobnie nie on – oznajmiłam, wzdychając, i schowałam małą portmonetkę do kieszeni. Ogłuszona bólem, potrafiłam jednak docenić tę pomoc i poczułam przypływ ulgi. Bez względu na to, kim był, co zrobił lub zamierzał zrobić, w głębi duszy lubiłam niegdysiejszego monsieur Beauchampa. Nie miałam czasu na dalsze rozmyślania nad postacią Percy’ego, ponieważ przy drzwiach do kościoła powstało zamieszanie. Zwróciłam się w tamtą stronę, by zobaczyć, kto je spowodował, i ujrzałam wchodzącego do środka George’a Sorrela. Na pierwszy rzut oka można było poznać, że właściciel gospody poczęstował się obficie sprzedawanymi przez siebie trunkami – być może dla kurażu – stał bowiem, chwiejąc się lekko, przyciskając pięści do boków i tocząc dokoła hardym wzrokiem. Jamie powiedział coś wysoce niestosownego w domu Pana, na szczęście szeptem, i ruszył w tamtą stronę. Zanim się tam znalazł, Fergus obejrzał się, co się dzieje, i zobaczył Sorrela. Fergus był równie nietrzeźwy jak szynkarz, za to o wiele bardziej roztrzęsiony i gniewny. Na chwilę znieruchomiał, po czym wyrwawszy się przytrzymującym go dłoniom, bez słowa

ruszył na Sorrela, czerwonooki jak polująca fretka i jednako niebezpieczny. Cios trafił Sorrela w chwili, gdy otwierał usta, żeby przemówić. Obaj z Fergusem zachwiali się od impetu, a mężczyźni rzucili się ich rozdzielać. Jamie dopadł szynkarza i szarpnięciem wyciągnął go z tłumu. – Proponuję, żeby pan stąd wyszedł – powiedział całkiem uprzejmie, zważywszy na okoliczności, i popchnął mężczyznę do drzwi. – Nie – wtrącił się Fergus, dysząc jak lokomotywa. Pot ściekał z jego kredowobiałej twarzy. – Niech nie wychodzi. Niech zostanie i powie mi dlaczego. Czemuś tu przyszedł? Jak śmiałeś tu przyjść? – podniósł głos do chrapliwego krzyku, na co Sorrel zamrugał i szybko się cofnął. Zaraz jednak potrząsnął głową i wyprostował się hardo. – Przyszedłem o… ofiarować pani Fraser kon… kondol… powiedzieć, że mi przykro z powodu jej syna – odparł nadąsany. – A ty mnie nie powstrzymasz, ty spierdziały francuski skurwysynu! – Niczego mojej żonie nie ofiarujesz! – krzyknął Fergus, trzęsąc się z gniewu. – Niczego, słyszysz? Kto wie, czy to nie ty podłożyłeś ogień? Żeby się mnie pozbyć i zająć się moją żoną? Salaud! Mogłam się założyć, że Sorrel nie wie, iż został nazwany łajdakiem, ale to nie miało najmniejszego znaczenia; czerwony jak burak rzucił się na Fergusa. Nie dosięgnął go, bo Jamiemu udało się w porę chwycić go za kołnierz, który naderwał się z trzaskiem. Sorrel zachwiał się i stanął. Zapanował harmider, zebrani nie pochwalali burdy w świętym miejscu. Widziałam, że Jamie zamierza wyrzucić Sorrela, zanim ktoś poza Fergusem przyłoży mu w nos. Miny wielu mężczyzn mówiły jasno, że mają na to ochotę. Między przeciwników weszła nagle Rachel. Była bardzo blada, choć policzki płonęły jej rumieńcem, i zaciskała dłonie w pięści. – Czy naprawdę przyszedłeś ofiarować słowa pociechy, przyjacielu? – spytała Sorrela nieco drżącym głosem. – Bo jeśli tak, to powinieneś je wypowiedzieć do wszystkich tu obecnych, a zwłaszcza do ojca nieszczęsnego dziecka. Następnie zwróciła się do Fergusa, kładąc mu lekko dłoń na ramieniu. – Wiem, że nie chcesz przyczyniać żonie zgryzoty – rzekła półgłosem. – Bądź łaskaw teraz do niej podejść. Bo choć przynosi jej pociechę obecność tak wielu życzliwych dusz, to na twojej obecności zależy jej najbardziej. Na twarzy Fergusa odmalowały się mieszane uczucia. Udręka i wściekłość walczyły o lepsze z zakłopotaniem. Widząc, że nieszczęśnik nie jest w stanie podjąć decyzji, co ma teraz zrobić i jak ma to zrobić, Rachel zbliżyła się, ujęła go pod ramię i delikatnie pociągnęła za sobą, a tłum się przed nimi rozstąpił. Zobaczyłam, że Marsali podnosi jasną głowę i twarz jej się zmienia na widok wracającego Fergusa. Jamie puścił Sorrela. – Cóż, może pan zostać albo wyjść – powiedział cicho. – Wedle uznania. Sorrel oddychał ciężko, ale zdążył się już opanować. Wyprostował się, poprawił podarte ubranie. Z podniesioną głową przeszedł przez milczący tłum, by złożyć żałobnikom wyrazy współczucia.

122. Uświęcone miejsce Pomimo hojności sąsiadów niewiele pozostało do zapakowania. Nie było też powodu do dalszego przedłużania pobytu w Filadelfii. Nasze życie tutaj dobiegło końca.

Wiele się mówiło – zawsze tak jest – o możliwych przyczynach pożaru. Ale po przykrym incydencie podczas czuwania ogarnęło nas wszystkich poczucie, że to wystarczy. Sąsiedzi jeszcze długo będą gadać, ale rodzina przyjęła milczące postanowienie, aby więcej tego nie roztrząsać. Wszyscy zgodzili się, że nie ma znaczenia, czy to był przypadek, czy też czyjeś celowe działanie – nie przywróci Henri-Christianowi życia. I nic innego się nie liczy. Jamie korzystał z pomocy Fergusa przy organizowaniu przeprowadzki z Filadelfii, nie dlatego, że go potrzebował, lecz by oderwać jego myśli od tragedii. Fergus sprawiał wrażenie, że mógłby do końca życia siedzieć przy trumience syna. Dla Marsali wszystko układało się z pozoru łatwiej. Miała dzieci, którymi musiała się opiekować bez względu na wszystko. Wspólnie z Rachel zapakowałyśmy to, co było do zapakowania, zgromadziłyśmy prowiant na podróż i zadbałyśmy o parę innych szczegółów. Zamknęłam działalność placówki przy Chestnut Street 17, spakowałam lekarstwa i instrumenty i ze łzami w oczach przekazałam klucze równie wzruszonej pani Figg. Wczesnym popołudniem następnego dnia po czuwaniu pożyczyliśmy wóz, zaprzęgliśmy do niego Clarence’a i odprowadziliśmy Henri-Christiana do grobu. Nie było na ten temat żadnej rozmowy. Po czuwaniu Ian wstał i oznajmił: – Wiem, gdzie powinien spocząć. Była to długa droga, szliśmy co najmniej dwie godziny poza granicami miasta. Upał na szczęście się skończył, powietrze było łagodne i rześkie, pierwsze tchnienie jesieni. Ostatniej drodze Henri-Christiana nie towarzyszyła żadna ceremonia, nie było gaelickich śpiewów o raptownie przerwanym młodym życiu ani zawodowych płaczek. Tylko nieduża rodzina, krocząca razem po raz ostatni. Na znak Iana zeszliśmy z traktu. Jamie wyprzągł Clarence’a i spętawszy mu przednie nogi, puścił go na trawę. Potem obaj z Fergusem wzięli trumienkę na ramiona i do wtóru szumiących drzew ruszyli w ślad za Ianem wąską ukrytą ścieżką, wydeptaną przez kopyta jeleni. Wkrótce znaleźliśmy się na uroczej leśnej polance. Znajdowały się tam dwa duże kopce, sięgające mniej więcej do kolan. I jeden mniejszy, na skraju polanki, tuż pod konarami czerwonego cedru. Stał tam oparty o kopiec płaski kamień z wydrapanym napisem: ROLLO. Fergus i Jamie ostrożnie zdjęli trumienkę z ramion i postawili na ziemi. Joanie i Félicité w trakcie długiego marszu przestały płakać, teraz jednak, widząc trumienkę, tak małą i opuszczoną, i wiedząc, że musi tu pozostać, zaczęły cicho szlochać, obejmując się ciasno. Na ten smutny widok rozpacz wezbrała we mnie z siłą fontanny. Germain z całej siły ściskał matkę za rękę, niemy i ponury jak chmura gradowa, z suchymi oczami, jakby zabrakło mu łez. Nie szukał pociechy, poddał się bólowi wyzierającemu z oczu wbitych w trumnę brata. Ian dotknął lekko ramienia Marsali. – To miejsce uświęcone moim potem i łzami, kuzynko – rzekł miękko. – Uświęćmy je także naszą krwią i niech nasz malec spoczywa tutaj w spokoju pod opieką rodziny. Skoro on nie może pójść z nami, my pozostaniemy z nim. Wyjął z pochwy swój sgian dubh i przeciągnął nim lekko po nadgarstku, po czym przytrzymał rękę nad trumienką Henri-Christiana, by spadło na nią kilka kropli krwi. Usłyszałam ten dźwięk, jak dźwięk pierwszych kropli deszczu. Marsali, z urywanym westchnieniem, wyprostowała się i wzięła nóż z ręki Iana. 20 Tench (ang.) – lin. 21 William Szekspir, Hamlet, przeł. Józef Paszkowski.

22 Księga Koheleta 7,6.

CZĘŚĆ ÓSMA Poszukiwanie i ocalenie

123. Quod scripsi, scripsi Od pani Abigail Bell, Savannah, Królewska Kolonia Georgia Do pana Jamesa Frasera, Filadelfia, Kolonia Pensylwania Drogi panie Fraser, piszę do pana w odpowiedzi na pański list z dnia 17 bież. mies., przekazany przez przyjaciela z Wilmington, w którym powiadamia pan mego Męża o swoim powrocie do Ameryki. Jak można wnieść z nagłówka mego listu, przenieśliśmy się z Wilmington do Savannah, albowiem klimat polityczny w Karolinie Północnej stawał się coraz bardziej niebezpieczny dla lojalistów, a zwłaszcza dla mego Męża ze względu na jego Historię i Profesję. Chcę zapewnić, że pańska Prasa drukarska została przechowana i jest w znakomitym stanie, choć obecnie stoi nieużywana. Wkrótce po naszym przybyciu tutaj mąż zachorował na febrę i szybko się okazało, że, niestety, tę z rodzaju nawracających. Ostatnimi czasy czuje się wprawdzie lepiej, ale nie jest zdolny do wysiłku związanego z Drukowaniem. (Dodam jeszcze, że jeśli myśli pan o otworzeniu tu Interesu, to musi się pan liczyć z wieloma Nieprzyjemnościami, jakie spotykają Drukarza bez względu na jego Poglądy, choć sytuacja dla lojalistów jest tu znacznie lepsza niż w koloniach północnych). Prasa znajduje się obecnie w Stodole farmera nazwiskiem Simpson, który mieszka Niedaleko miasta. Widziałam ją i jestem pewna, że Maszyna jest Czysta, Sucha (owinięta Słomą) i osłonięta przed Deszczem bądź Śniegiem. Proszę powiadomić mnie o swoich Życzeniach. Czy mam sprzedać Prasę i przesłać panu Pieniądze, czy też woli pan osobiście po nią przyjechać. Jak zawsze niezwykle sobie cenimy pańską Dobroć i Pomoc, a Dziewczynki codziennie Modlą się za pana i pańską Rodzinę. Szczerze oddana Abigail Bell William Ransom do Jego Miłości Harolda, księcia Pardloe 24 września 1778 roku Drogi Stryju, śpieszę donieść, że Instynkt ojcowski bynajmniej Cię nie zawiódł. Z wielką radością zawiadamiam Cię, że Ben prawdopodobnie żyje. Przyznam jednak, że nie mam najmniejszego Pojęcia, gdzie on się, do diabła, podziewa ani dlaczego tam jest. W obozie Middlebrook w New Jersey pokazano mi Grób, rzekomo grób Bena, ale spoczywa w nim Ciało kogoś innego. (Przypuszczam, że będzie lepiej, jeśli oszczędzę Ci szczegółowego opisu sposobu, w jaki posiadłem ową informację). To jasne, że ktoś w Armii Kontynentalnej musi znać losy Bena, ale większa część wojsk Waszyngtona, które stacjonowały w obozie, kiedy Ben dostał się do niewoli, już stamtąd odeszła. Jest pewien Człowiek, który posiada, być może, jakieś Informacje, ale poza nim jedynym źródłem wiedzy wydaje się Kapitan, znany dobrze nam obu. W związku z tym zamierzam ścigać wzmiankowanego Dżentelmena i kiedy go znajdę, wydobyć od niego stosowne Informacje. Twój najposłuszniejszy bratanek, William

Lord John Grey do Harolda, księcia Pardloe Charleston, Karolina Południowa 28 września 1778 roku Drogi Halu, dwa dni temu przypłynęliśmy statkiem do Charlestonu, napotkawszy po drodze Sztorm opodal Chesapeake, który wywiał nas aż na Morze, o kilka dni opóźniając dopłynięcie do celu. Jestem pewien, że nie zdziwi Cię wcale, iż Dottie jest o wiele lepszą Żeglarką ode mnie. Obiecująco zapowiada się także jej Kariera agentki. Dzisiaj z rana bez trudu ustaliła, gdzie przebywa Amaranthus Cowden, zatrzymując po prostu na Ulicy elegancko odzianą Damę, wyrażając podziw dla jej Sukni i zapytując o najlepsze Krawcowe w Mieście, założyła bowiem (jak mi się później przyznała), że Ben nie ożeniłby się z jakąś szarą myszą bądź Kobietą niezainteresowaną najnowszymi Kierunkami w Modzie. W trzecim Zakładzie, jaki odwiedziliśmy, istotnie udało nam się dowiedzieć, że panna Cowden (która kazała się do siebie zwracać pani Grey, ale jej Nazwisko Panieńskie było im znane, jako że mieszkała u Ciotki o takim nazwisku) jest ich Klientką; została mi opisana jako dość młoda Kobieta średniego Wzrostu o pięknej Cerze, dużych piwnych Oczach i gęstych ciemnoblond Włosach. W zakładzie nie potrafili mi jednak podać jej Adresu, ponieważ Dama wyniosła się z miasta, by spędzić zimę z Przyjaciółmi w Savannah. (Ustaliłem, że Ciotka jak na złość zmarła). Co ciekawe, pragnie ona uchodzić za Wdowę, co każe przypuszczać, że została powiadomiona – chciałbym wiedzieć przez kogo – o rzekomej śmierci Bena jakiś czas po napisaniu listu do ciebie, inaczej zapewne napisałaby o tym. Interesujące wydaje mi się również, że może sobie pozwolić na korzystanie z usług niejakiej Madame Eulalie – i to na całkiem dużą skalę; udało mi się przekonać rzeczoną Madame, by pokazała ostatnie Rachunki tej pani – mimo że z listu do ciebie wynika jasno, iż z powodu Uwięzienia Bena znajduje się w poważnych Kłopotach finansowych. Jeżeli Ben rzeczywiście nie żyje i będzie można udowodnić zawarcie związku Małżeńskiego i Zgon, to przypuszczalnie pani ta, a z pewnością dziecko, odziedziczy po nim pewien Majątek. Niemożliwe wszakże, by zdążyła ona przedsięwziąć Kroki Prawne w Okresie między napisaniem do ciebie listu a chwilą Obecną; samo wysłanie listu do Londynu wymaga przecie sporo czasu, zakładając, że wiedziała, do kogo go wysłać. Zakładając także, że ktoś, kto by taki list otrzymał, natychmiast by cię o tym nie poinformował. Owszem, posiada ona Dziecko, Chłopca i jest jego matką; Madame uszyła dla niej dwie Suknie i dwa Gorsety Ciążowe. Naturalnie nie sposób stwierdzić, czy Benjamin jest Ojcem niemowlęcia. Niewątpliwie chociaż raz spotkała Bena lub być może Adama, lecz nie jest to jeszcze dowód na zawarcie Małżeństwa czy też Ojcostwo. Podsumowując, interesująca Osoba z tej twojej rzekomej Synowej. Nasza droga prowadzi obecnie w kierunku Savannah, choć trzeba będzie poczynić jeszcze wiele ustaleń, ponieważ nie znamy Nazwiska przyjaciół, u których znalazła Schronienie, a jeśli istotnie zubożała, to nie będzie raczej stalowała nowych Sukien. Nie tracę nadziei, że uda mi się wyperswadować Dottie towarzyszenie mi w dalszej podróży. Jej determinacja jest ogromna, ale widzę, Że tęskni za swoim Kwakrem Doktorem. Jeżeli zatem nasza Wyprawa znacznie się przedłuży… Jedno jest pewne, że nie dopuszczę do tego, by została narażona na Niebezpieczeństwo. Twój kochający brat,

John Generał Sir Henry Clinton, Głównodowodzący Wojsk w Ameryce Północnej Do Jego Miłości pułkownika księcia Pardloe, 46 Pułk Piechoty Sir, niniejszym rozkazuję Panu zebrać i przygotować swoje Oddziały takim sposobem, jaki pan sam uzna za stosowny, a następnie Dołączyć do podpułkownika Archibalda Campbella, wyruszyć na Miasto Savannah w kolonii Georgia i zająć je w imieniu Jego Królewskiej Mości. H. Clinton Harold książę Pardloe poczuł ucisk w piersi i zadzwonił na ordynansa. – Przynieś mi mocnej kawy – poprosił. – I to natychmiast. Przyda się też odrobina brandy, jeśli łaska.

124. Złote czcionki Było oczywiście nie do pomyślenia, byśmy sprzedali Clarence’a. – Jak sądzisz, czy on waży tyle co prasa drukarska? – spytałam, z powątpiewaniem patrząc na muła. Stajenka ocalała przed pożarem, a zwierzę nie ucierpiało, parskało tylko i kichało, kiedy wiatr przynosił zapach popiołu ze spalonej drukarni. – Znacznie więcej – orzekł Jamie, drapiąc się po głowie. – Jak ci się zdaje, czy muły cierpią na chorobę morską? – Czy mogą wymiotować? – odpowiedziałam pytaniem na pytanie. Usiłowałam sobie przypomnieć, czy widziałam kiedyś wymiotującego konia albo muła, ale na próżno, nic mi nie przychodziło do głowy. – Nie wiem, czy mogą – powiedział Jamie, otrzepując z kurzu gałązką szeroki grzbiet Clarence’a – ale na pewno nie wymiotują. – To skąd można wiedzieć, czy muły cierpią na chorobę morską czy nie? Jamie bardzo chorował i zastanawiałam się, jak zdoła przetrwać podróż statkiem; igły do akupunktury, których używałam, by uśmierzyć jego nudności, zaginęły w pożarze jak wiele innych rzeczy. Jamie spojrzał na mnie spode łba. – Przecież potrafisz stwierdzić, że mi niedobrze, nawet jeśli nie rzygam – warknął. – No tak – odrzekłam łagodnie – ale ty nie masz sierści i umiesz mówić. Zieleniejesz na twarzy, pokrywasz się potem i leżysz, jęcząc, że wolałbyś nie żyć. – Zgadza się. Ale pomijając zielenienie, muł potrafi okazać, że jest mu niedobrze. I z pewnością da radę sprawić, że będziesz go chciała zastrzelić. Pogłaskał Clarence’a po muskularnej nodze i podniósł lewe przednie kopyto. Muł pozwolił na to, po czym postawił nogę z powrotem z twardym łupnięciem, dokładnie tam, gdzie przed sekundą znajdowała się stopa Jamiego, i zastrzygł uszami. – Mógłbym też – powiedział do niego Jamie – kazać ci leźć kawał drogi do Savannah i ciągnąć za sobą wóz. Pomyśl o tym, dobrze? – Wyszedł ze stajenki i zamknął drzwi. – Panie Fraser! – rozległ się krzyk u wylotu zaułka. Wołał Jonas Phillips, udający się zapewne na obiad w przerwie obrad Kongresu Kontynentalnego. Jamie pomachał mu i kiwnąwszy mi głową, ruszył do niego. Czekając na jego powrót, otworzyłam drzwi i zaczęłam się przyglądać rzeczom

zgromadzonym na połowie powierzchni stajenki. Przedmioty uratowane z pożogi cuchnęły popiołem, ale część ich można było odratować albo sprzedać. List pani Bell dał nam do myślenia. Z prasy drukarskiej Fergusa po pożarze pozostał pogięty, połamany szkielet. Okropnie powykręcane części nasuwały przypuszczenie, że maszyna zginęła w mękach. Fergus nie płakał; po tragicznej śmierci Henri-Christiana już pewnie nic nie doprowadzi go do łez. Niemniej mijając ruiny i zgliszcza, zawsze odwracał wzrok. Utrata prasy była wprawdzie ciosem, zarazem jednak oszczędzała nam konieczności transportowania jej w nowe miejsce. Tu nasuwał się kolejny problem – dokąd mamy się udać? Jamie zapewnił mnie, ze pojedziemy do domu, z powrotem do Ridge. Był jednak koniec września i gdybyśmy nawet znaleźli pieniądze na opłacenie biletów dla tylu osób – i muła – i mieli tyle szczęścia, by nie utonąć ani nie wpaść w ręce Anglików… musielibyśmy rozstać się z Fergusem i Marsali w Wilmington i popłynąć rzeką Cape Fear w głąb Karoliny Północnej, oni zaś zmierzaliby dalej do Savannah. Wiedziałam, że Jamie tego nie chce. Szczerze mówiąc, podzielałam w pełni jego niechęć. Niewielka rodzina przetrwała, ale jasne było, że tragiczna śmierć Henri-Christiana i pożar nie pozostały bez wpływu na jej dalsze losy. Ciężko było zwłaszcza Germainowi. Widać to było po nim, po jego pustych oczach i ociężałym kroku, jakim się teraz poruszał. Zawsze ciekaw nowych przygód i wyzwań, teraz wydawał się całkiem zobojętniały. Wlókł się zgarbiony, jakby ciągle spodziewał się ciosu. Bywało, że na chwilę zapominał o tragedii i zaczynał rozmawiać z ożywieniem, po czym znów osuwał się w przygnębienie. Ian i Rachel ciągle go pilnowali, nigdy nie zostawiali go samego. To jedno, to drugie prosiło, by pomógł w niesieniu zakupów albo wybieraniu drewna na nowy trzonek do siekiery lub rękojeść noża. To pomagało. Gdyby Fergus udał się do Savannah, aby odzyskać i wykorzystać Bonnie, prasę Jamiego, Marsali, spowolniona i pochłonięta rozwijającą się ciążą, musiałaby stawić czoło trudnościom podróży z rodziną i organizowania życia w nowym miejscu, a Fergus musiałby się poświęcić tworzeniu nowego warsztatu pracy i współdziałaniu z miejscowymi politykami, kimkolwiek by byli. Germain mógłby więc łatwo wypaść spod opieki rodziny. Pozostawiony samopas, mógłby popełnić jakieś niewybaczalne głupstwo. Ciekawiło mnie, czy Jenny pojechałaby z nimi, czy też raczej z Rachel i Ianem. Marsali przydałaby się z pewnością pomoc, ale pamiętałam dobrze jej słowa o Ianie. „To jej najmłodszy syn… Tak rzadko się z nim widuje”. To prawda, straciła przecież Iana, gdy miał ledwie czternaście lat, a zobaczyła go ponownie, gdy był już dorosły i należał do plemienia Mohawków. Nieraz przyłapywałam jej pełne zachwytu spojrzenie, gdy ukradkiem obserwowała go podczas zwykłych czynności. Ostrożnie przeszukiwałam uratowane przedmioty. Kociołek Marsali przetrwał, choć był okopcony. Kilka cynowych talerzy, cudacznie powyginanych – drewniane spaliły się doszczętnie – stos Biblii ocalonych przez pobożną duszę. W poprzek zaułka wisiał sznur z praniem, które też ocalało, choć koszule Fergusa były nadpalone. Przypuszczałam, że upranie w ługu wywabiłoby smród spalenizny, tyle że kto chciałby nosić takie rzeczy? Clarence skończył przeżuwać siano, a teraz metodycznie czochrał łeb o drewnianą barierkę. – Swędzi cię, co? – Podrapałam go po kudłatym czole i wystawiłam głowę przez okienko. Jamie nadal rozmawiał z Phillipsem, więc wróciłam do przeszukiwania rzeczy. Pod stertą nadpalonych broszur znalazłam zegar stojący Marsali, który, o dziwo, wcale się nie potłukł. Wskazówki, rzecz jasna, stanęły, ale kiedy wzięłam go do ręki, odezwał się

srebrzysty gong. Może to dobry znak przed podróżą, pomyślałam z uśmiechem. Przecież gdybyśmy nawet, Jamie, ja, Rachel i Ian, bez zwłoki wyruszyli do Fraser’s Ridge, nie mielibyśmy szans na przeprawienie się przez góry, nim śnieg zasypie drogi przez przełęcze. Mogło się to odbyć nie wcześniej niż w marcu. Trzymając zegar w rękach, wyobraziłam sobie Ridge na wiosnę. To dobra pora na przyjazd, dobra pogoda na budowanie i sadzenie roślin. Mogę poczekać. Usłyszałam zbliżające się kroki. Wyjrzałam na zaułek i zobaczyłam, że Jamie przystanął w miejscu, gdzie zginął Henri-Christian. Przez chwilę stał nieruchomo, potem przeżegnał się i odwrócił do mnie. Z jego twarzy zniknął wyraz powagi. Z uśmiechem wyciągnął do mnie rękę, w której trzymał małą skórzaną sakiewkę. – Spójrz tylko, Angliszko! – Co to takiego? – Jeden z chłopaków Phillipsa znalazł to na pogorzelisku i przyniósł ojcu. Wyciągnij ręce. Posłuchałam go, nie kryjąc zdziwienia. Jamie przechylił sakiewkę i wysypał z niej zaskakująco ciężkie ciemnoszare kawałki ołowiu, komplet czcionek… Podniosłam jedną do oczu. – Antykwa barokowa? – To nie wszystko, Angliszko – odparł i wyjął mi z ręki literę Q. Paznokciem kciuka podrapał miękki metal, spod którego ukazał się żółtawy blask. – Skarb Marsali. – Boże, rzeczywiście! Zupełnie o tym zapomniałam! – W najgorszym okresie okupacji brytyjskiej, kiedy Fergus został zmuszony do ucieczki z domu i musiał się ukrywać, aby uniknąć aresztowania, Marsali kazała wybić zestaw czcionek w złocie, po czym starannie pokryła każdą z nich warstwą brudu, tłuszczu i farby i umieściła w sakiewce, z którą się nigdy nie rozstawała. Nosiła ją w specjalnej kieszeni pod fartuchem na wypadek, gdyby ona i dzieci także musiały uciekać. – Marsali pewnie też zapomniała – powiedział Jamie, posępniejąc. – Po odejściu armii brytyjskiej zagrzebała ją w palenisku pod cegłami. Sam Phillips ją znalazł, kiedy burzyli komin. – Ruchem brody wskazał miejsce, gdzie niedawno stał budynek drukarni. Mężczyźni rozebrali częściowo zawalony komin i porządnie ułożyli cegły w stos. Nie były osmalone i z powodzeniem można je było komuś sprzedać. Ostrożnie wsypałam złote czcionki do sakiewki i obejrzałam się na Clarence’a. – Może złotnik zrobiłby mi zestaw dużych igieł do akupunktury. Na wszelki wypadek.

125. Ośmiorniczka wieczoru, przepiękna ośmiorniczka Charleston, Królewska Kolonia Karolina Południowa Lord John i jego bratanica Dorothea zjedli kolację w małej nadbrzeżnej tawernie, w której wspaniale pachniało pieczoną rybą, węgorzem w winnym sosie i małymi ośmiorniczkami smażonymi w całości w panierce z mąki kukurydzianej. John wciągnął z upodobaniem głęboki haust powietrza i zaprowadził Dottie do stolika. Zajął miejsce, napawając się cudowną chwilą tuż przed zamówieniem posiłku. – To taka chwila, w której łatwo sobie wyobrazić, że zamówi się wszystko, co lokal ma do zaproponowania – powiedział. – Człowiek chwilowo zapomina, że ma ograniczoną pojemność żołądka i niestety musi dokonać wyboru.

Dottie rozglądała się z lekkim powątpiewaniem, ale zachęcona słowami stryja, również pociągnęła nosem. Usługująca dziewczyna wniosła właśnie bochen świeżego chleba i miseczkę masła z rysunkiem czterolistnej koniczyny na powierzchni – zgodnie z nazwą tawerny. – Och, co za cudowny zapach! – rozpromieniła się Dottie. – Chętnie zjem kromkę pieczywa z masłem. I poproszę szklankę cydru – zwróciła się do dziewczyny. Stryj z przyjemnością obserwował, jak zajada się świeżym chlebem, popijając aromatycznym cydrem, który stawał w zawody z kuszącym aromatem potraw. Grey zdecydował się ostatecznie na ośmiorniczki, do których zamówił jeszcze tuzin świeżych ostryg. Dottie wybrała morszczuka z rusztu, lecz na razie zdążyła go ledwie napocząć. – Po południu, kiedy odpoczywałaś, poszedłem do portu – powiedział Grey. Oderwał kawałek chleba i nabrał na niego nieco chrzanu zmieszanego z zalewą z ostryg. – Rozpytałem się i znalazłem dwie czy trzy łodzie, których właściciele nie odmówiliby krótkiej wycieczki do Savannah. – Krótkiej, a konkretnie…? – spytała nieufnie. – Wodą to ponad sto mil – odrzekł Grey, możliwie obojętnie wzruszając ramionami. – Przy dobrym wietrze i sprzyjającej pogodzie jakieś dwa dni. – Hm… – Dottie zerknęła na żaluzje w oknach tawerny, które drżały pod naporem ulewnego deszczu i wiatru. – Stryju, mamy październik. Rzadko można przewidzieć pogodę. – Skąd wiesz? Madam – zwrócił się do żony właściciela – czy mogę dostać odrobinę octu? – Kobieta skinęła głową i pośpieszyła do kuchni, a Grey powtórzył pytanie. – Skąd wiesz? – Syn naszej gospodyni jest rybakiem. Jej mąż także nim był. W ubiegłym roku w październiku utonął w czasie sztormu – wyjaśniła, dojadając chleb z masłem. – Takie rozterki są do ciebie niepodobne, Dottie – zauważył Grey, polewając ośmiorniczki przyniesionym przez żonę właściciela octem. – Mój Boże – westchnął. – Ambrozja. Proszę, spróbuj. – Nadział ośmiorniczkę na widelec i podał bratanicy. – Tak. – Dottie sceptycznie popatrzyła na polaną octem panierkę. – Jak długo zajęłaby podróż lądem? – Prawdopodobnie cztery do pięciu dni. I to przy dobrej pogodzie. Dottie westchnęła, podniosła widelec, zawahała się i z miną rzymskiego gladiatora, który staje na arenie naprzeciw krokodyla, włożyła ośmiorniczkę do ust i zaczęła żuć. Śmiertelnie zbladła. – Dottie! – Grey zerwał się, przewracając krzesło, i podtrzymał ją, by nie osunęła się na ziemię. – Eee… – wydusiła słabym głosem i wyrwawszy mu się z uścisku, podbiegła do drzwi. Grey pośpieszył za nią i zdążył akurat w porę, by przytrzymać ją, gdy zwracała chleb, cydr i na wpół przeżutą ośmiorniczkę. – Tak mi przykro – wybełkotała, gdy Grey wynurzył się z tawerny z glinianym kuflem i wilgotną szmatką. Dottie opierała się o ścianę, osłoniętą przed wzrokiem postronnych rozłożystym różanym krzewem. Owinięta ciasno peleryną, nadal była szara na twarzy jak stęchły pudding. – Zachowałam się obrzydliwie. – Nie przejmuj się tym – pocieszył ją stryj. – Nieraz pomagałem w ten sposób twoim braciom, choć, jak mniemam, z całkiem innej przyczyny. Od jak dawna wiesz, że jesteś brzemienna? – Upewniłam się przed pięcioma minutami – odrzekła Dottie, wzdrygając się i przełykając głośno ślinę. – Boże, nigdy więcej nie zjem ośmiorniczki. – Czy jadałaś je już kiedyś? – Nie. I nie chcę ich widzieć na oczy. Tfu, po wymiotach mam w ustach okropny

niesmak. Grey, który rzeczywiście znał się na takich przypadkach, podał jej kufel piwa. – Najpierw wypłucz usta – polecił – a potem resztę wypij. To uspokoi pobudzony żołądek. Wydawała się nieprzekonana, ale usłuchała. Kiedy skończyła pić, nadal była blada, ale nieco silniejsza. – Już ci lepiej? Bardzo dobrze. Nie chcesz pewnie wrócić do środka? Tak przypuszczałem. Wobec tego zapłacę i odstawię cię do domu. Poprosił właścicielkę o zapakowanie niedojedzonej kolacji – był tak głodny, że zamierzał zjeść smażone ośmiorniczki na zimno – i trzymając pakunek po zawietrznej, ruszył razem z Dotiie na kwaterę. – Nie wiedziałaś o ciąży? – spytał ciekawie. – Nieraz się nad tym zastanawiałem. Kobiety mówiły mi czasem, że orientowały się od razu, ale słyszałem też o takich, które nie miały pojęcia, że są brzemienne, niemal do chwili porodu. Choć brzmi to dość nieprawdopodobnie. Dottie się roześmiała. Chłodny wiatr sprawił, że na policzki powrócił lekki rumieniec, co Grey zauważył z ulgą. – Czy wiele kobiet rozprawia z tobą na takie tematy, stryju Johnie? Przyznam, że to dosyć niezwykłe. – Prawdopodobnie przyciągam niezwykłe kobiety – wyjaśnił Grey. – Mam też coś takiego w twarzy, że ludzie czują przy mnie potrzebę zwierzeń. W innej epoce mógłbym być kimś w rodzaju świeckiego spowiednika. Wracając jednak do tematu… – ująwszy ją pod łokieć, pomógł jej pokonać nierówność terenu. – Skoro się upewniłaś, to co z tym poczniemy? – Wydaje mi się, że przez osiem miesięcy niewiele jest do zrobienia – odparła, a on zgromił ją wzrokiem. – Dobrze wiesz, co mam na myśli – powiedział. – Nie przypuszczam, żebyś chciała do rozwiązania mieszkać w Charlestonie. Czy zatem pragniesz wrócić do Filadelfii, New Jersey bądź innego zapomnianego przez Boga i ludzi miejsca, w którym akurat przebywa twój Denzell, czy też raczej powinniśmy się udać do Savannah i zatrzymać się tam na pewien czas? A może… – Uderzyła go pewna myśl i przybrał poważną minę. – Może chcesz wrócić do domu? To znaczy do Anglii. Pod matczyne skrzydła? Na twarzy dziewczyny odmalowało się zaskoczenie, a potem tak bezbrzeżna tęsknota, że serce mu się ścisnęło. Odwróciła wzrok, przełykając łzy, i po chwili odezwała się już pewnym głosem. – Nie – powiedziała. – Chcę być razem z Denzellem. Pomijając już inne względy – uśmiechnęła się blado – jest lekarzem i umie przyjąć poród. Jego kuzyn William jest akuszerem królowej, Denny przez jakiś czas uczył się u niego. – To z pewnością pomocne – odparł Grey zgryźliwie. Kiedyś przypadkowo musiał odebrać poród i do tej pory śniły mu się związane z tym koszmary. Ucieszył się, że bratanica nie chce wrócić do Anglii. Wspomniał o tym pod wpływem impulsu, po namyśle jednak zrozumiał, że to bardzo niebezpieczne. Bardziej niż inne możliwości. Odkąd Francja przystąpiła do wojny, podróże morskie stały się ryzykowne. – Uważam, że powinniśmy pojechać do Savannah – powiedziała Dottie. – Jesteśmy już niedaleko, a jeśli żona Bena tam jest… może potrzebuje naszej pomocy, prawda? – No tak – zgodził się nie bez wahania. Był to rodzaj rodzinnego obowiązku… Mimo to nie podobała mu się myśl, że Dottie miałaby urodzić w tych okolicach. Czyniłoby go to odpowiedzialnym za znalezienie położnej, pielęgniarki, opiekunki, a potem transportu dla matki i

dziecka… – Nie – odparł stanowczo. – Amaranthus – o ile naprawdę istnieje – będzie się musiała nadal zajmować sobą sama. Zabieram cię z powrotem do Nowego Jorku.

126. Plan Oglethorpe’a Późny listopad Savannah, w przeciwieństwie do wielu amerykańskich miast, zostało pieczołowicie zaplanowane przez swojego założyciela, człowieka nazwiskiem Oglethorpe. Wiedziałam o tym, ponieważ pani Landrum, od której wynajmowaliśmy pokój, wyjaśniła mi, że miasto zbudowano wedle „planu Oglethorpe’a”, co zostało wygłoszone z namaszczeniem, jako że pani ta była krewną wzmiankowanego mężczyzny, niezmiernie dumną z miasta i jego doskonałości. Plan zakładał istnienie sześciu okręgów, z których każdy składał się z czterech kwartałów budynków publicznych – dla biznesu – i czterech kwartałów mieszkalnych, rozmieszczonych wokół otwartego placu. W każdym kwartale było dziesięć domów, a mieszkający w nich mężczyźni szkolili się w oddziałach samoobrony. – Obecnie nie ma to już takiego znaczenia jak kiedyś – wyjaśniła pani Landrum. – Indianie napadają jeszcze czasem na farmy, ale od lat nie odważyli się zapuścić do miasta. Wydawało mi się, że Indianie stanowią mniejszy problem niż Brytyjczycy, ale moja gospodyni najwyraźniej nie przejmowała się wojną, więc nie podnosiłam tego tematu. Z jej napomknień wynikało jasno, że cała rodzina i wszyscy znajomi są lojalistami, taki stan rzeczy uznają za słuszny, a drobne niedogodności w rodzaju tej „rebelii, jak podoba im się to nazywać!”, nie mają zgoła znaczenia i wkrótce się skończą, a wówczas znowu zaczniemy kupować herbatę po przyzwoitej cenie. Z mojego punktu widzenia najciekawszym aspektem planu Oglethorpe’a – w toku rozmowy dowiedziałam się, że założył nie tylko Savannah, lecz także całą Georgię – było to, że każdy dom miał przypisany jednomilowy pas ziemi uprawnej za miastem i pięcioakrowy ogródek przydomowy w bliższej odległości. – Doprawdy? – Palce zaswędziały mnie na myśl o kontakcie z ziemią. – A co pani uprawia? Obiecałam pomoc przy uprawie ogródka, w zamian za to zaś pani Landrum miała się ze mną dzielić „zieleniną” (tak nazywała pasternak i jarmuż), fasolą i kukurydzą. Otrzymałam również skrawek ziemi pod uprawę ziół leczniczych. Znajomość z przyjaźnie nastawioną gospodynią zaowocowała także tym, że Rachel i Ian, którzy zamieszkali w pokoju pod nami, zaczęli nazywać swoje nienarodzone dziecko Oglethorpe, choć w jej obecności skracali to imię i mówili „Oggy”. Najważniejszą jednak konsekwencją zamieszkania u pani Landrum było to, że ponownie zajęłam się leczeniem. Przebywaliśmy w Savannah od kilku tygodni, kiedy pani Landrum przyszła do naszego pokoju, żeby zapytać, czy znane mi są sposoby wyleczenia bólu zębów, skoro bowiem znam się na ziołach…? – Owszem – odrzekłam, zerkając na torbę lekarską, która od przyjazdu stała pod łóżkiem, zbierając kurz. – A kogo bolą zęby? Jak się okazało, bolący ząb należy do niejakiego pana Murphy’ego z okręgu Ellis, w którym i my mieszkamy. W mgnieniu oka usunęłam fatalnie złamany i zakażony ząb przedtrzonowy z ust nieszczęśnika, który cierpiał z powodu tak okropnego bólu, że zapomniał niemal, jak się nazywa.

Pan Murphy był mi niewymownie wdzięczny. Ponadto miał on niewielki pusty sklep po przeciwnej stronie placu Ellis. Trochę czasu zajęło nam sporządzenie szyldu USUWANIE ZĘBÓW. Po upływie doby od wywieszenia szyldu z dumą położyłam swoje „zarobki” na stojącym pośrodku pokoju kuchennym stole, który służył zarazem mnie jako miejsce przygotowywania leków ziołowych i Jamiemu jako biurko. – Brawo, Angliszko! – pochwalił mnie Jamie, biorąc do ręki słoiczek miodu, który otrzymałam jako zapłatę za usunięcie paskudnie wrastającego zęba mądrości. Jamie uwielbiał miód. Dostałam też dwa nakrapiane indycze jaja (jedno z nich tak duże, że ledwo mieściło mi się w ręku), bochenek w miarę świeżego chleba na zakwasie, sześciopensówkę i małą srebrną monetę hiszpańską. – Mam wrażenie, że sama mogłabyś utrzymać naszą rodzinę, a nighean – powiedział, wkładając palec do słoiczka z miodem i łapczywie go oblizując. – Ian, Fergus i ja moglibyśmy się udać na emeryturę i żyć z twoich zarobków. – A jakże! Możesz zacząć od przyrządzenia kolacji – powiedziałam, rozciągając plecy. Marzyłam o zdjęciu gorsetu, który wprawdzie pomagał mi podczas całodziennego stania, ale teraz miałam go już zdecydowanie dość. Potem kolacja i zasłużony odpoczynek. – Oczywiście, Angliszko, do usług. – Wyjął nóż zza pazuchy, odkroił kromkę chleba, polał płynnym miodem i podał mi z ukłonem. – Proszę bardzo. Spojrzałam na niego znacząco, ale przyjęłam „kolację”. Odgryzłam kęs chleba, napawając się cudowną słodyczą miodu, który smakował promieniami słońca i kwiatami. Jęknęłam z zachwytu. – Co mówisz, Angliszko? – spytał Jamie, smarując następną kromkę. – Powiedziałam: brawo – odrzekłam niewyraźnie, żując chleb. – Jeszcze zrobimy z ciebie kucharza. Skoro kwestie mieszkania i wyżywienia zostały pomyślnie załatwione, można było się zająć odzyskaniem Bonnie. Jamie odszukał dom rodziny Bellów i w ciągu trzech tygodni po naszym przybyciu do Savannah on i Fergus zebrali dostateczną ilość pieniędzy, aby wynająć wóz i dodatkowego muła ze stajni, w której tymczasowo zamieszkał Clarence. Rankiem spotkaliśmy się z Richardem Bellem, który towarzyszył nam w drodze na farmę niejakiego Zachary’ego Simpsona, u którego stała Bonnie. Pan Simpson odrzucił resztę słomy i zsunął plandekę gestem magika, wydobywającego królika z kapelusza. Sądząc po reakcji trzech czwartych publiczności, to właśnie się stało: Jamie i Fergus jęknęli z zachwytu, a Richard Bell mruknął z zadowoleniem. Przygryzłam wargi, starając się nie roześmiać, choć wątpiłam, żeby zauważyli, nawet gdybym zaczęła tarzać się po ziemi, wstrząsana paroksyzmem śmiechu. – Nom de Dieu – przemówił Fergus, kładąc rękę na sercu. – Ależ jest piękna! – Najlepsza, jaką widziałem – przyświadczył Bell, rozdarty między podziwem a żalem. – Owszem. – Jamie poróżowiał z radości, wyraźnie usiłując zachować umiarkowanie. – Przepiękna, co? Zgodziłam się z nim w duchu, choć nie była ze mnie żadna koneserka pras drukarskich. Lubiłam Bonnie, spotkałyśmy się już kiedyś w Edynburgu. Jamie oliwił właśnie części mechanizmu, kiedy wróciłam do niego po dwudziestu latach. Prasa stała się świadkiem naszego gorącego powitania. Dzielnie zniosła rozłożenie na części, morską podróż, ponowne złożenie i miesiące zamknięcia w stodole. Blade zimowe słońce przeświecało przez szpary w ścianach stodoły, drewniane wypolerowane części lśniły spokojną dumą, podobnie jak metalowe, bez śladu rdzy, o ile mnie wzrok nie mylił. – Brawo – pochwaliłam, czule poklepując maszynę. Pan Simpson z właściwą sobie

skromnością przyjmował pełne uznania oklaski za skuteczne przechowanie Bonnie, a ponieważ widziałam, że zapakowanie jej na wóz zajmie trochę czasu, wróciłam do budynku mieszkalnego. Spostrzegłszy kury grzebiące na podwórzu, pomyślałam z nadzieją o kupieniu świeżych jajek. Dzięki sumce uciułanej przez Marsali – oraz nowennie Jenny do św. Dziewicy, Królowej Mórz, i moim igiełkom do akupunktury (Clarence okazał się na szczęście dobrym żeglarzem) – dotarliśmy bezpiecznie do Savannah, ale wynajęcie domu dla dziesięcioosobowej rodziny oraz budynku na drukarnię wyczerpało zarówno zapas złotych czcionek, jak i pieniądze z ubezpieczenia, jakie otrzymał Fergus. Potrzeba zapewnienia sobie dochodów sprawiła, że Jamie i Ian zatrudnili się w magazynie nad rzeką. Jak się wkrótce okazało, była to nader mądra decyzja: dostawali zapłatę i niekiedy zawartość uszkodzonej w transporcie skrzynki solonych ryb lub herbatników, a przebywając cały dzień w dokach, mieli możliwość kupić najlepsze i najtańsze ryby z ostatniego połowu. Dzięki temu dotychczas nie zaznaliśmy głodu ani nie groził nam szkorbut. Klimat był łagodny, nawet w listopadzie rosło dużo zieleniny, ale powoli zaczynałam mieć dosyć codziennego ryżu, ryby i zimowego jarmużu. Pyszna jajecznica… być może na świeżym masełku… Przyszłam gotowa do wymiany, z kilkoma paczuszkami szpilek i torebką soli, a pani Simpson łatwo dała się namówić, by ofiarować mi w zamian koszyk jajek i małą osełkę masła. Mężczyźni skończyli akurat załadowywać Bonnie i raczyli się piwem. – Jakie te kury są śliczne – zauważyłam, tłumiąc beknięcie. Piwo warzone przez gospodynię było smaczne, ale niezwykle mocne. Drób był nie tyle ładny, co osobliwy; ptaki zdawały się nie mieć kończyn – jakby łaziły po podwórzu na puszystych zadkach, bez ustanku dziobiąc ziarno. – A i owszem – potaknęła Simpsonowa z dumą. – Moja matka przywiozła je – to znaczy ich prapraprababki – ze Szkocji, będzie już ze trzydzieści lat temu. Nazywała je zawsze „dziwaki”, ale mają prawdziwą nazwę, Scots Dumpy, szkockie przysadziste, to bardzo stara szkocka rasa drobiu. W każdym razie tak twierdził pewien dżentelmen z Glasgow, który mi o tym powiedział. – Bardzo trafna nazwa – zauważyłam, popijając piwo i przyglądając się kurom. Miały nogi, aczkolwiek nad wyraz krótkie. – Hoduję je na sprzedaż – dodała pani Simpson, chcąc się okazać pomocna. – Gdyby myślała pani kiedy o własnej dobrej kwoce lub dwóch, to te byłyby jak znalazł. – Och, bardzo bym chciała – odparłam z żalem. Pólka ryżowe i niskie palmy z Savannah wydawały się nieskończenie odległe od łańcuchów górskich Fraser’s Ridge, tyle tylko, że byliśmy na Południu. Wraz z nadejściem marca i dobrej pogody do podróżowania powinniśmy się sposobić do wyjazdu do Karoliny Północnej, oczywiście pod warunkiem, że Marsali i Fergus osiądą już bezpiecznie w nowej siedzibie. – Być może za kilka miesięcy… – Dodałam szkockie kury do listy spraw do załatwienia i wróciłam do piwa. Prasa na wozie została starannie zapakowana i mężczyźni weszli do domu, by jeszcze napić się piwa. Siedzieliśmy w kuchni wokół dokładnie wyszorowanego drewnianego stołu, popijając aromatyczny trunek i pogryzając solone rzodkiewki. Jamie i Fergus promienieli podnieceniem i zadowoleniem, ich widok rozgrzał mnie bardziej niż piwo. Biedny Richard Bell starał się tego nie okazywać, ale widziałam, że nie podziela naszej radości. Poznałam go zaledwie przed kilkoma dniami, więc nasza znajomość nie upoważniała mnie bynajmniej do zbadania mu wątroby, mimo to byłam niemal pewna, że choroba, o której wspominała w liście pani Bell, to malaria. Nie mogłam mieć, rzecz jasna, stuprocentowej pewności, nie obejrzawszy komórek krwi pod mikroskopem – jeden Bóg wie, czy kiedyś jeszcze

będzie mi dane się nim posłużyć – widziałam jednak tylu chorych cierpiących na febrę, popularnie nazywaną „drżączką”, że raczej nie wątpiłam w słuszność swojej diagnozy. Na szczęście miałam jeszcze w zapasie trochę kory chinowca, zwanej potocznie korą jezuity. Nie przyniesie ona wprawdzie wyleczenia, ale złagodzi cięższe ataki i usunie niektóre objawy. Przypomniała mi się nagle Lizzie Wemyss. Przybyła do Ameryki jako służąca Brianny i nadmorskie komary zaraziły ją malarią. Udawało mi się lekami i ziołami hamować rozwój choroby, jak jednak radziła sobie beze mnie? – Przepraszam, nie dosłyszałam. – Raptem ocknęłam się z zamyślenia. Na mojej liście dopisałam w duchu: DUŻY ZAPAS kory chinowca.

127. Kanalarstwo W zawodzie kanalarza i lekarza istnieje jedno podobieństwo – człowiek szybko się uczy nie wkładać palców do ust. Wywąchałam pojawienie się kolejnej pacjentki i zanim stanęła w drzwiach, sięgnęłam po słój z miękkim mydłem i butelkę niedestylowanego alkoholu. Gdy tylko ją zobaczyłam, wiedziałam, na czym polega jej kłopot. W rzeczywistości zjawiły się u mnie dwie kobiety: jedna wysoka, o surowym wyglądzie, w kapeluszu miast zwyczajowego czepka. Druga niska i szczupła, w nieokreślonym wieku; mogła mieć równie dobrze dwanaście jak i dwadzieścia lat. Była Mulatką, potomkinią rasy białej i czarnej, o cerze barwy mlecznej kawy i zgrabnej figurze. Uznałam, że musi mieć chociaż dwanaście lat, ponieważ nad fiszbinami gorsetu wyraźnie rysowały się piersi. Była schludnie ubrana w prostą niebieską sukienkę i cuchnęła jak otwarty kanał ściekowy. Wyższa kobieta omiotła mnie ciężkim spojrzeniem. – To pani jest kobietą lekarzem? – spytała, ledwie kryjąc oskarżycielski ton. – Tak, jestem doktor Fraser – odrzekłam uprzejmie. – Z kim mam przyjemność? Zarumieniła się, zbita z tropu. Z jej surowego oblicza nie znikło powątpiewanie. Po chwili skinęła głową, podjąwszy decyzję. – Nazywam się Sarah Bradshaw. Pani Phillipowa Bradshaw. – Bardzo mi miło. A pani… towarzyszka? – Wskazałam młodszą kobietę, która stała przygarbiona, ze zwieszoną głową i wzrokiem wbitym w ziemię. Usłyszałam odgłos kapania i dziewczyna poruszyła się, jakby chciała ścisnąć uda, i jęknęła cichutko. – To Sophronia. Jedna z niewolnic mojego męża. – Pani Bradshaw ściągnęła usta w wąską kreskę. Po zmarszczkach okalających wargi poznałam, że czyni tak niezwykle często. – Ona… To znaczy… Pomyślałam, że… – Niezbyt ładna twarz spłonęła rumieńcem. Kobieta nie była w stanie wydobyć z siebie słów opisujących problem. – Wiem, o co chodzi – wtrąciłam, oszczędzając jej pomieszania. Obeszłam stół i wzięłam dziewczynę za rękę, szorstką i pełną odcisków, ale z czystymi paznokciami. Czyli niewolnica usługująca w domu. – Co się stało z dzieckiem? – spytałam łagodnie. Sophronia wyraźnie się spłoszyła i zerknęła spod oka na swoją panią, która ponownie skinęła, wydymając usta. – Umarło we mnie – szepnęła ledwo dosłyszalnie. – Wycięli je po kawałku. – Prawdopodobnie ocaliło to życie dziewczyny, ale nie poprawiło jej stanu. Pomimo smrodu wzięłam głęboki oddech, by zapanować nad emocjami. – Pani Bradshaw, muszę teraz zbadać Sophronię. Jeżeli ma pani coś do załatwienia na mieście, to może chciałaby pani wyjść i zająć się tym…? Widać było, że pani Bradshaw bije się z myślami. Z jednej strony miała ochotę wybiec i już nigdy tu nie wrócić, z drugiej zaś obawiała się tego, co może mi opowiedzieć niewolnica, gdy

zostawi ją ze mną samą. – Czy to było dziecko pani męża? – odważyłam się zapytać. Nie miałam czasu na owijanie w bawełnę, z biednej dziewczyny kapał mocz i drobiny fekaliów i wyglądała, jakby miała umrzeć ze wstydu. Pani Bradshaw nie była wprawdzie gotowa umierać, ale też czuła wielkie zawstydzenie, podobnie jak dziewczyna. Zbielała na twarzy, po czym zaczerwieniła się po korzonki włosów. Odwróciła się na pięcie i tupiąc obcasami, wymaszerowała z gabinetu, trzasnąwszy z impetem drzwiami. – Przyjmuję to za odpowiedź twierdzącą – powiedziałam w stronę drzwi, po czym uśmiechnęłam się łagodnie do dziewczyny. – Chodź, kochanie. Obejrzymy nasz problem. Dwie przetoki: pęcherzowo-pochwowa i odbytniczo-pochwowa. Wiedziałam to od pierwszej chwili, nie miałam jedynie pojęcia, jak zły jest stan narządów i jak wysoko sięgają zmiany w kanale rodnym. Przetoka to przejście między dwoma narządami, które u zdrowego człowieka nie łączą się ze sobą. Ogólnie rzecz biorąc, bardzo poważny problem. W dwudziestym wieku w cywilizowanych krajach występował rzadko, ale nie tak rzadko, jak by się wydawało. Widywałam takie przypadki w klinice w Bostonie, gdzie raz w tygodniu udzielałam pomocy lekarskiej biedocie. Młodziutkie dziewczynki, tak niedojrzałe, że z trudem można by je nazwać kobietami, zachodziły w ciążę, zanim ich ciała zdążyły się odpowiednio rozwinąć. Niektóre trudniły się prostytucją. Inne znalazły się w niewłaściwym miejscu w niewłaściwym czasie. Tak jak Sophronia. Dziecko nie mogło się przecisnąć przez kanał rodny, przyjść na świat siłami natury. Przez wiele dni jego główka naciskała na ścianki miednicy, pęcherza, waginy i jelit. W końcu ścianki narządów stały się tak cienkie, że popękały – powstały dwa poszarpane otwory – między pochwą i pęcherzem oraz między pochwą i odbytem, przez co produkty przemiany materii w niekontrolowany sposób przedostawały się do waginy i wyciekały na zewnątrz. Nie stanowiło to zagrożenia dla życia, ale było obrzydliwe i trudne do zniesienia. Wewnętrzne strony ud dziewczyny były spuchnięte i zaczerwienione, skóra rozpulchniona przez nieustanną wilgoć i podrażniona fekalnym śluzem. Przypominało to podrażnienie wywołane przez niezmienianą pieluchę. Widząc to, nabrałam ochoty, by odszukać miłego pana Bradshawa i zrobić mu kilka przetok, dźgając go boleśnie sondą. Podczas badania łagodnie przemawiałam do dziewczyny i po pewnym czasie uspokoiła się na tyle, że zaczęła mi odpowiadać. Miała trzynaście lat. Tak, pan Bradshaw zabrał ją do siebie do łóżka. Nie przeszkadzało jej to. Mówił, że żona jest dla niego niedobra, co było prawdą, wszyscy niewolnicy wiedzieli o tym. Pan Bradshaw był dla niej łagodny i miły, a kiedy zaszła w ciążę, zabrał ją z pralni i kazał pracować w kuchni, gdzie mogła się dobrze odżywiać i nie łamać sobie grzbietu przy noszeniu ciężkiego prania. – Był smutny – powiedziała cicho, patrząc w sufit, gdy oczyszczałam jej skórę. – Kiedy dziecko umarło. Płakał. – No proszę – mruknęłam, nie okazując irytacji. Złożyłam czystą ściereczkę i wcisnęłam jej między nogi, a tę, którą nosiła wcześniej, wyrzuciłam do wiadra z wodą z octem. – Kiedy dziecko umarło… Jak dawno temu? Zamyśliła się, nie marszcząc przy tym młodzieńczo gładkiego czoła. Czy aby umie liczyć? – pomyślałam. – Krótko przed robieniem kiełbas – powiedziała niepewnie. – Czyli na jesieni? – Tak, psze pani. Teraz jest połowa grudnia. Polałam brudne ręce wodą i nabrałam na nie trochę mydła.

Przyszło mi na myśl, że bezwzględnie potrzebuję szczoteczki do paznokci. Pani Bradshaw jednak wróciła, ale nie weszła do gabinetu. Zaciągnęłam wcześniej zasłony, a teraz widziałam za nimi odbicie jej sylwetki w kapeluszu z bażancimi piórami. Z namysłem postukałam stopą w podłogę, po czym otrząsnęłam się i wyszłam do niej. – Może będę mogła pomóc – powiedziałam bez zbędnych wstępów ku zdziwieniu kobiety. – Jak? – Spojrzała na mnie, zaskoczona. Twarz miała zmartwioną, ale pozbawioną dotychczasowego napięcia. – Proszę wejść – powiedziałam. – Na dworze jest chłodno. – Położyłam rękę na jej wychudłych plecach. Pod materiałem sukni i fiszbinami gorsetu wyczuwałam palcami guzki kręgosłupa. Sophronia siedziała na stole z rękami na kolanach. Na widok pani znowu spuściła głowę i wbiła wzrok w ziemię. Wytłumaczyłam im obu, tak jak potrafiłam, na czym polega schorzenie; żadna nie miała oczywiście pojęcia o anatomii narządów wewnętrznych, dla nich były to tylko rozmaite dziury i wgłębienia. Mimo to udało mi się zarysować ogólny obraz. – Wiecie, że ranę można zaszyć, żeby przytrzymać skórę, podczas gdy rana się goi? – spytałam cierpliwie. – No więc tu mamy podobną sytuację, tylko sprawa jest znacznie trudniejsza, ponieważ rany są wewnątrz ciała, a ścianki narządów cienkie i śliskie. Ciężko będzie je nareperować i nie jestem pewna, czy to mi się uda, ale uważam, że należy przynajmniej spróbować. Pod koniec dziewiętnastego wieku lekarz nazwiskiem J. Marion Sims wynalazł sposób przeprowadzania operacji ginekologicznych, i to właśnie w tym celu. Latami rozwijał i udoskonalał techniki, które znałam; wykonywałam już taką operację, i to niejeden raz. Aby móc liczyć na sukces, trzeba było jednak mieć bardzo dobre, skuteczne znieczulenie. Laudanum lub whisky mogły wystarczyć przy szybkich, prostszych zabiegach, ale tak delikatna i drobiazgowa operacja jak ta wymagała, żeby pacjentka była pozbawiona świadomości i całkowicie nieruchoma. Nie miałam pojęcia, jak wyprodukuję eter w małym, ciasnym domu pełnym ludzi, których nie chciałam przecież przypadkowo wysadzić w powietrze. Na myśl o możliwych skutkach działania eteru oblewałam się zimnym potem. Serce mi jednak zmiękło, gdy ujrzałam budzącą się w kobietach nadzieję. Dałam dziewczynie słoiczek maści na bazie wosku do smarowania wnętrza ud i ustaliłam termin następnej wizyty za tydzień; do tego czasu będę już wiedziała, czy operacja leży w moich możliwościach. Patrzyłam za nimi, gdy odchodziły. Pani Bradshaw pocieszającym gestem lekko musnęła ramię niewolnicy. Wtedy postanowiłam, że znajdę sposób ulżenia dziewczynie w cierpieniu. Wychodząc, odwróciłam się i powiodłam wzrokiem wzdłuż ulicy, moim oczom ukazał się wysoki, chudy młodzieniec, którego sylwetka wydała mi się dziwnie znajoma. Zamrugałam, a wyobraźnia natychmiast przyodziała go w szkarłat. – William! – wykrzyknęłam i podkasawszy suknię, pobiegłam w jego ślady. Z początku mnie nie usłyszał, więc ogarnęły mnie wątpliwości, ale zaraz się rozproszyły. Zarys głowy i barków, długi, stanowczy krok… Był szczuplejszy od Jamiego, a włosy miał ciemnokasztanowe, nie rude, ale budową bardzo przypominał ojca. No i spojrzenie; gdy usłyszał wołanie, odwrócił się i popatrzył na mnie zaskoczony ciemnoniebieskimi kocimi oczami. – Matko Cl… – uciął i gwałtownie sposępniał, ale szybko chwyciłam go obiema dłońmi za rękę, mając nadzieję, że wcześniej udało mi się zmyć z nich ohydny śluz.

– Williamie – wysapałam i uśmiechnęłam się do niego. – Możesz mnie nazywać, jak chcesz, ale jestem dla ciebie – ni mniej, ni więcej – tą samą osobą co zawsze. Twarz mu złagodniała i lekko skinął głową. – Powinienem się więc zwracać: pani Fraser, czyż nie? – Delikatnie wysunął dłoń z mojego uścisku. – Jak to się stało, że panią tu spotykam? – Mogłabym zadać to samo pytanie… Mam więcej powodów… Gdzie się podział twój mundur? – Zwróciłem patent oficera – odparł sztywno. – W tej sytuacji pozostawanie w szeregach armii jest pozbawione sensu. Mam sprawę do załatwienia, która wymaga posiadania większej niezależności niż ta, jaką cieszą się adiutanci sir Henry’ego. – Czy zechciałbyś napić się ze mną czegoś gorącego? Mógłbyś mi przy okazji opowiedzieć o tej twojej „sprawie”. – Wybiegłam bez peleryny i chłodny wiatr przenikał mnie aż do kości. William otworzył usta, ale nie przemówił. Przyjrzał mi się z namysłem i potarł czubkiem palca garbek nosa, dokładnie tak jak robi to Jamie, kiedy się nad czymś zastanawia. Potem równie znanym mi gestem opuścił rękę i krótko skinął głową. – Dobrze – powiedział dosyć oschłym tonem. – W istocie moja sprawa może być ważna również dla pani. Po chwili siedzieliśmy w szynku przy placu Ellis, popijając grzany cydr z dużą ilością cynamonu i gałki muszkatołowej. Dzięki Bogu Savannah to nie Filadelfia, zima jest tu znacznie łagodniejsza, ale dziś akurat było zimno i wietrznie, więc z radością ściskałam w dłoniach gorący cynowy kubek. – Co cię tu sprowadza, Willie? Czy też wolisz, bym nazywała cię Williamem? – Owszem, wolę, jeśli łaska – odparł. – To jedyne imię, jakie w obecnej sytuacji jest naprawdę moje. Pragnę zachować resztki godności. – Mhm – mruknęłam, nie drążąc tematu. – Niech więc będzie William. – Jeśli zaś idzie o moją sprawę… – Westchnął i potarł miejsce między brwiami. Opowiedział mi o kuzynie Benie, jego żonie i dziecku, Denysie Randallu i na końcu o kapitanie Ezekielu Richardsonie. Słysząc to nazwisko, gwałtownie się wyprostowałam. William zauważył moją reakcję i skrzywił się. – To właśnie miałem na myśli, napomykając, że moja sprawa może być ważna i dla pani. Pa… Lord John powiedział mi, że to Richardson groził aresztowaniem pani pod zarzutem szpiegostwa, i dlatego się z panią ożenił. – William leciutko się zarumienił. – Tak było – odrzekłam, usiłując o tym nie myśleć. Na szczęście pamiętałam jedynie fragmenty tamtych pustych, strasznych dni, kiedy wierzyłam, że Jamie utonął. Żywo miałam jednak w pamięci chwile, gdy stałam w salonie z bukietem białych róż w ręku, Johnem u boku i kapelanem wojskowym z Biblią przed nami. Obok Johna stał William, poważny i przystojny w mundurze kapitana z błyszczącym naszyjnikiem, tak podobny do Jamiego, że przez ułamek sekundy wydawało mi się, że to jego duch przybył na ceremonię. Nie mogąc się zdecydować, czy zemdleć, czy też wybiec z krzykiem z salonu, stałam jak skamieniała, aż John trącił mnie lekko w ramię, szepcząc mi coś do ucha; półprzytomna, wyrzuciłam z siebie: „Tak” i osunęłam się na otomanę, rozrzucając róże po dywanie. Zaabsorbowana wspomnieniami, nie dosłyszałam słów Williama. – Szukam go od trzech miesięcy – powiedział, odstawiając kubek i ocierając usta wierzchem dłoni. – Ale drań ciągle mi się wymyka. Nie jestem wcale pewien, czy przebywa w Savannah. Ale natknąłem się na jego ślad w Charlestonie, skąd przed trzema tygodniami

wyruszył na południe. Mógł się, rzecz jasna, udać na Florydę albo popłynąć statkiem do Anglii. Z drugiej strony Amaranthus tu jest, a przynajmniej tak mi się zdaje – ciągnął. – Z niejasnych powodów Richardson interesuje się żywo rodziną Greyów, więc… Nawiasem mówiąc, czy zna pani osobiście Denysa Randalla? William wbił we mnie baczne spojrzenie i z lekkim rozbawieniem zrozumiałam, że próbował mnie zaskoczyć, wymieniając to nazwisko, by ocenić moją reakcję. Kochany, szepnęłam w duchu, musisz się jeszcze dużo nauczyć, jeśli chcesz stosować takie sztuczki. Rzeczywiście, wiedziałam coś na temat Denysa Randalla, czego William z pewnością nie wiedział, ale ta informacja nie przyczyniłaby się do zrozumienia motywów postępowania Richardsona. – Nigdy go nie poznałam – odparłam zgodnie z prawdą i podniosłam kubek, by usługująca dziewczyna nalała mi jeszcze cydru. – Znałam kiedyś jego matkę Mary Hawkins, spotkałam ją w Paryżu. Bardzo miła osoba, ale nie widziałam jej od trzydziestu… nie, czekaj… trzydziestu czterech lat. Z twoich słów wnoszę, że poślubiła niejakiego pana Isaacsa… Mówiłeś, zdaje się, że to kupiec, Żyd z pochodzenia? – Tak. Powiedział mi o tym Randall, a nie widzę powodu, dla którego miałby kłamać. – Ja także. Wiesz jednak – czy też raczej sądzisz – poprawiłam się – że choć Denys Randall i Ezekiel Richardson wydawali się dotąd współpracować, to obecnie się to skończyło? William wzruszył ramionami ze zniecierpliwieniem. – Nie widziałem Randalla od czasu, gdy ostrzegł mnie przed Richardsonem, podobnie zresztą jak Richardsona. Wyczuwałam rosnące w nim pragnienie, by już wstać i odejść; cicho bębnił palcami po blacie stolika, postukiwał stopą w podłogę. – Gdzie się zatrzymałeś, Williamie? – zapytałam pod wpływem impulsu. – Pytam na wypadek, gdybym spotkała Richardsona. Albo na przykład usłyszała coś na temat Amaranthus. Jestem lekarzem, odwiedza mnie wielu pacjentów, którzy chętnie ze mną rozmawiają. Zawahał się i nieznacznie wzruszył ramieniem. – Wynająłem pokój u Hendry’ego, na River Street. Wstał, rzucił na stolik kilka monet i podał mi rękę. – My mieszkamy u Landrumów, o przecznicę od City Market – powiedziałam nieoczekiwanie dla samej siebie i wstałam. – Gdybyś chciał zajrzeć… Albo potrzebował pomocy… Jego twarz nie wyrażała żadnych uczuć, ale oczy płonęły jak żagwie. Przebiegł mnie dreszcz – z doświadczenia wiedziałam, co się może kotłować za tą fasadą. – Wątpię, by do tego doszło, pani Fraser – powiedział uprzejmie. Na pożegnanie złożył na mojej dłoni lekki pocałunek i odszedł.

128. Połów żab 22 grudnia 1778 roku Jamie złapał mocno Germaina za koszulę na grzbiecie i przywołał Iana z pochodnią. – Najpierw przyjrzyj się dokładnie wodzie, dobrze? – szepnął Jamie. Moczary połyskiwały w ciemności, gdzieniegdzie rosły wysokie do pasa kępy spartiny i niższych traw, jaskrawozielonych w blasku pochodni. Było tam także parę pagórków, zwanych przez miejscowych wysepkami, na których rosły karłowate drzewka i krzaczki jałowca,

osobliwie szpiczaste, jak wszystko na mokradłach oprócz żab i ryb. Niektórzy co bardziej szpiczaści mieszkańcy moczarów byli w dodatku bardzo ruchliwi i z pewnością nikt nie chciałby się z nimi z nagła spotkać. Germain posłusznie wpatrzył się w ciemność, uniósłszy wysoko oszczep, w każdej chwili gotów go cisnąć. Jamie czuł, że chłopak drży, po części z chłodu, ale głównie z podniecenia. Powierzchnia wody poruszyła się nagle i Germain rzucił się do przodu z wysokim okrzykiem, zanurzając oszczep w wodzie. Fergus i Jamie złapali chłopaka za ramiona i podnieśli do góry, a rozzłoszczony mokasyn błotny, którego omal nie nadział na ostrze, rzucił się na niego z rozwartą, połyskującą białawo paszczęką. Na szczęście wąż miał jakieś swoje sprawy i błyskawicznie odpłynął. Stojący opodal Ian zaśmiewał się do rozpuku. – Myślicie, że to śmieszne? – mruknął Germain, udając, że wcale się nie przestraszył. – A i owszem – zapewnił go wuj. – Ale byłoby jeszcze zabawniej, gdybyś został pożarty przez aligatora. Widzisz? Spójrz tam. – Podniósł wyżej pochodnię i pokazał Germainowi odpowiednie miejsce. O dziesięć stóp od nich, między nimi a najbliższą wysepką, widać było zmarszczki na powierzchni wody. Chłopak zmrużył oczy, po czym spojrzał na dziadka. – To aligator? Skąd wiecie? – Tak – potwierdził Jamie. Serce waliło mu jeszcze wskutek bliskiego spotkania z mokasynem. Węże go przerażały, nie bał się natomiast aligatorów. Był ostrożny, to jasne, ale nie czuł przed nimi strachu. – Widzisz, jak woda marszczy się od strony wysepki? – Mhm – odrzekł Germain. – I co z tego? – Te zmarszczki zbliżają się do nas bokiem. A tam, gdzie pokazuje Ian? Zbliża się od prawej strony, prosto na nas. Tak było, choć ruch był bardzo powolny. – Czy mięso aligatora nadaje się do jedzenia? – zapytał Fergus, nie odrywając spojrzenia od gada. – Jest go o wiele więcej niż u żaby, n’est-ce pas? – Zgadza się. – Ian poruszył się, oceniając odległość. – Ale nie uda nam się ubić go oszczepami. Żałuję, że nie wziąłem ze sobą łuku. – A nie powinniśmy… podejść bliżej? – bąknął Germain z wahaniem. – Nie, najpierw trzeba zobaczyć, jak duży jest gad – odparł Ian, sięgając do noża u pasa. Miał na sobie tylko przepaskę na biodra i stał na prostych jak u bociana, gołych nogach, do połowy łydek zanurzony w błotnistej wodzie. Cała czwórka z najwyższym skupieniem obserwowała zbliżanie się zmarszczki na powierzchni wody – zatrzymała się, podpełzła znowu, powoli, powolutku. – Czy one boją się światła, Ianie? – spytał Jamie ściszonym głosem. Żaby się go bały, w worku mieli ich już ponad dwadzieścia, zaskoczonych w wodzie i zabitych, zanim się zorientowały, co się dzieje. – Nie sądzę – odszepnął Ian. – Ale nigdy jeszcze nie polowałem na aligatora. Woda raptem zalśniła, zmarszczyła się i tuż nad powierzchnią zabłysły dwie płonące kulki, oczy demona. – A Dhia! – wykrztusił Jamie, czyniąc znak odpędzający złego ducha. Fergus odciągnął dalej Germaina i niezgrabnie się przeżegnał. Nawet Ian zdjął rękę z noża i cofnął się odrobinę, nie spuszczając oczu z bestii. – Nie jest duży, tak mi się wydaje – powiedział cicho, stając na pewniejszym gruncie. – Widzicie, oczy ma nie większe niż paznokieć mojego kciuka. – A jakie to ma znaczenie, jeśli jest opętany przez złe moce? – spytał podejrzliwie Fergus.

– Nawet jeżeli go zabijemy, możemy się nim zatruć. – O, nie wydaje mi się – powiedział Jamie. Dostrzegał teraz bestię, zalegającą nieruchomo w wodzie, opartą na lekko cofniętych, przysadzistych łapach ze szponami. Zwierzę mogło mieć około dwóch stóp długości, a zębata paszcza jakieś sześć cali. Dałoby radę potężnie ugryźć, ale nic poza tym. Było jednak za daleko, by móc go dosięgnąć. – Wiecie, jak wyglądają w ciemności oczy wilka? Albo oposa? – Kiedyś Jamie często zabierał Fergusa na polowania, ale rzadko nocą, a poza tym zwierzęta, na które polowali w szkockich górach, zazwyczaj pierzchały w popłochu, a nie gapiły się groźnie na myśliwego. Ian potaknął, nie odrywając wzroku od niedużego gada. – Wilcze oczy są najczęściej zielonkawe albo żółte, ale czasem widywałem czerwonawe, prawdopodobnie od blasku pochodni. – Przypuszczam, że zły duch mógłby opętać wilka równie łatwo jak aligatora – powiedział Fergus, nieco uspokojony. Jasne było, że już nie bał się bestii, skoro jej się przyjrzał; wszyscy czterej poczuli się bardziej pewnie. – Jemu się zdaje, że kradniemy jego żaby – zachichotał Germain. Nagle dostrzegł łup, uniósł oszczep, zamachnął się i uderzył. – Mam ją, mam! – krzyknął i rzucił się z pluskiem do wody, nie bacząc na aligatora. Uniósł oszczep z nadzianą rybą pokaźnych rozmiarów i pokazał ją wszystkim. Białobrzuchy sum miotał się gwałtownie, krew tryskała z ranek. – Więcej mięsa na rybie niż na tym małym gadzie? – spytał Ian, zdejmując suma z ostrza. Wyjął nóż i trzonkiem ogłuszył rybę, po czym ją zabił. Rozejrzeli się dookoła, ale aligator czmychnął, przestraszony hałasem. – No, chyba wystarczy – powiedział Jamie, podnosząc worki z łupami. W jednym miotały się żaby, w drugim krewetki, kraby i drobne rybki. Ian wrzucił suma do worka z żabami, w zastępstwie Germaina mamrocząc pod nosem werset z błogosławieństwa dla myśliwego, które pamiętał z celtyckich modlitw i inkantacji: „Nie będziesz zjadać padłej ryby ni mięsa/ Ni ptaka, którego nie ubiła twoja ręka/ Bądź zatem wdzięczny za tę jedną/ A pozostałe dziewięć niech dalej pływa”. Germain słuchał go jednym uchem. Stał nieruchomo, wpatrując się w dal, a lekki wietrzyk mierzwił mu jasne włosy. – Spójrz, dziadku – powiedział naglącym głosem. – Tam, popatrz! Wszyscy spojrzeli we wskazanym kierunku i ujrzeli okręty, daleko poza obszarem mokradeł. Zbliżały się, biorąc kurs na niewielki cypel na południu. Siedem, osiem, dziewięć… kilkanaście, z czerwonymi latarniami na masztach i niebieskimi u sterów. Jamie poczuł, że włosy stają mu dęba i mróz ścina krew w żyłach. – Brytyjscy żołnierze – wyjąkał Fergus zmienionym głosem. – To prawda – odrzekł Jamie. – Musimy jak najprędzej wrócić do domu. Już prawie świtało, gdy wyczułam, że Jamie wśliznął się obok mnie do łóżka, przynosząc ze sobą chłód i przenikliwy zapach solanki, zimnego mułu i rosnących na moczarach roślin. Co tak cuchnie? – spytałam zaspanym głosem, całując go w ramię. – Przypuszczalnie żaby. Boże, Angliszko, ale jesteś rozgrzana. – Przysunął się bliżej, przyciskając się do mnie całym ciałem, i poczułam, że próbuje mi rozsupłać pod szyją kokardkę tasiemki nocnej koszuli. – Udał się połów? – Posłusznie wtuliłam się w niego, wypinając pośladki, a on westchnął z wdzięcznością, łaskocząc mnie w ucho ciepłym oddechem i wsuwając mi zimną dłoń pod koszulę. – Ooo… – Tak. Germain złapał dużego suma, a oprócz tego przynieśliśmy worek krewetek, tych

małych, szarawych, i krabów. – Hmm… Będziemy mieli smaczną kolację. – Jamie rozgrzewał się szybko i był już prawie tak ciepły jak ja. Zaczęłam znów zasypiać, choć byłam gotowa się ocknąć, byle z dobrego powodu. – Widzieliśmy małego aligatora. I jadowitego węża, mokasyna błotnego. – Nie złapaliście ich, mam nadzieję. Wiedziałam, że węże i aligatory teoretycznie są jadalne, ale chyba nie chciałoby się nam ich gotować. Aż tak głodni z pewnością nie byliśmy. – Nie, nie… Aha, pokazało się także kilkanaście brytyjskich okrętów z żołnierzami. – To mi… Co?! – Wysunęłam się gwałtownie z jego ramion i spojrzałam mu w oczy. – Brytyjskie okręty z żołnierzami – powtórzył Jamie cierpliwie. – Nie przejmuj się, Angliszko. Spodziewam się, że wszystko będzie dobrze. Zdążyliśmy już ukryć prasę, a sreber i tak nie posiadamy. Oto niewątpliwa zaleta ubóstwa – dodał z namysłem, głaszcząc mnie po plecach i pośladkach. – Nie trzeba się obawiać rabunku. – Ale co oni tu robią, do diabła? – Usiadłam wyprostowana, okrywając ramiona i ściągając koszulę pod szyją. – Mówiłaś mi przecież, że Pardloe ci powiedział, iż zamierzają odciąć kolonie południowe. Wyobrażam sobie, że postanowili zacząć właśnie tutaj. – Ale dlaczego? Czemu nie w Charlestonie… albo w Norfolku? – Nie wiem, bo nie uczestniczę w ich naradach wojennych – odparł Jamie łagodnie. – Gdybym miał jednak zgadywać, to rzekłbym, że na Florydzie stacjonuje dużo wojska i niebawem wyruszy ono na spotkanie oddziałów, które właśnie przypłynęły. Wzdłuż wybrzeża w obu Karolinach wprost roi się od lojalistów jak od pcheł na brudnym psie. Jeśli Brytyjczycy opanują Florydę i Georgię, to potem wyruszą na północ, korzystając ze wsparcia miejscowych. – Jak widzę, wszystko sobie przemyślałeś – powiedziałam, opierając się o ścianę, gdyż łóżko nie miało wezgłowia, i zawiązując troczki koszuli. Nie chciałam stawiać czoła inwazji z odkrytym biustem. – Nie – odparł Jamie. – Ale mamy tylko dwa wyjścia, Angliszko – zostać albo uciekać. W górach jest teraz zima, do marca nie przebrniemy przez przełęcze, a wolałbym się nie przedzierać przez kraj z trojgiem dzieci, dwiema kobietami w ciąży i bez pieniędzy. Wątpię, żeby zamierzali spalić miasto, skoro ma to być ich baza wypadowa na teren całego Południa. – Pocieszającym gestem pogłaskał mnie po ramieniu. – Pamiętaj, że mieszkałaś już w okupowanym mieście. – Hm… – mruknęłam z powątpiewaniem, ale Jamie miał rację. Obecna sytuacja miała pewne zalety, w tym główną: jeśli wojsko okupuje miasto, to nie musi go zdobywać i nie ma krwawych walk na ulicach. Problem w tym, że… jeszcze go nie zajęło. – Nie martw się, kochana – szepnął Jamie, znów grzebiąc przy tasiemkach. – Czyż ci nie przyrzekłem, że zawsze będę cię bronił? – Przyrzekłeś – przyznałam, kładąc swoją dłoń na jego. Była duża, silna i zręczna. – Więc chodź tu do mnie, mo nighean donn, i pozwól mi tego dowieść – powiedział, uwalniając koszulę. Żabie udka tej wielkości przypominały raczej udka kurczęcia. I smakowały podobnie, obtoczone w jajku i mące, doprawione solą i pieprzem, usmażone w tłuszczu. – Czemu właściwie mięso różnych dziwnych zwierząt opisuje się jako podobne w smaku do kurczaka? – spytała Rachel, zgrabnie podbierając mężowi kolejne udko. – Tyle razy słyszałam takie stwierdzenie, a dotyczyło wszystkiego, poczynając od pumy, a na aligatorze kończąc. – Tak już jest – odrzekł Ian, nadziewając na widelec kawałek suma w panierce.

– Jeśli chcesz wiedzieć dokładnie… – zaczęłam przy akompaniamencie pojękiwań i śmiechów. Zanim jednak dokończyłam wyjaśniać biochemiczny skład tkanki mięśniowej, rozległo się stukanie do drzwi. Przy kolacji panował taki harmider, że nie usłyszałam kroków na schodach i wzdrygnęłam się, zaskoczona. Germain zerwał się, żeby otworzyć, i ze zdumieniem ujrzał dwóch oficerów Armii Kontynentalnej w pełnym umundurowaniu. Zaszurały krzesła, gdy wszyscy mężczyźni wstali z miejsc, i Jamie podszedł do drzwi. Po nocy spędzonej w połowie na mokradłach cały dzień pracował w magazynie – teraz nie tylko był bosy, lecz także miał na sobie brudną, poplamioną koszulę i wypłowiałe, miejscami poprzecierane spodnie. Mimo to nikt nie miał wątpliwości, że jest panem domu. Gdy skłonił lekko głowę i powiedział: „Witajcie, panowie”, oficerowie zdjęli czapki, ukłonili się i weszli, mamrocząc: „Do usług, sir”. – Generale Fraser – zwrócił się do Jamiego z wahaniem starszy oficer, obrzucając spojrzeniem jego strój. – Generał dywizji Robert Howe. Nigdy dotąd nie widziałam generała Howe’a, znałam natomiast jego towarzysza i ręka sama zacisnęła mi się na nożu, którym kroiłam chleb. Nosił teraz mundur pułkownika, jego twarz nie miała żadnych cech szczególnych, ale ja doskonale zapamiętałam kapitana Ezekiela Richardsona, ostatnio w randze kapitana armii jego królewskiej mości, którego widziałam niedawno w kwaterze głównej Clintona w Filadelfii. – Pański uniżony sługa – powiedział Jamie tonem nieznamionującym uniżenia. – Nazywam się James Fraser, ale nie służę już jako oficer w żadnej armii. Zrezygnowałem z patentu. – Tak mi powiedziano, sir. – Howe powiódł wyłupiastymi oczami po pokoju, zatrzymując je na moment na Jenny, Rachel, Marsali i dziewczynkach, po czym spojrzał na mnie. Kiwnął głową i ukłonił mi się. – Pani Fraser? Ufam, że spotykam panią w dobrym zdrowiu. – Najwidoczniej wiedział, co sprawiło, że Jamie zrezygnował ze stanowiska w armii. – Owszem, dziękuję za troskę – odrzekłam. – Proszę uważać na raki, pułkowniku – dodałam. Richardson stanął tuż przed cynową wanienką, w której umieściłam raki, przez dobę moczyły się w wodzie z kilkoma garściami mąki kukurydzianej. Ta mieszanina miała oczyścić ich szkodliwe wnętrzności, dzięki czemu można będzie je potem bezpiecznie zjeść. – Proszę wybaczyć, ma’am – przeprosił grzecznie i usunął się na bok. W przeciwieństwie do Howe’a bacznie obserwował mężczyzn. Na chwilę zatrzymał spojrzenie na Fergusie, a potem z niejaką satysfakcją na Ianie. Przeszedł mnie zimny dreszcz. Dokładnie wiedziałam, po co do nas przyszli i jakiego nacisku nie zawahają się użyć. Jamie także to wiedział. – Dzięki Bogu moja żona ma się dobrze, panie generale. Prawdopodobnie w takiej samej kondycji chciałaby widzieć swojego męża. No cóż, nie owijał w bawełnę. Howe uznał widać, że dość już tych uprzejmości, i przeszedł do rzeczy. – Czy wiadomo panu, sir, że liczne oddziały brytyjskie wyładowały się na ląd tuż pod miastem, które zapewne zamierzają zaatakować i opanować? – Owszem – odrzekł Jamie cierpliwie. – Zeszłej nocy widziałem ich okręty. Jeśli chodzi o zajęcie miasta, to nie sądzę, by ktokolwiek mógł im w tym przeszkodzić. Na pańskim miejscu, generale – a dziękuję Bogu, że na nim nie jestem – jak najśpieszniej zebrałbym ludzi i wyprowadził ich z miasta. Zna pan pewnie przysłowie, które mówi, że trzeba teraz przeżyć, by

móc kiedyś powalczyć? Zalecałbym taką właśnie strategię. – Czy dobrze pana zrozumiałem? – wtrącił Richardson ostrym tonem. – Odmawia pan udziału w obronie własnego miasta? – Tak właśnie – odezwał się Ian, zanim Jamie odpowiedział. Przyglądał się gościom nieprzychylnym wzrokiem i bezwiednie sięgnął ręką w dół, by położyć ją na łbie Rolla. Nie napotkawszy go tam, zacisnął pięść. – To nie nasze miasto i nie zamierzamy za nie umierać. Siedziałam obok Rachel i wyczułam, że rozluźniła nieco napięte barki. Marsali napotkała wzrok Fergusa i zrozumiałam, że spojrzeniem przekazuje mu komunikat: „Jeżeli nie wiedzą, kim jesteśmy, to im nie mów”. Howe, wyglądający na dość powolnego, kilkakrotnie otworzył i zamknął usta, zanim przemówił. – Nie posiadam się z oburzenia, sir – wydusił w końcu z poczerwieniałą twarzą. – To niesłychane. – Podwójny podbródek trząsł się jak galareta, zarówno z gniewu, jak i z desperacji. – Człowiek znany z odwagi bitewnej, z oddania sprawie wolności zamierza się podporządkować władzy krwawego tyrana! – Postawa nader bliska zdrady stanu – wtrącił Richardson, kiwając surowo głową. Uniosłam brwi i zgromiłam go wzrokiem, ale starannie unikał mego spojrzenia. Jamie patrzył na nich przez chwilę, pocierając garbek nosa. – Panie Howe – przemówił w końcu, opuszczając rękę. – Ilu ludzi ma pan pod swoją komendą? – Blisko tysiąc! – Jak blisko? – Sześciuset – powiedział Richardson w tej samej chwili, gdy Howe wykrzyknął: – Dziewięciuset! – Hm – odparł Jamie, na którym nie zrobiło to żadnego wrażenia. – Na okrętach przypłynęło co najmniej trzy tysiące żołnierzy, doskonale uzbrojonych, do tego artyleria, jest z nimi także pułk górali szkockich, słyszałem granie na kobzach. Howe dla odmiany pobladł, zachował jednak godny wyraz twarzy. – Nie ważę swoich szans – powiedział. – Moim obowiązkiem jest walczyć i bronić miasta powierzonego mojej opiece. – Szanuję pańskie oddanie i poświęcenie, generale – powiedział Jamie z powagą. – Niech Bóg będzie z panem. Ja nie zamierzam. – Moglibyśmy pana do tego zmusić – odezwał się Richardson. – Zgoda – przyznał Jamie nieporuszony. – Tylko co by wam z tego przyszło? Nie możecie mnie zmusić do dowodzenia ludźmi, skoro tego odmawiam, a do czego może się przydać żołnierz niechętny walce? – To zwykłe tchórzostwo, sir! – oburzył się Howe, ale nie zrobiło to na nikim wrażenia. – Dia eadarainn ‘s an t-olc – powiedział cicho Jamie, wskazując głową na drzwi. – Bóg dzieli nas od zła – przetłumaczył. – Idźcie z Bogiem, panowie, i pozostawcie mój dom w spokoju. – Dobrze im powiedziałeś, przyjacielu Jamie – odezwała się Rachel, kiedy kroki oficerów ucichły na schodach. – Żaden kwakier nie wyraziłby tego mądrzej. Spojrzał na nią i kąciki ust mu zadrgały. – Dziękuję ci, dziewczyno – odrzekł. – Zdajesz sobie oczywiście sprawę, że moje pobudki były całkiem inne niż kwakrów. – O tak – przyznała z uśmiechem. – Ale skutek jest taki sam, a kwakrzy zawsze są wdzięczni za to, co otrzymują. Czy chciałbyś zjeść ostatnie żabie udko?

Dorośli parsknęli śmiechem, więc i dzieci, które w czasie wizyty oficerów siedziały sztywno wyprostowane i blade, odprężyły się jak balony, z których wypuszczono powietrze, i zaczęły się uganiać po izbie. Z obawy o wanienkę z rakami Jenny i Marsali, zaprowadziwszy jaki taki porządek, wyszły z nimi, żeby położyć je spać. Marsali zatrzymała się przy Fergusie, cmoknęła go na pożegnanie i prosiła, żeby uważał, gdy będzie samotnie wracał. – Brytyjczyków nie ma jeszcze w mieście, mon chou – odparł, całując ją w szyję. – No cóż, nie zaszkodzi trochę poćwiczyć – powiedziała cierpko. – Chodźcie wreszcie, mali utrapieńcy. Usiedliśmy, by porozmawiać o najbliższej przyszłości i o tym, jak możemy się na nią przygotować. Jamie miał rację; w tej sytuacji ubóstwo miało swoje zalety, chociaż z drugiej strony… – Wojsko będzie odbierać żywność – powiedziałam. – Przynajmniej na początku. – Omiotłam wzrokiem półkę wiszącą za plecami; była naszą spiżarnią i stało na niej wszystko, co udało nam się zgromadzić: gliniany garnek ze smalcem, kilka woreczków mąki owsianej, mąka pszenna, ryż, fasola, kukurydza, warkocz cebuli, kilka sznurków suszonych jabłek, pół gomółki sera, pudełko soli, garnuszek pieprzu i resztka głowy cukru. Oraz niewielki zapas świec. – No tak. – Jamie skinął głową, wstał, przyniósł sakiewkę i wysypał jej zawartość na stół. – Około czternastu szylingów. Ianie? Fergusie? – Majątek Iana i Rachel wynosił kolejne dziewięć szylingów, Fergusa jedną gwineę, dwa szylingi i garść pensów. – Dowiedz się, co możesz za to kupić w gospodzie – zwrócił się do Rachel. – Spróbuję odstawić na bok skrzynkę solonych ryb w magazynie. A ty, Angliszko, jeżeli pośpieszysz się z rana, możesz kupić na targu jeszcze trochę fasoli i ryżu, a może i połeć bekonu? Leżały przede mną na stole miedziane i srebrne monety z wyrzeźbionym szlachetnym królewskim profilem. – W naszym pokoju nie ma dobrego schowka – zauważył Ian, rozglądając się dookoła. – Tutaj też nie. Może w gabinecie cioteczki, co o tym myślicie? – Mnie też to przyszło do głowy. Jest tam podłoga z desek, a dom jest solidnie podpiwniczony. Może jutro uda mi się zrobić tam porządny schowek. Nie przypuszczam, żeby żołnierze czegoś stamtąd potrzebowali. – Ta uwaga była skierowana do mnie. – Poza lekarstwami na bazie alkoholu – odparłam. – A skoro już mowa o żołnierzach… Muszę wam coś powiedzieć. Może nie jest to nic ważnego, choć z drugiej strony… – Opowiedziałam im o Ezekielu Richardsonie. – Angliszko, czy jesteś tego pewna? – Jamie zmarszczył czoło, rude brwi połyskiwały w świetle świec. – Ten człowiek ma twarz, która się niczym nie wyróżnia, taką twarz może mieć wiele osób. – To prawda, nie sposób jej zapamiętać – przyznałam. – Ale mam całkowitą pewność. Ma pieprzyk z boku na podbródku, dobrze to pamiętam. Chodzi jednak raczej o to, jak on na mnie patrzył. Rozpoznał mnie, nie mam co do tego wątpliwości. Jamie wciągnął powietrze nosem i powoli wypuścił je ustami. Położył dłonie płasko na blacie stołu i spojrzał Ianowi w oczy. – Twoja ciotka spotkała niedawno na ulicy mojego syna Williama, całkiem przypadkowo – powiedział, siląc się na obojętny ton. – Powiedz im, co ci mówił o Richardsonie, Angliszko. Usłuchałam, nie spuszczając z oka żyłki pulsującej na szyi Iana. Rachel też to zauważyła i położyła mu dłoń na ramieniu. Ian zacisnął pięść, rozluźnił, spojrzał na nią z uśmiechem i spletli palce. – Co William tutaj porabia? – chciał wiedzieć Ian. Pilnował się, by w jego tonie nie było śladu wrogości.

– Poszukiwał Richardsona, a także żony swojego kuzyna, kobiety nazwiskiem Amaranthus Grey… – odparłam. – Lub Cowden – dodałam po namyśle. – Może używa panieńskiego nazwiska. Zamierzałam zapytać, czy któreś z was o niej słyszało. Ian i Rachel potrząsnęli głowami. – Zapamiętałoby się takie nazwisko – powiedziała żona Iana. – Zatem William nie wie, że Richardson przebywa w mieście? – Jestem o tym przekonana – odrzekłam. – Nie wie też o tym, że Richardson przeszedł na stronę rebeliantów. To chyba oczywiste. Zapanowało milczenie. Słychać było szmer łażących po wanience raków i lekkie pyknięcia, gdy wadliwy knot kazał płomieniowi chwiać się i tańczyć. – Ten Richardson mógł zmienić poglądy – odezwała się Rachel. – Znam wielu takich, którym to się przydarzyło. – Być może – powiedziałam. – Rzecz w tym, że John uważał go za szpiega… czy za jakiegoś agenta. A kiedy ktoś taki raptem zmienia mundur… warto zapytać, czy zrobił to raz, czy może kilka razy. A może wcale. Nie uważasz? Jamie pokiwał głową w zamyśleniu. – Dobrze więc – powiedział w końcu i usiadł, przeciągając się z rozkoszą. – Jeżeli ten człowiek jest w jakiś sposób podejrzany, to wkrótce się tego dowiemy. – Czyżby? – spytałam nieprzekonana. Jamie posłał mi cierpki uśmieszek. – Ależ tak, Angliszko. On tu przyjdzie, będzie szukał właśnie ciebie. Miej swój nożyk pod ręką, dobrze?

129. Inwazja 29 grudnia O świcie usłyszeliśmy huk wystrzałów. Jamie zastygł z brzytwą w ręku. Grzmot był daleki, nieregularny, stłumiony przez odległość. Miałam wszakże do czynienia z kanonadą na tyle często, by poczuć jej echo w kościach, a wraz z nim chęć natychmiastowej ucieczki. Reakcja Jamiego była jeszcze silniejsza. Szybko odłożył brzytwę i oparł się rękoma o umywalkę. Przypuszczałam, że chce ukryć drżenie. – Strzelają z armat z okrętów stojących na rzece – powiedział cicho. – Do tego artyleria od południa. Niech Bóg ma w opiece Howe’a i jego ludzi. – Przeżegnał się i wziął brzytwę. – Jak myślisz, jak daleko stąd stoją działa? – zapytałam, powracając do zakładania pończoch. Powoli zapięłam sprzączkę pasa. Jamie potrząsnął głową. – Nie potrafię powiedzieć. Za chwilę wyjdę i zobaczę, co w trawie piszczy. – Wychodzisz? – zdziwiłam się. – Nie zamierzasz chyba dzisiaj pracować? Magazyny Fadlera, w których Jamie pracował jako nadzorca i starszy urzędnik, znajdowały się właśnie nad rzeką. – Nie zamierzam – odparł krótko. – Pomyślałem jednak, że pójdę po Marsali, dzieciaki i Jenny. Fergus na pewno wyjdzie sprawdzić, jak wygląda sytuacja, a nie chcę, żeby zostały same, bez mężczyzny. – Zacisnął wargi. – Zwłaszcza jeśli do miasta wejdą żołnierze. Skinęłam głową, niezdolna wydobyć głosu. Na myśl o tym, co dzieje się, może się dziać, podczas inwazji… Dzięki Bogu, sama nigdy tego nie przeżyłam, ale widziałam dostatecznie dużo artykułów i zdjęć prasowych, aby pozbyć się wszelkich złudzeń. Doszły nas już relacje o marszu z Florydy kompanii brytyjskiej pod wodzą majora Prevosta, która najechała okolice Sunbury, paląc domostwa i zabudowania i rekwirując stada bydła na farmach. Sunbury nie jest aż tak

daleko, żeby można było czuć się bezpiecznie. Kiedy Jamie wyszedł, kręciłam się jeszcze tu i tam, nie mogąc się zdecydować, co robić. W końcu wzięłam się w garść i postanowiłam zajrzeć do gabinetu. Powinnam zabrać stamtąd co cenniejsze narzędzia (o ile były cenne; na razie nie było czarnego rynku na piły do amputacji kończyn…), a także lekarstwa i specyfiki, których mogę potrzebować do… Ucięłam te myśli i rozejrzałam się po naszym skromnym pokoju. Trzymałam w nim skromne zapasy żywności, na przykład masło i mąkę, oraz to, co łatwo się psuło. Wszystko inne, co można było przechowywać dłużej, zostało już ukryte w schowku pod podłogą gabinetu. Jeśli mają z nami zamieszkać Marsali, Jenny i dzieciaki, to powinnam chyba przynieść stamtąd parę rzeczy. Wzięłam największy kosz i zastukałam do drzwi pokoju Rachel na parterze. Otworzyła ubrana do wyjścia. – Ian poszedł z Fergusem – powiedziała, zanim zdążyłam zapytać. – Powiedział, że nie będzie walczył z milicją, ale Fergus jest jego bratem i jego obowiązkiem jest dopilnować, żeby był bezpieczny. Trudno mi z tym dyskutować. – Ja bym dyskutowała – powiedziałam. – Chociaż wiem, że to strata czasu. Pójdziesz ze mną do gabinetu? Jamie poszedł po Marsali, Jenny i dzieciaki, więc przyszło mi na myśl, że trzeba by przynieść tu coś do jedzenia. – Wezmę tylko kosz. Na ulicach roiło się od ludzi. Większość opuszczała miasto, ciągnąc za sobą wózki z rzeczami i prowiantem, choć niektórzy nie kryli się z zamiarem plądrowania pozostawionych bez nadzoru domów i sklepów. Na moich oczach dwóch mężczyzn wybiło szybę i weszło do dużego domu przy placu Ellis. Bez przeszkód udało nam się dotrzeć do gabinetu, przed którym ujrzałyśmy dwie dziewczyny lekkiej proweniencji. Znałam je i przedstawiłam Rachel; obie strony wydawały się mocno speszone. – Chciałyśmy kupić lekarstwo na francę, psze pani – powiedziała Molly, postawna Irlandka. – Tyle, ile się tylko da. – Spodziewasz się, że tak powiem, epidemii syfilisu? – Otworzyłam drzwi, zastanawiając się, czy mój zapas penicyliny wystarczy na taką skalę. – Nieważne, czy zadziała, czy nie, psze pani – powiedziała Iris, bardzo wysoka, szczupła, ciemnoskóra. – Planujemy sprzedawać to żołnierzom. – Ach tak – wybąkałam. – Wobec tego… Dałam im tyle penicyliny w płynie, ile tylko mogłam, nie biorąc zapłaty. Trzymałam sproszkowaną pleśń i resztki roquefortu na wypadek, gdyby lek był potrzebny dla rodziny; na tę myśl naszło mnie przerażenie – gdzie podziewali się teraz Jamie i Fergus? Kanonada ustała, a może kierunek wiatru się zmienił, ale w drodze do domu usłyszałyśmy ją ponownie. Brnęłyśmy przez zatłoczone ulice, ukrywając pełne kosze pod pelerynami, żeby nie nęcić złodziei. Jamie przyprowadził do domu Marsali, Jenny i dzieci. Przynieśli ze sobą tyle odzienia, pościeli i zapasów, ile tylko zdołali unieść. Przez pewien czas panował okropny harmider, ale w końcu udało nam się zasiąść do stołu i około trzeciej po południu zjeść coś w rodzaju podwieczorku. Jamie zniknął pod pozorem swoich „ważnych spraw”, ale pojawił się jak za dotknięciem różdżki, gdy tylko podano ciasto. Przyniósł ze sobą worek małż, baryłkę mąki i wiele interesujących wieści. – Walki ustały – oznajmił, szukając wzrokiem miejsca, gdzie mógłby położyć worek z małżami. – Zauważyłam, że przestali strzelać z armat. Czy wiesz, co się stało? – Wrzuciłam małże

do pustego kociołka i zalałam wiadrem wody. Powinny wytrzymać do kolacji. – Właśnie to, co przewidziałem i o czym nie omieszkałem poinformować Howe’a – odrzekł tonem świadczącym, że nie czuje bynajmniej satysfakcji. – Campbell – brytyjski podpułkownik Archibald Campbell – okrążył Howe’a i jego ludzi i złowił ich jak ryby w sieć. Nie wiem, co z nimi zrobił, ale spodziewam się, że przed wieczorem wojsko wejdzie do miasta. Kobiety spojrzały po sobie z widoczną ulgą. Były to w istocie pomyślne wieści. Akurat armia brytyjska nie była najgorszym okupantem. I choć obywatele mogli mieć uzasadnione pretensje o rekwirowanie żywności i sprzętów i kwaterowanie żołnierzy, to nie ulegało żadnej wątpliwości, że w mieście zapanuje porządek. Tylko wojsko potrafi go zapewnić. – Czy to znaczy, że będziemy bezpieczni? – spytała mała Joanie. Jej oczy błyszczały ciekawością, podobnie jak oczy siostry; z uwagą słuchały rozmowy dorosłych. – Raczej tak – powiedział Jamie, na co Marsali się wykrzywiła. Prawdopodobnie będziemy bezpieczni, choć z żywnością przez pewien czas będzie ciężko, dopóki kwatermistrzowie nie zorganizują źródeł zaopatrzenia. Natomiast Fergus i Bonnie to zupełnie inna historia. – Na szczęście nie zaczęliśmy jeszcze wydawać L’Oignon – odezwała się Marsali w odpowiedzi na pytające spojrzenie Jamiego. – Na razie drukujemy ulotki, broszury i jakiś traktat religijny. Myślę, że damy sobie radę – dodała z udawaną brawurą, bo minę miała niepewną. Przelotnie musnęła ciemnowłosą główkę małej Félicité. Z małż ugotowałyśmy chowder, dosyć wodnisty, bo zabrakło nam mleka, ale udało się go zagęścić pokruszonymi herbatnikami i doprawić porządną ilością masła. Zajadaliśmy właśnie kolację, gdy do domu weszli Fergus z Ianem, zarumienieni z podniecenia wieściami, jakie ze sobą przynieśli. – Czarny niewolnik przeważył sprawę – powiedział Fergus, wpychając do ust kromkę chleba. – Mon Dieu, konam z głodu! Przez cały dzień nie jedliśmy. Wkrótce po rozpoczęciu walk zakradł się do obozu Brytyjczyków i zaproponował, że pokaże im tajemną drogę przez bagna. Podpułkownik Campbell wysłał pułk górali szkockich – słyszeliśmy kobzy, przypomniało mi się Prestonpans – wtrącił, uśmiechając się porozumiewawczo do Jamiego. W wyobraźni zobaczyłam Francuza sierotę, dziesięciolatka, jadącego na zdobycznej armacie. Fergus przełknął chleb i napił się wody; obecnie był to nasz jedyny napitek do kolacji. – No więc wysłał górali szkockich i parę innych oddziałów piechoty – ciągnął – a niewolnik zgodnie z obietnicą poprowadził ich przez bagna, dzięki czemu otoczyli ludzi generała Howe’a, którzy trzymali się razem, bo przecież nie mogli wiedzieć, z której strony nastąpi atak. Campbell wysłał następnie kompanię piechoty od lewej strony, co miało, jak wyraził się Fergus, „stanowić skuteczną dywersję”. – Howe oczywiście stawił im czoło, a wtedy górale szkoccy rzucili się na nich od tyłu i voilà! – Strzelił palcami. – Nie sądzę, żeby Howe żywił wdzięczność dla tego niewolnika – wtrącił Ian, nabierając chowderu do miski. – Ale w gruncie rzeczy powinien. Nie stracił więcej niż trzydziestu, czterdziestu ludzi, a gdyby stanął do regularnej walki, prawdopodobnie wszyscy zostaliby zabici, o ile generał nie miałby tyle rozumu, żeby szybko się poddać. A nie wydał mi się szczególnie rozumny – dorzucił zamyślony. – Jak myślicie, jak długo armia tu zostanie? – zapytała Jenny, zajęta krojeniem chleba i rozdawaniem go siedzącym wokół stołu. Otarła czoło wierzchem dłoni. Była wprawdzie zima, ale na palenisku płonął ogień, a pomieszczenie było tak małe i zatłoczone, że temperatura zbliżała się niebezpiecznie do panującej w tureckiej łaźni. Mężczyźni wymienili spojrzenia. Wreszcie Jamie z ociąganiem przerwał milczenie.

– Bardzo długo, a piuthar.

130. Uniwersalne lekarstwo To musiało zostać zrobione, w dodatku właśnie teraz. Niechęć Jamiego i moje obawy sprawiły, że odsunęłam od siebie kwestię wyprodukowania eteru, która teraz powróciła ze zdwojoną mocą. Nie posiadając skutecznego środka na znieczulenie ogólne, nie mogłam przeprowadzić absolutnie koniecznej operacji Sophronii. Postanowiłam już, że moim laboratorium będzie malutka szopa na narzędzia w wielkim przydomowym ogrodzie pani Landrum. Znajdował się on wbrew nazwie nie przy domu, lecz pod miastem, na otwartym niezabudowanym terenie, zajętym obecnie tylko przez zimujące jarmuż i marchew. Jeśli nawet wysadzę się w powietrze, to nikogo ze sobą do Królestwa Niebieskiego nie zabiorę. Wątpiłam wszakże, by to uspokoiło Jamiego, więc na wszelki wypadek nie poinformowałam go o swoich planach. Zgromadzę niezbędne materiały i powiem mu w ostatniej chwili, oszczędzając mu w ten sposób zmartwienia. Poza tym, jeśli nie uda mi się zdobyć potrzebnych składników, to… Ale byłam raczej pewna, że je zdobędę. Savannah to spore miasto portowe. Są tu co najmniej trzy apteki, a także sklepy kolonialne z artykułami importowanymi z Anglii. Ktoś musi mieć na składzie kwas siarkowy, zwany inaczej olejem witriolowym. Było chłodno, ale słonecznie, a duża liczba żołnierzy brytyjskich na ulicach kazała mi pomyśleć, czy względy klimatyczne miały wpływ na decyzję Anglików, by przenieść działania wojenne na Południe. Kiedy weszłam do apteki Jamesona, przywitał mnie uprzejmie starszy z właścicieli, dziarski siedemdziesięciolatek. Kupowałam już u niego różne zioła i bardzośmy się polubili. Pokazałam mu moją listę i zaczęłam przeglądać stojące na półkach słoiczki, a pan Jameson krzątał się po aptece, gromadząc to, co widniało na liście. Na boku trzech młodych żołnierzy brytyjskich rozmawiało z młodszym właścicielem, który coś im dyskretnie pokazywał. Pewnie kurację na syfilis, pomyślałam, albo kondomy. Żołnierze dokonali zakupu i chyłkiem wymknęli się z apteki, czerwoni, ze spuszczonymi głowami. Młody pan Jameson, wnuk założyciela interesu, także był speszony, niemniej przywitał mnie szarmanckim ukłonem. – Do usług, pani Fraser! Czy mógłbym w czymś pani pomóc? – Dziękuję, Nigel – odparłam. – Dziadek ma moją listę. – Wtem coś mi przyszło na myśl, być może za sprawą trójki młodych żołnierzy. – Ciekawam, czy słyszałeś może o niejakiej pani Grey. Nazywa się Amaranthus Grey, a z domu… Jakże to było? Cowden? Tak. Amaranthus Cowden Grey. Czy może kiedyś obiło ci się o uszy to nazwisko? Młodzieniec zamyślił się głęboko. – Co za dziwne nazwisko… Ee… bez urazy, ma’am – dodał pośpiesznie. – Dość egzotyczne. Rzadko spotykane. – To prawda. Nie znam tej osoby – wyjaśniłam – ale jeden z moich przyjaciół twierdzi, że mieszka w Savannah, i poprosił mnie, żebym… skontaktowała się z nią. – Tak, oczywiście. – Nigel zastanawiał się jeszcze przez chwilę, po czym potrząsnął głową. – Przykro mi, ale nie znam tej pani. Jestem tego pewien. – Cowden? – wtrącił starszy pan Jameson, wyłaniając się z pomieszczenia na zapleczu z kilkoma buteleczkami w rękach. – Oczywiście, że obiło nam się o uszy to nazwisko, chłopcze. Nie spotkaliśmy tej pani, bo nigdy nie była w aptece, natomiast otrzymaliśmy pocztą prośbę o… Co też to było, jakieś dwa, trzy tygodnie temu… Mój mózg pracuje jak sito, droga pani Fraser,

kompletne sito… Niech się pani w ogóle nie starzeje, oto moja rada… Już mam! Chodziło o przysłanie kremu do twarzy Goulda, płynu Vilette na kolkę, pudełka pastylek odświeżających oddech i tuzina kostek francuskiego mydła D’Artagnan. To wszystko. – Rozpromieniony pan Jameson zerkał na mnie znad szkieł okularów. – Ta dama mieszka w Saperville. – Jesteś niezwykły, dziadku – wymruczał Nigel i wyciągnął ręce po przyniesione przez dziadka buteleczki. – Czy mam je zapakować, czy będziemy sporządzać lekarstwo dla naszej szanownej klientki? – O. – Pan Jameson spojrzał zaskoczony na swoje ręce, jakby się dziwił, skąd wzięły się w nich specyfiki. – No właśnie! Chciałem zapytać, pani Fraser, do czego zamierza pani użyć oleju witriolowego. Wie pani, że to szalenie niebezpieczna substancja. – Tak, wiem. Przyjrzałam mu się z namysłem. Nie każdy mężczyzna sprzedałby kobiecie coś, co uznałby za niewłaściwe albo niebezpieczne, ale pan Jameson wydawał się człowiekiem światowym i wiedział, że znam się na preparatach leczniczych. – Zamierzam wyprodukować eter – odrzekłam. Była to znana substancja, wiedziałam, ktoś odkrył ją już w ósmym wieku, a przynajmniej tak mnie uczono w szkole medycznej, ale jako środek znieczulający wejdzie w użycie dopiero w dziewiętnastym stuleciu. Byłam ciekawa, czy w międzyczasie ktoś zdołał zauważyć, iż eter usypia, po czym nieumyślnie spowodował śmierć pacjenta i zaniechał dalszych eksperymentów. To całkiem możliwe, uznałam. Aptekarze popatrzyli na mnie ze zdziwieniem. – Eter? – spytał w końcu Nigel. – Ale dlaczego chce go pani sama robić? – Dlaczego? Jak to… chce pan powiedzieć, że macie tę substancję na składzie? Jak na komendę skinęli głowami. – Ależ tak – powiedział starszy właściciel. – Nie zawsze trzymamy zapas, ale skoro armia weszła do miasta… – zatoczył łuk ramieniem – będą dalsze transporty morzem, towarów, ludzi i sprzętu, bo przecież blokada została zniesiona. – A co ma wspólnego transport morski ze sprzedażą eteru? – spytałam zaniepokojona, że mózg pana Jamesona odmówił właśnie posłuszeństwa. – No jak to, proszę pani – odrzekł Nigel. – To przecież uniwersalne lekarstwo na chorobę morską. Czy nie było to pani wiadome?

131. Urodzony hazardzista Po raz trzeci policzyłam wszystkie instrumenty chirurgiczne i przekonawszy się, że od ostatniego liczenia żaden z nich nie odfrunął, nakryłam je czystą lnianą ściereczką i leciutko poklepałam. Czy chciałam w ten sposób pocieszyć skalpele, czy siebie, pozostało nierozstrzygnięte. Nici jedwabne, katgut, igły – najcieńsze igły do haftu, jakie można było znaleźć w Savannah. Waciki, gaziki, opatrunki, zwinięte bandaże. Sześciocalowy wierzbowy patyczek, delikatnie oczyszczony z kory, wypolerowany na gładko piaskiem i wygotowany w niskiej temperaturze, żeby drewno nie popękało, który miał zastąpić cewnik, stabilizujący cewkę moczową i pęcherz i odprowadzający mocz z pola operacyjnego. Myślałam o użyciu nieco grubszego patyka do jelita, ale uznałam, że lepiej poradzę sobie palcami. Miałam nadzieję, że manipulując śliską tkanką, nie zatnę się ani nie skaleczę. Przy operacji miała asystować Rachel; zamierzałam jeszcze raz przejrzeć wraz z nią instrumenty i omówić wymagane procedury. Przyszłam godzinę wcześniej, chcąc skończyć przygotowania i pobyć trochę samotnie – skupić siły i umysłu, i ducha na czekającym mnie zadaniu. Byłam zaskakująco spokojna – przed tak trudną i ryzykowną operacją. Nawet jeśli mi się nie powiedzie, rozumowałam, biedna dziewczyna i tak nie będzie w gorszej sytuacji, niż jest teraz; tyle że może przecież umrzeć wskutek rozmaitych powikłań – wstrząsu, zakażenia, przypadkowego krwotoku. Operacja podbrzusza była znacznie poważniejszym przedsięwzięciem niż korekta przez waginę, ale doświadczenie mówiło mi, że to mimo wszystko większa szansa powodzenia kuracji. Należało wziąć także pod uwagę przeprowadzone wcześniej wyłyżeczkowanie martwego płodu; nie miałam pojęcia, jakie szkody przyniósł ten zabieg, jeśli jednak takie powstały, to podczas operacji istniała możliwość ich naprawienia. Odruchowo spojrzałam na półkę, gdzie pracowała moja fabryka penicyliny – miliardy zarodników wydzielały zbawienną substancję. W Savannah nie miałam czasu na porządne zainicjowanie tego procesu i zbadanie jego rezultatu, tak więc nie było gwarancji, że dysponuję skutecznym lekarstwem. Za bajońską sumę nabyłam kawałek bardzo dojrzałego francuskiego sera i rozmieszałam go z niewielką ilością przegotowanego mleka na gładką pastę. Jej ciężka woń walczyła teraz o pierwszeństwo z przenikliwym zapachem eteru. Z ulicy dochodziły poranne odgłosy budzącego się do życia miasta, na swój sposób kojące: szuranie miotły po bruku, stukot końskich kopyt, turkot kół, nawoływanie piekarczyka, za którym ciągnął się cudowny zapach świeżego pieczywa. Zwyczajne życie prędko poskramiało chaos i po zakończeniu inwazji okupacja Savannah była właściwie bezkrwawa. Mój spokój zakłóciło otwarcie drzwi do gabinetu. – Czym mogę… – zaczęłam, odwracając się. Ujrzawszy mojego gościa, porzuciłam uprzejmości na rzecz wrogiego: – Czego pan chce? Kapitan – nie, był przecież teraz pułkownikiem, zapewne w nagrodę za zdradę – Richardson uśmiechnął się do mnie czarująco, po czym zamknął drzwi na zasuwę. Wysunęłam szufladę i wyjęłam z niej małą piłę do amputacji. Była na tyle niewielka, że dało się nią łatwo operować, a zarazem tak ostra, iż z łatwością obcięłabym nią intruzowi nos. Richardson uśmiechnął się jeszcze szerzej i ukłonił. Nie miał na sobie munduru – nic dziwnego – tylko przyzwoity ciemny surdut. Nieupudrowane włosy związał z tyłu w prosty kucyk. Niczym się nie wyróżniał, nikt nie zwróciłby na niego uwagi. – Najpokorniejszy sługa, ma’am. Proszę się nie obawiać, chciałem się jedynie upewnić, że nikt nam nie przeszkodzi.

– Właśnie tego się obawiam – odparłam, mocniej ściskając piłę. – Niech pan natychmiast otworzy zasuwę, do cholery! Przypatrywał mi się przez chwilę, mrużąc oczy, a potem parsknął krótkim śmiechem i spełnił polecenie. Skrzyżował ręce i oparł się ciężko o drzwi. – Tak lepiej? – Znacznie lepiej. – Odłożyłam piłę, ale wciąż miałam ją pod ręką. – Powtarzam – czego pan chce? – Pomyślałem sobie, że być może przyszła pora wyłożyć karty na stół, pani Fraser, i sprawdzić, czy nie zechciałaby pani ze mną zagrać. – Jedyną grą, w jaką mogłabym z panem zagrać, są pikuty. – Postukałam znacząco w trzonek piły. – Ale jeśli chciałby pan pokazać mi swoje karty, to bardzo proszę. Byle szybko, bo za niecałą godzinę mam operację. – O, to nie zajmie aż tyle czasu. Czy mogę? – Wskazał na krzesło. Skinęłam głową i Richardson usiadł w swobodnej pozie. – Zasadnicza kwestia polega na tym, ma’am, że jestem – i zawsze byłem – rebeliantem. – Słucham? – Obecnie jestem pułkownikiem Armii Kontynentalnej, lecz kiedy mnie pani poznała, działałem jako amerykański agent, przebrany za kapitana w służbie jego królewskiej mości w Filadelfii. – Nie rozumiem. – Docierało do mnie to, co Richardson mówił, ale za nic nie mogłam zrozumieć, dlaczego to robi. – Pani także jest rebeliantką, czyż nie? – Pytająco uniesiona brew. Pomyślałam, że to naprawdę najbardziej niepozorny człowiek, jakiego znam. Jeśli rzeczywiście był szpiegiem, to doskonale się do tego nadawał. – Owszem – powiedziałam ostrożnie. – I co z tego? – Wobec tego stoimy po tej samej stronie – wyjaśnił cierpliwie. – Kiedy przekonałem lorda Johna Greya, żeby się z panią ożenił… – Słucham?! – Z pewnością wyjawił pani, że zagroziłem jej aresztowaniem za rozpowszechnianie buntowniczych materiałów? W czym nie była pani zbyt dobra, pozwolę sobie dodać – rzekł obojętnym tonem. – Lord zapewnił mnie, że nie jest panią w żaden sposób zainteresowany, i posłusznie poślubił panią następnego dnia. Lord odznacza się niezwykłą galanterią, zwłaszcza w świetle swych szczególnych preferencji. Przechylił głowę i uśmiechnął się do mnie porozumiewawczo, ja zaś poczułam w brzuchu lodowaty sopel. – Ach, a zatem pani wie – zauważył Richardson, uważnie mnie obserwując. – Tak właśnie myślałem. To ogromnie dyskretny mężczyzna, ale pani ma dobre oko, zwłaszcza w kwestiach dotyczących płci. – Proszę wstać – oznajmiłam lodowatym tonem – i natychmiast stąd wyjść. Oczywiście mnie nie posłuchał, ja zaś przeklęłam się za to, że nie trzymam w gabinecie lekarskim naładowanego pistoletu. Piła przydałaby się, gdyby mnie zaatakował, ale ja nie zamierzałam się na niego rzucić. Ponadto co zrobiłabyś ze zwłokami, gdybyś go zabiła? – włączyła się od razu logika. Nie zmieściłyby się w szafce ani w kryjówce pod podłogą. – Pytam po raz trzeci i ostatni, do stu diabłów – powiedziałam zimno. – Czego pan chce? – Pani pomocy – odparł bez ogródek. – Pierwotnie widziałem w pani gotową do wdrożenia agentkę. Miałaby pani dla mnie dużą wartość jako osoba obracająca się w tych

samych kręgach co wyższe dowództwo brytyjskie. Wydała mi się pani jednak zbyt rozchwiana emocjonalnie – proszę wybaczyć szczerość – bym mógł zwrócić się do pani bez przygotowania. Żywiłem nadzieję, że gdy żałoba po pierwszym mężu osłabnie, popadnie pani w stan rezygnacji, a wówczas będzie mi łatwiej zbliżyć się do pani i zyskać jej zaufanie, po czym poprosić o zdobywanie dla mnie błahych z początku i pozornie niewinnych informacji. – Co to właściwie znaczy: zbliżyć się i zyskać zaufanie? – spytałam, krzyżując ręce. Słowa te w obecnych czasach oznaczały często po prostu przyjaźń, ale Richardson nie użył ich w tym znaczeniu. – Jest pani bardzo atrakcyjną kobietą, pani Fraser – odrzekł, omiatając mnie bezwstydnie wzrokiem. – I do tego świadomą swoich wdzięków. Jego lordowska mość z oczywistych względów nie mógł spełnić pani oczekiwań, zatem… – wzruszył ramionami i uśmiechnął się lekceważąco. – Odkąd jednak generał Fraser zmartwychwstał, wyobrażam sobie, że nie jest pani podatna na tego rodzaju przynęty… Roześmiałam się i opuściłam ręce. – Pochlebia pan sobie, pułkowniku – oznajmiłam sucho. – A i mnie także. Niech pan posłucha, proszę przestać mieszać mi w głowie i wyjaśnić, czego pan ode mnie oczekuje i dlaczego spodziewa się pan, że spełnię owe oczekiwania. Richardson skwitował to śmiechem, w którym jego twarz przestała być doskonale bezbarwna. – Zgoda. Może trudno na razie w to uwierzyć, ale ta wojna nie rozegra się na polu bitwy. – Ach tak? – Zapewniam panią, że tak jest. Decydującą rolę odegrają szpiedzy i politycy. – To czysta fantazja. – Usiłowałam rozpoznać akcent mojego rozmówcy. Angielski, ale brzmiał dosyć płasko… Nie z Londynu ani też z północy… Mowa człowieka wykształconego, ale nie z wyższych sfer… – Domyślam się, że nie szuka pan mojej współpracy w dziedzinie polityki. – Wręcz przeciwnie. Choć raczej nie bezpośrednio. – Proponuję bez owijania w bawełnę, ponieważ niebawem zjawi się tu moja pacjentka. Dochodzące z ulicy odgłosy nieco się zmieniły, pojawiły się na niej grupki służących i czeladników, zmierzających po zakupy bądź do pracy. Wesołe nawoływania, niekiedy stłumiony śmiech w reakcji na zuchwałą zaczepkę chłopaków. Richardson skinął głową. – Czy zna pani opinię księcia Pardloe na temat tej wojny? Zupełnie mnie tym zaskoczył. Jakoś nie brałam pod uwagę, że Hal mógłby mieć odmienne zdanie niż formacja, w której służył. Gdybym jednak miała wymienić człowieka o ugruntowanych poglądach, to na pierwszym miejscu znajdowałby się niechybnie Harold, drugi książę Pardloe. – Tak się składa, że nigdy nie rozmawiałam z księciem o polityce. Ani też z moim… z jego bratem. – A… Damy często nie wykazują zainteresowania dla kwestii spoza sfery ich zainteresowań kobiecych, by się tak wyrazić… Choć przyznam, że wydawało mi się zawsze, iż pani jest inna. – Spojrzał znacząco na mój kitel lekarski i rozłożone na srebrnej tacy instrumenty chirurgiczne. – Proszę wyrazić się jaśniej – poprosiłam, nie wdając się w polemikę. – Głos jego miłości ma wielką wagę w Izbie Lordów – odrzekł Richardson, bawiąc się trochę wystrzępionym brzegiem mankietu. – Książę należał z początku do zdeklarowanych zwolenników wojny, ostatnimi czasy jednak jego poglądy stały się bardziej… umiarkowane. Na

jesieni napisał list do premiera, w którym nawoływał do pojednania. – I? – ponagliłam. Nie miałam pojęcia, do czego zmierza Richardson, i zaczęło mnie ogarniać zniecierpliwienie. – Nam nie chodzi o pojednanie, ma’am – odparł Richardson i oderwał nitkę sterczącą z mankietu. – Takie próby jedynie opóźnią to, co nieuniknione, i przeszkodzą w jednoczeniu się obywateli wokół słusznej sprawy, czego nam desperacko potrzeba. Natomiast to, że książę okazuje umiarkowanie, jest dla mnie bardzo cenną wiadomością. – Przecudownie – mruknęłam jadowicie. – Zechce pan wreszcie przejść do rzeczy? Nie zwrócił uwagi na moje słowa i ciągnął wątek, jakby miał nieograniczoną ilość czasu. – Gdyby książę był zagorzałym zwolennikiem jednej albo drugiej opcji, trudno byłoby na niego wpłynąć. Chociaż nie znam jego miłości zbyt dobrze, to wiem, że ponad wszystko ceni sobie honor… – Zgadza się. – …oraz dobro rodziny – dokończył Richardson. Po raz pierwszy spojrzał mi prosto w oczy i poczułam ukłucie prawdziwego lęku. – Od pewnego czasu zajmowałem się zdobywaniem wpływu – bezpośredniego, ale nie tylko – na tych członków rodziny księcia, do których mogłem dotrzeć. Gdybym miał kontrolę nad, powiedzmy, synem albo nawet bratem jego miłości, mógłbym starać się wpłynąć na jego poglądy publiczne w taki sposób, aby był dla nas korzystny. – Jeżeli sugeruje pan to, co wydaje mi się, że pan sugeruje, to proponuję jak najszybciej zejść mi z oczu – wycedziłam zimno i złowrogo. Niestety, od razu zepsułam efekt, dodając: – Zresztą nie mam obecnie kontaktu z nikim z rodziny księcia Pardloe. Richardson posłał mi słaby uśmiech, który nie sięgał oczu. – Bratanek księcia, William, przebywa obecnie w mieście, ma’am, i widziano panią z nim w gospodzie, przed dziewięcioma dniami. Może nie jest pani jednak wiadome, że zarówno książę Pardloe, jak i jego brat również znajdują się w Savannah. – Jak to, są tutaj? – wymsknęło mi się, zanim ugryzłam się w język. – Przybyli razem z armią? Skinienie. – Jak sądzę… pomimo że ostatnio pani… związek małżeński?… ożył… pozostaje pani w dobrych stosunkach z lordem Johnem Greyem. – Są na tyle dobre, by odmówić skierowania go w pańskie krwawe łapy, jeśli to właśnie miał pan na myśli. – Ależ nic podobnego, ma’am, zbytek okrucieństwa – zapewnił, łyskając bielą zębów. – Miałem na myśli jedynie przekaz informacji – w obu kierunkach. Nie jest moim zamiarem wyrządzenie krzywdy księciu lub komuś z jego rodziny, pragnę jedynie… Nie dowiedziałam się, czego pragnie, gdyż tyradę przerwało nieśmiałe stukanie do drzwi i po chwili w szparze ukazała się głowa pani Bradshaw. Spojrzała na mnie z lękiem i podejrzliwie na Richardsona. Pułkownik odchrząknął, wstał i złożył uprzejmy ukłon. – Do usług, łaskawa pani. Zamierzałem się właśnie pożegnać z panią Fraser. Do widzenia. – Jeszcze jeden ukłon, tym razem głębszy. – Pani uniżony sługa, pani Fraser. Wyczekuję możliwości ponownego spotkania z panią. Już niebawem. – Akurat – mruknęłam pod nosem, raczej pewna, że mnie nie usłyszał. Do gabinetu wsunęły się pani Bradshaw z Sophronią. Richardson, gdy go mijały, skrzywił się mimo woli z obrzydzeniem i zaskoczony rzucił mi spojrzenie przez ramię, przez co zderzył się dość gwałtownie z nadbiegającą śpiesznie Rachel. Zachwiali się oboje i po krótkim tańcu odzyskali równowagę. Richardson czmychnął jak niepyszny, ścigany wybuchem mojego

szyderczego śmiechu. Ta komediowa sytuacja rozluźniła nieco towarzyszące mi od rana napięcie. Odsunęłam stanowczo na bok dalsze rozmyślania o Richardsonie i zajęłam się pracą, jaka na mnie czekała. Uścisnęłam drobną rączkę wyraźnie przestraszonej dziewczyny i uśmiechnęłam się do niej. – Nie martw się, moja droga – powiedziałam. – Zaraz się tobą zajmę. W nowoczesnym szpitalu i dysponując nowoczesnym sprzętem, przeprowadziłabym operację od strony pochwy. W obecnej sytuacji musiałam jednak rozciąć podbrzusze. Pani Bradshaw przycupnęła na taborecie w kącie – nie chciała wyjść, ja zaś mogłam mieć tylko nadzieję, że nie zemdleje – a Rachel uważnie odliczała pod nosem krople eteru. Wzięłam do ręki mój najlepszy skalpel i wykonałam cięcie na świeżo wyszorowanym podbrzuszu dziewczyny. Jej młodziutkie ciało jeszcze nosiło ślady rozstępów. Na wszelki wypadek miałam prowizoryczne strzemiona w postaci kawałków drewna, przybitych pod kątem do blatu. Między uda włożyłam kilkakrotnie złożony ręcznik nasączony płynem antybakteryjnym, którym ją wcześniej przetarłam. Był to alkoholowy wyciąg z rozgniecionego czosnku, zmieszany z rozcieńczonym gorącą wodą balsamem cytrynowym. Płyn wydzielał dosyć przyjemny zapach, kojarzący się z gotowaniem, i przynajmniej częściowo zabił rynsztokowy smród. Miałam nadzieję – razem z zarazkami. Najsilniejsza była jednak woń eteru i po dziesięciu minutach zaczęło mi się lekko kręcić w głowie. – Pani Bradshaw – zawołałam przez ramię – czy zechciałaby pani uchylić okno?! I podnieść żaluzje? – Obyśmy nie przywabiły gapiów, pomyślałam, ale konieczność zaczerpnięcia świeżego powietrza przeważyła. Przetoka pęcherzowo-pochwowa była na szczęście niezbyt duża i łatwo dostępna. Rachel jedną ręką trzymała hak do odchylania rany, drugą zaś badała puls Sophronii i co chwila podawała jej trochę eteru. – W porządku, Rachel? – zapytałam, wyrównując brzegi przetoki, aby móc ją łatwiej zszyć. Były spłaszczone i poszarpane, tkanka na pewno popękałaby i rozeszła się pod najmniejszym naciskiem. Niechętnie poprosiłam Rachel o pomoc, wolałabym, żeby asystowała mi Jenny, ale akurat przeziębiła się i dostała kataru, a kichanie i kaszel wykluczały jej obecność przy operacji. – Tak – odpowiedziała głosem stłumionym przez maskę, niesterylną wprawdzie, ale przynajmniej wygotowaną. Do tego celu Rachel wykorzystała jedną z perkalowych chusteczek Iana w różowo-białą kratkę. Trzeba przyznać, że jego gust wciąż pozostawał pod silnym wpływem Mohawków. – To dobrze. Powiedz mi natychmiast, gdyby zaczęło ci się kręcić w głowie. – Nie wiedziałam, co pocznę, gdyby rzeczywiście tak się stało… Może pani Bradshaw mogłaby przejąć podawanie eteru? Zerknęłam przez ramię. Kobieta siedziała na taborecie, kurczowo zaciskając dłonie w rękawiczkach. Była blada jak kreda, ale siedziała wyprostowana. – Jak dotąd wszystko przebiega dobrze – poinformowałam ją, starając się, by zabrzmiało to przekonująco. Widok mojej zamaskowanej twarzy chyba ją przerażał, bo skinęła nerwowo i szybko odwróciła wzrok. Na szczęście operacja rzeczywiście przebiegała sprawnie. Choć problem powstał z powodu młodego wieku dziewczyny, ten sam czynnik sprawiał, że tkanki były zdrowe i mocne, a ona odznaczała się żywotnością zwierzątka. Jeżeli operacja się powiedzie, jeśli w jej następstwie nie wda się poważne zakażenie, to powinna wyzdrowieć bardzo szybko. Jeżeli. Przy każdym zabiegu chirurgicznym niczym chmara muszek wiszą w powietrzu rozmaite

„jeżeli”. Najczęściej jednak trzymają się z daleka, pobzykując tylko w tle. Załatwione. – Jedna już, została jeszcze jedna – wymamrotałam pod nosem i zanurzywszy kawałek wysterylizowanej gazy w serowej paście, przyłożyłam ją kilka razy do wewnętrznego szwu. – Dalej, naprzód. Operacja jelita była prostsza, chociaż mniej przyjemna. W gabinecie było dosyć zimno, bo nie rozpaliłam ognia na kominku, nie chcąc zanieczyścić powietrza sadzą, mimo to obficie się pociłam. Krople potu ściekały mi po twarzy i szyi. Serce dziewczyny biło równo i mocno. Na powierzchni macicy widać było duże naczynie krwionośne, które pulsowało. Sophronia miała jednak trochę szczęścia – macica nie została przebita i wyglądała na zdrową. Nie wiedziałam, czy nie ma zbliznowacenia wewnętrznego, kiedy jednak ostrożnie pomacałam narząd, wydał mi się normalny. Na chwilę przymknęłam oczy, sięgając głębiej, i znalazłam to, co według mnie było mi potrzebne. Otworzyłam oczy, osuszyłam rozcięte tkanki z krwi i sięgnęłam po nową igłę. Jak długo? – pomyślałam. Powikłania przy anestezji należały do najbardziej złośliwych „jeżeli”; jedno z nich właśnie sfrunęło i przysiadło mi na ramieniu. Nie miałam w gabinecie zegara ani zegarka na rękę, ale przyniosłam ze sobą malutką klepsydrę, pożyczoną od naszej gospodyni. – Jak długo już operuję, Rachel? – Dwadzieścia minut. – Jej głos był bardzo cichy, więc szybko podniosłam wzrok, ale trzymała się twardo, wpatrzona w otwarty brzuch. Była prawie w czwartym miesiącu ciąży i jej własny zaczynał się już zaokrąglać. – Nie martw się – pocieszyłam ją. – Tobie się to nie przydarzy. – Ale mogłoby? – spytała jeszcze ciszej. Potrząsnęłam głową. – Jeśli ja będę odbierać poród, nie. Mruknęła rozbawiona i wzięła do ręki kroplomierz. – Tak będzie, zapewniam, Claire. Kiedy skończyłam, Rachel drżała leciutko. Byłam spocona jak mysz, ale czułam słodki smak zwycięstwa, choćby tymczasowego. Obie przetoki zostały zlikwidowane, wyciekanie ustało. Zalałam pole operacyjne solą fizjologiczną i narządy zalśniły pięknymi, głębokimi barwami ciała niezanieczyszczonego wydzielinami. Przez chwilę podziwiałam doskonałe ułożenie narządów w miednicy. Z cewnika skapywały powolutku kropelki jasnego moczu, plamiąc ręcznik żółtawą smugą. W nowoczesnym szpitalu zostawiłabym cewnik na miejscu przez cały okres leczenia, ale tu byłoby to trudne; groźba infekcji lub podrażnienia przez cewnik była wyższa niż korzyść z jego pozostawania w ciele. Odłączyłam go, uważnie obserwując. W ciągu kilku sekund mocz przestał skapywać, a ja wypuściłam powietrze przez nos. Nawet nie zauważyłam, że wstrzymuję oddech. Wzięłam nową igłę z jedwabną nicią, gdy wtem coś mi przyszło do głowy. – Rachel, czy chcesz się przyjrzeć bliżej? Pacjentka była na razie głęboko uśpiona i eter nie był potrzebny. Rachel sprawdziła rytm jej oddechu i kolor cery, obeszła stół i stanęła obok mnie. Nie obawiałam się, że wstrząśnie nią widok krwi albo narządów, skoro napatrzyła się na tyle strasznych rzeczy na polach bitew. Nie myliłam się, ale Rachel była poruszona. – To… – Położyła dłoń na zaokrąglonym brzuchu. – To takie piękne – szepnęła. – Jak cudownie zrobione jest ciało. Jak to w ogóle możliwe… – To prawda – odrzekłam, ściszając głos pod wpływem jej nabożnego podziwu.

– Ale jak pomyślę o jej biednym dziecku… Ona sama jest jeszcze taka młoda… W oczach Rachel zobaczyłam łzy. Wiedziałam, co myśli: to się może przydarzyć także mnie. – Właśnie – powiedziałam cicho. – Wróć teraz do podawania eteru, a ja zaszyję ranę. – Zanurzyłam ręce w misce z alkoholem i wodą, gdy wtem przyszło mi na myśl coś jeszcze. Boże, pomyślałem poruszona. Może jednak… – Pani Bradshaw – powiedziałam. Kobieta siedziała ze spuszczoną głową, z chłodu obejmując się rękami, i wydawało się, że drzemie. Kiedy się do niej odezwałam, poderwała raptownie głowę. – Czy już koniec? – spytała. – Czy ona żyje? – Tak, żyje – odpowiedziałam. – I miejmy nadzieję, że w pełni odzyska siły. Ale… – zawahałam się, musiałam jednak zapytać, i to tę właśnie kobietę. – Zanim zaszyję rozcięcie… mogę zrobić pewien drobny zabieg, po którym Sophronia nie zajdzie ponownie w ciążę. Kobieta zamrugała niepewnie. – Mogłaby pani? – Tak. To bardzo prosta sprawa, ale jak się to zrobi, nie będzie już odwrotu. Dziewczyna nigdy nie będzie mogła mieć dzieci. – Rozmaite „jeżeli” zabzyczały mi głośniej nad głową. Ma trzynaście lat. Jest niewolnicą. I ma pana, który ją wykorzystuje. Jeśli wkrótce znów zajdzie w ciążę, może umrzeć przy porodze, a na pewno dozna ciężkich uszkodzeń organów wewnętrznych. Może nie powinna już nigdy rodzić, bo to nie będzie bezpieczne, chociaż z drugiej strony każda rodząca kobieta naraża się na niebezpieczeństwo. A „nigdy” to wielkie słowo. Pani Bradshaw powoli zbliżyła się do stołu, blednąc na widok niemal całkiem obnażonego ciała z rozciętym brzuchem, po czym odwróciła wzrok. Wystawiłam rękę, żeby ją odsunąć. – Proszę nie podchodzić bliżej – powiedziałam. „Był smutny, kiedy dziecko umarło. Płakał”. Wciąż pamiętałam smutek w głosie dziewczyny, opłakiwała stracone niemowlę. Jak mogłoby być inaczej? Czy mogłam odebrać jej na zawsze możliwość macierzyństwa, nawet nie zapytawszy jej o zdanie? Mimo to… Gdyby urodziła dziecko, byłoby ono niewolnikiem, mogłoby zostać jej odebrane i sprzedane na targu. A nawet jeśli nie, żyłoby i umarło w niewoli. Mimo to… – Gdyby nie mogła już rodzić… – odezwała się pani Bradshaw. Urwała i zamyśliła się, zaciskając wargi i krzywiąc bladą twarz. Nie sądzę, by zastanawiała się nad tym, że wartość Sophronii spadnie, jeśli będzie bezpłodna. Czy obawa przed szkodliwością ciąży dla dziewczyny sprawi, że jej pan przestanie ją wykorzystywać? Czy gdyby była bezpłodna, brałby ją sobie bez wahania? – Nie zawahał się, choć miała zaledwie dwanaście lat – powiedziałam lodowatym tonem. – Czy to, że następny raz mógłby ją zabić, jest w stanie go powstrzymać? Kobieta patrzyła na mnie z otwartymi ustami. Zamrugała, przełknęła z trudem i spojrzała na nieprzytomną dziewczynę z rozpłatanym brzuchem, zakrwawione ręczniki, podłogę pobrudzoną wydzielinami. – Nie możecie tego zrobić – odezwała się nagle Rachel, patrzec to na mnie, to na panią Bradshaw; nie było jasne, do której z nas kieruje te słowa, może do obu. Trzymała Sophronię za rękę. – Czuła w sobie ruchy dziecka. Kochała je. – Głos Rachel się załamał. Po policzkach

popłynęły łzy i wsiąkły w maskę. – Nie mogłaby… Nie… – Urwała i potrząsnęła głową, nie mogąc dalej mówić. Pani Bradshaw zakryła twarz dłońmi, jakby chciała uniemożliwić mi czytanie w jej myślach. – Nie mogę – powiedziała i powtórzyła parokrotnie za osłoną rąk: – Nie mogę, nie mogę. To nie moja wina! Próbowałam… Próbowałam postąpić właściwie! Nie wiedziałam, czy zwraca się do męża, czy może do Boga, w każdym razie nie mówiła do mnie. „Jeżeli” nie przestały się mnożyć, ale nie mogłam już dłużej zwlekać, musiałam podjąć decyzję. – Dobrze – powiedziałam cicho i spokojnie. – Proszę usiąść, pani Bradshaw. Obiecałam, że się nią zajmę, i dotrzymam słowa. Ręce miałam zimne, a ciało pod nimi było gorące, pulsowało życiem. Wzięłam igłę i wykonałam pierwszy szew.

132. Mrzonka Saperville? William zaczynał wątpić, czy Amaranthus Cowden Grey istnieje naprawdę, czy też jest jedynie mrzonką stworzoną przez Ezekiela Richardsona. Ale jeżeli tak, to po co? Po otrzymaniu wczoraj liściku od pani Fraser rozpytał się ostrożnie tu i tam. Saperville istniało naprawdę, była to maleńka osada leżąca jakieś dwadzieścia mil na południowy zachód od Savannah, otoczona wedle rozmówcy Williama „sosnowym laskiem”. Ton głosu sugerował, że ów lasek znajduje się obok wrót do piekła, innymi słowy jest to miejsce zapomniane przez Boga i ludzi. William nie rozumiał, co mogło skłonić kobietę – o ile naprawdę istniała – do zamieszkania w tak dziwacznym miejscu. Jeśli zaś nie istniała… to ktoś ją sobie wymyślił, a pierwszym podejrzanym był, rzecz jasna, Ezekiel Richardson. Człowiek ten zwabił go już kiedyś w pułapkę. Przeżycie na bagnach Dismal było doprawdy okropne, wciąż jeszcze zgrzytał zębami na to wspomnienie, tym bardziej że gdyby nie łańcuch następujących po sobie wydarzeń, ani on, ani Ian Murray nie poznaliby Rachel Hunter. Z wysiłkiem oderwał myśli od Rachel – stale towarzyszyła mu w snach, ale nie musiał o niej myśleć na jawie – i jął się zastanawiać nad nieuchwytną Amaranthus Cowden. Z technicznego punktu widzenia Saperville leżało po drugiej stronie armii Campbella, która obozowała na kilkunastu akrach gruntu pod Savannah. Tymczasem kopano fortyfikacje, budowano kwatery i inne konieczne obiekty. Duża część sił Armii Kontynentalnej, które stawiły im czoło, została otoczona, wzięta do niewoli i odesłana na północ. Campbell nie musiał się raczej obawiać kłopotów ze strony tych, którym udało się ujść z rąk Brytyjczyków. To oczywiście nie znaczyło, że William mógł ot, tak sobie przemaszerować przez obóz, nie zwracając niczyjej uwagi. Prawdopodobnie nie spotkałby nikogo znajomego, ale to wcale nie znaczy, że nie zostałby skrupulatnie wypytany. Wolał nie odpowiadać, dlaczego zrezygnował ze służby. Podczas gdy Campbell przegrupowywał siły, William znalazł czas, żeby wywieźć Mirandę z Savannah i umieścić ją na kwaterze u farmera o jakieś dziesięć mil na północ od miasta. Armijni zaopatrzeniowcy z pewnością ją znajdą, jeśli armia na dłużej zagości w mieście, ale na razie jest bezpieczna. William zbyt dobrze znał poczynania wojskowych, by nie obawiać się o jej los. Zamyślony, postukiwał palcami w blat stołu. Niechętnie uznał, że najlepiej będzie udać

się do Saperville pieszo, okrążając armię Campbella szerokim łukiem. Jedno było pewne: nie dowie się niczego na temat przeklętej Amaranthus, przesiadując tutaj. Podjąwszy decyzję, zapłacił za posiłek, owinął się peleryną i wyruszył w drogę, rad, że przynajmniej nie pada. Był styczeń, a zatem wciąż krótkie dni. Zmierzchało, kiedy William dotarł do wianuszka markietanów, którzy rozłożyli się obozem wokół namiotów żołnierzy. Minął praczki o czerwonych rękach, schylone nad parującymi w chłodnym powietrzu kotłami wydzielającymi ostrą woń ługu i dymu. „Płonie ogień, wrze kociołek, a w kociołku z węża filet…” – zaczął przepowiadać sobie w myśli dziecięcą wyliczankę. – „…oko traszki, żabi pazur, futro gacka i psi ozór…”. – Nie mogąc sobie przypomnieć dalszego ciągu, zrezygnował. Za gromadą praczek teren był nierówny, porośnięte niskimi krzewami i drzewkami pagórki sąsiadowały z mokradłami, zapewniającymi rozmaite kryjówki. Jasne było, że to królestwo dziewek, które przyjmowały tu swoich klientów. William zatoczył jeszcze szerszy łuk i znalazł się na dość podmokłym terenie. Było tu bardzo pięknie, zwłaszcza dzięki efektom światłocienia. Każda naga gałązka odznaczała się na tle ciemniejącego nieba, gdzieniegdzie uśpione pączki zdawały się czekać na nadejście wiosny. William pożałował, że nie ma talentu malarskiego, nie umie nawet rysować ani pisać poezji; mógł jedynie przystanąć na chwilę i podziwiać w milczeniu piękno natury. Ogarnęło go jednak kojące poczucie, że ta chwila nie przepadnie na zawsze, te kilka sekund już z nim pozostanie, będzie mógł tu wrócić, kiedy tylko zapragnie, niesiony na skrzydłach wspomnienia. Nie mylił się, jednakowoż z innego powodu, niż przypuszczał. Ominąłby ją, uznawszy za jeden z licznych kopczyków torfu, była bowiem ciasno skulona i zakryta razem z głową burą peleryną. Jęknęła jednak, cicho i żałośnie, więc się zatrzymał, i wtedy ją ujrzał, leżącą na ziemi przy grubym pniu drzewa. – Ma’am? – zagadnął nieśmiało. Nie słyszała wcześniej jego kroków, a teraz poderwała się nagle i spojrzała na niego przerażona. Twarz miała mokrą od łez. Naraz zachłysnęła się powietrzem, skoczyła na równe nogi i rzuciła mu się na szyję. – Wijam! Wijam! To była Fanny, siostra Jane, samiuteńka, ubrudzona gliną, w stanie kompletnej histerii. Chude rączyny ściskały go jak imadło, drżała silnie na całym ciele, więc William przytulił ją mocno, by nie rozpadła się na kawałki. Naprawdę się tego obawiał. – Frances! Frances! Już dobrze, jestem tu. Co się stało? Gdzie Jane? Na dźwięk imienia siostry zawyła jak syrena, aż krew ścięła mu się w żyłach, i ukryła twarz na jego piersi. Jął niezgrabnie poklepywać ją po plecach, a kiedy nie przyniosło to pożądanego rezultatu, lekko nią potrząsnął. – Frances! Uspokójże się, do licha! No już, już, dziecino – dodał łagodniejszym tonem na widok jej podpuchniętych, zaczerwienionych oczu i mokrej od łez twarzy. Musiała płakać od dłuższego czasu. – Powiedz mi, co się stało, żebym mógł ci jakoś pomóc. – Nie moszesz – wybełkotała i parokrotnie uderzyła czołem w jego klatkę piersiową. – Nie moszesz, nie moszesz! Nikt nie mosze! Nikt! – Zaraz się przekonamy – odparł, siląc się na spokój. Rozejrzał się w poszukiwaniu miejsca, gdzie mógłby z nią usiąść, ale dokoła były jedynie kępy wysokiej trawy i karłowate drzewka. – Chodź, robi się ciemno. Musimy się stąd wydostać. – Postawił ją na ziemi, wziął za rękę i skłonił, by ruszyła za nim. Podobno nie można, mając napad histerii, jednocześnie iść

prosto przed siebie. To się chyba sprawdziło, by gdy znaleźli się pod obozem markietanów, dziewczynka pociągała jeszcze wprawdzie nosem, ale przestała szlochać i pilnie uważała, gdzie stawia stopy. Od kobiety, która stała przy parującym kotle, kupił jej miseczkę rzadkiej zupy i przekonał ją, by wypiła. Zwrócił puste naczynie i przekonawszy się, że Fanny jest teraz przynajmniej z pozoru spokojna, poprowadził ją w kierunku zadrzewionego wzniesienia, gdzie mogli chociaż przysiąść. Gdy się tam jednak zbliżyli, Fanny zesztywniała jak kołek i cofnęła się, piszcząc przeraźliwie. William zaczął tracić cierpliwość, podniósł jej brodę i kazał spojrzeć sobie prosto w oczy. – Frances – powiedział jeszcze bardzo spokojnie. – Powiedz mi, co się, do diabła, dzieje, i to natychmiast. Używaj krótkich słów, jeśli tak wolisz, dobrze? – Jane… – Otarła łzy skrajem peleryny i mówiła z wyraźnym wysiłkiem: – Oficer szukał ciewki i sobaczył J-Jane… – Przełknęła z trudem. – Kolega kapitana Aknessa… Posnał ją… William poczuł w żołądku lodowatą gulę. – Rozumiem – powiedział. – I co zrobił, Fanny? Z jej słów wynikało, że major Jenkins chwycił Jane za rękę i powlókł za sobą, a Fanny pobiegła za nimi. Zabrał ją do miasta, do budynku, przed którym stali żołnierze. Nie wpuścili Fanny do środka, więc czekała na ulicy, przestraszona, ale zdecydowana, żeby się stamtąd nie ruszać, i po pewnym czasie żołnierze przestali ją odpędzać, dali jej spokój. William przypuszczał, że pilnowany przez żołnierzy budynek jest kwaterą główną pułkownika Campbella. Poczuł, że robi mu się niedobrze. Jenkins prawdopodobnie zaciągnął Jane przed wyższego rangą oficera, o ile nie samego Campbella, i oskarżył ją o zamordowanie Harknessa. Czy wytoczą jej proces? Mocno w to wątpił. W mieście panowały prawa stanu wojennego, dowódca armii poczynał sobie, jak tylko zechciał, i nie należało się raczej spodziewać, by pragnął wyjaśnić okoliczności śmierci żołnierza, skoro podejrzaną była dziewczyna lekkich obyczajów. – Gdzie jest teraz Jane? – zapytał, siląc się na spokój, którego nie odczuwał. Fanny pociągnęła nosem i znowu otarła go skrajem peleryny. William odruchowo wyjął z rękawa chusteczkę i podał jej. – Sabrali ją do innego domu. Daleko, pod miastem. Rośnie tam dusze tszewo. Oni ją pofieszą, Wijamie. William żywił podobne obawy. Przełknął ślinę i poklepał Fanny po chudym ramieniu. – Pójdę teraz i zobaczę, czego uda mi się dowiedzieć. Czy masz tu jakichś znajomych, osobę, u której mogłabyś się zatrzymać? – Pokazał ręką na obóz w dole. Zaczynało się ściemniać, tu i ówdzie płonęły już ogniska. Fanny skinęła głową, zaciskając wargi, by powstrzymać ich drżenie. – Dobrze. Idź teraz i odszukaj tych ludzi. Przyjdę rano, jak się tylko rozwidni. Spotkasz się ze mną tam, gdzie cię dzisiaj znalazłem, rozumiesz? – Topsze – wymamrotała i położyła mu drobną rączkę na sercu. – Cięki, Wijamie. Jego jedyną szansą była rozmowa z Campbellem. Ze słów Fanny wynikało, że „dom”, do którego zabrano jej siostrę, to duży szary budynek na północ od placu Reynoldsa. Stamtąd postanowił zacząć. Przystanął na chwilę, żeby otrzepać się z kurzu i zeschłej trawy. Zdawał sobie sprawę, że wygląda dokładnie jak osoba, którą od trzech miesięcy udawał: robotnik, obecnie bez pracy. Z drugiej strony… Skoro zrezygnował z patentu oficerskiego, Campbell nie jest już dla niego władzą. A cokolwiek sam sądzi o swoim tytule – nadal mu się on należy, z mocy prawa. Dziewiąty hrabia

Ellesmere wyprostował się na całą wysokość, ściągnął barki i wyruszył na wojnę. Wykwintne maniery i zręczna mowa pozwoliły mu przedostać się przez kordon wartowników przed wejściem. Służący, który podszedł odebrać od niego okrycie, nie ukrywał bynajmniej pogardy, ale bał się wyrzucić go za drzwi. Szybko zniknął, by znaleźć osobę, która weźmie na siebie odpowiedzialność i załatwi się z Williamem. Trwało właśnie wieczorne przyjęcie, słychać było szczęk sztućców i brzęk porcelany, gulgotanie przechylanych flaszek i stłumiony szmer rozmów, przerywany wybuchami uprzejmego śmiechu. Ręce mu się spociły, więc wytarł je ukradkiem o spodnie. Co właściwie zamierzał powiedzieć, do diabła? Próbował przygotować jakieś argumenty, ale gdy tylko zaczął je wypowiadać, obracały się wniwecz. Mimo wszystko będzie musiał jakoś przedstawić cel swojej wizyty… Wtem usłyszał pytający głos i jego serce raptem zgubiło rytm. Stryj Hal! Nie mógł się pomylić, obaj, ojciec i stryj, mieli czyste jak kryształ, przenikliwe głosy, a do tego, jeśli chcieli, ostre jak toledańska stal. – Hej, ty! – Szybkim krokiem podszedł do służącego, który ukazał się w holu z tacą wypełnioną skorupami krabów. – Daj mi to – rzekł rozkazującym tonem, wyjmując tacę z rąk mężczyzny – wróć do jadalni i powiadom księcia Pardloe, że jego bratanek pragnie zamienić z nim słówko. Służący gapił się na niego z otwartymi ustami, stojąc w miejscu. William powtórzył prośbę nieco łagodniejszym tonem, nie pozostawiając jednakowoż wątpliwości, że jego następnym krokiem będzie zaprawienie mężczyzny tacą w łeb. Zadziałało; służący odwrócił się, sztywny jak kołek, i pomaszerował z powrotem do jadalni, z której niemal od razu wyłonił się stryj Hal, nienagannie ubrany, ale silnie poruszony, co zdradzało jego zarumienione z emocji oblicze. – William! Co tu robisz z tą tacą? – Stryj bezceremonialnie wyjął mu ją z ręki i z brzękiem wsunął pod stojące pod ścianą krzesło. – Co się stało? Czy odnalazłeś Bena? Chryste, całkiem o tym zapomniał. To jasne, że stryj Hal przyjął… William skrzywił się i potrząsnął głową. – Nie, stryju, nie znalazłem go, bardzo mi przykro. Wydaje mi się, że wiem, gdzie przebywa obecnie jego żona, ale… Na twarzy stryja odmalował się wachlarz sprzecznych uczuć. Początkowe radosne podniecenie zastąpił wyraz rozczarowania, a potem pozorny spokój. – Rozumiem. Gdzie się zatrzymałeś? Przyjdę do ciebie wraz z Johnem i… – Papa także tu jest? – rzucił William bez zastanowienia i poczuł się jak głupiec. Gdyby nie jego przewrażliwienie na punkcie pochodzenia, z czego brało się unikanie dawnych znajomych z wojska, już dawno dowiedziałby się, że 46 pułk jest częścią armii Campbella. – Ależ naturalnie – odrzekł stryj z lekkim zniecierpliwieniem. – A gdzie niby miałby być? – Z Dottie, poszukiwać Bena – zaripostował zręcznie William. – Czy ona również tu jest? – Nie. – Stryj wydawał się trochę niezadowolony. – Odkryła, że jest brzemienna, więc John postąpił słusznie, odwożąc ją do Nowego Jorku, i mniej słusznie, oddając pod opiekę męża. Dottie przebywa teraz zapewne tam, gdzie wojska Waszyngtona, chyba że przeklęty kwakier poszedł po rozum do głowy i… – O, Pardloe. – W progu stanął wysoki, postawny oficer w mundurze podpułkownika, w wykwintnej peruce, z wyrazem zaskoczenia na twarzy. – Obawiałem się, że coś ci zaszkodziło, bo wybiegłeś z takim pośpiechem… Z pozoru łagodny ton miał w sobie coś takiego, że William poczuł ciarki na grzbiecie. Był

to Archibald Campbell, a sądząc po lodowatym chłodzie, z jakim traktowali się obaj panowie, wartość stryja jako pośrednika w sprawie Williama malała z każdą chwilą. Mimo to stryj mógł – i uczynił to – przedstawić Williama, oszczędzając mu konieczności wymyślania skomplikowanych pretekstów. – Do usług, milordzie – powiedział Campbell, zerkając na niego podejrzliwie. Obejrzał się i zszedł z drogi dwóm służącym dźwigającym ogromne wiadro do chłodzenia szampana. – Obawiam się, że kolacja już się skończyła, ale gdyby pan chciał się posilić, każę ordynansowi przygotować przekąskę w moim gabinecie. – Nie, panie pułkowniku, bardzo dziękuję – odparł William z ukłonem, czując burczenie w brzuchu. Do diabła, ależ jest głodny! – Pozwoliłem sobie przyjść do pana, aby porozmawiać o pewnej… a… nader pilnej sprawie. – Ach tak. – Pułkownik był niezadowolony i nie starał się tego kryć. – Czy ta sprawa nie może poczekać do rana? – Obawiam się, że nie, sir. Wcześniej William przyjrzał się z daleka wielkiemu dębowi, który miała pewnie na myśli Fanny. Ponieważ zwłoki Jane jeszcze na nim nie wisiały, przyjął, że dziewczyna nadal jest uwięziona w budynku opodal. Nie oznaczało to jednak wcale, że nie zostanie stracona o świcie. Wojsko lubiło wieszać o świcie – rozpoczynać dzień w dobrym nastroju… Okiełznał gonitwę myśli i ukłonił się. – Sprawa dotyczy młodej kobiety, która, jak mi wiadomo, została aresztowana pod zarzutem… napadu. – Napadu? – powtórzył zdumiony pułkownik. – Uderzyła ofiarę nożem dwadzieścia sześć razy, a potem z zimną krwią podcięła jej gardło. Jeżeli tak pan rozumie napad, to nie chciałbym… – Kim jest ta młoda kobieta, milordzie? – wtrącił stryj Hal oficjalnym tonem i z kamienną twarzą. – Ma na imię Jane – zaczął William i urwał, uzmysłowiwszy sobie, że nie zna nazwiska dziewczyny. – Jane… aa… – Pocock, jak podała – podsunął Campbell uprzejmie. – To dziewka. – Dzie… – Hal uciął o jedną sylabę za późno. Spojrzał na Williama, marszcząc czoło. – Ona jest… pod moją ochroną – oświadczył William z największą stanowczością, na jaką go było stać. – Doprawdy? – upewnił się Campbell przeciągle. Zerknął na Hala z pogardliwym rozbawieniem, a książę pobielał z tłumionej furii i zwrócił groźny wzrok na Williama. – Tak. Doprawdy – powiedział William, czując na sobie ciężkie spojrzenie stryja. – Chciałbym się za nią wstawić. Zapewnić jej adwokata – dodał pod wpływem impulsu. – Jestem pewien, że nie zawiniła zbrodni, o jaką jest oskarżona. Pułkownik roześmiał się na to, a William poczuł, że uszy mu płoną. Byłby wypalił coś niestosownego, gdyby w tej samej chwili do holu nie wszedł lord John, w równie nienagannym stroju jak brat i równie poruszony. – A, William – powiedział, jakby spodziewał się ujrzeć tu swego syna. Przez chwilę wodził wzrokiem po twarzach obecnych, wyciągając niewątpliwie słuszne wnioski co do atmosfery rozmowy, choć nie znał jej przedmiotu. Nie wahając się ani chwili, podszedł i objął Williama, poklepując go po plecach. – Jesteś, mój drogi! Cieszę się, że cię widzę – ciągnął z uśmiechem. – Mam wspaniałe wieści! Czy zechce nam pan wybaczyć? – zwrócił się do Campbella, po czym, nie czekając na

odpowiedź, ujął Williama pod rękę i wyprowadził go na obszerną werandę, zamykając starannie drzwi. – No dobrze, a teraz powiedz mi, co się dzieje – powiedział ściszonym głosem. – Tylko się pośpiesz. Jezu – rzucił po chwili, gdy William nieco niezbornie opisał mu sytuację. Zamyślił się głęboko, pocierając skronie. – Jezu – powtórzył. – Tak to wygląda – powiedział William, pocieszony nieco obecnością ojca. – Zamierzałem się rozmówić z Campbellem, ale potem zjawił się stryj Hal, więc miałem nadzieję… Ale obaj z pułkownikiem wydawali się… – jąkał. – Owszem, ich stosunki można opisać krótko: serdeczna nienawiść – wszedł mu w słowo lord John. – Archibald Campbell raczej nie zrobi niczego, co byłoby przysługą dla Hala, chyba że byłoby to odprowadzenie go na najbliższy pociąg jadący na południe i wysłanie do wszystkich diabłów. – Potrząsnął głową, jakby chciał sobie w niej przejaśnić. – Nie wiem, Williamie, naprawdę nie wiem… Czy ta dziewczyna rzeczywiście jest sprzedajną dziewką? – Tak. – Czy zrobiła to? – Tak. – O Boże. – Przez chwilę patrzył bezradnie na Williama, po czym ściągnął ramiona do tyłu. – Dobrze. Zrobię, co w mojej mocy, ale niczego nie obiecuję. Na placu jest gospoda U Tudy’ego. Idź i zaczekaj tam na mnie. Obawiam się, że twoja obecność przy rozmowie może tylko zaszkodzić. Oczekiwanie wydawało się trwać całą wieczność, lecz w rzeczywistości nie minęła pewnie nawet godzina. Jedno spojrzenie na twarz ojca powiedziało Williamowi, że jego misja się nie powiodła. – Przykro mi – powiedział lord John bez zbędnych wstępów i zajął miejsce po przeciwnej stronie stołu. Przyszedł bez kapelusza, więc teraz strząsnął z włosów krople deszczu. – Ta dziewczyna… – Ma na imię Jane – przerwał mu ostro William. Wydawało mu się to istotne, nie chciał, by wszyscy uważali ją za zwykłą kurwę. – Panna Jane Eleanora Pocock – powiedział ojciec, kiwając głową. – Niestety, nie tylko popełniła tę zbrodnię, ale i przyznała się do niej. Podpisała stosowne zeznanie. Czytałem je. – Zmęczonym ruchem przejechał dłonią po twarzy. – Sprzeciwiła się jedynie stwierdzeniu, że dźgnęła Harknessa dwadzieścia sześć razy, a potem podcięła mu gardło. Wedle jej słów uderzyła go raz, nim poderżnęła mu gardło. Ludzie często przesadzają w relacjach. – To samo powiedziała mnie – wydusił William przez ściśniętą krtań. Ojciec rzucił mu baczne spojrzenie, ale nie skomentował. To, co myślał, było jednak raczej jasne. – Próbowała ocalić młodszą siostrę przed zhańbieniem przez tego człowieka – dodał William. – Harkness był zdeprawowanym łajdakiem, który w ohydny sposób wykorzystywał Jane! Słyszałem na własne uszy, jak o tym opowiadał! Gdybyś to usłyszał, żołądek wywróciłby ci się na drugą stronę. – Prawdopodobnie – zgodził się lord John. – Niebezpieczni klienci to ryzyko tego niełatwego zawodu. Czy jednak nie miała wyboru i musiała się uciec do zbrodni? Większość domów publicznych obsługujących żołnierzy ma swoje sposoby, aby bronić dziewki przed brutalami… Ze słów pułkownika wnoszę, że panna Pocock była… jak by to ująć… – Wysoko ceniona. Tak było. William sięgnął bezwiednie po kufel piwa, który stał przed nim nietknięty. Napił się i gwałtownie zakaszlał. Ojciec obserwował go nie bez współczucia. William odzyskał oddech i siedział przygarbiony, ze wzrokiem wbitym w blat stołu. – Nienawidziła go – rzekł cicho. – Właścicielka burdelu nie ochroniłaby przed nim jej siostry. Łajdak zapłacił dużą sumę za jej dziewictwo.

Lord John westchnął i nakrył dłonią zwiniętą w pięść rękę Williama. – Czy kochasz tę młodą kobietę, Williamie? – spytał cicho. W gospodzie było pustawo, niemniej ktoś mógłby ich usłyszeć. William bezradnie potrząsnął głową. – Próbowałem ją chronić. Uratować ją z łap Harknessa. Kupiłem ją wtedy… na całą noc. Nie przyszło mi do głowy, że on wróci, że ona ma siostrę… I tak się właśnie stało – dokończył z goryczą. – Prawdopodobnie jeszcze jej zaszkodziłem. – Mogłeś jej pomóc jedynie, żeniąc się z nią albo sam zabijając Harknessa – powiedział zgryźliwie lord John. – Ja zaś nie polecam zabójstwa jako metody rozwiązywania trudnych sytuacji. Prowadzi to tylko do nowych komplikacji… a małżeństwo do jeszcze większych. – Podszedł do baru i wrócił z dwoma szklankami gorącego ponczu na rumie. – Wypij – powiedział, stawiając jedną przed Williamem. – Chyba zmarzłeś. Tak było; William zajął stolik w pustym kącie, z dala od kominka, a teraz drżał niepowstrzymanie. Wziął szklankę w obie ręce i trzymał, a powierzchnia ponczu chybotała jak podczas trzęsienia ziemi. William upił ostrożnie łyk trunku. Poncz był smaczny, mocny i słodki, z dużą ilością skórki cytrynowej i dodatkiem pachnącej brandy. William był głodny i napój szybko uderzył mu do głowy. Popijali w milczeniu; wszystko zostało już powiedziane Nie istnieje możliwość ocalenia Jane od stryczka, chyba że przemocą, a przecież nie może wymagać od ojca i stryja, żeby pomogli mu w tym akcie desperacji. Zresztą nie zgodziliby się na to. Darzą go wprawdzie uczuciem, mają jednak na tyle zdrowego rozsądku, by nie dopuścić do popełnienia przez niego skrajnie głupiego czynu. – To nie poszło całkiem na marne, wiesz? – przerwał milczenie lord John. – Jane udało się ocalić siostrę. William skinął głową, niezdolny przemówić. Myśl, że rankiem spotka się z Fanny, była nie do zniesienia… Co ma jej powiedzieć? Czy będzie musiał stanąć obok niej i być świadkiem egzekucji? Lord John bez pytania udał się do baru po kolejną porcję ponczu. William zapatrzył się w parującą szklankę, po czym podniósł wzrok. – Wydaje ci się, że znasz mnie na wylot, co? – powiedział, nie kryjąc uczucia miłości do ojca. – Owszem, tak właśnie myślę, Williamie – odrzekł ojciec tym samym tonem. – Wypij poncz. William uśmiechnął się, dopił swoją szklankę, wstał i klepnął ojca w ramię. – Może się nie mylisz. Do zobaczenia rano, papo.

133. Ostatnia deska ratunku Leżałam w łóżku obok Jamiego i sennie rozmyślałam, jak mam skłonić panią Weisenheimer, by zebrała dla mnie próbkę moczu. Cierpiała na kamienie nerkowe, a jedyną skuteczną kuracją ziołową, jaką znam, jest mącznica lekarska. Pan Jameson ma na szczęście na składzie trochę suszonych liści tej rośliny. Przy jej stosowaniu należy zachować dużą ostrożność, bo zawiera arbutynę, która w wodzie rozkłada się w hydrochinon, bardzo skuteczną, ale zarazem toksyczną substancję odkażającą. Co ciekawe, stosowana zewnętrznie mącznica rozjaśnia skórę. Ziewnęłam i doszłam do wniosku, że nie ma sensu fatygować Jamiego, aby przyszedł do gabinetu i porozmawiał z panią Weisenheimer po niemiecku o jej moczu. Zrobiłby to ładnie poproszony, ale potem uskarżałby się na mnie bez końca.

Przytuliłam się do niego jak zwykle, tak delikatnie, żeby go nie obudzić. Mimo to ocknął się na chwilę, pogłaskał mnie sennie po plecach, objął i natychmiast zapadł w sen. Po dwóch minutach rozległo się stukanie do drzwi. – Ifrinn! – Jamie wystrzelił w górę, zamaszystym ruchem odrzucając na bok kołdrę. Poszłam w jego ślady, po omacku usiłując znaleźć ciepłe kapcie. – Ja pójdę. To pewnie do mnie. Stukanie do drzwi o tak późnej porze oznaczało, że potrzebny jest lekarz, choć zważywszy na stan wojenny w mieście, można się było spodziewać wszystkiego. Wszystkiego, tylko nie Williama, bladego jak ściana i posępnego jak gradowa chmura. – Czy pan Fraser jest w domu? – spytał chrapliwie. – Potrzebuję jego pomocy. Fraser ubrał się pośpiesznie, chwycił pas z przytroczonym sztyletem w pochwie i skórzaną torbą i zapiął, o nic na razie nie pytając. Miał na sobie tradycyjny strój szkockich górali, znoszony i wypłowiały. Zarzucił połę materiału na ramię i skinął na Williama. – Najlepiej będzie, jak pójdziemy do gabinetu lekarskiego mojej żony – powiedział cicho, wskazując kierunek. – Tam mi powiesz, co takiego się stało. William ruszył za nim przez zmoczone deszczem ulice. Gęste krople spływały mu po policzkach jak zimne łzy. W środku czuł się wyschnięty na wiór, wypełniony nieznośnym lodowatym strachem. Fraser nie odzywał się w czasie drogi, tylko raz chwycił go za ramię i skierował w wąski zaułek między budynkami, gdy na ulicy ukazał się patrol. Obaj przywarli do muru, ramię w ramię, w całkowitym milczeniu. Gdzieś w głębi duszy William przechował pamięć o tym, jak kiedyś, będąc jeszcze mały, zgubił się we mgle wśród wzgórz Krainy Jezior. Było mu zimno, czuł strach, w pewnym momencie wpadł do skalnej rozpadliny i leżał w niej zmartwiały z przerażenia, słysząc głosy upiorów. A potem bezbrzeżna ulga, gdy znalazł go Mac, i ciepło ramion stajennego. Niecierpliwie odepchnął od siebie to wspomnienie, ale pozostało po nim mgliste wrażenie nadziei, gdy tupot buciorów żołnierzy ucichł w oddali i Fraser kiwnął na niego, by szli dalej. W niewielkim gabinecie było zimno i ciemno, pachniało ziołami, lekarstwami i zastarzałą krwią. Oprócz tego William czuł dziwnie znajomą słodkawą woń i po chwili uświadomił sobie, że to eter. Matka Claire i Denzell Hunter pachnieli tak po operacji kuzyna Henry’ego. Fraser starannie zamknął drzwi i poszukał świecy. Zapalił ją i postawił na komodzie. Chybotliwe światło zatańczyło na jego twarzy, ukazując długi prosty nos, gęste brwi, szerokie kości policzkowe i wyraziście zarysowaną szczękę. Dziwnie i strasznie było widzieć z tak bliskiej odległości tak wielkie podobieństwo, lecz chwilowo William odczuł przez to niewielką pociechę. Fraser gestem zaprosił go, by zajął miejsce na jednym z dwóch taboretów. – Powiedz mi, w czym rzecz – przeszedł od razu do sprawy. – Możesz mówić śmiało, nikt cię tu nie podsłucha. Domyślam się, że sprawa jest niebezpieczna. – To kwestia życia lub śmierci – odrzekł William i zaczął opowieść. Fraser słuchał w skupieniu, nie spuszczając oczu z twarzy młodzieńca. Kiedy William skończył, na chwilę zapadło milczenie. Potem Fraser skinął głową, jakby do siebie. – Czy możesz mi powiedzieć – rzekł – kim jest dla ciebie ta młoda kobieta? William milczał, nie wiedząc, co na to odpowiedzieć. Kim była dla niego Jane? Nie przyjaciółką ani nie kochanką. Mimo to… – Wziąłem ją i jej siostrę pod ochronę – odrzekł. – Kiedy opuściły Filadelfię razem z armią brytyjską. Fraser znowu skinął, jakby otrzymał wystarczające wyjaśnienie. – Czy wiesz, że twój stryj jest w mieście ze swoim pułkiem?

– Tak. Rozmawiałem z moim… z lordem Johnem i księciem Pardloe. Nie mogą mi pomóc. Zrezygnowałem ze służby wojskowej – dodał. – Nie ma to nic wspólnego z tym, że nie są w stanie udzielić mi pomocy, chcę jedynie podkreślić, że nie mam już nad sobą dowódcy. – A tak, rzuciło mi się w oczy, że nie nosisz munduru – odrzekł Jamie. Zabębnił palcami w blat stołu i William z zaskoczeniem zauważył, że brakuje mu serdecznego palca, na grzbiecie dłoni widnieje gruba blizna. Fraser spostrzegł jego spojrzenie. – Pod Saratogą – rzucił i po jego posępnej twarzy przemknął cień, który w innych okolicznościach można by nazwać uśmiechem. Słysząc to, William poczuł lekki wstrząs. Powróciły wspomnienia. Noc, podczas której klęczał przy łożu śmierci brygadiera Simona Frasera, a po drugiej stronie, ukryty w głębokim cieniu, tkwił wysoki mężczyzna z bandażem na prawej ręce, który w pewnym momencie nachylił się nad umierającym i szepnął coś miękko w szkockiej mowie, a brygadier odpowiedział w tym samym języku. – Brygadier – zaczął William i urwał raptownie. – Mój krewny – odrzekł Fraser. Przez delikatność nie dodał: „I twój”, ale William sam sobie to dopowiedział. Żal powrócił echem niczym kamyk ciśnięty do wody, ale to mogło poczekać. – Czy życie tej młodej kobiety jest warte twojego? – zadał pytanie Fraser. – Ponieważ myślę, że to właśnie brali pod uwagę twoi… inni krewni – kąciki ust drgnęły, lecz William nie potrafił orzec: z niesmaku czy z rozbawienia – odmawiając udzielenia ci pomocy. William poczuł, że twarz mu płonie. Gniewem pokrywał desperację. – Oni nie odmówili. Po prostu nie byli w stanie mi pomóc. Czy i ty mi nie pomożesz, panie? Nie będziesz mógł? Czy obawiasz się tak ryzykownego przedsięwzięcia? Fraser zgromił go wzrokiem, ale William się tym nie przejął. Gniew płonął w nim jak pochodnia. Zerwał się, zaciskając pięści. – Dobrze więc, proszę się nie kłopotać. Sam to zrobię. – Gdybyś myślał, że dasz sobie radę sam, nigdy nie przyszedłbyś do mnie, mój chłopcze – powiedział spokojnie Fraser. – Nie nazywaj mnie „chłopcem”, ty… ty… – William omal nie udławił się złością. Nie był w stanie wybrać stosownej obelgi spośród mnóstwa, które przyszły mu od razu na myśl. – Siadaj – powiedział Fraser, nie podnosząc głosu, ale tak stanowczo i władczo, że trudno było Williamowi nie posłuchać. Zmierzyli się wzrokiem. Pierś Williama falowała, mimo to nie mógł nabrać dość powietrza, by przemówić. Nie usiadł, ale rozluźnił dłonie i znieruchomiał. Wreszcie kiwnął głową. Fraser odetchnął głęboko. W wyziębionym pomieszczeniu wyglądało to tak, jakby wypuścił z ust kłąb pary. – Dobrze więc. Powiedz mi, gdzie ona przebywa i co wiesz na temat całej sytuacji. – Spojrzał w zasłonięte żaluzjami okno, między listewkami zbierała się wilgoć, słychać było bębnienie deszczu o parapet. – Tylko zwięźle, bo nie wystarczy nam czasu. Udali się nad rzekę, do magazynu, w którym pracował Fraser. William został na straży, a Fraser wemknął się bezszelestnie do środka. Po kilku minutach wrócił, ubrany w spodnie z szorstkiego materiału i niedopasowaną koszulę. Miał ze sobą nieduży parciany worek i dwie spore czarne chusty. Podał jedną Williamowi i pokazał, jak ma ją zawiązać, zakrywając usta i nos. – Czy to naprawdę konieczne? – William złożył chustę w trójkąt i spełnił polecenie, czując się dosyć głupio, jakby miał wziąć udział w dziwacznej pantomimie. – Możesz nie zakładać chusty, jeśli wolisz – odparł Fraser, wyciągając z torby włóczkową czapkę. Schował pod nią włosy i naciągnął nisko na czoło. – Nie mogę ryzykować, że ktoś mnie rozpozna. – Jeżeli pan uważa, że ryzyko jest zbyt wielkie… – zaczął William z urazą, ale Fraser

powstrzymał go gestem. – Masz prawo do mojej pomocy – powiedział cicho. – W każdym przedsięwzięciu, które uznasz za warte tego. Ale ja mam też rodzinę, która ma prawo do mojej opieki. Nie mogę dopuścić, żeby umarli z głodu, kiedy mnie zabiorą. William nie zdążył na to odpowiedzieć, bo Fraser zamknął już drzwi i ruszył, przywołując go niecierpliwymi gestami. Podążając za Szkotem mokrymi po ulewie ulicami, we mgle, która podniosła się na wysokość kolan, zastanawiał się nad jego słowami. Deszcz ustał, przynajmniej to działało na ich korzyść. „W każdym przedsięwzięciu, które uznasz za warte tego”. Ani słowa o tym, że Jane jest kobietą sprzedajną, a do tego morderczynią, która przyznała się przecież do zbrodni. Może Fraser sam był przestępcą i dlatego współczuł dziewczynie. A może jest gotów uwierzyć w moje zapewnienie, że muszę tak postąpić. I dużo zaryzykować, żeby mi w tym pomóc. Takie myśli nie na wiele się teraz zdały, więc William celowo odsunął je od siebie. Śpieszyli cicho przez ulice i place Savannah, z twarzami dokładnie zakrytymi, zmierzając w kierunku szubienicznego drzewa. – Przypuszczam, że nie wiesz, w którym pokoju przebywa – szepnął Jamie. Czaili się w cieniu rozłożystego dębu, ukryci za gęstwą obrastających go pnączy i welonem mgły. – Nie. – Zaczekaj tu na mnie. – Fraser zniknął bezszelestnie jak kocur. Pozostawiony sam na sam z myślami i zdenerwowany panującą ciszą, William zaczął sprawdzać zawartość torby, którą Fraser porzucił na ziemi. Był w niej plik kartek papieru i zakorkowana flaszka, która po odkorkowaniu okazała się wypełniona melasą. William wciąż jeszcze się nad tym zastanawiał, gdy raptem zjawił się przy nim Fraser. – Jest tylko jeden strażnik przy wejściu – szepnął Williamowi do ucha. – We wszystkich oknach jest ciemno poza jednym na piętrze. Płonie tam pojedyncza świeca, to musi być jej pokój. – Dlaczego pan tak myśli? – odszepnął zdziwiony William. – Spędziłem kiedyś noc, oczekując na powieszenie – odparł Fraser po długim wahaniu. – Gdybym miał wybór, nie chciałbym siedzieć w ciemności. chodźmy. Piętrowy dom był dosyć duży, nie miał żadnych ozdób. Na piętrze dwa pokoje od frontu, dwa od tyłu. Żaluzje w oknach na górze były podniesione, płomyk świecy pełgał w oknie od tyłu, po prawej stronie. Fraser uparł się, żeby okrążyć dom – z bezpiecznej odległości, przeskakując od krzewu do krzewu – i upewnić się, gdzie stoi strażnik. Żołnierz z muszkietem przewieszonym przez plecy znajdował się na werandzie od frontu. Sądząc po sylwetce, był młody, może nawet młodszy od Williama. A swobodna postawa wskazywała na to, że nie spodziewa się żadnych kłopotów. – Nie wydaje mi się, żeby przypuszczali, że dziewka może mieć przyjaciół – szepnął William i usłyszał w odpowiedzi nieokreślone mruknięcie. Fraser pokazał mu gestem, że mają się udać na tyły domu. Minęli okno, prawdopodobnie kuchenne, bo nie było w nim zasłon, natomiast w głębi było widać dogasający na palenisku ogień. Istniało ryzyko, że w kuchni śpią niewolnicy lub służba, i William z ulgą zauważył, że i Fraser wyciągnął taki wniosek. Możliwie jak najciszej dotarli do drugiego węgła. Fraser przycisnął ucho do okiennicy, ale nie usłyszał niczego. Kiwnął na Williama, wyjął z kieszeni nóż i nie bez trudności podważył tkwiące w zawiasach bolce. Przytrzymując okiennicę, żeby nie spadła z hukiem na ziemię, i wykonując przy tym dziwne gesty, które w innej sytuacji można by nawet uznać za zabawne, wyjęli ją w końcu z zawiasów, nie czyniąc zbytniego

hałasu. W oknie wisiała zasłona – i bardzo dobrze – ale skrzydło było zamknięte na haczyk, który nie chciał się poddać nożowi Jamiego. Potężny Szkot pocił się, na chwilę ściągnął czapkę, żeby otrzeć czoło, po czym wyjął z torby flaszkę z melasą, odkorkował i nalał trochę lepkiego syropu w zagłębienie dłoni. Posmarował nim szybę i przylepił do niej kartkę papieru. William nie rozumiał sensu jego poczynań, dopóki Fraser nie zamachnął się i nie uderzył pięścią w szybę. Pękła z cichutkim trzaskiem, a przyklejone melasą do papieru potłuczone fragmenty dały się łatwo usunąć. – Gdzie pan się tego nauczył? – szepnął William. Był pod dużym wrażeniem. Usłyszał ciche parsknięcie. – Powiedziała mi o tym moja córka – odrzekł Fraser, ostrożnie kładąc papier i szkło na ziemi. – Przeczytała w książce. – To napra… – Urwał raptownie, bo serce mu stanęło. Całkiem zapomniał. – Córka… To znaczy, że mam siostrę? – Zgadza się – powiedział Fraser. – Poznałeś ją. Chodź. – Włożył rękę w powstały otwór, podniósł haczyk i pociągnął za ramę. Okno otworzyło się z nadspodziewanie głośnym skrzypieniem dawno nieoliwionych zawiasów. – Cholera! – zaklął William pod nosem. Fraser burknął gaelickie przekleństwo, ale nie tracił czasu. Popchnął Williama na ścianę, wysyczał, że ma się nie ruszać, i znikł w mroku. William z bijącym sercem przywarł do ściany. Od strony werandy doleciał tupot butów, stłumiony następnie przez wilgotny grunt. – Kto tu jest?! – krzyknął strażnik, wypadając zza węgła. Na widok Williama zerwał z pleców muszkiet i wycelował. Z ciemności i mgły wyłonił się Fraser niczym rozzłoszczony duch, złapał chłopaka za ramię i powalił go potężnym ciosem kamienia w tył głowy. – Szybko – ponaglił, pokazując otwarte okno. Żołnierz leżał na ziemi bez ruchu. Nie tracąc czasu, William wskoczył do wnętrza domu i niemal bezgłośnie wylądował na dywanie w pomieszczeniu będącym najpewniej, sądząc po umeblowaniu, salonem. W ciemności tykał oskarżycielsko niewidoczny zegar. Fraser wspiął się na parapet i nasłuchiwał. Oprócz tykania zegara z domu nie dochodził żaden dźwięk. Po chwili lekko zeskoczył na podłogę. – Nie wiesz, czyj to dom? – spytał szeptem, rozglądając się dookoła. William potrząsnął głową. Musiała to być kwatera oficerska, ale nie miał pojęcia, czyja, pewnie jakiegoś majora odpowiedzialnego za porządek i dyscyplinę. Być może Campbell umieścił Jane tutaj, nie chcąc jej wtrącać do aresztu w obozie. Dobrze pomyślane. Oczy Williama szybko przyzwyczajały się do ciemności. W odległości kilku stóp rozróżnił obły, ciemniejszy kształt – drzwi. Fraser też je zobaczył; położywszy mu rękę na ramieniu, pchnął go lekko w tamtym kierunku. W drzwiach wejściowych była owalna szybka, przez którą przeświecało dość światła, by można było dojrzeć wzorzysty chodnik w korytarzu. W przyćmionym świetle romby i ośmiokąty wydawały się czarne. Obok drzwi zaczynały się schody, którymi pobiegli na piętro, tak cicho i szybko, jak to możliwe w wykonaniu dwóch rosłych mężczyzn, którym bardzo się śpieszy. – Tędy. – William biegł pierwszy; skinął na Frasera i skręcił w lewo. Krew pulsowała mu w skroniach, oddychał z trudem. Pragnął zedrzeć chustę z twarzy i głęboko zaczerpnąć powietrza, ale jeszcze nie teraz… nie teraz… Jane. Czy usłyszała okrzyk strażnika? Jeżeli nie spała, to musiała przecież słyszeć ich

kroki na schodach. Na podeście było kompletnie ciemno, ale spod drzwi do pokoju Jane sączył się słaby blask. Oby to rzeczywiście był jej pokój – modlił się w duchu William. Namacał gałkę i chwycił ją mocno. Drzwi były oczywiście zamknięte, ale próbując przekręcić gałkę, otarł się grzbietem dłoni o klucz, który tkwił w zamku. Fraser stał tuż za nim, słyszał szmer jego oddechu. Zza drzwi do sąsiedniego pokoju dolatywało głośne chrapanie. Miejmy nadzieję, że strażnik na dole nie ocknie się za wcześnie… – zdążył pomyśleć. – Jane – odważył się szepnąć William, przycisnąwszy usta do szpary przy framudze. – Jane! To ja, William. Tylko nie krzycz! Wydawało mu się, że z drugiej strony drzwi doleciało go sapnięcie zaskoczenia, lecz może sobie to tylko wyobraził. Zachowując jak największą ostrożność, przyciągnął drzwi do siebie i przekręcił klucz w zamku. Świeca w lichtarzu stała na małym biureczku; jej płomień zamigotał pod wpływem ruchu powietrza. W pokoju czuć było przenikliwy zapach piwa, na podłodze leżała stłuczona butelka, brązowe szkło połyskiwało w migotliwym świetle. Pościel na łóżku była zmięta i rozwleczona, prześcieradło zwisało z siennika na podłogę… Gdzie podziała się Jane? William obrócił się na pięcie, spodziewając się ujrzeć ją skuloną w kącie pokoju. Najpierw zobaczył rękę. Jane leżała na podłodze przy łóżku, obok stłuczonej butelki, z ręką odrzuconą na bok, białą i półotwartą w geście niemej prośby. – A Dhia – szepnął Fraser chrapliwie. Dopiero teraz William wyczuł żelazistą woń krwi, zmieszaną ze słodko-gorzkim zapachem piwa. Nie pamiętał, jak upadł na kolana i wziął ciało Jane w ramiona. Była ciężka i bezwładna, wdzięk i powab gdzieś się ulotniły, lodowaty policzek niemal sparzył go w rękę. Tylko włosy nic się nie zmieniły, w blasku świecy błyszczały jak klejnoty, były tak jedwabiste, gdy muskał je zdrewniałymi wargami. – Tędy, a bhalaich. – Poczuł dotyk ręki na ramieniu i bez słowa ruszył we wskazanym kierunku. Fraser ściągnął maskę. Jego twarz wyrażała powagę i najwyższe zaniepokojenie. – Nie mamy wiele czasu – rzekł miękko. Nie rozmawiali. W milczeniu zasłali łóżko, nakryli kocem największą kałużę krwi i położyli na nim dziewczynę. William zmoczył swoją chustę wodą z dzbanka i wytarł plamy krwi z jej twarzy i rąk. Po chwili wahania z pasją rozerwał chustę na pół, zabandażował pocięte nadgarstki i skrzyżował ręce Jane na piersi. Jamie Fraser podszedł do niego z nożem w ręku. – To dla jej siostry – powiedział i nachyliwszy się, odciął pukiel błyszczących kasztanowych włosów. Włożył go do kieszeni obszarpanych spodni i po cichu wyszedł. Williama dobiegł szelest jego kroków na schodach i wówczas zrozumiał, że otrzymał możliwość pożegnania się z Jane w samotności. Spojrzał jej w twarz w świetle świecy – po raz pierwszy, a zarazem po raz ostatni. Czuł się pusty w środku, wypatroszony jak upolowany jeleń. Nie wiedząc, co powiedzieć, dotknął lekko obwiązanej czarnym materiałem ręki i wyszeptał prawdę głosem tak cichym, że mogli go usłyszeć jedynie umarli. – Chciałem cię ocalić, Jane. Wybacz mi.

134. Ostatnie obrzędy

Jamie wrócił do domu tuż przed świtem, blady i przemarznięty do szpiku kości. Nie spałam. Nie spałam od chwili, gdy wyszedł razem z Williamem, a kiedy usłyszałam jego kroki na trzeszczących stopniach schodów, nabrałam do przygotowanego wcześniej drewnianego kubka gorącej wody z kociołka, dolałam szczodrze taniej whisky i dodałam łyżkę miodu. Wydawało mi się, że będzie mu to potrzebne, ale nie miałam pojęcia jak bardzo. – Dziewczyna podcięła sobie żyły szkłem z potłuczonej butelki – mruknął Jamie, siadając na stołku przed kominkiem. Okryłam mu ramiona ciepłym kocem i podałam kubek napoju. Przytrzymał go obiema rękami, drżąc silnie na całym ciele. – Niech Bóg ma w opiece jej duszę i wybaczy grzech popełniony w rozpaczy. – Przymknął oczy i gwałtownie potrząsnął głową, jakby chciał odgonić obrazy widziane niedawno w mdłym świetle świecy. – O Boże, mój biedny chłopak. Nakłoniłam go, żeby się położył, i sama zległam obok niego, chcąc ogrzać go swoim ciałem, ale sen nie przychodził. Zresztą nie czułam potrzeby snu. Kiedy się rozwidni, trzeba będzie się uporać z wieloma sprawami. Widziałam je oczami wyobraźni: kolejka pacjentów. William. Martwa dziewczyna. Jamie, opowiadając, wspomniał o jej młodszej siostrze… Na razie jednak czas zdawał się być nieruchomy, zawieszony na wierzchołku nocy. Leżałam obok Jamiego, nasłuchując szmeru jego oddechu. Na razie to wystarczyło. Potem jednak jak zawsze wstało słońce. Mieszałam owsiankę na śniadanie, gdy pojawił się William, prowadząc ze sobą ubrudzoną ziemią dziewczynkę, która wyglądała jak drzewko trafione piorunem. William prezentował się okropnie, ale jakoś się trzymał. – To jest Frances – powiedział bezbarwnym głosem, kładąc wielką dłoń na jej ramieniu. – Fanny, a to państwo Fraserowie. – Dziewczynka była tak wiotka i krucha, że spodziewałam się niemal, iż załamie się pod ciężarem jego dłoni, ale ustała. Po chwili pojęła, że została nam przedstawiona, i nieśmiało skinęła głową. – Usiądź, skarbie – zwróciłam się do niej z uśmiechem. – Owsianka już prawie gotowa, są też grzanki z miodem. Patrzyła na mnie, mrugając tępo powiekami. Oczy miała czerwone i spuchnięte, kosmyki matowych włosów wystawały spod zniszczonego czepka. Pomyślałam, że jest w szoku i nie rozumie, co się wokół niej dzieje. William wydawał się ogłuszony, jakby dostał cios obuchem w głowę. Zerknęłam niepewnie na Jamiego, nie wiedząc, co mam robić, a on przyjrzał się jednemu i drugiemu, po czym wstał i delikatnie przytulił dziewczynkę. – Chodź do mnie, a nighean – powiedział cicho, poklepując ją po chudych plecach. Spotkał się wzrokiem z Williamem i widziałam, że odbyli milczącą rozmowę. Jamie skinął głową. – Zajmę się nią – powiedział. – Dziękuję. Ona… Jane – wydusił William z wysiłkiem. – Chcę… chcę ją pochować… Przyzwoicie. Ale obawiam się, że… że nie mam prawa do ciała… – No tak – odrzekł Jamie. – Zajmiemy się tym. Idź i zrób, co uważasz za stosowne. Wróć, kiedy będziesz mógł. William zwlekał jeszcze przez chwilę, utkwiwszy podkrążone oczy w plecach dziewczynki. Naraz ukłonił mi się i wybiegł. Słysząc tupot jego kroków, Fanny wydała przeciągły, rozpaczliwy jęk, jak osierocony szczeniak. Jamie przytulił ją mocniej i pogłaskał po głowie. – Wszystko będzie dobrze, a nighean – powiedział cicho, nie odrywając oczu od drzwi, za którymi zniknął William. – Jesteś już w domu.

Nie zauważyłam, że Fanny ma silną wadę wymowy. Dotąd nie odezwała się ani słowem, potakując albo potrząsając przecząco głową i niekiedy podkreślając to drobnymi gestami rąk. Przemówiła dopiero, kiedy znalazłyśmy się u pułkownika Campbella. – Sabił pan mojo sostre! – wybełkotała głośno, kiedy Campbell podniósł się, żeby nas przywitać. Zamrugał niepewnie i usiadł. – Wątpię – odparł, mierząc ją nieufnym spojrzeniem. Nie płakała, ale twarz miała spuchniętą i całą w czerwonych plamach, jakby została spoliczkowana. Stała sztywno wyprostowana, zaciskając drobne piąstki, i gromiła go wzrokiem. Pułkownik spojrzał na mnie. Nieznacznie wzruszyłam ramionami. – Nie zyje – wysepleniła Fanny. – Była pana wieśniem! Campbell zetknął dłonie czubkami palców i odchrząknął. – Czy mogę spytać, jak się nazywasz, dziecko? I kim jest twoja siostra? – To Frances Pocock – wtrąciłam pośpiesznie. – Jej siostra miała na imię Jane. Jak się dowiedziałam, zmarła w nocy w pańskim areszcie. Dziewczynka chciałaby otrzymać ciało, żeby móc pochować krewną. – Jak widzę, wieści rozchodzą się lotem błyskawicy. – Pułkownik spojrzał na mnie groźnie. – Czy mogę wiedzieć, kim pani jest, madam? – Przyjaciółką rodziny – odparłam pewnym tonem. – Nazywam się pani Jamesowa Fraser. Twarz mu się zmieniła; słyszał już to nazwisko. Prawdopodobnie niepomyślna okoliczność. – Pani Fraser – powiedział powoli. – Słyszałem o pani. Rozprowadza pani kurację na syfilis wśród miejscowych kurew, prawda? – Między innymi… tak – potwierdziłam, oburzona opisem mojej praktyki lekarskiej. Z drugiej strony pułkownik otrzymał chyba wiarygodne wytłumaczenie mojego związku z Fanny, ponieważ przyjrzał się nam obu i pokiwał głową. – Nie wiem, gdzie… e… znajduje się ciało… – Nie folno nasywać jej ciało! – wrzasnęła Fanny. – Ma na imię Jane! Dowódcy z zasady nie przywykli, żeby na nich krzyczano, a Campbell nie był wyjątkiem. Poczerwieniał i położył ręce płasko na biurku, zamierzając wstać. Zanim się jednak podniósł, do gabinetu wszedł adiutant i dyskretnie zakasłał. – Proszę wybaczyć, sir. Podpułkownik lord John Grey pragnie się z panem zobaczyć. – Doprawdy… – warknął Campbell. Nie ucieszyła go ta wiadomość, mnie zaś wręcz przeciwnie. – Widzę, że jest pan zajęty – wtrąciłam pośpiesznie, łapiąc Fanny za rękę. – Przyjdziemy później. – Nie czekając na zgodę pułkownika, zerwałam się i wybiegłam z gabinetu. John czekał w przedpokoju w paradnym mundurze. Jego twarz miała spokojny, nieprzenikniony wyraz jak twarz rasowego dyplomaty. Na mój widok gwałtownie się jednak zmieniła. – Co tutaj robisz? – wypalił. – I – zerknął na Fanny – kto to jest, do stu diabłów? – Słyszałeś o Jane? – spytałam, chwytając go za rękaw. – O tym, co się wczoraj stało? – Tak, ja… – Chcemy otrzymać jej ciało, żeby ją pochować. Czy mógłbyś nam w tym pomóc? Delikatnie uwolnił rękaw i otrzepał go. – Owszem. Przyszedłem tu w tej samej sprawie. Prześlę wiadomość… – Zaczekamy na ciebie – rzuciłam w pośpiechu, przychwyciwszy niechętne spojrzenie adiutanta. – Na zewnątrz. Chodź, Fanny, idziemy!

Przed budynkiem był niewielki ogród, w którym stało kilka rzeźbionych ławek z kamienia. Nawet w zimie było to przyjemne miejsce, osłonięte koronami palm, porośnięte gęstwiną krzewów. Widok kręcących się tu i tam żołnierzy nie był w stanie popsuć spokojnego nastroju ogrodu. Ów nastrój niestety nie udzielił się Fanny. Gdy tylko usiadłyśmy na ławce, zaczęła się złościć. – Kto to był? Cego fciał od Jane? – To ojciec Williama – odpowiedziałam. – Lord John Grey. Przypuszczam, że to William poprosił go, by tu przyszedł. Fanny przez chwilę patrzyła w dal, po czym wbiła we mnie przenikliwe spojrzenie piwnych oczu, podkrążonych, ale nader inteligentnych. – Wijam niepotopny– orzekła. –Wijam fyglonta jak pan Fasser. Przyglądałam się jej przez chwilę. – Naprawdę? Nie zauważyłam. Czy możesz na chwilę zamilknąć, Fanny? Muszę się nad czymś zastanowić. John wyszedł od Campbella mniej więcej po dziesięciu minutach. Zatrzymał się na schodach i rozejrzał dokoła, ja zaś pomachałam mu ręką. Podszedł do nas i skłonił się ceremonialnie przed Fanny. – Do usług, panno Frances – powiedział. – Ze słów pułkownika Campbella wnoszę, że jest pani siostrą panny Pocock. Proszę przyjąć moje najszczersze kondolencje. Mówił z prostotą i szczerze i oczy Frances napełniły się łzami. – Dostane jo? – zapytała cicho. – Tak? Nie zważając na swoje odprasowane spodnie, John ukląkł przed nią na ziemi i wziął ją za rękę. – Oczywiście, kochanie – odrzekł równie cicho. – Jak najbardziej. – Pogłaskał ją po grzbiecie dłoni. – Czy zechcesz poczekać tu chwilę, a ja rozmówię się z panią Fraser? Podniósł się z kolan i po namyśle sięgnął do rękawa po śnieżnobiałą chusteczkę, którą podał dziewczynce z ukłonem. – Biedne dziecko – odezwał się ściszonym głosem, gdy oddaliliśmy się nieco. – Czy też raczej dzieci, ta druga dziewczyna nie miała więcej niż siedemnaście lat. Przeszliśmy kawałek ścieżką między pustymi teraz rabatami i zatrzymaliśmy się z dala od budynku i ulicy, gdzie nikt nie mógł nas podsłuchać. John wydawał się zmęczony i niewyspany, o czym świadczyły cienie pod oczami. Zatem i on nie miał wczoraj spokojnej nocy. – Czy wiesz, gdzie jest teraz William? – zagadnęłam. – Nie wiem. Powiedział, że musi coś załatwić poza miastem, ale wróci dziś wieczorem. – John zerknął przez ramię na budynek. – Ustaliłem miejsce pochówku… Jane. Oczywiście nie można jej pochować na cmentarzu kościelnym… – Oczywiście – mruknęłam, rozeźlona tą myślą. John to zauważył, ale nie skomentował i ciągnął: – Znam rodzinę, która ma w swojej posiadłości prywatny cmentarzyk. Jestem pewien, że uda mi się zorganizować cichy pogrzeb. Rzecz jasna, jak najszybciej, jutro, wczesnym rankiem? Skinęłam głową, doceniając w duchu jego starania. – Zachowałeś się nader przyzwoicie – powiedziałam. Zaczynało mnie pomału ogarniać straszliwe znużenie wskutek nieprzespanej nocy i zmartwienia; otoczenie wydawało mi się nierzeczywiste – drzewa, ludzie, kamienne ławki – jak namalowana na płótnie dekoracja w teatrze. Potrząsnęłam głową, żeby sobie w niej przejaśnić, bo mieliśmy jeszcze do omówienia parę innych ważnych spraw. – Muszę ci coś powiedzieć – zaczęłam. – Przykro mi, ale nic na to

nie poradzę. Któregoś dnia odwiedził mnie w gabinecie Ezekiel Richardson. – A niech go diabli porwą. – John zesztywniał na dźwięk tego nazwiska. – Nie przybył tutaj z armią, prawda? Wiedziałbym o tym… – Owszem, z armią, ale nie waszą – odparłam i pokrótce wtajemniczyłam Johna w to, kim jest obecnie – czy też zawsze był – Richardson. Bóg jeden wie, od jak dawna szpiegował na rzecz rebeliantów i jakie żywił intencje wobec Hala, Johna i rodziny Greyów w ogólności. John słuchał z wytężoną uwagą. Kąciki jego ust drgnęły, gdy wyjawiłam plany Richardsona, dotyczące wywarcia wpływu na polityczne posunięcia Hala. – Tak, wiem – powiedziałam, zgadując, co teraz pomyślał. – Nie wydaje mi się, żeby zetknął się z Halem osobiście. Ale jest jedna ważna okoliczność… – Zawahałam się, ale musiałam mu powiedzieć. – On wie o tobie. O tym… kim jesteś. To znaczy… – Wie, kim jestem – powtórzył z twarzą bez wyrazu. Do tej pory patrzył mi w oczy, teraz jednak szybko odwrócił wzrok. – Rozumiem. – Odetchnął powoli, głęboko. John był wielokrotnie odznaczanym żołnierzem i człowiekiem honoru, pochodził z zacnej, arystokratycznej rodziny. Był także homoseksualistą, w epoce, w której uważano to za przestępstwo karane śmiercią. Wiedząc o tym, znajdować się na łasce człowieka, który nie krył, że pragnie zaszkodzić jemu i jego rodzinie… Nie miałam złudzeń co do tego, co właśnie uczyniłam. Te kilka słów pokazało mu jasno, że balansuje nad przepaścią na bardzo cienkiej linie, której koniec trzyma w rękach Richardson. – Przykro mi, Johnie – szepnęłam. Dotknęłam jego ramienia, on zaś krótko przytrzymał moją rękę i uśmiechnął się do mnie. – Dziękuję. – Przez chwilę stał ze wzrokiem wbitym w żwirową ścieżkę, po czym podniósł oczy. – Czy wiesz, jak udało mu się zdobyć ową… informację? – Mówił spokojnie, ale pod zranionym kiedyś okiem drgał drobny muskuł. Zapragnęłam przycisnąć go lekko opuszką palca, by przestał się poruszać. Na nic by się to jednak nie zdało. – Nie. – Spojrzałam na ławkę, na której siedziała Fanny, skulona, z nisko opuszczoną głową. Przeniosłam wzrok na Johna, który głęboko się zamyślił. – Jeszcze jedno. Synowa Hala, ta kobieta o dziwnym imieniu… – Amaranthus – przerwał John z cierpkim uśmiechem. – Tak, a o co chodzi? Tylko mi nie mów, że Richardson wymyślił ją dla własnych celów. – Nie zdziwiłoby mnie to zbytnio, ale raczej nie – odparłam i opowiedziałam mu, czego się dowiedziałam od aptekarza Jamesona. – Przekazałam te informacje Williamowi. Ale potem tyle się wydarzyło… – Zatoczyłam ramieniem szeroki łuk, obejmujący Fanny, Jane, pułkownika Campbella oraz parę innych spraw – …że wątpię, aby miał czas pojechać do Saperville i prowadzić poszukiwania. Jak sądzisz, czy może to być ta sprawa, którą miał załatwić poza miastem? – dodałam, uderzona nieoczekiwanie tą myślą. – Bóg jeden wie. – John przetarł twarz ręką i wyprostował się. – Muszę już iść. Powinienem wtajemniczyć Hala w parę spraw. Ale raczej nie w to… chyba nie – dodał na widok mojej miny. – To jednak jasne, że Hal musi się dowiedzieć, co w trawie piszczy, i to jak najprędzej. Niech cię Bóg błogosławi, moja droga. Jutro przyślę wiadomość. – Złożył na mojej dłoni lekki pocałunek i odszedł szybkim krokiem. Patrzyłam za nim, jak kroczy sztywno wyprostowany, w szkarłatnym mundurze jaskrawym jak krew na tle szarości i zwiędłej zieleni zimowego ogrodu. Pochowaliśmy Jane wczesnym rankiem chłodnego, mglistego dnia. Bure chmury wisiały nisko na niebie, od morza wiał porywisty wiatr. Niewielki cmentarzyk stanowił część leżącej tuż pod miastem posiadłości. Zjawiliśmy się wszyscy, żeby wesprzeć Fanny: Rachel i Ian, Jenny, Fergus i Marsali,

nawet dziewczynki i Germain. Trochę się obawiałam, jak to przyjmą, bo na pewno przypomni im się pogrzeb Henri-Christiana. Ale śmierć była częścią życia, towarzyszyła nam na każdym kroku, więc choć obie były blade i bardzo poważne, to jednak zachowały spokój. Fanny była nie tyle spokojna co ogłuszona, tak mi się przynajmniej wydawało. Wypłakała już chyba wszystkie łzy, a teraz stała bledziutka i sztywna jak odbarwiony patyk. John zjawił się w paradnym mundurze (wyjaśnił mi na stronie, że to na wypadek, gdyby ktoś chciał nam zakłócić ceremonię). Wytwórca trumien miał na składzie jedynie duże rozmiary. Skurczone ciało Jane przypominało poczwarkę; spodziewałam się niemal usłyszeć cichy chrobot, gdy grabarze podnieśli trumnę. Fanny nie chciała spojrzeć po raz ostatni na siostrę. Nie nakłaniałam jej, uznałam, że tak będzie lepiej. Nie było księdza ani pastora. Zmarła popełniła samobójstwo, a ziemia, w której spoczęła, została uświęcona jedynie przez nasz szacunek. Kiedy grabarze rzucili na grób ostatnie łopaty ziemi, staliśmy, czekając na zimnym wietrze, który szarpał odzież i włosy. Jamie wziął oddech i podszedł do grobu od strony głowy zmarłej. Wypowiedział gaelicką modlitwę, zwaną Pieśnią żałobną, tyle że po angielsku, aby mogli ją zrozumieć Fanny i lord John. Powracasz tej nocy do swego domu zimy, Do domu jesieni i wiosny, i lata; Powracasz tej nocy do domu stałego, Do swego wiecznego łoża na wieczny sen. Śpij, o śpij i niech miną twe smutki, Śpij, o śpij i niech miną twe smutki, Śpij, o śpij i niech miną twe smutki, Śpij, o ukochana, w cieple bożej owczarni. Cień śmierci kładzie się na twą ukochaną twarz, Ale Jezus w swej łasce wyciąga pomocną dłoń; W bliskości Świętej Trójcy pożegnaj swój ból, Chrystus stoi przed tobą, daje ci swój spokój. Jenny, Ian, Fergus i Marsali dołączyli do niego, niezbyt głośno wypowiadając ostatnie wersy. Śpij, o śpij w cichości wszelkiej ciszy, Śpij, o śpij pod niebiańskim przewodem, Śpij, o śpij w miłości z wszystkich największej. Zaśnij, o ukochana, w Panu życia, Zaśnij, o ukochana, w Bogu życia! Dopiero gdy odwróciliśmy się, by odejść, zobaczyłam Williama. Wysoki, poważny stał po drugiej stronie parkanu z kutego żelaza, otaczającego teren cmentarzyka, a wiatr mierzwił mu ciemne, związane w kucyk włosy. W ręku trzymał wodze bardzo dużej klaczy o rozłożystym grzbiecie szerokości drzwi stodoły. Kiedy wyszłam z cmentarza, trzymając Fanny za rękę, zbliżył się do nas, a klacz posłusznie ruszyła za nim. – To jest Miranda – zwrócił się do Fanny. Był blady i wymizerowany, ale głos miał spokojny. – Teraz należy do ciebie. Będzie ci potrzebna. – Wziął bezwładną rączkę Fanny, włożył w nią wodze i zacisnął palce. Potem spojrzał na mnie umęczonym wzrokiem. – Czy zaopiekujesz się nią, matko Claire? – Oczywiście – odrzekłam ze ściśniętym gardłem. – Dokąd się wybierasz, Williamie? – To nie ma znaczenia. – Uśmiechnął się słabo i odszedł. Oniemiała Fanny patrzyła na Mirandę. Łagodnie wyjęłam wodze z jej ręki, poklepałam

konia po pysku i poszukałam wzrokiem Jamiego. Stał pod parkanem, przyciszonym głosem rozmawiając z Marsali. Reszta zziębniętych żałobników zgromadziła się już przy furtce, Ian i Fergus słuchali słów lorda Johna, podczas gdy Jenny zaganiała dzieci, zagapione wielkimi oczami na Fanny. Jamie marszczył brwi, lecz w końcu skinął głową, nachylił się i cmoknął Marsali w czoło, po czym wyszedł z cmentarza. Na widok klaczy na jego twarzy odmalowało się zdziwienie. – No tak – powiedział, zerkając na Fanny. – Jedno więcej, jedno mniej… – Mówił dziwnym tonem, więc rzuciłam mu pytające spojrzenie. – Marsali zapytała mnie, czy weźmiemy Germaina – wyjaśnił, przytulając dziewczynkę, jakby była to najzwyklejsza czynność na świecie. – Naprawdę? – Obejrzałam się na resztę rodziny. – Dlaczego? Przedwczoraj odbyliśmy długą dyskusję i doszliśmy do wniosku, że nie będziemy czekać do wiosny z wyjazdem z Savannah. Skoro miasto znalazło się pod okupacją brytyjską, Marsali i Fergus nie mogą wznowić wydawania swojej gazety, a niespodziewane pojawienie się na scenie pułkownika Richardsona oznaczało, że dalszy pobyt tutaj może się stać po prostu niebezpieczny. Postanowiliśmy wspólnie pojechać do Charlestonu, zainstalować tam Marsali i Fergusa, a następnie ruszyć dalej na północ, do Wilmington, gdzie mieliśmy zacząć przygotowania do podróży przez góry, gdy tylko w marcu zaczną topnieć śniegi. – Powiedziałaś im, Angliszko – Jamie wolną ręką drapał klacz za uszami – jak długo potrwa i jak potoczy się ta wojna. Germain jest w takim wieku, że będzie się wyrywał z domu i Bóg wie, co wyczyniał. Marsali obawia się, że w mieście, w którym panuje stan wyjątkowy, może mu się przydarzyć coś złego. W górach też nie będzie całkowicie bezpieczny – Jamie skrzywił się na wspomnienie kilku incydentów – ale przynajmniej nikt nie zechce wcielić go do oddziału milicji albo zaokrętować jako majtka na brytyjskim statku. Poszukałam wzrokiem Germaina. Odszedł od grupki kobiet i przyłączył się do rozmowy Iana i ojca z lordem Johnem. – Tak, tak, on wie, że jest mężczyzną – zauważył Jamie, podążając za moim spojrzeniem. – Chodź z nami, a leannan – zwrócił się do Fanny. – Najwyższa pora na śniadanie.

135. Amaranthus Saperville, 15 stycznia 1779 roku Niełatwo było znaleźć miejscowość Saperville, lecz kiedy się już tam trafiło, wystarczyło zapytać zaledwie trzy osoby, by się dowiedzieć, gdzie mieszka wdowa nazwiskiem Grey. – To tam. – Hal ściągnął lejce i ruchem podbródka pokazał duży dom, cofnięty o jakieś sto jardów od drogi, ocieniony przepięknie rozrośniętym krzewem magnolii. Wydawał się doskonale opanowany, ale John widział muskuł drgający w policzku brata. – W takim razie podjedźmy tam i zastukajmy. – Skierował wierzchowca we wskazanym kierunku, rozglądając się po terenie. Dom był spory, ale zniszczony, róg werandy od frontu zapadł się nieco w ziemię, a połowa okien była zabita deskami. Mimo to ktoś tu mieszkał, bo z komina unosił się nierówny słup dymu, świadczący o tym, że komin dawno nie był czyszczony. Drzwi otworzyła im jakaś flądra. Biała kobieta, ale ubrana w poplamiony kitel i znoszone filcowe papucie, o wodnistych oczach i wargach żółtawych od żucia tytoniu. – Czy zastaliśmy panią Grey? – zapytał uprzejmie Hal. – Nie ma tu nikogo o tym nazwisku – odparła bełkotliwie kobieta i chciała zamknąć drzwi, ale przeszkodziła jej w tym noga Hala w bucie do konnej jazdy. – Wskazano nam ten właśnie adres, madam – powiedział Hal chłodniejszym tonem. –

Proszę łaskawie powiadomić panią Grey, że ma gości. Oczy flądry zwęziły się niebezpiecznie. – A pan to niby kto, jeśli można wiedzieć? – zapytała hardo. John doceniał jej pewność siebie, ale postanowił się włączyć, zanim Hal dostanie ataku apopleksji. – To jego miłość książę Pardloe, madam – powiedział, siląc się na uprzejmość. Twarz jej się zmieniła, ale nie na lepsze. Zacisnęła zęby, w jej oczach mignął złowieszczy płomień. – Elle connaît votre nom – zwrócił się do brata. Ona zna twoje nazwisko. – Wiem – warknął Hal. – Madam… Nie zdążył dodać nic więcej, albowiem z głębi domu, z pokoju na piętrze, doleciał płaczliwy krzyk niemowlęcia. – Proszę wybaczyć, madam – powiedział uprzejmie lord John i chwyciwszy flejtuchowatą babę za łokieć, wkroczył do domu, popychając ją stanowczo przed sobą. Okręcił ją na pięcie i wepchnął do kuchni. Dostrzegłszy spiżarnię, zapakował ją tam i zamknął drzwi, blokując skobel nożem kuchennym. Tymczasem Hal pobiegł na górę, czyniąc hałas jak pułk kawalerii. John pognał za nim, a kiedy wpadł na podest, brat usiłował właśnie sforsować drzwi, zza których dobiegał płacz dziecka. Jeszcze głośniej krzyczała kobieta, najpewniej jego matka. Drzwi były mocne, solidne. Hal naparł na nie ramieniem i odbił się, jakby był z gumy. Nie wahając się ani chwili, kopnął z całej siły podeszwą buta do konnej jazdy. Deska trzasnęła, posypały się drzazgi, ale drzwi wytrzymały. – Młoda kobieto! – zawołał Hal, dostrzegłszy w powstałej szparze jakiś ruch. – Przybyliśmy z pomocą! Proszę się odsunąć od drzwi! Poproszę o pistolet – zwrócił się do Johna, wyciągając rękę. – Ja to zrobię – odparł zrezygnowany John. – Mam w tym więcej praktyki. Swobodnym ruchem wyjął pistolet z kabury, starannie wycelował i rozwalił gałkę na kawałki. Huk wystrzału zapewne przeraził mieszkańców, bo w pokoju zapadła martwa cisza. John ostrożnie przepchnął resztki gałki do środka i rozległ się metaliczny stuk. Zachowując ostrożność, uchylił drzwi. Hal skinął głową w podzięce i śmiało wkroczył do pokoju. Pokój był mały i dość ponury, umeblowany nad wyraz skromnie. Oprócz łóżka, komody, taboretu i umywalki nie było w nim innych mebli. W tej chwili taboret pełnił rolę broni w ręku młodej, przestraszonej kobiety, która drugą ręką tuliła do piersi niemowlę. Z koszyka w kącie dolatywał ostry smród amoniaku. Piętrzyła się w nim sterta brudnych ubranek i pieluch. W wysuniętej szufladzie komody leżał złożony kocyk; tam prawdopodobnie spało niemowlę. Młoda kobieta wyglądała nieporządnie, rozczochrana, w przekrzywionym czepku i wymiętym ubraniu. Nie zważając na to, Hal ukłonił się ceremonialnie. – Czy mam przed sobą pannę Amaranthus Cowden? – zapytał. – A może powinienem się zwracać per pani Grey? John uśmiechnął się do niej serdecznie. – Wicehrabina Grey – powiedział, składając ukłon. – Pani uniżony sługa, lady Grey. Kobieta obrzucała braci dzikim wzrokiem, nie opuszczając taboretu. Prawdopodobnie nie potrafiła sobie wytłumaczyć przyczyny niespodziewanego najścia. Uznawszy widać, że John będzie lepszym źródłem informacji, zwróciła się do niego z pytaniem. – Kim panowie są? – Przywarła plecami do ściany, przygryzając wargi. – Ciii, kochanie, no już. – Dziecko otrząsnęło się ze strachu i znów zaczęło żałośnie popłakiwać.

– To Harold, książę Pardloe, ja zaś jestem jego bratem. Lord John Grey, do usług. Jeżeli się nie mylimy, to ma pani przed sobą teścia i przyszywanego stryja. Ile osób, według ciebie – zwrócił się z pytaniem do Hala – może nosić w koloniach nazwisko Amaranthus Cowden? – Jak na razie nie powiedziała, że tak się właśnie nazywa – zauważył Hal w odpowiedzi. Niemniej uśmiechnął się do kobiety, która zachowała się jak większość przedstawicielek jej płci, czyli zagapiła się na niego z otwartymi ustami. – Pozwoli pani? – John wyjął taboret z jej ręki, nie napotykając sprzeciwu. – Skąd wzięło się pani osobliwe imię, jeśli wolno spytać? Kobieta zamrugała i usiadła, tuląc niemowlę. – To nazwa kwiatu – odparła oszołomiona. – Mój dziadek jest botanikiem. Mogło być gorzej – dodała ostrzejszym tonem, widząc, jak John się uśmie-cha. – Mogłam dostać na imię Georginia albo Petunia. – Amaranthus to bardzo ładne imię, moja droga… Czy mogę się tak do ciebie zwracać? – spytał z powagą Hal. Żartobliwie pokiwał palcem do niemowlęcia, które przestało zawodzić i przyglądało mu się nieufnie. Hal zdjął srebrny naszyjnik i pomachał nim dziecku nad główką, na tyle blisko, żeby mogło chwycić błyszczący przedmiot, co też uczyniło. – Jest za duży, żeby można go było wziąć do ust, więc się nie udławi – uspokoił matkę. – Jego ojciec i bracia ojca – wszyscy go pogryzali, ja zresztą też. – Uśmiechnął się do niej. Wciąż poważna i blada, nieśmiało skinęła głową. – Jak malec ma na imię? – zainteresował się John. – Trevor – odrzekła, pewniej chwytając dziecko, całkowicie pochłonięte zabawką i próbami włożenia jej sobie do buzi. – Trevor Grey. – Patrzyła to na jednego, to na drugiego, ściągając z namysłem brwi. Potem podniosła dumnie brodę i rzekła, starannie wymawiając słowa: – Trevor… Wattiswade… Grey, wasza miłość. – Jesteś więc żoną Bena. – Hal wyraźnie się odprężył. – Czy wiesz, moja droga, gdzie podziewa się Ben? Sposępniała i mocniej przytuliła synka. – Benjamin nie żyje, wasza miłość – odparła. – Ale to jego syn, więc jeśli nie ma pan nic przeciw temu… chętnie wyjedziemy stąd razem z panem.

136. Sprawa do załatwienia William przedzierał się przez tłum ludzi na rynku, nie zważając na skargi tych, których bezceremonialnie odpychał na bok. Wiedział, dokąd zmierza i co chce zrobić, kiedy już się tam znajdzie. Tylko ta jedna sprawa pozostała mu, nim opuści Savannah. A potem… nic już nie ma znaczenia. Czaszka pulsowała bólem jak nabrzmiały wrzód. Wszystko w nim pulsowało. Ręka – chyba coś sobie złamał, ale nie obchodziło go to. Tłukące się w piersi zbolałe serce. Nie spał od pogrzebu Jane, pewnie już nigdy nie zaśnie, i to także było mu całkiem obojętne. Pamiętał, gdzie stoi magazyn. Było w nim prawie pusto, bez wątpienia żołnierze zarekwirowali wszystko, czego właściciel nie zdążył ukryć w bezpiecznym miejscu. Pod przeciwległą ścianą odpoczywało trzech mężczyzn, którzy przysiedli na skrzynkach solonych ryb i kopcili fajki. William poczuł zapach tytoniu, nawet przyjemny w porównaniu z rybim odorem, którym przesiąkł wyziębiony budynek. – James Fraser? – zagadnął jednego z robotników, na co mężczyzna pokazał cybuchem niewielką kanciapę w kącie. Drzwi „biura” były otwarte. Fraser siedział przy zawalonym papierami stole, pisząc coś

przy świetle wpadającym przez okratowane okienko nad głową. Podniósł wzrok na odgłos kroków Williama, a rozpoznawszy go, powoli odłożył pióro i wstał. William zbliżył się i stanął tuż przed stołem. – Przyszedłem się pożegnać – powiedział spokojnie. Na końcu jednak głos mu się załamał, więc odchrząknął. – Tak? A dokąd to się wybierasz? Fraser miał na sobie tradycyjny strój w szkocką kratę, trzeba przyznać, mocno wypłowiałą. Gdy się poruszył, rude włosy zalśniły w słońcu. – Nie wiem – odburknął William. – To nie ma znaczenia. – Nabrał powietrza w płuca. – Chciałem panu podziękować. Za wszystko, co pan dla mnie zrobił. Chociaż… – Coś nagle ścisnęło go za gardło. W żaden sposób nie mógł się pozbyć z myśli obrazu białej jak papier, drobnej ręki Jane. – Niech spoczywa w spokoju, biedna dziewczyna – bąknął Fraser, czyniąc nieokreślony gest dłonią. – Tak – odrzekł William chrapliwie. – Chciałbym pana poprosić o jeszcze jedną przysługę. Fraser spojrzał na niego zaskoczony, ale skinął głową. – Oczywiście. Jeśli tylko będzie to w mojej mocy. William odwrócił się i zamknął starannie drzwi kanciapy. – Proszę mi powiedzieć, w jakich okolicznościach przyszedłem na świat. Zdumiony Fraser błysnął białkami oczu, po czym opuścił powieki. – Chcę wiedzieć, co zaszło – powiedział William. – Wtedy, kiedy przespał się pan z moją matką. Co zaszło tamtej nocy? O ile to była noc – dodał i od razu poczuł się głupio. Fraser przypatrywał mu się przez chwilę. – Chciałbyś mi powiedzieć, jak to jest, gdy po raz pierwszy kochasz się z kobietą? William poczuł, że krew uderza mu do głowy, ale zanim zdążył przemówić, Szkot podjął wątek. – No właśnie. Przyzwoity mężczyzna nie porusza takich tematów. Nie rozmawiasz o tym z kolegami, prawda? Nie, oczywiście, że nie. Tym bardziej nie rozmawiałbyś o tym z ojcem albo… Wahanie przed słowem „ojciec” było krótkie, ale zauważalne, i William bez trudu je wychwycił. Fraser nie uciekł wzrokiem. – Nie powiem ci o tym, bez względu na to, kim jesteś. Ale zważywszy na to, kim jesteś… – Zważywszy na to, kim jestem, mam prawo wiedzieć! Fraser przyglądał mu się przez chwilę z twarzą bez wyrazu. Na chwilę przymknął oczy i westchnął. Wyprostował się i spojrzał na Williama. – Nie, nie masz. Ale nie to chciałeś wiedzieć. Chcesz zapytać – ciągnął – czy przymusiłem twoją matkę. Odpowiadam: nie. Chcesz zapytać, czy ją kochałem. Odpowiadam: nie. William milczał przez chwilę, starając się oddychać równo i spokojnie. Przemówił dopiero wtedy, kiedy poczuł, że głos mu nie zadrży. – Czy ona pana kochała? – Łatwo byłoby go pokochać. Ta myśl pojawiła się nieproszona, a wraz z nią obraz stajennego Maca w jego wspomnieniach. Oto co z pewnością dzielił z matką. Fraser stał ze spuszczoną głową, pozornie wpatrzony w korowód pracowitych mrówek na podłodze. – Była bardzo młoda – rzekł miękko. – Byłem od niej o wiele starszy. To była moja wina.

Zapadło milczenie, przerywane jedynie przez szmer oddechów i stłumione nawoływania robotników, pracujących nad rzeką. – Widziałem portrety – powiedział nagle William. – Mojego… ósmego hrabiego. Jej męża. Czy pan także je widział? Fraser potrząsnął głową, lekko krzywiąc usta. – Ale wie pan, o czym mówię. Był od niej o pięćdziesiąt lat starszy. Kaleka ręka Frasera drgnęła, postukał palcami w udo. Tak, wiedział. Jak mógłby nie wiedzieć? Skinął głową i chrząknął. – Nie jestem głupi, wie pan? – rzekł William głośniej, niż zamierzał. – Wcale tak nie myślę – bąknął Fraser, nie patrząc na niego. – Umiem liczyć – ciągnął William przez zęby. – Posiadłeś ją tuż przed ślubem. A może zaraz po? Przytyk był trafny; Fraser szarpnął głową, w jego oczach błysnął płomień gniewu. – Nie zakłóciłbym zdradziecko niczyjego małżeństwa. Przynajmniej w tym powinieneś mi uwierzyć. To dziwne, ale William mu wierzył. Pomimo palącego gniewu zaczął też myśleć, że być może rozumie, jak to wtedy było. – Była lekkomyślna. – Nie było to pytanie, lecz stwierdzenie faktu, i Fraser zamrugał zaskoczony. Nie zaprzeczył, więc William uznał, że powinien kontynuować. – Wszyscy to mówili… wszyscy, którzy ją znali. Była lekkomyślna, beztroska, piękna… skłonna do ryzyka. – Miała w sobie odwagę. – Ciche słowa zadźwięczały w zimnym pomieszczeniu jak kamyki wrzucone do wody. Fraser popatrzył mu w oczy. – Czy powiedzieli ci o tym? Jej rodzina, ludzie, którzy ją znali? – Nie – odparł William i to słowo zadrapało go w krtani. Przez ulotną chwilę widział ją we wszystkich wypowiedzianych słowach i nagle uderzyła go z całą mocą głębia niepowetowanej straty, wzniecając straszliwy gniew. Rąbnął pięścią w blat stołu, raz, potem drugi, walił półprzytomny raz za razem, aż papiery rozleciały się po kanciapie i atrament wylał się z kałamarza. Przerwał tak gwałtownie, jak zaczął. – Czy pan żałuje? – zapytał, nie starając się ukryć drżenia. – Czy żałuje pan tego, do cholery? Fraser przypatrywał mu się w milczeniu. Wreszcie przemówił niskim, stanowczym głosem. – Umarła przez to i do końca moich dni będę opłakiwał jej śmierć i czynił pokutę za mój uczynek. Ale… – Urwał i błyskawicznie obszedł stół, tak że William nie zdążył się cofnąć. Szybkim ruchem ujął go pod brodę, niezbyt mocno, ale stanowczo. – Nie – wyszeptał. – Nie! Nie żałuję. – Okręcił się w miejscu i wypadł z kanciapy, powiewając kraciastym kiltem.

CZĘŚĆ DZIEWIĄTA „Thig crioch air an t-saoghal ach mairidh ceol agus gaol”. „Świat może się skończyć, ale miłość i muzyka przetrwają”.

137. Kwatera w dziczy Ciągle oddychałam pełną piersią. Odkąd opuściliśmy podmokłe tereny Savannah, wydzielające solankowo-bagienne miazmaty, wiecznie zamglone od wilgoci ryżowych pól i gnijących szczątków roślin, powietrze stało się czystsze, klarowniejsze, nasycone wonią kwiatów i ziół, pomijając oczywiście okolice Wilmington, które kojarzyły się z martwymi krokodylami i piratami. Gdy dotarliśmy na szczyt ostatniej przełęczy, obawiałam się, że radość mnie rozsadzi – czułam w nozdrzach zapach wiosennego lasu, oszałamiającą mieszankę świerkowego i sosnowego igliwia, świeżych liści i dawno spadłych żołędzi, orzechowej słodyczy kasztanów i grubej warstwy zbutwiałego listowia. Aromat był tak gęsty, że zdawał się mnie otulać, niemal unosić w powietrze. Nie mogłam się nim nacieszyć, co rusz wciągałam w płuca świeżą dawkę. – Jak nie przestaniesz tak dyszeć, Angliszko, to jeszcze mi tu zemdlejesz – powiedział Jamie, uśmiechając się do mnie. – Jak się sprawuje nowy nóż? – Doskonale! Spójrz, znalazłam wielki korzeń imbiru i brzozowy galas, i… Przerwał mi pocałunkiem, ja zaś upuściłam worek pełen roślin i objęłam go mocno za szyję. Niedawno jadł dziko rosnącą wiosenną cebulę i rzeżuchę zerwaną nad brzegiem strumienia, a do tego pachniał przyjemnie igliwiem i niemiło słodkawym odorem krwi dwóch zabitych królików, których truchła wisiały mu u pasa. Poczułam, że całuję dziką przyrodę, i zapragnęłam przedłużyć ten cudowny moment. Chwilę intymności przerwało dyskretne pokasływanie. Natychmiast wysunęłam się z objęć Jamiego i skryłam za jego plecami. Równie odruchowo zasłonił mnie swoim ciałem i sięgnął do pasa po sztylet. Po chwili skoczył naprzód i serdecznie objął pana Wemyssa, zamykając go w niedźwiedzim uścisku. – Joseph! A charaid! Ciamar a tha thu? Pan Wemyss, niewysoki, drobny, starszawy mężczyzna, dosłownie zadyndał nogami w powietrzu i omal nie zgubił buta. Uśmiechając się pod nosem, rozejrzałam się za Ianem i Rachel, ale zamiast nich ujrzałam na ścieżce małego chłopca o okrągłej buzi. Miał cztery, może pięć lat, długie jasne włosy opadały luźno na ramiona. – Aa… Rodney? – zapytałam niepewnie. Nie widziałam go od paru lat, ale któż inny miałby towarzyszyć Wemyssowi? Chłopiec skinął głową, przyglądając mi się z powagą. – To pani umie różne ciekawe sztuczki? – zapytał osobliwie niskim głosem. – Tak, to ja – odrzekłam nieco zdziwiona, choć zarazem uderzyło mnie, jak poprawne jest to określenie. Zrozumiałam, że z każdym krokiem tutaj odzyskuję fragment własnej tożsamości, że pokonując kolejne przełęcze, zbierając korzenie i pachnące zioła, zrzucam z siebie jedną po drugiej warstwy niedawnych wydarzeń i staję się osobą, którą zawsze w tym miejscu byłam. Cudotwórczynią. Nareszcie wróciłam. – Tak – powtórzyłam. – Nazywam się Fraser. Jeśli chcesz, możesz mnie nazywać babcią Fraser. Skinął z namysłem i powtórzył bezgłośnie parę razy: „Babcia Fraser”, jakby smakował te słowa. Potem przeniósł wzrok na Jamiego, który wypuścił już pana Wemyssa z uścisku (czyli postawił go z powrotem na ziemi) i uśmiechał się do niego tak promiennie, że moje serce całkiem się roztopiło. – Czy to On? – zapytał szeptem Rodney, przysuwając się do mnie. – Tak, to On – potwierdziłam z powagą. – Aidan mówił, że jest wielki – zauważył chłopczyk, uważnie przyjrzawszy się Jamiemu. – Jak myślisz, czy rzeczywiście tak jest? – zadałam pytanie, dziwiąc się sobie, że tak mi

zależy, aby malec był pod wrażeniem „Onego”. Rodney kiwnął główką jakoś tak z ukosa, co natychmiast przypomniało mi jego matkę Lizzie – to był jej gest – i odparł filozoficznie (czy też raczej wymijająco): W każdym razie jest o wiele większy ode mnie. – No tak, wszystko jest względne – powiedziałam. – Powiedz, jak się ma twoja mama. I… aa… ojciec? Byłam ciekawa, czy nieortodoksyjne małżeństwo Lizzie trwa nadal. Zapaławszy gorącym uczuciem do dwóch identycznych bliźniaków, postanowiła – z nieoczekiwaną u skromnej dziewiętnastoletniej szkockiej służącej przebiegłością – poślubić ich obu. Nie sposób było orzec, czy ojcem Rodneya jest Josiah, czy Keziah Beardsley, ale zastanawiałam się… – Mama jest znowu brzemienna – oznajmił chłopiec beznamiętnie. – Powiedziała, że osobiście wykastruje tatusia, tatę albo ich obu, jeśli to właśnie będzie potrzebne, żeby z tym skończyć. – No tak, to z pewnością odniosłoby skutek – przyznałam poruszona. – Ile masz rodzeństwa, mały? – Osobiście odbierałam poród dziewczynki, nim opuściliśmy Ridge, ale… – Mam siostrę i brata. – Rodney chyba się już mną znudził, bo wspiął się na palce i utkwił wzrok w dali. – Czy to Maria? – Co? – Odwróciwszy się, zobaczyłam Iana i Rachel, którzy właśnie pokonywali zakręt i na moich oczach zniknęli za kępą drzew. – No wiesz, Maria i Józef uciekający do Egiptu – odparł malec, a ja roześmiałam się, rozumiejąc, dlaczego tak mniemał. Rachel w widocznej ciąży jechała na grzbiecie muła, a Ian, który nie golił się od miesięcy i wyhodował biblijną brodę, kroczył obok. Jenny chyba została w tyle, bo jeszcze nie było jej widać. Wraz z Fanny dosiadała Mirandy i wiodła na postronku juczną mulicę. – To jest Rachel – powiedziałam – i jej mąż Ian. Ian jest siostrzeńcem Onego. Wspomniałeś o Aidanie – czy jego rodzina także ma się dobrze? Jamie i pan Wemyss ruszyli w stronę Ridge, rozprawiając z ożywieniem. Rodney wziął mnie za rękę i pociągnął za nimi. – Najlepiej już chodźmy. Chcę pierwszy powiadomić mamę, zanim Opa tam dojdzie. – Opa… aha, twój dziadek. – Wkrótce po urodzeniu się Rodneya Joseph Wemyss ożenił się z Niemką imieniem Monika, i przypomniałam sobie, że Opa znaczy po niemiecku „dziadek”. – Ja – przytaknął chłopiec, potwierdzając moje domysły. Ścieżka meandrowała wśród wyższych partii Ridge, zapewniając mi zapierające dech w piersi widoki na położoną w dolinie, zadrzewioną osadę. Widziałam świeżo skopaną, soczyście czarną ziemię na rabatach i grządkach, kwitnące krzewy, drewniane chatki… Dotknęłam noża u pasa i poczułam, że jeśli wkrótce nie zanurzę rąk w miękkiej ziemi, nie zacznę wyrywać chwastów, to chyba zacznę wyć do księżyca. – Wariujesz, Beauchamp – mruknęłam pod nosem, ale uśmiechałam się do wizji odchwaszczania grządek. Rodney nie był przesadnie rozmowny, mimo to, idąc, prowadziliśmy swobodną pogawędkę. Powiedział mi, że razem z dziadkiem od tygodnia wychodzą na przełęcz, by nie przegapić naszego przyjazdu. – Mama i pani Higgins trzymają dla was szynkę na kolację – mówił dalej, oblizując łakomie wargi. – I miód do chleba z mąki kukurydzianej! W ubiegły wtorek tatuś znalazł barć w lesie i pomagałem mu okurzyć pszczoły… Odpowiadałam niezbyt obszernie i po pewnym czasie zapadło między nami przyjazne milczenie. Przygotowałam się, że wkrótce ujrzę polanę, na której kiedyś stał wielki dom. Na

wspomnienie pożaru jak zwykle poczułam ucisk w krtani. Kiedy ostatni raz patrzyłam na dom, był stertą osmalonego drewna. Jamie wybrał już miejsce na nową siedzibę, ściął wybrane drzewa i ułożył je w stos. Naszemu powrotowi towarzyszyła nuta żalu i smutku, ale i zieleń pąków radosnego oczekiwania, wyłaniających się ze spalonej ziemi. Jamie obiecał mi nowy duży ogród, nowy gabninet, nowe wygodne łóżko – i okna ze szkła. Zanim doszliśmy do miejsca, gdzie nad polaną kończyła się ścieżka, Jamie i pan Wemyss przystanęli, czekając na mnie i Rodneya. Mężczyzna pocałował mnie w rękę z nieśmiałym uśmiechem, po czym chwycił wnuka za ramię. – Chodź, Roddy, pierwszy pobiegniesz do mamy i powiesz jej, że On i jego dama wrócili! Jamie mocno uścisnął mnie za rękę. Był zarumieniony z wysiłku, a jeszcze bardziej z radosnego podniecenia. Niecierpliwym gestem poluzował kołnierzyk pod szyją. – Przywiozłem cię z powrotem do domu, Angliszko – powiedział chrapliwie. – Nie będzie tak jak dawniej – nie potrafię powiedzieć, jak będzie – ale dotrzymałem słowa. Gardło miałam tak ściśnięte ze wzruszenia, że ledwie wykrztusiłam: „Dziękuję”. Długo staliśmy przytuleni, zbierając się na odwagę, aby pokonać ostatni zakręt i wyjść na prostą, zobaczyć, jak było kiedyś i jak może być obecnie. Coś otarło się o skraj mojej sukni i spojrzałam w dół, spodziewając się ujrzeć szyszkę, która spadła ze świerka nad nami. Wielki szary kocur spojrzał na mnie dużymi spokojnymi oczami przepięknej zielonej barwy i upuścił mi prosto pod nogi tłustego, owłosionego i na szczęście martwego leśnego szczura. – O Boże! – wykrzyknęłam i zalałam się łzami.

138. Wędzidełko Fanny Jamie wcześniej wysłał wieść, że wracamy, więc zostały poczynione stosowne przygotowania. Rachel i Ian mieli się zatrzymać u MacDonaldów, młodego małżeństwa, które mieszkało w pewnym oddaleniu, w wyższych partiach Ridge, Jenny, Fanny i Germain u wdowy MacDowall, a my u Bobby’ego i Amy Higginsów. Pierwszego wieczoru mieszkańcy wydali skromne przyjęcie na naszą cześć, a kiedy obudziliśmy się rankiem, znowu byliśmy częścią Fraser’s Ridge. Jamie zniknął w lesie, skąd wrócił przed zmierzchem z wiadomością, że ukryta przez niego beczka whisky jest bezpieczna. Utoczył z niej małą beczułkę i przyniósł ze sobą na wymianę za różne produkty, których moglibyśmy potrzebować, kiedy będziemy już mieć własne gospodarstwo domowe. Przed opuszczeniem Ridge Jamie zaczął już przygotowania do budowy nowego domu i wybrał dobre miejsce na krańcu szerokiego wąwozu, który zaczynał się u podnóża góry. Było to lekkie wzniesienie wśród płaskiego terenu, niewymagające wycinki zbyt wielu drzew. Drewno na szkielet domu, oczyszczone w tartaku Bobby’ego Higginsa, częściowo już pocięte na tarcicę, leżało w równych stosach, a obok nich piętrzyły się zdumiewające ilości kamieni na fundamenty. Pierwszym ważnym zadaniem Jamiego było zgromadzenie materiałów na dom, drugim natomiast odwiedzenie wszystkich gospodarstw w Ridge, przekazanie najnowszych wiadomości, wysłuchanie wieści i ewentualnych skarg dzierżawców i, ogólnie rzecz biorąc, ustanowienie na nowo swojej władzy jako założyciela i właściciela Fraser’s Ridge. Moim pierwszym zadaniem było wędzidełko Fanny. Dwa dni zajęło mi rozpakowanie bagaży, zwłaszcza mojego sprzętu medycznego, lekarstw i ziół, przy czym przyjmowałam jednocześnie kobiety; przychodziły po poradę do chaty Higginsów, która kiedyś była naszym

domem, bo przecież zbudowali ją Jamie i Ian, kiedy po raz pierwszy trafiliśmy do Ridge. Uporawszy się z tym, zgromadziłam swoje wojska i zabrałam się do dzieła. – Przez ciebie biedna dziewczyna zniechęci się na dobre do smaku whisky – zauważył Jamie, rzucając troskliwe spojrzenie na kubek bursztynowego płynu, stojący na tacy obok nożyczek do haftu. – Czy nie prościej byłoby użyć eteru? – Na swój sposób owszem – odrzekłam. – I gdybym zamierzała wyciąć jej cały język, tak bym właśnie postąpiła. Ale stosowanie eteru jest niebezpieczne, i nie mam tu na myśli czegoś tak banalnego jak wywołanie pożaru w domu. Zamierzam wyciąć wędzidełko, przynajmniej na razie. To bardzo prosta operacja, zajmie dosłownie pięć sekund. Ponadto Fanny mówi, że nie chce przymusowo zapaść w sen, być może mi nie ufa – mówiąc to, uśmiechnęłam się do dziewczynki, która siedziała na dębowej ławie przy kominku, uważnie obserwując moje przygotowania. Na te słowa podniosła na mnie wzrok i energicznie pokręciła głową. – Nie, nie – powiedziała. – Ufam. Tyko fsę ficieć. – Nie dziwi mnie to wcale – zapewniłam, podając jej kubek whisky. – Proszę, upij spory łyk i przytrzymaj w ustach, jak długo się da, niech spłynie jak najniżej pod język. Moje malutkie żegadło, z trzonkiem oplecionym wełną, rozgrzewało się na ruszcie Amy. Nie przypuszczałam, żeby uczyniło to jakąś różnicę, jeśli będzie smakować kiełbaskami. Na wszelki wypadek przygotowałam też cienką igłę z czarną jedwabną nitką. Wędzidełko jest cieniutkim pasemkiem elastycznej tkanki, która łączy język z podłożem jamy ustnej; u większości ludzi ma dokładnie taką długość, jaka jest potrzebna, aby język mógł wykonywać wszystkie skomplikowane ruchy, których wymaga jedzenie i mówienie, i zarazem aby nie dostawał się niepotrzebnie między zęby, gdyż mógłby doznać uszkodzeń. U niektórych wędzidełko jest zbyt długie i niepotrzebnie przytrzymuje język nieruchomo na zbyt długim odcinku, nie pozwalając na swobodę ruchów. Mimo że Fanny co wieczór czyściła zęby, miała niemiły oddech, bo nie potrafiła operować językiem tak, by się pozbyć resztek pokarmu, które utkwiły między dziąsłami i policzkami albo w zagłębieniu pod językiem. Fanny przełknęła głośno i zaniosła się kaszlem. – To… mosne! – wybełkotała, łzawiąc obficie. Nie zniechęciła się jednak na tyle, by na mój znak nie upić następnego łyka i nie siedzieć bez ruchu, podczas gdy alkohol wsączał się w tkanki jamy ustnej. Liczyłam, że wędzidełko zostanie chociaż trochę znieczulone, a ponadto zdezynfekowane. Z zewnątrz dobiegły okrzyki Aidana i Germaina – Rachel i Jenny na czas operacji zeszły na dół. – Lepiej będzie, jak przeprowadzimy zabieg na dworze – powiedziałam do Jamiego. –Tu na pewno nie pomieszczą się wszyscy, głównie przez Oglethorpe’a. W ostatnich tygodniach brzuch Rachel znacznie się powiększył i mężczyźni w jej obecności nerwowo odwracali wzrok, jakby się bali, że eksploduje. Wynieśliśmy tacę z instrumentami przed dom i salą operacyjną uczyniliśmy stojącą tam drewnianą ławkę. Amy, Aidan, Orrie i mały Rob cisnęli się za plecami Jamiego, którego zadaniem było trzymanie lustra, zarówno po to, by mi pomóc, kierując w odpowiednie miejsce światło, jak i po to, żeby Fanny mogła obserwować, co się dzieje. Ponieważ jednak Oglethorpe uniemożliwił Rachel asystowanie mi przy zabiegu na stojąco, zmieniliśmy nieco zadania personelu i teraz Jenny miała trzymać lustro, natomiast Jamie zasiadł na ławce z Fanny na kolanach. Germain stał obok z naręczem czystych ściereczek, poważny jak ministrant, a Rachel usiadła naprzeciw mnie, mając mi podawać instrumenty. – Wszystko w porządku, kochanie? – zapytałam Fanny. Oczy miała okrągłe jak spodki, usta lekko otwarte. Usłyszała mnie jednak i skinęła głową. wyjęłam kubek z jej bezwładnej

rączki. Był pusty, więc podałam go Rachel do napełnienia. – Jenny, poproszę lustro. Uklękłam na trawie przed ławką i po kilku próbach udało nam się skierować promień słońca prosto w usta Fanny. Wyjęłam z kąpieli odkażającej nożyczki, wytarłam je lewą ręką uzbrojoną w kawałek czystego materiału, chwyciłam język i uniosłam go. Nie zajęło mi to nawet trzech sekund. Wcześniej badałam ją skrupulatnie wiele razy, prosząc, by poruszała językiem w różne strony, wysuwając go i cofając jak najdalej, i wiedziałam dokładnie, gdzie należy wykonać cięcie. Dwa krótkie, zdecydowane ruchy i po kłopocie. Fanny jęknęła niewyraźnie i szarpnęła się w objęciach Jamiego, ale chyba nie czuła zbyt wielkiego bólu. Rana zaczęła nagle obficie krwawić, więc pośpiesznie pochyliłam głowę Fanny, żeby krew nie spływała do gardła. Miałam przygotowany tampon. Błyskawicznie zanurzyłam go w whisky i ująwszy Fanny za brodę, odchyliłam jej głowę do tyłu i wcisnęłam go pod język. Stęknęła z bólu, ale ja siłą zamknęłam jej usta, co zmusiło ją, by przyciskała tampon językiem. Wszyscy wstrzymali oddech, a ja spokojnie odliczałam do sześćdziesięciu. Gdyby krwawienie nie ustawało, musiałabym założyć szwy, co było bardzo trudne, albo przyżegać ranę, co było bardzo bolesne. – …pięćdziesiąt dziewięć… sześćdziesiąt! – wykrzyknęłam i zajrzawszy Fanny do ust, zobaczyłam tampon mocno nasiąknięty krwią, ale nie przeciekający. Wyjęłam go, szybko włożyłam następny i zaczęłam bezgłośnie powtarzać liczenie. Po upływie przewidzianego czasu znowu wyjęłam tampon – był zaledwie poplamiony, a zatem krwawienie słabło samoistnie. – Alleluja! – zawołałam, a za mną wszyscy obecni. Fanny kiwnęła lekko głową i uśmiechnęła się z wielką nieśmiałością. – Proszę – zwróciłam się do niej, podając do połowy pełny kubek whisky. – Wypij to, jeśli dasz radę, powolutku, po małym łyczku, najlepiej przytrzymując tam, gdzie masz rankę; wiem, że to trochę piecze. Wypiła dosyć szybko i zamrugała. Gdyby można było się zatoczyć na siedząco, to właśnie tak by się teraz z nią stało. – Chyba położę ją do łóżka, co? – Jamie wstał, trzymając Fanny na rękach. – Tak. Zaraz tam przyjdę i ułożę jej głowę wysoko, na wypadek ponownego krwawienia. Tyle już zniosła, nie chcemy, żeby się nam udusiła krwią. – Odwróciłam się, żeby podziękować pomocnikom i obserwatorom, ale Fanny mnie ubiegła. – Pani… Fraser? – powiedziała półprzytomnie. – Dz… dzi… – Koniuszek języka wysunął się z ust i Fanny przyjrzała mu się ze zdumieniem, zezując okropnie. Nigdy dotąd nie była w stanie wysunąć języka, więc teraz poruszała nim zabawnie we wszystkie strony, jak płochliwy wąż, który sprawdza, czy może wychynąć z kryjówki. – Dzi… – Urwała i z najwyższym skupieniem marszcząc brwi, powiedziała: – Dziękuję pani! Łzy napłynęły mi do oczu, ale opanowałam się i pogłaskałam ją ze słowami: „Nie ma za co, Frances!”. Uśmiechnęła się do mnie półprzytomnie i po chwili zasnęła jak kamień z głową na ramieniu Jamiego. Z kącika ust ciekła cieniutka strużka krwi zmieszanej ze śliną.

139. Wyprawa do faktorii Faktoria Beardsleya nie była niczym nadzwyczajnym w porównaniu ze sklepami Edynburga albo Paryża, ale na wiejskich terenach Karolin stanowiła wyjątkową placówkę cywilizacyjną. Pierwotnie były tam tylko zrujnowany dom mieszkalny i mała obora, ale z czasem właściciele, czy też raczej kierownicy, postawili solidne budynki, niektóre wolno stojące, inne zaś dołączone do już istniejących. Można tu było zaleźć niemal wszystko: narzędzia, skóry, żywy inwentarz, paszę kukurydzianą, tytoń, beczki solonych ryb i melasy. W głównym budynku

handlowano wiktuałami i pasmanterią. Do faktorii przyjeżdżali klienci z miejscowości położonych w promieniu setek mil. Czerokezi, Morawianie z Salem, różnorodni kulturowo mieszkańcy Brownsville i oczywiście mieszkańcy Fraser’s Ridge. Od czasu, kiedy ostatni raz byłam tu przed ośmioma laty, faktoria niebywale się rozrosła. W pobliskim lesie rozłożyły się obozowiska, powstał też rodzaj samozwańczego pchlego targu wzdłuż terenu faktorii, na którym sąsiedzi sprzedawali sąsiadom rozmaite drobiazgi. Kierownik całego przedsięwzięcia, szczupły, przystojny mężczyzna w średnim wieku nazwiskiem Herman Stoelers, mądrze nie protestował przeciw temu, rozumiejąc, że im więcej ludzi się pojawi, tym szerszy będzie asortyment, a co za tym idzie, atrakcyjność faktorii Beardsleya wzrośnie. I tym bogatsza stanie się jej obecna właścicielka – ośmioletnia Mulatka o imieniu Alicia. Ciekawiło mnie, czy ktokolwiek poza mną i Jamiem zna sekret jej urodzenia, lecz jeśli nawet tak było, to osoba ta lub osoby mądrze zachowywały go dla siebie. Wyprawa do faktorii zajęła nam dwa dni, mieliśmy bowiem do dyspozycji tylko Clarence’a, gdyż Jamie zabrał Mirandę i młodą juczną mulicę Annabelle do Salem. Na szczęście pogoda była dobra, więc Jenny i ja mogłyśmy iść pieszo, razem z Ianem i Germainem, a Clarence dźwigał Rachel i towary na handel. Fanny z nami nie było, zostawiłam ją pod opieką Amy Higgins. Nadal wstydziła się mówić przy obcych, co zresztą wcale mnie nie dziwiło. Aby normalnie wymawiać wszystkie słowa, potrzebowała jeszcze sporo ćwiczeń. Nawet Jenny, która otarła się przecież o eleganckie magazyny Brestu, Filadelfii i Savannah, była pod wrażeniem rozmachu, z jakim działała faktoria. – Nigdy w życiu nie widziałam tylu ludzi o cudzoziemskim wyglądzie – powiedziała, nie próbując wcale ukryć ciekawości, z jaką gapiła się na dwóch Indian w paradnym stroju, którzy zmierzali do faktorii konno. Za nimi posuwała się grupka kobiet w skórach i strojach europejskich, ciągnąc na wózkach beczki lub dźwigając na głowach i plecach toboły z fasolą, kukurydzą, suszonymi rybami i co tam jeszcze w nich miały. Moją uwagę zwróciły wystające z worka jednej z kobiet knykciowate bulwy imbiru. – Miej oko na Germaina – powiedziałam, popychając go bliżej Jenny, i zanurkowałam w tłum. Po dziesięciu minutach wyłoniłam się stamtąd z funtem korzenia imbiru, który korzystnie wymieniłam za woreczek rodzynek. Należały wprawdzie do Amy Higgins, ale kupię jej za to obiecany kawałek perkalu. Jenny podniosła głowę i nasłuchiwała. – Czy to czasem nie beczenie kozy? – Słyszałam je już parę razy. Czy potrzebujemy kozy? – Ale Jenny zmierzała już szparko w kierunku stojącej na uboczu szopy. Najwidoczniej koza była nam niezbędna. Włożyłam mój imbir do płóciennej torby i ruszyłam dalej. – Wcale nam to niepotrzebne – burknął nadąsany głos. – Bezużyteczny śmieć, i tyle. Ian podniósł wzrok znad lusterka, które bacznie oglądał, i po drugiej stronie sklepu wypatrzył dwóch młodych mężczyzn, targujących się ze sprzedawcą o pistolet. Wydawali mu się mgliście znajomi, choć zarazem był pewien, że ich nigdy nie widział. Niscy i chudzi, z żółtawoblond włosami przylepionymi do wąskich czaszek i niespokojnymi, tańczącymi oczami przypominali dwa gronostaje, czujne i śmiertelnie niebezpieczne. Jeden z nich wyprostował się i obróciwszy nieco głowę, spotkał się wzrokiem z Ianem. Zesztywniał i trącił łokciem brata, który zirytowany spojrzał na niego, a potem na Iana. – Co, do diabła… O kurczę! – wyrwało mu się.

Najwidoczniej go znali; ruszyli ku niemu ramię w ramię, z oczami błyszczącymi ciekawością. Ich jednakowe ruchy w końcu otworzyły odpowiednią klapkę w pamięci Iana. – A Dhia – szepnął bez tchu, na co Rachel podniosła głowę. – Twoi przyjaciele? – zapytała łagodnym tonem. – Można to tak określić. – Zasłonił żonę ciałem i uśmiechnął się do… Nie był pewien, kim są teraz, ale z pewnością nie są słodkimi dziewuszkami. Kiedy ich poznał, myślał, że są chłopakami, sierotami duńskiego pochodzenia o imionach – tak mu powiedzieli – Herman i Vermin, a nazywali się ponoć Kuykendall. Później okazało się, że to w istocie Hermione i Ermintrude. Znalazł im tymczasowe chronienie u… Jezu Chryste. – Boże, błagam, nie! – powiedział po gaelicku i Rachel spojrzała na niego zaniepokojona. To niemożliwe, żeby nadal przebywały z… Niestety, tak właśnie było. Ujrzał tył dobrze mu znanej głowy – i jeszcze lepiej znany krągły tyłek – nachylony nad beczką z piklami. Rozejrzał się dokoła, ale nie było ucieczki. Rodzeństwo zbliżało się szybko. Ian polecił duszę Bogu i wziąwszy głęboki oddech, odwrócił się do żony. – Pamiętasz może, jak mnie zapewniałaś, że wcale nie chcesz wiedzieć o wszystkich kobietach, z jakimi kładłem się do łóżka? – Pamiętam. – Zmierzyła go pytającym wzrokiem. – A czemu pytasz? – Powiedziałaś też, żebym cię ostrzegł, jeśli kiedyś mielibyśmy spotkać… – Ian stracił wątek. – Czy to Ian Murray? – zagadnęła pani Sylvie na dźwięk znajomego głosu i podeszła do niego z uśmiechem. Twarz miała dość przeciętną, nosiła okulary. – …taką osobę – dorzucił Ian pośpiesznie, wskazując kciukiem kobietę. – Pani Sylvie! – przywitał się serdecznie, trzymając ją obiema rękami na wypadek, gdyby zechciała go pocałować, jak jej się to zdarzało, kiedy się czasem spotykali. – Tak się cieszę, że panią widzę! Mam zaszczyt przedstawić pani moją małżonkę. – Ostatnie słowo było niewyraźnym chrypnięciem, więc Ian odchrząknął. – Oto Rachel. Rachel, to… to… – Przyjaciółka Sylvie – dopowiedziała Rachel. – Cieszę się, że mogę cię poznać, Sylvie. – Była nieco zarumieniona, ale mówiła spokojnie, z godnością, i zwyczajem kwakrów podała kobiecie dłoń zamiast dygnąć. Kobieta omiotła wzrokiem Rachel – i jej wzdęty brzuch – i uśmiechnęła się ciepło zza szkieł okularów w prostych stalowych oprawkach. Uścisnęła dłoń Rachel. – Cała przyjemność po mojej stronie, zapewniam panią, pani Murray. – Zerknęła z ukosa na Iana i kąciki warg zadrgały drwiąco, jakby chciały powiedzieć: Ty? Ty ożeniłeś się z kwakierką?. – To on! No jasne! Rodzeństwo otoczyło Iana (jak im się to udało, skoro były to tylko dwie osoby, nie wiedział, ale poczuł się otoczony…). Ku jego zaskoczeniu chwyciła go silna ręka i mocno uścisnęła, miażdżąc palce. – Herman Wurm – powiedział (powiedziała?) z dumą. – Miło znów pana spotkać, sir! – Worm? – wymamrotała Rachel, obserwując ich, zafascynowana. – Witaj, Hermanie, cieszę się, że dobrze się miewasz. I ty także… – bąknął Ian, wyciągając ostrożnie dłoń do niegdysiejszej Ermitrude, która wszakże odpowiedziała mu wysokim, ale wyraźnie ochrypłym głosem. – Trask Wurm – młoda osoba potrząsnęła energicznie ręką Iana – to po niemiecku. – Nazywają się Wurm – uściśliła pani Sylvie, zaróżowiona z rozbawienia, wymawiając: Vehrm. – Nikt nie potrafił wymówić „Kuykendall”, więc uznaliśmy, że lepsze będzie prostsze nazwisko. I ponieważ wyraziłeś się jasno, że nie chcesz, żeby zostały prostytutkami, znaleźliśmy

im lepsze zajęcie, zresztą za zgodą zainteresowanych. Herman i Trask zapewniają ochronę mojego… przybytku. – Spojrzała na Rachel, która – wciąż uśmiechnięta – zaczerwieniła się nieco. – Niech no tylko ktoś zacznie zaczepiać dziewczyny, to już my damy sobie z nim radę, załatwimy gościa na cacy – zapewnił Iana starszy Wurm. – To wcale nie jest trudne – wyznał drugi. – Wystarczy złamać nos obrzynkiem drewna jednemu skurwielowi, a reszta od razu się uspokaja. W szopie stało kilkanaście mlecznych kóz, w różnych stadiach brzemienności. Higginsowie mieli jurnego kozła, więc o to nie musiałam się martwić. Wybrałam dwie młode, niezapłodnione jeszcze kózki, wielce przyjazne stworzenia, jedną całą brązową, a drugą w białe łaty, z dziwnym znaczkiem na boku, przypominającym zaokrąglone, pasujące do siebie puzzle. Pokazałam wybrane kózki pilnującemu ich młodzieńcowi, a ponieważ Jenny ciągle się jeszcze wahała, wyszłam poszukać kurcząt. Miałam nadzieję, że znajdę szkocką rasę krótkonogą, ale były tylko zwyczajne dominiki i nankiny. Postanowiłam się na razie wstrzymać. Bez trudu można było prowadzić kozy na sznurku, ale jak niby miałam dźwigać kurczęta? Poza tym Jamie powinien mi najpierw postawić porządny kurnik. Wyszłam od handlarza kurami i rozejrzałam się trochę zdezorientowana. I właśnie wtedy go zobaczyłam. Nie, pomyślałam. Nie. On nie żyje, oni wszyscy nie żyją. Był brzydko zbudowany, miał obwisłe ramiona i wydatny brzuch, wypychający zniszczoną kamizelkę, naprawdę wielki. Znowu poczułam czające się zagrożenie, wielki cień wyłaniający się obok mnie z mroku nocy, który mnie trąca, a potem spada na mnie jak burzowa chmura, wciskając mnie w pokrytą igliwiem ziemię. Martha. Mimo że stałam w słońcu, przeszedł mnie zimny dreszcz. „Martha” – powiedział. Nazwał mnie imieniem zmarłej żony i płakał z ustami w moich włosach, kiedy skończył. Martha… Musiałam się pomylić. To była moja pierwsza świadoma myśl, powtarzana z uporem, każde słowo wykrzyczane w moim umyśle, każde ułożone na miejscu jak kupka kamieni, przygotowanych na budowę bulwaru. Musiałaś. Się. Pomylić. Nie pomyliłam się. Moja skóra o tym wiedziała. Drgała jak coś żywego, włoski jeżyły się w próżnej obronie, bo co skóra może zrobić, żeby nie dopuścić do takich rzeczy? Musiałaś. Się. Pomylić! Nie pomyliłam się. Wiedziały to moje piersi, łaskotliwie niechętne, wbrew woli powiększone przez szorstkie ręce, które pieściły je, szczypiąc i ugniatając. Wiedziały to także moje uda, ich obtarta skóra i mięśnie piekące z wysiłku, by się nie poddać, siniaki w miejscach, gdzie brutalne knykcie wbiły się aż do kości i zostawiły długotrwałą obolałość, którą czułam jeszcze wtedy, gdy sińce już znikły. – Musiałaś się pomylić – wyszeptałam na głos. – To pomyłka. Ale nie pomyliłam się. Wiedziało o tym miękkie, wilgotne ciało między udami, śliskie raptem od nagłej grozy przypomnienia – i ja również wiedziałam. Stałam tam, oddychając szybko, póki się nie zorientowałam i z trudem nie położyłam temu kresu. Mężczyzna brnął pomiędzy szopami z żywym inwentarzem. Przystanął przed zagrodą ze stadem świń i nachylony nad barierką, uważnie, w skupieniu oglądał ich łagodnie zaokrąglone grzbiety. Inny mężczyzna, zajęty tym samym, odezwał się do niego, on zaś odpowiedział. Stałam za daleko, żeby usłyszeć rozmowę, ale dotarł do mnie tembr jego głosu.

„Martha. Wiem, że tego nie chcesz, Martho, ale musisz. Muszę ci to dać”. Chyba tu nie zwymiotuję, do cholery? Nie mogę. Podjąwszy to postanowienie, uspokoiłam się nieco. Nie pozwoliłam wówczas ani jemu, ani jego kompanom zabić swojej duszy, więc dlaczego niby miałabym pozwolić na to teraz? Mężczyzna odszedł od świń, więc ruszyłam za nim. Nie wiedziałam, dlaczego za nim idę, ale czułam silny przymus. Nie bałam się go, z logicznego punktu widzenia nie było po temu powodu. Z drugiej strony moje bezrozumne ciało nadal pamiętało żywo tamtą noc, jego palce, ciężar i zapach, i najchętniej rzuciłoby się do ucieczki. Nie mogłam mu na to pozwolić. Poszłam za nim do szopy z kurczętami, potem z powrotem do świń. Wydawał się zainteresowany młodą czarno-białą maciorą; pokazał ją świniopasowi i zaczął go wypytywać, po czym jednak potrząsnął stanowczo głową i odszedł. Była za droga? Mogłabym się dowiedzieć, kim jest – ta myśl pojawiła się we mnie, ale natychmiast ją odrzuciłam. Wcale nie chciałam poznać jego przeklętego nazwiska. Mimo to poszłam za nim dalej. Wszedł do głównego budynku i kupił trochę tytoniu. Uświadomiłam sobie, że wiem, iż go używa, wszak pamiętałam jego cuchnący oddech. Powolnym, niskim głosem rozmawiał z odmierzającym tytoń sprzedawcą. Przemowa musiała być za długa, bo na twarzy młodzieńca pojawiło się z trudem maskowane zniecierpliwienie, jego mina mówiła wyraźnie: „Skończyliśmy, więc idź już sobie. Odejdź, proszę…”. Po kilku minutach, gdy klient pożegnał się w końcu i podszedł do stoiska z artykułami żelaznymi, jego ulga była aż nadto widoczna. Ze słów, które do mnie wypowiedział, wynikało, że jego żona nie żyje. Niechlujny wygląd i przydługie tyrady do nieznajomych świadczyły o tym, że drugiej nie znalazł. Był niezamożny, rzecz powszechna na terenach wiejskich, ale zaniedbanie nie wynikało z biedy. Gdyby mieszkał z kobietą, kazałaby mu się przynajmniej ogolić i umyć. Przeszedł o jard ode mnie, kierując się w stronę drzwi, trzymając w jednej ręce papierową tutkę tytoniu i torebkę gwoździ, a w drugiej podłużny twardy cukierek. Z widoczną przyjemnością lizał go mięsistym mokrym jęzorem. Z boku szczęki widniało nieduże znamię koloru porto. Pomyślałam, że jest nieokrzesany. Flejtuchowaty. A do tego zwyczajny nieudacznik. Chryste – rzekłam sobie w duchu z łagodnym obrzydzeniem, mimo woli zmieszanym wszakże z odrobiną niechętnego współczucia. Dopiero teraz zdałam sobie sprawę, że miałam zamiar stanąć przed nim i zapytać, czy mnie poznaje. Ale minął mnie z obojętną miną, ani jeden muskuł nie drgnął w jego twarzy. Być może różnica między tym, jak wyglądam obecnie – umyta i uczesana, w przyzwoitym ubraniu – i jaką widział mnie wtedy – brudną, rozczochraną, półnagą i poobijaną – była jednak zbyt duża. Być może wtedy wcale mi się nie przyjrzał. Kiedy mnie napadł, było zupełnie ciemno, a ja leżałam związana, półprzytomna, z trudem oddychając przez złamany nos. Nie przyglądałam mu się. Czy jesteś pewna, że to on? Tak, do diabła, całkowicie pewna. Byłam pewna, kiedy usłyszałam jego głos, a już zwłaszcza kiedy go zobaczyłam – szurający krok i kołysanie wielkiego brzuszyska. Nie, wcale nie chciałam z nim rozmawiać, jaki miałoby to sens? Co niby miałabym mu powiedzieć? Zażądać przeprosin? Mężczyzna najprawdopodobniej w ogóle nie pamiętał swojego czynu. Parsknęłam z goryczą. – Co cię rozśmieszyło, Grand-mère? – Germain zjawił się przy mnie z twardym cukierkiem w ręku.

– Coś mi się przypomniało. Nic ważnego – odparłam. – Czy babcia Janet już skończyła zakupy? – Tak, kazała mi cię poszukać. Chcesz cukierka? – Germain, dobra dusza, chciał mnie poczęstować, ale żołądek wywrócił mi się na drugą stronę na wspomnienie różowego jęzora mężczyzny, oblizującego cukierek. – Nie, dziękuję – powiedziałam. – Lepiej zanieś go do domu i poczęstuj Fanny. To będzie dla niej doskonałe ćwiczenie. Operacja wędzidełka nie obdarzyła Fanny cudowną umiejętnością mówienia ani swobodnego poruszania językiem. Otworzyła jedynie przed nią takie możliwości, jeśli będzie wykonywać żmudne i czasochłonne ćwiczenia. Germain godzinami przesiadywał z Fanny, zaśmiewając się wraz z nią i zachęcając do wywalania ozora oraz ruszania nim w różne strony. – O, mam dla niej dużo cukierków – zapewnił mnie. – A także po jednym dla Aidana, Orriego i małego Roba. – Jesteś bardzo łaskawy, Germain – powiedziałam z lekkim zaskoczeniem. – A… za co kupiłeś cukierki? – Za skórkę bobra – odparł z zadowoleniem. – Dał mi ją pan Kezzie Beardsley za to, że zaprowadziłem jego dzieciaki do strumienia i przypilnowałem, żeby on i pani Beardsley mogli sobie odpocząć. – Ach, odpocząć – powtórzyłam, tłumiąc śmiech. – Rozumiem. Doskonale, wobec tego poszukajmy babci Janet. Sporo czasu zajęło nam zorganizowanie powrotu do Ridge. Trzeba się było liczyć z dwoma dniami jazdy, a skoro część nas szła pieszo, w dodatku z kozami na sznurku, droga zajmie najpewniej cztery dni. Ale pogoda sprzyjała, mieliśmy prowiant i koce. Nikomu się nie śpieszyło, a już zwłaszcza kozom, które co chwila przystawały, żeby skubnąć coś zielonego. Spokojny marsz w towarzystwie rodziny rozproszył moje ponure myśli. Podczas kolacji Rachel tak udatnie naśladowała minę Iana, gdy niespodziewanie napatoczył się na panią Sylvie i rodzeństwo Wurm, że kulaliśmy się ze śmiechu. Gdy położyłam się na spoczynek przy ognisku, od razu zasnęłam i spałam mocno, bez snów.

140. Zlegniesz ze mną, kobieto? Ian nie potrafił ocenić, czy Rachel była rozbawiona, oburzona, rozgniewana, czy też może żywiła wszystkie te uczucia równocześnie. Zazwyczaj wiedział, co myśli, ponieważ mu o tym mówiła, szczęśliwie nie należała do kobiet, które oczekują, że mężczyzna będzie czytał w ich myślach, i mają pretensję, jeśli nie czyta; znał takich kilka w swoim życiu. Mimo to opinię o spotkaniu pani Sylvie i rodzeństwa Wurm zachowała dla siebie. Zrobili parę interesów, wymieniając dwie butelki whisky na sól, cukier, gwoździe, igły, nici, motykę bez styliska i belę różowej bawełny w kratkę, Ian kupił jej dużego ogórka konserwowego długości rozstawionych palców swojej dłoni. Podziękowała mu, lecz ogólnie w drodze do domu mówiła niewiele. Jadąc na grzbiecie Clarence’a, zamyślona oblizywała ogórek. Ian obserwował ją z taką fascynacją, że omal nie spadł z kamienistego wzniesienia terenu. Rachel odwróciła się, gdy odruchowo krzyknął, łapiąc równowagę, i posłała mu uśmiech, więc może nie była na niego wcale taka zła. – Czy nie zamierzasz go schrupać? – zapytał, zbliżając się do jej strzemienia. – Zamierzam – odparła spokojnie – ale wszystko w swoim czasie. – Lizała powoli, nie żałując języka, i przytrzymując Iana wzrokiem, z lubością possała koniec ogórka. Zapatrzony Ian wpadł prosto na gałąź sosny, która boleśnie chlasnęła go po twarzy.

Zaklął, trąc załzawione oczy. Rachel roześmiała się. – Zrobiłaś to celowo, Rachel Murray! – Chcesz mnie obwinić o to, że wpadłeś na drzewo? – zapytała, unosząc brew. – Jesteś przecież doświadczonym indiańskim zwiadowcą, przynajmniej tak mi powiedziałeś, a ja uwierzyłam. Na pewno ktoś taki dobrze widzi, gdzie stawia stopy. Ściągnęła cugle Clarence’a – muł zawsze chętnie witał postoje, zwłaszcza gdy mógł się pożywić czymś smacznym – i siedziała, uśmiechając się do męża chytrze. – Daj mi to, dobrze? – Podała mu ogórek i otarła wilgotną dłoń o udo. Ian odgryzł spory kęs i poczuł w ustach smak czosnku, koperku i octu. Resztę wrzucił do sakwy i wyciągnął rękę do Rachel. – Zejdź tu do mnie, proszę. – Dlaczego? – zapytała. Nie przestała się uśmiechać, ale zesztywniała nieco, nachylona do niego, nie mając bynajmniej zamiaru usłuchać. Rozumiał taką rozmowę, więc ujął ją w pasie i pociągnął do siebie. Obficie marszczona spódnica zaszeleściła. Ian przełknął ostatni kęs ogórka i pocałował żonę głęboko w usta, trzymając rękę na jej krągłym pośladku. Włosy Rachel pachniały sosnowym igliwiem, kurzymi piórami i płynnym mydłem, które ciotka Claire nazywała szamponem, język smakował niemiecką kiełbaską, którą zjedli na lunch, i przyprawami do ogórka. Otoczyła ramionami jego szyję, przytulając się do niego całym ciałem; nieoczekiwanie poczuł silne szturchnięcie w brzuch. Zdumiony, spojrzał w dół, a Rachel zachichotała. Zapomniał, że nie nosi gorsetu; piersi pod cienką koszulą były przewiązane zwykłym pasem materiału, pod spódnicą rysował się okrągły i twardy jak dynia brzuch. – On – czy też ona – jest dzisiaj bardzo żywy – wyjaśniła, kładąc dłoń płasko na sterczącym brzuchu, który wydymał się i poruszał w różnych miejscach, kiedy maleńkie kończyny kopały eksperymentalnie w powłoki swojego schronienia. Było to niezaprzeczalnie fascynujące zjawisko, ale Ian nie ochłonął jeszcze z wrażenia po tym, jak Rachel ssała ogórek. – Ukołyszę go dla ciebie do snu – szepnął jej do ucha i nachyliwszy się nieco, wziął ją na ręce. Po upływie prawie ośmiu miesięcy ciąży była nad podziw ciężka, ale podniósł ją bez trudu, wydając tylko lekkie stęknięcie. Uważając, by nie zawadzić jej głową o zwisające nisko gałęzie, a samemu nie nastąpić na ruchomy kamień, poniósł ją w las, zostawiając zadowolonego z przerwy Clarence’a, żeby się pasł przy kępie soczystej trawy. – Mam nadzieję, że to nie spotkanie z dawną ukochaną wyzwoliło w tobie tyle namiętności – zauważyła Rachel w jakiś czas później, strzepując z ramienia męża zabłąkanego owada. Leżeli podparci na łokciach na rozłożonej szkockiej spódniczce Iana, nadzy i przytuleni niczym łyżeczki w szufladzie. W cieniu drzew było chłodno, ale Rachel ostatnimi czasy było zawsze gorąco. Dziecko w jej łonie było jak mały piecyk, może miało to po ojcu, jak zauważyła kiedyś żartobliwie. Dla Iana określenie „żar namiętności” nie było przenośnią; kiedy leżał obok żony, po prostu płonął. – Ona nie jest moją ukochaną – szepnął jej do ucha i pocałował ją w skroń. – Była to zwykła transakcja handlowa. Rachel wyraźnie się to nie spodobało. – Mówiłem ci, że zadawałem się z dziewkami – powiedział spokojnym tonem, w którym ona usłyszała jednak urazę. – Czy wolałabyś spotykać porzucone w całym kraju kochanki? Westchnęła i pocałowała go w szyję, po czym ujęła jego opaloną rękę. – Tak, to prawda, mówiłeś mi o tym – przyznała. – A choć czasami zdarza mi się myśleć, że żałuję, iż nie poznałam cię jako prawiczka, czystego i niewinnego, to… uczciwość nakazuje mi żywić wdzięczność za lekcje, jakich udzieliła ci pani Sylvie i jej… koleżanki.

Zamierzała zapytać, czy tego, co przed chwilą z nią robił, nauczył się właśnie od tej damy, czy też raczej od swej indiańskiej żony, ale szybko z tego zrezygnowała. Nie ma sensu wywoływać takich wspomnień. Ian zaczął delikatnie pieścić jej pełną pierś, wodząc kciukiem wokół nabrzmiałej brodawki. Jak zwykle Rachel odruchowo się wyprężyła i jęknęła, napierając na niego pośladkami. Ostatnimi czasy sutki miała tak wrażliwe, że ledwie znosiła dotyk materiału, nie wspominając o fiszbinach gorsetu. Jęknęła, a on się roześmiał i przetoczył ją na drugi bok, by móc possać sutek. – Nie możesz tak jęczeć – szepnął, nie odrywając warg od stwardniałej brodawki. – Niedługo naszym śladem nadejdzie reszta naszej grupy. – Ale co sobie pomyślą… jak zobaczą Clarence’a? – Jeżeli ktoś będzie pytał, to odpowiemy, że zbieraliśmy grzyby. Nie mogą wylegiwać się tu zbyt długo, świetnie o tym wiedziała. Miała jednak ochotę zostać tak już na zawsze, a przynajmniej przez najbliższe pięć minut. Ian znowu leżał za nią, ciepły i silny, ale jego ręka spoczywała na jej brzuchu, gładziła delikatnie tajemniczą okrągłość, w której skrywa się dziecko. Może myślał, że zasnęła, a może nie miał nic przeciw temu, żeby go słyszała. Przemówił po gaelicku, a choć nie znała jeszcze zbyt wielu słów, by móc zrozumieć znaczenie, pojęła, że to modlitwa. „A Dhia” znaczyło „O Boże”. Łatwo się domyśliła, o co się Ian modli. – To dobrze – powiedziała miękko, kiedy skończył, i uścisnęła jego rękę. – Co dobrze? – To, że się martwisz i myślisz o swoim pierwszym dziecku – dzieciach. Wiem, że tak jest. I wiem też, jak bardzo się boisz o nasze wspólne dziecko – dodała jeszcze łagodniej. Westchnął, owiewając ją ciepłym oddechem, pachnącym koperkiem i czosnkiem. – Roztapiasz moje serce, kochana… A gdyby coś się stało tobie albo małemu Oggiemu, to powstałaby we mnie wielka dziura, przez którą uciekłoby ze mnie życie. Pragnęła go zapewnić, że nic im się nie stanie, że ona do tego nie dopuści. Ale taka obietnica nie leżała przecież w jej mocy. – Nasze życie jest w rękach Boga – powiedziała. – Cokolwiek się stanie, już zawsze będziemy z tobą. Ubrali się i przygładzili palcami rozczochrane włosy. Gdy dotarli do traktu, zza zakrętu wyszły akurat Claire i Jenny, niosąc pakunki i prowadząc na sznurkach po dwie mleczne kozy, nader przyjazne stworzenia, które powitały dwoje nieznajomych głośnym meczeniem. Rachel pochwyciła bystre spojrzenie matki Iana, skierowane na syna, potem zaś ciemnoniebieskie oczy spojrzały prosto na nią. Uśmiech mówił wyraźnie, jak słowa, że Jenny doskonale wie, co przed chwilą robili, i uważa to za niezwykle zabawne. Rachel spłonęła rumieńcem, ale spokojnie, z wdziękiem skłoniła głowę, nie bacząc na to, że kwakrzy czynią tak jedynie w czasie modlitwy. Gdy oddalili się już spory kawałek, Ian powiedział przyciszonym głosem: – Coś dziwnego dzieje się z ciocią Claire, nie uważasz? – Niczego nie zauważyłam. Co masz na myśli? Ian wzruszył ramieniem, lekko marszcząc czoło. – Nie potrafię tego określić… W drodze do faktorii zachowywała się całkiem normalnie, tak samo później, kiedy zaczęliśmy robić zakupy, ale jak skończyliśmy się targować o kozy, była już jakaś… inna. – Ian z trudem szukał odpowiednich słów. – Wiesz, jak to się mówi?… Że ktoś wygląda, jakby zobaczył ducha… Ale to nie chodzi o strach. Ciocia Claire nie była przestraszona. Już raczej… ogłuszona? Zaskoczona, wstrząśnięta… Ale kiedy mnie zobaczyła,

próbowała udawać, że nic się nie stało, że wszystko w porządku, a ja zająłem się kozami i zapomniałem zapytać. Odwrócił się i spojrzał przez ramię, ale trakt za nimi był pusty. Zza drzew doleciało ciche, przeciągłe meczenie i Ian się uśmiechnął, ale z jego oczu nie zniknął niepokój. – Ciocia Claire nie potrafi ukrywać uczuć. Wuj Jamie powiada, że ona ma przezroczystą twarz, i to prawda. Cokolwiek tam zobaczyła, to nadal jej towarzyszy, tak mi się wydaje.

141. Najgłębsze uczucie wyraża się w milczeniu Wczesnym popołudniem trzeciego dnia podróży Jenny wreszcie odchrząknęła znacząco. Zatrzymałyśmy się na popas przy strumieniu, gdzie rosła gęsta, wysoka trawa, i z lubością zamoczyłyśmy zmęczone stopy w chłodnej wodzie. Spętane kozy natychmiast zajęły się skubaniem trawy i gaszeniem pragnienia. Zazwyczaj rzadko pęta się kozom nogi, ponieważ zdolne są w ciągu kilku sekund przegryźć każdy sznurek. Skoro jednak mogły się zajadać świeżą trawą, nie traciły czasu na gryzienie sznurka, a przynajmniej miałyśmy pewność, że nie odejdą daleko. – Czy coś ci utknęło w gardle? – zapytałam wesoło, gdy Jenny wydała cichy, typowo szkocki chrapliwy odgłos. – Nie martw się, na szczęście jest tu dużo wody. Doceniła skinieniem tę słabą próbę żartu i wyjęła z kieszeni poobtłukiwaną płaską flaszeczkę. Odkorkowała ją i dokoła rozszedł się silny zapach alkoholu, prawdopodobnie miejscowego burbona. – Czy przywiozłaś ją ze sobą ze Szkocji? – zapytałam, przyjmując podaną flaszkę z niezbyt udatnie wytłoczonym z boku kwiatem lilii. – Tak, należała do Iana. Miał ją od czasu, kiedy wojowali z Jamiem we Francji, i przywiózł, gdy wrócił po tym, jak stracił nogę. Siadywaliśmy pod ścianą domu jego ojca, Ian naprawiał wtedy różne sprzęty, i popijaliśmy po łyczku. Biedak, naprawdę tego potrzebował, bo kazałam mu codziennie dziesięć razy spacerować tam i z powrotem drogą, żeby nauczył się porządnie chodzić na drewnianej nodze. – Uśmiechnęła się, ale z cieniem żalu. – Powiedziałam, że nie wyjdę za niego, jeżeli nie będzie mógł stanąć przy mnie przed ołtarzem na dwóch nogach, a po przysiędze wyprowadzić mnie z kościoła. Roześmiałam się głośno. – On to trochę inaczej opowiadał. – Ostrożnie upiłam łyk, ale trunek okazał się zaskakująco dobry: palący, ale gładki. – Skąd to masz? – Od niejakiego Gibbsa z Aberdeenshire. Nie przyszłoby ci do głowy, że znają się tam na produkcji whisky, zapewne gdzieś się tego nauczył. Gibbs mieszka w Hogue Corners, słyszałaś może o tej miejscowości? – Nie, ale to nie może być daleko. To jego własna produkcja, prawda? Jamie na pewno będzie zainteresowany. – Upiłam jeszcze łyk i oddałam Jenny flaszeczkę, obracając whisky w ustach, aby poczuć pełnię bukietu. – Tak też myślałam. W sakwie mam dla niego małą butelczynę. – Jenny pociągnęła z flaszeczki i kiwnęła głową z aprobatą. – Kim był ten brudny, jełopowaty grubas, który tak cię dzisiaj przestraszył? Zachłysnęłam się whisky. Wpadła w nieodpowiedni otwór i kaszląc, omal nie wyplułam z siebie bebechów. Jenny odłożyła flaszkę, podwinęła spódnice i weszła do strumienia. Zamoczyła chusteczkę i podała mi ją, po czym nalała mi trochę zimnej wody do ust. – Na szczęście jest tu dużo wody, jak zauważyłaś – bąknęła. – Proszę, napij się jeszcze. – Z twarzą mokrą od łez, które nadal ciekły mi z oczu, podkasałam spódnice, uklękłam i zaczęłam

pić, czyniąc przerwy na oddech między łykami, aż w końcu przestałam się dławić. – Zwróć uwagę, że nie miałam wątpliwości – powiedziała Jenny, obserwując moje poczynania – ale nawet gdybym je miała, to teraz bym się ich pozbyła. Kto to był? – Nie wiem, do cholery! – wysapałam ze złością, z powrotem siadając na kamieniu. Ton głosu nie zniechęcił jednak Jenny, która wpatrywała się we mnie kamiennym wzrokiem, pytająco unosząc brwi. – Naprawdę nie wiem – odparłam już spokojniej. – Po prostu… gdzieś go już kiedyś widziałam, ale nie mam pojęcia, kim jest. Przypatrywała mi się z natężeniem, zaciekawiona jak naukowiec badający pod mikroskopem nowo odkryty drobnoustrój. – Tak, tak… A gdzie widziałaś wcześniej tego draba? Bo nie ulega wątpliwości, że go rozpoznałaś. Miałaś taką minę, jakbyś niespodziewanie dostała po gębie. – Gdybym sądziła, że to cokolwiek zmieni, odpowiedziałabym ci, że to nie twój interes – mruknęłam, gromiąc ją wzrokiem. – Podaj no mi tę flaszkę. Dziękuję. Nie wiem, czy Jamie ci mówił, że przed jakimiś pięcioma laty Ridge najechała banda zbirów terroryzujących okolicę. Spalili wędzarnię i skrzywdzili Marsali. A mnie wzięli jako zakładniczkę. Jenny milczała, patrząc na mnie ze współczuciem. – Jamie odbił mnie z ich łap. Przybył mi na odsiecz ze swoimi ludźmi i rozegrała się zacięta walka. Większość bandytów zginęła, ale widocznie kilku udało się umknąć pod osłoną nocy. To… to był jeden z tych zbirów. Nie, w porządku, już dość. – Opowiadając, ściskałam flaszeczkę jak cenny talizman odwagi, ale teraz wręczyłam ją Jenny z powrotem. Natychmiast pociągnęła z niej długi łyk. – Nie będziesz próbowała dowiedzieć się jego nazwiska? Ludzie go tu znają, widziałam, powiedzieliby ci. – Nie chcę tego wiedzieć! – Krzyknęłam tak głośno, że najbliższa koza, mecząc, odskoczyła w bok, najwyraźniej nic sobie nie robiąc z pęt na kończynach. – To… to niepotrzebne – dodałam ciszej, ale z taką samą stanowczością. – Większość bandytów nie żyje, włącznie z hersztem. A ten człowiek, no cóż, sama widziałaś, jak mu się powodzi… Jak go nazwałaś? Brudnym, jełopowatym grubasem? Dobre określenie. To zwykły lump, nie stanowi już dla nas żadnego zagrożenia. Chcę o nim jak najszybciej zapomnieć – dokończyłam bez przekonania. Jenny skinęła głową, tłumiąc beknięcie, po czym zdecydowanym ruchem zakorkowała flaszeczkę i włożyła ją z powrotem do przepastnej kieszeni spódnicy. Przez chwilę siedziałyśmy w milczeniu, nasłuchując szmeru wody płynącej wartko po kamieniach i śpiewu ukrytych wśród listowia ptaków. Zwłaszcza przedrzeźniacz popisywał się gdzieś niedaleko skomplikowanym repertuarem, wyśpiewywanym głosem jak dzwon. Po około dziesięciu minutach Jenny przeciągnęła się, prostując plecy. – Pamiętasz moją córkę Maggie? – zapytała. – Tak – odrzekłam. – Pomagałam ci przy porodzie. Choć właściwie ty sama wykonałaś całą pracę, ja tylko w odpowiedniej chwili zdążyłam złapać dziecko. – Rzeczywiście. – Jenny pluskała stopami w wodzie. – Zapomniałam. Spojrzałam na nią uważnie. Gdyby rzeczywiście tak było, to Jenny zdarzyłoby się zapomnieć o czymś po raz pierwszy w życiu, a nie zestarzała się jeszcze na tyle, żeby pamięć zaczęła jej szwankować. – Została zgwałcona – ciągnęła równym głosem, nie odrywając oczu od strumienia. – Ten mężczyzna na szczęście jej nie pobił, ale uczynił ją brzemienną. – To straszne – odparłam po chwili milczenia. – To chyba nie był żołnierz rządowy, co? – To była moja pierwsza myśl, ale Maggie była przecież jeszcze dzieckiem, gdy brytyjskie wojska Cumberlanda, tłumiąc powstanie górali szkockich, paliły i plądrowały wioski i – tak właśnie –

gwałciły kobiety. – Nie, to nie był żołnierz – powiedziała Jenny z namysłem. – To był brat jej męża. – O Boże! – To właśnie powiedziałam, kiedy mi się zwierzyła. – Na twarzy Jenny pojawił się nieprzyjemny grymas. – Dobrze przynajmniej, że Geordie, czyli ten brat, miał taki sam kolor włosów i oczu jak jej mąż Paul, bez trudu więc można było ukryć prawdę. – I… co zrobiła Maggie? – nie zdołałam powstrzymać ciekawości. – Nigdy się nie przyznała? Jenny westchnęła przeciągle i kiwnęła głową. Wyjęła stopy z wody, otrząsnęła i nakryła je halką. – Biedna dziewczyna pytała mnie, co ma począć. Modliłam się o mądrą odpowiedź… Boże, jak ja się wtedy modliłam! – powiedziała Jenny z dziwną zajadłością i prychnęła. – Poradziłam jej, żeby nic nikomu nie mówiła. Bo gdyby wyznała prawdę, jak by się to wszystko skończyło? Honor szkockiego górala każe mu pomścić gwałt na żonie, więc jeden z nich by zginął, ale Bóg jeden wie który. Nawet gdyby Paul tylko pobił brata i zmusił go do wyjazdu, wszyscy od razu domyśliliby się, co się za tym kryje, a malutki Wally – wtedy nie wiedziałyśmy jeszcze, czy to będzie chłopiec, czy dziewczynka – zostałby obwołany bękartem, dzieciakiem z gwałtu i co dalej by się z nim stało, jakie wiódłby życie? Nachyliła się i opryskała wodą rozgrzaną twarz. Odchyliła głowę do tyłu i siedziała nieruchomo, gdy krople ściekały jej po policzkach. – A Paul i Geordie? I reszta rodziny? Najpierw skłóciliby się ze sobą, a potem także z nami, bo przecież upieraliby się, że Maggie kłamie, nie chcieliby uwierzyć w jej straszną opowieść. Okropnie uparci ci Carmichaelowie – dorzuciła z goryczą. – Bardzo lojalni, ale uparci jak osły. – Tako rzecze Jenny Fraser – rzekłam sentencjonalnie. – Ci Carmichaelowie muszą być doprawdy wyjątkowi. Parsknęła śmiechem, ale nic nie powiedziała. – Powiedziałam Maggie – odwróciła się do mnie i podjęła opowieść – że modliłam się o słuszną decyzję i wydaje mi się, iż dla dobra męża i dzieci powinna milczeć, zachować to straszne zdarzenie w tajemnicy. Jeśli może, to niech wybaczy Geordiemu, a jeśli nie, niech się trzyma od niego z daleka, ale powinna milczeć. Tak też postąpiła. – A Geordie? Co on zrobił? – zapytałam ciekawie. – Czy wiedział… wie, że Wally jest jego synem? Potrząsnęła głową. – Nie wiem. Wyjechał, miesiąc po urodzeniu się dziecka wyemigrował do Kanady. Nikt nie był tym zaskoczony, bo wszyscy wiedzieli, że kochał się w Maggie do szaleństwa i bardzo cierpiał, kiedy wybrała Paula. To mu ułatwiło decyzję. – Co z oczu, to z serca? Tak, chyba tak to działa – skomentowałam zgryźliwie. Nie powinnam o to pytać, ale nie mogłam się powstrzymać. – Czy po wyjeździe Geordiego Maggie wyznała mężowi prawdę? Jenny znów potrząsnęła głową i wstała trochę sztywno, poprawiając zmięte halki i spódnice. – Nie jestem pewna, ale nie wydaje mi się. Gdyby mu powiedziała po tak długim czasie… jak by to przyjął? Co niby miałby z tym zrobić? Znienawidziłby brata, choć nie mógłby się z nim bezpośrednio rozliczyć. – Niebieskie oczy, zupełnie takie same jak u Jamiego, spojrzały na mnie z mieszaniną smutku i rozbawienia. – Prawdziwy góral szkocki potrafi żywić naprawdę głęboką nienawiść, już ja coś o tym wiem… Chodź, pozbieramy to towarzystwo, zanim całkiem nam się

rozbiegną. – Z butami w ręku ruszyła przez trawę, śpiewnym gaelickim zaklęciem przywołując żywy inwentarz: Trójco, któraś jest na wyżynach w Mieście Chwały, Paś moje stado i chroń rodzinę, Opiekuj się nimi w upale, w czasie mrozu i burzy, Mocą błogosławieństwa sprowadzaj w dolinę, Z groźnej wysokości do bezpiecznej zagrody. Przemyśliwałam o tym wszystkim jeszcze długo po tym, jak wszyscy owinęli się kocami i zaczęli smacznie chrapać przy dogasającym ognisku. Prawdę mówiąc, nie przestawałam o tym rozmyślać od przypadkowego spotkania z niechlujem. Jednakże opowieść Jenny przejaśniła mi nieco w głowie i liczne wątpliwości zaczęły opadać na dno jak fusy po kawie. Pokusa, żeby o niczym nie mówić, była nadal bardzo silna. Istniała wszakże jedna wątpliwość – a właściwie dwie. Pamięć o tym nieodmiennie budziła moją irytację, tymczasem jest niezaprzeczalnym faktem, że nie potrafię ukrywać uczuć, z mojej twarzy można wyczytać wszystko. Jeśli coś mnie gnębi, moi bliscy natychmiast zaczynają zerkać na mnie z ukosa, niezręcznie próbując się dowiedzieć, co zaszło, albo – jak Jamie – pytają wprost, w czym rzecz. Jenny postąpiła w pewnym sensie tak samo, tyle że nie domagała się ode mnie żadnych szczegółów. Prawdopodobnie domyśliła się, co zaszło, bo inaczej nie opowiedziałaby mi przykrej historii o Maggie. Potem przyszło mi do głowy pytanie, czy Jamie napomknął jej może kiedyś o najeździe bandy zbirów Hodgepile’a i późniejszych krwawych wydarzeniach. Podstawowym problemem była wszakże moja własna reakcja na spotkanie z brudnym, jełopowatym grubasem. Zawsze kiedy powtarzałam w duchu określenie Jenny, parskałam cichym śmiechem, co w istocie bardzo mi pomagało. Był zwyczajnym mężczyzną, nie jakimś upiorem. Nie warto było robić wokół niego takiego zamieszania. Diabli wiedzą, jak przyłączył się do bandy Hodgepile’a… Szczerze mówiąc, byłam zdania, że większość tego rodzaju zbirów to beznadziejni idioci. I choć nie chciałam przeżywać na nowo tamtego wydarzenia, nie mogłam się przed tym obronić. Ten człowiek w swoim mniemaniu nie zamierzał mnie skrzywdzić, nie pobił mnie ani nie zranił (co oczywiście nie znaczy, że nie przygwoździł mnie do ziemi, siłą nie rozłożył mi nóg i nie wepchnął we mnie swojego kutasa…). Rozluźniłam zaciśnięte zęby, odetchnęłam głęboko i zaczęłam się zastanawiać od początku. Skorzystał po prostu z okazji… i zaspokoił palącą potrzebę. „Martho” – wydusił, łkając i pociągając nosem, a gorące łzy i gluty zmoczyły mi policzki. – „Martho, tak cię kochałem”. Czy mogłam mu na tej podstawie przebaczyć? Nie roztrząsać dłużej okropieństwa jego czynu, tylko spojrzeć na sprawcę jak na żałosne stworzenie, którym w istocie był? Gdyby mi się udało potraktować to w taki sposób, czy ten mężczyzna zniknąłby z mojego umysłu, wyniósł się już na zawsze i przestał zatruwać moje myśli? Spojrzałam w czarne, rozgwieżdżone niebo. Jeśli się wiedziało, że gwiazdy to w rzeczywistości kule płonącego gazu, bez trudności można było postrzegać je oczami van Gogha… Wpatrując się w rozjarzoną pustkę, zrozumiałam, dlaczego ludzie, rozmawiając z Bogiem, zawsze patrzą w górę, na niebo. Pragną poczuć ogrom czegoś znacznie większego niż oni i oto właśnie jest – niezmierzona przestrzeń, zawsze na wyciągnięcie ręki. Osłona. Ochrona. Pomóż mi – prosiłam bezgłośnie. Nigdy nie rozmawiałam z Jamiem o Jacku Randallu. Lecz z kilku jego wzmianek – i bełkotu towarzyszącego najgorszym nocnym koszmarom – wiedziałam, że w taki właśnie sposób

postanowił przeżyć; wybaczył Jackowi Randallowi. Niejednokrotnie. Był upartym człowiekiem, potrafił tego dokonać. Tysiąc razy, a potem jeszcze raz. Pomóż mi, błagałam, czując, jak łzy spływają mi po skroniach i giną we włosach. Proszę. Pomóż mi.

142. Co wychodzi na jaw Prośby poskutkowały. Nie było to łatwe, czasem trwało ledwie kilka minut, ale szok powoli ustępował; w domu, w otoczeniu kochającej rodziny i przyjaciół, poczułam, że równowaga wraca. Modliłam się, przebaczałam i starałam się dotrzymać słowa. Góry emanujące ponadczasowym spokojem ogromnie mi w tym pomagały. Pomocne okazały się także niezliczone zajęcia. Dla społeczności wiejskiej lato to czas największego wysiłku. A kiedy mężczyźni pracują, posługując się kosami, łopatami, toporami, używając broni i noży, opiekując się żywym inwentarzem i powożąc końmi, często doznają skaleczeń i innych obrażeń. U kobiet i dzieci dochodzi do licznych poparzeń, stłuczeń, biegunek i zaparć, ząbkowania oraz… inwazji owsików. – Tutaj, widzi pani? – zapytałam cicho, trzymając zapaloną świecę o kilka cali nad pośladkami dwuletniego Tammasa Wilsona. Wyciągnąwszy niepozbawiony sensu wniosek, że zamierzam oparzyć go w tyłek albo wetknąć mu tam świecę, malec wrzeszczał i wierzgał, usiłując się wyrwać. Matka chwyciła go mocniej i rozchyliła pośladki; naszym oczom ukazały się maleńkie białe robaki, wijące się jak w ukropie wokół zaczerwienionego odbytu. – Niech Jezus chroni nas przed złem – szepnęła Annie Wilson, czyniąc ręką znak krzyża. Tammas wykorzystał okazję i podwoił wysiłki, żeby się uwolnić. Niemal mu się udało i gdybym go nie przytrzymała za stopę, byłby wylądował z głową w palenisku. – To osobniki żeńskie – wyjaśniłam. – Wypełzają w nocy i składają jajeczka na skórze. Jajeczka powodują swędzenie i dlatego chłopczyk się drapie. Przez to skóra jest podrażniona i zaczerwieniona. Najgorsze, że dziecko roznosi potem te jajeczka wszędzie, na wszystko, czego tylko dotknie – dwuletnie dziecko dotyka literalnie wszystkiego w swoim zasięgu – i dlatego zarażona jest prawdopodobnie cała rodzina. Pani Wilson wierciła się niespokojnie na taborecie, czy to z powodu owsików, czy też z zakłopotania, i rozluźniła uchwyt, a Tammas natychmiast wywinął się z jej rąk i uciekł na łóżko, gdzie leżały jego dwie starsze siostrzyczki, cztero-i pięcioletnia. Złapałam go w pasie i przyniosłam z powrotem bliżej paleniska. – Święta Panienko, to co ja mam robić? – zapytała Annie Wilson, rozglądając się bezradnie dookoła. Wodziła wzrokiem od śpiących córeczek do męża, który zasnął utrudzony i chrapał na drugim łóżku w kącie ciasnej izby. – Dla dorosłych i starszych dzieci dam pani to. Wyjęłam z koszyka butelkę i ostrożnie podałam kobiecie. Nie był to materiał wybuchowy, ale znając jego działanie, nieodmiennie miałam takie skojarzenie. – To jest balsam z kwiatu wawrzynka i korzenia wymiotnicy. Bardzo silny środek przeczyszczający… to znaczy, że będziecie mieli gwałtowne wypróżnienie, a nazywając rzecz po imieniu, sraczkę – dodałam, widząc, że kobieta nie rozumie medycznego żargonu. – Po kilkakrotnym zażyciu pozbędziecie się owsików, ale musi pani zatrzymać roznoszenie ich po całym domu przez Tammasa i dziewczynki. A dla młodszych dzieci… – Podałam jej naczynie z pastą z czosnku, na tyle silną, że kobieta zmarszczyła nos, choć naczynie było szczelnie zamknięte. – Niech pani nabierze trochę na palec i posmaruje wokół odbytu, a także… ee… w

środku. – Dobrze – odrzekła zrezygnowana, biorąc ode mnie naczynie i butelkę. Prawdopodobnie nie była to najgorsza rzecz, jaką musiała zrobić jako matka. Udzieliłam jej wskazówek na temat gotowania pościeli, używania mydła i skrupulatnego (a zwłaszcza częstego) mycia rąk, życzyłam wszystkiego dobrego i szybko wyszłam, walcząc z chęcią podrapania się we własny tyłek. Na szczęście w drodze do chaty Higginsów chęć ta mnie opuściła. Wsunęłam się na legowisko obok Jamiego z poczuciem dobrze spełnionego obowiązku. Obrócił się do mnie zaspany i powęszył. – Co ty wyprawiałaś, Angliszko, jak mi Bóg miły? – Lepiej, żebyś nie wiedział – zapewniłam. – A czym pachnę? – Jeżeli tylko czosnkiem, to nie zamierzałam wstawać, jeśli natomiast kupą… – Czosneczkiem – odrzekł Jamie uradowany. – Pachniesz jak nie przymierzając gigot d’agneau. – Na wspomnienie udźca baraniego zaburczało mu w brzuchu, a ja roześmiałam się cicho. – Obawiam się, że na śniadanie dostaniesz najwyżej owsiankę. – Nie szkodzi – odparł zadowolony. – Na szczęście mamy miód. Ponieważ nie miałam żadnych wezwań do pacjentów, następnego dnia po południu wybrałam się z Jamiem na budowę naszego nowego domu. Cały teren porastały krzaczki poziomek o wdzięcznie wygiętych łodyżkach i liściach w kształcie tarczy. Wzięłam ze sobą koszyczek, aby nazbierać słodkich czerwonych owoców, zresztą wiosną i latem nie ruszałam się nigdzie bez koszyka. Gdy dotarliśmy do polany, na której miał stać dom i skąd rozciągał się przepiękny widok na góry, był do połowy pełen. – Wydaje mi się, że od chwili, gdy po raz pierwszy tu przyszliśmy, upłynęło całe życie – zauważyłam, przysiadając na stosie przyciętych belek i zdejmując kapelusz z szerokim rondem, by wiatr ochłodził mi głowę. – Pamiętasz, wtedy też jedliśmy poziomki. – Podałam Jamiemu garść pachnących owoców. – Dwa albo trzy życia, ale owszem, pamiętam. – Uśmiechnął się i przysiadł obok mnie, pojadając poziomki z mojej dłoni. Wskazał wyrównany teren przed nami, na którym powbijał w ziemię kołki i sznurkami wytyczył przyszłe pomieszczenia. – Chciałaś mieć gabinet od frontu, prawda? Tak samo jak przedtem? Tak też to zaplanowałem, ale jeśli wolisz, można jeszcze zmienić. – Nie, tak jest dobrze. Będę w nim spędzała dużo czasu, więc miło będzie wyjrzeć przez okno i sprawdzić, czy ktoś nie nadbiega po pomoc. Mówiłam z całkowitą powagą, ale Jamie roześmiał się i wrzucił do ust garść poziomek. – Nie będą biegli, bo muszą spory kawałek wejść pod górę. – Położył na kolanach deskę, do której przytwierdził kawałek grubego papieru, i zaczął mi pokazywać swoje plany, ładnie wyrysowane ołówkiem. – Po przeciwnej stronie korytarza będzie mój gabinet, tak jak było dawniej. Hol będzie szerszy ze względu na podest schodów, a tu przydałby się może mały salonik, między gabinetem a kuchnią. A skoro mowa o kuchni… Jak sądzisz, czy powinniśmy ją urządzić w osobnym budynku, tak jak u Johna Greya w Filadelfii? Rozważałam przez chwilę tę propozycję, oblizując wargi z poziomkowego soku. Nie dziwiło mnie, że Jamie wpadł na ten pomysł; każdy, kto przeżył pożar domu, nie mówiąc już o dwóch, z pewnością zawsze będzie się tego obawiał. – Nie sądzę, żeby to było potrzebne – odparłam po długim namyśle. – Robi się tak nie tylko z powodu zagrożenia pożarem, ale i upałów w lecie, a to nam tutaj nie grozi. I tak musimy mieć w domu paleniska. Niebezpieczeństwo zaprószenia ognia nie wzrośnie tylko dlatego, że na

jednym z nich będziemy gotowali strawę. – Niewątpliwie dużo zależy od tego, kto będzie gotował – rzekł Jamie, przechylając filuternie głowę. – Jeśli chciałeś mi dopiec, to lepiej daj sobie spokój – odparłam chłodno. – Może nie jestem najlepszą kucharką na świecie, ale nie palę potraw na węgiel. – No cóż, Angliszko, jesteś jedynym członkiem rodziny, któremu udało się spalić dom, to musisz przyznać. – Śmiejąc się, zasłonił się od żartobliwego ciosu, który mu chciałam wymierzyć. Chwycił mnie za rękę i bez wysiłku posadził sobie na kolanach. Objął mnie i oparł brodę na moim ramieniu, wolną ręką odgarniając mi włosy z czoła. Był boso, miał na sobie tylko koszulę i znoszony zielono-brązowy kilt roboczy, który kupił od handlarza starzyzną w Savannah. Brzeg kiltu się podwinął, więc uniosłam pośladek i starannie wygładziłam go na muskularnym udzie Jamiego. – Amy mówi, że w Cross Creek mieszka szkocki tkacz – powiedziałam. – Kiedy tam następnym razem pojedziesz, może powinieneś zamówić sobie nowy kilt, w barwach swojego klanu, jeśli tkacz potrafi ufarbować tkaninę na czerwień Fraserów. – Ano tak… Ale jest wiele innych wydatków, Angliszko. Nie muszę łowić ryb w nowiutkiej spódniczce, a pola obrabiam w koszuli. – Mogłabym przez cały dzień chodzić w szarej, dziurawej halce z flaneli, bo nie ma to żadnego wpływu na moją pracę, ale ty nie chciałbyś mnie chyba oglądać w takim stroju, hm? Mruknął, rozbawiony, i poprawił się na siedzeniu, sadowiąc się ze mną wygodniej. – To prawda, nie chciałbym. Czasem lubię na ciebie patrzeć, jak jesteś ładnie ubrana, masz ślicznie upięte włosy i szczodrze ukazujesz biust. Poza tym mężczyznę ocenia się po tym, czy umie zarobić na rodzinę. Gdybym pozwolił ci chodzić w łachmanach, ludzie pomyśleliby, że jestem skąpy albo nieudaczny. – Z tonu jego głosu jasno wynikało, który z tych grzechów bardziej go przeraża. – O, nieprawda – odparłam, drocząc się z nim. – Wszyscy tu przecież doskonale wiedzą, że taki nie jesteś. A ja lubię podziwiać cię w pełnej krasie. – Ależ jesteś frywolna, Angliszko, nie spodziewałbym się tego po dr C.E.B.R. Fraser. – Jamie znowu się śmiał, ale nagle przestał i odwrócił się do mnie. – Spójrz – szepnął mi do ucha, pokazując coś w dole. – Tam, po prawej stronie, gdzie potok wyłania się zza drzew. Widzisz ją? – No nie! – wykrztusiłam, spostrzegłszy białą smugę przesuwającą się powoli na tle splątanej masy zieleni. – To niemożliwe, prawda? – Bez okularów nie widziałam z tej odległości szczegółów, ale ze sposobu poruszania się wywnioskowałam, że jest to z pewnością świnia. Wielka świnia. A do tego biała. – Jeśli nie jest to nasza biała maciora, to zapewne jest to jej córka. Ale przypuszczam, że to właśnie ona. Poznam wszędzie ten jej dumny zad. – Cudownie. – Oparłam się o Jamiego z westchnieniem zadowolenia. – Teraz wiem, że jesteśmy w domu. – Za miesiąc będziesz już spała pod własnym dachem, a nighean – obiecał Jamie; w jego głosie słyszałam radość. – Pamiętaj tylko, że na początku może to być zaledwie przybudówka, ale będziemy u siebie. Przed zimą wybuduję kominy, postawię ściany i położę dach, a potem będę powoli kładł podłogi i wstawiał drzwi. Przytuliłam dłoń do ciepłego, trochę szorstkiego policzka Jamiego. Nie chciałam się oszukiwać, że to miejsce jest rajem albo schronieniem przed okropnościami wojny; wojna ma to do siebie, że rzadko ogranicza się do jednego terenu, lecz przemieszcza się jak cyklon, niszcząc wszystko na swojej drodze. Na razie jednak był to dom i tu panował pokój. Przez pewien czas siedzieliśmy w milczeniu, obserwując krążące nad doliną jastrzębie i

poczynania białej maciory – o ile to rzeczywiście była ona – do której dołączyły niewyraźne białawe kluchy, zapewne wiosenny miot. U podnóża wąwozu ukazało się dwóch ludzi na koniach, którzy zjechali z traktu. Jamie wytężył wzrok, po czym wyraźnie się rozluźnił. – To Hiram Crombie i nowy kaznodzieja – powiedział. – Hiram miał wyjechać po niego na rozstaje i pokazać mu drogę. – Prawdopodobnie chciał się upewnić, że osoba duchowna nadaje się do swego zadania i jest odpowiednio surowa – odrzekłam, śmiejąc się. – Zdajesz sobie sprawę, że niektórzy już dawno przestali cię uważać za istotę ludzką? – Hiram Crombie należał do grupy osadników, którzy osiedlili się tutaj za zgodą Jamiego. Wszyscy byli zagorzałymi prezbiterianami i uważali papistów za głęboko zboczonych, a nawet za pomiot Szatana. Jamie mruknął lekceważąco. – Przyzwyczają się do mnie na nowo – odparł. – Wiele bym dał, by móc posłuchać rozmowy Hirama z Rachel. Zejdź, Angliszko, noga całkiem mi ścierpła. – Pomógł mi wstać i sam także się podniósł, po czym poprawił kilt. Mimo że wypłowiały, nadzwyczaj mu pasował, i serce mi rosło, że Jamie tak pięknie się w nim prezentuje: wysoki i barczysty, głowa domu, pan na swoich włościach. Nareszcie. Powiódł wzrokiem po okolicy i odwrócił się do mnie. – Powiedziałaś, że chcesz mieć gabinet od frontu, żeby się przygotować na nadejście pacjentów. Odpowiednio się na nich nastawić. – Spojrzał mi prosto w oczy. – Jak myślisz, czy teraz jest dobry moment, żeby mi wyjawić, co się dzieje? – Ależ nic się nie stało – powtórzyłam chyba po raz dziesiąty. Oderwałam kawałek kory od belki, na której siedziałam, i obracałam go w palcach. – Wszystko jest w jak najlepszym porządku. Naprawdę. Jamie stał przede mną, zasłaniając słońce. Nie widziałam wyraźnie jego twarzy. – Angliszko – rzekł łagodnym tonem. – Jak wiesz, jestem o wiele bardziej uparty niż ty. Wiem, że przytrafiło ci się coś przykrego, kiedy wybrałaś się do faktorii Beardsleya, i wiem też, że nie chcesz mi o tym powiedzieć. Rozumiem, że musisz mieć czas, żeby się odpowiednio nastawić, ale dałem ci go, i to sporo. Przewiduję, że to coś jeszcze gorszego, niż mógłbym przypuszczać, bo inaczej już byś mi powiedziała. Zwlekałam, usiłując na poczekaniu wymyślić jakieś kłamstwo, historyjkę, która zastąpiłaby prawdziwy problem, ale spojrzałam Jamiemu w oczy i zrezygnowałam z tego pomysłu. Nie mogłabym go okłamać, i to nie tylko dlatego, że od razu by się na tym poznał. – Pamiętasz – zaczęłam powoli, patrząc mu w oczy – co powiedziałeś mi w naszą noc poślubną? Obiecałeś, że nie będziesz mnie wypytywał o sprawy, o których nie mogę ci powiedzieć. Dodałeś, że w miłości jest miejsce na tajemnice, ale nie na kłamstwa. Nie okłamię cię, Jamie, ale uwierz mi – nie chcę ci tego wyjawić. Przestąpił z nogi na nogę i westchnął. – Jeżeli sądzisz, że mnie uspokoiłaś, Angliszko… – zaczął i potrząsnął głową. – Owszem, dobrze pamiętam tamtą sytuację. – Posłał mi słaby uśmiech. – Powiedziałem ci wtedy, że nie łączy nas nic oprócz szacunku, ja zaś uważam, że jest w nim miejsce na tajemnice, ale nie na kłamstwa. – Urwał na moment i dodał bardzo łagodnie: – Czy nie wydaje ci się, mo chridhe, że obecnie łączy nas coś więcej niż tylko szacunek? Odetchnęłam głęboko. Serce tłukło się w piersi, lecz nie z powodu paniki, ale jedynie zwykłego podniecenia nerwów. – Oczywiście – powiedziałam, patrząc mu w oczy. – Ale proszę cię, Jamie, nie pytaj mnie o to właśnie teraz. Naprawdę uważam, że wszystko jest w porządku, modliłam się o to i… i myślę, że nadal będzie w porządku – plotłam dość niezbornie. Wstałam i wzięłam go za ręce. –

Czy to ci wystarczy? Rozważał moje słowa, zaciskając wargi. Należał do ludzi, którzy nie stosują uników. Gdyby moja odpowiedź mu nie wystarczyła, natychmiast by mi to powiedział. – Czy powinienem poczynić w związku z tą sprawą jakieś przygotowania? – zapytał z powagą. – Chodzi mi o to, że jeśli trzeba by było podjąć walkę, to chciałbym być wcześniej przygotowany. – Och… – Odetchnęłam z ulgą. Nie zdawałam sobie nawet sprawy, że wstrzymuję oddech. – Nie, nie, to coś zupełnie innego. To raczej kwestia z dziedziny moralności. Widziałam, że moje słowa nie uspokoiły Jamiego. Poszukał na mojej twarzy jakiegoś wyjaśnienia, nie znalazł i wyraźnie sposępniał. Potem powoli kiwnął głową. – Nie będę więcej drążył tematu, a nighean – powiedział miękko, całując mnie w czoło. – Na razie.

143. Interruptus Latem ludzie potrzebowali medyka ze względu na ciąże i porody. Codziennie modliłam się o to, żeby Marsali urodziła zdrowe dziecko. Chociaż był już 1 czerwca, prawdopodobnie upłynie jeszcze miesiąc, zanim otrzymamy jakieś wieści. Przed wyjazdem z Charlestonu, gdy rozstawaliśmy się wśród łez, zdążyłam ją jeszcze zbadać i wydawało mi się, że wszystko jest w jak najlepszym porządku. – Jak uważasz, czy to dziecko może być takie jak… Henri-Christian? – Z bólem wymówiła to imię, przyciskając dłonie do wypuczonego brzucha. – Przypuszczam, że nie – odparłam, a wtedy twarz jej się zmieniła, ukazując wachlarz emocji: strach, żał… wreszcie ulgę. Przeżegnałam się i zmówiłam krótką modlitwę, po czym ruszyłam ścieżką prowadzącą pod górę do chaty MacDonalda, gdzie tymczasowo zamieszkali Rachel i Ian. Rachel siedziała na ławce przed domem i łuskała groszek do miski, którą dla wygody postawiła na wydatnym brzuchu. – Madainn mhath! – przemówiła, uśmiechając się do mnie radośnie. – Czy nie jesteś pod wrażeniem moich talentów językowych, Claire? Potrafię już powiedzieć: „dzień dobry”, „dobranoc”, „jak się masz” i „spieprzaj”. – Moje gratulacje. – Usiadłam obok niej na ławce. – A jak brzmi to ostatnie? – Rach a h-Irt – wymówiła ostrożnie. – Czy starasz się też przełożyć mowę kwakrów na gaelicki, czy to w ogóle możliwe? – Nie mam pojęcia – przyznała szczerze. – Matka Jenny zaproponowała, że nauczy mnie modlitwy do Pana w tym języku. Wtedy będę mogła powiedzieć coś więcej, porównać sposoby zwracania się do naszego Stwórcy. – No tak. – Brzmiało to całkiem sensownie. – Czy zwracając się do Boga, używasz archaicznej formy zaimka „Ty”? – Oczywiście. Czyż mamy bliższego niż On Przyjaciela? Nie przyszło mi to do głowy, że prawdopodobną przyczyną obecności w modlitwach staroangielskiej formy zaimka „ty” w różnych jego przypadkach jest poufałość, bliskość, jaką ta forma wyraża. W mowie kwakrów funkcję tę przejęło słowo „przyjaciel”[23]. – To bardzo ciekawe – powiedziałam. – Jak się ma dzisiaj Oggy? – Jest niespokojny – odrzekła, a na dowód jej słów energiczne kopnięcie omal nie wywróciło miski z wyłuskanym groszkiem. – Ja także – dodała, zbierając rozsypane ziarna z gorsu koszuli i wsypując je z powrotem do naczynia.

– Nie wątpię – powiedziałam z uśmiechem. – Ciąża wydaje się trwać przez całą wieczność… aż tu nagle zaczyna się poród. – Nie mogę się już doczekać – zapewniła żarliwie. – Podobnie jak Ian. – Czy jest jakiś szczególny powód? Na jej twarz powoli wypełzł głęboki rumieniec. – Budzę go w nocy po sześć razy, wstając, żeby się wysikać – odpowiedziała, unikając mojego wzroku. – Oggy kopie go prawie tak samo jak mnie. – I…? – zapytałam zachęcająco. Rumieniec jeszcze się pogłębił. – Ian mówi, że nie może się już doczekać, kiedy będzie mógł, yy… ssać mleko z mojej piersi – wyznała speszona. Zakasłała i zmusiła się, by spojrzeć mi w oczy. – On naprawdę czeka na to dziecko – powiedziała z powagą. – Wiesz, jak to było z poprzednimi dziećmi z Indianką z Mohawków. Ponoć Ian ci to wyznał, prosząc o radę, czy powinien ożenić się ze mną. – A tak, pamiętam. Nic dziwnego, że jest niecierpliwy. – Położyłam dłoń na brzuchu Rachel i poczułam nacisk silnej nóżki i długą krzywiznę malutkiego kręgosłupa. Niemowlę wprawdzie nie opadło, ale było skierowane główką w dół. To była wielka pociecha. – Wszystko będzie dobrze – zapewniłam i uścisnęłam jej rękę. – Jestem tego całkowicie pewna. – O siebie wcale się nie obawiam – powiedziała i uśmiechnęła się. Uśmiech zbladł, gdy położyła ręce na brzuchu. – Ale bardzo się boję o nich. Ponieważ pogoda była bardzo ładna, a najmłodszy z Higginsów ząbkował, wzięliśmy koce i po kolacji wybraliśmy się na budowę domu, aby podziwiać piękny zachód słońca. Oraz mieć nieco prywatności. – Nie obawiasz się, że przeszkodzi nam niedźwiedź albo jakieś inne dzikie zwierzę? – zapytałam, wysuwając się z grubego odzienia, jakie włożyłam na drogę. – Nie. Wczoraj rozmawiałem z Jo Beardsleyem i powiedział mi, że najbliższy niedźwiedź grasuje gdzieś tam… – Pokazał dalszy kraniec wąwozu. – W lecie te zwierzęta nie przemieszczają się zbyt daleko, bo mają mnóstwo paszy tam, gdzie akurat są. A pantery nie będą sobie zawracały głowy ludźmi, skoro łatwo mogą upolować drobniejszą zwierzynę. Dla zasady wszakże rozpalę małe ognisko. – Jak się miewa Lizzie? – spytałam rozkładając koce, podczas gdy Jamie zajął się ogniskiem. Jak zwykle podziwiałam jego zręczność. – Czy Jo coś wspomniał? Jamie uśmiechnął się, nie odrywając oczu od krzesiwa. – Owszem, i to całkiem sporo. Rzecz sprowadzała się do tego, że Lizzie czuje się dobrze, przez co niekiedy dla rozrywki naprzykrza się jemu i Kezziemu. To dlatego spotkałem Jo na polowaniu. Kiedy Lizzie jest szczególnie dokuczliwa, zostaje z nią Kezzie, ma bowiem przytępiony słuch. – Beardsleyowie, bracia bliźniacy, byli nieodróżnialni. Jedynym szczegółem, po jakim można było rozpoznać, z którym z nich ma się własnie do czynienia, był niedosłuch u Kezziego, powstały w wyniku przebytego w dzieciństwie zapalenia ucha. – To dobrze. Więc to jednak chyba nie malaria. Odwiedziłam Lizzie wkrótce po naszym powrocie i znalazłam ją w dobrej kondycji, powiedziała mi jednak, że w ubiegłym roku miała kilka „napadów” gorączki, najwidoczniej z braku kory chinowca. Zostawiłam jej większość zapasu, jaki przywiozłam ze sobą z Savannah. Dopiero teraz, po niewczasie, przypomniałam sobie, że mogłam się dowiedzieć o ten środek w faktorii… i od razu odsunęłam od siebie tę myśl. Wspomnienie tamtego miejsca budziło najgorsze skojarzenia. Przebaczam ci, powiedziałam w duchu z mocą. Siedzieliśmy przy ognisku, wrzucając do niego chrust i grubsze gałęzie i podziwiając zachód słońca: szkarłatne smugi za złotawymi chmurkami na tle czerniejących w oddali górskich

szczytów. Płomienie tańczyły na stosach belek i stertach kamieni, my zaś cieszyliśmy się odrobiną prywatności w naszym małym intymnym światku. Potem leżeliśmy uciszeni, przykryci jednym kocem – nie było wprawdzie zimno, ale wyżej w górach ciepło dnia znikało znacznie szybciej niż w dolinie – i przyglądaliśmy się iskrom unoszącym się z kominów i oświetlonym oknom w kilku domach, widocznych spoza drzew rosnących w wąwozie. Zasnęliśmy, zanim światła pogasły. Po pewnym czasie ocknęłam się z erotycznego snu i przesunęłam na skotłowanym kocu, wciąż czując w ciele podniecenie. Z wiekiem zdarzało mi się to coraz częściej, jakby zbliżenie z Jamiem rozniecało we mnie ogień, który potem nie wygasał, ale żarzył się jeszcze przez całą noc. Jeśli nie byłam na tyle przytomna, żeby coś z tym zrobić, budziłam się rano niewypoczęta i otumaniona od niespokojnych, przerywanych snów. Na szczęście teraz nie byłam wcale zaspana, jedynie przyjemnie rozleniwiona, więc postanowiłam coś z tym zrobić, tym bardziej że istniało spore ułatwienie w postaci leżącego przy mnie ciepłego, męskiego ciała, wydzielającego piżmową woń. Jamie poruszył się lekko, gdy ostrożnie położyłam się na plecach, odsuwając się nieco od niego, lecz po sekundzie usłyszałam jego równy oddech. Powoli opuściłam rękę i napotkałam wilgotne ciepło. To nie potrwa długo. Po kilku minutach Jamie znów się poruszył, a moja ręka między udami znieruchomiała. Wsunął pod koc swoją i dotknął mnie, omal nie przyprawiając mnie o zawał. – Nie chcę ci przeszkadzać, Angliszko – szepnął mi do ucha. – Ale czy nie potrzebna ci czasem moja pomoc? – Hmm… – wydusiłam słabo. – A… co masz na myśli? W odpowiedzi wsunął mi czubek języka w ucho, a ja pisnęłam cicho. Parsknął, rozbawiony, i odsunąwszy moją dość bezwładną teraz rękę, zaczął mnie umiejętnie pieścić opuszką dużego palca. Wyprężyłam plecy w łuk. – Oo, czyli posunęłaś już sprawę do przodu – wymamrotał. – Jesteś śliska i mokra jak ostryga, Angliszko. Ale jeszcze nie skończyłaś, co? – Nie… Od jak dawna podsłuchujesz? – O, już dobrą chwilę – zapewnił i zaniechawszy na moment działania, wziął moją rękę i zamknął ją wokół entuzjastycznie nastawionej części swojej anatomii. – Hmm? – O – powiedziałam z uznaniem. – Wobec tego… – Moje nogi zareagowały szybciej niż umysł, podobnie jak i Jamie. Nachylił się nade mną i pocałował mnie z żarem, po czym na chwilę oderwał usta, aby zapytać: – Jak kochają się słonie? Szczęśliwie nie czekał na odpowiedź, bo jej nie znałam. Położył się na mnie i wsunął się we mnie płynnym ruchem, a wszechświat skurczył się nagle w jeden świetlisty punkt. Po kilku minutach leżeliśmy pod rozgwieżdżonym niebem, nadzy, odrzuciwszy koce, i nasłuchiwaliśmy powolniejącego bicia naszych serc. – Wiesz – odezwałam się – że w czasie orgazmu twoje serce zatrzymuje się na chwilę? To dlatego potem przez parę minut puls jest wolniejszy; współczulny system nerwowy odpalił wszystkie synapsy, pozostawiając kontrolę nad sercem przywspółczulnemu, a on spowalnia tętno. – Zauważyłem, że mi serce stanęło – zapewnił mnie Jamie. – Właściwie to nie obchodzi mnie, z jakiej przyczyny, najważniejsze, żeby znowu zaczęło bić. – Podłożył sobie ręce pod głowę i rozkosznie się przeciągnął. – W sumie to nie przejmowałem się nigdy tym, czy serce podejmie pracę. – No proszę – powiedziałam z czułością. – Ani krzty przezorności. – Jedno mnie ciekawi, Angliszko… To, co robiłaś, kiedy ci przeszkodziłem… –

Odchrząknął, szukając odpowiednich słów, żeby mnie przypadkiem nie urazić. – Mm… Czy nie zaspokoiłem cię wcześniej jak należy, Angliszko? – zapytał w końcu nieśmiało. – Zaczekałbym trochę dłużej, tyle ile trzeba, ale już nie mogłem wytrzymać, bo… – Nie, nie – zapewniłam go. – To nie o to chodzi, po prostu… Tak bardzo mi się podobało, że kiedy się obudziłam, zapragnęłam więcej. – Aha… No to dobrze. Rozluźnił się z westchnieniem zadowolenia i zamknął oczy. Zbliżała się pełnia i widać było jasny księżyc, wysysający swym blaskiem inne kolory. Jamie wydawał mi się posągiem z czarnego marmuru. Powiodłam dłonią po jego torsie i wciąż płaskim brzuchu, myśląc o tym, że ciężka praca fizyczna ma swoją cenę, ale daje też niezaprzeczalne korzyści, i ujęłam delikatnie ciepłe i wilgotne genitalia. – „Tha ball-ratha sìnte riut” – powiedział Jamie, nakrywając moją rękę swoją. – Co takiego? – zdziwiłam się. – Szczęśliwa… noga? – Raczej członek, noga niezupełnie tutaj pasuje. „Oto wyciąga się ku tobie szczęśliwy członek”. To pierwsza linijka poematu Alasdaira mac Mhaighistir Alasdaira. Nosi tytuł Do znakomitego penisa. – Ów Alasdair musiał mieć wysokie mniemanie o sobie, nie sądzisz? – No cóż, poeta wcale nie twierdzi, że opisuje własny organ… Aczkolwiek przyznaję, że są pewne przesłanki, by tak mniemać. – Nie otwierając oczu, Jamie jął deklamować ze swadą: Tha ball-ratha sìnte riut A choisinn mìle buaidh Sàr-bodh iallach acfhainneach Rinn-gheur sgaiteach cruaidh Ùilleach feitheach feadanach Làidir seasmhach buan Beòdha treòrach togarrach Nach diùltadh bog no cruaidh. – W rzeczy samej – orzekłam. – Powtórz to łaskawie po angielsku, obawiam się bowiem, że umknęło mi kilka istotnych momentów. Nie mógł chyba porównać swojego penisa do kobziarza, co? – A owszem, mógł i porównał – odparł Jamie i przetłumaczył: Oto wyciąga się ku tobie szczęśliwy członek, Ma za sobą tysiąc podbojów: Znakomity penis, twardy jak podeszwa, dobrze wyposażony, Ostro zakończony, przeszywający, mocny, Nawilżony, żylasty, gotowy, Silny, wytrwały, wytrzymały, Pełen wigoru, potężny, radosny, Który nie porzuci miękkiego ni twardego ciała. – Twardy jak podeszwa, co? – zachichotałam. – Nie dziwię się, po tysiącu podbojów… Ale co on ma na myśli, pisząc „dobrze wyposażony”? – Skąd mam wiedzieć? Przypuszczam, że musiałem go widzieć raz czy dwa, to znaczy podczas sikania na poboczu drogi, ale nie przypominam sobie, żebym był pod szczególnym wrażeniem. – Znałeś tego Alasdaira? – zdziwiłam się niepomiernie. – O tak. Ty także go znałaś, choć mogłaś nie wiedzieć, że tworzył poezję, ponieważ w tamtym czasie nie rozumiałaś zbyt wiele gaelickiego.

To akurat niewiele się zmieniło, ale przebywanie w towarzystwie ludzi, którzy posługiwali się gaelickim, było bardzo pomocne. – Kiedy znaliśmy Alasdaira? Podczas powstania? Był nauczycielem gaelickiego księcia Tearlacha. – Tak. Napisał wiele poematów i pieśni poświęconych Stuartom. Przypomniałam sobie teraz długowłosego, gładko ogolonego mężczyznę w średnim wieku, z widocznym dołkiem na brodzie, który śpiewał przy wtórze harfy. Pamiętam, że nieraz dziwiłam się, jak zdoła ogolić się tak starannie zwykłą brzytwą. Ludzie pokroju Alasdaira zawsze budzili we mnie mieszane uczucia. Z jednej strony bez ich romantycznego, bezrozumnego zapału Sprawa mogłaby przygasnąć i zamrzeć na długo przed rzezią pod Culloden. Z drugiej natomiast… dzięki nim pola bitew i ci, którzy na nich polegli, wciąż byli pamiętani. Zanim zdążyłam głębiej rozważyć ten temat, Jamie przerwał tok moich myśli, leniwie głaszcząc penis lewą ręką. – Nauczyciele kazali mi pisać prawą ręką – zauważył – ale na szczęście nikomu nie przyszło do głowy zmuszać mnie, żebym się w ten sam sposób molestował. – Dlaczego tak to nazywasz? – zapytałam, rozbawiona. – Molestować się? Tak? – No cóż, „masturbować” nie brzmi aż tak nieprzyjemnie, prawda? A jeśli ktoś siebie molestuje, to można założyć, że niezbyt dobrze się przy tym bawi. – „Silny, wytrwały, wytrzymały” – zacytowałam, głaszcząc delikatnie wzmiankowany organ. – Może Alasdair miał na myśli skórzaną rękawicę? – Może sobie być pełen wigoru i potężny, Angliszko, a z pewnością radosny, ale powiadam ci, że nie powstanie na baczność trzy razy w ciągu jednej nocy, nie w moim wieku. – Jamie odsunął stanowczo moją rękę, przewrócił mnie na bok, ułożył się za mną na łyżeczkę i w niespełna minutę usnął. Kiedy obudziłam się rano, nie było go przy mnie.

144. Wizyta w nawiedzonym ogrodzie Do diabła, mogłam to była przewidzieć. Domyśliłam się od razu, gdy tylko obudziły mnie ptasie trele i poczułam obok siebie chłodny koc. Jamie często wstawał przed świtem, udając się na polowanie, połów ryb albo w podróż, ale zawsze najpierw żegnał się ze mną pocałunkiem albo czułym słówkiem. Żyliśmy już dość długo, by wiedzieć, że życie jest nieprzewidywalne, niesie wiele zagrożeń i ludzie łatwo mogą się rozłączyć na wieki. Nigdy o tym nie rozmawialiśmy ani nie uczyniliśmy z tego zwyczaju, ale pilnowaliśmy, aby nie rozstawać się bez czułego gestu lub słowa. A oto Jamie zniknął, rozpłynął się cicho jak duch. – Ty cholerny draniu! – krzyknęłam, w napadzie frustracji, waląc pięścią o ziemię. Zeszłam ze wzgórza z kocami pod pachą, gotując się z gniewu. Jenny. Poszedł i porozmawiał z Jenny. Nie mogło być inaczej; dlaczego tego nie przewidziałam? Zgodził się mnie nie wypytywać, ale wcale nie obiecał przy tym, że nie postara się dowiedzieć, co się stało, od innej osoby. I choć Jenny bardzo mnie kochała, to nie żywiłam złudzeń, komu okaże lojalność. Sama z siebie nie zdradziłaby mojego sekretu, ale kiedy brat zapytał ją o to prosto z mostu, prawdopodobnie wyznała mu wszystko. Ciepło słoneczne rozlewało się dokoła jak płynny miód, ale nie potrafiło sięgnąć moich zlodowaciałych członków. Jamie wiedział. I wyruszył na polowanie.

Nie musiałam sprawdzać, mimo to zajrzałam tam. Strzelba Jamiego zniknęła z haka za drzwiami. – Przyszedł bardzo wcześnie – powiadomiła mnie Amy Higgins, nakładając mi do miski łychę ciepłej owsianki. – Leżeliśmy jeszcze w łóżkach, ale on zawołał cicho i Bobby wstał, żeby otworzyć. Chciałam go nakarmić, ale powiedział, że nie potrzeba, i zaraz wyruszył. Powiedział, że idzie na polowanie. – No tak – odparłam. Miska ogrzewała mi dłonie, a owsianka pachniała tak kusząco, że pomimo grozy, jaką czułam na myśl o tym, co zaszło, ślinka napłynęła mi do ust. Amy zaproponowała mi miód i odrobinę śmietany, której trochę zostało po ubijaniu masła. W przeciwieństwie do Bobby’ego – on wolał angielskie smaki – dopuszczała takie dodatki, choć wzorem Szkotów mocno soliła potrawę. Jedzenie ukoiło nieco moje skołatane nerwy. Niezaprzeczalnym faktem było to, że nic nie mogę zrobić, by czemukolwiek zapobiec. Nie znałam nazwiska grubasa ani jego miejsca zamieszkania. Jamie mógł je znać. Jeżeli od razu porozmawiał z Jenny, to mógł bez trudu zasięgnąć języka w faktorii Beardsleya i dowiedzieć się, kim jest mężczyzna z charakterystycznym znamieniem na twarzy. A jeśli nawet jeszcze tego nie wiedział i dopiero próbuje to ustalić, nie miałam możliwości niczemu zapobiec ani go powstrzymać. „Honor szkockiego górala każe mu pomścić gwałt na żonie”. Tak powiedziała Jenny. Dopiero teraz zrozumiałam, że było to ostrzeżenie. – Gak! – Mały Rob raczkował po pokoju i chwyciwszy obiema rączkami skraj mojej spódnicy, obdarzył mnie uśmiechem, pokazując wszystkie cztery ząbki. – Glodny! – Dzień dobry, maluchu – odrzekłam z uśmiechem pomimo zdenerwowania. – Jesteś głodny, powiadasz? Podałam mu na łyżce odrobinę słodkiej owsianki, a on rzucił się na nią jak pirania. Resztę zjedliśmy wspólnie w przyjaznym milczeniu – Rob nie był szczególnie rozmownym dzieckiem. Postanowiłam, że dziś popracuję trochę w ogrodzie. Nie chciałam się zbytnio oddalać, gdyż Rachel w każdej chwili mogła zacząć rodzić, spodziewałam się natomiast, że kojące towarzystwo warzyw choć trochę uśmierzy dręczący mnie niepokój. Pomyślałam też, że przyda mi się odrobina świeżego powietrza, Rob bowiem, wylizawszy starannie miskę, zwrócił mi ją, poraczkował do paleniska i podciągnąwszy koszulinę, wysiusiał się na ogień. W pobliżu nowego domu zaplanowałam warzywnik. Teren został już odmierzony, ziemia skopana, sztachety i słupki na ogrodzenie przygotowane. Na razie nie było jednak sensu tam się wyprawiać, skoro dom jeszcze nie stał. Tymczasem uprawiałam więc grządki Amy, ukradkiem siejąc obok kapusty i brukwi ciekawsze rośliny i zioła, ale dziś postanowiłam się wybrać do starego ogrodu. Nazywali go tak miejscowi ludzie, którzy nigdy się tam nie zapuszczali. Ja nazwałam go ogrodem Malvy i często tam zachodziłam. Ogród znajdował się na wzniesieniu za nieistniejącym wielkim domem. Ponieważ nowy dom powoli nabierał kształtów, bez szczególnych wyrzutów przynajmniej w mojej głowie, minęłam miejsce, gdzie kiedyś stał stary. Wyrzuty mogłabym mieć raczej z innego powodu – pomyślałam, szczerząc szyderczo zęby. – Tracisz zmysły, Beauchamp – wymamrotałam, ale poczułam się nieco lepiej. Ogrodzenie było bardzo zniszczone, miejscami płot się zawalił, a sarny chętnie skorzystały z zaproszenia. Większość bulw została wygrzebana i zjedzona, niektóre miękkie rośliny w rodzaju sałaty lub rzodkiewki przetrwały i wyrosły ponownie, a teraz były objedzone

do łodyżek. W kącie kwitła jednak bardzo kolczasta dzika róża, po ziemi pełzały pędy ogórków, a płot porastała gęsta winorośl, obiecując wspaniałe winobranie. Pośrodku grządki wyrosła olbrzymia kępa perzu, a obok niej druga – szkarłatki amerykańskiej. Gruba czerwona łodyga unosiła bogactwo długich zielonych liści i setki purpurowych kwiatów. Pobliskie drzewa niesamowicie urosły, ocieniając grządki, i w przyćmionym świetle podłużne kiście kwiatów przypominały kolorowe morskie ślimaki, delikatnie kołysane wiatrem zamiast wodą. Przechodząc, z szacunkiem musnęłam roślinę wydzielającą silny zapach medykamentów. Szkarłatka miała liczne zastosowania w medycynie, ale była niejadalna. Niektórzy zjadali czasem jej liście, ale ryzyko zatrucia było tak duże, iż mogła do tego skłonić tylko ostateczność – gdy naprawdę nie było nic innego do jedzenia. Nie pamiętałam dokładnie miejsca, w którym umarła. Czy to tam, gdzie wybujała szkarłatka? Pasowałoby to, oczywiście, choć byłoby może nazbyt sentymentalne. Malva Christie. Dziwna, upośledzona kobieta, młoda; bardzo ją lubiłam. Być może z wzajemnością, o ile potrafiła. Była brzemienna i wkrótce miała urodzić, gdy brat – ojciec dziecka – tutaj, w tym ogrodzie, podciął jej gardło. Znalazłam ją krótko potem i próbowałam uratować dziecko, wykonując nożem ogrodniczym cesarskie cięcie. Chłopieć żył, kiedy wyciągałam go z jej łona, ale za chwilę iskra życia zgasła i zwiotczał mi na rękach. Czy ktoś go ochrzcił? – zadałam sobie pytanie. Pochowali chłopczyka razem z matką, ale nie pamiętałam, by ktoś wymienił jego imię. Wśród chwastów pojawił się Adso, wpatrzony ze skupieniem w tłustego drozda, zajętego wygrzebywaniem owadów spomiędzy kory. Znieruchomiałam, podziwiając grację, z jaką kot niepostrzeżenie przysiadł w trawie i pełzł coraz wolniej, przez ostatnie kilka stóp na brzuchu, to zamierając, to znów ostrożnie posuwając się naprzód, aż wreszcie zastygł na długą, szarpiącą nerwy sekundę, poruszając jedynie koniuszkiem ogona. A potem skoczył, zbyt szybko, by oko zdążyło to zarejestrować, i krótka bezgłośna eksplozja piór zakończyła sprawę. – Brawo, kocie – pochwaliłam, choć ten niespodziewany pokaz skutecznej agresji wytrącił mnie nieco z równowagi. Nie przejmując się moją obecnością (ani pochwałami), kot z ofiarą w pysku przeskoczył przez złamaną sztachetę i znikł, żeby się posilić. Przez chwilę tkwiłam nieruchomo w miejscu. Nie rozglądałam się za Malvą, chociaż ludzie mówili, że jej duch nawiedza ogród, rozpaczając za utraconym dzieckiem. Akurat, pomyślałam z niechęcią. Miałam nadzieję, że duch Malvy opuścił ją i zaznał spokoju. Nie mogłam jednak przestać myśleć o Rachel, jakże odmiennej duszy, lecz także młodej matce, której czas niedługo nadejdzie. Stary nóż ogrodniczy dawno mi zginął. Podczas zimowych wieczorów w Savannah Jamie zrobił mi jednak nowy, z trzonkiem wyciętym z kości wieloryba i dostosowanym kształtem do mojej ręki, tak jak poprzedni. Wyjęłam go z pochwy w kieszeni i nacięłam nadgarstek, nie przestając myśleć. Biała blizna u podstawy kciuka zbladła, była teraz cieniutką linią, niewyróżniającą się od linii papilarnych. Litera „J” była jednak nadal czytelna, jeśli się wiedziało, gdzie patrzeć. Wyciął mi ją tuż przed Culloden. Na znak przynależności. Delikatnie pomasowałam skórę obok nacięcia, a wtedy pełna czerwona kropla ściekła wzdłuż przegubu i spadła na ziemię u stóp szkarłatki. – Krew za krew – powiedziałam cicho, a moje słowa stłumił jeszcze szum wiatru w listowiu. – Spoczywaj w pokoju, dziecino, i nie krzywdź nikogo. „Nie krzywdź nikogo”. No cóż, przynajmniej próbowałam. Jako lekarka, kochanka,

matka, żona. Milcząco pożegnałam się z ogrodem i ruszyłam pod górę, w kierunku chaty MacDonaldów. Jak też Jamie planuje postąpić? – rozważałam w duchu i zaskoczyło mnie, że to robię, a w dodatku tak beznamiętnie. Wziął ze sobą strzelbę. Czy zastrzeli mężczyznę z dużej odległości, jak jelenia przy wodopoju? Czysty strzał, człowiek martwy, zanim się zorientował. A może będzie czuł, że musi przed nim stanąć, wyjaśnić, dlaczego czeka go śmierć, ewentualnie zaproponować walkę o życie? Czy też podejdzie do niego z zimnym obliczem i pragnieniem zemsty w sercu i zabije go bez słowa gołymi rękami? „Prawdziwy góral szkocki potrafi żywić naprawdę głęboką nienawiść, już ja coś o tym wiem…”. Ja wolałam nie wiedzieć. Ian zabił Allana Christiego jedną strzałą, jak zabija się wściekłego psa, właśnie dlatego. W oczach Jamiego widziałam płomień nienawiści tamtej nocy, kiedy mnie uratował. „Zabijcie wszystkich”, nakazał swoim ludziom. A jak było z nim teraz? Gdyby tamtej nocy mężczyznę znaleziono, już dawno by nie żył. Czy teraz ma być inaczej tylko dlatego, że upłynęło trochę czasu? Wędrowałam w słońcu, nadal czując przejmujący chłód, a towarzyszyły mi cienie ogrodu Malvy. Ta sprawa nie należała już do mnie, nie obchodziła mnie, to Jamie sam musiał rozstrzygnąć. Na ścieżce spotkałam Jenny, zdążała szybkim krokiem z koszykiem na ręku i twarzą ożywioną podnieceniem. – Już?! – zawołałam. – Tak. Pół godziny temu zszedł na dół Matthew MacDonald i powiedział, że wody jej odeszły. Pobiegł szukać Iana. Znalazł go; natknęłyśmy się na obu młodzieńców na progu chaty. Matthew był czerwony z podniecenia, Ian zaś blady jak ściana. Spoza otwartych na oścież drzwi dochodził szmer kobiecych głosów. – Mamo – wyrzekł Ian chrapliwie na widok Jenny. Zesztywniałe ze strachu barki odrobinę opadły. – Nie przejmuj się tak, a bhalaich – powiedziała pocieszającym tonem, uśmiechając się do niego ze współczuciem. – Twoja ciotka i ja nieraz miałyśmy z tym do czynienia, możesz mi wierzyć! Wszystko będzie dobrze, zobaczysz. – Babciu! Babciu! – Odwróciłam się i zobaczyłam Germaina i Fanny, umazanych ziemią, z liśćmi i patykami w rozczochranych włosach i twarzami rozjaśnionymi ekscytacją. – Czy to prawda? Rachel urodzi dzieciątko? Czy możemy popatrzeć? Jak to możliwe? – pytałam samą siebie. W górach wieści rozchodzą się chyba w powietrzu, niczym zapachy. – Popatrzeć, a gdzieżby! – żachnęła się Jenny. – Izba, w której odbywa się poród, to nie jest miejsce dla mężczyzn. Wynoście mi się stąd, ale już! Germain nie wiedział, czy ma być rozczarowany, czy też raczej dumny z tego, że został zaliczony do mężczyzn. Fanny spoglądała na Jenny z nadzieją. – Ja nie jes-tem męż-czy-zną – powiedziała, starannie wymawiając słowa. Obie z Jenny spojrzałyśmy najpierw na nią, a potem z powątpiewaniem na siebie. – Ale nie jesteś też jeszcze kobietą, prawda? – odparła Jenny. Jeszcze nie, ale wkrótce będzie. Pod materiałem koszuli zaczynały się już rysować drobne piersi, niedługo pewnie zacznie miesiączkować. – Wi-dzia-łam już porody. – To proste stwierdzenie faktu przekonało Jenny.

– No dobrze, chodź. Fanny promieniała. – A co my mamy robić? – zapytał Germain z oburzeniem. – My, mężczyźni. Uśmiechnęłam się na to, a Jenny wydała niski gardłowy chichot, który był starszy niż czas. Ian i Matthew wydawali się przestraszeni, Germain odruchowo się cofnął. – Chłopcy, wasz wujek wykonał swoją część zadania dziewięć miesięcy temu, tak jak i wy to zrobicie, gdy przyjdzie wasza pora. A teraz macie go stąd zabrać i porządnie upić, dobrze? Germain skinął z powagą i odwrócił się do Iana. – Czy wolisz wino Amy, Ianie, czy też raczej powinniśmy skorzystać z dobrej whisky dziadka, jak myślisz? Decyzja należy do ciebie. Na twarzy Iana malował się głęboki niepokój. Zerknął na otwarte na oścież drzwi do chaty, skąd doleciało głuche stęknięcie, przechodzące w przeciągły jęk. Ian jeszcze mocniej pobladł i odwrócił wzrok. Przełknął z trudem, pogrzebał w skórzanej torbie, którą nosił u pasa, wyjął coś, co wyglądało jak zrolowana skórka jakiegoś zwierzęcia, i wręczył mi. – Jeśli… – zaczął i urwał, po czym biorąc się w garść, zaczął od początku. – Kiedy dziecko się urodzi, czy zawiniesz go, albo ją – dodał pośpiesznie – w to? Skórka była nieduża, bardzo elastyczna i miękka, z gęstym delikatnym włosem w odcieniu szarości i bieli. Pomyślałam zaskoczona, że to wilcza skóra. Zdjęta z nienarodzonego wilczego szczenięcia. – Oczywiście, Ianie – powiedziałam, ściskając go za ramię. – Nie martw się, wszystko będzie dobrze. Jenny przyjrzała się miękkiej skórce i potrząsnęła głową. – Wątpię, mój chłopcze, czy to okryje twojego dzieciaka chociaż do połowy. Zapomniałeś już, jak wyglądała ostatnio twoja żona?

145. I dobrze o tym wiesz – Jamie wrócił do domu po trzech dniach, z dużym jeleniem przytroczonym do siodła Mirandy. Klacz wydawała się z tego niezbyt zadowolona i parskała głośno, otrząsając się, gdy Jamie odwiązał upolowane zwierzę i zrzucił je z głuchym łupnięciem na ziemię. – Dobra dziewczyna, świetnie dałaś sobie radę – pochwalił konia, poklepując go po lśniącym karku. – Czy Ian gdzieś się tu kręci, a nighean? – Cmoknął mnie na powitanie i spojrzał w dal, w kierunku chaty MacDonalda. – Przydałaby mi się pomoc. – O, jest tu niedaleko – odrzekłam z uśmiechem. – Tylko nie wiem, czy przyjdzie ci pomóc oprawiać jelenia. Ma syna i ani na chwilę nie spuszcza go z oka. Zmęczona, wymięta twarz Jamiego rozpromieniła się w szerokim uśmiechu. – Syna? Oby spłynęły na niego wszelkie błogosławieństwa! Chłopak jest zdrowy? Duży? – Wyjątkowo – zapewniłam. – Waży pewnie blisko dziewięć funtów! – Biedna dziewczyna – rzucił Jamie z grymasem współczucia. – Przecież to pierwsze dziecko. Z kochaną Rachel wszystko w porządku? – Jest bardzo zmęczona i obolała, ale nieźle się trzyma – powiedziałam. – Czy przynieść ci trochę piwa, kiedy będziesz oporządzał konia? – Dobra żona jest cenniejsza od diamentów – rzekł Jamie sentencjonalnie i uśmiechnął się. – Chodź tu do mnie, mo nighean donn. – Podał mi rękę, przyciągnął mnie do siebie i mocno przytulił. Objęłam go, czując, jak drgają znużone mięśnie, a mimo to ciało emanuje pierwotną siłą, która pozwoli mu ustać, choćby padał ze zmęczenia. Przez pewien czas trwaliśmy tak w milczeniu, ciasno przytuleni, czerpiąc nawzajem ze swych sił żywotnych. Byliśmy sobie

poślubieni. Ogólne zamieszanie i radość z powodu narodzin potomka Iana i Rachel – chłopczyk nadal był nazywany Oggym, gdyż rodzice nie mogli się zdecydować, jakie imię mu nadać – rozbieranie jeleniego mięsa i uczta, która potem nastąpiła i przeciągnęła się do późnej nocy, wszystko to sprawiło, że znaleźliśmy się sami dopiero następnego dnia przed południem. – Wczoraj brakowało jedynie wiśniowego ponczu – zauważyłam. – Nigdy nie widziałam tylu ludzi pijących tak dużo rozmaitych trunków. Podążaliśmy, bardzo powoli, w kierunku polany, na której miał stanąć nasz nowy dom, niosąc ze sobą torby wypełnione gwoździami, szalenie drogą małą piłę oraz hebel, który Jamie przywiózł razem z upolowanym jeleniem. Roześmiał się na to, ale nie odpowiedział. Przystanął na chwilę i omiótł wzrokiem teren, wyobrażając sobie zapewne kształt przyszłego domu. – Jak uważasz, czy przydałoby się drugie piętro? – zapytał. – Ściany utrzymają je bez trudu. Oczywiście trzeba by bardzo uważać przy stawianiu kominów. Musiałyby być przecież znacznie wyższe. – Czy potrzebujemy aż tyle przestrzeni? – odparłam z powątpiewaniem. W starym domu nieraz zdarzało mi się myśleć, że przydałaby mi się dodatkowa powierzchnia, bo pacjenci, nowi przybysze lub uciekinierzy nierzadko wypełniali każdy wolny kąt i dom pękał w szwach, a ja z irytacji. – Pamiętaj, że im więcej pokoi, tym chętniej ludzie przybywają w gościnę. – Powiedziałaś to takim tonem, Angliszko, jakby byli białymi mrówkami. – Jakimi zn… A, tak. Termitami. No cóż, istnieje silne powierzchowne podobieństwo. Gdy dotarliśmy już do polany, pieczołowicie postawiłam torby z gwoździami obok stery kamieni i poszłam obmyć twarz i ręce wodą z małego źródełka, które wypływało z pobliskiej skały. Kiedy wróciłam, Jamie zdjął już koszulę i zbijał kozioł do piłowania drewna. Od dawna nie widziałam go bez koszuli, więc przystanęłam, by napawać się tym widokiem. Przyjemnie było patrzeć na twarde mięśnie, poruszające się pod skórą, oraz wiedzieć, że Jamie czuje się tak swobodnie i bezpiecznie, że nie musi się przejmować bliznami. Przysiadłam na odwróconym wiadrze i obserwowałam go przez pewien czas przy pracy. Stukanie młotka przelotnie uciszyło ptaki, więc kiedy Jamie skończył zbijać kozioł i postawił go na ziemi, cisza aż zadzwoniła mi w uszach. – Wolałabym, żebyś nie miał poczucia, że musiałeś tak postąpić – odezwałam się cicho. Nie odpowiedział od razu, tylko przykucnął, wydymając wargi, i zajął się zbieraniem gwoździ, które wypadły mu z ręki. – Kiedy się pobieraliśmy – zaczął w końcu, nie patrząc na mnie – powiedziałem, że daję ci ochronę mojego nazwiska, klanu, z którego pochodzę, i mojego ciała. – Podniósł się z kucek i spojrzał na mnie z góry, straszliwie poważny. – Czy chcesz mi teraz powiedzieć, że nie jest ci to już dłużej potrzebne? – Ja… Nie – zapewniłam bez tchu. – Ja tylko… Wolałabym, żebyś go nie zabijał, to wszystko. Udało mi się mu przebaczyć… Nie było to wcale łatwe, ale zrobiłam to. Na razie nie jest to trwałe przebaczenie, ale wydaje mi się, że prędzej czy później dojdę i do tego. Kąciki ust Jamiego drgnęły. – Czyli twierdzisz, że skoro mu przebaczyłaś, to nie musiał umrzeć, czy tak? To tak, jakby sędzia puszczał wolno mordercę, bo rodzina ofiary mu wybaczyła. Albo żołnierz wrogiej armii mógł odejść z bronią. – Nie jestem krajem w stanie wojny, a ty nie jesteś moją armią! Jamie otworzył usta, żeby odpowiedzieć, ale urwał, wodząc skupionym wzrokiem po moim obliczu.

– Nie jestem? – zapytał cicho. Nie mogłam wydobyć głosu. Ptaki znowu się rozśpiewały, stadko wiewiórek uganiało się pod ogromnym świerkiem, który rósł na skraju polany. – Jesteś – przyznałam z wahaniem i wstałam, po czym mocno go objęłam. Był rozgrzany od pracy, czułam pod palcami delikatną siatkę blizn na plecach. – Tylko wolałabym, żebyś nie musiał nią być. – No cóż – mruknął Jamie, obejmując mnie mocniej. Po chwili, trzymając się za ręce, podeszliśmy do największego stosu okorowanego drewna i usiedliśmy. Czułam, że Jamie nad czymś się zastanawia, ale postanowiłam zaczekać, aż ustali sam ze sobą, co zamierza mi powiedzieć. Po chwili odwrócił się do mnie i wziął mnie za ręce jak narzeczony, który pragnie się formalnie oświadczyć. – Młodo straciłaś rodziców, mo nighean donn, i tułałaś się wykorzeniona po świecie. Kochałaś Franka – na chwilę zacisnął wargi, lecz przypuszczałam, że było to całkowicie nieświadome – i oczywiście kochasz Briannę, Rogera Maca i dzieciaki, ale… Angliszko, to ja jestem prawdziwym domem dla twojego serca, i dobrze o tym wiem. Podniósł moje dłonie do ust i całował ich wnętrza, jednej i drugiej, owiewając je ciepłym oddechem. – Kochałem inne i było ich wiele, Angliszko, ale tylko ty jedna masz całe moje serce, trzymasz je w swoich dłoniach – rzekł miękko. – I dobrze o tym wiesz. Później przepracowaliśmy cały dzień. Jamie kładł fundamenty z kamieni, ja przekopałam teren nowego ogrodu i przeczesałam okolicę w poszukiwaniu dzikich roślin, które chciałam tam posadzić. Udało mi się znaleźć pomocnik baldaszkowy, pluskwicę groniastą, imbir i miętę. Było już dobrze po południu, gdy przerwaliśmy pracę, żeby się posilić. Przyniosłam ze sobą w koszu chleb, ser i wczesne jabłka, a do potoku włożyłam dwie kamienne flaszki z piwem, żeby się oziębiło. Usiedliśmy na trawie, oparci o stertę drewna ocienioną konarami świerku, i zmęczeni, jedliśmy w przyjaznym milczeniu. – Ian mówił, że oboje z Rachel przyjdą nam jutro pomóc – odezwał się w końcu Jamie, hałaśliwie gryząc jabłko i zjadając je razem z ogryzkiem. – Czy zjesz swój ogryzek, Angliszko? – Nie – odparłam, podając mu resztkę owocu. – Pestki jabłka zawierają cyjanek, wiesz? – Czy to mnie zabije? – Na razie wciąż jeszcze żyjesz. – To dobrze. – Oderwał ogonek i schrupał ogryzek. – Czy ustalili już wreszcie, jakie imię nadadzą swemu dziecku? Przymknęłam oczy i oparta wygodnie, napawałam się intensywnym zapachem rozgrzanych słońcem świerkowych igieł. – Hmm… To niełatwa sprawa. Ostatnio słyszałam, jak Rachel proponowała Fox, wiesz, od George’a Foxa, założyciela Towarzystwa Przyjaciół, ale oczywiście nie mogą nazwać dziecka George ze względu na króla. Ian stwierdził, że nie ceni zbytnio lisów, więc lepszy byłby Wolf[24]. Jamie niewyraźnie mruknął. – O, to brzmi nieźle. Dobrze, że nie chce nazwać dzieciaka Rollo. Roześmiałam się, otwierając oczy. – Czy naprawdę sądzisz, że mógłby to zrobić? Wiem, że ludzie nadają potomstwu imiona zmarłych krewnych, ale nadać dziecku imię zmarłego psa… – No cóż – odparł Jamie – to był przecież bardzo dobry pies. – No tak, ale… – Mój wzrok przyciągnął nieznaczny ruch w dali, z drugiej strony wąwozu. Traktem nadciągali jacyś ludzie. – Spójrz, kto to może być? – Dojrzałam cztery poruszające się kropki, ale bez okularów z tak dużej odległości nie byłam w stanie dostrzec nic

więcej. Jamie osłonił oczy dłonią i wpatrywał się w dal. – Nie znam ich – orzekł, niespecjalnie zaciekawiony. – To chyba jakaś rodzina, bo mają dwójkę dzieci. Może nowi osadnicy. Ale nie mają ze sobą zbyt wiele majątku… Zmrużyłam oczy; ludzie znajdowali się teraz znacznie bliżej i mogłam ocenić ich wzrost i budowę. Tak, kobieta i mężczyzna, oboje w kapeluszach z szerokimi rondami, a obok nich chłopiec i dziewczynka. – Spójrz, chłopak ma płomiennie rude włosy – zauważył Jamie z uśmiechem. – Przypomina mi naszego Jema. – Rzeczywiście. – Zaciekawiona, wstałam i pogrzebałam w koszyku w poszukiwaniu okularów zawiniętych w jedwabną szmatkę. Założyłam je i rozejrzałam się zadowolona, jak zawsze, gdy ze szkłami na nosie dostrzegałam więcej szczegółów otoczenia. Nieco mniej przyjemnie zrobiło mi się wtedy, gdy dostrzegłam, że to, co brałam za kawałek kory w pobliżu miejsca, gdzie akurat siedziałam, w rzeczywistości było olbrzymią włochatą stonogą, rozkoszującą się chłodnym cieniem. Przyjrzałam się nadciągającym ludziom – przystanęli, bo dziewczynka coś upuściła. Lalkę, widziałam wyraźnie jej kolorową czuprynę, odróżniającą się na tle brązowej ziemi, jeszcze czerwieńszą niż włosy chłopczyka. Mężczyzna niósł wypchany plecak, a kobieta równie wypchaną torbę na ramieniu. Postawiła ją na ziemi i przykucnęła, żeby podnieść lalkę. Otrzepała ją z kurzu i podała dziewczynce. Kobieta odwróciła się, mówiąc coś do mężczyzny i pokazując mu jakiś obiekt, prawdopodobnie chatę Higginsów. Mężczyzna przyłożył zwinięte dłonie do ust i krzyknął, a wiatr przyniósł do nas jego słowa, ciche, ale wyraźne, wypowiedziane silnym, załamującym się głosem. – Halo, jest tam kto?! Podskoczyłam jak oparzona, a Jamie złapał mnie za rękę, tak mocno, że o mało nie zmiażdżył mi palców. W drzwiach chaty pojawiła się mała figurka, w której rozpoznałam Amy Higgins. Wysoka kobieta zdjęła kapelusz i pomachała nim, a jej długie rude włosy powiewały na wietrze niczym chorągiew. – Halo, dzień dobry! – zawołała, śmiejąc się radośnie. Pędziłam w dół tuż za Jamiem, na oślep, jak szalona, z szeroko rozpostartymi ramionami. Niosły nas oboje skrzydła tego samego wiatru. 23 Patrz nota autorki „Prosty język kwakrów”. 24 Fox (ang.) – lis. Wolf (ang.) – wilk.

Noty autorki Zapory i tunele W latach 50. ubiegłego wieku rozpoczęto w Szkocji proces elektryfikacji regionu Highlands. Wybudowano wiele elektrowni wodnych, potężnych zapór i turbin. Podczas budowy zapór wydrążono wiele tuneli – niektóre tak długie, że z jednego krańca do drugiego trzeba było dowozić sprzęt i ludzi kolejką elektryczną. (Zainteresowanym tym tematem polecam książkę Patricka Campbella zatytułowaną Tunnel Tigers: A First Hand Account of a Hydro Boy in the Highlands. Istnieją też inne wiarygodne źródła). Jezioro Loch Errochty istnieje naprawdę i jest tam zapora. Nie wiem, czy jest też tunel taki jak opisany w mojej powieści, lecz jeśli jest, to tak właśnie powinien wyglądać, bo pomysł tunelu i kolejki elektrycznej zaczerpnęłam z opisów konstrukcji elektrowni wodnych w Highlands. Opis zapory natomiast, przelewu spływowego i pomieszczenia z turbinami oparłam na przykładzie zapory w Pitlochry. Banastre Tarleton i Legion Brytyjski Włączenie przeze mnie osoby pułkownika Banastre’a Tarletona do opisu bitwy pod Monmouth wywoła zapewne sporo zastrzeżeń, jako że Legion Brytyjski, którym dowodził (pułk mieszany, składający się z artylerii i oddziałów kawalerii), formalnie został powołany do życia dopiero, gdy wojska generała Clintona wróciły do Nowego Jorku, czyli po bitwie. Jednakże Legion Brytyjski składał się z dwóch samodzielnych i niezależnie dowodzonych jednostek: kawalerii pod dowództwem Banastre’a Tarletona i artylerii. Kawaleria zaczęła się formować na początku czerwca 1778 roku, a zatem przed bitwą, natomiast artyleria zorganizowała się dopiero pod koniec lipca, czyli po bitwie, kiedy sir Henry Clinton wrócił do Nowego Jorku. (Opóźnienie zupełnie zrozumiałe, zważywszy na trudności związane z wyposażeniem i wyszkoleniem). Nie udało mi się znaleźć żadnej informacji o miejscu pobytu pułkownika Tarletona w czerwcu 1778 roku. Chociaż ani on, ani też jego Legion Brytyjski nie występują w oficjalnym rejestrze uczestników bitwy pod Monmouth, wszystkie źródła, do jakich dotarłam, potwierdzają, że rejestr ten jest nieporządny i niekompletny. Ze względu na udział wielkiej liczby jednostek milicji oraz nieplanowany charakter bitwy (jak na osiemnasty wiek) uczestnictwo wielu małych grup nie zostało odnotowane lub zostało opisane niejasno (np. część Pułku Karabinierów Daniela Morgana według relacji walczyła, ale on sam nie. Nie wiem, czy jego nieobecność na polu bitwy została spowodowana chorobą, wypadkiem lub jakimś konfliktem, ale faktem jest, że Morgana tam nie było, choć najwidoczniej miał inny zamiar). Gdybym była na miejscu generała Clintona, czy wobec rychłego wymarszu z Filadelfii i spodziewanego ataku rebeliantów Waszyngtona, mając tworzącą się w Nowym Jorku nową jednostkę kawalerii, nie wezwałabym pułkownika Tarletona, by przybył wraz ze swoimi ludźmi i pomagał w ewakuacji, co dałoby jednostce doświadczenie polowe i pomogło ją scalić. Oczywiście zrobiłabym to, a nie wydaje mi się, żeby generał Clinton miał mniej wyobraźni wojskowej niż ja. (Poza tym istnieje coś, co zwie się licencją twórcy. Mam ją. Oprawioną w ramkę). Bitwa pod Monmouth Bitwa zaczęła się przed świtem i trwała, dopóki nie zapadły ciemności, co czyni ją najdłuższą bitwą wojny o niepodległość. Podczas tej bitwy panował też najprawdopodobniej

największy bałagan. Zważywszy na okoliczności – wojska Waszyngtona próbowały dogonić armię wroga rozdzieloną na trzy oddalone od siebie dywizje – żadna ze stron nie mogła wybrać pola, a pole, na którym ostatecznie rozegrała się bitwa, było tak nierówne i poprzecinane gruntami uprawnymi, jarami, strumieniami i lasami, że nie dało się walczyć metodą tradycyjną, kiedy wojska stoją w dwóch liniach naprzeciw siebie, ani dokonywać skutecznych manewrów oskrzydlających. W tych warunkach nie była to więc jedna z klasycznych osiemnastowiecznych bitew, ale bardzo długa seria potyczek między oddziałami, których większość nie miała pojęcia, co dzieje się na innych odcinkach. W związku z tym, gdy bitwa się skończyła, nie sposób było orzec, kto zwyciężył ani też jakie są lub będą w przyszłości jej skutki. Z perspektywy ponad dwustu lat uznaje się na ogół, że bitwa pod Monmouth była ważna nie dlatego, iż Amerykanie zwyciężyli, ale że nie zostali pokonani. Wojska Waszyngtona spędziły zimę w Valley Forge, dokąd ściągały tłumy ochotników, z których miano nadzieję utworzyć zawodową armię. Pomagali w tym baron von Steuben (który nie był prawdziwym baronem, ale lubił się za takiego podawać) i inni oficerowie z Europy, kierowani bądź to idealizmem (vide markiz de La Fayette), bądź też osobistymi ambicjami i chęcią przeżycia przygody. (Ponieważ Armii Kontynentalnej na ogół brakowało pieniędzy, kusiła doświadczonych oficerów możliwością szybkiego awansu na wyższy stopień; zwyczajny kapitan brytyjskiego albo niemieckiego pułku bez wielkich trudności mógł zostać pułkownikiem, a czasem nawet generałem). W konsekwencji Waszyngton poszukiwał okazji do sprawdzenia gotowości bojowej swoich ludzi, i ta nadarzyła się właśnie za sprawą generała Clintona. Nowa armia sprawdziła się bardzo dobrze (pomijając zepsuty przez generała Lee manewr oskrzydlający i niepotrzebny rozkaz odwrotu), co dało rebeliantom zastrzyk nadziei i zapał do dalszej walki. Mimo to nie sposób nie uznać, że bitwa była pokazem niebywałego wprost bałaganu pod względem logistyki i rezultatów. Materiał dotyczący bitwy jest obszerny, istnieje też wiele relacji naocznych świadków, wziąwszy jednak pod uwagę to, że działania bojowe toczyły się w różnych miejscach, nie da się znaleźć klarownego raportu na temat przebiegu walk, a wzmiankowane przez wielu przybycie tak licznych kompanii milicji z Pensylwanii i New Jersey sprawiło, że uczestnictwo wielu z nich nie zostało udokumentowane, choć brały udział w walkach. (Źródła podają na przykład: „liczne niezidentyfikowane kompanie milicji z New Jersey”. Są to oczywiście kompanie dowodzone przez generała Frasera). Z perspektywy historycznej bitwa pod Monmouth jest także interesująca ze względu na uczestnictwo w niej wielu sławnych postaci wojny o niepodległość, poczynając od samego Jerzego Waszyngtona, a kończąc na markizie de La Fayette, Nathanaelu Greenie, Anthonym Waynie i baronie von Steubenie. Włączając do powieści postacie historyczne, należy pamiętać, by zostały one opisane realistycznie i możliwie dokładnie, jednakże z uwzględnieniem faktu, że nie są one jej bohaterami. Choć więc czytelnik poznaje te osoby na podstawie wiarygodnych informacji biograficznych[25], dzieje się to niejako mimochodem, en passant, i jedynie w relacjach z rzeczywistymi bohaterami powieści. Odnośnie do wspomnianej już licencji twórcy: mam na niej specjalną pieczęć (przystawioną przez Władcę Czasu), która uprawnia mnie do kondensowania czasu, kiedy jest mi to potrzebne. Prawdziwi miłośnicy batalii wojennych, którzy parają się dokładną rekonstrukcją ich przebiegu, z łatwością spostrzegą, że Jamie i Claire spotykają Waszyngtona i kilku wyższych oficerów przy Coryell’s Ferry. Pięć dni później widzimy ich podczas przygotowań w dniu bitwy, przy czym praktycznie nie wiemy, co się z nimi działo w międzyczasie. Chociaż dążę do

zgodności z prawdą historyczną, wiem jednocześnie, że a) historia ma też swoje przekłamania i b) miłośnicy odtwarzania przebiegu bitew w ich najdrobniejszych szczegółach nie czytają na ogół powieści, lecz poświęcone tej tematyce książki wydawnictwa Osprey albo materiały z procesu generała Charlesa Lee przed sądem wojennym. Ergo: choć wszyscy wspomniani oficerowie służyli w armii Waszyngtona, to nie uczestniczyli w kolacji w jednym miejscu i czasie. Dowódcy (i ich oddziały) przybywali z różnych stron w ciągu dziewięciu dni, które upłynęły od opuszczenia Filadelfii przez Clintona, do chwili gdy Waszyngton doścignął go w pobliżu Sądu w Monmouth (siedziba Sądu w Monmouth jest obecnie siedzibą Archiwum Monmouth, o czym informuję osoby, które lubią czytać z mapą w ręku)[26]. Relacje między oficerami zostały opisane na podstawie źródeł historycznych. Opisywanie codziennych wydarzeń tych pięciu dni, tylko po to, by pokazać upływ czasu, wydało mi się zbędne, więc je pominęłam. Sąd wojenny nad generałem Charlesem Lee Brak zwiadu, komunikacji i (nie bójmy się tych słów) umiejętności dowodzenia doprowadziły do wydania rozkazu odwrotu wszystkich sił, co omal nie zaprzepaściło szans ataku Amerykanów. Osobista interwencja Jerzego Waszyngtona zapobiegła klęsce i powstrzymała odwrót. Po zakończeniu bitwy generał Charles Lee stanął przed sądem wojennym pod zarzutem nieposłuszeństwa rozkazom, tchórzostwa w obliczu wroga i braku szacunku dla głównodowodzącego. Został skazany i wyrokiem sądu na rok wydalony ze służby. W Filadelfii mówiłoby się o tym zapewne bardzo dużo, zwłaszcza w domu drukarza, który wydawał gazetę codzienną. Rodzina Fraserów miała wtedy jednak inne problemy i to wydarzenie przeszło bez echa. Prosty język kwakrów Religijne Towarzystwo Przyjaciół (kwakrzy) zostało założone około roku 1647 przez George’a Foxa. Ponieważ Towarzystwo wierzy w równość wszystkich ludzi przed Bogiem, jego członkowie nie używają oficjalnych form zwracania się do innych ani tytułów (takich jak pan/pani, generał, pułkownik itd.), posługując się jedynie „prostym językiem” czy „zwykłą mową” (plain speech), czyli do wszystkich zwracając się przez „ty”. W dawnym angielskim istniały dwie formy drugiej osoby – thee i you; thee, bardziej potoczne i poufałe, było formą liczby pojedynczej, natomiast zaimek you (zarówno jako forma liczby mnogiej, jak i pojedynczej) był bardziej formalny, uroczysty[27]. W miarę rozwoju języka forma thee zanikła, zastąpiona bardziej oficjalnym you, które równocześnie w liczbie pojedynczej przyjęło bardziej potoczny charakter. Kwakrzy natomiast posługiwali się formą thee aż do dwudziestego wieku. Charakterystyczne jest również poprzedzanie imienia bądź nazwiska osoby, do której albo o której się mówi, słowem „przyjaciel”. Bibliografia/Library Thing Parając się od dość dawna nauką i nauczaniem, cenię sobie zalety solidnej bibliografii. Jako zagorzała czytelniczka powieści nie uważam, by było w nich miejsce na obszerne noty bibliograficzne. Jednym ze skutków ubocznych czytania powieści historycznej jest to, że mamy ochotę dowiedzieć się czegoś więcej na temat opisanych w niej wydarzeń, miejsc, flory, fauny itd. Mam ogromną liczbę przypisów (kiedy ostatnio liczyłam, było ich około 1500), które zgromadziłam w ciągu dwudziestu lat pisania powieści historycznych, i chętnie się nimi podzielę.

Ponieważ nie sposób uczynić tego na prośbę poszczególnych osób, umieściłam cały zbiór przypisów w serwisie Library Thing, gdzie użytkownicy wpisują i dzielą się własnymi informacjami bibliograficznymi. Mój katalog, dostępny co najmniej od 2013 roku, ma charakter otwarty – każdy może tam wejść, wpisując jako słowo kluczowe moje nazwisko. (Jednostkowe słowa kluczowe to „medicine”, „herbal”, „biography” itd.). 25 Na przykład uwagi Nathanaela Greene’a na temat kwakrów zostały zaczerpnięte z jego listów, podobnie jak wzmianka o ojcu, który zabraniał mu czytać, gdyż literatura „oddziela od Boga”. (Przypisy oznaczone cyframi pochodzą od autorki). 26 Odnośnie do map i odległości warto zauważyć, że granice osiemnastowiecznych miast uległy znacznym zmianom. W związku z tym Tennent Church znajduje się obecnie w miejscowości Manalapan, podczas gdy pierwotnie był we Freehold. To nie kościół się przesunął, tylko granica miasta. 27 W polszczyźnie odpowiada mu raczej forma „wy”, pełen szacunku sposób zwracania się do osób starszych, praktykowany szczególnie na polskiej wsi.

Podziękowania Napisanie jednej powieści zajmuje mi na ogół około czterech lat, ze względu na konieczność zebrania materiałów, podróże oraz… no cóż… objętość. W tym czasie MNÓSTWO ludzi rozmawia ze mną i udziela mi cennych wskazówek w wielu dziedzinach, na przykład opisuje, jak osadzić z powrotem gałkę oczną lub jaki bałagan powstaje przy farbowaniu na kolor indygo. Dowiaduję się także od nich wielu zabawnych drobiazgów (okazuje się, że krowy nie przepadają za stokrotkami; kto by powiedział?) oraz dzięki nim pamiętam, kiedy urodzili się bohaterowie moich powieści, jaka jest odległość i w którą stronę od punktu A do punktu B; uczęszczałam do prywatnej szkoły parafialnej, w której zaprzestano nauki geografii w klasie piątej – jest to więc jeden z moich słabych punktów; jeśli zaś chodzi o chronologię w życiu moich bohaterów, to nie ma dla mnie zbyt wielkiego znaczenia, czy któryś z nich ma dziewiętnaście, czy raczej dwadzieścia lat, tymczasem najwyraźniej dla wielu osób ma, i bardzo dobrze. Obawiam się, że poniżej pominęłam nazwiska wielu osób, które w ciągu ostatnich czterech lat udzieliły mi cennych informacji i pomocy, i bardzo za to przepraszam; zapewniam, że ogromnie sobie was cenię! Oto osoby, które zapamiętałam i którym dziękuję: Moi agenci literaccy Russel Galen i Danny Baror – bez których moje powieści nie odniosłyby tak wielkiego międzynarodowego sukcesu, a ja nie miałabym niebywałej przyjemności otwierania kartonów z książkami przełożonymi na język litewski, nie mówiąc już o koreańskim wydaniu Obcej z różowymi bąbelkami na okładce. Sharon Biggs Waller – która udzieliła mi informacji o rasie kur szkockie przysadziste i zwróciła moją uwagę na te urocze ptaki. Marte Brengle – która opowiedziała mi o rekonstrukcji twarzy Jerzego Waszyngtona w zakładzie medycyny sądowej, i dr Merih O’Donoghue, od której dowiedziałam się o jego popsutych zębach. Dr Merih O’Donoghue i jej przyjaciółka oftalmolog – zawdzięczam im uwagi techniczne i szczegółowe informacje, które ułatwiły mi opisanie okropnej historii z okiem lorda Johna. Pomoc naukowa, jaką od nich otrzymałam, w postaci modelu gałki ocznej, zdobi regał z książkami w moim gabinecie i przeraża dziennikarzy, którzy przeprowadzają ze mną wywiady. Carol i Tracey z My Outlander Purgatory – dziękuję za piękne zdjęcia z terenu incydentu zbrojnego w Paoli, które przypomniały mi słynny okrzyk atakujących rebeliantów „Pamiętaj Paoli!”, i za odkrycie niepopularnego kuzyna lorda Johna. Tamara Burke – zawdzięczam jej informacje o życiu na farmie, zwłaszcza żywy opis koguta, dzielnie broniącego swoich kur. Tamara Burke, Joanna Bourne oraz Beth i Matthew Shope – opowiedzieli mi o kwakierskich zwyczajach ślubnych; prowadziliśmy ciekawe rozmowy na temat historii i filozofii Religijnego Towarzystwa Przyjaciół. Śpieszę wyjaśnić, że wszelkie pomyłki w tych kwestiach obciążają wyłącznie mnie. Catherine MacGregor – gaelicki i francuski, w tym przerażające kołysanki o kochankach z odciętymi głowami; Catherine-Ann MacPhee – gaelicki, frazeologia i idiomy, a także zapoznanie mnie z gaelickim poematem Do znakomitego penisa; Adhamh Ò Broin – nauczyciel gaelickiego, konsultant przy telewizyjnej produkcji Obcej; świadczył szybką pomoc w kwestii okrzyków; Barbara Schnell – zwroty niemieckie i łacińskie. (Jeśli chcecie powiedzieć po łacinie: „Gówno!”, proszę bardzo: Stercus!).

Michael Newton – udzielił zgody na wykorzystanie jego świetnego przekładu Do znakomitego penisa, zamieszczonego w opracowanej przez niego książce The Naughty Little Book of Gaelic, którą szczerze z wielu względów polecam. Sandra Harrison – uchroniła mnie przed poważnym błędem, informując, że brytyjskie wozy policyjne migają nie czerwonym, lecz niebieskim światłem. 3247 (w przybliżeniu) osób znających francuski i uczących go – poinformowali mnie, że we fragmencie powieści zamieszczonym na Facebooku błędnie napisałam n’est-ce pas. James Fenimore Cooper – wypożyczył mi Natty’ego Bumppa, którego wspominki o właściwym sposobie dokonywania rzezi umilały lordowi Johnowi drogę do niewoli. Sandy Parker (zwana Archiwistką) – skrupulatnie śledzi i analizuje #DailyLines (są to króciutkie wyjątki z książki, nad którą aktualnie pracuję, zamieszczane codziennie na Facebooku i Twitterze w celu uprzyjemnienia czytelnikom długiego oczekiwania, aż ją ukończę, a także dotyczące jej artykuły, zdjęcia i ciekawostki). Zastęp Miłośniczek Genealogii – Sandy Parker, Vicki Pack, Mandy Tidwell i Rita Meistrell – ich dziełem jest to piękne i dokładne drzewo genealogiczne, które widzicie na wyklejkach okładki. Karen I. Henry – dziękuję za „Friday Fun Facts”, czyli zamieszczany co tydzień na jej blogu Outlandish Observations zbiór zaczerpniętych z moich powieści ciekawostek, opatrzonych zdjęciami, poszerzonych i pogłębionych. Michelle Moore – dziękuję za grafiki zamieszczane na Twitterze, zabawne kubki do herbaty i mnóstwo innych rzeczy, które taktownie określiłabym mianem „kreatywnego projektowania”. Loretta Moore – wierna i dyspozycyjna władczyni mojej strony internetowej. Nikki i Caitlin Rowe – zawdzięczam im projekt i prowadzenie mojego kanału na YouTube (szczerze mówiąc, nie przyszłoby mi do głowy, że jest on potrzebny, ale warto go mieć). Kristin Matherly – najszybsza twórczyni stron internetowych, jaką znam; dziękuję, za Random Quote Generator i wiele innych pięknych i pożytecznych aplikacji. Susan Butler – moja asystentka, bez której nie wysłałabym żadnego mejla, nie zrobiłabym tysiąca koniecznych rzeczy i nie pojawiłabym się punktualnie na żadnym spotkaniu. Janice Millford – Szerpa Everestu mejli i pogromczyni lawin. Moja przyjaciółka Ann Hunt – dziękuję za ciepłe słowa, wirtualne kwiaty, no i oczywiście za dżin malinowy. Tytuł rozdziału 13 („Powietrze poranka zasnute jest aniołami”) zaczerpnęłam z poematu Richarda Purdy’ego Wilbura Miłość wzywa nas ku rzeczom tego świata[28]. Tytuł rozdziału 117 „Wśród krzewów dzikich róż” pochodzi z amerykańskiej baśni ludowej (która istnieje w wielu różnych wersjach) o króliku imieniem Brer i dziecku ze smoły. Natomiast tytuł rozdziału 123 „Quod scripsi, scripsi” zawdzięczam Piłatowi Poncjuszowi. Joey McGarvey, Kristin Fassler, Ashley Woodfolk, Lisa Barnes oraz cała ekipa wysoce kompetentnych i energicznych pracowników wydawnictwa Random House. Beatrice Lampe, Andrea Vetterle, Petra Zimmerman i ekipa wydawnicza z Blanvalet (wydawca niemiecki). Jak zwykle wielkie dzięki moim „Czepialskim”, bez których zapału i poświęcenia książka byłaby znacznie gorsza: Catherine MacGregor, Allene Edwards, Karen Henry, Janet McConnaughey, Susan Butler, a zwłaszcza Barbarze Schnell (mojej nieocenionej tłumaczce na niemiecki) i Kathleeen Lord, adiustatorce i niekwestionowanej królowej przecinka i chronologii;

obie zawsze wiedzą, jaka jest odległość od punktu A do punktu B, nawet jeżeli ja wolałabym tego nie ustalać. Mój mąż Doug Watkins – który mnie wspiera. 28 Przeł. Leszek Elektrowicz.