Gabaldon Diana Obca 05 Ognisty krzyz t II

Diana Gabaldon OGNISTY KRZYŻ 2

CZĘŚĆ SZÓSTA Regulatorzy walczą

56. „...i walczyli z n i m i , mówiąc, że mają dość ludzi, by ich pozabijać, możemy ich zabić" Zeznanie Waightstilla Avery'ego, świadka Karolina Północna Hrabstwo Mecklenburg Waightstill Avery zeznaje, iż dnia szóstego miesiąca marca o godzinie dzie­ wiątej lub dziesiątej o poranku on, zeznający, znajdował się w domu będącym zamieszkaniem niejakiego Hudginsa, żyjącego na niższym krańcu Long Island. I onże, ten świadek, zobaczył tam trzydziestu albo też czterdziestu ludzi z tych, co zwą siebie Regulatorami, i jeden z nich (który rzekł, że zwie się James McQuiston) położył na nim areszt i zatrzymał go siłą jakoby więźnia w imieniu ich wszystkich, a niedługo potem niejaki James Graham (albo Grimes) do świadka tego wyrzekł takie słowa: „jesteś teraz więźniem i nie wol­ no ci nigdzie chodzić bez strażnika", zaraz następująco dodając: „Musisz trzy­ mać się swojego strażnika, a krzywda ci się nie stanie". Ten świadek został następnie zaprowadzony pod strażą dwóch mężczyzn do obozu regulacyjnego (tak go nazywali) odległego o jakowąś milę, gdzie wie­ lu innych ludzi o tej samej przynależności i innych przyszło w następujących godzinach. W ogólności ich było, wedle oceny tego świadka, około dwustu trzydziestu. Od nich samych świadek ten dowiedział się nazwisk pięciu ich kapitanów i przywódców, którzy byli obecni, to znaczy Thomasa Hamiltona i jeszcze in­ nego Hamiltona, Jamesa Huntera, Joshuy Teague, niejakiego Gillespie i wspo­ mnianego uprzednio Jamesa Grimesa (lub Grahama). Świadek ten słyszał wie­ lu ludzi, których nazwiska nie są mu znane, jak ubliżają Gubernatorowi, Sędziom Sądu Najwyższego, Izbie Reprezentantów i innym osobom urzędo­ wym. Gdy otaczający go tłum mówił rzeczy jeszcze bardziej nagany godne, rzeczony Thomas Hamilton stanął pomiędzy nimi i wyrzekł słowa o nastę­ pującej treści i intencji (gdy tłum wciąż potwierdzał i zgadzał się z prawdą tego, co mówił):

-7-

„Dlaczego Maurice Moore miałby być sędzią, on nie jest żadnym sędzią, gdyż Król nie mianował ani jego, ani też Hendersona, zatem żaden z nich w sądzie zasiadać nie będzie. Zgromadzenie uchwaliło Akt o rozruchach, a lu­ dzie są rozwścieczeni jak nigdy. Będziemy zmuszeni zabić wszystkich urzęd­ ników i prawników, i to będzie najlepsze dla kraju, zabijemy ich, a mnie niech piekło pochłonie, jeśli na śmierć nie pójdą. Gdyby aktu nie uchwalili, może żyć byśmy im pozwolili. Akt o rozruchach! Takiego aktu nigdy nie było w pra­ wach Anglii ani żadnego kraju oprócz Francji, sprowadzili z Francji to, spro­ wadzą i Inkwizycję". Wielu mówiło, że Gubernator jest przyjacielem prawników, a Zgromadze­ nie zadało podstępny cios Regulatorom, uchwalając Akt o opłatach. Zamknę­ li Husbanda w więzieniu, żeby nie widział ich łajdackich czynów, a potem Gubernator i Zgromadzenie uchwalili takie prawa, jakich chcieli prawnicy. Gubernator jest przyjacielem prawników, prawnicy rządzą wszystkim, powo­ łują słabych i niedouczonych Sędziów Pokoju dla własnych celów. Nie powinno być w ogóle prawników w prowincji, niech ich piekło po­ chłonie, jeśli na to pozwolą. Fanning został wyjęty spod prawa dnia dwu­ dziestego drugiego marca i każdy z Regulatorów, który by go dojrzał po tym dniu, może go zabić, a niektórzy mówili, że nie będą z tym czekać, życzyli so­ bie go ujrzeć i przysięgali, że zabiją go, zanim wrócą, jeśli znajdą go w Sa­ lisbury. Niektórzy życzyli sobie zobaczyć w Salisbury sędziego Moore'a, by móc go wychłostać, a drudzy chcieli go zabić. Niejaki Robert Thomson rzekł, że Maurice Moore był krzywoprzysiężcą i ubliżał mu wielce, nazywając łaj­ dakiem, łotrem, chłystkiem i zbrodniarzem, a inni się z tym zgadzali. Na wieść, że kapitan Rutherford na czele swojej kompanii paraduje po uli­ cach Salisbury, świadek ten usłyszał, jak wielu namawiało usilnie, żeby wszy­ scy Regulatorzy obecni tam maszerowali do Salisbury z bronię i walczyli z ni­ mi, mówiąc, że mają dość ludzi, by ich pozabijać. Możemy ich zabić, nauczymy ich, co to znaczy nam się przeciwstawić. Złożone pod przysięgą i spisane tego ósmego dnia miesiąca marca 1771 roku przede mną (podpisano) Waightstill Auery (świadek) Wm. Harris, Sędzia Pokoju

-8-

William Tryon do generała Thomasa Gage'a Karolina Północna New Bern, dnia 19 marca 1771 roku

Panie, Ustalono wczoraj podczas Rady Jego Królewskiej Wysokości tej Prowincji, by powołać uzbrojonych ludzi z regimentów i oddziałów milicji, by podejść do obozów buntowników, którzy przez swoje buntownicze czyny i deklaracje sprzeciwiają się temu rządowi. jako że mamy w prowincji tej niewiele machin wojskowych i urządzeń, mam poprosić o Pańską pomoc w zapewnieniu mi na ten cel artykułów wy­ liczonych dalej (armaty, proch, mundury, bębny etc). Zamierzam rozpocząć moją kampanię z tego miasta dnia dwudziestego na­ stępnego miesiąca i zbierać oddziały milicji, jadąc z hrabstwa do hrabstwa. Planem moim jest postawienie tysiąca pięciuset mężczyzn, chociaż jeśli sądzić z generalnego poparcia dla Rządu, liczba ta może się znacznie zwiększyć. Zapewniam o moim najgłębszym szacunku i poważaniu, Pokorny sługa, Wm. Tryon

- 9 -

57. Modlitwa przed snem Fraser's Ridge, 15 kwietnia 1771

Roger leżał w łóżku, wsłuchując się w nieustający bzyk niewidocznego ko­ mara, który jakoś się przecisnął przez skórę zakrywającą okno drewnia­ nego domu. Kołyskę Jema przykrywała gaza, ale on i Brianna nie mieli podobnego zabezpieczenia. Gdyby piekielny owad spróbował na nim usiąść, dopadłby go - ale zdawał się wytrwałe krążyć nad jego głową, cza­ sami obniżając lot, by pobzyczeć mu prześmiewczo do ucha, po czym zno­ wu znikał w ciemności. Po ostatnich dniach pełnych wrażeń powinien być wystarczająco zmę­ czony, by zasnąć jak kamień, nawet gdyby atakowały go całe szwadrony komarów. Dwa dni szybkiej jazdy przez górskie doliny i przełęcze, by roz­ nieść wiadomość do najbliższych osad, których mieszkańcy z kolei mieli zawiadomić członków milicji mieszkających dalej. Wiosenne zasiewy zo­ stały dokończone w rekordowym czasie, wszyscy dostępni mężczyźni spę­ dzali na polach cały czas od świtu do zmierzchu. Wciąż był naładowany adrenaliną, raz za razem jego umysł i mięśnie doznawały przypływów energii, jakby ktoś podawał mu kawę dożylnie. Dzisiaj spędził cały dzień, pomagając w przygotowaniu farmy na ich wyjazd, i oderwane obrazy wszystkich prac pojawiały mu się w myślach, gdy tylko zamknął oczy. Naprawa płotu, przerzucanie siana, pośpieszna wyprawa do młyna po mąkę niezbędną do karmienia maszerującego re­ gimentu. Naprawa pękniętego koła u wozu, zepsutej uprzęży, pogoń za białą maciorą, która dokonała próby ucieczki z chlewa, rąbanie drewna i w końcu godzina szybkiego kopania tuż przed kolacją, żeby Claire mog­ ła zasadzić grządkę słodkich ziemniaków i orzeszków ziemnych przed wy­ jazdem. Mimo pośpiechu i wysiłku to kopanie przy zachodzie słońca było mi­ łą chwilą wytchnienia po zorganizowanym chaosie dnia. Skupił się na niej w nadziei, że spowolni potok swoich myśli i uspokoi się na tyle, żeby zasnąć. Był kwiecień, dość ciepły jak na tę porę roku, w ogrodzie Claire wszyst­ ko rosło jak szalone. Zielone kiełki, pączkujące liście i małe kolorowe kwiatki, wspinające się pnącza, owijające się wokół podpórek, powoli -10-

otwierały nad nim swoje białe trąbki, gdy pracował w świetle zachodzą­ cego słońca. Zapach roślin i świeżo rozkopanej ziemi unosił się dookoła niego w co­ raz chłodniejszym powietrzu, silny jak woń kadzidła. Do kwiatów przy­ latywały ćmy, miękkie biało-szaro-czarne stworzenia wyłaniające się z la­ su. Pojawiły się także chmary meszek i komarów, przyciągnięte wonią jego potu, a za nimi ważki, ciemne i groźne, z wąskimi skrzydłami i kosmaty­ mi ciałami, kręciły się one wokół niczym futbolowi chuligani. Wyprostował stopy pod ciężarem przykrycia. Jego noga musnęła nogę żony. Przywoływał we wspomnieniach dźwięk łopaty, jej ostry brzeg pod stopą, uczucie satysfakcji, gdy ziemia pękała i rwały się korzenie, gdy ob­ racał kolejną porcję czarnej, wilgotnej ziemi, pełnej białych korzeni trawy i pośpiesznie uciekających dżdżownic. Wielka ćma, zwabiona zapachami ogrodu, przeleciała tuż koło jego gło­ wy. Jej jasnobrązowe skrzydła, oznaczone plamami jakby otwartych oczu, nieziemskimi w swojej milczącej urodzie, były rozmiaru jego dłoni. Kto uprawia ogród, pracuje razem z Bogiem. To było napisane na brze­ gu starego miedzianego zegara słonecznego w posiadłości w Inverness, gdzie dorastał. Jak na ironię, bo Wielebny nie miał ani czasu, ani zdolno­ ści do ogrodnictwa - ich ogród był dżunglą nieskoszonej trawy i wieko­ wych, zdziczałych krzewów różanych. Uśmiechnął się i w myślach życzył dobrej nocy cieniowi Wielebnego. Dobranoc, tato. Niech cię Bóg błogosławi. Dawno już zapomniał o dziecięcym zwyczaju życzenia w ten sposób dobrej nocy nielicznym krewnym i przyjaciołom; była to pozostałość po dzieciństwie, kiedy cowieczorna modlitwa kończyła się wyliczanką: „Bo­ że, błogosław babcię i dziadka Guya w niebie, i mojego najlepszego przy­ jaciela Petera, i psa Lillian, i kota sklepikarza..." Wspomnienie spokoju, jaki przynosił ten drobny rytuał, sprawiło, że sporządził nową wyliczankę. Uznał, że lepsze to niż liczenie owiec. Poza tym bardziej mu zależało na tym spokoju, który pamiętał, niż na śnie. Dobranoc, pani Graham, pomyślał i uśmiechnął się do siebie, przywo­ łując krótkie, wyraziste wspomnienie starej gospodyni Wielebnego, jak za­ nurza rękę w misce wody i pryska na gorącą blachę, by sprawdzić, czy krople zatańczą. Niech cię Bóg błogosławi. Wielebnego, panią Graham, jej wnuczkę Fionę i męża Fiony, Erniego... jego rodziców, chociaż to tylko ukłon pro forma wobec dwóch postaci bez twarzy. Claire, tam, w wielkim domu, i, po chwili wahania, Jamiego. Wresz­ cie jego własną małą rodzinę. Zrobiło mu się cieplej na myśl o nich. -11-

Dobranoc, malutki, pomyślał, odwracając głowę w stronę kołyski, w której spał Jemmy. Niech cię Bóg błogosławi. I Briannę. Odwrócił głowę w drugą stronę i otworzył oczy, szukając ciemnego owalu jej śpiącej twarzy zwróconej do niego, tuż obok na poduszce. Jak najostrożniej przekręcił się na bok i leżał, obserwując ją. Pozwolili ognio­ wi zgasnąć, skoro mieli wyjechać z samego rana. W pokoju było tak ciem­ no, że ledwo odróżniał brwi i wargi w jej twarzy. Brianna nigdy nie leżała bezsennie. Przewracała się na wznak, przecią­ gała, układała wygodnie ze spokojnym westchnieniem, oddychała trzy ra­ zy głęboko i zasypiała. Może z wyczerpania, a może dzięki dobremu zdro­ wiu i czystemu sumieniu. Czasem jednak uważał, że to chęć ucieczki do prywatnego świata snów, gdzie hasała swobodnie za kierownicą swojego samochodu, a wiatr rozwiewał jej włosy. Zastanawiał się, o czym śniła teraz. Czuł na twarzy delikatne ciepło jej oddechu. „Wczorajszej nocy śniło mi się, że kocham się z Rogerem". Wspomnienie tego konkretnego wpisu wciąż dręczyło, chociaż próbował o nim zapo­ mnieć. Przysypiał już, kołysany swoją litanią, ale wspomnienie księgi snów przywołało go z powrotem. Lepiej, żeby teraz nic podobnego jej się nie śniło! Nie po tym, co między nimi zaszło. Znowu zamknął oczy, skupiając się na regularnym rytmie jej oddechu. Jej czoło leżało tylko kilka cali od jego. Może mógłby chwycić echo jej snu przez kości czaszki? Ale czuł tylko echo jej ciała i wspomnienie ich pożegnania, i wszystkich wątpliwości, i przyjemności, które się z nim łą­ czyły. Ona i malec też wyjadą z rana. Ich rzeczy były spakowane i stały przy drzwiach obok jego tobołka. Pan Wemyss odwiezie ich do Hillsborough, gdzie ona bezpiecznie - i z korzyścią - zajmuje się malowaniem portretu pani Sherston. - Bądź bardzo, bardzo ostrożna - powiedział jej po raz trzeci tego wieczoru. Hillsborough leżało w samym centrum terytorium Regulato­ rów i miał poważne wątpliwości, czy w ogóle powinna tam jechać. Ona zlekceważyła jednak jego obawy, prychając pogardliwie na sugestię, że jej albo Jemowi może grozić jakieś niebezpieczeństwo. Była tak pod­ niecona perspektywą tego piekielnego zlecenia, pomyślał, że przeszłaby przez uzbrojone i wściekłe tłumy, byle tylko dostać się do Hillsbo­ rough. Nuciła cichutko - Loch Lomond, jakby nie było nic innego. „Ty pójdziesz górą, ja pójdę dołem i będę w Loch Lomond przed tobą..." -12-

- Słyszałaś mnie? - spytał, łapiąc ją za ramię, gdy składała ostatnią su­ kienkę Jemmy'ego. - Tak, kochany - mruknęła, trzepocząc rzęsami w geście udawanej uleg­ łości. To tak go zirytowało, że chwycił ją za nadgarstek i okręcił przodem do siebie. - Mówię poważnie - oznajmił. Patrzył jej w oczy, teraz otwarte szero­ ko, ale ciągle z błyskiem ironii. Mocniej ścisnął jej nadgarstek. Była wpraw­ dzie wysoka i mocno zbudowana, ale jej kości wydawały się delikatne w je­ go uścisku, niemal kruche. Nagle pojawiła się wizja kości pod skórą Brianny - wysokich, szerokich kości policzkowych, wysklepionej czaszki, długich, białych zębów. Aż za łatwo było wyobrazić sobie te zęby obna­ żone do korzeni w czaszce. Przyciągnął ją do siebie nagle i gwałtownie, pocałował tak mocno, że ich zęby zadzwoniły o siebie. Miała na sobie tylko koszulę i nie zadawał sobie trudu, by ją zdejmo­ wać; pchnął ją tyłem na łóżko i podsunął brzeg koszulki ponad uda. Wy­ ciągnęła do niego ręce, ale nie pozwolił jej się dotknąć. Najpierw unieru­ chomił jej ręce, potem wcisnął w siennik ciężarem swojego ciała, szukając ukojenia w cienkiej warstewce oddzielającej jej kości od jego. Zrobili to w milczeniu, na pół świadomi bliskości śpiącego dziecka. A jed­ nak gdzieś w środku tego wszystkiego jej ciało odpowiedziało mu, w ja­ kiś głęboki, zdumiewający sposób, niewymagający słów. - Mówię poważnie - powtórzył kilka chwil później szeptem w jej splą­ tane włosy. Leżał na niej, obejmując ją ramionami, nie pozwalając się po­ ruszyć. Drgnęła, a on wzmocnił uścisk, trzymając ją nieruchomo. Wes­ tchnęła, poczuł, jak poruszyły się jej usta i zęby zatapiają się delikatnie w ciele poniżej jego obojczyka. Ugryzła go. Nie gwałtownie, ale powoli i głęboko, aż jęknął i podniósł się. - Wiem - powiedziała i uwolniła ramiona, by objąć go i przytulić do ciepłego, spoconego ciała. - Ja też mówię poważnie.

- Tego chciałaś? - wyszeptał, ale bardzo cicho, żeby jej nie obudzić. Cie­ pło jej ciała promieniowało przez pościel, spała głęboko. Jeśli tego chciała - co to oznaczało? Czy na brutalną formę ich miło­ ści zareagowała w ten sposób? A może wyczuła siłę, która się za nią kry­ ła, i zrozumiała jego rozpaczliwą potrzebę zapewnienia jej bezpieczeń­ stwa. -13-

A jeśli chodzi o gwałtowność... przełknął, zaciskając rękę w pięść na myśl o Stephenie Bonnecie. Nigdy mu nie powiedziała, co zaszło między nią a Bonnetem - i nie do pomyślenia było, by mógł zapytać. Ale w rzad­ kich okolicznościach, kiedy się zdarzało, że brał ją bez zwykłej delikatno­ ści, wyczuwał jej niepokój. Teraz nie miał ochoty na modlitwy. Czuł się tak samo jak kiedyś, uwięziony w piekle rododendronów, gdzie wszędzie przed nim, gdziekolwiek by się obrócił, był taki sam la­ birynt wilgotnych korzeni i zwisających liści. Mroczne tunele zdawały się oferować możliwość ucieczki, ale prowadziły tylko do dalszych zaka­ marków. „Bo ja i moja ukochana nie spotkamy się już nigdy na pięknych brze­ gach Loch Lomond..." Znowu był spięty, wszystko go swędziało, nogi poruszały się niespo­ kojnie. Komar zabzyczał mu koło ucha, zaatakował go - oczywiście za póź­ no. Nie mogąc wytrzymać napięcia, cicho wyślizgnął się z łóżka i wyko­ nał kilka szybkich przysiadów, by pozbyć się skurczów. To przyniosło mu ulgę, więc opadł na podłogę, do pozycji pompek, i li­ czył w milczeniu, gdy opuszczał się w stronę desek podłogi. Jeden. Dwa. Trzy. Cztery. Koncentrując się tylko na rosnącym bólu ramion i pleców, ko­ jącej monotonii liczenia. Dwadzieścia sześć, dwadzieścia siedem, dwa­ dzieścia osiem... W końcu, dygocząc z chwilowego wyczerpania, podniósł się, odczepił skórę od okna i stanął nagi w wilgotnym nocnym powietrzu. Może i wpu­ ści więcej komarów... ale może tamten wyleci. Las był srebrzysty w świetle księżyca, a w jego ciemnym sercu widać było lekki blask ognia, świadczący o obecności milicji. Zjeżdżali się ca­ ły dzień, na mułach i zaniedbanych koniach, z muszkietami leżącymi na tobołkach koców. Dosłyszał dźwięk głosów, czasem śmiechu, parę słów przyniesionych przez wietrzyk. Nie on jeden nie spał, co go tro­ chę pocieszyło. Z boku wielkiego domu, na dalszym końcu polany, lśniło jaśniejsze światło. Latarnia i dwie postacie idące obok siebie, jedna wysoka, druga niższa. Mężczyzna powiedział coś pytającym tonem. Rozpoznał głos Jamiego, ale słów nie rozróżnił. - Nie - odpowiedział głos Claire, wyraźniejszy, w miarę jak się zbliża­ li. Widział, jak zamachała rękami na tle światła latarni. - Jestem cała brud­ na od sadzenia. Muszę się umyć, zanim wejdę. Ty idź do łóżka. -14-

Większa postać zawahała się, po czym podała jej latarnię. Roger przez chwilę widział twarz Claire, zwróconą ku górze i uśmiechniętą. Jamie po­ chylił się i pocałował ją krótko, po czym odsunął się. - No to się pośpiesz - powiedział i Roger usłyszał radość w jego gło­ sie. - Nie śpię dobrze, kiedy nie ma cię przy mnie, Angliszko. - A zamierzasz od razu zasnąć? - spytała zaczepnie. - Od razu nie. - Sylwetka Jamiego stopiła się z ciemnością, ale wietrzyk wiał w stronę drewnianego domu, więc słychać było jego głos. - Ale nic innego też nie robię dobrze, kiedy cię przy mnie nie ma. Claire roześmiała się cicho. - Zacznij beze mnie - powiedziała, zwracając się w stronę studni. - Do­ gonię cię. Roger czekał przy oknie, póki nie zobaczył, jak wraca, machając latar­ nią, i wchodzi do środka. Wiatr zmienił kierunek, nie słyszał już mężczyzn w lesie, chociaż ich ognisko wciąż płonęło. - Za wcześnie, mały - powiedział, kierując palec w stronę świetlika i trą­ cając go delikatnie. - Myślisz, że ktoś już tu jest? - Owad przesunął się kil­ ka cali, po czym zatrzymał się, uparcie mrugając światełkiem na brzuchu. Roger spojrzał w stronę lasu. Jego skóra już się ochłodziła, na piersi po­ jawiła się gęsia skórka. Potarł ją z roztargnieniem i poczuł bolesne miej­ sce, gdzie Brianna go ugryzła. W świetle księżyca wydawało się ciemne, niewielka plama na skórze. Zastanawiał się, czy rano będzie jeszcze wi­ doczna. Wyciągając rękę, by zasłonić okno skórą, dostrzegł odblask promieni księżyca w szkle. Na półce przy oknie leżała niewielka kolekcja osobistych drobiazgów Brianny: dwa szylkretowe grzebienie, które dostała od Jocasty, srebrna bransoletka. Mała flaszeczka oleju z wrotyczu, obok dwa czy trzy dyskretne kawałki gąbki. I większy słoiczek pełen nasion dauco. Dzi­ siaj w nocy nie miała czasu na olej z wrotyczu, ale był gotów dać głowę, że w ciągu dnia zażyła nasiona. Zamocował skórę na miejscu, a wracając do łóżka, zatrzymał się przy kołysce; wyciągnął rękę i poczuł przez moskitierę oddech dziecka, ciepły i uspokajający. Jem skopał przykrycie. Roger uniósł siatkę i poprawił je po omacku, owijając go starannie. Znalazł coś miękkiego... szmacianą lalkę, którą Jemmy tulił do siebie. Roger postał chwilę z ręką na małych pleckach, czując, jak unoszą się spokojnie i opadają w rytm oddechu. - Dobranoc, maluszku - szepnął w końcu i dotknął delikatnej, okrągłej pupy chłopca. - Niech Bóg cię błogosławi i chroni. -15-

58. Wszystkiego najlepszego 1 maja 1771 roku Obóz May Union

Obudziłam się tuż po świcie, gdy jakiś owad chodził mi po nodze. Szarp­ nęłam stopą i uciekł pośpiesznie w trawę, najwyraźniej przerażony od­ kryciem, że żyję. Podejrzliwie poruszałam palcami u nogi, ale nie znalaz­ łam pod kocem więcej intruzów, więc odetchnęłam głęboko pachnącym żywicą powietrzem i odprężyłam się, zadowolona. Czułam w pobliżu słabe ruchy, ale to tylko konie oficerów tupały i pry­ chały, jako że budziły się dużo wcześniej niż ludzie. W obozie nadal pa­ nowała cisza - taka, jakiej można się spodziewać o tej porze w obozie, w którym znajduje się kilkuset mężczyzn. Płótno nad moją głową lśniło, rozświetlone łagodnym światłem, na którym widać było cienie liści, ale słońce niecałkiem jeszcze wstało. Przymknęłam oczy, zachwycona myślą, że jeszcze przez jakiś czas nie muszę wstawać - a kiedy już będę musia­ ła, ktoś inny zajmie się śniadaniem. Dotarliśmy do obozu poprzedniego wieczoru, po długiej podróży z gór i przez pogórze. Miejscem spotkania była plantacja pułkownika Bryana. Zdążyliśmy na czas. Tryon nie dotarł jeszcze ze swoimi oddziałami z New Bern, nie było także jednostek milicji z hrabstw Craven i Carteret, które miały przywieźć działa i moździerze. Oddziałów Tryona spodziewano się dzisiaj, tak przynajmniej mówił pułkownik Bryan wczoraj przy kolacji. O płótno pacnął i usiadł na nim świerszcz. Przyjrzałam mu się po­ dejrzliwie, ale na szczęście nie wybierał się do środka. Może powinnam była przyjąć propozycję pani Bryan, która chciała dać mi łóżko we dwo­ rze, tak jak kilku innym żonom oficerów, które towarzyszyły małżon­ kom. Jamie jednak uparł się, że będzie spał w polu ze swoimi ludźmi, a ja z nim, wolałam łóżko z nim i z owadami niż bez owadów, ale i bez niego. Zerknęłam w bok, starając się nie poruszać, by go nie obudzić. Ale on nie spał. Leżał jednak całkiem nieruchomo, zupełnie odprężony. Tylko prawą rękę trzymał w górze i oglądał uważnie, odwracając dłoń, zgina­ jąc i rozprostowując palce - tak jak potrafił. Serdeczny palec miał sztyw­ ny staw, środkowy był lekko wykręcony, głęboka biała blizna okrążała go spiralnie. -16-

Ręka była pokryta odciskami i stwardniała od pracy, wciąż widoczny był też mały stygmat rany od gwoździa - jasnoróżowy ślad w środku dło­ ni. Skórę, brązową i ogorzałą, pokrywały przebarwienia i wypłowiałe na złoto włosy. Uważałam, że jest piękna. - Najlepsze życzenia z okazji urodzin - powiedziałam. - Robisz przegląd? Opuścił dłoń na pierś, odwrócił głowę i spojrzał na mnie z uśmiechem. - Coś w tym rodzaju. Chociaż chyba mam jeszcze parę godzin. Uro­ dziłem się o pół do siódmej wieczór, całe półwiecze będę miał dopiero w porze kolacji. Roześmiałam się i przekręciłam na bok, skopując koc. Powietrze nadal było rozkosznie chłodne, ale to nie potrwa długo. - Myślisz, że przed kolacją zaczniesz się rozsypywać? - spytałam żar­ tobliwie. -Och, nie sądzę, żeby do tego czasu cokolwiek odpadło - stwierdził z namysłem. - A jeśli idzie o działanie... no cóż... - Wygiął plecy w łuk, przeciągając się, po czym opadł z pełnym satysfakcji jękiem, gdy położy­ łam na nim rękę. - Wydaje się, że wszystko działa niezawodnie - zapewniłam go. - Szarp­ nęłam na próbę, aż pisnął cicho. - Nic się nie obluzowało. - To dobrze - stwierdził, zdecydowanym ruchem kładąc swoją dłoń na mojej, by zapobiec dalszym nieautoryzowanym eksperymentom. - Skąd wiedziałaś, co robię? Że robię przegląd, jak powiedziałaś? Pozwoliłam mu trzymać moją rękę, ale przekręciłam się, by oprzeć pod­ bródek na środku jego piersi, gdzie był mały dołek jakby specjalnie na to przeznaczony. -Ja też to robię, kiedy mam urodziny. Zazwyczaj wieczór przed tym dniem. To jest jak oglądanie się za siebie, zastanawianie się nad rokiem, który minął. Ale sprawdzam wszystko, może każdy tak robi. Tylko żeby stwierdzić, czy się jest tą samą osobą co poprzedniego dnia. - Jestem prawie pewien, że tak. Nie zauważyłaś żadnych widocznych zmian, co? Uniosłam brodę i obejrzałam go uważnie. Prawdę mówiąc, dość trud­ no było patrzeć na niego obiektywnie. Przywykłam do jego rysów, jak też lubiłam je tak bardzo, że zauważałam zazwyczaj najmniejszy drobiazg pieg na uchu, dolny siekacz wysunięty lekko do przodu, odrobinę nie­ równy w stosunku do sąsiadów - ale zazwyczaj nie patrzyłam na niego jako na całość. Cierpliwie zniósł moje badanie, mrużąc oczy w coraz silniejszym świetle. Jego włosy wydostały się z wiązania, gdy spał, i rozsypały na ramionach, -17-

okalając rudawymi falami twarz, na której wyraźnie widać było poczucie humoru i gwałtowne uczucia, ale która też paradoksalnie miała niezwy­ kłą zdolność do maskowania się. - Nie - stwierdziłam w końcu i westchnąwszy z ulgą, znowu oparłam o niego podbródek. - To nadal ty. Prychnął cicho z rozbawieniem, ale leżał nieruchomo. Słyszałam, jak gdzieś w pobliżu zaklął kucharz, zaczepiwszy o dyszel, gdy przechodził. Obóz był ciągle na etapie formowania się. Kilka oddziałów - te, w których większość stanowili byli żołnierze - było schludnych i zorganizowanych. Ale inne nie - koślawe namioty i porozrzucany sprzęt zajmowały całą łą­ kę w niby-wojskowym chaosie. Zaczął walić bęben, bez wyraźnych skutków. Armia dalej spała. - Myślisz, że gubernator będzie w stanie zrobić coś z tych oddziałów? spytałam z powątpiewaniem. Długie kasztanowe rzęsy przedstawiciela armii uniosły się w leniwej odpowiedzi. - Pewnie tak. Tryon jest żołnierzem. Dobrze wie, co trzeba robić, przy­ najmniej na początku. Nie jest trudno nauczyć ludzi, jak maszerować rów­ no i kopać latryny. Coś innego - skłonić ich do walki. - Może tego dokonać? Pierś pod moim policzkiem uniosła się w głębokim westchnieniu. - Może tak. Może nie. Pytanie brzmi: czy będzie musiał. Prawda, to było pytanie. Przez całą drogę z Fraser's Ridge plotki krą­ żyły wokół nas niczym jesienne liście w czas huraganu. Regulatorzy ma­ ją dziesięć tysięcy ludzi i maszerują w równym szyku prosto na New Bern. Generał Gage płynie okrętem z oddziałami z Nowego Jorku, by opano­ wać kolonię. Milicja z hrabstwa Orange zbuntowała się i pozabijała ofice­ rów. Połowa ludzi z hrabstwa Wake zdezerterowała. Hermon Husband zo­ stał aresztowany i porwany na statek, który ma go zawieźć do Londynu, gdzie czeka go proces o zdradę. Hillsborough zostało zajęte przez Regu­ latorów, którzy zamierzali spalić miasto i skazać na śmierć Edmunda Fanninga i wszystkich jego współpracowników. Miałam nadzieję, że to aku­ rat nie jest prawda - a jeśli jest, że Hubert Sherston nie należy do bliskich przyjaciół Fanninga. W tej masie domysłów i bezwstydnych podejrzeń pewne było tylko to, że gubernator Tryon jest w drodze i zamierza dołączyć do milicji. A po­ tem się zobaczy, uznałam. Wolna ręka Jamiego spoczęła na moich plecach, jego kciuk leniwie gła­ dził moją łopatkę. Wydawało się, że z właściwą mu niezwykłą zdolnością -18-

do dyscypliny myślowej Jamie całkowicie odsunął od siebie myśli o nie­ pewności wojskowych działań i skupił się na czymś zupełnie innym. - Czy myślisz czasem... - zaczął i urwał. - O czym? - Pochyliłam się i pocałowałam jego pierś, wyginając plecy, by zachęcić go do pogłaskania ich, co też zrobił. -No... Nie jestem pewien, czy umiem to wyłożyć, ale przyszło mi te­ raz do głowy, że żyję dłużej niż mój ojciec. A nie jest to coś, czego się spo­ dziewałem - dodał z nutą smutnej ironii. - Tylko że... No, po prostu wy­ daje się to dziwne. Zastanawiałem się tylko, czy myślałaś kiedyś o tym, to znaczy, skoro wcześnie straciłaś matkę? - Tak. - Moja twarz była ukryta w jego piersi, głos stłumiony przez fał­ dy jego koszuli. - Kiedyś myślałam, kiedy byłam młodsza. To jak wybie­ ranie się w podróż bez mapy. Ręka na moich plecach zamarła na chwilę. - Ano, tak to właśnie jest. - Wydawał się nieco zaskoczony. - Wiedzia­ łem mniej czy więcej, jak to będzie być mężczyzną w wieku lat trzydzie­ stu czy czterdziestu... A co teraz? - Jego pierś poruszyła się nieco, z ci­ chym dźwiękiem, który mógł być mieszaniną rozbawienia i zaskoczenia. - Tworzysz samego siebie - powiedziałam cicho do cieni ukrytych we włosach, które opadły mi na twarz. - Patrzysz na inne kobiety - albo męż­ czyzn - i przymierzasz się do ich życia. Bierzesz to, co ci się przyda, i za­ wsze szukasz wewnątrz siebie tego, czego nie możesz znaleźć gdzie in­ dziej. I zawsze... zawsze... zastanawiasz się, czy robisz to tak jak należy. Jego dłoń na moich plecach była ciepła i ciężka. Czuł, że łzy, które nie­ spodziewanie popłynęły z moich oczu, moczą jego koszulę. Drugą ręką dotknął mojej głowy, pogładził mnie po włosach. - Ano, tak to właśnie jest - powtórzył bardzo cicho. Obóz zaczął ożywać, rozległy się stuki i brzęki, i ochrypłe, zaspane gło­ sy. Nad naszymi głowami świerszcz zaczął grać, wydając dźwięk jakby ktoś przesuwał paznokciem po miedzianym garnku. - To jest poranek, którego mój ojciec nigdy nie zobaczył - powiedział Jamie, nadal tak cicho, że słyszałam to bardziej przez jego pierś niż włas­ ne uszy. - Codziennie świat jest darem, mo chridhe, niezależnie od tego, czym okaże się jutro. Westchnęłam głęboko i odwróciłam głowę, by oprzeć policzek o jego pierś. Delikatnie wytarł mi nos koszulą. - A co do przeglądu - stwierdził praktycznie - mam wszystkie zęby, żadnego członka mi nie brakuje, a kutas nadał staje sam z siebie co rano. Mogłoby być gorzej. -19-

59. Machiny wojenne Dziennik wyprawy przeciwko buntownikom prowadzony przez Williama Tryona, Gubernatora Czwartek, dzień 2 maja Oddziały z Craven i Carteret opuściły New Bern z dwoma działami, sze­ ścioma moździerzami osadzonymi na lawetach, szesnastoma wozami i cztere­ ma mniejszymi wózkami, wyładowanymi bagażem, amunicją i prowiantem w takiej ilości, by wystarczyło również dla tych oddziałów, co mają dołączyć do nich w drodze do dóbr pułkownika Bryana, gdzie wyznaczono miejsce spo­ tkania. Gubernator opuścił New Bern 27 kwietnia i dotarł do posiadłości pułkow­ nika Bryana 1 maja. Dzisiaj dołączyły oddziały z dwóch okręgów. Piątek, dzień 3 maja, obóz Union O godzinie 12 w południe Gubernator odbył przegląd oddziałów na łące przy Smiths Ferry, na zachodnim brzegu rzeki Neuse. Sobota, dzień 4 maja Marsz wszystkich oddziałów do Gmachu Sądu w Johnston. Dziewięć mil. Niedziela, dzień 5 maja Marsz do dóbr majora Theophilusa Huntera w hrabstwie Wake. Trzyna­ ście mil. Poniedziałek, dzień 6 maja Armia zatrzymała się, a Gubernator odbył przegląd regimentu z Wake u generała Munstera. Pan Hinton, pułkownik regimentu, znany Guberna­ torowi, miał tylko dwudziestu dwóch mężczyzn w oddziale, który polecono mu sformować, a to ze względu na nieprzychylność mieszkańców hrabstwa. Gubernator spostrzegł generalne niezadowolenie w regimencie z Wake, przejeżdżając wzdłuż pierwszego rzędu batalionu i widząc, że nie więcej niż jeden człowiek z pięciu ma broń, i słysząc, że gdy wezwał ich do zgłoszenia się jako ochotnicy do służby, nie usłuchali. Kazał więc Armii otoczyć batalion, a gdy to się stało, polecił trzem swoim pułkownikom wybrać czterdziestu naj­ bardziej sprawnych i przydatnych ludzi, który to manewr spowodował nie-

-20-

małą panikę w regimencie, składającym się w owym czasie z jakichś cztery­ stu ludzi. W czasie szukania ochotników oficerowie Armii podejmowali próby nama­ wiania ludzi, by się zgłaszali, i przez niecałe dwie godziny skompletowali od­ dział z Wake w liczbie ludzi pięćdziesięciu. Gdy noc nadeszła, regiment z Wake odprawiono, zawstydzony wielce z powodu swej hańby i własnego postępowania, które stało się jej przyczyną. Armia wróciła do obozu. Środa, dzień 8 maja Oddział pułkownika Hintona pozostał, aby zadbać, iż niepokorni w tym hrabstwie nie sformują się i nie dołączą do Regulatorów w hrabstwach są­ siednich. Tego poranka oddział udał się do miejsca zamieszkania Turnera Tomlinsona, znanego Regulatora, i sprowadził go jako więźnia do obozu, gdzie za­ mknięty bezpiecznie został. Wyznał, że był Regulatorem, ale nie zdradził ni­ czego. Armia wyruszyła i rozbiła obóz w pobliżu Booth, nad New Hope Creek. Piątek, dzień 10 maja Zatrzymano się, polecono zaopatrzenie wozów, podkucie na nowo koni i na­ prawienie wszystkiego. Przegląd dwóch kompanii milicji z Orange w Hillsborough. Więzień Tomlinson zdołał zbiec dziś wieczór swojej straży. Wysłano za nim oddział, ale skutku to nie przyniosło. Niedziela, dzień 12 maja Armia przekroczyła rzekę Haw i rozbiła obóz na zachodnim brzegu. Spo­ dziewano się, że Regulatorzy będą próbować uniemożliwić Rojalistom prze­ bycie rzeki, jak zamierzali, ale ponieważ nie spodziewali się, iż armia opuści Hillsborough przed poniedziałkiem, plan ich został udaremniony. Dzisiejszego dnia otrzymano wiadomość, że generał Waddell został przy­ muszony przez Regulatorów, wraz z oddziałami pod jego dowództwem, do po­ nownego przekroczenia rzeki Yadkin. Msza święta z kazaniem odprawiona została przez Wielebnego pana McCartny'ego. Tekst: „Jeżeli miecza nie masz, odzienie swe przedaj i kup go". Dnia dzisiejszego dwudziestu dżentelmenów na ochotnika dołączyło do Ar­ mii, przede wszystkim z hrabstw Granville i Bute. Uformowano z nich od­ dział lekkiej kawalerii pod komendą majora MacDonalda. Oddziały na skrzy­ dle pojmały Regulatora leżącego w zasadzce z bronią. Komisarz zabrał z jego

-21-

domu część zapasów rumu, umieszczonych tam na użytek Regulatorów. A tak­ że parę wieprzy, za które rachunek ma być przekazany jego Rodzinie. Poniedziałek, dzień 13 maja Marsz do O'Neal. O godzinie 22 w południe kurier Ekspresu przywiózł wiadomość od generała Waddella, przekazaną ustnie, jako że Ekspres nie chciał przyjąć listu, bojąc się, iż zostanie on przechwycony. Treść poselstwa była, że w czwartek o godzinie 9 wieczór Regulatorzy w liczbie dwóch tysięcy otoczyli jego obóz i w sposób niezwykle śmiały i obelżywy żądali, aby generał wyco­ fał się ze swymi oddziałami na drugą stronę rzeki Yadkin, od której znajdo­ wał się wtedy o dwie mile drogi. Odmówił na to zgody, mówiąc, że rozkaz Gubernatora każe mu iść naprzód. To uczyniło ich jeszcze bardziej obelżywy­ mi i starali się zastraszyć jego łudzi wieloma indiańskimi okrzykami. Generał, jako że liczba jego ludzi nie przekraczała trzech setek i nie miała chęci wszczynać bitwy, a wielu wartowników przeszło na stronę Regulato­ rów, zmuszony był ustąpić ich żądaniom i wcześnie następnego ranka po­ nownie przekroczył rzekę Yadkin ze swym działami i taborem, Regulatorzy zaś zgodzili się rozejść i wrócić do swoich domostw. By rozważyć treść poselstwa przywiezionego przez kuriera Ekspresu, na­ tychmiast zwołano Radę Wojenną, złożoną z czcigodnego Johna Rutherforda, Lewisa DeRosseta, Roberta Palmera i Sama Cornella z Rady Jego Wysokości, a także Pułkowników i Oficerów Armii. Postanowione zostało, że Armia zmie­ ni swoją trasę i ruszy drogą przez dobra kapitana Holta wiodącą z Hillsborough do Salisbury, możliwie najszybciej przekroczy Małą i Wielką rzekę Alamance i nie tracąc czasu, pomaszeruje, by dołączyć do generała Waddella. Zgodnie z tym Armia wyruszyła i przed zachodem słońca rozbiła obóz na za­ chodnim brzegu Małej Alamance, a silny oddział wysłano naprzód, by zajął zachodni brzeg Wielkiej Alamance, w celu uniemożliwienia przeciwnikowi za­ jęcia tak mocnej pozycji. Tego wieczoru otrzymano wieść, że Regulatorzy rozsyłają posłów do wszyst­ kich swoich osiedli i zbierają się przy Sondy Greek, niedaleko posiadłości Huntera. Dołączono do oddziału na zachodnim brzegu Wielkiej Alamance, gdzie wy­ brano dobre miejsce na fortyfikowany obóz. Tutaj Armia zatrzymała się do chwili, gdy z Hillsborough przywiezione zostaną dalsze zapasy, w którym to celu kilka wozów, wcześniej opróżnionych, wysłano z obozu do Hillsborough. Tego wieczoru przyszło Poselstwo do obozu, że buntownicy zamierzają za­ atakować obóz nocą, i dokonano niezbędnych przygotowań do obrony, trzeciej części Armii polecono czuwać całą noc pod bronią, pozostałym zaś trzymać broń przy sobie w czasie snu. Alarmu nie było.

-22-

Wtorek, dzień 14 maja Ludziom polecono pozostać w obozie. Armia czuwała całą noc pod bronią, jak i poprzedniej nocy. Alarmu nie było. Środa, dzień 15 maja Około godziny 6 wieczór Gubernator otrzymał list od buntowników, któ­ ry przedstawił Radzie Wojennej. Ta uradziła, iż Armia powinna wyruszyć na rebeliantów dnia następnego z samego rana, Gubernator winien wysłać im list przedstawiający warunki, a w razie odmowy atakować. Ludzie czuwali całą noc pod bronią. Alarmu nie było, choć buntownicy znajdowali się o pięć mil drogi od obozu.

Z Księgi Snów: Hillsborough, 15 maja Wczorajszy wieczór wcześnie zasnęłam i obudziłam się w szarej chmurze przed świtem. Cały dzień miałam wrażenie, że chodzę we mgle, ludzie do mnie mówią, a ja ich nie słyszę. Widzę, że ruszają ustami, kiwam głową i uśmie­ cham się, a potem idę dalej. Powietrze jest rozgrzane i lepkie, wszystko pach­ nie rozgrzanym metalem. Głowa mnie boli, a kucharka wali garnkami. Cały dzień usiłowałam sobie przypomnieć, co mi się śniło, i nie mogę. jest tylko ta szarość i uczucie strachu. Nigdy nie byłam w pobliżu bitwy, ale mam przeczucie, że to, co mi się śniło, to dym armat.

60. Rada wojenna Jamie wrócił z Rady Wojennej, dobrze po kolacji, i w krótkich słowach po­ informował ludzi o planach Tryona. Ogólną reakcją była aprobata, a na­ wet entuzjazm. - Dobrze, że zaraz ruszamy - oznajmił Ewald Mueller, wyciągając dłu­ gie ręce i strzelając kostkami palców. - Posiedzimy tu dłużej, to obrośniemy mchem!

-23-

To stwierdzenie przyjęto śmiechem i potakiwaniem. Ogólny nastrój po­ prawił się znacznie z perspektywą, że z rana coś się zacznie dziać. Ludzie usiedli przy ogniskach, rozmawiając, a promienie zachodzącego słońca lśni­ ły w blaszanych kubkach i na lufach muszkietów ułożonych ostrożnie u stóp. Jamie zrobił szybki obchód, odpowiadając na pytania i udzielając za­ pewnień, po czym dołączył do mnie przy naszym małym ognisku. Popa­ trzyłam na niego spod przymrużonych powiek. Mimo stresu związanego z obecną sytuacją dawało się w nim wyczuć tłumioną satysfakcję, która od razu wzbudziła moje podejrzenia. - Co zrobiłeś? - spytałam, podając mu kawał chleba i miskę gulaszu. Nawet nie próbował zaprzeczać. - Złapałem Cornella samego po radzie i zapytałem o Stephena Bonneta. - Odgryzł kawał chleba i połknął, prawie nie żując. - Chryste, alem głodny. Cały dzień nic nie jadłem, tylko czołgałem się na brzuchu wśród krzaków jak jakiś wąż. - Samuel Cornell na pewno nie siedział w krzakach. - Cornell należał do Rady Królewskiej gubernatora. Był to solidny i zamożny kupiec z Edenton, którego stanowisko, budowa i temperament zupełnie nie kojarzyły się z czołganiem po krzakach. -Nie, to było później. - Zanurzył chleb w gulaszu, znowu odgryzł ogromny kawał i machnął ręką, na chwilę tracąc głos. Podałam mu kubek cydru, którym popił wszystko. - Badaliśmy, gdzie są oddziały buntowników - wyjaśnił, gdy już prze­ łknął. - Wcale niedaleko. Chociaż „oddziały" to mocna przesada - dodał, przełykając kolejną porcję. - Takiej zbieraniny nie widziałem, odkąd wal­ czyłem we Francji i wzięliśmy wioskę, w której była banda przemytników wina. Połowa z dziewkami, a wszyscy pijani, musieliśmy ich zbierać z zie­ mi, chcąc aresztować. Ci są trochę lepsi, o ile widziałem. Nie ma tylu dzie­ wek - przyznał po sprawiedliwości i wsadził do ust resztę chleba. Przynajmniej połowa armii gubernatora miała w tej chwili w czubie, ale był to stan tak zwyczajny, że nie warto było go komentować. Podałam mu kolejny kawałek chleba, skupiając się na ważniejszych elementach roz­ mowy. - No więc czego się dowiedziałeś o Bonnecie? Skinął głową, żując, i przełknął. - Cornell go nie zna, ale słyszał o nim. Wydaje się, że działa w różnych miejscach na wybrzeżach, po czym znika na trzy czy cztery miesiące. Po­ tem nagle pewnego dnia pojawia się znowu, pije w tawernach w Edenton i Roanoke, sypiąc złotem na prawo i lewo. -24-

- Czyli przywozi towary z Europy i sprzedaje. - Trzy lub cztery mie­ siące to właśnie czas potrzebny na rejs do Anglii i z powrotem. - Kontra­ banda, jak przypuszczam? Jamie skinął głową. - Cornell tak sądzi. A wiesz, gdzie przybija z towarem do brzegu? Otarł usta wierzchem dłoni z ponurym rozbawieniem. - W przystani Wy­ liego. Przynajmniej takie krążą plotki. - Co...? Nie chcesz powiedzieć, że Phillip Wylie jest z nim w zmowie? Byłam wstrząśnięta i dość zaniepokojona tą wiadomością, ale Jamie po­ kręcił głową. - Tego nie umiem powiedzieć. Ale przystań przylega do plantacji Phillipa Wyliego, to jest pewne. I ten mały łotr był z Bonnetem tamtej nocy w River Run, cokolwiek później mówił. - Machnął ręką, zamykając na ra­ zie kwestię Phillipa Wyliego. - Cornell mówił jednak, że Bonnet znowu zniknął. Od miesiąca go nie ma. Zatem moja ciotka i Duncan są pewnie na razie bezpieczni. Przynajmniej jedno zmartwienie mam z głowy. Bar­ dzo dobrze, bo i tak mi ich nie brakuje. W jego słowach nie było ironii, gdy rozglądał się po otaczającym nas obozie. Słońce zachodziło, w półmroku zapłonęły ogniska, niczym setki świetlików na brzegach Wielkiej Alamance. - Hermon Husband jest tutaj - powiedział. Podniosłam wzrok znad świeżej miski gulaszu. - Rozmawiałeś z nim? Pokręcił głową. - Nie mogłem się zbliżyć. Jest przecież z Regulatorami. Byłem na ma­ łej górce, patrzyłem na dół, na drugi brzeg strumienia, i zobaczyłem go z daleka. Był wśród wielkiego tłumu, ale nie mogłem nie poznać jego sukni. - Co zrobi? - Podałam mu pełną miskę. - Nie będzie przecież walczył, ani im nie pozwoli. - Byłam skłonna uznać obecność Husbanda za bu­ dzącą nadzieję. Hermon Husband najbardziej zbliżał się do stanowiska, które wśród Regulatorów mogło uchodzić za przywódcze. Byłam pewna, że go posłuchają. Jamie pokręcił głową, wyraźnie zmartwiony. - Nie wiem, Angliszko. Sam broni do ręki nie weźmie, ale poza tym... Urwał, zamyślony. Nagle jego twarz powiedziała mi, że podjął jakąś de­ cyzję. Podał mi miskę, wstał, odwrócił się i ruszył przez obóz. Zobaczyłam, jak kładzie rękę na ramieniu Rogera i odchodzą na bok. Rozmawiali przez kilka chwil, po czym Jamie wyjął z kieszeni surduta -25-

coś białego i podał Rogerowi. Roger spojrzał na to coś, skinął głową i schował. Jamie poklepał go po ramieniu i ruszył z powrotem przez obóz, za­ trzymując się i wymieniając jakieś żartobliwe uwagi z braćmi Lindsay. Wrócił uśmiechnięty i wziął ode mnie miskę. Najwyraźniej humor mu się poprawił. - Kazałem Rogerowi iść z samego rana i odszukać Husbanda - oznaj­ mił, zabierając się do gulaszu z nowym przypływem apetytu. - Jeśli mu się uda, ma sprowadzić Husbanda tutaj, żeby porozmawiał z Tryonem. Je­ śli Husband nie zdoła przekonać Tryona - a nie zdoła - to może Tryon zdoła przekonać Husbanda, że nie żartuje. Jeśli Hermon zobaczy, że to do­ prowadzi do rozlewu krwi, może przekona swoich ludzi, by się wycofali. - Naprawdę tak uważasz? - Po południu spadł lekki deszcz i od wscho­ du na niebie wciąż wisiały chmury. Ich brzegi mieniły się czerwienią - nie od promieni zachodzącego słońca, ale od ognisk w obozie Regulatorów na drugim brzegu Wielkiej Alamance. Jamie wytarł miskę i zjadł resztę chleba, kręcąc głową. - Nie wiem - odparł. - Ale trzeba spróbować, prawda? Skinęłam głową i pochyliłam się, by dołożyć do ognia. Dzisiaj nikt nie pójdzie wcześnie spać. Ogniska paliły się cały dzień, dymiąc i trzeszcząc w deszczu. Teraz, kie­ dy przestało padać, chmury ustąpiły, zamieniając się w długie, jedwabiste ogony, lśniące niczym płomienie na niebie od zachodu, bez trudu przy­ ćmiewając skromne ziemskie ogniki. Patrząc w niebo, położyłam rękę na ramieniu Jamiego. - Zobacz - powiedziałam. Odwrócił się, zaniepokojony, czy to może ja­ kiś nowy problem, ale odprężył się, gdy wskazałam do góry. Gdyby Frank był czymś zaabsorbowany, w podobnej sytuacji prze­ rwałby na chwilę, by nie wyjść na grubianina, powiedziałby: „Och, tak, śliczne", i wrócił do swoich rozmyślań. Jamie uniósł twarz w stronę lśnią­ cej cudowności niebios i zamarł. Co się z tobą dzieje? - zapytałam siebie w myślach. Nie możesz po­ zwolić Frankowi Randallowi spoczywać w pokoju? Jamie objął mnie za ramiona i westchnął. - W Szkocji - powiedział - niebo byłoby cały dzień jak ołów, a o zmierz­ chu słońce znikałoby w morzu jak rozpalona kula armatnia. Takiego nie­ ba nie ma tam nigdy. - Co ci przypomniało o Szkocji? - spytałam, zaintrygowana tym, że je­ go myśli, tak samo, jak moje, skierowały się ku przeszłości. -26-

- Świt i zmierzch, i pora roku - odpowiedział, zanurzony we wspo­ mnieniach. - Ile razy powietrze zmienia się wokół mnie, przypomina mi się to, co było, i co jest teraz. W domu nie zawsze, ale kiedy śpię pod go­ łym niebem, często budzę się, śniąc o ludziach, których kiedyś znałem, i siedzę cicho o zmroku, myśląc o innych miejscach i czasach. - Wzruszył lekko ramionami. - A teraz słońce zachodzi, a mnie w głowie Szkocja. - Och - powiedziałam, pocieszona takim wyjaśnieniem. - To pewnie dlatego. - Co dlatego? - Zachodzące słońce zalało jego twarz złotymi promie­ niami, zacierając zmarszczki niepokoju. - Bo ja też myślałam o innych czasach i ludziach - wyjaśniłam, opiera­ jąc mu głowę na ramieniu. - Ale teraz... nie mogę myśleć o niczym oprócz tego. - Ach? - Zawahał się na chwilę, po czym zapytał ostrożnie: - Me py­ tałem o to często, Angliszko, bo gdybyś odpowiedziała „tak", niewiele mógłbym pomóc, ale czy często tęsknisz za... innymi czasami? Odczekałam trzy uderzenia serca, nim odpowiedziałam. Słyszałam, jak serce Jamiego powoli bije pod moim uchem, i zacisnęłam lewą rękę, czu­ jąc gładki metal obrączki na palcu. - Nie - odpowiedziałam. - Ale pamiętam je.

61. Ultimatum Obóz Wielka Alamance Dzień 16 maja 1771 roku Do ludzi zebranych teraz pod bronią, co się zwą Regulatorami W odpowiedzi na waszą petycję powiadamiam was, że zawsze dbałem o wszystko, co naprawdę leży w interesie tego Kraju i każdej osoby w nim mieszkającej. Żałuję niezmiernie tej fatalnej konieczności, do której zostałem przez was teraz przymuszony, a to dlatego, że odrzuciliście łaskawość Koro­ ny i prawa swego Kraju, wedle których wy, zebrani jako Regulatorzy, winniście złożyć broń, wydać wyjętych spod prawa przywódców i poddać się prawom

-27-

tego Kraju, a następnie polegać na sprawiedliwości i miłosierdziu Rządu. Ak­ ceptując te warunki w ciągu godziny od dostarczenia niniejszego poselstwa, zapobiegniecie rozlewowi krwi, gdyż w tej chwili i w tym stanie rzeczy je­ steście w stanie wojny i buntu przeciwko swojemu Królowi, Krajowi i jego Prawom. Wm. Tryon

Kiedy się obudziłam, Jamiego już nie było. Jego koc leżał koło mnie, rów­ no złożony, a Gideona nie było pod dębem, do którego Jamie go przy­ wiązał. - Pułkownik pojechał na spotkanie z Radą Wojenną gubernatora - po­ wiedział Kenny Lindsay, ziewając. Zamrugał, otrząsając się niczym mokry pies. - Herbaty, pani, czy kawy? - Herbaty, proszę. - Uznałam, że aktualne wydarzenia kojarzą mi się z „herbatką" bostońską. Nie pamiętałam już dokładnie, kiedy miała na­ stąpić ta awantura i to, co przyszło po niej, ale nie mogłam się pozbyć przeczucia, że powinnam pić herbatę, póki jest jeszcze dostępna, aby na­ sycić organizm jak niedźwiedź napychający się jagodami i owadami przed zimą. Dzień był wczesny i jasny, i chociaż na razie było chłodno, w powie­ trzu unosił się ślad wilgoci po wczorajszym deszczu. Popijałam herbatę, czując, jak kosmyki włosów wymykają się z uwięzi i wiją wokół twarzy, lepiąc się do policzków pod wpływem pary z filiżanki. Chwilowo nasycona, wzięłam dwa wiadra i ruszyłam do strumienia. Miałam nadzieję, że nie będzie to konieczne, ale na wszelki wypadek le­ piej mieć pod ręką większą ilość przegotowanej, oczyszczonej wody. Jeśli nie będzie potrzebna do celów medycznych, zawsze mogę wyprać poń­ czochy, które się o to prosiły. Wbrew nazwie Wielka Alamance nie była szczególnie imponującą rze­ ką. Na prawie całej długości nie przekraczała szerokości piętnastu czy dwu­ dziestu stóp. Była także płytka, błotnista i wściekle kręta, z wieloma ma­ łymi odnogami i rozlewiskami. Dla wojska stanowiła jednak zapewne niezłą linię graniczną. Wprawdzie grupa ludzi mogła ją przekroczyć bez większych trudności, ale na pewno nie niepostrzeżenie. Ważki uwijały się nad wodą i nad głowami paru członków milicji, któ­ rzy przyszli sobie ulżyć do strumienia, gawędząc przy tym wesoło. Tak­ townie zaczekałam za krzakiem, a schodząc ze stromego brzegu z wia-28-

drami, cieszyłam się, że większość obecnych nie brała pod uwagę picia tej wody, jeśli nie groziła im śmierć z pragnienia. Kiedy wróciłam do obozu, wszyscy byli już przytomni, chociaż oczy mieli czerwone. Panowała atmosfera czujności, ale nie natychmiastowej gotowości do boju, toteż gdy Jamie wrócił na Gideonie, który ze zdumie­ wającą delikatnością znajdował drogę między ogniskami, wzbudził tylko ogólne zainteresowanie. - Jak to wygląda, Mac Dubh? - spytał Kenny, wstając na powitanie, gdy Jamie ściągnął wodze. - Coś się szykuje? Jamie pokręcił głową. Był ubrany schludnie, niemal surowo, ze zwią­ zanymi włosami, sztyletem i pistoletami za pasem, i szpadą u boku. Jedy­ ną ozdobą była żółta wstążeczka przyczepiona do surduta. Był gotów do walki. Na tę myśl dreszcz przebiegł mi wzdłuż kręgosłupa. - Gubernator wysłał swój liścik do Regulatorów. Każdy z czterech sze­ ryfów wziął jeden egzemplarz i mają przeczytać ultimatum każdej napo­ tkanej grupie. My czekamy na rezultaty. Powiodłam wzrokiem za jego spojrzeniem, w stronę trzeciego ogniska. Roger najprawdopodobniej wyruszył, jak tylko się rozwidniło, zanim obóz się obudził. Wlałam wodę do sagana z zamiarem zagotowania. Już miałam ruszyć w kolejną podróż do strumienia, kiedy Gideon nastawił uszy i gwałtow­ nie podniósł głowę, parskając na powitanie. Jamie trącił konia, by stanął przede mną, a jego ręka opadła do szpady. Potężna pierś i bok Gideona zasłaniały mi widok, więc nie widziałam, kto się zbliża, ale zobaczyłam, jak Jamie puszcza gardę szpady, kiedy zbliżająca się osoba znalazła się w zasięgu wzroku. Zatem przyjaciel. A przynajmniej ktoś, kogo nie zamierzał posiekać jeszcze w siodle. Usły­ szałam powitanie wypowiedziane znajomym głosem i wyglądając spod pyska Gideona, zobaczyłam gubernatora Tryona, który jechał przez łącz­ kę w towarzystwie dwóch adiutantów. Tryon nieźle siedział w siodle, chociaż bez specjalnego stylu. Był ubra­ ny jak zwykle do kampanii, w praktyczny niebieski mundur i jelonkowe spodnie, z żółtą wstążką oficera na kapeluszu i jedną ze swoich kawale­ ryjskich szabli przy boku. Nie była ona tylko na pokaz, na rękojeści widać było nacięcia, a pochwa była zużyta. Tryon zatrzymał konia i skinął głową, uchylając kapelusza przed Jamiem, który odwzajemnił się podobnym gestem. Zobaczywszy mnie w cie­ niu Gideona, gubernator uprzejmie zdjął zdobny we wstążkę kapelusz i ukłonił się z siodła. -29-

- Do usług, pani Fraser. - Spojrzał na wiadra, po czym obrócił się w siod­ le, przywołując jednego z adiutantów. - Panie Vickers, proszę pomóc pa­ ni Fraser. Z wdzięcznością przekazałam wiadra panu Vickersowi, rumianemu mło­ dzieńcowi w wieku jakichś osiemnastu lat, i zamiast iść z nim, udzieliłam mu wskazówek, jak trafić do rzeki. Tryon uniósł brew, niezupełnie rad, ale przyjęłam to z obojętnym uśmiechem. Nigdzie się nie wybierałam. Miał dość rozumu, by to pojąć, i nie protestował przeciwko mojej obec­ ności. Przestał zwracać na mnie uwagę i zwrócił się do Jamiego. - Czy pańskie oddziały są gotowe, pułkowniku Fraser? - Rozejrzał się znacząco. Jedyne oddziały znajdujące się w zasięgu wzroku składały się z Kenny'ego, który zatopił nos w kubku, oraz Murdo Lindsaya i Geordiego Chisholma, zaabsorbowanych grą w nóż w cieniu zagajnika. - Tak, sir. Gubernator sceptycznie uniósł brwi. - Proszę je wezwać. Chcę sprawdzić ich gotowość. Jamie przystanął na chwilę, zbierając wodze. Mrużąc oczy przed pro­ mieniami wschodzącego słońca, taksującym spojrzeniem obrzucił wierz­ chowca gubernatora. - Niezłego wałacha macie, panie. Jest spokojny? - Oczywiście. - Gubernator zmarszczył brwi. - A dlaczego? Jamie odrzucił głowę i wydał z siebie wibrujący krzyk szkockich góra­ li, taki, który ma być słyszalny daleko w górach. Koń gubernatora szarp­ nął się, przewracając oczami. Żołnierze wypadli z zarośli, wrzeszcząc prze­ raźliwie, podczas gdy czarna chmura kruków,, nie mniej hałaśliwa, eksplodowała nad nimi niczym dym z armat. Koń stanął dęba i zrzucił Tryona na trawę, po czym uciekł w stronę drzew po drugiej stronie łąki. Cofnęłam się o kilka kroków. Gubernator usiadł, purpurowy na twarzy, z trudem łapiąc oddech, i zo­ baczył wokół siebie krąg szczerzących zęby milicjantów z wycelowaną w niego bronią. Gubernator spojrzał prosto w lufę karabinu przed jego twarzą i odepchnął ją jedną ręką, wydając dziwne dźwięki niczym roz­ wścieczona wiewiórka. Jamie odchrząknął znacząco i ludzie cichutko roz­ płynęli się w zagajniku. Uznałam, że błędem byłoby podać gubernatorowi rękę, by pomóc mu wstać, albo okazać mu swój wyraz twarzy. Taktownie odwróciłam się ty­ łem i odeszłam parę kroków, udając, że właśnie dostrzegłam niezwykłą roślinę tuż koło moich nóg. Z lasu wyłonił się zaskoczony pan Yickers z wiadrami. -30-

- Co się stało? - Ruszył w stronę gubernatora, ale położyłam mu rękę na rękawie, bo go zatrzymać. Najlepiej będzie dać panu Tryonowi chwilę na odzyskanie tchu i godności. - Nic ważnego - powiedziałam, odbierając od niego wiadra, zanim wo­ da się rozlała. - Ehm... ilu ludzi liczy zebrana tu milicja, jak pan sądzi? - Tysiąc sześćdziesięciu ośmiu, pani - odpowiedział zdezorientowany. Oczywiście nie licząc oddziałów generała Waddella. Ale co... - I macie działa? - O, tak, pani, kilka. Mamy dwa oddziały wyposażone w artylerię. Dwa sześciofuntowce, dziesięć moździerzy i dwa ośmiofuntowe. - Vickers wy­ prostował się trochę, jakby poczuł się ważniejszy na myśl o takiej sile nisz­ czenia. - Po drugiej stronie rzeki są dwa tysiące ludzi, sir - usłyszałam za sobą głos Jamiego - ale większość z nich ledwo uzbrojona. Wielu nie ma nic oprócz noża. - Odwróciłam się i zobaczyłam, że Jamie zsiadł z konia i stoi twarzą w twarz z gubernatorem, trzymając jego kapelusz. Niedbale trzepnął nim o udo i podał właścicielowi, który przyjął go z maksymalną w tych okolicznościach godnością. - Powiedziano mi to, panie Fraser - stwierdził sucho. - Chociaż cieszy mnie wiadomość, że pańska wiedza potwierdza moją. Panie Vickers, czy byłby pan uprzejmy przyprowadzić mojego konia? - Purpurowa barwa znikła z twarzy Tryona i chociaż w jego zachowaniu czuć było pewną re­ zerwę, wydawało się, że nie chował urazy. Tryon miał zarówno poczucie sprawiedliwości, jak i - co w tej chwili ważniejsze - humoru. Jedno i dru­ gie najwyraźniej przetrwało ogląd gotowości bojowej. Jamie skinął głową. - Spodziewam się, iż pańscy agenci donieśli również, że Regulatorzy nie mają przywódcy? - Wręcz przeciwnie, panie Fraser. Mam wrażenie, iż Hermon Husband był od dłuższego czasu jednym z głównych agitatorów ich ruchu. Imię Ja­ mesa Huntera także często pojawiało się w skargach i niekończących się petycjach, które docierały do mnie w New Bern. Są też inne - Hamilton, Gillespie... Jamie niecierpliwie machnął ręką, odganiając od twarzy chmarę mu­ szek. - W pewnych okolicznościach, sir, byłbym skłonny dyskutować, czy pió­ ro może więcej niż miecz, ale nie na skraju pola bitwy, a tu przecież sto­ imy. Śmiałość w pisaniu pamfletów nie daje człowiekowi umiejętności do­ wodzenia oddziałami, a Husband jest dżentelmenem i kwakrem. -31-

- To także słyszałem - zgodził się Tryon. Wskazał na odległy strumień, unosząc wyzywająco brew. - A jednak jest tutaj. - Jest tutaj - zgodził się Jamie. Urwał na chwilę, usiłując ocenić nastrój gubernatora, zanim posunie się dalej. Gubernator był wyraźnie urażony uderzała sztywność jego postaci i blask oczu. Bitwa nie była jednak prze­ sądzona i trzymał napięcie pod kontrolą. Jeszcze był zdolny słuchać. - Gościłem go przy swoim stole, sir - powiedział ostrożnie Jamie. - I jad­ łem przy jego. Nie robi sekretu ze swych poglądów ani charakteru. Jeśli przybył dziś tutaj, to jestem pewien, że uczynił tak w rozterkach. - Jamie odetchnął głęboko. Znalazł się na bardzo niepewnym gruncie. - Wysła­ łem na drugi brzeg człowieka, sir, by odnalazł Husbanda i błagał, by się spotkał ze mną. Może być, że zdołam go namówić, by dzięki swojemu wielkiemu wpływowi przekonał tych ludzi, tych obywateli - machnął ręką w stronę strumienia i niewidzialnych tłumów za nim - by porzuci­ li te destrukcyjne działania, które doprowadzić mogą jedynie do trage­ dii. - Spojrzał Tryonowi prosto w oczy. - Czy mogę cię prosić, panie... czy mogę cię błagać... jeśli Husband przybędzie, czy spotkasz się z nim osobiście? Tryon milczał, nieświadomie obracając w rękach zakurzony trój grania­ sty kapelusz. Echa niedawnego zamieszania ucichły, ptak rozśpiewał się wśród gałęzi rosnącego nad nami wiązu. -Są obywatelami tej kolonii - powiedział w końcu, kiwając głową w stronę strumienia. - Bardzo bym żałował, gdyby im się stała krzywda. Ich skargi nie są nieuzasadnione, przyznałem to - publicznie! - i podją­ łem kroki, by wszystko naprawić. - Zerknął na Jamiego, jakby chciał sprawdzić, czy jego słowa zostały zaakceptowane. Jamie stał w milczeniu, czekając. Tryon wziął głęboki oddech i trzepnął kapeluszem o nogę. - Jestem jednak gubernatorem tej kolonii. Nie mogę dopuścić, by na­ ruszano spokój, drwiono z prawa, bezkarnie przelewano krew! - Spojrzał na mnie. - Nie pozwolę. - Zwrócił się z powrotem do Jamiego. - Sądzę, że on nie przybędzie, panie. Ich droga została wyznaczona - jeszcze raz spojrzał w stronę drzew rosnących nad brzegami Alamance - i moja tak­ że. Jednakże... - zawahał się, po czym podjął decyzję i pokręcił głową. Nie. Jeśli rzeczywiście przyjdzie, proszę, rozmawiaj z nim, a jeśli zgodzi się odesłać swych ludzi pokojowo do domu, wtedy przyprowadź go do mnie i ustalimy warunki. Ale nie mogę czekać na taką możliwość. Pan Vickers sprowadził konia gubernatora. Stanął trochę z boku, trzy­ mając oba wierzchowce za uzdy, i zobaczyłam, jak lekko kiwa głową, jak-

-32-

by potwierdzał słowa gubernatora. Kapelusz osłaniał go od słońca, ale je­ go twarz była zarumieniona, a oczy mu błyszczały. Palił się do bitki. Tryon nie, ale był gotów. Jamie też nie, ale także był gotów. Przez chwi­ lę patrzył gubernatorowi w oczy, po czym skinął głową, przyjmując nie­ uniknione. - Kiedy? - spytał cicho. Tryon zerknął na słońce, które wyraźnie się podniosło. Rogera nie by­ ło od ponad dwóch godzin. Ile czasu potrzebuje, by znaleźć Hermona Husbanda i wrócić? - Oddziały są gotowe do walki - powiedział Tryon. Zerknął na zagaj­ nik i kącik jego ust drgnął. Potem ponuro spojrzał na twarz Jamiego. Niedługo. Stójcie w gotowości, panie Fraser. Odwrócił się, wciskając kapelusz na głowę, chwycił wodze swojego ko­ nia i wsiadł. Odjechał, nie oglądając się, a adiutanci za nim. Jamie patrzył za nim bez wyrazu. Podeszłam i dotknęłam jego ręki. Nie musiałam mówić, jak bardzo prag­ nę, by Roger się pośpieszył.

62. Włóczędzy i osoby podejrzane Punkt #12 - Żaden Oficer ani Żołnierz nie oddali się poza granice obo­ zu, które wyznaczy straż. Punkt #63 - Oficerowie dowodzący oddziałami przesłuchają wszystkich włóczęgów i osoby podejrzane, a wszystkich, którzy nie potrafią się należycie wytłumaczyć, aresztują, o czym wyślą raport do Kwatery Głównej. „Przepisy i obowiązki dla obozu", rozkazy wydane przez Jego Ekscelencję Gubernatora Tryona dla obywateli prowincji Karolina Północna

Roger dotknął kieszeni spodni, gdzie schował swoją cynową odznakę członka milicji. Była to metalowa blaszka szerokości półtora cala, przedziurkowana na brzegach i ostemplowana topornym „FC" - „Fraser's -33-

Company". Należało ją przyszyć do surduta lub kapelusza, gdyż takie od­ znaki, tak samo jak płócienne wstążki, były jedynym rodzajem umundu­ rowania większości armii gubernatora i jedynym sposobem rozróżnienia członków milicji i Regulatorów. - A skąd mamy wiedzieć, do kogo strzelać? - spytał ironicznie, kiedy Jamie podał mu odznakę dwa dni przedtem w czasie kolacji. - Zanim po­ dejdziemy tak blisko, żeby zobaczyć, czy ktoś ma odznakę, tamten chyba zdąży strzelić. Jamie spojrzał na niego nie mniej ironicznie, ale uprzejmie powstrzy­ mał się od uwag na temat umiejętności strzeleckich Rogera i prawdopo­ dobieństwa, że wyrządzi komuś krzywdę muszkietem. - Osobiście wolałbym nie czekać, by zobaczyć - stwierdził. - Jeśli ktoś biegnie na ciebie z karabinem, strzelaj i wierz, że dobrze robisz. Kilku mężczyzn siedzących przy pobliskim ognisku prychnęło na te słowa, ale Jamie zignorował ich. Patykiem wyciągnął z popiołu trzy pie­ kące się słodkie ziemniaki. Leżały jeden obok drugiego, czarne i stygnące w chłodnym nocnym powietrzu. Kopnął jeden delikatnie, aż potoczył się z powrotem w popiół. - To my - wyjaśnił. Kopnął następny. - To kompania pułkownika Leecha, a to - kopnął trzeci ziemniak, który krzywo potoczył się za poprzednimi to kompania pułkownika Ashe'a. Widzisz? - Uniósł brew. - Każda ma iść naprzód własną drogą, więc raczej nie zobaczysz innych milicjantów, w każdym razie nie na początku. Każdy idący naprzeciw nas to pewnie wróg. - Potem jego usta skrzywiły się i machnął ręką w stronę mężczyzn zajętych kolacją. - Znasz tutaj każdego? No więc do nich nie strzelaj, chłopcze, i wszyst­ ko będzie dobrze! Roger uśmiechnął się smętnie do siebie, schodząc ostrożnie ze zbocza porośniętego roślinami o maleńkich żółtych kwiatach. To była dobra rada, dużo bardziej martwiło go, że może nieświadomie zrobić komuś krzyw­ dę - także to, że niechcący może odstrzelić sobie kilka palców - niż to, że ktoś może do niego strzelać. W duchu postanowił w ogóle nie strzelać do nikogo, niezależnie od oko­ liczności czy szans na trafienie. Wysłuchał dość opowieści Regulatorów - Abla MacLennana, Hermona Husbanda. Nawet jeśli wziąć pod uwagę naturalną przesadę, będącą częścią stylu Husbanda, nie dało się nie podzielać poczu­ cia oburzenia na niesprawiedliwość, jakiej pełne były jego teksty. Jak Roger mógłby zabić albo zranić człowieka tylko za protestowanie przeciwko nad­ użyciom i korupcji, tak jawnym, że musiały oburzać uczciwych ludzi? -34-

Był historykiem i poznał aktualne okoliczności na tyle, by pojąć, jak po­ wszechne były te problemy, skąd się wzięły - miał też świadomość trud­ ności, jakie wiązały się z naprawą sytuacji. Rozumiał do pewnego stopnia stanowisko Tryona, ale nie aż tak, by dostarczać chętnego żołnierza spra­ wie utrzymania autorytetu Korony, a tym bardziej sprawie utrzymania re­ putacji i fortuny Williama Tryona. Przystanął na chwilę, usłyszawszy jakieś głosy, i ostrożnie schował się za pniem dużej topoli. Po chwili pojawiło się trzech mężczyzn, rozmawiających między sobą. Wszyscy mieli karabiny i amunicję, ale wyglądali raczej na trzech przyja­ ciół polujących na króliki niż na żołnierzy w przeddzień bitwy. Wyglądali właściwie dokładnie na to, kim byli - ludzi szukających oka­ zji do plądrowania czy kradzieży. Jeden miał przy pasku pęk kudłatych ciał, drugi niósł perkalową torbę poplamioną czymś wyglądającym na świeżą krew. Gdy Roger obserwował ich z cienia topoli, jeden z nich sta­ nął i gestem zatrzymał towarzyszy, a oni zesztywnieli niczym psy gończe i skierowali nosy w stronę kępy drzew w odległości jakichś sześćdziesię­ ciu jardów. Chociaż Roger wiedział, że coś tam musi być, dopiero po chwili do­ strzegł niewielkiego jelenia stojącego na tle młodego zagajnika. Migotliwe światło padające przez wiosenne liście dawało mu niemal idealną osłonę. Jeden z mężczyzn niepostrzeżenie zdjął z ramienia karabin, sięgając po pręt i nabój, ale drugi powstrzymał go, kładąc mu rękę na ramieniu. - Daj spokój, Abramie - powiedział cicho, ale wyraźnie. - Lepiej nie strzelać tak blisko rzeki. Słyszałeś, co mówił pułkownik. Regulatorzy do­ szli prawie do brzegu, o, tam - ruchem głowy wskazał gąszcz olch i wierzb w odległości jakichś stu jardów. - Lepiej ich w tej chwili nie prowokować. Abram z niechęcią skinął głową i przewiesił znowu broń przez ramię. - Pewnie tak. Myślisz, że to będzie dzisiaj? Roger zerknął znowu na zagajnik, ale jeleń rozpłynął się bezszelestnie jak dym. - Chyba inaczej być nie może. - Trzeci z mężczyzn wyciągnął z rękawa żółtą chustkę i otarł twarz. Było ciepło i dość duszno. - Działa Tryona od świtu są na miejscu, nikomu się nie da zaskoczyć. Może poczeka na ludzi Waddella, ale może też pomyśleć, że ich nie potrzebuje. Abram prychnął z lekką pogardą. - Żeby dać radę tej hołocie? A widzieliście ich? Do sądnego dnia nie zo­ baczycie gorszej zbieraniny. Mężczyzna z chustką uśmiechnął się cynicznie. -35-

- Cóż, może i tak, Abie. A widziałeś tę milicję z dalszych stron? Nie lep­ sza hołota. A skoro już mowa o Regulatorach, to hołota czy nie, ale jest ich dużo. Dwóch na jednego, tak mówi kapitan Neale. Abram prychnął, rzucając niechętne spojrzenie w stronę lasku i potoku. - Hołota - powtórzył z większym przekonaniem i odwrócił się. - No to chodźcie, zobaczymy, co na górze. Byli po tej samej stronie co on. Nie mieli wstążek, ale dostrzegł odzna­ ki milicji na piersiach i kapeluszach, połyskujące w rannym słońcu. Roger pozostał jednak w cieniu, póki nie zniknęli. Było jasne, że Jamie wysłał go w tę misję wyłącznie z własnej inicjatywy, lepiej, by nie musiał się niko­ mu tłumaczyć. Większość członków milicji w najlepszym razie z pogardą wyrażała się o Regulatorach. W najgorszym - wśród wyższych rangą oficerów - kró­ lowała zimna chęć zemsty. - Pozbyć się ich raz na zawsze - powiedział Caswell wczoraj wieczo­ rem, przy ognisku. Richard Caswell był plantatorem ze wschodniej części kolonii i nie miał najmniejszego zrozumienia dla skarg Regulatorów. Roger znowu z namysłem poklepał się po kieszeni. Nie, lepiej to zo­ stawić. Mógł pokazać plakietkę, gdyby ktoś tego zażądał, ale nie sądził, by ktokolwiek strzelił mu w plecy, i to bez ostrzeżenia. Czuł się jednak dziw­ nie bezbronny, idąc przez bujną trawę nadrzecznej łąki. Westchnął z od­ ruchową ulgą, gdy zwisające gałęzie wierzb otoczyły go chłodnym cie­ niem. Za zgodą Jamiego zostawił swój muszkiet w obozie i przyszedł bez bro­ ni, nie licząc noża za pasem, który był normalnym wyposażeniem każde­ go mężczyzny. Drugą część wyposażenia stanowiła duża biała chustka, w tej chwili złożona w kieszeni surduta. - Gdyby ci ktoś groził, pomachaj nią i zawołaj „Rozejm" - poinstruował go Jamie. - A potem powiedz, żeby sprowadzili mnie, i nie mów nic, do­ póki nie przyjdę. Jeśli nikt ci nie przeszkodzi, sprowadź mi pod tą osłoną Husbanda. Wyobraził sobie siebie, prowadzącego Hermona Husbanda przez po­ tok, z powiewającą na kiju chustką nad głową, jak przewodnik, który pro­ wadzi turystów przez lotnisko, i zachciało mu się śmiać. Jamie nie śmiał się jednak, ani nawet nie uśmiechnął, więc przyjął chustkę z powagą i sta­ rannie schował. Wyjrzał przez zasłonę zwisających liści, ale tylko potok płynął wartko w promieniach wczesnego słońca. Nikogo nie było widać, a plusk wody zagłuszał wszelkie dźwięki, jakie mogły dobiegać zza drzew na drugiej stronie. Może milicja nie strzeli mu w plecy, ale nie podobało -36-

mu się wcale, że Regulatorzy mogą strzelać do niego od przodu, jeśli zo­ baczą, jak przechodzi z rządowego brzegu. Ale przecież nie mógł siedzieć cały dzień wśród drzew. Wyszedł na brzeg i ruszył w dół strumienia, w stronę miejsca wskazanego przez tamtych trzech, starannie szukając wśród drzew śladów życia. Bliżej wskazanego punktu łatwiej było przejść rzeczkę - woda była płytka, a dno kamieni­ ste. Ale i tak, jeśli Regulatorzy dotarli gdzieś w pobliże, zachowywali się wyjątkowo cicho. Trudno byłoby wyobrazić sobie spokojniejszą scenę, ale nagle serce za­ częło gwałtownie walić mu w piersi. Znowu miał to dziwne wrażenie, że ktoś przy nim stoi. Rozejrzał się na wszystkie strony, ale nic się nie ruszało oprócz wartkiej wody i zwisających gałęzi wierzb. - To ty, tato? - szepnął i znowu poczuł się jak głupiec. Jednak uczucie, że ktoś jest w pobliżu, pozostało, choć nie było groźne. W myślach wzruszył ramionami, po czym pochylił się, by zdjąć buty i pończochy. Uznał, że to z powodu okoliczności. Nie żeby dało się po­ równać przechodzenie w bród płytkiej rzeczki w poszukiwaniu kwakierskiego krzykacza do pilotowania spitfire'a przez kanał La Manche w środ­ ku nocy podczas nalotu na Niemcy. Jednak misja to misja, uznał. Jeszcze raz się rozejrzał, ale dostrzegł tylko kijanki wijące się w płytkich wodach. Z krzywym uśmiechem wszedł do wody, a one rzuciły się do pa­ nicznej ucieczki. - No to naprzód - powiedział do kaczki. Ptak zignorował go i dalej grze­ bał wśród unoszących się na wodzie liści. Z drzew po drugiej stronie nikt się nie odezwał, tylko ptaki wśród ga­ łęzi. Dopiero kiedy usiadł na rozgrzanym słońcem kamieniu, by wysuszyć stopy przed ponownym włożeniem pończoch i butów, dosłyszał jakieś oznaki, że na tym brzegu rzeki są ludzie. - No to czego chcesz, skarbie? Głos rozległ się z krzaków za nim. Zamarł. Był to głos kobiety. Zanim zdążył się poruszyć albo wymyślić odpowiedź, usłyszał niski i butny śmiech, który uspokoił go zupełnie. Instynkt mówił mu, że głosy o tej szczególnej intonacji nie stanowią za­ grożenia. - Nie wiem, ślicznotko, a ile mnie to będzie kosztowało? - Och, posłuchajcie go! Teraz będzie liczył grosze! - Nie martwcie się, moje panie, jak będzie trzeba, ogłosimy kwestę. - Ach, więc to tak? Bardzo dobrze, panie, ale pamiętaj, że w tym zbo­ rze kwesta idzie przed śpiewaniem!

-37-

Słuchając tej rozmowy, Roger wydedukował, że głosy należały do trzech mężczyzn i dwóch kobiet. Wszyscy wydawali się być pewni, że ja­ kiekolwiek by zapadły finansowe ustalenia, trzy zmieszczą się w dwóch bez reszty. Wziął buty i oddalił się cicho, pozostawiając niewidocznych strażni­ ków - o ile to byli strażnicy - z ich arytmetyką. Najwyraźniej wojsko Re­ gulacji było gorzej zorganizowane niż oddziały rządowe. Gorzej zorganizowane to bardzo łagodne określenie, uznał trochę póź­ niej. Przez jakiś czas trzymał się brzegu strumienia, niepewny, gdzie mo­ że być główny obóz armii. Przeszedł prawie ćwierć mili, nie widząc i nie słysząc nikogo oprócz tamtych dwóch dziewek i ich klientów. Wszystko wydawało mu się jakieś nierealne - jego jedynym towarzystwem, gdy szedł przez świerkowe zagajniki i łąki, były pochłonięte zalotami ptaki oraz żółte i pomarańczowe motyle. -Co to za sposób prowadzenia wojny? - mruknął, przepychając się przez gąszcz jeżyn. Przypominało to jakieś opowiadanie science fiction, w którym wszyscy, z wyjątkiem bohatera, nagle znikali z powierzchni zie­ mi. Zaczynał się niepokoić - co będzie, jeśli nie zdoła znaleźć tego cho­ lernego kwakra - albo nawet wojska w ogóle - zanim zacznie się strzela­ nina? Potem rzeka skręciła, a za zakrętem po raz pierwszy dostrzegł właści­ wych Regulatorów - grupka kobiet prała ubrania w rzece przy dużych ka­ mieniach. Schował się w krzaki, zanim zdążyły go dostrzec, i pokrzepiony zaczął oddalać się od rzeki. Skoro kobiety tu były, mężczyźni nie mogli być da­ leko. I nie byli. Przeszedłszy jeszcze kilka jardów, usłyszał odgłosy obozu głosy, śmiechy, szczękanie łyżek i kociołków oraz rąbanie drewna. Obszedł kępę głogu i omal go nie przewróciła grupka młodych mężczyzn, którzy z krzykiem przebiegli obok. Ścigali jednego, który trzymał nad głową ogon szopa i uciekał. Minęli Rogera nawet się nie obejrzawszy, a on poszedł przed siebie nie­ co pewniej. Nikt go nie zaczepiał, nie było strażników. Obca twarz nie wy­ dawała się nikogo dziwić ani niepokoić. Paru mężczyzn spojrzało na nie­ go obojętnie, po czym wróciło do swoich rozmów, nie dostrzegając w nim niczego niezwykłego. - Szukam Hermona Husbanda - powiedział otwarcie do mężczyzny pie­ kącego wiewiórkę nad niewielkim ogniem. Przez chwilę patrzył na niego bez zrozumienia. -38-

- Kwakra - sprecyzował Roger. - A, jego - stwierdził mężczyzna. - Jest kawałek stąd. Chyba tam. Machnął rożnem z wiewiórką. „Kawałek stąd" nie był krótki. Roger minął jeszcze trzy takie niesforne obozy, zanim dotarł do czegoś, co wydawało się trzonem armii - o ile w ogóle można to było nazwać armią. Prawda, atmosfera tutaj wydawa­ ła się bardziej poważna, mniej było beztroski i zabawy jak przy strumie­ niu. Ale gdzie tam jeszcze do kwatery głównej dowództwa. Poczuł nieśmiałą nadzieję, że może jednak da się uniknąć rozlewu krwi, chociaż armie stały niemal twarzą w twarz, a broń czekała w pogotowiu. Wśród członków milicji wyczuwało się pełną podniecenia gotowość, ale nie nienawiść ani żądzę krwi. Tutaj sytuacja była całkiem inna, ale jeszcze mniej nacechowana jawną wrogością. W miarę jednak jak mijał kolejne ogniska, zaczynał wyczuwać inny nastrój - rosnące zdecydowanie, niemal desperację. Nie było śladu zabaw, które widział w innych obozach. Mężczyźni rozmawiali w ciasnych grupkach albo siedzieli samotnie, ponuro ładując broń i ostrząc noże. W miarę jak się zbliżał, nazwisko Hermona Husbanda bywało rozpo­ znawane niemal przez wszystkich, a palce, wydawało się, bardziej świa­ domie wskazywały kierunek. Nazwisko - niemal jak magnes - wciągało go coraz głębiej, w coraz gęstszą masę mężczyzn i chłopców, podekscyto­ wanych i uzbrojonych. Hałas był coraz większy, głosy waliły w uszy ni­ czym młoty w kuźni. Znalazł w końcu Husbanda, stojącego na skale niczym duży szary wilk na straży, otoczonego ciasno zbitą grupą trzydziestu czy czterdziestu męż­ czyzn, rozprawiających w gniewnym podnieceniu. Najwyraźniej doma­ gali się odpowiedzi, ale nie mogli zamilknąć choć na chwilę, by coś usły­ szeć. Husband, rozebrany do koszuli i czerwony na twarzy, krzyczał na jed­ nego czy dwóch najbliższych sobie, ale Roger nie mógł nic usłyszeć oprócz ogólnej wrzawy. Przepchnął się przez zewnętrzny krąg widzów, ale bliżej środka zatrzymał go tłum. Wreszcie zdołał dosłyszeć kilka słów. - Musimy! Wiesz o tym, Hermonie, nie ma wyboru! - krzyczał wysoki mężczyzna w znoszonym kapeluszu. - Zawsze jest wybór! - zawołał w odpowiedzi Husband. - Teraz jest czas wybierać i niech Bóg da, byśmy wybrali mądrze! - Pod lufami dział, tak? - Nie, nie, naprzód, musimy iść naprzód, inaczej wszystko stracone! - Stracone? Jak dotąd wszystko straciliśmy! Musimy... -39-

- Gubernator nie dał nam wyboru, musimy... -Musimy... -Musimy...! Pojedyncze słowa ginęły w ogólnym ryku złości i frustracji. Widząc, że niewiele osiągnie, czekając na audiencję, Roger przepchnął się stanowczo między dwoma farmerami i złapał Husbanda za rękaw koszuli. -Panie Husband... muszę z tobą pomówić! - krzyknął kwakrowi do ucha. Husband popatrzył na niego oszołomiony i spróbował go strząsnąć, jed­ nak po chwili zatrzymał się, gdyż go rozpoznał. Kanciasta twarz zaru­ mieniła się nad zarostem, a szorstkie, niezwiązane siwawe włosy najeży­ ły się niczym kolce jeżozwierza. Pokręcił głową i zamknął oczy, po czym znów je otworzył, patrząc na Rogera niczym człowiek bezskutecznie usi­ łujący pozbyć się jakiegoś przywidzenia. Chwycił Rogera za ramię i z gestem niecierpliwości skierowanym do tłumu zeskoczył z kamienia, i ruszył w stronę niewielkiego, walącego się domku w cieniu klonowego lasku. Roger patrzył groźnie na wszystkich, co stali najbliżej, by zniechęcić ich do przyłączenia się. Kilku i tak poszło za nimi, machając rękami i perorując zawzięcie, ale Roger zatrzasnął im drzwi przed nosem, zaryglował je, a na dodatek oparł się o nie plecami. Wewnątrz było chłodniej, chociaż powietrze było zatęch­ łe i śmierdziało popiołem drzewnym i przypalonym jedzeniem. Husband stał, dysząc, na środku, po czym wziął kubek i napił się z wia­ dra stojącego koło kominka. Roger stwierdził, że to jedyny przedmiot, ja­ ki był w tym domu. Surdut i kapelusz Husbanda zostały schludnie po­ wieszone na kołku przy drzwiach, ale po klepisku walały się śmieci. Właściciel domu najwyraźniej opuścił go w pośpiechu, zabierając ze sobą wszystkie ruchomości. Uspokojony chwilą wytchnienia, Husband wygładził pomiętą koszulę i spróbował przygładzić włosy. - Cóż ty tu robisz, przyjacielu MacKenzie? - spytał z charakterystycz­ ną łagodnością. - Nie przyszedłeś chyba dołączyć do sprawy Regulacji? - W rzeczy samej nie - zapewnił go Roger. Wyjrzał podejrzliwie przez okno na wypadek, gdyby tłum próbował dostać się do środka tą drogą, ale chociaż głosy na zewnątrz nadal się kłóciły, nie groził natychmiasto­ wy atak na budynek. - Przyszedłem prosić cię, byś przeszedł ze mną przez rzekę - pod fla­ gą pokoju twoje bezpieczeństwo będzie zapewnione - i porozmawiał z Jamiem Fraserem. -40-

Husband też zerknął na okno. - Obawiam się, że czas na rozmowę dawno minął - odpowiedział z po­ nurym grymasem. Roger też miał takie wrażenie, ale nie ustępował, zde­ cydowany wypełnić swoją misję. - Dla gubernatora nie. Nie ma chęci zabijać własnych obywateli, woli przekonać ich, by rozeszli się w pokoju... - Czy wydaje ci się to możliwe? - Husband machnął w stronę okna, rzucając mu cyniczne spojrzenie. -Nie - musiał przyznać Roger. - Ale jednak gdybyś przyszedł... gdy­ by zobaczyli, że ciągle istnieje możliwość... - Gdyby była możliwość zgody i rekompensaty, dawno by ją oferowa­ no - powiedział Husband ostro. - Czy to ma być dowód szczerości gu­ bernatora, przybycie tutaj z oddziałami i działami, wysłanie listu, w któ­ rym... - Nie mówiłem o rekompensacie - oznajmił bez osłonek Roger. - Cho­ dziło mi o możliwość ocalenia waszego życia. Husband stał całkiem nieruchomo. Czerwień zniknęła z jego policzków, chociaż wyglądał na opanowanego. - Czy do tego już doszło? - zapytał cicho, patrząc na Rogera. Ten ode­ tchnął głęboko i skinął głową. - Niewiele czasu zostało. Pan Fraser kazał mi powiedzieć ci, panie, je­ śli nie będziesz chciał przyjść z nim pomówić, że przeciwko wam stoją dwie kompanie artylerii i osiem milicji, wszystkie dobrze uzbrojone. Wszystko jest w gotowości, a gubernator nie będzie czekał dłużej niż ju­ tro do świtu. Miał świadomość, że przekazanie takiej informacji wrogowi jest zdra­ dą, ale to samo powiedziałby Jamie Fraser, gdyby sam mógł tu przyjść. - Po stronie Regulacji ludzi jest prawie dwa tysiące - powiedział Hus­ band, jakby do siebie. - Dwa tysiące! Nie wydaje ci się, że taki widok po­ winien nim poruszyć? Skoro aż tylu opuściło swe domy i ogniska, by za­ protestować... - Opinią gubernatora jest, że przyszli tu wywołać bunt, a zatem są w stanie wojny - przerwał mu Roger. Zerknął na okno, gdzie przesłona z naoliwionego pergaminu wisiała w strzępach. - A kiedy ich zobaczy­ łem, muszę stwierdzić, iż moim zdaniem ma wszelkie podstawy do ta­ kiego sądu. - To nie jest żaden bunt - oznajmił uparcie Husband. Wyprostował się i wyciągnął z kieszeni zużytą wstążkę z czarnego jedwabiu, by związać nią włosy. - Nasze prawne skargi były jednak ignorowane, lekceważone! Nie -41-

mieliśmy wyboru, jak tylko przyjść w masie, by wyjawić nasze skargi pa­ nu Tryonowi i w ten sposób udowodnić mu słuszność naszych żalów. - Zdawało mi się, że przed chwilą słyszałem, jak mówisz o wyborze stwierdził sucho Roger. - I jeśli teraz jest chwila na wybór, jak powiedziałeś, wydaje mi się, że większość Regulatorów wybrała przemoc. Przynajmniej sądząc po uwagach, które słyszałem w drodze tutaj. -Może i tak - przyznał niechętnie Husband. - A przecie my... oni... nie są żądnym zemsty motłochem... - Jego spojrzenie powędrowało jed­ nak mimo woli ku oknu, z czego mogłoby wynikać, iż zdaje sobie spra­ wę, że na brzegu Alamance zbiera się nieobliczalny tłum. - Czy wybrali przywódcę, kogokolwiek, kto może wystąpić w ich imie­ niu? - znowu przerwał Roger, pragnąc przekazać wiadomość i wracać. Może ty, panie, albo też pan Hunter? Husband zamilkł na dłuższą chwilę, ocierając usta wierzchem dłoni, jak­ by chciał się pozbyć wyjątkowo upartego niemiłego smaku. Pokręcił głową. -Nie mamy prawdziwego przywódcy - powiedział. - Jim Hunter jest dość odważny, ale nie umie rozmawiać z ludźmi. Pytałem go, powiedział, że każdy musi działać na własną rękę. - Ty masz dar. Ty, panie, możesz ich poprowadzić. Husband nie taił oburzenia, jakby Roger oskarżył go o talent do oszu­ kiwania w kartach. - Ja nie. - Przyprowadziłeś ich tutaj... - Oni sami tu przyszli! Nikogo nie prosiłem... - Jesteś tutaj. Oni przyszli za tobą. Husband skrzywił się na to lekko, zaciskając wargi. Roger, widząc, że jego słowa przynoszą jakieś skutki, nie ustępował. - Mówiłeś wcześniej w ich imieniu, a oni słyszeli. Przyszli z tobą, za to­ bą. Na pewno wysłuchają! Słyszał, jak hałas na zewnątrz domu potężnieje, tłum się niecierpliwił. Jeszcze trochę, a wymknie się spod kontroli. A co by zrobili, gdyby wie­ dzieli, kim był i po co przyszedł? Dłonie mu się pociły, przycisnął je do surduta. Wyczuł w kieszeni plakietkę milicji i pożałował, że nie zakopał jej gdzieś, gdy przekroczył potok. Husband patrzył na niego przez chwilę, po czym chwycił go za ręce. - Módl się ze mną, przyjacielu - powiedział cicho. -Ja... - Nic nie musisz mówić - dodał Husband. - Wiem, żeś papista, ale nie jest w zwyczaju naszym głośno się modlić. Gdybyś tylko pozostał przy -42-

mnie nieruchomo i w sercu swoim poprosił, by mądrość zesłano, nie tyl­ ko mnie, ale wszem tutaj... Roger ugryzł się w język, by nie wyprowadzić Husbanda z błędu. Jego orientacja religijna nie miała tu znaczenia, Husbanda - jak najbardziej. Ale tylko skinął głową, tłumiąc niecierpliwość, i uścisnął dłonie starszego męż­ czyzny, oferując takie wsparcie, na jakie było go stać. Husband stał nieruchomo, z lekko pochyloną głową. Czyjaś pięść wal­ nęła w słabe drzwi domu, głosy zawołały. - Hermonie! Nic ci się tam nie stało? - Wyjdź, Hermonie! Nie ma na to czasu! Caldwell wrócił od gubernatora... -Godzina, Hermonie! Dał nam godzinę, nie więcej! Roger poczuł kropelki potu na plecach, między łopatkami - pozwolił im spłynąć, nie mogąc ich dosięgnąć. Przeniósł wzrok z ogorzałych palców Husbanda na jego twarz i zoba­ czył, że jego oczy są odległe, jakby słuchał jakiegoś dalekiego głosu, nie zwracając uwagi na krzyki dochodzące przez ściany. Pomyślał, że nawet te oczy mają barwę szarości kwakrów, są jak zbiorniki wody deszczowej, drżące jeszcze po burzy. Pewnie wyważą drzwi. Ale nie, walenie zmieniło się w pełne niecierp­ liwości pukanie, potem w pojedyncze uderzenia. Czuł, jak jego serce zwal­ nia powoli, uspokaja się oddech i krew w żyłach. Zamknął oczy, usiłując uporządkować myśli, zrobić to, o co prosił Hus­ band. Szukał w pamięci jakiejś stosownej modlitwy, ale pojawiały się tyl­ ko niejasne fragmenty. Pomóż nam, Panie... Wysłuchaj nas... Pomóż nam, Panie - szeptał głos jego ojca. Jego drugiego ojca, Wieleb­ nego, gdzieś w zakamarkach umysłu. Pomóż nam, Panie, pamiętać, jak często ludzie źle czynią z braku zastanowienia, a nie z braku miłości, i jak przemyślne są sidła, w które wpadamy. Każde słowo lśniło chwilę w jego myślach niczym płonący liść porwa­ ny z ogniska przez wiatr, po czym rozwiewało się na popiół, zanim zdo­ łał je schwytać. Poddał się więc i stał tylko, ściskając dłonie Husbanda, słu­ chając jego oddechu, niskiego i chrapliwego. Proszę, powiedział milcząco, nie mając pojęcia, do kogo to właściwie kieruje. To słowo także zniknęło, nie pozostawiając po sobie nic. Nic się nie stało. Głosy nadal nawoływały na zewnątrz, ale wydawały się nieważne jak nawoływania ptaków. Powietrze w domu było nieru­ chome, ale chłodne i ożywcze, jakby gdzieś w rogach był przeciąg, który -43-

jednak nie dotykał ich, stojących na środku podłogi. Roger czuł, że od­ dycha coraz łatwiej, serce bije mu coraz spokojniej. Nie pamiętał, kiedy otworzył oczy. W łagodnych szarych oczach Husbanda widać było niebieskie plamki i czarne punkciki. W gęstych rzęsach, u nasady jednej - malutkie obrzmienie. Niewielkie zgrubienie, gładkie i czerwone, od rubinowej kropki w środku przechodziło w purpurę, ciem­ ny i jasny róż, jakie mogły widnieć na niebie w świt dnia Stworzenia. Twarz przed nim była poorana zmarszczkami, które zataczały łuki od nosa do ust i nad ciężkimi, kosmatymi brwiami, których każdy włos był długi i wygięty niczym skrzydło ptaka. Wargi - szerokie i gładkie o bar­ wie przydymionego różu. Biały brzeg zęba zalśnił lekko, dziwnie twardy w kontraście z miękkim ciałem, jakie go ochraniało. Roger stał nieruchomo, podziwiając piękno tego, co widział. Wcześ­ niejszy obraz Husbanda jako krępego mężczyzny w średnim wieku o nie­ zbyt wyrazistych rysach gdzieś jakby zniknął. To, co widział teraz, było chwytającą za serce jednością, czymś niepowtarzalnym i cudownym, nie do zastąpienia. Przyszło mu do głowy, że z takimi uczuciami obserwował swojego ma­ leńkiego synka, zachwycając się doskonałością każdego paluszka u nogi, linią policzka i ucha, promiennością skóry noworodka i niewinnością, któ­ ra przez nią przeświecała. Tu miał przed sobą takie samo stworzenie, już nie nowe, może mniej niewinne, ale nie mniej cudowne. Opuścił wzrok i zobaczył własne dłonie, wciąż ściskające drobniejsze ręce Husbanda. Przepełnił go podziw, świadomość piękna własnych pal­ ców, wygiętych kości nadgarstka i dłoni, zdumiewająca uroda cienkiej czer­ wonej blizny biegnącej przez staw kciuka. Husband odetchnął głęboko i cofnął ręce. Roger przez chwilę poczuł się opuszczony, ale po chwili spokój panujący w pomieszczeniu znowu go ogarnął. Zdumienie pięknem zastąpiło poczucie równowagi. - Dzięki ci, przyjacielu Rogerze - powiedział cicho Husband. - Nie mia­ łem nadziei, że otrzymam tak wielką łaskę, ale jestem za nią wdzięczny. Roger skinął głową, zabrakło mu słów. Patrzył, jak Husband nakłada surdut z wyrazem determinacji na twarzy. Kwakier bez wahania uniósł rygiel i otworzył drzwi. Tłum na zewnątrz cofnął się, zaskoczenie na ich twarzach szybko ustą­ piło miejsca niecierpliwości i irytacji. Husband zignorował nawałnicę py­ tań i żądań, idąc prosto w stronę konia uwiązanego do drzewka za do­ mem. Odwiązał go i wskoczył na siodło, dopiero potem, spoglądając w twarze Regulatorów, zawołał głośno: -44-

- Idźcie do domu! Musimy opuścić to miejsce, każdy z nas musi wró­ cić do własnego domu! To ogłoszenie spotkało się z pełną zdumienia ciszą, a następnie z okrzy­ kami zaskoczenia i oburzenia. - Do jakiego domu? - zawołał młody mężczyzna z niechlujną rudą bro­ dą. - Może ty masz dom, do którego możesz wrócić, ja nie! Husband siedział sztywno w siodle, nieporuszony ich reakcją. -Idźcie do domu! - zawołał znowu. - Powtarzam wam, tu nie dokona się już nic oprócz przemocy! - I niech się dokona! - ryknął krępy mężczyzna, unosząc nad głowę muszkiet, czemu towarzyszył chór okrzyków wsparcia. Roger wyszedł za Husbandem, a większość Regulatorów go ignorowa­ ła. Obserwował, jak kwakier ruszył powoli przed siebie, pochylając się przy tym w siodle, krzycząc i machając rękami na mężczyzn idących za nim. Jeden z nich złapał Husbanda za rękaw, a kwakier ściągnął cugle i pochylił się, by wysłuchać jego niecierpliwej mowy. Potem jednakże wyprostował się, pokręcił głową i wcisnął na nią ka­ pelusz. - Nie mogę pozostać i pozwolić, by przez to polała się krew. Jeżeli tu pozostaniecie, przyjaciele, dojdzie do mordu. Odejdźcie! Możecie jeszcze odejść i błagam, byście tak uczynili! Nie krzyczał już, ale hałas wokół niego ucichł na tyle, że jego głos niósł się daleko. Uniósł twarz, pooraną zmarszczkami troski, i zobaczył Rogera stojącego w cieniu derenia. Spokój już go opuścił, ale Roger nadal widział determinację w jego spojrzeniu. - Odjeżdżam! - zawołał. - Błagam was wszystkich, wracajcie do do­ mu! - Zdecydowanie zawrócił konia i pobudził go do kłusa. Kilku męż­ czyzn pobiegło za nim, ale po chwili dali za wygraną. Odwrócili się, peł­ ni zaskoczenia i niechęci, mrucząc coś do siebie i z niedowierzaniem potrząsając głowami. Hałas znowu się wzmagał, gdyż wszyscy mówili jednocześnie, kłócąc się, upierając, zaprzeczając. Roger odwrócił się i poszedł cicho w stronę klonowego zagajnika. Teraz, kiedy Husband odjechał, najrozsądniej było odejść jak najszybciej. Jakaś ręka chwyciła go za ramię i okręciła w miejscu. -Kim ty, u diabła, jesteś? Coś powiedział Hermonowi, że odszedł? Stał przed nim obszarpany mężczyzna w znoszonej skórzanej kamizel­ ce. Zaciskał pięści, wściekły, gotowy wyładować frustrację na tym, co pod ręką. -45-

- Powiedziałem mu, że gubernator nie chce, by komukolwiek stała się krzywda, o ile da się tego uniknąć - oznajmił Roger tonem, jak miał na­ dzieję, łagodnym. - Przychodzisz od gubernatora? - spytał sceptycznie inny, czarnobro­ dy, patrząc na brudny samodział Rogera. - Przyszedłeś zaoferować inne warunki niż Caldwell? - Nie. - Roger wciąż był pod wrażeniem spotkania z Husbandem, czuł, jakby coś go osłaniało przed prądami złości i rosnącej histerii, które krą­ żyły wokół domu, ale spokój szybko znikał. Inni dołączali do tych, co go wypytywali. - Nie - powtórzył głośniej. - Przyszedłem ostrzec Husbanda, ostrzec was wszystkich. Gubernator chce... Przerwał mu chór grubiańskich okrzyków, wskazujących, że życzenia Tryona nie interesują obecnych. Rozejrzał się po kręgu twarzy, ale w żad­ nej nie dostrzegł cierpliwości, nie mówiąc już o przyjaznych uczuciach. Wzruszył ramionami i zrobił krok w tył. - Zrobicie, jak chcecie - powiedział zimno. - Pan Husband dał wam ra­ dę, jaką uznał za najlepszą, a ja ją powtórzę. - Odwrócił się, chcąc odejść, ale czyjeś ręce chwyciły go za ramiona. - Nie tak szybko, młodzieńcze - powiedział mężczyzna w skórzanej ka­ mizelce, wciąż czerwony ze złości. - Rozmawiałeś z Tryonem, nie? -Nie - przyznał Roger. - Przysłano mnie... - zawahał się. Czy powi­ nien wymienić nazwisko Jamiego Frasera? Nie, lepiej nie. To może spo­ wodować kłopoty. - Przyszedłem prosić Hermona Husbanda, by przeszedł na drugą stronę rzeki i sam się przekonał, jak sprawy stoją. Ale on posta­ nowił przyjąć mój opis sytuacji. Widzieliście jego odpowiedź. - To ty tak mówisz! - Potężny mężczyzna z rudymi bokobrodami wo­ jowniczo uniósł podbródek. - A dlaczego mielibyśmy wierzyć twoim sło­ wom? - powiedział, przedrzeźniając szkocki akcent Rogera, co wywołało śmiech towarzyszy. Spokój, który Roger wyniósł z drewnianego domu, jeszcze go nie opu­ ścił. Zebrał jego resztki i starał się mówić jak najłagodniej. - Nie mogę cię zmusić do słuchania, panie. Ale proszę, by ci z was, któ­ rzy mają uszy, wysłuchali. - Patrzył po ich twarzach, a oni z ociąganiem cichli kolejno, aż stanął w kręgu ludzi słuchających z niechętną uwagą. Oddziały gubernatora są gotowe i uzbrojone. - Jego głos jemu samemu wydawał się dziwny, spokojny, ale dziwnie stłumiony, jakby mówił ktoś inny, daleko. - Nie widziałem samego gubernatora, ale słyszałem, co po­ wiedział: nie chce widzieć rozlewu krwi, ale jest zdecydowany działać tak, jak uważa za konieczne, by doprowadzić do rozejścia się tego zgroma-46-

dzenia. Jeśli jednak wrócicie spokojnie do swoich domów, skłonny jest do pobłażliwości. Zapanowała cisza, którą przerwało kaszlnięcie. Kula śliny, brązowej od soku tytoniowego, wylądowała na ziemi tuż przy bucie Rogera. - To - oznajmił ten, co splunął - za pobłażliwość gubernatora. - A to dla ciebie, półgłówku! - dodał jeden z jego towarzyszy, zamie­ rzając się otwartą dłonią w twarz Rogera. Roger uchylił się i uderzył ramieniem. Mężczyzna stracił równowagę i upadł. Za nim byli jednak inni. Roger zamarł, zaciskając pięści, gotów się bronić w razie potrzeby. - Nie róbcie mu krzywdy, chłopcy - zawołał ten w skórzanej kamizel­ ce. - Przynajmniej jeszcze nie. - Obszedł Rogera, trzymając się poza za­ sięgiem jego pięści, i spojrzał na niego podejrzliwie. - Widziałeś twarz Tryona czy nie, ale na pewno widziałeś jego oddzia­ ły, co? - Widziałem. - Serce Rogera waliło gwałtownie, ale, o dziwo, nie bał się. Tłum był agresywny, ale nie żądny krwi. Jeszcze nie. - No to ilu ludzi ma Tryon? - Mężczyzna obserwował go uważnie, z bły­ skiem w oku. Najlepiej odpowiadać szczerze. Prawdopodobnie i tak wie. Nic nie broniło ludziom Regulacji przekroczyć Alamance i ocenić sytuację. - Niewiele więcej niż tysiąc - powiedział Roger, obserwując uważnie twarz mężczyzny. To go nie zdziwiło, rzeczywiście wiedział. - Ale to prze­ szkolona milicja - dodał znacząco, zerkając na kilku jego towarzyszy, któ­ rzy urządzili sobie w pobliżu zapasy. - I mają działa. Nie sądzę, byście wy je mieli, panie? Twarz mężczyzny zamknęła się niczym pięść. - Myśl, co chcesz - powiedział krótko. - Ale możesz powiedzieć Tryonowi, że ludzi mamy dwa razy tyle. A szkoleni czy nie... - skrzywił war­ gi w ironicznym grymasie -jesteśmy uzbrojeni, każdy ma swój muszkiet. Odrzucił głowę do tyłu, mrużąc oczy przed światłem. - Godzina, tak? spytał ciszej. - Chyba nawet nie. - Opuścił wzrok, patrząc Rogerowi w oczy. - Wracaj, panie, na tamten brzeg. Powiedz gubernatorowi Tryonowi, że mamy coś do powiedzenia i chcemy to powiedzieć własnym gło­ sem. Jeśli posłucha i zrobi, czego żądamy, dobrze. Jeśli nie... - Dotknął kolby pistoletu za pasem i skinął głową, a jego twarz przybrała ponury wyraz. Roger rozejrzał się po kręgu milczących twarzy. Na niektórych widział niepewność, ale większość wyrażała wrogość. Odwrócił się bez słowa i od­ szedł, a przechodząc pod drzewami, usłyszał słowa Wielebnego w szepcie

-47-

wiosennych liści. „Błogosławieni pokój niosący, albowiem oni będą na­ zwani dziećmi Bożymi". Ufał, że próba to także zasługa.

63. Księga lekarza I Punkt #28 - Lekarz będzie prowadził księgę, w której zapisze każdego z lu­ dzi pod jego opieką, podając jego nazwisko, kompanię, do której należy, dzień, w którym znalazł się w jego rękach, i dzień, w którym go zwolnił. „Przepisy i obowiązki dla obozu"

Czułam, jak chłodny powiew dotyka mojego policzka, i zadrżałam, cho­ ciaż dzień był bardzo ciepły. Pojawiła się nagła, absurdalna myśl, że to muś­ nięcie piór skrzydeł, jakby Anioł Śmierci bezgłośnie przeszedł koło mnie, zmierzając ku swym mrocznym zadaniom. - Bzdura - powiedziałam na głos. Usłyszał mnie Evan Lindsay - zoba­ czyłam, jak na chwilę odwraca głowę, potem zwraca ją tam gdzie wszy­ scy - na wschód. Ci, co nie wierzą w telepatię, nigdy nie byli na polu bitwy ani nie słu­ żyli w wojsku. Kiedy armia ma wyruszyć, coś niewidocznego krąży mię­ dzy mężczyznami. Powietrze jakby ożywa. Na pół strach, na pół podnie­ cenie tańczy na ich skórze i wwierca się w kręgosłupy, niecierpliwie jak pożądanie. Nie pojawił się jeszcze żaden poseł, ale wiedziałam, że się pojawi. Gdzieś coś się wydarzyło. Wszyscy stali jak wrośnięci w ziemię, czekając. Czułam wszechogar­ niającą potrzebę, by się poruszyć, złamać zaklęcie, i odwróciłam się gwał­ townie, splatając ręce spragnione jakiegokolwiek zadania. Woda się zago­ towała i czekała, przykryta kawałkiem czystego płótna. Położyłam swój kuferek lekarski na pieńku, otworzyłam i zaczęłam bezmyślnie po raz ko­ lejny sprawdzać jego zawartość, chociaż wiedziałam, że wszystko jest w porządku.

-48-

Po kolei dotykałam lśniących butelek, czytając w myślach kojącą litanię ich nazw. Atropina, belladonna, laudanum, olejek lawendowy, olejek z jałowca... i solidna butelka z brązowego szkła zawierająca alkohol. Przede wszyst­ kim alkohol. Miałam go całą beczułkę, czekała na wozie. Kątem oka dostrzegłam ruch. Był to Jamie. Przeciskające się przez liście promienie słońca rozświetlały jego włosy, gdy cicho przechodził pod drze­ wami, tu pochylając się, by powiedzieć coś komuś na ucho, tu muskając ramię niczym magik ożywiający posągi. Stałam nieruchomo, ściskając w rękach fałdy fartucha, nie chcąc prze­ szkadzać Jamiemu, a jednak pragnąc z całego serca zwrócić jego uwagę. Poruszał się swobodnie, żartując, ale czułam w nim napięcie. Kiedy po raz ostatni stał z oddziałem, czekając na rozkaz ataku? Pod Culloden, pomyślałam i poczułam na rękach gęsią skórkę. Rozległ się tupot kopyt i trzask gałęzi, jakby koń przeciskał się przez krza­ ki. Wszyscy obejrzeli się wyczekująco, luźno trzymając w dłoniach musz­ kiety. Usłyszałam pomruki zaskoczenia i szepty, gdy pojawił się pierwszy jeździec, z rudą głową pochyloną nisko pod zwisającymi gałęziami klonu. - Chryste Panie! - powiedział Jamie tak głośno, że słychać go było na drugim końcu polany. - Co, u diabła, ona tu robi? - Rozległ się śmiech mężczyzn, napięcie zaczęło pękać niczym lód na rzece. Ramiona Jamiego rozluźniły się odrobinkę, ale gdy ruszył na spotkanie, wyraz jego twarzy był raczej ponury. Zanim Brianna zdążyła się zatrzymać i zeskoczyć z siodła, ja też do nich dotarłam. -Co... - zaczęłam, ale Jamie już zajął się córką. Stali twarzą w twarz, on trzymał rękę na jej ramieniu, patrzył na nią zmrużonymi oczami i mó­ wił coś szybko i cicho po gaelicku. - Przykro mi niezwykle, pani, ale ona się uparła. - Z drzew wyłonił się drugi koń, niosący czarnoskórego mężczyznę. Joshua, stajenny Jocasty, pa­ trzył przepraszająco. - Nie mogliśmy jej zatrzymać, ani ja, ani pani Sherston. Próbowaliśmy. - Widzę - powiedziałam. Brianna zarumieniła się w odpowiedzi na to, co mówił jej Jamie, ale nie wykazywała najmniejszych chęci, by wsiąść na konia i odjechać. Powie­ działa coś do niego, również po gaelicku, czego nie dosłyszałam, ale on cofnął się, jakby ukąsiła go osa. Skinęła ostro głową, jakby zadowolona ze skutków swoich słów, po czym odwróciła się. Potem zobaczyła mnie i uśmiech odmienił jej twarz. -49-

-Mama! - objęła mnie. Jej suknia pachniała delikatnie świeżym my­ dłem, woskiem pszczelim i terpentyną. Na szczęce lśniła niewielka plam­ ka kobaltowej farby. - Witaj, kochanie. Skąd się tu wzięłaś? - Pocałowałam ją w policzek i odsunęłam się, ucieszona mimo wszystko jej widokiem. Była ubrana bardzo skromnie, w suknię z brązowego samodziału, jaką nosiła w Ridge, ale jej strój był czysty i świeży. Długie rude włosy miała splecione w warkocz, a na jej plecach zwisał na wstążce szeroki słomkowy kape­ lusz. - Z Hillsborough - oznajmiła. - Jakiś gość na kolacji u Sherstonów po­ wiedział, że milicja tu obozuje, więc przyjechałam i przywiozłam trochę jedzenia. - Machnęła ręką w stronę wypchanych toreb przy siodle swo­ jego konia. - I trochę ziół z ogrodu Sherstonów, myślałam, że ci się przy­ dadzą. - Co? A, tak, cudownie. - Miałam niemiłą świadomość, że gdzieś za mną stoi patrzący złowrogo Jamie, ale nie obejrzałam się. - Ach... kochanie, nie chciałabym, aby to zabrzmiało, jakbym nie była zadowolona, że cię widzę, ale tutaj może niedługo zacząć się bitwa i... -Wiem o tym. - Nadal była zarumieniona, teraz jeszcze mocniej. Pod­ niosła trochę głos. - Nic nie szkodzi, nie przyjechałam walczyć. Gdyby tak, włożyłabym spodnie. - Zerknęła ponad moim ramieniem. Usłyszałam stamtąd nieartykułowany wyraz dezaprobaty, a potem wybuchy śmiechu braci Lindsayów. Pochyliła głowę, by ukryć uśmiech, ja też nie mogłam się powstrzymać. - Zostanę z tobą - powiedziała ciszej, dotykając mojego ramienia. - Je­ śli będzie trzeba... potem, mogę pomóc. Zawahałam się, ale nie można było zaprzeczyć, że jeśli dojdzie do bit­ wy, będą ranni do opatrzenia i dodatkowe ręce na pewno się przydadzą. Brianna nie była doświadczoną pielęgniarką, ale wiedziała sporo o bakte­ riach i dezynfekcji, a w pewnych okolicznościach ta wiedza była cenniej­ sza niż znajomość anatomii czy fizjologii. Bree wyprostowała się. Jej poszukujące spojrzenie przesunęło się po mężczyznach czekających w cieniu klonów. - Gdzie Roger? - spytała cicho, ale spokojnie. - Nic mu się nie stało - zapewniłam z nadzieją, że to prawda. - Jamie wysłał go rano na drugi brzeg z białą flagą. Ma sprowadzić Hermona Husbanda, by porozmawiał z gubernatorem. - Jest tam? - Zapytała mimo woli głośniej, po czym opanowała się szyb­ ko. - Wśród wrogów? Jeśli to właściwe słowo. -50-

- Wróci. - Jamie stanął u mojego boku, przyglądając się córce bez spe­ cjalnej aprobaty, ale najwyraźniej pogodzony z jej obecnością. - Nie martw się, mała. Nikt mu nic nie zrobi, jeśli ma białą flagę. Bree uniosła głowę, patrząc najdalej, jak mogła, w stronę potoku. Jej twarz ściągnęła się i pobladła. - Czy biała flaga pomoże mu, jeśli wciąż tam będzie, gdy zaczną strzelać? Odpowiedź - którą pewnie znała - brzmiała: „Prawdopodobnie nie". Wiedział to też Jamie i nawet nie zadał sobie trudu powiedzenia tego głoś­ no. Nie powiedział także, że może strzelaniny nie będzie. Atmosfera była gęsta od wyczekiwania, w powietrzu czuło się proch i pot. -Wróci - powtórzył Jamie, z trochę mniejszą pewnością. Dotknął jej twarzy, odgarniając niesforny lok. - Obiecuję, mała. Nic mu się nie stanie. Gdy wpatrywała się mu w oczy, jej niepokój jakby zelżał. Najwyraźniej znalazła tam coś uspokajającego, gdyż odprężyła się trochę i skinęła gło­ wą w milczącej akceptacji. Jamie pochylił się i pocałował ją w czoło, po czym odwrócił się, by pomówić z Robem Byrnesem. Bree patrzyła za nim przez chwilę, po czym rozwiązała wstążki kape­ lusza i usiadła koło mnie na kamieniu. Jej dłonie drżały lekko. Odetchnę­ ła głęboko i zacisnęła je na kolanach. - Czy mogę ci teraz jakoś pomóc? - zapytała, wskazując ruchem głowy mój otwarty kuferek. - Przynieść coś? Pokręciłam głową. - Nie, mam wszystko, czego mi trzeba. Nie da się nic robić, tylko cze­ kać. To jest najtrudniejsze. Mruknęła cicho, zgadzając się niechętnie. Oceniła wyposażenie, lekko marszcząc brwi: ogień, gotująca się woda, składany stolik, duża skrzynka na narzędzia i mniejsza torba, zawierająca najniezbędniejsze środki. - Co tam jest? - spytała, trącając stopą płócienny worek. - Alkohol i bandaże, skalpel, kleszcze, piłka do amputacji, zaciski. - Je­ śli się da, będą przynosić rannych tutaj albo do innych chirurgów. Ale jeśli będę musiała pójść w pole do kogoś, kto nie będzie mógł iść ani nie da się go nieść, wezmę tę torbę. Usłyszałam, jak przełknęła. Skinęła głową i nabrała powietrza, chcąc coś powiedzieć. W jej twarzy zaszło jednak nagle komiczne przeobrażenie od powagi do odrazy. Podejrzliwie pociągnęła długim nosem, marszcząc go niczym mrówkojad. Ja też poczułam ten zapach - smród świeżego kału, docierający z za­ gajnika za nami. -51-

- Tak często bywa przed bitwą - powiedziałam cicho, usiłując nie śmiać się z jej miny. - Są w przymusowej sytuacji, biedacy. Odchrząknęła i nic nie powiedziała, ale zobaczyłam, jak jej spojrzenie błądzi po polanie, zatrzymując się to na jednym, to na drugim. Wiedzia­ łam, co myśli. Jak to możliwe? Jak można patrzeć na tak spokojną, dobrze skonstruowaną istotę jak człowiek, pochylający głowę, by dosłyszeć sło­ wa przyjaciela, wyciągający rękę po butelkę, zmieniający wyraz twarzy z uśmiechu na zmarszczenie brwi, o błyszczących oczach i napiętych mię­ śniach - i myśleć o ranach, sińcach, złamaniach... i śmierci? Niemożliwe. Był to wyczyn wyobraźni niemożliwy dla nikogo, kto ni­ gdy nie widział tej straszliwej transformacji. Można to jednak pamiętać. Odkaszlnęłam i pochyliłam się, by zmienić bieg naszych myśli. - Coś ty powiedziała ojcu? - spytałam kącikiem ust. - Kiedy podeszłam, rozmawialiście po gaelicku. - A, tamto. - Jej bladość ustąpiła na chwilę rumieńcowi rozbawienia. Warczał na mnie, w co ja się niby bawię, czy zamierzam zostawić moje dziecko sierotą, skoro ryzykuję życie razem z Rogerem? - Odgarnęła pa­ smo włosów od ust i rzuciła mi lekki, niespokojny uśmiech. - Powiedzia­ łam mu, że skoro to tak niebezpieczne, dlaczego on ryzykuje moim sie­ roctwem, trzymając cię tutaj? Roześmiałam się cichutko. - Nic ci chyba nie grozi, prawda? - spytała, rozglądając się po obozie. To znaczy tu, na tyłach. Pokręciłam głową. - Nie. Jeśli walki się tu zbliżą, natychmiast się stąd zabierzemy. Ale nie sądzę... Przerwał mi tętent galopującego konia. Zerwałam się wraz z resztą obo­ zu, zanim jeszcze pojawił się poseł. Był to jeden z dziecinnie wyglądają­ cych adiutantów Tryona, blady z tłumionego podniecenia. - Stójcie w gotowości - powiedział, zginając się w siodle i łapiąc oddech. - A co twym zdaniem, panie, robimy od świtu? - spytał zniecierpliwiony Jamie. - Co się dzieje, na Boga? Niewiele najwyraźniej, ale to niewiele było ważne. Ksiądz ze strony Regulatorów przyszedł paktować z gubernatorem. - Ksiądz? - przerwał Jamie. - Znaczy, kwakier? - Nie wiem, panie - odparł adiutant, zły, że mu się przerywa. - Kwakrzy nie mają księży, każdy to wie. Nie, to ksiądz nazwiskiem Caldwell, wielebny David Caldwell.

-52-

Religijna przynależność posłańca nie była ważna, Tryon nie dał się po­ ruszyć apelom. Nie mógł, nie chciał paktować z taką zgrają i koniec. Niech się Regulatorzy rozejdą, a on przyrzeka rozważyć każdą sprawiedliwą skargę, jaka do niego trafi właściwą drogą. Ale rozejść się muszą, i to w cią­ gu godziny. Po raz setny tego ranka zerknęłam w stronę wierzb, wśród których znik­ nął Roger, udając się ze swoją misją. - W ciągu godziny - powtórzył Jamie. Zerknął w tę samą stronę, w kie­ runku potoku. - Ile jeszcze zostało? - Może pół godziny. - Adiutant wydał się bardzo młody jak na swoje lata. Przełknął i nałożył kapelusz. - Muszę jechać, panie. Nasłuchujcie dział i niech wam się szczęści! - I tobie, panie. - Jamie na pożegnanie dotknął ramienia adiutanta, po czym trzepnął konia w zad kapeluszem, poganiając go. Jakby to był sygnał, obóz ożył, jeszcze zanim adiutant gubernatora znik­ nął wśród drzew. Po raz kolejny sprawdzano broń, już wyczyszczoną i na­ ładowaną, rozpinano i ponownie zapinano sprzączki, polerowano odzna­ ki, otrzepywano kapelusze, mocowano wstążki, podciągano i mocno podwiązywano pończochy. Potrząsano napełnionymi bukłakami, by się u p e w n i ć czy ich zawartość nie wyparowała w ciągu ostatniej pół godziny. To było zaraźliwe. Złapałam się na tym, że znów przesuwam palcami po rządkach butelek w moim kuferku, mrucząc nazwy, zlewające się w mo­ ich myślach w jedno, niczym słowa znanej modlitwy. Rozmaryn, atropi­ na, lawenda, olejek goździkowy... Bree była nieruchoma wśród tego zamieszania. Siedziała na swoim ka­ mieniu, wpatrując się w odległe drzewa, i tylko wietrzyk poruszał jej spód­ nicami. Słyszałam, jak mówi coś cicho, i odwróciłam się. - Co powiedziałaś? - Tego nie ma w książkach. - Nie oderwała wzroku od drzew, a ręce trzymała splecione na kolanach, ściskając, jakby siłą woli mogła zmusić Rogera do pojawienia się między wierzbami. Uniosła podbródek, wska­ zując w stronę poła, drzew, otaczających nas mężczyzn. - Tego - powiedziała. - Tego nie ma w książkach historycznych. Czy­ tałam o masakrze bostońskiej. Widziałam ją tam, w podręcznikach histo­ rii, i widziałam ją tutaj, w gazecie. Ale tego tu nigdy. W życiu nie czyta­ łam słowa o gubernatorze Tryonie, Karolinie Północnej, Alamance. Czyli nic się nie stanie. - Mówiła stanowczo. - Gdyby rozegrała się tu wielka bitwa, na pewno by o tym napisano. A nie napisano, czyli nic się nie sta­ nie. Nic!

-53-

- Obyś miała rację - powiedziałam, czując, jak zimne dreszcze ustępu­ ją nieco. Może miała. Przynajmniej z pewnością nie będzie to duża bitwa. Dzieliły nas nie więcej niż cztery lata od wybuchu rewolucji. Nawet drob­ ne potyczki poprzedzające ten konflikt były dobrze znane. Masakra bostońska wydarzyła się niewiele ponad rok temu - uliczna bójka, starcie tłumu i plutonu nerwowych żołnierzy. Wykrzyczane obelgi, parę rzuconych kamieni. Wystrzał bez rozkazu, panika i pięciu zabitych. Opisywał to jeden z bostońskich dzienników, ze sporą ilością ostrych ko­ mentarzy od redakcji. Widziałam go w salonie Jocasty, ktoś z przyjaciół przesłał jej egzemplarz. A dwieście lat później ten niewielki incydent unieśmiertelniano w pod­ ręcznikach szkolnych jako dowód rosnącego niezadowolenia mieszkań­ ców kolonii. Rozejrzałam się wśród otaczających nas mężczyzn, przygo­ towujących się do walki. Gdyby miała się tu rozegrać większa bitwa, a nie rozprawa królewskiego gubernatora z buntem podatników, warto byłoby to odnotować! A jednak była to tylko teoria. I miałam niemiłą świadomość, że ani woj­ na, ani historia nie bardzo liczyły się z tym, co powinno się wydarzyć. Jamie stał obok Gideona uwiązanego do drzewa. Pójdzie razem ze swo­ imi ludźmi walczyć, pieszo. Wyjmował pistolety z sakwy przy siodle, cho­ wał dodatkową amunicję do woreczka u pasa. Głowę miał pochyloną, za­ jęty swoim zadaniem. Poczułam nagłą, gwałtowną potrzebę. Muszę go dotknąć, powiedzieć coś. Próbowałam wmówić sobie, że Bree ma rację, że to nic, pewnie nie padnie ani jeden wystrzał. A jednak na brzegach Alamance znalazło się trzy tysiące uzbrojonych mężczyzn, podekscytowanych perspektywą roz­ lewu krwi. Zostawiłam Briannę na kamieniu, wpatrującą się rozpalonym wzrokiem w las, i podeszłam szybko do niego. -Jamie - powiedziałam, kładąc rękę na jego ramieniu. Było to niczym dotknięcie drutu pod wysokim napięciem. W jego ciele kryła się siła, gotowa wybuchnąć w eksplozji jasnego światła. Mówią, że takiego drutu nie można puścić - ofiara porażenia przywiera do niego, nie mogąc się poruszyć ani uratować, podczas gdy prąd spala mózg i serce. Położył rękę na mojej, patrząc w dół. -A nighean donn - powiedział i uśmiechnął się lekko. - Przyszłaś życzyć mi szczęścia? Próbowałam się uśmiechnąć, chociaż prąd płynął przez mnie, usztyw­ niając mięśnie twarzy. -54-

-Nie mogłabym pozwolić ci iść, nie powiedziawszy ci... czegoś. Chy­ ba wystarczy „Powodzenia". - Zawahałam się. Słowa mnie dławiły, wal­ czyłam z nagłą potrzebą powiedzenia więcej, niż czas pozwalał. W koń­ cu powiedziałam to, co jest jedynie ważne. - Kocham cię, Jamie. Uważaj! Mówił, że nie pamięta Culloden. Nagle zaczęłam się zastanawiać, czy ta utrata pamięci obejmuje godziny tuż przed bitwą, kiedy się żegnaliśmy. Potem spojrzałam mu w oczy i wiedziałam już, że nie. - „Powodzenia" wystarczy - powiedział, zaciskając rękę na mojej, tak samo unieruchomiony przez płynący przez nas prąd. - „Kocham cię" to dużo więcej. Dotknął mojej dłoni, uniósł swoją i musnął moje włosy, twarz, patrząc mi w oczy, jakby usiłował zapamiętać tę chwilę na zawsze. Na wypadek gdyby miała być ostatnia. -Może przyjdzie dzień, kiedy znowu się rozstaniemy - powiedział w końcu cicho, gdy jego palce dotknęły moich warg, delikatnie niczym spadający liść. Uśmiechnął się słabo. - Ale to nie będzie dzisiaj. Wśród drzew rozległ się dźwięk trąbki, odległy, ale przenikliwy jak wo­ łanie dzięcioła. Obróciłam się. Brianna nadal siedziała na swoim kamieniu jak posąg, patrząc w stronę lasu.

64. Sygnał do ataku Pamiętać, że podczas marszu trzy wystrzały armatnie będą sypiałem do utworzenia szyku bojowego, a pięć do ataku. Rozkaz bojowy, Wm. Tryon Roger szedł powoli, oddalając się od obozu Regulatorów, zmuszając się, by ani nie biec, ani się nie oglądać. Posłano w jego stronę kilka obelg i nie­ zbyt stanowczych gróźb, ale gdy wszedł między drzewa, tłum stracił za­ interesowanie i wrócił do swoich sporów. Minęło południe i było gorąco jak na maj, ale odkrył, że jego koszula jest mokra od potu i lepi się, jakby był co najmniej lipiec. Zatrzymał się, jak tylko znalazł się poza zasięgiem wzroku. Oddychał szybko, kręciło mu się w głowie, było mu niedobrze - efekt potężnej daw­ ki adrenaliny. W środku tego kręgu wrogich twarzy nie czuł nic, absolutnie -55-

nic. Jednak w bezpiecznej odległości mięśnie jego nóg drżały, a ręce bola­ ły od zaciskania się w pięści. Rozwinął je, prostując sztywne palce i usi­ łował spowolnić oddech. Może było w tym więcej, niż przypuszczał, z nocnego lotu nad kana­ łem w ostrzale artylerii przeciwlotniczej. Jednakże wrócił, a teraz pójdzie do domu, do żony i syna. Na tę myśl poczuł dziwne ukłucie - bardzo głęboką ulgę i jeszcze głębszy żal, całkiem niespodziewany, za swoim ojcem, który nie miał tyle szczęścia. Muskał go delikatny wietrzyk, unosząc mokre włosy na karku, przyno­ sząc upragniony chłód. Pot przesiąkł przez koszulę i surdut, miał wrażenie, że strój zaraz go udusi. Zdjął surdut i szarpnął krawat, zrywając go drżą­ cymi palcami. Potem stał z zamkniętymi oczami, trzymając w ręku ten ka­ wałek materiału, wdychając powietrze, póki chwilowe mdłości nie przeszły. Przywołał w myślach ostatni obraz Brianny, stojącej w drzwiach z Jemmym na rękach. Widział jej rzęsy mokre od łez i okrągłe, poważne oczka dziecka, poczuł echo uczucia, które ogarnęło go, gdy stał w drewnianym domku z Husbandem - wizję piękna, przekonanie o radości, które koiło umysł i uspokajało duszę. Wróci do nich, nic więcej się nie liczyło. Po chwili otworzył oczy, wziął surdut i czując się lepiej na ciele, choć nie na duszy, ruszył powoli w stronę strumienia. Nie sprowadził Husbanda do Jamiego, ale osiągnął nie mniej, niż zdo­ łałby osiągnąć sam Jamie. Było możliwe, że tłum - bo nie było to żadne wojsko, cokolwiek o nich myślał Tryon - rozproszy się, rozejdzie i wróci do domów, pozbawiony nawet tak słabej imitacji dowodzenia, jaką dawał im Husband. Miał taką nadzieję. A może i nie. Może z tego wściekłego tłumu wyłoni się kolejny czło­ wiek nadający się do dowodzenia. Przypomniało mu się coś, co zasłyszał w zamieszaniu koło drewnianego domu. „Przyszedłeś zaoferować inne warunki niż Caldwell?" - pytał czarno­ brody. A wcześniej, chociaż ledwo było słychać przez walenie do drzwi, kiedy stał, modląc się z Husbandem, ktoś zawołał: „Nie ma na to czasu! Caldwell wrócił od gubernatora...", a ktoś inny krzyknął: „Godzina, Hermonie! Dał nam godzinę, nie więcej!" - Cholera - powiedział na głos. David Caldwell, prezbiteriański du­ chowny, który udzielił ślubu jemu i Bree. To musiał być on. Najwyraźniej poszedł negocjować z Tryonem w imieniu Regulatorów i wrócił z ostrze­ żeniem. „Godzinę, nie więcej". Godzinę, by się rozejść, odejść w spokoju? Czy godzinę na odpowiedź na jakieś ultimatum? -56-

Spojrzał w górę - słońce stało wysoko, właśnie minęło południe. Wło­ żył surdut, a krawat schował do kieszeni, razem z flagą, której nie użył. Cokolwiek oznaczała ta godzina, należało się zbierać. Dzień był jasny i gorący, zapach trawy i liści przenikał powietrze. Jed­ nakże poczucie, że pośpiech jest wskazany, oraz wspomnienie Regulato­ rów, przypominających brzęczące groźnie szerszenie, nie pozwoliły mu rozkoszować się pięknem natury. Mimo to, kiedy szedł szybko w stronę potoku, miał w sobie trochę spokoju, słabe echo tego, co czuł w domu. Pozostał w nim ten dziwny podziw, ukryty, ale dostępny, niczym gład­ ki kamień w kieszeni. Obracał go w myślach, idąc w stronę rzeki, niemal nie zauważając zarośli na drodze. Bardzo dziwne, myślał. Nic się nie stało, całe wydarzenie wydawało się bardzo zwyczajne - nie było w nim nic nadnaturalnego czy nieziemskie­ go. A jednak, kiedy już raz widział rzeczy w tamtym jasnym świetle, nie mógł zapomnieć. Zastanawiał się, czy zdoła wytłumaczyć to Briannie. Zwisająca gałąź musnęła jego twarz i wyciągnął rękę, by ją odsunąć. Zaskoczyło go chłodne lśnienie zielonych liści, dziwna delikatność ich brze­ gów, poszarpanych jak ostrze noża, ale cienkich jak papier. Było w tym słabe, lecz wyczuwalne echo przenikliwego piękna, które oglądał przed­ tem. Czy Claire to widziała? - przyszło mu nagle do głowy. Czy widziała dotyk piękna w ciałach znajdujących się w jej rękach? Czy może tak właś­ nie - i dlatego - była uzdrowicielką? Wiedział, że Husband także to widział, dzielił te doznania. A skoro wi­ dział, utwierdził się w swoich kwakierskich przekonaniach i opuścił pole walki, nie mogąc ani uciec się do przemocy, ani jej wesprzeć. A co z jego zasadami? Uznał, że chyba się nie zmieniły. Nie zamierzał strzelać do nikogo przedtem, a tym bardziej teraz. W powietrzu wciąż wisiał zapach wiosny. Mały niebieski motyl prze­ płynął w powietrzu tuż obok jego kolana. Wciąż był to piękny dzień, ale wrażenie spokoju zniknęło. Zapach potu, brudu, strachu i złości, który zdawał się unosić w obozie, wciąż był w jego nozdrzach, mieszając się z czystszymi zapachami lasu i wody. A co z zasadami Jamiego Frasera? - zastanawiał się, skręcając koło kę­ py wierzb oznaczających drogę. Zawsze się zastanawiał, co powoduje Fraserem - zarówno z powodu osobistej sympatii dla niego, jak i chłodnego zainteresowania historyka. Roger podjął własną decyzję w tym konflik­ cie - czy też pozwolił ją podjąć za siebie. Nie mógł z czystym sumieniem planować skrzywdzenia kogokolwiek, chociaż pewnie mógł bronić włas­ nego życia w razie potrzeby. A Jamie?

-57-

Był prawie pewien, że sympatia Jamiego leżała raczej po stronie Regu­ lacji. Wydawało mu się też prawdopodobne, że jego teść nie odczuwał osobistej lojalności dla Korony; bez względu na przysięgę - z pewnością nikt, kto przeżył Culloden i jego następstwa, nie mógł trwać w przeko­ naniu, że jest winien królowi i Anglii choćby lojalność. A więc lojalność wobec Korony nie, ale może wobec Williama Tryona? Nie była to także lojalność natury osobistej, ale z pewnością czuł jakieś zobowiązanie. Tryon wezwał Jamiego Frasera i on przyszedł. W danych warunkach niewielki miał wybór. A kiedy przyszedł - czy będzie wal­ czył? Jakże inaczej? Musi poprowadzić swoich ludzi, a gdyby doszło do bit­ wy - Roger zerknął przez ramię, jakby chmura gniewu wisząca nad obo­ zem Regulatorów mogła być teraz widoczna nad drzewami - tak, mu­ siałby walczyć, niezależnie od osobistych uczuć w tej sprawie. Roger próbował wyobrazić sobie siebie, jak celuje z muszkietu do czło­ wieka, z którym nie jest w sporze, i pociąga za spust. Albo jeszcze gorzej, rzuca się na sąsiada z szablą w dłoni. Na przykład rozwala głowę Kenny'emu Lindsayowi? Wyobraźnia odmawiała mu posłuszeństwa. Nic dziwnego, że Jamie usiłował pozyskać pomoc Husbanda w zakończeniu konfliktu, zanim jeszcze się rozpoczął! Ale Claire mówiła mu, że w młodości Jamie walczył we Francji jako na­ jemnik. Najprawdopodobniej zabijał ludzi, z którymi nie był w sporze. Jak... Przecisnął się między wierzbami i usłyszał głosy, a potem dostrzegł lu­ dzi. Grupa kobiet pracowała z dala, na brzegu strumienia - musiały przyjść z obozu. Niektóre z gołymi nogami kucały w płytkiej wodzie, piorąc, in­ ne wynosiły mokrą bieliznę na brzeg i wieszały na drzewach i krzakach. Jego wzrok przesunął się po nich obojętnie, aż nagle cofnął się, przyciąg­ nięty przez... co? Co takiego? Tak. Nie wiedział, dlaczego w ogóle ją zauważył - nie było w niej nic szczególnie odmiennego. A jednak wyróżniała się spośród pozostałych ko­ biet niczym obrysowana czarnym atramentem na tle potoku i pączkują­ cych roślin. - Morag - szepnął, a jego serce podskoczyło nagle z radości. Żyła. Wyszedł już niemal zza zasłony wierzb, zanim zastanowił się, co właś­ ciwie robi, a tym bardziej po co. Jednak było już za późno - wyszedł już na brzeg, idąc w ich stronę. Kilka kobiet spojrzało na niego, kilka znieruchomiało czujnie. Ale był sam i nieuzbrojony. Nad rzeką było ponad dwadzieścia kobiet, ich męż-58-

czyźni znajdowali się w pobliżu. Obserwowały go, zaciekawione, ale nie bały się. Stała nieruchomo, po kolana w wodzie, z wysoko podkasanymi spód­ nicami. Poznała go, widział to, ale nie okazała tego w żaden sposób. Pozostałe kobiety cofnęły się trochę nieufnie. Stała wśród śmigających ważek, kosmyki brązowych włosów wymykały się jej spod czepka, nie­ mal zapomniała o mokrej koszuli w rękach. Wyszedł z wody i stanął przed nią, mokry po kolana. - Pani MacKenzie - powiedział cicho. - Co za spotkanie. Lekki uśmiech wygiął kącik jej warg. Jej oczy były brązowe - nie za­ uważył tego wcześniej. - Panie MacKenzie - powiedziała, lekko kiwając głową. Jego umysł pra­ cował gorączkowo, zastanawiając się, co robić. Musi ją ostrzec, ale jak? Nie przy tych wszystkich kobietach. Stał przez chwilę bezradnie, czując się niezręcznie, nie wiedząc, co ro­ bić. Po czym nagle pochylił się i podniósł naręcze mokrego prania z wo­ dy u jej stóp. Odwrócił się i wdrapał z nim na brzeg, a Morag ruszyła za nim z nagłym pośpiechem. - Co robisz, panie? - spytała. - Wracaj tu z moim odzieniem! Przeniósł kłąb ubrań kawałek między drzewa i rzucił niedbale na krzak, uważając jednak, by nie wlokły się po ziemi. Morag deptała mu po pię­ tach, zarumieniona z oburzenia. - Co ty wyrabiasz, złodzieju? - zapytała wściekła. - Oddawaj! - Niczego nie kradnę - zapewnił ją Roger. - Chciałem tylko pomówić z tobą chwilę sam na sam, pani. - Ach, tak? - rzuciła mu podejrzliwe spojrzenie. - A o czym? Uśmiechnął się do niej - była czysta i nie tak blada i posiniaczona jak na pokładzie „Gloriany". Chciałem zapytać, czy dobrze ci się wiedzie, pani - powiedział cicho. I twemu dziecku - Jemmy'emu? - Wypowiadając to imię, poczuł dziwny dreszcz, przez ułamek sekundy widział Briannę stojącą w drzwiach z sy­ nem w ramionach, a to nałożyło się na widok Morag trzymającej dziecko w mroku pod pokładem, gotowej zabić albo umrzeć, byle go powstrzy­ mać. -Och - powiedziała, a podejrzliwość ustąpiła miejsca niechętnemu uznaniu jego prawa do tego pytania. - Dobrze się mamy... oboje. I mój mąż także - dodała znacząco. - Cieszę się, że to słyszę - zapewnił ją. - Niezwykle się cieszę. - Czu­ jąc się niezręcznie, szukał innego tematu. - Ja... myślałem o was czasami... -59-

zastanawiałem się, czy... czy wszystko jest dobrze. Kiedy cię teraz, pani, ujrzałem... pomyślałem, że zapytam, i tyle. - Ano, tak. Tak, rozumiem. Cóż, dziękuję, panie MacKenzie. - Podniosła wzrok i spojrzała mu przy tych słowach prosto w oczy. - Wiem, co dla nas, panie, zrobiłeś. Nie zapomnę o tym, co wieczór jesteś w mych modlitwach. - Och. - Roger czuł się, jakby jakiś miękki ciężar uderzył go w pierś. Ach... dziękuję ci, pani. - Czasami się zastanawiał, czy w ogóle o nim my­ ślała. Czy pamiętała pocałunek, jakim obdarzył ją pod pokładem, szuka­ jąc w jej cieple jakiejś osłony przed chłodem samotności? Odchrząknął, rumieniąc się na to wspomnienie. - Mieszkacie tu w pobliżu? Pokręciła głową i jakaś myśl, jakieś wspomnienie sprawiło, że zacisnę­ ła usta. - Mieszkaliśmy, ale teraz... cóż, to nieważne. - Odwróciła się, nagle bar­ dzo rzeczowa, i zaczęła zbierać mokre ubrania z krzaka, strzepując każdą sztukę przed złożeniem. - Dziękuję za pana troskę, panie MacKenzie. Miał już iść. Otarł ręce o spodnie i przestąpił z nogi na nogę. Musi jej powiedzieć - ale kiedy odnalazł ją znowu, nie chciał po prostu powiedzieć jej, co miał do powiedzenia, i odejść. Narastała w nim ciekawość i dziw­ ne poczucie więzi. Może nie aż tak dziwne. Ta drobna śniada kobieta była jego krewną, je­ go rodziną - jedyną osobą tej samej krwi, którą znał od śmierci rodziców. A jednocześnie było to bardzo dziwne, dotarło do niego, gdy wyciągnął rękę i położył na jej ramieniu. Była w końcu jego odległą praprababką. Zesztywniała i próbowała się odsunąć, ale trzymał ją za rękę. Jej skóra była chłodna od wody, ale czuł puls bijący pod jego palcami. -Zaczekaj - powiedział. - Proszę. Tylko chwilę. Ja... ja muszę ci, pani, powiedzieć... różne rzeczy. - Nie, nie musisz. Wolałabym, żebyś nie mówił. - Szarpnęła się mocno i wyrwała mu się. - Pani mąż. Gdzie on jest? - Pewne wnioski zaczęły się zbyt późno for­ mować w jego głowie. Jeśli nie mieszkała niedaleko, to znaczy, że miał ra­ cję, sądząc, że kobiety przyszły z obozu. Nie była prostytutką, za to był gotów dać głowę, a zatem przyszła do obozu za mężem, co znaczyło... -Jest bardzo blisko! - Cofnęła się o krok, wzrokiem badając odległość między sobą a resztą prania. Roger stał między nią a krzakiem, musiała­ by przejść obok niego, by zabrać swoje halki i pończochy. Nagle zrozumiał, że trochę się go bała, i odwrócił się pośpiesznie, na ślepo chwytając kilka rzeczy. -60-

-Przepraszam. Pani pranie... o, proszę. - Podał jej wszystko, a ona od­ ruchowo wyciągnęła ręce. Coś upadło - sukienka dziecka - i oboje po­ chylili się, by ją podnieść, stukając się z hukiem czołami. - Och! Och, na Marię Pannę i świętą Brygidę! - Morag złapała się za głowę, a drugą ręką wciąż przyciskała do piersi mokre ubrania. - Chryste, nic ci nie jest, pani? Morag... pani MacKenzie... nic się pani nie stało? Tak mi przykro! - Roger dotknął jej ramienia, patrząc przez łzy bólu. Pochylił się, by podnieść malutką sukienkę, która upadła między ni­ mi na ziemię, i bezskutecznie usiłował otrzeć błoto z mokrego płótna. Za­ mrugała - jej także napłynęły łzy do oczu - po czym roześmiała się, wi­ dząc jego minę. Zderzenie jakoś zlikwidowało napięcie między nimi. Zrobiła krok do tyłu, ale nie sprawiała już wrażenia wystraszonej. - Ano, nic mi nie jest. - Pociągnęła nosem i otarła oczy, po czym ostroż­ nie dotknęła czoła. - Mama zawsze mówiła, że mam twardą głowę, A to­ bie, panie, nic się nie stało? - Ano nic. - Roger sam dotknął czoła, nagle świadom, że zarys łuków brwiowych pod jego palcami był identyczny, jak na twarzy przed nim. Jej była mniejsza, lżejsza - ale dokładnie taka sama. -Ja też mam twardą głowę. - Uśmiechnął się do niej, bezsensownie szczęśliwy. - To u mnie rodzinne. Ostrożnie podał jej ubłoconą sukienkę. - Tak mi przykro - zaczął, znowu przepraszając, i to nie tylko za znisz­ czone pranie. - Pani mąż. Pytałem o niego, gdyż... czy należy on do Re­ gulatorów? Spojrzała na niego ze zdziwieniem, unosząc brew. - Oczywiście. Czy ty, panie, nie należysz do Regulacji? Oczywiście. Inaczej co by robił po tej stronie Alamance? Oddziały Tryona były rozstawione w wojskowym porządku na polu za rzeką. Tutaj Regulatorzy kłębili się niczym pszczoły, bez przywództwa i celu, wściekła masa brzęcząca z nieukierunkowanej złości. - Nie - powiedział. - Przyszedłem z milicją. - Machnął ręką w stronę smugi dymów unoszących się z ognisk w obozie. W jej oczach znowu ma­ lowała się podejrzliwość, ale nie strach, w końcu był sam. - To właśnie chciałem ci, pani, powiedzieć - oznajmił. - Ostrzec panią i jej męża. Gu­ bernator tym razem nie żartuje, sprowadził zorganizowane oddziały, dzia­ ła. Dużo oddziałów, wszystkie uzbrojone. - Pochylił się w jej stronę, po­ dając resztę mokrych pończoch. Wyciągnęła po nie rękę, ale dalej wyczekująco patrzyła mu w oczy. -61-

- Zamierza zdusić rebelię takimi środkami, jakie będą konieczne. Kazał zabijać, jeśli będzie opór. Rozumiesz, pani? Musisz powiedzieć swemu mę­ żowi, sprawić, by odszedł, zanim... zanim cokolwiek się stanie. Zbladła i odruchowo położyła rękę na brzuchu. Jej perkalowa sukien­ ka przemokła i teraz zauważył niewielkie obrzmienie, wcześniej ukryte krągłe i gładkie niczym melon pod wilgotnym materiałem. Strach poraził go, jakby mokre pończochy, które trzymała w ręku, przewodziły prąd. - Mieszkaliśmy, ale teraz... - powiedziała, kiedy zapytał, czy mieszka­ ją w pobliżu. Mogło to znaczyć tylko tyle, że przenieśli się w jakieś nowe miejsce, ale... w jej praniu były dziecięce rzeczy, to znaczy, że syn był z nią tutaj. Mąż był gdzieś w tym tłumie mężczyzn. Samotny mężczyzna mógłby wziąć karabin i dołączyć do buntu, za po­ wód starczyłby mu alkohol czy nuda, ale żonaty człowiek z dzieckiem nie. To świadczyło o poważnym niezadowoleniu, dużej urazie. A skoro wziął ze sobą na wojnę żonę i dziecko, najwyraźniej nie miał bezpiecznego miej­ sca, gdzie mógłby ich zostawić. Roger uznał, że nie jest wykluczone, iż Morag i jej mąż nie mają już żadnego domu, i doskonale rozumiał ten strach. Gdyby jej mąż został ran­ ny albo zabity, jak miałaby zadbać o Jemmy'ego, o dziecko rosnące pod jej spódnicą? Me miała nikogo, żadnej rodziny, do której mogłaby się tu­ taj zwrócić. Przecież jednak miała, chociaż nie wiedziała o tym. Uścisnął mocno jej rękę, przyciągając ją do siebie, pochłonięty potrzebą chronienia jej i jej dzieci. Ocalił ich raz, ocali znowu. - Morag - powiedział. - Wysłuchaj mnie. Jeżeli cokolwiek się wydarzy... cokolwiek... przyjdź do mnie. Jeżeli będziesz w jakiejkolwiek potrzebie. Zajmę się tobą. Nie próbowała się odsunąć, lecz wpatrywała się w niego poważnymi brązowymi oczami, marszcząc lekko wysklepione brwi. Miał nieodpartą po­ trzebę nawiązania jakiegoś fizycznego kontaktu - tym razem ze względu na nią, nie tylko na siebie. Pochylił się i pocałował ją bardzo delikatnie. Gdy otworzył oczy i podniósłszy głowę, spojrzał nad jej ramieniem, od­ krył, że patrzy w pełną niedowierzania twarz swojego odległego prapradziadka.

- Odejdź od mojej żony. - William Buccleigh MacKenzie wyłonił się z krza­ ków wśród szelestu liści, z groźną miną. Był wysoki, niemal dorównywał -62-

wzrostem Rogerowi, i szeroki w ramionach. Inne szczegóły wydawały się nieistotne, zważywszy, że miał również nóż. Tkwił on nadal w pochwie u pasa, ale ręka znacząco spoczywała na rękojeści. Roger oparł się pierwszemu odruchowi, by powiedzieć: „To nie to, co myślisz". To nie było to, ale nie było też innego wiarygodnego wyjaś­ nienia. - Nie chciałem jej obrazić - powiedział więc, prostując się powoli. Czuł, że szybkie ruchy byłby nierozsądne. - Przepraszam. - Nie? No więc co to miało znaczyć? - MacKenzie gestem posiadacza położył rękę na ramieniu żony, patrząc złowrogo na Rogera. Skrzywiła się, palce męża wpijały się w jej ciało. Roger chciałby strącić tę rękę, ale przez to pewnie narobiłby jeszcze więcej kłopotów. - Poznałem twą żonę, panie, i ciebie - dodał - na pokładzie „Gloriany", przed rokiem czy dwoma. Kiedy rozpoznałem ją tutaj, chciałem zapytać o powodzenie waszej rodziny. To wszystko. - Nie miał złych zamiarów, Williamie. - Morag dotknęła dłoni męża i bo­ lesny uścisk zelżał. - To prawda, co mówi. Nie poznajesz go? To on zna­ lazł mnie z Jemmym pod pokładem, kiedy się tam ukryliśmy. Przyniósł nam jedzenie i wodę. - Prosiłeś mnie, bym się nimi zajął - dodał Roger znaczącym tonem. Podczas bójki, w nocy, kiedy marynarze wyrzucili chorych do morza. - Ach tak? - MacKenzie uspokoił się trochę. - To byłeś ty, panie? Nie widziałem w ciemności twej twarzy. - Ja twojej też nie, panie. - Teraz widział ją wyraźnie i mimo niezręcz­ nej sytuacji nie mógł nie obserwować jej z zainteresowaniem. A więc to był syn - nieuznany - Dougala MacKenzie, wojennego na­ czelnika MacKenziech z Leoch. Miał w sobie podobieństwo rodowe. Jego twarz była bardziej szorstką i kanciastą wersją rodzinnych rysów, ale po dokładnym przyjrzeniu się Roger łatwo dostrzegł szerokie kości policz­ kowe i wysokie czoło, które Jamie Fraser odziedziczył po klanie matki. No i wzrost. MacKenzie miał ponad sześć stóp, niemal dorównywał wzrostem Rogerowi. Mężczyzna odwrócił się, słysząc dźwięki w krzakach, i słońce nagle wznieciło w jego oczach zielony błysk. Roger miał ochotę zamknąć włas­ ne, by MacKenzie nie dostrzegł dokładnie tego samego. MacKenziego interesowały jednak teraz inne rzeczy. Z krzaków wyło­ niło się dwóch mężczyzn, nieufnych i brudnych po długim pobycie w obo­ zie. Jeden trzymał muszkiet, drugi był uzbrojony tylko w prostą pałkę wy­ ciętą z gałęzi drzewa. -63-

- Kto to jest, Buck? - zapytał ten z muszkietem, patrząc na Rogera po­ dejrzliwie. - Właśnie chciałem się dowiedzieć. - Chwilowy spokój zniknął i twarz MacKenziego przybrała ponury wyraz. Odsunął od siebie żonę i popchnął ją lekko. - Wracaj do kobiet, Morag. Ja się nim zajmę. -Ale Williamie... - Morag spoglądała to na Rogera, to na męża, nie­ spokojna. - On nic nie zrobił... -Uważasz, że to nic, że cię zaczepia publicznie jak jakąś... - William rzucił jej groźne spojrzenie, a ona zarumieniła się mocno, najwyraźniej wspominając pocałunek. Nie ustąpiła jednak. -Ja... nie, to znaczy... był dla nas dobry, nie powinieneś... - Powiedziałem, wracaj! Otworzyła usta, jakby chciała zaprotestować, po czym skrzywiła się, gdy William wykonał nagły ruch w jej stronę, z zaciśniętą pięścią. Na poły nie­ świadomie Roger zamachnął się i trafił pięścią w szczękę MacKenziego tak mocno, że poczuł to we własnym łokciu. William stracił równowagę, zachwiał się i opadł na kolano, potrząsając głową jak ogłuszony wół. Okrzyk Morag utonął w pełnych zdumienia krzykach pozostałych mężczyzn. Zanim Roger zdążył się odwrócić w ich stronę, usłyszał za sobą dźwięk - sam w sobie cichy, ale dość głośny, by zmrozić krew w żyłach, zimny stuk odwodzonego kurka. Rozległ się krótki syk zapalanego prochu, po czym huk, gdy muszkiet wystrzelił z chmurką czarnego dymu. Wszyscy drgnęli na ten dźwięk, a Ro­ ger szarpał się z jednym z pozostałych mężczyzn - obaj kasłali i byli na pół ogłuszeni. Kiedy odepchnął od siebie napastnika, dostrzegł klęczącą na liściach Morag. Ocierała mężowi twarz kawałkiem mokrego ubrania. William odepchnął ją szorstko. Jego twarz była purpurowa z wściekłości. Roger odwrócił się, ślizgając na liściach i strząsnął z siebie uścisk męż­ czyzny z muszkietem, usiłując dostać się pod osłonę krzaków. Gałęzie trza­ skały dookoła niego, drapiąc twarz i ramiona, gdy się przez nie przedzie­ rał. Tuż za sobą słyszał głośne trzaski i sapanie, jakaś ręka chwyciła go za ramię żelaznym uściskiem. Złapał ją i wykręcił z całej siły, słysząc trzask stawu i kości. Właściciel ręki wrzasnął i cofnął się, a Roger rzucił się głową naprzód w stronę prze­ świtu między krzakami. Upadł na jedno ramię, na pół zwinięty, przeleciał przez mały krzak i zje­ chał po stromym glinianym brzegu do rzeki, gdzie wylądował z pluskiem. Usiłował znaleźć grunt pod nogami, kaszląc i przewracając się, potrzą­ sając głową, by pozbyć się z oczu włosów i wody. Zobaczył Williama Mac-64-

Kenzie na brzegu nad sobą. Gdy zobaczył, że wróg jest na zdecydowanie gorszej pozycji, z wrzaskiem rzucił się do wody. Coś niczym kula armatnia uderzyło Rogera w pierś, padł tyłem w wodę z głośnym pluskiem, słysząc odległe krzyki kobiet. Nie mógł oddychać i nic nie widział, ale szarpał się z masą ubrań, kończyn i wzburzonego błota, na próżno usiłując stanąć na nogi, mając wrażenie, że płuca zaraz mu pękną. Wynurzył głowę na powierzchnię. Otworzył i zamknął usta jak ryba, wciągając powietrze. Słyszał świst własnego oddechu i MacKenziego. MacKenzie odsunął się i stanął na nogi kawałek dalej, dysząc ciężko, a woda lała się z jego ubrania. Roger pochylił się, sapiąc, i oparł dłonie na udach, drżąc z wysiłku. Odetchnął jeszcze raz i wyprostował się, odgarniając mo­ kre włosy przylepione do twarzy. - Posłuchaj - zaczął dysząc. - Ja... Nic więcej nie powiedział, bo MacKenzie, wciąż ciężko oddychając, zbli­ żał się do niego, po pas w wodzie. Jego twarz miała dziwny, niecierpliwy wyraz, a zielone oczy lśniły mocno. Zbyt późno Roger przypomniał sobie coś jeszcze. Ten człowiek był nie tyl­ ko synem Dougala MacKenzie. Był też synem Geillis Duncan, czarownicy. Gdzieś za wierzbami rozległ się głośny huk i stada spłoszonych ptaków hałaśliwie uniosły się z gałęzi. Rozpoczęła się bitwa.

65. Alamance Następnie gubernator wysłał kapitana Malcolma i jednego z jego adiu­ tantów, a także Szeryfa z Orange, z listem, w którym żądał, by buntownicy złożyli broń, wydali swoich wyjętych spod prawa przywódców itp. Około wpół do jedenastej kapitan Malcolm i Szeryf wrócili z wieścią, że Szeryf odczytał list kilkakrotnie różnym oddziałom buntowników, którzy odrzucili oferowane warunki z pogardą i mówili, iż nie potrzebują czasu na rozważenie ich, po czym z buntowniczymi okrzykami wołali o bitwę. „Dziennik wyprawy przeciwko buntownikom", Wm. Tryon - Wypatrujcie MacKenziego - Jamie klepnął w ramię Geordiego Chisholma, a Geordie potwierdził skinieniem głowy. -65-

Wszyscy wiedzieli. To dobrzy chłopcy, będą uważać. Na pewno go znaj­ dą, gdy będzie wracał. Powtarzał to sobie wiele razy, ale te zapewnienia brzmiały równie ma­ ło przekonująco jak poprzednie. Chryste, co się z nim stało? Przesunął się na czoło, odpychając gałęzie krzaka z taką złością, jakby był to osobisty wróg. Jeśli będą uważać, zobaczą MacKenziego na czas i nie zastrzelą go przez pomyłkę. A w każdym razie tak sobie mówił, dosko­ nałe wiedząc, że pośród wrogów i w ogniu bitwy strzela się do wszyst­ kiego, co się rusza, i rzadko jest czas na przyjrzenie się twarzy człowieka wyłaniającego się z dymu. I nie będzie miało znaczenia, kto zabił MacKenziego. Brianna i Claire jemu przypiszą odpowiedzialność za to życie, i będą miały rację. Potem, ku jego uldze, nie było już czasu na myślenie. Wydostali się na otwarty teren i ludzie pobiegli naprzód, trójkami i czwórkami, poruszając się zygzakiem wśród trawy, jak ich nauczył, z jednym doświadczonym żołnierzem w każdej grupce. Gdzieś za nimi pierwszy wystrzał armatni zabrzmiał niczym grzmot z jasnego nieba. Wtedy dostrzegł pierwszych Regulatorów, grupę mężczyzn biegnących w ich stronę przez otwarty teren. Nie widzieli jeszcze jego ludzi. - Thugham! Thugham! - Do mnie, do mnie! Było wystarczająco blisko. Opadł na kolano, zgarbił się nad muszkietem i wystrzelił tuż nad ich gło­ wami. Za sobą słyszał, jak jego ludzie ustawiają się w szyku do strzału, szczęk broni i ogłuszający huk. Jeden czy dwóch Regulatorów przykucnęło, by odpowiedzieć ogniem. Reszta rozbiegła się w poszukiwaniu schronienia, w stronę niewielkiego załamania trawiastego gruntu. -A draigha! Na lewo! Nach links! Odciąć ich! - Słyszał własny krzyk, ale nie zastanawiał się nad tym, sam w biegu. Niewielka grupka Regulatorów rozdzieliła się - kilku ruszyło w stronę rzeki, reszta zbiła się ciasno niczym owce, galopując w stronę obiecujące­ go kryjówkę wzniesienia. Dotarli tam i zniknęli, a Jamie odwołał swój oddział przenikliwym gwiz­ dem, który dał się słyszeć nawet nad hukiem wystrzałów. Słyszał strzały, grzechot muszkietów, z lewej strony. Ruszył tam, pewien, że pójdą za nim. Błąd. Teren był bagnisty, pełen dziur i lepkiego błota. Krzyknął i zno­ wu machnął ręką, każąc ludziom rozejść się i ukryć. Krew płynęła szybko w jego żyłach, skóra była napięta i wrażliwa. Wśród pobliskich drzew pokazał się szarobiały dym, rozszedł się zapach czarne-66-

go prochu. Huk artylerii był już regularny, załoga dział wpadła w swój rytm, wydawało się, że w oddali bije ogromne serce. Powoli kierował się na zachód, rozglądając się czujnie. Splątane ga­ łęzie sumaków i sekwoi sięgały do pasa, a niewielkie sosny - nad gło­ wę. Widoczność była słaba, ale gdyby się ktoś zbliżał, usłyszałby z da­ leka. Nie widział żadnego ze swoich ludzi. Schował się w cieniu derenia i wydał ostry dźwięk, jak wołanie przepiórki. Podobne okrzyki odpo­ wiedziały mu z tyłu, żaden z przodu. Dobrze, teraz wiedzieli mniej wię­ cej, gdzie są pozostali. Ostrożnie ruszył naprzód, przeciskając się przez zarośla. W cieniu drzew było chłodniej, ale powietrze było gęste, a pot spływał mu po karku i plecach. Usłyszał tupot stóp i wcisnął się między uzbrojone w kolce gałęzie cy­ kuty, pozwalając, by go przysłoniły, i unosząc muszkiet. Ktokolwiek to był, szedł szybko. Trzask pękających gałązek pod stopami, ciężki oddech. Zdyszany młody człowiek przedarł się przez gałęzie. Nie miał muszkie­ tu, ale w dłoni lśnił nóż. Chłopak na pierwszy rzut oka wyglądał znajomo. Pamięć Jamiego do­ pasowała twarz do nazwiska, zanim palec nacisnął spust. - Hugh! - zawołał cicho, ale ostro. - Hugh Fowles! Młody człowiek krzyknął z przestrachu i obrócił się. Przez zasłonę kol­ ców zobaczył Jamiego i jego broń i zamarł niczym królik. Potem na jego twarzy pojawiła się panika, ale i determinacja; z wrza­ skiem rzucił się na Jamiego. Ten, zaskoczony, ledwo zdążył unieść musz­ kiet, by lufą zablokować ostrze noża. Odepchnął go, ostrze ześlizgnęło się ze zgrzytem po lufie, odbijając od kostek jego dłoni. Młody Hugh uniósł rękę, by zadać cios, a Jamie kopnął go szybko w kolano, uskakując, gdy chłopak stracił równowagę i poleciał na bok, machając nożem. Jamie kopnął go jeszcze raz i upadł, a nóż wbił się w ziemię. - Dajże spokój! - krzyknął Jamie ze złością. - Na litość boską, chłopcze, nie poznajesz mnie? Nie wiedział, czy Fowles poznał go, czy nie - ani nawet czy go usły­ szał. Fowles, blady, z szeroko otwartymi oczami, szarpał się, usiłując jedno­ cześnie wstać i wyciągnąć nóż. - Czy ty... - zaczął Jamie i uskoczył, gdy Fowles, zostawiwszy nóż, rzu­ cił się całym ciałem naprzód. Ciężar chłopaka zbił Jamiego z nóg. Poleciał do tyłu. Ręce usiłowały chwycić go za gardło. Rzucił muszkiet, obrócił się do Fowlesa ramieniem i szybkim, brutalnym ciosem w brzuch zakończył cały ten absurd. -67-

Hugh Fowles padł i zwinął się w kłębek na ziemi, szarpiąc się jak ran­ na gąsienica i krzywiąc jak człowiek, któremu śniadanie właśnie polecia­ ło do płuc. Jamie uniósł prawą dłoń do ust, ssąc krew ze zranionych kostek. Prze­ jechał po nich nóż chłopaka, a cios nie pomógł. Paliły jak ogień, a krew smakowała niczym rozpalone srebro. Znowu szybki tupot nóg. Ledwo zdążył złapać muszkiet i krzaki zno­ wu się rozstąpiły, wypuszczając teścia Fowlesa, Joego Hobsona, z musz­ kietem w gotowości. - Stój! - Jamie pochylił się za swoją bronią, celując prosto w pierś Hob­ sona. Hobson zatrzymał się jak lalka, za której sznurki ktoś szarpnął. - Co mu zrobiłeś? - Oczy Hobsona przesunęły się z Jamiego na chło­ paka i z powrotem. - Nic, co by go zabiło. Odłóż broń, już! Hobson nie ruszył się. Był brudny i zarośnięty, ale jego oczy patrzyły przytomnie i czujnie. - Nie chcę cię skrzywdzić. Odłóż! - Nie damy się - powiedział Hobson. Jego palec spoczywał na cynglu, ale w głosie nie było przekonania. - Już się daliście, głupcze. Nie martw się, nic się nie stanie tobie ani mło­ demu. Będziecie dużo bezpieczniejsi w więzieniu niż tutaj! Stwierdzenie to podkreślił świst zakończony hukiem, gdy coś przele­ ciało im nad głowami, tnąc po drodze gałęzie. Kule łańcuchowe, pomy­ ślał automatycznie Jamie, kuląc się odruchowo. Hobson szarpnął się, przerażony i wycelował muszkiet w Jamiego. Szarpnął się znowu, szeroko otwierając oczy ze zdumienia, podczas gdy na jego piersi powoli wykwitała czerwona plama. Spojrzał na nią ze zdzi­ wieniem, a lufa jego muszkietu opadła niczym więdnący kwiat. Potem upuścił broń, usiadł gwałtownie na ziemi, oparł się o pień drzewa i umarł. Jamie odwrócił się, wciąż skurczony, i zobaczył za sobą Geordiego Chisholma z twarzą na pół czarną od dymu wystrzału, który patrzył na ciało Hobsona i jakby się zastanawiał, co się właściwie stało. Znowu rozległ się huk działa, kolejny pocisk przeleciał przez gałęzie i wylądował; Jamie poczuł uderzenie przez podeszwy butów. Padł na brzuch i poczołgał się w stronę Fowlesa, który zdążył stanąć na czwora­ kach i wymiotował. Złapał Fowlesa za ramię, nie zważając na kałużę wymiocin, i szarpnął mocno. -68-

- Chodź! - Wstał, chwycił Fowlesa w pasie i pociągnął go w stronę za­ gajnika za nimi. - Geordie! Geordie, pomóż mi! Chisholm był tuż obok. We dwóch postawili Fowlesa na nogi i na pół pociągnęli, na pół ponieśli ze sobą, biegnąc i potykając się. W powietrzu rozszedł się ostry zapach soku drzewa, płynący z poła­ manych gałęzi. Pomyślał przelotnie o ogrodzie Claire, skopanej ziemi, o zie­ mi pod swoimi stopami, świeżej ziemi pełnej dziur i bruzd, o Hobsonie siedzącym w słońcu pod drzewem, o wyrazie zdumienia, który do końca nie zniknął z jego oczu. Fowles śmierdział wymiocinami i gównem. Miał nadzieję, że to Fowles. Sam omal nie zwymiotował ze zdenerwowania, ale ugryzł się w język i znowu poczuł smak krwi. Skurczył mięśnie brzucha, zmuszając soki żo­ łądkowe do spokoju. Ktoś podniósł się z krzaków po lewej stronie. Trzymał broń w lewej rę­ ce - uniósł ją odruchowo i wystrzelił. Oślepiony własnym dymem, zoba­ czył jednak, że ten, do kogo strzelił, odwrócił się i ucieka na oślep między drzewami. Fowles zdołał już stanąć na nogi i Jamie zostawił go Geordiemu. Padł na kolano, po omacku szukając prochu i nabojów, zębami rozerwał łuskę, poczuł smak prochu zmieszanego z krwią, nasypał, ubił, napełnił, podsypał na panewkę - a przy tym wszystkim zauważył ze zdumieniem, że je­ go ręce wcale nie drżą, robią swoje ze spokojem, jakby same wszystko wie­ działy. Uniósł lufę i obnażył zęby, na pół świadomie. Zbliżali się ludzie, trzej, a on uniósł broń, celując w pierwszego. Z resztką świadomości szarpnął do góry, strzelając nad ich głowami, i poczuł w rękach kopnięcie musz­ kietu. Zatrzymali się, a on upuścił broń, wyrwał sztylet zza pasa i rzucił się na nich z wrzaskiem. Słowa paliły jego gardło, podrażnione dymem. - Uciekać! Jakby z wielkiej odległości obserwował samego siebie, myśląc, że to po­ dobne do tego, co robił Hugh Fowles, a co wtedy wydało mu się głupie. - Uciekać! Mężczyźni rozbiegli się jak uciekające przepiórki. Niczym wilk natych­ miast ruszył za najwolniejszym, pokonując nierówny grunt, czując, jak dra­ pieżna radość dodaje szybkości nogom. Mógłby tak biec bez końca, czując chłodny wiatr na skórze, świst w uszach, sprężystą ziemię pod stopami. Ścigany mężczyzna słyszał, jak go dogania, obejrzał się przez ramię i z krzykiem przerażenia wpadł prosto na drzewo. Jamie rzucił się na -69-

zdobycz od tyłu i usłyszał chrzęst żeber pod swoimi kolanami. Chwycił mężczyznę za włosy, śliskie od tłustego potu, i szarpnięciem odchylił gło­ wę. Ledwo się powstrzymał od poderżnięcia odsłoniętego gardła, wycią­ gniętego i bezbronnego. Pragnął poczuć ostrze wbijające się w ciało, cie­ pło tryskającej krwi. Dyszał ciężko. Bardzo powoli odsunął nóż od bijącego pulsu. Drżał z pragnienia, jak­ by ściągnięto go z ciała jego kobiety tuż przed uwolnieniem nasienia. - Jesteś moim więźniem - powiedział. Mężczyzna patrzył na niego, nie rozumiejąc. Płakał, łzy zostawiały śla­ dy na jego brudnej twarzy, szlochając, próbował coś powiedzieć, ale z od­ chyloną głową nie mógł wciągnąć do płuc dość powietrza. Do Jamiego z trudem dotarło, że mówił po gaelicku i tamten go nie rozumie. Powoli rozluźnił uchwyt i wbrew chęci puścił jednak głowę tamtego. Szukał angielskich słów, ukrytych gdzieś pod żądzą krwi, która ogarnęła jego umysł. -Jesteś... moim... więźniem - wykrztusił w końcu, dysząc między sło­ wami. - Tak! Tak! Wszystko, tylko mnie nie zabijaj, proszę, nie zabijaj mnie! Mężczyzna skulił się pod nim, łkając, osłaniając rękami tył głowy i ramiona, jakby się bał, że Jamie chwyci go zębami za kark. Poczuł wprawdzie takie niejasne pragnienie, ale jego krew już się uspo­ kajała. Znowu słyszał, bicie serca przestało zagłuszać dźwięki otoczenia. Wiatr nie śpiewał mu już, wiał sam dla siebie, beztroski i samotny, w li­ ściach na górze. Słychać było odległe strzały, ale huk artylerii ustał. Pot kapał z jego podbródka i brwi, koszula była przemoczona, śmierdziała. Powoli zsunął się ze swojego więźnia i ukląkł obok niego. Mięśnie ud drżały po wysiłku pościgu. Nagle poczuł dla tego mężczyzny niewytłu­ maczalną czułość, sięgnął, by go dotknąć, ale to uczucie zastąpiło przera­ żenie, równie nagłe i równie krótkotrwałe. Zamknął oczy i przełknął, ro­ biło mu się niedobrze, ugryzienie na języku bolało. Energia użyczona mu przez ziemię opuszczała teraz jego ciało, spły­ wając przez nogi, wracając, skąd przyszła. Wyciągnął rękę i niezręcznie poklepał więźnia po ramieniu, po czym wstał, walcząc z własnym wy­ czerpaniem. - Wstań - powiedział. Ręce mu drżały, dopiero za trzecią próbą zdołał schować sztylet do pochwy. - Ciamar a tha thu, Mac Dubh? - Znalazł się przy nim Ronnie Sinclair, pytając, czy nic mu nie jest. Odpowiedział ruchem głowy i odsunął się, -70-

gdy Sinclair postawił mężczyznę na nogi i kazał mu odwrócił surdut na lewą stronę. Nadchodzili pozostali, pojedynczo i dwójkami. Geordie, Lindsayowie, Gallegher, zbierali się wokół niego niczym żelazne opiłki wokół kawałka namagnesowanej stali. Inni też przyprowadzili więźniów - w sumie sześciu, ponurych, prze­ straszonych i po prostu zmęczonych, w odwróconych na lewo okryciach, co miało pokazywać ich status. Był wśród nich Fowles, blady i zmęczony. Teraz już myślał jasno, chociaż jego ciało wydawało się ciężkie i bez­ władne. Henry Gallegher miał krwawą szramę na czole, jeden z ludzi z Brownsville - chyba Lionel? - trzymał jedną rękę w dziwnej pozycji, naj­ wyraźniej była złamana. Poza tym nikt nie wydawał się ranny, to dobrze. - Zapytaj, czy widzieli MacKenziego - powiedział do Kenny'ego Lindsaya po gaelicku, lekkim skinieniem głowy wskazując więźniów. Strzały już prawie ucichły. Odzywały się tylko z rzadka. Stado gołębi, nadal przestraszonych, przeleciało im nad głowami. Nikt nie widział Rogera MacKenziego, ani go nie znał. Jamie skinął gło­ wą, słysząc to, i otarł rękawem resztę potu z twarzy. -Albo wrócił bezpiecznie, albo nie. Ale cokolwiek się stało, już po wszystkim. Dzielnie walczyliście, chłopcy. Chodźmy.

66. Niezbędna ofiara Tego wieczoru martwych pochowano z wojskowymi honorami, a trzech wyjętych spod prawa pojmanych w walce powieszono w głównym obozie. Da­ ło to wielką satysfakcję ludziom i było w tamtej chwili niezbędną ofiarą dla uśmierzenia niezadowolenia oddziałów, które domagały się, by sprawiedli­ wość została wymierzona publicznie i natychmiast niektórym bandytom, któ­ rych wzięto w bitwie i przeciw którym oni musieli stawać, narażając się na wiele niebezpieczeństw i ponosząc uszczerbek na życiu i krwi. „Dziennik wyprawy przeciw buntownikom", Wm. Tryon Roger szarpnął za linę krępującą mu nadgarstki, ale zdołał jedynie spra­ wić, że kłujący konopny sznur mocniej wpił mu się w ciało. Czuł, jak pa­ li go otarta skóra, czuł też wilgoć - jak podejrzewał - sączącej się krwi, ale -71-

z powodu utraty czucia w rękach nie był pewien. Wydawało mu się, że palce ma rozmiaru kiełbasek, a skóra za chwilę pęknie. Leżał w cieniu przewróconego drzewa, tam, gdzie rzucili go Buccleigh i jego przyjaciele, związawszy mu nadgarstki i kostki nóg. Był przemo­ czony po kąpieli w rzece i powinien trząść się z zimna, gdyby nie to, że tak zażarcie walczył, by się uwolnić. Dlatego po plecach spływał mu pot, policzki płonęły, a głowa była bliska eksplozji od szalonego napływu krwi. Zakneblowali go białą flagą, wpychając mu ją do gardła tak głęboko, że prawie się dusił. Przodek nie przodek, dopilnuje, by William Buccleigh MacKenzie za to zapłacił. W pobliżu wciąż słychać było strzały, nie seriami, raczej pojedyncze i rzadkie. Śmierdziało prochem, co pewien czas coś świstało wśród drzew, szarpiąc liście i gałęzie. Kule łańcuchowe? Kule armatnie? Przedtem, gdy walczyli w strumieniu, kula armatnia trafiła w brzeg i za­ kopała się w nim w fontannie błota, co natychmiast przerywało walkę. Je­ den z przyjaciół Buccleigha krzyknął i rzucił się do ucieczki w stronę drzew, rozchlapując wodę. Drugi jednak został, mocując się z nim i szarpiąc, nie zważając na strzały i krzyki, aż w końcu zdołali wcisnąć Rogerowi głowę pod wodę i obezwładnić go. Jeszcze teraz czuł pieczenie w zatokach od rzecznej wody. Teraz zdołał podnieść się na kolana, zwinięty niczym gąsienica, ale nie odważył się wychylić głowy nad pień, by mu jej nie odstrzelili. Jego wściek­ łość była silniejsza niż strach, nie czuł go, choć zdawał sobie sprawę, że dookoła toczy się bitwa. Nie stracił jednak głowy. Potarł twarz o łuszczącą się korę pnia, usiłując ściągnąć płócienną prze­ paskę zawiązaną wokół głowy. Udało mu się zahaczyć o ułamaną gałąz­ kę i gdy szarpnął głową do góry, przepaska zjechała na podbródek. Stę­ kając z wysiłku, wypchnął kawałek zwiniętej chustki z ust, zaczepił nią o tę samą gałązkę i odsunął się, a mokra szmata wyjechała z jego ust. Poczuł, jak treść żołądka podchodzi mu do gardła. Chciwie wdychał po­ wietrze i jego żołądek uspokoił się trochę. Świetnie, mógł oddychać, ale co dalej? Strzelanina wciąż trwała, a po lewej słyszał trzaski, gdy kilku mężczyzn przedzierało się przez krzaki, nie zważając na przeszkody. Słyszał biegnące w jego kierunku stopy. Wcisnął się za pień w ostatniej chwili, by uniknąć rozgniecenia przez skaczącego człowieka. Jego nowy towarzysz stanął na czworakach, przycisnął się mocno do pnia i dopiero po chwili zauważył Rogera.

-72-

- Ty! - Był to czarnobrody z obozu Husbanda. Patrzył na Rogera, a krew powoli napływała mu do twarzy. Roger czuł jego zapach, ostry, przeni­ kający smród strachu i wściekłości. Czarnobrody złapał go za koszulę i przyciągnął. - To wszystko twoja wina! Łajdak! Roger miał nadal związane ręce i nogi, więc nie mógł się bronić, ale szarpnął się w tył, próbując się uwolnić. - Puszczaj, głupcze! Dopiero wtedy tamten zauważył więzy i nieoczekiwanie puścił. Roger stracił równowagę i upadł na bok, boleśnie ocierając twarz o szorstką ko­ rę pnia. Czarnobrody otworzył oczy ze zdumienia, po czym zmrużył z sa­ tysfakcji. - Na Boga, ktoś cię pojmał! Co za szczęście! Kto cię złapał, głupcze? -Jest mój. - Niski szkocki głos za nimi obwieścił powrót Williama Buccleigha MacKenziego. - Co jest jego winą? - To! - Czarnobrody machnął ręką, wskazując otaczające ich pola i do­ biegającą końca bitwę. Artyleria zamilkła, w oddali słychać już było tylko pojedyncze strzały. - Ten cholernik przyszedł rano do obozu, pytał o Hermona Husbanda i wziął go na rozmowę w cztery oczy. Nie wiem, co takiego mu nagadał, ale kiedy skończył, Husband wyszedł, wsiadł na konia, powiedział, żeby­ śmy wszyscy wracali do domu, i odjechał! Czarnobrody patrzył złowrogo na Rogera, po czym mocno uderzył go w twarz. - Coś ty mu powiedział, ścierwo? Nie czekając na odpowiedź, odwrócił się z powrotem do Buccleigha, który przenosił wzrok od jednego do drugiego i myślał o czymś inten­ sywnie, marszcząc grube, jasne brwi. - Gdyby Hermon został z nami, może byśmy się nie dali - wściekał się czarnobrody. - Ale kiedy odjechał, straciliśmy grunt pod nogami. Nikt nie wiedział, co robić, a tu już Tryon wrzeszczy, że mamy się poddać; nie mog­ liśmy tego zrobić, ale nie byliśmy też gotowi do walki... - Urwał, czując na sobie wzrok Rogera i uświadamiając sobie z przykrością, że ten widział, jak uciekał w panice. Z drugiej strony pnia nie było słychać nic prócz ciszy, strzelanina ucich­ ła. Do Rogera zaczęło docierać, że bitwa nie tylko dobiegła końca, ale też została sromotnie przegrana. A to znaczyło, że zaraz powinna się tu po­ jawić milicja. Wciąż miał łzy w oczach po ciosie w twarz, ale pozbył się ich mruganiem. Wpatrywał się ponuro w czarnobrodego. -73-

- Powiedziałem Husbandowi to samo, co i wam - oznajmił z taką stanowczością, na jaką mógł się zdobyć, leżąc na ziemi związany jak gęś. - Gubernator nie żartuje. Zamierza stłumić powstanie i wygląda na to, że zdołał tego dokonać. Jeśli dbacie o własną skórę, a pewnie tak... Z nieartykułowanym rykiem wściekłości czarnobrody chwycił Roge­ ra za ramiona i usiłował rozbić jego głowę o pień. Roger wił się jak piskorz. Szarpnął się w tył, rozluźniając uścisk tam­ tego, a potem rzucił do przodu i uderzył czarnobrodego bykiem, rozbi­ jając mu nos. Poczuł satysfakcjonujące chrupnięcie kości i chrząstek i stru­ mień gorącej, mokrej krwi na twarzy. Opadł na łokieć, dysząc. Nigdy dotąd nie obdarzył nikogo pocałunkiem z Glasgow, ale przyszło mu to bez trudu. Uszkodził sobie przy tym nadgarstek, ale to nic. Niech tylko Buccleigh podejdzie dostatecznie blisko, a urządzi go podobnie, ni­ czego więcej nie pragnął. Buccleigh spojrzał na niego z mieszaniną respektu i ostrożnego po­ dziwu. - No proszę, ile talentów. Zdrajca, złodziej żon i do tego zabijaka, do wszystkiego się nada! Czarnobrody zwymiotował, krztusząc się krwią z rozbitego nosa, ale Roger nie zwracał na to uwagi. Widział teraz dobrze i nie odrywał wzro­ ku od Buccleigha. Wiedział, który z nich dwóch stanowi większe zagro­ żenie. - Człowiek pewien swojej żony nie musi się martwić, że inny mu ją ukradnie - powiedział ze złością ledwie hamowaną przez ostrożność. - Ja swojej jestem pewny, to twojej nie potrzebuję, amadain. Buccleigh był ogorzały i mocno zarumieniony po bitwie, ale na te sło­ wa jego policzki jeszcze pociemniały. Nie stracił panowania nad sobą, lecz uśmiechnął się lekko. - Żonaty, co? Twoja żona musi więc być słabo obdarzona przez naturę, skoro węszysz za moją. A może wyrzuciła cię z łóżka, bo nie umiałeś jej dogodzić? Ucisk sznura wokół nadgarstków przypomniał Rogerowi, że nie może sobie pozwolić na słowne potyczki. Z najwyższym trudem przełknął od­ powiedź, którą miał na końcu języka. Wcale mu nie smakowała. - Jeśli nie chcesz, żeby twoja żona została wdową, to chyba powinni­ śmy stąd iść - powiedział. Wskazał głową drugą stronę pnia, gdzie w ci­ szę wdarł się odległy ryk głosów. - Bitwa skończona, wasza sprawa stra­ cona. Nie wiem, czy zamierzają brać jeńców... -74-

- Wzięli wielu. - Buccleigh zmarszczył czoło, najwyraźnjej ważąc jakąś decyzję. Roger pomyślał, że nie ma dużo możliwości. Musiał go puścić, zostawić związanego albo zabić. Obie pierwsze były do przyjęcia. Co do trzeciej, gdyby Buccleigh zamierzał go zabić, nie czekałby z tym do tej chwili. - Lepiej odejdź, póki możesz - zaproponował. - Twoja żona będzie się martwić. Wspomnienie Morag było błędem. Twarz Buccleigha pociemniała, ale zanim zdążył cokolwiek powiedzieć, pojawiła się ona sama, w towarzy­ stwie człowieka, który wcześniej pomógł Buccleighowi go związać. - Will! Och, Willie! Dzięki Chrystusowi, że żyjesz! Nic ci nie zrobili? Była blada i niespokojna, a w ramionach trzymała małe dziecko, czepia­ jące się jej szyi jak małpka. Mimo tego ciężaru wyciągnęła rękę, by do­ tknąć męża, upewnić się, że rzeczywiście jest cały i zdrowy. - Nie martw się, Morag - odparł szorstko Buccleigh. - Nic mi się nie stało. - Poklepał jednak jej dłoń i pocałował ją, zażenowany, w czoło. Jego towarzysz z zainteresowaniem trącił Rogera bokiem buta. - A co zrobimy z nim, Buck? Buccleigh zawahał się i odsunął się od żony. Morag zobaczyła leżącego na ziemi Rogera, wydała stłumiony okrzyk i przycisnęła dłoń do ust. - Coś ty zrobił, Willie? - zawołała. - Na świętą Brygidę, puść go! - Nie. To piekielny zdrajca. - Buccleigh zacisnął usta w ponurą linię, najwyraźniej niezadowolony, że żona zajmuje się Rogerem. - Nie jest zdrajcą, nieprawda! - Tuląc synka, Morag pochyliła się, by spojrzeć na Rogera i z niepokojem zmarszczyła brwi. Na widok stanu je­ go rąk jęknęła i z oburzeniem odwróciła się do męża. - Will! Jak możesz tak go traktować po tym, jak się przysłużył twojej żonie i synowi! Na miłość boską, Morag, daj spokój! - pomyślał Roger, widząc, jak pięść Buccleigha zaciska się gwałtownie. Buccleigh był najwyraźniej bardzo za­ zdrosny, a fakt, że przed chwilą jego strona przegrała bitwę, wcale nie wpływał łagodząco na jego temperament. - Idź stąd, Morag - powiedział Buccleigh, wtórując mniej elegancko my­ ślom Rogera. - Nic tu po tobie i małym. Zabierz go i idź. Czarnobrody zdążył nieco dojść do siebie i stanął obok Buccleigha. Po­ patrzył na Rogera, przyciskając mocno ręce do opuchniętego nosa. - Ja mówię, żeby mu poderżnąć gardło i nie będzie problemu. - Pod­ kreślił to, kopiąc Rogera w żebra, od czego ten zwinął się w kłębek. Morag wrzasnęła wściekle i kopnęła czarnobrodego w łydkę. -75-

- Zostaw go! Czarnobrody krzyknął i odskoczył do tyłu. Drugi towarzysz Buccleigha najwyraźniej uważał to za bardzo zabawne, ale stłumił wesołość, gdy Buccleigh skierował na niego groźne spojrzenie. Morag opadła na kolana, wyjęła zza paska mały nóż i usiłowała jedną ręką rozciąć więzy na nadgarstkach Rogera. Doceniał jej intencje, ale wo­ lałby, żeby nie usiłowała mu pomagać. Było aż nadto widoczne, że za­ zdrość tkwi głęboko w duszy Williama Buccleigha MacKenziego. Buccleigh chwycił żonę za ramię i szarpnięciem postawił na nogi. Prze­ straszone dziecko zaczęło krzyczeć. - Odejdź, Morag! - warknął Buccleigh. - Idź, i to już! - Właśnie, odejdź! - Wtrącił czarnobrody, patrząc na nią z niechęcią. Nie potrzebujemy twojej pomocy, ty wścibska jędzo! - Jak śmiesz tak mówić do mojej żony! - Buccleigh odwrócił się na pię­ cie i zdzielił czarnobrodego w brzuch. Mężczyzna usiadł, otwierając i za­ mykając usta w komicznym zdumieniu. Roger czuł dla niego niemal pew­ ne współczucie - między dwoma MacKenziemi nie lepiej mu się działo niż jemu samemu. Drugi przyjaciel Buccleigha, który obserwował wszystko ciekawie, jak wyrównany mecz tenisa, włączył się w rozmowę, gdy Morag usiłowała uspokoić płaczące dziecko. - Cokolwiek chcesz zrobić, Buck, róbmy to szybko i znikajmy. - Nie­ spokojnie wskazał głową w stronę rzeki. Sądząc po odgłosach, zbliżało się do nich sporo ludzi. Nie byli to uciekający Regulatorzy, dźwięki były zbyt zorganizowane. Milicja poszukująca jeńców? Taką miał Roger nadzieję. - Ano. - Buccleigh obejrzał się w tamtą stronę, po czym zwrócił się do żony. - Idź, Morag. Musisz być bezpieczna. Słyszała proszącą nutę w jego głosie i jej twarz złagodniała. Przeniosła jednak wzrok z męża na Rogera, który rozpaczliwie próbował teraz prze­ słać jej wiadomość telepatycznie. Na miłość boską, kobieto, idź, zanim przez ciebie zginę! Morag na powrót zwróciła się do męża, z determinacją zaciskając usta. - Pójdę. Ale przysięgnij mi, Williamie Buccleigh, że z twojej ręki włos temu człowiekowi z głowy nie spadnie! Buccleigh wytrzeszczył oczy i zacisnął pięści, ale Morag, drobna i upar­ ta, nie ustępowała. - Przysięgnij! - powtórzyła. - Bo klnę się na świętą Brygidę, że nie bę­ dę spać w łożu mordercy! -76-

Buccleigh, najwyraźniej rozdarty, spojrzał na obrażonego czarnobrode­ go, potem na swojego drugiego druha, który przestępował z nogi na nogę, jakby był w potrzebie. Milicja zbliżała się. W końcu spojrzał na twarz żony. - No dobrze, Morag - stwierdził szorstko. Popchnął ją lekko. - Idź już! - Nie. - Chwyciła doń męża i przyciągnęła do piersi. Mały Jemmy uspo­ koił się już i zwinął na ramieniu matki, głośno ssąc kciuk. Morag położy­ ła rękę ojca na głowie chłopca. - Przysięgnij na głowę swojego syna, Will, że nie skrzywdzisz tego człowieka ani nie każesz komuś go zabić. Roger przyklasnął jej w duchu, ale z obawą, czy nie posunęła się za da­ leko. Buccleigh zesztywniał na chwilę, po czym krew znowu napłynęła mu do głowy. Jednak po chwili napięcia skinął głową. - Przysięgam - powiedział cicho i cofnął rękę. Morag uspokoiła się. Bez słowa odwróciła się i odeszła pośpiesznie, tuląc dziecko do piersi. Roger odetchnął wreszcie. Boże, co za kobieta! Miał szczerą nadzieję, że ona i jej dziecko będą bezpieczne. Chociaż gdyby jej tępy mąż wdep­ nął w krecią dziurę i skręcił kark... William Buccleigh patrzył na niego, mrużąc z namysłem zielone oczy i ignorując rosnący niepokój swojego przyjaciela. - Chodźże, Buck! - Mężczyzna obejrzał się przez ramię w stronę rzecz­ ki, skąd dobiegające okrzyki świadczyły o prowadzonych poszukiwa­ niach. - Nie ma czasu do stracenia. Mówią, że Tryon powiesi jeńców, ja nie zamierzam czekać! - Ach tak - powiedział Buccleigh cicho. Patrzył Rogerowi w oczy, a te­ mu przez chwilę wydało się, że coś znajomego poruszyło się w ich głębi. Poczuł dreszcz niepokoju. - Dobrze zrobi - powiedział do Buccleigha, wskazując ruchem głowy drugiego mężczyznę. - Idź. Nic im o tobie nie powiem, przez wzgląd na twoją żonę. Buccleigh zasznurował usta w zamyśleniu. - Nie - powiedział w końcu. - Sądzę, że nie powiesz. To znaczy o mnie. Pochylił się i podniósł brudną i mokrą dawną białą flagę. - Idź, Johnny, zajmij się Morag. Ja dołączę. -Ale Buck... - Idź! Nic mi nie będzie. - Z lekkim uśmiechem, nie spuszczając wzro­ ku z Rogera, Buccleigh sięgnął do woreczka i wyjął kawałek matowego metalu. Zaskoczony Roger rozpoznał własną odznakę, czarne, prymityw­ ne litery „FC" na cynowym krążku. Podrzucając odznakę w dłoni, Buccleigh zwrócił się do czarnobrodego, który wyzbywszy się obrazy, znów zainteresował się wydarzeniami. -77-

- Mam pomysł, co zrobić z naszym wspólnym przyjacielem - wskazał ruchem głowy Rogera. - Jeśliś ze mną? Czarnobrody spojrzał na Rogera, potem na Buccleigha i pod jego obrzmiałym, czerwonym nosem zaczął się powoli pokazywać uśmiech. Dreszcze niepokoju na grzbiecie Rogera zamieniły się w strach. - Pomocy! - ryknął. - Pomocy! Milicja! Pomocy! - Wił się, usiłując im uciec, ale Czarnobrody chwycił go za ramiona i przyciągnął z powrotem. Zza drzew rozległy się krzyki i tupot biegnących stóp. - Nie, panie - powiedział William Buccleigh, klękając przed nim. Chwy­ cił szczękę Rogera jak w żelazne kleszcze, tłumiąc jego krzyki i ściskając policzki, by zmusić go do otwarcia ust. - Nie sądzę, żebyś coś powiedział. Z lekkim uśmiechem wepchnął mokrą szmatę z powrotem Rogerowi do gardła i obwiązał obdartą chustką. Potem wstał, ściskając w dłoni odznakę. Kiedy krzaki się rozchyliły, ru­ szył w tamtą stronę, machając ręką.

67. Po bitwie Po godzinie wpół do trzeciej wróg uległ całkowitemu rozproszeniu, wojsko zaś znajdowało się o pięć mil od obozu, słusznym wydawało się nie tracić cza­ su, lecz powrócić zaraz do obozu nad Alamance. Sprowadzono z obozu puste wozy, które zabrały zarówno zabitych i rannych lojalistów, jak i rannych re­ beliantów, którzy wiedzieli, że Regulatorom nie udzieli się noclegu, jednak zo­ staną otoczeni opieką, a ich rany będą opatrzone. „Dziennik wyprawy przeciwko buntownikom", Wm. Tryon Kula z muszkietu strzaskała łokieć Davidowi Wingate'owi. Pech. Gdy­ by trafiła kilka cali wyżej, złamałaby wprawdzie kość, ale to zrosłoby się bez śladu. Otworzyłam staw półkolistym cięciem z zewnętrznej strony i wyjęłam spłaszczoną kulę razem z kilkoma odłamkami kości, chrząst­ ka była jednak uszkodzona, a ścięgno całkowicie zerwane. Widziałam srebrzysty połysk jednego odcinka głęboko w ciemnoczerwonym mię­ śniu. -78-

Zagryzłam dolną wargę z namysłem. Jeśli zostawię sprawę własnemu bie­ gowi, ręka będzie trwale - i ciężko - uszkodzona. Gdyby mi się udało ze­ spolić ścięgno i dobrze ustawić staw, może przywróciłabym mu sprawność. Rozejrzałam się po obozie, który teraz przypominał stację karetek, peł­ ną ciał, ekwipunku i pokrwawionych bandaży. Na szczęście ciała się po­ ruszały, albo przynajmniej jęczały lub klęły. Tylko jednego przyniesiono martwego. Leżał w cieniu drzewa, owinięty kocem. Rany na ogół były lekkie, chociaż dwóch dostało dość poważne po­ strzały w okolice brzucha. Nie mogłam dla nich wiele zrobić, tylko dbać, by było im ciepło, i wierzyć, że się wyliżą. Brianna zerkała na nich co kil­ ka minut, czy nie pojawia się wstrząs i gorączka, gdy miała chwilę prze­ rwy w podawaniu wody z miodem lżej rannym. Dobrze, że była zajęta i w ruchu, chociaż jej twarz przypominała kwiat dzikiego powoju na krza­ ku za moimi plecami - biała i zamknięta, ściśnięta, by nie dopuszczać świa­ domości o okrucieństwach dnia. Zaraz po zakończeniu bitwy musiałam amputować nogę. Był to jeden z ludzi Mercera - obozowali blisko nas, a nie mieli własnego chirurga. Tra­ fił go rykoszetem odłamek pocisku z moździerza, oderwał mu prawie ca­ łą stopę i zgruchotał dolną część nogi, tak że ciało zwisało w strzępach. Myślałam, że Brianna zemdleje, gdy ciężka kończyna upadła na ziemię pod jej stopami, ale jakimś cudem ustała na nogach, podtrzymując pacjenta który dzięki Bogu naprawdę zemdlał - gdy opatrywałam krwawiące żyły. Jamie zniknął. Sprowadził swoich ludzi z powrotem, przytulił mnie mocno i pocałował, po czym pojechał z Lindsayami dostarczyć jeńców gu­ bernatorowi i po drodze wypytać o Rogera. Ulga po powrocie Jamiego uskrzydliła moje serce, ale strach o Rogera kładł się na nim ciężarem. Póki pracowałam, nie czułam go jednak. Na ra­ zie jeszcze brak wiadomości był dobrą wiadomością, a wymogi opieki nad rannymi nie dawały pola wyobraźni. Nie było innych pilnych zadań. Ludzie wciąż jeszcze docierali, a Bree oglądała każdego. Miała mnie zawołać, gdyby któryś mnie potrzebował. No dobrze, uznałam. Jest czas, więc spróbuję. Niewiele było do stracenia, tylko trochę cierpienia dla pana Wingate'a; zapytam, czy się na nie zgadza. Był blady i spocony, ale trzymał się prosto. Skinął głową, udzielając mi pozwolenia, a ja znowu podałam mu butelkę z whisky. Zdrową ręką uniósł ją do warg, jakby zawierała wodę życia. Zawołałam jednego z pozosta­ łych mężczyzn, by przytrzymał go nieruchomo, kiedy pracowałam, i szyb­ ko wykonałam na skórze tuż nad łokciem nacięcie w kształcie odwróco­ nego T, odsłaniając dolną część bicepsa i stwarzając sobie lepszy dostęp. -79-

Zaczęłam grzebać najdłuższymi szczypcami, wyciągając srebrzyste pasmo przerwanego ścięgna, ciągnąc je w dół najdalej, jak mogłam, aż wyciąg­ nęłam na tyle, by móc założyć szew. Zabrałam się do delikatnej roboty łą­ czenia rozerwanych końców. Straciłam zainteresowanie wszystkim dookoła, skupiona na tym pro­ blemie. Miałam niejasną świadomość, że słyszę krople spadające do mo­ ich stóp, ale nie wiedziałam, czy to pot spływający po mojej twarzy i ra­ mionach, krew pacjenta, czy jedno i drugie. Przydałaby mi się szkolona pielęgniarka chirurgiczna, ale nie miałam żadnej pod ręką, więc musiałam radzić sobie sama. Miałam jednak cienką igłę chirurgiczną i wygotowane jedwabne nici - szwy były drobne i schludne, czarny zygzak trzymający mocno śliską srebrzystą tkankę. Normalnie użyłabym nici katgutowej do wewnętrznych szwów, gdyż ta z czasem rozpuściłaby się i została wchło­ nięta. Ścięgna goją się jednak tak powoli - o ile w ogóle się goją - że nie mogłam tego ryzykować. Jedwabne szwy po prostu zostaną na zawsze, i oby tylko nie spowodowały innych problemów. Kiedy uporałam się z najtrudniejszą częścią, czas wznowił bieg. Mog­ łam mówić uspokajająco do Davida, który przetrwał wszystko dzielnie. Skinął głową i próbował się uśmiechnąć, kiedy powiedziałam, że już po wszystkim, chociaż zęby miał zaciśnięte, a na policzkach łzy. Wrzasnął, gdy przemyłam ranę rozcieńczonym alkoholem - zawsze krzyczeli, nie mogli się powstrzymać, biedacy - ale potem oklapł, drżąc, gdy zszywa­ łam chirurgiczne cięcia i nakładałam bandaż. To nie wymagało specjalnych umiejętności. Moja uwaga znowu była wolna i powoli dotarło do mnie, że za moimi plecami kilku mężczyzn oma­ wia bitwę, wychwalając gubernatora Tryona. - Widziałeś to? - pytał jeden. - Naprawdę zrobił tak, jak mówią? - Niech mnie wypatroszą i usmażą - odpowiedział sentencjonalnie jego towarzysz. - Na własne oczy widziałem. Podjechał na sto jardów do tych świń i stojąc z nimi twarzą w twarz, kazał im się poddać. Chwilę nic nie od­ powiadali, tylko tak patrzyli po sobie, który ma się odezwać. Potem któryś krzyknął, że nie, nie poddadzą się za diabła. No i gubernator zrobił taką mi­ nę, że burza by się przestraszyła, podniósł wysoko szablę i krzyknął: „Ognia!" - I wystrzelili od razu? - Nie strzelaliśmy - wtrącił inny głos, bardziej wykształcony i mniej en­ tuzjastyczny. - Dziwisz się? Czterdzieści szylingów za wstąpienie do mi­ licji to jedno, ale strzelanie z zimną krwią do ludzi to coś zupełnie inne­ go. Patrzę i kogo widzę po drugiej stronie? Kuzyna mojej żony, jak się do mnie szczerzy! Nie żeby drań był jakoś bardzo kochany w rodzinie, ale -80-

jak mam iść do domu i powiedzieć Sally, że właśnie podziurawiłem jej ku­ zyna Miliarda? - To lepsze, niż gdyby kuzyn Miliard podziurawił ciebie - odparł pierw­ szy głos ze śmiechem, a trzeci rozmówca też się roześmiał. - I to prawda - odrzekł. - Ale nie czekaliśmy, żeby zobaczyć, czy do te­ go dojdzie. Gubernator zrobił się czerwony jak koguci grzebień, kiedy wszyscy się wahali. Stanął w strzemionach, podniósł szablę wysoko, po­ patrzył na nas i wrzasnął: „Strzelać, do diabła! Do nich albo do mnie!" Narrator mówił z zapałem i słuchacze wydali pomruk podziwu. - To ci dopiero żołnierz! - powiedział ktoś i rozległ się ogólny pomruk uznania. - No to strzeliliśmy - ciągnął narrator. - Jak już się zaczęło, nie potrwało długo. Kuzyn Miliard jest szybki, jak już się ruszy. Uciekł drań. Rozległy się kolejne śmiechy, i ja się uśmiechnęłam, klepiąc Davida po ramieniu. On też słuchał, rozmowa absorbowała jego uwagę. - O, tak - zgodził się ktoś. - Po mojemu Tryon chce być tym razem pewien zwycięstwa. Słyszałem, że prowodyrów Regulacji powiesił od razu w polu. - Co takiego? - Słysząc to, odwróciłam się zaskoczona, wciąż z banda­ żem w ręku. - Tak jest, pani - powiedział jeden z mężczyzn, niezręcznie szarpiąc ron­ do kapelusza. - Tak mi powiedział jeden z brygady Lillingtona, poszedł zobaczyć tę zabawę. - Zabawę - mruknął inny i przeżegnał się. - Szkoda będzie, jeśli powiesi kwakra - stwierdził jeszcze inny, które­ go twarzy nie widziałam. - Stary Husband może i pisze groźnie, ale to nie jest łajdak. Ani James Hunter, ani Ninian Hamilton. - Może powiesi kuzyna Miliarda - zasugerował jeszcze jeden, szczerząc zęby i trącając łokciem sąsiada. - Wtedy będziesz go miał z głowy, a two­ ja żona niech wini gubernatora! Rozległ się chóralny, choć przytłumiony wybuch śmiechu. Wróciłam do pracy, usiłując nie myśleć o tym, co się teraz mogło dziać na polu bitwy. Wojna była zawsze zła, nawet jeśli okazywała się konieczna. Zemsta zwycięzcy, dokonana z zimną krwią, była jeszcze gorsza. A jednak z punk­ tu widzenia Tryona to także mogło być konieczne. Jak na bitwy, ta była i szybka, i stosunkowo nieszkodliwa pod względem strat. Miałam pod opie­ ką tylko jakichś dwudziestu rannych i widziałam jedną śmierć. Rzecz ja­ sna, gdzie indziej mogło ich być więcej, sądząc jednak z zasłyszanych ko­ mentarzy, nie była to jatka. Milicjanci nie odnosili się z entuzjazmem do szlachtowania współobywateli, nawet jeśli nie byli to ich kuzyni. -81-

A to znaczyło, że większość ludzi z Regulacji przetrwała bez uszczerb­ ku. Pewnie dlatego gubernator uznał, że konieczne są drastyczne środki, by ukoronować zwycięstwo - zastraszyć ich i raz na zawsze pozbyć się niebezpiecznego ruchu. Rozległo się zamieszanie i tupot kopyt. Podniosłam głowę, obok mnie spięta Bree zrobiła to samo. Okazało się, że wraca Jamie, wioząc na swo­ im koniu Murdo Lindsaya. Obaj zsiedli, po czym odesłał Murdo, by zajął się Gideonem, i od razu podszedł do mnie. Po jego minie poznałam, że nie ma żadnych wieści o Rogerze. On spoj­ rzał na moją twarz i wyczytał tam odpowiedź na własne pytanie. Jego ra­ miona opadły trochę w zniechęceniu, po czym wyprostowały się sztywno. - Pójdę przeszukać pole - powiedział do mnie cicho. - Rozesłałem wie­ ści po kompaniach. Jeśli przyniosą go gdziekolwiek, ktoś nas powiadomi. - Idę z tobą. - Brianna zdejmowała już brudny fartuch i zwijała go w kłąb. Jamie zerknął na nią i skinął głową. - Dobrze, mała, oczywiście. Tylko chwileczkę, pójdę po małego Josha, żeby pomógł twojej matce. -A ja... ja przygotuję konie. - Poruszała się szybko i niezgrabnie, bez swojego zwykłego wdzięku. Upuściła trzymaną butelkę z wodą i dopiero po kilku podejściach zdołała ją podnieść. Zabrałam naczynie, zanim zdą­ żyła je znów upuścić, i mocno uścisnęłam jej dłoń. Kącik jej ust zadrżał, gdy spojrzała na mnie. Uznałam, że to miał być uśmiech. - Nic mu nie będzie - powiedziała. - Znajdziemy go. - Tak - odpowiedziałam i puściłam jej rękę. - Wiem, że znajdziecie. Patrzyłam, jak biegnie przez polanę, zaciskając w dłoniach uniesione spódnice, i poczułam, jak strach spada na mnie ciężkim kamieniem.

68. Wykonanie rozkazów Roger budził się powoli, czując pulsujący ból i niepokój. Nie miał pojęcia, gdzie jest ani skąd się tu wziął, ale słyszał głosy, dużo głosów, niektóre cał­ kiem niezrozumiałe, inne śpiewające niczym harpie. Przez chwilę miał wrażenie, że są wewnątrz jego głowy. Widział je, małe brązowe stworze-82-

nia ze skórzastymi skrzydłami i ostrymi zębami, zderzające się w paroksyzmach, które skutkowały wybuchami światła za jego oczami. Czuł szew, wzdłuż którego jego głowa musiała pęknąć po ciosie, palącą li­ nię przez czubek czaszki. Pragnął, żeby ktoś przyszedł i rozpiął ją tam, by wy­ puścić te latające głosy, by jego czaszka została pustą czaszą ze lśniącej kości. Kiedy otworzył oczy, patrzył tępo przed siebie przez kilka minut, my­ śląc, że scena przed nim jest częścią zamieszania wewnątrz jego głowy. Ludzie kłębili się przed nim w morzu kolorów, wirujących błękitów, żół­ ci i czerwieni, przemieszanych z plamami zieleni i brązu. Z powodu niemożności odbierania wrażenia perspektywy widział ich w kawałkach - odległa grupa głów unoszących się niczym włochate ba­ loniki, machające ramię trzymające szkarłatny sztandar, pozornie oddzie­ lone od ciała. Kilka par nóg, które musiały być blisko... czyżby siedział na ziemi? Siedział. Mucha przeleciała koło jego ucha i wylądowała, bzycząc, na jego dolnej wardze. Poruszył się, by ją odpędzić, i dopiero wtedy zro­ zumiał, że rzeczywiście się obudził i nadal jest związany. Dłonie miał tak zdrętwiałe, że nawet nie czuł w nich bólu, ale za to mię­ śnie rąk i ramion pulsowały boleśnie. Potrząsnął głową, usiłując oprzy­ tomnieć, co okazało się dużym błędem. Oślepiający ból eksplodował w głę­ bi czaszki, aż łzy pociekły mu z oczu. Zamrugał i odetchnął głęboko, usiłując uchwycić chociaż kawałek rze­ czywistości. Skup się, pomyślał. Weź się w garść. Śpiewające głosy zamilk­ ły, zostawiając mu tylko lekkie dzwonienie w uszach. Pozostałe jednak wciąż mówiły, i teraz, gdy wiedział, że dźwięki są prawdziwe, udawało mu się pochwycić pojedyncze słowa tu i tam i przytrzymać je, by rozpo­ znać ich znaczenie. - Przykład. - Gubernator. - Sznur. - Regulatorzy. - Gulasz. - Stopa. - Powiesić. - Hillsborough. -Woda. - Woda. Tylko to wydawało się mieć sens. Wiedział, co to woda. Chciał wody, pragnął. W gardle miał sucho, a usta jakby wypchane... były czymś wy­ pchane. Mało się nie zakrztusił, gdy poruszył językiem, usiłując przełknąć. -83-

- Gubernator. - Słowo wypowiedziane powtórnie, tuż nad nim... spoj­ rzał w górę. Skupił słaby wzrok na unoszącej się w powietrzu twarzy. Smukłej, śniadej, marszczącej się groźnie. - Jesteś pewien? - powiedziała twarz, a on zastanawiał się mętnie: Pe­ wien czego? Niczego nie był pewien, tylko tego, że z nim źle. - Tak jest - powiedział inny głos i Roger zobaczył, jak do pierwszej twa­ rzy zbliża się druga. Ta wydawała się znajoma, otoczona czarną brodą. - Widziałem go w obozie Hermona Husbanda, jak gadał z Husbandem. Popytajcie, panie, więźniów, też tak powiedzą. Pierwsza głowa pokiwała. Odwróciła się na bok i do góry, zwracając się do kogoś wyższego. Roger powędrował za nią wzrokiem. Zobaczył zielo­ ne oczy, patrzące na niego obojętnie, i szarpnął się ze stłumionym okrzy­ kiem. - Nazywa się James MacQuiston - powiedział zielonooki, kiwając po­ twierdzająco głową. - Z Hudgin's Ferry. - Widzieliście go w bitwie? - Pierwszego z mężczyzn widział już pra­ wie wyraźnie. Wyglądał na żołnierza, dobiegał czterdziestki i miał na so­ bie mundur. Coś jeszcze do niego docierało... James MacQuiston. Słyszał o MacQuistonie... co... ? - Zabił jednego z mojej kompanii - powiedział zielonooki ze złością. Zastrzelił z zimną krwią, kiedy leżał ranny na ziemi. Gubernator - tak, to musiał być gubernator... Tryon! Tak się nazywał! Gubernator kiwał głową, marszcząc mocno brwi. - Weźcie więc i jego - powiedział, odwracając się. - Trzech na razie wy­ starczy. Dłonie chwyciły Rogera za ramiona i postawiły na nogi, podtrzymując przez chwilę, a potem ciągnąc. Zachwiał się, tracąc równowagę, ale po­ tem ruszył, podtrzymywany przez dwóch żołnierzy. Szarpnął się w dru­ gą stronę, pragnąc wrócić i odnaleźć zielonookiego? - jakże on się nazy­ wał? - ale odwrócili go, zmuszając do marszu w stronę niewielkiego wzniesienia, na którym stał wielki biały dąb. Pagórek otaczał tłum mężczyzn, ale cofnęli się, robiąc przejście dla Ro­ gera i jego towarzyszy. Niepokój powrócił, a z nim wrażenie, że mrówki łażą mu po mózgu. MacQuiston, pomyślał, to nazwisko nagle pojawiło się jasno w jego umyśle. James MacQuiston. MacQuiston był jednym z pomniejszych przy­ wódców Regulacji, awanturnikiem z Hudgin's Ferry, którego ognista mo­ wa pełna gróźb i denuncjacji została opublikowana przez „Gazette". Ro­ ger ją widział. -84-

Dlaczego, u diabła, Zielonooki... Buccleigh! To był Buccleigh. Po uldze, że w końcu przypomniał sobie to imię, przyszedł szok, gdy zrozumiał, że Buccleigh nazwał go MacQuistonem. Dlaczego... Nawet nie zdążył sformułować pytania, kiedy ostatnie rzędy rozstąpi­ ły się przed nim i zobaczył pod drzewem konie, a nad pustymi siodłami zwisające pętle.

Konie trzymano za uzdy, gdy wsadzano na nie mężczyzn. Liście musnę­ ły jego policzek, gałązki wczepiały się we włosy. Uchylił się, instynktow­ nie odwracając głowę, by nie dać sobie wydłubać oczu. Mniej więcej w połowie polany dostrzegł sylwetkę kobiety, na pół ukry­ tą w tłumie. Na jej ręku widać było niewyraźną, ale niedającą się pomylić z niczym sylwetkę dziecka, mała brązowa Madonna. Na ten widok wy­ prostował się gwałtownie, a w jego myślach pojawiło się palące wspo­ mnienie Bree z Jemmym w ramionach. Rzucił się na bok, wyginając plecy. Poczuł, że się zsuwa, a nie mógł po­ deprzeć się rękami. Złapały go inne ręce i wepchnęły z powrotem, a jed­ na uderzyła mocno w twarz. Pokręcił głową, łzy napłynęły mu do oczu. Przez te łzy widział, jak brązowa Madonna wkłada swój ciężar w cudze ręce, zbiera spódnice i biegnie, jakby ją gonił sam diabeł. Coś opadło na jego pierś niby ciężkie zwoje węża. Kłujący sznur do­ tknął jego szyi, zacisnął się wokół gardła. Krzyknął pod kneblem. Szarpał się, nie myśląc o szansach czy konsekwencjach, party rozpacz­ liwym instynktem życia. Nie zważając na krwawiące nadgarstki i bolące mięśnie, zaciskając mocno uda wokół końskiego ciała, tak że zwierzę szarp­ nęło się pod nim w proteście, mocował się ze swoimi więzami z siłą, ja­ kiej u siebie nigdy nie czuł. Gdzieś na polanie dziecko zaczęło płakać za matką. Tłum zamilkł, więc płacz słychać było głośno. Ciemny żołnierz siedział na koniu, z uniesioną wysoko szpadą. Wydawało się, że coś mówił, ale Roger słyszał tylko szum własnej krwi w uszach. Kości w rękach trzasnęły, płyn popłynął wzdłuż ramienia, gdy rozerwał się mięsień. Szpada opadła, a słońce błysnęło na jej ostrzu. Jego pośladki zsunęły się wzdłuż końskiego zadu, ciało zwisło luźno. Mocne szarpnięcie... Kręcił się, krztusząc, walcząc o powietrze, jego palce szukały oparcia, pa­ znokcie szarpały linę wpijającą się w ciało. Dłonie uwolniły się z więzów, -85-

ale było za późno, nie czuł ich. Pałce ślizgały się na skręconych pasmach, bezużyteczne, zdrętwiałe. Zwisał, kopiąc, słyszał odległy szmer tłumu. Kopał i szarpał się, młócąc stopami powietrze, dłońmi szarpiąc gardło. Jego pierś była napięta, plecy wygięte, przed oczyma miał ciemność, tylko w kącikach lśniły światełka. Zwrócił się do Boga, ale nie usłyszał wewnątrz siebie prośby o litość, tyl­ ko krzyk „Nie!", odbijający się echem od kości. A potem nawet ten uparty impuls go opuścił, poczuł, jak jego ciało wy­ ciąga się w stronę ziemi i rozluźnia. Chłodny wiatr wziął go w objęcia i po­ czuł kojące ciepło wydalin. Oślepiające światło rozbłysło pod powiekami i nie słyszał już nic oprócz uderzeń własnego serca i odległego płaczu osie­ roconego dziecka.

69. S t r a s z n a konieczność Jamie i Bree byli prawie gotowi do wyjazdu. Kilku mężczyzn, chociaż by­ li brudni od dymu i zmęczeni, zaoferowało się dołączyć do poszukiwań. Bree zagryzała wargę i kiwała głową, dziękując. Wiedziałam, że była im wdzięczna, ale wyruszenie większą grupą wymaga czasu, a czerwone pla­ my na jej skórze mówiły, jak bardzo się niecierpliwiła, gdy czyszczono broń, napełniano manierki, szukano rozrzuconych butów. „Mały Josh" był dość zaniepokojony swoją nową funkcją asystenta chi­ rurga, ale w końcu jako stajenny przywykł zajmować się kontuzjowany­ mi końmi. Wyjaśniłam mu, że jedyna różnica polega na tym, że ludzie umieją powiedzieć, gdzie ich boli. Przyjął to z uśmiechem. Przerwałam, by umyć ręce, nim zabiorę się za zszycie rozciętej skóry na głowie, kiedy do mojej świadomości dotarł jakiś ruch na brzegu polany za moimi plecami. Jamie też to usłyszał i odwrócił głowę - a potem szyb­ ko przebiegł polanę, unosząc brwi. - Co się dzieje? - Odwróciłam się i zobaczyłam młodą kobietę w okrop­ nym stanie, zmierzającą ku nam niezgrabnym biegiem. Była drobnej bu­ dowy i mocno kulała - gdzieś w drodze zgubiła but - ale wciąż na pół biegła, wspierana z jednej strony przez Murdo Lindsaya, który usiłował coś z niej w biegu wydobyć. - Fraser - wykrztusiła. - Fraser! - Puściła Murda i przepchnęła się przez czekających ludzi, wpatrując się w mijane twarze. Jej brązowe włosy by­ ły splątane i pełne liści, twarz podrapana i okrwawiona. -86-

- James... Fraser... muszę... czy pan...? - Z trudem łapała oddech, a jej twarz była tak czerwona, jakby za chwilę miała ją powalić apopleksja. Jamie podszedł i ujął ją za ramię. - Ja jestem Jamie Fraser, dziewczyno - powiedział. - Mnie szukasz? Skinęła głową, dysząc, ale nie mogła wykrztusić ani słowa. Pośpiesznie nalałam kubek wody i podałam jej, ale gwałtownie pokręciła głową. Za­ machała rękami, pokazując w stronę potoku. - Rog...er - wykrztusiła, chwytając powietrze niczym wyrzucona na brzeg ryba. - Roger. MacKen...zie. - Zanim zdążyła wypowiedzieć ostat­ nią sylabę, Brianna znalazła się przy jej boku. - Gdzie jest? Jest ranny? - Chwyciła młodą kobietę za ramię, by ją po­ deprzeć i skłonić do odpowiedzi. Dziewczyna skinęła głową, zadrżała i wydusiła z siebie: -Powie... chcą go... powiesić! Guber...tor! Brianna puściła ją i pobiegła po konie. Jamie już tam był, odwiązując je z takim samym skupionym pośpiechem, z jakim robił wszystko, odkąd za­ częła się bitwa. Bez słowa pochylił się i splótł dłonie, a Brianna oparła na nich stopę i wskoczyła na siodło, popędzając konia, zanim Jamie zdołał wsiąść na swojego. Gideon dogonił klacz w mgnieniu oka i oba zniknęły w oddali. Mruknęłam coś pod nosem - przekleństwo czy modlitwę. Wcisnęłam igłę i nić w ręce zdumionego Josha, chwyciłam torbę podręczną i pobieg­ łam po własnego konia, zostawiając ciemnowłosą kobietę leżącą na tra­ wie, gdzie wymiotowała z wysiłku.

Dogoniłam ich po kilku chwilach. Nie wiedzieliśmy dokładnie, gdzie Tryon urządził swój sąd doraźny i straciliśmy trochę cennego czasu, gdy Jamie musiał się zatrzymywać raz i drugi, by zapytać o drogę, nie zsia­ dając z konia. A wskazówki często były mętne i sprzeczne ze sobą. Bree zamknęła się w sobie, drżąc niczym strzała na cięciwie, gotowa do lotu, ale nieznająca kierunku. Usiłowałam przygotować się - nawet na najgorsze. Nie miałam po­ jęcia, jak długi wstęp urządził Tryon ani ile czasu może minąć od ska­ zania do egzekucji. Niewiele, uznałam. Znałam Tryona na tyle, by wie­ dzieć, że działał w sposób przemyślany, ale czasu nie tracił - na pewno zdawał sobie sprawę, że jeśli coś takiego trzeba zrobić, lepiej zrobić szybko.

-87-

A co do przyczyny... tu wyobraźnia kompletnie mnie zawodziła. Mog­ łam jeszcze się łudzić, że kobieta się pomyliła, że wzięła kogoś innego za Rogera. Ale nie wierzyłam w to. Brianna też nie, gdyż poganiała ko­ nia przez bagnisty kawałek gruntu z takim napięciem, że mogłam się domyślić, iż najchętniej zeskoczyłaby i sama przeciągnęła zwierzę przez błoto. Popołudnie już prawie minęło, otaczały nas chmary małych muszek, ale Jamie nawet nie próbował ich odganiać. Jego ramiona były sztyw­ ne jak skała, gotowe unieść ciężar wiadomości, która mogła nas czekać. To i moje własne obawy mówiły mi, że Roger najprawdopodobniej nie żyje. Ta myśl waliła raz po raz jak mały ostry młot do rozbijania kamieni. Czułam tylko krótkie powtarzające się ciosy, ilekroć spojrzałam na białą twarz Brianny, pomyślałam o maleńkim Jemmym jako o sierotce, usły­ szałam echo miękkiego, głębokiego głosu Rogera, jak śmieje się w odda­ li. Nie próbowałam odepchnąć od siebie tych myśli, to by nic nie dało. I wiedziałam, że nie załamię się, dopóki nie zobaczę jego ciała. A nawet wtedy mogłam się załamać tylko wewnątrz. Brianna potrze­ bowałaby mnie. Jamie byłby dla niej niczym opoka, zrobiłby, co należa­ ło - ale potem on też by mnie potrzebował. Nikt nie mógł oczyścić go z wi­ ny, do której się zapewne poczuwał, ale ja przynajmniej mogłam być dla niego spowiednikiem, pośrednikiem między nim a Brianna. Moja żałoba mogła zaczekać - oby jak najdłużej. Przed nami otworzyła się szeroka łąka i Jamie pobudził Gideona do ga­ lopu, a pozostałe konie rwały za nim. Nasze cienie pomykały po trawie niczym nietoperze, tupot kopyt ginął wśród odgłosów tłumu wypełniają­ cego to miejsce. Na wzgórku w odległym końcu łąki stał wieki dąb, jego młode liście lśniły zielono w promieniach zachodzącego słońca. Mój koń szarpnął gwał­ townie, omijając grupkę mężczyzn, i zobaczyłam ich, trzy sylwetki, poła­ mane i zwisające w cieniu drzewa. Młot zadał ostatni cios i moje serce roz­ padło się niczym bryła lodu. Za późno.

To była kiepska egzekucja. Nie mając prawdziwego wojska, Tryon nie miał także - tyleż makabryczne, co i konieczne - prawdziwego kata. Trzech ska­ zanych posadzono na koniach, a sznury z pętlami przerzucono przez ga­ łęzie. Na sygnał konie wyprowadzono spod nich, by zawiśli.

-88-

Tylko jeden miał dość szczęścia, by umrzeć przez złamanie karku. Wi­ działam głowę wygiętą pod ostrym kątem, bezwładne członki w więzach. Nie był to Roger. Pozostali dusili się powoli. Ciała były powykręcane, zatrzymane przez więzy w pozycji ostatecznej walki. Jeden z nich - jedno ciało - zostało od­ cięte, kiedy je mijałam, i odniesione w ramionach przez rodzonego brata. Ich twarze niewiele się różniły, każda wykrzywiona i pociemniała w swo­ im cierpieniu. Użyli takiego sznura, jaki mieli pod ręką. Był nowy, nierozciągnięty. Palce stóp Rogera dotykały ziemi, był wyższy od pozosta­ łych. Jakoś uwolnił ręce i zdołał wcisnąć palce jednej pod linę. Były prawie czarne, przepływ krwi został odcięty. Nie mogłam od razu spojrzeć mu w twarz. Spojrzałam tylko na twarz Brianny - bladą i całkiem nierucho­ mą, jak w śmiertelnym skurczu. Twarz Jamiego była podobna, jednak podczas gdy oczy Brianny były pozbawione wyrazu, jego płonęły, zwęglone czarne dziury w kościach czaszki. Stanął przed Rogerem, po czym przeżegnał się i bardzo cicho po­ wiedział coś po gaelicku. Wyjął zza pasa sztylet. - Potrzymam go. Odetnij, mała. - Jamie podał sztylet Briannie, nie pa­ trząc na nią, i złapał ciało w pasie, unosząc je nieco, by zmniejszyć na­ pięcie liny. Roger jęknął. Jamie zamarł, obejmując go mocno, a jego oczy spojrza­ ły na mnie, szeroko otwarte ze zdumienia. Był to najcichszy z możliwych dźwięk i tylko reakcja Jamiego przekonała mnie, że naprawdę go słysza­ łam. Ale słyszałam, i Brianna też. Rzuciła się na sznur i piłowała go w mil­ czącym zapamiętaniu. Ja - chwilowo znieruchomiała z zaskoczenia - za­ częłam myśleć, możliwie najszybciej. A może nie. Może to był tylko dźwięk uwięzionego powietrza, uwal­ niającego się z ciała. Ale nie - widziałam twarz Jamiego, który go obej­ mował, i wiedziałam, że nie. Rzuciłam się naprzód, wyciągając w górę ręce, by złapać i podtrzymać rękami głowę, unieruchomić ją, gdy Jamie opuścił ciało Rogera na ziemię. Było chłodne, ale twarde. Jeśli żył, to takie właśnie powinno być, ale ja by­ łam przygotowana na bezwładny dotyk martwego ciała i gdy pod ręka­ mi poczułam życie, doznałam wstrząsu. - Deska - powiedziałam, oddychając z trudem, jakby ktoś zdzielił mnie w żołądek. - Deska, drzwi, cokolwiek, na czym da się go położyć, unie­ ruchomić głowę. Jamie przełknął z trudem, po czym niezręcznie skinął głową. Ruszył, z początku sztywno, potem coraz szybciej, mijając grupki zrozpaczo-89-

nych krewnych i gapiów, którzy teraz z ciekawością patrzyli w naszą stronę. Brianna wciąż trzymała sztylet. Gdy ludzie zaczęli podchodzić do nas, cofnęła się za mnie, ale dostrzegłam jej twarz. Była wciąż blada, wciąż za­ cięta - ale oczy lśniły teraz czarnym światłem, które spaliłoby każdą du­ szę dość nieuważną, by się zbliżyć. Nie widać było, by oddychał, pierś się nie unosiła, wargi i nozdrza by­ ły nieruchome. Na próżno szukałam pulsu w nadgarstku - szukanie na obrzmiałej szyi nie miało sensu. W końcu znalazłam puls, słabiutki, tuż poniżej mostka. Pętla mocno wpiła się w ciało. Gorączkowo szukałam w kieszeni noży­ ka. Był to nowy sznur, jeszcze nieużywany. Włókna były włochate, po­ plamione na brązowo zaschniętą krwią. Zauważyła to jakaś część mego umysłu, która miała czas na podobne rzeczy, gdy ręce były zajęte. Nowe sznury rozciągają się. Prawdziwy kat ma własne sznury, już rozciągnięte i naoliwione, dobrze wypróbowane. Szorstki powróz ranił mi ręce, wbijał się boleśnie pod paznokcie, gdy go drapałam i szarpałam. Ostatnie pasmo pękło i ściągnęłam sznur, nie dbając o zadrapania. Nie odważyłam się odchylić mu głowy. Jeśli kręgi szyjne były uszkodzone, mogłabym go zabić albo spowodować kalectwo. A to i tak nie miałoby znaczenia, gdyby nie mógł oddychać. Chwyciłam jego szczękę, usiłując wcisnąć palce do ust, oczyścić je ze śluzu i innych przeszkód. Na nic, język miał obrzmiały - nie wystawał, ale blokował wszystko. Powietrze jednak potrzebuje mniej miejsca niż pal­ ce. Mocno zacisnęłam mu nos, odetchnęłam parę razy głęboko, po czym przyłożyłam wargi do jego ust i dmuchnęłam. Gdybym spojrzała na twarz Rogera, gdy wisiał, wiedziałabym, że żyje. Jego rysy były obwisłe przez utratę przytomności, wargi i powieki przy­ brały niebieski odcień, ale twarz nie była czarna od zebranej krwi, oczy były zamknięte, nie wytrzeszczone. Pęcherz się opróżnił, ale kręgosłup był cały. Roger się nie udusił - na razie. Ale to się właśnie działo na moich oczach. Pierś się nie poruszała. Wzię­ łam kolejny wdech i dmuchnęłam, trzymając dłoń na jego piersi. Nic. Dmuchnięcie. Brak ruchu. Dmuchnięcie. Coś. Za mało. Dmuchnięcie. Po­ wietrze wydostaje się wokół moich ust. Dmuchnięcie. Jak nadmuchiwa­ nie skały, a nie balona. Kolejne dmuchnięcie. Pełne niezrozumienia głosy nad moją głową. Brianna krzycząca coś, po­ tem Jamie u mojego boku. - Jest deska - powiedział spokojnie. - Co trzeba zrobić? -90-

Złapałam oddech i otarłam usta. - Weź go za biodra, Bree za ramiona. Przełóżcie go, kiedy wam powiem, nie wcześniej. Przełożyliśmy go szybko. Podtrzymywałam jego głowę niczym święte­ go Graala. Otaczali nas teraz ludzie, ale nie miałam czasu patrzeć na nich ani słuchać. Zerwałam z siebie halkę, zwinęłam i użyłam do unieruchomienia mu karku. Kiedy go podnieśliśmy, nie słyszałam żadnego trzasku ani ociera­ nia się kości o siebie. Przez upór albo cud nie umarł. Ale przez prawie go­ dzinę wisiał za szyję, a obrzmienie tkanki w gardle niedługo może do­ kończyć to, czego nie zdołał dokonać sznur. Nie wiedziałam, czy mam kilka minut, czy może godzinę, ale proces był nieubłagany i można było zrobić tylko jedno. Przez masę zgniecionej i poranionej tkanki przedostawała się tylko śladowa ilość powietrza. Jesz­ cze trochę spuchnie i całkiem zamknie przejście. Jeśli powietrze nie mog­ ło dotrzeć do płuc przez nos ani przez usta, trzeba stworzyć mu inną drogę. Rozejrzałam się za Jamiem, ale koło mnie uklękła Brianna. Hałasy do­ chodzące z tyłu świadczyły, że Jamie rozprawia się z gapiami. Tracheotomia? Szybka i nie wymaga wielkiej wprawy, ale trudno utrzy­ mać otwór otwarty - i może nie wystarczyć do obejścia blokady. Trzyma­ łam jedną rękę na mostku Rogera, czując pod palcami lekkie bicie serca. Wystarczająco silne... może. - No dobrze - powiedziałam do Brianny, z nadzieją, że zabrzmi to spo­ kojnie. - Potrzebuję pomocy. - Tak - odpowiedziała. Dzięki Bogu, ona też wydawała się spokojna. Co mam robić? W sumie nic szczególnie trudnego. Po prostu przytrzymać głowę Ro­ gera, odciągniętą do tyłu, i nie poruszać nią, gdy będę mu przecinać gard­ ło. Zbyt mocne naciągnięcie karku mogłoby przerwać rdzeń kręgowy, je­ śli był jakiś uraz, albo uszkodzić go nieodwracalnie. Ale Brianna nie musiała się tym martwić - ani o tym wiedzieć. Uklękła przy jego głowie i zrobiła, co jej kazałam. Teraz, gdy skóra się napięła, tchawica była bardziej widoczna. Wszystko było doskonale wi­ doczne - przynajmniej taką miałam nadzieję - między dwiema dużymi żyłami z każdej strony. Gdyby nie, mogłabym przeciąć którąś z nich i wy­ krwawiłby mi się na rękach. Jedyną zaletą strasznej konieczności jest to, że ma się prawo próbować rzeczy, których nie spróbowałoby się nigdy z zimną krwią. -91-

Znalazłam niewielką buteleczkę alkoholu, którą miałam w kieszeni. Ma­ ło jej nie upuściłam, ale w końcu polałam sobie ręce, przetarłam skalpel i szyję Rogera, po czym wpadłam w chirurgiczny trans i moje ręce stały się o wiele pewniejsze. Skupiłam się na chwilę, kładąc mu ręce na szyi, zamykając oczy, szu­ kając delikatnego pulsowania arterii, trochę miększej masy tarczycy. Na­ cisnęłam do góry - poruszyła się. Pomasowałam tarczycę, przesuwając ją trochę wyżej, a drugą ręką przycisnęłam ostrze w okolicach czwartej chrząstki tchawicy. Chrząstka miała kształt litery U, tchawica za nią była miękka i bez­ bronna. Nie wolno mi ciąć za głęboko. Czułam, jak dzieli się skóra, opór, a potem ciche pstryknięcie, gdy ostrze się zagłębiło. Rozległo się nagłe rzę­ żenie i coś w rodzaju wilgotnego gwizdu - dźwięk zasysanego powietrza. Pierś Rogera poruszyła się. Czułam to - dopiero wtedy dotarło do mnie, że nadal mam zamknięte oczy.

70. Wszystko dobrze Obejmowała go ciemność, dając ukojenie swoim ciepłem i wszechobecnością. Czuł, jak coś słabo porusza się poza nią, bolesna, niemiła obecność i cofnął się do schronienia ciemności. Ta jednak topniała wokół niego, po­ woli wystawiając kolejne jego części na światło i trud. Otworzył oczy. Nie umiał powiedzieć, co ma przed nimi, usiłował zro­ zumieć. Jego głowa pulsowała boleśnie, podobnie jak kilkanaście innych miejsc - każde było niezawodnym, tkliwym źródłem bólu. Czuł je niczym szpilki, które jak motyla przybijały go do deski. Gdyby zdołał je wyciąg­ nąć, mógłby odlecieć... Znowu zamknął oczy, szukając ukojenia w ciemności. Miał niejasne wspomnienie strasznego wysiłku, mięśni wokół żeber rwanych bólem w walce o powietrze. Gdzieś w jego wspomnieniu była woda, wypełnia­ jąca nos, wilgoć wsiąkająca w ubranie... czyżby tonął? Na tę myśl poczuł ukłucie niepokoju. Czyżby tonął, zapadając się w zdradziecki i ostatecz­ ny spokój, kiedy szukał kuszącej ciemności? Szarpnął się, machając ramionami, usiłując odwrócić się i wydostać na powierzchnię. Ból przeszył mu pierś, przebił gardło. Próbował zakaszleć -92-

i nie mógł, próbował wciągnąć powietrze, ale nie znalazł go, uderzył w coś twardego... Coś go chwyciło i przytrzymało nieruchomo. Pojawiła się nad nim twarz, jasna plama, płomień czerwonawych włosów. Brianna? To imię pojawiło się w jego głowie niczym jasny balonik. Potem jego wzrok skupił się na innej, surowszej twarzy. Jamie. To imię zawisło przed nim, ale z jakichś powodów wydało się uspokajające. Ucisk, ciepło... Dłoń ściskała jego rękę, druga ramię, przyciskając moc­ no. Zamrugał, obraz przed oczami zafalował, w końcu się wyostrzył. Nie czuł, by powietrze przepływało przez jego usta łub nos, gardło miał za­ ciśnięte, w piersi ciągle palił ból. A jednak oddychał. Czuł ból maleńkich mięśni między żebrami, gdy się poruszały. Nie utonął więc, ból był zbyt wielki. - Żyjesz - powiedział Jamie. Niebieskie oczy wpatrywały się intensyw­ nie w jego, były tak blisko, że czuł jego oddech na twarzy. - Żyjesz. Jesteś cały. Wszystko dobrze. Przeanalizował te słowa, obracając je w myślach niczym kamyki, bada­ jąc ich wagę. Żyjesz. Jesteś cały. Wszystko dobrze. Poczuł niewytłumaczone ukojenie. Wydawało się, że w tej chwili nie potrzebuje wiedzieć niczego więcej. Cała reszta może poczekać. Oczeku­ jąca go ciemność wróciła, zapraszająca niczym wygodna kanapa, i zato­ nął w nią z wdzięcznością, wciąż słysząc te same słowa, niczym akord. Żyjesz. Jesteś cały. Wszystko dobrze.

71. Słaba iskra - Pani Claire? Powiedział to Robin MacGillivray, który stał w wejściu do namiotu. Je­ go ciemne, twarde włosy sterczały jak szczecina na szczotce do butelek. Przypominał zaniepokojonego szopa - skóra wokół oczu była oczyszczo­ na z potu i sadzy, reszta - wciąż czarna od dymu pola bitwy. Claire wstała natychmiast. - Idę. - Zanim Brianna zdążyła się odezwać, już była na nogach, trzy­ mając w ręku torbę. -93-

- Mamo! - Było to niewiele więcej niż szept, ale słyszalna w nim pani­ ka kazała Claire odwrócić się. Bursztynowe oczy patrzyły chwilę na twarz Brianny, przeniosły się na Rogera, po czym znów na córkę. - Patrz, czy oddycha - powiedziała. - I żeby rurka się nie zatkała. Jeśli oprzytomnieje na tyle, by przełykać, możesz mu dać wody z miodem. I do­ tykaj go. Nie może obrócić głowy, żeby cię zobaczyć, musi wiedzieć, że przy nim jesteś. - Ale... - Brianna zamarła, nie mogąc wykrztusić słowa. Nie idź! - chcia­ ła zawołać. Nie zostawiaj mnie samej! Nie umiem zachować go przy ży­ ciu, nie wiem, co mam robić! - Oni mnie potrzebują - powiedziała Claire bardzo łagodnie. Z szele­ stem spódnic odwróciła się do czekającego niecierpliwie Robina i zniknę­ ła w półmroku. - A ja nie? - wargi Brianny poruszyły się, ale nie była pewna, czy wy­ powiedziały te słowa na głos. Nie miało to znaczenia. Claire wyszła i zo­ stawiła ją samą. Zakręciło jej się w głowie i zrozumiała, że wstrzymuje oddech. Ode­ tchnęła powoli i głęboko. Strach był niczym jadowity wąż, owijający się wokół jej kręgosłupa, pełznący przez umysł. Gotów zatopić kły w sercu. Odetchnęła jeszcze raz, przez zaciśnięte zęby, chwyciła węża za łeb, w my­ ślach wepchnęła go do koszyka i zatrzasnęła pokrywkę. Koniec. Matka nie poszłaby, gdyby w tej chwili istniało niebezpieczeństwo, po­ wiedziała sama do siebie twardo, gdyby było coś, co jako lekarz mogła zrobić. Czyli niczego takiego nie było. A czy było coś, co mogła zrobić ona? Odetchnęła tak głęboko, że fiszbiny gorsetu zaskrzypiały. Dotykaj go. Mów do niego. Niech wie, że przy nim jesteś. Brianna odwróciła się znów do Rogera, na próżno szukając miejsca, któ­ rego mogła bezpiecznie dotknąć. Jego dłonie były obrzmiałe jak nadmu­ chane rękawice, purpurowe od sińców, zmiażdżone palce niemal czarne, ślady po więzach na nadgarstkach tak głębokie, że miała wrażenie, iż wi­ dzi białe kości. Wyglądały nierealnie, jak źle zrobiona charakteryzacja w horrorze. Mimo całej groteskowości i tak wyglądały lepiej niż twarz. Także była posiniaczona i obrzmiała, a poniżej szczęki wisiała wczepiona w nią upior­ na kreza z pijawek. Deformacja była jednak subtelniejsza, jakby ktoś ob­ cy i złowrogi udawał Rogera. Jego ręce także były hojnie ozdobione pijawkami. Ma na sobie chyba wszystkie pijawki świata, pomyślała. Claire posłała Josha biegiem do po­ zostałych chirurgów, by błagał o ich zasoby. A potem wyekspediowała je-

-94-

go i dwóch chłopców Findlayów na brzegi potoku, by szybko szukali do­ datkowych. Patrz, czy oddycha. To mogła zrobić. Usiadła, poruszając się najciszej, jak umiała, z jakichś przyczyn nie chcąc go budzić. Delikatnie położyła rę­ kę na jego sercu. Ulga, gdy poczuła, że jego ciało jest ciepłe, była tak wiel­ ka, że westchnęła głośno. Skrzywił się lekko, czując na twarzy jej oddech, spiął się i znowu odprężył. Jego oddech był tak płytki, że cofnęła rękę, bojąc się, że nawet tak lek­ ki ucisk może zatrzymać słabe ruchy. Ponieważ jednak oddychał, słysza­ ła słaby świst powietrza w rurce w jego gardle. Claire skonfiskowała im­ portowaną z Anglii fajkę pana Caswella i bez skrupułów ułamała bursztynowy cybuch. Mimo pośpiesznego płukania alkoholem był wciąż poplamiony od tytoniu, najwyraźniej jednak spełniał swoje zadanie. Dwa palce prawej ręki Rogera były złamane, paznokcie okrwawione al­ bo pozdzierane. Jej gardło też się zacisnęło, gdy zobaczyła, jak zaciekle walczył o życie. Jego stan wydawał się tak poważny, że wahała się, czy go dotknąć, jakby niechcący mogła go zepchnąć z jakiejś niewidocznej gra­ nicy między życiem a śmiercią. A jednak rozumiała, o co matce chodziło. Ten sam dotyk mógł go zatrzymać, powstrzymać od przekroczenia tej gra­ nicy i zagubienia się w ciemności. Mocno uścisnęła jego udo, trochę ją uspokoiło dotknięcie potężnych mięśni pod kocem przykrywającym dół jego ciała. Wydał cichy dźwięk, spiął się i znowu odprężył. Przez jedną nierealną chwilę zastanawiała się, czy nie dotknąć jego genitaliów. -Wtedy na pewno by wiedział, że tu jestem - mruknęła, przełykając histeryczną chęć do śmiechu. Jego noga zadrżała lekko, gdy usłyszał jej głos. - Słyszysz mnie? - spytała cicho, pochylając się. - Jestem tu, Roger. To ja, Bree. Nie martw się, nie jesteś sam. Jej głos brzmiał dziwnie, był za głośny, sztywny, niezręczny. - Bi socair, mo chridhe - powiedziała i uspokoiła się trochę. - Bi samnach, tha mi seo. Po gaelicku było jakoś łatwiej, jego oficjalność tamowała intensywność uczuć, które, uwolnione, mogłyby ją pochłonąć. Miłość, strach i wściekłość łączyły się w mieszankę tak silną, że jej dłonie drżały. Nagle zdała sobie sprawę z tego, że jej piersi są twarde, pełne mleka. Przez ostatnie godziny nie miała czasu nawet o tym myśleć, a tym bardziej zrobić coś, by sobie ulżyć. Na samą myśl poczuła łaskotanie i kłucie w sut­ kach i odrobina mleka wyciekła na stanik sukni, mieszając się z potem. -95-

Pochyliła się w stronę Rogera, pragnąc nakarmić go, przytulić jego głowę do piersi i poczuć, jak z niej płynie w niego życie. Dotykaj go. Zapominała go dotykać. Pogładziła jego ramię, delikatnie ścisnęła rękę, z nadzieją, że zapomni o problemach z mlekiem. Wydawało się, że czuje jej dotyk na ramieniu. Jedno oko otworzyło się odrobinę i pomyślała, że w jego głębinach dostrzegła błysk przytomności. - Wyglądasz, jak męska wersja Meduzy - powiedziała pierwszą rzecz, jaka jej przyszła do głowy. - Broda pełna węży. Czujesz je? Przeszka­ dzają ci? - spytała, zanim przypomniało jej się, co mówiła matka. Jego wargi poruszyły się z wyraźnym wysiłkiem, składając się w bezgłośne „nie". - Nie mów. - Zerknęła na drugie łóżko, ale leżący w nim ranny milczał i miał zamknięte oczy. Odwróciła się, pochyliła i szybko pocałowała Ro­ gera, leciutkie muśnięcie warg. Jego usta zadrżały, pomyślała, że chciał się uśmiechnąć. Chciała na niego krzyczeć: „Co się, u diabła, stało? Co ty zrobiłeś?" Ale on nie mógł jej odpowiedzieć. Nagle ogarnęła ją furia. Nie krzyczała, pamiętając o ludziach, którzy kręcili się w pobliżu. Pochyliła się i chwyciła go za ramię, które wydawa­ ło się jednym z najmniej uszkodzonych fragmentów. - Jak ty to, na litość boską, zrobiłeś? - syknęła. Jego oczy powoli zwróciły się w jej stronę, skupiając się na twarzy. Skrzy­ wił się lekko, czego w ogóle nie umiała zinterpretować. Potem ramię pod jej dłonią zaczęło wibrować. Przez kilka sekund patrzyła na niego w kom­ pletnym osłupieniu, zanim zrozumiała, że on się śmiał. Śmiał się! Rurka w jego gardle drżała i wydawała cichy, gwiżdżący dźwięk, któ­ ry wprost ją rozwścieczył. Wstała, przyciskając dłonie do bolących piersi. - Zaraz wrócę - oznajmiła. - I nie waż mi się nigdzie iść!

72. Hubka i podpałka Gerald Forbes był dobrze prosperującym prawnikiem i zazwyczaj tak właś­ nie się prezentował. Nawet w stroju wojskowym, z twarzą umazaną sa­ dzą z wystrzałów, nadal stwarzał wrażenie solidności, które dobrze mu też służyło w roli kapitana milicji. Teraz nadal wyglądał solidnie, ale wy-96-

dawał się wyraźnie niespokojny. Stojąc w wejściu do namiotu zwijał i roz­ wijał rondo swojego kapelusza. Początkowo myślałam, że to zwykły dyskomfort, który wielu ludzi od­ czuwa w obliczu choroby, a może niezręczne okoliczności, w jakich Roger został ranny. Ale najwyraźniej chodziło o coś innego. Ledwo skinął gło­ wą Briannie, która siedziała przy łóżku Rogera. - Składam wyrazy najgłębszego współczucia z powodu nieszczęścia, pa­ ni - powiedział i od razu zwrócił się do Jamiego. - Panie Fraser, czy mógł­ bym zamienić słowo? I z panią Fraser także - dodał, kłaniając mi się z po­ wagą. Zerknęłam na Jamiego. Gdy skinął głową, odruchowo sięgnęłam po tor­ bę z przyborami. Niewiele mogłam zrobić, to było jasne. Isaiah Morton leżał w namiocie Forbesa, na boku, upiornie blady i pokryty potem. Oddychał jeszcze, ale powoli, z okropnym bulgotaniem, które niemile przypominało mi dźwięk, jaki usłyszałam po przecięciu gardła Rogera. Był na szczęście nieprzy­ tomny. Zbadałam go pobieżnie i ukucnęłam, ocierając rąbkiem fartucha pot z czoła. Był już wieczór, ale niezbyt się ochłodziło, a w namiocie było duszno i gorąco. - Strzał przeszedł przez płuca - powiedziałam, a oni skinęli głowami, chociaż najwyraźniej i tak o tym wiedzieli. - Strzał w plecy - powiedział ponuro Jamie. Zerknął na Forbesa, który skinął potakująco głową, nie odrywając wzroku od leżącego mężczyzny. - Nie - powiedział cicho, odpowiadając na niewypowiedziane pytanie. Nie był tchórzem. I szliśmy sami, za nami nie było innej kompanii. -Nie mieliście za plecami Regulatorów? Samotnych strzelców? Za­ sadzki? - spytał Jamie, ale Forbes zaczął kręcić głową, zanim do końca wy­ słuchał pytania. - Zapędziliśmy paru Regulatorów do rzeki, ale tam zatrzymaliśmy się i pozwoliliśmy im uciec. - Forbes nadal trzymał kapelusz w rękach, me­ chanicznie zwijając i rozwijając rondo. - Nie mam natury zabijaki. Jamie bez słowa skinął głową. Odchrząknęłam i delikatnie nakryłam Mortona resztkami jego po­ krwawionej koszuli. - Dostał dwa strzały w plecy - powiedziałam. Druga kula tylko mus­ nęła ramię, ale widać wyraźnie jej kierunek. Jamie na chwilę zamknął oczy. - Brownowie - powiedział z ponurą pewnością. Gerald Forbes popatrzył na niego zaskoczony. -97-

- Brown? On tak powiedział. - Mówił coś? - Jamie ukucnął koło rannego, marszcząc rude brwi. Spoj­ rzał na mnie, a ja bez słowa pokręciłam głową. Trzymałam nadgarstek Isaiaha Mortona, czułam niespokojnie trzepoczący się puls. Mało prawdo­ podobne, by się jeszcze kiedyś odezwał. - Kiedy go przynieśli - Forbes ukucnął obok Jamiego, nareszcie odkła­ dając zmaltretowany kapelusz - pytał o ciebie, panie Fraser. A potem po­ wiedział: „Powiedzcie Ally. Powiedzcie Ally Brown". Powtórzył to kilka ra­ zy, zanim... - Bez słowa wskazał na Mortona, pod którego przymkniętymi powiekami widać było błysk białek. Jamie powiedział coś bardzo cicho po gaelicku. - Naprawdę myślisz, że to oni? - spytałam równie cicho. Puls trzepo­ tał i szarpał się pod moimi palcami. Skinął głową, patrząc na Mortona. - Nie powinienem był ich puszczać - powiedział, jakby do siebie. Cho­ dziło mu o Mortona i Alicię Brown. - Nie mogłeś ich zatrzymać. Gerald Forbes patrzył na mnie zdumiony. -Pan Morton... uciekł z córką człowieka o nazwisku Brown - wyjaś­ niłam. - Brownowie nie byli tym zachwyceni. - Ach, rozumiem. - Forbes spojrzał na leżącego Mortona i cmoknął jed­ nocześnie z naganą i współczuciem. - Brownowie, wie pan, w której kom­ panii są? - Mojej - odparł krótko Jamie. - A przynajmniej byli. Od końca bitwy nie widziałem żadnego z nich. - Odwrócił się do mnie. - Możesz coś dla niego zrobić, Angliszko? Pokręciłam głową, ale nie wypuściłam nadgarstka pacjenta. Puls się nie poprawił, ale też nie pogorszył. - Nie. Myślałam, że już odszedł, ale ciągle się trzyma. Najwyraźniej ku­ la nie trafiła w dużą żyłę. Ale i tak... - znowu pokręciłam głową. Jamie westchnął głęboko i pokiwał głową. -Ano, tak. Zostaniesz z nim, dopóki...? - Tak, oczywiście. A ty wróć do namiotu i upewnij się, że wszystko jest w porządku, dobrze? Gdyby Roger... to znaczy przyjdź po mnie, gdybym była potrzebna. Jeszcze raz pokiwał głową i wyszedł. Gerald Forbes podszedł bliżej i z wahaniem położył rękę na ramieniu Mortona. - Jego żona... Zadbam, by otrzymała pomoc. Czy powie mu pani o tym, jeśli się ocknie? -98-

- Tak, oczywiście - powiedziałam znowu, ale z wahaniem, aż spojrzał na mnie pytająco. - Chodzi mi o to, że on... no... ma dwie żony - wyjaśniłam. Był już żonaty, kiedy uciekł z Alicią Brown. Stąd trudności z jej rodziną. Twarz Forbesa przybrała komiczny wyraz, kiedy starał się zachować obo­ jętność. - Rozumiem - powiedział i zamrugał. - To znaczy... ach... pierwsza pa­ ni Morton. Zna pani jej imię? -Nie, obawiam się, że... - Jessie. Było to niewiele więcej niż szept, ale urwało rozmowę skutecznie, jak wystrzał armatni. - Co takiego? - musiałam mocniej ścisnąć nadgarstek Mortona, gdyż skrzywił się lekko. Rozluźniłam uścisk. Jego twarz wciąż była upiornie biała, ale oczy miał otwarte, zamglone z bólu, ale niewątpliwie przytomne. - Jessie... - wyszeptał znowu. - Jeze... bel. Jessie Hatfield. Wody? - Wod... ach, tak! - Puściłam jego rękę i szybko sięgnęłam po kubek z wodą. Wypiłby wszystko duszkiem, ale pozwoliłam mu na razie tylko na małe łyczki. - Jezebel Hatfield i Alicia Brown - powiedział starannie Forbes, najwy­ raźniej zapisując oba nazwiska w uporządkowanej pamięci prawnika. Zgadza się? A gdzie one mieszkają? Morton odetchnął, zakaszlał krótko, gwałtownie i jęknął z bólu. Wal­ czył przez chwilę, po czym odzyskał głos. - Jessie... w Granite Falls. Ally jest... w Greensboro. - Oddychał bar­ dzo płytko, dysząc między słowami. Nie słyszałam jednak bulgotu krwi w gardle, nie płynęła z nosa ani z ust. Wciąż słyszałam cmoknięcia do­ biegające z rany na plecach, gdy poruszała się przy wdechu. Pociągnęłam go lekko do przodu i ściągnęłam kawałki koszuli. - Panie Forbes, czy ma pan kartkę papieru? -Dlaczego... tak. Ja... to znaczy... - Forbes automatycznie wsadził rę­ kę do kieszeni płaszcza i wyjął złożoną kartkę papieru. Chwyciłam ją, roz­ łożyłam, polałam wodą i przykleiłam płasko do niewielkiej dziury poni­ żej łopatki Mortona. Atrament mieszał się z krwią i spływał ciemnymi kroplami po jasnej skórze, ale cmoknięcia ustały gwałtownie. Przytrzymując papier ręką, czułam bicie jego serca. Było wciąż słabe, ale stabilniejsze - tak, zdecydowanie stabilniejsze. -A niech mnie - powiedziałam, pochylając się, by popatrzeć mu w twarz. - Nie umrzesz pan, co? -99-

Pot lał się z jego twarzy, resztki koszuli lepiły się, ciemne i mokre, do skóry na piersi, ale kącik jego ust zadrgał w próbie uśmiechu. - Nie, pani - powiedział. - Nie umrę. - Wciąż oddychał z trudem, ale głębiej. - Ally. Dziecko... za... miesiąc. Powiedziałem jej... że będę. Wolną ręką chwyciłam brzeg koca i otarłam mu pot z twarzy. - Zrobimy, co się da, żebyś przy tym był - zapewniłam go, po czym zerk­ nęłam na prawnika, który obserwował rozwój wydarzeń z otwartymi ustami. - Panie Forbes, sądzę, że lepiej będzie zabrać pana Mortona do mojego namiotu. Czy może pan znaleźć kilku ludzi, by go przenieśli? Gwałtownie zamknął usta. - Och. Tak. Oczywiście, pani Fraser. Natychmiast. - Nie poruszył się jed­ nak od razu. Zobaczyłam, jak zerka na papier przyklejony do pleców Mor­ tona. Spojrzałam także. Między palcami mogłam odczytać tylko kilka nie­ wyraźnych słów, ale to mi wystarczyło, by zrozumieć, że żartobliwe obelgi Jamiego wobec Forbesa, którego nazywał sodomitą, nie były słuszne. List zaczynał się od słów „Najdroższa Valencio". Znałam tylko jedną kobietę o imieniu Valencia w okolicy Cross Creek - jak również w całej kolonii Ka­ rolina Północna. Żonę Farquarda Campbella. - Tak mi przykro z powodu pańskiej kartki - powiedziałam, spogląda­ jąc na Forbesa. Patrząc mu w oczy, starannie przejechałam dłonią po pa­ pierze, rozmazując każde słowo w plamę atramentu i krwi. - Obawiam się, że niczego nie da się odczytać. Odetchnął głęboko i wcisnął kapelusz na głowę. -Nic nie szkodzi, pani Fraser. Naprawdę nic nie szkodzi. Pójdę... po ludzi.

Wieczór przyniósł ulgę od upału i od much. Przyciągane przez pot, krew i łajno, latały rojami nad obozem, gryząc, żądląc i bzycząc. Nawet kiedy zniknęły, z roztargnieniem wciąż klepałam się po ramionach i szyi, wy­ obrażając sobie, że czuję ich dotyk. Ale wreszcie był spokój. Rozejrzałam się po moim małym królestwie, zo­ baczyłam, że wszyscy oddychają - z oszałamiająco różnorodnymi efektami dźwiękowymi - i wyszłam na chwilę, by odetchnąć świeżym powietrzem. Oddychanie to wyjątkowo niedoceniana czynność. Przez chwilę stałam z zamkniętymi oczami, rozkoszując się unoszeniem i opadaniem mojej piersi, oczyszczającym przepływem powietrza. Spędziłam kilka godzin na -100-

pilnowaniu, by powietrze nie przedostawało się do klatki piersiowej Isaiaha Mortona, za to dostawało się do Rogera, więc cieszyłam się swoim luksusem. Przez jakiś czas żaden z nich nie wciągnie powietrza bezboleś­ nie - ale obaj oddychali. Zostało mi tylko tych dwóch pacjentów, pozostali poważnie ranni zo­ stali zabrani przez chirurgów własnych kompanii albo zaniesieni do na­ miotu gubernatora, gdzie dbał o nich jego osobisty lekarz. Lżej ranni wró­ cili do swoich towarzyszy, by chwalić się bliznami i łagodzić ból piwem. W oddali usłyszałam warkot bębnów i stałam, nasłuchując. Rozległa się poważna sekwencja, urwana gwałtownie. Zapanowała cisza, w której wszystko jakby stanęło w bezruchu, po czym huknęło działo. W pobliżu znajdowali się bracia Lindsayowie, rozciągnięci na ziemi przy ogniu. Oni także podnieśli wzrok, słysząc bębny. - Co to? - zawołałam do nich. - Co się dzieje? - Znoszą poległych, pani Fraser - odpowiedział Evan. - Proszę się nie martwić. Pomachałam im uspokajająco i ruszyłam w stronę strumienia. Żaby re­ chotały niczym echo odległych bębnów. Wojskowe honory dla poległych w bitwie. Zastanawiałam się, czy dwóch powieszonych przywódców po­ chowają w tym samym miejscu, czy też przygotują dla nich jakieś osob­ ne, mniej honorowe groby, o ile rodziny ich nie zabiorą. Tryon nie był z tych, co zostawiają nawet wrogów muchom na pożarcie. Teraz już zapewne wiedział. Czy przyjdzie przeprosić za swój błąd? Ale jakie przeprosiny są tu możliwe? Roger żył tylko dzięki wielkiemu szczę­ ściu i temu, że sznur był nowy. Jego życie ciągle jeszcze było zagrożone. Kiedy dotykałam Isaiaha Mortona, czułam żar kuli, która utkwiła mu w płucu, ale czułam też mocniejszy żar woli przeżycia. Kiedy dotykałam Rogera, czułam coś podobnego... ale to była słaba iskra. Słuchałam świstu jego oddechu i w myślach widziałam zwęglone drewno, którego kawałek wciąż jeszcze tli się bursztynowo, ale w każdej chwili może zgasnąć. Hubka, pomyślałam bez sensu. Co trzeba robić, gdy ogień wygasa? Dmuchać na iskrę. Ale musi też być podpałka, coś, czego iskra mogłaby się złapać, czym mogłaby się karmić, by rosnąć. Skrzypienie kół wozu oderwało mnie od kontemplacji kępy trzcin. Był to niewielki wóz, z pojedynczym koniem i pojedynczym pasażerem. - Pani Fraser? To pani? Dopiero po chwili rozpoznałam głos. - Pan MacLennan? - spytałam zdumiona. -101-

Zatrzymał się obok mnie i dotknął ręką kapelusza. W świetle gwiazd jego twarz wydawała się blada i poważna. - Co pan tu robi? - spytałam, podchodząc i zniżając głos, chociaż w po­ bliżu nie było nikogo. - Przyjechałem szukać Joego - odpowiedział, wskazując ruchem głowy skrzynię wozu. Nie powinno to być dla mnie wstrząsem, cały dzień wi­ działam śmierć i zniszczenie, a Joego Hobsona ledwo znałam. Nie wie­ działam jednak, że zginął. Podeszłam do tyłu wozu. Poczułam lekkie szarpnięcie i wibrację drew­ na, gdy Abel zaciągnął hamulec, zsiadł i podszedł do mnie. Ciało nie było przykryte całunem, chociaż ktoś położył chustkę na twa­ rzy. Siedziały na niej trzy wielkie muchy, nieruchome i obrzmiałe. Nie mia­ ło to znaczenia, ale przegoniłam je ruchem ręki. Uniosły się, bzycząc, po czym usiadły znowu, poza moim zasięgiem. - Brał pan udział w bitwie? - spytałam, nie patrząc na Abla MacLennana. Musiał należeć do Regulatorów, ale nie czuć było od niego zapachu prochu. - Nie - odpowiedział cicho za mną. - Nie miałem chęci walczyć. Przy­ szedłem z Joem Hobsonem, panem Hamiltonem i resztą, ale kiedy wyszło na to, że będzie jednak bitwa, odszedłem. Doszedłem aż do młyna po dru­ giej stronie miasta. A potem, kiedy słońce zaszło i nie było śladu Joego... wróciłem - skończył. - I co teraz? - spytałam. Oboje mówiliśmy cicho, jakby bojąc się prze­ rwać sen zmarłego. - Pomóc panu pochować go? Mój mąż... - Och, nie - przerwał, nadal cicho. - Zabiorę go do domu, pani Fraser. Ale dziękuję za pani dobroć. Gdyby pani mogła użyczyć mi trochę wody i jedzenia na drogę... - Oczywiście. Proszę tu zaczekać, zaraz przyniosę. Pobiegłam z powrotem do namiotu, myśląc po drodze o odległości dzie­ lącej Drunkard's Spring od Alamance. Cztery dni, pięć, sześć? Słońce moc­ no pali i muchy... ale potrafiłam rozpoznać głos Szkota, który podjął ja­ kąś decyzję i nie sprzeczać się z nim. Pośpiesznie sprawdziłam stan obu pacjentów, obaj oddychali. Hałaśli­ wie i boleśnie, ale oddychali. Zastąpiłam mokry papier na ranie Mortona kawałkiem nasączonego olejem płótna, przyklejając je wzdłuż brzegów miodem, który znakomicie się sprawdzał w tej roli. Nic się nie przedosta­ wało, bardzo dobrze. Brianna wciąż siedziała przy Rogerze. Znalazła drewniany grzebień i rozczesywała jego splątane włosy, usuwając rzepy i gałązki, powoli, cierp-102-

liwie rozplątując zmierzwione strąki. Nuciła cichutko Panie Janie. Na sta­ niku jej sukienki widać było mokre kółka. Podniosła wzrok i spojrzała na mnie. Dotknęłam swojej piersi i wska­ załam głową w stronę wejścia do namiotu, unosząc brew. Skinęła głową i uśmiechnęła się leciutko, ale widziałam rozpacz w jej oczach. Pewnie do­ tarło do niej, że Roger może przeżyje, ale prawdopodobnie nigdy nie bę­ dzie już śpiewał, a może nawet mówił. Ja też nie mogłam nic powiedzieć, gdyż poczułam kulę w gardle. Ski­ nęłam jej tylko głową i znowu wyszłam, niosąc paczkę pod pachą. Postać wyłoniła się z ciemności przede mną, mało na nią nie wpadłam. Zatrzymałam się z cichym okrzykiem, przyciskając paczkę do piersi. - Proszę o wybaczenie, pani Fraser. Nie wiedziałem, że mnie pani nie widzi. - Był to gubernator. Zrobił jeszcze krok naprzód, wchodząc w stru­ mień światła padający z namiotu. Był sam, wyglądał na bardzo zmęczonego. Skóra na jego twarzy była pomarszczona i obwisła. Czuć było od niego alkohol. Pewnie jego rada i oficerowie wznieśli toast na część zwycięstwa. Jego oczy były jednak czy­ ste, a krok pewny. - Pani zięć - powiedział, zerkając w stronę namiotu za mną. - Czy on... - Żyje - odezwał się cichy, głęboki głos za plecami gubernatora. Od­ wrócił się z tłumionym okrzykiem, a ja podniosłam gwałtownie głowę. Zobaczyłam, jak cień porusza się i nabiera kształtu. Jamie powoli wy­ łonił się z nocnej ciemności. Siedział pod drzewem, niewidzialny w mro­ ku. Zastanawiałam się, jak długo tam był. - Panie Fraser. - Gubernator był zaskoczony, ale zacisnął szczęki i zwi­ nął opuszczone dłonie w pięści. Był zmuszony odchylić głowę, by spoj­ rzeć na Jamiego, i widziałam, że mu się to nie podoba. Jamie też widział i najwyraźniej nic sobie z tego nie robił. Stanął blisko Tryona, górując nad nim, z miną, która przestraszyłaby chyba każdego. Tryona najwyraźniej też przestraszyła, ale uniósł podbródek, zdecydo­ wany powiedzieć to, co zamierzał. - Przyszedłem złożyć państwu wyrazy ubolewania z powodu ran, ja­ kie odniósł państwa zięć - powiedział. - Wydarzył się niezwykle pożało­ wania godny błąd. - Niezwykle pożałowania godny - powtórzył Jamie ironicznie. - A mo­ że zechcesz nam, panie, powiedzieć, jak też ten... błąd się wydarzył? Zrobił krok naprzód, a Tryon odruchowo krok w tył. Niemal widziałam żar obejmujący twarz gubernatora, zaciskające się szczęki. -103-

- Była to pomyłka - powiedział przez zaciśnięte zęby. - Został omyłko­ wo rozpoznany jako jeden z wyjętych spod prawa przywódców Regulacji. - Przez kogo? - spytał Jamie uprzejmie. Na policzkach gubernatora pojawiły się czerwone plamy. - Nie wiem tego. Przez kilka osób. Nie miałem powodu, by wątpić w ich słowa. - W rzeczy samej. A czyżby Roger MacKenzie nie powiedział nic w swej obronie? Nie powiedział, kim jest? Zęby Tryona zwarły się na chwilę na jego górnej wardze. -Nie... nie powiedział. - Bo był, u diabła, związany i zakneblowany! - wtrąciłam. Sama wyję­ łam mu knebel z ust, kiedy Jamie odciął go z drzewa. - Nie pozwoliliście mu się odezwać, wy... wy... Światło lampy z namiotu zalśniło na pancernym kołnierzu Tryona, srebr­ nym półksiężycu osłaniającym szyję. Ręka Jamiego uniosła się powoli tak powoli, że Tryon nie dostrzegł żadnego zagrożenia - i delikatnie za­ mknęła się wokół gardła gubernatora, tuż nad kołnierzem. - Zostaw nas, Claire - powiedział. W jego głosie nie było szczególnej groźby, mówił bardzo rzeczowo. W oczach Tryona pojawił się błysk pani­ ki i gubernator szarpnął się w tył. Srebro znowu błysnęło w świetle. - Panie, śmiesz kłaść na mnie ręce? - Ano, tak, śmiem. Tak jak ty położyłeś ręce na mym synu. Nie sądziłam, by Jamie rzeczywiście zamierzał skrzywdzić gubernato­ ra. Z drugiej strony nie był to akt zastraszenia. Widziałam w nim lodo­ watą furię, płonący lód w oczach. Tryon także. - To była pomyłka! I to pomyłka, którą przyszedłem naprawić, na ile to możliwe! - Tryon nie ustępował, patrząc w górę. Jamie prychnął pogardliwie. - Pomyłka. I utrata życia przez niewinnego człowieka nic więcej dla cie­ bie, panie, nie znaczy? Będziesz ranił i zabijał dla własnej chwały i nie spojrzysz na zniszczenie, jakie po sobie zostawiasz, byle zapis twych osiąg­ nięć był jak najdłuższy. Jak to będzie wyglądało w raporcie wysłanym do Anglii, panie? Żeś sprowadził działa na własnych obywateli, uzbrojonych ledwie w noże i pałki? Czy może żeś zdławił rebelię i przywrócił porzą­ dek? Żeś w swojej żądzy zemsty powiesił niewinnego człowieka? Czy bę­ dzie tam napisane, żeś się „pomylił"? Czy może, że ukarałeś zło i zapro­ wadziłeś sprawiedliwość w imię króla? Mięśnie w szczękach Tryona napięły się, a jego ciało zadrżało, ale za­ panował nad sobą. Odetchnął głęboko przez nos, zanim się odezwał. -104-

- Panie Fraser, powiem ci coś, o czym niewielu wie, gdyż nie zostało jeszcze podane do publicznej wiadomości. Jamie nie odpowiedział, ale uniósł brew, która zalśniła w świetle czer­ wonawo. Jego oczy były lodowate, ciemne i nieruchome. - Zostałem mianowany gubernatorem kolonii w Nowym Jorku - po­ wiedział Tryon. - List z tą wiadomością przybył przed ponad miesiącem. Do czerwca opuszczę kolonię, by objąć moje nowe stanowisko. Tutejszym gubernatorem na moje miejsce został mianowany Josiah Martin. - Prze­ niósł wzrok z Jamiego na mnie i z powrotem. - Widzicie państwo zatem. Nie mam tu żadnych osobistych spraw, nie mam potrzeby podkreślać swo­ ich osiągnięć, jak to, panie, ująłeś. - Przełknął, ale strach w jego głosie za­ stąpił teraz chłód - taki jak u Jamiego. - To, co uczyniłem, zrobiłem, wy­ konując swoje obowiązki. Nie mogłem opuścić tej kolonii w stanie chaosu i rebelii, by uporał się z nimi mój następca, chociaż miałem prawo tak po­ stąpić. Odetchnął głęboko i zrobił krok do tyłu, zmuszając zaciśnięte w pięści ręce, by się rozluźniły. - Pan, panie Fraser, doświadczyłeś wojny i obowiązku. I jeśli jesteś pan uczciwym człowiekiem, wiesz, że pomyłki się zdarzają, nawet często, w jednym i w drugim. Inaczej być nie może. Patrzył Jamiemu prosto w oczy i stali w milczeniu, spoglądając na siebie. Nagle moją uwagę odwrócił gwałtownie odgłos płaczu dziecka. W tej samej chwili Brianna wyszła z namiotu za moimi plecami, szeleszcząc spódnicami w pośpiechu. - Jem - powiedziała. - To Jemmy! I rzeczywiście to był on. Głosy dobiegające z drugiego końca obozu zbli­ żyły się. Pokazał się okrągły, falbaniasty kształt Phoebe Sherston, przera­ żonej, lecz zdeterminowanej. Za nią szło dwoje niewolników - mężczy­ zna niosący dwa wielkie kosze i kobieta trzymająca w ramionach wiercące się zawiniątko, które robiło tyle hałasu. Brianna ruszyła w stronę zawiniątka niczym kierująca się na północ igła kompasu, a hałas ustał, gdy Jemmy wyłonił się spod kocyków, z rudymi sterczącymi włoskami, wymachując nóżkami z radości i ulgi. Matka i dziecko natychmiast zniknęli w cieniu pod drzewami. Nastąpiło spore zamieszanie, gdy pani Sherston nieskładnie tłumaczyła zebranym, że by­ ła tak okropnie zdenerwowana, gdy usłyszała wieści o bitwie, że bała się... ale niewolnik pana Rutherforda przyszedł powiedzieć, że wszystko po­ szło dobrze... i myślała, że może... i tak... a dziecko ciągle płakało... więc... -105-

Jamie i gubernator, wytrąceni z postawy konfrontacji, także zniknęli w mroku. Widziałam ich - dwa sztywne cienie, jeden wysoki, drugi niż­ szy, stojące blisko siebie. Nie czuło się już jednak między nimi zagrożenia. Widziałam, jak Jamie lekko pochyla głowę w stronę cienia Tryona, słu­ chając. - . . .przywiozłam jedzenie - mówiła do mnie Phoebe Sherston, a jej okrągła twarz zaróżowiła się od poczucia misji. - Świeży chleb i masło, i dżem jagodowy, i zimny kurczak, i... - Jedzenie! - wykrzyknęłam, nagle przypominając sobie o paczce. - Pro­ szę mi wybaczyć! - Obdarzyłam ją szybkim promiennym uśmiechem i po­ biegłam, zostawiając ją z otwartymi ustami przed namiotem. Abel MacLennan był tam, gdzie go zostawiłam, czekając cierpliwie pod gwiazdami. Bronił się przed przeprosinami, dziękował za jedzenie i dzba­ nek piwa. - Czy jest coś...? - zaczęłam i urwałam. Co jeszcze mogłabym dla nie­ go zrobić? A jednak wydawało się, że coś jest. - Młody Hugh Fowles - powiedział, chowając paczkę pod kozłem. - Po­ dobno jest jeńcem. Czy... uważa pani, że mąż mógłby się może za nim wstawić? Tak jak za mną? - Sądzę, że tak. Poproszę go. Było tu cicho, obóz był na tyle daleko, że odgłosy rozmów nie zagłu­ szały śpiewu żab i świerszczy, szumu strumienia. - Panie MacLennan - powiedziałam pod wpływem impulsu. - Gdzie pan pójdziesz? To znaczy po tym, jak zawiezie pan Joego Hobsona do domu. Zdjął kapelusz i podrapał się po łysiejącej głowie, nieświadomie, cho­ ciaż nie był to gest zamyślenia. Po prostu szykował się, by powiedzieć coś, o czym już zdecydował. - Och - powiedział. - Nie zamierzam nigdzie iść. Są tam jeszcze ko­ biety, czyż nie? I dzieci. Nie mają mężczyzny, kiedy Joe nie żyje, a Hugh jest uwięziony. Zostanę. Ukłonił mi się i włożył kapelusz. Podałam mu rękę, co go bardzo za­ skoczyło. Potem wsiadł na swój wózek i cmoknął na konia. Uniósł rękę na pożegnanie, a ja mu pomachałam, zauważając zmianę, jaka w nim zaszła. W jego głosie wciąż pobrzmiewał żal, widać było rozpacz w jego po­ stawie, ale teraz siedział już prosto, a gwiazdy świeciły na jego zakurzo­ ny kapelusz. Jego głos brzmiał stanowczo, uścisk dłoni był mocny. Joe Hobson odszedł do krainy umarłych, a Abel MacLennan właśnie z niej wrócił. -106-

W namiocie trochę się uspokoiło. Gubernator i pani Sherston zniknęli, jej niewolnicy także. Isaiah Morton spał, pojękując od czasu do czasu, ale gorączki nie miał. Roger nadal leżał nieruchomo jak w trumnie, z twarzą i dłońmi czarnymi od sińców, a słaby świst z rurki, którą oddychał, towa­ rzyszył cichej piosence Brianny kołyszącej Jemmy'ego. Buzia dziecka była nieruchoma, różowe usteczka otwarte we śnie. Tknięta nagłą inspiracją, wyciągnęłam ręce, a zaskoczona Bree pozwoliła mi go wziąć. Bardzo ostrożnie ułożyłam bezwładne małe ciałko na piersi Rogera. Bree poruszyła się, jakby chciała złapać dziecko, by się nie ześli­ zgnęło - ale ręka Rogera poruszyła się, sztywno i powoli, i objęła śpiące dziecko. Hubka, pomyślałam, zadowolona. Jamie był na zewnątrz, oparty o drzewo. Kiedy już ułożyłam wszystko w środku, dołączyłam do niego w cieniu. Bez słowa uniósł ramiona, a ja się w nie wtuliłam. Razem staliśmy w mroku, słuchając trzasku ognisk i pieśni świerszczy. Oddychając.

Obóz Wielka Alamance. Piątek, dzień 17 maja 1771 roku Parole - Granville Pokwitowano - Oxford Gubernator z wyrazami najserdeczniejszej wdzięczności składa podzięko­ wanie zarówno oficerom, jak i żołnierzom Armii, za hojne i ożywcze wspar­ cie, jakiego mu udzielili wczoraj podczas bitwy w pobliżu Alamance. To dzię­ ki ich odwadze i postępowaniu Bóg Wszechmogący pozwolił mu odtrąbić zwycięstwo nad upartymi i szalonymi rebeliantami. Jego Ekscelencja współ­ czuje lojalistom z powodu odważnych ludzi, którzy padli lub ucierpieli w bo­ ju, gdy jednak wspomina, że los Konstytucji zależał od wydarzeń tego dnia i ważnych usług oddanych Królowi i Krajowi, uważa, że straty owe (chociaż w tej chwili ciężkie dla ich rodzin i przyjaciół) stanowić będą pomnik wiecz­ nej Chwały i Honoru dla nich i ich rodzin. Zmarli zostaną pogrzebani o godzinie piątej tego wieczoru, przed baterią artylerii. Msza żałobna odprawiona zostanie z wojskowymi honorami dla zmar­ łych, po ceremonii zaś nastąpi modlitwa dziękczynna za zwycięstwo, którego Opatrzność raczyła w swojej łasce udzielić Armii w walce z rebeliantami.

-107-

CZĘŚĆ SIÓDMA Walka i ucieczka

73. Jaśniejszy odcień bladości Pani Sherston, nieoczekiwanie i wspaniałomyślnie, zaproponowała nam gościnę. Wraz z Brianną, Jemmym i moimi dwoma pacjentami wprowa­ dziłam się do jej ogromnej rezydencji w Hillsborough. Jamie zaś dzielił swój czas między Hillsborough i obóz wojskowy, który rozbito w Wielka Alamance. Choć nie mogłam kleszczami wyjąć kuli, która dosięgła Mortona i za­ trzymała się gdzieś w okolicach płuc, jej obecność w jego ciele najwi­ doczniej niezbyt mu przeszkadzała. Rana goiła się dość szybko. Zapewne pocisk nie uszkodził poważnie żadnego organu. Istniało duże prawdopo­ dobieństwo, że jeśli tylko nie przemieści się dalej, Morton będzie żył spo­ kojnie z kulą tkwiącą gdzieś w ciele. Znałam wielu weteranów wojennych, którzy mieli podobne pamiątki, choćby Archie Hayes. Nie byłam pewna, na ile jeszcze starczą moje skromne zapasy penicy­ liny, na razie jednak wyglądało na to, że sytuacja została opanowana. Co prawda z rany trochę się sączyło, a wokół pojawiło się niewielkie zaczer­ wienienie, nie było ono jednak objawem infekcji, podobnie jak lekki stan podgorączkowy. Najlepszym lekiem dla Mortona poza penicyliną było po­ jawienie się Alicii Brown. W mocno zaawansowanej już ciąży, dołączyła do nas w kilka dni po bitwie. Zaledwie godzinę po jej przybyciu męż­ czyzna siedział na swoim posłaniu, bardzo jeszcze blady, ale wielce roz­ radowany, z włosami w nieładzie, gładząc czule dłonią nienarodzone dziecko. Z Rogerem było, niestety, gorzej, choć nie był bardzo ciężko ranny poza tym, że miał zmasakrowane gardło i proste złamania palców, które po włożeniu w łubki powinny się prędko i bez komplikacji zrosnąć. Obrzęk i sińce dość szybko ustępowały, zmieniając kolory, począwszy od sinoczerwonego, przez granat, kilka odcieni purpury, do zieleni i żółci, które sprawiły, że wyglądał, jakby wyszedł z grobu. Jego ciało powoli wracało do formy, ale chęć do życia gdzieś z niego uleciała. Prawie bez przerwy spał, co byłoby dobre, gdyby nie to, że sen nie przy­ nosił mu odprężenia. Było w nim coś niespokojnego, jakby specjalnie rzu-110-

cał się w ciemność braku świadomości i chował się do niej przed światem zewnętrznym. To zachowanie martwiło mnie dużo bardziej, niż chciałam się do tego przyznać. Brianna, która nie ustępowała mu uporem, miała za zadanie wybudzać go co kilka godzin z niespokojnej drzemki, podawać płynny pokarm, oczyszczać nacięcie w gardle i ułatwiającą oddychanie rurkę. Podczas wszystkich tych zabiegów skupiał nieobecne spojrzenie na jakimś odleg­ łym punkcie, rzadko reagując. Kiedy Brianna kończyła swoją pracę, znów zamykał oczy i opadał na poduszki, krzyżując zabandażowane ręce na piersiach, i przypominał wtedy bardziej nagrobną rzeźbę niż żywego czło­ wieka, który cudem uniknął śmierci. Jedynym odgłosem, jaki wydawał, był cichy świst powietrza ulatującego przez tkwiącą w gardle rurkę. Dwa dni po bitwie tuż przed kolacją do Hillsborough przybył Jamie, zmęczony długą jazdą i pokryty czerwonym pyłem. -Uciąłem sobie dziś pogawędkę z gubernatorem - oznajmił, biorąc w dłonie kubek wody, który wyniosłam mu na podwórze. Opróżnił go jednym haustem i westchnął, rękawem ocierając pot z twarzy. - Był za­ aferowany tym, co ma jeszcze do zrobienia i nie miał ochoty zastanawiać się nad tym, co się stało po bitwie. Ale ja nie zamierzałem odpuścić. - Me sądzę, żeby można było na ten temat dużo powiedzieć - mruk­ nęłam, pomagając mu ściągnąć zakurzony surdut. - William Tryon nie jest Szkotem, nie mówiąc już o tym, że nie jest Fraserem. Z tą myślą pojawił się na mojej twarzy ledwie zauważalny półuśmiech. „Uparci jak osły" - to była zwięzła charakterystyka klanu Fraserów, któ­ rą usłyszałam wiele lat temu. Przez cały ten czas nie wydarzyło się nic, co mogłoby podać w wątpliwość jej słuszność. - Ano tak - wzruszył ramionami i przeciągnął się, aż chrupnęło mu w kręgosłupie, zmęczonym długą jazdą. - Jezu, umieram z głodu, macie tu coś do żarcia? - Pociągnął nosem, węsząc z nadzieją. - Pieczoną szynkę i słodką szarlotkę - poinformowałam go, chociaż nie było to potrzebne, bo powietrze niosło intensywny zapach potraw. - Co więc powiedział gubernator, kiedy dokręciłeś śrubę? Zęby zabłysły mu w szerokim uśmiechu, kiedy usłyszał, jak określiłam jego rozmowę z Tryonem. Wyraz satysfakcji, jaki przemknął po jego twa­ rzy, powiedział mi, że nie byłam w błędzie. -Różne rzeczy. Nalegałem, żeby sobie przypomniał okoliczności, w których pojmano Rogera Maca, kto go wydał, co przy tym powiedział. Chciałem dotrzeć do sedna. - Mówiąc to, rozwiązał rzemyk na włosach i puścił luźno wilgotne od potu loki. -111-

- Czy przypomniał sobie coś? - Ano trochę. Powiedział, że doprowadziło go dwóch mężczyzn, z któ­ rych jeden miał odznakę kompanii Frasera, więc pomyślał, że to ktoś ode mnie. Przynajmniej tak twierdził - dodał z ironicznym uśmieszkiem. Pomyślałam, że byłoby to całkiem rozsądne ze strony gubernatora, ale Jamie w tej chwili nie był podatny na rozsądek. - Odznaka, którą miał ten człowiek, zapewne należała do Rogera - ode­ zwałam się w końcu. - Reszta twojej kompanii wróciła z tobą, poza Brow­ nami, ale przecież to nie mogli być oni. - Obaj zniknęli, wykorzystując bi­ tewne zamieszanie, aby zemścić się na Mortonie i uciec, zanim ktokolwiek zauważy ich zbrodnię. Nie pałętaliby się tylko po to, żeby fałszywie oskar­ żyć Rogera, nawet jeśli mieli po temu jakieś powody. To byłoby zbyt nie­ bezpieczne. Pokiwał głową, uznając słuszność mojego rozumowania. - No tak. Ale dlaczego? Powiedział, że Roger Mac był związany i za­ kneblowany - odpowiedziałem mu, że to haniebny sposób obchodzenia się z jeńcem wojennym. - I co on na to? - Tryon nie był pewnie tak zawzięty jak Jamie; nie tak łatwo było go znieważyć. - Powiedział, że to żadna wojna, tylko powstanie zdrajców, i że musiał zastosować doraźne środki. Ale żeby od razu chwytać i wieszać człowie­ ka, nie dając mu żadnej szansy obrony?! - Jego twarz niebezpiecznie po­ czerwieniała. - Przysięgam ci, Claire, że jeśli Roger przypłaci życiem ten sznur, skręcę Tryonowi kark, a ciało zostawię krukom na pożarcie! Nie miałam najmniejszych wątpliwości, że nie żartuje. Mogłam z ła­ twością wyobrazić sobie jego silne dłonie, obejmujące powoli szyję gu­ bernatora, tuż nad pancernym kołnierzem. Zastanawiałam się, czy Wil­ liam Tryon zdaje sobie sprawę z tego, w jak ogromnym niebezpieczeństwie znalazło się jego życie w noc po bitwie. -Ale on żyje i będzie żył. - Miałam nadzieję, że moje słowa okażą się prawdziwe. Kładąc dłoń na jego ramieniu, mogłam poczuć mięśnie drżą­ ce tuż pod skórą, w każdej chwili gotowe do wyzwolenia zaklętej w nich siły. Pod dotykiem mojej dłoni stężały na chwilę, po czym rozluźniły się, kiedy spojrzał na mnie. Wziął jeden głęboki oddech, potem drugi, bębniąc sztywnymi palcami w udo. Jeszcze raz udało mu się zapanować nad gnie­ wem. -Powiedział więc, że pewien człowiek rozpoznał w Rogerze Jamesa MacQuistona, jednego z przywódców Regulacji. Trochę się dowiadywa­ łem o tego MacQuistona - dodał, patrząc na mnie i uspokajając się po-112-

woli. - Czy zdziwi cię, Angliszko, że nikt nie wie, jak wygląda MacQuiston? Powiedziałam, że mnie zdziwiło. Pokiwał głową, odczytując moje myśli. - Ja też się zdziwiłem, ale tak właśnie jest. Słowa tego człowieka moż­ na przeczytać w każdej gazecie, ale nikt nigdy nie widział go na oczy, ani stary Ninian, ani Hermon Husband - żaden z Regulatorów, z którymi roz­ mawiałem. Chociaż większość z nich próbuje się teraz wykręcić kłam­ stwami - dodał. - Znalazłem nawet człowieka, który drukował jedną z mów MacQuistona. Rękopis podrzucono mu któregoś ranka pod drzwi wraz z zapłatą za druk w postaci dwóch papierowych banknotów i kost­ ki sera. - To bardzo interesujące. - Delikatnie zdjęłam dłoń z jego ramienia, bo wyglądało na to, że jest już zupełnie spokojny. - Przypuszczasz więc, że James MacQuiston to nie jest prawdziwe nazwisko. - Prawdopodobnie. Coś zaczęło świtać mi w głowie. - Sądzisz może, że człowiek, który rozpoznał przed gubernatorem Ro­ gera jako MacQuistona, sam może być MacQuistonem? Jamie uniósł brwi i skinął głową. - Starał się chronić siebie, podstawiając Rogera, aby go powieszono za­ miast niego. Śmierć jest najlepszą ucieczką przed uwięzieniem. To całkiem sprytny pomysł, chociaż trochę diabelski - dodał po chwili zastanowienia. - Tak, troszeczkę. Wydawało się, że mniej ma złości do fałszywego, fikcyjnego MacQuisto­ na niż do gubernatora. Nie było już wątpliwości, jaką rolę odegrał Tryon. Przeszliśmy przez podwórze w kierunku studni. Na jej rozgrzanej od upału kamiennej pokrywie stało do połowy wypełnione wodą wiadro. Ja­ mie podwinął rękawy, nabrał wody w dłonie i przemył nią twarz. Kiedy skończył, potrząsnął energicznie głową, strzepując krople wody na hor­ tensje pani Sherston. - Czy gubernator pamiętał, jak wyglądali mężczyźni, którzy przypro­ wadzili Rogera? - Zapytałam, wręczając mu zmięty płócienny ręcznik. Wziął go ode mnie i otarł twarz. - Tylko jednego, tego z odznaką, bo on gadał najwięcej. Powiedział, że był to jasnowłosy mężczyzna, bardzo wysoki i mocno zbudowany. Miał chyba zielone oczy. Tryon nie przyglądał mu się za bardzo, bo był w tym czasie bardzo zajęty. Tylko tyle zapamiętał. - Jezu Chryste! - wykrzyknęłam, tknięta nagłym przeczuciem. - Jasno­ włosy i zielonooki? Myślisz, że to mógł być Stephen Bonnet? -113-

Otworzył szeroko oczy, a jego twarz przesłonięta częściowo ręcznikiem, gwałtownie zbladła. - O Boże! - Bezwiednie upuścił ręcznik. - Nigdy by mi to do głowy nie przyszło. Mnie też nie. To, co wiedziałam o Bonnecie, nie pasowało do mojego wyobrażenia o Regulatorach. Większość z nich to biedni, zrozpaczeni lu­ dzie, podobni do Joego Hobsona, Hugha Fowelsa i Abla MacLennana. Było też kilku zawiedzionych idealistów, jak Husband i Hamilton. Ste­ phen Bonnet może kiedyś był biedny i zrozpaczony, ale byłam pewna, że poszukiwanie zadośćuczynienia od rządu przez opór nie było w jego stylu. Bardziej prawdopodobne byłoby jawne użycie siły. Zabicie sę­ dziego lub szeryfa w zemście za jakąś zniewagę, bardzo możliwe. Ale nie, to śmieszne. Przede wszystkim Stephen Bonnet nie płacił podatków to pewne. - Nie. - Jamie potrząsnął głową, myśląc zapewne o tym samym. Ze­ wnętrzną stroną dłoni, starł kroplę, która ostała się na czubku jego nosa. Pieniądze nie odegrały w tej sprawie żadnej roli. Nawet Tryon musiał pro­ sić hrabiego Hillsborough o środki na opłacenie milicji. A Regulatorzy - machnął ręką na myśl, by mieli oni płacić komukolwiek za cokolwiek. Tymczasem z tego, co wiem o Stephenie Bonnecie, tylko złoto lub obiet­ nica zdobycia złota mogłyby przywieść go na pole bitwy. - To prawda. - Przez otwarte okno dobiegł nas brzęk porcelany i sre­ bra oraz towarzyszące mu ciche rozmowy niewolników. Nakrywano do stołu. - To niemożliwe, żeby Bonnet mógł być Jamesem MacQuistonem, prawda? Roześmiał się na samą myśl o takiej niedorzeczności, a z jego twarzy nareszcie zniknął wyraz złości i nieprzejednania. - Nie, Angliszko. Tego jestem pewien. Stephen Bonnet nie umie nawet czytać, a napisać potrafi tylko własne nazwisko. Spojrzałam na niego ze zdumieniem. - Skąd wiesz? - Samuell Cornell mi mówił. On nigdy nie widział Bonneta, ale Walter Priestly przyszedł do niego kiedyś pilnie pożyczyć pieniędzy. Był zdzi­ wiony, bo przecież Priestly jest bogatym człowiekiem, ale ten wyjaśnił, że czeka na ładunek, za który będzie musiał zapłacić w złocie, bo człowiek, który go przywiezie, nie przyjmuje kwitów magazynowych ani papiero­ wych pieniędzy, ani przekazów bankowych. Nie ufa papierom, bo sam nie potrafi ich przeczytać, a nie ufa też ludziom, którzy mogliby mu przeczy­ tać. Uznaje tylko złoto. -114-

- To podobne do Bonneta. - Rozprostowałam surdut Jamiego, który do­ tąd trzymałam zwinięty pod ręką. Kiedy strzepnęłam go energicznym ru­ chem, w powietrze uniosła się chmura rudawego pyłu. - Skoro mowa o złocie... Nie sądzisz, że Bonnet mógłby się znaleźć w Alamance przez przypadek? Na przykład po drodze do River Run? Zastanawiał się chwilę nad moim pytaniem, ale potem potrząsnął gło­ wą, odwijając mankiety koszuli. - To nie była wielka bitwa, Angliszko - nie taka, która zaskakuje człowie­ ka i wciąga w swój nurt. Wojska stały naprzeciw siebie ponad dwa dni, a li­ nie wartowników były dziurawe jak sieć rybacka. Każdy mógł opuścić Ala­ mance albo objechać je. Poza tym Alamance nie leży na drodze do River Run. Nie, ten, kto próbował zabić małego Rogera, był tam z własnej inicjatywy. - Wracamy więc znów do tajemniczego pana MacQuistona. - Może - powiedział niepewnie. - Ale kto inny mógłby to być? Z pewnością nikt spośród Regulatorów nie żywił do Rogera osobistej urazy. - Może masz rację - przyznał Jamie. - Ale nie będziemy tego wiedzieć na pewno, dopóki on nam nie powie.

Po kolacji, podczas której nie padło ani jedno słowo na temat MacQuistona, Stephena Bonneta ani innych przygnębiających spraw, udałam się na górę, żeby zobaczyć, jak się czuje Roger. Jamie poszedł ze mną i ge­ stem odesłał siedzącą przy oknie i zajętą cerowaniem niewolnicę. Ktoś mu­ siał stale czuwać, żeby rurka w jego gardle nie zatkała się albo nie prze­ sunęła, ponieważ jeszcze nie mógł bez niej oddychać. Może za kilka dni zejdzie opuchlizna z poszarpanych tkanek i będę mogła ją usunąć. Jamie odczekał, aż sprawdzę Rogerowi puls i oddech, a gdy skinęłam głową, usiadł na jego łóżku. - Znasz nazwiska tych, którzy cię oskarżyli przed gubernatorem? - za­ pytał bez zbędnych wstępów. Roger popatrzył na niego, marszcząc ciem­ ne brwi. W końcu powoli kiwnął głową i uniósł do góry jeden palec. - Jednego. A ilu ich było? Dwa palce w górze. To się zgadzało z informacjami Tryona. - To byli Regulatorzy? Kiwnięcie głową. Jamie spojrzał na mnie, potem wrócił do swojego śledztwa. - Nie było wśród nich Stephena Bonneta? -115-

Roger gwałtownie uniósł się na posłaniu, otwierając usta. Kurczowo ścis­ nął rurkę, bezskutecznie próbując coś powiedzieć i gwałtownie potrząsa­ jąc głową. Chwyciłam go za ramię, jedną ręką sięgając do rurki, bo nagłe porusze­ nie spowodowało, że prawie wysunęła się z otworu. Roger jakby tego nie zauważył, wpatrując się uważnie w Jamiego i próbując przekazać coś bez­ głośnym ruchem warg. - Nie, nie. Skoro go nie widziałeś, to znaczy, że go tam nie było. - Jamie delikatnie ujął go za drugie ramię, pomagając mi jednocześnie poprawić po­ duszki. - Tylko że Tryon opisał jednego ze zdrajców jako wysokiego, jasno­ włosego człowieka. Prawdopodobnie zielonookiego. Pomyśleliśmy, że może... Twarz Rogera uspokoiła się. Potrząsnął głową i znów spoczął w pościeli, pozwalając Jamiemu kontynuować. - Znasz go? Może już kiedyś go spotkałeś? Roger odwrócił spojrzenie i kiwnął głową, wzruszając ramionami. Wy­ glądał na poirytowanego i jednocześnie bezradnego. Słyszałam, że jego oddech stał się szybszy - powietrze z cichym świstem wydostawało się przez rurkę. Chrząknęłam znacząco, patrząc na Jamiego. To, że nie istnia­ ło zagrożenie życia Rogera, nie oznaczało, że był już w pełni sił. Jamie zignorował jednak moje znaki. Kiedy szliśmy na górę, wziął ze so­ bą drewniany pulpit, który teraz położył na nogach Rogera; podał mu też czystą kartkę papieru. Obok kartki położył twardy podłużny kawałek węgla. - Spróbujemy jeszcze raz? - Odkąd Roger odzyskał przytomność, Ja­ mie próbował skłonić go do porozumiewania się tą metodą, ale uniemoż­ liwiały to spuchnięte dłonie. Były wciąż niesprawne i sine, ale dzięki pi­ jawkom i delikatnym masażom przynajmniej wyglądem znów zaczęły przypominać dłonie. Roger zacisnął usta i w końcu udało mu się niezdarnie ująć kawałek węgla. Wskazujący i środkowy palec miał złamany, tak że łubki ułożyły się w literę „V", co zważywszy na okoliczności, uznałam w myśli za znak wielce nieadekwatny. Koncentrując się, zmarszczył brwi i począł powoli coś gryzmolić. Jamie przypatrywał się temu uważnie, przytrzymując obiema rękami papier, aby się nie ślizgał. W końcu węgiel rozprysnął się na kawałki i rozsypał się po podłodze. Wsta­ łam, aby je pozbierać, a Jamie przyglądał się kartce. Widniały na niej kośla­ we litery „W" i „M" i oddzielone odstępem, niezręcznie nabazgrane „MAC". - William? - Jamie podniósł na Rogera pytające spojrzenie, szukając po­ twierdzenia. Kropelki potu lśniły na jego twarzy, ale przytaknął krótko. -116-

- William Mac - odczytałam, zaglądając Jamiemu przez ramię. - Szkot, albo przynajmniej nosi szkockie nazwisko. - Niestety, nie zawężało to gro­ na podejrzanych, po świecie chodziły setki MacLeodów, MacPhersonów, MacDonaldów, MacDonnelów, Mac... Quistonów? Roger podniósł rękę i stuknął w swoją pierś. Po chwili zrobił to znowu, tym razem dodając do gestu ruch warg. Przywołując programy telewi­ zyjne bazujące na szaradach, raz okazałam się szybsza od Jamiego. - MacKenzie? - zapytałam i zostałam nagrodzona błyskiem zielonych oczu i potwierdzającym kiwnięciem głowy. -MacKenzie. William MacKenzie - powtarzał cicho Jamie, szukając w pamięci jakichkolwiek skojarzeń czy wspomnień związanych z tym na­ zwiskiem, ale nic nie przychodziło mu do głowy. Przyglądałam się twarzy Rogera - wciąż była pokryta sińcami, ale po­ mimo sinej pręgi poniżej żuchwy powoli zaczynała odzyskiwać normal­ ny wygląd. Pomyślałam, że w jej wyrazie jest coś dziwnego. Widziałam fizyczny ból w jego oczach, bezsilność i frustrację, że nie może opowie­ dzieć Jamiemu o tym, co wie, ale było w nich coś jeszcze. Złość, to też, ale także... coś jakby kontuzja. -Znasz jakiegoś Williama MacKenziego? - zapytałam Jamiego, który cały czas myśląc, bębnił palcami w stół. - Ano, czterech czy pięciu - odpowiedział, brwi wciąż mając ściągnię­ te w skupieniu. - W Szkocji. Ale tutaj żadnego, żadnego który... Kiedy padło słowo „Szkocja", dłoń Rogera uniosła się gwałtownie i Ja­ mie zamilkł, wpatrując się w napięciu w jego twarz. - Szkocja - powiedział. - Coś związanego ze Szkocją? To nowy imigrant? Potrząsnął gwałtownie głową, ale zaraz zamarł w bezruchu, z gryma­ sem bólu na twarzy. Na chwilę zacisnął powieki, a kiedy je znów otwo­ rzył, gestem poprosił o węgiel, który trzymałam w ręku. Trochę potrwało, zanim Rogerowi znów udało się coś napisać; opadł, zmęczony, na poduszki, a jego koszula pod szyją była wilgotna od potu i poplamiona krwią. Wynik jego wysiłków był rozmazany, nieforemny, ale nie mieliśmy problemów z jego odczytaniem. Na kartce widniało słowo „Dougal". - Dougal - powtórzył Jamie z namysłem. Znał także kilku Dougalów, nie­ którzy z nich mieszkali nawet w Karolinie Północnej. - Dougal Chisholm? Dougal O'Neill? Roger kręcił głową, a rurka w gardle znów świstała od jego przyśpie­ szonego oddechu. Uniósł dłoń i zdecydowanym gestem dźgnął nią Jamie­ go. Otrzymawszy w odpowiedzi jedynie kolejne nierozumiejące spojrzenie, -117-

rozejrzał się znów w poszukiwaniu kawałka węgla, ale ten sturlał się z drew­ nianej podstawki. Jego palce całe były umazane czarnym pyłem. Krzywiąc się z bólu, przycisnął koniec serdecznego palca do kartki i pozostawił na niej kolej­ ny niewyraźny gryzmoł. Gryzmoł, od którego ciarki przeszły mi po ple­ cach. „Geilie". Jamie patrzył przez chwilę na imię. Zobaczyłam, że zadrżał i przeże­ gnał się. -A Dhia - odezwał się w końcu cicho i spojrzał na mnie. Oboje zrozu­ mieliśmy, co chciał nam powiedzieć Roger. Zauważył to i opadł na po­ duszki, dysząc z wyczerpania. - Syn Dougala i Geillis Duncan - odezwał się Jamie, patrząc na Rogera z niedowierzaniem. - Nazwali go zdaje się William. Tak? Jesteś tego pe­ wien? Przytaknął szybko i zamknął oczy. Kiedy znów je otworzył, uniósł pa­ lec i wskazał swoje oko - głęboką, czystą zieleń, kolor mchu. Twarz miał białą jak prześcieradła, na których leżał, a jego brudne od węgla palce trzę­ sły się. Usta mu drżały. Bardzo chciał coś powiedzieć, wyjaśnić, ale na to musieliśmy jeszcze poczekać. Opuścił rękę, a powieki znów przesłoniły jego oczy.

Odkrywszy tożsamość Williama Buccleigha MacKenziego, Jamie trwał w zamiarze, by go odnaleźć, ale porzucił myśl, by natychmiast po tym po­ zbawić go życia. Szczerze mówiąc, byłam nawet wdzięczna losowi za ta­ ki obrót sprawy. Brianna, oderwana od swojego obrazu na naradę, pojawiła się w mo­ im pokoju w kitlu, rozsiewając zapach terpentyny i oleju lnianego. Na płat­ ku jej ucha widniała malownicza niebieskawa smuga. - Tak- odpowiedziała zaskoczona obcesowym pytaniem Jamiego. - Sły­ szałam o nim. William Buccleigh MacKenzie. Podmieniec. - Podmieniec? - brwi Jamiego uniosły się w zdziwieniu. - Ja go tak nazwałam - odpowiedziałam prędko. - Kiedy zobaczyłam drzewo genealogiczne rodziny Rogera i zorientowałam się, kim napraw­ dę jest William Buccleigh MacKenzie. Dougal oddał dziecko Williamowi i Sarze MacKenziem, pamiętasz? A oni nazwali je imieniem tego, które stracili dwa miesiące wcześniej. -118-

- Roger wspomniał, że widział Williama MacKenziego i jego żonę na pokładzie „Gloriany", kiedy płynął ze Szkocji do Karoliny Północnej - wtrą­ ciła Bree. - Mówił, że nie zdawał sobie sprawy, kim jest ten mężczyzna, dopóki nie miał okazji z nim porozmawiać. A więc jest tutaj... William, to znaczy... ale dlaczego, u diabła, miałby chcieć zabić Rogera? I dlaczego w ten sposób? - Jej ciało przeszył dreszcz, chociaż w pomieszczeniu było bardzo ciepło. Było wczesne lato i mimo otwartych okien powietrze by­ ło gorące i lepkie od wilgoci. - Wiedźmi syn - powiedział Jamie krótko, jakby to wszystko wyjaśnia­ ło - i może rzeczywiście wyjaśniało. - Mnie też kiedyś wzięli za czarownicę - przypomniałam mu cierpkim tonem. Spojrzał na mnie z ukosa i lekko wykrzywił usta. - No i co z tego? - Chrząknął i wytarł rękawem czoło gęsto zroszone kroplami potu. - Przypuszczam, że nie pozostaje nam nic innego jak tyl­ ko czekać, aż odpowiedź na nasze pytania pojawi się sama. Dobrze, że przynajmniej wiemy, kto to jest. Powinienem posłać przez kogoś słówko do Duncana i Farquarda. - Był wyraźnie rozdrażniony. - Ale co zrobię, jak wreszcie go znajdę? Wiedźmi czy nie wiedźmi, to mój krewny, nie mogę go zabić. Nie po tym, jak Dougal... - powstrzymał się w ostatniej chwi­ li. - Jest w końcu synem Dougala, moim kuzynem na miłość boską. Zrozumiałam, co miał na myśli. Tylko cztery osoby wiedziały, co się stało w pokoju na poddaszu Culloden House, dzień przed tamtą odległą bitwą. Jedna z nich już nie żyła, druga zniknęła i prawdopodobnie też zginęła w powstaniu. Ja pozostałam jedynym świadkiem tego, jak przelano krew Dougala i kto to zrobił. Choćby nie wiem, jaką zbrodnię popełnił William Buccleigh MacKenzie, Jamie nie mógłby go zabić, przez wzgląd na jego ojca. - Chciałeś go zabić? Nim dowiedziałeś się, kim jest? - Bree wcale nie wyglądała na zaskoczoną. W rękach trzymała szmatkę poplamioną farba­ mi i powoli ją zwijała. Jamie odwrócił się do niej. - Roger Mac jest twoim mężczyzną i synem mojego rodu - powiedział poważnym tonem - oczywiście, że bym go pomścił. Brianna spojrzała na mnie, po czym odwróciła się, jakby rozważała coś w sobie, ze skupieniem, które mnie trochę zaniepokoiło. - Dobrze - powiedziała bardzo cicho. - Jeśli znajdziesz Williama Buccleigha MacKenziego, chcę o tym wiedzieć. Zwinęła do końca szmatkę, wetknęła ją do kieszeni fartucha i wróciła do swojej pracy.

-119-

Brianna nałożyła niewielką kropelkę szarawej zieleni na brzeg palety i pędzlem zabarwionym tym kolorem leciutko musnęła smugę bladej sza­ rości. Zawahała się, oceniając osiągnięty efekt w świetle padającym przez okno, i zdecydowała się dodać odrobinę kobaltu z drugiej strony smugi, uzyskując gamę kolorów od szaroniebieskiego do szarozielonego, w któ­ rej dla niewprawnego oka różnice odcieni były prawie niedostrzegalne. Wzięła do ręki krótki gęsty pędzel i małymi powtarzającymi się pociąg­ nięciami zaczęła cieniować łuk twarzy. Tak, to było to - bladość wypalo­ nej porcelany, ale z żywym cieniem ukrytym pod powierzchnią - coś de­ likatnego, a zarazem pierwotnego. Malowała z ogromnym zapałem, głucha na sygnały z otoczenia, po­ chłonięta swoją artystyczną wizją, porównując obraz na płótnie, z tym głę­ boko wyrytym w pamięci. Nie żeby nigdy przedtem nie widziała mar­ twego człowieka. Podczas pogrzebu jej ojca Franka trumna była cały czas otwarta, pomagała też przy pogrzebach starszych przyjaciół rodziny. Ale kolor zabalsamowanego ciała nieboszczyka tak bardzo różnił się od tego, z którego dopiero przed chwilą uszło życie. Kontrast był wstrząsający. To krew, pomyślała, biorąc do ręki cieniutki pędzel, żeby dodać czystej zieleni do głębokiego łuku oczodołu. Krew i kości - śmierć nie zmieniała kształtu kości ani cieni, jakie rzucały. Krew nadawała tym cieniom kolor. Kiedy żyjemy, pod naszą skórą przetaczają się błękity, czerwienie, róże i lawendy płynącej krwi. Po śmierci krew zastyga i ciemnieje... granat, fio­ let, indygo, brąz zmieszany z purpurą... i coś jeszcze - delikatna, prze­ lotna zieleń, ledwo dostrzegalna, ale przez artystę brutalnie identyfiko­ wana jako „odcień wczesnego rozkładu". Nieznane głosy dochodzące z holu przerwały ciszę, wywołując na jej twarzy grymas zaniepokojenia. Phoebe Sherston uwielbiała zapraszać go­ ści, aby mogli podziwiać proces powstawania obrazów. Zazwyczaj Brian­ na nie miała nic przeciwko temu i mogła opowiadać, co akurat robi, ale tym razem była to niezwykła praca i trzeba było wykonać ją szybko. Mo­ gła malować tylko tuż przed zachodem słońca, kiedy światło, jeszcze dość jasne, zaczynało się już rozpraszać. Głosy minęły jej pracownię i przycichły, gdy goście przeszli do salonu. Brianna znów ujęła w dłoń grubszy pędzel. Znów przywołała wspomnienie martwego człowieka, którego ułożyli pod drzewem w Alamance, niedaleko prowizorycznego szpitala polowe­ go jej matki. Sądziła, że śmierć i bitewne rany zrobią na niej ogromne wra­ żenie, tymczasem bardziej zaskoczyła ją własna fascynacja. Była świad­ kiem okropnych widoków, które w niczym nie przypominały tego, co -120-

widziała, asystując matce przy operacjach, kiedy był czas na współczucie pacjentom, dostrzeganie wszystkich tych małych upokorzeń, których do­ znawało słabe ciało. Na polu bitwy wszystko działo się szybko, było wie­ le do zrobienia, nie było czasu na wrażliwość. Jednakże mimo pośpiechu, mijając tamto drzewo, zawsze zatrzymywała się na krótką chwilę, aby odsłonić nakrycie i jeszcze raz spojrzeć na ciało i wyraz zastygły na twarzy mężczyzny. Była zbulwersowana własną fa­ scynacją, ale nie starała się jej oprzeć - wciąż przywołując w pamięci nie­ uchronną zmianę kolorów i cieni, sztywniejące mięśnie i kształty, skórę coraz ciaśniej przylegającą do kości - pracę, a może budzącą grozę magię, jakiej dokonywała śmierć. Nawet nie pomyślała o tym, żeby zapytać, kim jest martwy mężczyzna. Czy to oznaka nieczułości? - zastanawiała się. Prawdopodobnie. Wówczas jednak wszystkie jej uczucia były pochłonięte czym innym, czyli gdzieś istniały. Zamknęła oczy, aby jeszcze raz pomodlić się za duszę tego obce­ go człowieka. Kiedy otworzyła oczy, światło już prawie przygasło. Zabrała się za czysz­ czenie palety, płukanie pędzli, mycie rąk, powoli powracając do rzeczy­ wistości. Jem, nakarmiony i umyty, już dawno powinien spać grzecznie, ale bun­ tował się, nie chcąc się położyć bez kołysania. Poczuła lekkie mrowienie w piersiach, które - teraz przyjemnie pełne - bywały nieznośnie ociężałe, odkąd syn zaczął jeść normalnie i coraz rzadziej potrzebował jej pokarmu. W końcu nakarmiła Jema, położyła go do łóżka i w kuchni zjadła swo­ ją spóźnioną kolację. Nigdy nie jadła z innymi, żeby wykorzystać wie­ czorne oświetlenie, płacąc za to burczeniem w brzuchu, kiedy zapachy je­ dzenia bezlitośnie przedzierały się do pomieszczenia przez woń farb i oleju lnianego. A później... później szła na górę do Rogera. Na tę myśl usta bezwied­ nie zaciskały jej się w wąską linię; zdając sobie z tego sprawę, rozluźnia­ ła je, wypuszczjąc powietrze z odgłosem pracującego silnika motorówki. Akurat w tym niezbyt szczęśliwym momencie znalazła ją Phoebe Sherston. Zamrugała zdziwiona, ale dobre maniery kazały jej udać, że nic nie widziała. - O, tu jesteś! Proszę, zajrzyj na chwilę do salonu, dobrze? Pan i pani Wilbur bardzo chcieliby cię poznać. - Tak, oczywiście - odpowiedziała Brianna, starając się zachować moż­ liwie najwytworniej. Wskazała ręką swój poplamiony farbami fartuch. Pozwoli pani tylko, że się przebiorę. -121-

Pani Sherston machnęła ręką, chcąc najwyraźniej pokazać gościom swo­ ją oswojoną artystkę w pełnej krasie. -Ależ nie, nie musisz, to tylko wieczorek w gronie przyjaciół. Nikomu nie będzie to przeszkadzać. Brianna niechętnie ruszyła w stronę salonu. - Dobrze, ale tylko na minutkę, muszę uśpić Jema. Usta pani Sherston, przypominające pączek róży, wykrzywiły się w wy­ muszonym uśmiechu. Nie rozumiała, dlaczego niewolnice nie miałyby zro­ bić tego za nią, ale już raz usłyszała, co myśli o tym Brianna, i była na ty­ le mądra, żeby nie poruszać drażliwej kwestii. Rodzice Brianny siedzieli w salonie razem z państwem Wilbur, którzy okazali się bardzo miłą, starszą parą małżeńską. Jej matka zwracała się do nich po imieniu - Darby i Joan. Kulturalnie pominęli milczeniem kwestię jej wyglądu, uprzejmie nalegali, aby pokazała im portret i bezustannie wy­ rażali swój zachwyt zarówno dziełem, jak i jego autorką. Zachowywali się tak przyjaźnie, że w końcu zupełnie się rozluźniła. Już miała przeprosić towarzystwo, kiedy pan Wilbur, korzystając z chwi­ li ciszy, zwrócił się do niej z dobrodusznym uśmiechem. - Rozumiem, że gratulowanie pani szczęścia jest jak najbardziej na miej­ scu, pani MacKenzie. - Słucham? A, tak... dziękuję bardzo - odpowiedziała niepewna, czego właściwie jej gratulowano. Spojrzała na matkę, w jej twarzy szukając ja­ kiejś wskazówki. Claire skrzywiła się lekko i spojrzała na Jamiego, który odkaszlnął. - Gubernator Tryon przekazał twojemu mężowi na własność pięć ty­ sięcy akrów ziemi - oznajmił w końcu. Jego głos był płaski, prawie bez­ barwny. - Tak? - Przez chwilę nie wiedziała, jak się zachować. - Dlaczego? Zapanowało lekkie poruszenie, poprzetykane, odchrząknięciami i zna­ czącymi spojrzeniami wymienianymi pomiędzy Sherstonami i Wilburami. - To rekompensata - zwięźle wyjaśniła matka, spoglądając na Jamiego. Brianna w jednej chwili zrozumiała wszystko. Nikt nie był na tyle nie­ dyskretny, żeby otwarcie wspomnieć o pomyłkowej próbie powieszenia Ro­ gera, ale też społeczność Hillsborough była na tyle mała, że wieść o tym ro­ zeszła się bardzo prędko. Przyszło jej do głowy, że zaproszenie pani Sherston dla niej, jej rodziców i Rogera nie było odruchem bezinteresownej uprzej­ mości. Przyjmowanie w domu człowieka, który ledwo uniknął śmierci przez powieszenie, skupiało uwagę wszystkich na Hillsborough i Sherstonach, przydając im sławy, może nawet bardziej niż ten niezwykły portret. -122-

- Mamy nadzieję, że twój mąż czuje się już lepiej? - pani Wilbur tak­ townie przerwała kłopotliwe milczenie. - Było nam bardzo przykro, kie­ dy usłyszeliśmy o tym incydencie. Incydent. To chyba najoględniejsze określenie sytuacji, jakie można so­ bie wyobrazić. -Tak, czuje się już dużo lepiej, dziękuję - odpowiedziała, uśmiechając się przelotnie, i odwróciła się do ojca. - Czy on o tym wie? O tej rekompensacie? - Nie, pomyślałem, że sama będziesz chciała mu o tym powiedzieć. W pierwszej chwili poczuła wdzięczność dla ojca, będzie miała o czym opowiedzieć Rogerowi. Niełatwym zadaniem było mówienie do kogoś, kto nie mógł odpowiadać. W ciągu dnia zbierała tematy, myśli i wydarzenia, z których później układała całe historie do opowiadania wieczorem. Za­ pas anegdot i opowieści kończył się jednak nieuchronnie, więc milczała, siedząc na brzegu łóżka, szukając w głowie nowych głupstw, którymi mog­ łaby go zabawić. Później jednak przyszła irytacja. Dlaczego ojciec nie powiedział jej o tym na osobności, zamiast omawiać rodzinne sprawy przy obcych? Zauważy­ ła krótką wymianę spojrzeń między rodzicami, widoczne było, że matkę też nurtuje to pytanie. Odpowiedział jej, ogarniając znaczącym spojrze­ niem Wilburów i panią Sherston. „Lepiej powiedzieć prawdę przy szanowanych świadkach - zwykł ma­ wiać - niż pozwolić plotce rozejść się innymi drogami". Nie myślała o własnej reputacji - na razie nic jej nie naruszyło - ale wiedziała już dość o prawach, którymi rządzą się społeczności, żeby zda­ wać sobie sprawę, jaką szkodę mógłby wyrządzić ten skandal jej ojcu. Gdy­ by fałszywe wieści rozeszły się po okolicy, na przykład, że Roger rzeczy­ wiście był przywódcą Regulacji, lojalność Jamiego także stanęłaby pod znakiem zapytania. Rozmowy, których od kilku tygodni słuchała w salonie Sherstonów, po­ kazały jej, jak rozległą pajęczą siecią jest kolonia. W gęstej plątaninie nici han­ dlowych kilka wielkich pająków - a także pewna liczba mniejszych - dys­ kretnie przemierzało swoje szlaki, nasłuchując najlżejszego bzyczenia muchy, która znalazła się w opałach, i nieustannie sprawdzając wytrzymałość sieci. Małe żyjątka prześlizgiwały się ostrożnie po obrzeżach, nie spuszczając oka z większych rywali. Pająki to drapieżcy, podobnie jak ludzie o wybu­ jałej ambicji, pomyślała. Pozycja jej ojca była co prawda ugruntowana, ale z pewnością nie na ty­ le mocna, aby oprzeć się skutkom plotek i podejrzeń. Rozmawiała kiedyś -123-

o tym z Rogerem, snując rozmaite przypuszczenia. Pęknięcia były już wi­ doczne i łatwe do odczytania dla osoby, która znała panujące w tym świe­ cie zależności. Napięcia i naprężenia mogły się w jednej chwili przero­ dzić w przepaść, a jedna taka przepaść wystarczy, aby odłączyć kolonie od Królestwa. Niechby tylko naprężenia przybrały na sile i nabrały przyśpieszenia, niechby więzi łączące Fraser's Ridge z resztą kolonii postrzępiły się... a pa­ jąki mogłyby je przegryźć i, uchwyciwszy ich lepkie końce, omotać jej ro­ dzinę grubym kokonem, i zostawić ją wiszącą na włosku, samotną, zdaną na łaskę krwiopijców. Twoje skojarzenia są dziś makabryczne, zbeształa się w myślach, jed­ nocześnie trochę rozbawiona kierunkiem, jaki obrała jej wyobraźnia. Przy­ szło jej do głowy, że może przez to portretowanie śmierci. Wilburowie ani Sherstonowie nie zauważyli jej dziwnego nastroju, tyl­ ko matka obrzuciła ją długim, pełnym namysłu spojrzeniem, lecz nie po­ wiedziała nic. Brianna wymieniła jeszcze kilka uprzejmości i przeprosiła towarzystwo. Jej nastroju nie poprawiło także to, że Jemmy zasnął sam, zmęczony czekaniem, ze śladami łez na policzkach. Na chwilę przyklękła przy łó­ żeczku syna i położyła mu dłoń na ramieniu, mając nadzieję, że wyczuje jej bliskość i obudzi się. Jego małe plecki rytmicznie unosiły się i opadały pod wpływem oddechu, ale się nie poruszył. Szyja śpiącego dziecka lek­ ko lśniła od kropelek potu. Upał panujący w ciągu dnia wieczorem unosił się ku górze i powodo­ wał, że na piętrze, gdzie spali, robiło się potwornie duszno. Wszystkie okna były oczywiście szczelnie pozamykane, aby niebezpieczne nocne powie­ trze nie dostało się do pokoju i nie wyrządziło krzywdy dziecku. Pani Sherston nie miała dzieci, ale wiedziała, jakich środków ostrożności wymaga ich pielęgnacja. Gdyby byli w górach, Brianna bez chwili wahania otworzyłaby okna, ale tu, w mocno zanieczyszczonym mieście, takim jak Hillsborough, peł­ nym obcych z wybrzeża, stojących wszędzie końskich koryt i studni... Mając na uwadze z jednej strony przenoszące malarię komary, z dru­ giej możliwość uduszenia się synka, zdecydowała się wreszcie odrzucić cienkie przykrycie i delikatnie rozebrać go z koszulki. Zostawiła Jema wy­ godnie ułożonego na prześcieradle, tylko w pieluszce. Jego skóra była miękka, a jej leciutkie zaróżowienie widoczne nawet w ciemności. Z cichym westchnieniem zgasiła światło i wyszła, pozostawiając drzwi lekko uchylone, aby usłyszeć jego płacz, gdyby się obudził. Było już pra-124-

wie zupełnie ciemno, z dołu przenikała przez balustradę słaba poświata, ale korytarz piętra pogrążony był w głębokim mroku. Wypolerowane sto­ ły pani Sherston i portrety przodków pana Sherstona rysowały się jako przedmioty o niewyraźnych kształtach. W pokoju Rogera wciąż było jasno - drzwi były zamknięte, ale widziała smugę światła bijącą spod nich. Ruszyła w tamtą stronę. Myśli o jedzeniu przypomniały także o niezaspokojonym głodzie dotyku. Piersi znów za­ czynały ciążyć boleśnie. Służąca kiwała się, siedząc w kącie, z rękami opuszczonymi na robótkę, która osunęła się na jej kolana. Na odgłos otwieranych drzwi, kobieta obu­ dziła się gwałtownie i spojrzała na Briannę ze strachem i poczuciem winy. Bree rozejrzała się po pomieszczeniu i uspokojona stwierdziła, że wszystko jest w porządku. Słyszała syczenie, które było dźwiękiem ozna­ czającym, że Roger oddycha. Zmarszczyła się lekko, patrząc na kobietę, i w milczeniu dała jej znak, by się oddaliła. Kobieta niezręcznie podniosła się z krzesła, ujmując w dłonie niedokończoną robótkę, i po cichu wy­ mknęła się, unikając wzroku Brianny. Leżał na plecach, oczy miał zamknięte, a jego ciało przykrywało jedy­ nie prześcieradło. Jest taki chudy - pomyślała - jak to się stało, że zmizerniał tak bardzo w tak krótkim czasie? Co prawda przełykał tylko po kilka łyżek zupy i rosoły penicylinowego Claire, ale przecież to dopiero dwa czy trzy dni, tymczasem już mu widać wszystkie kości! Po chwili uświadomiła sobie, że już wcześniej schudł na skutek trudów kampanii, a jej rodzice także wyglądali ostatnio gorzej niż zwykle. Coraz bardziej widoczne kości pokrywała jedynie nadal utrzymująca się opuch­ lizna. Teraz, kiedy wreszcie zaczęła powoli ustępować, jego kości policz­ kowe jeszcze bardziej się zaostrzyły, a wyraźna, szlachetna linia szczęki zarysowała się mocniej, naga ponad owiniętym białym płótnem poranio­ nym gardłem. Zdała sobie sprawę, że przypatruje się jego szczęce, oceniając kolory gojących się sińców. Żółtawa zieleń zanikającej opuchlizny była tak od­ mienna od delikatnie zielonkawej szarości charakterystycznej dla jej por­ teru niedawnej śmierci. Był to zarazem kolor choroby i życia. Wzięła głę­ boki oddech: w tym pomieszczeniu okno też było tylko lekko uchylone: cienka strużka potu spłynęła jej wzdłuż kręgosłupa, aż do pośladków. Nagłe skrzypnięcie drzwi obudziło go, odwrócił głowę w jej stronę i uśmiechnął się blado. -Jak się czujesz? - zapytała przyciszonym głosem, jakiego używa się w kościele. -125-

Wzruszył ramionami, a usta ułożyły się w bezgłośnym „Okay". Czoło i skronie miał zroszone potem. - Potwornie gorąco, prawda? - ruchem dłoni wskazała okno, przez któ­ re do pokoju wpadało gorące, ale choć trochę ruchome powietrze. Przy­ taknął, zabandażowaną dłonią dotykając kołnierzyka. Rozpięła koszulę, aby podmuch wiatru owionął mu klatkę piersiową. Jego sutki były małe i zgrabne, z różowo-brązowymi otoczkami, ukry­ te pod skręconymi ciemnymi włoskami. Ich widok przypomniał jej o włas­ nych piersiach, pełnych mleka, i przez chwilę czuła palącą potrzebę, aby unieść jego głowę i przyłożyć do nich usta. Przed oczyma stanęło jej ży­ we wspomnienie chwili pod wierzbami w River Run. Fala gorąca rozlała się po jej ciele, wywołując łaskotanie w piersiach i łonie. Policzki zapło­ nęły rumieńcem, odwróciła się od łóżka i spojrzała na resztki jedzenia, które zostały na stoliku. Stała tam przykryta miska zimnego specyfiku penicylinowego i naczynie z herbatą osłodzoną miodem. Wzięła do ręki łyżkę i pytająco uniosła brwi. Skrzywił się lekko, ale pokiwał głową. Podniosła naczynie i usiadła na stołku obok niego. - Otwórz drzwi stajni - poprosiła, z uśmiechem wykonując kilka za­ krętów łyżeczką, jak robiła to, karmiąc Jema. - Naaaadjeeeżdża konik! Odwrócił wzrok ze złością. - Kiedy byłam mała - zaczęła, nie zwracając uwagi na jego nachmu­ rzoną minę - moi rodzice mówili: „Nadpływa holownik, otworzyć most zwodzony", „Nadjeżdża samochód, otwórz garaż", ale to nie ma zastoso­ wania wobec Jema. Czy twoja matka karmiła cię przy użyciu samocho­ dów i samolotów? Wykrzywił usta, ale w końcu zdobył się na wymuszony uśmiech. Po­ trząsnął głową i uniósł dłoń, pokazując sufit. Spojrzała i zobaczyła ciem­ ny punkcik, w którym rozpoznała zabłąkaną pszczołę, która musiała do­ stać się tu w ciągu dnia i straciła orientację w zacienionym pokoju. - Tak? A więc dobrze, leci pszczółka - zawołała cicho, delikatnie wkła­ dając mu łyżkę do ust. - Bzzz, bzzz, bzzz. Atmosfera trochę się rozluźniła, mogła więc zaprzestać gry. Opowiada­ ła Rogerowi o Jemie, który miał nowe ulubione słowo o nieznanym do­ rosłym znaczeniu. Wierzchem dłoni starła krople potu z czoła i znów za­ jęła się łyżką. - Pani Sherston powiedziała, że powinien już chodzić - kontynuowała, patrząc uważanie na jego usta. - Dzieci jej siostry chodziły, mając nie­ spełna rok! Mama uspokoiła mnie, że wszystko jest w najlepszym po-126-

rządku. Powiedziała, że dzieci zaczynają chodzić, kiedy są do tego goto­ we, czyli między dziesiątym a osiemnastym miesiącem życia. Zwykle oko­ ło piętnastego miesiąca. Skupiała spojrzenie na jego ustach, ale zdawała sobie sprawę, że cały czas bacznie ją obserwuje. Chciała odwzajemnić spojrzenie, ale obawiała się tego, co może zobaczyć w zielonej głębi jego oczu. Czy byłby to Ro­ ger, którego znała, czy też milczący nieznajomy, wisielec? -Ach, byłabym zapomniała. - Przerwała opowiadanie o Wilburach. Rzecz jasna wcale nie zapomniała, ale nie chciała od razu wyrzucać z sie­ bie tej nowiny. - Papa rozmawiał dziś po południu z gubernatorem. On, to znaczy gubernator, chce nadać ci na własność ziemię. Pięć tysięcy akrów. - Mówiąc to, zdała sobie sprawę z absurdalności sytuacji. Pięć ty­ sięcy akrów niezagospodarowanej ziemi w zamian za prawie zrujnowa­ ne życie. Skreśl „prawie", dodała w myślach, spoglądając na męża. Zmarszczył brwi, patrząc na nią zaskoczony, w końcu pokręcił głową i zamknął oczy, opadając na poduszki. Uniósł ręce i opuścił je bezwład­ nie, jakby chcąc powiedzieć, że ma wiele do przemyślenia. Zapewne miał. Stała, obserwując go w milczeniu, ale nie otworzył już oczu. Między mocno ściągniętymi ciemnymi brwiami widniała głęboka bruzda. Tknięta naglą potrzebą bliskości i przełamania bariery ciszy, łagodnie, prawie nie dotykając skóry, przesunęła końcami palców po jego twarzy. Widziała dziwnie rozmazane krawędzie sińców, niemal mogła dostrzec ciemne skrzepy krwi tuż pod powierzchnią skóry, gdzie popękały na­ czynka. Zaczynały już żółknąć. Matka powiedziała, że trombocyty prze­ mieszczą się w okolice rany, gdzie stopniowo będą zastępowały martwe komórki, zapobiegając utracie krwi. Zmiana koloru była rezultatem go­ spodarki komórkowej. W końcu otworzył oczy, skupiając spojrzenie na jej twarzy, ale jego po­ została bez wyrazu. Wiedziała, że wygląda na zmartwioną, więc spróbo­ wała się uśmiechnąć. - Wcale nie wyglądasz na nieżywego - powiedziała. Brwi zadrżały mu lekko, a w oczach wreszcie zalśniła radośniejsza iskierka. - Roger nie wiedząc, co powiedzieć, pochyliła się nad nim. Zesztywniał, odru­ chowo próbując ochronić rurkę w gardle, lecz ona już delikatnie obej­ mowała jego ramiona, rozpaczliwie chcąc poczuć jego bliskość. - Ko­ cham cię - wyszeptała i ścisnęła go za ramię, jakby chcąc go zmusić, by uwierzył. Pocałowała go. Usta miał ciepłe i suche, tak dobrze znajome, ale na po­ liczku nie poczuła ciepłego oddechu, wydobywającego się z ust czy nosa, -127-

jakby pocałowała martwą maskę. Nieprzyjemna gęsia skórka pokryła jej ręce, kiedy gwałtownie odsunęła się od niego. Miała nadzieję, że nie od­ czyta z jej twarzy uczucia obrzydzenia. Ale jego powieki były mocno zaciśnięte. Mięśnie żuchwy poruszały się pod skórą. - Odpoczywaj - zdołała wyrzucić z siebie drżącym głosem. - Przyjdę jutro rano. Schodząc po schodach, nie zauważyła nawet, że świece w korytarzu są już zapalone, a niewolnica czekająca za drzwiami cicho wślizgnęła się do opuszczonego przez nią pokoju. Znów poczuła głód, ale nie zeszła na dół, żeby poszukać czegoś do je­ dzenia. Najpierw musiała pozbyć się nadmiaru mleka. Zawróciła do po­ koju rodziców, czując stamtąd ożywczy przeciąg. Mimo ciepłego, parne­ go powietrza końce jej palców były zimne, jakby terpentyna wciąż ulatniała się z jej skóry.

Wczorajszej nocy śniłam o mojej przyjaciółce, Deborze. Zarabiała, układa­ jąc tarota w Związku Studenckim. Zawsze proponowała, że postawi mi kar­ ty za darmo, ale nigdy nie przystałam na jej propozycję. Kiedy byłam w piątej klasie, siostra Marie Romaine powiedziała nam, że katolicy nie mogą sobie wróżyć - nie wolno nam było nawet dotknąć tabliczek quija, kart tarota czy szklanej kuli, ponieważ tego rodzaju przedmioty są po­ kusą S-Z-A-T-A-N-A - zawsze literowała to słowo, nigdy nie wymawiając go płynnie, w całości. Nie wiem, czy przez wzgląd na to nigdy nie pozwoliłam Deborze czytać mi z kart. W każdym razie ubiegłej nocy pojawiła się w moim śnie. Często przyglądałam się jej, kiedy robiła to dla innych. Karty tarota fa­ scynowały mnie być może dlatego, że były czymś zakazanym. Ich nazwy by­ ły bardzo pociągające - Wielkie Arkana, Małe Arkana, Królowa Pałek, Król Mieczy, Rycerz Monet, Paź Kielichów. Cesarzowa, Mag. I Wisielec. Cóż, o czym innym miałabym śnić? To nie był subtelny sen, bez wątpie­ nia. Był tam, w samym środku rozłożonych kart, a Deb opowiadała mi, co oznacza. „Mężczyzna zwisa za nogę z drąga, umocowanego między dwoma drzewa­ mi. Jego ręce, związane z tyłu, tworzą wraz z głową trójkąt, wierzchołkiem skie­ rowany ku dołowi. Jego nogi tworzą krzyż. Można powiedzieć, że Wisielec jest wciąż związany z ziemią, ponieważ jego stopa jest przywiązana do drąg." -128-

Widziałam mężczyznę z karty, zawieszonego pomiędzy ziemią a niebem. Ta karta zawsze była dla mnie dziwna - na twarzy mężczyzny nie było wi­ dać emocji, chociaż wisiał do góry nogami, z przepaską na oczach. - Wisielec symbolizuje konieczność poddania i ofiary - mówiła. -Ale praw­ dziwy sens jest ukryty, sama musisz go odkryć. Poddanie się prowadzi do zmian w osobowości, ale człowiek sam musi osiągnąć ostateczny cel. Przemiana osobowości. Tego właśnie obawiam się najbardziej. Lubiłam oso­ bowość Rogera taką, jaka była! Cóż... niech to! Nie wiem, ile z tego wszystkiego to sprawka S-Z-A-T-A-N-A, ale wiem, że próby patrzenia zbyt daleko w przyszłość, to bardzo zły pomysł. Przynajmniej w tej chwili.

74. Dźwięki ciszy Malowanie portretu Penelopy Sherston dobiegło wreszcie końca i zostało uwieńczone sukcesem. Obaj mężczyźni, Isaiah Morton i Roger, czuli się już na tyle dobrze, że mogli ruszyć w drogę. Zdając sobie sprawę z bli­ skiego terminu przyjścia na świat potomka Mortona i niebezpieczeństwa, jakie mogłoby go czekać, gdyby zbliżył się do Granite Falls lub Brownsville, Jamie załatwił z Sherstonami, że Morton i Alicia zamieszkają na ra­ zie w stróżówce przy browarze. Isaiah gdy tylko siły mu na to pozwolą, miał podjąć pracę jako browarniany woźnica. - Nie wiem dlaczego - zwierzył mi się kiedyś Jamie - polubiłem łobu­ za. Bardzo bym nie chciał zobaczyć, jak ktoś morduje go z zimną krwią. Odkąd dołączyła do nas Alicia, Isaiah błyskawicznie odzyskiwał siły i już po tygodniu zszedł sam po schodach, aby z psim przywiązaniem, wodzić wzrokiem za swoją kobietą, krzątającą się po kuchni. W drodze do łóżka za­ trzymał się, aby skomentować postępy w pracy nad portretem pani Sherston. - Czyż nie wyglądają identycznie? - zapytał, stojąc w progu pracowni, gdzie właśnie trwało pozowanie, odziany jedynie w nocną koszulę. - Kie­ dy patrzy się na ten obraz, od razu widać, kogo przedstawia. Biorąc pod uwagę, że pani Sherston zażyczyła sobie widnieć na portre­ cie jako Salomea, nie byłam pewna, czy te słowa zostaną uznane za kom­ plement, ale ona tylko zaczerwieniła się dziewczęco i podziękowała, roz­ poznając w jego głosie szczery zachwyt. -129-

Bree faktycznie spisała się świetnie, namalowany przez nią portret był jednocześnie realistyczny i panegiryczny, ale bez jawnej ironii, co musia­ ło być bardzo trudne do osiągnięcia. Nie zdołała oprzeć się pokusie w drob­ nych detalach - surowa twarz Jana Chrzciciela przypominała twarz gu­ bernatora Tryona, ale wątpię, aby ktokolwiek poza mną dostrzegł to podobieństwo. Wreszcie byliśmy gotowi, aby wyruszyć w drogę do domu, podnieceni i z uczuciem ulgi - wszyscy, wyjąwszy Rogera. Fizycznie był bezsprzecznie w dużo lepszym stanie. Mógł już poruszać dłońmi, tylko złamane palce były jeszcze nieruchome, większość sińców z twarzy i ciała zniknęła. Najbardziej cieszyło jednak to, że opuchlizna gardła zeszła na tyle, że mógł oddychać przez nos i usta. Usunęłam wresz­ cie kłopotliwą rurkę i zaszyłam nacięcie; operację, niewielką, ale bardzo bolesną, zniósł bez słowa skargi, leżąc sztywno z otwartymi oczyma i wzro­ kiem wbitym w sufit. Jego stan psychiczny niepokoił mnie dużo bardziej. Kiedy zakończyłam zabieg, pomogłam mu usiąść, otarłam twarz i podałam do wypicia wodę wymieszaną z niewielką ilością brandy, jako środkiem dezynfekującym. Obserwowałam go uważnie, kiedy przełykał płyn, a następnie delikatnie położyłam palce na jego gardle i poprosiłam, aby przełknął znowu. Za­ mknęłam oczy, wyczuwając ruch krtani i starając się ocenić stopień uszko­ dzenia. Kiedy podniosłam powieki, zobaczyłam jego oczy - otwarte szeroko i wpatrzone we mnie z odległości kilku cali. Pytanie zawarte w spojrze­ niu było zimne i przejrzyste. Jak lód. - Nie wiem - wyszeptałam w końcu. Moje palce wciąż spoczywały na jego gardle, czułam krew przepływającą pod swoją dłonią, życie płynące tuż pod skórą. Kanciasta twardość krtani nadal znajdowała się pod mo­ imi palcami, dziwnie zniekształcona. Nie wyczułam tam żadnego pulso­ wania, żadnych wibracji wywołanych przepływem powietrza i ruchami strun głosowych. - Nie wiem - powtórzyłam i powoli cofnęłam rękę. - Chcesz teraz spró­ bować? Potrząsnął głową i wstał z łóżka: podszedł do okna i stanął tyłem do mnie. Wsparł się rękami o okienne ramy i wyglądał na zewnątrz, a przed moimi oczyma pojawiło się odległe wspomnienie. Przypomniałam sobie, że wtedy, w Paryżu, na niebie płonął już księ­ życ. Obudziłam się ze snu i zobaczyłam Jamiego, jak wsparty na rękach, stał nago przy oknie; jego ciało lśniło od zimnego potu, a na jasnej skó-130-

rze pleców widniały blizny. Roger też był spocony od panującego gorąca, płócienna koszula lepiła się do jego ciała - ciała o takiej samej postawie. Tak wygląda mężczyzna, który postanowił zmierzyć się ze swoimi demo­ nami. Słyszałam głosy dochodzące z zewnątrz. Jamie wracał właśnie z obozu, w siodle przed sobą trzymając Jemmy'ego. Zabierał ze sobą chłopca na codzienne wyprawy, żeby Bree mogła pracować w spokoju. W rezultacie Jemmy nauczył się czterech nowych słów, z czego tylko dwa były nie­ przyzwoite, a najlepszy surdut Jamiego przesiąknął zapachem brudnych pieluszek i został pokryty licznymi plamami z dżemu. Obaj wyglądali jed­ nak na bardzo zadowolonych. Dobiegł nas głośny śmiech Bree - wyszła właśnie z domu, aby odebrać syna z rąk Jamiego. Roger nadal stał w oknie bez ruchu, jak drewniana rzeźba. Nie mógł krzyknąć do nich, mógł stuknąć w okienną ramę, mach­ nąć do nich, ale nie chciał - stał nadal nieruchomo. Po chwili wstałam i wyszłam cicho z pokoju, czując w gardle wielką gu­ lę utrudniającą przełykanie. Kiedy Bree zabrała Jema, aby go wykąpać, Jamie powiedział mi, że Tryon uwolnił większość jeńców pojmanych podczas bitwy, a wśród nich Hugha Fowelsa. Zdjął surdut i rozluźnił kołnierzyk koszuli, wystawiając twarz na wiatr powiewający od okna. - Wstawiłem się za nim i Tryon mnie posłuchał. - Sam mógł na to wpaść - odpowiedziałam ostrym głosem. Spojrzał na mnie i wydał jeden ze swoich gardłowych pomruków. Pomyślałam o Ro­ gerze, którego krtań nie była zdolna do wydania tego charakterystyczne­ go dla Szkotów dźwięku. Ta przygnębiająca myśl musiała się odmalować na mojej twarzy, bo Ja­ mie uniósł brwi i dotknął mojego ramienia. Było zbyt gorąco, aby od­ wzajemnić uścisk, więc jedynie oparłam policzek o jego ramię, wyczuwa­ jąc twarde mięśnie pod cienką płócienną koszulą. - Zaszyłam dziś gardło Rogera - powiedziałam. - Może już samodziel­ nie oddychać, ale nie wiem, czy jeszcze kiedykolwiek będzie mówił. - A co dopiero śpiewał. Niewypowiedziana myśl rozpłynęła się w parnym po­ wietrzu. Z głębi gardła Jamiego znów dobył się pomruk, niski i pełen złości. - Rozmawiałem też z Tryonem na temat ziemi, którą obiecał Rogerowi. Dał mi dokument potwierdzający własność - pięć tysięcy akrów, przyle­ gających do naszych włości. To chyba ostatni oficjalny dokument, który wydał jako gubernator - jeden z ostatnich. -131-

- To znaczy? - Mówiłem, że uwolnił większość jeńców? - kontynuował. - Ale nie wszystkich. Dwunastu wciąż siedzi w więzieniu. Wyjęci spod prawa przy­ wódcy Regulacji, przynajmniej on tak twierdzi - dodał z aż nazbyt oczy­ wistą ironią. - W ciągu miesiąca postawi ich przed sądem pod zarzutem buntu. - A jeśli zostaną uznani za winnych... - Przynajmniej pozwolą im mówić, nim ich powieszą. Zatrzymał się przed portretem, marszcząc brwi, a ja wcale nie byłam pewna, czy rzeczywiście go widzi. - Nie zostanę tutaj, aby na to patrzeć. Powiedziałem Tryonowi, że ru­ szamy w drogę, żeby doglądać zbiorów i trzód. Zwolnił milicję od służby. Poczułam ulgę w sercu. W górach jest teraz rześko, powietrze jest świe­ że, a wokół soczysta zieleń. Doskonałe miejsce na rekonwalescencję. - Kiedy wyruszamy? -Jutro. - Rzeczywiście jednak widział obraz, bo kiwnął głową z zado­ woleniem. - Tylko jedno mogłoby nas wstrzymać, ale myślę, że w tej chwi­ li to już nie ma znaczenia. - Co takiego? -Syn Dougala - odrzekł, odwracając się od portretu. - Dziesięć dni przemierzałem hrabstwo wzdłuż i wszerz, poszukując Williama Buccleigha MacKenziego. Znalazłem nawet kogoś, kto go znał, ale nikogo, kto wi­ działby go od Alamance. Niektórzy twierdzą, że opuścił kolonię, jak wie­ lu Regulatorów. Husband z rodziną wyjechał do Maryland. A William MacKenzie zniknął jak szczur w dziurze. On i jego rodzina.

Wczorajszej nocy śniło mi się, że leżymy pod wielką jarzębiną. Roger i ja. To był piękny letni dzień, a my wiedliśmy jedną z tych rozmów, do których wciąż powracaliśmy - o rzeczach, których brakowało nam najbardziej. Tylko że tym razem rzeczy, o których rozmawialiśmy, pojawiały się między nami na trawie. Powiedziałam, że oddałabym duszę diabłu za migdałowy batonik Hersheya i oto był, już częściowo odwinięty z papierka, tak że czułam zapach czekola­ dy. Odwinęłam do końca biały papierek i zaczęłam rozkoszować się słodyczą czekolady. Roger podniósł opakowanie i oznajmił, że najbardziej brak mu papieru to­ aletowego, bardzo sprytnego wynalazku. Zaśmiałam się i odpowiedziałam, że -132-

nie ma nic skomplikowanego w papierze toaletowym - nawet teraz ludzie mog­ liby go wyrabiać, gdyby tylko zechcieli. Na ziemi pojawiła się rolka papieru toaletowego. Wskazałam na nią palcem, kiedy ogromny trzmiel sfrunął z gó­ ry, chwycił jej koniec i odleciał, rozwijając papier do końca. Ponad naszymi głowami wśród gałęzi drzewa rozpościerała się teraz biała wstęga. Wtedy oświadczył, że to bluźnierstwo myśleć o papierze toaletowym. Ma­ ma, sporządzając swoje notatki, drobi literki, a papa, pisząc do Szkocji, zawsze zużywa obie strony kartki, a później jeszcze odwraca ją do góry nogami i pi­ sze między linijkami, wykorzystując każdą wolną przestrzeń. Teraz widziałam z kolei tatę, jak siedzi na trawie i pisze na papierze toa­ letowym list do cioci Jenny. Papier wydłuża się coraz bardziej, a pszczoła uno­ si go w powietrze, aż w końcu odlatuje z nim do Szkocji. Ja zużywam najwięcej papieru. Ciotka Jocasta podarowała mi kilka swoich starych szkicowników i wszystkie arkusze do akwareli, ale używając ich, mam ogromne poczucie winy, ponieważ wiem, jak drogie są takie artykuły. Muszę jednak rysować. Dobrą stroną malowania portretu pani Sherston za pienią­ dze było to, że mogłam bez wyrzutów sumienia zużywać papier. W pewnym momencie sen się zmienił i teraz malowałam portret Jema żół­ tym ołówkiem #2B. Na jego drewnianej oprawce widniał czarny napis „Ticonderoga". Był taki sam jak te, których używałam, będąc w szkole. Rysowa­ łam na papierze toaletowym, a ołówek wciąż robił w nim dziury, a mnie denerwowało to tak bardzo, że zacisnęłam dłoń w pięść. W końcu sen przerodził się w jeden z tych nudnych i nieprzyjemnych, w których chodzi się bez końca w poszukiwaniu łazienki, żeby wreszcie obu­ dzić się i stwierdzić, że faktycznie potrzebuje się skorzystać z toalety. Nie mogę się zdecydować, czy bardziej chciałabym mieć batonik, papier to­ aletowy, czy może ołówek. Sądzę, że jednak ołówek. We śnie czułam zapach świeżo zaostrzonego drewienka, czułam je w palcach i zębach. Od dziecka nigdy nie mogłam się powstrzymać, żeby nie gryźć ołówka. Wciąż pamię­ tam, jak to jest, czuć smak twardego drewna i pokrywającej go farby, gryźć go od góry do dołu i z powrotem, tak że w końcu wygląda, jakby dobrał się do niego bóbr. Po południu myślałam o swoim śnie. Zrobiło mi się smutno, że Jem, kie­ dy pójdzie do szkoły, nie dostanie nowiutkiego żółtego ołówka ani pudełka na lunch z podobizną Batmana na wieczku. Jeśli w ogóle kiedyś pójdzie do szkoły. Palce Rogera wciąż nie są na tyle sprawne, żeby utrzymać pióro. Teraz już wiem, że nie chcę ołówków, czekoladek ani papieru toaletowego. Chciałabym, żeby Roger znów mógł mówić. -133-

75. Powiedz moje imię Nasza droga powrotna do Fraser's Ridge trwała dużo krócej niż do Alamance, ponieważ schodziliśmy w dół. Był późny maj i kukurydza na po­ lach Hillsborough była już bardzo wysoka, a jej liście zielone. Wiatr roz­ wiewał wszędzie żółtawy pył. Zboża w górach będą już gotowe do zbiorów, zwierzęta zaraz zaczną wydawać na świat potomstwo, cielaki, źrebięta, owieczki, potrzebujące ochrony przed wilkami, lisami i niedź­ wiedziami. Zaraz po tym, jak gubernator ogłosił zwolnienie ze służby, mi­ licja rozjechała się. Uczestnicy kampanii w pośpiechu udali się do swoich gospodarstw i pól. Było nas przez to dużo mniej, zaledwie dwa wozy. Kilku mężczyzn, mieszkających nieopodal Ridge, wyruszyło z nami, podobnie jak dwóch młodych Findlayów; gospodarstwo ich matki mieliśmy mijać po drodze. Ukradkiem obserwowałam ich, kiedy pomagali przy rozładowywaniu rzeczy z wozu i rozkładaniu obozowiska. Mili chłopcy, choć bardzo cisi. Byli pełni respektu wobec Jamiego, a do Rogera odnosili się z osobliwą lo­ jalnością, która zrodziła się podczas krótkiej kampanii i trwała nadal, tak­ że po jej zakończeniu. Odwiedzili go także w Hillsborough, ze wstydem podkurczając palce gołych stóp na tureckich dywanach pani Sherston. Ich twarze płonęły i nie mogli wydobyć z siebie głosu, kiedy obdarowywali Rogera trzema jeszcze niedojrzałymi jabłkami, z pewnością skradzionymi z czyjegoś sadu. Roger uśmiechnął się szeroko w podziękowaniu i bohatersko ugryzł ka­ wałek jabłka, zanim zdołałam go powstrzymać. Nie był jeszcze w stanie przełykać nic prócz zupy i omal się nie udusił od zakrztuszenia. Kiedy odłożył jabłko, dysząc ciężko, wszyscy trzej nadal uśmiechali się do siebie w milczeniu, a w ich oczach lśniły im łzy. Findlayowie przez całą podróż starali się być możliwie najbliżej Roge­ ra, zawsze uważni, w każdej chwili gotowi pomagać mu, kiedy nie mógł poradzić sobie z czymś swoimi poranionymi dłońmi. Jamie opowiedział mi o ich wuju, Ianie Mhorze. Wyraźnie mieli wprawę w odczytywaniu niewypowiedzianych słów i potrzeb. Młody i mimo wszystko silny Roger szybko wracał do zdrowia. Zła­ mania, jakich doznał, nie były poważne, ale dwa tygodnie to było za ma­ ło czasu, żeby zgruchotane kości się zrosły. Wolałabym, żeby pozostały za­ bandażowane jeszcze przynajmniej przez tydzień, ale tylko zirytował się, -134-

usłyszawszy tę propozycję. Niechętnie zdjęłam łubki, przytrzymujące je­ go palce, ostrzegłszy, żeby bardzo uważał i nie nadwyrężął ich. - Ani mi się waż - ostrzegłam go, widząc jak sięga do wozu, aby pod­ nieść ciężki plecak z zapasami. Spojrzał na mnie z góry, unosząc brew, wzruszył ramionami i odstąpił od wozu, pozwalając Hughowi Findlayowi wyciągnąć tobołek i przenieść go. Wskazał krąg kamieni pod ognisko, któ­ re ustawiał Iain Findlay, a następnie spojrzał w stronę lasu. Pytał, czy mo­ że w takim razie zatroszczyć się o drewno. - W żadnym wypadku - odrzekłam stanowczo. Uniósł dłoń do ust, na­ śladując ruch przy piciu z kubka i spojrzał na mnie pytająco. Może przy­ nieść wody? - Nie - odmówiłam znowu. - Wystarczy, że kubeł się ześlizgnie i... Rozejrzałam się wokół, w poszukiwaniu jakiegoś bezpieczniejszego za­ jęcia, ale wszystkie czynności przy rozkładaniu obozu, były dla niego zbyt ciężkie. Jednocześnie zdawałam sobie sprawę, jak drażniąca jest dla nie­ go bezczynność. Miał już dość traktowania go jak inwalidy i mogłam do­ strzec w jego oczach błysk rodzącego się buntu. Jeszcze jedno „nie" i spró­ buje podnieść cały wóz, tylko po to, żeby mnie zezłościć. - Czy może pisać, Angliszko? - Jamie zatrzymał się przy wozie, obser­ wując sytuację. - Pisać? Co pisać? - zapytałam zaskoczona, ale on już szukał przenoś­ nego pulpitu do pisania, który zawsze miał ze sobą w podróży. - Listy miłosne? - zasugerował Jamie, uśmiechając się do mnie szero­ ko. - A może sonety? - Podał pulpit Rogerowi, który wziął go w ręce, mi­ mo mojego protestu. - Może jednak, zanim ułoży wiersz na cześć Willia­ ma Tryona, spróbuje zrobić mi przyjemność i napisać opowieść o tym, jak nasz wspólny krewny pojawił się, aby pozbawić go życia? Roger stał przez chwilę jak wryty, przyciskając do piersi drewniany przed­ miot, ale wreszcie uśmiechnął się krzywo do Jamiego i pokiwał głową. Rozpoczął pracę, kiedy obozowisko było już rozstawione i przerwał ją tylko na czas kolacji. Było to dla niego bardzo męczące i czasochłonne za­ jęcie. Pęknięcia i złamania prawie się już zrosły, ale dłonie wciąż były bo­ leśnie sztywne i niezręczne. Wielokrotnie upuszczał pióro. Już samo pa­ trzenie na niego przyprawiało mnie o ból palców. - Aj! Przestań! Oderwałam się od czyszczenia patelni piaskiem i sitowiem, żeby zo­ baczyć, jak Brianna toczy wojnę ze swoim synkiem, który wygina się, ko­ pie i wydziera w ramionach matki. Jego zachowanie bywało tak nieznoś­ ne, że nawet oszaleli na jego punkcie rodzice czasami dopuszczali myśl -135-

o dzieciobójstwie. Zauważyłam, że Roger, także nie mogąc znieść hałasu, zatyka uszy, ale już po chwili wraca do swojego zajęcia. - Co się z tobą dzieje? - spytała Bree poirytowana. Uklękła i zmusiła Jemmy'ego do przyjęcia pozycji półleżącej, widocznie chcąc mu zmienić pieluszkę na noc. Okazało się, że to ona jest powodem dramatu - mokra, brudna i w do­ datku, zsunięta do kolan. Jem, przespawszy większą część popołudnia na wozie, obudził się nieco oszołomiony od słońca i bynajmniej nie w na­ stroju, żeby pozwolić się teraz znów ukołysać do snu. -Może nie jest jeszcze zmęczony - zasugerowałam. - Jadł już, praw­ da? - To było pytanie czysto retoryczne, bo buzia Jemmy'ego była umazana resztkami puddingu, a we włosach dało się zauważyć pozostałości po grzankach z jajkiem. - Tak. - Bree przeczesała dłonią własne włosy, które były nieco czyst­ sze, ale nie mniej rozczochrane. Jemmy nie był jedynym upartym człon­ kiem rodziny MacKenziech. - Może on nie jest zmęczony, ale ja owszem. Na pewno była zmęczona. Prawie cały dzień szła za wozem, żeby ulżyć koniom na coraz bardziej stromych zboczach. Ja zresztą też. - Zostaw go tutaj i idź się wykąpać, dobrze? - Szlachetnie stłumiłam ziewanie. Wzięłam do ręki wielką drewnianą łyżkę i pomachałam nią za­ chęcająco przed oczyma Jema, który kiwał się w przód i tył, wsparty na kolanach i dłoniach, wyjąc głośno. Zauważywszy łyżkę, zamilkł wreszcie, ale nie ruszył się z miejsca, patrząc na nią podejrzliwie. Dla większego efektu wzięłam pustą miseczkę i położyłam na ziemi nie­ daleko chłopca. To wystarczyło - położył się na brzuchu i ujął łyżkę w obie rączki, próbując uderzyć nią naczynie. Bree rzuciła mi pełne wdzięczności spojrzenie i zniknęła w lesie, zmie­ rzając w stronę pobliskiego niewielkiego strumienia. Szybkie opłukanie się w zimnej wodzie, otoczonej ciemnym lasem, nie mogło się równać uciecz­ ce w gorącą kąpiel z bąbelkami, przy świecach, ale w tej sytuacji liczyła się „ucieczka". Z doświadczenia wiedziałam, że dla matki każda chwila sa­ motności graniczy z cudem. Możliwość umycia stóp, twarzy i rąk, zwykle sprawiała, że człowiek spogląda na świat dużo przychylniej, zwłaszcza je­ śli ma za sobą dzień pełen potu, brudu i zużytych pieluch. Krytycznym spojrzeniem obrzuciłam własne ręce - po powożeniu, roz­ palaniu ognia i szorowaniu garnków moje postrzeganie świata także pro­ siło się o udoskonalenie. W dalszym ciągu woda była jedynym dostępnym płynem, który mógł podnieść mnie na duchu. Nagle Jamie pochylił się nade mną i podał mi -136-

wypełnione czymś naczynie, a następnie sam usiadł obok mnie z czarką w dłoniach. - Slainte, mo nighean donn - powiedział miękko, uśmiechając się do mnie i unosząc czarkę. - Mhmmm. - Zamknęłam oczy, wdychając silny, przyjemny zapach. Czy to właściwe mówić „Slainte", jeśli nie pije się whisky? - Płyn w czar­ ce okazał się winem. Bardzo dobrym winem o ostrym smaku i aromacie przywodzącym na myśl słońce i zapach winorośli. - Dlaczego by nie? - odparł Jamie logicznie. - Przecież to tylko życze­ nie zdrowia. - To prawda. Ale może w ogóle „na zdrowie" jest raczej dosłownym ży­ czeniem, a nie przenośnią, przynajmniej przy niektórych rodzajach whisky. W ten sposób wyrażasz nadzieję, że częstowana osoba przeżyje eksperyment. Roześmiał się głośno, mrużąc oczy. - Jeszcze nikt nie zginął od mojej gorzałki, Angliszko. - Nie miałam na myśli twojej - zapewniłam gorąco i pociągnęłam ko­ lejny łyk. - Mówiłam o tych trzech z regimentu milicji pułkownika Ashe'a. Znaleziono ich tak pijanych, że nie widzieli na oczy. Dosłownie nie wi­ dzieli - uraczyli się czymś, co miało być whisky i pochodziło Bóg wie skąd. Ponieważ kompania Ashe'a nie miała swojego lekarza, a my obozowa­ liśmy tuż obok nich, zostałam zbudzona w środku nocy, żeby udzielić nie­ szczęśnikom najlepszej pomocy, na jaką mnie było stać. Wszyscy trzej prze­ żyli, ale jeden już nigdy nie będzie widzieć na jedno oko, a drugi doznał urazu mózgu. Chociaż wydaje się, że już przed wypiciem tajemniczej mik­ stury nie grzeszył inteligencją. Jamie wzruszył ramionami. Pijaństwo to jedno, a warzenie alkoholu to zupełnie co innego. - Thig a seo, a chuisle! - zawołał, widząc Jemmy'ego, który stracił już za­ interesowanie łyżką i miseczką i brnął teraz w kierunku dzbanka z kawą, który stał między rozgrzanymi w ognisku kamieniami, aby dłużej trzymał ciepło. Jemmy zignorował okrzyk, ale na szczęście pojawił się Tom Findlay, który wziął go delikatnie na ręce i kopiącego, przyniósł Jamiemu. - Siedź tu - łagodnie nakazał dziecku Jamie i nie czekając na reakcję, usadził je na ziemi obok siebie, wręczając mu gałganki zwinięte w kulkę. Jemmy chwycił je i przycisnął do siebie rączkami, popatrując z łobuzer­ skim błyskiem w oku to na dziadka, to na ogień. - Spróbuj wrzucić to do ognia, chuisle, a oklepię ci zadek - poinformo­ wał go natychmiast Jamie uprzejmym tonem. Brwi Jemmy'ego wygięły się, a dolna warga zadrżała dramatycznie. Nie wrzucił jednak kulki w ogień. -137-

- Chuisle - powtórzyłam, starając się naśladować wymowę. - Tego jesz­ cze nie słyszałam. Co to znaczy? Jamie potarł palcem grzbiet nosa, zastanawiając się przez chwilę. - To znaczy „moja krew". - Myślałem, że to było mo fuil. - Ano, masz rację, ale mo fuil oznacza taką krew, która wypływa z ra­ ny. A chuisle to raczej „ty, w którego żyłach płynie moja krew". Mówi się tak tylko do maluchów, oczywiście blisko spokrewnionych. - To urocze. - Postawiłam pustą czarkę po winie na ziemi i przysunę­ łam się do Jamiego. Wciąż byłam bardzo zmęczona, ale wino trochę mnie otępiło. - Czy określiłbyś tak Germaina lub Joan? Czy może traktuje się to dosłownie? - Byłbym raczej skłonny określić Germaina un petit emmerdeur - odrzekł rozbawiony. - A Joan? Tak, o niej mógłbym powiedzieć chuisle. Chodzi tak­ że o pokrewieństwo duszy, nie tylko ciała. Jemmy pozwolił swojej szmacianej kulce potoczyć się po ziemi i teraz oczarowany, z otwartą buzią wpatrywał się w świetliki, które zaczęły mi­ gać w trawie, gdy tylko zapadł zmrok. Najedzeni i spokojni, wszyscy za­ częliśmy odczuwać kojący wpływ nadchodzącej nocy. Mężczyźni rozkładali się na trawie pod jaworem, przekazując sobie z rąk do rąk butelkę wina i prowadząc leniwe rozmowy. Młodzi Findlayowie nadal kręcili się wokół wozów, coś sobie podając i oczywiście gubiąc połowę rze­ czy w ciemnościach, co z kolei wywoływało serie obelg płynących z obu stron. W pobliskich krzakach coś się poruszyło i za chwilę wyszła z nich Brianna, jeszcze mokra, ale już z uśmiechem na twarzy. Zatrzymała się przy Ro­ gerze, kładąc mu rękę na plecach i zaglądając przez ramię, żeby zobaczyć, jak pisze. Spojrzał na nią i z pełnym rezygnacji wzruszeniem ramion po­ dał jej kilka zapisanych kartek. Kucnęła obok i korzystając ze światła, jakie dawał ogień, zaczęła czytać, odgarniając opadające na twarz niesforne ko­ smyki włosów. Świetlik przysiadł na ramieniu Jamiego, rzucając zielonkawą poświatę na materiał ubrania. Spróbowałam dotknąć go palcem, ale szybko odle­ ciał, kręcąc się wokół ognia, przypominając trochę zagubioną iskierkę. - To był świetny pomysł, żeby skłonić go do pisania - stwierdziłam, pa­ trząc na niego przez ogień. - Nie mogę się doczekać, żeby się wreszcie do­ wiedzieć, co się właściwie stało. -Ja także - przytaknął Jamie. - Ale biorąc pod uwagę zniknięcie Williama Buccleigha, to, co się zdarzyło Rogerowi, nie jest może tak waż­ ne jak to, co się zdarzy. -138-

Nie musiałam pytać, co miał na myśli, mówiąc to. Nikt lepiej niż on nie wiedział, jak to jest ledwie ujść śmierci i jakiej siły trzeba, by odbudować życie. Wyciągnęłam rękę do jego dłoni, a on pozwolił mi ją ująć. Osłonię­ ta ciemnością, wyprostowałam jego zgięte palce i wodziłam opuszkami po stwardniałych wypukłościach dawnych ran. - Więc nie jest dla ciebie ważne, czy twój kuzyn okaże się zimnym mor­ dercą, czy nie? - zapytałam swobodnym tonem, pod którego osłoną to­ czyła się o wiele poważniejsza, milcząca rozmowa naszych rąk. Wydał z siebie niegłośny, szorstki dźwięk, który mógł być śmiechem. Jego palce zacisnęły się wokół moich na znak zrozumienia. - To MacKenzie, Angliszko. MacKenzie z Leoch. - Hmm. - Powiedziano mi, że Faserowie są uparci jak osły. A Jamie opi­ sał MacKenziech z Leoch, jako „pełnych wdzięku jak polne skowronki, ale przebiegłych jak lisy". Z pewnością była to prawda, jeśli chodziło o jego wujów - Columa i Dougala. Nigdy jednak nie słyszałam nic, co wskazy­ wałoby, że jego matka Ellen także odpowiadała tej charakterystyce, ale w końcu Jamie miał zaledwie osiem lat, kiedy umarła. A ciotka Jocasta? Była do nich odrobinę podobna, ale z pewnością nie chwytała się każdej okazji, aby knuć i spiskować przeciw innym, tak jak robili to jej bracia. - Co takiego?! - Wypowiedziane głośno słowa Brianny wyrwały mnie z zamyślenia i skierowały moją uwagę na drugą stronę ogniska. Trzyma­ jąc w ręku zapisane kartki, patrzyła na Rogera z mieszaniną rozbawienia i konsternacji. Nie widziałam jego twarzy, ponieważ była zwrócona w stro­ nę Bree. Jedną rękę uniósł w uciszającym geście, spoglądając jednocześnie w kierunku drzewa, pod którym leżeli inni mężczyźni, chcąc się upewnić, że nie słyszeli jej okrzyku. Ujrzałam w przelocie, jak płomień oświetlił jego twarz i malująca się na niej ostrożność w jednej chwili zmieniła się w przerażenie. Zerwał się, otwierając usta. - STHÓJ! - wyrzęził. To był przerażający krzyk, głośny i ostry, ale zarazem okrutnie zduszo­ ny, jakby przedarł się przez pięść blokującą mu gardło. Wszyscy w jednej chwili zamarli, także Jemmy, który właśnie porzucił kontemplowanie świet­ lików i podjął kolejną próbę zbliżenia się do dzbanka z kawą. Patrzył na ojca, zastygły w bezruchu, z ręką tuż przy gorącym metalu. Wreszcie je­ go usta wygięły się w żałosną podkówkę i zaczął przeraźliwie płakać. Roger, omijając ognisko, sięgnął po niego, chcąc wziąć go na ręce, ale mały zaczął jeszcze głośniej krzyczeć i kopać powietrze, wyrywając się z objęć strasznego nieznajomego. Bree pośpiesznie odebrała dziecko, -139-

tuląc je do siebie i pozwalając wcisnąć zapłakaną buźkę w jej ramię. Twarz miała bardzo bladą. Roger był zszokowany. Położył rękę na swoim gardle, ostrożnie, jakby nie wierząc, że dotyka własnego ciała. Pod szczęką ciągle jeszcze miał ciem­ ną wypukłą pręgę po sznurze. Widziałam ją nawet w migotliwym świet­ le ogniska, podobnie jak mniejszą i cieńszą linię mojego cięcia. Zaskoczenie spowodowane krzykiem powoli zaczęło mijać, mężczyźni spod drzewa zaczęli gromadzić się wokół Rogera, Findlayowie nadbiegli od strony wozów, chcąc wyrazić swoją radość. Roger kiwał głową, ściska­ jąc wyciągające się ku niemu dłonie, ale wyglądał, jakby chciał stąd czym prędzej uciec. - Proszę powiedzieć coś jeszcze - namawiał go Hugh Findlay. - Tak, sir, proszę jeszcze spróbować - dołączył Iain, promieniejąc na twarzy. Zaczęto mu podrzucać coraz to nowe słowa. Roger stał przerażony, mocno zaciskając szczęki. Wstaliśmy oboje z Jamiem. Widziałam, że Jamie chce to jakoś przerwać. Wtedy z Jemmym na biodrze Brianna przepchnęła się przez podnieco­ ny tłum. Wzięła swojego mężczyznę za rękę, a w kącikach jej ust błąkał się uśmieszek. - Czy możesz powiedzieć moje imię? - zapytała. Roger odpowiedział jej uśmiechem. Słyszałam, jak nabiera powietrza. Tym razem jego głos był prawie niedosłyszalnym szeptem, ale wszyscy milczeli, nasłuchując. Z jego gardła dobył się gruby, bolesny szept, pierw­ sza sylaba z ogromnym wysiłkiem przecisnęła się przez zabliźnione gard­ ło, a druga była już ledwo słyszalna. - BRREEah...nah - udało mu się wydusić, a ona wybuchła płaczem.

76. Cholerne pieniądze Fraser's Ridge, czerwiec 1771 Siedziałam na krześle dla gości w gabinecie Jamiego, ścierając na tarce ko­ rzenie sangwinarii, podczas gdy on zmagał się z rachunkami. Oba te zaję­ cia były mozolne i nużące, ale dzięki nim mogliśmy zadowolić się jedną -140-

świecą i cieszyć się swoim towarzystwem. Lubiłam, kiedy przeszkadzał mi różnymi pomysłowymi uwagami pod adresem zawartości swoich papierów. - Co za nędzny oszust! - mruczał. - Spójrz na to, Angliszko - ten czło­ wiek to zwyczajny złodziej! Dwa szylingi i trzy pensy za dwie głowy cu­ kru i kostkę indygo! Cmokałam wtedy ze współczuciem, powstrzymując się od komentarza, że dwa szylingi to raczej niewygórowana cena za produkty przywiezione z Indii Zachodnich statkiem do Charlestonu i stamtąd jeszcze lądem kil­ kaset mil, dostarczone przed nasze drzwi przez handlarza, który nie ocze­ kiwał zapłaty wcześniej niż za trzy lub cztery miesiące, kiedy to miał za­ miar złożyć nam następną wizytę. W dodatku bardziej niż z gotówki, cieszył się z zapłaty w dżemie z agrestu lub wędzonym udźcu dziczyzny. - Spójrz na to! - mówił, przesuwając palcem wzdłuż kolumny cyfr i do­ cierając wreszcie do końca. - Beczułka brandy za dwanaście szylingów, dwie bele perkalu, jedna za trzy, druga za dziesięć, rachunek ze sklepu z żelazem - czego, u diabła, potrzebował mały Roger ze sklepu z żelazem? Czy zamierza grać na motyce? Sklep żelazny - dziesięć i sześć szylingów! - Sądzę, że to był pług - zasugerowałam uspokajająco. - To nie dla nas, Roger przywiózł go dla Geordiego Chisholma. - Pługi były bardzo drogie. Sprowadzano je z Anglii, były więc rzadkim sprzętem wśród małych ko­ lonialnych farmerów, którzy posługiwali się przeważnie drewnianymi koł­ kami do sadzonkowania, łopatami, siekaczami, ewentualnie żelaznymi mo­ tykami. Jamie, mrużąc oczy, jeszcze raz spojrzał na cyfry i przeczesał ręką włosy. - Ano - powiedział w końcu. - Tylko że Geordie nie ma w tej chwili zła­ manego pensa i nie będzie miał, dopóki nie sprzeda przyszłorocznych zbio­ rów. To znaczy, że ja będę musiał zapłacić te dziesięć i sześć szylingów, nie­ prawdaż? - Nie czekając na odpowiedź, znów zatopił się w obliczeniach, mrucząc pod nosem o „zafajdanym synu latającego żółwia", przy czym nie wiadomo było, czy to się odnosi do Rogera, Geordiego, czy do pługa. Skończyłam ścierać korzeń i resztkę wrzuciłam do stojącego na stole sło­ ja. Po raz kolejny stwierdziłam, że nazwa „sangwinaria" jest bardzo od­ powiednia dla tej rośliny - jej sok jest czerwony, ostry i lepki. Miska na moich kolanach pełna była mokrych, tłustych strużyn, a ręce wyglądały, jakbym przed chwilą patroszyła jakieś zwierzątka. - Zrobiłam sześć tuzinów butelek kordiału wiśniowego - powiedziałam, biorąc do ręki kolejny korzeń. Jak gdyby nie wiedział, cały dom od tygo­ dnia pachniał jak syrop na kaszel. - Fergus może go sprzedać w Salem. Jamie odruchowo pokiwał głową. -141-

- Ano, liczę, że uda mi się za to kupić nasiona kukurydzy. Czy mamy coś jeszcze, co można by sprzedać w Salem? Świece? Miód? Spojrzałam na niego ostro, ale mój wzrok natknął się tylko na czubek jego głowy, pochylonej nad rachunkami. Świece i miód były drażliwym tematem. - Myślę, że mogłabym odstąpić kilka galonów miodu - powiedziałam ostrożnie. - I może dziesięć, no niechby dwanaście tuzinów świec. Przeciągnął końcem pióra po grzbiecie nosa, pozostawiając na nim smu­ gę atramentu. - Myślałem, że był to dobry rok dla twoich uli - powiedział łagodnie. Owszem, był dobry, każdy ul rozwinął się i teraz miałam ich już dzie­ więć na granicy ogrodu. Zebrałam prawie pięćdziesiąt galonów miodu i ty­ le wosku pszczelego, że zrobiłam ponad trzydzieści tuzinów świec. Ale wszystko miało swoje przeznaczenie. - Miodu potrzebuję do operacji - oznajmiłam w końcu. - Działa antybakteryjnie, kiedy się nim posmaruje okolice ran. Uniósł brew, nie odrywając wzroku od zapisków. - Zawsze myślałem, że tylko przyciąga muchy - stwierdził - jeśli nie niedźwiedzie. - Strzepnął energicznie koniec pióra, jakby rzeczywiście oga­ niał się od much. - Ile go potrzebujesz? Nie zauważyłem, aby do twoje­ go szpitala przychodziło tylu rannych, żebyś zużyła czterdzieści galonów miodu. Chyba że okładasz ich nim od stóp do głów. Roześmiałam się, chociaż wciąż pozostałam czujna. - Nie, sądzę, że na ten cel wystarczą mi dwa, może trzy galony. No, może pięć, doliczając ten, który przeznaczę na płyny elektrolityczne. Spojrzał na mnie, unosząc obie brwi. - Elektryczne? - obrzucił mnie zdumionym spojrzeniem. - Czy Brianna nie mówiła przypadkiem, że to ma coś wspólnego ze światłem? Oświet­ leniem? - Nie, mówię o płynach elektrolitycznych - powtórzyłam wyraźnie. Słodka woda. Wiesz, kiedy człowiek jest półprzytomny i zbyt chory, aby jeść, elektrolity dostarczają organizmowi niezbędnych jonów, które utra­ cił przy krwawieniu lub biegunce. Cząsteczek soli, cukrów i innych rze­ czy - to pomaga człowiekowi odnowić zapas utraconej krwi i zwiększyć jej ciśnienie. Widziałeś już, jak tego używałam. -Ach, więc to tak działa? - jego twarz wyrażała zainteresowanie i wy­ glądało na to, że chciałby usłyszeć o tym coś więcej. Spojrzał jednak na plik rachunków i korespondencję czekającą na biurku, westchnął i znów wziął pióro. -142-

- No trudno. Zatrzymaj miód. Mogę sprzedać mydło? Przytaknęłam z zadowoleniem. Moje próby produkcji mydła wreszcie zakończyły się sukcesem. Nie śmierdziało już świńskim ługiem i nie zdzie­ rało wierzchniej warstwy naskórka. Zaczęłam dodawać do niego oleju sło­ necznikowego i oliwy zamiast łoju, niestety, oba te produkty były bardzo kosztowne. Miałam właśnie zamiar zamienić u kobiet czerokeskich zbędny miód na olej słonecznikowy, którego mogłam używać zarówno do produkcji mydła, jak i szamponu. Sądziłam, że moglibyśmy sprzedawać je później za całkiem słuszną sumę właściwie wszędzie - w Cross Creek, Wilmington, New Bern, nawet w Charlestonie, o ile odważylibyśmy się zapuścić tak daleko. Tak mi się przynajmniej zdawało. Nie byłam pewna, czy Jamie zgodzi się na tak śmia­ łe przedsięwzięcie. Mogły upłynąć miesiące, zanim byłby z tego jakiś zysk, podczas gdy ten ze sprzedaży miodu byłby pewny i natychmiastowy. Gdy­ by mi się udało udowodnić mu, że produkcja mydła jest dużo korzystniej­ szym interesem niż sprzedaż zwykłego miodu, może dałby mi wolną rękę. Zanim jednak zdążyłam przemyśleć, w jaki sposób przedstawić mu swo­ ją propozycję, usłyszeliśmy odgłos lekkich kroków na schodach w kory­ tarzu i ciche stukanie do drzwi. - Proszę wejść - powiedział głośno Jamie, prostując się w fotelu. Pan Wemyss wsunął głowę do pokoju, ale zawahał się, widząc krwawe plamy na moich rękach. Jamie zachęcił go zapraszającym gestem dłoni, wciąż uzbrojonej w pióro. - Tak, Joseph? - Czy mógłbym porozmawiać z panem chwilę na osobności, sir? - Pan Wemyss był w zwykłej koszuli i spodniach, ale przygładził jasne włosy wodą dla dodania sytuacji powagi. Odsunęłam krzesło, wstając, i zaczęłam zbierać swoje rzeczy, ale pan Wemyss powstrzymał mnie krótkim gestem. - Nie, pani, jeśli nie ma pani nic przeciwko temu, wolałbym, żeby pani została. Chodzi o Lizzie i chciałbym poznać też opinię kobiety na ten temat. - Oczywiście - usiadłam z powrotem i z zaciekawieniem czekałam na ciąg dalszy. - Lizzie? Czyżbyś znalazł naszej małej męża, Joseph? - Jamie odłożył pióro, usiadł wygodnie i wykazując żywe zainteresowanie, wskazał ręką wolne krzesło. Pan Wemyss przytaknął, a światło świecy nadało jego twarzy poważny wyraz. Usiadł na wskazanym krześle z wielką powściągliwością, co było dość dziwne jak na jego zwykle dość nerwowy sposób bycia. -143-

- Tak myślę, panie Fraser. Odwiedził mnie dziś rano Robin McGillivray i prosił o rękę mojej Elizabeth dla swojego chłopaka Manfreda. To mnie trochę zdziwiło. O ile wiedziałam, Manfred McGillivray wi­ dział Lizzie zaledwie parę razy, przy czym wymienili jedynie okoliczno­ ściowe grzeczności. Mogła oczywiście od razu przypaść mu do gustu, Liz­ zie wyrosła na śliczną, delikatną dziewczynę, choć bardzo nieśmiałą i wtłoczoną w konwencję dobrych manier. Ich ograniczone kontakty wy­ dały mi się zbyt kruchą podstawą do małżeństwa. Kiedy jednak pan Wemyss wyłożył całą sprawę, sytuacja stała się ja­ śniejsza. Jamie obiecał, że zatroszczy się o posag dla Lizzie, który miał skła­ dać się z kawałka dobrej ziemi, a pan Wemyss, zwolniony z tego obo­ wiązku, nadal miał dysponować pięćdziesięcioakrowym gospodarstwem, które w przyszłości miała odziedziczyć Lizzie. Ziemie Wemyssów grani­ czyły z ziemiami McGillivrayów, połączone - mogłyby stanowić całkiem słuszną farmę. Stało się jasne, że małżeństwo Manfreda, w chwili gdy wszystkie trzy jego siostry były już zamężne lub zaręczone, byłoby uko­ ronowaniem wielkiego planu Ute McGillivray. Przemyślawszy kandyda­ tury wszystkich okolicznych dziewcząt w promieniu dwudziestu mil od Ridge, zdecydowała się na Lizzie, jako najlepszą kandydatkę, i wysłała Ro­ bina, aby rozpoczął negocjacje. - Cóż, McGillivrayowie są przyzwoitą rodziną - powiedział Jamie roz­ ważnie. W zamyśleniu zanurzył palec w mojej misce ze startą sangwinarią i zaczął odbijać jego odcisk na bibule. - Nie mają zbyt wiele ziemi, ale Robin doskonale sobie radzi, a młody Manfred, z tego, co słyszałem, nie boi się ciężkiej pracy. - Robin był rusznikarzem i miał własny mały skle­ pik w Cross Creek. Manfred terminował kiedyś u innego rusznikarza w Hillsborough, ale teraz był już mistrzem. - Czy zabierze ją do Hillsborough? - zapytałam. To mogłoby mieć wpływ na decyzję Wemyssa. Chociaż zrobiłby wszystko dla pomyślnej przyszło­ ści córki, kochał ją tak bardzo, że rozstanie z nią byłoby dla niego ciosem. Potrząsnął głową. Jego włosy prawie już wyschły i zaczynały unosić się jak zwykle. - Robin powiedział, że nie. Mówi, że chłopak planuje uprawiać swój fach w Woolam's Creek. Chce założyć tam mały sklepik. Mieszkaliby na farmie. - Spojrzał kątem oka na Jamiego i zaraz odwrócił wzrok. Widać było, jak krew napływa mu do twarzy. Jamie pochylił głowę, widziałam, jak lekko przygryza wargę. Tu więc zaczynała się jego rola w negocjacjach. Woolam's Creek była niewielką, ale dobrze rozwijającą się osadą, leżącą u stop Fraser's Ridge. Woolamo-144-

wie, miejscowi kwakrzy, byli właścicielami znajdującego się tam młyna i okalających go ziem, a do Jamiego należało całe wzgórze. Do tej pory dał w użytkowanie ziemię, dostarczył narzędzi i innych środków Ronniemu Sinclairowi, Theo Frye'owi i Bobowi O'Neillowi do budowy sklepu bednarskiego, kuźni - wciąż nieukończonej - i małego sklepiku ze wszystkim. W zyskach wszystkich tych przedsięwzięć mieli­ śmy mieć kiedyś udział, ale na razie nie było żadnych korzyści. Podobnie jak my z Jamiem, tak i Ute McGillivray miała swoje plany na przyszłość. Dobrze wiedziała, że Lizzie i jej ojciec mają u Jamiego spe­ cjalne względy i że z pewnością zrobi dla nich wszystko, co będzie mógł. I o to właśnie prosił nas teraz delikatnie Joseph Wemyss: czy Jamie mógł­ by podarować Manfredowi teren graniczący z Woołam's Creek? Jamie spojrzał na mnie kątem oka. Wzruszyłam nieznacznie ramiona­ mi, zastanawiając się, czy Ute McGillivray w swoich planach wzięła pod uwagę fizyczną kruchość Lizzie. Było tyle innych, mocniejszych od niej dziewcząt, będących zarazem lepszym materiałem na przyszłe matki. Z drugiej strony, gdyby Lizzie umarła przy porodzie, McGillivrayowie znacznie by się wzbogacili, a nową żonę nietrudno znaleźć. - Myślę, że da się coś w tej sprawie zrobić - powiedział w końcu ostroż­ nie Jamie. Widziałam, jak jego wzrok zatrzymał się na leżącej przed nim księdze rachunkowej, zawierającej kolumny przytłaczających cyfr, a póź­ niej w zamyśleniu przeniósł się na mnie. Ziemia nie była problemem, tak­ że narzędzia można by dostać na kredyt. Zacisnęłam usta. Nie, nie do­ bierze się do mojego miodu! Z westchnieniem oparł się w fotelu, bębniąc zafarbowanymi na czer­ wono palcami po bibule. - Myślę, że się uda - oznajmił w końcu. - A co na to nasza panienka? Odpowiada jej Manfred? Pan Wemyss lekko się zakłopotał. -Mówi, że wyjdzie za niego. To dobry chłopak, chociaż jego matka... porządna kobieta - dodał pośpiesznie - bardzo porządna. Tylko że odro­ binę... ehm, Ale... - zwrócił się do mnie, marszcząc czoło. - Prawdę mó­ wiąc, nie jestem pewien, czy Elizabeth naprawdę tego chce. Wie, że to do­ bra partia i że to małżeństwo pozwoli jej pozostać blisko mnie... - Jego ton złagodniał. - Nie chciałbym jednak - podjął bardziej stanowczo - że­ by się zgodziła tylko dlatego, że wie, iż tak jest po mojej myśli. - Nieśmiało spojrzał na mnie i Jamiego. - Ja bardzo kochałem jej matkę - powiedział szybko, jakby wyznawał jakiś wstydliwy sekret. Zaczerwienił się i wbił wzrok w szczupłe dłonie, zaciśnięte na udach. -145-

-Rozumiem - odpowiedziałam, taktownie odwracając spojrzenie i strzepując resztki strużyn z blatu. - Czy chciałbyś, żebym z nią poroz­ mawiała? - O tak, byłbym bardzo wdzięczny, pani! - na jego twarzy malowała się ulga. Zerwał się, energicznie potrząsnął dłonią Jamiego i ukłonił mi się kil­ kakrotnie, aż wreszcie wyszedł, mrucząc słowa podziękowań. Kiedy drzwi zamknęły się za nim, Jamie westchnął i potrząsnął głową. - Bóg jeden wie, jaki to kłopot wydawać za mąż córki, które mają włas­ ne zdanie - powiedział chmurnie, myśląc zapewne o Briannie i Marsali. Chyba łatwiej, gdy go nie mają.

Świeca dopalała się, rzucając ruchliwe cienie na ściany pokoju. Wstałam i podeszłam do półki, na której leżało kilka nowych. Ku mojemu zasko­ czeniu, Jamie także wstał i dołączył do mnie. Sięgnął ponad stosem no­ wych świec i nadpalonych stoczków i wyciągnął ukrytą za nimi w cieniu, grubą, pękatą świecę czasu. Ustawił ją na biurku i zapalił stoczkiem. Knot miała już przyczerniony, to znaczy, że się kiedyś paliła, ale bardzo krótko. Jamie spojrzał na mnie, gdy odeszłam, aby po cichu zamknąć drzwi. - Myślisz, że przyszła pora? - zapytałam cicho, podchodząc bliżej. Potrząsnął głową, ale nie odpowiedział. Siedział w swoim fotelu, ręce położył na kolanach i wpatrywał się w płomień świecy, który przybierał na sile i przeradzał się w falujące światło. W końcu westchnął i odwrócił w moją stronę księgę rachunkową. Czar­ no na białym widniało w niej, jak stoją nasze interesy i ile mamy pieniędzy. Interesy w kolonii, zwłaszcza na zachód od Asheville, nie opierały się na pieniądzach. Górscy osadnicy prowadzili na ogół handel wymienny jak dotąd to sprawdzało się najlepiej. Mieliśmy na wymianę mleko, ma­ sło i ser. Wymienialiśmy także ziemniaki, zboże, wieprzowinę, dziczyznę, świeże warzywa, suszone owoce, trochę wina zrobionego z resztek wino­ gron, siano, drewno na budowę, podobnie jak wszyscy inni. Poza tym, był jeszcze miód i wosk pszczeli, i przede wszystkim whisky Jamiego. Nie były to jednak niewyczerpane źródła. Mieliśmy piętnaście akrów jęczmienia, którego - jeśli nie zniszczy go grad, pożar lub inny dopust bo­ ży - zrobi się około stu beczułek whisky. Można by ją sprzedać lub za­ mienić z niezłym zyskiem, nawet zanim dojrzeje. Niestety, jęczmień jesz­ cze stał w polu, zielony, a whisky była tylko zyskownym fantomem. -146-

Tymczasem zużyliśmy już lub sprzedaliśmy cały poprzedni zapas. Co prawda pozostało jeszcze czternaście mniejszych beczułek, schowanych w niewielkiej jaskini, ale był to żelazny zapas. Z każdej destylacji Jamie odejmował po dwie beczki i umieszczał je tam z nabożną czcią, aby doj­ rzewały. Najstarsza baryłka stała dopiero od dwóch lat i z bożą pomocą będzie stała, dopóki zamknięty w niej płyn nie zamieni się w złoty i bę­ dzie wart tyle samo co markowy alkohol. Nasze potrzeby finansowe nie mogły jednak czekać aż dziesięć lat. Po­ za wspomożeniem Manfreda w budowie sklepu z bronią i zapewnieniem słusznego posagu dla Lizzie musieliśmy mieć środki na codzienne wydatki związane z prowadzeniem gospodarstwa, utrzymaniem żywego inwen­ tarza i ambitne plany, aby zaopatrzyć w pług każdego dzierżawcę, po­ nieważ część z nich wciąż obrabiała ziemię ręcznie. No i poza naszymi potrzebami, był jeszcze jeden uciążliwy obowiązek... Cholerna Laoghaire MacKenzie niech-ją-piekło-pochłonie Fraser. Nie była, ściśle biorąc, byłą żoną, ale nie była też obecną. Myśląc, że zniknęłam na zawsze, a może nawet umarłam, Jamie poślubił ją, ulegając swojej siostrze Jenny. Ich małżeństwo dość szybko okazało się pomyłką i gdy pojawiłam się ponownie, zaczęto szukać jakiegoś sposobu na jego unieważnienie, ku większej lub mniejszej radości wszystkich stron. Hojny aż do przesady, Jamie zgodził się płacić ogromne alimenty i za­ pewnić posag jej córkom. Posag Marsali był wypłacany stopniowo w zie­ mi i whisky, a o chęci zamążpójścia Joan nie było na razie nic słychać. Najtrudniej było zapewnić Laoghaire życie na takim poziomie, do jakie­ go przywykła w Szkocji. Nie mieliśmy na to pieniędzy. Popatrzyłam na Jamiego, który pogrążony w myślach, siedział z półprzymkniętymi powiekami. Nawet nie próbowałam zasugerować, żeby­ śmy pozwolili Laoghaire wystarać się o jakieś żebracze wdzianko i iść mię­ dzy ludzi. Nieważne było jego zdanie o tej kobiecie, uważał jej utrzymanie za swój obowiązek i koniec. Przypuszczałam, że także płacenie zobowiązań w beczułkach solonych ryb czy w mydle nie było odpowiednią propozycją. Pozostały nam zatem trzy wyjścia: sprzedaż żelaznego zapasu whisky, co byłoby na dłuższą me­ tę raczej stratą niż zyskiem. Mogliśmy też pożyczyć pieniędzy od Jocasty. Możliwe, ale niezbyt stosowne. Mogliśmy także sprzedać coś innego. Na przykład kilka koni. Część świń. Klejnot. Świeca płonęła silnym ogniem, a wosk wokół knota topniał szybko. Spoj­ rzawszy w dół, w przejrzystą kałużę, zobaczyłam je: trzy szlachetne ka­ mienie, ciemne, w przeciwieństwie do szarozłotej świecy, ich żywe barwy, -147-

widoczne mimo warstwy pokrywającego je wosku. Szmaragd, topaz i czar­ ny diament. Jamie wpatrywał się w nie, gęste rude brwi ściągnął w zamyśleniu. Sprzedanie klejnotu w kolonialnej Karolinie Północnej nie będzie łatwe. Prawdopodobnie trzeba będzie się udać do Charlestonu lub Richmondu. Nie było to jednak niemożliwe, wówczas prawdopodobnie starczyłoby, że­ by wypłacić Laoghaire jej cholerne pieniądze i sprostać innym wydatkom. Klejnoty miały jednak wartość większą niż materialna. Były zabezpiecze­ niem życia podróżnika w czasie. Cała nasza wiedza dotycząca tamtej niebezpiecznej podróży płynęła z tego, co napisała i powiedziała mi Geillis Duncan. To ona twierdziła, że kamienie nie tylko chronią podróżnika przed chaosem w tej niewymow­ nej przestrzeni pomiędzy warstwami czasu, ale także dają mu możliwość nawigacji i wyboru czasu, do którego chce się udać. Pod wpływem impulsu wróciłam do półki i stając na palcach, sięgnę­ łam po schowane w głębi zawiniątko. Było bardzo ciężkie. Odwinęłam je ostrożnie i położyłam na stole obok świecy okrągły kamień. Był to ogrom­ ny opal z ognistym sercem, osłoniętym warstwą ciemnego nalotu. Wyry­ to na nim prymitywny rysunek węża, połykającego swój ogon. Opal był własnością innego podróżnika, tajemniczego Indianina o imie­ niu Ząb Wydry. Indianina, w którego czaszce znajdowały się zęby ze srebr­ nymi plombami. Indianina, który posłużył się językiem angielskim, nazy­ wając ten opal „biletem powrotnym", co świadczyło o tym, że nie tylko Geilie Duncan wierzyła, iż klejnoty mają jakąś moc w tym strasznym miej­ scu... między. - Pięć, powiedziała czarownica - odezwał się Jamie w zamyśleniu. Mówiła, że potrzeba pięć kamieni? - Tak przypuszczała. - Mimo że wieczór był ciepły, dostałam gęsiej skór­ ki na myśl o Geillie Duncan, kamieniach i Indianinie z twarzą pomalo­ waną na czarny kolor śmierci, którego spotkałam na ciemnym wzgórzu tuż przed tym, jak znalazłam opal i czaszkę, z którą był pogrzebany. Czy należała do niego? - Czy kamienie powinny być szlifowane lub cięte? - Nie wiem. Chyba mówiła, że cięte kamienie są lepsze, ale nie wiem, czemu tak sądziła i czy miała rację. - To zawsze stanowiło największy pro­ blem - tak niewiele wiedzieliśmy na pewno. Westchnął i w zamyśleniu potarł palcem grzbiet nosa. - Mamy te trzy i rubin mojego ojca. Wszystkie cztery są cięte i szlifo­ wane. No i ten drobiazg - spojrzał na opal - a także kamienie z twojego -148-

amuletu - nieszlifowane. - Problem polegał na tym, że szlifowane kamie­ nie były warte dużo więcej niż nieobrobiony opał czy moje naturalne sza­ firy. I czy możemy sobie pozwolić na utratę kamienia, który może być nam jeszcze bardzo potrzebny, który kiedyś może zadecydować o życiu lub śmierci Bree i Rogera? - To niemożliwe - odpowiedziałam raczej na jego myśli niż słowa. Bree z pewnością zostanie, przynajmniej dopóki Jemmy nie urośnie, praw­ dopodobnie jednak zostanie na dobre. - Poza tym, czy ktokolwiek po­ rzuciłby swoje dziecko, wyrzekłby się możliwości posiadania wnuków? A przecież ja to zrobiłam. Bezwiednie potarłam palcem gładką po­ wierzchnię złotej obrączki. - Tak. A chłopak? - spojrzał na mnie z dołu, unosząc brew. W jego oczach, niebieskich jak cięte i szlifowane szafiry, rozpływało się światło świecy. - Nigdy by tego nie zrobił. - odpowiedziałam szybko. - Nie zostawił­ by Bree ani Jemmy'ego. - W moim sercu pojawiła się jednak mała iskier­ ka zwątpienia, która znalazła odbicie w moim głosie. - Jeszcze nie - szepnął Jamie cicho. Nabrałam głęboko powietrza, ale zmilczałam. Dobrze wiedziałam, co ma na myśli. Wydawało się, że spowity w milczenie, Roger oddala się z każ­ dym dniem. Jego palce wreszcie odzyskały sprawność. Zasugerowałam Briannie, że mógłby znaleźć pocieszenie w bodhranie, ale ona tylko pokiwała głową. Nigdy nie dowiedziałam się, czy mu o tym wspomniała, w każdym razie bodhran nadal wisiał na ścianie w ich sypialni, cichy jak jego właściciel. Uśmiechał się i bawił z Jemmym, był niezmiennie czuły dla Brianny, ale cień skryty w głębi jego oczu nigdy nie znikał. Kiedy tylko nie był po­ trzebny do pomocy przy pracach domowych, znikał na całe godziny, cza­ sem dni, aby błąkać się bez celu po górach i wracać po zmroku, wyczer­ pany, brudny... milczący. - Nie sypia z nią, prawda? Westchnęłam, rozczesując kosmyk włosów. - Zdarzyło się parę razy. Pytałam. Przypuszczam jednak, że ostatnio nie. Bree robiła co w jej mocy, żeby zbliżyć się do niego i wydobyć go z ciem­ nych głębin depresji, ale zarówno dla mnie, jak i dla Jamiego było jasne, że przegrywa tę bitwę. Ona także o tym wiedziała i przez to sama cichła, a w jej oczach pojawiły się podobne jak w jego cienie. - Gdyby... wrócił... może znalazłby jakieś lekarstwo, które pomogłoby mu odzyskać głos? Tam, w twoim czasie? - Wypowiadając te słowa, Jamie przesuwał palcem po opalu, a jego spojrzenie błądziło za nim. -149-

- Nie wiem. Na pewno uzyskałby jakąś pomoc, może operacja, reha­ bilitacja. Nie wiem jednak, czy byłoby to skuteczne. Nikt nie może tego wiedzieć. Chodzi o to, że on sam mógłby sobie pomóc w naturalny spo­ sób, ćwicząc i pracując nad tym, ale on nie chce. Oczywiście istnieje oba­ wa - musiałam być szczera - że nawet ciężko pracując, i tak nie odzy­ skałby głosu. Jamie pokiwał głową w milczeniu. Pomijając kwestię ewentualnej po­ mocy medycznej, nie ulegało wątpliwości, że gdyby małżeństwo z Brianną rozpadło się, Rogera nic by tu nie trzymało. Czy wówczas wolałby wrócić? Jamie wstał i zdmuchnął świecę. - Jeszcze nie - dobiegł mnie z ciemności jego łagodny glos. - Ma­ my jeszcze kilka tygodni, zanim będziemy musieli wysłać pieniądze do Szkocji. Pomyślę, co jeszcze możemy zrobić, a na razie zatrzymamy ka­ mienie.

Wczorajszej nocy śniło mi się, że piekę chleb. A przynajmniej próbuję. Miesiłam ciasto i zdałam sobie sprawę, że nie mam więcej mąki. Włoży­ łam chleb do rynienki i wreszcie do kuchenki, ale okazało się, że nie urósł, więc wyjęłam go z powrotem. Wyrabiałam go i wyrabiałam, nosiłam w mi­ sce przykrytej ściereczką, szukając jakiegoś ciepłego miejsca. Trzeba po­ trzymać ciasto w cieple, bo inaczej nie wyrośnie. Zaczynałam już szaleć, bo nigdzie nie było odpowiednio ciepłego miejsca. Wiał zimny wiatr, a mi­ ska wyślizgiwała mi się z rąk. Była potwornie ciężka i bałam się, że w koń­ cu ją upuszczę. Moje dłonie i stopy coraz bardziej marzły i traciłam w nich czucie. W końcu obudziłam się i poczułam, że naprawdę jest mi bardzo zimno. Roger ściągnął ze mnie wszystkie nakrycia i owinął się nimi. Spod drzwi wiał przenikliwy wiatr. Szturchnęłam Rogera i spróbowałam wyszarpnąć koce, ale nie dałam rady. Nie chciałam hałasować, żeby nie zbudzić Jemmy'ego. W końcu wstałam i zdjęłam z wieszaka swoją pelerynę, żeby się nią okryć. Obudził się dziś wcześniej niż ja i wyszedł. Chyba nie zauważył, że wy­ stawił mnie w nocy na zimno.

-150-

77. Paczka z Londynu Paczka przyszła w sierpniu, przyniósł ją jeden z wędrownych handla­ rzy, na tyle przedsiębiorczy, że wszedł na ścieżki prowadzące do Ridge. Czerwony i zdyszany od wspinaczki i pracy przy rozładowaniu swego osła, pan Wainwright wręczył mi przesyłkę, kiwnąwszy tylko głową, po czym na moje zaproszenie udał się do kuchni. Osioł skubał trawę na po­ dwórzu. Była to niewielkich rozmiarów paczka, jakieś pudełko, dokładnie ob­ szyte chroniącym je od deszczu materiałem i dla większego bezpieczeń­ stwa owinięte dodatkowo szpagatem. Mimo małych rozmiarów pudełko było bardzo ciężkie. Kiedy nim potrząsnęłam, z wnętrza dobył się jedynie miękki stukot, jak gdyby zawartość była czymś owinięta. Dołączona do przesyłki karteczka informowała tylko: „Dla Wielmożnego Pana Jamesa Frasera, Fraser's Ridge, Karolina Północna". - Jak myślisz, co to może być? - zapytałam oślicę. Było to pytanie reto­ ryczne, ale ona, niezwykle uprzejme stworzenie, spojrzała na mnie spo­ nad swojego posiłku i wyryczała odpowiedź, na chwilę przerywając prze­ żuwanie zwisających jej z pyska łodyg kostrzewy. Ten dźwięk wywołał całą serię odpowiedzi ze strony Clarence'a i koni, co z kolei w kilka chwil wywabiło ze stodoły Jamiego i Rogera. Także Brianna wyszła z chłodni, a pan Bug wychylił się zza kupy nawozu, w koszu­ li bez rękawów, podobny do sępa rozglądającego się za padliną. Wszyscy zostali zwabieni jednym dźwiękiem. - Dziękuję - powiedziałam do oślicy, która skromnie zastrzygła w mo­ im kierunku uszami i powróciła do skubania trawy. - Co to jest? - Brianna, stając na palcach, zajrzała Jamiemu przez ramię, kiedy odbierał ode mnie paczkę. - Chyba nie jest z Lallybroch, prawda? - Nie, to nie jest pismo Iana... ani mojej siostry - odpowiedział Jamie, zawahawszy się przez chwilę, co nie umknęło mojej uwadze. - W każ­ dym razie przesyłka przebyła chyba długą drogę, być może statkiem? Podetknął mi paczkę pod nos, żebym ją powąchała i potwierdziła jego przypuszczenia. Pokiwałam głową. - Tak, czuć zapach smoły. Nie ma żadnych dokumentów? Obejrzał paczkę ze wszystkich stron i pokręcił głową. - Miała pieczęć, ale prawie nic z niej nie zostało. - Szarawe kawałki wo­ sku pozostały jeszcze na szpagacie, ale pieczęć, która mogłaby zawierać -151-

jakąś wskazówkę co do nadawcy, skruszyła się prawdopodobnie podczas podróży z panem Wainwrightem. - Z pewnością nie jest to oskard. - Pan Bug spojrzał na przesyłkę po­ dejrzliwie. - Nie, z pewnością nie - zgodził się Jamie, ważąc paczkę w rękach. Nie jest to książka, ani papier. Nie przychodzi mi do głowy nic innego, co mógłbym zamówić. Może to jakieś nasiona, Angliszko? Pan Stanhope obie­ cał przesłać te z ogrodu swojego przyjaciela, tak? - Tak, to mogą być one! - Ucieszyłam się na tę możliwość. Pan Crossley, przyjaciel Stanhope'a, miał rozległy ozdobny ogród, z ogromną liczbą eg­ zotycznych roślin. Pan Stanhope zaoferował się, że dowie się, czy Cros­ sley jest zainteresowany wymianą - nasiona i sadzonki rzadkich azjatyc­ kich i europejskich ziół z jego kolekcji za bulwy i nasiona z czegoś, co Stanhope nazywał moją „górską warownią". Brianna i Roger wymienili szybkie spojrzenia. Nasiona były dla nich o wiele mniej interesujące niż papier czy książki. Nadal mieliśmy nawyk nieotwierania listu czy przesyłki, dopóki nie wyczerpiemy wszystkich eks­ cytujących sugestii co do zawartości. W związku z tym, paczka pozostała zamknięta aż do wieczora, aby każ­ dy do kolacji miał okazję zważyć ją w rękach, postukać, obwąchać i wy­ sunąć swoje przypuszczenie. Odsunąwszy od siebie pusty talerz, Jamie sięgnął po nią wreszcie i zgodnie z rytuałem jeszcze raz potrząsnął, po czym wreszcie wręczył ją mnie. -Sznurkową robotę pozostawiam twoim rękom chirurga, Angliszko powiedział z uśmiechem. Ktokolwiek wykonał te supły, nie był z pewno­ ścią żeglarzem, ale niedostatki wiedzy wyrównał solidnością i zaangażo­ waniem. Zajęło mi to kilka ładnych minut, ale wreszcie rozwiązałam szpa­ gat, nie przecinając go, i zwinęłam w schludny kłębek, spodziewając się, że może jeszcze kiedyś się do czegoś przydać. Następnie Jamie ostrożnie usunął szew i wreszcie wyjął pudełko z ma­ teriału, w który było zaszyte. Jego widok wywołał zdumione okrzyki. By­ ło proste w formie, ale jednocześnie eleganckie w robocie, zdobione, z wy­ twornego ciemnego drewna, zaopatrzone w mosiężne zawiasy oraz skobelek i niewielkie mosiężne zdobienia na wieczku. - Z warsztatu panów Halliburton i Halliburton, Portman Square 14, Lon­ dyn. - Odczytała głośno Brianna, pochylając się ponad stołem i prze­ krzywiając głowę. - Kim, u licha, są Norman i Greene? - Nie mam pojęcia - odpowiedział Jamie. Odsunął skobel jednym pal­ cem i delikatnie otworzył wieczko. W środku ujrzeliśmy niewielki wore-152-

czek z ciemnoczerwonego aksamitu. Wyciągnął go, rozwiązał sznurki i po­ woli wyjął... coś. Był to plaski zloty krążek o średnicy około czterech cali. Wytężając wzrok, ze zdumieniem dostrzegłam, że jego brzeg jest leciutko uniesiony do góry, jak w talerzu, i widnieją na nim maleńkie symbole. W środku dysku był drugi, mniejszy, z metalu w kolorze srebra. Przypominał tarczę zegara, ale trzy ramiona łączyły jego zewnętrzną krawędź ze środkiem większego, złotego dysku. Mały srebrny krążek był także ozdobiony namalowanymi znakami, pra­ wie niewidocznymi, i połączony z fragmentem w kształcie liry, który spo­ czywał w środku długiego i płaskiego srebrnego węgorza. Jego ciało opla­ tało wewnętrzny brzeg złotego krążka. Całości dopełniał złoty pręcik, ostry na obu końcach jak cieniutka igiełka kompasu, przyszpilony w środku krążka, tak by mógł się obracać. W samym centrum wygrawerowane by­ ło wyraźnie: „Jamie Fraser". - Co to, u licha, jest? - Pan Bug pierwszy zdołał otrząsnąć się z szoku. - To astrolabium - wyjaśnił Jamie rzeczowo, odzyskawszy głos. - Ach tak, oczywiście - mruknęłam. - Naturalnie! Obrócił dziwny przedmiot, ukazując płaską powierzchnię z wyrytymi kilkoma koncentrycznymi okręgami, które z kolei zawierały setki maleń­ kich znaczków i symboli. Ta strona miała obrotowy element, trochę po­ dobny do igły kompasu, ale prostokątny w kształcie i z końcami wygię­ tymi ku górze i ponacinanymi tak, że nacięcia tworzyły jakby celownik. Bree wyciągnęła palec i z czcią dotknęła nim błyszczącej powierzchni. - Mój Boże - wyszeptała. - Czy to prawdziwe złoto? - Tak. - Jamie ostrożnie położył przedmiot na jej wyciągniętej dłoni. I chciałbym wiedzieć dlaczego? - Dlaczego złoto czy dlaczego astrolabium? - zapytałam. - Dlaczego złoto - odpowiedział, marszcząc brwi. - Od pewnego czasu bardzo chciałem coś takiego mieć, ale nie mogłem znaleźć nigdzie od Albany po Charleston. Lord John Grey obiecał mi przysłać z Londynu i do­ myślam się, że to właśnie od niego. Ale na miłość boską... Uwaga wszystkich nadal była skupiona na przyrządzie, ale Jamie przy­ glądał się teraz czemuś innemu - było to pudełko, w którym przybyła ta­ jemnicza zawartość. Na dnie leżała karteczka, starannie złożona i zakle­ jona niebieskim woskiem. Na pieczęci nie było jednak znaku lorda Johna uśmiechniętego półksiężyca otoczonego gwiazdami - lecz nieznany herb, pokazujący rybę z pierścieniem w pysku. Jamie przyjrzał się jeszcze raz pieczęci i wreszcie ją przełamał. -153-

WP James Fraser Fraser's Ridge Kolonia Królewska Karolina Północna Drogi Panie, Mam zaszczyt przesłać załączony przedmiot, z wyrazami szacunku od me­ go ojca, lorda Johna Greya. Przed moim wyjazdem do Londynu, polecił mi, abym nabył możliwie najlepszy instrument i znając jego szacunek dla Pań­ skiej osoby, spełniłem jego prośbę najlepiej jak umiałem. Mam nadzieję, iż spo­ tka się z Pańskim uznaniem. Z wyrazami szacunku, William Ransome, lord Ellesmere, Kapitan Dziewiątego Regimentu - William Ransome? - powtórzyła Brianna, stojąc za Jamiem i zaglądając mu przez ramię. Spojrzała na mnie pytającym wzrokiem. - Napisał, że je­ go ojcem jest lord John, ale czy syn lorda Johna nie jest przypadkiem ma­ łym chłopcem? - Ma piętnaście lat. - W głosie Jamiego pojawiła się dziwna nuta, a Ro­ ger oderwał nagle wzrok od astrolabium i zielone oczy zabłysły mu ży­ wym zainteresowaniem. Jego spojrzenie przesunęło się na mnie. Był to ten dziwny wyraz oczu, który stał się dla niego tak charakterystyczny jakby słuchał czegoś, czego nie słyszy nikt inny. Szybko odwróciłam wzrok. - ...nie Gray - kończyła właśnie swoją kwestię Brianna. - Nie. - Jamie wciąż przyglądał się liścikowi, który trzymał w dłoni, i od­ powiadał nieobecnym głosem. Potrząsnął głową, jakby przepędzając jakąś myśl, i wrócił do rozmowy. - Nie - powtórzył jeszcze raz, z dużą pewnością siebie, odkładając kart­ kę. - Ten chłopak to pasierb Johna, jego ojcem był hrabia Ellesmere. Jest dziewiątym potomkiem noszącym ten tytuł. Ransome to nazwisko rodo­ we Ellesmere'ów. Wpatrywałam się gorliwie w stół i stojące na nim puste pudełko, w oba­ wie, że gdy podniosę głowę, odczytają coś z mojej twarzy. W rzeczywistości ojcem Williama Ransome'a nie był ósmy hrabia Ellesmere. Jego ojcem był Ja­ mes Fraser. Kiedy nogą dotknął mnie pod stołem, czułam, jak bardzo jest spięty, chociaż jego twarz wyrażała w tej chwili tylko lekkie rozdrażnienie. - Najwyraźniej chłopak wykonał polecenie - powiedział, składając list i wkładając go z powrotem do pudełka. - Kupił to w Londynie na zamó-154-

wienie lorda Johna. Tyle że, jak sądzę, dla kogoś z jego wychowaniem „do­ bry" to musi być złoty! Wyciągnął rękę i pan Wainwright, który podziwiał akurat lśniącą po­ wierzchnię, natychmiast oddał mu astrolabium. Jamie jeszcze raz przyjrzał się mu krytycznie, palcem wskazującym ob­ racając srebrną igiełkę. - Ano cóż - powiedział prawie niechętnie. - Rzeczywiście jest bardzo dobre, jeśli chodzi o jakość wykonania. -Bardzo ładne. - Pan Bug pokiwał głową z uznaniem, sięgając po ka­ wałek gorącej pieczeni, którą podawała żona. - Do pomiarów? - Ano rzeczywiście. - Do pomiarów? - Brianna nałożyła sobie dwa niewielkie knedle i usiadła obok Rogera, odruchowo oddając mu jeden z nich. To służy do pomiarów? - Między innymi. - Jamie obrócił astrolabium i lekko nacisnął płaską płytkę, obracając jednocześnie strzałkę. - Tym mierzy się kąty. Rozumiesz? - Brianna pokiwała głową z zainte­ resowaniem. - Tak. Wiem, jak robi się różne pomiary, ale zwykle używaliśmy... Zobaczyłam, jak Roger krzywi się, nie mogąc przełknąć jakiegoś więk­ szego kawałka. Wyciągnęłam rękę po dzbanek z wodą, ale on prawie nie­ zauważalnie pokręcił głową. Jeszcze raz przełknął, tym razem z większą łatwością i odkaszlnął. - Pamiętam, jak mówiłaś, że potrafisz dokonywać pomiarów. - Jamie zwrócił się z szacunkiem do córki. - Dlatego chciałem to mieć - zważył przedmiot w dłoni - chociaż miałem na myśli coś trochę mniej wystaw­ nego. Cyna byłaby w sam raz. Skoro jednak nie muszę za to płacić... - Chciałabym jeszcze raz się temu przyjrzeć. - Brianna nadstawiła dłoń i przyjęła podany przedmiot, przyglądając mu się z uwagą i poruszając wewnętrzną tarczę. - Wiesz, jak posługiwać się astrolabium? - zapytałam z powątpiewaniem. - Ja wiem - odpowiedział Jamie z zadowoleniem. - Nauczyłem się te­ go we Francji. - Wstał i wskazał brodą drzwi. - Wyjdź z tym na dwór, mała, pokażę ci, jak odczytać czas.

- ...tak, właśnie tam. - Jamie zajrzał Bree przez ramię, wskazując punkt na zewnętrznej skali. Delikatnie nastawiła wewnętrzny dysk, spojrzała na słońce i przesunęła wskaźnik o jeden cal. -155-

- Piąta trzydzieści! - wykrzyknęła zarumieniona z radości. - Piąta trzydzieści pięć - poprawił ją Jamie, uśmiechając się szeroko. Widzisz to? - wskazał jeden z maleńkich symboli na brzegu, który z mo­ jego punktu widzenia przypominał raczej ślad po niedawnej bytności muchy. - Piąta trzydzieści pięć - powtórzyła pani Bug z podziwem w głosie. Nie znałam tak dokładnego czasu od... od... - Edynburga - dokończył za nią mąż, kiwając głową. - Ano, słusznie! Moja kuzynka Jane miała zegar, śliczna rzecz, bił jak dzwon kościelny i miał na tarczy maleńkie cyferki i parę cherubinków... - A ja poznałam dokładny czas pierwszy raz od opuszczenia domu Sherstonów. - Zobaczyłam uśmiech Bree, gdy napotkała wzrok Rogera, i jego sztuczny uśmiech w odpowiedzi. Jak długi był to czas dla niego? Wszyscy przez zmrużone powieki wpatrywali się w zachodzące słoń­ ce, oganiając się od żarłocznych komarów, przypominając sobie, kiedy ostatni raz znali dokładną godzinę. Obserwowałam to wszystko z lekkim rozbawieniem. Skąd ta nagła fascynacja mierzeniem czasu? Fascynacja, która udzielała się także mnie. Spróbowałam sobie przypomnieć mój ostatni raz. Na ślubie Jocasty? Nie, na polu w pobliżu Wielkiej Alamance, tuż przed bitwą. Pułkownik Ashe miał kieszonkowy zegarek i - przerwałam strumień napływających wspomnień. Nie. To było już po bitwie. Wtedy też Roger poznał dokładny czas, jeśli był na tyle przytomny, aby usłyszeć, jak wojskowy chirurg mówi, że jest godzina czwarta i że jego zdaniem Roger z pewnością nie dożyje piątej. - Co jeszcze potrafisz z tym zrobić, tato? Bree ostrożnie podała astrolabium Jamiemu, który zaczął czyścić je pal­ cem owiniętym w brzeg koszuli. - Wiele rzeczy. Można poznać swoją pozycję, zarówno na morzu, jak i na lądzie, odczytać czas, odnaleźć gwiazdę na niebie... - Bardzo użyteczne - zauważyłam. - Chociaż nie tak wygodne jak ze­ gar. Przypuszczam, że możliwość odczytywania czasu nie była głównym powodem, dla którego chciałeś to mieć? - Nie. - Pokręcił głową, ostrożnie wkładając astrolabium do aksamitne­ go woreczka. - Muszę dokładnie zmierzyć naszą ziemię, i to wkrótce. - Dlaczego wkrótce? - Bree już miała odchodzić, kiedy usłyszała słowa ojca i odwróciła się zdumiona. - Ponieważ jest coraz mniej czasu. -Jamie spojrzał na nią, a radość z na­ bytku zastąpiła powaga. Obejrzał się wokół, ale na werandzie nie było już nikogo, tylko on, ja, Brianna i Roger. -156-

Pan Wainwright, niezainteresowany cudami techniki, oddalił się w stro­ nę podwórza i właśnie wnosił swoje pakunki do domu, wspomagany przez pana Buga i w towarzystwie jego wciąż coś komentującej żony. Do jutra całe Ridge będzie już wiedziało o jego przybyciu i wszyscy gromadnie za­ czną go odwiedzać, żeby sprzedawać, kupować i posłuchać najnowszych wieści. - Wiecie, co nadchodzi, wy dwoje. - Jamie spoglądał to na Bree, to na Rogera. - Król może zostać obalony, ale ziemia zostanie. I jeśli mamy ją utrzymać, musimy ją dokładnie wymierzyć i zarejestrować. Jeśli tego nie zrobimy, mogą nam ją odebrać, a w najlepszym razie bardzo okroić. Mu­ simy mieć dowód, że należała i nadal należy do nas. Ostatnie promienie słońca zatańczyły, oświetlając jego twarz, kiedy spoj­ rzał przed siebie, w stronę ciemnej linii górskiego łańcucha, rysującej się na tle różowych i złocistych chmur. Z oczu wyczytałam, że jego wzrok po­ dąża jednak dużo dalej. - Lallybroch uratowaliśmy dzięki aktowi nadania własności ziemskiej. Młody Simon, syn Lovata, walczył o swoją ziemię, po Culloden odzyskał ją prawie całą. Ale tylko dlatego, że miał dokumenty potwierdzające, że należała do niego. Otworzył wieczko pudełka i delikatnie ułożył w nim aksamitny wore­ czek. - Załatwię te papiery. I bez względu na to, kto będzie rządził, ta ziemia pozostanie nasza. I twoja - dodał łagodnym głosem, podnosząc wzrok na Briannę. - I twoich dzieci. Położyłam swoją dłoń na jego, spoczywającej na pudełku. Była roz­ grzana od pracy i panującego w ciągu dnia upału, pachniała czystym po­ tem. Kiedy patrzyłam na włosy lśniące czerwono i złoto w słońcu, zrozu­ miałam, dlaczego ludzie tak bardzo chcą mierzyć czas. Chcą przez to zatrzymać chwilę i uchronić ją przed zapomnieniem.

78.

Bardzo

dużo

Brianna poszła do wielkiego domu, aby pożyczyć książkę. Zostawiła Jemmy'ego w kuchni, pod opieką pani Bug, i skierowała się do gabinetu oj­ ca. Nie było go tam, ale pokój i tak delikatnie pachniał jego niedawną -157-

obecnością - trudną do opisania wonią mężczyzny, mieszanką skóry, tro­ cin, potu, whisky, nawozu i atramentu. Wciągnęła powietrze i uśmiechnęła się do siebie. Roger pachniał po­ dobnie, ale miał też swój własny zapach. Co to było? - zastanowiła się. Kiedyś, kiedy grał na gitarze, jego dłonie pachniały lakierem i metalem, ale to było bardzo dawno temu. Oddalając od siebie to wspomnienie, zwróciła się ku półce z książkami. Fergus przywiózł ze swojej ostatniej podróży do Wilmington trzy nowe książki: zbiór esejów Michela de Montaigne'a, napisanych po francusku, niezbyt dobry, zniszczony egzemplarz Moll Flanders Daniela Defoe i cie­ niutką książeczkę w papierowej okładce The Means and Manner of Obtaining Virtue Benamina Franklina. Nieduży wybór, pomyślała, wyjmując Moll Flanders. Książka wyglądała na często używaną, jej grzbiet był złamany, a niektóre kartki wypadały. Miała nadzieję, że są wszystkie. Nie ma nic gorszego niż dojść do jakie­ goś pasjonującego fragmentu i odkryć, że brakuje dwudziestu stron. Ostrożnie przekartkowała książkę. Poplamiona resztkami jedzenia, pach­ niała trochę osobliwie, jakby ktoś zanurzył ją w łoju. Nagły dźwięk dobiegający z pracowni matki oderwał ją od przegląda­ nia książki. Odruchowo poszukała wzrokiem Jema, ale przecież nie było go z nią. Odłożywszy książkę, wyszła z gabinetu i na korytarzu spotkała matkę, zmierzającą do pracowni od strony kuchni. W jednej chwili dogoniła Claire i stanęła w drzwiach pomieszczenia. -Jem! Drzwi wielkiego kredensu stały otworem, a powietrze przesycone by­ ło ostrym zapachem miodu. Lepkie skorupy potłuczonego naczynia wa­ lały się po podłodze. W środku tego pobojowiska siedział Jemmy, brud­ ny, z szeroko otwartymi niebieskimi oczkami i buzią rozdziawioną w wyrazie absolutnego zaskoczenia. Krew błyskawicznie napłynęła jej do twarzy. Nie zważając na to, że wszystko się do niej klei, ujęła go za ramię i postawiła na nogi. - Jeremiah Alexander MacKenzie - krzyknęła groźnie - jest Bardzo Nie­ grzecznym Chłopcem! - Upewniła się szybko, że nic mu się nie stało, i wy­ mierzyła mu siarczystego klapsa. Ta gwałtowna reakcja natychmiast wywołała w niej poczucie winy, gdy jed­ nak rozejrzała się po pomieszczeniu, miała ochotę przyłożyć mu jeszcze raz. - Jeremiah! Pęki suszonego rozmarynu i tymianku, ściągnięte z wieszaka i pokru­ szone. Jedna z ażurowych metalowych półek leżała na podłodze, a ban-158-

daże zostały rozwinięte i rozwleczone. Buteleczki i słoiki, które były scho­ wane za drzwiczkami kredensu, teraz walały się po podłodze, niektóre jesz­ cze się turlały. Część zatykających je korków wypadła, a kolorowa zawar­ tość słoików wysypała się lub wypłynęła. Płócienny worek był częściowo opróżniony z gruboziarnistej soli, która została rozsiana po podłodze. Najgorsze jednak było to, że amulet matki leżał na podłodze. Jego skó­ rzany pokrowiec był otwarty i... pusty. Wokół walały się resztki suszonych roślin i kawałki kości. -Przepraszam, mamo, musiał uciec. Zostawiłam go na chwilę... Po­ winnam była lepiej pilnować... - prawie wykrzykiwała słowa przeprosin, żeby być słyszaną ponad wrzaskiem Jemmy'ego. Claire, wzdragając się na ten hałas, rozglądała się po pomieszcze­ niu i pośpiesznie oceniała zniszczenia. W końcu przystanęła nad Jemmym i wzięła go na ręce, nie bacząc na to, że zostanie umazana miodem. - Cśśś - uspokajała chłopca, próbując różnych sztuczek, dzięki czemu przestał wreszcie zawodzić. Wetknął kciuk do ust, pociągając nosem, i przycisnął brudny policzek do ramienia Claire. - Cóż, trzeba się do tego przyzwyczaić - powiedziała do Bree, patrząc na nią raczej z rozbawieniem niż przygnębieniem. - Nic się nie martw, ko­ chanie, to tylko bałagan. Całe szczęście, że nie sięgnął do noży i że tak wy­ soko trzymam trucizny. - Ale twój amulet... - wskazała jego resztki i zobaczyła cień, który prze­ mknął po twarzy matki na widok profanacji. - Och! - Claire wzięła głęboki oddech i postawiła Jemmy'ego na ziemi. Przygryzła dolną wargę, kiedy ostrożnie podnosiła zniszczoną sakiewkę i jej porozrzucaną zawartość. - Przepraszam - powtórzyła Brianna bezradnie. Widziała, ile matkę kosztuje zapanowanie nad sobą. Wykonawszy nie­ znaczny gest dłonią, zbierała resztki amuletu i układała je ostrożnie na dłoni. Jej mocno kręcone włosy nie były związane i prawie zupełnie za­ krywały twarz. - Zawsze zastanawiałam się, co jest w środku - odezwała się w końcu. Podnosiła właśnie ostrożnie drobne kosteczki. - Jak myślisz, czyje to ko­ ści, ryjówki? - Nie wiem. - Nie spuszczając Jemmy'ego z oka, Brianna uklękła przy matce i zaczęła jej pomagać. - Może myszy albo nietoperza? Claire spojrzała na nią ze zdziwieniem. - Jesteś bardzo mądra, spójrz. - Pokazała jej jakiś przedmiot, na pierw­ szy rzut oka pognieciony brązowy listek, ale był to niewielki fragment -159-

skrzydła nietoperza, tak delikatny, że niemal przezroczysty, poprzecinany kostkami cienkimi jak igiełki. - Oko traszki, żabi pazur, gacka sierść, a też psi jęzor - zacytowała Claire. Delikatnie przełożyła zawartość dłoni na blat stołu i patrzyła zafascynowana. - Ciekawe, co miała na myśli? -Kto? - Indianka Nayawenne, która dała mi tę sakiewkę. Wciąż poruszając się na kolanach, Claire zamiotła dłonią pokruszone fragmenty liści - Brianna miała nadzieję, że są to prawdziwe liście - i po­ wąchała je. W powietrzu unosiło się tak wiele zapachów, że nie była w sta­ nie ich odróżnić. Wiedziała jednak, że matka ze swoim wrażliwym po­ wonieniem nie będzie miała z tym problemów. - Wawrzyn, jodła balsamiczna, dziki imbir - powiedziała Claire, wciąż węsząc jak tresowany pies szukający trufli. - Odrobina szałwii i tak zwa­ ny pieprz wodny, niewielka złośliwa roślinka rosnąca w pobliżu strumie­ ni, powoduje pojawienie się piekących pęcherzyków wokół oczu i gdzie indziej, zwłaszcza gdyby na niej lekkomyślnie usiąść. Jemmy, który zapomniał już o niedawnym skarceniu, trzymał teraz klamrę chirurgiczną i próbował sprawdzić, czy ma ona jakieś wartości od­ żywcze. Brianna przez chwilę zastanawiała się, czy mu ją odebrać, ale wie­ dząc, że matka zawsze dokładnie wyparza swoje narzędzia, postanowiła na razie pozostawić mu tę zabawkę jako jedną z nielicznych, które nie miały żadnych ostrych krawędzi. Pozostawiwszy go z Claire, udała się do kuchni, aby przynieść gorącej wody na ubrania, które weszły w bliski kontakt z miodem. Pani Bug wciąż tam była, a pomieszczenie rozbrzmiewało jej spokojnym pochrapywaniem. Siedziała na stołku z rękami ułożonymi wygodnie na brzuchu, w okoli­ cach żołądka, i chusteczką przekrzywioną na jedno ucho. Kiedy Bree po cichu wróciła do pracowni matki z wiadrem pełnym go­ rącej wody i naręczem ubrań, okazało się, że większa część gruzowiska została już uprzątnięta, ale matka wciąż poruszała się na kolanach między meblami, wyraźnie czegoś poszukując. - Brakuje czegoś? - spojrzała na najniższą półkę kredensu, ale poza sło­ ikami miodu wszystko było już chyba na swoim miejscu. Pozostałe na­ czynia były już dokładnie zakorkowane i równiutko poustawiane, zupeł­ nie jak przed katastrofą. - Tak. - Claire przyłożyła głowę do podłogi, próbując zajrzeć pod kre­ dens. - Jeszcze kamień. Mniej więcej taki - ułożyła kciuk i palec wskazu­ jący w kółko rozmiarów niewielkiej monety - szaroniebieski. Przezroczy­ sty, w kropki. To był nieoszlifowany szafir. -160-

- Był w kredensie? Może pani Bug go przełożyła. Claire usiadła na piętach i potrząsnęła głową. - Nie, nigdy tu niczego nie dotyka. Poza tym, nie trzymałam go w kre­ densie, tylko w tym. - Ruchem głowy wskazała blat stołu i leżącą między kostkami i pokruszonymi roślinami, pustą sakiewkę po amulecie. Kolejne przeszukanie pomieszczenia nie dało żadnych efektów, kamień zniknął bez śladu. - Wiesz - powiedziała w końcu Claire, przeczesując dłonią włosy i w za­ myśleniu spoglądając na Jemmy'ego - nie chciałabym cię niepokoić, ale czy nie sądzisz...? - Chol... to znaczy a niech to! - Brianna zmartwiła się. Kucnęła, aby przyjrzeć się Jemmy'emu, który nie zwracał na nią uwagi, pochłonięty próbą wciśnięcia szczypiec do lewej dziurki swojego nosa. - Rzeczywiście ma wokół ust odrobiny liści poprzyklejane do miodu i z pewnością nie jest to ani rozmaryn, ani tymianek... Widocznie obrażony za tak wnikliwe badanie, spróbował uderzyć ją klam­ rą, ale żelaznym uściskiem unieruchomiła mu rękę i odebrała narzędzie. - Nie bij mamusi, to nieładnie. Jem, czy połknąłeś kamyk babci? - Nie! - Próbował chwycić utraconą zabawkę. - Moje! Obwąchała jego buzię, nie miała pewności, co czuje. - Chodź, powąchaj go - poprosiła matkę, prostując się. - Ja nie potra­ fię rozpoznać. Claire nachyliła się nad chłopcem, a Jem zapiszczał z uciechy, spodzie­ wając się, że to jakaś nowa zabawa. Ale babcia tylko nabrała głęboko po­ wietrza i zdecydowanym tonem wydała wyrok. - Dziki imbir. - Pochyliła się raz jeszcze, żeby się lepiej przyjrzeć reszt­ kom miodu, rozmazanym na twarzy wnuka, wywołując falę głośnych pro­ testów. - Spójrz. - Wskazała na delikatną skórę wokół ust. Na świeżo oczysz­ czonym jej kawałku, Brianna z łatwością zauważyła dwa czy trzy małe bą­ belki. -Jeremiah - odezwała się surowym tonem, spoglądając mu prosto w oczy. - Powiedz mamusi, zjadłeś kamyk babci? Jemmy wił się, próbując uniknąć jej wzroku, i jednocześnie rączkami zasłaniając pupę. - Nie biś. Nieadnie! - Nie dam ci klapsa - zapewniła, chwytając za nóżkę, która już szyko­ wała się do ucieczki. - Chcę tylko wiedzieć, czy połknąłeś kamyk, mniej więcej taki? - Złożyła kciuk i palec wskazujący. Jemmy zachichotał. -161-

- Osztre - odpowiedział. Było to jego nowe ulubione słowo - określał tak każdy przedmiot, który mu się podobał. Brianna przymknęła oczy, wzdychając z rezygnacją. Kiedy je znów otworzyła, pytająco spojrzała na matkę. - Tego się obawiałam. Czy będzie go to bolało? - Nie sądzę. - Claire przeszła przez pokój i wyciągnęła z kredensu wiel­ ką butlę z brązowego szkła. - Olej rycynowy - wyjaśniła, szperając w szufladzie w poszukiwaniu łyżki. - Nie tak smaczny jak miód - dodała, świdrując Jemmy'ego wzro­ kiem - ale za to bardzo skuteczny.

Olej rycynowy może i był skuteczny, ale na efekty trzeba było trochę po­ czekać. Wciąż mając na oku Jemmy'ego, który bawił się swoimi drewnia­ nymi klockami, po tym jak został napojony specyfikiem, Brianna i Claire przystąpiły do niezbyt męczącego, ale za to dość czasochłonnego zajęcia, jakim było segregowanie i układanie lekarstw. Minęło trochę czasu od chwili, kiedy Claire robiła to po raz ostatni, teraz czekało je więc oddzie­ lanie dużej ilości liści, korzeni i nasion, które miały zostać pokruszone, starte, ubite, rozgotowane w wodzie, nasączone olejem, połączone z al­ koholem, przesączone przez gazę, rozbełtane z woskiem pszczelim lub niedźwiedzim tłuszczem, zmieszane z mielonym talkiem lub sklejone w pigułki, a następnie przesypane do słoika, przelane do butelki lub umieszczone w torebce. Dzień był przyjemnie ciepły, więc pozostawiły okno otwarte, co ozna­ czało bezustanną walkę z muchami, komarami i trzmielami. - Uważaj, kochanie! - Brianna błyskawicznie sięgnęła po jeden z kloc­ ków, na którym przysiadła pszczoła, tuż przed tym, nim chłopiec wziął go do ręki. - Zły robak. Auć! - Czują swój miód - powiedziała Claire, ręką odganiając następnego owada. - Lepiej oddam im część. - Ustawiła na parapecie okna miseczkę napełnioną wodą z miodem i już za chwilę pszczoły stłoczyły się na jej brzegach, pijąc chciwie. -Mają tylko ten jeden cel, prawda? - zauważyła Brianna, osuszając szmatką strużkę potu, która spłynęła jej po szyi między piersi. - Cóż, posiadanie tylko jednego celu, może zawieść bardzo daleko mruknęła Claire nieobecnym głosem, marszcząc się lekko przy podgrze­ waniu mieszaniny nad palnikiem. - Myślisz, że już gotowe? -162-

- Myślę, że znasz się na tym lepiej - odpowiedziała Bree, ale i tak po­ chyliła się nad naczyniem i powąchała zawartość. - Chyba gotowe, pach­ nie całkiem mocno. Claire zanurzyła palec w misce i spróbowała. - Mmm, tak, ja też tak myślę. - Zdjęła naczynie z ognia i ostrożnie prze­ lała ciemny, zielonkawy płyn przez gazę, do butelki. Kilka innych, wyso­ kich szklanych butelek stało już w rzędzie na ladzie, a promienie słońca przenikały przez ich płynną zawartość, rozświetlając ją tak, że przywo­ dziła na myśl blask czerwonych, zielonych i żółtych klejnotów. - Czy zawsze wiedziałaś, że chcesz być lekarzem? - zapytała Brianna ciekawie. Matka pokręciła głową, wprawnie rozdrabniając ostrym nożem korę derenia. - Nigdy o tym nie myślałam, kiedy byłam dzieckiem. Właściwie żadna dziewczynka jeszcze wtedy o tym nie myślała. Kiedy dorastałam, zawsze myślałam, że wyjdę za mąż, będę miała dzieci, założę dom... Jak sądzisz, czy z Lizzie wszystko w porządku? Wczoraj zdawało mi się, że jest trochę bledsza, ale może to tylko kwestia oświetlenia. - Nie, chyba wszystko dobrze. Jak ci się wydaje, czy ona naprawdę kocha Manfreda? - Poprzedniego dnia odbyła się uroczysta kolacja zaręczynowa Lizzie i Manfreda MacGillivraya. Pani Bug, która przepadała za Lizzie, dała z siebie wszystko, nic więc dziwnego, że dziś zdarzyło jej się przysnąć. - Nie - szczerze odpowiedziała Claire. - Ale dopóki nie jest zakochana w kimś innym, wszystko jest w porządku. To dobry chłopak i nawet cał­ kiem przystojny. A Lizzie bardzo lubi jego matkę, która też nie jest zła, zważywszy na okoliczności. - Uśmiechnęła się na myśl o Ute MacGillivray, która wzięła Lizzie pod swoje obszerne matczyne skrzydła i przez całą kolację wytrwale podtykała jej najlepsze kąski. - Myślę, że może lubić panią MacGillivray bardziej niż samego Man­ freda. Była bardzo młoda, kiedy umarła jej matka, pewnie cieszy się, że ma teraz drugą. - Brianna kątem oka spojrzała na Claire. Pamiętała jak okropnie jest nie mieć matki i jaką rozkoszą jest ją odzyskać. Przez chwi­ lę spojrzała też na Jemmy'ego, który prowadził niezrozumiałą konwersa­ cję z kotem Adso. Claire pokiwała głową, rozcierając w dłoniach rozdrobnioną korę i wsy­ pując ją do słoika napełnionego alkoholem. - Oczywiście. Wolałabym jednak, żeby trochę jeszcze poczekali - mam na myśli Lizzie i Manfreda. Powinni się ze sobą oswoić. - Zostało ustalo­ ne, że ślub odbędzie się następnego lata, kiedy Manfred ukończy budo­ wę swojego sklepu w Woolam's Creek. - Mam nadzieję, że zadziała. -163-

-Co? - Kora dzikiego derenia. - Claire zakorkowała butelkę i ustawiła w kre­ densie obok innych. - Podręcznik doktora Rawlingsa mówi, że może być używana jako substytut kory z drzewa chinowego - wiesz, chininy. Jest dużo łatwiejsza do uzyskania i nie tak kosztowna. - Świetnie, mam nadzieję, że będzie działała. Malaria Lizzie pozostawała uśpiona już od kilku miesięcy, ale wciąż ist­ niała groźba nawrotu, a kora chinowa była bardzo droga. Temat ich poprzedniej rozmowy nadal pobrzmiewał w głowie Bree, więc zdecydowała się do niego wrócić, nałożywszy świeżą porcję liści szałwiowych do swojego moździerza. - Powiedziałaś, że nie planowałaś zostać lekarzem, kiedy byłaś mała. Ale później byłaś bardzo wytrwała w dążeniu do tego celu. - Miała w pa­ mięci nieco rozproszone, ale jednocześnie bardzo jeszcze żywe wspo­ mnienia, pamiętała zapach szpitala, którym przesiąknięte były włosy i ubrania matki, kiedy wracała późnym wieczorem z pracy i przychodzi­ ła, aby pocałować ją na dobranoc. Claire nie odpowiedziała od razu, pochłonięta czyszczeniem ziarna ku­ kurydzy. Zrywała zepsute i wyrzucała przez otwarte okno. - Wiesz - odezwała się w końcu, nie przerywając pracy. - Ludzie - nie mówię tylko o kobietach - ludzie, którzy wiedzą, kim są i kim powinni być... zawsze znajdą właściwą drogę. Twój ojciec, Frank, to znaczy... zgarnęła oczyszczone ziarna kukurydzy i przeniosła je do małego plecio­ nego koszyka - był bardzo dobrym historykiem. Lubił swoją pracę, po­ trafił się zdyscyplinować i skoncentrować, co sprawiało, że odnosił sukce­ sy, ale tak naprawdę, to nie było jego powołanie. Sam mi kiedyś powiedział, równie dobrze mógłby robić sto tysięcy innych rzeczy i nie miałoby to dla niego większego znaczenia. Dla niektórych ludzi to ma zna­ czenie. A kiedy tak jest... cóż, medycyna bardzo wiele dla mnie znaczy. Wcześniej nie zdawałam sobie z tego sprawy, ale kiedy w końcu do tego doszłam, wiedziałam, że zostałam stworzona do leczenia. A kiedy już wie­ działam. .. - otrzepała dłonie z pyłu i okryła koszyk kawałkiem płótna, za­ bezpieczając je dodatkowo szpagatem. -Tak, ale... nie zawsze możemy robić to, co chcielibyśmy najbardziej, prawda? - powiedziała, myśląc o bliznach w gardle Rogera. - Czasami po prostu życie zmusza nas do podejmowania innych decy­ zji - mruknęła matka. Uniosła wzrok i kiedy spotkała oczy Brianny, na jej ustach ukazał się nikły, lekko drwiący uśmieszek. - A ludzie często temu ulegają. Na przykład Marsali. Nie sądzę, aby kiedykolwiek przyszło jej do -164-

głowy, że mogłaby robić coś innego, niż robi. Jej matka prowadziła dom i wychowywała dzieci, a teraz ona to robi i nie widzi potrzeby robienia czegoś innego. Poza tym - Claire podniosła jedną rękę i sięgnęła po dru­ gi moździerz - ma jedną wielką namiętność, Fergusa. I to wystarcza, aby nie popadła w rutynę, jaką mogłoby być jej życie. - Lub w coś innego? Claire lekko kiwnęła głową, nie patrząc na córkę. - Właśnie. Tyle tylko, że jest w Ameryce, a nie w Szkocji. I ma Fergusa. - Tak jak ty masz Jamiego? - Rzadko używała jego imienia, dlatego te­ raz Claire spojrzała na nią zaskoczona. - Tak - odpowiedziała. - Jamie jest częścią mnie. Tak samo jak ty. - Po­ gładziła policzek Bree i odwróciła się, sięgając po wiązkę majeranku, wi­ szącego razem z innymi ziołami na belce ponad paleniskiem. - Ale żadne z was nie wypełnia mnie całkowicie - powiedziała miękko, znów spoglą­ dając na córkę. - Ja jestem... kim jestem. Lekarzem, pielęgniarką, uzdro­ wicielką, wiedźmą, jak nazywają mnie miejscowi, ale przecież nie nazwa ma znaczenie. Urodziłam się, by być tym, kim jestem, i będę aż do śmier­ ci. Gdybym straciła ciebie lub Jamiego, już nigdy nie byłabym w pełni so­ bą, ale wciąż miałabym ten kawałek siebie, którego nikt mi nie odbierze. Przez jakiś czas - kontynuowała tak cicho, że Brianna musiała się przy­ sunąć, aby ją słyszeć - po tym jak... wróciłam... zanim ty się pojawiłaś... miałam tylko to. Tylko moją wiedzę. Claire wsypała ususzony majeranek do moździerza i wzięła do ręki tłu­ czek. Z zewnątrz dobiegł ich odgłos kroków i głos Jamiego, zwracającego się przyjaźnie do kur, które zagrodziły mu przejście przez ścieżkę. A czy jej nie wystarcza miłość do Rogera i Jemmy'ego? Przecież po­ winna. Ogarnęło ją straszne, miażdżące uczucie, że może nie i zanim jesz­ cze ta myśl przybrała kształt słów, zapytała szybko. - A tata? - Co tata? - Czy on... czy wie, kim jest? Dłonie Claire znieruchomiały, a tłuczek opadł na dno moździerza. - O tak - odparła. - On wie. - Właściciel ziemski? Czy tak byś to nazwała? Matka milczała chwilę. - Nie - odezwała się wreszcie. Znów ujęła tłuczek w dłoń. Woń suszo­ nego majeranku szybko wypełniła całe pomieszczenie. - On jest mężczy­ zną, a to jest bardzo dużo.

-165-

79. S a m o t n a Brianna zamknęła książkę z mieszaniną ulgi i złych przeczuć. Nie odmó­ wiła Jamiemu, kiedy zaproponował jej, aby nauczyła czytać kilka dziew­ czynek z Ridge. Ten nowy pomysł sprawił, że przez kilka godzin dzien­ nie dom wypełniały radosne głosy. Poza tym Jemmy uwielbiał być rozpieszczany przez małe mateczki. Nauczanie nie było jednak jej powołaniem i zawsze z ulgą przyjmo­ wała koniec lekcji. Nawiedzały ją też złe przeczucia. Większość dziew­ czynek przychodziła sama albo pod opieką starszych sióstr. Siostry Hen­ derson, Annę i Kate, mieszkające dwie mile stąd, przyprowadzał starszy brat, Obadiah. Nie była pewna, kiedy to się właściwie zaczęło. Prawdopodobnie już pierwszego dnia, kiedy spojrzał jej w oczy, uśmiechając się nieśmiało i pa­ trząc na nią odrobinę za długo, zanim pogłaskał siostry po głowach na po­ żegnanie i pozostawił je pod jej opieką. Ale przecież nie było nic, co mog­ łaby mu zarzucić. Ani wtedy, ani później. A jednak... Sama przed sobą musiała przyznać, że Obadiah Henderson przypra­ wiał ją o gęsią skórkę. Był wysokim chłopcem, mniej więcej dwudziesto­ letnim, dobrze zbudowanym i całkiem przystojnym, o brązowych włosach i niebieskich oczach. Ale miał też w sobie coś, co trudno było jej nazwać. Może coś brutalnego w ustach czy szalonego w głębi oczu. I jeszcze ten niepokojący sposób, w jaki na nią patrzył. Nie znosiła tej chwili, kiedy po zakończonej lekcji musiała odprowadzić dziewczynki do drzwi. Wybiegały, trzepocząc sukienkami i chichocząc, a Obadiah jak zwykle czekał, siedząc przy studni, oparty o pień drze­ wa, a raz nawet rozparty na ławce przed drzwiami. Ciągła niepewność, gdzie tym razem będzie, a także przekonanie, że będzie, działała jej na nerwy niemal tak samo jak jego półuśmieszek i to, że niemal puszczał do niej oko, zupełnie jakby znał jakiś jej mały brzyd­ ki sekret, ale na razie postanowił zatrzymać go dla siebie. Zdawała sobie sprawę, że jak na ironię, dyskomfort, który odczuwała w towarzystwie Obadiaha, był częściowo spowodowany przez Rogera. Przyzwyczaiła się słyszeć treści, które nie zostały wypowiedziane. Obadiah nigdy nic nie mówił. Nie odzywał się do niej ani nie wykony­ wał żadnych niewłaściwych gestów pod jej adresem. Czy mogła zabronić mu na siebie patrzeć? Przecież to śmieszne. Śmieszne było także to, jak coś -166-

tak głupiego mogło sprawić, że serce podchodziło jej do gardła, kiedy otwie­ rała drzwi, a strużka potu spływała jej po plecach, kiedy go dostrzegała. Przywołując się do porządku, otworzyła drzwi, pożegnała wybiegające dziewczynki i rozejrzała się wokół. Nie było go. Ani przy studni, ani pod drzewem, nawet na ławce... nigdzie. Anne i Kate nawet go nie szukały, były już w połowie polany, razem z Janie Cameron. - Annie! - zawołała za nimi. - A gdzie wasz brat? Annie odwróciła się w biegu. - Pojechał do Salem, proszę pani - odkrzyknęła. - Dziś idziemy do Jane! - Nie czekając na odpowiedź, dziewczynki pobiegły dalej, podskaku­ jąc w biegu jak trzy piłeczki. Napięcie powoli zaczęło opuszczać jej zesztywniała szyję i ramiona, wreszcie też pozwoliła sobie na głęboki wdech. Przez chwilę stała, nie wie­ dząc, co ma ze sobą zrobić, w końcu jednak doszła do siebie i rozprosto­ wała pognieciony fartuch. Jemmy'ego uśpiło nosowe wyśpiewywanie przez dziewczynki alfabetu. Mogła wykorzystać jego drzemkę i pójść do chłodni po maślankę. Roger lubił maślankowe biskwity. Postanowiła, że zrobi je na kolację, z szynką. W chłodni panował przyjemny półmrok, a odgłos wody płynącej w wy­ łożonym kamieniami kanaliku sprzyjał odpoczynkowi. Uwielbiała tam chodzić i czekać, aż oczy przywykną do ciemności, i podziwiać rozpo­ ścierającą się wszędzie ciemną zieleń alg, przylegających do kamieni, a za­ razem poddających się ruchom wody. Jamie wspomniał, że zadomowiła się tam rodzina nietoperzy, i miał rację - były tam, cztery malutkie zawi­ niątka w najciemniejszym kącie, każde nie dłuższe niż na dwa cale, czy­ ste i schludne, jak greckie dolmade w liściach winorośli. Uśmiechnęła się do tego porównania, chociaż towarzyszyło mu ukłucie żalu. Jadła dolmade z Rogerem w greckiej restauracji w Bostonie. Nie cho­ dziło jej o greckie jedzenie, ale o wspomnienie czasu, który z nim spę­ dziła, i tego, jak powiedziała mu o nietoperzach. Pomyślała, że gdyby te­ raz mu o tym powiedziała, odpowiedziałby jej uśmiechem, ale ten uśmiech nie zagościłby w jego oczach tak jak kiedyś. Opuściła chłodnię, idąc powoli z wiadrem maślanki w jednej ręce i z równoważącym ciężar serem w drugiej. Omlet z serem będzie dobry na lunch. Można go łatwo i szybko przyrządzić, w dodatku Jemmy bar­ dzo go lubił. Na razie używał łyżki do zabicia swojej zdobyczy, którą po­ tem pożerał, trzymając ją obiema rękami, ale w ten sposób jednak jadł sam, i to był postęp. -167-

Na jej twarzy wciąż gościł uśmiech, kiedy idąc ścieżką, spojrzała w stro­ nę domu i zobaczyła Obadiaha Hendersona siedzącego na ławce. - Co tu robisz? - Jej głos był szorstki, ale wyższy, niżby sobie życzyła. Dziewczynki mówiły, że pojechałeś do Salem. -Bo pojechałem. - Wstał i zrobił krok naprzód z tym swoim półuśmieszkiem na ustach. - Ale już wróciłem. Nie uległa pokusie, żeby się cofnąć. To jej dom i nie uda mu się zmu­ sić jej do odwrotu. - Dziewczynki już poszły - powiedziała, nadając swojemu głosowi naj­ chłodniejszy ton, na jaki ją było stać. - Są u Cameronów. - Serce waliło jej mocno, ale zdołała przejść obok niego, chcąc postawić wiadro na werandzie. Kiedy się pochyliła, położył dłoń na jej pośladku. Zastygła. Nie poru­ szył ręką, nie pogładził jej, ani nie ścisnął, ale sam ciężar drażnił ją. Szarp­ nęła się, prostując, i szybko obróciła w jego stronę, cofając się jednocześ­ nie o krok, aby nie dać mu się zastraszyć. Niestety, już mu się to udało. - Coś pani przywiozłem - odezwał się. - Z Salem. - Uśmieszek nadal nie schodził z jego ust, ale nie miał teraz żadnego związku z wyrazem je­ go oczu. - Nie chcę niczego - odparła szybko. - To znaczy, dziękuję, ale nie. Nie powinieneś tego robić. Mojemu mężowi mogłoby się to nie spodobać. - Nie musi o tym wiedzieć. - Znów uczynił krok w jej stronę, zmusza­ jąc ją tym samym do cofnięcia się. Jego uśmiech stał się wyraźniejszy. - Słyszałem, że pani męża ostatnio często nie ma w domu - powiedział cicho. - Musi się pani czuć samotna. Wyciągnął dużą dłoń, sięgając do jej twarzy. W tej samej chwili rozległ się dziwny, ledwo słyszalny miękki dźwięk, jego twarz nagle pobladła, a oczy rozwarły się szeroko. Patrzyła przez chwilę, nie mając pojęcia, co się stało. W końcu jednak spojrzała na jego wyprostowaną rękę i dostrzegła ostrze małego nożyka, wbitego w jego przedramię. Widziała także plamę krwi, szybko powięk­ szającą się na rękawie koszuli. - Wynoś się stąd. - Głos Jamiego był niski i zdecydowany. Wyszedł spo­ między drzew, mierząc Hendersona nieprzyjaznym spojrzeniem. Wystar­ czyły mu trzy kroki, aby się z nimi zrównać. Wyciągnął nóż z ręki. Obadiah wydal z siebie tylko cichy, gardłowy głos, jak zranione zwierzę, zdumiony i żałosny. - Idź - powtórzył Jamie. - I nigdy więcej tu nie wracaj. Krew wartkim strumieniem spływała po ręce Obadiaha, a później skapywała z palców. Kilka kropel wpadło do wiadra z maślanką, pozosta-168-

wiając karmazynowe ślady na jej kremowej powierzchni. Oszołomiona, odnotowała piękno tego połączenia - rubiny oprawne w złoto. Chłopak oddalał się biegiem przez polanę, zdrową ręką uciskając zra­ nione przedramię. W końcu zniknął między drzewami, a na podwórzu znów zrobiło się cicho i spokojnie. - Musiałeś to zrobić? - To były pierwsze słowa, jakie zdołała z siebie wy­ krztusić. Była tak wstrząśnięta, jakby to ją ktoś zranił. Krople krwi powoli rozpływały się, mieszały z maślanką. Pomyślała, że trzeba będzie ją wylać. - Czy miałem czekać? - Chwycił ją za rękę i zmusił, aby usiadła na ganku. - Nie. Ale... nie mogłeś po prostu... coś powiedzieć? - Poczuła, jak krew odpływa jej z głowy, a przed oczami pojawiły się ciemne plamki. Zdała sobie sprawę, że za chwilę zemdleje, więc pochyliła się, włożyła głowę między kolana, a twarz skryła w fałdach fartucha. - Powiedziałem, żeby odszedł. - Deski zaskrzypiały, kiedy spoczął obok niej. - Wiesz, co miałam na myśli. - Jej głos, stłumiony przez ubranie, za­ brzmiał dziwnie dla niej samej. Wyprostowała się powoli, chociaż świerki stojące przed domem wciąż kołysały się nienaturalnie. - Co to właściwie było? Popis? Jak sprawnie potrafisz trafić kogoś nożem z dużej odległo­ ści? I co to w ogóle było? Scyzoryk? - Ano. Tylko to miałem w kieszeni. A w gruncie rzeczy wcale nie mia­ łem zamiaru go zranić. - Przyznał Jamie. - Celowałem w ścianę, ale sam się nadstawił, poruszył się. Zamknęła oczy i wzięła głęboki oddech, czekając, aż jej żołądek wresz­ cie się uspokoi. - Czy wszystko w porządku, muirninn? - zapytał cicho. Delikatnie po­ łożył dłoń na jej plecach, nieco wyżej niż Obadiah. Ten dotyk nie był jed­ nak nieprzyjemny. Przeciwnie, był ciepły i uspokajający. - Tak, w porządku - odpowiedziała, otwierając oczy. Chociaż wciąż wy­ glądała na przestraszoną, zdobyła się na uśmiech. - W porządku. To go trochę uspokoiło, a jego oczy nie były już tak zafrasowane, cho­ ciaż wciąż nie spuszczał z niej badawczego spojrzenia. - No więc - zaczął. - To nie był pierwszy raz, prawda? Od kiedy ten smarkacz nie dawał ci spokoju? Znów wzięła głębszy oddech i zmusiła dłonie do rozprężenia. Chciała zbagatelizować sytuację ze względu na dręczące ją poczucie winy, bo prze­ cież powinna zrobić coś, żeby go powstrzymać. Jednak nie mogła skłamać, patrząc w te spokojne niebieskie oczy. -169-

- Od pierwszego tygodnia - zdobyła się na odpowiedź. Jego oczy rozszerzyły się. - Tak długo? Dlaczego nie powiedziałaś o tym swojemu mężczyźnie? zapytał, nie dowierzając. Zamilkła, szukając odpowiedzi. - Ja... nie sądziłam, że... To znaczy, w końcu to nie jego sprawa. - Usły­ szała, jak wstrzymał oddech, z pewnością zamierzając wygłosić jakąś kąś­ liwą uwagę na temat Rogera, i pośpieszyła z obroną. - Bo on... on właś­ ciwie nic nie zrobił. To były tylko spojrzenia. I... uśmiechy. Miałam powiedzieć Rogerowi, że on na mnie patrzy? Nie chciałam wyjść na sła­ bą i bezradną. - Pomyślała, że taka właśnie była. Świadomość tego paliła ją pod skórą. - Nie chciałam... nie chciałam prosić go, aby mnie bronił. Patrzył na nią, nie rozumiejąc. Powoli pokręcił głową, nie spuszczając z niej wzroku. -A jak uważasz, po co jest mężczyzna, na miłość boską? - zapytał w końcu. Mówił cicho, a w jego głosie brzmiało zażenowanie. - Chcesz go mieć jako pieska pokojowego? Albo ptaszka w klatce? - Nic nie rozumiesz! - Nie? Tak sądzisz? Jestem w małżeństwie od prawie trzydziestu lat, a ty od niecałych dwóch. Czego ja niby nie rozumiem, mała? - To... Ty i mama to nie to samo co ja i Roger! - wybuchła. - Nie, to nie to samo - zgodził się, zniżając głos. - Twoja matka szanu­ je moją dumę, a ja jej. A może tobie się wydaje, że jest tchórzem, który nie umie walczyć o siebie? -Ja... nie. - Przełknęła głośno ślinę, czując, że zaraz wybuchnie pła­ czem, i będąc zdecydowana do tego nie dopuścić. - Ale tato, jest różnica. Jesteśmy z innego miejsca, innego czasu. - Dobrze o tym wiem - odpowiedział i zobaczyła, że kąciki jego ust unoszą się ku górze w drwiącym uśmieszku. - Ale nie potrafię sobie wy­ obrazić, że kobiety i mężczyźni są tam aż tak inni. - Może nie. - Spróbowała nadać swoim słowom spokojny ton. - Ale może Roger jest inny. Od Alamance. Nabrał powietrza, jakby chciał coś powiedzieć, ale się rozmyślił. Kiedy zdjął rękę z jej pleców, dotkliwie odczuła jej brak. Pochylił się trochę, spo­ glądając w stronę podwórza, a jego palce lekko bębniły w drewnianą pod­ łogę werandy. - Ano - odezwał się wreszcie cicho. - Może tak. Usłyszała stłumiony łomot, dochodzący z pomieszczenia za nimi, po chwili następny. Jem obudził się i wyrzucał właśnie zabawki ze swojego -170-

łóżeczka. Za chwilę zacznie ją pewnie wołać, żeby je podniosła. Wstała szybko, prostując materiał sukni. - Jem się obudził, muszę do niego iść. Jamie także wstał, podniósł wiadro i wylał zawartość na trawnik. - Przyniosę ci więcej - powiedział i zniknął, zanim zdążyła zaprotestować. Jem stał, uczepiony brzegu łóżeczka. Gotowy do ucieczki, rozłożył ra­ miona, kiedy pochyliła się, żeby go podnieść. Był coraz cięższy, ale i tak podniosła go wysoko, przytulając swój policzek do jego główki, wilgotnej od potu. Serce wciąż waliło jej mocno. „Musi się pani czuć samotna", powiedział Obadiah Henderson. Miał rację.

80. Zsiadłe mleko Jamie odsunął się od stołu z westchnieniem człowieka sytego. Miał już wstawać, gdy u jego boku pojawiła się pani Bug, grożąc mu ostrzegaw­ czo palcem. - Chwileczkę, chwileczkę, sir, niech się pan nigdzie nie wybiera. Nie po­ zwolę panu zmarnować piernika i świeżego zsiadłego mleka! Brianna zatkała dłonią usta i wydała stłumiony charkot, jakby woda do­ stała się jej do nosa. Jamie i pani Bug spojrzeli na nią z zaciekawieniem. -Jestem pewien, że jeśli wepchnę w siebie coś jeszcze, to pęknę, ale cóż, przynajmniej umrę jako człowiek szczęśliwy - poinformował panią Bug Jamie. - Proszę podać, co tam pani ma, a ja tymczasem przyniosę tu pewien drobiazg. - Ze zdumiewającą sprawnością, jak na człowieka, któ­ ry pochłonął przed chwilą prawie dwa funty ostrej kiełbasy z pieczony­ mi ziemniakami i jabłkami, wyślizgnął się zza stołu i podążył w stronę swojego gabinetu. Nabrałam głęboko powietrza, zadowolona, że wcześniej wyczułam za­ pach piernika i przed kolacją zdjęłam gorset. - Ce leko! - zapiał Jemmy. Zachwycony, walił piąstkami w stół, skan­ dując ile sił w płucach: „leko-leko-leko". Roger spojrzał na Bree, uśmiechając się łagodnie, a ja ucieszyłam się, gdy ona odpowiedziała uśmiechem, przytrzymując jednocześnie ręce Jemmy'ego i ocierając jego buzię z resztek posiłku. -171-

Jamie wrócił do stołu w chwili, gdy pojawił się na nim piernik i zsiadłe mleko, osłodzone i już podzielone na porcje. Kiedy przechodził obok Ro­ gera, przełożył rękę ponad jego ramieniem i postawił przed nim drew­ niane pudełko z astrolabium. -Przez najbliższe dwa miesiące pogoda powinna nam dopisywać oznajmił od niechcenia, siadając do stołu; zanurzył palec w gęstym mle­ ku i włożył go do ust, przymykając oczy z rozrzewnieniem. - Tak? - Wypowiedziane przez Rogera słowo było ledwo słyszalne, ale i to wystarczyło, aby Jemmy przestał gaworzyć i zagapił się na ojca z otwar­ tymi ustami. Zastanawiałam się, czy to przypadkiem nie jest pierwsze sło­ wo, jakie wypowiedział tego dnia. Jamie otworzył oczy i ujął w dłoń łyżkę, spoglądając na swój deser z de­ terminacją człowieka, który gotów jest polec za to wyzwanie. -Tak, Fergus chce jeszcze przed pierwszymi opadami śniegu jechać na wybrzeże, mógłby wtedy zabrać ze sobą wyniki pomiarów do New Bern. Zatopił zęby w pierniku, nie podnosząc wzroku. Zapadła cisza, zakłócana jedynie szmerem oddechów i postukiwaniem łyżek o drewniane talerze. W końcu Roger, który jeszcze nie podniósł swo­ jej łyżki, przemówił znowu. -Ja mogę... to zrobić. - Być może dlatego, że przepchnięcie większej ilości powietrza przez poorane bliznami gardło wymagało od Rogera ogromnego wysiłku, jego wypowiedź zabrzmiała jakoś szczególnie emfatycznie. Brianna drgnęła nieznacznie. Zauważyłam to i zauważył Roger. Spojrzał na nią, a potem spuścił wzrok na stojący przed nim talerz. Zacis­ nął szczęki i wziął do ręki łyżkę. - Dobrze więc - przerwał ciszę Jamie. Jego ton był naturalny i swo­ bodny. - Pokażę ci, jak to zrobić. Możesz wyruszyć w tym tygodniu.

Wczorajszej nocy śniło mi się, że Roger wyrusza w drogę. Właściwie śni­ łam o tym ciągle, odkąd tata mu to zaproponował. O ile propozycją można nazwać Dziesięcioro Przykazań, które Mojżesz przyniósł z góry Synaj. W moim śnie pakował rzeczy do wielkiego worka, a ja zmywałam podło­ gę. Wciąż wchodził mi w drogę, a ja ciągle musiałam przesuwać jego wielki tobołek z jednego miejsca na drugie. Podłoga była brudna, pokrywały ją licz­ ne plamy i jakaś lepka maź. Walały się po niej drobne kosteczki, jakby Adso skonsumował tam wcześniej jakieś zwierzątko. Ciągle musiałam wygrzeby­ wać je ze swojej szczotki. -172-

Me chcę, ale i chcę, aby tam szedł. Wciąż słyszę jego niewypowiedziane słowa; brzmią jak echo w mojej głowie. Zdaje mi się, że kiedy wyruszy, na­ stanie spokój.

Gwałtownie obudziła się ze snu, od razu odzyskując pełną świadomość. Świtało, a ona była sama. Słyszała głosy śpiewających w lesie ptaków. Je­ den z nich był chyba dość blisko. Czy to drozd? - zastanawiała się. Wiedziała, że już go nie ma, ale i tak podniosła głowę, aby to spraw­ dzić. Spod drzwi zniknął tobołek i zawiniątko z jedzeniem i butelką cydru, które przygotowała dla niego poprzedniego wieczoru. Bodhran wi­ siał na swoim miejscu na ścianie, gdzie wyglądał, jakby unosił się na promieniu światła. Próbowała skłonić go, aby znów zaczął grać, by czuł, że pozostała mu jeszcze muzyka, nawet jeśli odebrano mu głos. Opierał się jednak, aż w koń­ cu zaczął się na nią złościć za jej upór i ciągłe naleganie, więc zaprzestała tych prób. Albo będzie robił po swojemu, albo nie będzie robił nic. Następnie przeniosła wzrok na łóżeczko, lecz nie dobiegał z niego ża­ den hałas, co oznaczało, że Jemmy wciąż jeszcze śpi. Znów ułożyła gło­ wę na poduszce, podnosząc ręce do piersi. Była naga, więc mogła poczuć ich gładkość i okrągłe, pełne kształty. Lekko ścisnęła między palcami je­ den sutek i zaraz pojawiła się na nim niewielka kropla mleka. Kiedy na­ cisnęła mocniej, kropla urosła i łaskocząc, spłynęła po piersi. Wczorajszej nocy kochali się przed zaśnięciem. Nie sądziła, że będzie chciał, ale kiedy podeszła do niego i objęła go ramionami, przytulił ją moc­ no do siebie i pocałował. Był to bardzo długi, namiętny pocałunek. Zaraz potem zaniósł ją na rękach do łóżka. Była tak niecierpliwa, chcąc całą sobą zapewnić go o swojej miłości ustami, dłońmi, całym ciałem - że zatraciła się zupełnie w tym miłosnym akcie i dopiero orgazm przywrócił jej świadomość. Wsunęła rękę między nogi, chcąc zapamiętać to uczucie zaskoczenia przez rozkoszną falę. Mia­ ła nadzieję, że Roger czuł, jak dobrze jej było. Nie odezwał się ani słowem, nie otworzył nawet oczu. Pocałował ją na dobranoc, w ciemności, wciąż milcząc. Zrobił to? Nie­ pewnie położyła palce na ustach, ale w ich gładkości nie znalazła odpo­ wiedzi. Czy rzeczywiście pocałował ją na do widzenia? Czy może tylko jej się przyśniło? -173-

81. Łowca niedźwiedzi

Sierpień, 1771 Rżenie koni dochodzące z padoku oznajmiło mi, że mamy gości. Zacie­ kawiona, porzuciłam pracę nad doświadczniem i wyjrzałam przez okno. Nie zobaczyłam jednak ani konia, ani człowieka, a mimo to zwierzęta wciąż hałasowały, jak zwykle, gdy ktoś zbliżał się do domu. Wywnioskowałam stąd, że człowiek musiał nadejść pieszo i od razu skierować się do drzwi kuchennych, jak zwykle robili to wszyscy znajomi. To przypuszczenie zostało potwierdzone niemal natychmiast, przez pisk drzwi, który doszedł mnie z tyłu domu. Wystawiłam głowę na korytarz, akurat w najlepszym momencie, żeby zobaczyć, jak pani Bug wyskakuje z kuchni niczym kula armatnia i biegnie w moją stronę, wrzeszcząc prze­ raźliwie. Nie zauważywszy mnie, pobiegła dalej i wydostała się z domu przez drzwi frontowe, które pozostawiła otwarte. Widziałam, jak nie zatrzymu­ jąc się, biegnie w stronę lasu, ciągle lamentując. Poczułam lekkie rozcza­ rowanie, kiedy znów spojrzałam w kierunku kuchni i zobaczyłam w jej drzwiach zaskoczonego Indianina. Zmierzyliśmy się wzrokiem i kiedy okazało się, że w przeciwieństwie do pani Bug nie mam zamiaru uciekać z krzykiem, na jego twarzy od­ malowało się uczucie ulgi. Ja także poczułam się lepiej, spostrzegając, że nie ma przy sobie żadnej broni ani barw wojennych na twarzy. - Osiyo - powiedziałam niepewnie, widząc, że mój gość pochodzi z ple­ mienia Czerokezów i że nie ma żadnych złych zamiarów. Miał na sobie trzy warstwy bawełnianych koszul, nałożonych jedna na drugą, spodnie z samodziału i dziwne, opadające częściowo na twarz nakrycie głowy, tro­ chę przypominające turban, który mężczyźni zwykli zakładać na oficjal­ ne okazje. Poza tym elegancką broszkę w kształcie wschodzącego słońca, a w uszach długie srebrne kolczyki. Uśmiechnął się szeroko, usłyszawszy moje pozdrowienie, i odpowie­ dział, ale bezradnie wzruszyłam ramionami i uśmiechnęłam się tylko. Sta­ liśmy tak przez kilka chwil, kiwając do siebie głowami i uśmiechając się, aż wreszcie dżentelmen sięgnął za swoją koszulę i wydobył rzemień z na­ wleczonymi nań niedźwiedzimi pazurami. -174-

Zagrzechotał nimi lekko, trzymając w wyciągniętej dłoni, i pytająco uniósł brwi, rozglądając się, jakby sprawdzał, czy ktoś nie ukrył się pod stołem albo w szafce. - Ach - powiedziałam, rozumiejąc wreszcie wszystko. - Szukasz moje­ go męża? - Uniosłam ręce w geście naśladującym trzymanie strzelby. Łowcy Niedźwiedzi? Szeroki, jasny uśmiech wynagrodził moją domyślność. - Sądzę, że pojawi się tu lada chwila - powiedziałam, wskazując na ścieżkę widoczną za oknem, którą przed chwilą oddaliła się pani Bug. Z pewnością wybrała ten kierunek, aby go znaleźć i poinformować, że do domu wdarli się czerwonoskórzy dzikusi, z mordem w oczach, i demolu­ ją właśnie jej kuchnię. Podążył za mną do kuchni, gdzie usiedliśmy przy stole, sącząc herbatę i w dalszym ciągu wymieniając uprzejme skinienia i uśmiechy. W końcu pojawił się Jamie, w towarzystwie Petera Bewliego i pani Bug, łypiącej po­ dejrzliwie zza jego pleców. Nasz gość miał na imię Tsatsa'wi i okazał się bratem indiańskiej żony Petera. Na stałe mieszkał w małej osadzie, trzydzieści mil za linią graniczną, ale teraz przybył, aby odwiedzić siostrę, i zatrzymał się u niej na jakiś czas. - Poprzedniego wieczoru ucięliśmy sobie małą pogawędkę - wyjaśnił Peter. - Tsatsa'wi opowiadał mojej żonie o kłopotach, jakie mają w swojej wiosce, a ona mi tłumaczyła, bo on nie mówi po angielsku, a ja znam z ich języka tylko nazwy niektórych przedmiotów i parę grzecznościowych słów, no więc, jak mówiłem, opowiadał o wściekłym niedźwiedziu, który gnębi ich od miesięcy. -Wydaje mi się, że Tsatsa'wi sam doskonale radzi sobie z takimi potwo­ rami - powiedział Jamie, wskazując na naszyjnik Indianina i kiwając głową z podziwem. Uśmiechnął się do Tsatsa'wiego, który widocznie pojął zna­ czenie komplementu i odpowiedział mu szerokim uśmiechem. Obaj ponad kubkami z herbatą skinęli sobie głowami na znak wzajemnego szacunku. - Ano - zgodził się Peter, zlizując resztki płynu z kącików ust i cmoka­ jąc z uznaniem. - Jest niezłym myśliwym i sądzę, że gdyby chodziło o zwyk­ łego niedźwiedzia, on i jego kuzyni poradziliby sobie sami. To zwierzę chyba jednak trochę przerasta swoich pobratymców. Dlatego powiedzia­ łem mu, że możemy pójść i opowiedzieć o nim Mac Dubhowi i może on znajdzie czas, aby im pomóc. Peter, uniósłszy podbródek, popatrzył na szwagra, a potem skinął gło­ wą w stronę Jamiego z dumą właściciela, jakby chciał powiedzieć: „Spójrz, mówiłem ci, on sobie ze wszystkim da radę". -175-

Widząc to, ledwo stłumiłam śmiech, a Jamie odchrząknął skromnie, od­ stawiając kubek. - No cóż. W tej chwili nie mogę z wami iść, ale może jak siano będzie zwiezione. A wiesz, Peter, co takiego niezwykłego jest w tym niedźwie­ dziu? - Tak - Peter zatroskał się wyraźnie. - Jest jak duch. Zakrztusiłam się herbatą. Jamie nie wyglądał jednak na zaskoczonego, tylko z namysłem tarł podbródek. - Hmmm. Na przykład co robi? Po raz pierwszy niedźwiedź dał o sobie znać prawie rok temu, chociaż nikt go nie widział. Później zaczęły się rabunki - znikały wieszaki z su­ szącymi się rybami, kukurydza, mięso, ale ludzie myśleli, że to zwykły niedźwiedź, tylko trochę sprytniejszy. Zwykły niedźwiedź nie dba o to, czy jest obserwowany. - Ten przychodził tylko w nocy - opowiadał Peter. - I nigdy nie robił najmniejszego hałasu. Ludzie wychodzili rano z domów i widzieli, że coś włamało się do ich spiżarni tak cicho, że nie zdołali się zbudzić. W kuchni pojawiła się Brianna, która widziała, jak pani Bug opuszcza dom, i chciała się dowiedzieć, co się stało. Teraz, słuchając opowieści o żar­ łocznym niedźwiedziu-duchu, zaczęła nucić pod nosem. - „Spał będzie do południa, lecz nim zapadnie mrok... z parku Jellystone wykradnie każdy piknikowy kosz..." Przycisnęłam do ust serwetkę, aby nie parsknąć resztkami herbaty. - Od początku wiedzieli, że to niedźwiedź - kontynuował Peter. - Po­ zostawiał po sobie odciski łap. Tsatsa'wi zrozumiał, położył na blacie stołu obie złożone dłonie, poka­ zując, jak duże były ślady, po czym dotknął największego pazura w na­ szyjniku. Miejscowi, doświadczeni w walce z niedźwiedziami, zaczęli przechowy­ wać zapasy w trudno dostępnych miejscach i wypuszczali wieczorem psy. Rezultat był taki, że prawie wszystkie psy zniknęły, także po cichutku. Albo psy zrobiły się zbyt ufne, albo niedźwiedź był głodniejszy. Pierw­ szą poważną ofiarą był mężczyzna zabity w lesie. Sześć miesięcy później zostało porwane dziecko z kołyski o zachodzie słońca. Brianna umilkła. Od tego czasu jeszcze cztery osoby zginęły. W tym dwoje dzieci, które późnym popołudniem zbierały poziomki. Ciało jednego z nich zostało zna­ lezione ze skręconym karkiem, ale poza tym nienaruszone. Drugie znik­ nęło - ślady wskazywały na to, że zostało zawleczone do lasu. Kobieta zo­ stała zaatakowana na polu kukurydzy, także o zachodzie słońca. Część jej -176-

ciała została pożarta w miejscu, gdzie napadło ją zwierzę. Wreszcie czwar­ ta ofiara, mężczyzna, zginął podczas obławy na niedźwiedzia. - Właściwie nie znaleźli jego ciała, tylko resztki poplamionych krwią ubrań i łuk - powiedział Peter. Usłyszałam za sobą głuchy odgłos, kiedy się odwróciłam, zobaczyłam, że to pani Bug bezwładnie opadła na stołek. - A więc polowali na niego? - zapytałam. - A raczej próbowali po­ lować? Peter odwrócił się do mnie i pokiwał głową z poważnym wyrazem twarzy. - Tak, pani Claire. Stąd właśnie wiedzą, co to takiego. Niewielka grupa myśliwych udała się na polowanie, uzbrojona w łuki, włócznie i dwa muszkiety. Otoczyli wioskę szerokim kołem, przeszukiwali okolicę przez cztery dni, znajdując ślady, ale nigdy samego niedźwiedzia. - Tsatsa'wi był z nimi - kontynuował Peter. - On i jeden z jego przyja­ ciół czuwali nocą, kiedy inni spali. Opowiadał, że wkrótce po wschodzie księżyca on wstał i poszedł nabrać wody; kiedy wrócił, zobaczył, że jego towarzysz leży odwleczony od ogniska, martwy jak kłoda, z szyją w szczę­ kach bestii. Tsatsa'wi z uwagą śledził opowieść. W tym momencie gwałtownie po­ kiwał głową i wykonał gest, który był prawdopodobnie u Czerokezów od­ powiednikiem znaku krzyża, odstraszającym złe moce. W końcu sam za­ czął mówić, a jego ręce poruszały się szybko, przedstawiając następujące po sobie wydarzenia. Krzykiem obudził towarzyszy i ruszyli na niedźwiedzia, mając nadzie­ ję, że ten się przestraszy i porzuci ofiarę, i tak już zresztą martwą. Tsatsa'wi wymownie wygiął szyję i wystawił język, z miną, która mogłaby być śmieszna, gdyby nie okoliczności. Myśliwym towarzyszyły dwa psy, one także zaatakowały bestię, war­ cząc i ujadając. Niedźwiedź w końcu puścił swoją zdobycz, ale zamiast uciekać, ruszył ku nim. Kiedy psy zbliżyły się do niego, przewrócił jed­ nego łapą i oddalił się, znikając w ciemności lasu, ścigany przez drugiego psa, chmurę strzał i kilka kul wystrzelonych z muszkietu. Żadna go jed­ nak nie dosięgła. Gonili niedźwiedzia, zapuszczając się coraz głębiej w las, oświetlając so­ bie drogę pochodniami, ale bez skutku. Drugi pies w końcu wrócił, prze­ rażony - Brianna gwizdnęła cicho, kiedy Tsatsa'wi naśladował psa - a my­ śliwi czuwali w obozowisku do rana i o świcie wrócili do wioski. Stamtąd Tsatsa'wi postanowił udać się prosto do Łowcy Niedźwiedzi, aby popro­ sić go o pomoc. -177-

- Ale czemu uważają, że to duch? - Brianna, u której zainteresowanie wzięło górę nad przerażeniem, pochyliła się nad stołem. - Ach, nie powiedział - wyjaśnił Peter - albo może powiedział, ale nie został zrozumiany. To było dużo większe niż zwykły niedźwiedź. I białe. Oczy bestii jarzyły się ognistą czerwienią. Domyślili się, że to nie może być śmiertelne stworzenie, i nie zdziwiło ich, że żadna strzała ani kula nie zrobiła mu krzywdy. Tsatsa'wi znów się wtrącił, wskazując najpierw na Jamiego, a potem uno­ sząc rękę do swojego naszyjnika i ku mojemu bezbrzeżnemu zdziwie­ niu wskazując na mnie. - Ja? - zapytałam. - Co ja mam z tym wspólnego? Indianin chyba zrozumiał zdziwienie w moim głosie, ponieważ sięgnął przez stół, ujął moją dłoń i zacisnął ją w swoich. Nie było w tym geście nic uczuciowego, wyglądało na to, że ma to jakiś związek z moją skórą. Jamie wydawał się trochę rozbawiony. - Twoja cera jest bardzo jasna, Angliszko. Prawdopodobnie niedźwiedź pomyśli, że jesteś życzliwym mu duchem. - Mówiąc to, uśmiechnął się do mnie szeroko, ale Tsatsa'wi widocznie zrozumiał, o czym mówimy, i z po­ wagą pokiwał głową. Puścił w końcu moją dłoń i wydał z siebie krótki, naśladujący krakanie głos - zawołanie kruka. - Ach - odpowiedziałam, trochę zaniepokojona. Nie znałam zbyt do­ brze wierzeń Czerokezów, ale najwyraźniej ludzie z wioski Tsatsa'wiego słyszeli nie tylko o Łowcy Niedźwiedzi, ale i o Białym Kruku. Każde bia­ łe stworzenie uważane było za znaczące i często złowieszcze. Nie byłam pewna, czy chodzi o to, abym miała jakąś władzę nad niedźwiedziem-duchem, czy może miałam służyć jako przynęta. W każdym razie wy­ glądało na to, że zostałam zaproszona na wielkie polowanie. Tydzień później, mając zwiezione siano i oporządzoną dziczyznę wi­ szącą w wędzarni, wyruszyliśmy w stronę linii granicznej, aby tam od­ prawić swoje egzorcyzmy.

Poza Jamiem i mną w wyprawie wzięli udział Brianna z Jemmym, bliź­ niacy Beardsleyowie i Peter Bewlie, który miał nas doprowadzić na miej­ sce, ponieważ jego żona wraz z Tsatsa'wim, udała się tam już wcześniej. Brianna na początku nie chciała jechać, ale raczej z obawy o Jemmy'ego niż ze strachu przed polowaniem. Jamie jednak nalegał, aby nam towa­ rzyszyła, twierdząc, że jej umiejętności strzeleckie bardzo się nam przy-178-

dadzą. Nie chcąc odstawiać jeszcze Jemmy'ego od piersi, zabrała go ze so­ bą. Chłopiec był zachwycony wyprawą - rozjaśnionym spojrzeniem oglą­ dał wszystko z wysokości siodła matki i z rozmarzeniem ssał kciuk. Jeśli chodzi o Beardsleyów, Jamiemu bardziej zależało na udziale Josiaha. - Ten chłopak zabił przynajmniej dwa niedźwiedzie - wyjaśnił mi. - Wi­ działem ich skóry w czasie zlotu. Jeśli jego brat chce iść z nami, nie widzę przeszkód. - Ja także - zgodziłam się. - Ale czemu chcesz zabrać ze sobą Bree? Czy nie możecie poradzić sobie z nim sami? - Być może - odparł, przeciągając natłuszczoną szmatką po lufie swojej broni. - Ale jeśli mieć dwóch strzelców jest lepiej niż jednego, to z trzecim będzie jeszcze lepiej, prawda? Zwłaszcza jeśli strzela tak dobrze jak ona. - Tak? - zapytałam z dużą dozą sceptycyzmu. - Tylko dlatego? Spojrzał na mnie i uśmiechnął się. - Myślisz, że mam jakieś ukryte powody, tak Angliszko? - Nie, nie myślę. Ja to wiem. Roześmiał się i pochylił głowę nad bronią. Po jakimś czasie, kiedy w mil­ czeniu czyścił ją i szorował, odezwał się, nie podnosząc wzroku. - Pomyślałem, że to nie jest zły pomysł, żeby dziewczyna miała wśród Czerokezów przyjazne dusze. W razie gdyby kiedyś potrzebowała pomocy. Obojętny ton jego głosu nie zdołał mnie zmylić. - Kiedyś. Masz na myśli czas rewolucji? - Albo... kiedy nas już nie będzie. Kiedykolwiek by to miało nastąpić dodał natychmiast, podnosząc broń i sprawdzając celownik. Chociaż było ciepłe indiańskie lato, poczułam lodowate zimno, rozle­ wające mi się po plecach. Zazwyczaj udawało mi się nie pamiętać o wy­ cinku z gazety, donoszącym o śmierci Jamesa Frasera i jego żony z Fraser's Ridge, którzy spłonęli w pożarze. Kiedyś myślałam o tym często, ale udało mi się wyprzeć to wspomnienie i pochować je w cieniu niepamię­ ci. Ale od tamtej pory bywało, że budziłam się w środku nocy przerażo­ na płomieniami ogarniającymi ten skrawek mojego umysłu. -W wycinku było napisane, że „nie znaleziono ich dzieci" - powie­ działam, zdecydowana stawić czoło obawom. - Jak sądzisz, czy to ozna­ cza, że Bree i Roger będą... gdzieś indziej... kiedy to się stanie? - Może właśnie u Czerokezów? A może po drugiej stronie? - Możliwe. - Jego twarz była poważna, skupił się na pracy. Żadne z nas nie chciało wziąć pod uwagę innej możliwości. Na wszelki wypadek. Brianna, która na początku była tak niechętna podróży, teraz chyba się cieszyła. Bez Rogera, uwolniona od domowych obowiązków, odprężona -179-

śmiała się i żartowała z Beardsleyami, dokuczała Jamiemu, przy ognisku kołysała Jemmy'ego do snu, po czym zwijała się obok niego i zasypiała spokojnym snem. Beardsleyowie także dobrze się bawili. Usunięcie zakażonych migdałków co prawda nie wyleczyło Keziaha z głuchoty, ale odrobinę poprawi­ ło jego słuch. Rozumiał teraz, kiedy mówiło się do niego wystarczająco głośno i wyraźnie, zwłaszcza jeśli mógł patrzeć na usta mówiącego. Wy­ dawało się, że rozumie wszystko, co mówi brat, choćby najciszej. Widząc, jak z szeroko otwartymi oczyma obserwuje wszystko wokół, pełne owa­ dów lasy, wartkie strumienie, prawie nierozpoznawalne dla niewpraw­ nego oka ścieżki dzikich zwierząt, zdałam sobie sprawę, że on nigdy w ca­ łym swoim życiu nie widział nic poza farmą Beardsleyów i Fraser's Ridge. Zastanawiałam się, jak zareaguje na Indian, do których zmierzaliśmy, i jak oni przyjmą jego i jego brata. Peter powiedział Jamiemu, że Czerokezi uważają bliźnięta za ludzi błogosławionych i szczęśliwych. Wiado­ mość, że Beardsleyowie będą uczestniczyli w polowaniu, wielce ucieszy­ ła Tsatsa'wiego. Josiah wyglądał na szczęśliwego, chociaż będąc bardzo opanowany, nie zdradzał tego zbyt wyraźnie. W miarę jak zbliżaliśmy się do wioski, za­ czynał się jednak denerwować. Także Jamie stracił trochę animuszu, ale chyba wiedziałam dlaczego. Nie miał nic przeciwko polowaniu i był zachwycony możliwością odwiedze­ nia Indian w ich wiosce. Uwierała go tylko sława Łowcy Niedźwiedzi, któ­ ra go wyprzedzała. To przypuszczenie zrodziło się we mnie pod koniec trzeciego dnia po­ dróży, kiedy zatrzymaliśmy się, aby rozbić obóz na noc. Byliśmy już nie więcej jak dziesięć mil od wioski i z łatwością powinniśmy dotrzeć do niej w południe następnego dnia. Widziałam, że zastanawiał się nad czymś intensywnie, zarówno pod­ czas drogi, jak i kiedy spoczęliśmy wreszcie przy ognisku. W końcu wy­ prostował się i podszedł do Petera Bewliego, który siedział i rozmarzonym wzrokiem wpatrywał się w płomienie. Jamie odezwał się, a jego głos brzmiał bardzo zdecydowanie. -Jest pewna rzecz, która musi zostać wyjaśniona, Peter, w sprawie te­ go niedźwiedzia-ducha, na którego mamy zamiar zapolować. Peter spojrzał na niego, nagle wyrwany z transu. Uśmiechnął się i prze­ sunął trochę, aby Jamie mógł usiąść obok niego. -Ano, Mac Dubh? Jamie skorzystał z zaproszenia i odchrząknął. -180-

- Problem polega na tym, że ja nie wiem zbyt wiele o niedźwiedziach, ponieważ w Szkocji nie ma ich od ładnych paru lat. Zdziwiony Peter uniósł brwi. -Ale mówią, że zabiłeś olbrzymiego niedźwiedzia samym tylko kor­ dzikiem. Jamie z rosnącym zniecierpliwieniem pocierał grzbiet nosa. -Ano... tak. Ale nie tropiłem go. Zaatakował mnie, więc nie miałem wyboru. Nie sądzę, abym był przydatny w poszukiwaniach niedźwiedzia, a co dopiero takiego, który jest uważany za ducha. Musi być piekielnie mądry, co? Od miesięcy kręci się wokół wioski i nikt go tam nawet prze­ lotnie nie widział? - Mądrzejszy niż inne niedźwiedzie - zgodziła się Brianna, a jej usta drgnęły. Jamie spojrzał na nią kątem oka, a później na mnie, kiedy zakrztusiłam się łykiem piwa. - Co jest? - zażądał wyjaśnienia. - Nic. - Nic takiego. Odwrócił się od nas, zły, i zobaczył Josiaha Beardsleya, który nie śmiał się głośno, tłumił śmiech. - Co jest? - warknął znowu Jamie. - One są pomylone - wskazał pal­ cem na mnie i Briannę - ale co z tobą? Josiah natychmiast spoważniał, choć kącik ust wciąż mu drżał, a na twarz wystąpiły mu mocne rumieńce, widoczne nawet w świetle ogniska. Jamie zmarszczył brwi, a Josiah szybko położył dłoń na ustach, tłumiąc niewczesny chichot, i utkwił spojrzenie w Jamiem. - O co więc chodzi? - spytał znów Jamie uprzejmie. Keziah, widząc, że coś się dzieje, przysunął się bliżej do brata, chcąc w razie czego udzielić mu wsparcia. Josiah przygarnął go bezwiednie, ale nie spuszczał wzroku z Jamiego. - Przypuszczam, że najlepiej będzie, jeśli wszystko panu powiem, sir. - Przypuszczam, że tak. - Jamie obrzucił go zagadkowym spojrzeniem. Josiah wziął głęboki oddech, zbierając się w sobie. - To nie zawsze był niedźwiedź. Czasami to byłem ja. Jamie gapił się na niego przez chwilę. Kąciki jego ust także zaczęły się lekko unosić. -Tak? - Nie zawsze - wyjaśnił Josiah, którego wędrówki przez bezdroża do­ prowadziły do indiańskiej wioski. - Tylko wtedy, kiedy byłem naprawdę głodny, sir - dodał pośpiesznie. Zaczajał się w pobliskim lesie, zakradał po zmroku i uciekał z najłatwiej dostępnymi zapasami. Pozostawał w okolicy -181-

przez kilka dni, podbierając jedzenie ze schowków, aż odzyskał siły, a je­ go zapasy zostały uzupełnione. Wtedy znów wyruszał na polowanie, wra­ cając co pewien czas, aby schować zdobycze w jaskini, którą obrał sobie na kryjówkę. Wyraz twarzy Kezziego przez cały ten czas pozostawał niezmienny. Nie byłam pewna, co usłyszał, ale nie wyglądał na zaskoczonego. Na chwilę położył dłoń na ramieniu brata, po czym znów sięgnął po kawałek mięsa. Brianna przestała się wreszcie śmiać i ze zmarszczonymi brwiami słu­ chała wyznań Josiaha. -Ale ty nie... To znaczy, jestem pewna, że nie wyjąłeś dziecka z koły­ ski ani nie zabiłeś kobiety i nie próbowałeś jej zjeść? Prawda? Josiah zamrugał szybko, prawdziwie zdumiony. - O nie. Dlaczego miałbym to zrobić? Nie myślicie chyba, że to ja ich zjadłem, co? - Uśmiechnął się, rozbawiony tym niestosownym przypusz­ czeniem, tak szeroko, że na jego policzku pojawił się dołeczek. - Bywa­ łem w życiu tak głodny, że mógłbym zastanawiać się nad zjedzeniem ko­ goś, kto już nie żyje - przyznał szczerze. - Ale nigdy na tyle, żeby zabić człowieka. Brianna odchrząknęła i wydała z siebie dźwięk przypominający szkoc­ kie pomruki Jamiego. - Nie, nie myślę, że ich zjadłeś. Pomyślałam tylko, że ktoś mógł ich za­ bić - z jakiegoś innego powodu - a niedźwiedź mógł tylko znaleźć i po­ gryźć ciała. Peter pokiwał głową. Widać było, że opowiadanie Josiaha zaintereso­ wało go, ale w najmniejszym stopniu nie zdziwiło. - Ano, niedźwiedź mógłby to zrobić - stwierdził. - Są drapieżnikami, ale jedzą też padlinę. Jamie skinął głową, ale jego uwaga wciąż skupiała się na Josiahu. - Tak, słyszałem o tym. Ale Tsatsa'wi powiedział, że widział, jak niedź­ wiedź obszedł się z jego przyjacielem, czyli on naprawdę zabija ludzi, tak? - Zabił tego jednego - zgodził się Josiah. W jego głosie zabrzmiał jakiś dziwny ton, więc wzrok Jamiego znów spoczął na chłopcu. Przyglądał mu się z uwagą, kiedy ten przygryzał wargi, próbując podjąć jakąś decyzję. Spoj­ rzał na Kezziego, który odpowiedział mu uśmiechem. Zauważyłam, że Kezzie ma dołeczek w lewym policzku, jakby był lustrzanym odbiciem brata. W końcu westchnął i spojrzał na Jamiego. - Nie chciałem o tym mówić - przełamał się - ale pan był z nami szcze­ ry, sir, i byłoby źle, gdybym pozwolił panu iść na polowanie w ten las, nie powiedziawszy o tym, co jeszcze może tam być. -182-

Oparłam się pokusie, aby odwrócić się i spojrzeć w mrok poza nami. Wesołość bardzo szybko mnie opuściła. - Co jeszcze? - Ręka Jamiego zatrzymała się w połowie drogi do ust. No więc, co jeszcze może tam być? - No cóż... ja... tylko raz widziałem to na pewno - zastrzegł Josiah. Noc była ciemna, bezksiężycowa, ale moje oczy przywykły już do ciem­ ności. Wie pan, jak to jest. - Tak, wiem dobrze. No więc co tam widziałeś? Wszystko wydarzyło się w pobliżu wioski, do której właśnie zmierzali­ śmy. Josiah był tam już wcześniej i dobrze znał otoczenie. Jego celem był dom położony na końcu wioski. Pod okapem wisiały sznury z suszącą się kukurydzą. Miał nadzieję, że uda mu się zwędzić jeden, jeśli nie pobudzi wioskowych psów. - Wystarczy, że jeden zauważy człowieka, a już ma się na karku całą sforę - powiedział, kręcąc głową. - To było na kilka godzin przed świtem. Podczołgałem się bliżej i zobaczyłem, że jeden z tych łajdaków śpi zwi­ nięty przed domem, który miałem na oku. - Zaczaiwszy się w lesie, zo­ baczył postać wychodzącą z domu. Ponieważ żaden pies nie zareagował na pojawienie się człowieka, wywnioskował, że to miejscowy. Mężczyzna zatrzymał się, aby się wysikać, a następnie, ku przerażeniu Josiaha, za­ rzucił łuk i kołczan na ramię i ruszył w stronę lasu, gdzie się ukrywał. - Nie sądziłem, że mnie zauważył, ale na wszelki wypadek cicho jak kot wdrapałem się na drzewo - opowiadał dalej. Mężczyzna prawie na pewno był myśliwym i zamierzał o tak wczesnej porze udać się nad strumień, gdzie szopy i jelenie przychodziły do wo­ dopoju. Widocznie czuł się bezpiecznie w pobliżu własnej wioski, bo choć szedł dość cicho, nie starał się ukrywać. Josiah przyczaił się na swoim drzewie, nie więcej niż kilka stóp ponad głową człowieka, i wstrzymał oddech. Mężczyzna przeszedł, nie zauwa­ żywszy niczego niepokojącego, i zniknął w gąszczu leśnego poszycia. Jo­ siah miał właśnie opuścić swoją kryjówkę, kiedy usłyszał nagły krzyk, wy­ rażający zaskoczenie, a zaraz potem odgłosy starcia zakończone dziwnym nieprzyjemnym dźwiękiem. - Zupełnie jakby ktoś uderzył kamieniem w dojrzały kabaczek, chcąc go otworzyć - opisał Jamiemu. - Kiedym to w ciemności usłyszał, zadek mi się ścisnął jak sakiewka. Ciekawość była jednak silniejsza niż strach, pośpieszył więc przez las, w kierunku, w którym wcześniej udał się mężczyzna. Wyraźnie słyszał szelest, a kiedy przez zasłonę z gałęzi cedru spojrzał dalej, zobaczył ludzką -183-

sylwetkę, rozciągniętą na ziemi i drugą, najwyraźniej zmagającą się z ja­ kąś częścią ubrania, w które odziane było ciało leżące twarzą do ziemi. - Nie żył - wyjaśnił rzeczowo Josiah. - Czułem zapach krwi i gów­ na. Mały człowieczek walnął go chyba w głowę kamieniem albo grubym kijem. -Mały człowieczek? - zainteresował się Peter, który przez cały czas z uwagą przysłuchiwał się opowieści. - Widziałeś jego twarz? Josiah potrząsnął przecząco głową. - Nie, widziałem tylko sylwetkę. Nadal było strasznie ciemno, niebo na­ wet nie zaczęło jeszcze szarzeć. - Zmrużył oczy, chcąc przywołać w pa­ mięci tamte wydarzenia. - Był chyba niższy ode mnie, mniej więcej tego wzrostu. - Uniósł rękę na wysokość niecałych pięciu stóp. Mordercy coś jednak przeszkodziło w ograbieniu ciała. Josiah, wpatrzo­ ny w straszną scenę, niczego nie zauważył, dopóki nie usłyszał trzasku ła­ manej gałęzi i towarzyszącego mu sapania węszącego niedźwiedzia. - Mały człowieczek, jak tylko to usłyszał, zaczął uciekać. Rzucił się od razu przed siebie, mijając mnie o krok. I wtedy, ten jeden raz, mogłem na niego spojrzeć. - Nie trzymaj nas w niepewności - odezwałam się, kiedy zamilkł, aby pociągnąć łyk piwa. - Jak wyglądał? Otarł dłonią pianę, która osadziła mu się na rzadkim wąsie, i zamyślił się. - Byłem prawie pewny, że to sam diabeł, pani. Tylko sądziłem, że dia­ beł jest większy - dodał i znów łyknął piwa. To wyznanie oczywiście spowodowało duże poruszenie. Po dalszych dociekaniach okazało się, że tajemniczy „mały człowieczek" był po prostu czarnoskóry. - Dopiero jak byłem na tym zlocie, dowiedziałem się, że niektórzy zwyk­ li ludzie są czarni - wyjaśnił. - Nigdy wcześniej ich nie widziałem, ani na­ wet o nich nie słyszałem. Kezzie, słysząc to, pokiwał spokojnie głową. - Diabeł z Księgi - powiedział swoim dziwnym, szorstkim głosem. „Księga", jak zdołałam ustalić, była chyba starym egzemplarzem Biblii, który Aaron Beardsley gdzieś zdobył i chciał sprzedać, ale nie znalazł kup­ ca. Żadnego z chłopców nigdy nie nauczono czytać, ale często oglądali znaj­ dujące się w niej obrazki, wśród których były też przedstawiające diabła przyczajone czarne stworzenie, kuszące i uwodzące niewinnych ludzi. - Nie widziałem żadnego zagiętego ogona - powiedział Josiah, kręcąc głową - ale przebiegł tak szybko i w takich ciemnościach, że mogłem nie zauważyć. -184-

Nie chcąc ściągnąć na siebie uwagi dziwnej postaci, Josiah wciąż stał bez ruchu i nasłuchiwał, jak niedźwiedź zajmuje się nieszczęsnym miesz­ kańcem wioski. - Jest tak, jak mówi pan Peter - kontynuował, patrząc ze zrozumieniem na Petera Bewliego. - Wszystkie niedźwiedzie są do siebie podobne. Tego nie widziałem i nie mogę powiedzieć, czy jest biały, czy nie, ale z pewno­ ścią to on pożarł Indianina. Słyszałem go, jak przeżuwał i mlaskał. - Opi­ sywał Josiah bez zahamowań. - No cóż - odezwał się Jamie, wymieniwszy spojrzenia z Peterem i Josiahem. - To znaczy, że nie wszystkie diabelskie uczynki w wiosce twoje­ go szwagra mogą pójść na karb niedźwiedzia. Jest jeszcze Josiah i jego kra­ dzieże i ten mały czarny diabeł, który zabił człowieka. Co ty na to Peter? Czy niedźwiedź mógł zasmakować w ludzkim mięsie, po tym jak raz go spróbował, i zacząć polować na ludzi? Peter przytaknął powoli. - Mogło tak być, Mac Dubh - zgodził się. - Ale jeśli po okolicznych la­ sach grasuje mały czarny drań, kto wie, ilu z tych ludzi zabił niedźwiedź, a ilu on, i to poszło na niedźwiedzia? - Ale kim jest mały czarny diabeł? - zapytała Bree. Mężczyźni popa­ trzyli na siebie i zgodnie wzruszyli ramionami. -To musiał być zbiegły niewolnik - wyraziłam opinię, spoglądając na Jamiego. - Nie widzę powodu, dla którego wolny czarny człowiek przy zdrowych zmysłach miałby szwendać się samotnie po takiej dziczy. - Może nie jest przy zdrowych zmysłach - zasugerowała Bree. - Wszyst­ ko jedno, czy to niewolnik, czy wolny. Jeśli ugania się po lesie i zabija lu­ dzi, nie może być normalny. - Niepewnie rozejrzała się wokół i położyła dłoń na plecach Jemmy'ego, który skulony na kocu spał obok niej. Mężczyźni odruchowo sięgnęli do broni, nawet ja włożyłam rękę pod fartuch, żeby dotknąć noża, który zawsze nosiłam przy pasku. W jednej chwili otaczający nas las stał się złowieszczy i niepokojący. Bardzo łatwo było sobie wyobrazić przyczajone w ciemnościach błyszczące oczy, a cichy szelest liści przypisać ludzkim krokom. Jamie chrząknął. - Przypuszczam, że twoja żona nie mówiła nic o czarnych diabłach, Peter? -Nie. Nie mogę powiedzieć, że mówiła, Mac Dubh - pokręcił głową Bewlie. - Pamiętam tylko, że opowiadała o Czarnym Duchu Zachodu. - A kto to taki? - zapytał z zainteresowaniem Josiah. Peter wzruszył ramionami i podrapał się po brodzie. -185-

- Ano, trudno mi powiedzieć, czy on w ogóle istnieje. Szamani mó­ wią, że jest duch, który żyje we wszystkich czterech stronach świata, a każda jego część ma inny kolor. Indianie śpiewają i wznoszą do nich modły - Czerwony Duch Wschodu pomaga człowiekowi, w imieniu któ­ rego śpiewają, ponieważ kolor czerwony oznacza tryumf i sukces. Pół­ noc, to niebieski - Niebieski Duch rządzi klęską i kłopotami. Więc mo­ dlą się do niego, aby zesłał nieszczęście na ich wrogów. Na południu jest Duch Biały, odpowiedzialny za spokój i szczęście - śpiewają do niego w imieniu matek. - To podobne do naszych wierzeń, prawda, Peter? - powiedział Jamie zdziwiony. - Tak, trochę - zgodził się Peter, kiwając głową. - Dziwne, prawda? Że Czerokezi używają podobnych pojęć co my, górale szkoccy. - Nie aż tak bardzo. - Jamie ręką wskazał na ciemny las, otaczający ze wszystkich stron nasze obozowisko. - Żyją tak samo jak my. Myśliwi, lu­ dzie gór. Dlaczego nie mieliby widzieć tego samego, co my widzimy. Peter pokiwał głową w zadumie, ale Josiah był zniecierpliwiony ich fi­ lozofowaniem. - A czym jest Czarny Duch Zachodu? - domagał się odpowiedzi. Obaj, Jamie i Peter jednocześnie odwrócili się w jego stronę. Byli do siebie zu­ pełnie niepodobni - Peter był niski, przysadzisty i zarośnięty, natomiast Jamie wysoki i elegancki, nawet w swoim myśliwskim ubraniu - a jednak było coś identycznego w ich oczach, co sprawiło, że ciarki przeszły mi wzdłuż kręgosłupa, „...co my widzimy", w rzeczy samej! - pomyślałam. - Zachód jest domem śmierci - odpowiedział cicho Jamie, a Peter przy­ taknął z powagą. - A Czarny Duch Zachodu jest samą śmiercią - dodał. - Przynajmniej tak twierdzą Czerokezi. Cała ta koncepcja jakoś nie przemówiła do Josiaha, a tym mniej do Brianny. - Nie wierzę, że to Duch Zachodu gania po lesie i zabija ludzi ude­ rzeniem w głowę - oznajmiła stanowczo. - Josiah widział człowieka. I to człowieka czarnoskórego. Ergo, był to albo wolny Murzyn, albo zbiegły niewolnik. Biorąc pod uwagę wszystkie fakty, głosuję za zbiegłym nie­ wolnikiem. Nie miałam pewności, czy jest to do rozstrzygnięcia w demokratycz­ nym głosowaniu, ale byłam skłonna zgodzić się z nią. - Poza tym jest jeszcze jedno - dodała, rozglądając się wokół. - Co, jeśli ten mały czarny człowiek jest odpowiedzialny za częściowe zje-186-

dzenie tych ludzi? Czy niektórzy afrykańscy niewolnicy nie są kaniba­ lami? Oczy Petera Bewliego prawie wyszły z orbit, podobnie zresztą jak bra­ ci Beardsleyów. Kezzie niepewnie obejrzał się za siebie i jeszcze bardziej przysunął do Josiaha. Jamie wydawał się szczerze rozbawiony. - Hmm, przypuszczam, że można znaleźć kanibali w Afryce - po­ twierdził. - Nie mogę jednak powiedzieć, bym kiedykolwiek słyszał o tym, że choćby jeden z nich znalazł się wśród niewolników. Nie sądzę, żeby by­ li szczególnie pożądani jako służba domowa. Nikt nie mógłby odwrócić się do nich tyłem w obawie przed ugryzieniem w kark. Wybuch śmiechu rozluźnił atmosferę. Wszyscy zaczęli wstawać i szy­ kować się do snu. Specjalnie zatroszczyliśmy się o to, aby włożyć wszystkie zapasy je­ dzenia do sakw, które Jamie powiesił na drzewie w sporej odległości od obozu. Nawet jeśli niedźwiedź-duch miał dużo mniej zasług, niż mu wcześ­ niej przypisywaliśmy, to jednak wszyscy byli zgodni co do tego, że nie na­ leży kusić losu. Ani dzikich zwierząt. Jak dotąd, udawało mi się oddalać od siebie myśl, że żyjemy w dziczy. Czasem tylko przypominały mi o tym jakieś namacalne dowody: nocne wizyty lisów, oposów, szopów, czasami także irytujące krzyki panter, któ­ re bardziej przypominały kobiecy płacz czy pisk małych dzieci. Tu, gdzie byliśmy, panowała cisza. Niepodobna jednak tkwić w głębi tych gór, w no­ cy, w absolutnych ciemnościach, słuchając tajemniczych pomrukiwań ogromnych starych drzew, i udawać, że nie jest się na łasce prastarego la­ su, albo wątpić, że dzicz, jeśli zechce, może nas wszystkich połknąć w jed­ nej chwili i nie pozostawić po nas ani śladu. Brianna z całą swoją logiką była odporna na szepty lasu - nie wtedy jednak, kiedy miała pod opieką małe, bezbronne dziecko. Nie pomagała przy szykowaniu obozowiska na noc, tylko siedziała blisko Jemmy'ego, trzymając w pogotowiu naładowaną strzelbę. Jamie, ledwo na nią spojrzawszy, oznajmił, że razem obejmą pierwszą wartę, Josiah i ja drugą, a Peter i Kezzie ostatnią. Do tej pory nigdy nie wyznaczaliśmy straży, ale nikt się nie sprzeciwił tej propozycji. Długi dzień spędzony w siodle to najlepszy środek nasenny, dlatego szybko położyłam się obok Jamiego, wdzięczna, że mogę wreszcie przy­ jąć pozycję horyzontalną, która mimo twardości posłania była przyjemną odmianą. Ręka Jamiego delikatnie spoczęła na mojej głowie. Obróciłam się lekko i pocałowałam wnętrze jego dłoni, czując się bezpiecznie. -187-

Peter i bracia Beardsleyowie zasnęli w okamgnieniu, słyszałam, jak chra­ pią po drugiej stronie ogniska. Ja już także prawie spałam, ukołysana ci­ chą, prawie niesłyszalną rozmową Jamiego i Bree, kiedy nagle uświado­ miłam sobie, że ton ich głosów zmienił się. - Martwisz się o swojego mężczyznę, nighean? - zapytał Jamie cicho. Zaśmiała się krótkim, wymuszonym śmiechem. -Martwiłam się, kiedy go powiesili - odpowiedziała. - A teraz jestem przerażona. Jamie wydał z siebie niski, gardłowy dźwięk, który jak sądzę, miał za­ brzmieć uspokajająco. - Nie jest dziś w większym niebezpieczeństwie, niż był wczoraj czy któ­ rejkolwiek innej nocy, odkąd wyruszył. - To prawda - odparła szorstko. - Ale to, że wcześniej nie wiedziałam o niedźwiedziach-duchach i czarnych mordercach, nie oznacza, że ich nie było. - To właśnie chciałem powiedzieć - zgodził się. - Nie będzie bezpiecz­ niejszy przez to, że się boisz, prawda? - Nie. Czy sądzisz, że dlatego przestanę się martwić? W odpowiedzi usłyszałam niski, smutny śmiech. - Nie, nie sądzę. Nastała krótka chwila ciszy, po czym Brianna odezwała się znowu. -Ja po prostu... wciąż myślę. Co zrobię, jeśli coś się stanie, jeśli on... nie wróci? W dzień wszystko jest w porządku, ale w nocy, nie mogę prze­ stać o tym myśleć... - No tak - odpowiedział miękko. Widziałam, jak zadziera głowę i spo­ gląda w gwiazdy. - Ile to jest nocy dwadzieścia lat, nighean? Ile godzin? Spędziłem je, zastanawiając się, czy moja żona żyje i co się z nią dzieje. Z nią i moim dzieckiem Jego dłoń delikatnie dotknęła moich włosów, Brianna wydała cichy nie­ artykułowany dźwięk. - Właśnie po to jest Bóg. Zamartwianie się nie pomaga; pomaga mo­ dlitwa. Czasem - dodał uczciwie. - Tak - odezwała się niepewnym głosem. - Ale gdyby... - Gdyby do mnie nie wróciła - przerwał jej łagodnie - gdybyś ty nie przybyła, gdybym się nigdy nie dowiedział albo dowiedziałbym się na pewno, że obie nie żyjecie... - Odwrócił się, żeby na nią spojrzeć, a ja poczułam, jak się porusza i zdejmuje rękę z mojej głowy, aby dotknąć jej dłoni. - Ja nadal bym żył, nighean, i robił to, co należy robić. Tak sa­ mo ty. -188-

82. Niebo ciemnieje Roger, spływając potem, przedzierał się między gęsto rosnącymi ambrowcami i dębami błotnymi. Był blisko wody. Jeszcze jej nie słyszał, ale już czuł słodką, żywiczną woń rośliny, która porasta brzegi strumieni. Nie wiedział, jak się nazywa ani nawet która to roślina, ale wszędzie potrafił rozpoznać ten zapach. Pasek tobołka zaczepił mu się o gałąź, musiał więc przystanąć na chwi­ lę, by go uwolnić. Chmara żółtych liści, które strącił, zawirowała w po­ wietrzu jak chmara motyli. Byłby szczęśliwy, gdyby wreszcie udało mu się dotrzeć do strumienia, nie tylko ze względu na wodę, chociaż jej też bar­ dzo potrzebował. Noce stawały się coraz chłodniejsze, ale dni wciąż były upalne, codziennie opróżniał swój bukłak, jeszcze nim nastało południe. Jeszcze bardziej naglącą potrzebą niż woda była otwarta przestrzeń. Tu­ taj, na nizinach, kępy dereni i wawrzynów rosły tak gęsto, że ledwo uda­ wało mu się dojrzeć niebo przez ich korony. Promienie słońca z rzadka tylko przedzierały się przez gęstwinę, a splątana trawa, sięgająca mu do kolan, szorstkimi liśćmi krępowała jego ruchy. Wziął ze sobą Clarence'a - muła, który wydał mu się wierzchowcem odpowiedniejszym do tych warunków niż koń, ale niektóre miejsca oka­ zały się zbyt trudne nawet dla tego wytrwałego zwierzęcia. Musiał pozo­ stawić kuśtykającego Clarence'a na górze, razem ze swoim zwijanym po­ słaniem i sakwami, a sam brnąć dalej przez krzaki, do następnego punktu pomiarowego. Kaczka zerwała mu się spod nóg, łopotem skrzydeł na chwilę zatrzy­ mując bicie jego serca. Stanął bez ruchu, czując w uszach pulsującą krew. Grupa jaskrawo ubarwionych długoogonowych papug siedziała w koro­ nach drzew i skrzecząc, przyglądała mu się z zainteresowaniem. Nagle coś sprawiło, że przestraszone zerwały się z gałęzi i odfrunęły, niczym roz­ krzyczana kolorowa chmura. Było bardzo gorąco, zdjął surdut, przewiązał go sobie wokół pasa i rę­ kawem koszuli otarł zroszone potem czoło. Znów mógł kontynuować prze­ dzieranie się przez gąszcz, z astrolabium ciążącym na szyi. Ze szczytu wzgórza widział pokryte mgłą zagłębienia i zalesione grzbiety. Czerpał ogromną przyjemność z myśli, że te piękne miejsca należały do niego. Kiedy jednak znalazł się tam sam, wśród krępujących jego ruchy kłączy dzikiego wina, lisich nor, w gąszczu podobnym do bambusowej trzciny -189-

sięgającym mu ponad głowę, pomyślał, że tu własność jest pojęciem ab­ surdalnie śmiesznym. Jak coś takiego - cholerne prastare bagno - może być nazywane czyjąkolwiek własnością? Miał gdzieś taką własność, jedyną rzeczą, o której teraz marzył, było wydostanie się wreszcie z tej dżungli i powrót na wyżej położone obsza­ ry. Ale nawet skarlały przez towarzystwo wysokich, starych drzew czło­ wiek w każdym wdechu mógł czuć ogrom otaczającej go przestrzeni. Ko­ nary gigantycznych tulipanowców i kasztanowców rozpościerały się niczym baldachim, rzucając na ziemię zwarty cień. Tylko z rzadka u ich stóp pojawiały się inne rośliny - ściółka z delikatnych dzikich kwiatów, obuwików, trillium. Poza tym, ziemia pokryta była grubą warstwą opad­ łych liści, które uginały się pod ciężarem stopy. Niewiarygodne, że miejsce takie jak to może ulegać jakimkolwiek zmia­ nom, a jednak to było możliwe. Wiedział o tym dobrze. Wiedział, to ma­ ło powiedziane, przecież on to, do licha, widział! Przejeżdżał samocho­ dem betonową autostradą, przebiegającą przez sam środek miejsca takiego jak to. Wiedział, że to także może się zmienić. Tymczasem jednak, kiedy przedzierał się przez zarośla szkarłatnych sumaków, zdawał sobie sprawę, że miejsce to może w każdej chwili pochłonąć go i nie pozostawić naj­ mniejszego śladu po jego istnieniu. Wciąż jednak było w tej dziczy coś kojącego. Wśród dzikich form ży­ cia odnalazł spokój. Spokój od tych przeklętych słów kołaczących mu się w czaszce, niewypowiedzianej troski, która czaiła się w oczach Brianny, bezlitosnego sądu w oczach Jamiego, utajonego, ale wiszącego nad nim jak miecz Damoklesa. Spokój od litościwych, a zarazem ciekawych spojrzeń, trudnych, bolesnych prób mówienia. Spokój od wspomnienia śpiewu. Tęsknił za nimi, zwłaszcza za Bree i Jemem. Rzadko kiedy zapamięty­ wał swoje sny. Nie tak jak Bree - co zapisała dziś w swoim dzienniku? ale dziś rano obudził się, mając przed oczyma obraz Jema - wspinał się po nim, tak jak lubił, szturchał go i nagniatał z uporem, odkrywając na je­ go twarzy oczy, uszy, nos, usta, jakby szukał słów, których chciał się na­ uczyć. Podczas kilku pierwszych dni pomiarów odczuwał ulgę, że nie musi mówić, teraz jednak znów zaczął próbować. Drażniła go wieczna chrypa towarzysząca słowom, ale nie przejmował się nią, dopóki nie było niko­ go, kto mógłby go słyszeć. W końcu doszedł go szum wody, płynącej kamienistym korytem, a dro­ gę zagrodziła mu ściana młodych wierzb. Kiedy je minął, miał strumień -190-

przed sobą - woda mieniła się we wciąż jeszcze mocnym słońcu. Ukląkł, aby się napić i przemyć spoconą twarz, a potem zaczął się rozglądać za miejscem, z którego najwygodniej będzie dokonywać pomiarów. Ze skó­ rzanej torby, którą nosił na ramieniu, wydobył księgę, tusz i pióro, a zza koszuli - astrolabium. W jego głowie znów zakołatało się wspomnienie piosenki. Zawsze tak było, kiedy pozwalał sobie na chwilę nieuwagi - melodie wślizgiwały się niepostrzeżenie, wabiąc go niczym syreny na skałach, gotowe sprawić, by jak okręt roztrzaskał się na kawałki. Nie, jednak nie ta. Uśmiechnął się do siebie, popychając wskazówkę astrolabium i celując nią w drzewo rosnące na sąsiednim brzegu. To była dziecinna piosenka, wyliczanka, którą Bree śpiewała Jemmy'emu. Jedna z tych, które raz zanucone, nie dają nam spokoju. Dokonywał pomiarów i robił niezbędne notatki, jednocześnie śpiewając pod nosem i nie zważa­ jąc na zniekształcenia dźwięków. -Jedna za... drrugą masze-rrują... mrrówki... Pięć tysięcy akrów. Co on, u diabła, miał z tym począć? Co, u diabła, miał począć. Kropka. - Wcho-dzą pod ziemię... nie lubią deszczówki... bum, bum, bum...

Szybko odkryłam, dlaczego moje imię było tak znaczące dla Tsatsa'wiego. Jego wioska nazywała się Kalanun'yi - Miasto Kruków. Nie widziałam po drodze żadnych kruków, ale słyszałam jednego, nawołującego spomiędzy drzew. Wioska była położona w czarującej okolicy - w dolinie wąskiej rzeczki, u stóp niewysokich gór, otoczona małymi poletkami i sadami. Przez jej środek przepływał strumień, tworząc po drodze niewielkie katarakty, a je­ go brzegi porastały zarośla trzcinowe przypominające trochę bambus. Zostaliśmy bardzo serdecznie powitani przez mieszkańców wioski, szczodrze nakarmieni i zabawiani przez cały dzień i część nocy. Po połu­ dniu dnia następnego zaproszono nas do uczestnictwa w czymś, co było według mnie poprzedzającym polowanie na niedźwiedzia-ducha rytu­ ałem plemiennym, mającym na celu zapewnienie sobie powodzenia i przychylności bóstw. Kiedy poznałam Jacksona Jolly'ego, uświadomiłam sobie, że wśród indiańskich szamanów, podobnie jak wśród chrześcijańskich duchow­ nych, są ludzie w różnym stopniu obdarzeni przez naturę. Widocznie -191-

sama godność szamana bynajmniej nie gwarantuje, że osoba ta posia­ da potrzebne przymioty - urok wewnętrzny, moc ducha i dar kazno­ dziejski. Patrząc na Indian zgromadzonych w domu ojca żony Petera Bewliego, zdałam sobie sprawę, że mimo uroku osobistego i związków ze światem duchów Jackson Jolly odznacza się przygnębiającym brakiem tego trze­ ciego przymiotu. Kiedy zajął swoje miejsce przed paleniskiem, na twarzy części zgromadzonych zauważyłam wyraz rezygnacji. Odziany był w sze­ roki szal z czerwonej flaneli, a jego twarz przysłaniała maska, mająca przy­ pominać ptasią głowę. Kiedy w końcu przemówił donośnym, nieco war­ czącym głosem, kobieta, stojąca obok mnie, z głębokim westchnieniem przeniosła ciężar ciała z jednej nogi na drugą. Wzdychanie było bardzo zaraźliwe, ale z pewnością dyskretniejsze niż ziewanie. Po kilku minutach połowa otaczających mnie ludzi w niekontrolowany sposób rozdziawiała usta i przecierała załzawione oczy. W końcu i ja poczułam, że uparte za­ ciskanie szczęk staje się nieznośnie uciążliwie, ale wtedy dostrzegłam ostrzegawcze spojrzenie Jamiego. Jolly był z pewnością bardzo zaangażowany, niestety, był także nudny. Jedyną osobą, która wydawała się być zafascynowana jego praktykami, był Jemmy, który z wysokości ramion Brianny, z buzią otwartą w wyrazie najwyższego zachwytu, obserwował, co się dzieje. Pieśń poprzedzająca polowanie na niedźwiedzia była niezwykle mo­ notonna, składała się głównie z powtarzanego w nieskończoność moty­ wu: He! Hayuya'haniwa, hayuya'haniwa, hayuya'haniwa... Później następo­ wały delikatne wariacje, w których każdy wers kończył się gromkim i zaskakującym - Yoho!, jak gdybyśmy mieli zaraz wyruszyć w rejs do Hiszpanii, zaopatrzeni w butelkę rumu. Przy tej pieśni zgromadzenie ożywiło się nieco, a ja zorientowałam się, że może znudzenie uczestników nie było wyłącznie winą szamana: pro­ wadzili walkę z niedźwiedziem już od wielu miesięcy i musieli uczestni­ czyć w tym rytuale wielokrotnie, za każdym razem bez skutku. A więc to nie tylko Jackson Jolly był marnym przywódcą duchowym, to jego zgro­ madzenie cierpiało na brak wiary. Po wykonaniu pieśni Jolly mocno tupnął w palenisko, a potem wyjął ze swojej sakiewki gałązkę szałwii i wrzucił ją do ognia. Teraz zaczął krą­ żyć wokół pomieszczenia, rozdmuchując dym tak, aby je wypełnił. Tłum uprzejmie rozstąpił się, kiedy, Jolly zmierzał w kierunku Jamiego. Kilka­ krotnie obszedł jego i braci Beardsleyów, nucąc i otaczając ich kłębami won­ nego dymu. -192-

Jemmy'emu wydało się to wyjątkowo śmieszne. Podobnie jak jego mat­ ce, która stała obok mnie, trzęsąc się od tłumionego chichotu. Jamie na­ tomiast, zachowując pełną powagę, stał wyprostowany jak struna, wy­ soki, pełen wrodzonej godności, podczas gdy Jolly, mężczyzna raczej niewielkiego wzrostu, skakał wokół niego jak żaba, unosząc tył jego okry­ cia, aby dym mógł okadzić także plecy. Obawiając się, że nie zdołam się powstrzymać i wybuchnę śmiechem, nie mogłam nawet spojrzeć na Briannę. Po zakończeniu tej części ceremonii Jolly wrócił na swoje miejsce przy palenisku i znów zaczął śpiewać. Kobieta stojąca obok mnie przymknęła oczy, a na jej twarzy pojawił się grymas zniecierpliwienia. Ja także zaczęłam odczuwać zmęczenie pleców. Wreszcie, o wiele za późno, szaman zakończył swoje obrzędy donośnym krzykiem. Zaraz po­ tem wyszedł na zewnątrz i zdjął maskę, ścierając pot z twarzy. Był bardzo rad z siebie. Teraz przyszedł czas na przemowę wodza wioski. Wśród prze­ budzonych nagle ludzi zapanowało poruszenie i ozwały się szepty. Przeciągnęłam się możliwe najdyskretniej, zastanawiając się, co też bę­ dzie na kolację. Zajęta tą myślą, nie zauważyłam, że zarówno odgłosy, jak i ruch ludzi nabrały bardziej uporządkowanego charakteru. W końcu ko­ bieta stojąca obok mnie wyprostowała się gwałtownie i powiedziała coś głośno, a w jej tonie wyraźnie zawarty był rozkaz. Przechyliła głowę na jedną stronę, jakby nasłuchiwała. Wódz przestał wreszcie mówić, a zgromadzeni wokół ludzie zaczęli spo­ glądać w górę. Ich ciała zesztywniały, a oczy rozwarły się szeroko. Ja tak­ że słyszałam to co oni. Przeszył mnie nieprzyjemny dreszcz - powietrze wypełniło się szumem skrzydeł. - Co to takiego? - szeptem zwróciła się do mnie Brianna, jak wszyscy spoglądając w górę. - Duch Święty sfruwa z wysokości? Nie miałam pojęcia, co to mogło być, ale szum stawał się coraz głoś­ niejszy. Powietrze zaczęto lekko wibrować, a hałas powoli przekształcał się w długi, nieprzerwany huk. - Tsiskwa! - wykrzyknął jeden ze stojących w tłumie mężczyzn i nagle wszyscy jakby w amoku rzucili się do drzwi. Wybiegłszy z domu, pomyślałam, że zaskoczyła nas gwałtowna burza. Niebo było ciemne, niemal czarne, i przetaczał się po nim jakby jeden ciąg­ ły grzmot. Dziwne, przyćmione światło kładło na wszystkim migotliwe ślady. Powietrze nie było jednak ciężkie od wilgoci, jak to zwykle bywa przed nadciągającą nawałnicą, ale wypełniał je dziwny zapach - wcale nie deszczu. Z pewnością nie był to deszcz. -193-

- Ptaki, mój Boże, to ptaki! - ledwo dosłyszałam krzyk Brianny, która wybiegła tuż za mną. Jej głosowi towarzyszyło wiele innych, zadziwio­ nych okrzyków. Wszyscy wylegli na dwór i spoglądali ku niebu. Kilkoro dzieci, przestraszonych hałasem i ciemnością, zaczęło płakać. To było porażające. Nigdy nie widziałam niczego takiego, a sądząc po reakcjach zebranych, oni też nie. Czuło się, jakby ziemia drżała. Z pew­ nością drżało powietrze, wibrowało od trzepotu skrzydeł jak bęben pod dłońmi szaleńca. Czułam, jak rytmicznie pulsuje na mojej skórze, a chust­ ka z moich włosów uparcie próbuje zerwać się do lotu. Paraliż, który ogarnął tłum, nie trwał długo. Z różnych stron zaczęły docierać do mnie krzyki, a ludzie gwałtownie ruszyli do swoich domów, aby po chwili wyłonić się z nich uzbrojeni w łuki. Po kilku sekundach, chmura strzał poleciała w stronę ptaków; ich przebite strzałami, zbroczo­ ne krwią ciała spadały z nieba niczym ciężki deszcz. Z nieba spadały nie tylko martwe ptaki. W pewnej chwili coś mokre­ go rozprysło się na moim ramieniu. Dudniące ponad naszymi głowami stado, pozostawiało po sobie deszcz ohydnych kropel, które rozbijały się na ludziach i na ziemi, gdzie wzbijały niewielkie fontanny kurzu. Lekko, jak nasiona dmuchawca, unosiły się w powietrzu małe ptasie piórka, a większe pióra, ze skrzydeł i ogonów, sfruwały w dół spiralnym ruchem. Prędko wycofałam się pod dach domu, zabierając ze sobą Briannę i Jemmy'ego. Ze swojego schronienia obserwowałam ze zdumieniem, jak mieszkań­ cy wioski, potrącając się wzajemnie, możliwie najszybciej naciągali łuki i wypuszczali strzały jedna za drugą. Jamie, Peter Bewlie i Josiah także po­ biegli po strzelby i teraz oddawali strzały spośród tłumu, nie zadając so­ bie trudu celowania. Nie było to potrzebne, nie sposób było chybić. Dzie­ ci przemykały w tłumie, zbierając z ziemi martwe ptaki i układając w sterty przed drzwiami domostw. To trwało chyba pół godziny. Przyczaiłyśmy się z Brianną pod okapem, ogłuszone przez hałas, zahipnotyzowane nieustającym ruchem przed na­ mi. Po pierwszej fali przerażenia Jemmy przestał wreszcie płakać i teraz tylko wtulił się mocno w ramiona matki i schował głowę w fałdach jej ubrania. W całej tej agresywnej kaskadzie nie można było rozpoznać kształtów pojedynczych ptaków. Była to zwarta rzeka czarnej wody, która zasłania­ ła całe niebo. Przyzwyczaiwszy się do łopotu skrzydeł, słyszałam teraz na­ woływania ptaków, bezustanny szmer, jakby wiatr poruszał wierzchołka­ mi drzew. -194-

Wreszcie ptaki odleciały w stronę gór i zniknęły za nimi. Z piersi mieszkańców niemal równocześnie wydarło się głębokie wes­ tchnienie ulgi. Widziałam, jak trą uszy, próbując pozbyć się echa niedaw­ nego hałasu. W samym środku tłumu stał Jackson Jolly - z pałającą twa­ rzą, nie zważając na to, że cały jest oblepiony ptasimi odchodami. Jego oczy jarzyły się nienaturalnym blaskiem. Rozłożył ramiona i powiedział coś, a ludzie stojący blisko niego odpowiedzieli pomrukiem. - Zostaliśmy pobłogosławieni - wytłumaczyła nam siostra Tsatsa'wiego, patrząc przed siebie z zachwytem. Ruchem głowy wskazała na Jamiego i bliźniaków. - Wielki Manitou zesłał nam znak. Tym razem na pewno znajdą i pokonają niedźwiedzia-ducha. Pokiwałam głową, wciąż czując lekkie oszołomienie. Brianna, stojąca do­ tąd obok mnie, postąpiła krok do przodu i podniosła martwego ptaka, chwyciwszy za strzałę wystającą z jego piersi. Był bardzo ładny, o mocno zaokrąglonych kształtach, delikatnej, połyskującej granatowo główce i sza­ rawym brzuchu. Upierzenie skrzydeł miał delikatne, czerwono-brązowe. Jego ciało było nadal miękkie i bezwładne, ale oczy pokryła już delikatna, półprzejrzysta szarobłękitna mgiełka powiek. - Wiesz, co to za ptak, prawda?- zapytała cicho. -Chyba tak - odpowiedziałam także zniżonym do szeptu głosem. Ostrożnie pogładziłam pióra palcem. Nie byłam pewna, czy te ptaki były dobrą, czy może złą wróżbą. Nigdy wcześniej ich nie widziałam, ale by­ łam prawie pewna, że ptak, którego miękkość piór czułam pod opuszka­ mi palców, to gołąb wędrowny.

Myśliwi wyruszyli następnego dnia przed świtem. Brianna niechętnie roz­ stała się z Jemmym, gdy jednak zobaczyłam, z jaką lekkością dosiada ko­ nia, przyszło mi do głowy, że podczas polowania z pewnością nie będzie usychała z tęsknoty za nim. Jeśli zaś chodzi o Jemmy'ego, był zbyt zajęty opróżnianiem jakichś koszyków, by zauważyć, że matka go opuszcza. Kobiety spędziły cały dzień na skubaniu, pieczeniu, wędzeniu i kon­ serwowaniu gołębi. Powietrze wypełniała woń pieczonych gołębich wą­ tróbek, jakby cała wioska miała objadać się tym smakołykiem. Ja też po­ magałam przy oporządzaniu ptaków, urozmaicając sobie tę czynność rozmową i wymianą przywiezionych towarów i co pewien czas spoglą­ dając w stronę gór, gdzie zniknęli myśliwi, i modląc się w myślach za po­ wodzenie ich wyprawy. I za Rogera. -195-

Przywiozłam ze sobą dwadzieścia pięć galonów miodu, a także im­ portowane europejskie zioła i nasiona z Wilmington. Ponieważ okazało się, że jest duże zainteresowanie przywiezionymi przeze mnie produk­ tami, szybko wymieniłam je na dużą ilość korzeni żeń-szenia, czerńca i prawdziwy rarytas - hubę. Był to grzyb pokryty wielkimi brodawka­ mi, rosnący na starych brzozach. Jak kiedyś słyszałam, miał być lekar­ stwem na nowotwory, gruźlicę i wrzody. Przydatna rzecz, zwłaszcza dla lekarza. Miód z miejsca przehandłowałam za dwadzieścia pięć galonów oleju słonecznikowego. Był on przechowywany w pękatych skórzanych torbach, zgromadzonych pod okapem domu, w którym się zatrzymaliśmy. Przy­ pominały trochę niewielkie sterty kul armatnich. Za każdym razem, gdy wychodziłam na zewnątrz, przystawałam, aby spojrzeć na nie z nieskry­ waną satysfakcją, wyobrażając sobie delikatne, pachnące mydło, które zro­ bię z oleju. I jeśli dopisze mi szczęście, sprzedam większość tak korzyst­ nie, że uda się wypłacić Laoghaire, niech ją diabli porwą, jej cholerne pieniądze. Następny dzień spędziłam w sadzie, wraz z moją gospodynią o imie­ niu Sungi, kolejną siostrą Tsatsa'wiego. Była wysoką, mniej więcej trzy­ dziestoletnią kobietą o uroczej twarzy. Znała kilka słów w języku angiel­ skim, mniej niż niektórzy jej znajomi. Dzięki temu jednak moja znajomość języka Czerokezów zaczęła wreszcie wykraczać poza „witaj", „dobrze" i „więcej". Mimo wzrastającej wśród indiańskich kobiet płynności w porozumie­ waniu się ze mną nadal miałam trudność z odszyfrowaniem imienia „Sun­ gi", które w zależności od tłumaczącego, oznaczało „cebulę", „miętę" lub jeszcze bardziej myląco - „norkę". Po wielu próbach uściślenia doszłam do wniosku, że słowo to nie oznacza żadnej z tych konkretnych rzeczy, ale łączącą je pewną cechę, a mianowicie ich silną woń. Jabłonie rosnące w sadzie były młode, wciąż jeszcze niewielkie, ale już rodziły owoce - małe, zielonożółte jabłuszka, które raczej nie zachwyci­ łyby Luthera Burbanka, ale przyjemnie kruche i o nieco cierpkim smaku stanowiły doskonałą odmianę po mdlącej tłustości gołębich wątróbek. Sun­ gi, spoglądając z niezadowoleniem na drzewa, tłumaczyła mi, że rok był suchy, więc nie ma na nich tak dużo owoców jak w ubiegłym. Także ku­ kurydza nie była tak dobra. Sungi zatrudniła swoje dwie córki do opieki nad Jemmym, ostrzegając je, że mają być bardzo ostrożne i pod żadnym pozorem nie zbliżać się do lasu. -196-

- To dobrze, że Łowca Niedźwiedzi przybył - powiedziała, odwracając się w moją stronę z wspartym na biodrze koszem pełnym jabłek. - Ten niedźwiedź nie jest zwykłym niedźwiedziem, nie mówi do nas. -Ach - odparłam, kiwając głową bez większego zrozumienia. Jedna z kobiet pośpieszyła mi z pomocą, tłumacząc, że zwykły niedźwiedź po­ słuchałby wezwania szamana i dzięki temu myśliwi mogliby stanąć wresz­ cie do otwartej walki z nim. Kolor sierści zwierzęcia, a także jego upór i złośliwe zachowanie wskazuje, że nie jest to prawdziwy niedźwiedź, ale raczej jakiś zły duch, który przyjął jego postać. - Ach tak - odpowiedziałam, tym razem z większą pewnością siebie. Jackson mówił o „Białym Duchu", czy miał wtedy na myśli niedźwiedzia? także Peter wspomniał, że biel była szczególnym kolorem. Inna kobieta, która wolała przedstawić mi się jako Anna niż tłumaczyć znaczenie swojego imienia, zaśmiała się z niedowierzaniem. - Nie, nie! On ogień. - Reszta kobiet także zaczęła chichotać, rozbawiona moją niewiedzą. W końcu okazało się, że ogień, będący wielką siłą nisz­ czącą, wymagającą szacunku, był jednocześnie dobroczynny. Białe zwie­ rzęta były zwykle otaczane szacunkiem i uważane za łączników z innym światem - parę kobiet rzuciło w moją stronę niespokojne spojrzenia - ale zachowania tego niedźwiedzia nikt nie rozumiał. Wiedząc o działalności Josiaha Beardsleya i „małego czarnego diabła", ro­ zumiałam go lepiej niż one. Nie chciałam zdradzać Josiaha, ale wspomnia­ łam, że słyszałam historie - bardzo uważałam, żeby nie wyjawić, od kogo i w jakich okolicznościach - o czarnym człowieku mieszkającym w lesie i do­ puszczającym się złych czynów. Ostrożnie zapytałam, czy słyszały o tym. O tak, zapewniły mnie, ale nie powinnam się tym martwić. Była mała grupa czarnych ludzi, którzy żyli „gdzieś tam" - wskazały na drugi ko­ niec wioski i niewidziane stąd bagna, porośnięte trzcinami, gdzieś powy­ żej ich doliny. Być może ci ludzie byli demonami, zwłaszcza że nadeszli z zachodu. Ale może nie. Kilku myśliwych z wioski znalazło ich kiedyś i tropiło przez kilka dni, chcąc zobaczyć, czym się zajmują. Powróciwszy, oznajmili, że czarni ludzie żyją w nędzy, odziani jedynie w strzępy mate­ riałów, nie posiadając nawet nic, co przypominałoby domostwa. Tak nie żyją szanujące się demony. Było ich zbyt mało i byli zbyt biedni, aby warto ich było atakować. Męż­ czyźni mówili, że były wśród nich tylko trzy kobiety, i do tego brzydkie. Mimo wszystko ostrożni mieszkańcy wioski uznali, że najlepiej będzie po­ zostawić ich w spokoju. Czarni ludzie nigdy nie zbliżyli się do ich osady, psy by ich wyczuły. Rozmowa zakończyła się, a my rozproszyłyśmy się -197-

po sadzie, zrywając dojrzałe owoce z drzew, a dziewczynki zbierały z zie­ mi te, które spadły, strącone przez wiatr. Kiedy późnym popołudniem wróciłyśmy do domu, zmęczone, pach­ nące jabłkami, okazało się, że myśliwi także są już w wiosce. - Cztery oposy, osiemnaście królików i dziewięć wiewiórek - zrefero­ wał Jamie, przecierając twarz i dłonie mokrą szmatką. - Było też mnóstwo ptaków, ale przy takiej obfitości gołębi zostawiliśmy je w spokoju, poza jednym pięknym jastrzębiem, którego George Gist chciał dla jego piór. Jamie był ogorzały, skórę na nosie spaliło mu słońce, ale za to w bardzo dobrym nastroju. - A Brianna, szczęściara, upolowała ogromnego łosia, tuż po drugiej stronie rzeki. Strzeliła, nawet nie celując, z biodra, ale i tak powaliła go od razu i sama dobiła, rozcinając gardło. Wcale nie było to ta­ kie łatwe, bo bestia wciąż jeszcze wierzgała. - Ach, to wspaniale. - Umiarkowanie podzielałam jego zachwyty, ma­ jąc przed oczyma córkę w niebezpiecznej bliskości twardych kopyt zwie­ rzęcia w konwulsjach. - Nie martw się, Angliszko - próbował mnie uspokoić, widząc wyraz mojej twarzy. - Nauczyłem ją, jak to robić. Podeszła do niego od tyłu. - Ach tak. - Tym razem mój głos zabrzmiał cierpko. - Myśliwi byli z pew­ nością pełni uznania? - Oczywiście - odrzekł, uśmiechając się szeroko. - Wiedziałaś, Anglisz­ ko, że oni pozwalają swoim kobietom walczyć i polować? Rzecz jasna nie zawsze - dodał - ale zdarza się, że rodzi się Kobieta-Wojownik, a wtedy nawet mężczyźni podążają za nią. - Bardzo interesujące - powiedziałam, usiłując odrzucić myśli o Briannie na czele wyprawy wojennej Czerokezów. - Przypuszczam, że polała­ by się krew. -Co? -Nieważne. Widzieliście może jakieś niedźwiedzie? A może byliście zbyt zajęci opowieściami o tradycjach? Marszcząc brwi, spojrzał na mnie zza ręcznika, którym wycierał twarz, ale udzielił mi spokojnej odpowiedzi. - Widzieliśmy mnóstwo znaków, że tam były. Josiah ma do tego oko. Znajdowaliśmy nie tylko odchody, ale także drzewa odrapane z kory i kłę­ by sierści. Josiah powiedział też, że niedźwiedź ma zwykle parę ulubio­ nych drzew, o które się ociera, i zawsze do nich wraca. Jeśli więc chce się zapolować na konkretnego niedźwiedzia, trzeba zaczaić się w pobliżu je­ go drzewa i czekać. - Domyślam się, że ta strategia się nie sprawdziła. -198-

- Raczej nie - odpowiedział, uśmiechając się znowu. - Niestety, to nie był ten niedźwiedź. Sierść na drzewie była ciemna, a nie biała. Wyprawa nie była jednak zupełną klęską. Myśliwi utworzyli wielki półokrąg wokół wioski, wchodząc bardzo głęboko w las, a następnie scho­ dząc aż do rzeki. W miękkiej ziemi w okolicy bagna odkryli ślady łap. - Josiah powiedział, że są inne niż niedźwiedzia, którego sierść znaleź­ liśmy, a Tsatsa'wiemu wydawało się, że były takie same jak te, które po­ zostawiło zwierzę, które zabiło jego przyjaciela. Znawcy niedźwiedzi doszli więc do logicznego wniosku, że gawra be­ stii znajduje się gdzieś w bagiennych trzcinach. Takie miejsca były zaroś­ nięte, ciemne i zimne, chroniące przed letnimi upałami i jednocześnie peł­ ne ptasich gniazd. Nawet spory łoś mógłby się tam schować w gorący dzień. - Nie można się tam dostać konno, prawda? - spytałam. Pokręcił gło­ wą, palcami wyczesując liście spomiędzy włosów. - Trudno byłoby też przemieszczać się tam na nogach, bo ziemia jest miękka od wilgoci. Ale my nie mamy zamiaru się tam zapuszczać. Zamierzali rozpalić ognisko w pobliżu domniemanego siedliska niedź­ wiedzia i wypłoszyć go, a także inne zwierzęta, poza osłonę trzcin, na pła­ ski teren, gdzie będzie go można z łatwością zabić. Była to chyba dość po­ pularna metoda polowania, zwłaszcza na jesieni, kiedy trzciny schły i łatwiej się paliły. Możliwe, że z zarośli wyjdzie dużo więcej zwierzyny. Aby się na to przygotować, mieszkańcy wioski rozesłali wieści do innych myśliwych, z oddalonej o dwadzieścia mil osady, o wielkim polowaniu, zapraszając ich, aby dołączyli. Gdyby się im poszczęściło, wszyscy mogli­ by się zaopatrzyć w zapasy na całą zimę, a dodatkowe wsparcie powięk­ szało szanse, że bestia tym razem się nie wymknie. - Bardzo pomysłowe - skomentowałam z uśmiechem. - Mam nadzie­ ję, że nie wykurzą też niewolników. - Kogo? Opowiedziałam mu, czego się dowiedziałam od kobiet. - Nie sądzę, żeby to były demony - stwierdził ironicznie, siadając przede mną, żeby mu uczesać włosy. - Nie sądzę też, żeby im coś groziło. Za­ pewne żyją gdzieś dalej, na drugim brzegu rzeki. Zresztą zapytam. Jest jeszcze czas, miną trzy albo cztery dni, zanim nadjadą myśliwi z Kanu'gala'yi. - To dobrze - powiedziałam, mocno zaciskając rzemień w kokardę. Zdążysz zjeść wszystkie pozostałe gołębie wątróbki.

-199-

Kilka następnych dni minęło nam w spokoju, ale z każdą godziną zbliża­ jącą nas do wielkiego polowania rosło napięcie związane z oczekiwaniem na myśliwych z Kanu'gala'yi - Miasta Głogu. Zastanawiałam się, czy za­ proszono ich ze względu na jakieś szczególne doświadczenie w tak trud­ nych sytuacjach, ale obawiałam się o to zapytać. Jamie ze swoją zwykłą łatwością uczył się nowych słów w języku Czerokezów, ale ja nie chcia­ łam na razie wystawiać na próbę jego umiejętności. Jemmy najwyraźniej odziedziczył zdolności do języków po dziadku i w ciągu tygodnia od naszego przyjazdu tak wzbogacił swoje słownic­ two, w połowie w języku Czerokezów, że rozumiała go tylko matka. Mo­ je słownictwo poszerzyło się o słowa „woda", „ogień", „jedzenie" i „po­ mocy!". Poza tym polegałam na uczynności Indian, którzy znali angielski. Po zwyczajowej ceremonii powitania i wielkiej uczcie - składającej się z wędzonych gołębich wątróbek i pieczonych jabłek - o świcie ogromna grupa myśliwych, uzbrojonych w sosnowe pochodnie, łuki, muszkiety i strzelby, wyruszyła w drogę. Zaopatrzywszy ich w obfite śniadanie w po­ staci placków kukurydzianych, gołębich wątróbek i świeżych jabłek, wszystkie kobiety, które nie uczestniczyły w polowaniu, rozeszły się do domów, aby zająć się wyplataniem koszy, szyciem i rozmowami. Dzień był upalny, parny i bezwietrzny. Najlżejszy powiew wiatru nie poruszał sterczących łodyg zebranej już kukurydzy i słoneczników. Żaden ruch powietrza nie wzniecał kurzu na drodze przebiegającej przez wio­ skę. Pomyślałam, że jeśli ktoś miał zamiar coś podpalać, to nie mógł wy­ brać lepszego dnia. Byłam zadowolona, że mogę znaleźć schronienie przed upałem w ocienionym pomieszczeniu w domu Sungi. Podczas jednej ze zwykłych rozmów przyszło mi do głowy, żeby za­ pytać o składniki amuletu, który zrobiła dla mnie Nayawenne. Ponieważ należała do plemienia Tuscaroran, symbolika i przeznaczenie niektórych elementów mogły być inne, ale byłam bardzo ciekawa, co może oznaczać nietoperz. - Jest pewna historia związana z nietoperzami - zaczęła Sungi, a ja z tru­ dem powstrzymałam uśmiech. Czerokezi rzeczywiście byli bardzo podobni do szkockich górali w upodobaniu do snucia opowieści. Odkąd przybyli­ śmy do wioski, usłyszałam ich już kilka. - Zwierzęta i ptaki postanowiły pobawić się piłką - powiedziała Anna, płynnie tłumacząc słowa Sungi. - W tym czasie nietoperze chodziły jesz­ cze na czterech nogach, jak inne zwierzęta. Kiedy chciały przyłączyć się do gry, inne stworzenia nie zgodziły się, mówiąc, że są za małe i z pew­ nością zostaną zgniecione. Nietoperzom bardzo się to nie spodobało. - Sun-200-

gi zmarszczyła się z niezadowoleniem, udając zawiedzionego nietoperza. Poszły więc do ptaków, aby zapytać, czy mogą zagrać po ich strome. Pta­ ki przystały na propozycję i z patyczków oraz liści sporządziły dla nich skrzydła. Ptaki wygrały pojedynek, a nietoperzom tak spodobały się skrzy­ dła, że... Sungi przerwała nagle. Uniosła lekko głowę, jakby węsząc. Wszystkie kobiety znajdujące się w pomieszczeniu zamilkły. Sungi wstała, podeszła do drzwi i wychyliła się. Ja także czułam zapach dymu - właściwie był wyczuwalny już od go­ dziny, ale dopiero teraz stał się intensywniejszy. Sungi wyszła, a ja, wraz z innymi kobietami podążyłam za nią, czując, że kolana odmawiają mi po­ słuszeństwa. Niebo zaciągnęło się ciężkimi, deszczowymi chmurami, ale jeszcze ciem­ niejszy był dym unoszący się ponad odległymi drzewami. Zerwał się wiatr, zapowiadając nadchodzącą burzę, podrywając do lotu suche liście, któ­ rych szelest przypominał pośpieszny tupot małych nóżek. Większość języków ma kilka jednosylabowych słów, których używa się w chwilach nagłego zagrożenia. Mają je także Czerokezi. Sungi powie­ działa coś, czego nie dosłyszałam, ale czego znaczenie było dla mnie zu­ pełnie jasne. Jedna z kobiet włożyła palec do ust, a następnie wystawiła go na wiatr, ale gest ten był zupełnie zbędny - czułam wiatr na twarzy, unosił mi włosy, chłodnym powiewem ślizgał się po szyi. Wiał od bagien, prosto w kierunku wioski. Anna wzięła głęboki oddech, widziałam, jak zastanawia się przez chwi­ lę, co począć. W końcu wszystkie kobiety, jak na dany znak, rozbiegły się, każda w stronę swojego domu, nawołując dzieci, zatrzymując się, aby ze­ brać suszące się zapasy. Nie wiedziałam, gdzie jest Jemmy, pamiętałam, że jedna ze starszych dziewczynek wzięła go, aby się z nim pobawić, ale teraz, w całym zamie­ szaniu, nie byłam już pewna która. Uniosłam spódnicę i pobiegłam przed siebie, wstępując po drodze do każdego domu i rozglądając się. Wokół czułam konieczność szybkiego działania, ale nie panikę. Gdzieś w tle wciąż słyszałam szelest liści. Znalazłam go w piątym domu, spał wśród kilkorga innych dzieci w róż­ nym wieku, zwiniętych jak szczenięta na bawolej skórze. Nie zauważyła­ bym go, gdyby nie jasne włosy, lśniące na ciemnym tle. Obudziłam dzie­ ci możliwie najłagodniej i wyciągnęłam spośród nich Jemmy'ego. On także przebudził się wreszcie, ale wciąż rozglądał się wokół, nie rozumiejąc, co się dzieje. -201-

- Chodź do babci, kochanie - powiedziałam. - Musimy już iść. - Na konikach? - zapytał, rozjaśniając się wreszcie. - Doskonały pomysł - odpowiedziałam, opierając go sobie na biodrze. Chodźmy poszukać konika. Kiedy wyszliśmy na zewnątrz, zapach dymu był już dużo silniejszy. Jemmy kasłał, a ja czułam w ustach gryzący, ostry smak. Ewakuacja trwa­ ła, ludzie - głównie kobiety - wbiegali i wybiegali z domów, pchając przed sobą dzieci, w rękach trzymając tobołki. Wciąż jednak nie było w ich za­ chowaniu śladu paniki, wszyscy wyglądali na przejętych, ale jednocześnie trzeźwo myślących. Dopiero teraz zauważyłam, że wioska, położona w po­ bliżu lasów, stale jest narażona na niebezpieczeństwo pożaru. Bez wąt­ pienia jej mieszkańcy musieli już wcześniej przeżyć podobną sytuację, lub przynajmniej ją przewidzieć, i teraz byli dobrze przygotowani na tę ewen­ tualność. To spostrzeżenie uspokoiło mnie trochę, ale drugie - że nieustający sze­ lest suchych liści, który słyszałam, był w istocie trzaskiem zbliżającego się ognia - nie usposabiało mnie do spokoju. Większość koni zabrali ze sobą myśliwi. Kiedy dotarłam do zagrody, znalazłam tam tylko trzy zwierzęta. Starszy mężczyzna siodłał właśnie trze­ ciego, Judas i jeszcze jeden koń były już osiodłane. Zobaczywszy mnie, mężczyzna uśmiechnął się i zawołał coś, wskazując na Judasa. - Dziękuję! - odkrzyknęłam. Mężczyzna wziął Jemmy'ego na ręce, abym mogła dosiąść Judasa. Kie­ dy byłam już gotowa, podał mi ostrożnie dziecko. Wszystkie konie były niespokojne, stąpały nerwowo w miejscu i wyry­ wały się do biegu. One także czuły zbliżający się ogień. Delikatnie ujęłam w jedną dłoń lejce, a drugą objęłam Jemmy'ego. - Dobrze, bestio - zwróciłam się do Judasa, próbując nadać swojemu głosowi władczy ton. - Jedziemy. Judas widocznie na to czekał, bo ruszył w stronę otwartych wrót za­ grody, jakby przebiegał właśnie linię mety wyścigu. Zdołałam przyhamo­ wać go, aby mężczyzna z pozostałymi dwoma końmi dogonił nas. Krzyczał coś do mnie, wskazując w stronę gór, mocno oddalonych od wioski. Wiatr wzmógł się, na skutek czego długie siwe włosy mężczyzny, zakryły mu twarz, udaremniając próby porozumienia się ze mną. Odrzu­ cił je, nie fatygując się jednak, aby powtórzyć to, co próbował mi powie­ dzieć, i tylko mocniej popędził swojego wierzchowca w stronę, którą mi wskazał.

-202-

Ja także zmusiłam Judasa do jeszcze szybszego biegu w stronę gór, wciąż się jednak wahając. Obejrzałam się za siebie, na wioskę, i zobaczyłam wą­ ski strumień ludzi wypływający spomiędzy domów. Wszyscy podążali w tym samym co my kierunku. Nikt nie biegł, ale widać było, że idą zde­ cydowanym, dość szybkim krokiem. Wiedziałam, że Bree zacznie szukać Jemmy'ego, jak tylko zda sobie sprawę, że grozi mu niebezpieczeństwo. Wiedziałam też, że mi ufa, ale chyba żadna matka w takich okolicznościach nie spocznie, póki nie od­ najdzie dziecka. Na razie nie byliśmy bezpośrednio zagrożeni, więc zde­ cydowałam się wstrzymać konia. Wiatr uderzał teraz w drzewa, zrywając z nich kolorowe liście i miota­ jąc je, tak że po chwili zarówno ja, jak i Judas, byliśmy pokryci koloro­ wymi łatami. Niebo zrobiło się fioletowoczarne, a ponad świstem wiatru i trzaskiem płomieni dały się słyszeć pierwsze grzmoty. Czułam inten­ sywny zapach nadchodzącego deszczu, nawet przez gryzącą woń dymu. W moim sercu zrodził się nikły płomyk nadziei. Wielka ulewa byłaby dla nas ratunkiem, byle tylko nadeszła jak najszybciej. Jemmy był teraz dziko ożywiony, uderzał tłustymi rączkami w łęk siod­ ła i wykrzykiwał w stronę nieba swoją własną wojenną pieśń: „Oogie-oogie-oogie!" Judasowi nie w smak było takie czekanie. Coraz trudniej mi było pa­ nować nad nim. Zdenerwowany, kręcił się w miejscu jak korkociąg, rysu­ jąc kopytami nieregularne okręgi. Rzemień cugli, owinięty wokół dłoni, wrzynał mi się w skórę, a gołe pięty Jemmy'ego wybijały boleśnie rytm na moich udach. Właśnie zdecydowałam się poddać i puścić konia biegiem, kiedy nie­ spodziewanie odwrócił się w stronę wioski i zarżał, zarzucając łbem. Z naszego kierunku zbliżali się jeźdźcy. Dostrzegłam kilka koni kłusem wybiegających z lasu po drugiej stronie wioski. Judas, uradowany wido­ kiem swoich pobratymców, był teraz bardziej chętny, by wrócić, choć przy­ bliżyłoby go to do przerażającego żywiołu. Brianna i Jamie jeździli wzdłuż drogi w środku osady i z niepokojem rozglądali się wokół. Jemmy zapiszczał z uciechy na widok matki i wy­ ciągał do niej tłuściutkie rączki, najwidoczniej chcąc dostać się pod koń­ skie kopyta. - Zabiliście niedźwiedzia? - zawołałam do Jamiego. - Nie! - odpowiedział, przekrzykując wycie wiatru. - Uciekaj, Angliszko!

-203-

Bree już ruszyła, zmierzając w stronę lasu, gdzie ostatni mieszkańcy wioski znikali właśnie między drzewami. Uwolniona od odpowiedzial­ ności za Jemmy'ego, przypomniałam sobie, że jest coś jeszcze, na czym mi zależy. -Jeszcze chwilę! - krzyknęłam. Ściągnęłam wodze i ześlizgnęłam się z siodła Judasa, powierzając Jamiemu opiekę nad nim. Pochylił się, aby przytrzymać konia, i krzyknął coś za mną, czego jednak z tej odległości już nie usłyszałam. Byliśmy przed domem Sungi, gdzie pozostawiłam swoje torby z olejem słonecznikowym. Zaryzykowałam spojrzenie w stronę trzcinowych ba­ gien. Pożar zbliżał się coraz prędzej, a ja poruszałam się w widocznych już kłębach dymu. Wydawało mi się też, że gdzieś między drzewami do­ strzegłam języki płomieni. Wciąż jednak byłam pewna, że na koniach zdą­ żymy uciec przed ogniem - a tam, na ziemi leżał przecież mój roczny za­ pas oleju, nie mogłam pozwolić, żeby płomienie mi go odebrały. Wpadłam do domu i nie zważając na wściekły ryk Jamiego, zaczęłam przedzierać się przez porozrzucane wszędzie kosze, mając nadzieję, że Sungi nie zabrała... Nie zabrała. Chwyciłam w garść sznurki skórzanych toreb i wybiegłam. Klęcząc wśród wirującego pyłu i kłębów dymu, zaczęłam najmocniej jak mogłam wiązać je w pęki. Zebrawszy nieporęczny bagaż w obie dło­ nie, podążyłam w kierunku koni. Jamie, widząc, co chcę zrobić, przejął ode mnie ładunek i przełożył go sobie z przodu przez siodło, tak że torby zwisały po obu stronach grzbie­ tu Gideona. - Wsiadaj! - krzyknął. - Jeszcze jedna! - odpowiedziałam, biegiem kierując się w stronę do­ mu. Kątem oka widziałam, jak walczy z końmi, które wyrywają się, aby uciekać jak najdalej od zagrożenia. Wykrzykiwał za mną jakieś nieparla­ mentarne gaelickie słowa, ale w jego głosie słyszałam rezygnację. Nie mog­ łam opanować lekkiego uśmieszku mimo lęku, który tamował mi oddech i odbierał precyzję ruchów. Judas z przerażenia parskał i przewracał oczami, odsłaniając zęby, ale Jamie trzymał go przy sobie blisko, tak że mogłam przerzucić przez siod­ ło drugą wiązkę drogocennych toreb i sama się wdrapać. Jak tylko Jamie rozluźnił dłoń przytrzymującą cugle, Judas ruszył z ko­ pyta. Chwyciłam wodze w ręce, ale zdałam sobie sprawę, że i tak są w tej chwili bezużyteczne. Zdołałam tylko przylgnąć kurczowo do szyi przera­ żonego zwierzęcia i dać mu się ponieść. Na nogach czułam ciężkie ude-204-

rzenia swojego bagażu, który musiałam przytwierdzić wyżej, aby nie utrudniał koniowi biegu. Burza była już bardzo blisko, wiatr trochę ucichł, ale głośne grzmoty rozlegały się teraz tuż ponad naszymi głowami. Judas przy każdym takim odgłosie rył kopytami ziemię i niebezpiecznie unosił zad jak zając w bie­ gu. Wiedziałam, że panicznie boi się grzmotów. Pamiętając, co się stało ostatnim razem, kiedy jechałam na nim podczas burzy, jeszcze mocniej przylgnęłam do jego grzbietu i wczepiłam palce w grzywę, zdecydowana za wszelką cenę nie odpaść. Kiedy dotarliśmy do lasu, poczułam na swoim ciele uderzenia bezlist­ nych gałęzi. Żeby uniknąć kolejnych twardych razów, pochyliłam się jesz­ cze mocniej i zamknęłam oczy. Judas zaczął wreszcie zwalniać, hamowa­ ny przez wyrastające na naszej drodze drzewa, ale wciąż jeszcze ogarnięty paniką. Czułam, że jego boki pokryły się pianą, i słyszałam ciężkie, świsz­ czące sapanie. Powietrze przeszył kolejny grzmot, przez co mój wierzchowiec znów stracił równowagę na podłożu ze śliskich liści i zjechał wprost w kępę mło­ dych drzewek, których sprężystość uchroniła nas przed niechybnym upad­ kiem. Otworzywszy ostrożnie jedno oko, dostrzegłam, że Judas jakimś cu­ dem sam odnalazł właściwą drogę - widziałam przed nami wąską ścieżkę, pnącą się stromo pod górę. W pewnej chwili szlak się jednak urwał, a przed nami znów stanęła ściana lasu. Nie widziałam przed sobą nic poza przyprawiającymi mnie o klaustrofobiczne lęki splątanymi pniami i konarami, poprzetykanymi żół­ tawymi pozostałościami po dzikim kapryfolium i szkarłatnymi pnączami. Gęste zarośla jeszcze bardziej spowolniły konia i dzięki temu zdołałam wreszcie głębiej odetchnąć i zastanowić się, gdzie może być Jamie. Grzmot ponownie przeciął ciszę, ale gdy przebrzmiał, gdzieś niedale­ ko usłyszałam rżenie innego konia. No tak - Judas piekielnie bał się bu­ rzy, a Gideon nienawidził jechać za innym koniem. Z pewnością jednak Jamie był teraz niedaleko, poganiając swojego wierzchowca. Wielka kropla spadła prosto pomiędzy moje łopatki, zapowiedź desz­ czowego ratunku. Za chwilę słyszałam już równomierny szum kropli, ude­ rzających o liście, gałęzie i ziemię wokół mnie. Zapach odświeżonego po­ wietrza podrażnił mój nos, a cały las nagle wydał z siebie soczyście zielone westchnienie i otworzył się na ożywczy deszcz. Ja także westchnęłam głęboko, z niewypowiedzianą ulgą. Judas postąpił jeszcze kilka kroków i w końcu zatrzymał się, dysząc i wypuszczając z pyska kłęby pary. Nie czekając, aż następny huk znów -205-

go wystraszy, ześlizgnęłam się szybko z siodła i wodzami przywiązałam go do niewielkiego drzewa. Nie było to łatwe zadanie, gdyż ręce miałam zdrętwiałe i drżące. Skończyłam w samą porę. Kolejny grom rozciął przestrzeń tak gwał­ townie, że poczułam ruch powietrza na skórze. Judas zarżał dziko, pró­ bując zerwać krępującą go linę, ale zarówno węzeł, jak i pień, wytrzyma­ ły. Odsunęłam się, aby nie paść ofiarą tańczących w powietrzu końskich kopyt i w tej właśnie chwili pojawił się Jamie. Coś do mnie mówił, ale ude­ rzenie kolejnego pioruna zagłuszyło jego słowa. Odwróciłam się, aby schować się w jego ramionach i pozwolić opaść adrenalinie krążącej w moich żyłach. Deszcz rozpadał się już na dobre i te­ raz wielkimi kroplami chłodził mi twarz. Jamie pocałował mnie w czoło i poprowadził pod osłonę szerokich gałęzi iglastego drzewa, które two­ rzyły niemal zupełnie suchą wiatę. Kiedy zdenerwowanie i strach powoli zaczęły mnie opuszczać, mogłam się wreszcie uważniej rozejrzeć wokół i stwierdzić, że nie my pierwsi sko­ rzystaliśmy z tej kryjówki. -Spójrz - odezwałam się, wskazując ręką; ślady były niemal niewi­ doczne, ale łatwe do odczytania. Ktoś był tam wcześniej i posilał się, po­ zostawiwszy po sobie niewielki kopczyk ułożony z kości. Z pewnością nie było to zwierzę. Zwierzęta nie były tak skrupulatne i schludne, no i nie robiły sobie wygodnej poduszki ze ściółki. Jamie skrzywił się w odpowiedzi na kolejny grzmot, ale pokiwał gło­ wą, rozumiejąc, co mam na myśli. - Tak, to kryjówka stróża, ale chyba nie był tu od jakiegoś czasu. - Czyja? - Stróża - powtórzył. Jasna nitka błyskawicy rozświetliła niebo, ośle­ piając mnie na chwilę. - Tak nazywają wartowników, wojowników, któ­ rzy przebywają z dala od wioski i zatrzymują każdego, kto zechce po kry­ jomu się do niej zbliżyć. Widzisz? - Na razie nie widzę nic. - Po omacku odszukałam rękaw jego surdu­ ta, chcąc znaleźć się znów w bezpiecznym schronieniu szerokich ramion. Zamknęłam oczy, dając im odpocząć i czekając, aż znikną z nich migo­ czące plamki. Nawet przez zamknięte powieki widziałam kształt błyska­ wicy. Grzmoty chyba oddalały się powoli albo przynajmniej nie były już tak częste. Zamrugałam szybko i przejrzałam. Jamie przesunął się trochę, wskazując na coś, co zwróciło jego uwagę. Okazało się, że stoimy na pół­ ce skalnej, a tuż pod nami stromo opada w dół górski stok, któremu bra-206-

kowało zaledwie kilku stopni nachylenia, aby go można było nazwać prze­ paścią. Wyjrzawszy przez gałęzie iglastego drzewa, zobaczyłam roztacza­ jący się przede mną zapierający dech w piersiach widok na niewielką do­ linę, w której leżało Miasto Kruków. Deszcz zaczął słabnąć. Ja jednak, patrząc z punktu obserwacyjnego, wi­ działam, że niebo nadal pokrywają ciemne chmury, jak aksamitny szary szal, zapowiadające nie jedną, ale jeszcze kilka podobnych nawałnic. Bez­ głośne, odcinające się ostro od szarości nieboskłonu błyskawice nadal roz­ świetlały go gdzieś daleko, ponad górskimi szczytami. Dym wciąż unosił się ponad polami trzciny, w tej chwili prawie biały w porównaniu z pociemniałym niebem. Nawet tu, tak wysoko, czuliśmy zapach spalenizny, zmieszany z wonią deszczu. Gdzieniegdzie dostrze­ gałam jeszcze języki płomieni, ale widać było, że ogień już dogasa. Wy­ glądało na to, że następna fala burzy ostatecznie sobie z nim poradzi. Zo­ baczyliśmy też pierwszych ludzi, powracających do wioski, grupki Indian, wychodzących spomiędzy drzew, niosących szczątki swojego dobytku i prowadzących dzieci. Poszukałam wzrokiem jeźdźców, ale nie zauważyłam żadnego, nie mó­ wiąc już o rudowłosym. Brianna i Jemmy byli bezpieczni, zapewniałam się sama w duchu. Zadrżałam, kiedy owionął mnie podmuch zimnego wia­ tru, przypominając bezlitośnie, jak zmienna jest pogoda w górach. Po nie­ dawnym parnym upale nie pozostał nawet ślad. - Wszystko w porządku, Angliszko? - Ciepła dłoń Jamiego dotknęła mo­ jego karku, a za chwilę palce delikatnie zaczęły uciskać spięte mięśnie mię­ dzy karkiem a ramionami. Wzięłam głęboki oddech, pomagając im się roz­ luźnić. - Myślisz, że bezpiecznie będzie wracać teraz na dół? - Pamiętałam, jak stromy i wąski jest stok, po którym będziemy musieli zjechać. Teraz do­ datkowo będzie pewnie jeszcze śliski od błota, wody i liści. -Nie - odpowiedział. - Ale nie sądzę... Przerwał w pół zdania, zmarszczył brwi i zamyślił się. Po chwili spoj­ rzał za siebie. Ledwie dostrzegałam zarys końskich sylwetek, stojących jed­ na obok drugiej, pod osłoną drzewa, do którego przywiązałam Judasa. -Chciałem powiedzieć, że to miejsce nie należy do najbezpieczniej­ szych - dokończył wreszcie. Zastanawiając się nad czymś, stukał palcami w moje ramię, przywołując we mnie wspomnienie minionego deszczu. - Burza przesuwa się bardzo szybko. Widzisz tamte błyskawice ponad górami, a grzmoty... - W tej samej chwili ostry grzmot przerwał ciszę i przetoczył się nad doliną. Dobiegło mnie rżenie i szelest liści, kiedy mój

-207-

koń znów spróbował zerwać się z uwięzi. Jamie spojrzał z posępną miną w tamtym kierunku. - Twój wierzchowiec nie przepada za grzmotami, Angliszko. - Tak, odczułam to dzisiaj - odparłam. Zziębnięta, jeszcze mocniej przy­ lgnęłam do Jamiego. Wiatr znów się wzmagał, a powietrze drżało od ko­ lejnych gromów. - Ano, mógłby skręcić kark sobie i tobie, gdybyście byli na tym szlaku, kiedy... - Następny grzmot zagłuszył jego słowa, ale ja wiedziałam, co chciał powiedzieć. - Zaczekajmy - zgodziłam się. Znów przyciągnął mnie do siebie i objął wpół. Czułam, jak wzdycha głęboko, opierając podbródek o czubek mojej głowy. Staliśmy razem, osło­ nięci gałęziami drzew, czekając, aż burza wreszcie minie. Daleko, poniżej miejsca, gdzie się znajdowaliśmy, trzcinowe bagna styg­ ły pod wpływem chłodnych kropel, dym pod silnymi powiewami wiatru stopniowo unosił się i rozpraszał. Tym razem ulatywał ku rzece, omijając wioskę. W pewnej chwili pomyślałam o Rogerze, tułającym się gdzieś tam, pod mrocznym niebem. Czy jemu także udało się znaleźć bezpieczną kry­ jówkę? - Ciekawe, gdzie może być teraz ten niedźwiedź - powiedziałam, za­ wieszając głos. Poczułam, jak Jamiem wstrząsnął śmiech, ale potężny grzmot znów zagłuszył jego odpowiedź.

83. W d z i c z y Na wpół śpiący Roger, czuł w gardle piekący smak dymu. Odkaszlnął i po­ nownie pogrążył się we śnie, w którym fragmentaryczne obrazy dogasa­ jącego ogniska i spalonych kiełbasek znikały we mgle. Wyczerpany po­ rannymi pomiarami i przedzieraniem się przez gęstwinę trzciny, zjadł liche śniadanie i rozciągnął się na ziemi, planując godzinny odpoczynek w cie­ niu czarnej wierzby na brzegu rzeki. Uśpiony łagodnym szumem wody, już miał zapaść w głęboki, mocny sen, kiedy daleki, głośny krzyk przywrócił go do rzeczywistości. Po chwi­ li donośny, choć dobiegający z dużej odległości dźwięk powtórzył się. Muł! -208-

Zerwał się na równe nogi i potykając się, pobiegł w kierunku, z które­ go dochodził ryk. Po kilkunastu jardach zatrzymał się jednak, przypomi­ nając sobie, że zostawił na brzegu rzeki skórzaną torbę z bezcenną za­ wartością - atramentem, piórami i przede wszystkim zapisami pomiarów. Zawrócił, aby je zabrać, i zaraz znów podążył w stronę, z której nadal do­ chodziło histeryczne rżenie Clarence'a, czując ciężar astrolabium obijają­ cego się o jego pierś w rytm kroków. Wcisnął je tam, aby nie zaczepiało się bezustannie o gałęzie, kiedy przedzierał się przez krzaki, poszukując drogi, którą przyszedł. Dym - naprawdę czuł dym. Zakasłał, zachłysnąwszy się przy głębszym wdechu. Kaszel boleśnie podrażniał jego gardło. Zdawało mu się, że pie­ kąca blizna w jego wnętrzu lada chwila znów się otworzy. - Idę - wydyszał w kierunku Clarence'a. Nawet gdyby nie utracił gło­ su, nigdy nie byłby tak donośny jak wciąż słyszałny ryk muła. Pamiętał, że pozostawił go kuśtykającego na niewielkim skrawku trawy, nieopodal trzcinowych zarośli. Nie mógł odejść daleko. - Znowu - mruknął do siebie, całym ciałem napierając na plątaninę mło­ dej, gęstej trzciny. - Cholera... znowu... a niech to. - Niebo było niemal czarne. Wyrwany ze snu, ruszył, nie mając właściwie pojęcia, gdzie się znajduje i z którego kierunku nadszedł, jedyną wskazówką był ryk Clarence'a. Co się dzieje, u diabła? Swąd dymu stał się intensywniejszy. Kiedy je­ go umysł wreszcie przebudził się z półsennego otępienia, zdał sobie spra­ wę, że dzieje się coś bardzo złego. Ptaki, w południe zwykle ospałe, teraz były poruszone - miotały się, skrzecząc i bezładnie śmigając tuż ponad je­ go głową. Powietrze było w ciągłym ruchu, wiatr bezlitośnie pochylał i ła­ mał szorstkie liście trzcin. W pewnej chwili jego twarz owionął kłąb cie­ płego powietrza, nie była to jednak parna wilgoć, tylko suchy, gorący podmuch, rozpalający policzki. Jezu Chryste, pali się! Wziął kilka głębokich wdechów, aby trochę uspokoić myśli. Pole trzci­ nowe wokół niego falowało, gorący wiatr wciąż wiał mu w twarz, sze­ leszcząc suchymi łodygami i wypłaszając kolorowe ptaki z ich kryjówek. Dym wypełniał już teraz całe jego płuca, piekąc od wewnątrz i nie po­ zwalając swobodnie oddychać. - Clarence - wychrypiał tak głośno, jak tylko mógł. Niedobrze, ledwo słyszał swój głos ponad wzrastającym wokół hałasem. Zwierzę natomiast ucichło już zupełnie. Chyba nie zdążyło się jeszcze całkowicie usmażyć? Nie, muł chyba zdołał w ataku paniki zerwać się z uwięzi i uciec w bez­ pieczne miejsce. -209-

Coś otarło się o jego nogi. Spojrzał w dół i zobaczył nagi, poparzony ogon oposa, czmychającego w zarośla. To kierunek dobry jak każdy inny, pomyślał i podążył za uciekającym zwierzęciem. Gdzieś z bliska dobiegło go chrząknięcie i zaraz potem mała świnia wyprysnęła z kępy ostrokrzewu i przebiegła przez ścieżkę, zmierzając w le­ wo. Świnia, opos - nie pamiętał, czy słyszał kiedyś, aby zwierzęta te sły­ nęły z dobrej orientacji w terenie. Wahał się przez chwilę, ale postanowił udać się w kierunku, w którym pobiegła świnia. Okazało się, że była dość duża, by przetrzeć szlak. Wydawało się, że nie byli pierwszymi, którzy przemieszczali się tą dro­ gą - niewielkie plamy nagiej, wydeptanej ziemi tu i ówdzie prześwity­ wały przez gęstą ściółkę. Gdzieniegdzie dostrzegał jaskrawe kwiaty dzi­ kich orchidei i podziwiał ich delikatność - w takiej chwili?! Dym gęstniał coraz bardziej, aż w końcu Roger przystanął, zanosząc się i zginając wpół od targającego nim boleśnie duszącego kaszlu. Kiedy się wyprostował, z oczyma wypełnionymi łzami zauważył, że jego szlak się urwał. Na widok smugi dymu, unoszącej się powoli ku górze wprost z po­ szycia, zawładnęło nim uczucie paniki.. Zacisnął pięści, tak by paznokcie wbiły mu się w skórę i ból przywró­ cił umysłowi zdolność jasnego myślenia. Powoli obracał się wokół własnej osi, zamknął oczy dla większej koncentracji i wsłuchiwał się uważnie w do­ chodzące do niego odgłosy, próbując wyczuć podmuch świeższego po­ wietrza, poszukując jakiegokolwiek znaku, który podpowiedziałby mu, w którą stronę pójść, aby ujść przed żywiołem. Nic. A raczej wszystko. Dym był teraz wszędzie, ciągle gęstniejąc i pło­ żąc się tuż przy ziemi, wypełniając sobą każdą wolną przestrzeń. W tej chwili słyszał już zbliżający się ogień - jakby ktoś zanosił się niskim, za­ chrypniętym śmiechem. Wierzby. W jego umyśle wciąż na pierwszy plan wychodziły wierz­ by. W dali dostrzegł kępę tych drzew, ledwo widoczną ponad rozkoły­ sanymi zaroślami. Wierzby rosły w pobliżu wody, czyli tam musiała być rzeka. Mały czarny wąż przemknął tuż obok jego stóp, kiedy wreszcie dotarł do rzeki, ale on nawet tego nie zauważył. Nie było czasu na inny lęk niż ten przez ogniem. Wskoczył w sam środek strumienia, gdzie woda była najgłębsza i opadł na kolana, zbliżając twarz do jej powierzchni. Tuż ponad taflą, powietrze wciąż było chłodne, świeże. Zaciągnął się tak mocno, że znów targnął nim niepohamowany kaszel. Którędy, któ­ rędy teraz? Strumień mógł się ciągnąć nawet całymi milami. Jeśli pój-210-

dzie w jedną stronę, być może wyprowadzi go w dół, dalej od ognia, a przynajmniej na otwartą przestrzeń, w miejsce, gdzie znów będzie coś widział i będzie mógł biec, poruszać się szybciej. Mógł także wybrać drugi kierunek, który być może zawiedzie go wprost w sam środek po­ żaru. Przycisnął dłonie do klatki piersiowej, próbując opanować wstrząsają­ cy nim kaszel, i poczuł wybrzuszenie skórzanej torby. Zapiski. Mógł po­ godzić się własną śmiercią, ale nie wolno mu zaprzepaścić tych zapisków, rezultatu kilkudniowej pracy. Miotał się i potykał, lecz udało mu się do­ trzeć do brzegu rzeki. Jak oszalały rękami rozgarniał rozmiękłą ziemię, wy­ rywając z korzeniami trawę, wyszarpując kępy koniczyny. Ciskał nimi przez ramię, szlochając i dysząc ciężko. Powietrze wokół niego zrobiło się gorące i znów poczuł palący ból w płu­ cach. Wepchnął skórzaną torbę w wykopaną w wilgotnej ziemi dziurę i za­ czął zasypywać ją, zagarniając rękami chłodny mul. W końcu przerwał zziajany. Ogień był już bardzo blisko. Kamienie, potrzebował kamieni, żeby oznaczyć miejsce. Kamienie nie spłoną. Wskoczył z powrotem do strumienia i rękami po omacku zaczął szukać ich na dnie. Och, jak chłodno, mokro, dzięki Bogu! Chwycił głaz, śliski od zielonej narośli i rzucił nim w stronę brzegu. Następny, nieco mniej­ szy, i drugi, całkiem duży, płaski, już wystarczy, musi wystarczyć, bo ogień jest tuż. Pośpiesznie ułożył kamienie w kopiec i polecając swą duszę boskiej opie­ ce, znów wskoczył do wody. Uciekał na drżących nogach, potykając się o spoczywające na dnie śliskie głazy, chcąc zdążyć, zanim dym znów do­ stanie się przez gardło i wypełni głowę, nos, piersi, zadusi go i zostawi tylko pustkę przed oczyma, mieniącą się czerwienią ognia.

Walczył. Wałczył z pętlami, oplatającymi jego nogi, walczył z węzłami na nadgarstkach, walczył z czarną pustką, rozsadzającą mu piersi i zakleja­ jącą gardło, walczył o ostatni łyk drogocennego powietrza. Ostatkiem sił rzucił się przed siebie i poczuł, jak toczy się po ziemi. Kiedy jego bezwładna ręka natrafiła na coś miękkiego, krzyknął zasko­ czony. Poczuł dotyk dłoni na swoich ramionach i nogach, aż wreszcie zdał so­ bie sprawę z tego, że siedzi, a jego płuca, choć z trudem, znów wypełniają się powietrzem. Coś mocno uderzyło go w środek pleców, wywołując -211-

krztuszenie się, kaszel, ale też wreszcie udało mu się odetchnąć głębiej. Kłąb czarnej flegmy wydostał się z jego gardła, pozostawiając po sobie na języku wrażenie nieprzyjemnej śliskości, jak po zepsutej ostrydze. Wypluł ją, dławiąc się i czując ogarniające go torsje, kiedy dalsze osa­ dy przedostawały się przez zwężony kanał gardzieli. Po chwili splunął znowu i przełknął ślinę, wciąż jeszcze dysząc z wycieńczenia. Nie obchodziło go nic poza tym, że jakimś cudem znów mógł swobodnie oddychać. Słyszał głosy wokół siebie i widział niewyraźne twarze, maja­ czące w ciemności. Wszystko wokół śmierdziało spalenizną. Nie liczyło się jednak nic, tylko tlen wypełniający jego płuca, spulchniający wysuszone komórki jak woda rodzynki. Kiedy poczuł na ustach dotknięcie wilgoci, podniósł wzrok, mrugając szybko, aby zwilżyć wyschnięte oczy. Nadal czuł pieczenie w gałkach ocznych, światło i cień zlewały się ze sobą, więc zamrugał znowu, czując, jak pod powieki napływają mu gorące łzy, przynosząc wreszcie ulgę oczom i spływając po policzkach. Ktoś trzymał naczynie z wodą przy jego ustach kobieta, której twarz była czarna od sadzy. Nie, nie sadzy. Zamrugał po­ nownie i spojrzał na twarz przez zmrużone oczy. Kolor jej skóry był na­ turalnie czarny. Niewolnica? Szybko wziął łyk wody, nie chcąc na dłużej przerywać przyjemności, jaką dawało mu oddychanie, nawet na rzecz kojącego chłodu, który roz­ lał mu się po gardle. Uniósł ręce i ujął w nie naczynie. Zaskoczyło go to, że nie poczuł żadnego bólu, oczekiwał, że będzie miał większe obraże­ nia, połamane palce, odrętwiałe ciało... Tymczasem jego ręce były całe i w pełni sprawne. Odruchowo sięgnął do szyi, spodziewając się, że do­ tyk wywoła falę bólu, ale nie. Nie czuł, aby skóra była choćby draśnięta. Nabrał powietrza przez nos i poczuł jego przepływ na tylnej ściance gar­ dła. Świat zawirował mu przed oczyma, ale po chwili wszystko wróciło do normy. Znajdował się w jakiejś rozsypującej się chacie. Poza nim i kobietą by­ ło tam kilka osób, a kilka par oczu zaglądało ciekawie do środka. Więk­ szość z nich była czarna, wszyscy odziani w łachmany. Żadna z otaczają­ cych go twarzy nie zdradzała jednak przyjaznych uczuć. Kobieta, która podała mu wodę, wyglądała na wystraszoną. Spróbował uśmiechnąć się do niej, ale tylko zakasłał znowu. Spojrzała na niego spod kawałka materiału, którym miała obwiązaną głowę, i zobaczył, że białka jej oczu były przekrwione, a powieki czerwone i opuchnięte. Sądząc z te­ go, co czuł, jego prawdopodobnie także nie wyglądały lepiej. Powietrze było przesiąknięte wonią dymu i nadal słyszał odległe trzaskanie ognia -212-

pochłaniającego trzcinowe zarośla. Gdzieś w pobliżu ptak zaskrzeczał ostrzegawczo i zaraz potem zapadła zupełna cisza. Ktoś przy drzwiach rozmawiał, przyciszonym, lekko świszczącym gło­ sem. Rozmawiali - nie, kłócili się - dwaj mężczyźni, spoglądający na nie­ go w tej chwili z mieszaniną lęku i nieufności. Na zewnątrz zaczęło pa­ dać. Nie czuł deszczu, ale powietrze owiało jego twarz chłodniejszą bryzą i usłyszał krople uderzające o dach i liście drzew. Wypił resztę wody i oddał kobiecie naczynie. Wzdrygnęła się, jakby ba­ ła się przyjąć je z powrotem. Postawił więc na ziemi, dziękując jej kiw­ nięciem głowy. Kątem oka spojrzał na swoją rękę - włosy były poprzypalane, a przy dotknięciu kruszyły się. Wytężył słuch, żeby wyłapać choć pojedyncze słowa, ale wszystko zle­ wało mu się w jeden bełkot. Mężczyźni nie mówili po angielsku ani po francusku, ani w języku gaelickim. Słyszał kiedyś nowych niewolników, przywiezionych z Charlestonu do Wilmington na sprzedaż, rozmawiali po­ dobnymi, nawykłymi do szeptu głosami. Może to jakiś afrykański dialekt? Jego skóra w kilku miejscach pokryta była gorącymi i bolesnymi pę­ cherzykami. Powietrze w chacie było tak duszne, że po twarzy, razem ze łzami z podrażnionych oczu, spływały mu kropelki potu. Mimo to nagle poczuł zimny dreszcz wzdłuż kręgosłupa. Zdał sobie sprawę, że nie znaj­ duje się na plantacji, ponieważ w pobliżu nie ma plantacji, a już z pew­ nością nie tutaj, w górach. Tutejsze rozrzucone z rzadka gospodarstwa by­ ły zbyt biedne na niewolników, zwłaszcza tylu. Niektórzy Indianie trzymali niewolników, ale nie czarnych. Była tylko jedna możliwa odpowiedź, którą potwierdzało ich zacho­ wanie. To byli zbiegli niewolnicy -jego porywacze czy wybawcy? Ucieki­ nierzy, którzy się tutaj ukrywają. Ich wolność i prawdopodobnie także życie, zależą od zachowania ta­ jemnicy. A on, siedząc tutaj, zagrażał jej. Krew stężała mu w żyłach, kie­ dy zdał sobie sprawę, jak niepewny stał się w tej chwili jego los. Czy ura­ towali go od spłonięcia żywcem? Jeśli tak, teraz musieli bardzo tego żałować, sądząc po zachowaniu mężczyzn przy drzwiach. W końcu jeden z nich oderwał się od grupy i podszedł do niego, przykucając obok i odtrącając kobietę. Od stóp do głów mierzył go badawczym spojrzeniem zmrużonych oczu, aż wreszcie odezwał się. -Ty kto? Domyślił się, że to pytanie nie dotyczyło jego imienia. Chciał raczej wie­ dzieć, jakie ma zamiary. W głowie Rogera zaczęły się mnożyć możliwo­ ści - która z odpowiedzi pozwoliłaby mu zachować życie? -213-

Nie mógł powiedzieć, że jest angielskim myśliwym, bo domyśliwszy się, że jest sam, zabiliby go bez chwili wahania. Czy powinien udawać Francuza? Francuz mógłby im się wydać mniej groźny. Może. Zamrugał szybko, żeby lepiej przyjrzeć się mężczyźnie, i już miał otwo­ rzyć usta, żeby powiedzieć: Je suis Francais - un voyageur, kiedy poczuł, jak ostry ból w klatce piersiowej tamuje mu oddech. Metal astrolabium rozgrzał się mocno i osmalił podczas ucieczki. Teraz gorąca powierzchnia natrafiła pod koszulą na bąble poparzeń. Wyjmując przyrząd zza koszuli, oderwał cały płat zwęglonej skóry, z samego środ­ ka klatki piersiowej. Wsadził dłoń za kołnierzyk koszuli i ostrożnie pociągnął za rzemienny pasek. - Mier...ni...czy - wychrypiał, przeciskając pojedyncze sylaby przez osady sadzy i zgrubienia blizn. - Hau! Jego rozmówca, wytrzeszczając oczy, wpatrywał się w złoty krążek. Mężczyźni stojący dotąd w drzwiach zaczęli się przepychać, chcąc także przyjrzeć się dziwnemu przedmiotowi. Jeden z nich wyrwał mu go i uniósł ponad głowę. Roger nie próbował nawet mu go odebrać, tylko siedział dalej i korzystając z ich zaabsorbo­ wania błyszczącym przyrządem, powoli podciągał pod siebie nogi. Zmu­ szał się, aby trzymać oczy szeroko otwarte, mimo palącej potrzeby zaciś­ nięcia powiek. Nawet blada jasność dnia, sącząca się przez drzwi do wnętrza chaty, była dla niego bolesna. Jeden z mężczyzn spojrzał się niego i powiedział coś ostrym tonem. Dwóch innych ruszyło w jego kierunku, wbijając w niego spojrzenia prze­ krwionych oczu. Ten, który trzymał astrolabium, zawołał coś, chyba imię, i Roger zauważył, że przy drzwiach zapanowało poruszenie - ktoś się prze­ pychał, chcąc wejść do środka. Kobieta, która weszła do chaty, była podobna do innych zgromadzo­ nych - odziana w łachmany, przemoczona. Na głowie miała zawiniętą chu­ stę, ukrywającą włosy. Była jednak jedna rzecz, która odróżniała ją od po­ zostałych - szczupłe ramiona i nogi, widoczne spoza strzępów ubrania, były jaśniejsze, pokryte piegami. Podchodziła do Rogera, nie spuszczając z niego oczu. Tylko na chwilę odwróciła od niego spojrzenie, żeby przyj­ rzeć się astrolabium, które teraz ona trzymała w ręku. Wysoki, kościsty, jednooki mężczyzna zbliżył się do niej i palcem wska­ zał na przyrząd, mówiąc coś, co zabrzmiało jak pytanie. W odpowiedzi

-214-

kobieta wolno pokręciła głową, nie mogąc oderwać wzroku od znaków pokrywających astrolabium. Roger zauważył, jak zesztywniała, widząc wygrawerowane tam litery, i iskra nadziei zapłonęła w jego sercu. Musiała je znać. Rozpoznała na­ zwisko. Zastanawiał się, czy słowo „mierniczy" będzie im znane, czy przyjdzie im do głowy, że są ludzie, którzy czekają na rezultaty jego pracy, ludzie, którzy przyjdą go szukać, jeśli nie wróci na czas. Z ich punktu widzenia nie osiągną nic, zabijając go, jeśli przyjdą następni, aby go szukać. Ale je­ śli ona znała nazwisko „James Fraser"... Kobieta obrzuciła go ostrym spojrzeniem, tak odmiennym od wcześ­ niejszego, pełnego wahania. Zbliżyła się powoli, ale już bez obawy. - Nie jesztesz Jamesz Fraszer - powiedziała, a on wzdrygnął się, słysząc jej głos - wyraźny, ale mocno sepleniący. Zamrugał i spojrzał na nią przez zmrużone powieki. Wreszcie udało mu się wstać; dłonią osłaniał oczy od wciąż zbyt jasnego światła wpadającego przez drzwi. Mogła mieć zarówno dwadzieścia, jak i sześćdziesiąt lat, chociaż na jasnobrązowych włosach nie było widać siwizny. Jej twarz pokryta była zmarszczkami, ale nie ze starości, lecz raczej z niedożywienia. Uśmiech­ nął się do niej ostrożnie, lecz odpowiedziała mu tylko grymasem. To wy­ starczyło, aby dostrzegł jej przednie zęby, mocno wyszczerbione. Wciąż mrużąc oczy, zauważył cienką bliznę przebiegającą przez brew. Kobieta była dużo drobniejsza, niż to opisywała Claire, ale to go nie dziwiło. - Nie jestem... Jamesem Fraserem - potwierdził zachrypniętym głosem i kolejny raz przerwał mu atak kaszlu. W gardle wciąż jeszcze miał cięż­ kie złogi smolistego osadu, więc po raz kolejny splunął, odwracając się od kobiety. Kiedy znów na nią spojrzał, dokończył. - Ale ty jesteś... Fanny Beardsley... prawda? Nie miał pewności, ale zaskoczenie, które dało się wyczytać z jej twa­ rzy, potwierdziło jego przypuszczenia. Mężczyźni widocznie także zna­ li nazwisko „Fraser", bo jednooki postąpił w ich stronę i chwycił kobie­ tę za ramię. Inni także zbliżyli się znacznie, a ich twarze przybrały na wrogości. -James Fraser jest... ojcem mojej żony - wyjaśnił szybko, żeby uprze­ dzić ich ewentualny atak. - Czy chcesz wiedzieć coś... o dziecku? Z twarzy kobiety zniknął wyraz podejrzliwości. Nie poruszyła się, ale w jej oczach zapłonął taki głód, że z trudem zapanował nad sobą, by się nie odsunąć.

-215-

- Fahnee? - Dłoń wysokiego mężczyzny nadal spoczywała na jej ra­ mieniu. Przysunął się do niej jeszcze bardziej, a jego oko podejrzliwie spo­ glądało to na kobietę, to na Rogera. Odpowiedziała coś, prawie niedosłyszalnie, uspokajająco przykrywając swoją dłonią jego rękę. Twarz mężczyzny była nieprzenikniona, pozba­ wiona jakiegokolwiek wyrazu. Kobieta zwróciła się do niego, mówiąc coś szybko niskim i naglącym głosem. Atmosfera panująca w chacie uległa zmianie. Nadal była niepokojąco ciężka, a do groźby wiszącej w powietrzu doszła jeszcze niepewność. Na zewnątrz zaczęło grzmieć tak głośno, że szum padającego deszczu prze­ stał być słyszalny, ale nikt nie zwrócił na to uwagi. Mężczyźni stojący pod drzwiami spoglądali na siebie, a z wyrazu ich twarzy widać było, że nic nie rozumieją. Kilku z nich szeptem sprzeczało się o coś między sobą. Na chwilę sylwetki stojące przy drzwiach oświetliła jasna błyskawica. Z ze­ wnątrz dochodziły stłumione głosy, pełne zdumienia. Kolejny grzmot za­ głuszył jednak wszystkie te dźwięki. Roger nadal stał bez ruchu, gromadząc siły. Nogi wciąż miał jak z gąb­ ki, a oddychanie, choć ciągle było przyjemnością, sprawiało jednocześnie ból, podrażniając płuca. Gdyby teraz zdecydował się zerwać do biegu, nie uciekłby daleko. Sprzeczka nagle ustała. Wysoki mężczyzna odwrócił się i wykonał szyb­ ko gest w stronę drzwi, mówiąc coś, na co zgromadzeni odburknęli z nie­ skrywanym niezadowoleniem i oburzeniem. Wyszli jednak wszyscy, z ocią­ ganiem, lecz bez słowa sprzeciwu. Jeden z nich, chyba najniższy, z włosami powiązanymi w supełki, odwrócił się i spojrzał na Rogera, od­ słaniając wyszczerbione zęby i przeciągając palcem wskazującym w po­ przek gardła. Rozklekotane drzwi ledwie się za nimi zamknęły, kiedy kobieta mocno schwyciła rękaw jego koszuli. - Mów - poprosiła. - Nie tak... szybko. - Zakasłał znowu, a to, co wydostało się z jego gard­ ła, starł z ust wierzchem dłoni. Przełyk wciąż go piekł, słowa nie chciały przedostawać się przez spopielała suchość. - Wydostań... mnie... stąd. Wtedy... powiem ci. Wszystko, co wiem. -Mów! Mocniej wpiła pałce w jego ramię. Oczy kobiety, także poczerwieniałe od dymu, jarzyły się teraz jak węgle. Roger potrząsnął głową, nie mogąc wydobyć z siebie słowa. Wysoki mężczyzna odepchnął kobietę i złapał Rogera za koszulę. -216-

-Mów, bo ci flaki... Coś błysnęło Rogerowi tuż przed oczyma, zbyt blisko, żeby mógł zo­ baczyć, co to takiego. Pośród smrodu spalenizny poczuł odór gnijących dziąseł. Ogromnym wysiłkiem zdołał odepchnąć mężczyznę od siebie i cof­ nąć się. -Nie - odparł z uporem. - Wy mnie... wydostajecie. Wtedy powiem. Mężczyzna skurczył się w sobie, zawahał i ostrze noża opadło niepew­ nym łukiem. Obrzucił kobietę szybkim spojrzeniem jedynego oka. - On wie? Na pewno? Kobieta ani na chwilę nie spuszczała wzroku z Rogera. Powoli pokiwa­ ła głową. -Wie. -To była... dziewczynka. - On także patrzył na nią, starając się opa­ nować potrzebę mrugania. - Tyle na pewno wiesz. -Żyje? -Wydostańcie... mnie. Nie była wysoka ani tęga, ale w tej chwili sprawiała wrażenie, jakby swoją postacią wypełniała chatę. Drżała na całym ciele, zaciskając dłonie w pięści. Patrzyła na Rogera przez minutę, może dłużej, aż w końcu ob­ róciła się na pięcie, mówiąc coś niechętnie do mężczyzny w niezrozumia­ łym języku, którym posługiwali się czarnoskórzy. Jednooki próbował się z nią kłócić, ale bez skutku, potok słów zalał go i nie dawał się zatamować. W końcu uniósł ręce na znak, że się podda­ je, a potem jednym ruchem ściągnął łachman skrywający włosy kobiety. Wprawnymi, długimi palcami rozwiązał wszystkie supły i węzełki, po czym zrolował materiał w opaskę, mrucząc coś pod nosem. Zanim zawiązano mu oczy, Roger zobaczył twarz Fanny Beardsley, oto­ czoną kilkoma kosmykami przetłuszczonych włosów opadających na ra­ miona, i jej oczy, płonące bursztynowym światłem. Kiedy odsłoniła wy­ szczerbione zęby, pomyślał, że gdyby mogła, zatopiłaby je w jego ciele.

Opuszczając kryjówkę, wciąż jeszcze się sprzeczali, przez długi czas do­ biegał go chór gniewnych głosów, a natrętne dłonie bezustannie sięgały do jego ubrania i łapały go za ręce. Jednooki mężczyzna chyba zrobił uży­ tek z noża, bo Roger usłyszał krzyk, tupot bosych stóp i urywany szloch, ale wreszcie dano mu spokój. Głosy ucichły i już nikt więcej nie próbował go dotykać. -217-

Kiedy szli, jego dłoń spoczywała na ramieniu Fanny Beardsley, która służyła mu za przewodniczkę. Wywnioskował, że osada musi być bardzo mała, bo szybko poczuł znów wokół siebie bliskość drzew. Twarz ocierała mu się o liście, a w powietrzu czuł jeszcze ostrzejszy w gorącym powie­ trzu zapach żywicy. Nadal dość mocno padało, ale woń dymu wciąż by­ ła jeszcze silna. Ziemia, po której stąpali, była grudkowata, pełna nierów­ ności i wystających tu i ówdzie skał. Prowadząca go para co jakiś czas wymieniała krótkie uwagi, ale w koń­ cu i tego zaniechali. Ubranie stopniowo nasiąkało coraz bardziej, aż wresz­ cie, zupełnie mokre, przylgnęło Rogerowi do ciała, a szwy spodni boleś­ nie ocierały mu skórę. Opaska była zawiązana tak mocno, że nie widział spod niej zupełnie nic, tylko przez niewielką szparę obserwował zmiany natężenia światła i tym sposobem mógł mniej więcej ocenić upływ czasu. Doszedł do wniosku, że opuścili chatę późnym popołudniem, kiedy zaś zatrzymali się wreszcie, panował już zupełny mrok. Zamrugał, pozbywszy się wreszcie z oczu opaski. Był późny wieczór, stali w zagłębieniu prawie całkowicie pogrążonym w ciemnościach. Spoj­ rzawszy w górę, ujrzał niebo ponad górami, lśniące pomarańczą i karmazynem, opary mgły sprawiały wrażenie, jakby pożar nadal trwał. Do­ strzegł też, że w jednym miejscu chmury przerzedziły się i gdzieniegdzie widać było czysty granat nieba z połyskującym na jego tle światłem gwiazd. Fanny Beardsley stanęła tuż przed nim, na tle baldachimu z drzewa orzechowego; wyglądała na dużo mniejszą niż wcześniej, w chacie. W jej oczach wciąż widać było tę samą determinację. Miał mnóstwo czasu, żeby przemyśleć, co i w jaki sposób jej powie­ dzieć. Czy powinien zdradzić, gdzie znajduje się teraz jej dziecko? Czy gdy się o tym dowie, będzie próbowała odzyskać dziewczynkę? A jeśli tak, jakie mogą być tego skutki dla dziecka, dla zbiegłych niewolników, a tak­ że dla Jamiego i Claire? Żadne z nich nie wspominało nic o tym, co wydarzyło się w domu na farmie Beardsleyów, poza tym że Beardsley umarł na skutek ataku apo­ pleksji. Nigdy nie udało mu się odczytać z zafrasowanej twarzy Claire ani z beznamiętnej maski Jamiego, co właściwie się tam stało. Nie wiedział te­ go, ale wiedziała Fanny Beardsley - mogło to być coś, co Fraserowie wo­ leliby pozostawić w tajemnicy. Gdyby pani Beardsley pojawiła się znów w Brownsville, chcąc odzyskać córkę, to pytanie z pewnością prędzej czy później zostałoby zadane. Być może jednak byłoby w interesie wszystkich, gdyby nigdy nie padła na nie odpowiedź. -218-

Lśniące na niebie gwiazdy rozświetliły jej twarz i oczy głodne infor­ macji. Patrząc w nie, nie mógł skłamać. -Twoja córka... ma się dobrze - zaczął, a z jej gardła dobył się cichy, zduszony szloch. Kiedy kończył opowiadać to, co wiedział, po jej twarzy spływały rzęsiste łzy, żłobiąc ślady w warstwie kurzu na skórze. Oczy wciąż miała szeroko otwarte i nieruchome, jakby przez mrugnięcie mogło jej umknąć jakieś bezcenne słowo. Mężczyzna cały czas obserwował ich uważnie z niewielkiej odległości. Jego uwaga skupiała się jednak głównie na kobiecie i tylko od czasu do czasu badawczo spoglądał też na Rogera. Kiedy ten skończył swoją opo­ wieść, jednooki towarzysz stał już przy Fanny, z jej reakcji próbując od­ czytać to, czego dowiedziała się od nieznajomego. - Ona ma pieniądze? - zapytał. W jego głosie była melodyjność cha­ rakterystyczna dla mowy Indian, a jego skóra miała w sobie delikatnie miodowy odcień. Mógłby być bardzo przystojny, gdyby jakiś wypadek nie pozbawił go oka, po którym pozostał pusty oczodół i opadająca na niego powieka. -Tak, ona... odziedziczyła wszystko... po Aaronie Beardsleyu. - Za­ pewnił chrapliwie, łapiąc oddech, zmęczony tak długim mówieniem. - Ja­ mes Fraser... zadbał o to. - Towarzyszył Jamiemu podczas przesłuchania w sądzie do spraw sierot, gdzie Jamie potwierdził tożsamość dziewczyn­ ki. Richardowi Brownowi i jego żonie powierzono opiekę nad dzieckiem i jego majątkiem. Nadali jej imię - przez sentyment, czy może ze złości, nie wiedział dlaczego - Alicia. - Choć czarna? - Widział, jak niewolnik rzucił Fanny szybkie spojrze­ nie, a potem umknął wzrokiem. Usłyszała nutę niepewności w jego gło­ sie i gwałtownie rzuciła się na niego, jak atakująca żmija. - Jeszt twoja! - krzyknęła. - Me mogła bysz jego, nie mogła! -Ty mówisz - pochylił ponuro głowę. - Dali pieniądze czarnemu dziecku? Bez chwili wahania zrobiła krok w jego stronę i uderzyła go w twarz. Wyprostował się i odwrócił głowę, ale nie zrobił nic więcej, by ujść przed jej gniewem. - Myszlisz, że zosztawiłabym ją, gdyby była biała? - krzyczała, popy­ chając go i szarpiąc za ramiona. - To twoja wina, że muszałam ją zosztawić, twoja! Twoja i tej całej ukrywającej się zgrai, niech wasz piekło po­ chłonie. .. Roger ujął mocno jej dłonie w nadgarstkach i przytrzymał, pozwalając krzyczeć aż do zachrypnięcia, aż wreszcie opadła z sił i wybuchła płaczem. -219-

Niewolnik, który patrzył na to z mieszaniną wstydu i gniewu, wyciąg­ nął do niej ręce. Był to nieznaczny gest, ale wystarczył - odwróciła się od Rogera i wtuliła się w ramiona kochanka, zanosząc się szlochem. Nie­ zręcznie objął ją wpół i przycisnął do siebie, kołysząc lekko, jakby uspo­ kajał dziecko - w zakłopotaniu, ale już bez złości. Roger odkaszlnął, zmęczony mówieniem. Czarny mężczyzna spojrzał na niego i kiwnął głową. - Idź - powiedział cicho. Zanim jednak Roger zdążył się odwrócić, ode­ zwał się jeszcze. - Czekaj... powiedz... dziecko ma dobrze? Prawda? Pokiwał głową, bezbrzeżnie zmęczony. Wyczerpał się już cały zapas ad­ renaliny i instynktu samozachowawczego, który pozwolił mu dotąd prze­ trwać. Jaśniejące jeszcze od poświaty gwiazd niebo zaczęło ciemnieć i wszystko pogrążało się w mroku. - Tak. Opiekują się... nią dobrze. - Zastanawiał się gorączkowo, co jesz­ cze mógłby im powiedzieć. - Jest bardzo... ładna - dodał w końcu. Jego głos prawie już zanikł, był ledwo dosłyszalnym szeptem. - Śliczna... dziewczynka. Twarz mężczyzny wyrażała zażenowanie i radość. - Tak, to po mamie. - Delikatnie poklepał Fanny po plecach. Wresz­ cie przestała szlochać, ale wciąż wtulała twarz w jego tors, bez ruchu, w ciszy. Było już prawie zupełnie ciemno; w głębokim mroku wszystkie kolory zacierały się, tak że jej skóra stała się prawie taka sama jak jego. Jednooki miał na sobie tylko koszulę, doszczętnie przemoczoną i miej­ scami podartą, tak że widać było kawałki jego ciemnej skóry. Kawałek sznura zamiast paska przytrzymywał mu resztki spodni i coś w rodzaju torby. Zanurzył w niej teraz rękę, wyciągnął astrolabium i podał je Roge­ rowi na dłoni. -Nie chcesz... tego zatrzymać? - zapytał Roger. Miał teraz wrażenie, że znajduje się we wnętrzu chmury, ze wszystkich stron otoczony mgłą. Wydawało mu się, że coraz bardziej oddala się od wszystkiego, co widzi. Czarny człowiek pokręcił głową. - Nie, co bym z tym zrobił? No i - dodał, unosząc drwiąco górną war­ gę - może nikt nie przyjdzie szukać ciebie, ale mogą przyjść szukać tego. Roger wziął ciężki krążek i spróbował przewiesić sobie rzemyk na szyi. Udało się dopiero za drugim razem, bo ręce odmawiały mu posłuszeństwa. - Nikt... nie przyjdzie szukać - zapewnił. Wreszcie odwrócił się i ruszył przed siebie, nie wiedząc, gdzie jest, i nie mając pojęcia, dokąd powinien

-220-

iść. Przeszedłszy kilka kroków, obejrzał się, ale noc pochłonęła już dwie sylwetki, które pozostawił za sobą.

84. Ofiary ognici Konie uspokoiły się trochę, ale wciąż były pobudzone i darły kopytami ziemię, szarpiąc się, gdy kolejny grzmot zadudnił głucho gdzieś w odda­ li. Jamie westchnął, pocałował mnie w czubek głowy i ruszył w stronę nie­ wielkiego przerzedzenia, gdzie pozostawiliśmy zwierzęta. - Jeśli tak wam się tu nie podoba - usłyszałam, jak do nich przemawia to czemuście nas tu przyniosły? - Jego głos był bardzo spokojny. Usły­ szałam też, że Gideon chrapnął z zadowolenia na jego widok. Właśnie miałam się udać za Jamiem, aby mu pomóc, kiedy kątem oka dostrzegłam jakiś ruch poniżej, przed sobą. Wychyliłam się, aby zobaczyć, co to takiego, dla bezpieczeństwa przy­ trzymując się gałęzi. Pomyślałam, że to koń, ale dziwne było to, że nad­ biegał z innego kierunku niż ten, w którym uciekli mieszkańcy wioski. Klucząc między iglastymi drzewami, spoglądając przez ich gałęzie, zeszłam trochę niżej, aż dotarłam do wąskiej półki skalnej, skąd miałam lepszy wi­ dok na dolinę rzeki. To nie koń, tylko jakby... - To Clarence! - krzyknęłam. -Kto? - Głos Jamiego dobiegł mnie z daleka, częściowo zagłuszony przez szum gałęzi. Wiatr wciąż był silny i przynosił duszne, wilgotne po­ wietrze, zapowiadające rychły powrót deszczu. - Clarence! Muł Rogera! - Nie czekając na odpowiedź, wychyliłam się mocniej i niebezpiecznie zachwiałam na samej krawędzi półki. Przytrzy­ małam się dłońmi nagiego występu skalnego. Poniżej widziałam kilka rzę­ dów drzew porastających zbocze, ich wierzchołki niemal dotykały moich stóp. Wolałabym nie ryzykować upadku pomiędzy nie. To był Clarence, nie miałam co do tego żadnych wątpliwości. Nie by­ łam ekspertem w rozpoznawaniu czworonogów, zwłaszcza z takiej odle­ głości, ale Clarence w młodości cierpiał na parchy czy inną chorobę skór­ ną, przez którą stracił część sierści.

-221-

Skakał teraz beztrosko po polu kukurydzy, z uszami postawionymi do góry, widocznie zadowolony, że udało mu się powrócić w okolice, gdzie były oznaki cywilizacji i ludzkiej działalności. Dostrzegłszy, że mimo siod­ ła, które wciąż spoczywało na jego grzbiecie, w pobliżu nie ma jeźdźca, zaklęłam pod nosem. - Zerwał się i uciekł. - Jamie stanął tuż za mną, spoglądając w tamtym kierunku. Wskazał na coś palcem. - Widzisz? - W zdenerwowaniu nie za­ uważyłam przywiązanego do przedniej nogi węzełka ze zwiniętych ubrań, który podskakiwał przy każdym ruchu zwierzęcia. - Mam nadzieję, że to dobry znak - odparłam. Moje dłonie zwilgotniały od potu, tak że musiałam je otrzeć o rękawy, nie mogąc oderwać wzroku od muła. - To znaczy, że... jeśli był przywiązany, to Roger nie siedział na nim i nie został zrzucony i ranny. - Nie, nie. - Jamie był stroskany, ale nieprzestraszony. - Będzie musiał przejść kawał drogi. - Zobaczyłam, jak jego wzrok prześlizguje się po wą­ skiej dolinie rzeki, nadal wypełnionej dymem. Wolno pokręcił głową i mruknął coś pod nosem - bez wątpienia równie nieparlamentarnego jak ja przed chwilą. W tej chwili błyskawica rozświetliła niebo i dał się słyszeć grzmot tak ogłuszający, że przestraszona, odskoczyłam w tył, tracąc równowagę. Ja­ mie przytrzymał mnie za ramię, chroniąc przed upadkiem i odciągnął od brzegu półki. Dobiegło nas nerwowe parskanie koni. Jamie odwrócił się i już miał ruszyć do nich, lecz nagle wrósł w ziemię, wciąż trzymając rę­ kę na moim ramieniu. - Co? - Poszłam za jego spojrzeniem, ale nie zobaczyłam nic poza stro­ mą skalną ścianą, oddaloną o jakieś dziesięć stóp, z rzadka usianą drob­ nymi roślinkami. Cofnął rękę i bez słowa wyjaśnienia ruszył w tamtą stronę. W końcu i ja to dostrzegłam, na starym, martwym pniu, stojącym nieopodal. Ostroż­ nie wyciągnął rękę i wydobył coś zza kory martwego drzewa. Podeszłam, przyglądając się temu, co trzymał w rozprostowanej dłoni. Było to kilka szorstkich włosów. Białych włosów. Deszcz znów zaczął padać z taką intensywnością, jakby postanowił so­ bie rozmoczyć wszystko w zasięgu wzroku. Konie znów raz i drugi za­ rżały niespokojnie, widocznie nie życzyły sobie być same. Przyjrzałam się bliżej pniowi, okazało się, że cały pokryty jest kępkami białej sierści, pozaczepianej o szorstką korę. Przypomniało mi się, co mó­ wił Josiah, że niedźwiedź ma zwykle parę ulubionych drzew, o które się

-222-

ociera i zawsze do nich wraca. Z trudem przełknęłam gulę, która stanęła mi w gardle. - Może to nie tylko grzmoty niepokoją nasze konie - odezwał się Ja­ mie. Błysnęło między drzewami na stoku i niemal natychmiast dał się sły­ szeć grzmot. Po nim nastąpiła cała seria efektów świetlno-dźwiękowych, jakby ktoś strzelał z karabinu maszynowego u naszych stóp. Konie popad­ ły w histerię, a ja czułam, że zaraz do nich dołączę. Uciekając z wioski, wzięłam ze sobą pelerynę z kapturem, która teraz, przemoknięta do ostatniej nitki, ciasno oblepiała mi ciało, jak druga skó­ ra, bynajmniej nie chroniąc przed deszczem i chłodem. Jamie także cały ociekał wodą. Wykonał gest, bym tu pozostała, ale pokręciłam głową i podążyłam za nim. Konie były już u kresu wytrzymałości, grzywy pozlepiane w mokre strąki opadały im na pełne przerażenia oczy. Judasowi udało się do poło­ wy wyrwać z korzeniami niewielkie drzewo, do którego go przywiąza­ łam, a Gideon położył uszy po sobie i odsłaniał co chwila wielkie, pożółk­ łe zęby, jakby bardzo chciał zrobić z nich użytek. Widząc to, Jamie zacisnął usta. Spojrzał w stronę, gdzie znaleźliśmy drzewo, w tej chwili przesłonięte innymi. Znów błysnęło, a huk rozszedł się echem między skałami, wywołując u koni kolejny atak paniki. Jamie potrząsnął głową, jakby podjął decyzję, i chwycił wodze Judasa, próbując osadzić go w miejscu. Najwyraźniej mieliśmy próbować wydostać się stąd, nie zważając na niebezpieczeństwo, jakim groził śliski stok. Wdrapałam się na siodło, łopocząc mokrą spódnicą i próbując wykrzy­ czeć do ucha Judasa jakieś uspokajające słowa, żeby przestał tańczyć w miejscu na tylnych nogach i wyrywać się do obłąkańczej ucieczki. Znaj­ dowaliśmy się niebezpiecznie blisko krawędzi skalnej półki, starałam się więc, używając całej siły, jaka mi pozostała, skierować konia w przeciwną stronę. Nagle coś dziwnego stało się z moim ciałem, jakby tysiące mrówek gryz­ ły mnie od stóp do głów. Spojrzałam na swoje ręce i zobaczyłam, że jarzą się błękitnym światłem. Włoski na skórze sterczały mi sztywno, także rzu­ cając niebieską poświatę. Kaptur zsunął się z głowy i poczułam, że rów­ nież włosy na głowie unoszą się do góry, jakby wspomagane przez jakąś wielką dłoń. Powietrze wypełniał teraz intensywny zapach siarki. Rozejrzałam się wokół przerażona. Drzewa, skały, ziemia, wszystko jarzyło się błękitnym

-223-

światłem. Cienkie wężyki jakby białego prądu syczały na powierzchni kli­ fu, kilka jardów od nas. Odwróciłam się, żeby zawołać Jamiego, i zobaczyłam go na Gideonie, zwróconego w moją stronę, z ustami otwartymi, jakby krzyczał, ale nie słyszałam żadnych słów, wszystko zagłuszył huk wypełniający powietrze wokół nas. Grzywa Gideona zaczęła się unosić, jakby pod wpływem czarów. Tak­ że włosy Jamiego poruszyły się i już po chwili falowały w powietrzu. Obaj, koń i jeździec, otoczeni byli niebieskawą poświatą, która podświet­ lała każdy szczegół ich ciał. Poczułam ruch powietrza na skórze i wtedy Jamie ześlizgnął się z siodła i rzucił w moim kierunku, ciskając nami w próżnię. Błysnęło, zanim upadliśmy na ziemię. Kiedy odzyskałam przytomność, poczułam swąd przypalonego ciała. Czułam się, jakby ktoś przewlókł mnie na lewą stronę, obnażając wszyst­ kie moje organy. Nadal padało. Jakiś czas leżałam bez ruchu, pozwalając deszczowi ob­ mywać moją twarz i moczyć włosy, podczas gdy neurony w ciele powoli zaczynały działać. Palce zadrgały mi same z siebie. Spróbowałam wyko­ nać nimi jakiś celowy ruch i udało mi się. Próba wyprostowania ich nie wypadła już tak dobrze, ale spodziewałam się, że za kilka minut krążenie zacznie działać tak jak powinno i będę mogła wstać. Jamie leżał niedaleko mnie, na plecach, jak szmaciana lalka rzucona między kępy zarośli. Podczołgalam się do niego i zobaczyłam, że oczy ma otwarte. Kiedy mnie zobaczył, mięśnie jego twarzy skurczyły się, widocz­ nie była to próba uśmiechu. Nigdzie nie dostrzegłam śladów krwi i choć kończyny miał rozrzuco­ ne bezwładnie, to ani ręce, ani nogi nie miały oznak złamań. Krople desz­ czu spływały mu po twarzy, dostając się do oczu. Chcąc je powstrzymać, najpierw zamrugał szybko, a potem odwrócił głowę na bok. Położyłam dłoń w okolicy jego żołądka i wyczułam pod palcami pulsowanie, bardzo powolne, ale stabilne. Nie wiedziałam, jak długo byliśmy nieprzytomni, ale burza zdążyła już przejść. Błyskawice rozjaśniały teraz odległy, horyzont, postrzępiony wierzchołkami gór. - Grzmot to jest coś - wykrztusiłam, rozglądając się jeszcze trochę nie­ przytomnie - ale prawdziwą robotę odwala błyskawica. -Dla mnie sprawiła się dziś całkiem nieźle. Wszystko w porządku, Angliszko? -224-

- W najlepszym - odparłam, rzeczywiście czując ogromną ulgę. - A ty? Jak się czujesz? Spojrzał na mnie z zaciekawieniem, ale chyba doszedł do wniosku, że faktycznie wszystko jest w porządku. Złapał się zwisających ponad nim gałęzi i z trudem stanął na nogach. - Nie czuję jeszcze palców u nóg - powiedział - ale cała reszta może być. Za to konie... - Spojrzał przed siebie i widziałam, jak z trudem prze­ łyka ślinę. Konie były cicho. Znajdowaliśmy się jakieś dwadzieścia stóp poniżej występu skalnego, pomiędzy jodłami. Mogłam się poruszać, ale nie było we mnie wystar­ czająco silnej woli, aby to robić. Siedziałam nieruchomo, zastanawiając się, co się stało, podczas gdy Jamie otrząsnął się i zaczął się wspinać na półkę. Wszystko wokół było nienaturalnie ciche, zastanawiałam się, czy to mo­ że ja ogłuchłam od tego huku. Stopy miałam lodowate. Kiedy spojrzałam na nie, odkryłam, że mój lewy but gdzieś przepadł, może zgubiłam go podczas upadku, może za sprawą błyskawicy, nie miałam pojęcia, w każ­ dym razie nie widziałam go nigdzie w okolicy. Pończocha także zniknęła, tuż ponad nagą kostką zobaczyłam tylko pajęczynę ciemniejszych żyłekpamiątkę po drugiej ciąży. Siedziałam, gapiąc się na nią, jakby była klu­ czem do wszystkich sekretów wszechświata. Konie z pewnością były już martwe, czułam to. Ale dlaczego my jesz­ cze żyjemy? Nabrałam powietrza przesyconego zapachem spalenizny i poczułam gdzieś wewnątrz ciała przejmujące zimno. Czy przeżyliśmy tylko dlatego, że jesteśmy przeklęci i mamy umrzeć dopiero za cztery la­ ta? Kiedy wreszcie nadejdzie nasza pora, czy będziemy leżeli pod ru­ inami naszego spalonego domu, zwęglone szkielety i cuchnące szczątki ciał? „Zostały tylko kości", szeptał głos w mojej pamięci. Łzy spływały mi ra­ zem z deszczem po policzkach - opłakiwałam konie, moją matkę, nie sie­ bie. Jeszcze nie. Tuż pod moją skórą były niebieskawe żyły, bardziej widoczne niż wcze­ śniej. Te na zewnętrznych stronach dłoni przypominały mapy samocho­ dowe... Wzdłuż goleni jedna duża żyła ciągnęła się niczym wąż, rozdęta. Przycisnęłam ją palcem. Była miękka i pod wpływem dotyku zniknęła, po­ jawiła się znowu, kiedy przestałam ją uciskać. Wewnętrzne procesy zachodzące w moim ciele zaczynały powoli przy­ bierać na sile, napięcie skóry zmniejszyło się, wzrosła wrażliwość na bodźce, -225-

na świat zewnętrzny, a zarazem podatność na działanie czynników wcześ­ niej bezpiecznie ukrytych w powłoce ciała. Kości i krew ożyły. Na wierz­ chu stopy miałam otarcie, z którego sączyła się krew. Jamie wrócił, zdyszany po wspinaczce. Zauważyłam, że zginęły oba je­ go buty. - Judas nie przeżył - powiedział, siadając obok mnie. Wziął moją zim­ ną dłoń, w swoją, która także była jeszcze chłodna, i przycisnął mocno do piersi. - Biedak. - Łzy szybciej popłynęły mi po policzkach, mieszając się z kro­ plami deszczu. - Wiedział, że tak się stanie, prawda? Zawsze nienawidził piorunów i błyskawic, zawsze. Jamie objął mnie ramieniem i przyciągnął moją głowę, tak że oparła się o jego klatkę piersiową. Próbował mnie uspokajać, sącząc do ucha ciche słowa pocieszenia. - A Gideon? - zapytałam w końcu, podnosząc głowę i wycierając nos rąbkiem mokrej peleryny. Jamie potrząsnął głową z pełnym niedowierza­ nia uśmiechem. -Żyje - odparł. - Ma poparzoną prawą łopatkę i przednią nogę, a z grzywy nie zostało prawie nic. - Zwinął w dłoni brzeg swojej po­ strzępionej peleryny i próbował wytrzeć mi twarz. - Sądzę, że to trochę utemperuje jego charakter - zażartował bez radości. - Tak przypuszczam. - Byłam zbyt wyczerpana i roztrzęsiona, żeby się śmiać, ale nawet słaby uśmiech sprawił, że poczułam się lepiej. - Są­ dzisz, że uda ci się go sprowadzić na dół? Mam maść dobrą na popa­ rzenia. - Ano tak myślę. - Podał mi rękę i pomógł wstać. Kiedy obróciłam się, żeby rozprostować spódnicę, kątem oka dostrzegłam coś dziwnego. - Spójrz - odezwałam się prawie szeptem. - Jamie, patrz. Jakieś dziesięć stóp nad nami, na zboczu, stała wielka jodła, której czu­ bek był niemal kompletnie ogołocony z gałęzi, te zaś, które się ostały, by­ ły zwęglone i wciąż jeszcze dymiące. Zaklinowana pomiędzy konarem a pniem, zwisała z niej ogromna okrągła masa. Była w połowie czarna, zwęglona, ale drugą jej część pokrywała mokra, stercząca sierść - kredowobiała. Jamie stał, patrząc w górę na to, co zostało z niedźwiedzia, z pół­ otwartymi ze zdumienia ustami. Powoli zamknął je wreszcie i pokręcił gło­ wą z niedowierzaniem. Po chwili zwrócił się do mnie i spojrzał w dal, w kierunku odległych gór, gdzie wycofująca się burza wciąż jeszcze ci­ skała bezgłośnie piorunami. -226-

- Tak jak mówią - powiedział cicho - wielka burza zwiastuje śmierć króla. Dłonią lekko pogładził moją twarz. - Poczekaj tu, Angliszko, a ja sprowadzę konia. Jedziemy do domu.

85. Przy kominku Fraser's Ridge, październik 1771

Pora roku zmieniła się z godziny na godzinę. Kiedy szła spać, był letni, chłodny wieczór, a kiedy się obudziła w środku nocy, poczuła już ostre ukąszenie jesieni - stopy zmarzły jej pod zbyt cienkim przykryciem. Nie do końca obudzona, nie mogła jednak zasnąć z powrotem. Przynajmniej nie bez dodatkowego okrycia. Z wpółzamkniętymi oczyma wysunęła się z łóżka i stąpając po zimnej podłodze, podeszła do posłania Jemmy'ego. Jemu na pewno było ciepło, spał zanurzony w pościeli aż po swoje maleńkie różowe uszka. Delikat­ nie położyła dłoń na jego plecach, chcąc poczuć jak oddycha. Raz, dwa, jeszcze raz. Kiedy wyciągnęła dodatkowe przykrycie i rozłożyła je na łóżku, sięg­ nęła po kubek wody i ze złością stwierdziła, że jest pusty. Chciała znów zanurzyć się w ciepłej miękkości posłania, ale wiedziała, że teraz pragnienie nie da jej zasnąć. Pamiętała, że na werandzie stoi kubeł wody. Ziewając i krzywiąc się, odsunęła rygiel, starając się nie robić hałasu, chociaż Jemmy w nocy sy­ piał bardzo twardo i raczej nie istniało ryzyko, że ten dźwięk może go obudzić. Mimo wszystko drzwi otworzyła bardzo ostrożnie i wyszła, drżąc z zim­ na, kiedy chłodny powiew owionął jej gołe nogi. Pochyliła się i zaczęła po omacku szukać w ciemności wiadra. Nie było go. Gdzie... Kątem oka dostrzegła ruch i w głowie jej zawirowało. Przez chwilę po­ myślała, że to Obadiah Henderson siedzi na ławce obok drzwi, i serce za­ marło jej z przerażenia. Kiedy zdała sobie sprawę ze swojej pomyłki, by­ ła już w ramionach Rogera. -227-

Przytulona do niego, trwała w milczeniu; powoli docierała do niej rze­ czywistość: mocno zarysowany łuk jego żuchwy przy jej twarzy, zapach ubrań, które choć noszone przez tak długi czas, nie pachniały już nawet potem, ale lasem, przez który szedł, ziemią, na której spał, i przede wszyst­ kim dymem, którym oddychał. Siła jego ramion, oplatających ją ciasno, szorstkość zarostu na policzku. Popękana, zimna skóra jego butów po­ między jej gołymi stopami. - To ty - powtarzała przez łzy. - Wróciłeś! - Ano, wróciłem do domu - wyszeptał jej wprost do ucha. - Wszystko w porządku? Jem zdrowy? Wreszcie rozluźniła uchwyt ciasno oplatający jego żebra. Zobaczyła że uśmiecha się do niej. Dziwnie było patrzeć na jego uśmiech, częściowo ukrywający się pod gęstym zarostem. Kształt ust wciąż jednak pozosta­ wał znajomy, rozpoznawalny nawet w słabym świetle księżyca. - Tak, jesteśmy zdrowi. A ty? Jesteś cały? - Pociągnęła nosem, próbując opanować łzy, ciągle zbierające się pod powiekami. - Co na miłość boską robisz tutaj w nocy? Dlaczego nas nie obudziłeś? - Nie chciałem was przestraszyć. Pomyślałem, że prześpię się tutaj i za­ pukam rano. Czemu płaczesz? Zdała sobie sprawę, że jego szept nie wynika z obawy, że obudzi Jema. Głos miał trochę chrapliwy, a słowa, wypowiadane jednym tchem, były postrzępione. Ale przecież mówił, nie zmuszał się do tego, każdego słowa nie poprzedzała chwila wahania, tak jak to było przedtem. - Mówisz - powiedziała, wierzchem dłoni pośpiesznie ocierając łzy. To znaczy... dużo lepiej. - Wcześniej nie odważyłaby się dotknąć jego szyi, bojąc się jego reakcji, teraz instynkt zadecydował za nią. W tej chwili mo­ gła powiedzieć i zrobić wszystko, więc przesunęła dłonią po bliźnie, na­ cięciu, które uratowało mu życie, jasnej linii odcinającej się od zarostu. - Czy wciąż boli cię, jak mówisz? - Boli - odrzekł zachrypniętym głosem, patrząc jej prosto w oczy. - Ale potrafię. Będę mówił, Brianno. Cofnęła się, wciąż trzymając jedną dłoń na jego ramieniu, nie chcąc pu­ ścić go ani na chwilę. - Wejdź. Tu jest zimno.

Było mnóstwo powodów, dla których nie chciałam mieć w pokoju ko­ minka, począwszy od wiecznego brudu za paznokciami, przez poparze-228-

nia, sadzę pokrywającą wszystko i wiele innych, równie irytujących szcze­ gółów. Mogłabym też jednak powiedzieć coś na jego rzecz: był nieza­ przeczalnie ciepły i swoim światłem dodawał aktowi miłosnemu takiego piękna, że nagość przestawała być krępująca. Nasze połączone cienie poruszały się razem płynnie na ścianie, ręce, łuk pleców, pośladki, falująca bestia. Jamie uniósł głowę, cień wyglądał te­ raz, jakby grzywiasta postać rodziła się ze mnie. Wyciągnęłam rękę, by dotknąć napiętej, zaróżowionej skóry, pod którą drżały z wysiłku mięśnie, pogładzić włoski porastające gęsto tors, wresz­ cie zanurzyć dłoń w gęstwinie włosów i przyciągnąć jego głowę do swo­ ich piersi. Oczy miałam cały czas półprzymknięte, a mięśnie ud napięte, chcąc jak najdłużej trwać w tym momencie, ciesząc się iluzją jedności - jeśli to by­ ła iluzja. Ile jeszcze razy to powtórzę, oczarowana światłem ognia? Przylgnęłam do niego całą sobą, pozwalając uspokoić się wstrząsane­ mu dreszczami ciału. Radość schwytana to radość, która już przeminęła, i już po chwili znów byłam niczym więcej jak tylko sobą. Na mojej kost­ ce znów ciemniała moja pajęczyna, widoczna nawet w migotliwym świet­ le paleniska. Rozluźniłam uchwyt, którym przyciskałam do siebie jego ciało i deli­ katnie dotknęłam szorstkości jego poskręcanych w loki włosów. Pocałował moją pierś, westchnął i położył się obok mnie. - A mówią, że zęby u kur są rzadkością - odezwał się, ostrożnie doty­ kając wyraźnego śladu po ugryzieniu ramienia. Zaśmiałam się w odpowiedzi. - Podobnie jak jaja u kogutów. - Uniosłam się na łokciu i przechyliłam w stronę kominka. - O co chodzi, moja mała kurko? - Sprawdzam, czy moje ubrania nie zajmą się od ognia. - Wcześniej nie zwróciłam uwagi, gdzie porzucił części mojej garderoby, ale wyglądało na to, że tam, gdzie leżą, są bezpieczne. Ogień z kominka rzucał płochliwe cienie na pobielone ściany. - Jesteś piękna - wyszeptał. - Skoro tak twierdzisz. - Nie wierzysz mi? Czy kiedykolwiek cię okłamałem? - Nie to miałam na myśli. Chodziło mi o to, że jeśli tak mówisz, to mu­ si być prawda. Ty sprawiasz, że tak jest. Westchnął i poruszył się, układając w wygodniejszej dla nas obojga po­ zycji. W palenisku nagle coś strzeliło, wzniecając deszcz złotych iskier, -229-

w następnej chwili rozległ się syk, widocznie kropla wilgoci upadła w pło­ mienie. Obserwowałam, jak kolejny, nietknięty dotąd przez ogień kawa­ łek drewna ciemnieje i zaczyna jarzyć się gorącą czerwienią. - Czy mogłabyś powiedzieć to samo o mnie, Angliszko? - zapytał nie­ oczekiwanie. W jego głosie zabrzmiała nieśmiałość, która sprawiła, że od­ wróciłam się ku niemu zaskoczona. - Co miałabym powiedzieć? Że jesteś piękny? - Nie potrafiłam poha­ mować wesołego uśmiechu. - Może nie to. Ale że jakoś znosisz mój wygląd. Palcem przesunęłam po ledwo widocznej białej linii blizny w oko­ licach żeber. Blizny od miecza, sprzed wielu lat. Dłuższa i twardsza blizna, od bagnetu, biegła wzdłuż jednego uda. Skóra ramienia, które mnie obejmowało, była pociemniała od słońca i szorstka, a porastają­ ce ją włoski złotawe. Tuż przy mojej dłoni chował się między udami członek, teraz już miękki, mały i delikatny, w gniazdku rdzawych wło­ sów - Dla mnie jesteś piękny, Jamie - wyszeptałam. - Tak piękny, że ła­ miesz mi serce. Jego dłoń błądziła po moich plecach, odszukując pojedyncze kręgi i ma­ sując je. - Ale jestem już stary - odparł z uśmiechem. - A przynajmniej powi­ nienem być. Mam siwe włosy na głowie, także broda mi bieleje. - Srebrzy się - poprawiłam go, gładząc po zaroście. - Gdzieniegdzie. - Siwieję - łagodnie postawił na swoim. - I parszywieję. Ale i tak... Jego oczy nabierały blasku, kiedy patrzył na mnie. - Ale i tak płonę, kie­ dy patrzę na ciebie, Angliszko, i zawsze będę, dopóki razem nie spłonie­ my do reszty. - To poezja? - zapytałam ostrożnie. - Czy mówisz dosłownie? - Och, nie, nie to miałem na myśli... nie. - Zacieśnił uścisk wokół mnie i pochylił głowę. - Nie myślałem o tym. Jeśli to nastąpi... - Nie nastąpi. Roześmiał się i zmierzwił mi włosy. - To zabrzmiało bardzo poważnie, Angliszko. - Przyszłość można zmienić, ja wciąż to robię. - Ach tak? Odsunęłam się trochę, aby móc na niego spojrzeć. - Tak. Spójrz na Mairi MacNeill. Gdyby mnie z nią nie było w zeszłym tygodniu, umarłaby razem ze swoimi bliźniakami. Ale byłam tam i zapo­ biegłam temu. -230-

Podłożyłam sobie rękę pod głowę, obserwując płomienie, odbijające się na belkach sufitu, podobne do strumieni wody. - Czasami zastanawiam się... Są ludzie, których nie mogę uratować, ale są też tacy, którym udaje mi się pomóc. Jeśli ktoś żyje dzięki mnie, a po­ tem jego dzieci i tak dalej... Kiedy nadejdą moje czasy, będzie na świecie trzydziestu czy czterdziestu ludzi, których nie byłoby, gdyby nie ja, praw­ da? I będą żyli swoim życiem, robiąc to, co mają robić. Nie uważasz, że to jest zmienianie przyszłości? - Po raz pierwszy dotarło do mnie, jak sama przyczyniam się do eksplozji demograficznej, która nastąpi w dwudzie­ stym wieku. - Ano tak - przyznał z namysłem. Ujął moją dłoń i palcem zaczął gła­ dzić przebiegające po niej linie. - Ale to ich przyszłość zmieniasz, Angliszko, i robisz to być może dlatego, że tak właśnie miało być. - Delikat­ nie pociągnął mnie za palec, kostka strzeliła, wydając dźwięk podobny do tych, jakie dochodziły z paleniska. - Lekarze z pewnością ratują wiele ludz­ kich istnień. - Owszem. Ale nie tylko lekarze. - Usiadłam, poruszona siłą moich ar­ gumentów. - To nie ma znaczenia, rozumiesz? Ty - wskazałam na niego palcem - ty wciąż ratujesz ludzi. Fergusa? Iana? I oto wędrują po świecie, robią rzeczy, których nigdy nie mogliby zrobić, rozmnażają się. Zmieniłeś ich przyszłość. - Ano cóż... możliwe. Nie mogłem postąpić inaczej... A może mogłem? To proste zdanie powstrzymało mój potok słów i przez chwilę leżeli­ śmy w milczeniu, patrząc na blaski i cienie, snujące się po białych ścia­ nach. W końcu przysunął się do mnie i zaczął znowu mówić. - Nie żałuję tego, ale wiesz... czasami ciało przypomina mi o tym. - Nie patrzył na mnie, tylko wyprostował okaleczoną rękę, kierując w stronę światła, tak że jej cień przypominał wielkiego pająka na ścianie. Tak, wiedziałam o tym. Lepiej niż ktokolwiek inny znałam granice moż­ liwości ludzkiego ciała i wiedziałam też, jakich może dokonywać cudów. Widziałam, jak pod koniec dnia siadał, a znużenie krzyczało z każdej czą­ steczki jego ciała. Widziałam, jak zimnym rankiem porusza się powoli, nie zważając na protesty obolałych kości. Założę się, że od Culloden nie prze­ żył dnia, żeby go coś nie bolało. Rany odniesione podczas walki przypo­ minały mu o sobie każdego dnia, wypełnionego ciężką pracą. Sądzę tak­ że, iż nigdy nikomu nie pożalił się na to ani słowem. Aż do dziś. - Wiem o tym - powiedziałam miękko i dotknęłam jego ręki, potem po­ dłużnej blizny na nodze, niewielkiego zagłębienia w ramieniu, pamiątce po kuli. -231-

- Ale nigdy, kiedy jestem z tobą - dodał, przykrywając dłonią moją dłoń, spoczywającą na jego ramieniu. - Wiesz, że tylko z tobą, tutaj, nie czuję żadnego bólu, Angliszko? Kiedy cię biorę, kiedy trzymam cię w ramio­ nach, moje rany znikają, a blizny idą w zapomnienie. Westchnęłam i ułożyłam głowę na jego ramieniu. Miękkie ciało moje­ go uda, dopasowało się do twardego kształtu jego mięśni. - Moje także. Przez jakiś czas leżał w ciszy, bawiąc się kosmykami moich włosów. By­ ły teraz potargane i niesforne, uwolnione od spinających je wcześniej kla­ mer. Zanurzał w nich dłoń i powoli rozczesywał palcami. - Twoje włosy są jak burzowe chmury, Angliszko - mruknął półsennie. Jednocześnie ciemne i jaśniejące. Nie masz dwóch włosów tego samego koloru. Miał rację, każdy kosmyk między jego palcami miał inny odcień - by­ ły całkiem białe, inne srebrne i złote, wreszcie ciemne, prawie czarne. Były wśród nich także takie jak te, które miałam w młodości - jasnobrązowe. Poczułam, jak zanurza dłoń głębiej i dotyka mojej głowy tuż przy kar­ ku, jakby brał do ręki kielich. - Widziałem moją matkę, kiedy leżała w trumnie - zaczął cicho. Kciu­ kiem dotknął mojego ucha, a ja zadrżałam pod tym dotykiem. - Któraś z kobiet zaplotła jej włosy, co nie spodobało się mojemu ojcu. Słyszałem go, chociaż nie krzyczał. Mówił bardzo cicho. Widząc ją po raz ostatni, chciał, aby wyglądała tak jak zawsze. Gniew opanował go dopie­ ro wtedy, gdy odmówiły. Nie dyskutował, tylko podszedł do trumny, roz­ wiązał rzemyki przytrzymujące włosy i rozrzucił je po poduszce. Nikt nie zdobył się na odwagę, aby go powstrzymać. - Zamilkł na chwilę. - Byłem przy tym, obserwowałem wszystko, siedząc w kącie. Kiedy wszyscy wy­ szli na spotkanie księdza, podszedłem bliżej. Nigdy wcześniej nie widzia­ łem martwego człowieka. Moje palce zacisnęły się na jego ramieniu. Moja matka któregoś dnia pocałowała mnie na do widzenia, poprawiła spinkę, która ześlizgnęła mi się z włosów, i wyszła. Nigdy więcej jej nie zobaczyłam. Jej trumna była zamknięta. -Czy to była... ona? - Nie - odpowiedział zduszonym głosem. Oczy miał przymknięte, pa­ trzył w stronę ognia. - Niezupełnie. Jej twarz zachowała swoje rysy, ale to wszystko. Jakby ktoś wyrzeźbił ją w drewnie. Ale jej włosy... jej włosy wciąż żyły. Wciąż były nią. -232-

Słyszałam, jak przełyka z trudnością. - Spływały na jej piersi, przykrywając dziecko, które z nią było. Po­ myślałem, że może mu być źle, może czuć się przyduszony. Podniosłem więc rude loki, aby go uwolnić. Widziałem go - mojego malutkiego bra­ ta, zwiniętego w jej ramionach, z głową złożoną na jej piersiach, otulo­ nego zasłoną włosów. Wtedy przyszło mi do głowy, że nie, że będzie szczęśliwszy, jeśli zostawię wszystko tak, jak było. Przygładziłem jej wło­ sy, znów zakrywając nimi jego głowę. - Wziął głęboki wdech, jego klat­ ka piersiowa uniosła się pod moją głową. Palcami wciąż błądził wśród moich włosów. - Nie miała ani jednego białego włosa, Angliszko. Ani jed­ nego. Ellen Fraser umarła podczas porodu, w wieku trzydziestu ośmiu lat. Moja matka miała trzydzieści dwa lata. - Kiedy widzę w tobie ślady upływającego czasu, cieszę się, Angliszko wyszeptał - bo to oznacza, że żyjesz. Uniósł rękę i bawił się moimi włosami, przesypując je między palcami, a one opadały mi na twarz, łaskotały usta, przykrywały szyję, ramiona, piersi. - Mo nighean donn - szepnął prawie niedosłyszalnie - mo chridhe. Moje serce. Chodź do mnie. Osłoń mnie, a bhean, ulecz mnie. Płoń dla mnie, tak jak ja się dla ciebie spalam. Położyłam się na nim, moja skóra, jego kości, i wciąż - wciąż! - ten ogień, który łączy nasze ciała. Moje włosy opadły i oplotły nas oboje; w cie­ płym półmroku wyszeptałam: - Póki razem nie spłoniemy do reszty.

86. Dziura w dnie morza Fraser's Ridge, październik, 1771

Roger przebudził się nagle, natychmiast przechodząc ze snu do rzeczy­ wistości. Jego ciało było jeszcze bezwładne, ale umysł pracował błyska­ wicznie, próbując ustalić, skąd dochodzi go ten dźwięk. W pierwszej chwili nie rozpoznał w nim płaczu Jemmy'ego, słyszał tylko mieszaninę -233-

nadziei i rezygnacji, która była najlepszą metodą na przebudzenie ro­ dziców. Przez chwilę walczył z powracającą falą senności, która niczym łańcuch próbowała przykuć go do łóżka. Teraz doszedł go cichy szelest. „Śpij - kierował intensywne myśli w stronę małego łóżeczka. - Cśśśśś. No już, cichutko. Śpij". Ta próba telepatycznej hipnozy zwykle nie przy­ nosiła żadnych długofalowych skutków, ale pozwalała o kilka cennych chwil oddalić moment, kiedy trzeba będzie wreszcie wstać. Jednak może tym razem zdarzył się cud i jego syn rzeczywiście znów pogrążył się w pięknym śnie o maślanych ciasteczkach i w cieple mokrej pieluszki. Wstrzymał oddech, otrząsając się z resztek snu. Znów usłyszał jakiś nie­ wyraźny odgłos i już był na nogach. - Bree? Bree, co się stało? - Czyste „r" wreszcie zdołało przedrzeć się przez jego gardło, może jeszcze niezbyt wyraźne, ale w tej chwili nie po­ święcił temu cienia uwagi. Był skoncentrowany na niej. Stała przy łóżeczku, w ciemności podobna do zjawy. Dotknął jej ra­ mienia i obrócił do siebie. Jej ramiona ciasno obejmowały chłopczyka. Dr­ żała z zimna i chyba także... z przerażenia? Przyciągnął ją do siebie przestraszony, od razu poczuł bijący od niej chłód. Objął oboje, starając się nie patrzeć na puste łóżeczko. - Co się dzieje? - wyszeptał. - Coś z Jemmym? Co... się stało? Dreszcz przeszył jej ciało. Mimo panującego w pokoju ciepła, on także poczuł na rękach gęsią skórkę. - Nic - odezwała się. - Nic mu nie jest. - Jem, ściśnięty między rodzi­ cami, wydał z siebie okrzyk oburzenia i zaczął wymachiwać rękami, do­ magając się swobody. Ten bojowy wybuch napełnił Rogera uczuciem ulgi i odegnał przera­ żające wizje, które w ciągu tych kilku chwil zrodziły się w jego wyobraź­ ni. Z trudnością odebrał synka z rąk Brianny i usadowił go na swoim ra­ mieniu. Poklepał niewielkie plecki, próbując uspokoić bardziej siebie niż Jemmy'ego. Chłopiec, któremu widać bardzo odpowiadał ten stan rzeczy, ziewnął szeroko i wtulił się w szyję ojca, nucąc mu sennie prosto w ucho, głosem przypominającym odległe wycie syren. - Tataaatataaatataaa... Brianna wciąż stała przy łóżeczku, zaplótłszy mocno opustoszałe ra­ miona. Wolną dłonią sięgnął w kierunku jej głowy, zmierzwił rude włosy i przyciągnął ją lekko do siebie. - Cśśśś - powiedział do obojga. - Sza. Już wszystko w porządku, ćśśśś.

-234-

Objęła go obiema rękami i przytuliła się mocno, tak że przez materiał koszuli czuł jej mokrą od łez twarz. Jego drugie ramię było już wilgotne od spotniałej senności Jemmy'ego. - Chodźmy do łóżka - poprosił cicho. - Jest... zimno. - Nie było wca­ le zimno, przeciwnie - powietrze w pomieszczeniu było dość ciepłe, mi­ mo to poszła za nim. Brianna odebrała dziecko od męża i przystawiła je sobie do piersi. Nie odmawiała mu nigdy pokarmu, więc także tym razem Jemmy skorzystał z zaproszenia, zwijając się tuż obok leżącej na boku matki. Wślizgnął się do łóżka tuż za nią i ułożył tak samo jak ona, lekko ugiął kolana i przywarł do niej całym ciałem. Uspokojona wreszcie, zaczęła się powoli odprężać. - Już w porządku? - zapytał. Jej skóra nadal była wilgotna, ale już się rozgrzewała. - Tak. - Odetchnęła głośno i głęboko. - Miałam zły sen. Przepraszam, że cię obudziłam. - Nic się nie stało. - Dłonią gładził jej udo, ruchem, którym uspokaja się konie. - Chcesz mi o nim opowiedzieć? - miał nadzieję, że zechce. Ryt­ miczny i uspokajający dźwięk, jaki towarzyszył ssaniu Jemmy'ego, spra­ wił, że oboje poczuli się senni. Ogarnęło ich przyjemne ciepło, którym dzielili się nawzajem, stapiając się ze sobą niczym wosk świec. - Było mi zimno - zaczęła cicho. - Myślę, że nakrycie się ze mnie zsu­ nęło. Ale we śnie było mi zimno, bo okno było otwarte. -Tutaj? Nasze okno? - Uniósł rękę, wskazując okna w oddalonej ścianie. - Nie. - Znów odetchnęła głęboko. - To było w domu w Bostonie, tam, gdzie dorastałam. Byłam w łóżku i we śnie obudziło mnie zimno. Wsta­ łam, żeby zobaczyć, skąd wziął się przeciąg. W gabinecie ojca były francuskie okna. Wiatr wiał stamtąd, unosząc dłu­ gie zasłony. Obok antycznego biurka stała kołyska, a przykrywający ją ka­ wałek białego materiału poruszał się od powiewu. - Nie było go tam. - Jej głos był już spokojny, ale brzmiało w nim jeszcze wspomnienie niedawnej grozy. - Jemmy'ego nie było. Kołyska stała pusta, a ja wiedziałam, że coś, co go zabrało, dostało się tam przez okno. Przysunęła się do niego, mocniej przywierając plecami, nieświadomie szukając zapewnienia, że zły sen się skończył i jest już bezpieczna. - Ba­ łam się tego, nie wiedząc, co to jest, ale to nie miało znaczenia, musiałam odnaleźć Jemmy'ego. -235-

Jedną dłoń wciąż trzymała zwiniętą mocno tuż przy twarzy, jak prze­ straszone dziecko. Ujął ją w swoją dłoń i zacisnął. - Odgarnęłam zasłony i wybiegłam, ale na zewnątrz nie było nic, tylko woda. - Zadrżała na to wspomnienie. - Woda? - Kciukiem pogładził zaciśniętą pięść, próbując ją uspokoić. - Ocean. Morze. Po prostu woda, zalewająca cały taras, spływająca z je­ go krawędzi. Było ciemno, wiedziałam, że Jemmy też jest gdzieś tam na dole, utonął, a ja się spóźniłam - zachłysnęła się, jakby znów miała zacząć szlochać, ale zdołała zapanować nad głosem i mówiła już spokojniej. - Ale ja i tak wskoczyłam tam. Musiałam. Było tak bardzo ciemno, a wokół mnie, w wodzie, coś pływało, nie wiedziałam, co to takiego, ale czułam, jak prze­ pływa obok i ociera się o mnie. Było ogromne. Wciąż rozglądałam się wo­ kół i szukałam, ale nie widziałam nic i wtedy... woda nagle stała się przej­ rzysta i zobaczyłam go. - Jemmy'ego? - Nie. Bonneta, Stephena Bonneta. Rogerowi udało się nie poruszyć, nie zesztywnieć. Wiedział, że Brianna często śni; wyobrażał sobie, że w snach, o których mu nie opowiada, był Bonnęt. - Trzymał Jemmy'ego i śmiał się. Zbliżyłam się do niego, aby odebrać go z jego rąk, ale on nie pozwolił mi się do niego zbliżyć. Kiedy po niego sięgałam, odwracał się. Uderzyłam go, ale on złapał moją rękę i zaśmiał się. Po jakimś czasie spojrzał w górę i wyraz jego twarzy zmienił się. Odetchnęła głęboko i mocniej zacisnęła pięść schowaną w dłoni Rogera. - Nigdy wcześniej nie widziałam takiego spojrzenia, Roger, nigdy. Za mną było coś, co on widział, co się zbliżało i przeraziło go tak, że jeszcze nigdy u nikogo takiego przerażenia nie widziałam. Nadal trzymał moją rękę, nie mogłam się obrócić, nie mogłam uciec, nie mogłam zostawić Jemmy'ego. To było coraz bliżej i wtedy... obudziłam się. Zaśmiała się krótko, rozedrganym głosem. - Pani Gayle, babcia mojej przyjaciółki, zawsze mówiła, że jeśli we śnie spadniesz ze skały, jeśli uderzysz o dno, to znaczy, że umrzesz. Napraw­ dę umrzesz. Myślisz, że tak samo jest, jeśli zostaniesz zjedzony przez mor­ skiego potwora? - Nie, poza tym, ty zawsze budzisz się z takich snów na czas. - Do tej pory zawsze tak było. - W jej głosie brzmiało powątpiewanie. Ten sen, choć odegnany, wciąż napełniał ją strachem. W końcu jednak roz­ luźniła się i znów spokojnie, głęboko oddychała. Czuł, jak jej klatka pier­ siowa unosi się i opada rytmicznie tuż pod jego ramieniem. -236-

- I zawsze tak będzie. Nie martw się już, Jemmy jest bezpieczny. Jestem tutaj, zadbam o to, aby nic się wam nie stało. - Objął ją delikatnie ramie­ niem i położył dłoń na tłuściutkich pośladkach Jemmy'ego, który zapadł w spokojny sen. Brianna westchnęła i lekko ścisnęła rękę Rogera. - Na biurku leżały książki - powiedziała sennym głosem. - Na biurku taty. Chyba nad czymś pracował, bo wszędzie były pootwierane książki i porozkładane papiery. Na środku, pośród innych, leżała zapisana kart­ ka. Chciałam przeczytać, co jest na niej napisane, żeby wiedzieć, nad czym pracuje, ale nie mogłam. - Mhm. Brianna zadrżała lekko, a suche łuski kukurydziane zaszeleściły w sien­ niku - lekkie trzęsienie ziemi w ich małym, ciepłym wszechświecie. Le­ żała w napięciu, starając się zasnąć, ale odprężyła się, czując, jak jego dłoń okrywa jej pierś. Roger leżał z szeroko otwartymi oczyma, patrząc na kwadrat okna, co­ raz jaśniej odcinający się od ściany, trzymając swoich najbliższych w ra­ mionach.

Poranek był pochmurny i chłodny, ale jednocześnie duszny. Roger czuł, że poci się obficie. Minęła zaledwie godzina od świtu, jeszcze nawet nie stracili domu z oczu, a po twarzy już spływały mu słone, łaskoczące stru­ mienie. Przeciągnął się z rezygnacją i pierwsza strużka potu spłynęła mu tak­ że wzdłuż kręgosłupa. Ręce i ramiona miał rano tak sztywne, ze Brianna musiała pomóc mu się ubrać, wciągając koszulę przez głowę i zapinając guziki zręcznymi palcami. Uśmiechnął się w duchu na myśl o tym, co jeszcze potrafiły te zgrab­ ne paluszki. Przez moment to wspomnienie pozwoliło mu zapomnieć o zesztywniałym ciele i przegnać myśli o niepokojącym śnie. Przeciągnął się jeszcze raz, z jękiem, czując, jak mięśnie napinają się, rozciągając obolałe stawy. Czyste ubranie, teraz już przesiąknięte wilgocią, przywierało do je­ go pleców i klatki piersiowej. Jamie szedł przed nim, ale nawet z odległości można było dostrzec ciem­ niejący pasek na jego plecach, pomiędzy łopatkami. Zauważył z ulgą, że teść także porusza się dziś wolniej i jego ruchy są mniej płynne niż zwyk­ le. Wiedział, że Wielki Szkot jest tylko człowiekiem, ale takie momenty po­ twierdzenia zawsze umacniały go w tym przekonaniu.

-237-

- Sądzisz, że pogoda się utrzyma? - wypowiedział te słowa bardziej z potrzeby mówienia niż z chęci uzyskania odpowiedzi. Jamie zazwyczaj dużo mówił, ale dziś był nienaturalnie milczący. Może to właśnie przez tę pogodę i groźbę, czy raczej obietnicę deszczu. Niebo wisiało nisko nad nimi, wywołując złudzenie, że znajdują się w środku ołowianej kuli. Popołudnie w domu, gdy krople deszczu bębnią o parapet, Jemmy zwinięty w kłębek pogrążony w spokojnej drzemce, a je­ go matka zdejmuje z siebie koszulę, by wśliznąć się do łóżka w łagodnym półmroku... jest tyle przyjemniejszych sposobów na wyciskanie z siebie siódmych potów. Jamie przystanął i spojrzał na zachmurzone niebo. Powoli rozprosto­ wywał i zwijał dłoń w pięść. Sztywny serdeczny palec niósł ze sobą drob­ ne niedogodności, jak trudność w pisaniu, ale miał też swoją niepodwa­ żalną zaletę - zgrubiałe stawy sygnalizowały deszcz z wiarygodnością barometru. Jeszcze przez chwilę poruszał palcami, aż w końcu spojrzał na Rogera z cieniem uśmiechu na ustach. - Tylko małe ukłucie. Nie będzie padało przed zmrokiem. - Wyprosto­ wał się i obejrzał za siebie wyczekująco. - Idziemy? Roger spojrzał w kierunku, z którego nadeszli. Stąd nie było już widać domu. Skrzywił się na widok oddalających się pleców Jamiego i przez chwilę jeszcze stał, zastanawiając się nad czymś. Od nowego pola dzieli­ ło ich jeszcze prawie pół mili, wystarczyłoby czasu, aby porozmawiać. To chyba jednak nie był jeszcze odpowiedni moment, jeszcze nie. O tej spra­ wie należało rozmawiać twarzą w twarz, bez pośpiechu. Może później, kiedy zatrzymają się na posiłek. Las był wyciszony, a powietrze w nim martwe i ciężkie. Nawet ptaki ucichły i tylko do czasu do czasu, z różnych stron dochodziły ich odgło­ sy pracy dzięciołów. Odbywali swoją drogę w milczeniu, zupełnie jak In­ dianie, niemal bezszelestnie poruszając się po pokrytej opadłymi liśćmi ścieżce. Kiedy bez zapowiedzi, niespodziewanie wyłonili się z niewyso­ kich zarośli, spłoszyli spore stado kruków. Zerwały się z ziemi jak demo­ ny uciekające do swojej podziemnej siedziby. - Jezu! - mruknął Jamie i odruchowo postąpił tam, gdzie do tej pory siedziały ptaki. Żołądek Rogera w jednej chwili znalazł się niebezpiecznie blisko gardła. Kruki pożywiały się czymś, co leżało w płytkim zagłębieniu ziemi, pomiędzy korzeniami rosnącego tam potężnego drzewa. To, co doj­ rzał, wystające ponad zagłębienie, swoim kształtem do złudzenia przypo­ minało nagie ramię. -238-

W rzeczy samej była to noga - tyle że świni. Jamie przykucnął obok te­ go, co pozostało z dzika, marszcząc brwi na widok sinych szram, głęboko wcinających się w powierzchnię grubej skóry. Z obrzydzeniem dotknął też ran w boku, z których uniosła się chmara czarnych much. - Niedźwiedź? - zapytał, przykucając obok Jamiego. Teść pokręcił głową. - Pantera. - Zza ucha zwierzęcia odgarnął kępkę sztywnych, rzadkich włosów i wskazał na znajdujące się tam niebieskawe ranki. - Jeden pre­ cyzyjny skok i złamała mu kark. Widzisz ślady pazurów? - Widział je, ale brakowało mu wiedzy, by mógł odróżnić ślady pazurów niedźwiedzia, od tych, które pozostawia po sobie pantera. Przyjrzał się im jednak bliżej, pró­ bując zapamiętać. Jamie wstał wreszcie i rękawem koszuli przetarł spoconą twarz. - Niedźwiedź zjadłby więcej. Ten tutaj jest ledwie tknięty. Tylko pante­ ry tak robią, zabijają i pozostawiają, by wrócić następnego dnia na prze­ kąskę, i tak do końca. Choć nadal było parno, Roger poczuł nieprzyjemny zimny dreszcz w okolicach kręgosłupa. Bardzo łatwo było sobie wyobrazić żółte oczy, wpatrzone w niego gdzieś z otaczającego ich półmroku, nieomylnie wy­ bierające punkt, gdzie czaszka łączy się z kręgosłupem. - Myślisz, że jest gdzieś w pobliżu? - Rozejrzał się wokół, próbując za­ chować możliwie obojętny wyraz twarzy. Las wyglądał wciąż tak samo, ale teraz panująca cisza wydała mu się nienaturalna i złowieszcza. Jamie zniecierpliwionym ruchem ręki przegonił kręcące się wokół muchy. - Może. To świeża ofiara, w ranach nie ma jeszcze larw. - Głową wska­ zał na leżącą u ich stóp padlinę. Znów pochylił się nad nią. - Chodź, po­ wiesimy to. Tyle mięsa nie może się zmarnować. Przyciągnęli truchło pod drzewo z dość wysokim, odpowiednio moc­ nym konarem. Jamie wyjął z rękawa zmiętą chustkę i zawiązał ją sobie wokół głowy, aby ochronić oczy przed potem spływającym z czoła. Roger zrobił to samo ze swoją czystą, schludnie złożoną przez żonę. Przewidu­ jąco zdjęli też z siebie koszule i powiesili je na krzakach olszyny. Na pobliskim polu leżał powróz, pozostały po wcześniejszych zbiorach. Jamie obwiązał go kilkakrotnie wokół przednich kończyn świni, a na­ stępnie przerzucił jego koniec przez upatrzony wcześniej gruby konar. To była całkiem dobrze wyrośnięta locha, na oko jakieś dwieście kilogramów mięsa. Wreszcie zaparł się mocno nogami i pociągnął za sznur, stękając z wysiłku. -239-

Pomagając teściowi wywindować zwierzę, Roger wstrzymywał oddech, ale Jamie miał rację - truchło było jeszcze świeże. Poza zwykłym zapa­ chem świńskiego mięsa, nieco już wywietrzałym, czuło się tylko ostrzej­ szy odór krwi. Sztywna szczecina otarła się o skórę jego brzucha, kiedy rękami objął martwe zwierzę, próbując je podeprzeć, aby Jamie mógł wyżej wydźwignąć. Skrzywił się z obrzydzeniem. Niewiele jest rzeczy bardziej mar­ twych, od wielkiej nieżywej świni. Jeszcze tylko jedno słowo Jamiego i łup był bezpieczny. Roger mógł wreszcie puścić cielsko; huśtało się chwi­ lę niczym wielkie mięsne wahadło. Był zupełnie przemoczony, nie tylko od potu, ale także od krwi, któ­ ra pozostawiła brązowiejące smugi na jego klatce piersiowej i brzuchu. Chcąc się podrapać, zmieszał krew z potem. Jeszcze raz rozejrzał się po okolicy, ale nie dostrzegł w zaroślach nic niepokojącego, żadnego ruchu. - Kobiety będą zadowolone - stwierdził. Jamie roześmiał się, wyjmując zza pasa dość długi sztylet o prostym ostrzu. - Nie sądzę, spędzą pół nocy na oprawianiu i soleniu. - Kiwnął głową w kierunku, w którym spoglądał teraz Roger. - Nawet jeśli jest blisko, nie będzie próbowała nas atakować. Pantery nie połakomią się na tak dużą zdobycz, jeśli nie są bardzo głodne. Ponad trzy funty pierwszorzędnego bekonu powinno jej na pewien czas wy­ starczyć - zauważył z przekąsem, obrzuciwszy spojrzeniem rozdarty bok świni. - A jeśli nie... - Spojrzał na swoją długą, naładowaną strzelbę, opar­ tą o pień pobliskiego orzesznika. Roger przytrzymywał świnię, podczas gdy Jamie zabrał się za jej pa­ troszenie, a następnie starannie zapakował cuchnące wnętrzności w tor­ bę po ich drugim śniadaniu. Potem zaczął układać zielone gałązki, które płonąc, miały chronić mięso przed żarłocznością much. Wreszcie pokryty smugami krwi, odpadów i potu, udał się przez pole do pobliskiego stru­ mienia, płynącego wzdłuż granicy lasu. Ukląkł na jego brzegu i nabierając wody w ręce, zaczął spłukiwać twarz i tors, starając się jednocześnie pozbyć uczucia, że jest obserwowany. Już nieraz zdarzyło mu się, że idąc przez puste wrzosowisko Szkocji, napoty­ kał na wyrosłego jak spod ziemi jelenia lub sarnę. Pomimo uspokajających słów Jamiego był świadomy, że w każdej chwili element spokojnego kra­ jobrazu może nieoczekiwanie się poruszyć i jednym kłapnięciem ostrych jak sztylety kłów odebrać mu życie. -240-

Opłukał wypełnione nieprzyjemnym posmakiem usta i wypluł wo­ dę, aby wreszcie móc się napić. Wciąż czuł na sobie zimną sztywność świńskiego ciała, miał przed oczyma powalane ziemią nozdrza, puste oczodoły, z których kruki wydziobały oczy. Gęsia skórka pokryła mu ra­ miona. Nie ma dużej różnicy między świnią a człowiekiem. Mięso to mięso. Je­ den cios i koniec. Powoli rozciągał ciało, pozbywając się ostatnich zakwa­ sów z mięśni. Gdzieś z korony orzechowca ponad głową dobiegło go krakanie. Kru­ ki, czarne plamy pośród żółtych liści, wyrażały swoje niezadowolenie z powodu odebrania im okazji do wielkiej uczty. -Nie tutaj... dranie. Wynoście się! - Z odrazą chwycił kamień leżący na brzegu i z całej siły cisnął nim, celując między gałęzie. Kruki pode­ rwały się z wrzaskiem w panice, a on, zadowolony z siebie, ruszył do Jamiego. Żołądek wciąż miał jednak ściśnięty. Po głowie kołatała mu się żarto­ bliwa krucza piosenka. Ty będziesz siedział na białej jego kości, a ja mu wydziobię oczu niebieskości. Ze złotego loka gniazdko uwijemy.

Jamie chyba dostrzegł w jego twarzy coś dziwnego, ale nic nie powie­ dział. Świńskie zwłoki wisiały ponad rozpalonym ogniem, a otaczający je dym, rozmywał ich kształty. Dotarli do młodych sosenek, które jakiś czas temu wyrwali z korzenia­ mi. Obcięte i okorowane, leżały teraz na skraju lasu. Ogrodzenie miało się składać z kamiennych słupków i drewnianych żerdzi. Nie miał to być zwyk­ ły płot, taki jak ten, który chroni przed jeleniami czy wyznacza granicę. Miał wytrzymać napór rozpychających się trzystu- i czterystufuntowych wieprzy. Nie dalej niż za miesiąc nadejdzie czas na sprowadzenie z powrotem świń, które zostały puszczone do lasu, aby mogły żyć dziko i paść się na orzechach. Część z nich padła pewnie ofiarą dzikich zwierząt, ale z pew­ nością ostało się przynajmniej pięćdziesiąt, może sześćdziesiąt na ubój al­ bo na sprzedaż. Dobrze im się razem pracowało. Każdy potrafił przewidzieć prawie wszystkie ruchy drugiego. Kiedy jeden potrzebował pomocnej dłoni, ona zaraz się tam pojawiała. Na razie jednak pracowali osobno. Kamienie, -241-

setki kamieni trzeba było podnosić z miękkiej gleby i przenosić, przycią­ gać na pole, układać. Zwykle podczas pracy dużo rozmawiali, ale tym razem byli pogrążeni we własnych myślach. Ranek minął im w kompletnej ciszy, przerywanej tylko przez dobiegające z daleka nawoływania kruków i stuk kamieni pa­ dających na coraz większy kopiec. To musi zostać zrobione. Nie ma wyjścia. Już od dawna zdawał sobie z tego doskonale sprawę, ale teraz, kiedy plan miał być wcielony w ży­ cie... Ukradkiem spojrzał w stronę teścia. Czy przystanie na to? Z tej odległości blizny na jego plecach były ledwo widoczne pod lśnią­ cą warstwą potu. Nieustanna ciężka praca sprawiła, że Jamie wciąż był bardzo szczupły, a jego ciało prężne jak u młodego człowieka. Nikt, wi­ dząc sylwetkę Frasera, prostą linię kręgosłupa, płaski brzuch, silne ramio­ na i nogi, nie powiedziałby, że to mężczyzna w średnim wieku. Jamie pokazał mu blizny pierwszego dnia ich wspólnej pracy, po tym jak wrócił z pomiarów. Stojąc w cieniu ukończonej części ogrodzenia, ściąg­ nął koszulę i odwrócił się do niego plecami, od niechcenia proponując, aby się im przyjrzał. Z bliska blizny wyglądały na stare i dobrze zaleczone, w większości by­ ły to cienkie białe linie i półksiężyce, czasami zdarzały się też większe plam­ ki, pokryte naciągniętą, twardą skórą w miejscach, gdzie szwy się roze­ szły. Gładkiej powierzchni, niepoznaczonej pamiątkami po ranach, było niewiele. Co mam powiedzieć? - zastanawiał się. Że mi przykro? Że dziękuję za przywilej oglądania? W końcu wybrał milczenie, a Jamie odwrócił się w jego stronę i podał mu topór jakby nigdy nic. Bez słowa zabrali się do pracy, obnażeni do pa­ sa. Zdawał sobie sprawę, że Jamie nigdy nie zdejmował koszuli przy pra­ cy, kiedy towarzyszyli im inni mężczyźni. Tak, ze wszystkich mężczyzn tylko Jamie mógł zrozumieć potrzebę, ko­ nieczność, brzemię, jakie niósł ze sobą sen Brianny. Sen, który ciążył mu jak kamień na sercu. Z pewnością będzie chciał pomóc. Ale czy zgodzi się, aby Roger mógł zrobić to sam? W końcu sprawa dotyczyła także Jamiego. Kruki wciąż nawoływały, ale teraz z większej odległości, a ich krzyki przypominały cienkie i przerażone głosy potępionych dusz. Może wyka­ zywał się głupotą, choćby tylko myśląc, by zrobić to w pojedynkę. Zrzu­ cił kolejną porcję kamieni na kopiec. Małe zaklekotały i stoczyły się na ziemię.

-242-

„Syn kaznodziei". Tak nazywali go kiedyś chłopcy ze szkoły i może za­ służył na to określenie, wraz ze wszystkimi jego dwuznacznościami. Po­ czątkowa potrzeba, aby udowodnić coś swoją siłą, późniejsza świadomość, ze przemoc jest tylko oznaką moralnej słabości. Ale to jest inny kraj, inny czas... Schylił się, aby dźwignąć kolejny głaz, pokryty mchem i kurzem. Osie­ rocony przez wojnę, wychowany przez człowieka pokoju - jak ma te­ raz zacząć spokojnie planować morderstwo? Potoczył kamień w stronę pola. - Nigdy nie zabiłeś niczego większego od ryby - mruczał do siebie. Jak możesz sądzić, że ci się uda... - Wiedział jednak doskonale, skąd wzię­ ło się jego zdecydowanie.

Do późnego poranka zdążyli zgromadzić dość kamieni, aby móc rozpo­ cząć budowę pierwszego słupka. Mruknąwszy tylko i kiwnąwszy głowa­ mi, zabrali się do pracy, znów nosząc, dźwigając, ustawiając i dopasowu­ jąc do siebie kamienie. Czasami tylko z ich ust wydobywały się stłumione przekleństwa, będące znakiem, że kolejny palec został przytrzaśnięty, na­ stępna stopa zraniona. Jamie z wysiłkiem uniósł kolejny duży głaz i ustawił go na miejscu, po czym wyprostował się i przez chwilę uspokajał oddech. Roger westchnął. Chwila dobra jak każda inna, a lepsza okazja jeszcze długo może się nie trafić. - Chciałbym prosić cię o przysługę - odezwał się nagle. Jamie spojrzał na niego, nadal oddychając głośno. Jego twarz miała py­ tający wyraz. Kiwnął głową, sygnalizując, że czeka na ciąg dalszy. - Naucz mnie walczyć. Jamie otarł rękawem ociekającą potem twarz i powoli wypuścił powie­ trze z płuc. -Wiesz dobrze, jak walczyć - odezwał się w końcu, a kącik jego ust uniósł się lekko ku górze. - Mam cię nauczyć, jak trzymać miecz, żeby so­ bie nie uciąć stopy? Roger kopnął kamień, który się stoczył. - Na początek może być. Jamie stał przez chwilę, się mu przyglądając. Zupełnie jakby oceniał byka, którego ma zamiar kupić. Roger też trwał bez ruchu, czując, jak pot wartką strużką spływa mu po plecach, i pomyślał, że kolejny raz jest -243-

porównywany z nieobecnym łanem Murrayem, i jak zwykle porównanie wypada na jego niekorzyść. - Weź pod uwagę swój wiek - odezwał się w końcu Jamie. - Wojowni­ cy zaczynali naukę, będąc dziećmi. Ja dostałem swój pierwszy miecz, kie­ dy miałem pięć lat. Roger na piąte urodziny dostał pociąg. Z czerwoną lokomotywą, która gwizdała, kiedy pociągnęło się za odpowiedni sznurek. Kiedy napotkał wzrok Jamiego, uśmiechnął się grzecznie. - Może jestem stary - odparł. - Ale nie martwy. - Ale mógłbyś być - odpowiedział Jamie. - „Mędrek niedokończo­ ny śmieszne jest stworzenie". Głupiec paradujący z mieczem w po­ chwie jest mniej groźny niż głupiec, któremu wydaje się, że wie, co z nim zrobić. - „Mędrek niedokończony śmieszne jest stworzenie" - powtórzył cytat Roger. - „Pij obficie lub nie mąć wody w Hipokrenie". Sądzisz, że jestem głupcem? Jamie roześmiał się, zaskoczony i rozbawiony. - „Gdy jej z wierzchu skosztujesz, w głowie ci zakręci - odpowiedział. Wytrzeźwiejesz, nie tracąc w popijaniu chęci"*. A co do tego, czy jesteś głupcem. Mam nadzieję, że nie upoi cię sama myśl. Roger uśmiechnął się. Po raz kolejny zadziwiła go przenikliwość umy­ słu Jamiego. -Będę pił tak ostro, aby zachować trzeźwość. Więc jak, nauczysz mnie? Jamie przykucnął i jeszcze raz obrzucił go taksującym spojrzeniem. - Na twoją korzyść przemawia wzrost i zasięg ramion. Ano może ci się uda. Wstał i ruszył w stronę sterty kamieni. Roger podążył za nim, czując się, jakby został nagrodzony, jakby przeszedł przez jakiś niewielki, ale waż­ ny sprawdzian. Wkrótce miało się okazać, że właściwy sprawdzian jeszcze się nawet nie zaczął. Po jakimś czasie, kiedy znów byli zajęci budową, Jamie prze­ mówił znowu. - Dlaczego? - zapytał, nie podnosząc wzroku znad głazu, który prze­ taczał powoli na przygotowane dla niego miejsce. Był wielkości sporej

* Fragment wiersza Alexandra Pope'a w przekładzie Ludwika Kamińskiego.

-244-

baryłki whisky, zbyt ciężki, aby go podnieść. Wystawały spod niego kę­ py trawy wyrwanej z korzeniami, a jego drogę, znaczył pas rozoranej ziemi. Roger schylił się, aby mu pomóc. Powierzchnia kamienia była pokryta zieloną powłoką mchów i porostów, stwardniałych ze starości. - Muszę chronić rodzinę - odezwał się po chwili milczenia. Głaz poru­ szył się opornie po nierównym gruncie. Jamie kiwnął głową raz, potem drugi, aż na niewypowiedziane „trzy" popchnęli razem, z jękiem zna­ mionującym ogromny wysiłek. Olbrzym potoczył się, aż wreszcie opadł na odpowiednie miejsce z głuchym uderzeniem, od którego stęknęła ziemia. - Przed czym? - Jamie, stojąc prosto, pocierał nadgarstkiem żuchwę. Skinął głową w stronę, gdzie zostawili wiszącą świnię. - Nie chcesz chy­ ba rzucać się z mieczem na panterę? Roger pochylił się nad kopcem kamieni i podniósł kolejny większy okaz. - A ty podobno zabiłeś dwa niedźwiedzie, jednego sztyletem. - Ano cóż. - Głos Jamiego brzmiał obojętnie. - Wtedy miałem przy so­ bie tylko sztylet. A co do drugiego, jeśli powalił go jakiś miecz, to raczej miecz świętego Michała. - No tak. Ale gdybyś wcześniej wiedział, że spotkasz go na swojej dro­ dze, pewnie uzbroiłbyś się lepiej? - Schylił się, ostrożnie kładąc kamień na miejsce. Kiedy opadł i spoczął bez ruchu, Roger wytarł ręce o nogaw­ ki spodni. - Gdybym wiedział, że natknę się tam na tego cholernego niedźwie­ dzia - odpowiedział Jamie, z wysiłkiem podnosząc kolejny kamień - wy­ brałbym inną drogę. Roger prychnął i ruszył następny głaz, próbując dopasować go do in­ nych. Ale nawet gdy położył go w najodpowiedniejszej pozycji, pozosta­ wała niewielka luka. Jamie dostrzegłszy ją, podszedł do góry kamieni i wy­ brał niewielki odłamek granitu, zwężający się z jednej strony. Kiedy okazało się, że idealnie pasuje do dziury, mężczyźni uśmiechnęli się do siebie z zadowoleniem. - Myślisz, że jest jakaś inna droga? - zapytał Roger. Fraser przetarł usta wierzchem dłoni. -Jeśli masz na myśli wojnę, to tak, myślę, że jest. - Spojrzał na Roge­ ra. - Może ją znajdę, a może nie, ale tak, jest inna droga. - Może. - Nie miał na myśli nadchodzącej wojny i Jamie też zapew­ ne nie.

-245-

-A co do niedźwiedzi... - Jamie stał wyprostowany, patrząc mu w oczy. - Jest ogromna różnica między przypadkowym spotkaniem z niedźwiedziem a spotkaniem z tym, na którego się poluje.

Słońce nadal nie było widoczne zza chmur, ale nie potrzebowali go, by określić czas. Południe nadeszło wraz z nasilającym się burczeniem w brzu­ chach, z piekącym bólem rąk. Nagłe znużenie opanowało obolałe plecy i osłabłe nogi. Kiedy ostatni wielki kamień opadł na miejsce, Jamie wy­ prostował się, wciągając głęboko powietrze. Zrozumieli się bez słów i usiedli razem, wyjmując z tobołka posiłek i okrywając nagie ramiona czystymi koszulami. Jamie, przeżuwając dokładnie, sięgnął po piwo. Kiedy przełknął, jego twarz wykrzywił grymas, jakby chciał splunąć, ale po chwili się rozmyślił. -Aj! Panna Lizzie znowu odwiedziła warzelnię. - Skrzywił się i nad­ gryzł biskwita, chcąc zabić poprzedni smak. Roger uśmiechnął się szeroko. - Czego dorzuciła tym razem? Lizzie próbowała ostatnio swoich sił przy doprawianiu piwa. Z bardzo różnym skutkiem. Jamie podejrzliwie powąchał szyjkę bukłaka. - Anyż? - Podał bukłak Rogerowi. - Anyż i imbir. - Stwierdził Roger. Mimo to zdecydował się wziąć nie­ wielki łyk. Jego twarz wykrzywił grymas, jak przedtem Jamiego. Po tej próbie zdecydowanym ruchem wylał pozostałą zawartość i przerzucił się na wino z czarnych porzeczek. -Nie chciałbym nic marnować, ale... - To nie jest marnowanie, ratujemy się przed otruciem. - Jamie dźwig­ nął się, wziął opróżniony pojemnik i udał się w stronę strumienia. Kiedy wrócił, usiadł obok Rogera i podał mu wodę. - Mam wieści o Stephenie Bonnecie. Powiedział to tak lekko i od niechcenia, że Roger nie od razu zrozumiał znaczenie jego słów. - Tak? - przemówił wreszcie. Na rękę polało mu się trochę sosu, starł go i oblizał palec. Ale nie ugryzł już sandwicza. Zupełnie stracił apetyt. - Tak. Nie wiem, gdzie jest teraz, ale wiem, gdzie będzie w kwietniu, a raczej gdzie może być z mojej woli. Sześć miesięcy, wtedy go zabijemy. Myślisz że ci wystarczy? -246-

Patrzył na Rogera, spokojny, zupełnie jakby proponował spotkanie z bankierem, a nie ze śmiercią. Roger wierzył w piekło. I w demony. Ostatniej nocy nic mu się nie śni­ ło, ale twarz demona zawsze towarzyszyła mu gdzieś w podświadomo­ ści, niewidziana, lecz wyczuwalna. Może rzeczywiście czas go wezwać i spojrzeć mu w twarz. Trzeba wywołać demona, zanim odprawi się egzorcyzmy. Trzeba się jednak do tego przygotować. Jeszcze raz przeciągnął się, pro­ stując ręce, tym razem jakby z wyczekiwaniem. Zakwasy już niemal cał­ kowicie zniknęły. Pozostawił po sobie lamenty i strumienie tez Lecz nikt nie wiedział, gdzie jest. Ponad jego białymi kośćmi Wiatr już zawsze będzie wiał, O Watr zawsze będzie wiał. - Tak - odparł. - Wystarczy.

87. En g a r d e Przez chwilę zdawało mu się, że nie zdoła nawet unieść ręki do zasuwki, bo obie zwisały mu ciężko wzdłuż ciała, jakby były z ołowiu i tylko mięś­ nie drżały konwulsyjnie. Dopiero za drugim razem udało mu się dosięg­ nąć zamka; gorzej poszło z otwarciem go. Niezdarnie ujął zasuwkę mię­ dzy dwa palce środkowe, ponieważ kciuk nie chciał się ruszać. Brianna widocznie usłyszała go, bo drzwi otworzyły się nagle, a jego ręka znów opadła bezwładnie. Tylko przez ułamek sekundy widział zwi­ chrzone włosy i jaśniejącą twarz z jednym policzkiem pobrudzonym sa­ dzą, i już poczuł obejmujące go ramiona, usta na swoich ustach. Znów był w domu. - Jesteś już! - wykrzyknęła radośnie, puszczając go wreszcie. - Jestem. - I jaki szczęśliwy. Wnętrze domu pachniało ciepłym jedze­ niem, ługiem i jałowcem, Uśmiechnął się do niej, to złagodziło jego zmę­ czenie. -247-

- Tataaa, tataaa! - Jemmy, uczepiony niskiego stołka, bujał się na nóż­ kach, przypominając odbijającą się od ziemi piłeczkę. - Ta-taaa! - Hej, hej - Roger pochylił się, chcąc pogłaskać synka po rozczochra­ nych włoskach. - Kto był dziś grzecznym chłopcem? - Ręka Rogera trafi­ ła na miękki policzek synka, ale Jemmy'emu było wszystko jedno. - Ja! Ja! - krzyczał, w szerokim uśmiechu pokazując, białe ząbki i różo­ we dziąsła. Brianna także się śmiała, nie tak żywiołowo, ale biła od niej ta sama radość. - Mamy dla ciebie niespodziankę. Patrz! - Podeszła do stołu, uklękła na jednym kolanie, odwrócona do Jemmy'ego, i wyciągnęła przed siebie rę­ ce. - Chodź do mamusi, kochanie. Chodź tutaj, podejdź do mamusi. Jemmy zachwiał się niepewnie, puścił jedną rączkę i wyciągnął ją do matki, po chwili puścił także drugą i zrobił jeden niepewny kroczek, po­ tem drugi, aż wreszcie piszcząc, wpadł w jej ramiona. Przytuliła go, śmie­ jąc się radośnie, i obróciła go w stronę Rogera. - Idź do tatusia - zachęcała. - No już, idź do taty. Twarz Jemmy'ego zmarszczyła się w skupieniu i niedowierzaniu, jak twarz spadochroniarza, który stojąc w otwartych drzwiach samolotu, ma oddać swój pierwszy skok. Przez chwilę kiwał się niebezpiecznie w przód i w tył. Roger przykucnął i wyciągnął ręce przed siebie, na chwilę zapomina­ jąc o zmęczeniu. - Chodź mały, no chodź, kolego, uda ci się! Jemmy stał jeszcze chwilę, trzymając się matki, aż w końcu zatoczył się w stronę Rogera, z każdym krokiem nabierając rozpędu, i wpadł bez­ piecznie w jego ręce. - Zuch chłopak! Teraz wszędzie będzie cię pełno. - Tak jakby do tej pory nie było! Jakby na potwierdzenie słów matki Jemmy wyrwał się z objęć Rogera, opadł na kolana i na czworakach, ale z niewiarygodną prędkością, udał się w stronę swojego kosza z zabawkami. - Co jeszcze dziś robiliście? - zapytał Roger, siadając z powrotem przy stole. - Co „jeszcze"? Nie sądzisz, że pierwsze kroki to dość spore osiągnię­ cie jak na jeden dzień? - Oczywiście, to wspaniałe, niezwykłe! - zapewnił pośpiesznie. - Chcia­ łem tylko podtrzymać rozmowę. - N o cóż. Czyściliśmy podłogę. To nie znaczy, że jest jakaś różnica... Spojrzała na szorstkie, poplamione deski pod swoimi stopami. - Zrobili-248-

śmy ciasto na chleb i nastawiliśmy, żeby wyrosło, ale ono nie chciało. Dla­ tego na kolację będziesz jadł zakalec. -Uwielbiam zakalec - zapewnił szybko, widząc dziwny błysk w jej oczach. - Oczywiście. Przynajmniej widać, z której strony jest posmarowany masłem. Roześmiał się głośno. Tu, w cieple, zapominał o trudach dnia, co praw­ da czuł, jak dłonie pulsują mu boleśnie, ale to już nie miało znaczenia. Był tak zmęczony, że prawie spadł ze stołka, ale zadowolony. Zadowolony i głodny. Żołądek zaburczał mu niecierpliwie. - Zakalec z masłem to zakąska, a co z resztą? Czuję w powietrzu coś pysznego. - Z nadzieją spojrzał w stronę bulgoczącego na ogniu kocioł­ ka. - Gulasz? - Nie, pranie. - Bree z niezadowoleniem spojrzała w stronę paleniska. To już trzecia porcja dzisiaj. W tym kociołku więcej się nie mieści, ale nie mogłam nastawić w dużym kotle, ponieważ musiałam umyć podłogę. Kie­ dy robię pranie poza domem, muszę tam stać, pilnować ognia i mieszać, nie mogę więc w tym czasie robić nic innego. To strata czasu. - Rzeczywiście. - Roger dyskretnie prześlizgnął się nad kwestią prania i przeszedł do bardziej interesującej go sprawy. Kiwnął głową w stronę paleniska. - Ale ja wyraźnie czuję mięso. Myślisz, że to jakaś mysz wpadła do ko­ ciołka? Jemmy z potoku słów wyłapał to jedno i ruszył w stronę ognia. - My­ sia? Dzie mysia? Brianna złapała go za kołnierz koszulki i spojrzała spode łba na Ro­ gera. -Jaka mysz?! Nie, kochanie, nie ma mysi. Tatuś mówi głupstwa. Chodź tutaj Jemmy, będziemy jeść. - Podniosła wierzgającego chłopca i posadziła go w wysokim krześle. - Masz jeść! Nie ruszaj się. - Jemmy odchylił się, burcząc i piszcząc z niezadowoleniem. Po chwili jednak zamilkł i niepostrzeżenie ześlizgnął się, znikając w fałdach spódnicy mamy. Brianna przez chwilę mocowała się z nim, próbując go złapać, ale w koń­ cu tylko roześmiała się bezradnie. - Dobrze! - stwierdziła zrezygnowana. - Możesz nie jeść. Mnie wszyst­ ko jedno. - Sięgnęła po kosz, w którym poupychane były liczne zabawki, i wyciągnęła szmacianą lalkę wypełnioną ziarnem. - Zobacz, co tu mam? Jaka śliczna lala! -249-

Jemmy zabrał zabawkę i przytulił do siebie. Po chwili usiadł obok ko­ szyka i zaczął poważnym głosem coś jej tłumaczyć, potrząsając nią od cza­ su do czasu. - Jeś! - powiedział groźnie, stukając ją w okolice żołądka. W końcu wy­ wrócił koszyk i nakrył nim lalkę. - Nie jusiaj! Brianna zmęczonym wzrokiem spojrzała na Rogera. - Chciałeś wiedzieć, co robiłam cały dzień. A ty co dziś robiłeś, panie MacKenzie? Wyglądasz, jakbyś wracał z wojny. - Delikatnie dotknęła je­ go twarzy. Na czole zaczynał mu już rosnąć pierwszy guz, czuł, jak skó­ ra w tym miejscu napina się i boli przy dotknięciu. - No właśnie. Jamie uczył mnie podstaw walki na miecze. Uniosła brwi i uśmiechnęła się domyślnie, kładąc ręce na jego kolanach. - Drewniane miecze, tak? Kilka drewnianych mieczy. Złamali już trzy, chociaż ich chałupnicza broń to były tęgie kołki, a nie jakieś tam patyki. - Trafił cię w głowę? - W jej głosie usłyszał jakiś ostrzejszy ton, ale nie wiedział, dla kogo był przeznaczony - dla niego czy jej ojca. -Ach... nie. Niezupełnie. Mając w pamięci mgliste wspomnienia filmów awanturniczych i uni­ wersyteckich zawodów w fechtunku, nie był przygotowany na brutalność w najczystszej postaci, jaka towarzyszyła prawdziwym pojedynkom na miecze. Już przy pierwszym ruchu Jamie wytrącił Rogerowi broń z ręki, tak że pofrunęła w powietrze. Potem złamał kawał drewna, którego część przeleciała tuż obok jego ucha. - Co to znaczy „niezupełnie"? - Cóż, pokazywał mi coś, co po francusku nazywa się corps a corps, czy­ li „pozbaw przeciwnika broni, rzuć go na ziemię, przygwoźdź mu kola­ nem jaja i wal jego głową o ziemię, gdy tylko zechce się ruszyć". Brianna zaśmiała się krótko z niedowierzaniem. - Chcesz powiedzieć, że on... - Nie, ale niewiele brakowało - przerwał jej. - Na udzie mam sińca wiel­ kości dłoni. - Czy coś jeszcze ci się stało? - Brianna zmarszczyła brwi, spoglądając na niego z żywym niepokojem. - Nie. - Uśmiechnął się. - Jestem tylko bardzo zmęczony. Obolały. Umie­ ram z głodu. Zmarszczka przecinająca jej czoło wygładziła się, pozostawiając jedy­ nie nieznaczną linię, a twarz znów rozjaśnił uśmiech. Sięgnęła po drew­ niany półmisek stojący przy palenisku i przykucnęła.

-250-

- Przepiórki - poinformowała go z nieskrywaną satysfakcją, wyjmu­ jąc pogrzebaczem z popiołu ciemne bryły. - Tata przyniósł je dziś rano. Zabronił je skubać, kazał mi obtoczyć gliną i upiec. Mam nadzieję, że wiedział, co mówi. - Pochyliła głowę nad rozgrzanym kociołkiem. - Jemmy pomagał mi z gliną, dlatego musieliśmy nastawić dodatkowe pranie. Au! - gwałtownie wypuściła pogrzebacz i włożyła do ust poparzony pa­ lec, a podniosła półmisek i postawiła go na stole. - Muszą trochę ostygnąć - pohamowała jego zapędy. - Mogę przynieść trochę pikli, jeśli chcesz. Przepiórki bardziej przypominały osmalone kamienie niż obiad. Co in­ nego mówił jednak zapach, przedostający się przez popękane gdzienieg­ dzie skorupki. Roger walczył z pokusą, aby natychmiast wziąć jedną do ręki i zjeść razem z błotem i piórami. Kiedy zdołał się opanować, z zacie­ kawieniem zajrzał pod ściereczkę przykrywającą talerz stojący na stole. Okazało się, że pod nią skrywa się chleb, o którym Brianna wspominała wcześniej. Zesztywniałymi palcami zdołał odłamać całkiem słuszny ka­ wałek i w milczeniu włożył go sobie do ust. W tym czasie Jemmy porzucił w okolicach łóżka szmacianą lalę i po­ jawił się przy stole, aby sprawdzić, czy przypadkiem ojciec nie robi cze­ goś ciekawszego. Wsparłszy się o stołową nogę, zdołał dostrzec leżący na blacie chleb i głośno dał znać o swoim największym w tej chwili prag­ nieniu, wyciągając jedną rączkę w stronę talerza. Roger z trudem ode­ rwał kolejny kawałek bochenka i wręczył go potomkowi. Dłonie miał poocierane i poranione. Z otartych knykci prawej ręki powoli sączyła się krew, rana była już opuchnięta i otaczały ją ciemniejące sińce. Pa­ znokieć prawego kciuka był w połowie złamany, a pod resztą zrobił się krwiak. - Ku-ku. - Jemmy spojrzał najpierw na rękę Rogera, a potem na twarz. Tata kuku? - Tata jest zdrowy - zapewnił go Roger. - Tylko zmęczony. Jemmy przez chwilę przyglądał się zranionemu palcowi, aż w końcu uniósł własny kciuk i zaczął głośno ssać. To chyba nie był zły pomysł. Palec kłuł i bardzo bolał, zwłaszcza tu, gdzie nie było już paznokcia. Spojrzawszy przelotnie na Briannę, za przy­ kładem syna Roger podniósł rękę i włożył kciuk do ust. Dziwnie było poczuć w ustach najpierw coś obcego, twardego, a po­ tem żelazisty smak krwi i brudnej skóry. Gdy jednak przywykł i oto­ czył poraniony palec kojącym ciepłem języka i podniebienia, ból zła­ godniał. -251-

Jemmy z lekkim zniecierpliwieniem ubódł go w udo, co było jego zwyk­ łym sygnałem, że chciałby zostać wzięty na kolana. Roger wolną ręką chwycił go z tyłu, jak małego kociaka, i posadził sobie na kolanie. Jemmy od razu radośnie się rozgościł, wiercąc i rozglądając dookoła. Po chwili uspokoił się i zastygł z błogim wyrazem pucułowatej twarzyczki, w jed­ nej rączce trzymając kawałek chleba, a kciuk drugiej w buzi. Roger także się zamyślił, wparłszy się łokciem o blat stołu, a drugą rę­ ką obejmując synka. Ciepły ciężar jego pulchnego ciałka i oddech, który czuł, przyciskając go do swojej klatki piersiowej, w połączeniu z domo­ wymi odgłosami towarzyszącymi nakrywaniu do stołu sprawiły, że mimo ogromnego zmęczenia uśmiechnął się do siebie. Ku jego zaskoczeniu, kciuk niepostrzeżenie przestał boleć, ale on dalej trzymał go w ustach, nie ma­ jąc siły zastanowić się, dlaczego to przynosi ulgę. Jego mięśnie powoli zaczęły się rozluźniać, wychodząc ze stanu napię­ cia i gotowości, w którym znajdowały się przez ostatnie cztery godziny. Gdzieś w głowie wciąż pobrzmiewały mu energiczne rozkazy. „Pracuj przedramieniem, człowieku - nadgarstek, pilnuj nadgarstka! Nie wymachuj tak ręką, trzymaj ją blisko ciała. To jest miecz, nie pałka. Pracuj końcem!" Nie potrafił zliczyć, ile razy został rzucony o drzewo czy skały. Walka z Jamiem przypominała próby pokonania chmury za pomocą miecza. By­ ła równie bezowocna jak wyczerpująca. „Tylko walcząc nieczysto, da się przeżyć - powiedział do niego Fraser, kiedy dysząc, klęczeli nad strumieniem i obmywali zlane potem twarze. Granie fair jest dobrowolnym wystawianiem się na pewną śmierć". Mrugając szybko, poderwał coraz bardziej chylącą się na piersi głowę. W jednej chwili świadomość przeniosła go ze sceny walki w ciepły pół­ mrok izby. Półmiska nie było na stole. Brianna stała przy kredensie i klnąc cicho pod nosem, próbowała ostrzem jego sztyletu rozbić twardą skoru­ pę przepiórki. „Pilnuj pracy nóg. Do tyłu, do tyłu - tak, a teraz nacieraj! Nie odsłaniaj się... Trzymaj gardę!" I znów ostrze sprężystego „miecza" godzące w ręce, uda, ramiona, że­ bra, pozostawiające po sobie sine ślady, porozcinaną skórę i bezdech w piersi. Gdyby to była prawdziwa stal, już po kilku minutach leżałby martwy, wykrwawiwszy się na śmierć. „Sparuj cios! Nie wypadaj tak daleko przy natarciu!" Łokieć gwałtownie zsunął się ze stołu i Roger niebezpiecznie przechy­ lił się w bok, ledwo utrzymując śpiące na jego kolanach dziecko. Obraz pojedynku znów rozmył się w płomieniach ognia.

-252-

Brianna spojrzała na niego jakby z poczuciem winy i prędko schowała notatnik za cynowy talerz, oparty na sztorc o tylną ścianę kredensu. -Gotowe - powiedziała pośpiesznie. -Jeszcze tylko... przyniosę mle­ ko. - Zniknęła w spiżarni, łopocząc spódnicą. Roger przesunął Jemmy'ego na drugie ramię. Chłopiec pogrążony był w spokojnym śnie, z kciukiem mocno osadzonym w buzi. Kciuk Rogera był jeszcze mokry od śliny. Chryste, czy ona go rysowa­ ła? Na pewno. Zobaczyła, jak ssie palec, i stwierdziła, że wygląda „ślicz­ nie". Nie pierwszy raz przyłapała go w jakiejś wstydliwej chwili. A może tylko zapisywała sny? Ostrożnie ułożył Jemmy'ego w łóżeczku i strzepnął z kołderki suche okruchy chleba. Cichutko podszedł do kredensu i wyciągnął z ukrycia no­ tatnik. To były rysunki, a nie zapisy snów. Kilka szybkich pociągnięć ołówka tworzyło podstawowy rzut, istotę przyszłego rysunku. Śmiertelnie zmęczony, ale czujny mężczyzna, głowa trochę pochylona w bok, wsparta ciężko na jednej ręce, druga, wolna rę­ ka, obejmuje czule coś cennego, bezbronnego. Pod spodem widniał tytuł. En garde - podpisała rysunek swym ukoś­ nym, ostrym pismem. Zamknął szkicownik i włożył go z powrotem za talerz. Brianna stała w drzwiach spiżarni z dzbankiem mleka w rękach. - Chodź jeść - powiedziała cicho, patrząc mu w oczy. - Potrzebujesz siły.

88. Roger kupuje miecz Cross Creek, listopad 1771

Już wcześniej zdarzyło mu się dzierżyć w dłoni szeroki, osiemnasto­ wieczny miecz, więc ani jego wielkość, ani waga nie zdołały go zaskoczyć. Jelec, otaczający rękojeść, był nieco wygięty, ale nie na tyle, by zakłócało to wygodę chwytu. Była jednak znaczna różnica między oglądaniem mu­ zealnego eksponatu a podnoszeniem miecza z zamiarem przecięcia nim cienkiej nitki czyjegoś życia. -253-

- Jest trochę sfatygowany - Fraser wręczył mu broń, krytycznym wzro­ kiem oceniając ostrze - ale dobrze wyważony. Weź go i spróbuj, czy do­ brze leży w dłoni. Czując się jak kompletny idiota, ujął miecz za rękojeść i przybrał pozę, którą zapamiętał z filmów Errola Flynna. Stali właśnie przed kuźnią w Cross Creek, tuż obok ruchliwej ulicy. Kilku przechodniów zatrzymało się w gotowości służenia dobrą radą. - Ile Moore chce za ten kawałek żelastwa? - zapytał ktoś pogardliwie. Wszystko ponad dwa szylingi to rozbój w biały dzień. - To dobry miecz. - Moore wystawił głowę przez półotwarte drzwi kuź­ ni. - Dostałem go od wuja, który służył w forcie Stanwyck. Zabił nim dzie­ siątki Francuzów, a na ostrzu nie ma ani jednej rysy. - Jednej rysy! - zawołał oburzony mężczyzna. - To dlaczego jest taki wygięty? Chcesz dźgnąć jegomościa, a miast tego obetniesz mu ucho! Zgromadzeni wybuchnęli gromkim śmiechem, który zagłuszył odpo­ wiedź Moore'a. Roger powoli to unosił, to znów opuszczał ostrze miecza. Jak, u diabła, próbuje się miecz? Czy ma nim wymachiwać? Czy coś prze­ bić? W pobliu stał wóz wyładowany jutowymi workami, pełnymi chyba surowej wełny - sądząc po zapachu. Rozejrzał się w poszukiwaniu właściciela ładunku, ale nie był w stanie stwierdzić, który ze stojących tłumnie mężczyzn może nim być. Potężny koń, zaprzęgnięty do wozu, stał bez opieki i od czasu do czasu sennie strzygł uszami. - No, jeśli młody człowiek chce mieć miecz, z pewnością Malachy McCabe'owi pozostał po służbie dużo lepszy i pewnie rozstałby się z nim za nie więcej niż trzy szylingi. - Odezwał się szewc, stojący po drugiej stronie ulicy, ruchem głowy wskazując na miecz. - Nie jest zbyt elegancki - zgodził się jakiś eks-żołnierz w średnim wie­ ku, przyglądając się broni. - Ale na pewno sprawny. Roger wyciągnął rękę, rzucając się w stronę drzwi kuźni, i o mały włos nie nadział Moore'a na ostrze jego własnego miecza. Mężczyzna odsko­ czył w bok z krzykiem, a tłum zatrząsł się od śmiechu. Donośny nosowy głos przerwał Rogerowi, mruczącemu słowa prze­ prosin. -Proszę, sir! Oto przeciwnik godniejszy ostrza tego miecza niż nie­ uzbrojony kowal! Odwróciwszy się, Roger zobaczył doktora Fentimana, który wycią­ gał długie cienkie ostrze ze swojej ozdobnej laski. Doktor, prawie o po­ łowę niższy od Rogera, wywijał ochoczo swoim rapierem. Zapewne po -254-

suto zakrapianym posiłku nos błyszczał mu czerwono jak choinkowa bombka. - Zrobimy sprawdzian umiejętności, sir? - doktor wciąż przecinał po­ wietrze ostrzem swojej broni. - Proponuję pojedynek do pierwszej krwi. - To nieuczciwe, doktorze, przecież puszczanie krwi należy do twojego fachu! - Ha, ha! A jeśli przedziurawi pan chłopaka, czy pozszywa pan potem za darmo? - zakrzyknął inny obserwator. - A może przyszedłeś pozyskać klienta, pijawko? - Uważaj, młody człowieku! Pilnuj tyłów, bo gotów ci zrobić lewatywę! - Lepsza lewatywa niż ostrze w tyłku! Doktor nie zwracał jednak uwagi na obraźliwe pokrzykiwania, nadal nie opuszczając klingi. Roger spojrzał na Jamiego, który wsparty o ścianę, nie krył rozbawienia. W odpowiedzi na pytające spojrzenie zięcia uniósł brew i wzruszył ramionami. - Sprawdź, jak leży - powiedział w końcu. Roger uniósł ostrze miecza i zmierzył doktora groźnym spojrzeniem. - En garde - powiedział, a tłum obserwatorów ryknął entuzjastycznie. - Gardez vous - odpowiedział doktor i natarł na niego. Roger obrócił się na pięcie, a karzeł przeleciał obok niego z rapierem wyprostowanym jak lanca. Moore, stojący za Rogerem, ledwo zdążył uskoczyć i po raz drugi uniknąć zranienia. Z jego ust wyrwało się szpetne przekleństwo. - Co to ja jestem, ruchomy cel? - zawołał, wygrażając pięścią. Nie zważając na porażkę, doktor odzyskał równowagę i znów rzucił się w stronę Rogera, dodając sobie animuszu dziarskim okrzykiem. Roger pomyślał, że ten pojedynek przypomina oganianie się od osy. Nie wolno popaść w panikę. Może doktor w stanie trzeźwym był niezłym szermierzem, ale teraz jego szaleńcze pchnięcia i wściekłe ciosy były bar­ dzo łatwe do odparcia - należało tylko mieć się na baczności. Bardzo szybko stwierdził, że może w każdej chwili zakończyć tę po­ tyczkę, po prostu pozwalając cienkiemu rapierowi doktora spotkać się z je­ go dużo cięższą bronią. Zaczęło go to jednak bawić i starał się parować ciosy, nie wytrącając przeciwnikowi broni. Po pewnym czasie wszystko wokół znikło Rogerowi z oczu, widział tyl­ ko lśniący w słońcu koniec rapiera. Krzyki rozentuzjazmowanego tłumu powoli zmieniały się w niewyraźne, odległe bzyczenie, przestał dostrze­ gać ścianę kuźni i zakurzoną drogę. Kiedy otarł łokciem o ścianę, odsunął się nieco i ostrzem miecza zatoczył koło, chcąc uzyskać większą przestrzeń, a wszystko to bezwiednie, pod wpływem odruchu. -255-

Rapier kolejny raz uderzył w szeroką klingę jego miecza, wywołując dźwięczny odgłos. Powietrze wibrowało od uderzeń, a jego nadgarstek przyjmował na siebie ich siłę. Uważaj na uderzenie, przyjmij je i sparuj. Nie miał pojęcia, co robi, ale nie ustawał. Pot strumieniami lał mu się z czoła i zalewał oczy. Energicz­ nie poruszył głową, aby go strząsnąć, i przez tę chwilę nieuwagi omal nie dosięgło go niskie pchnięcie w okolice uda. W ostatniej chwili zatrzymał je i ostrze rapiera odskoczyło. Doktor zatoczył się, straciwszy równowagę, a w powietrzu rozbrzmia­ ły dobiegające z różnych stron zachęcające okrzyki: „Teraz! Bierz go! Na­ dziej!" Zobaczył przestrzeń tuż ponad haftowanym kołnierzem kamizel­ ki, niechronioną, przysłoniętą jedynie jedwabiem chustki, i zdusił w sobie chęć pchnięcia. Przerażony gwałtownością tego pragnienia, zrobił krok do tyłu. Dok­ tor, wyczuwając chwilę słabości, znów rzucił się naprzód z ostrzem wy­ celowanym wprost przed siebie. Roger wykonał unik, a Fentiman minął go z rozpędem i otarł się o bok stojącego w pobliżu konia. Koń zarżał i mocnym kopniakiem posłał intruza wraz z jego rapierem w powietrze, tak że wylądowali przed wejściem do szewca. Doktor wpadł między rozsypane buty jak strącona mucha. Roger stał w miejscu, dysząc ciężko. Rozgrzany walką, czuł w całym ciele mocny, szybki rytm serca. Chciał gdzieś iść, chciał się śmiać, chciał w coś z całej siły uderzyć. Chciał wziąć Briannę, tutaj, przy tej ścianie, na­ tychmiast. Jamie podszedł do niego i delikatnie zdjął jego palce z rękojeści mie­ cza. Zapomniał, że go trzyma. Ręka bez niego była za lekka, jakby zaraz miała sama unieść się w powietrze. Palce zesztywniały mu od zaciskania. Odruchowo rozprostował je i krew znów zaczęła dopływać do wszystkich naczyń. Ledwo słyszał głosy otaczających go ludzi, ich śmiech, zaproszenia na drinka, gratulacje. - Lewatywa, lewatywa, zróbcie mu lewatywę! - wykrzykiwała za dok­ torem grupa młodych terminatorów, a on, pozbierawszy się, zniknął za drzwiami najbliższej tawerny zażyć płynnej pierwszej pomocy. Właściciel konia awanturował się głośno, stojąc przy wielkim gniadoszu, który wy­ glądał raczej na zdezorientowanego, a nie rannego. - Chyba to on wygrał. W końcu za jego sprawą polała się pierwsza krew. Roger był zaskoczony, kiedy zabrzmiał mu w uszach jego własny, dziw­ nie spokojny głos. -256-

- Nadaje się? - Jamie patrzył na niego pytającym wzrokiem, trzymając w rękach miecz. Roger kiwnął głową. Uliczka była pełna światła i kurzu, który piekł go pod powiekami i zgrzytał w zębach, kiedy zamknął usta. - Ano - odrzekł. - Nadaje się. - Dobrze. - Jamie był rad. - Ty także - dodał od niechcenia, odwraca­ jąc się, aby zapłacić kowalowi.

CZĘŚĆ ÓSMA Polowanie czas zacząć

89. Księżyce Jowisza Późny listopad 1771 Po raz czwarty w ciągu czterech minut Roger zapewnił sam siebie, że z me­ dycznego punktu widzenia nie można umrzeć z powodu frustracji sek­ sualnych. Wątpliwe także, aby mogły one spowodować trwałe szkody. Z drugiej strony to mu wcale nie pomagało, nawet jeśli tłumaczył sobie, że w ten sposób ćwiczy silną wolę i kształtuje charakter. Przekręcił się na plecy, ostrożnie, aby nie wywołać zbyt głośnego chrzę­ stu siennika, i wbił spojrzenie w sufit. Niedobrze, przez lekko uchyloną zasłonę, promienie porannego słońca bezlitośnie wdzierały się do pokoju, tworząc jasne plamy na łóżku. Kątem oka widział teraz oświetlone złoci­ ście pośladki żony. Leżała na brzuchu, z twarzą schowaną w miękkości poduszki, lniane okrycie zsunęło się z jej ciała tak, że mógł podziwiać jej nagość od karku aż do zagłębienia między pośladkami. Byli tak blisko siebie, ściśnięci w wą­ skim łóżku, że jego noga dotykała jej, a na ramieniu czuł ciepło jej odde­ chu. Poczuł w ustach irytującą suchość. W końcu zamknął oczy, ale to także nie pomogło - wyobraźnia zaczę­ ła podsuwać mu obrazy-wspomnienia z poprzedniej nocy: Brianna w mi­ gotliwym świetle kominka, wesołe iskry zaklęte w jej włosach, ostro wy­ cięty kształt piersi, kiedy zsunęła z ramion miękkie okrycie. Bez względu na późną porę, na zmęczenie zawsze tak bardzo jej prag­ nął. Był jednak ktoś, kto potrzebował jej jeszcze bardziej. Otworzył oczy i lekko uniósł się na ramieniu, tylko tyle, aby przez rozsypane na poduszce loki Brianny spojrzeć w stronę stojącego pod ścianą łóżeczka, nadal po­ zostającego w cieniu. Mieli niepisaną umowę - on budził się natychmiast, kiedy doszedł go jakiś niepokojący dźwięk, ona zwykle potrzebowała więcej czasu, aby otrząsnąć się ze snu i odzyskać precyzję ruchów. Dlatego kiedy z łóżecz­ ka dobiegał pisk podobny do strażackiej syreny, Roger podrywał się i wsta­ wał, aby wyciągnąć z niego przemoczony, wyjący tobołek i wykonać -260-

wszystkie niezbędne czynności higieniczne. Kiedy już się z nimi uporał, jego zadaniem było dostarczenie Briannie Jemmy'ego, brykającego i wi­ jącego się w poszukiwaniu pożywienia. Do tego czasu Bree była już na tyle przytomna, że mogła usiąść na łóżku i częściowo wyślizgnąwszy się z nocnej koszuli, dać dziecku swobodny dostęp do mlecznego schronie­ nia jej ciała. Teraz, kiedy Jem był już większy, rzadko budził się w nocy, ale kiedy już tak się stało, z powodu kolki lub złego snu, trudniej było ukołysać go ponownie. Rogerowi udało się znowu zapaść w sen, wkrótce jednak obu­ dził się znowu, kiedy Brianna, obracając się we śnie, otarła się pośladka­ mi o jego udo. Łuski kukurydziane w ich sienniku wydały serię odgłosów przypominających fajerwerki. Przez kręgosłup przeszedł mu dreszcz, bo­ leśnie uświadamiając pełny wzwód. Czuł, jak pupa Brianny mocno przylega do jego ciała, ledwo zdołał się powstrzymać, aby nie spróbować posiąść jej od tyłu. Z przeciwnej strony doszedł go cichutki odgłos ssania. Jem wciąż tam był. Przez chwilę leżał bez ruchu, modląc się, aby jednak okazało się, że od­ niosła małego do łóżeczka. Czasami zdarzało im się zasnąć razem, matce i dziecku, wtedy Roger budził się rano, wyczuwając w powietrzu dziwną woń - przemieszany zapach śpiącej kobiety i mokrej pieluchy. Wtedy znów zapadał w sen, nie zważając na własną niewygodę. Powoli wciągnął przez nos powietrze. Nie, musiała go odnieść, bo czuł tylko woń kobiecego ciała, łagodny zapach potu i własnych niecnych żądz. Westchnęła przez sen, mrucząc coś niezrozumiałego i obróciła głowę na poduszce. Zauważył, że pod oczami wciąż ma sinawe cienie. Poprzednie­ go dnia późno się położyła - robiła przetwory. W nocy dwa razy wsta­ wała do dziecka. Jak mógł teraz budzić ją tylko dlatego, aby zaspokoić swoją prymitywną potrzebę? Jak mógł tego nie zrobić? Zacisnął zęby, rozdarty między pożądaniem, współczuciem i przekona­ niem, że jeśli jednak zdecyduje się, w najmniej odpowiednim momencie od strony kołyski dojdą go znajome dźwięki, świadczące, że jego potomek właśnie się przebudził. Doświadczenie było surowym nauczycielem, ale po­ żądliwość ciała zagłuszała głos rozsądku. Ukradkiem wysunął rękę i deli­ katnie położył ją na pośladku żony. Był chłodny, gładki i kusząco krągły. Jęknęła cicho i przeciągnęła się rozkosznie. Pupa mocniej przywarła do jego ciała, co przekonało Rogera, że powinien teraz całkowicie zsunąć przy­ krycie i przejść do rzeczy, w tej chwili potrzebował nie więcej niż dziesięć sekund, aby osiągnąć swój cel. Zdołał jednak tylko odsunąć przykrycie, -261-

kiedy unosząc głowę z poduszki, dojrzał okrągłą, jasną twarzyczkę syna, wyłaniającą się zza brzegu łóżeczka jak księżyc Jowisza. Niebieskie oczka przyglądały mu się z wielkim spokojem i wyraźnym zainteresowaniem. - O cholera! - wyrwało mu się. - O choleja! - powtórzył z zachwytem Jemmy. Uchwyciwszy brzeg łó­ żeczka pulchnymi rączkami, bujał się jak piłeczka, wykrzykując: „Choleja, choleja, choleja, choleja", na sobie tylko znaną melodię. Brianna przebudziła się od razu. - Co się dzieje? - Ach... coś mnie ugryzło. - Roger dyskretnie ułożył przykrycie w po­ przedniej pozycji. - Musiała się tu zabłąkać jakaś osa. Przeciągnęła się i odgarnęła opadające jej na twarz włosy. Po chwili wy­ ciągnęła rękę po kubek z wodą stojący przy łóżku - zawsze budziła się spragniona. Przez chwilę przypatrywała mu się, lustrując go od góry do dołu, aż wreszcie jej miękkie usta rozpłynęły się w szerokim uśmiechu. - Tak? Rzeczywiście widzę tu jakieś żądło. Mam je wyciągnąć? - Odło­ żyła naczynie i przybrała wdzięczną pozę, opierając się na jednym łokciu. - Jesteś sadystką - wycedził Roger przez zaciśnięte zęby. - Teraz jestem już tego pewien. Niewątpliwie odziedziczyłaś tę cechę po ojcu. Roześmiała się, rozbawiona, i zaczęła wciągać na siebie koszulę. - MAMA! Choleja, mama! - Zakrzyknął do niej Jemmy gromkim gło­ sem, kiedy wyjmowała go z kołyski. - Łobuzie - skarciła go czule. - Nie byłeś dziś łaskawy dla tatusia. Zu­ pełnie nie masz wyczucia czasu. - Zmarszczyła nos. - Zresztą nie tylko ty. - Zależy od punktu widzenia. - Roger obserwował ich, leżąc podparty na jednym łokciu. - Przypuszczam, że w jego mniemaniu czas był bardzo odpowiedni. - Jasne. - Brianna spojrzała na niego, unosząc brew. - Odpowiedni, aby podchwycić nowe słówko. - Słyszał je już nieraz. - Głos Rogera brzmiał ciężko. Stawiając nogi na podłodze, dłońmi potarł twarz i przeczesał palcami zmierzwione włosy. - No cóż, powinniśmy chyba przejść wreszcie od ogółu do konkretów. Brianna postawiła Jemmy'ego na ziemi i uklękła przed nim, całując go w nos. - A fe. Nie sądzisz, że osiemnaście miesięcy to czas na rozstanie z pieluszkami? - Pytasz mnie, czy jego? - Phi, wszystko mi jedno, zależy, który z was potrafi mi na nie odpo­ wiedzieć. -262-

Jemmy nie potrafił, z radosnym spokojem znosił higieniczne zabiegi matki, zimną mokrą szmatką, którą obmywmała najwrażliwsze miejsca je­ go ciała, wyśpiewując swoją nową kompozycję. Brianna położyła temu kres, biorąc go na ręce i sadowiąc się z nim przy palenisku. - Chcesz coś przekąsić? - zapytała, rozchylając zachęcająco koszulę. - O tak - wyrwało się Rogerowi spod serca. Bree zaśmiała się ze współ­ czuciem i usadowiła Jemmy'ego na swoich kolanach, a on zabrał się do ssania. - Ty będziesz następny - pocieszyła męża. - Chcesz owsiankę na śnia­ danie? - To wszystko, co jest w menu? - Mogą być grzanki z dżemem truskawkowym. Ser. Jajka, ale po nie bę­ dziesz musiał iść do kurnika, bo w spiżarni już nie ma. Do Rogera prawie nie docierały jej słowa; urzekał go widok Brianny siedzącej w półmroku, ze zgrabnymi udami, rozchylonymi pod osłoną cienkiej koszuli. A ona domyśliła się chyba powodu jego braku zaintere­ sowania śniadaniem, bo spojrzała na niego i z uśmiechem powiodła spoj­ rzeniem po jego nagości. - Świetnie wyglądasz, Roger - powiedziała cicho. Jej wolna dłoń spo­ częła na wewnętrznej stronie uda. Ledwie dostrzegalnym ruchem zakreś­ liła szczupłymi palcami dwa okręgi. - Ty także. - Jego głos zabrzmiał chrapliwie. - Lepiej niż świetnie. Uniosła dłoń i delikatnie poklepała nią plecy Jemmy'ego. - Chcesz po śniadaniu odwiedzić ciocię Lizzie, kochanie? - zapytała, nie patrząc na niego. Ani na chwilę nie oderwała spojrzenia od oczu Rogera, a jej usta rozciągnęły się w chytrym uśmieszku. Chyba nie wytrzyma tyle czasu, by jej nie dotknąć. Chwycił jej szal, któ­ ry leżał w nogach łóżka i obwiązawszy się nim w biodrach dla przyzwo­ itości, podszedł i klęknął przy Briannie. Jej włosy zafalowały od lekkiego przeciągu. Zobaczył, że ma gęsią skórkę, więc objął oboje ramionami. Na nagich plecach czuł zimny prąd powietrza. - Kocham cię - wyszeptał jej do ucha. Jego dłoń przykryła jej, dotyka­ jąc uda. Pochyliła się w jego stronę i delikatnie ustami musnęła jego usta. - Ja też cię kocham. Przepłukała usta wodą z odrobiną wina i teraz jej pocałunek sma­ kował jesiennymi owocami winorośli i zimnym, czystym strumieniem. Nagle rozległo się głośne walenie w drzwi i towarzyszący mu głos te­ ścia. -263-

- Roger! Jesteś tam? Ruszaj się! - Czemu pyta, czy tu jestem? - zniżonym głosem zapytał Bree. - Gdzie niby miałbym być? - Ćśś. - Niechętnie oderwała się od wędrówki po jego karku, wciąż pa­ trząc z uznaniem na jego ciało. -Już wstał, tato! - krzyknęła. - Ano tak, najlepiej być stale w gotowości - mruknął Roger. - Idę! - do­ dał głośniej. - Gdzie jest u diabła, moje ubranie? - Pod łóżkiem, tam, gdzie je porzuciłeś wczoraj wieczór. - Brianna po­ stawiła Jemmy'ego, który usłyszawszy głos dziadka, zapiszczał i pobiegł w stronę zaryglowanych drzwi. Kiedy już posiadł umiejętność chodzenia, nie tracił czasu i w ciągu kilku dni nauczył się poruszać w nieprawdopo­ dobnie szybkim tempie. - Szybko! - Za oknem uniosła się zasłona, promienie słońca zalały wnę­ trze chaty i ukazała się głowa Jamiego Frasera. - Ruszaj się, człowieku zawołał łagodniejszym tonem, widząc Rogera przyczajonego na podłodze w bieliźnie. - Nie pora latać z gołym tyłkiem. MacLeod mówi, że w gó­ rach są jakieś bestie. - Posłał pocałunek Jemmy'emu - A ghille ruaidh, a charaid! Ciamar a tka thu? Roger w jednej chwili zapomniał o seksie i o wstydzie. Zerwał koszulę przez głowę i wyprostował się. - Jakie? Jelenie, łosie? - Nie mam pojęcia, w każdym razie niezłe mięso! Zasłona opadła nagle, w izbie znów zapanował półmrok. Ale podmuch chłodnego powietrza przyniósł z sobą zapowiedź polowania, zapach po­ czerwieniałych liści, błota, świeżych odchodów, mokrej wełny i lśniącej skóry, a wszystko to przyprawione swądem prochu. Rzuciwszy na żonę ostatnie tęskne spojrzenie, Roger szybko wciągnął pończochy.

90.

Zagrożenie

ukryte w

trawie

Utyskując pod nosem i sapiąc, w południe dotarli do ciemnozielonej ścia­ ny lasu. Na wyżej położonych grzbietach górskich tłoczyły się jodły, świer­ ki i sosny, wywyższając się dumnie ponad skalnymi rumowiskami. Nato-264-

miast te stojące przed nimi lamentowały iglastym szumem nad krucho­ ścią opadłych liści. Roger zadrżał, znalazłszy się w cieniu drzew, i z zadowoleniem pomy­ ślał o przeczuciu, które kazało mu włożyć wełnianą bluzę myśliwską. Nie było czasu ani ochoty na rozmowy, nawet kiedy dla odpoczynku zatrzy­ mywali się na chwilę. W lesie panowały bezruch i cisza, które kładły ta­ mę niepotrzebnym słowom. Otaczająca ich dzicz była opustoszała i nienaturalnie spokojna. Być mo­ że przyszli za późno, a może MacLeod się pomylił. Roger jeszcze nie opa­ nował wszystkich umiejętności traperskich, w tym także zabijania, ale spę­ dził mnóstwo czasu w samotności, na słońcu, wietrze, w ciszy i dzięki temu wyrobił w sobie instynkty myśliwskie. Znów wyszli na odsłonięty teren, gdzie powietrze było już przenikli­ wie chłodne i rozrzedzone. Roger przymknął jednak powieki, z zadowo­ leniem chłonąc zalewające okolicę promienie słoneczne. Pozostali uczest­ nicy wyprawy także przystanęli, wystawiając się na kojące działanie słońca, wreszcie osłonięci od wiatru. Jamie przystanął na krawędzi skalnej półki, a na miedzianych, ciasno związanych włosach zatańczyły mu lśniące iskierki. Rozejrzał się wokół, po czym mrużąc oczy, obrzucił spojrzeniem znajdujące się poniżej drze­ wa. Roger zauważył, jak jego nozdrza rozszerzają się, a po chwili ledwie zauważalny półuśmiech zakwita mu na ustach. Być może wyczuł jednak, że nie przyszli na próżno. Roger wciągnął powietrze w nadziei, że jemu także uda się coś wyczuć, ale nie potrafił zidentyfikować żadnego zapa­ chu poza gnijącymi liśćmi i silnym odorem potu Kenny'ego Lindsaya. Fraser pokiwał głową, zwrócił się do Fergusa i po cichej wymianie zdań zniknął za skalną półką. - My czekamy - wyjaśnił krótko Fergus pozostałym i przysiadł na ka­ mieniu. Z torby wyjął dwie rzeźbione kamienne kulki i począł kręcić ni­ mi w dłoni, przetaczać wzdłuż zręcznych palców. Piękne jesienne słońce przedzierało się długimi świetlistymi pasmami między bezlistnymi gałęziami, udzielając ziemi ostatniego namaszczenia, błogosławiąc ją ostatnim tchnieniem ciepła. Mężczyźni siedzieli, rozma­ wiając przyciszonymi głosami, a zapach ich potu powoli wypełniał po­ wietrze. Kiedy szli chłodnym lasem, nie odczuwał go, ale teraz, w pro­ mieniach słońca, odór świeżego potu przesycał sobą wszystko. Rogerowi przyszło do głowy, że może to nie nadzwyczaj czuły zmysł powonienia u zwierząt, lecz intensywność ludzkiego zapachu utrudnia­ ją zbliżenie się do zwierzyny. Widział, jak Indianie z plemienia Mohawk 265-

nacierali się ziołami, aby zabić swój naturalny zapach, ale u Kenny'ego Lindsaya nawet mięta pieprzowa pewnie na nic by się nie zdała. Miał nadzieję, że sam nie cuchnął tak mocno. Aby to sprawdzić, uchy­ lił kołnierz bluzy i pociągnął nosem. Poczuł, jak po karku spływa mu na­ stępna strużka potu. Otarł ją materiałem i postanowił, że przed powro­ tem do domu musi się wykąpać, choćby woda w strumieniu była skuta lodem. Przypomniał sobie pewną chwilę sprzed tygodnia i jego twarz pokry­ ła się gorącym rumieńcem. W poszukiwaniu Claire zajrzał do mleczarni. Znalazł ją tam. Ją i Jamiego. Oboje byli kompletnie ubrani i stali w dużej odległości od siebie, ale powietrze było tak przesycone zapachem pożądania i ostrą wonią mę­ skiego nasienia, że twarz Rogera zapłonęła zażenowaniem. W pierwszym odruchu chciał się odwrócić i wyjść, ale przecież widzieli go już i nie mógł tego zrobić bez wyjaśnienia. Przekazał wiadomość Claire, czując na sobie spojrzenie Frasera - beznamiętne, a zarazem nieco zagadkowe. Był świa­ dom, że między nimi odbywa się teraz rozmowa, która nie potrzebuje słów, że są połączeni niewidoczną nicią. Jamie poczekał, aż Roger wyjdzie, zanim sam opuścił pomieszczenie. Kątem oka Roger dostrzegł jednak nieznaczne muśnięcie dłoni, którym ją pożegnał, i nawet teraz na samo wspomnienie tamtej chwili czuł dziwny ucisk w żołądku. Kilka razy odetchnął głęboko, aby pozbyć się nieprzyjemnego uczucia tamującego wlatujące do płuc powietrze. W końcu wyciągnął się na zie­ mi pokrytej liśćmi, a słońce pieściło go ciepłym dotykiem. Dobiegł go stłu­ miony pomruk Fergusa i zaraz potem rozległ się szelest kroków, ozna­ czający, że Francuz po raz kolejny oddala się od grupy. Fergus najadł się poprzedniego dnia kiszonej kapusty, a teraz mógł to odczuć każdy, kto posiedział przy nim dłużej. Myśli Rogera znów powędrowały do mleczarni. Nie były to myśli lubieżne, ani nawet zwykła ciekawość, ale coraz czę­ ściej łapał się na tym, że przygląda się im uważniej niż zwykle. Któregoś wieczoru widział ich spacerujących po zmroku. Jamie pochylał głowę w jej kierunku, a ręce miał złożone za plecami. Claire żywo gestykulowała, prze­ cinając powietrze dłońmi o niemal białej skórze, jakby chciała pochwycić nimi czekającą ich przyszłość i nadać jej kształt. Mówiąc, rzeźbiła rękami słowa, wygładzała je i wręczała Jamiemu. Kiedy już zdał sobie z tego sprawę, zaczął obserwować ich świadomie, usuwając w cień uczucie wstydu z powodu wtargnięcia w czyjąś intym-266-

ność. Miał przecież usprawiedliwienie - było coś, czego musiał się dowie­ dzieć, potrzebował tego tak bardzo, że dobre maniery zeszły na drugi plan. Jak to ma wyglądać? Cała ta sprawa z małżeństwem? Został wychowany przez człowieka nieżonatego. Chociaż w dzieciń­ stwie otrzymywał od wuja i starszej gospodyni wszystko, czego potrzebo­ wał, w dorosłym życiu wciąż odczuwał, że czegoś mu brak, nie rozumie­ jąc gestów i słów, które dwoje ludzi czyniły prawdziwym małżeństwem. Na początku wystarcza instynkt. Ale jeśli da się nauczyć miłości takiej jak ta... Dotyk, który poczuł na ramieniu, spowodował, że zerwał się gwałtow­ nie, gotowy do obrony. Jamie uchylił się bez trudu i uśmiechnął do nie­ go. Głową wskazał krawędź skalnej półki. - Znalazłem je - powiedział tylko.

Jamie uniósł dłoń i Fergus natychmiast znalazł się u jego boku. Francuz ledwie dosięgał do ramienia potężnego Szkota, ale bynajmniej nie wyglą­ dał przez to śmiesznie. Ręką osłonił oczy i spojrzał w kierunku, który mu wskazano. Roger podszedł do nich od tyłu, także spoglądając w dół. Niewielki ptak przeleciał w oddali, to obniżając lot, to znów wzbijając się w niebo. Co ja­ kiś czas, kiedy pokrzykiwał po swojemu, odpowiadało mu nawoływanie z lasu, trochę przypominające bardzo wysoki śmiech. Poza tym nie do­ strzegł nic godnego uwagi - gęsta plątanina górskich wawrzynów, orzeszników i dębów, podobnych do tych, które rosły w ich okolicy. Daleko po­ niżej gruba linia wysokich, bezlistnych drzew wyznaczała bieg strumienia. Fraser dostrzegł wyraz rezygnacji na jego twarzy i ruchem głowy jesz­ cze raz wskazał podnóże góry. - Nad strumieniem, widzisz? - zapytał. W pierwszej chwili Roger nie zauważył nic. Sam strumień nie był stąd widoczny, ale widział gęsto porastające jego brzeg wierzby i sykomory. Wreszcie dostrzegł ledwie zauważalny ruch w zaroślach. To nie podmuch wiatru poruszał gałęziami, lecz zwierzę ogryzające je z liści. - Jezu, co to takiego? Jego spojrzenie wyłowiło wśród drzew ciemne, masywne cielsko. - Nie wiem. Większy niż jeleń. Może wapiti. - Wzrok Frasera był sku­ piony na ciemniejącym w oddali punkcie. Chociaż stał spokojnie, lekko wsparty o muszkiet, Roger wyczuwał ogarniające go podniecenie. -267-

- Może to łoś? - Fergus zmarszczył brwi pod osłaniającą oczy dłonią. Nigdy żadnego nie widziałem, ale słyszałem, że są ogromne. - Nie. - Roger pokręcił głową. - To znaczy są, ale to nie jest łoś. Polo­ wałem na łosie z Indianami Mohawk. One się inaczej poruszają. - Za póź­ no zauważył, jak usta Frasera zaciskają się w wąską linijkę i dopiero po dłuższej chwili rozluźniają. Zgodnie z niepisaną umową wszyscy unikali tematu pobytu Rogera wśród Indian. Fraser nie odezwał się jednak ani słowem, tylko pokiwał głową. - Ano, to nie jest ani jeleń, ani łoś, ale z pewnością nie jest jeden. Wi­ dzicie? Roger jeszcze mocniej zmrużył oczy, ale po chwili zauważył, że Fraser by­ najmniej nie patrzy w jeden punkt, lecz obejmuje oczyma szerszy krajobraz. Kiedy udało mu się rozproszyć spojrzenie, okazało się, że rozciąga się przed nimi mozaika kolorowych, ruchomych plam, podobna trochę do ob­ razów van Gogha. Uśmiechnął się do tego porównania. W końcu jednak zobaczył to, co od jakiegoś czasu widział Jamie, i wszystkie malownicze porównania w jednej chwili umknęły mu z głowy. Tu i ówdzie, pomiędzy przyćmionymi szarościami, brązami i zielenią, dały się zauważyć elementy jakby oddzielne, nienależące do obrazu dziwne ruchy, odmienne od tych, które wywołują podmuchy wiatru. Wszystkie zwierzęta były właściwie niewidoczne, ale ich obecność wy­ czuwało się w gwałtowniejszych szarpnięciach krzewów. Chryste, muszą chyba być ogromne? Tam... i tam... oczy prześlizgiwały się po rozciąga­ jącym się poniżej widoku. Poczuł w żołądku ucisk, który towarzyszy czło­ wiekowi w chwilach największej ekscytacji. Jezu, będzie ich z pół tuzina, przynajmniej! - Miałem rację! Miałem rację czy nie, Mac Dubh? - MacLeod nie posia­ dał się z radości. Jego okrągła twarz płonęła z podniecenia, całe ciało wy­ rażało niecierpliwą chęć zmierzenia się z bestiami. Niespokojnie wpatry­ wał się w twarz Jamiego. - Co zrobimy, Mac Dubh? Jamie wpatrywał się w dolinę. - Trudno powiedzieć. Są na otwartej przestrzeni, nie będziemy mogli ich zapędzić w pułapkę. - Polizał palec i wystawił go przed siebie. - Wiatr wieje z zachodu, pozwoli nam to zejść wzdłuż strumienia do stóp zbocza. Wtedy mały Roger i ja pójdziemy w stronę tej wielkiej, od­ słoniętej skały, widzicie ją? Lindsay powoli pokiwał głową, krzywym, wystającym zębem lekko przygryzając wargę. -268-

- Są blisko strumienia. Wy pójdziecie dokoła, dobrze ukryci, aż do tego wielkiego cedru. Tam, widzicie? Tam się rozdzielicie, żeby na każdym brze­ gu było po dwóch ludzi. Evan jest najlepszym strzelcem, niech cały czas ma się na baczności. Roger Mac i ja będziemy za stadem, spróbujemy nagonić je w waszą stronę. Fergus przytaknął na znak zrozumienia, jeszcze raz mierząc wzrokiem okolicę. -Rozumiem. Jeśli nas zobaczą, zawrócą w stronę małego wąwozu i wpadną w pułapkę. Wybornie. Allonsy! Władczym gestem przywołał resztę, a jego hak zalśnił w słońcu. Po chwi­ li lekki grymas wykrzywił jego twarz, przyłożył rękę do żołądka i po raz kolejny zatruł otaczającą ich ciszę i rześkie powietrze wspomnieniem wczo­ rajszej kapusty. Jamie spojrzał na niego z namysłem. - Pamiętajcie, aby trzymać się zawietrznej.

Niepodobna było poruszać się cicho po ściółce z suchych liści, ale Roger stąpał możliwie najdelikatniej. Widząc, że Jamie przystaje, aby załadować broń, zrobił to samo. Czuł podniecenie, któremu towarzyszyły jakeś złe przeczucia i zapach prochu. Zwierzęta były tak wielkie, że nawet on miał szansę któreś trafić. Starając się nie ulegać wątpliwościom, zatrzymał się na chwilę, nasłu­ chując uważnie. Nie usłyszał jednak niczego poza szumem wiatru prze­ dzierającego się przez nagie gałęzie i odległym szmerem wody strumie­ nia. Z krzaków, w których mignęła mu ruda głowa, dobiegł go ledwie słyszalny trzask. Szybko założył broń na ramię i podążył za Jamiem. Przekradając się ostrożnie przez zarośla sumaków, Roger poczuł nagle, że nadepnął na coś, co bynajmniej nie było stertą liści. Gwałtownie od­ skoczył, z trudem utrzymując równowagę. Spojrzał pod nogi i mimo roz­ czarowania, nie zdołał opanować wybuchu śmiechu. - Jamie! - zawołał, nie przejmując się dłużej potrzebą zachowania ci­ szy, i Fraser wychynął zza kępy laurowych krzewów. - Żaden ze mnie tra­ per, ale rozpoznałem, w co wdepnąłem, i to nie pierwszy raz. - Otarł po­ deszwę buta o leżącą obok kłodę. - Jak myślisz, za czym się skradaliśmy przez cały ten czas? Jamie przykucnął na chwilę, powstał i po chwili podszedł do następ­ nego brązowego kopczyka. Lekko dotknął go palcem wskazującym i spoj­ rzał na Rogera z rozbawieniem i lekką konsternacją. -269-

-A niech mnie - powiedział w końcu. Wciąż kucając, rozejrzał się wo­ kół. - Ale co one tu robią? - mruknął, obejmując przestrzeń wokół nich zasępionym wzrokiem. Po chwili wstał i osłaniając dłonią oczy, spojrzał w stronę strumienia, gdzie zniżające się słońce, przedzierało się przez gałęzie. - Nie, to nie może być - powtarzał do siebie, mrużąc oczy i wpatrując się w cień. - W Ridge są tylko trzy sztuki bydła i nie dalej jak dziś rano widziałem, jak dwie z nich dojono. Trzecia należy do Bobby'ego MacLeoda, chyba rozpoznałby własną krowę. Poza tym... - Odwrócił się powo­ li, spoglądając w stronę stoku, po którym niedawno schodzili. Nie musiał kończyć - krowa bez spadochronu nie miała szans dostać się stamtąd na dół. - Na pewno nie jest jedna - dodał Roger. - Ano tak. Ale skąd się tam wzięły? - Jamie spojrzał na niego, marsz­ cząc czoło. - Indianie nie trzymają bydła, zwłaszcza o tej porze roku, już dawno ubiliby wszystkie zwierzęta i uwędzili mięso. W promieniu trzy­ dziestu mil nie ma żadnej farmy, z której mogłyby pochodzić. - Może to zdziczałe stado? - zasugerował Roger. - Uciekło komuś kie­ dyś i teraz wędruje swobodnie. - To przypuszczenie zabrzmiało bardzo obiecująco. - Będą więc łatwym łupem - stwierdził Jamie. Uśmiechnął się, ale w je­ go głosie zabrzmiała nuta sceptycyzmu. Odłamał kawałek przysuszonego krowiego łajna, rozkruszył go w palcach i odrzucił. - Jeszcze świeże - zauważył. - Są bardzo blisko, idziemy. Po półgodzinnej wędrówce dotarli do miejsca nad brzegiem strumie­ nia, które wypatrzyli z góry. Było tam szeroko i płytko, rosnące na brze­ gu wierzby zanurzały ogołocone z liści gałęzie w nurcie wody. Wokół pa­ nował zupełny bezruch i spokój. Ich broń połyskiwała czasem, odbijając promienie słońca. Było jasne, że krowy przechodziły tędy wcześniej, piasz­ czysty brzeg zryty był kopytami, a okoliczne zarośla staranowane przez wielkie zwierzęta. - Dlaczego nie pomyślałem, aby wziąć sznur? - mruczał pod nosem Ja­ mie, przedzierając się przez wierzbową gęstwinę. - Mięso to jedno, ale mleko i ser byłyby... - jego słowa przestały być słyszalne, kiedy odwrócił się od strumienia, kierując się śladami pozostawionymi przez bydło w li­ stowiu. Teraz prowadziły one w stronę lasu. Bez słowa rozdzielili się, poruszając się możliwie najciszej. Roger z wiel­ kim skupieniem nasłuchiwał każdego najlżejszego odgłosu. Musieli być już bardzo blisko, nawet niedoświadczone oko Rogera było w stanie do-270-

strzec, że ślady pozostawione przez zwierzęta były coraz świeższe. Las wciąż jednak pogrążony był w martwej ciszy, przerywanej jedynie przez odległe nawoływania kruków. Słońce było już bardzo nisko, wypełniając teraz powietrze delikatną, złotą mgiełką. Robiło się coraz zimniej, za każ­ dym razem, kiedy wchodzili w cień, Roger drżał z zimna, pomimo chro­ niącej go grubej bluzy. Już niedługo będą musieli odnaleźć resztę grupy i poszukać miejsca na obóz, bo o tej porze roku zmierzchało bardzo pręd­ ko. Ogrzanie się przy ogniu byłoby ogromną przyjemnością. A jeszcze większą, gdyby mogli coś na nim upiec. Schodzili teraz w dół, w niewielkie zagłębienie, gdzie ze stygnącej zie­ mi unosiły się już smugi jesiennej mgły. Jamie był daleko przed nim, idąc tak szybko, jak się dało po rozmiękłej ziemi. Tropy zwierząt wciąż były dla niego wyraźnie widoczne, mimo roślinności gęsto porastającej pod­ łoże. Stado krów nie mogło tak po prostu zniknąć, pomyślał, nawet we mgle tak gęstej jak ta... chyba że to jakieś czary, w które jednak nie wierzył, na­ wet w tak nienaturalnej ciszy. - Roger. - Głos Jamiego był bardzo cichy, ale Roger, nasłuchujący bar­ dzo uważnie, od razu rozpoznał, że dochodzi gdzieś z prawej strony. Ja­ mie przyglądał się czemuś, przechylając głowę. - Spójrz. Przytrzymywał gałąź jeżyny, odsłaniając solidny pień sykomory. Na pewnej przestrzeni kora była zupełnie zdarta, a pozostałą pokrywały pla­ my jakiejś białawej substancji. - Czy krowy robią coś takiego? - Roger z powątpiewaniem spojrzał mu przez ramię i wyciągnął rękę, ujmując w palce kłębek skudlonej, ciemnej sierści. - Czasami - odparł Jamie. Pochylił się bardziej, potrząsając głową. - Ale niech mnie piekło pochłonie, jeśli widziałem kiedyś krowę, która miałaby taką sierść. To mi wygląda bardziej na... Coś poruszyło się tuż obok łokcia Rogera, a kiedy się odwrócił, ujrzał tuż przed sobą ogromny ciemny łeb. Maleńkie przekrwione czarne oczka patrzyły wprost na niego. Przestraszony, krzyknął i odskoczył do tyłu. Roz­ legł się huk, kiedy jego broń wypaliła, zaraz za nim dał się słyszeć stłu­ miony łomot. Leżał teraz tuż przy pniu, nie mogąc złapać oddechu. Nie wiedział, co się stało, przed oczyma mignęło mu tylko włochate cielsko byka i zaraz potem jakaś ogromna siła odrzuciła go w tył. Usiadł, próbując odzyskać oddech, i zobaczył Jamiego - klęczał na tra­ wie, gorączkowo szukając broni Rogera. -Wstawaj! - krzyknął. - Ocknij się, Roger! Mój Boże, to bizon! -271-

Roger w jednej chwili poderwał się na równe nogi i podążył za Jamiem. Wciąż lekko otumaniony, biegł, trzymając w ręce broń, nie mając naj­ mniejszego pojęcia, kiedy się tam znalazła. Rożek z prochem rytmicznie obijał się o jego biodro. Jamie mknął przez krzewy jak jeleń, a zwinięta peleryna podskakiwa­ ła, przewieszona przez plecy. Las już nie milczał, gdzieś za nimi rozlega­ ły się trzaski i niskie pomruki. Dogonił Frasera, kiedy dotarli do zbocza. Mozolnie wspinali się w gó­ rę, a ich stopy ślizgały się na mokrych liściach, płuca płonęły z wysiłku. W końcu dotarli na szczyt i spojrzeli w dół, na stok z drugiej strony, usia­ ny sosnami i młodymi orzesznika. Były tam, osiem, może dziewięć ogromnych, kudłatych bestii, biegną­ cych razem, omijających zarośla i drzewa. Jamie opadł na jedno kolano, wymierzył i strzelił, ale bez zauważalnego skutku. Nie było czasu, by przeładować broń, nie mogli ani na chwilę spuścić stada z oczu. Wstęga strumienia zakręcała między drzewami. Roger w podnieceniu ruszył w dół zbocza, pudełko z kulami i z jedzeniem fru­ nęły za nim, przytroczone rzemykami. Serce biło mu w rytm dudnienia bizonich kopyt. Słyszał, jak Jamie po gaelicku nawołuje go do powrotu. Dopiero nagła zmiana w tonacji okrzyków skłoniła Rogera, by się od­ wrócił. Jamie stał w miejscu, a jego twarz zamarła z przerażenia. Zanim Roger zdołał wydać z siebie jakikolwiek głos, przerażenie ustąpiło miejsca wściekłości. Obnażając zęby, wymierzył w ziemię kolbę strzelby i wściek­ le zaczął w coś walić. Roger natychmiast zawrócił. - Co jest? - Spojrzał i całe jego ciało z obrzydzenia pokryło się gęsią skórką. Brązowy, poskręcany między kępami traw zwój, gruby, pokryty łuskowatą skórą. Jeden koniec węża był zbity na miazgę, jego krew po­ plamiła kolbę muszkietu Frasera, ale podłużne bezgłowe cielsko wciąż wi­ ło się w konwulsjach. - Przestań! Już nie żyje. Słyszysz? Przestań, mówię do ciebie! - Chwy­ cił Jamiego za rękę, ale on wyrwał mu się i dalej okładał martwe zwierzę. W końcu przestał i stał, drżąc na całym ciele, ledwie trzymając się na no­ gach. - Chryste! Co się stało? Ukąsił cię? - Ano tak, w nogę. Nadepnąłem na niego. - Twarz Jamiego była zu­ pełnie biała. Spojrzał na wciąż drgające zwłoki węża i wzdrygnął się. Roger, starając się opanować drżenie własnej ręki, pociągnął Frasera za ramię. -272-

- Odejdźmy stąd. Musisz usiąść, trzeba obejrzeć ranę. Jamie poszedł za nim, potykając się, aż wreszcie opadł na zwalony pień. Trzęsącymi się dłońmi odwinął pończochę na prawej nodze. Roger obró­ cił jego głowę, aby patrzył w inną stronę, i zdjął but razem z pończochą. Ślady ukąszenia były widoczne, dwa ciemnoczerwone punkty na łydce. Ciało wokół ranek nabrało już niebieskawego odcienia, widocznego na­ wet w świetle zapadającego zmierzchu. - Był jadowity, będę musiał to wyciąć. - Roger czuł suchość w ustach, ale jednocześnie był dziwnie spokojny. Wyciągnął nóż z pokrowca, my­ śląc przez chwilę o dezynfekcji narzędzia, ale wiedział, że nie ma na to czasu. Rozpalenie ognia trwałoby go zbyt długo, a w tej chwili liczyła się każda minuta. - Czekaj. - Fraser nadal był bardzo blady, ale spokojny. Wyciągnął zza pasa płaską butelkę i wylał kilka kropli whisky na ostrze noża, następnie natarł odrobiną płynu ranę i jej okolice. Patrząc na Rogera, skrzywił usta chyba w zamierzonym uśmiechu. - Claire tak robi, kiedy szykuje się do pokrojenia kogoś. - Odchylił się, wsparł ręce na omszałej powierzchni pniaka i kiwnął głową. - Zaczynaj. Przygryzając wargi, Roger przycisnął czubek ostrza do skóry tuż ponad śladem ugryzienia. Skóra była zaskakująco twarda i sprężysta, nóż wgniótł ją tylko lekko, ale nie przeciął. Fraser pochylił się i objął dłońmi ręce Ro­ gera, a po chwili nacisnął, wydając z siebie wściekły pomruk. Nóż zapadł się w ciało na głębokość ponad jednego cala. Krew wypłynęła spod ostrza, ręce naciskające dłonie Rogera opadły. - Jeszcze raz. Mocno i szybko, na miłość boską. - Głos Jamiego był spo­ kojny, ale Roger czuł, jak krople potu, które pokryły jego twarz, opadają mu na ręce. Zebrał w sobie siły i nacisnął mocno. Wyciął dwa znaki „X" ponad śladami ukąszenia, jak zalecał podręcznik pierwszej pomocy. Rany krwa­ wiły obficie, wzdłuż nogi biegły grube, czerwone strumienie. To dobrze, pomyślał. Nóż musiał sięgnąć tak głęboko, aby odciąć truciźnie drogę rozprzestrzeniania się. Odrzucił nóż i pochylił się, przykładając usta do cięć. Nadal nie było w nim śladu paniki, ale w ruchach dał się wyczuć więk­ szy pośpiech. Jak szybko rozprzestrzeniał się jad? Miał nie więcej niż kil­ ka minut, może nawet mniej. Ssał najmocniej jak potrafił, metaliczny smak krwi wypełnił jego usta. Co chwila przerywał i wypluwał ją na pożółkłe liście. Poddając się osobliwemu rozproszeniu umysłu, które ogarnia ludzi w chwilach zagrożenia, myślał o dziesiątkach rzeczy jednocześnie. -273-

Czy cholerny wąż naprawdę jest już martwy? Czy był bardzo jadowity? Czy bizony uciekły? Chryste, czy robi to dobrze? Brianna zabiłaby go, gdyby pozwolił umrzeć ojcu. Tak samo Claire. W lewe udo złapał go skurcz. Gdzie u diabła są pozostali? Fraser powinien ich wezwać - nie, on właś­ nie to robił, gdzieś poza świadomością Rogera ryczał głośno. Ciało nogi, którą przytrzymywał Roger, stało się twarde jak kamień, mięśnie stężały pod naciskiem jego palców. Coś chwyciło go za włosy i odciągnęło od rany. Spojrzał w górę, od­ dychając ciężko. - Chyba wystarczy, co? - Głos Jamiego był bardzo słaby. - Wyssiesz ze mnie wszystko. - Ostrożnie poruszył gołą stopą, krzywiąc się. Miejsca na­ cięć były sine, wciąż sączyła się z nich krew. Ciało wokół było spuchnięte od ssania i prawie niebieskie. Roger usiadł na piętach, zachłystując się powietrzem. -Więcej widać śladów... po mnie... niż po wężu. Usta miał pełne śliny, odkaszlnął i jeszcze raz splunął. Fraser podsunął mu butelkę whisky, więc wypluł resztki śliny i pociągnął spory łyk. - W porządku? - Wierzchem dłoni otarł brodę, ciągle czując w ustach smak żelaza, i ruchem głowy wskazał na zmacerowaną nogę. - Przeżyję. - Jamie nadal był blady, ale kącik ust lekko uniósł mu się do góry. - Idź i zobacz, czy inni są gdzieś w pobliżu. Nie było ich, z góry nie było widać nic poza morzem nagich gałęzi, po­ ruszających się na wietrze, który wiał teraz z coraz większą siłą. Nawet je­ śli bizony były jeszcze nad strumieniem, stąd nie dało się stwierdzić żad­ nego śladu ich obecności - ich ani myśliwych. Zachrypnięty od krzyku, Roger powoli zszedł w dół stoku. Jamie prze­ sunął się nieco, znalazłszy schronienie pośród skał, u stóp wielkiej jodły. Siedział tam, wsparty plecami o kamień, z nogami wyprostowanymi. Zra­ nioną łydkę obwiązał chustką. - Nikogo ani śladu. Będziesz mógł iść? - Roger pochylił się nad teściem i z niepokojem stwierdził, że jego twarz płonie i spływają z niej strużki potu, mimo panującego chłodu. Jamie potrząsnął głową, wskazując na nogę. - Może kawałek. - Noga opuchła jeszcze mocniej, zwłaszcza w okoli­ cach ukąszenia, a niebieskawy odcień obejmował coraz większe połacie skóry. -274-

Roger poczuł pierwszą falę niepokoju. Zrobił już wszystko, co dykto­ wała mu jego wiedza. W podręcznikach pierwszej pomocy następne za­ lecenia w razie ukąszenia węża brzmiały: „Usztywnij kończynę i jak naj­ szybciej przewieź poszkodowanego do szpitala". Nacięcie i wysysanie miało oczywiście za zadanie usunięcie trucizny z organizmu, ale z pew­ nością jej część rozprzestrzeniała się teraz powoli po ciele Jamiego Frasera. Nie zdołał wyssać wszystkiego. O ile w ogóle coś udało się mu usu­ nąć. Najbliższa namiastka szpitala - Claire z jej ziołami - znajdowała się o dzień drogi stąd. Roger usiadł obok Jamiego, zastanawiając się, co dalej począć. Unieru­ chomić kończynę - cóż, to na pewno mógł jeszcze zrobić. - Bardzo boli? - zapytał głupio. -Tak. Po tej mało pocieszającej odpowiedzi Jamie oparł się ponownie o ska­ łę i przymknął powieki. Roger usiadł wygodniej na ściółce z suchych igieł i spróbował się zastanowić. Bardzo szybko robiło się ciemno, ciepło rozproszyło się razem z ostat­ nimi promieniami słońca, chociaż nie było pewnie jeszcze czwartej. Było jasne, że dziś nigdzie się już nie ruszą. W ciemności z pewnością zgubili­ by się w górach, nawet gdyby się okazało, że Fraser może chodzić. Gdy­ by reszta grupy była teraz z nimi, mogliby go ponieść, zmieniając się co jakiś czas, ale wcale nie był pewien, czy to byłoby lepsze niż pozostawie­ nie go tutaj w spokoju. Chociaż w duchu pragnął, aby Claire tu była, zda­ wał sobie sprawę, że ona także niewiele mogłaby zrobić, co najwyżej uśmierzyć ból umierania... Myśl o tym sprawiła, że coś ścisnęło mu żołądek. Odepchnąwszy ją od siebie, sięgnął do sakwy, sprawdzając stan zapasów. Wciąż miał ze sobą nie­ wielką ilość ciasta, woda zaś nie stanowiła problemu, znajdowali się w gó­ rach i poprzez szum drzew, słyszał szmer wody, płynącej gdzieś poniżej. Po­ myślał, że lepiej będzie zgromadzić trochę drewna, zanim zrobi się ciemno. - Dobrze byłoby rozpalić ogień. - Odezwał się nagle Jamie, czytając w je­ go myślach. Otworzył oczy i przyglądał się teraz swojej dłoni, obracając ją, jakby nie widział jej jeszcze nigdy w życiu. - Czuję kłucie w końcach palców - dotknął twarzy dłonią. - Tutaj też. Usta mi drętwieją. Myślisz, że to normalne? - Nie wiem. Sądzę, że tak, jeśli piłeś whisky. - To był kiepski dowcip, ale z ulgą zauważył w odpowiedzi słaby uśmiech. - Nieee. - Jamie dotknął leżącej obok niego piersiówki. - Pomyślałem, że mogę potrzebować jej później. -275-

Roger wziął głęboki wdech i wstał. - Dobrze. Zostań tutaj, nie wolno ci się ruszać. Zbiorę trochę drewna. Łatwiej będzie nas znaleźć, jeśli rozpalimy ogień. - Co prawda pozosta­ li nie pomogliby w tej chwili w żaden sposób, a przynajmniej nie przed nadejściem poranka, ale zawsze byłoby raźniej i bezpieczniej w większej grupie. - Przynieś też węża - zawołał za nim Jamie. - Oko za oko, teraz my zrobimy sobie z niego przekąskę. Uśmiechając się mimo trawiących go niepokojów, Roger kiwnął ręką na znak, że zrozumiał, i poszedł dalej. Jakie są jego szanse? - pytał sam siebie, schylając się po gruby kawał drewna. Fraser był potężnym mężczyzną o końskim zdrowiu. Z pewno­ ścią może przeżyć. A jednak ludzie umierali od ukąszeń węży, i to nawet dość często. Nie dalej jak tydzień temu słyszał o Niemce z okolic High Point. Schyliła się, aby podnieść patyk ze sterty drewna, i skrywający się tam wąż ukąsił ją w gardło. Umarła w ciągu kilku minut. Zdając sobie sprawę, że właśnie w tej chwili sam schyla się, aby podnieść suchy kawałek drewna, cofnął szyb­ ko rękę. Besztając się za własną głupotę, wziął do ręki patyk i zanim zde­ cydował się podnieść coś spośród suchych liści, rozgarniał je na boki, upewniając się, że nie czai się między nimi żadne niebezpieczeństwo. Nie mógł się powstrzymać, aby co chwila nie spoglądać w górę zbocza i nie niepokoić się, kiedy tracił Frasera z oczu. Co będzie, jeśli Jamie za­ słabnie pod jego nieobecność? W końcu uspokoiło go nieco wspomnienie. Wszystko będzie dobrze. Jamie nie miał umrzeć dzisiaj, ani od ukąszenia węża, ani z wyziębienia. Nie mógł. Miał zginąć dopiero za kilka lat, w pożarze. Choć raz klątwa przyszłości okazała się pocieszeniem w teraźniejszości. Wziął głęboki wdech, powoli wypuścił powietrze i, uspokojony, udał się na poszukiwa­ nie węża. Przestał się już ruszać i nie było żadnych wątpliwości, że był martwy. Nie od razu jednak zebrał się na odwagę, aby go podnieść. Był grubości jego nadgarstka i długi na jakieś cztery stopy. Zaczął już powoli sztyw­ nieć, więc zmuszony był ułożyć go razem z zebranym drewnem, jak ga­ łąź z łuszczącą się korą. Przyglądając mu się, łatwo zrozumiał, jak kobie­ ta mogła nie zauważyć czającego się zwierzęcia - szaro-brązowe wzory sprawiały, że był niemal niewidoczny na tle podłoża. Jamie odarł węża ze skóry, podczas gdy Roger ułożył drewno na ogni­ sko. Spoglądając kątem oka, widział, że teść wykonuje tę czynność nie-276-

zwykle jak na niego niezdarnie. Widać odrętwienie palców było coraz bar­ dziej dokuczliwe. Nie zrezygnował jednak - odcinał kawałki białego mię­ sa i drżącymi rękami nabijał je na okorowane gałęzie. Kiedy wreszcie skończył, spróbował wyciągnąć w stronę ogniska jedną z przygotowanych gałęzi, ale ręka odmówiła mu posłuszeństwa i mięso niemal upadło na ziemię. Roger w ostatniej chwili chwycił patyk. Pod­ trzymując go, poczuł, jak drży w rękach Jamiego. - No i jak? - zapytał i odruchowo wyciągnął rękę, chcąc dotknąć jego czoła. Fraser uchylił się, zaskoczony i jakby urażony tym gestem. - Ano - odparł i zamilkł na chwilę. - Ano... faktycznie czuję się trochę dziwnie - przyznał w końcu. Trudno było to ocenić w panującym półmroku, ale Roger pomyślał, że Jamie wygląda dużo gorzej niż „dziwnie". - Może położysz się na chwilę? - zaproponował, próbując nadać gło­ sowi swobodny ton. - Prześpij się, jeśli możesz, obudzę cię, jak jedzenie będzie gotowe. Jamie się nie sprzeciwił, co jeszcze bardziej zaniepokoiło Rogera. Zwi­ nął się na posłaniu z liści, ostrożnie przesuwając zranioną nogę. Było ja­ sne, że sprawia mu duży ból. Tłuszcz z mięsa węża z sykiem spadał na rozżarzone drwa. Mimo lek­ kiego niesmaku, jakie Roger odczuwał na myśl o zjedzeniu go, żołądek wydał kolejny niecierpliwy sygnał. Ten cholerny wąż pachniał tak samo jak pieczony kurczak! Już nie pierwszy raz znalazł się na cienkiej linii mię­ dzy apetytem a głodem. Przetrzymać najbardziej wybrednego smakosza dwa dni bez jedzenia i będzie wsuwał surowe ślimaki i jaszczurki bez sło­ wa skargi. Roger jadł je, wracając ze swojej wyprawy mierniczej. Ani na chwilę nie spuszczał z oczu Jamiego, który nie ruszał się teraz, ale Roger widział, jak od czasu do czasu wstrząsają nim dreszcze, mimo ciepła bijącego od niewielkiego ogniska. Zanim mięso przypiekło się dostatecznie, zapadł mrok. Roger przyniósł wodę i dorzucił do ognia kilka naręczy gałęzi i suchych liści, tak że pło­ mienie sięgały już teraz ponad jego głowę. Jeśli pozostali uczestnicy wy­ prawy znajdowali się gdzieś w promieniu mili, powinni je bez trudu za­ uważyć. Fraser z trudem zmusił się do jedzenia. Widać było, że nie ma apetytu, ale mimo wszystko przeżuwał powoli mięso i przełykał z trudem. Co to było? - zastanawiał się Roger. - Zwykły upór? Zemsta na wężu? A może przesąd szkockich górali, który mówił, że zjedzenie mięsa węża może po­ móc w wyleczeniu z jego ukąszenia?

-277-

- Czy Indianie wiedzieli, co robić z ukąszeniem węża? - zapytał nagle Jamie, z czymś, co mogło być nadzieją, w głosie. - Tak - odparł Roger ostrożnie. - Mieli korzenie i zioła, które mieszali z nawozem lub miazgą kukurydzianą. Robili z tego okłady. - Działało? - Fraser trzymał w dłoni kawałek mięsa, jakby nie miał siły podnieść go do ust. - Tylko dwa razy widziałem, jak to robią. Za pierwszym razem zadzia­ łało doskonale - żadnej opuchlizny ani bólu. Dziewczynka była zdrowa jeszcze tego samego wieczoru. Za drugim razem nie powiodło się. - Wi­ dział tylko, jak wynosili przykryte ciało, nie był świadkiem tej śmierci. Naj­ wyraźniej jednak miał przed sobą kolejną szansę przyjrzenia się z bliska skutkom ukąszenia węża. Fraser chrząknął. - A co zrobiono by w twoich czasach? - Dano by ci zastrzyk z antidotum. - Zastrzyk, tak? - Jamie nie był zachwycony. - Claire zrobiła mi to kie­ dyś. Niezbyt przyjemne. - Zadziałał? Jamie tylko burknął w odpowiedzi i ugryzł kolejny kawałek mięsa. Mimo ogarniającego go coraz większego niepokoju Roger pochłonął za­ równo swoją porcję mięsa, jak i tę, której nie dokończył Jamie. Niebo po­ nad nimi było ciemne i rozgwieżdżone. Wiatr, poruszający koronami drzew, ziębił im ręce i twarze. Zakopał resztki pozostałe po wężu - niczego w tej chwili nie potrzebo­ wali mniej niż odwiedzin jakiegoś mięsożernego drapieżnika, zwabionego zapachem krwi - i dołożył do ognia, wciąż nasłuchując, czy w okolicy nie rozlegną się znajome głosy. Nic jednak nie zakłócało ciszy poza pojękiwa­ niem wiatru między gałęziami i chrzęstem gałęzi. Byli zupełnie sami. Fraser pomimo przejmującego chłodu ściągnął z siebie myśliwską ko­ szulę i siedział teraz z przymkniętymi oczami, kołysząc się lekko. Roger przykucnął obok niego i dotknął jego ramienia. Jezu! On płonął żywym ogniem. Mimo to otworzył oczy i uśmiechnął się słabo. Roger podał mu naczy­ nie z wodą, które przyjął, kiwnąwszy lekko głową. Noga do kolana była groteskowo spuchnięta - dwa razy grubsza niż normalnie. Na skórze wykwitły ciemnoczerwone wybroczyny, jakby jakiś żarłoczny wampir przy­ ssał się do ciała, ale w ostatniej chwili coś go odwiodło. Roger zastanawiał się gorączkowo, czy mógł być w błędzie. Był prze­ konany, że przeszłość nie może zostać zmieniona; ergo, czas i sposób, w ja-278-

ki miał umrzeć Fraser, były już przesądzone. Miało się to stać nie wcześ­ niej niż za cztery lata. Gdyby nie to przekonanie, byłby teraz diablo prze­ rażony jego stanem. Jednakże czy było to przekonanie uzasadnione? - Może jesteś w błędzie. - Jamie odstawił kubek i teraz wpatrywał się w niego z całą intensywnością błękitnego spojrzenia. - W jakiej sprawie? - zapytał, zaskoczony. Czyżby mówił do siebie, nie zdając sobie z tego sprawy? - W sprawie możliwości zmiany. Pomyślałeś, że nie da się zmienić hi­ storii. Ale co, jeśli jesteś w błędzie? Roger pochylił się, aby dołożyć do ognia. - Nie jestem - powiedział stanowczo, bardziej do siebie niż do Frasera. - Zastanów się. Ty i Claire - próbowaliście powstrzymać Karola Stuar­ ta, zmienić to, co zrobił, ale nie udało się wam. Nie dało się tego zrobić. - No, niezupełnie - zaprotestował Fraser. Przez przymknięte powieki wpatrywał się w płomienie ogniska. - Jak to niezupełnie? - To prawda, że nie udało nam się powstrzymać powstania, ale to nie zależało tylko od nas i od niego. Byli jeszcze inni ludzie, którzy mieli na to wpływ. Wodzowie, którzy za nim szli, ten przeklęty Irlandczyk, który mu schlebiał, nawet Ludwik, on i jego złoto. - Machnął ręką, chcąc od­ dalić wspomnienie. - Ale nie o to chodzi. Powiedziałeś, że ja i Claire, nie mogliśmy go powstrzymać i masz rację - nie mogliśmy powstrzymać po­ czątku. Ale mogliśmy zmienić koniec. - Masz na myśli Culloden? - Roger wpatrywał się w ogień, przywołu­ jąc mgliste wspomnienie tego odległego dnia, kiedy Claire opowiedziała jemu i Briannie historię kamieni. I Jamiego Frasera. Tak, mówiła o ostat­ niej szansie, szansie zapobieżenia rzezi klanów... Spojrzał na Jamiego. - Zabijając Karola Stuarta? - Tak. Gdybyśmy to zrobili... ale ani ona, ani ja, nie mogliśmy się na to zdobyć. - Jego oczy były już prawie całkowicie zamknięte. - Od tamtego czasu wiele razy zastanawiałem się czy to, co nami kierowało, było przy­ zwoitością, czy może zwykłym tchórzostwem. - A może czymś zupełnie innym - przerwał mu ostro Roger. - Nie mo­ żesz tego wiedzieć. Gdyby Claire spróbowała go otruć, jestem gotów się założyć, że stałoby się coś nieprzewidzianego, zatruty płyn mógł się roz­ lać, mógł go wypić pies, ktoś inny mógłby umrzeć. Wszystko i tak poto­ czyłoby się wiadomym torem! Fraser powoli otworzył oczy. -279-

- Myślisz więc, że takie było przeznaczenie? Człowiek nie ma żadnego wyboru? - Zewnętrzną stroną dłoni otarł usta. - I kiedy zdecydowałeś się wrócić, dla Brianny i małego - to też nie był twój wybór, tak? Po prostu musiałeś to zrobić? -Ja... - Roger przerwał, mocniej zaciskając dłonie na udach. Poczuł za­ pach ładowni „Gloriany", ponad wonią płonącego drewna. Po chwili jed­ nak rozluźnił się i zaśmiał krótko. - Świetny moment na rozważania filo­ zoficzne, nieprawdaż? - Ano. - Głos Frasera był bardzo łagodny. - Dla mnie może nie będzie już lepszego. - Zanim Roger zdążył zaprotestować, dokończył. - Jeśli nie ma wolnego wyboru... to nie ma też grzechu i odkupienia, tak? - Jezu - mruknął Roger, ogarniając włosy, które opadły mu na czoło. Wlazł na gruszkę, rwał pietruszkę, a leciała cebula. Jamie zignorował tę uwagę i kontynuował spokojnie. - My dokonaliśmy wyboru - Claire i ja. Nie mogliśmy popełnić mor­ derstwa. Nie mogliśmy przelać ludzkiej krwi, ale czy przez to na naszych rękach jest krew przelana w Culloden? Nie popełniliśmy grzechu, ale mo­ że grzech nas odnalazł? - Ależ skąd. - Roger wstał, nie mogąc usiedzieć w miejscu. - To, co sta­ ło się w Culloden, nie było waszą winą; jakże mogłoby być? W tym brało udział wiele osób - Murray, Cumberland, wszyscy przywódcy... To nie było dzieło jednego człowieka! - Myślisz więc, że wszystko to było nam pisane? Jesteśmy przeklęci, a może ocaleni już w chwili urodzenia i nic nie może tego zmienić? To by bardzo ułatwiało sprawę. - Fraser zachichotał sucho. - Tak - odparł Roger, czując nagle niewyjaśnioną złość. - To znaczy nie, nie myślę tak. Po prostu... jeśli coś już przebiegło w określony sposób, jak mogłoby drugi raz przebiec inaczej? - Tylko ty myślisz, że to się już stało - przypomniał mu Fraser. - Nie myślę, tylko wiem! - Mhm. Ano tak, bo przybyłeś z drugiej strony, nie miałeś na to wpły­ wu. Nie mogłeś nic zrobić, ale ja mogę, bo to wciąż jest przede mną? Roger mocno potarł dłonią twarz. - To... - zaczął, ale nie dokończył. Jak mógł powiedzieć, że to nie ma sensu? Czasami wydawało mu się, że już nic na tym świecie nie ma sensu. - Może - rzekł w końcu znużony. - Bóg wie, ja nie. - Ano. Przypuszczam, że niedługo i my się dowiemy. Roger spojrzał na niego, słysząc dziwną nutę w jego głosie. -280-

- Co chcesz przez to powiedzieć? - Myślisz, że wiesz, kiedy umrę - odpowiedział spokojnie Fraser. - Jeśli umrę dziś, to będzie znaczyć, że byłeś w błędzie, tak? Coś, w co wierzysz, że się stanie, nie nastąpi, więc przeszłość może być zmieniona, tak? - Nie umrzesz! - Roger stracił panowanie nad sobą. Popatrzył spode łba na Frasera. - Cieszę się, że to słyszę. Myślę, że najwyższy czas na łyk whisky. Wy­ ciągniesz korek? Ja swoimi palcami chyba już nie dam rady. Ręce Rogera także nie były zbyt sprawne. Może to dotyk rozpalonej skóry Frasera, kiedy odbierał od niego butelkę, sprawił, że czuł, jakby je­ go skóra była lodowato zimna. Wątpił, aby whisky była najlepszym lekar­ stwem na ukąszenie węża, ale chyba w tej chwili nie miało to już zna­ czenia. - Połóż się - powiedział rozkazującym tonem, gdy Jamie skończył. Przyniosę więcej drzewa. Nie był w stanie siedzieć spokojnie. Obok niego leżał wystarczająco du­ ży zapas gałęzi, ale i tak wstał i zanurzył się w mroku, pilnując, aby cały czas mieć światło ogniska w zasięgu wzroku. Przeżył wiele nocy podobnych do tej, samotny pod sklepieniem nieba tak rozległym, że samo patrzenie na nie przyprawiało go o zawroty gło­ wy. Nocy, kiedy pozostawał sam na sam ze swoimi myślami, kiedy mu­ siał dokonać wyboru. Często był zbyt zmęczony, aby usypać sobie posła­ nie z liści i jednocześnie zbyt udręczony myślami, żeby usnąć. Były tylko dwie drogi, ale tak mały wybór nie ułatwiał podjęcia decy­ zji. Z jednej strony była Brianna, miłość do niej, niebezpieczeństwo, wątp­ liwości i strach, z drugiej zaś pewność. Pewność tego, kim i czym jest, pewność, którą porzucił w imię miłości do kobiety i ich nienarodzonego dziecka. Dokonał wyboru. Właśnie, więc jednak miał wybór! Nic go do tego nie zmusiło, wybrał sam. I był to cholernie dobry wybór - oznaczał głębokie zmiany, jakie się w nim dokonały. Jego wyborem był też pocałunek Mo­ rag. Wspomnienie wykrzywiło mu usta goryczą. Jeszcze nie znał wszyst­ kich konsekwencji tego drobnego incydentu. W jego głowie zabrzmiało słabe echo, cichy głos z głębokich mroków pamięci. ...nieważne jest, kim się urodziłem, lecz, kim się stanę. Kto napisał te słowa, zastanawiał się przez chwilę. Montaigne? Locke? Ach, ci mędrkowie oświecenia i ich koncepcje przeznaczenia i jednostki. Chętnie usłyszałby, co by powiedzieli o podróżowaniu w czasie! Wtedy -281-

przypomniał sobie, gdzie przeczytał te słowa i dreszcz przebiegł mu po kręgosłupie. To jest podręcznik czarnej magii należący do czarownicy Geillis. To jest jej imię i ja je przyjmuję; nieważne jest, kim się urodziłam, lecz, kim się stanę. -Właśnie! - powiedział do siebie głośno, a w jego głosie zabrzmiał bunt. - Właśnie, i ty też nie mogłaś nic zmienić, babciu, prawda? Dźwięk dobiegł z lasu, zza jego pleców, zadrżał, zanim go rozpoznał. To nie był śmiech, jak wydało mu się w pierwszej chwili, tylko odległy krzyk pantery. Mogła i zmieniła, pomyślał. To prawda, że nie zdołała uczynić Karola Stuarta królem, ale dokonała kilku innych rzeczy. Obie z Claire zrobiły coś, aby zmienić bieg wypadków - urodziły dzieci mężczyznom z innego cza­ su. Brianna... William Buccleigh. Kiedy pomyślał o wpływie tych dwóch osób na jego życie, nie mówiąc już o niczym innym... To zmieniło bieg wypadków. Usiadł powoli na leżącym obok pniaku, czując pod sobą zimno i wilgoć bijące od jego kory. Tak, zmieniło. Gdyby Geillie nie urodziła dziecka Dougalowi MacKenziemu... oczywiście nie zdecydowała o tym sama. Czy interwencje mają znaczenie? Czy o to właśnie sprzeczał się z Fraserem? Wstał i zbliżył się cicho do ogniska. Fraser leżał na ziemi, nieruchomy. Starał się stąpać możliwie najciszej, ale i tak było słychać chrzęst igieł pod stopami. Fraser nawet nie drgnął; oczy miał zamknięte. Roger za­ uważył, że krwawosine plamy pojawiły się także na jego opuchniętej twarzy. W migotliwym świetle trudno było powiedzieć, czy jeszcze od­ dycha. Roger przykląkł i potrząsnął nim. - Hej! Żyjesz jeszcze? - Chciał, aby zabrzmiało to żartobliwie, ale sam wyczytał strach w swoim głosie. Fraser nie poruszył się, tylko otworzył jedno oko. - Ano - mruknął. - Ale mnie to nie cieszy. Roger postanowił już nie odchodzić. Mokrą szmatką otarł Jamiemu twarz i zaproponował, aby jeszcze napił się whisky. Kiedy odmówił, uło­ żył się nieopodal na ziemi i zaczął nasłuchiwać ciężkiego, chrapliwego od­ dechu. Mimo woli zaczął rozważać wszystkie ewentualności. Co zrobi, jeśli sta­ nie się najgorsze? Nie chciał, aby to nastąpiło, ale nie mógł wyprzeć z gło­ wy tej myśli. Widział ludzi, którzy umierali, chociaż wyglądali dużo lepiej niż Fraser w tej chwili. -282-

Gdyby to się stało i pozostali uczestnicy wyprawy nie wrócili po nich, musiałby sam pochować Jamiego. Nie mógłby zabrać ze sobą ciała, ani po­ zostawić go tutaj na łup dzikich zwierząt. Jego oczy prześlizgnęły się po otoczeniu. Skały, drzewa, zarośla - obce i nieprzyjazne - nikły w ciemnościach; zacierajce się kontury wciąż zmie­ niały kształty w migotliwym świetle płomieni; wiatr zawodził, jakby gdzieś w dali wyły dzikie zwierzęta. Może tam, na drugim końcu zwalonego drzewa mógłby wykopać płyt­ ki dół i przywalić go pniem, zrobić tymczasowy grób... Przyciągnął do siebie kolana. - Nie! - wyszeptał. - Proszę, nie! Myśl, ze musiałby powiedzieć o tym Bree i Claire, sprawiła mu niemal fizyczny ból, uciskając na klatkę piersiową i gardło. Poza nimi był jeszcze Jem. A co z Fergusem, Marsali, Lizzie i jej ojcem, Bugami, Lindsayami i in­ nymi rodzinami z Ridge? Dla nich wszystkich Fraser był przewodnikiem. Co zrobiliby bez niego? Fraser poruszył się i jęknął głośno. Uspokoił się, dopiero kiedy Roger położył mu dłoń na ramieniu. Nie odchodź, niewypowiedziane słowa uwięzły mu w gardle. Zostań z nami. Zostań ze mną. Długo jeszcze siedział bez ruchu z dłonią na ramieniu Frasera. Miał w so­ bie jakieś absurdalne przekonanie, że trzymając go, nie pozwala mu się oddalić. Jeśli nie puści go do wschodu słońca, wszystko będzie dobrze. Je­ śli zaś podniesie rękę, to będzie oznaczało koniec. Ogień powoli zaczynał przygasać, ale wciąż odkładał chwilę, kiedy bę­ dzie musiał go podniecić, nie chcąc opuszczać Jamiego. -MacKenzie? - Był to ledwie dosłyszalny szept, ale natychmiast po­ stawił go w stan pełnej gotowości. - Ano, jestem tutaj. Chcesz wody? Może whisky? - Od razu sięgnął po kubek, rozlewając wodę po drodze. Fraser wziął dwa łyki i skinął ręką, że dość. - Nie wiem, czy masz rację, czy też jesteś w błędzie - zaczął. Jego głos był cichy i chrapliwy, ale wyraźny. - Jeśli jesteś w błędzie i jednak umie­ ram, to muszę ci powiedzieć kilka rzeczy. Nie chcę tego odkładać, bo mo­ że być za późno. - Jestem tutaj - powtórzył Roger, nie wiedząc, co powiedzieć. Fraser zamknął oczy, zbierając w sobie siłę, aż w końcu wyprostował rę­ ce i przekręcił się na bok, ciężko i niezręcznie. Jego twarz wykrzywiła się w bolesnym grymasie i minęła dłuższa chwila, zanim oddech się uspokoił. -283-

- Bonnet. Muszę powiedzieć, jaki plan wymyśliłem. - Tak? - Po raz pierwszy od chwili wypadku Roger poczuł coś innego niż niepokój o zdrowie Frasera. -Jest pewien mężczyzna, którego nazywają Lyon, Duncan Innes bę­ dzie najlepiej wiedział jak go znaleźć. Pracuje na wybrzeżu, skupuje to­ war od przemytników. Odszukał mnie na weselu, chcąc się dowiedzieć, czy będzie mógł ze mną robić interesy z whisky. Plan był bardzo prosty. Jamie chciał wysłać wiadomość od tego Lyona, że chce wejść z nim w spółkę, pod warunkiem że Lyon przyprowadzi na spotkanie Stephena Bonneta, żeby udowodnić, że ma człowieka, który zna się na rzeczy i ma w tym kręgu dobrą reputację. -Dobrą reputację w tym kręgu - powtórzył Roger. - Rzeczywiście ją ma. Fraser wydał z siebie dźwięk, który prawdopodobnie miał być śmie­ chem. - Nie zgodzi się tak łatwo, będzie negocjował, ale w końcu przystanie na propozycję. Powiedz mu, że masz wystarczająco dużo whisky, żeby in­ teresy z tobą były opłacalne. Możesz dać mu na próbę jedną baryłkę dwu­ letniej, jeśli będziesz musiał. Wtedy zobaczy, że jest warta jego pieniędzy. Miejsce... - zamilkł i zanim zaczął kontynuować, kilka razy odetchnął głębiej. - Miałem zamiar zrobić to w przystani Wyliego, ale jeśli tobie przypadnie ta rola, sam wybierz miejsce. Zabierz ze sobą Lindsayów, będą osłaniali ci tyły, jeśli się zgodzą. Jeśli nie, znajdź kogoś innego, ale w żadnym razie nie idź sam. I przygotuj się do zabicia go pierwszym strzałem. Roger pokiwał głową, przełykając z wysiłkiem. Powieki Jamiego by­ ły coraz bardziej opuchnięte, ale zdołał podnieść na niego płonący wzrok. - Nie pozwól, aby zbliżył się do ciebie na odległość miecza - mówił da­ lej. - Dobrze sobie radzisz, ale nie jesteś jeszcze na tyle wyćwiczony, że­ by stanąć z kimś takim jak Bonnet. - A ty jesteś? - Roger nie mógł się powstrzymać przed powiedzeniem tego. Wydawało mu się, że Fraser się uśmiechnął. - Jeśli przeżyję - powiedział cicho. Zakasłał i dał znak ręką, że to na ra­ zie wszystko o Bonnecie. -Jeśli chodzi o resztę... uważaj na Sinclaira. Może się przydać, wie o wszystkim, co dzieje się w okolicy, ale nigdy nie odwracaj się do niego tyłem. Nigdy. Zamilkł, marszcząc brwi. -284-

- Możesz zaufać Duncanowi Innesowi i Farquardowi Campbellowi kontynuował po chwili. - I Fergusowi. Fergus ci pomoże, jeśli tylko bę­ dzie mógł. A reszta - znów się poruszył i skrzywił pod wpływem bólu. Strzeż się Obadiaha Hendersona. Inni też będą chcieli cię wypróbować, ale jemu na to nie pozwól. Powoli, często milknąc dla odpoczynku, opowiadał mu o mężczyznach z Ridge, mieszkańcach Cross Creek i znanych ludziach z doliny Cape Fear. Mówił o ich charakterach, skłonnościach, sekretach, zobowiąza­ niach. Roger walczył z uczuciem paniki, zmuszając się do uważnego słucha­ nia, zapisując w pamięci, chcąc jednocześnie uspokoić Frasera, kazać mu przestać, zapewnić, że to wszystko nie będzie potrzebne. Wiedział jednak, że to konieczne. Nadciągała wojna, nie trzeba było być podróżnikiem w czasie, aby to wiedzieć. Gdyby dobro Ridge, Brianny, Jemmy'ego, Claire miało spocząć w jego rękach, będzie potrzebował każdego strzępu infor­ macji, które przekazywał mu Jamie. Głos Frasera był teraz ledwie dosłyszalnym chrypieniem. Czy stracił przytomność? Ramię pod dłonią Rogera było bezwładne. Siedział więc ci­ cho, bojąc się ruszyć. To nie wystarczy, pomyślał, a gdzieś we wnętrzu czuł kolejne ukłucia ogarniającego go lęku. Nie mógłby tego zrobić. Chryste, nie trafiłby na­ wet w coś wielkości domu! I jak na miłość boską miał nagle zająć miejsce Jamiego Frasera? Pilnować porządku, karmić rodzinę i bronić jej przed wszystkimi czyhającymi zagrożeniami? Jak zastąpić tego człowieka? Prze­ cież to niemożliwie, powtarzał w duchu. Dłoń Frasera drgnęła gwałtownie. Palce miał spuchnięte, obciągnięte czerwoną, lśniącą skórą. Roger przykrył ją własną dłonią i poczuł, jak się porusza, próbując odwzajemnić uścisk. - Powiedz Briannie, że jestem z niej dumny - szeptał. - Mój miecz od­ daj dziecku. Roger kiwał tylko głową, nie mogąc wydobyć z siebie słowa. Po chwili zdał sobie sprawę, że Fraser go nie widzi, i z trudem oczyścił gardło. - Ano - jego głos zabrzmiał nienaturalnie szorstko. - Powiem jej. - Za­ milkł, ale Fraser nie powiedział nic więcej. Ogień prawie już zgasł, ale rę­ ka, którą trzymał, wprost go paliła. Powiew wiatru spowodował, że z ogni­ ska wyprysł nagle snop jasnych iskier. Czekał dalej, w upływie nocnych minut. W końcu pochylił się, aby Fra­ ser mógł go usłyszeć. - Claire? - zapytał cicho. - Czy jest coś, co mam jej powiedzieć? -285-

Pomyślał, że czekał może zbyt długo. Fraser leżał bez ruchu przez kil­ ka minut. Wreszcie wielka dłoń poruszyła się i zacisnęła na ile pozwoliły opuchnięte palce. -Powiedz jej... że mówiłem poważnie.

91. Domowe sprawy - W całym swoim życiu nie widziałam czegoś takiego. - Pochyliłam się jeszcze bardziej. - To zupełne dziwactwo. - A przez połowę swojego życia byłaś medykiem - mruknął Jamie. Chyba nie powiesz, że w twoim czasie nie ma węży. - W centrum Bostonu nie ma ich zbyt wiele. Poza tym, nie wołano by chirurga do przypadku ukąszenia przez węża. Tylko raz miałam do czy­ nienia z czymś takim, kiedy dozorca zoo został ugryziony przez kobrę kró­ lewską. Mój znajomy robił autopsję i zaprosił mnie, abym popatrzyła. Przemilczałam, że Jamie wyglądał w tej chwili dużo gorzej niż tamten człowiek. Delikatnie nacisnęłam dłonią jego kostkę. Skóra była napęczniała, roz­ grzana i mocno czerwona. Jego ciało aż do wysokości klatki piersiowej błyszczało, jakby je ktoś zanurzył we wrzątku. Twarz, uszy i szyja także błyszczały niepokojącym rumieńcem. Tylko skóra na klatce piersiowej pozostała jasna, ale dla odmiany pokryta była czerwonymi jakby śladami po ukłuciach cieniutkiej igiełki. Poza tym nie­ zwykłym ubarwieniem skóra stóp i dłoni złuszczała się całymi płatami. Przyjrzałam się bliżej jego biodrom. Ich zarumienienie było gęściejszą wersją wysypki pokrywającej tors. Tuż nad grzebieniami kości biodrowych widniały wyraźne czerwone kropki. - Wyglądasz, jakby podsmażano cię na wolnym ogniu - stwierdziłam, pocierając lekko skórę pokrytą wysypką. - Nigdy w życiu nie widziałam nic równie czerwonego. - Nie mogłam wyczuć pod palcami poszczegól­ nych krostek, chociaż wyraźnie je widziałam. Pomyślałam, że to muszą być krwawe wybroczyny podskórne. Ale aż tyle... - Zdaje się, że i u ciebie byłoby co skrytykować. Angliszko - odezwał się. Zbyt słaby, aby kiwnąć głową, znacząco spojrzał na moje palce, za­ barwione żółtymi i niebieskimi plamami. -286-

- O cholera! - wyprostowałam się gwałtownie, nakryłam go szybko narzutą i wybiegłam z pokoju. Dramatyczny powrót Jamiego oderwał mnie od farbowania. Na pastwę losu zostawiłam na podwórzu kocioł pełen ubrań. Chryste, jeśli woda się wygotowała i wszystko się spa­ liło... Gorący odór uryny i indyga uderzył mnie, jak tylko przekroczyłam próg. Mimo to westchnęłam z ulgą. Zobaczyłam poczerwieniałą z wysiłku Marsali, która wyciągała zawartość kotła wielkimi, drewnianymi szczypcami do bielizny. Natychmiast pośpieszyłam jej z pomocą, odbierając od niej po kolei parujące części garderoby i rozwieszając je na jeżynowych krzakach do wyschnięcia. - Bogu dzięki - powiedziałam, machając poparzonymi palcami, aby tro­ chę je ochłodzić. - Już myślałam, że zniszczyłam całą porcję. - Mogą być trochę ciemniejsze. - Marsali otarła dłonią twarz i przygła­ dziła kosmyki jasnych włosów, które wymknęły się z koka. - Jeśli pogoda się utrzyma, to będziesz mogła zostawić je na słońcu, żeby trochę wyblak­ ły. A teraz zdejmijmy kocioł, zanim się przypali! Barwnik indygo zaczął się już zmieniać w poczerniałą skorupkę na dnie, w powietrze uniosła się chmura gryzącego dymu. -Już w porządku - wykrztusiła Marsali, próbując rękami rozgonić kłę­ by duszącej pary. - Zostaw, matko Claire, zaraz zaleję to wodą, żeby ostyg­ ło. Ty musisz iść do taty? Przyszłam, jak się tylko dowiedziałam. Czy bar­ dzo z nim źle? - Och, dziękuję, kochanie. - Poczułam dla niej ogromną wdzięczność, ostatnią rzeczą, na którą miałabym teraz czas, było noszenie kubłami wo­ dy ze strumienia, aby zalać ten przeklęty kocioł. Zaczęłam dmuchać na poparzone palce, aby trochę je ochłodzić. Skóra pod plamami z barwnika była niemal tak czerwona jak Jamiego. - Myślę, że wkrótce wydobrzeje - zapewniłam ją, spychając w cień włas­ ne obawy. - Teraz czuje się okropnie i wygląda jeszcze gorzej - nigdy w ży­ ciu nie widziałam czegoś takiego - ale wygląda na to, że w rany nie wda­ ła się żadna infekcja... - mówiąc to, za plecami zabobonnym gestem skrzyżowałam poparzone palce. - Ach, z pewnością wyjdzie z tego - odrzekła Marsali z przekonaniem. Fergus mówił, że wzięli go za martwego, kiedy ich znaleźli - jego i Ro­ berta Maca - ale już w drodze zaczął żartować z tego, co się stało, więc trochę ich to uspokoiło. Nie byłam tak pełna optymizmu, zwłaszcza że widziałam już jego no­ gę, ale zdobyłam się na dziarski uśmiech. -287-

- Tak, sądzę, że wszystko będzie dobrze. Pójdę mu teraz zrobić gorące okłady z cebuli, żeby trochę oczyścić ranę. Może pójdziesz do niego, gdy ja będę przygotowywała okłady? Na szczęście mieliśmy mnóstwo cebuli. Powyciągałam ją z ziemi przed dwoma tygodniami, kiedy nadeszły pierwsze przymrozki i teraz w spi­ żarni wisiały dziesiątki gruzełkowatych warkoczy, pachnących i chrupią­ cych pod dotykiem moich dłoni. Odcięłam sześć dużych cebul i zabrałam się za ich szatkowanie. Skóra moich palców trochę mrowiła, na wpół po­ parzona i stwardniała. Cięłam powoli i ostrożnie, starając się nie narazić ich dodatkowo na zbyt bliski kontakt z ostrzem noża. - Proszę to zostawić, ja to zrobię, a leannan. - Pani Bug odebrała mi nóż i wprawnie zabrała się do pracy. - To na okłady? Ano, powinny pomóc. Dobry okład z cebuli poradzi sobie ze wszystkim. - Mimo tych zapew­ nień, na jej czole pojawiła się głęboka bruzda, znamionująca zmartwienie, kiedy spojrzała w stronę mojej pracowni. - Mogę ci pomóc, mamo? - Bree nadeszła z holu. Na jej twarzy także malował się niepokój. - Ojciec wygląda okropnie, czy wyjdzie z tego? - Dziadzia klopnie? - Jem pojawił się w kuchni zaraz za swoją matką, bardziej jednak zainteresowany nożem pani Bug niż stanem zdrowia dziadka. Przyciągnął w jej stronę swój mały taboret i spod miedzianej grzywki rzucił bardzo zdecydowane spojrzenie. - Ja cę! Odgarnęłam ręką włosy, które opadły mi na twarz, starając się siłą wo­ li opanować obfite łzawienie. - Tak myślę. - Pociągnęłam nosem i osuszyłam oczy. -Jak się czuje Roger? - Dobrze. - W jej głosie wyczułam lekką nutkę dumy. Jamie powiedział jej, że Roger uratował mu życie. Chyba miał rację. Oby na dłużej. - Teraz śpi - dodała po chwili. Jej usta wygięły się lekko, kiedy napo­ tkała moje spojrzenie. W oczach córki wyczytałam pełne zrozumienie. Je­ śli mężczyzna jest w łóżku, to przynajmniej wiadomo gdzie jest. I że nic mu nie grozi. - Jem! Zostaw panią Bug w spokoju! - Wprawnym ruchem zgarnęła go z taboretu i wzięła pod pachę, nie zważając na jego protesty. - Potrzebu­ jesz czegoś, mamo? Potarłam palcem nasadę nosa, zastanawiając się przez chwilę. -Tak, czy mogłabyś poszukać mi muszych larw? Potrzebuję ich. Zmarszczyłam brwi, spoglądając za okno, gdzie na dobre rozpanoszyła się jesień. - Obawiam się, że mróz mógł uśmiercić już wszystkie. Nie wi­ działam much już od jakiegoś czasu. Może spróbuj w padoku, zwykle skła­ dają jaja w ciepłym gnoju. -288-

Skrzywiła się lekko, ale natychmiast pokiwała głową, stawiając Jemmy'ego na podłodze. - Chodź, kolego, poszukamy jajeczek dla babci. - Jeczka-jeczka-jeczka-jeczka! - Jemmy czmychnął za nią, zachwycony propozycją. Wrzuciłam posiekaną cebulę do miski z wydrążonej tykwy i wlałam do niej odrobinę gorącej wody z sagana. Zostawiłam, aby trochę się poddusiła, i udałam się do swojej pracowni. Na samym jej środku stał solidny sosnowy stół, służący za miejsce do badania pacjentów, krzesło denty­ styczne, blat do przygotowywania lekarstw, czasami służący jako dosta­ wiany stół do kolacji, w zależności od tego, z czym przyszli pacjenci, tu­ dzież od liczby gości na wieczerzy. W tej chwili leżał na nim Jamie, ledwo widoczny pod stertą narzut i prześcieradeł. Marsali stała przy nim, lekko pochylona, podtrzymując przy jego ustach naczynie z wodą. - Na pewno wszystko w porządku, tato? - zapytała. Jedną rękę zbliży­ ła do niego, ale zaraz cofnęła, obawiając się go teraz dotknąć. - Ano, daję radę. - W jego głosie słyszałam duży wysiłek, ale zdołał wy­ ciągnąć wielką dłoń spod okrycia i dotknąć jej policzka. -Fergus dobrze się sprawił - mówił dalej. - Zebrał wszystkich męż­ czyzn i nad ranem zdołali odnaleźć mnie i Rogera Maca. Przeprowadził nas wszystkich bezpiecznie przez góry. Ma doskonałą orientację. Marsali nadal była pochylona, ale zobaczyłam, że kąciki jej ust wygi­ nają się lekko ku górze. -Ja też mu to mówiłam. Nie pozwoli tym bestiom uciec. Jeden wy­ starczyłby podobno na zapasy zimowe dla całego Ridge. - O, jeszcze będziemy mieli okazję. Widziałam, że mówienie sprawia Jamiemu ogromną trudność, ale nie chciałam odsyłać teraz Marsali. Wiedziałam od Rogera, że Jamie podczas drogi powrotnej wymiotował krwią. Nie mogłam podać mu whisky ani brandy, żeby trochę uśmierzyć ból, nie miałam też opium. Pomyślałam, że obecność Marsali odwróci trochę jego uwagę. Cicho otworzyłam kredens, aby wyjąć z niego przykrytą miskę, w któ­ rej trzymałam pijawki. Naczynie było zimne, jego dotyk przynosił chwi­ lową ulgę moim poparzonym dłoniom. Miałam ich sporo, około tuzina wielkich, czarnych, ospałych plam, na wpół zanurzonych w wodzie i glo­ nach. Przerzuciłam trzy z nich do mniejszej miski, wypełnionej wodą, i uniosłam nad palnikiem. - Wstawać maluchy - zwróciłam się do nich. - Czas zarobić na swoje utrzymanie. -289-

Wyjęłam też pozostałe rzeczy, których potrzebowałam, słuchając cichej konwersacji za mną. Pośledniego gatunku gaza na okłady z cebuli, zakorkowana butelka z mieszanką alkoholu i czystej wody, kamienne słoje z suszonym gorzknikiem kanadyjskim, jeżówką purpurową i żywokostem lekarskim, wy­ war z penicyliną. Zaklęłam pod nosem, odczytując notatkę z etykiety. Miał już prawie miesiąc, od tygodni nie zrobiłam świeżej porcji. Teraz będę musiała zrobić. Zaciskając usta, rozdrabniałam zioła między palcami i wrzucałam je do bukowej miseczki, w myśli modląc się do Naj­ świętszej Panny. Potrzebna mi była w tej chwili każda pomoc. - Czy igły, które znalazłaś, były świeże? - zapytał Jamie. Chyba bardziej interesowała go sprawa jeżozwierza niż nowego zęba Joan. - Tak, zielone i świeże. Dobrze wiem, że tam jest. Ale to wielkie drze­ wo i nie widzę go z ziemi ani nie mogę go wypłoszyć ogniem. - Marsali strzelała raczej przeciętnie, ale odkąd Fergus stracił rękę, ona zajmo­ wała się polowaniem dla rodziny. - Mhm. - Jamie odchrząknął z trudem, więc znów podsunęła mu na­ czynie z wodą. - Weź ze spiżarni trochę osolonej skóry z wieprza i na­ trzyj nią pień. Resztę połóż na ziemi w pobliżu. Niech Fergus przyczai się gdzieś i obserwuje. Jeżozwierze uwielbiają sól i tłuszcz, wyczuje je i po zmroku zejdzie z drzewa. Kiedy już będzie na ziemi, nie musisz na­ wet strzelać, wystarczy ogłuszyć go uderzeniem w głowę. Fergus może to zrobić. Otworzyłam swoją torbę medyczną i obrzuciłam spojrzeniem piłki i skalpele. Wyjęłam jeden niewielki, trochę zakrzywiony, czując w dłoni przyjemny chłód rękojeści. Musiałam oczyścić ranę, usunąć martwe tkan­ ki, strzępki skóry i ubrania, drobiny liści i zwykły brud. Mężczyźni usztyw­ nili nogę gliną i owinęli chustką. Dopiero po usunięciu zanieczyszczeń bę­ dę mogła zrobić okłady z penicyliny. Miałam nadzieję,, że to pomoże. -Byłoby wspaniale - powiedziała Marsali głosem pełnym nadziei. Jeszcze nigdy nie jadłam czegoś takiego, ale Ian mówił, że są smaczne, tłu­ ste, a ich kolce doskonale nadają się do szycia i innych rzeczy. Przygryzając wargę, przyglądałam się innym ostrzom. Największa by­ ła składana piłka, służąca do amputacji, jej ostrze miało prawie osiem ca­ li długości. Nie używałam jej od czasów Alamance. Sama myśl o tym, że miałabym użyć jej teraz, spowodowała, że strużki zimnego potu spłynę­ ły mi spod pach. Ale przecież widziałam jego nogę... - Mięso jest tłuste - mówił Jamie - ale to dobrze... - Zamilkł na chwi­ lę, chcąc zmienić pozycję. Próba zakończyła się głośnym jękiem. -290-

W pamięci powróciły wspomnienia, czułam pod palcami napiętą skórę i mięśnie, słyszałam zgrzyt kości pod ostrzem piłki, aż wreszcie krew stru­ mieniami tryskającą z naczyń. Strumieniami, przypominającymi... węże Z trudem przełknęłam ślinę. Nie. Tak się nie stanie. Na pewno nie. - Potrzebujesz tłustego mięsa. Jesteś bardzo chudziutka, a muirninn kontynuował za moimi plecami Jamie. - Zbyt chuda jak na kobietę, która ma rodzić. Odwróciłam się, klnąc pod nosem. Domyślałam się tego, ale miałam na­ dzieję, że się mylę. Troje dzieci w trzy lata! I jednoręki mąż, który nie mógł nawet wykonywać prac w gospodarstwie i nie miał zamiaru zajmować się „babską robotą". Marsali pociągnęła cicho nosem. - Skąd wiesz? Nie mówiłam jeszcze Fergusowi. - Powinnaś, chociaż on już wie. - Powiedział ci? - Nie, ale domyśliłem się, że kiedy byliśmy na polowaniu, nie tylko nie­ strawność go męczyła. Teraz już wiem, co go trapiło. Ugryzłam się w język, tak że poczułam smak krwi. Czy mikstura z wrotyczu i octu, którą jej dałam, nie podziałała? A może nasiona dauco? A mo­ że, co wydało mi się najbardziej prawdopodobne, nie zażywała ich regu­ larnie? Było już jednak za późno na pytania i wyrzuty. Spojrzałam na nią i posłałam jej pełen, na ile to było możliwe, otuchy uśmiech. - Och - odpowiedziała słabym uśmiechem. - Damy sobie radę. Pijawki zaczęły się poruszać, rozciągając ciała jak elastyczne gumki. Odwinęłam kawałek prześcieradła, przysłaniający nogę Jamiego i obłoży­ łam nimi opuchniętą okolicę rany. - Wygląda to gorzej, niż w rzeczywistości jest - zapewniłam głośno, sły­ sząc, jak Marsali zachłysnęła się powietrzem. To była prawda, ale rzeczy­ wistości doprawdy niczego nie brakowało. Krawędzie cięć ponad ukąsze­ niem były poczerniałe i niezasklepione. Ciało w tym miejscu napuchło, wypychając je jeszcze bardziej na zewnątrz. Z otwartej rany sączyła się ropa. Znów przygryzłam wargę, rozważając sytuację. Nie wiedziałam, jaki wąż go ukąsił - nie, co nie miało znaczenia dla leczenia, zwłaszcza że nie miałam przecież żadnego antidotum - ale na pewno jego jad działał bar­ dzo silnie. Niewielkie naczynka krwionośne nadal pękały i pokrywały krwistymi plamami coraz większe powierzchnie ciała. Stopa i kostka po stronie ugryzienia wciąż były gorące i mocno za­ czerwienione. Wbrew pozorom był to dobry znak, bo dowodził, że nie -291-

nastąpiło w tym obszarze zatrzymanie krążenia. Problem polegał na tym, żeby trochę je przyspieszyć i maksymalnie ograniczyć martwicę tkanek w pobliżu rany. Bardzo mnie niepokoiły czerwone smugi. Mogły to być albo niewielkie krwotoki, albo objawy posocznicy - zakażenia krwi. Roger nie powiedział mi wiele na temat tamtej nocy w górach, ale nie musiał. Widywałam już mężczyzn, którzy spędzili razem noc pod znakiem widma śmierci. Gdyby od ukąszenia minęła tylko doba, Jamie miałby du­ żo większe szanse. Gdybym zdołała powstrzymać infekcję. Nigdy przedtem nie miałam do czynienia z ukąszeniem węża, ale tro­ chę o tym czytałam. Zakażone jadem tkanki zawsze obumierały i zaczy­ nały gnić. W ten sposób Jamiemu groziło, że straci sporą część mięśni łyd­ ki, co oznaczało utykanie, albo gorzej - mógł nabawić się gangreny. Spojrzałam na niego dyskretnie. Okryty prześcieradłami, był tak wy­ czerpany, że z trudem się poruszał, ale kontury jego ciała znamionowały jednocześnie grację i siłę. Nie mogłam znieść myśli, że miałabym go oka­ leczyć, a przecież musiałabym to zrobić, gdyby okazało się konieczne dla ocalenia życia. Uczynić Jamiego kaleką... pozbawić go połowy kończy­ ny. .. Myśl o tym sprawiła, że poczułam ucisk w żołądku, a dłonie zaczę­ ły mi się pocić. Czy zgodziłby się? Sięgnęłam po kubek wody, stojący obok jego głowy, i opróżniłam go. Nie pytałabym go. Wybór był jego prawem, ale przecież on był mój, a ja dokonałam już wyboru. Nie oddałabym go, bez względu na to, jakich mu­ siałabym użyć środków, by zatrzymać go przy sobie. - Na pewno wszystko w porządku, ojcze? - Marsali, zadając to pyta­ nie, bacznie przypatrywała się mojej twarzy. Przez chwilę przenosiła za­ niepokojone spojrzenie to na mnie, to na Jamiego. Z całych sił starałam się nadać swojej twarzy pewny siebie wyraz. Jamie także mnie obserwował. Kącik jego ust uniósł się lekko. - Ano, tak sądziłem. Ale teraz nie jestem już pewien. - Co się dzieje? Czujesz się gorzej? - zapytałam niespokojnie. - Nie, czuję się dobrze - zapewnił szybko, kłamiąc w żywe oczy. - Po prostu, zawsze kiedy się skaleczę, cały czas na mnie psioczysz, dopiero kiedy jest naprawdę źle, stajesz się łagodna jak baranek. A teraz... ani ra­ zu nie nazwałaś mnie idiotą, ani nawet nie podniosłaś na mnie głosu, Angliszko. Czy to oznacza, że masz mnie za umierającego? Chciał nadać swoim słowom żartobliwy wydźwięk, ale w jego oczach łatwo było dostrzec prawdziwy niepokój. W Szkocji nie było żmij, nie mógł wiedzieć, co działo się z jego nogą. -292-

Wzięłam głęboki wdech i delikatnie położyłam dłoń na jego ramieniu. -Ty cholerny ośle. Nadepnąć na węża! Nie mogłeś uważać, gdzie le­ ziesz? - Goniąc taką kupę mięsa? - Poczułam, jak jego mięśnie pod dotykiem mojej dłoni trochę się rozluźniają, ale powstrzymałam się od uśmiechu i spojrzałam na niego spod groźnie zmarszczonych brwi. - Przeraziłeś mnie jak diabli! - To było szczere. - Myślisz, że ja nie byłem przerażony? - Tobie nie wolno - stwierdziłam pewnie. - Albo jedno, albo drugie z nas może być przerażone w tym samym czasie, a teraz była moja kolej. Roześmiał się, ale śmiech przerodził się w duszący kaszel, któremu to­ warzyszyły silne drgawki. - Przygotuj mi gorący kamień - poprosiłam Marsali, szczelniej owija­ jąc go kocami. - I napełnij dzbanek wrzącą wodą, a potem przynieś mi to tutaj. Pośpieszyła do kuchni. Spojrzałam w stronę okna, zastanawiając się, czy Brianna zdołała wykonać zadanie. Larwy much były niezrównane w oczyszczaniu rany z martwych tkanek bez niszczenia zdrowych. Jeśli miałam uratować nie tylko jego życie, ale i nogę, potrzebowałam czegoś więcej niż pomoc Najświętszej Panienki. Rozmyślając, czy istnieją może jacyś patroni muszych larw, uniosłam przykrycie, aby sprawdzić, jak sprawują się moi inni bezkręgowi pomoc­ nicy. Dobrze, pozwoliłam sobie na ciche westchnienie ulgi. Pijawki za­ działały wyjątkowo szybko. Puchły, wysysając krew, która przedostaje się do tkanek z pękniętych naczyń. Jeśli ten proces zostanie zahamowany, może uda się na czas przywrócić prawidłowe krążenie i nie dopuścić do martwicy skóry i mięśni. Widziałam, jak Jamie zaciska palce na krawędziach stołu, a opierając się udami o stół, czułam, jak wstrząsają nim dreszcze. Ujęłam jego twarz w dłonie. Skóra na policzkach niemal płonęła. - Nie umrzesz! - wyszeptałam przez zaciśnięte zęby. - Nie pozwolę ci na to! - Ludzie wciąż mi to powtarzają - mruknął ledwie dosłyszalnie. Jego zamknięte teraz oczy, były głęboko zapadnięte. - Czy nie mogę mieć na ten temat własnego zdania? - Nie, nie możesz. Masz, wypij to. Przytrzymałam mu kubek z penicylinowym roztworem, czekając, aż wypije. Krzywił się, zaciskając powieki, ale wreszcie przełknął tyle ile trzeba. -293-

Marsali przyniosła dzbanek pełny wrzącej jeszcze wody. Zalałam nią przygotowane zioła i odstawiłam, aby się zaparzyły. Do drugiego naczy­ nia nalałam zimnej wody, aby mógł zapić nią nieprzyjemny smak leku. Kiedy przełykał wodę, wciąż miał zamknięte oczy. - Co to było? - zapytał. - Smakowało żelazem. - Woda. Wszystko ci tak smakuje, bo twoje dziąsła krwawią. - Odda­ łam puste naczynie Marsali, prosząc, aby przyniosła więcej wody, doda­ jąc do niej jedną czwartą miodu. - Potrzebuje byczej krwi - powiedziała Marsali, spoglądając na Jamiego z troską. - Moja matka zawsze mówiła, a wcześniej jej matka, że jeśli ktoś straci dużo krwi, najlepsza jest bycza krew. Pomyślałam, że Marsali bardzo się martwi. Rzadko wspominała przy mnie swoją matkę, przez wrodzone wyczucie taktu. W tej sprawie jednak cholerna Laoghaire miała rację. Bycza krew byłaby teraz najlepsza, gdy­ byśmy tylko mieli świeżą wołowinę. Której akurat nie mieliśmy. - Woda i miód - powtórzyłam, wybiegając z pracowni. Udałam się po posiłki z oddziału pijawek, zatrzymując się po drodze przy oknie, żeby sprawdzić, jak Briannie idą poszukiwania. Boso, z podwiniętą spódnicą chodziła po padoku, rozgarniając stopą końskie odchody. Widocznie na razie poszukiwania nie zakończyły się suk­ cesem. Dostrzegła mnie w oknie i pomachała, a następnie wskazała na le­ żący niedaleko topór i pobliski las. Machnęłam i pokiwałam głową w od­ powiedzi - spróchniałe kłody to chyba dobry pomysł. Jemmy siedział nieopodal, przywiązany swoją małą uprzężą do ogro­ dzenia. Już od dawna nie potrzebował pomocy sznurków, by utrzymać się w pionie, teraz bardziej przydawały się matce, przytrzymując go w miej­ scu, gdy była akurat czymś zajęta. W tej chwili pochłaniało go rozrzuca­ nie pozostałości po tykwach, które rosły przy ogrodzeniu. Pokrzykując, urządzał sobie prysznic z suchych liści, które kaskadą opadały mu na pło­ mienną czuprynę. Kątem oka dostrzegłam jakiś ruch. Była to Marsali - niosła wodę ze źró­ dła, żeby jeszcze raz zalać nią przypalony kocioł. Jamie miał rację, mimo swojego stanu, nadal była zbyt szczupła, twarz miała bladą, a pod jej ocza­ mi dostrzegłam cienie. Cholera. Moje spojrzenie padło na Bree. Jej jasne, długie nogi migały między trawami, kiedy szła w kierunku wielkiego świerka. A czy ona uży­ wa oleju z wrotyczu? To że ma małe dziecko, bynajmniej jej nie chroni, nie w jej wieku...

-294-

Odwróciłam się szybko, słysząc za sobą jakiś dźwięk. Okazało się, że to Jamie unosi się w swoim gnieździe jak gigantyczne, karmazynowe pisklę. W ręku trzymał moją piłkę do amputacji. - Co, u diabła, robisz? Opadł na posłanie, krzywiąc się z bólu. Narzędzie położył sobie na pier­ siach. - Pytam raz jeszcze - odezwałam się, stojąc nad nim, z rękami wspar­ tymi na biodrach - co u diabła... Otworzył oczy i uniósł piłę. - Nie - stwierdził stanowczo. - Wiem, o czym myślisz, Angliszko, ale nie zgodzę się na to. Wzięłam głęboki oddech, nie chcąc, aby zadrżał mi głos. - Wiesz, że zrobiłabym to tylko w ostateczności. -Nie - powtórzył, a jego twarz przybrała wyraz znajomego uporu. W takich chwilach nikt nie miał wątpliwości, do kogo najbardziej podob­ ny jest Jemmy, pomyślałam z rozbawieniem. -Nie wiesz, co może się stać... - Wiem, co dzieje się z moją nogą, lepiej niż ty, Angliszko - przerwał mi gwałtownie, ale po wypowiedzeniu tych kilku słów znów musiał za­ milknąć, aby wziąć głębszy oddech. - I nie obchodzi mnie to. - Może ciebie nie, ale mnie tak! - Nie umrę - w jego głosie było słychać stanowczość - i nie mam za­ miaru żyć, mając tylko pół nogi. Przeraża mnie to. - Wiesz, ja też jestem do niej bardzo przywiązana. Gdyby jednak był wybór między nogą a życiem? - Ale nie ma. - Może być, do cholery! - Nie będzie. - Wiek nie ma tu żadnego znaczenia, pomyślałam. Dwa lata czy pięćdziesiąt, Fraser zawsze pozostawał Fraserem i nawet skała nie była oporna bardziej niż on. Przeczesałam ręką włosy. - W porządku - wycedziłam przez zaciśnięte zęby. - Oddaj mi to cholerstwo, odłożę na miejsce. - Mam twoje słowo. - Moje co? - Twoje słowo - powtórzył, spoglądając na mnie z zainteresowaniem. Od gorączki mogę stracić rozum. Nie chcę, żebyś ucięła mi nogę, kiedy nie będę w stanie się temu sprzeciwić. - Jeśli będziesz w takim stanie, nie będę miała wyboru!

-295-

-Może ty nie, ale ja tak. I właśnie go dokonałem. Mam twoje słowo, Angliszko. - Ty cholerny, nieuleczalny, zatwardziały... Jamie pokazał zęby w szerokim uśmiechu - biel na tle rumianej twarzy. - Skoro nazywasz mnie Szkotem, Angliszko, to wiem, że będę żył. Krzyk, który doszedł nas z zewnątrz, nie pozwolił mi odpowiedzieć. Wychyliłam się przez okno, i zobaczyłam, że Marsali stoi w miejscu, a obok leżą dwa upuszczone wiadra, z których woda zalała jej ubranie. Poszłam za jej wzrokiem i z trudem złapałam powietrze. Przeszedł swobodnie przez ogrodzenie padoku, jakby było z zapałek, i stał teraz pośród zagonu dyń, tuż przy domu, przeżuwając powoli jakieś liście. Stał tam - ogromny, ciemny i włochaty, jakieś dziesięć stóp od Jemmy'ego, który wpatrywał się w niego wielkimi jak spodki oczami, z otwar­ tą buzią. Marsali wydała z siebie następny pisk, a Jemmy'emu udzieliło się jej przerażenie i zaczął nawoływać matkę. Odwróciłam się i mając wrażenie, że poruszam się w zwolnionym tempie, choć z pewnością tak nie było, odebrałam Jamiemu z rąk piłkę i wypadłam z domu na podwórze. Gdzieś w zakamarkach mojego umysłu zrodziła się myśl, że bizony, które widy­ wałam w zoo, były dużo mniejsze. Nie pamiętam, jak pokonałam schodki od werandy, później zdawało mi się, że musiałam ponad nimi przefrunąć, wspomagana jakąś tajemni­ czą siłą. Dostrzegłam, że Brianna wyłoniła się spomiędzy drzew i biegnie cicho, ściskając topór w ręku. Twarz stężała jej w wyrazie najwyższego skupienia i determinacji. Zanim zdołałam wydać z siebie jakiś dźwięk, by­ ła już prawie na miejscu. Wciąż biegnąc, wzięła rozpęd i będąc już przy zwierzęciu, z całej siły opuściła ostrze topora, wbijając je tuż za uszami olbrzyma. Cienka struż­ ka krwi wypłynęła spod metalu i zaczęła barwić czerwono leżące na zie­ mi dynie. Zwierzę wydało przerażający ryk i obniżyło łeb, jakby chciało zaszarżować. Bree uchyliła się w bok i już klęczała przy Jemmym, mocując się ze sznurkami. Słyszałam, jak Marsali wykrzykuje gaelickie modlitwy i prze­ kleństwa, zdejmując świeżo ufarbowaną halkę z krzaka jeżyny. Jakimś cudem podczas biegu otworzyłam piłkę. Dwoma błyskawiczny­ mi cięciami oswobodziłam Jemmy'ego i już w następnej chwili biegł z po­ wrotem przez podwórze. Marsali zarzuciła halkę na głowę bizona. Stał te­ raz zdezorientowany, potrząsając łbem, z którego coraz mocniej płynęła krew. -296-

Sięgał mi do ramienia. Jego zapach był dziwny, a jednocześnie jak­ by znajomy, mieszanka kurzu, ciepła i zwierzęcia, przypominający za­ pach zwykłej krowy, wypełniający oborę. Postąpiłam jeden krok, po­ tem następny, aż wreszcie zanurzyłam palce w gęstych kudłach. Czułam, jak wstrząsają nim silne drgawki, przez rękę przechodzące także na mnie. Nigdy przedtem nie robiłam czegoś takiego, ale czułam przeciwnie, jak­ bym robiła to tysiące razy. Jakby we śnie, lecz zarazem pewnie, przesu­ nęłam rękę tuż pod pokryte spienioną śliną chrapy. Na dłoni czułam cie­ pły oddech. Silny puls niemal słyszalnie bił pod grubą skórą. Prawie mogłam sobie wyobrazić wielkie, mięsiste serce, pompujące krew. Spraw­ nie poprowadziłam ostrze piły, rozcinając skórę i mięśnie, wreszcie usły­ szałam jak zazgrzytało o kość. Świat wokół zakołysał się i w następnej chwili osunęłam się bezwład­ nie na kolana, lądując na ziemi z głuchym łomotem. Kiedy doszłam do siebie, leżałam na środku podwórza, z palcami wciąż wplątanymi w gęstą sierść. Noga zdrętwiała mi pod ciężarem bizoniego łba. Spódnica przykleiła mi się do uda, przesiąknięta krwią zwierzęcia. Usłyszałam jakiś głos i spojrzałam w kierunku, z którego dochodził. Ja­ mie klęczał na werandzie, wsparty na rękach, z otwartymi ustami. Był kom­ pletnie nagi. Marsali siedziała na ziemi, bezgłośnie otwierając i zamykając usta. Brianna stała nade mną, trzymając Jemmy'ego w ramionach. Zapo­ mniawszy już o wcześniejszym przerażeniu, wychylił się w stronę ciała bizona i przyglądał mu się z żywym zaciekawieniem. - Oooo! - zawołał. - Tak - potwierdziłam. - Bardzo dobrze powiedziane. - Wszystko w porządku, mamo? - Zdałam sobie sprawę, że zadaje mi to pytanie któryś raz z rzędu. Opuściła jedną rękę i delikatnie położyła mi ją na głowie. - Nie wiem, chyba tak. Ujęłam jej dłoń w swoją i z trudem wydobyłam nogę spod gigantycz­ nego łba. Obie nadal całe drżałyśmy. Brianna odetchnęła głęboko, spo­ glądając na masywne zwłoki. Nawet kiedy leżał na boku, sięgał jej pra­ wie do pasa. Marsali podeszła do nas, potrząsając głową ze zdumieniem nad rozmiarami zwierzęcia. - Matko Boska, jak my coś takiego zdołamy oprawić? - Och - odparłam, przeczesując włosy trzęsącą się dłonią. - Damy so­ bie radę. -297-

92. Z p o m o c ą przyjaciół Oparłam czoło o chłodne szkło okna swojej pracowni, obserwując scenkę rozgrywającą się na zewnątrz. Moje skrajne wyczerpanie nadawało jej do­ datkowo odcień surrealizmu - sama w sobie miała charakter jak najbar­ dziej surrealistyczny. Słońce chyliło się ku zachodowi, ozłacając ostatnimi promieniami po­ strzępione resztki liści kasztanowców. Świerki w tle wydawały się zupeł­ nie czarne w blasku zamierającego światła, podobnie jak szubienica, sto­ jąca na środku podwórza i upiorne szczątki, które z niej zwisały. Obok krzaków jeżyny paliło się ognisko i oświetlało krążące wokół sylwetki lu­ dzi, co raz pojawiające się w kręgu światła i znikające w cieniu. Niektó­ rzy nożami i toporami atakowali wiszącą tuszę. Inni odchodzili już, zgię­ ci pod ciężarem koszy, napełnionych mięsem i tłuszczem. W pobliżu ognia dostrzegłam kobiecą sylwetkę, pochylającą się i unoszącą coś, jak w dziw­ nym, monotonnym tańcu. Mimo panujących ciemności pośród uwijających się wokół bizona ludzi-duchów, rozpoznałam Briannę, najwyraźniej pilnującą porządku. Zanim Jamie został siłą zmuszony do powrotu do mojej pracowni, wprawnym okiem ocenił wagę zwierzęcia na tysiąc osiemset do dwóch tysięcy fun­ tów. Brianna, słysząc to, kiwnęła głową i oddała Jemmy'ego Lizzie. Przez chwilę obchodziła wokół zwierzę i przypatrywała mu się spod zmrużo­ nych powiek, głęboko się nad czymś zastanawiając. - Dobrze - zaczęła, kiedy pojawili się pierwsi mężczyźni, w większości półubrani i nieogoleni, z oczyma rozszerzonymi z podniecenia. Zaczęła wydawać dyspozycje, dotyczące odcinania kończyn i budowy drewnia­ nego rusztowania. Mężczyźni, rozczarowani, że nie byli świadkami dramatycznych wy­ darzeń, na początku nie zwracali na nią uwagi. Brianna była jednak wy­ soka, energiczna, wyposażona w mocny głos i uparta. - Czyje było to uderzenie? - zapytała, patrząc z wyższością na Geordiego Chisholma i jego synów, którzy pewnym krokiem, z nożami w rę­ kach zbliżali się do cielska. Wskazała na ranę w głowie zwierzęcia i ręką przesunęła po przesiąkniętym krwią rękawie. - Albo to? - bosą stopą wska­ zała na głęboką ranę w gardle. Moje pończochy leżały w kałuży krwi, gdzie się ich pozbyłam. Co prawda bardziej przypominały teraz zwykłe szma­ ty, ale dało się w nich jeszcze rozpoznać część damskiej garderoby. -298-

Patrząc na tę scenę przez okno, widziałam, jak raz po raz spoglądają w stronę domu, uświadamiając sobie, że Brianna jest jego córką, co war­ to było brać pod uwagę. Jednakże dopiero Roger sprawił, że naprawdę zaczęli jej słuchać. - To jej łup - odezwał się swoim wciąż jeszcze chrapliwym głosem. Róbcie, co każe. - Wyprostował ramiona i spojrzał na pozostałych męż­ czyzn wzrokiem, który nie dopuszczał sprzeciwu. Widząc to, Fergus wzruszył ramionami i pochylił się nad bestią, oce­ niając jej rozmiary. - Gdzie mamy go umieścić, pani? - zapytał uprzejmym tonem. Pozo­ stali mężczyźni roześmiali się, ale już po chwili posłusznie wypełniali jej rozkazy. Brianna spojrzała na Rogera najpierw ze zdziwieniem, lecz po chwili wyraz zaskoczenia przerodził się we wdzięczność. Prace pod jej kierun­ kiem przebiegały wyjątkowo sprawnie, już przed zapadnięciem zmroku prawie wszystkie zabiegi rzeźnickie zostały zakończone, a mięso dostar­ czone do wszystkich domostw w Ridge. Znała wszystkich ludzi i dosko­ nale wiedziała, gdzie ile dusz jest do wykarmienia. Obserwując to, po­ myślałam, że nawet Jamie nie mógłby zrobić tego lepiej. Mogłam być z niej naprawdę dumna. Spojrzałam w stronę stołu, na którym znów leżał Jamie, owinięty w ko­ ce. Chciałam przenieść go na górę, do jego łóżka, ale uparł się, aby pozo­ stać tutaj, gdzie mógł słyszeć, co dzieje się w domu. - Już prawie skończyli - odwróciłam się i położyłam dłoń na jego czo­ le. Wciąż było mocno zaczerwienione i rozgrzane. - Brianna wspaniale się sprawiła - dodałam, chcąc rozproszyć nasze przygnębiające myśli. - Tak? - Oczy miał tylko półotwarte, błyszczące od gorączki, dopiero po chwili jego spojrzenie skupiło się na mnie, jakby obudził się z sennego otępienia. Zdobył się też na słaby uśmiech. - To dobrze. Skóra zwierzęcia została rozwieszona do wyschnięcia, ogromna wątro­ ba pokrojona do szybkiego opieczenia, jelita zabrane do namoczenia i oczyszczenia, udźce do wędzarni, pasy mięsa do ususzenia, tłuszcz do przetopienia na łój i mydło. Ogołocone kości miały być zużyte do wywa­ rów na zupy, a chrząstki przerobione na guziki. Przednie kopyta i rogi, wciąż jeszcze okrwawione, stały na moim kre­ densie, przyniesione przez Murdo Lindsaya. Domyśliłam się, że jako tro­ feum, osiemnastowieczny odpowiednik uszu i ogona. Dostałam też wo­ reczek żółciowy, ale chyba przez zupełny przypadek, pewnie nikt inny go nie chciał, a ja słynęłam z tego, że potrafię uzyskać lekarstwo niemal -299-

z każdej naturalnej substancji. Zielonkawa grudka wielkości mojej pięści leżała teraz obok ubłoconych kopyt, w naczyniu, prezentując się dość zło­ wieszczo. Wszyscy mieszkańcy Ridge zbiegli się do nas, usłyszawszy zaskakującą wiadomość, nawet Ronnie Sinclair, prowadzący sklep bednarski po dru­ giej stronie wzgórza. Po niedługim czasie z bizona pozostały tylko nędz­ ne resztki. W powietrzu zaczął się unosić zapach pieczonego mięsa, palo­ nego orzesznika i kawy. Otworzyłam szerzej okno, aby wpuścić do pokoju zaostrzające apetyt aromaty. Wraz z powiewem zimnego wiatru do pokoju zaczęły docierać roze­ śmiane głosy i trzask płomieni. Świeże powietrze przyjemnie ochładzało moje rozpalone policzki. - Jesteś głodny, Jamie? - zapytałam. Sama umierałam z głodu, ale zda­ łam sobie z tego sprawę, dopiero czując zapach jedzenia. Zamknęłam oczy i wzięłam głęboki wdech, ciesząc się wonią wątróbki i cebuli. - Nie - odparł sennym głosem. - Niczego nie potrzebuję. - Powinieneś zjeść chociaż trochę zupy, zanim zaśniesz. - Czule odgar­ nęłam włosy z jego twarzy. Zarumienienie zaczęło już lekko blednąc, cho­ ciaż nie byłam pewna, czy nie ulegam złudnemu światłu świecy. Wlaliśmy w niego takie ilości wody z miodem i herbaty ziołowej, że nie miał już oczu zapadniętych z odwodnienia, ale żuchwa i kości policzkowe wciąż ostro rysowały się pod skórą. Nie jadł nic od ponad czterdziestu ośmiu godzin, a przecież utrzymująca się gorączka zużywała całe zapasy energii. - Potrzebuje pani więcej gorącej wody, madam? - Lizzie, jeszcze bar­ dziej rozczochrana niż zwykle, pojawiła się w drzwiach z Jemmym uwie­ szonym u szyi. Gdzieś musiała zgubić swoją chustę i jej jasne włosy oswo­ bodziły się z węzła. Jemmy trzymał w pulchnej garstce spory kosmyk, szarpiąc go i płaczliwym głosem powtarzając: „Mama-mama-mama". - Nie, wystarczy mi, dziękuję ci, Lizzie. Przestań, młody człowieku zwróciłam się do małego, biorąc go za rączkę i po kolei rozprostowując je­ go tłuste paluszki. - Nie czochramy włosów. - Spod koców dobył się ci­ chy chichot. - Nie jesteś w tej chwili najlepszym przykładem, Angliszko. - Hm? - Odwróciłam głowę i przez chwilę patrzyłam na niego nie ro­ zumiejąc. Dopiero po chwili sięgnęłam ręką, idąc za jego wzrokiem. Oka­ zało się, że także moje nakrycie głowy zniknęło w tajemniczych okolicz­ nościach, a włosy sterczą mi na wszystkie strony. Usłyszawszy słowo „włosy", Jemmy skupił teraz uwagę na mnie, porzucając jasne loki Lizzie i chwytając moje. -300-

- MAMA-MAMA-MAMA... - Chce do mamy - wyjaśniła bez potrzeby Lizzie. - Dziesiątki razy pró­ bowałam go ułożyć w łóżeczku, ale on wychodzi, jak tylko się odwrócę. Nie mogłam go zostawić... Drzwi wejściowe otwarły się i do domu wdarł się przeciąg, a wraz z nim zapach dymu. W następnej chwili usłyszeliśmy tupot bosych stóp na drew­ nianych deskach podłogi w holu. Intensywnie rude brwi Brianny przestały być widoczne na tle ogorza­ łej od ognia twarzy. Jemmy przyjrzał się jej dobrze, aż w końcu wygiął usteczka w wyrazie najwyższego cierpienia, gotowy w każdej chwili wy­ buchnąć płaczem. - To ja, kochanie. - Wyciągnęła do niego rękę, ale zaraz ją cofnęła, wi­ dząc, że choć nie płacze, to jednak chowa twarz pod ramieniem Lizzie, nie wierząc, że apokaliptyczny obraz może mieć coś wspólnego z mamą, którą przed chwilą wzywał. Brianna przeszła do porządku dziennego nad zachowaniem syna, po­ dobnie jak nad błotnymi śladami stóp, które pozostawiała na podłodze. - Spójrz - wyciągnęła ku mnie zaciśniętą dłoń. Całe jej ręce, aż do łok­ ci, były umazane przyschniętą krwią, a końce paznokci zdobiły czarne pół­ księżyce. Ostrożnie rozprostowała palce, pokazując mi swój skarb -jej dłoń pełna była maleńkich, wijących się białych larw. Widok ten spowodował, że moje serce zabiło gwałtowniej. - O takie ci chodziło? - zapytała niecierpliwie. - Tak sądzę, zaraz to sprawdzimy. - Pośpiesznie wyrzuciłam na talerzyk mokre liście herbaciane, żeby stworzyć robakom chwilowy azyl. Brianna ostrożnie wysypała je i zaniosła na kredens, gdzie stał mój mikroskop. Czubkiem paznokcia podniosłam jednego i ułożyłam na szkiełku, gdzie zaczął się miotać w daremnych poszukiwaniach pożywienia. Poprosiłam Bree, aby przyniosła mi jeszcze jedną świecę. - Sama paszcza i jelita - mruknęłam pod nosem, poruszając lusterkiem, aby złapać trochę światła. Było zbyt ciemno do pracy przy mikroskopie, ale w tej chwili powinno wystarczyć. - Małe żarłoczne gnojki. Wstrzymałam na chwilę oddech, spoglądając w okular w napięciu. Lar­ wy zwykłych much mają na ciele jedną widoczną linię, natomiast larwy muchy śrubowej mają dwie. Dwie kreseczki, delikatne, niewidoczne go­ łym okiem, ale bardzo istotne. Larwy zwykłych much żywią się padliną, wyłącznie padliną. A larwy muchy śrubowej ryją w żywych tkankach, po­ żerają mięśnie, wypijają krew żywiciela. W żadnym razie nie mogłam się pomylić. -301-

Zamknęłam jedno oko, żeby wyraźniej widzieć stworzenie pod mikro­ skopem. Robak wciąż pozostawał w ruchu, bezradnie wykręcając się we wszystkich możliwych kierunkach. Jedna linia była bardzo wyraźna. Czy była też druga? Wpatrywałam się, póki moje oko nie zaczęło łzawić, ale nie zobaczyłam nic więcej. Wypuściłam wstrzymywane powietrze z uczu­ ciem ulgi. - Gratulacje, tato - zwróciła się Brianna do Jamiego. Otworzył jedno oko, spoglądając na nią bez większego entuzjazmu. Spódnicę wciąż mia­ ła podwiniętą do kolan, a od góry do dołu pokryta była plamami rozma­ zanej krwi. Ubranie miejscami przyklejało się jej do ciała. - Za co? - Larwy. To dzięki tobie - wyjaśniła. Otworzyła drugą dłoń, w której trzymała zniekształcony kawałek metalu, wgnieciony nabój do strzelby. Znalazłam larwy w ranie w zadzie, wyciągnęłam to razem z nimi. Roześmiałam się, bardziej z ulgi niż rozbawienia. - Postrzeliłeś go w zad, Jamie? - Nie sądziłem, że w ogóle trafiłem - odparł. - Chciałem tylko prze­ płoszyć stado w stronę Fergusa. - Sięgnął ręką po kulę, ostrożnie obraca­ jąc ją w palcach. - Może powinieneś zachować ją na szczęście - zasugerowała Bree. Jej głos był bardzo spokojny, ale dostrzegłam nikłą bruzdę między jej niewi­ docznymi brwiami. - Albo przygryziesz, gdy mama będzie pracowała przy twojej nodze. - Za późno - uśmiechnął się słabo. Dostrzegła leżący na stole niewielki skórzany pasek, na którym wyraź­ nie było widać głębokie ślady jego zębów. Spojrzała na mnie zaskoczona. Spędziłam ponad godzinę, czyszcząc ranę, i nie było to łatwe ani dla mnie, ani dla niego. W odpowiedzi chrząknęłam tylko i wróciłam do larw. Kątem oka wi­ działam, jak Brianna gładzi Jamiego po policzku. Obrócił się w jej stro­ nę i lekko pocałował jej dłoń, nie zważając na pokrywające ją ślady krwi. - Nic się nie stało, mała. - Jego głos był słaby, ale spokojny. - Nic mi nie jest. Otworzyłam usta, żeby coś powiedzieć, ale widząc wyraz twarzy Brianny, ugryzłam się w język. Miała na głowie mnóstwo obowiązków, nie mu­ si się martwić o Jamiego. Jeszcze nie teraz. Przerzuciłam larwy do niewielkiej miseczki wypełnionej przegotowa­ ną wodą, trochę je zamieszałam i znów przełożyłam na wilgotne liście. -302-

- To nie będzie bolało - zwróciłam się do Jamiego, próbując przekonać o prawdziwości tych słów bardziej siebie niż jego. - Ano, już to kiedyś słyszałem. - Tym razem mówi prawdę - usłyszałam za sobą łagodny, trochę chrypiący głos. Roger zdążył się już wykąpać, mokre kosmyki ciemnych wło­ sów opadały mu na kołnierzyk czystej koszuli. Jemmy sennie ssał kciuk, spoczywając wygodnie na ramieniu ojca. Roger podszedł do stołu, żeby Jamie także mógł go zobaczyć. - Jak się czujesz? - zapytał cicho. Jamie wygodniej ułożył głowę na poduszce. - Dam radę. - To dobrze. - Ku mojemu zaskoczeniu Roger położył dłoń na ramie­ niu Jamiego, jakby chcąc dodać mu otuchy. Nigdy wcześniej nie widzia­ łam u niego takiego gestu i znów zaczęłam się zastanawiać, co zaszło mię­ dzy nimi w górach. - Marsali przyniesie zaraz herbatę z byczej krwi, a może raczej powi­ nienem powiedzieć bizoniej krwi. - Roger spoglądał teraz w moją stro­ nę. - Może i tobie dobrze by zrobiła. - Dobry pomysł - zgodziłam się. Przymknęłam oczy i odetchnęłam kil­ ka razy głęboko. Dopiero kiedy usiadłam, zdałam sobie sprawę, że od wczesnego ranka bez przerwy byłam na nogach. W każdej najdrobniejszej kostce czułam teraz ból, także wspomnienie złamanej kilka lat wcześniej piszczeli dawało mi się teraz we znaki. Niemniej obowiązki wzywały. - Na razie nie ma co tracić czasu - odezwałam się, znów wstając. - Le­ piej zajmijmy się tym, co konieczne. Jamie westchnął cicho i przez chwilę leżał spięty. Z rezygnacją przy­ glądał mi się, kiedy ustawiałam obok niego talerzyk z larwami, sięgałam po kleszcze, aż wreszcie podałam mu skórzany pasek. - Nie będziesz tego potrzebował - odezwał się znowu Roger. Przyciąg­ nął do siebie taboret i przysiadł na nim. - To prawda, że te małe pa­ skudztwa nie sprawiają bólu. Jamie westchnął ponownie, widząc, jak Roger się uśmiecha. - Mogą trochę łaskotać, ale tylko jak będziesz o nich myślał. Jeśli sku­ pisz się na czymś innym, nawet nie poczujesz. Jamie spojrzał na niego. - Dzięki za otuchę, MacKenzie. - To ja dziękuję. - Roger zaśmiał się cicho. - Proszę, coś ci przyniosłem. Pochylił się i podał mu sennego Jemmy'ego. Chłopiec zakwilił, zaskoczony, -303-

ale zaraz przywarł do dziadka. Pulchna łapka przez chwilę szukała oparcia, aż wreszcie je znalazła. - Osztre - mruknął, uśmiechając się błogo. Z rączką zagłębioną w mie­ dzianych włosach, zamruczał z zadowoleniem i niemal natychmiast za­ padł w smaczny sen, przytulony do rozgrzanej gorączką klatki piersiowej dziadka. Kiedy uniosłam szczypce, Jamie zmarszczył brwi. W końcu jednak wzru­ szył ramionami i wsparł podbródek na rudowłosej główce Jemmy'ego. Kie­ dy zamknął oczy, widać było wyraźny kontrast między spokojną twarzą chłopca i spiętą Jamiego. Moje zadanie nie mogło być prostsze - uniosłam lekko świeży okład z cebuli i po kolei układałam larwy w ranach na łydce. Roger okrążył stół i stał teraz nade mną, przyglądając się zabiegowi. - Znów wygląda prawie jak noga. Nie sądziłem, że jeszcze tak bę­ dzie. - Pijawki zadziałały doskonale - stwierdziłam. - Chociaż myślę, że to głównie twoja rzeźnicka robota najbardziej tu pomogła. Zrobiłeś na tyle duże dziury, że ropa mogła swobodnie wyciekać. To była prawda, chociaż noga wciąż była gorąca i pokryta ciemnymi plamami, opuchlizna schodziła w szybkim tempie. Wciąż zdawałam sobie sprawę z zagrożenia infekcją, gangreną, martwicą tkanek, ale zrobiło mi się dużo lżej na sercu. Rzeczywiście w nabrzmiałym kształcie dało się wreszcie rozpoznać nogę Jamiego. Chwyciłam kolejną larwę, ostrożnie, aby jej nie zmiażdżyć, drugą ręką zgłębnikiem delikatnie uniosłam kawałek skóry i wsunęłam pod nią wi­ jące się maleństwo, starając się odsunąć od siebie wspomnienie stopy Aa­ rona Beardsleya. -Zrobione - oznajmiłam chwilę później i znów nałożyłam na ranę okład. Nasączony sokami z cebuli, czosnku i roztworem z penicyliny, miał zapewnić ranie wilgotność. Trzeba było go zmieniać mniej więcej co go­ dzina. Miałam nadzieję, że ciepło okładu pobudzi także krążenie. Później trzeba będzie nałożyć opatrunek z miodu, żeby zapobiec rozwojowi bak­ terii. Teraz, kiedy było już po wszystkim, pozostawało nam tylko czekać. Ta­ lerzyk z liśćmi herbaty zadrżał, kiedy go odstawiłam. Do tej pory tylko sil­ na koncentracja sprawiała, że ręce mi nie drżały. Chyba nigdy w życiu nie byłam jeszcze tak zmęczona.

-304-

93.

Wybory

Roger i pan Bug wzięli Jamiego między siebie i pomogli mu przejść do na­ szej sypialni. Nie chciałam, aby się poruszał, w obawie o jego nogę, ale nie dawał się przekonać. - Nie chcę, żebyś spala tu na podłodze, Angliszko - mówił z uśmie­ chem. - Powinnaś spać w swoim łóżku, ale wiem, że nie chcesz zostawiać mnie samego, a to znaczy, że aby cię do tego zmusić, sam muszę się tam przenieść. Sprzeczałabym się jeszcze dłużej, ale prawdę mówiąc, byłam już tak wyczerpana, że pewnie zgodziłabym się, gdyby nawet proponował nam obojgu spanie w oborze. Kiedy już został przetransportowany, moje obawy wróciły. - Urażę ci nogę - powiedziałam, odwieszając suknię. - Może przyszy­ kuję sobie posłanie przy kominku i... -Nie przyszykujesz - przerwał mi stanowczo. - Będziesz spała ze mną. - Wsparł się na poduszkach, przymykając oczy. Jego miedziane wło­ sy rozsypały się wokół głowy. Skórę wciąż miał zarumienioną, ale już nie tak mocno jak na początku. W miejscach, gdzie zniknęły krwiaki, był dla odmiany niepokojąco blady. - Nawet na łożu śmierci będziesz się wykłócał. Twoje niekoniecznie mu­ si być zawsze na wierzchu. Raz w życiu mógłbyś leżeć spokojnie i po­ zwolić, aby inni zajęli się wszystkim. Jak sądzisz, co by się stało, gdyby... Otworzył oczy i zatopił we mnie błękit swojego spojrzenia. - Angliszko - wyszeptał. -Co? - Chciałbym, żebyś mnie dotknęła... nie sprawiając bólu. Tylko raz, za­ nim zasnę. Mogłabyś to zrobić. Zastygłam zszokowana, gdy zdałam sobie sprawę z istoty jego prag­ nienia. Stojąc wobec konieczności ratowania jego życia i zdrowia, całe dnie poddawałam go różnym zabiegom leczniczym - bolesnym lub przykrym. Marsali, Brianna, Roger, Jemmy - wszyscy oni dotykali go delikatnie, ze współczuciem i otuchą. A ja - ja, przerażona tym, co się może stać, do czego mogę zostać zmu­ szona, nie znajdowałam czasu ani miejsca na delikatność. Odwróciłam się, starając się zapanować nad łzami. Potem podeszłam do łóżka, pochyliłam się i pocałowałam go ostrożnie. -305-

Odgarnęłam włosy opadające mu na twarz, kciukiem wygładziłam zmierzwione brwi. Arch Bug go ogolił, skóra policzków nadal była gorą­ ca, ale gładka. Pod jej osłoną wyczuwałam twarde kości, które teraz wy­ dały mi się tak kruche. Ja także byłam krucha. - Chcę, żebyś spała tutaj, obok mnie, Angliszko - szepnął. - Dobrze. - Uśmiechnęłam się, choć usta mi drżały. - Tylko rozczeszę włosy. Usiadłam na brzegu łóżka i ujęłam szczotkę. Obserwował mnie, nic nie mówiąc, ale na jego ustach wciąż błąkał się lekki uśmiech. Zawsze lubił patrzeć, kiedy się czesałam. Miałam nadzieję, że działa to na niego rów­ nie kojąco jak na mnie. Z dołu dochodziły nas stłumione odgłosy życia domu. Okiennice zo­ stawiłam uchylone. Roztańczone języki płomieni dogasającego na ze­ wnątrz ogniska rzucały blask na okienne szyby. Spojrzałam w okno, za­ stanawiając się, czy może nie powinnam domknąć okiennic. - Zostaw je, Angliszko - jak zwykle odgadł moje myśli. - Lubię słuchać, jak rozmawiają. - Rzeczywiście przyciszone głosy i coraz to nowe wybu­ chy śmiechu, działały uspokajająco. Także odgłos szczotkowania był przyjemnie jednostajny, przypominajcy przesypywanie piasku. Kiedy wsłuchałam się w niego, całe napięcie mi­ nionego dnia zaczęło ze mnie uchodzić, jakbym sczesywała je z siebie. Kie­ dy wreszcie skończyłam, Jamie miał już zamknięte oczy. Przyklękłam na chwilę, żeby podsycić trochę ogień i zgasić świecę, aż wreszcie udałam się do łóżka. Położyłam się ostrożnie, aby go nie potrącić. Leżał na boku, odwró­ cony do mnie tyłem. Ułożyłam się na tym samym boku i dopasowa­ łam pozycję swojego ciała do niego, starając się jednocześnie nie doty­ kać go. Leżałam cicho, nasłuchując. Odgłosy domu ucichły wreszcie, teraz sły­ chać było tylko syk ognia, dudnienie wiatru, nagłe skrzypnięcie drew­ nianych schodów, jakby potknęła się o nie czyjaś nieuważna stopa. Do­ biegło mnie także chrapanie pana Wemyssa, przez grube drzwi słyszalne jako stłumione buczenie. Z zewnątrz wciąż docierały odległe głosy, niezrozumiałe od nadmiaru trunków - jowialne, bez śladu złości czy wrogości. Zresztą mało mnie to obchodziło. Mieszkańcy Ridge mogli rzucać się na siebie z siekierami al­ bo tańczyć w uściskach. Cała moja uwaga była skupiona na Jamiem. Oddychał płytko, ale spokojnie, ręce miał rozluźnione. Nie chciałam mu przeszkadzać, ponad wszystko potrzebował teraz odpoczynku. Jednocze-306-

śnie niczego bardziej nie pragnęłam niż dotknąć go. Chciałam się upew­ nić, że naprawdę jest tutaj, tuż obok mnie, żywy. Pragnęłam też ciągle sprawdzać jego kondycję fizyczną. Czy ma go­ rączkę? Czy infekcja wędruje dalej mimo penicyliny, pozwalając truciźnie rozprzestrzeniać się po całym ciele? Przesunęłam się, zatrzymując twarz o cal od okrytych koszulą pleców i oddychając głęboko. Czułam bijące od niego ciepło, ale przez materiał koszuli nie mogłam stwierdzić, czy znów jest rozpalony. Otaczał go zapach lasu, ale przede wszystkim krwi. Cebule z opatrun­ ku także wydzielały swój aromat; no i pot. Pociągnęłam nosem, ale nie wyczułam ropy. Było za wcześnie, żeby rozpoznać ewentualną gangrenę, nawet jeśli ciało już zaczynało gnić pod bandażem. Wyczułam też coś, cze­ go nie byłam w stanie rozpoznać. Martwica tkanek? Jad węża? Wypuści­ łam szybko powietrze i znów pociągnęłam nosem. - Czy bardzo śmierdzę? - zapytał. - Uff! - Wzdrygnęłam się i przygryzłam sobie język, a on zadrżał, jak­ by tłumiąc śmiech. - Obwąchujesz mnie jak pies myśliwski, Angliszko. - No proszę - skwitowałam tę uwagę urażonym tonem. - Obudziłeś się. Jak się czujesz? - Jak kupa nadpsutych flaków. - Bardzo obrazowe porównanie. Ale czy możesz je trochę uściślić? - po­ łożyłam dłoń na jego boku, nasłuchując, jak z cichym jękiem wypuszcza powietrze. - Kupa nadpsutych flaków... z larwami. - Nawet na łożu śmierci mógłbyś żartować, prawda? - Powiedziawszy to, zadrżałam. Mógłby - ale przecież to nie jest łoże śmierci. - Mogę spróbować, Angliszko - mruknął sennie. - Ale rzeczywiście nie jestem w najlepszej formie. - Bardzo boli? -Nie. Jestem po prostu... zmęczony. - Zabrzmiało to, jakby był także zbyt wyczerpany, aby szukać odpowiedniego słowa, a to było pierwsze, jakie mu się nawinęło. -Nic dziwnego. Pójdę spać gdzieś indziej, żebyś mógł odpocząć. Chciałam już odrzucić przykrycie, ale powstrzymał mnie gestem dłoni. -Nie. Nie zostawiaj mnie. - Odwrócił głowę do mnie, próbując się unieść, ale był zbyt słaby, aby przewrócić się całym ciałem. - Nie zostawię cię. Ale może lepiej będzie, jeśli prześpię się w fotelu. Nie chcę... -307-

- Zimno mi - szepnął. - Bardzo zimno. Ostrożnie położyłam palce tuż pod jego mostkiem, starając się wyczuć puls. Serce biło mu gwałtownie, ale zbyt płytko. Nie był już rozpalony. Nie tylko czuł zimno, lecz był zimny. Skórę miał chłodną, a palce lodo­ wate. Przeraziłam się. Teraz już bez wahania przytuliłam się do niego, mocno przyciskając pier­ si do jego pleców, podbródek opierając mu na ramieniu. Skupiłam całą swoją energię na przekazywaniu mu swojego ciepła. On często tak robił, obejmując mnie i oddając ciepło swojego potężnego, silnego ciała. Zaprag­ nęłam być większa, aby móc zrobić to samo dla niego. Bardzo delikatnie odnalazłam brzeg jego koszuli i podciągnęłam ją do góry, moje dłonie spoczęły na pośladkach Jamiego, co sprawiło, że spięły się na chwilę. Przez ułamek sekundy, gdzieś w zakamarku mojego umy­ słu zrodziło się pytanie, dlaczego poczułam, że muszę położyć na nich dło­ nie, ale nie zastanawiałam się nad nim. Już nieraz dawałam się pokiero­ wać impulsowi i nie zaprzątałam sobie głowy tym, czy jest to postępowanie racjonalne. Pod palcami czułam szorstkość skóry pokrytej wysypką, a w mojej gło­ wie pojawiła się kolejna nieproszona myśl. Stworzenie gładkie i chłodne, o zdradziecko jadowitej naturze. Jedno błyskawiczne ukąszenie i śmier­ telna trucizna rozprzestrzenia się po całym ciele, spowalniając bicie serca, schładzając krew. Siłą odrzuciłam tę myśl, ale nie byłam w stanie po­ wstrzymać towarzyszącego jej drżenia. - Claire - usłyszałam cichy głos. - Dotknij mnie. Nie słyszałam już bicia jego serca, tylko mojego własnego. Tępy, stłu­ miony łomot w uchu przyciśniętym do poduszki. Moja dłoń prześlizgnęła się na jego brzuch, a potem w dół, przecze­ sałam palcami splątane włoski i okryłam zaokrąglone kształty. Jedyne miejsce, z którego biło od niego ciepło. Delikatnie pogłaskałam go kciu­ kiem i poczułam, że porusza się lekko. Westchnął głęboko, a jego ciało stało się jakby cięższe, zagłębiło się w siennik i rozprężyło. Było jak wosk w moich dłoniach, stawało się gładkie i delikatne tam, gdzie go do­ tknęłam. Poczułam coś bardzo dziwnego. Strach mnie opuścił, a wszystkie moje zmysły, zrazu nienaturalnie wyostrzone, teraz wyciszyły się. Nie dociera­ ły do mnie żadne dźwięki poza oddechem Jamiego i biciem jego serca; one wypełniały sobą ciemność. Niekierowana żadną świadomą myślą, wiedziona czystym instynktem, poszukiwałam źródła ciepła w samej głę­ bi jego istoty. I wtedy zaczęłam się poruszać... a może poruszaliśmy się

-308-

oboje. Jedna moja ręka spoczywała między jego nogami, opuszkami pal­ ców dotykałam punktu tuż za jądrami, a drugą ręką objęłam go wyżej, poruszając nią w tym samym rytmie, w którym napinały się mięśnie mo­ ich ud i unosiły biodra, napierając na niego od tyłu. Mogłabym to robić przez całą wieczność i czułam, jakby to była wiecz­ ność. Straciłam poczucie upływu czasu, był tylko senny spokój i ten po­ wolny, równy rytm, którym poruszaliśmy się oboje w ciemności. W pew­ nej chwili poczułam rytmiczne pulsowanie, najpierw pod jedną dłonią, potem pod obiema. Połączyło się z biciem jego serca. Westchnął głęboko i długo; ja też poczułam, jak powietrze opuszcza mo­ je płuca. Leżeliśmy w ciszy, powoli zapadając w senną nieświadomość, razem.

Obudziłam się z uczuciem zupełnego spokoju. Leżałam bez ruchu, na­ słuchując, jak krew niczym rwący potok przelewa się w moich żyłach. Obserwowałam promienie słońca, wpadające do pokoju przez uchylone okiennice. Nagle przypomniałam sobie wszystkie wydarzenia ostatnich go­ dzin i poderwałam się z łóżka. Oczy miał zamknięte, a jego skóra nabrała koloru kości słoniowej. Twarz miał lekko odwróconą ode mnie, a skórę na szyi napiętą. Nie dostrzegłam na niej najlżejszego poruszenia, które uspokoiłoby mnie. Wciąż był ciepły, a przynajmniej okrywająca go pościel była ciepła. Wciągnęłam powietrze nosem. Wypełniał je zapach cebuli, miodu i pot gorączki, ale nie czuło się odoru śmierci. Kiedy położyłam ręce na jego klatce piersiowej, zadrżał i otworzył oczy, spoglądając na mnie ze zdziwieniem. - Ty draniu - powiedziałam, z ulgą, czując, jak jego klatka piersiowa podnosi się i opada rytmicznie. - Chciałeś mi umrzeć, prawda? Serce biło mi tak mocno, jakbym w ostatniej chwili została uratowana od upadku w bezdenną przepaść. Spojrzał na mnie. Oczy miał zamglone od trawiącej go gorączki. - Nie musiałbym się wysilać, Angliszko - odpowiedział cichym, zaspa­ nym głosem. - Nie umierać - to było o wiele trudniejsze. Nie udawał, że nie rozumie, o czym mówię. W świetle dnia dotarło do mnie z całą oczywistością to, czego w zmęczeniu i przerażeniu nie wi­ działam poprzedniego dnia. Jego upór, żeby wrócić do łóżka. Otwarte okiennice, głosy rodziny dochodzące z dołu, dzierżawcy za oknem. I ja -309-

przy nim. W ten sposób, rozważnie i nie mówiąc mi ani słowa, zdecydo­ wał, jak i gdzie chce umrzeć. - Myślałeś, że umierasz, kiedy cię tu przenieśliśmy, prawda? - W mo­ im głosie było więcej niedowierzania niż wyrzutu. Potrzebował czasu na odpowiedź nie dlatego, żeby się wahał, ale dla­ tego, że szukał właściwych słów. - Nie wiedziałem tego na pewno - powiedział powoli. - Ale czułem się bardzo chory. - Przymknął oczy, jakby był zbyt zmęczony, aby utrzymać opadające powieki. - Wciąż się tak czuję - dodał obojętnie. - Ale nie mu­ sisz się już martwić, dokonałem wyboru. - Co chcesz przez to powiedzieć? Odszukałam jego rękę pod przykryciem. Była ciepła. A właściwie znów gorąca. Puls był zbyt szybki, a zarazem zbyt słaby. Przyjęłam to jednak z ogromną ulgą, mając w pamięci wczorajszy chłód. Kilka razy odetchnął głęboko, aż w końcu otworzył oczy i spojrzał na mnie. - Chcę powiedzieć, że mogłem wczoraj umrzeć. Z pewnością mógł, ale chyba nie to miał na myśli. Zabrzmiało to, jak­ by był świadom... - Co masz na myśli, mówiąc, że dokonałeś wyboru? Zdecydowałeś, że nie umrzesz mimo wszystko? - Chciałam, aby moje słowa zabrzmiały lek­ ko, ale nie wypadło to szczególnie. Zbyt dobrze pamiętałam to dziwne uczucie zatrzymania w czasie i bezruchu, który nas otaczał. - To było bardzo dziwne, a zarazen nie było w tym nic niezwykłego. Wdawało się, że sam jest zaskoczony. - Myślę - powiedziałam, trzymając kciuk na jego pulsie - że najlepiej będzie, jak mi wszystko opowiesz. Uśmiechnął się, chociaż był to uśmiech raczej oczu niż ust, które po no­ cy były suche i popękane. Dotknęłam ich palcem, już myśląc o tym, jak mu ulżyć, ale powstrzymałam ten odruch, chcąc pozostać z nim i wysłuchać. - Niezupełnie wiem, Angliszko, a raczej wiem, ale nie potrafię powie­ dzieć. - Był bardzo znużony, ale oczy miał otwarte, jego spojrzenie śliz­ gało się po mojej twarzy, jakby widział mnie po raz pierwszy w życiu. - Jesteś taka piękna, tak bardzo piękna, mo chridhe. Moje ręce wciąż pokrywały niedomyte niebieskawe plamy i ślady po bizoniej krwi. Niemyte włosy posklejały się w niechlujne strąki, opadają­ ce na ramiona. A on jakby spoglądał na piękny letni księżyc w pełni, czy­ sty i śliczny. Mówiąc, utkwił spojrzenie w mojej twarzy, jakby ucząc się jej rysów. -310-

- Kiedy Arch i Roger Mac mnie tu przynieśli, czułem się okropnie, okrut­ nie chory. Noga i głowa pulsowały mi w rytmie zgodnym z rytmem ser­ ca, lecz tak bolesnym, że zacząłem się bać każdego następnego uderzenia. Wsłuchiwałem się w przestrzeń między nimi. Nie uwierzysz, ile czasu mi­ ja między jednym uderzeniem serca a drugim. Powiedział, że w przestrzeni tej ciszy rodziła się w nim nadzieja, że na­ stępne uderzenie już nie przyjdzie. W końcu zdał sobie sprawę, że serce rzeczywiście zwalnia, a ból staje się coraz bardziej odległy, jakby oddzie­ lił się od niego. Skóra robiła się coraz chłodniejsza, gorączka opuszczała ciało i umysł, a u kresu była dziwna jasność. - Nie wiem, jak to powiedzieć, Angliszko. - Wysunął nadgarstek i teraz on zamknął moją dłoń w swojej. - Zobaczyłem... - Co zobaczyłeś? - Wiedziałam, że nie zdoła tego opisać. Jak wielu le­ karzy widziałam chorych, który decydowali się umrzeć, widziałam ich spojrzenie, które skupiało się na jakimś odległym punkcie. Zawahał się, próbując dobrać słowa. Postanowiłam mu pomóc. - Pamiętam starszą kobietę. Umarła w szpitalu, w którym pracowałam. Jej dorosłe dzieci były przy niej, wszystko odbyło się w spokoju, byli na to przygotowani. - Spojrzałam w dół, na jego palce, wciąż zaczerwienio­ ne i opuchnięte. - Umarła, była martwa. Byłam przy tym, jak jej puls się zatrzymał, przestała oddychać. Dzieci stały przy łóżku, ocierając łzy. I wte­ dy niespodziewanie otworzyła oczy. Nie patrzyła na nich, ale widziała coś. I powiedziała, całkiem wyraźnie: „Oooch!" Jak mała dziewczynka, która zobaczyła coś zachwycająco pięknego. Po chwili znów zamknęła oczy. Starając się zapanować nad napływającymi łzami, spojrzałam na niego. Czy to było... coś takiego? Pokiwał głową w milczeniu, zaciskając palce na mojej dłoni. - Coś takiego. Trwał w dziwnym zawieszeniu, w miejscu, którego nie potrafił opisać żadnymi słowami, czując przepełniający go spokój i widząc wszystko bar­ dzo wyraźnie. -To było coś podobnego do drzwi, ale niezupełnie, jakieś przejście przede mną. Mogłem przez nie przejść, gdybym chciał. Chciałem to zro­ bić - uśmiechnął się z zakłopotaniem. Wiedział, że ma przed sobą wybór. Mógł iść dalej albo wracać. - Wtedy poprosiłeś mnie, żebym cię dotknęła? - Wiedziałem, że jesteś jedyną osobą, która mogłaby mnie stamtąd za­ wrócić - powiedział. - Ja nie miałem w sobie dość siły. W gardle czułam wielką gulę, więc tylko uścisnęłam mu rękę. -311-

-Dlaczego? Dlaczego... zdecydowałeś się zostać? - Słowa z trudem przedzierały się przez ściśnięte gardło. -Bo mnie potrzebujesz. - Me dlatego, że mnie kochasz? Na jego twarzy pojawiło się coś jakby cień uśmiechu. - Angliszko... kocham cię teraz i będę kochał zawsze, bez względu na to, czy ja będę martwy, czy ty, wszystko jedno, czy będziemy razem, czy osobno. Wiesz, że tak będzie - mówiąc to, lekko dotknął mojej twarzy. Wiem, że ty czujesz to samo. - Przechylił głowę, tak że kilka kosmyków włosów opadło mu na twarz. - Nie tylko ty mnie potrzebujesz, Anglisz­ ko. Mam jeszcze wiele do zrobienia. Przez chwilę pomyślałem, że pora­ dzisz sobie, mając Rogera Maca, starego Archa, Josepha i Beardsleyów, ale zbliża się czas wojny, a ja, ze wszystkimi swoimi grzechami, jestem wo­ dzem. - Z rezygnacją pokręcił lekko głową. - Bóg stworzył mnie tym, kim jestem. Nałożył na mnie obowiązki, które muszę wypełnić, bez względu na to, ile będzie mnie to kosztowało. - Ile będzie cię to kosztowało - powtórzyłam, słysząc w jego głosie coś więcej niż tylko rezygnację. Spojrzał na mnie, a potem na drugi koniec łóżka. - Z moją nogą nie jest gorzej - powiedział rzeczowo - ale nie jest też lepiej. Myślę, że będziesz musiała mnie jej pozbawić.

Siedziałam w swojej pracowni, wpatrując się w okno i próbując wymyślić jakieś inne wyście. Musiało być coś, co mogłabym zrobić. Musiało. Miał rację, czerwone smugi nie zniknęły. Nie powiększyły się co praw­ da, ale wciąż tam były, ohydne i groźne. Podawana doustnie penicylina działała, ale nie dość skutecznie. Larwy radziły sobie świetnie z niewiel­ kimi ropieniami, ale nie mogły oczyścić zakażonej krwi. Spojrzałam na stojącą nade mną brązową buteleczkę, wypełnioną w jednej trzeciej. Mogłaby mu pomóc, ale zawartości było za mało, żeby skutki były trwałe. - Dziesięć tysięcy do dziesięciu milionów miligramów - mruknęłam do siebie. Zalecana dawka penicyliny przy leczeniu infekcji bakteryjnej i po­ socznicy, zgodnie z Merck Manual, elementarzem każdego lekarza. Spoj­ rzałam na brulion Daniela Rawlingsa zawierający opis przypadków i znów na butelkę. Nawet ta niewielka ilość penicyliny byłaby skuteczniejsza niż zalecane przez niego metody, ale to jednak było za mało. -312-

Piłka do amputacji wciąż leżała na kredensie, gdzie zostawiłam ją po­ przedniego dnia. Zwrócił mi ją, kiedy dałam mu słowo. Zacisnęłam dłonie w pięści, czując, jak ogarnia mnie obezwładniająca fru­ stracja. Dlaczego, dlaczego, dlaczego nie przygotowałam od razu więcej roz­ tworu penicyliny? Jak mogłam być tak nieodpowiedzialna, niedbała, tak cho­ lernie głupia? Dlaczego nie nalegałam na wyprawę do Charlestonu albo chociaż Wilmington w poszukiwaniu dmuchacza szkła, który mógłby mi zrobić walco­ wate naczynie z tłokiem do zastrzyków podskórnych? Oczywiście mogłam sa­ ma zaimprowizować jakąś igłę, główny problem polegał jednak na tym, aby uzyskać cenną substancję, której tak bardzo w tej chwili potrzebowałam... Niepewny ruch pod drzwiami sprawił, że obróciłam się, próbując nadać swojej twarzy spokojny wyraz. Wiedziałam, że w końcu będę musiała po­ wiedzieć służbie, co się dzieje, i to już wkrótce. Lepiej byłoby jednak po­ wiedzieć im to, kiedy będą wszyscy razem. To był jeden z Beardsleyów. Obaj mieli podobne, starannie przystrzyżo­ ne przez Lizzie włosy, przez co trudno ich było odróżnić, dopóki nie po­ deszli tak blisko, by zobaczyć ich kciuki albo nie zaczęli mówić. - Pani? - To był Kezzie. - Słucham. - Mój głos zabrzmiał dość szorstko, ale nie miało to zna­ czenia, Kezzie nie wychwytywał różnic w intonacji. Miał ze sobą płócienną torbę. Kiedy wszedł do pokoju, zauważyłam, że zawartość torby poruszyła się, zmieniając jej kształt. Poczuł ten ruch i uśmiechnął się nieśmiało. -To dla niego - powiedział swoim głośnym, bezbarwnym głosem i uniósł torbę. - On, stary Aaron, powiedział, że to dobrze działa, jeśli ugry­ zie cię duży wąż, to trzeba odciąć głowę małemu i wypić jego krew. - Pod­ sunął mi torbę, którą ostrożnie przyjęłam, trzymając jak najdalej od sie­ bie. Zawartość worka znów się poruszyła, przyprawiając mnie o gęsią skórkę. Usłyszałam coś jakby stłumiony syk. - Dziękuję - powiedziałam słabym głosem. - Ja... zrobię z tym coś. Dzię­ kuję. Keziah rozjaśnił się i w ukłonach opuścił pokój, pozostawiając mnie sam na sam z małym złym grzechotnikiem. Rozejrzałam się w poszukiwaniu miejsca, gdzie mogłabym odłożyć kłopotliwy prezent. Bałam się wyrzucić go na podwórze, bo Jemmy bawił się tam często. W końcu wolną drżącą ręką opróżniłam wielki słój z soli, wrzuciłam do niego worek, przykryłam i odeszłam w drugi koniec pokoju, gdzie zdyszana i roztrzęsiona, opadłam na taboret. Do pokoju zajrzała Brianna. -313-

- Mamo? Jak się tata czuje? - Nie najlepiej. - Wyraz mojej twarzy powiedział jej chyba dużo wię­ cej niż słowa, bo podeszła do mnie i usiadła obok. - Bardzo źle? - zapytała cicho, a ja pokiwałam tylko głową, nie mogąc zdobyć się na nic więcej. Westchnęła ciężko. - Mogę jakoś pomóc? Uniosłam ramiona w geście bezradności. Miałam tylko jeden słaby płomyk nadziei, pomysł, który co jakiś czas wysuwał się na pierwszy plan. - Jeszcze tylko jedno mogę zrobić: otworzyć nogę, naciąć głęboko mię­ sień i wylać na ranę resztę penicyliny. Zawsze lepiej działają leki wstrzy­ kiwane niż te same podawane doustnie. Penicylina taka jak ta - wskaza­ łam głową butelkę - jest zbyt słaba. Nie sądzę, żeby podana do żołądka zdołała cokolwiek zdziałać. - Coś takiego zrobiła ciotka Jenny? To stąd ta wielka blizna na jego udzie? Kiwnęłam głową, niespokojnie pocierając dłońmi kolana. Nigdy nie mia­ łam kłopotów z nadmierną potliwością dłoni, ale wspomnienie piłki do amputacji robiło swoje. - Musiałabym zrobić dwa albo trzy głębokie nacięcia. To mogłoby go okulawić już do końca życia, ale może też zadziałać. - Spróbowałam się do niej uśmiechnąć. - Domyślam się, że w MIT nie uczyli cię, jak robić urządzenia do zastrzyków podskórnych? - Dlaczego nie powiedziałaś mi o tym wcześniej? - zapytała spokojnym głosem. - Nie wiem, czy uda mi się zrobić strzykawkę, ale z pewnością mogę wykombinować coś, co zadziała podobnie. Ile mamy czasu? Wpatrywałam się w nią z otwartymi ustami, ale w końcu się ocknę­ łam. - Najwyżej kilka godzin. Myślałam, że jeśli gorące okłady nic nie zdzia­ łają, to wieczorem będę musiała dokonać amputacji. - Amputacji?! - Wyglądała, jakby cała krew odpłynęła jej od twarzy. Nie możesz tego zrobić! - Mogę, ale Bóg mi świadkiem, że nie chcę! - Więc daj mi pomyśleć. - Twarz miała wciąż bladą, ale powoli znikał z niej wyraz przerażenia. - Gdzie jest pani Bug? Chciałam zostawić z nią Jemmy'ego, ale... - Nie ma jej? Jesteś pewna, że nie poszła do kurnika? - Nie, zajrzałam tam, kiedy szłam do domu. Nigdzie jej nie widziałam, a ogień w kuchni jest wygaszony. -314-

To było co najmniej dziwne. Pani Bug przychodziła co rano przed śnia­ daniem, nie miałam pojęcia, co mogło ją skłonić do opuszczenia domu. Miałam nadzieję, że Arch nie zachorował nagle, tego byłoby już za wiele. -Więc gdzie jest Jemmy? - zapytałam, rozglądając się niespokojnie. Zwykle nigdy nie oddalał się za bardzo od matki, chociaż czasami zda­ rzało mu się trochę powędrować. - Lizzie zabrała go na górę do taty. Poproszę ją, żeby zajęła się nim jesz­ cze przez chwilę. - Świetnie. Och! Na mój okrzyk odwróciła się od drzwi. - Myślisz, że mogłabyś się pozbyć tego - z obrzydzeniem wskazałam wielki słój. - Gdzieś to wyrzucić? - Jasne. Co to takiego? - Zaciekawiona, podeszła. Mały grzechotnik wy­ pełzł z worka i zwinął się w ciemny krążek. Kiedy wyciągnęła rękę, rzu­ cił się do przodu, trafiając na szklaną ściankę, a Brianna odskoczyła z krzy­ kiem. -Ifrinn! - wyrzuciła z siebie, a ja roześmiałam się mimo przygnębie­ nia. - Skąd go wzięłaś i po co? - Kezzie go przyniósł. Jamie miałby wypić jego krew, jako lekarstwo. - Spójrz na to! - Wskazała na dwie kropelki żółtawego płynu, spływa­ jące po szkle. - Próbował mnie ukąsić! To jakiś szaleniec. Pewnie nie jest zachwycony pomysłem? Nie był. Zwinął się znów, wygrażając nam swoją wibrującą grzechotką. - Nic nie szkodzi - odparłam, stając tuż za nią. - Jestem pewna, że Jamiemu też by się nie spodobał. W tej chwili nie jest największym zwo­ lennikiem tych zwierzątek. - Mhm. - Wpatrywała się w węża, marszcząc gęste brwi. - Czy Kezzie powiedział, skąd go ma? - Nie pytałam. Czemu chcesz wiedzieć? - Robi się zimno, a węże, zdaje się, mają zdolność hibernacji, prawda? - Doktor Brickell tak twierdzi - odpowiedziałam nieufnie. Bardzo inte­ resująco opowiada o historii naturalnej Karoliny Północnej, ale nie do­ wierzałam wszystkim jego informacjom, zwłaszcza dotyczącym węży i kro­ kodyli. Pokiwała głową, nie spuszczając wzroku ze słoja. - Widzisz - jej głos był jakby rozmarzony - trwożnice są tak pięknie zbudowane. Ich szczęki nie są trwale połączone, więc mogą połykać coś, co jest większe od nich, a ich kły chowają się w pyskach, kiedy ich nie używają. -315-

- Tak? - Moje podejrzliwe spojrzenie nie zrobiło na niej wrażenia. - Kły są puste w środku - kontynuowała, znów dotykając szkła tam, gdzie pozostał ślad po żółtawym jadzie. - Połączone są z pęcherzykami wypełnionymi jadem, które znajdują się po bokach ich pysków. Kiedy gry­ zą, mięśnie uciskają pęcherzyki, wypychając jad... przez otwory w kłach do ciała ofiary. Zupełnie jak... - Jezu Chryste - zdołałam wykrztusić. Pokiwała głową, odrywając wzrok od węża, i spojrzała na mnie. -Myślałam, żeby zaostrzyć pióro, ale to zadziałałoby dużo lepiej. To prawie gotowy model. - Rozumiem. - W moim sercu zapłonął nikły płomyk nadziei. - Ale mu­ sisz mieć jakiś zbiorniczek... - Po pierwsze, muszę mieć większego węża. Poszukam Jo albo Kezziego i zapytam, czy tego znaleźli w legowisku, a jeśli tak, to czy jest ich tam więcej. Wyruszyła wprowadzić w życie swój plan, zabierając ze sobą słój i po­ zostawiając mnie sam na sam z myślami, teraz trochę pogodniejszymi. Je­ śli miałam zrobić zastrzyk, musiałam możliwie najlepiej oczyścić roztwór. Chętnie bym go zagotowała, ale bałam się, że wysoka temperatura mo­ że zniszczyć lub osłabić działanie naturalnej penicyliny. O ile oczywiście penicylina wciąż tam jeszcze jest. Podarowana mi przez Briannę nadzieja przygasła. Niespokojnie przemierzałam pracownię wzdłuż i wszerz, bez celu podnosząc różne przedmioty i odkładając się z powrotem. Jeszcze raz położyłam dłoń na pile i zamknęłam oczy, starając się ożywić wspomnie­ nie ruchów, wrażeń, które towarzyszyły mi, kiedy zabijałam bizona. Tyl­ ko że tu chodziło o Jamiego. Miło z twojej strony, że dałeś mu wybór, po­ myślałam zgryźliwie, ale widzę, że bynajmniej nie zamierzasz mu go ułatwić. Ale on wcale o to nie prosił. Otworzyłam oczy, zaskoczona. Nie wie­ działam, skąd wzięła się odpowiedź, z podświadomości czy może z in­ nego źródła, ale była tam, w moim umyśle, i wiedziałam, że jest praw­ dziwa. Jamie miał zwyczaj dokonywać wyboru i do końca przy nim obstawać, bez względu na koszty. Wiedział, że życie będzie prawdopodobnie ozna­ czało utratę nogi i wszystkie tego skutki. Zaakceptował to jako cenę. - Tak, tylko że ja tego nie akceptuję! - powiedziałam głośno, wyzywa­ jąco patrząc w stronę okna. Siedząca na cedrowej gałęzi jemiołuszka przez chwilę przyglądała mi się podejrzliwie, ale widać stwierdziła, że nie sta­ nowię zagrożenia, bo zaraz wróciła do przerwanego zajęcia. Otworzyłam -316-

drzwiczki kredensu i wydobyłam z niego swój lekarski kuferek, w którym poza lekarstwami trzymałam także papier, pióro i atrament Jamiego. Słoik suszonych owoców krzewinki zimozielonej. Wyciąg z pomocnika baldaszkowatego. Śliska kora wiązu. Kora wierzby, wiśni, krwawnik. Pe­ nicylina była najskuteczniejszym z dostępnych mi antybiotyków, ale by­ najmniej nie jedynym. Ludzie od wieków toczyli wojnę z bakteriami, nie wiedząc, z czym właściwie walczą. Ja wiedziałam, i to dawało mi prze­ wagę. Zaczęłam sporządzać listę ziół, które mogłam zdobyć, pod każdym wypi­ sywałam cel, w jakim mogłam go użyć, a także to, czy już wcześniej wy­ próbowałam jego działanie. Każde zioło o właściwościach odkażających stwarzało jakąś możliwość - oczyszczanie ran, leczenie zakażeń jamy ust­ nej, leki na biegunkę i czerwonkę... Usłyszałam kroki w kuchni, więc za­ wołałam panią Bug, chcąc poprosić o dzbanek gorącej wody. Pojawiła się w drzwiach z policzkami zarumienionymi z zimna i ko­ smykami włosów wymykającymi się spod chusty, ciasno obejmując jakiś koszyk. Zanim zdołałam cokolwiek powiedzieć, podeszła i postawiła go przede mną. Tuż za nią wszedł do pokoju jej mąż z drugim koszykiem i niewielką beczułką, od której nawet z odległości czuć było ostrą woń al­ koholu. - Usłyszałam, jak pani mówiła, że ma za mało pleśni - zaczęła nieśmiało, ale jej oczy lśniły z dumy - to powiedziałam Archowi, że musimy przejść po domach i zobaczyć, co możemy znaleźć dla pani Fraser. Chleb szybko się psuje, kiedy jest wilgoć, a pani Chisholm jest taka niechlujna, chociaż ma takie dobre serce, więc my... Nie słuchałam jej, tylko wpatrywałam się w rezultat porannego polo­ wania państwa Bug. Skórki chleba, popsute biskwity, na wpół zgniłe ka­ baczki, kawałki ciast z widocznymi jeszcze śladami zębów... mieszanina lepkich, rozkładających się skrawków - wszystko to naznaczone niebiesko-zielonym pleśniowym nalotem. Baryłka była do połowy wypełniona ze­ psutą, sfermentowaną kukurydzą. - Dziękuję. - Zaparło mi dech w piersiach, nie tylko z powodu zapa­ chów. - Bardzo dziękuję.

Było już po zmroku, kiedy udałam się na górę, niosąc ze sobą tacę ze swo­ imi eliksirami i narzędziami. Czułam się jednocześnie podniecona i za­ trwożona. -317-

Jamie siedział wsparty na poduszkach, otoczony przez odwiedzających. Przez cały dzień przychodzili ludzie, chcąc go zobaczyć i życzyć mu zdro­ wia. Wielu zostawało na długo, więc kiedy weszłam, zwróciło się na mnie kilka par zaciekawionych oczu. Wyglądał nie najlepiej, wymizerowany, z niezdrowym rumieńcem na policzkach; przez chwilę zastanawiałam się, czy nie powinnam przegonić gości. Zobaczyłam, że Murdo Lindsay bierze go za rękę i ściska ją mocno, i zdałam sobie sprawę, że ich wsparcie i towarzystwo, którym służyli mu cały dzień, były dla niego dużo lepsze niż odpoczynek w samotności. - No cóż - odezwał się jakby od niechcenia - sądzę, że jesteśmy goto­ wi. - Rozprostował nogi, poruszając palcami pod kołdrą. Biorąc pod uwa­ gę stan jego nogi, musiało być to dla niego bardzo bolesne, ale wiedzia­ łam, o czym myśli: może po raz ostatni porusza tą kończyną. - Tak, jesteśmy gotowi, żeby czegoś spróbować - odpowiedziałam, pa­ trząc na niego z krzepiącym uśmiechem. - Każdego, kto chciałby pomóc, bardzo proszę o modlitwę. Szepty wypełniły powietrze. Zobaczyłam, że Marsali, trzymając na jed­ nej ręce śpiącą Joan, drugą sięga do kieszeni i wyjmuje różaniec. Goście usuwali się, aby zrobić mi przejście do łóżka. Postawiłam tacę, a Brianna, która do tej pory stała za mną, postąpiła krok do przodu, ostrożnie trzy­ mając w rękach swój wynalazek. - Co to takiego na miłość boską? - Jamie zmarszczył się, patrząc to na tacę, to na mnie. - Coś w stylu chałupniczego grzechotnika - wyjaśniła Brianna. Wszyscy wyciągali szyje z ciekawości, chcąc się przyjrzeć tajemniczemu wynalazkowi, i zamarli, kiedy pochyliłam się, aby odkryć nogę i zdjąć opa­ trunek. Tym razem chór jednym westchnieniem wyraził głębokie współ­ czucie. Lizzie i Marsali cały dzień dbały, aby okłady z cebuli i siemienia lnia­ nego pozostawały wilgotne i ciepłe. Także teraz, kiedy je zdejmowałam, lekko parowały. Ciało wokół rany było jaskrawoczerwone aż do wyso­ kości kolana - tam, gdzie nie było czarne. Larwy zostały tymczasowo usunięte, bo obawiałam się, że wysoka temperatura okładów może je za­ bić. Chwilowo znalazły schronienie na talerzu w mojej pracowni, gdzie z zadowoleniem pożywiały się zdobyczami państwa Bug. Gdyby mi się udało uratować nogę, mogły się jeszcze przydać do późniejszego „sprzą­ tania". Uważnie przejrzałam każdy kawałek przyniesionych mi resztek, umieszczając fragmenty niebieskawej pleśni pod mikroskopem i wkłada-318-

jąc do miski wszystko, co mogło zawierać w sobie Penicillium. Następnie zalałam to wszystko płynem ze sfermentowanej kukurydzy i odstawiłam na cały dzień, aby się rozmoczyło. Przy odrobinie szczęścia naturalna pe­ nicylina mogła rozpuścić się w roztworze alkoholowym. Tymczasem wybrałam wszystkie zioła, o których wiedziałam, że leczą zakażenia ropne, i sporządziłam z nich mocny wywar, gotując przez kil­ ka godzin. Kubek mocnego aromatycznego płynu podałam Rogerowi, ca­ ły czas trzymając go jak najdalej od nosa. - Niech to wypije. Wszystko. - Podkreśliłam, mierząc Jamiego groźnym spojrzeniem. Jamie powąchał zawartość kubka i spojrzał na mnie posęp­ nie, ale zaczął pić, wykrzywiając twarz w zabawnych grymasach i rozba­ wiając tym samym zgromadzonych. Widząc, że nastrój trochę się popra­ wił, przystąpiłam do kolejnego punktu programu, odbierając od Bree jej urządzenie do robienia zastrzyków podskórnych. Bracia Beardsleyowie, stojący dotąd w rogu, przesunęli się teraz do przo­ du, pęczniejąc z dumy. Na prośbę Bree przynieśli słusznych rozmiarów grzechotnika, długiego na prawie trzy stopy, przeciętego toporem, z nie­ naruszoną bezcenną głową. Z największą ostrożnością pozbawiłam zwłoki węża pęcherzyków z ja­ dem, oddzielając je od kłów, i poprosiłam panią Bug, aby kilkakrotnie prze­ płukała kły alkoholem, usuwając wszelkie ślady trucizny. Bree natomiast wzięła kawałek jedwabiu, w który owinięte było wcześ­ niej astrolabium, i zszyła go tak, że powstała niewielka tubka, ściągnięta na jednym końcu sznurkiem, jak sakiewka. Następnie odcięła kawałek pióra z indyczego skrzydła, zmiękczyła je gorącą wodą i połączyła nim jedwabną tubkę z kłem. Dla większej szczelności zalała złącza rozpusz­ czonym woskiem pszczelim. To była wspaniała robota. Wynalazek rze­ czywiście przypominał trochę małego, grubego węża z wielgaśnym za­ krzywionym zębem jadowym. Murdo Lindsay wciąż trzymał Jamiego za jedną rękę. Kiedy prosiłam Fergusa, żeby potrzymał mi świecę, kątem oka zauważyłam, że Jamie wy­ ciąga drugą rękę do Rogera. Ten przez chwilę patrzył na niego zaskoczo­ ny, a potem ujął rękę i ścisnął mocno, przyklękając przy łóżku. Przesunęłam palcami wzdłuż nogi, wyszukując odpowiedni punkt, wol­ ny od wielkich krwiaków, i przetarłam go czystym spirytusem. Bez chwi­ li wahania dźgnęłam kłem, wbijając go możliwie najgłębiej. Usłyszałam ciche westchnienia obserwatorów i głośne Jamiego. - W porządku. - Kiwnęłam głową Briannie, która stała za mną z butel­ ką odcedzonego kukurydzianego alkoholu. Przygryzając wargę, ostrożnie -319-

napełniła przytrzymywaną przeze mnie jedwabną kiszkę. Kiedy skończyła, zawinęłam otwarty koniec i ścisnęłam palcami powstałą bańkę, przeta­ czając jej zawartość przez kieł i wtłaczając ją w nogę Jamiego. Jamie jęknął krótko, a Murdo i Roger pochylili się nad nim, mocniej ścis­ kając go między sobą. Nie śmiałam robić zastrzyku szybciej, w obawie, że zniszczę uszczel­ nienie z wosku, chociaż miałyśmy w pogotowiu drugie takie samo urzą­ dzenie, zrobione z drugiego kła. Jeszcze kilka razy powtórzyłyśmy tę sa­ mą czynność na całej długości nogi, pozostawiając krwawiące ślady. Nie czekając na prośbę, Lizzie z najwyższą ostrożnością ocierała rany po za­ strzykach czystym kawałkiem materiału. W pokoju panowała absolutna cisza, jakby wszyscy wstrzymywali od­ dech za każdym razem, kiedy wybierałam nowy punkt do nakłucia, i od­ dychali, dopiero gdy wyjmowałam ostrze. Widziałam, jak mięśnie rąk Ja­ miego napinają się tuż pod skórą, a twarz spływa rzęsistym potem, jednak ani on, ani przytrzymujący go mężczyźni nie poruszyli się, nie wydali z sie­ bie najlżejszego dźwięku. Zauważyłam też, że Joseph Wemyss co jakiś czas odgarnia włosy z czo­ ła Jamiego i ręcznikiem ociera mu pot z twarzy i szyi. „Nie tylko ty mnie potrzebujesz" - powiedział. Teraz dopiero w pełni zdałam sobie sprawę, co miał na myśli. Cała operacja nie trwała długo. Kiedy skończyłyśmy, polałam rany miodem, a w skórę stopy i łydki wtarłam olej z nasion krzewinki zimozielonej. - Całkiem ładnie mnie przyrządziłaś, Angliszko. Czy jestem już goto­ wy do pieczenia? - zapytał Jamie, poruszając palcami. Panującą ciszę prze­ rwały wybuchy śmiechu. Wszyscy zaczęli opuszczać pokój, na odchodne poklepując Jamiego po rękach, całując go w policzki i życząc mu powrotu do zdrowia. Uśmiechał się i kiwał głową, unosząc dłoń w geście pozdrowienia, odpowiadając na słowa otuchy, czasami żartując. Kiedy drzwi zamknęły się za ostatnim gościem, opadł na poduszki, za­ mknął oczy i westchnął. Zajęłam się sprzątaniem po zabiegu, włożyłam strzykawkę do naczynia z alkoholem, zakorkowałam buteleczki, pozwija­ łam bandaże. Wreszcie usiadłam na łóżku obok niego. Wyciągnął do mnie rękę, nie otwierając oczu. Skórę miał ciepłą i suchą, poczerwieniałą od silnego uścisku. Delikatnie potarłam kciukiem grzbiet dłoni, wsłuchując się w gwar wypełniający dom - stłumiony, ale bardzo żywy. -320-

- Podziała - odezwałam się po kilku chwilach. - Jestem pewna. - Wiem - odparł. Wziął jeszcze jeden głęboki wdech i załkał.

94. Świeża krew Roger zbudził się gwałtownie z ciężkiego snu. Czuł się jak ryba wyrzuco­ na na ląd, walcząca o oddech. Widział swoje otoczenie, ale nie rozpozna­ wał go. Dziwne światło i spłaszczone powierzchnie. Dopiero po chwili po­ czuł dotyk dłoni Brianny na ramieniu i znów był w swojej skórze, swoim łóżku. - Mhm? - Usiadł, wydając z siebie pytający pomruk. - Przepraszam, że cię obudziłam. Brianna uśmiechała się, ale z jej twa­ rzy można było wyczytać troskę. Kiedy wyciągnęła rękę, aby odgarnąć mu z czoła kosmyk włosów, przyciągnął ją do siebie i razem opadli ciężko na poduszki. -Mhm. - Tuląc ją, dopiero w pełni wrócił do rzeczywistości - jędrne ciało, ciepło skóry, miękkie włosy na jego twarzy. - W porządku? - zapytała cicho. Długie szczupłe palce wędrowały po jego klatce piersiowej, aż w końcu natrafiły na sutek, który pod ich do­ tknięciem stwardniał, a poskręcane włoski wokół niego uniosły się lekko. - W porządku - odparł, wzdychając głośno. Pocałował ją w czoło i od­ prężył się. Jego gardło było suche i szorstkie jak papier ścierny, a usta po­ sklejane, ale powoli zaczął przytomnieć. - Która to godzina? - Był w łóż­ ku, w pokoju było ciemno, ale nie z powodu pory dnia, tylko dlatego, że drzwi były zamknięte, a okna pozasłaniane. Coś było nie tak ze światłem, z powietrzem. Zsunęła się z niego, jedną ręką przytrzymując burzę rudych loków. - Minęło południe. Nie budziłabym cię, ale kręci się tu jakiś człowiek i nie wiem, co z nim zrobić. - Spojrzała w kierunku wielkiego domu, ści­ szając głos, chociaż z pewnością nikogo nie było tak blisko, by mógł sły­ szeć ich rozmowę. - Ojciec i mama śpią twardo - mówiła. - Wolałabym ich nie budzić, na­ wet gdybym mogła. - Uśmiechnęła się przelotnie, a w kąciku jej szerokich ust czaił się ten sam prześmiewczy wyraz co u ojca. - Musiałabym mieć armatę. Śpią jak zabici. -321-

Odwróciła się i sięgnęła po dzban stojący na stole. Już sam dźwięk na­ lewanej wody przyniósł Rogerowi ulgę. Osuszył kubek trzema łykami i wyciągnął go przed siebie. -Więcej. Poproszę. Mogę? - Już było lepiej, mógł wypowiadać słowa, a zdolność myślenia wróciła prawie zupełnie. - Mówi, że nazywa się Thomas Christie. Przyszedł, żeby zobaczyć się z papą. Podobno był w Ardsmuir. - Tak? - Drugi kubek wody wypił już wolniej, starając się pozbierać my­ śli. Wstał i sięgnął po porzuconą koszulę. - Dobrze, powiedz mu, że za chwilę do niego wyjdę. Pocałowała go szybko i wyszła, spoglądając jeszcze przez okno, przez które wpadł do pokoju podmuch zimnego powietrza. Ubierał się powoli, wciąż czując przyjemnie rozleniwiającą senność. Po­ chylił się, aby wydobyć spod łóżka pończochy, i kątem oka zauważył, że coś leży pod brzegiem poduszki. Wyciągnął rękę i podniósł to. Maleńki ta­ lizman płodności, różowy, gładki, zaskakująco ciężki. - Będę przeklęty - powiedział do siebie głośno. Przez chwilę stał, pa­ trząc na mały przedmiot, lecz po chwili pochylił się i ostrożnie włożył go z powrotem pod poduszkę.

Brianna zaprowadziła gościa do gabinetu Jamiego. Roger na chwilę przy­ stanął w korytarzu, sprawdzając, czy wszystko ma na miejscu. Nie miał czasu, aby się ogolić, ale przyczesał włosy. Nawiedzając ich tak nieocze­ kiwanie, Christie nie powinien oczekiwać cudów. Kiedy wszedł do pokoju, zwróciły się ku niemu trzy twarze. Bree nie uprzedziła go, że Christiemu towarzyszy ktoś jeszcze. Starszy mężczyzna ze schludnie przyciętymi czarnymi włosami, tu i ówdzie poprzetykanymi siwymi kosmykami, w którym na pierwszy rzut oka można było rozpo­ znać rasowego dżentelmena, był z pewnością Thomasem Christiem. Ciem­ nowłosy, nie więcej niż dwudziestoletni chłopak był prawdopodobnie je­ go synem. - Pan Christie? - Wyciągnął do mężczyzny dłoń. - Nazywam się Roger MacKenzie, jestem mężem córki Jamiego Frasera. Christie spojrzał na niego trochę zaskoczony, a potem ponad jego ra­ mieniem w stronę drzwi, jakby oczekiwał, że pojawi się tam Jamie. Roger odkaszlnął dyskretnie, jego głos był wciąż zachrypnięty po gwałtownym przebudzeniu, pewnie bardziej niż zwykle.

-322-

-Obawiam się, że mój teść jest... w tej chwili nieosiągalny. Czy mogę panu w czymś pomóc? Christie zmarszczył czoło, widocznie oceniając jego możliwości, i poki­ wał głową. Ujął dłoń Rogera i mocno nią potrząsnął. Ku swojemu zasko­ czeniu Roger poczuł w jego uścisku coś jednocześnie znajomego i nie­ oczekiwanego - znamienny dla rytuału masonów ucisk knykcia przy powitaniu. Nie doświadczył tego od wielu lat i zanim zdał sobie z tego sprawę, odpowiedział tym samym. Z twarzy Christiego wyczytał, że zro­ bił dobre wrażenie. - Możliwe, panie MacKenzie, prawdopodobnie może pan pomóc - ode­ zwał się Christie, przeszywając Rogera badawczym spojrzeniem. - Po­ szukuję ziemi, na której mógłbym wybudować farmę i osiedlić się z ro­ dziną. Powiedziano mi, że pan Fraser mógłby mi w tym pomóc. - Bardzo możliwe - ostrożnie odparł Roger. „Co u licha?", pomyślał jed­ nocześnie. Czy Christie ryzykuje, czy ma podstawy przypuszczać, że je­ go sygnał zostanie zrozumiany? A jeśli tak, to znaczy, że zakładał, iż roz­ pozna go Jamie Fraser, i myślał, że może również jego zięć. Jamie Fraser masonem? Taka myśl nigdy nie przyszła Rogerowi do głowy, a Jamie z pewnością o tym nie mówił. - Proszę, niech państwo usiądą - zaproponował gościom. Poza synem Christiemu towarzyszyła także młoda dziewczyna, która mogła być za­ równo jego córką, jak i żoną syna. Kiedy Roger wszedł do pokoju, oboje wstali i stanęli za ojcem, jakby byli jego służbą. Czując się dość niepewnie, Roger dał im znak, aby usiedli, a sam opadł na fotelu za biurkiem Jamiego. Z niebieskiego słoja wyjął jedno pióro, ma­ jąc nadzieję, że doda mu ono trochę powagi. Chryste, jakie pytania po­ winien zadać potencjalnemu dzierżawcy? - A więc, panie Christie - uśmiechnął się, mając w pamięci obraz swo­ jej nieogolonej twarzy - żona powiedziała mi, że zna pan mojego teścia ze Szkocji? - Z więzienia Ardsmuir - odparł Christie, patrząc na Rogera już mniej przyjaźnie, jakby winił go za to. Roger odkaszlnął. Chociaż gardło już mu się wygoiło, zawsze przez pe­ wien czas po przebudzeniu miał problemy z mówieniem. Wyglądało na to, że Christie wziął to za oznakę wrogiego nastawienia i nastroszył się trochę. Miał gęste brwi i wyraziste, brązowożółte oczy, co w połączeniu z krótko przyciętymi ciemnymi włosami i brakiem widocznej szyi spra­ wiało, że przypominał wielką, napuszoną sowę. - Jamie Fraser także był tam więźniem. Z pewnością pan o tym wie. -323-

- Oczywiście - odparł Roger ostrożnie. - Domyślam się, że kilku tutej­ szych osiedleńców ma za sobą Ardsmuir. - Kto? - Ciekawość Christiego jeszcze bardziej upodobniła go do sowy. - Hm... Lindsayowie, to znaczy Kenny, Murdo i Evan - mówiąc to, Ro­ ger pocierał czoło, starając się przypomnieć sobie, kto to jeszcze mógł być. Geordie Chisholm i Robert MacLeod. Myślę też... jestem prawie pewien, że Alex MacNeill także był w Ardsmuir. Christie przysłuchiwał się wymienianym nazwiskom z wielką uwagą, niczym sowa nasłuchująca szmerów w sianie. Kiedy Roger skończył, wy­ raźnie się odprężył. - Znam ich - w jego głosie słychać było nutę zadowolenia. - MacNeill za mnie poręczy, jeśli będzie to konieczne. - Jego ton dawał odczuć, że le­ piej, aby nie było. Roger nigdy nie widział, jak Jamie rozmawia z ewentualnym dzier­ żawcą, ale słyszał, jak opowiadał Claire o tych, których wybrał. Korzysta­ jąc z tej wiedzy, zadał jeszcze kilka pytań dotyczących mniej odległej prze­ szłości Christiego, starając się zachować równowagę między grzecznością a pewnością siebie, i uznał, że nieźle sobie radzi. Christie opowiedział, że przybył razem z innymi więźniami, ale miał więcej szczęścia, gdyż trafił na prawach służby kontraktowej do właści­ ciela plantacji w Karolinie Południowej, który widząc, że Christie jest czło­ wiekiem wykształconym, zatrudnił go jako nauczyciela dla szóstki swo­ ich dzieci, a także pobierał pieniądze od innych rodzin, które chciały, aby ich dzieci również się u niego uczyły. Kiedy kontrakt wygasł, Christie zgo­ dził się zostać na plantacji jako wolny pracownik i pracować za wyna­ grodzenie. -Doprawdy? - Zainteresowanie Rogera tą historią gwałtownie wzros­ ło. Nauczyciel? Bree byłaby pewnie zachwycona, mogąc zrezygnować ze swoich niechcianych obowiązków. Poza tym Christie wyglądał na osobę, która doskonale potrafi sobie radzić z nieznośnymi wychowankami. - Co więc pana tutaj sprowadza? Przebył pan całkiem spory kawałek drogi z Ka­ roliny Południowej. Gość wzruszył szerokimi ramionami. Widać było, że jest po długiej po­ dróży, bo jego porządne ubranie pokryte było kurzem. - Moja żona zmarła - odpowiedział szorstkim tonem. - Na grypę. Tak samo pan Everett, właściciel plantacji. Jego spadkobierca nie potrzebował już moich usług, a ja nie chciałem pozostać tam, nie mając zatrudnienia. Posłał Rogerowi przenikliwe spojrzenie spod krzaczastych brwi. - Powie-324-

dział pan, że pan Fraser jest w tej chwili nieosiągalny. Czy mogę wiedzieć, kiedy można się spodziewać jego powrotu? - Nie umiem tego powiedzieć. - Wahając się, Roger w zamyśleniu po­ stukiwał końcem pióra w zęby. Rzeczywiście nie wiedział, ile czasu minie, zanim Jamie wydobrzeje. Kiedy widział go ostatnio, był ledwie żywy. Na­ wet jeśli niebezpieczeństwo zostanie zażegnane, na pewno nieprędko od­ zyska siły. Nie chciał jednak ani odsyłać go, ani kazać mu czekać. Była już jesień, a żeby rodzina mogła osiedlić się przed zimą, powinni od razu za­ brać się do pracy. Przeniósł wzrok z Christiego na jego syna. Obaj byli dość mocno zbu­ dowani i chyba silni. Żaden nie wyglądał na pijaka, ani chama, poza tym, ich dłonie wskazywały, że praca fizyczna nie jest im obca. No i, pomijając nawet braterstwo masonów, Christie był człowiekiem z Ardsmuir. Wiedział, że Jamie zawsze szczególnie się starał znaleźć miejsce dla tych ludzi. Podejmując decyzję, Roger wyciągnął czystą kartkę papieru i odkorkował kałamarz. Jeszcze raz odkaszlnąl. - Dobrze, panie Christie. Myślę, że znajdziemy coś dla pana. Był przyjemnie zaskoczony, kiedy drzwi gabinetu otworzyły się i we­ szła Brianna, niosąc tacę z biskwitami i piwem. Skromnie spuściła wzrok, ustawiając ją na stole, ale dostrzegł w jej oczach błysk rozbawienia. Uśmie­ chając się, przechyliła głowę i lekko dotknęła jego nadgarstka, widocznie chcąc dodać mu otuchy. Ten drobny gest przypomniał mu o uścisku dło­ ni, który wymienił z Christiem. Przez chwilę zastanawiał się, czy Brianna wie coś o tym rozdziale w życiu Jamiego. Chyba nie, bo z pewnością by powiedziała. - Brianno, poznaj naszych nowych sąsiadów - powiedział, wskazując głową Christiech. - Pan Thomas Christie i... - Mój syn Allan i córka, Malva. Syn nie miał w sobie nic z sowiego wyglądu ojca, jego szeroka twarz o wyraźnych rysach była dokładnie ogolona. Łączyły ich puszyste ciem­ ne włosy. Kiwnął głową, nie spuszczając wzroku z napojów. Dziewczyna - Malva? - nawet nie podniosła wzroku, trzymała dłonie skromnie złożone na podołku. Rogerowi wydała się dość wysoka, miała chyba jakieś szesnaście, osiemnaście lat. Była w schludnej ciemnoniebie­ skiej sukni; spod białej chustki na głowie wysuwały się czarne loki, oka­ lające owalną, bladą twarz. Następna rzecz, przemawiająca za Christiem niezamężne młode dziewczęta były w tych okolicach rzadkością, a ład­ nych prawie w ogóle się nie spotykało. Malva Christie z pewnością już na wiosnę dostanie kilka propozycji małżeństwa. -325-

Bree także skinęła głową, spoglądając na dwójkę dzieci, ze szczególną uwagą na dziewczynę. Panującą ciszę przerwał głośny krzyk dochodzący z kuchni. Brianna wyprostowała się i mrucząc słowa przeprosin, wybie­ gła z pokoju. - Mój syn - wyjaśnił Roger przepraszającym tonem. - Proszę się czę­ stować, panie Christie? Wszystkie umowy dzierżawy przechowywane były w lewej szufladzie biurka. Widział już wcześniej wiele z nich i wiedział, co powinny zawie­ rać. Pięćdziesiąt akrów powinno wystarczyć aż nadto. Po krótkiej rozmo­ wie przy kuflu piwa doszli wreszcie do odpowiadającego obu stronom po­ rozumienia. Po chwili Roger zakończył spisywanie umowy, podpisując się pod do­ kumentem własnym nazwiskiem, jako pełnomocnik Jamiego Frasera, i podsunął go Christiemu, aby i on złożył podpis. Był z siebie bardzo za­ dowolony, zyskał solidnego dzierżawcę, który zgodził się płacić połowę należności i udzielać lekcji przez pięć miesięcy w roku. Sam Jamie nie za­ łatwiłby tego lepiej. A jednak. Nie. Jamie poszedłby o krok dalej, nie tylko podejmując ro­ dzinę piwem i biskwitami, ale i pomagając w wyszukaniu miejsca, gdzie mogliby się zatrzymać, dopóki nie stworzyliby sobie własnego dachu nad głową. Z pewnością nie mógł zaoferować im gościny w domu, tym bar­ dziej kiedy Jamie jest chory i Claire jest zajęta opieką nad nim. Pomyślał jeszcze chwilę, po czym wyszedł i zawołał Lizzie. - Mamy nowego dzierżawcę z rodziną, a muirninn - zaczął, uśmiecha­ jąc się na widok jej zaniepokojonej twarzyczki. - To jest pan Thomas Christie, a to jego syn i córka. Mogłabyś zapytać ojca, czy wziąłby ich do domu Evana Lindsaya? Już niedługo będą mieli własną ziemię i pomy­ ślałem, że Evan i jego żona znajdą pokój, w którym mogliby się przez ja­ kiś czas zatrzymać, zanim się urządzą. - Tak, panie. - Lizzie dygnęła pośpiesznie, zwracając się do Christiego, a on odpowiedział jej lekkim ukłonem. Spojrzała pytająco na Rogera. Czy on już o tym wie? Roger poczuł, jak się rumieni, ale nie dał po sobie poznać zmieszania. - Wszystko w porządku. Powiem mu, jak tylko poczuje się lepiej. - Pan Fraser jest chory? Przykro mi to słyszeć. - Malva Christie spoglą­ dała na niego zdziwiona. Do tej pory nie przyjrzał się jej zbyt dokładnie, dopiero teraz uderzyło go piękno jej oczu, dziwnie jasnoszarych, kształ­ tem przypominających migdały, osłoniętych długimi czarnymi rzęsami. Może nawet wcześniej niż na wiosnę, pomyślał. -326-

- Ukąsił go wąż - powiedział zdawkowo. - Już wraca do zdrowia. Wyciągnął dłoń do Christiego, tym razem przygotowany na sekretny znak. - Witamy w Fraser's Ridge. Mam nadzieję, że pan i pańska rodzina bę­ dziecie tutaj szczęśliwi.

Jamie siedział w łóżku, w centrum uwagi czterech ofiarnych kobiet, nie mogąc się doczekać końca zabiegów. Odprężył się, kiedy zobaczył Roge­ ra i mógł wreszcie odprawić je gestem. Lizzie, Marsali i pani Bug wyszły, tylko Claire została, zajęta swoimi butelkami i nożykami. Roger podszedł i usiadł w nogach łóżka, ale zaraz został przegoniony przez Claire, która wskazała mu taboret i uniosła prześcieradło, żeby spraw­ dzić, czy jego bezmyślne zachowanie nie spowodowało jakichś szkód. - W porządku - powiedziała w końcu, z zadowoleniem spoglądając na opatrunek. Larwy wróciły na miejsce, zarabiając na swoje utrzymanie. Wy­ prostowała się i skinęła głową - jak Wielki Wezyr pozdrawiający swoich poddanych, pomyślał Roger z rozbawieniem. Spojrzał na Jamiego, który uniósł tylko oczy i uśmiechnął się słabo. -Jak się czujesz? - powiedzieli jednocześnie. Roger uśmiechnął się, ką­ cik ust Jamiego także uniósł się lekko. - Żyję. Ale to wcale nie znaczy, że miałeś rację. Nie miałeś. - Rację w czym? - zapytała Claire, spoglądając na nich ciekawie spo­ nad miski. - Ach, w takiej tam małej filozoficznej sprzeczce - wyjaśnił Jamie. - Do­ tyczącej wyborów. - Dość już o tym. Nie chcę słyszeć ani słowa. - I bardzo dobrze. Nie da się rozmawiać na takie tematy o chlebie i mle­ ku. - Mówiąc to, z odrazą spojrzał na miskę, stojącą na stoliku przy łóż­ ku, do połowy wypełnioną ugniecioną papką. - Przyjrzałeś się wrzodowi na nodze muła? - Ja to zrobiłam - odezwała się Claire. - Ładnie się goi. Roger był bar­ dzo zajęty rozmową z nowym dzierżawcą. - Ach tak? - Brwi Frasera uniosły się lekko. - Ano, nazywa się Tom Christie, przyjechał tu z rodziną. Powiedział, że był z tobą w Ardsmuir. Przez kilka sekund Roger miał wrażenie, że z pokoju nagle zniknęło całe powietrze, a wypełniło go lodowate zimno. Fraser wpatrywał się w niego,

-327-

ale z jego twarzy nie można było nic wyczytać. Dopiero po chwili skinął głową i przywołał na twarz wyraz życzliwego zainteresowania. - Tak, pamiętam go dobrze. Gdzie się podziewał przez tych dwadzie­ ścia lat? Roger pokrótce opowiedział dzieje mężczyzny i to, co zdążył załatwić w sprawie jego dzierżawy. - Bardzo dobrze - stwierdził Jamie rad, gdy się dowiedział, że Christie chętnie zajmie się nauczaniem. - Powiedz mu, że może korzystać ze wszystkich książek, jakie tu znajdzie, i poproś, aby zrobił listę rzeczy, któ­ rych będzie potrzebował. Przekażę ją Fergusowi, kiedy następnym razem będzie jechał do Cross Creek lub Wilmington. Po chwili rozmowa przeszła na codzienne sprawy i po kilku minutach Roger wstał, zamierzając wyjść. Wydawało się, że wszystko jest w porządku, a jednak czuł się nieswo­ jo. A może coś mu się przywidziało? Zamykając drzwi, odwrócił się i spoj­ rzał jeszcze raz na Jamiego, który leżał teraz z rękami złożonymi na brzu­ chu i zamkniętymi oczyma. Jeśli nie spał, to z pewnością chciał uniknąć rozmowy. Claire patrzyła na niego swoimi jastrzębimi oczyma, najwyraź­ niej także zastanawiając się, co się stało. Tak, ona także to zauważyła. A więc nie przywidziało mu się. Co, u licha, mogło go łączyć z Tomem Christiem?

95. Zmierzch lata Następnego dnia Roger zamknął za sobą drzwi i przez chwilę stał na we­ randzie, wdychając rześkie powietrze późnego poranka - późnego, Chry­ ste, nie mogło być później niż wpół to ósmej, ale przywykł do tego, że je­ go dzień zaczynał się teraz dużo wcześniej. Słońce uniosło się już dość wysoko, ponad prawie zupełnie ogołocone z resztek żółtych liści kaszta­ nowce, porastające wyższe grzbiety górskie. W powietrzu wciąż czuło się zapach krwi, chociaż po bizonie nie po­ został już żaden ślad poza ciemnymi plamami na zagonie dyń. Rozejrzał się wokół, w myślach powtarzając sobie listę obowiązków, które czekały na niego tego dnia. Po podwórzu już pałętały się kury, z uporem rozgrzebując piach, a gdzieś dalej dały się słyszeć nawoływania kogutów. -328-

Miał dziwne wrażenie, jakby minęło kilka miesięcy, a nawet lat, a nie dni, od czasu, kiedy ostatnio wykonywał swoją pracę. Uczucie zaburze­ nia porządku - początkowo tak silne - opuściło go już, ale teraz znów wróciło, silniejsze niż przedtem. Gdyby na chwilę zamknął oczy i znów je otworzył, z pewnością znalazłby się na Broad Street w Oksfordzie, w nozdrzach poczuł odór spalin, a przed sobą miałby perspektywę spo­ kojnego, pracowitego poranka pośród zakurzonych ksiąg w bibliotece Bodleian. Dłonią mocno klepnął się w udo, żeby przegonić te myśli. Nie dziś. Dziś jest w Ridge, a nie w Oksfordzie, gdzie praca także jest spokojna, tyle że wykonuje się ją rękami, a nie głową. Miał drzewa do opierścieniowania, siano do zebrania. Nie z łąk, ale z niewielkich dzikich kęp, porozsiewanych po wzgórzach - wystarczy na utrzymanie dodatkowej krowy przez całą zimę. Musiał także naprawić dziurę w dachu szopy, na który spadł spory konar. Dach trzeba było pokryć od nowa gontem, a konar porąbać na opał. Musiał także wykopać dół pod nowy ustęp, zanim ziemia zmar­ znie albo zamieni się w bagno. Oporządzić len. Naprawić płot i koło­ wrotek Lizzie... Czuł się oszołomiony i głupi, niezdolny do podjęcia najprostszych de­ cyzji, a co dopiero do złożonego procesu myślowego. Spał wystarczająco długo, nawet więcej, aby zregenerować siły po trudach ostatnich dni, ale przybycie Thomasa Christiego i jego rodziny, przeżycia, w które obfitował powrót do domu z umierającym Jamiem, odebrały mu całą odporność psy­ chiczną. Spojrzał na niebo, które było dziś pokryte długimi, postrzępionymi smu­ gami chmur. Nie było w nich zapowiedzi deszczu, więc dach mógł po­ czekać. Zastanawiając się nad dalszymi punktami listy, stwierdził, że na pierwsze miejsce wysunęło się siano i drzewa. Włożył do torby kamion­ kową butelkę z piwem i zawiniątko z sandwiczami, które przygotowała mu Bree, i ruszył po sierp i topór. Chodzenie trochę go otrzeźwiło. Kiedy szedł ścieżką osłoniętą korona­ mi sosen, było zimno, ale gdy wychodził na odsłoniętą przestrzeń, słońce dawało o sobie znać. Jego mięśnie rozgrzały się i rozciągnęły pod wpły­ wem ruchu i kiedy dotarł do pierwszej kępy, czuł się już zupełnie dobrze, znów mocno zakorzeniony w tym świecie gór i lasów. Znów przyszłość wysunęła się na pierwsze miejsce w wyobrażeniach. - I bardzo dobrze - mruczał do siebie. - A teraz uważaj, żeby nie uciąć sobie nogi. - Porzucił topór pod drzewem i pochylił się, aby skosić trawę. -329-

Nie była to monotonna praca, jak ścinanie zwykłej trawy, kiedy każdy ruch dużej, oburęcznej kosy pozostawiał po sobie ścieżkę suchych niskich kikutków. Ta była cięższa, ale jednocześnie łatwiejsza, polegała na chwy­ ceniu pojedynczej kępki jedną ręką i ucięciu jej tuż przy ziemi drugą, uzbrojoną w sierp. Zebraną w ten sposób trawę wkładał do grubego płó­ ciennego wora. Niepotrzebna była do tego wielka siła, lecz stała koncentracja, tak róż­ na od bezmyślnego wysiłku, który towarzyszył tej samej pracy kosą. Kę­ py trawy gęsto porastały wolne od drzew przestrzenie, ale pooddzielane były od siebie granitowymi skałami, zaroślami i krzewami jeżyn. To była przyjemna praca i choć wymagała ciągłej uwagi, już wkrótce je­ go umysł zaczął dryfować w innym kierunku. Myślał o tym, co powie­ dział mu Jamie wtedy w górach, pod gwiaździstym niebem. Niektóre sprawy nie były dla niego nowiną. Niezgoda między Aleksem MacNeillem i Nelsonem McIverem oraz jej powody, to, że jeden z synów Patricka Neary'ego jest prawdopodobnie złodziejem i co należy z tym zro­ bić. Który kawałek ziemi można sprzedać i komu. O innych nie miał po­ jęcia. Zacisnął wargi, myśląc o Stephenie Bonnecie. I co powinien zrobić dla Claire. - Jeśli ja umrę, ona musi żyć - powiedział mu Jamie, budząc się nagle z gorączkowego zamroczenia. Chwycił Rogera za rękę z zaskakującą siłą, jego oczy pałały w ciemnościach. - Odeślij ją. Niech odejdzie. Wszyscy po­ winniście odejść, jeśli dziecko też będzie mogło. Ale ona musi. Niech idzie przez kamienie. - Dlaczego? - Zapytał cicho Roger. - Dlaczego ma odejść? - Może Ja­ mie majaczy, trawiony gorączką. - To niebezpieczne. - Niebezpieczeństwo czyha na nią także tutaj, beze mnie. - Fraser uciekł spojrzeniem, a potem opadł na ziemię, zamykając oczy. Niespodziewanie otworzył je znowu. - Ona jest naznaczona, zabiją ją, jeśli się o tym dowiedzą. - Znów za­ mknął oczy i nie odezwał się, dopóki nad ranem nie znaleźli ich inni. Zastanawiając się nad tym w jesienny poranek, bezpieczny, daleki od tamtej strasznej nocy, Roger był niemal całkowicie pewien, że Fraser bre­ dził w gorączce i zatruciu jadem. Wciąż jednak nie mógł o tym zapo­ mnieć. Co Fraser miał ma myśli, mówiąc o Claire? Gdyby mówił po gaelicku, może Roger łatwiej by zrozumiał. Gdyby powiedział na przykład „Ona jest ban-sidhe", Roger wiedziałby - Claire jest wróżbitką lub cza­ rownicą. -330-

Nie mógł oczywiście... ależ mógł. Nawet w czasach Rogera wiara w odmieńców i istoty nadprzyrodzone wśród górali szkockich była silniejsza, choć bardziej skryta. A teraz? Fraser wierzył w duchy, nie mówiąc już o świętych i aniołach. Dla sceptycznego prezbiterianina Rogera nie było wielkiej różnicy między zapalaniem świecy świętej Genowefie a wysta­ wianiem spodka z mlekiem dla skrzatów. Jakkolwiek z pewnym niepo­ kojem musiał przyznać, że nigdy by takiego mleka nie ruszył. Nie do­ tknąłby talizmanu wiszącego nad wejściem do obory czy do domu - nie tylko z szacunku dla osoby, która go tam powiesiła. Praca rozgrzała go tak, że koszula zaczęła mu się kleić do ciała, a pot strużkami spływał wzdłuż szyi. Przerwał na chwilę, aby napić się wody i przewiązać chustką spotniałe czoło. A może jednak Fraser wiedział, o czym mówi, pomyślał. Hipoteza, że on, Brianna, czy nawet Claire mieliby być sidheanach, była na pozór śmiesz­ na... Ale przecież odmienność miała niejedno oblicze, prawda? Oni wszak rzeczywiście byli odmienni, w końcu nie każdy potrafi podróżować w cza­ sie, przechodząc przez kamienie, a oni to zrobili. Nie tylko oni. Geillis Duncan. Nieznajomy podróżnik, o którym opo­ wiadała Claire. Mężczyzna, którego czaszkę Claire znalazła w dziczy, ze srebrnymi plombami w zębach. Myśl o tym przyprawiła go o gęsią skórkę. Jamie pochował czaszkę na wzgórzu, w pobliżu domu, z należnym sza­ cunkiem i krótką modlitwą. Pierwszy rezydent słonecznej polanki, przy­ szłego cmentarza Fraser's Rigde. Ulegając prośbom Claire, oznaczył nie­ wielki grób granitowym głazem, niepodpisanym - cóż można by napisać? ale ozdobionym zieloną wstęgą. Czy Fraser miał rację? „Wszyscy powinniście odejść, jeśli dziecko też bę­ dzie mogło". A jeśli nie wrócą... któregoś dnia wszyscy spoczną na słonecznej pola­ nie: on, Brianna, Jemmy, każde pod granitowym głazem. Różniłyby ich tylko imiona. A co z datami? - zastanowił się, ocierając pot z czoła. Z Jemmym sprawa jest jasna, ale pozostali... Była tylko jedna przeszkoda - dla jednego z nich. „...jeśli dziecko też będzie mogło". O ile Claire ma rację, zdolność przechodzenia przez ka­ mienie była uwarunkowana genetycznie, jak kolor oczu, grupa krwi. Szan­ se Jemmy'ego były więc pół na pół, jeśli był synem Bonneta. Trzy na czte­ ry lub pewność, jeśli był dzieckiem Rogera. Zamachnął się na kolejną kępę trawy, nie zadawszy sobie trudu, żeby ją przytrzymać, i nasiona rozprysły się jak szrapnel. Przypomniał sobie -331-

o małym różowym przedmiocie pod poduszką i westchnął głęboko. Gdy­ by podziałał i pojawiło się następne dziecko, które byłoby z pewnością jego krwią? Kolejny kamień na rodzinnym cmentarzu? Worek był już prawie pełny, wokół nie było już nic do ścięcia. Chwycił topór i przerzucił worek przez ramię, kierując się w dół, do krańca pola kukurydzianego. Nie przypominało ono brytyjskich pól kukurydzy, do których widoku przywykł, tak jak tutejsze łąki nie przypominały tamtejszych. Kiedyś by­ ła tu tylko ścieżka przez dziewiczy las, z którego pozostały pojedyncze drzewa, czarne i martwe pod błękitem nieba. Były opierścieniowane i ska­ zane na śmierć, na otwartej przestrzeni pod nimi uprawiano kukurydzę. Był to najprostszy i najszybszy sposób, aby przygotować niegościnną ziemię pod uprawę. Kiedy drzewa były już martwe, bezlistne gałęzie nie broniły słońcu dostępu do rosnącej pod nimi kukurydzy. Za dwa, mo­ że trzy lata, korzenie spróchnieją i będzie można przewrócić pnie, po­ rąbać je na drwa i usunąć. Teraz jednak wciąż tam stały, niesamowite, czar­ ne straszydła, rozciągające swoje nagie ramiona ponad kukurydzianym polem. Kukurydza była już zebrana. Stada lamentujących gołębi plądrowały jej pozostałości w poszukiwaniu pożywienia. Kiedy się zbliżył, pracujący na jednym z drzew dzięcioł przerwał na chwilę, oglądając się na niego nie­ spokojnie, lecz widząc, że nie stanowi zagrożenia, wrócił do swojego za­ jęcia. - Powinieneś być zadowolony - zwrócił się do ptaka, kładąc na ziemi tobół i wyjmując topór zza pasa. - Więcej robaków dla ciebie. - Martwe drzewa natychmiast atakowały miriady owadów. Na każdym polu moż­ na było spotkać po kilka pracujące z zapałem dzięcioły. - Przepraszam - mruknął pod nosem do drzewa, które wybrał. Chwi­ la emocji nigdy nie trwała zbyt długo. Już przy trzecim drzewie zaczynał pocić się obficie i przeklinać ciężką pracę. Zawsze rozpoczynał ją z lekką niechęcią, bardziej z powodu metody niż jej rezultatów. Ścinanie drzewa do zwózki to zupełnie co innego, pierścieniowanie zdawało mu się okrutne i bezlitosne, chociaż niewątpliwie praktyczne. Drzewo umierało powoli, niezdolne dostarczyć wody koronie ponad okorowaną obręczą. Jedyną pociechą było to, że zajmował się tym jesienią, kiedy na gałęziach nie było już liści. Pomyślał, że przypomina to umieranie we śnie. Przynajmniej taką miał nadzieję. Pachnące drzazgi spadały mu na głowę, kiedy obcinał dokoła gruby pień. Skończywszy, przechodził do następnej ofiary. -332-

Rzecz jasna nigdy nie przyznał się nikomu, że przeprasza drzewa, i nie dopuścił, by ktokolwiek go usłyszał. Jamie zawsze odmawiał krótką mo­ dlitwę za zwierzęta, które zabił, ale drzewa były dla niego pewnie tylko opałem czy materiałem budowlanym. Nagle nad jego głową zaskrzeczał kolejny dzięcioł. Roger rozejrzał się wokół, żeby sprawdzić, co zaalarmo­ wało ptaka, i zobaczył na horyzoncie małą figurkę Kenny'ego Lindsaya, wyłaniającą się spomiędzy drzew. Najwidoczniej Lindsay pojawił się tam w tym samym celu co on. Zamachał ręką uzbrojoną w nóż w serdecznym powitaniu. - Madain mhath, a Smeoraich! - krzyknął. - Słyszałem, że mamy nowych przybyszów? Już dawno przestało go zadziwiać, z jaką prędkością rozprzestrzeniały się tutaj, w górach, wszelkie nowiny. Roger poczęstował Lindsaya swoim piwem i pokrótce opowiedział mu o nowo przybyłej rodzinie. - Nazywają się Christie? - zapytał Kenny. - Tak. Thomas Christie z synem i córką. Powinieneś go znać, on też był w Ardsmuir. -Tak? Znów to samo - jakaś dziwna, nienaturalna reakcja na to nazwisko. - Christie - powtórzył Kenny, wysuwając wymowie koniec języka. Hmm. No tak. - O co chodzi z tym Christiem? - zapytał Roger wręcz, coraz bardziej zaniepokojony. - O co chodzi? - Kenny jakby drgnął. - Chyba o nic. - No cóż. Ale przecież widziałem, jak zaskoczyła cię ta informacja. Za­ stanawiam się, czy może był złodziejem albo pijakiem... - Och, rozumiem. - Twarz Kenny'ego rozjaśnił uśmiech. - Nie, nie, Chri­ stie jest porządnym człowiekiem, o ile wiem. - O ile wiesz? Nie byliście razem w Ardsmuir? Mówił, że byliście. - Tak, był tam, rzeczywiście - potwierdził Kenny, ale był jakiś niepew­ ny, jakby się wahał. Dalsze pytania kwitował wzruszeniem ramion, więc po kilku minutach Roger wrócił do pracy, przerywając tylko od czasu do czasu, aby pociągnąć łyk piwa lub wody. Nadal było dość chłodno, ale pod koniec pracy spływał obfitym potem. Wziąwszy ostatni łyk wody, resztę wylał sobie na głowę, delektując się jej chłodem na rozgrzanym ciele. -Może wstąpisz na chwilę do mojej chaty, a Smeoraich? - Kenny odło­ żył swój topór i przeciągnął się, stękając. Ruchem głowy wskazał sosny po drugiej stronie łąki. - Tam mieszkam. Żona poszła sprzedać wieprze, ale mamy świeżą maślankę. -333-

- Z chęcią, dziękuję. - Roger z uśmiechem kiwnął głową. Dotrzymał Kenny'emu towarzystwa przy pojeniu kóz i lochy. Wziął tro­ chę swojego siana i wrzucił je do koziej zagrody. - Piękna świnia - stwierdził uprzejmie, czekając, aż Kenny nasypie śru­ ty kukurydzianej do koryta. Zwierzę było olbrzymie, cętkowane, miało nadszarpnięte jedno ucho i złe spojrzenie. -Złośliwa jak żmija i prawie tak samo szybka - odparł Kenny, patrząc na świnię spode łba. - Mało nie odgryzła mi wczoraj ręki w nadgarstku. Chciałem zaprowadzić ją do knura Mac Dubha na parzenie, ale widocznie nie miała ochoty. - Niewiele da się zdziałać z kobietą, która akurat nie jest w nastroju zgodził się Roger. Kenny przekrzywił głowę, zastanawiając się nad jego słowami. - Chyba rzeczywiście. Ale czasami da się je udobruchać. Mój brat Evan dał mi jeden sposób. - Obdarzył Rogera szczerbatym uśmiechem i spoj­ rzał wymownie w stronę baryłki stojącej w rogu szopy. Dochodził z niej gryzący zapach sfermentowanej kukurydzy. - Tak? - roześmiał się Roger. - Mam nadzieję, że zadziała. - Przed oczy­ ma stanęła mu wizja Kenny'ego i jego imponującej żony Rosamundy, ba­ raszkujących w łóżku. Przez chwilę zastanawiał się, czy to przypadkiem nie alkohol był sprawcą ich nieoczekiwanego małżeństwa. - Och tak, działa. Ale jest problem. Kiedy dostanie tyle, że poprawi się jej nastrój, zaczyna mieć kłopoty z chodzeniem. Trzeba będzie przypro­ wadzić knura do niej, jak tylko Mac Dubh stanie na nogi. - Czy ma ruję? Mogę przyprowadzić knura jutro - zaproponował Ro­ ger lekkomyślnie. Kenny zgodził się ochoczo. - Tak? To świetnie, a Smeoraich. - Zamilkł na chwilę, po czym dodał. Mam nadzieję, że Mac Dubh wkrótce wydobrzeje. Czy czuje się już na ty­ le dobrze, żeby zobaczyć się z Tomem Christiem? - Na razie jeszcze nie, ale powiedziałem mu o nim. - Tak? To chyba dobrze. Roger zmarszczył brwi, ale Kenny udał, że tego nie zauważył, i odwrócił wzrok. Niepokój Rogera co do osoby Christiego wciąż się nasilał. W pewnej chwili, wiedziony impulsem, wyciągnął rękę ponad sianem, ujął dłoń Kenny'ego, potrząsnął nią, znacząco uciskając knykieć, i po chwili puścił. Ken­ ny stał oniemiały, mrużąc oczy w promieniach słońca wpadających przez drzwi. Wreszcie odstawił puste wiadro, wytarł dłoń o wystrzępiony kilt i podał ją Rogerowi. Uścisnąwszy sobie dłonie, byli wobec siebie przyja-334-

cielscy jak przedtem, ale w stosunkach między nimi zaszła pewna subtel­ na zmiana. - Christie też - stwierdził Roger, a Kenny kiwnął głową. - Tak. My wszyscy. - Wszyscy z Ardsmuir? I... Jamie? - Tak. - Kenny schylił się po wiadro. - Mac Dubh był pierwszy. Nie wie­ działeś? Nie było sensu się wykręcać. Potrząsnął głową. Postanowił, że zapyta Jamiego, kiedy się z nim zobaczy - jeśli będzie się czuł na tyle dobrze, by go o to pytać. Spojrzał Kenny'emu w oczy. - Wracając do Christiego. Co z nim jest? Teraz, kiedy nie miała to już być rozmowa brata z obcym, opory Lindsaya zniknęły. Pokręcił głową. -Nic takiego. Trochę mnie zdziwi jego pojawienie się tutaj. Stosunki między nim a Mac Dubhem nie układały się najlepiej. Nie sądziłem, że ma­ jąc do wyboru inne miejsca, zechce poszukać akurat Fraser's Ridge. Roger był zaskoczony informacją, że istnieje ktoś z Ardsmuir, kto nie był przekonany, że słońce świeci tylko za sprawą Jamiego Frasera. Cho­ ciaż - dlaczego nie miałoby tak być? Doskonale wiedział, że ten człowiek potrafi podbijać serca ludzi, ale potrafi też robić sobie z nich wrogów. - Dlaczego? Jego pytanie było proste, Kenny spojrzał jednak w stronę wyjścia ze stajni, jakby szukał ucieczki, ale Roger stał w drzwiach. - To nic wielkiego - odpowiedział w końcu zrezygnowany. - Christie jest protestantem, rozumiesz? - Tak, rozumiem. - Głos Rogera zabrzmiał sucho i szorstko. - Ale prze­ cież siedział w więzieniu razem z jakobitami. Chcesz powiedzieć, że w Ardsmuir były jakieś waśnie na tle religijnym? W porę się zreflektował. W jego czasach także nie było przesadnej mi­ łości między katolikami i surowymi Szkotami, dziećmi Johna Knoksa. Szko­ ci wprost kochali drobne potyczki na tle religijnym - i gdyby tak sięgnąć do dna, o to szło w tej całej sprawie jakobitów. Weź kilku zagorzałych kalwinów, przekonanych, że jeśli nie owiną się szczelnie kocem, papież spuści się w nocy przez komin i poodgryza im palce, i upchnij ich w jednej celi z ludźmi, którzy wznoszą głośne mo­ dły do Najświętszej Panienki... Tak, mógł sobie wyobrazić, co się tam działo. Nawet konflikty między kibicami futbolu nie mogły się z tym równać. -Jak więc znalazł się w Ardsmuir? Mam na myśli Christiego. - Był jakobitą, aresztowali go wraz z innymi po Culloden. -335-

- Protestant jakobita? - To nie było niemożliwe - w polityce nawet z dia­ błem idzie się w przymierze. Może tylko trochę niecodzienne. Kenny z westchnieniem popatrzył w dal, gdzie słońce chyliło się ku za­ chodowi, rozświetlając sosnowe wierzchołki. - Proszę, wejdź do środka MacKenzie. Skoro już Tom Christie pojawił się tutaj, najlepiej będzie, jeśli ktoś opowie ci tę historię. Jeśli się pośpie­ szę, zdążysz na kolację. Chociaż Rosamundy nie było w domu, świeża, chłodna maślanka cze­ kała na nich w domu, tak jak to zapowiedział Kenny. Przygotowawszy na­ pój i miejsce do siedzenia, rozpoczął opowiadanie. Christie pochodził z ni­ zin, ale o tym Roger już wiedział. Z Edynburga. Kiedy wybuchło powstanie, zajmował się w mieście kupiectwem. Szło mu całkiem dobrze, zwłaszcza że niedawno odziedziczył całkiem spory majątek po zmarłym niezwykle pracowitym ojcu. Tom Christie także nie był próżniakiem, po­ za tym miał ambicję, aby wybić się do wyższego stanu i stać się prawdzi­ wym dżentelmenem. Z myślą o tym i o armii księcia Tearlacha, okupującej miasto, Christie włożył najlepsze ubranie i udał się w odwiedziny do O'Sullivana, Irland­ czyka, który był intendentem wojskowym. - Nikt nie wie, o czym tam mówiono, w każdym razie Christie wyszedł z umową na zaopatrywanie wojska w jedzenie i zaproszeniem do Holyrood na tańce, które miały się odbyć jeszcze tego samego wieczora. - Ken­ ny pociągnął spory łyk słodkiej maślanki i odstawił kubek. Na wąsach po­ został mu biały, gęsty osad. - Słyszeliśmy o tych balach w Pałacu. Mac Dubh opowiadał nam o nich trochę. Wielka Galeria z portretami królów Szko­ cji, ogromne palenisko, wykładane błękitnymi kafelkami, nad którym moż­ na by upiec całego byka. Książe i wszystkie te paniska, które go odwie­ dzały, w koronkach i jedwabiach. I jedzenie! Słodki Jezu, co on opowiadał! - Kenny bezwiednie wysunął język, natrafiając na resztki ma­ ślanki. - A kiedy wojsko opuściło Edynburg - kontynuował już bez emo­ cji - Christie zniknął razem z nim. Może zamierzał ciągnąć swój interes, a może chciał się trzymać w pobliżu księcia, tego nie wiem. Nie uszło uwadze Rogera, że Lindsay w swoim opowiadaniu nie przy­ pisywał postępowaniu Christiego żadnych pobudek patriotycznych. Przez roztropność, ambicję, a może z jakiegoś innego powodu Christie pozostał przy armii. Zbyt długo, bo opuścił ją dopiero w Nairn, na dzień przed Culloden, i podążył z powrotem do Edynburga, zabierając ze sobą jeden z wozów zaopatrzeniowych.

-336-

- Gdyby pojechał konno, bez wozu, może dałby radę - ton Kenny'ego stał się ironiczny. - Ale tak, wpakował się wprost na wojsko rządowe. Roger pokiwał głową. - Słyszałem, że uciekając, chciał uchodzić za handlarza. Po drodze ku­ pił od jakiegoś farmera ładunek kukurydzy, ale kiedy przyjechało wojsko, farmer przysiągł, że ten człowiek nie dalej jak trzy dni temu był u niego na podwórzu z białą kokardą na piersi. Więc go wzięli i koniec. Najpierw wylądował w więzieniu Berwick, a potem, z nieznanych przy­ czyn, w Ardsmuir, na rok przed tym, zanim trafił tam Jamie Fraser. - Ja trafiłem tam w tym samym czasie. - Zajrzał do opróżnionego kub­ ka i sięgnął po dzban. - To było stare więzienie, prawie się rozpadało, bo przez jakiś czas stało puste. Kiedy Korona zdecydowała na powrót je otwo­ rzyć, przywozili tam ludzi z różnych miejsc, w sumie było ich ze stu pięć­ dziesięciu. Większość to byli zdeklarowani jakobici, jakiś złodziej, ze dwóch morderców. Kenny nie umiał dobrze opowiadać, ale mówił z taką żywą prostotą, że Roger bez trudu potrafił sobie wyobrazić sceny z przeszłości: smugi sa­ dzy, pokrywające kamienie i obdartych mężczyzn. Mężczyzn z całej Szko­ cji, wyrwanych z domów, od rodzin i przyjaciół, porzuconych tam, za­ głodzonych i zrozpaczonych. Potworzyły się niewielkie grupy, których członkowie ochraniali się wza­ jemnie, ale trwali w nieustannych konfliktach z innymi grupami. Ścierali się, niszcząc nie tylko siebie nawzajem, ale i tych nieszczęśników, którzy nieopatrznie dostali się między rywali. - Żarcie i ciepło - opowiadał Kenny. - W takim miejscu o nic więcej się człowiek nie troszczy. Wśród grup, była także nierozerwalna klika kalwinów, którym prze­ wodził Thomas Christie. Troszczyli się o siebie nawzajem, dzielili się je­ dzeniem i kocami, bronili jeden drugiego - surowi i faryzejscy, co dopro­ wadzało katolików do furii. - Gdyby któryś z nas zajął się od ognia, a czasami zdarzało się, że ktoś wepchnął kogoś w palenisko, nawet by na niego nie nasikali, żeby go uga­ sić. Nie kradli jedzenia, ale stali w kącie i modlili się głośno, klepiąc bez przerwy o lichwiarzach, dziwkarzach i bezbożnikach - tak, żeby wszyscy wiedzieli, kogo mają na myśli! - I wtedy pojawił się Mac Dubh. - Późnojesiennie słońce już prawie za­ szło, pokryta szczeciną twarz Kenny'ego kryła się w cieniu, ale Roger do­ strzegł, jak jego rysy miękną, mięśnie rozprężają się.

-337-

- Coś jak paruzja? - mruknął Roger pod nosem i zdziwił się, że Kenny się roześmiał. - Chyba że dla tych kilku, którzy znali Sheumais ruaidh wcześniej. Przy­ wieźli go łodzią. Wiesz, że Jamie Roy nie przepada za łodziami? - Coś o tym słyszałem. - Cokolwiek słyszałeś, to prawda - zapewnił go Kenny. - Wtoczył się do celi zieloniutki jak trawka na wiosnę i zaczął rzygać w kącie. Potem wczołgał się pod ławę i leżał tam dwa dni. Przez jakiś czas Fraser nie odzywał się do nikogo, obserwując tylko lu­ dzi, zapamiętując, kto jest kim. Od początku jednak widać było, że różni się od pozostałych więźniów - był dżentelmenem, ale ponad wszystko także dziedzicem i mężnym wojownikiem. Mężczyźni od początku darzyli go szacunkiem, zdawali się na jego osąd, a słabsi chronili się pod jego skrzydła. - I to stało Christiemu kością w gardle - Kenny ze znawstwem pokiwał głową. - Przyzwyczaił się do myśli, że jest najważniejszy w stadzie. - Rozumiem. Nie w smak mu była konkurencja? - Nie byłoby może aż tak źle, gdyby nie to, że grupka jego wyznaw­ ców wolała słuchać opowieści Mac Dubha niż klepać pacierze. Ale głów­ nym problemem był nowy naczelnik więzienia. Bogle, pierwszy naczelnik, odszedł, a jego miejsce zajął pułkownik Har­ ry Quarry. Był stosunkowo młodym mężczyzną, ale doświadczonym żoł­ nierzem, walczył zarówno w Falkirk jak i Culloden. W odróżnieniu od swojego poprzednika odwiedzał podlegających mu więźniów i darzył ich szacunkiem, zwłaszcza Jamiego Frasera, o którym wiele wcześniej słyszał. -Jak tylko objął swoje obowiązki w Ardsmuir, wezwał do siebie Mac Dubha. Nie wiem, o czym rozmawiali, ale od tamtej pory raz w tygodniu straże zabierały Mac Dubha, aby się umył i ogolił, a następnie jedli razem kolację i rozmawiali. - Christiemu pewnie bardzo się to nie podobało - wtrącił Roger. W je­ go głowie zaczął się malować wyraźniejszy niż dotąd portret tego czło­ wieka - ambitnego, inteligentnego i przede wszystkim przepełnionego za­ zdrością. Mając wykształcenie, nie miał urodzenia Frasera, jego obycia i doświadczenia w działaniach wojennych - zalet obcych kupcowi z przerośniętą ambicją. Roger poczuł cień współczucia dla Christiego. Jamie Fra­ ser był ciężkim rywalem dla zwykłych śmiertelników. Kenny odchylił głowę, opróżniając kolejny kubek do dna. Odstawił go z błogim westchnieniem. Po chwili spojrzał pytająco na Rogera, a później na dzban. -338-

- Nie, dziękuję. Ale co z masonerią... jak się to stało? Powiedziałeś, że to miało coś wspólnego z Christiem... - Zapadł już prawie zupełny zmrok. Będzie musiał wracać po ciemku, ale ciekawość nie pozwalała mu się ru­ szyć, dopóki nie dowie się wszystkiego. Kenny chrząknął, wygładzając kilt dłonią. Gościnność gościnnością, ale przecież miał jeszcze domowe obowiązki. Grzeczność jednak zobo­ wiązywała, poza tym lubił Rogera, nie tylko dlatego, że był zięciem Mac Dubha. - Rzeczywiście, Christie nie był zachwycony, że Mac Dubh stał się kimś więcej niż on. Nie sądzę, żeby zdawał sobie sprawę, co znaczy być wo­ dzem w miejscu takim jak tamto. Przynajmniej jeszcze wtedy tego nie wie­ dział. Ale to nie jest najważniejsze. - Machnął ręką, lekceważąc ten wą­ tek. - Chodzi o to, że Christie był wodzem, ale nie tak dobrym jak Mac Dubh. Byli ludzie, który go słuchali, nie tylko tamta dokuczliwa grupka. - No i co? - Znów zaczęły się kłopoty. Drobne sprawy, ale widoczne gołym okiem. Przesunięcia, rozłamy, drobne usterki i pęknięcia, które powstają, kie­ dy spotkają się masy lądów, ocierając się o siebie i napierając, póki albo nie wyrosną między nimi góry, albo jedna nie pociągnie za sobą drugiej w trzęsieniu ziemi. - Często widzieliśmy, jak Mac Dubh zastanawia się nad czymś, ale nie było człowieka, któremu zwierzałby się ze swoich myśli. Nie było, pomyślał Roger, przywołując w pamięci głos Frasera, ledwo dosłyszalny w szumie jesiennego wiatru. Mnie się zwierzył. To wspo­ mnienie rozlało się ciepłem wokół jego serca, ale zaraz odsunął je, nie chcąc się rozpraszać. - Pewnego wieczoru Mac Dubh wrócił późno i zamiast się położyć, we­ zwał nas - mnie, moich braci, Gavina Hayesa, Ronniego Sinclaira... i To­ ma Christiego. Fraser po cichu obudził sześciu mężczyzn i poprowadził ich do zakra­ towanego okna, gdzie w świetle księżyca mogli widzieć swoje twarze. Męż­ czyźni skupili się wokół niego, zaspani po ciężkim dniu, zastanawiając się, co to może znaczyć. Po ostatnim starciu - bójce z jakiegoś mało ważnego powodu, Christie i Fraser nie zamienili ze sobą ani słowa i tylko obser­ wowali się wzajemnie. Była to spokojna, wiosenna noc, rześkie powietrze pachniało świeżą zie­ lenią i morską wodą. Noc, podczas której człowiek tęskni do biegu, do wolności, do szumu krwi żywo płynącej w żyłach. Mimo zmęczenia męż­ czyźni stali, rozbudzeni i podnieceni. -339-

Christie był czujny, bacznie rozglądał się wokół. Stał tam, oko w oko z Fraserem, w otoczeniu jego pięciu najbliższych towarzyszy. Czego mog­ li od niego chcieć? Co prawda, poza nimi w celi było jeszcze pięćdzie­ sięciu innych śpiących mężczyzn. Część z nich z pewnością pośpieszy­ łaby mu na pomoc, ale przecież mógł zostać zabity, zanim zdołałby wydać głos. Fraser nie odezwał się od razu, tylko z uśmiechem położył dłoń na ra­ mieniu Christiego. Pozostali mężczyźni wahali się, pełni podejrzeń, ale nie mieli wyboru. - Zdawało się, że Mac Dubh ma w dłoni błyskawicę, taki dreszcz prze­ szył Christiego. Nie wiem, skąd Mac Dubh dowiedział się, że Christie jest masonem, ale już wiedział. Trzeba było widzieć minę Toma, kiedy zdał so­ bie sprawę, że Jamie Roy też! To się stało za sprawą Quarry'ego - wyjaś­ nił Kenny, widząc pytający wyraz twarzy Rogera. - On był mistrzem. Mistrz masoński, przywódca niewielkiej loży składającej się z oficerów garnizonu. Jeden z jej członków zmarł niedawno, więc zabrakło im jed­ nego do wymaganej siódemki. Quarry przez jakiś czas rozważał sytuację, aż w końcu zaprosił Frasera, aby do nich dołączył. Dżentelmen to dżen­ telmen, choćby był jakobitą. Niezupełnie zgodne z zasadami, pomyślał Roger, ale ten Quarry wy­ glądał na człowieka, który lubił dla własnej wygody naginać zasady. Po­ dobnie jak Fraser. - Quarry wtajemniczył go i już po miesiącu z ucznia stał się czeladni­ kiem, a po kolejnym miesiącu został mistrzem. Wtedy zdecydował się po­ wiedzieć nam. Tamtej nocy nasza siódemka założyła w Ardsmuir nową lożę. - Was sześciu i Christie. - Tom Christie, protestant. Christie, hardy, ale honorowy, złożył masońską przysięgę. Nie miał więc wyjścia, jak tylko za­ akceptować katolika Frasera jako brata. -W ciągu trzech miesięcy wszyscy więźniowie z naszej celi stali się uczniami. Wtedy skończyły się konflikty. Nie mogło być inaczej. Masoni kierowali się zasadą równości: dżentel­ men, chłop, rybak, właściciel ziemski - w loży to się nie liczyło. Druga za­ sada to tolerancja. Między braćmi nie było dyskusji na tematy polityczne ani religijne. - Nie sądzę, żeby to przeszkadzało Jamiemu należeć również do loży oficerskiej - powiedział Roger. -Ja też nie sądzę - odpowiedział wymijająco Kenny. Odsunął stołek i wstał; to był koniec opowieści. Zrobiło się już ciemno, nadszedł czas, aby -340-

zapalić świece. Kenny nie sięgnął po gliniany świecznik stojący przy pa­ lenisku, a Roger rzucił okiem na ledwie tlący się żar i uzmysłowił sobie, że w domu nie czuje się zapachu gotowanej strawy. - Czas wracać do domu na kolację - powiedział, także wstając. - Ze­ chcesz zjeść z nami? - Chętnie, a Smeoraich - ucieszył się Kenny. - Dziękuję. Tylko wydoję kozy i idziemy.

Kiedy następnego ranka wróciłam na górę po pysznym śniadaniu złożo­ nym z omletów z siekanym bizonim mięsem, cebulką i grzybami, zasta­ łam Jamiego przebudzonego. -Jak się czujesz? - zapytałam, ustawiając na stoliku tacę i kładąc dłoń na jego czole. Wciąż było ciepłe, ale już nie płonęło, co znaczy, że gorącz­ ka prawie zupełnie już ustąpiła. - Bodajbym był martwy i nie słyszał więcej tego pytania - odparł zrzęd­ liwym tonem. To mnie przekonało, że wraca do zdrowia. - Używałeś już dziś nocnika? Spojrzał na mnie wilkiem. -A ty? - Czy wiesz, że stajesz się nieznośny, kiedy jesteś chory? - Zajrzałam do naczynia. Nic. - Czy zdajesz sobie sprawę, Angliszko, że to może ty stajesz się nie­ znośna, kiedy ja jestem chory? Jeśli nie karmisz mnie akurat jakimiś pa­ skudztwami z robaków, kłujesz mnie w brzuch i zadajesz nietaktowne py­ tania, dotyczące moich jelit. Aj! Rzeczywiście ściągnęłam z niego okrycie i dźgnęłam w podbrzusze. Nie wyczułam żadnej opuchlizny, jego okrzyk wywołały widocznie łaskotki. Szybko zbadałam wątrobę, ale tam także nie wyczułam żadnego obrzęku. Co za ulga. - Bolą cię plecy? - Największy ból odczuwam w tyłku. - Mrugnął do mnie jednym okiem, rękami osłaniając podbrzusze. - Z każdą chwilą staje się dotkliwszy. - Chcę sprawdzić, czy jad węża nie uszkodził ci nerek - wyjaśniłam cierpliwie, przemilczając jego ostatnie słowa. - Jeśli masz trudności z si­ kaniem... - Nie mam najmniejszych trudności. Daj mi zjeść śniadanie i... - Skąd wiesz? Nie robiłeś tego od... -341-

- Robiłem. - Widząc pełne sceptycyzmu spojrzenie, które rzuciłam mu znad nocnika, popatrzył na mnie spode łba i mruknął coś, z czego dotar­ ło do mnie tylko „okno". Podeszłam szybko do otwartego okna i wciąg­ nęłam powietrze. - Co zrobiłeś? - Po prostu stałem tam i zachciało mi się. - Dlaczego wstałeś? - Myślałem, że mogę. - Spojrzał na mnie wzrokiem niewinnego przerośniętego dziecka. - Czy była tam krew... - Co mi przyniosłaś na śniadanie? - Ignorując moje dociekania, odwrócił się na bok i uniósł serwetkę przykrywającą tacę. Spojrzał na chleb i mle­ ko i zaraz potem na mnie, jakbym dopuściła się jakiejś zdrady. Zanim jednak zdążył wykorzystać nowy temat do narzekań, usiadłam przy nim i zapytałam prosto z mostu. - O co chodzi z tym Tomem Christiem? - Czy coś z nim nie w porządku? - odpowiedział pytaniem - Nie wiem, nie widziałam go jeszcze. - Ja także nie widziałem go od ponad dwudziestu lat. - Gdyby urósł w tym czasie, byłaby to dla mnie nowość. - Hola - zaczęłam cierpliwie. - Może, powtarzam, może udało ci się w ten sposób zbyć Rogera, ale ja znam cię zbyt dobrze. Spojrzał na mnie z porozumiewawczym uśmieszkiem. - Tak? A wiedziałaś też, że nie mam ochoty na chleb i mleko? Serce tajało mi pod tym łobuzerskim spojrzeniem, ale pozostałam nie­ ugięta. - Jeśli chcesz mnie zaszantażować, żebym ci przyniosła stek, to możesz o tym zapomnieć. Ja mogę poczekać. - Wstałam i rozprostowawszy spód­ nicę, odwróciłam się w kierunku drzwi. - Niech będzie owsianka z miodem, a wyśpiewam ci wszystko. Obróciłam się i zobaczyłam, że wciąż się uśmiecha. - Umowa stoi. - Wróciłam na stołek. Zastanawiał się przez chwilę, ale wiedziałam, że teraz rozmyśla już tyl­ ko nad tym, od czego powinien zacząć. - Roger opowiedział mi o loży masońskiej w Ardsmuir. - Ułatwiłam mu zadanie. - Wczoraj wieczór. - Skąd się o tym dowiedział? Od Christiego? - Nie, od Kenny'ego Lindsaya. Ale widocznie wcześniej Christie dał mu jakiś znak. Myślałam, że katolicy nie mogą być masonami. -342-

- Papieża nie było w więzieniu Ardsmuir, a ja byłem. Poza tym wtedy nie wiedziałem, że to zabronione. Czy to znaczy, że mały Roger też jest masonem? -Najwyraźniej. Ale co z tym Christiem? - No właśnie - powiedział Jamie cicho. - Słyszałaś kiedyś o sierżancie Murchinsonie, Angliszko? To nazwisko z czymś mi się kojarzyło, gdzieś się z nim zetknęłam, i to niedawno. W końcu przypomniałam sobie, gdzie je słyszałam. - Archie Hayes chyba o nim wspominał. A raczej o nich. Tak, właśnie. Sierżant Murchinson miał brata bliźniaka. Jeden z nich postrzelił Archiego w Culloden. Czy to ten? Jamie pokiwał głową. Jego wzrok był nieobecny, widziałam, że przy­ wołuje teraz w pamięci tamte odległe czasy w Ardsmuir. -Tak. Dla nich zabicie człowieka z zimną krwią było niczym. Najokrutniejsi ludzie, jakich w życiu spotkałem. Jednego z nich zabił Stephen Bonnet, i jest to jedyna dobra rzecz, jaką w życiu zrobił. - A drugi? - Drugiego zabiłem ja. W pokoju zapadła cisza, jakbyśmy oboje byli bardzo daleko od Fraser's Ridge. My i to wyznanie, wiszące między nami. Patrzył na mnie uważnie, czekając, jak zareaguję. - Dlaczego? - Zaskoczył mnie spokój w moim głosie. - Z wielu powodów - odezwał się cicho - a zarazem bez powodu. - Po­ tarł nadgarstek, jakby wciąż czuł na nim ciężar żelaza. - Mógłbym opowiedzieć ci wiele historii, o ich okrucieństwie, Anglisz­ ko, najprawdziwszych. Znęcali się nad słabszymi, rabowali, bili, czerpali przyjemność z okrucieństwa. Przed takimi ludźmi nie ma ucieczki. Nie mówię tego, żeby się usprawiedliwić. Więźniów Ardsmuir wykorzystywano do pracy, kopali torf, łupali ka­ mienie. Pracowali w małych grupach. Każdej pilnował angielski żołnierz uzbrojony w muszkiet i pałkę. Muszkiet, aby udaremnić ucieczkę, pałkę, aby wymuszać wykonywanie rozkazów i posłuszeństwo. - Było lato. Wiesz, jak wygląda lato w szkockich górach, Angliszko? Wiedziałam. Nocą panuje tam nie mrok, lecz szarość. Tereny te są tak daleko wysunięte na północ, że słońce prawie nie zachodzi. Znika za ho­ ryzontem, ale nawet po północy niebo jest jasne, mlecznobiałe. Wydaje się, że powietrze wypełnia jakaś nieziemska mgła. Naczelnik więzienia często to wykorzystywał, każąc więźniom praco­ wać do późnych godzin nocnych. -343-

- Nie przeszkadzało nam to aż tak bardzo - opowiadał dalej Jamie. Oczy miał otwarte, ale skupione na czymś, czego ja nie widziałam. - Zawsze le­ piej było przebywać na zewnątrz niż w murach więzienia. Ale wieczorem byliśmy już tak zmęczeni, że z trudem powłóczyliśmy nogami. Jakbyśmy chodzili we śnie. Po całym dniu pracy zarówno więźniowie, jak i strażnicy wprost pa­ dali. Węźniów zbierano i ustawiano w kolumnach, które marszowym kro­ kiem wracały do budynków. - Byliśmy jeszcze w kamieniołomach, kiedy kolumna ruszyła. Mieliśmy załadować na wóz narzędzia i ostatnie kamienie i udać się za nimi. Pa­ miętam, że dźwignąłem wielki kamień i stanąłem, dysząc ciężko. Z tyłu usłyszałem jakiś dźwięk. Kiedy się odwróciłem, zobaczyłem sierżanta Murchinsona - Billy'ego, jak się później dowiedziałem. Zwalisty cień we mgle, bez twarzy. Wiele razy zastanawiałem się później, czy mógłbym to zrobić, gdybym widział jego twarz. - Palcami lewej ręki Jamie bezwiednie pocie­ rał nadgarstek prawej, czując na niej ciągle ciężar żelaza. Uniósł pałkę, szturchnął Jamiego mocno w żebra, a potem wskazał nią zapomniany młot, leżący na ziemi, i odwrócił się. - Wtedy nie myślałem o tym, co robię. W dwóch krokach byłem przy nim i zaciskałem łańcuch kajdan na jego gardle. Nie zdążył nawet wydać głosu. Wóz stał nie dalej niż dziesięć stóp od brzegu kamieniołomu, który stro­ mą ścianą opadał czterdzieści stóp w dół. Niżej była woda, głęboka na sto stóp, czarna, gładka tafla pod mlecznobiałym niebem. - Przywiązałem go do wielkiego głazu i zepchnąłem. Kiedy wróciłem do wozu, stało przy nim dwóch mężczyzn z mojej grupy, nieruchomych jak posągi. Żaden z nas nie odezwał się słowem. Wziąłem lejce, a oni po­ szli za wozem. Dogoniliśmy kolumnę i wróciliśmy razem ze wszystkimi, milcząc. Nikt nie zauważył nieobecności sierżanta Murchinsona aż do na­ stępnego wieczoru. Wszyscy myśleli, że udał się do wioski. Nie sądzę, że­ by go znaleziono. Dopiero teraz Jamie uświadomił sobie, co robi, i oderwał rękę od nad­ garstka. - A ci mężczyźni? - zapytałam cicho. - Tom Christie i Duncan Innes. Westchnął i przeciągnął się, jakby zrzucił z barków jakiś wielki ciężar. Po chwili uniósł rękę i obracając, oglądał ją w świetle. - To dziwne - mruknął zaskoczony. - Co takiego? -344-

-Ślady... zniknęły. - Ślady po kajdanach? Kiwnął głową, nadal przyglądając się swoim rękom. Rzeczywiście jego skóra była tam nienaruszona. -Miałem je przez całe lata, od otarć. Nawet nie zauważyłem, kiedy zniknęły. Położyłam dłoń na jego nadgarstku, pocierając go delikatnie. - Nie miałeś ich, kiedy odnalazłam cię w Edynburgu, Jamie. Dawno już zniknęły. Pokręcił głową, jakby wciąż nie mogąc w to uwierzyć. - Ano. Tak jak Tom Christie.

CZĘŚĆ DZIEWIĄTA Niebezpieczne zajęcia

96. Aurum W domu panowała cisza; pan Wemyss udał się do młyna i wziął ze sobą Lizzie i panią Bug. Za późno już było, żeby ktokolwiek mógł zawitać do Ridge - wszyscy byli zajęci swoimi obowiązkami: karmieniem zwierząt na noc, noszeniem do domu wody i drewna, rozpalaniem ognia na ko­ lację. Moje zwierzę już zostało nakarmione i spało: Adso zwinął się w kłębek i spał na parapecie w plamie popołudniowego słońca. Łapy podwinął pod siebie, oczy przymknął i pogrążył się w błogostanie pełnego brzucha. Mój wkład do kolacji - danie, które Fergus nazywał elegancko lapin aux chanterelles (a my, prostacy znamy jako potrawkę z królika) - od rana wesoło bulgotał w kociołku i nie wymagał z mojej strony specjalnej uwagi. Jeśli idzie o zamiatanie podłogi, mycie okien, wycieranie kurzu i podobną ha­ rówkę... skoro i tak nie ma końca kobiecym pracom, po co martwić się tym, czego się nie zrobiło? Wyjęłam z kredensu atrament, pióro oraz wielki, oprawny w czarne płótno brulion - księgę przypadków - i usiadłam tak, aby skorzystać ze słońca, podobnie jak Adso. Spisałam drobiazgową relację o narośli na uchu małego Geordiego Chisholma, która wymagała dalszej obserwacji, i do­ dałam najnowsze pomiary lewej dłoni Toma Christiego. Christie cierpiał bardzo z powodu artretyzmu obu rąk i palce miał już zwyrodniałe. Kiedy jednak przyjrzałam mu się uważnie w czasie obiadu, niemal nabrałam pewności, że to, co dzieje się z jego lewą ręką, to nie efekt artretyzmu, lecz przykurczu Depuytrena. To dziwne, szponiaste za­ krzywienie serdecznego i małego palca do wnętrza dłoni spowodowane skróceniem rozcięgna dłoniowego. Normalnie nie miałabym wątpliwości, ale ręce Christiego były tak znisz­ czone latami pracy, że nie mogłam wyczuć charakterystycznego zgrubie­ nia u podstawy serdecznego palca. Palec nie spodobał mi się od pierw­ szego spojrzenia - przy okazji zaszywania rany u nasady dłoni - i odtąd sprawdzałam go zawsze, gdy dojrzałam Toma Christiego i udało mi się go przekonać, żeby pokazał mi rękę, co nie zdarzało się często. -348-

Wbrew obawom Jamiego jak na razie Christie był doskonałym dzier­ żawcą. Rodzina żyła cicho i trzymała się na uboczu, jeśli nie liczyć pracy Thomasa Christiego, który uczył w szkole i okazał się w tej roli surowy, ale skuteczny. Wyczułam, że ktoś się czai tuż za moją głową. Promienie słońca prze­ sunęły się, a wraz z nimi Adso. - Nawet o tym nie myśl, kocie - powiedziałam. Tuż przy moim lewym uchu rozległ się dudniący, pełen oczekiwania pomruk. Wielka łapa wy­ ciągnęła się i delikatnie pomacała czubek mojej głowy. - No dobrze... - westchnęłam zrezygnowana. W gruncie rzeczy nie mia­ łam wyboru, jeśli nie chciałam wstawać i przenosić się z pisaniem gdzieś indziej. - Rób, jak chcesz. Adso nie potrafił oprzeć się włosom. Nieważne czyje były i czy jeszcze rosły na głowie, czy już nie. Na szczęście major MacDonald był jedyną osobą na tyle lekkomyślną, aby usiąść w peruce w zasięgu łap Adsa. Ko­ niec końców odzyskałam ją, chociaż oznaczało to wczołganie się pod dom, gdzie Adso ukrył się ze zdobyczą. Nikt inny nie odważył się wyrwać mu jej z pyska. Major dość poważnie potraktował cały ten incydent i chociaż nadal co pewien czas zachodził zobaczyć się z Jamiem, nie zdejmował już w czasie wizyt kapelusza. Siadał tylko, pił przy kuchennym stole kawę z cy­ korii w mocno wsuniętym na głowę trój graniastym kapeluszu i nie spusz­ czał z oczu Adsa. Śledził każdy ruch kota. Rozluźniłam się nieco: co prawda się nie rozmruczałam, ale na pewno trochę uspokoiłam. To właściwie było kojące, gdy kot tak ugniatał i prze­ czesywał moje włosy na wpół wysuniętymi pazurkami, przerywając co ja­ kiś czas, żeby czule potrzeć mordką o moją głowę. Naprawdę niebez­ pieczny stawał się, gdy napatoczył się na kocimiętkę, ale trzymałam ją pod kluczem. Z przymkniętymi oczami rozważałam pomniejsze komplikacje związane z opisem przykurczu Depuytrena, nie używając tej nazwy, po­ nieważ baron Depuytren jeszcze się nie urodził. Cóż, obraz to tyle co tysiąc słów, więc pomyślałam, że mogłabym przy­ najmniej wykonać fachowy szkic. Zrobiłam co w mojej mocy, zastanawiając się, jak przekonam Thomasa Christiego, by dał mi się zoperować. To byłby dość krótki i prosty zabieg, ale zważywszy na brak znieczule­ nia i fakt, że Christie był surowym prezbiterianinem oraz abstynentem... może gdyby Jamie usiadł mu na piersi, a Roger na nogach... I gdyby Brianna mocno trzymała go za nadgarstek... Na chwilę przestałam się zastanawiać i ziewnęłam. Senność natych­ miast mi minęła, gdy ogromna żółta ważka wpadła przez otwarte okno, -349-

hałasując jak mały helikopter. Adso rzucił się za nią, zostawiając moje wło­ sy w strasznym nieładzie. Wstążka - którą jak się okazało po cichu przeżu­ wał - zwisała, mokra i wymiętoszona, kolo mojego lewego ucha. Zdjęłam ją z niesmakiem i odłożyłam na parapet, aby obeschła. Przekartkowałam kilka stron, podziwiając swoje schludne rysunki ukąszenia węża u Jamiego i u Brianny. Ku mojemu zdumieniu noga pięknie się zagoiła. Chociaż martwicy uległ spory fragment tkanki, larwy poradziły sobie tak doskonale, że zostały tyl­ ko dwa małe wgłębienia w skórze w miejscu, gdzie wbiły się zęby jado­ we, oraz cienka prosta blizna na łydce po nacięciu, które zrobiłam, żeby oczyścić ranę i umieścić larwy. Jamie nadal lekko kulał, ale uważałam, że z czasem to minie. Pomrukując z zadowolenia, cofnęłam się o kilka stron, i przeglądałam bezmyślnie ostatnie zapiski Daniela Rawlingsa. Josephus Howard... główna skarga to przetoka odbytnicza, którą tak dłu­ go zaniedbywano, że doszło do owrzodzenia oraz rozwiniętego stadium he­ moroidów. Leczenie wywarem z Bluszczyku i Kurdybanku z ałunem prażo­ nym i niewielką ilością Miodu, zagotowanych razem z wyciągiem z Nagietka. Dalsze zapiski na tej samej stronie z datą miesiąc późniejszą odnosiły się do skuteczności mieszanki. Zawierały ilustracje stanu pacjenta przed i po jej podaniu. Uniosłam brew, patrząc na rysunki; Rawlings nie był lep­ szym artystą niż ja, ale udało mu się uchwycić w niezwykłym stopniu cha­ rakterystyczny dla tego stanu dyskomfort. Popukałam się piórem w usta, zastanawiając się, a potem dodałam sta­ ranną notatkę na marginesie mówiącą, że jako uzupełnienie leczenia po­ winna zostać zalecona dieta z warzyw bogatych w błonnik, co zapobie­ głoby nie tylko zatwardzeniu, ale i związanym z nim poważnym komplikacjom - nie ma to jak drobne, obiektywne pouczenie! Wytarłam pióro, odłożyłam je i odwróciłam stronę. Zastanawiałam się, czy kurdybanek to roślina, a jeśli tak, to która. Słyszałam, że Jamie szeleści papierami w swoim gabinecie; pomyślałam, że zaraz pójdę go o to zapytać. Byłabym przegapiła. Zapisano to po drugiej stronie kartki z rysunkiem przetoki pana Howarda - zwykłe przemyślenia po dniu pracy. Rozmawiałem z panem Hectorem Cameronem z River Run, który błagał mnie, żebym obejrzał oczy jego żony; jej wzrok znacząco się pogorszył. Do je­ go plantacji jest dość daleko, ale pożyczy mi konia. -350-

Ten fragment natychmiast rozproszył senną atmosferę popołudnia. Za­ intrygowana, usiadłam prosto i odwróciłam stronę, żeby sprawdzić, czy dok­ tor rzeczywiście zbadał Jocastę. Udało mi się - mimo sporych trudności namówić ją raz, żeby pozwoliła mi zbadać oczy, i teraz ciekawa byłam opi­ nii Rawlingsa. Bez oftalmoskopu nie sposób określić, co spowodowało jej ślepotę, ale miałam dość poważne podejrzenia - mogłam przynajmniej ze znacznym prawdopodobieństwem wykluczyć takie schorzenia jak katarak­ ta albo cukrzyca. Ciekawiło mnie, czy Rawlings zauważył coś, co przegapi­ łam, albo czy stan Jocasty zmienił się znacząco od czasu, kiedy on ją badał. Upuściłem kowalowi pół kwarty krwi, zafundowałem jego żonie prze­ czyszczenie przy użyciu olejku z senesu (10 kropli) i to samo w ilości 3 kro­ pel zaordynowałem kotu (bezpłatnie); potem patrzyłem na rojące się w stolcu zwierzęcia robaki. Uśmiechnęłam się. Chociaż jego metody bywały surowe, Daniel Raw­ lings był dobrym lekarzem. Po raz kolejny zastanawiałam się, co się z nim stało i czy będę miała kiedyś szansę go poznać. Miałam smutne przeczu­ cia, że raczej nie. Nie mogłam sobie wyobrazić, żeby doktor nie wrócił po swoje pięknie narzędzia, gdyby mógł. Zobligowany moją ciekawością, Jamie uczynnie wypytywał okolicy, ale bez skutku. Daniel Rawlings wyjechał do Wirginii - zostawiając po sobie skrzynkę z narzędziami - a potem rozpłynął się w powietrzu. Kolejna strona, kolejny pacjent. Krwawienie, oczyszczenie, nacinanie czyraka, usunięcie zainfekowanego paznokcia, rysunek ropnia na zębie, wypalanie uporczywej rany na nodze kobiety... Rawlings miał mnóstwo pracy w Cross Creek. Ale czy kiedykolwiek dotarł do River Run? Tak, znalazłam, tydzień później i parę stron dalej.

Dotarłem do River Run po straszliwej podróży. Ulewa i wichura były takie, że mogłyby zatopić statek, a w niektórych miejscach drogę całkowicie zmyło. Mu siałem więc jechać na przełaj, chłostany przez nawałnicę i z twarzą zbryzganą błotem. Wyruszyłem o świcie razem z czarnym służącym pana Camerona, któ­ ry przyprowadził dla mnie konia, a do schronienia dotarliśmy dopiero długo po zmroku, wyczerpani i głodni. Na powitanie pan Cameron dał mi brandy. Skoro już wykosztował się na sprowadzenie doktora, Hector Cameron postanowił wykorzystać okazję jak najlepiej i kazał Rawlingsowi przeba­ dać wszystkich niewolników, służących, jak i samego pana domu. -351-

Wiek siedemdziesiąt trzy lata, wzrost średni; szeroki w barach, ale lekko przy­ garbiony, - tak Rawlings opisał Hectora - z dłońmi tak powykręcanymi od reu­ matyzmu, że nie jest w stanie utrzymać żadnego bardziej precyzyjnego narzędzia niż łyżka. Pod innymi względami w wybornej formie i niezwykle żywotny jak na swój wiek. Skarży się na bolesne oddawanie moczu. Mówi, że musi po to budzić się nawet w nocy. Jestem skłonny podejrzewać raczej chorobliwy rozstrój Pęche­ rza niż kamienie lub chroniczne schorzenie męskich narządów wewnętrznych, ponieważ dolegliwości powracają, ale nigdy na długo - dwa tygodnie to prze­ ciętne trwanie ataku i za każdym razem towarzyszy temu Pieczenie męskiego Narządu. Niska gorączka, uwrażliwienie przy delikatnym naciskaniu dolnej czę­ ści brzucha i ciemny mocz o ostrym zapachu potwierdzają moje podejrzenia. Ponieważ w domu znajduje się znaczny zapas suszonych żurawin, przepi­ sałem odwar, zagęszczony sok do picia trzy razy dziennie po pełnej filiżance. Zaleciłem także napar z Przytulii czepnej rano i wieczorem ze względu na wy­ chładzające działanie, na wypadek gdyby w Pęcherzu był piasek, który mógłby pogorszyć stan. Złapałam się na tym, że z aprobatą kiwam głową. Nie zawsze zgadza­ łam się z Rawlingsem w kwestii diagnozy lub leczenia, ale w tym wy­ padku zachował się wzorcowo. Ale co z Jocastą? Była i ona, na następnej stronie. Jocasta Cameron, lat sześćdziesiąt cztery, trzy ciąże, dobrze odżywiona i w dobrym stanie ogólnym, o bardzo młodej Prezencji. Trzy ciąże? Zatrzymałam się na chwilę przy tej rzeczowej uwadze. Ta­ kie proste, surowe określenie na stan noszenia - już nie wspomnę o stra­ cie - trojgu dzieci. Wychowanie dzieci wśród licznych zagrożeń niemow­ lęctwa tylko po to, żeby stracić je wszystkie naraz, i to w tak okrutnych okolicznościach. Słońce przygrzewało, ale poczułam, jak robi mi się zim­ no, gdy pomyślałam o tym. A gdyby to była Brianna? Albo mały Jemmy? Jak kobieta może pogo­ dzić się z taką stratą? Sama to przeszłam, ale nadal nie miałam pojęcia. To było dawno temu, a jednak nadal od czasu do czasu budziłam się w no­ cy, czując ciepły ciężar dziecka śpiącego przy mej piersi, jego ciepły od­ dech na szyi. Unosiłam dłonie i dotykałam ramienia ułożonego tak, jakby w tym miejscu opierała się główka. Podejrzewałam, że mniej bolesna jest strata córki przy porodzie niż po latach poznawania, kiedy po jej odejściu zostałyby postrzępione dziury

-352-

wyrwane z materii dnia codziennego. Ale z drugiej strony znałam każdą cząstkę Faith; w moim sercu pozostała pustka, która dokładnie odpowia­ dała jej kształtowi. Może pomagało mi przynajmniej to, że to była śmierć z przyczyn naturalnych; dzięki temu miałam wrażenie, że w jakiś sposób nadal jest ze mną; zadbano o nią, nie pozostawiono jej samej sobie. Ale gdy dzieci zamordowano, zmasakrowano podczas wojny? W tych czasach tyle rzeczy mogło się przytrafić dzieciom. Zatroskana, powróciłam do lektury. Me ma śladów Choroby organicznej ani zewnętrznych Uszkodzeń oczu. Biało oka jest czyste, na rzęsach nie ma żadnej substancji, nie widać żadne­ go guzka. Źrenice normalnie reagują na światło. Światło świecy przysuniętej do oka oświetliło ciecz szklistą oka, ale nie widać w niej żadnych zmian. Od­ notowałem lekkie zmącenie, wskazujące na zaczątki Katarakty w soczewce pra­ wego oka, ale to nie wystarcza, aby wyjaśnić stopniową utratę wzroku. -Hmm... - powiedziałam na głos. Zarówno obserwacje, jak i wnioski Rawlingsa zgadzały się z moimi. Za­ pisał z grubsza, od jakiego czasu wzrok się pogarszał - mniej więcej od dwóch lat - i przebieg zmian: nic gwałtownego, jedynie powolne zawę­ żanie się pola widzenia. Pomyślałam, że to mogło trwać dłużej. Czasem proces jest tak powol­ ny, że ludzie wcale nie zauważają pogorszenia, dopóki utrata wzroku nie staje się poważnym zagrożeniem. ...resztki wzroku topnieją jak lód. Z zachowanych resztek pacjentka może robić użytek jedynie przy słabym świetle, ponieważ skarży się na ból i po­ drażnienie, gdy oczy narażone są na ostre światło słoneczne. Zetknąłem się z podobnymi przypadkami już dwukrotnie. Pacjenci zawsze byli w podobnym wieku, chociaż nie aż tak zaawansowanym. Wedle mego zda­ nia pacjentka wkrótce całkowicie ostatecznie straci wzrok. Na szczęście pan Cameron ma czarną służącą, która potrafi czytać. Podarował ją żonie, aby jej towarzyszyła, ostrzegała przed przeszkodami na drodze, a także czytała i opo­ wiadała o otoczeniu. Teraz sprawy wyglądały znacznie gorzej. Światło zgasło, a Jocasta by­ ła całkiem niewidoma. Stan pogarszał się więc, ale to mi niewiele wy­ jaśniało, bo tak się działo w większości przypadków. Kiedy Rawlings ją badał? -353-

Przyczyną utraty wzroku mogło być wiele schorzeń: zwyrodnienie plamki, guz nerwu wzrokowego, uszkodzenie spowodowane przez paso­ żyty, barwnikowe zwyrodnienie siatkówki, zapalenie tętnicy skroniowej, prawdopodobnie nie było to odwarstwienie siatkówki, bo wtedy utrata wzroku byłaby nagła. Jeśli o mnie chodzi, to w pierwszej kolejności po­ dejrzewałam jaskrę. Przypomniałam sobie Fedrę, osobistą służącą Jocasty, jak wyżymała szmatki moczone w zimnej herbacie. Mówiła, że jej pani cierpi na ból głowy. „Znowu" - z tonu głosu wynikało, że zdarza się to dość często. I Duncana, który prosił o uszycie poduszki z lawendą, która przyniosłaby nieco ulgi w migrenach żony. Jednakże bóle głowy mogły nie mieć nic wspólnego ze wzrokiem Jo­ casty, więc nie sprawdzałam wtedy, jakie to były bóle. Mogły to być zwyk­ łe bóle ciśnieniowe albo migreny, a niekoniecznie ból uciskowy, który mógłby - ale wcale nie musiał - towarzyszyć jaskrze. W końcu artretyzm też może powodować sporadyczne bóle głowy. Frustrujące było to, że ja­ skra sama w sobie nie dawała wyraźnych objawów - poza ostateczną śle­ potą. Miała związek z zaburzeniem prawidłowego odpływu płynu z gał­ ki ocznej; ciśnienie w oku rosło, aż w końcu powodowało uszkodzenie, bez żadnych ostrzeżeń dla pacjenta i lekarza. Ale pozostałe choroby pro­ wadzące do ślepoty również nie miały charakterystycznych sympto­ mów... Nadal zastanawiałam się nad możliwościami, kiedy zdałam sobie spra­ wę, że Rawlings napisał coś więcej na następnej stronie, po łacinie. Zamrugałam oczami, zaskoczona. Widziałam, że to kontynuacja po­ przedniego fragmentu; kiedy pisze się piórem, pismo wykazuje pewne charakterystyczne sekwencje ciemniejsze i jaśniejsze, zależnie od zama­ czania pióra w atramencie. Odcienie poszczególnych ustępów mogą się też różnić w zależności od rodzaju atramentu. Ten fragment z pewnością został napisany w tym samym czasie co poprzednia strona. Ale dlaczego przeszedł na łacinę? Najwyraźniej Rawlings znał trochę łacinę, co świadczyło o tym, że zdobył pewne formalne wykształcenie, na­ wet jeśli nie było ono medyczne. Zwykle jednak nie używał jej do opisu przypadków, poza pojedynczymi słowami lub frazami niezbędnymi dla formalnego opisu określonej przypadłości. Tutaj jednak widniało przede mną półtorej strony po łacinie, zapisane sumiennym, drobniejszym niż zwykle pismem, jakby Rawlings dokładniej przemyśliwał zawartość tego fragmentu. Albo jakby chciał zachować go w tajemnicy. Przekartkowałam książkę, żeby sprawdzić podejrzenia. Nie, czasem pi­ sał po łacinie, ale niezbyt często i zawsze w taki sam sposób jak tu: jako -354-

kontynuację fragmentu w języku angielskim. Jakie to dziwne. Wróciłam z powrotem do fragmentu o River Run i próbowałam go rozszyfrować. Po paru zdaniach darowałam sobie i poszłam poszukać Jamiego. Sie­ dział w swoim gabinecie po drugiej stronie korytarza i pisał listy. Albo i nie. Kałamarz - zrobiony z małej tykwy z korkiem, żeby atrament nie wy­ sychał - stał pod ręką, świeżo napełniony. Poczułam zalatujący z kałama­ rza smród dębowych galasów wygotowanych z żelaznymi opiłkami. Świe­ że indycze pióro tak naostrzone, że raczej można by nim zadźgać niż napisać, oraz nowa kartka papieru leżały na bibułce. Na górze strony wid­ niały dwa czarne, samotne słowa. Wystarczyło mi spojrzeć na twarz Ja­ miego i wiedziałam, co tam jest napisane. Najdroższa Siostro. Podniósł na mnie wzrok, uśmiechnął się krzywo i wzruszył ramionami. - Co mam napisać? - Nie wiem. Zobaczywszy go, zamknęłam brulion i wsunęłam go pod pachę. We­ szłam do gabinetu, stanęłam za nim i położyłam mu rękę na ramieniu. Za­ cisnęłam lekko dłoń. Na chwilę położył na niej swoją rękę, a potem wziął z powrotem pióro. - Nie mogę ciągle powtarzać, że przepraszam. - Przeturlał powoli pió­ ro między kciukiem a palcem środkowym. - Pisałem to w każdym liście. Gdyby była skłonna mi wybaczyć... Gdyby była, odpowiedziałaby na choćby jeden list, które regularnie, co miesiąc wysyłał do Lallybroch. - Ian ci wybaczył. I dzieci. Listy od szwagra Jamiego przychodziły rzadko, ale jednak przychodzi­ ły. Czasem była w nich notka od imiennika Jamiego - młodego Jamiego i niekiedy parę słów od Maggie, Kitty, Michaela albo Janet. Ale cisza ze strony Jenny była wręcz ogłuszająca i ginęły w niej wszelkie inne listy. - Ano, byłoby jeszcze gorzej, gdyby... - zamilkł, wpatrując się w pustą kartkę. W gruncie rzeczy nie mogło być nic gorszego. Jenny była mu bliż­ sza i ważniejsza niż ktokolwiek na świecie, może z wyjątkiem mnie. Dzieliłam z nim łoże, życie, miłość, myśli. A ona dzieliła z nim serce i duszę od chwili jego urodzenia aż do dnia, kiedy stracił jej najmłodsze­ go syna - jak to ona widziała. Bolało mnie, gdy patrzyłam na Jamiego, przytłoczonego poczuciem wi­ ny z powodu zniknięcia Iana, i miałam żal do Jenny. Rozumiałam głębię jej straty i współczułam jej, ale z drugiej strony Ian nie umarł. Przynajmniej -355-

z tego, co wiedzieliśmy. Tylko ona mogła rozgrzeszyć Jamiego i z pewno­ ścią dobrze o tym wiedziała. Przysunęłam sobie stołek i usiadłam, odkładając księgę na bok. Na brzegu biurka leżał stosik kartek zapisanych mozolnym pismem Jamie­ go. Pisanie wiele go kosztowało: nie dość, że był leworęczny, to jeszcze miał tę dłoń okaleczoną. Mimo to pisał z uporem, niemal co wieczór, od­ notowując drobne wydarzenia dnia. Pisał o gościach w Ridge, stanie zdrowia zwierząt, postępach w budowie, nowych osadnikach, wieściach ze wschodu... zapisywał to z namysłem, słowo po słowie, aby potem wysłać przez kogoś przyjezdnego, kto zabierał zapisane stronice - tak wyglądał pierwszy etap ich niepewnej podróży do Szkocji. Nie wszyst­ kie listy pewnie dotrą do miejsca przeznaczenia, ale niektóre na pewno. Tak samo jak większość listów ze Szkocji dotarłaby do nas, gdyby tylko ktoś je wysłał. Przez pewien czas miałam nadzieję, że listy od Jenny po prostu zosta­ ły źle wysłane, trafiły nie tam, gdzie trzeba, zawieruszyły się gdzieś po drodze. Ale to trwało zbyt długo i przestałam się łudzić. Jamie zaś nie. - Pomyślałem, że może powinien jej wysłać to. - Pogrzebał w stosie kar­ tek na brzegu biurka i wyciągnął niewielki arkusik, poplamiony i brudny, postrzępiony na brzegach, jakby został wydarty z książki. To była wiadomość od Iana, jedyny namacalny dowód, że chłopak nadal żył i miał się dobrze. Dotarła do nas w czasie zlotu w listopadzie, dzięki Johnowi Quincy'emu Myersowi, człowiekowi z gór, który przemierzał pustkowia. Równie dobrze czuł się wśród Indian, jak wśród osadników, a jeszcze lepiej dogadywał się z jeleniem i oposem niż z istotami miesz­ kającymi pod dachem. Napisana jako żart w niezręcznej łacinie wiadomość zapewniała nas, że Ian ma się dobrze i jest szczęśliwy. Poślubił dziewczynę „na modłę Mohawków" (jak myślałam, oznaczało to, że postanowił dzielić z nią jej dom, łoże i palenisko, a ona zgodziła się na to) i spodziewał się „na wiosnę" zo­ stać ojcem. To wszystko. Wiosna przyszła i minęła, ale nie było żadnych więcej wieści, Ian nie umarł, ale sytuacja niewiele się od tego różniła. By­ ły niewielkie szanse, że jeszcze kiedykolwiek go ujrzymy, i Jamie o tym wiedział; pochłonęły go pustkowia. Jamie delikatnie dotknął zniszczonego papieru, śledząc okrągłe, trochę dziecinne pismo. Wiedziałam, że przekazał Jenny, co napisał. I wiedzia­ łam też, dlaczego nie wysłał jej już wcześniej oryginału. To był jedyny ma­ terialny ślad po Ianie. Oddać go to jakby ostatecznie zrzec się Iana na rzecz Mohawków. -356-

Ave!, tak zaczynała się wiadomość napisana niewyrobionym pismem Ia­ na, Ian salutat avunculus Jaobus. Ian pozdrawia wuja Jamesa. łan znaczył dla Jamiego więcej niż pozostali siostrzeńcy. Kochał wszyst­ kie dzieci Jenny, ale łan był kimś szczególnym - przybranym synem, jak Fergus. Tym bardziej że w jego żyłach, w odróżnieniu od Fergusa, płynę­ ła krew Jamiego. W pewnym sensie zastępował mu straconego syna. Ten syn także nie umarł, ale nie można było już go odzyskać. Świat nagle wy­ dał mi się pełen utraconych dzieci. - Tak - powiedziałam z zaciśniętym gardłem. - Chyba powinieneś to wysłać, nawet jeśli Jenny... - Myśl o łacinie przypominała mi notatkę Rawlingsa. Sięgnęłam po księgę, mając nadzieję skierować uwagę Jamiego na inne tory. - A skoro jesteśmy przy łacinie... jest tutaj taki dziwny kawa­ łek. Mógłbyś może na to zerknąć? - Ano, oczywiście. Odłożył wiadomość od Iana na bok i wziął ode mnie brulion, przesu­ wając go tak, żeby resztki popołudniowego słońca oświetliły stronę. Zmarszczył nieco brwi, wodząc palcem za słowami. - Chryste, ten człowiek ma nie większe pojęcie o gramatyce łacińskiej niż ty, Angliszko. - Och, pięknie dziękuję. Nie wszyscy możemy być uczonymi, prawda? Przysunęłam się i zerkałam mu przez ramię. Miałam więc rację, Rawlings nie przeszedł na łacinę dla zabawy ani tyl­ ko po to, żeby się popisać erudycją. - Osobliwe... - powiedział Jamie, powoli tłumacząc i przesuwając palec po stronie. - Budzą mnie... nie, chyba miał na myśli „obudziły mnie"... od­ głosy z pokoju sąsiadującego z moim. Myślę... Pomyślałem, że pacjent po­ szedł się załatwić, więc ruszyłem za nim... Zastanawiam się, po co zrobił? - Pacjent, nawiasem mówiąc, to Hector Cameron, miał kłopoty z pęche­ rzem. Rawlings mógł chcieć zobaczyć, jak oddaje mocz, sprawdzić, jakie ma trudności, czy go coś boli, czy w moczu jest krew, coś takiego. Jamie rzucił mi ukradkowe spojrzenie, uniósł brew, a potem pokręcił gło­ wą i wrócił do opisu, mrucząc coś na temat specyficznych upodobań lekarzy. - Homo procediente... mężczyzna kieruje się... Dlaczego nazywa go „męż­ czyzną" zamiast użyć imienia? -Pisał po łacinie, żeby się nie zdradzić - wyjaśniłam niecierpliwie. Chciałam usłyszeć, co dalej. - Gdyby Cameron zobaczył w notatkach swo­ je imię, pewnie by się tym zainteresował. Co było dalej? -Mężczyzna wychodzi... na zewnątrz, to znaczy, że wychodzi tylko z pokoju? To musi znaczyć, że na dwór... wychodzi, a ja za nim. Idzie

-357-

pewnym krokiem, szybko... A co w tym dziwnego? O, tu nie rozumiem. Podaję... podałem mężczyźnie dwanaście granów laudanum... - Dwanaście granów? Na pewno tak napisał? - Pochyliłam się nad ra­ mieniem Jamiego, żeby zerknąć, ale tak właśnie było napisane. Jamie wska­ zał na zapis, gdzie wszystko widniało czarno na białym. - Ale to może po­ walić konia! - Ano, dwanaście granów laudanum na sen - powiedział. Nic dziwne­ go, że doktor zdumiał się, gdy zobaczył, że Cameron pędzi w środku no­ cy przez trawnik. Szturchnęłam Jamiego łokciem. -Dalej! - Hmm. Pisze, że poszedł do wygódki, pewnie spodziewał się tam zna­ leźć Camerona, ale tam nikogo nie było i nie czuć było po zapachu... jak­ by nikt z niej ostatnio nie korzystał. - Nie musisz się silić na delikatność ze względu na mnie. -Wiem - powiedział, uśmiechając się szeroko. - Ale moja wrażliwość nie została jeszcze dostatecznie stępiona, chociaż jesteśmy razem już tak długo, Angliszko. Auć! - Poderwał się, pocierając rękę, gdy go uszczyp­ nęłam. Zmarszczyłam brwi i spojrzałam na niego, chociaż w głębi duszy cieszyłam się, że poprawiłam humor nam obojgu. - Może trochę mniej tej wrażliwości, bardzo cię proszę - powiedziałam, przytupując. - Poza tym nigdy jej nie miałeś, bo inaczej w życiu byś się ze mną nie ożenił. Gdzie więc się podział Cameron? Przejrzał stronę, czytając cicho. - Doktor nie wiedział. Pokręcił się trochę, aż w końcu wypadł na nie­ go kamerdyner, który wziął go za jakiegoś bandytę i postraszył butelką whisky. - Przerażająca broń - stwierdziłam, uśmiechając się na myśl o Ulissesie w szlafmycy, wymachującym tym narzędziem zniszczenia. - Jak jest „bu­ telka whisky" po łacinie? Jamie zerknął na stronę. - On napisał aqua vitae, chyba trafniej nie mógł tego określić. Ale to mu­ siała być whisky. Napisał, że kamerdyner dał mu pięćdziesiątkę, żeby się otrząsnął z szoku. - Więc nie znalazł Camerona? - Znalazł. Otulonego w białej pościeli w łóżku, chrapiącego. Następne­ go ranka zapytał go, ale Cameron nie przypominał sobie, żeby wstawał w nocy. - Przekręcił stronę palcem i zerknął na mnie. - Czy mógł nie pa­ miętać z powodu laudanum? -358-

- Mógł - odparłam, marszcząc czoło. - Z pewnością. Ale to po prostu niewiarygodne, żeby w ogóle zdołał wstać po takiej dawce... Chyba że... - Uniosłam brew, przypominając sobie uwagę Jocasty, gdy rozma­ wiałyśmy w River Run. - Czy to możliwe, że twój wuj Hector zażywał opium albo coś takiego? Ktoś, kto nałogowo brał duże ilości laudanum, mógł się uodpornić. Wtedy dawka zalecona przez Rawlingsa nie za­ działałaby. Jamie, którego nigdy nie szokowało podejrzenie kogoś z jego krewnych o jakąś deprawację, zastanowił się poważnie i pokręcił głową. - Jeśli tak, to nic o tym nie słyszałem. Ale z drugiej strony - dodał lo­ gicznie - dlaczego ktoś miałby mi o tym mówić. To prawda. Jeśli Hector Cameron miał dość środków, żeby zażywać im­ portowane narkotyki - a miał z pewnością, ponieważ River Run to najle­ piej prosperująca plantacja w okolicy - to była to tylko i wyłącznie jego sprawa. Mimo wszystko podejrzewałam, że nie dałoby się to ukryć. Jamie myślami był już przy dalszych linijkach. - Dlaczego człowiek wychodziłby w środku nocy z domu, żeby się wy­ sikać, Angliszko? - zapytał. - Wiem, że Hector Cameron miał nocnik; sam z niego korzystałem. Na dnie jest nazwisko i herb Camerona. - Doskonałe pytanie. - Zagapiłam się na stronę z zagadkowymi zapi­ skami. - Jeżeli Hector Cameron rzeczywiście bardzo cierpiał albo miał znaczne trudności, bo na przykład przesuwał mu się kamień nerkowy, to mógł wyjść, żeby nie budzić całego domu. - Nie słyszałem, aby mój wuj brał opium, ale też nie słyszałem, żeby zbytnio przejmował się żoną albo służbą - stwierdził Jamie zgryźliwie. Bądź co bądź, Hector Cameron to był kawał łajdaka. Zaśmiałam się. - Rozumiem, dlaczego twoja ciotka uważa Duncana za takiego sympa­ tycznego. Adso przydreptał do pokoju z resztkami ważki w pysku i usiadł koło moich nóg, abym mogła podziwiać zdobycz. - Dobrze - powiedziałam kotu i pogłaskałam go przelotnie. - Ale nie trać apetytu, w spiżarni jest mnóstwo karaluchów, które chciałabym po­ lecić twojej uwadze. - Ecce homo - mruknął Jamie w zamyśleniu, pukając palcem w brulion. Francuz, nie uważasz? - Co takiego? - Spojrzałam na niego. - Nie przyszło ci na myśl, Angliszko, że być może to nie za Cameronem doktor wyszedł w nocy? -359-

- Nie, dopóki tego nie powiedziałeś. - Pochyliłam się, żeby zerknąć na zapiski. - Ale dlaczego miałby to być ktoś inny, a już zwłaszcza Francuz? Jamie wskazał na brzeg kartki, gdzie znajdowało się kilka drobnych ry­ sunków. Myślałam, że to zwykłe bazgroły. Pod palcem Jamiego widać by­ ło fleur de lis. - Ecce homo - powtórzył, stukając w rysunek. - Doktor nie był pewny, za kim idzie, dlatego nie użył nazwiska. Jeśli Cameron spał, to ktoś inny musiał wyjść z domu w nocy. A jednak doktor nie wspomina, żeby ktoś jeszcze był obecny. - Mógł nie wspomnieć, jeżeli nie badał tej osoby. To nie są osobiste za­ piski, lecz historie przypadków, spostrzeżenia na temat pacjentów i le­ czenia, które zaordynował. Ale z drugiej strony... - Zmarszczyłam brwi, patrząc na stronę. - Fleur de lis narysowany na marginesie niekoniecznie musi coś oznaczać, nie musi oznaczać, że był tam Francuz. Francuzi nie zjawiali się zbyt często w Karolinie Północnej, Fergus na­ leżał do wyjątków. Na południe od Savannah było kilka francuskich osied­ li, ale to przecież setki mil od nas. Fleur de lis to może przypadkowa bazgranina, ale - o ile dobrze pa­ miętałam - Rawlings nigdzie nie robił takich rysuneczków. Kiedy coś ry­ sował, zawsze wiązało się to ściśle z tematem; szkice pomagały mu coś za­ pamiętać albo stanowiły wskazówkę dla lekarza, który zjawi się tu po nim. Nad kwiatem lilii widniała figura przypominająca trójkąt z kółeczkiem przy górnym wierzchołku i z falistą podstawą. Pod nią znajdowały się li­ tery. Au et Aq. - A... u - powiedziałam powoli. - Aurum. - Złoto? - Jamie zerknął na mnie zaskoczony. Kiwnęłam głową. - Tak, to symbol chemiczny złota. Aurum et aqua. Złoto i woda. Może miał na myśli goldwasser, płatki złota w zawiesinie z roztworu wodnego. To lekarstwo na artretyzm i co dziwne, często skuteczne, chociaż nikt nie wie dlaczego. - Drogie - zauważył Jamie. - Chociaż Camerona pewnie było na nie stać. Może zaoszczędził uncję albo dwie ze swoich sztabek złota, hmm? - Rzeczywiście Rawlings pisał, że Cameron chorował na artretyzm. Zmarszczyłam brwi, patrząc na stronicę i zagadkowe rysunki na margi­ nesie. - Może zamierzał zalecić mu stosowanie goldwasser. Ale nic mi nie wiadomo, by lilia lub to - wskazałam rysunek były symbolem jakiegoś le­ ku, o którym bym słyszała. Ku mojemu zaskoczeniu Jamie roześmiał się. - Nie dziwię się, Angliszko. To cyrkiel, symbol wolnomularzy. -360-

- Tak? - Zamrugałam i spojrzałam na Jamiego. - Cameron był maso­ nem? Wzruszył ramionami i przeczesał włosy palcami. Jamie nigdy nie mó­ wił o własnych powiązaniach z wolnomularzami. Był „inicjowany", jak oni mówili, w Ardsmuir i, niezależnie od tajemnicy obowiązującej człon­ ków loży, rzadko mówił cokolwiek o tym, co wydarzyło się wśród tych wilgotnych, kamiennych murów. - Rawlings też musiał być masonem - stwierdził. Widać było, że nie ma ochoty mówić o wolnomularstwie, ale nie mógł się powstrzymać od do­ kończenia logicznego wywodu. - Inaczej nie miałby o tym pojęcia. - Po­ pukał długim palcem w symboliczny cyrkiel. Zupełnie nie wiedziałam, co powiedzieć, ale uratował mnie Adso, któ­ ry wypluł bursztynowe skrzydełka i wskoczył na biurko w poszukiwaniu kolejnej przekąski. Jamie chwycił jedną ręką kałamarz, drugą złapał no­ we pióro, aby je uratować przed kotem. Pozbawiony zdobyczy Adso prze­ szedł spokojnie na brzeg biurka i przysiadł na stosie listów. Delikatnie po­ ruszał ogonem, jakby udawał, że tylko podziwia widoki. Jamie zmrużył oczy w obliczu tej zuchwałości. - Zabieraj swój futrzasty tyłek z mojej korespondencji, kocurze - po­ wiedział, kłując Adsa ostrym końcem pióra. Wielkie zielone oczy kota roz­ szerzyły się na widok poruszającego się końca pióra. Adso spiął się do sko­ ku. Jamie kusił go, bawiąc się piórem. Adso zamachnął się łapą, ale bez skutku. Złapałam kota pośpiesznie, nim zdążył nabałaganić. Podniosłam go z li­ stów, a on, zaskoczony i oburzony, miauknął w proteście. - Nie, to jego zabawka - wytłumaczyłam kotu i rzuciłam Jamiemu stro­ fujące spojrzenie. - Idziemy, miałeś się zająć karaluchami. Sięgnęłam po księgę przypadków wolną ręką, ale Jamie mnie po­ wstrzymał. - Zostaw mi to na chwilę, Angliszko. Jest coś dziwnego w tej sugestii o francuskim masonie kręcącym się nocą po River Run. Chciałbym zoba­ czyć, o czym jeszcze Rawlings pisał po łacinie. - Dobrze. - Podniosłam kota, który zaczął głośno mruczeć, spodziewa­ jąc się karaluchów, i zerknęłam przez okno. Słońce zaczęło chować się za kasztanami, rozpalając na niebie łunę. Słyszałam hałasujące w kuchni ko­ biety i dzieci. Pani Bug z pomocą Brianny i Marsali zaczęła nakrywać do kolacji. - Zaraz będzie kolacja - powiedziałam i pochyliłam się, żeby ucałować Jamiego w czubek głowy, na której słońce kładło się płonącą koroną. -361-

Uśmiechnął się do mnie. Dotknął palcami ust, potem dotknął nimi mnie. Nim doszłam do drzwi, już zagłębił się w lekturze zapisanych drobnym pismem stronic. Samotna kartka z dwoma słowami leżała na brzegu biur­ ka, zapomniana - przynajmniej na razie.

97. Choroby krwi Mignęło mi za drzwiami coś brązowego. Adso zeskoczył z blatu, jakby ktoś krzyknął „ryba". Rzeczywiście chodziło o coś niemal równie atrakcyjne­ go - to Lizzie wracała z mleczarni ze śmietaną zebraną z mleka w jednym ręku i maselnicą w drugiej oraz z wielkim dzbanem mleka dość chwiej­ nie przyciśniętym do piersi skrzyżowanymi nadgarstkami. Adso kręcił się jej pod nogami jak futrzana lina. Miał nadzieję, że Lizzie się potknie i wy­ puści skarby. - Przemyśl to sobie, kocie - powiedziałam do Adso, ratując dzban z mle­ kiem. - Och, dziękuję, pani - westchnęła z ulgą Lizzie, opuszczając ręce. Nie chciałam dwa razy chodzić. - Pociągnęła nosem i spróbowała go wy­ trzeć ręką, omal nie wypuszczając masła. Wyciągnęłam szybko chusteczkę z kieszeni i przyłożyłam jej do nosa. Z trudem powstrzymałam matczyny odruch, żeby powiedzieć: „A teraz dmuchnij". - Dziękuję, pani - powtórzyła i zatoczyła się lekko. - Dobrze się czujesz, Lizzie? - Nie czekając na odpowiedź, wzięłam ją za rękę i zaciągnęłam do pracowni, gdzie przy wielkim oknie mogłam do­ brze jej się przyjrzeć. - Czuje się całkiem dobrze, madam. Naprawdę, nic mi nie jest! zaprotestowała, przyciskając śmietanę i masło, jakby chciała się za­ słonić. Była blada, ale Lizzie zawsze była blada, jakby nie miała dość krwinek. Jednakże jej skóra wyglądała jaśniej niż zwykle, więc się zaniepokoiłam. Minął rok od jej ostatniego ataku malarii i wydawało się, że jest zdrowa, a jednak... - Chodź tu - powiedziałam i pociągnęłam ją w stronę dwóch wysokich stołków. - Usiądź na chwilę. -362-

Niechętnie, ale nie śmiejąc protestować, usiadła. Wzięłam od niej na­ czynia, zerkając na Adsa, który nie spuszczał ich z oczu, i postawiłam je w bezpiecznym miejscu w kredensie. Tętno miała normalne -jej puls zawsze był odrobinę przyśpieszony i sła­ by. Oddech... w porządku, równy, bez świstów. Węzły chłonne przy szczę­ ce wyczuwalne, ale to nic niezwykłego. Od czasu malarii stale były po­ większone - jakby pod delikatną skórą kryło się przepiórcze jajko. Węzły szyjne też były powiększone, a tych zwykle nie potrafiłam wymacać. Podwinęłam jej powiekę kciukiem i przyjrzałam się uważnie bladoszarej gałce ocznej. Lizzie odpowiedziała mi niespokojnym spojrzeniem. Oko wyglądało dobrze mimo lekkiego przekrwienia. Ale jednak coś było nie w porządku z tymi oczami, chociaż nie wiedziałam jeszcze co. Może to ten lekko żółtawy odcień białka. Zmarszczyłam brwi i obróciłam jej gło­ wę, trzymając dłoń pod jej brodą. - Witam, wszystko w porządku? - Roger zatrzymał się w progu. W rę­ ku trzymał nonszalancko bardzo wielkiego i bardzo martwego ptaka. - Indyk! - wykrzyknęłam, starając się nadać głosowi nutę podziwu. Świetnie, lubiłam indyki, ale Jamie i Bree zabili w zeszłym tygodniu pięć tych olbrzymich ptaków, przez co ostatnie kolacje były dość monotonne. W tej chwili trzy z nich wisiały w wędzarni. Z drugiej strony dzikie in­ dyki były sprytne i trudne do upolowania, a z tego, co wiedziałam, Ro­ gerowi jeszcze nigdy nie udało się żadnego ustrzelić. - Sam go ustrzeliłeś? - zapytałam, podchodząc z obowiązku, aby przyj­ rzeć się zdobyczy. Trzymał indyka za nogi. Wielkie skrzydła rozchyliły się lekko i zielonoczarne pióra na piersi ptaka zabłysły w słońcu tęczowo. - Nie. - Opaloną twarz Rogera oblał rumieniec: od słońca, z podniece­ nia, albo od jednego i drugiego. - Złapałem go - odparł dumnie. - Trafi­ łem go kamieniem w skrzydło, a potem go dogoniłem i skręciłem mu kark. - Wspaniale - powiedziałam, z nieco bardziej szczerym entuzjazmem. Nie musimy przy oprawianiu wygrzebywać z mięsa śrutu ani ryzykować złamania zęba przy jedzeniu. - To piękny ptak, panie Mac. - Lizzie ześlizgnęła się ze stołka i też po­ deszła. - A jaki tłusty! Może wezmę go i oskubię? - Co? Och, nie, dziękuję, Lizzie. Sam się tym zajmę. - Roger zaczer­ wienił się jeszcze bardziej, a ja powstrzymałam uśmiech. Chciał się po­ chwalić przed Brianną. Przełożył ptaka do lewej ręki i wyciągnął do mnie prawą, owiniętą zaplamionym krwią kawałkiem materiału. -Miałem mały wypadek, gdy siłowałem się z ptakiem. Mogłabyś...? -363-

Odwinęłam szmatkę i zacisnęłam usta, gdy zobaczyłam, co się stało. In­ dyk, walcząc o życie, rozdarł mu pazurami wierzch dłoni, zostawiając trzy szarpane rany. Krew już prawie zakrzepła, ale w najgłębszym rozcięciu nadal zbierała się świeża i ściekała mu po placu na podłogę. - Rzeczywiście, mały wypadek - powiedziałam i spojrzałam na niego, unosząc brwi. - Tak, mogłabym. Chodź tu i siadaj. Oczyszczę to i... Lizzie! Poczekaj chwilę! Lizzie już zamierzała skorzystać z zamieszania i wyślizgnąć się. Zamarła w pół kroku, jakbym ją postrzeliła. - Naprawdę, madam, czuje się całkiem dobrze - prosiła. - Nic mi nie jest. Właściwie to zatrzymałam ją tylko po to, żeby przypomnieć o zabraniu masła i śmietany z kredensu. Mlekiem już zajął się Adso. Stał na tylnych łapach, a głowę trzymał już w dzbanie, z którego dochodziły ciche od­ głosy chłeptania. Towarzyszył im odgłos skapywania na podłogę kropli krwi. To podsunęło mi pewną myśl. - Mam pomysł - powiedziałam. - Usiądź jeszcze Lizzie. Chcę pobrać ci trochę krwi. Lizzie wyglądała jak polna mysz, która podniosła wzrok znad swoich okruszków i odkryła, że znalazła się wśród stada płomykówek. Nie po­ trafiła jednak sprzeciwić się poleceniu. Z ogromnym oporem usiadła z po­ wrotem na stołku obok Rogera, który położył indyka na podłodze za sobą. - Do czego potrzebna ta krew? - zapytał zainteresowany. - Mogę dać tyle, ile zechcesz, za darmo. - Z szerokim uśmiechem podniósł zranioną rękę. - Cóż za hojność - odparłam, wyciągając płótno i garść czystych szkie­ łek. - Ale ty nie chorowałeś na malarię, prawda? - Wyciągnęłam Adsa z dzbana z mlekiem, łapiąc go za kark, i zrzuciłam na podłogę, by nie do­ stał się do góry kredensu. -Nie, o ile mi wiadomo. - Roger obserwował moje przygotowania z wielką ciekawością. Lizzie zaśmiała się smutno. - Wiedziałby pan, gdyby pan ją miał. - Pewnie tak. - Spojrzał na nią ze współczuciem. - To paskudna rzecz, o ile wiem. - Tak. Kości bolą, jakby były połamane, a oczy palą żywym ogniem. Pot spływa strumieniami, a zęby szczękają od dreszczy. - Przygarbiła się i za­ drżała na samo wspomnienie. - Ale myślałam, że to już minęło - powie­ działa, patrząc niespokojnie na skalpel, który sterylizowałam w płomieniu lampy alkoholowej. -364-

-Mam taką nadzieję - powiedziałam, mrużąc oczy nad płomykiem. Wzięłam kawałek szmatki i niebieską, szklaną butelkę, w której trzyma­ łam destylowany alkohol, i dokładnie wytarłam czubek jej środkowego palca. - Niektórzy nigdy nie mają następnego ataku i mam nadzieję, że ty do nich należysz, Lizzie. Ale u większości malaria co pewien czas wra­ ca. Zamierzam sprawdzić, czy czeka cię nawrót. Gotowa? Nie czekając, aż kiwnie głową, nacięłam lekko skórę, odłożyłam ostrze i złapałam szkiełko. Ścisnęłam czubek palca i zebrałam po trochu krwi na trzy szkiełka. Potem zawinęłam palec szmatką i puściłam go. Pracowałam szybko. Wzięłam czyste szkiełka przykrywkowe i położy­ łam je na próbkach krwi, a potem szybko je zdjęłam, rozmazując kropel­ ki. Wreszcie zostawiłam próbki, aby wyschły. - To wszystko, Lizzie - powiedziałam z uśmiechem. - Za chwilę będzie można obejrzeć próbki. Zawołam cię, gdy będą gotowe, dobrze? - Och... nie, pani, nie trzeba - mruknęła, wstając i patrząc ze strachem na szkło pomazane krwią. - Nie muszę tego oglądać. - Odłożyła szmat­ kę, poprawiła fartuch i pośpiesznie wyszła. Koniec końców zapomniała o maśle i śmietanie. - Przepraszam, że musiałeś czekać. Pomyślałam tylko... - Sięgnęłam do kredensu, wyciągnęłam trzy gliniane naczynka i otworzyłam je. - Nic nie szkodzi - zapewnił mnie Roger. Patrzył zafascynowany, jak sprawdzam każdy preparat, czy wysechł, a potem zanurzam je w naczynkach. - N o dobrze. - Teraz mogłam zająć się oczyszczeniem i opatrzeniem dłoni, co było zabiegiem dość prostym. - Wygląda lepiej, niż się spodzie­ wałam - mruknęłam, ocierając zakrzepłą krew z knykci. - Polało się spo­ ro krwi, to dobrze. - Skoro tak mówisz. - Nie wzdrygnął się nawet, ale powoli odwrócił twarz, żeby nie patrzeć. - Krew oczyściła rany - wyjaśniłam, wylewając na nie trochę alkoho­ lu. - Nie muszę zbyt głęboko przemywać. Wstrzymał oddech, wciągając powietrze z sykiem, a potem, starając się zająć uwagę czymś innym, wskazał na naczynia, w których moczyły się preparaty. - A skoro mówimy o krwi, co zrobiłaś pannie Myszce? - Chcę coś sprawdzić. Nie wiem, czy się uda, ale przygotowałam kilka eks­ perymentalnych barwników roślinnych. Jeśli któryś zadziała na krew, będę mogła wyraźnie zobaczyć czerwone krwinki pod mikroskopem. I to, co jest w nich, w środku - tłumaczyłam mu z nadzieją i nieśmiałym entuzjazmem. -365-

Stworzenie barwników kontrastowych z dostępnych tu materiałów nie było niemożliwe, choć zapewne bardzo trudne. Miałam zwykłe rozpusz­ czalniki - alkohol, wodę, terpentynę i ich destylaty, szeroki wachlarz barw­ ników roślinnych od indygo do owoców róży oraz sporą wiedzę o ich wła­ ściwościach barwienia. Nie miałam fioletu krystalicznego ani fuksyny karbolowej, ale udało mi się zrobić czerwonawy barwnik, w którym dobrze, choć krótko było wi­ dać komórki nabłonka. Trzeba tylko sprawdzić, czy ten sam barwnik za­ działa na czerwone krwinki i materiał przez nie wchłonięty, czy też będę musiała znaleźć inny. - A co w nich jest? - Roger spojrzał na mnie z zaciekawieniem. - Plasmodium vivax - odparłam. - Pierwotniak, który wywołuje malarię. - I możesz go zobaczyć? Myślałem, że zarazki są za małe, żeby je zo­ baczyć, nawet pod mikroskopem! - Jesteś okropny, tak jak Jamie - powiedziałam spokojnie. - Ale uwiel­ biam słuchać, jak Szkoci wymawiają „zarrrazki". Takie złowrogie słowo wypowiedziane niskim głosem z tym dudniącym „r", no wiesz. Roger roześmiał się. Powieszenie odebrało jego głosowi prawie całą si­ łę, ale zachowały się niższe, bardziej ostre rejestry. - To brzmi prawie tak dobrze jak morrrderrrstwo - powiedział, dud­ niąc jak betoniarka. - Och, dla Szkota nic nie brzmi tak dobrze jak „morrrderrrstwo". Krwio­ żercze bestie, to pewne. - Wszyscy? - Uśmiechnął się szeroko, najwyraźniej nie mając nic prze­ ciwko temu okropnemu uogólnieniu. - Wszyscy co do jednego - potwierdziłam. - Na pierwszy rzut oka ła­ godni, ale spróbuj obrazić Szkota albo zadrzeć z jego rodziną. U granicy już stoją niebieskie berety, a po chwili na wzgórzach Cromdale roi się od lanc i mieczy. - Co ja słyszę? - mruknął, patrząc na mnie. - I wyszłaś za jednego z nich... - Już ładnych parę lat temu. - Skończyłam przemywanie, płukanie i osu­ szanie dłoni. Drobne czerwone plamki przesączały się przez świeżą ga­ zę. - A skoro wciąż jesteśmy przy krwi - powiedziałam lekkim tonem wiesz może przypadkiem, jaką masz grupę? Uniósł ciemną brew. Cóż, nie chciałam, żeby mu to w końcu umknęło, potrzebowałam tylko okazji, by poruszyć tę kwestię. - Tak - odparł powoli. - Wiem. Zero plus. Utkwił we mnie zaciekawione spojrzenie ciemnozielonych oczu. -366-

- Ciekawe - odparłam. Położyłam świeży kawałek gazy i zaczęłam bandażować dłoń. - Bardzo ciekawe? - zapytał. Zerknęłam na niego i nasze spojrzenia się spotkały. - Umiarkowanie. Wyjęłam preparaty ociekające różowym i niebieskim barwnikiem. Je­ den oparłam o dzban z mlekiem, a pozostałe dwa zamieniłam miejscami: różowy preparat włożyłam do niebieskiego barwnika, a niebieski do ró­ żowego. - Istnieją trzy główne grupy krwi - powiedziałam, dmuchając delikat­ nie na opartą o dzbanek próbkę. - W gruncie rzeczy jest ich więcej, ale te są powszechnie znane. Jest to tak zwany układ grupowy AB0. Mówi się, że ktoś ma grupę A, B lub 0. Tak jak inne cechy grupa krwi jest uwarun­ kowana genetycznie, więc - zakładając, że większość ludzi jest hetero­ seksualna - masz po połowie genów od każdego z rodziców. - Coś mi się mgliście przypomina ze szkoły - rzucił obojętnie Roger. Te wszystkie cholerne, przepraszam, tabele o hemofilii w rodzinie kró­ lewskiej i takie tam. Domyślam się, że teraz chodzi o coś bardziej osobi­ stego, tak? - Nie wiem. Być może. Różowy preparat wyglądał już na suchy. Położyłam go delikatnie pod mikroskopem i pochyliłam się, żeby wyregulować lusterko. - Grupy krwi są związane z antygenami w krwinkach czerwonych mówiłam, zerkając przez okular i próbując ustawić ostrość. Ludzie z gru­ pą A mają jeden rodzaj antygenu, ludzie z B - inny, a ludzie z grupą 0 nie mają żadnego. Są też osoby, u których występują oba antygeny, one ma­ ją grupę krwi AB. Nagle pojawiły się czerwone krwinki, lekko zabarwione, niczym okrąg­ łe różowe duchy. Gdzieniegdzie plama ciemniejszego różu mogła wska­ zywać na obecność szczątków komórek albo jedną z większych białych krwinek. Poza tym niewiele więcej było widać. - No więc - ciągnęłam, wyjmując następne dwie próbki z barwników jeżeli jedno z rodziców da dziecku grupę 0, a drugie A, dziecko będzie miało grupę A, ponieważ badanie krwi wykryje obecność antygenu. Ale to dziecko będzie też miało gen grupy 0. - Pomachałam delikatnie prepa­ ratami w powietrzu, żeby obeschły. - Ja mam grupę A. Akurat wiem, że mój ojciec miał grupę 0. Żeby mieć grupę krwi 0, musiał mieć oba geny grupy 0. Którykolwiek swój gen mi przekazał, był to gen grupy 0. Stąd wiadomo, że gen grupy A pochodzi od matki. -367-

Widząc dobrze znany mi szklisty wzrok Rogera, westchnęłam i poło­ żyłam próbkę. Bree rysowała dla mnie zarodniki pleśni i zostawiła przy mikroskopie ołówek i notatnik. Otworzyłam zeszyt na czystej stronie. - Popatrz - powiedziałam i narysowałam szybko schemat. Henry 00 = grupa 0

Claire 0A = grupa A

Julia A? = grupa A lub AB

- Widzisz? - popukałam końcem ołówka. - Nie wiem, jaką dokładnie grupę krwi miała moja matka, ale to nieważne. Ponieważ mam grupę A, zapewne ona przekazała mi gen tej grupy, ojciec nie mógł. Następna próbka prawie już wyschła. Odłożyłam ołówek, wsunęłam preparat na miejsce i pochyliłam się nad okularem. - Możesz zobaczyć grupy krwi, to znaczy te przeciwciała pod mikro­ skopem? - Roger stał tuż za mną. - Nie - odparłam, nie podnosząc wzroku. - Nie mam nawet w przy­ bliżeniu wystarczającej rozdzielczości. Ale da się zobaczyć inne rzeczy. Mam nadzieję. - Przekręciłam trochę gałkę ostrości i komórki nagle stały się widoczne. Odetchnęłam. Przeszedł mnie dreszcz. Widziałam je: gdzie­ niegdzie różowawe dyski czerwonych krwinek, a w środku niektórych ciemne plamy okrągłe albo w kształcie kręgli. Serce zabiło mi z podniece­ nia. Wykrzyknęłam cicho z zachwytu. - Chodź, zobacz - powiedziałam i odsunęłam się od mikroskopu. Roger pochylił się zafrapowany. - Co oglądam? - zapytał, mrużąc oko. - Plasmodium vivax - wyjaśniłam z dumą. - Malaria. Małe ciemne plam­ ki wewnątrz komórek. Okrągłe plamki to pierwotniaki, jednokomórkowe stworzenia przenie­ sione do krwi przez ugryzienie komara. Tych kilka, które wyglądały jak kręgle, to pierwotniaki w fazie pączkowania, gotowe do rozmnożenia się. - Kiedy zaczną pączkować - wyjaśniłam i pochyliłam się, żeby jeszcze raz zerknąć - będą się tak długo namnażać, aż rozerwą komórkę i prze­ niosą się do nowych. Wtedy pacjent ma rzut malarii z gorączką i dresz­ czami. Kiedy Plasmodium jest w uśpieniu, nie rozmnaża się, pacjent nie ma objawów. -A dlaczego zaczynają się rozmnażać? - zapytał zafascynowany Roger? -368-

- Nikt właściwie nie wie. - Wzięłam głęboki wdech. Zakorkowałam z po­ wrotem słoiczki z barwnikami. - Ale można kontrolować sytuację, gdy za­ czną się rozmnażać. Nikt nie może żyć na chininie, a nawet brać jej przez dłuższy czas. Kora chinowa jest bardzo droga, nie wiadomo też, jaki wpływ na organizm ma dłuższe zażywanie chininy. Większość pierwotniaków jest, niestety, niewrażliwa na penicylinę. Ale będę sprawdzać krew Lizzie co kilka dni i jeżeli zauważę, że Plasmodium gwałtownie przybywa, zacznę jej podawać chininę. Przy odrobinie szczęścia może zapobiegniemy wy­ buchowi choroby. Warto przynajmniej spróbować. Kiwnął głową, patrząc na mikroskop i zabarwiony na fioletowawo pre­ parat. - Na pewno warto - powiedział cicho. Patrzył, jak się kręcę po pokoju, sprzątając po zabiegach. Kiedy schyli­ łam się po zakrwawioną szmatkę, w którą miał zawiniętą dłoń, zapytał. - Znasz oczywiście grupę krwi Bree? - B - odparłam nie odrywając wzroku od pudełka z bandażami. - To dość rzadka grupa, zwłaszcza u białych. Zwykle spotyka się ją w małych, dość wyizolowanych społecznościach, u niektórych plemion indiańskich w południowo-zachodniej Ameryce, w niektórych czarnych społeczno­ ściach. Prawdopodobnie wywodzi się z jakiegoś regionu w Afryce, ale gdy odkryto grupy krwi, nie było już możliwości wyśledzić ich pocho­ dzenia. - Małe, wyizolowane społeczności, jak na przykład górale szkoccy? Podniosłam wzrok. - Na przykład. Pokiwał głową w milczeniu, rozmyślając nad czymś. Potem wziął ołó­ wek i powoli narysował w notatniku schemat, Claire A0 = grupa A

Brianna 0B = grupa B

Jamie B? = B lub AB

- Dobrze - powiedziałam, kiwając głową, gdy podniósł na mnie pyta­ jący wzrok. - Właśnie tak. Uśmiechnął się nieśmiało w odpowiedzi i spuścił wzrok, spoglądając na schemat. - Możesz więc powiedzieć? - spytał w końcu, nie podnosząc wzroku. Z całą pewnością? -369-

- Nie - odparłam z westchnieniem i wrzuciłam szmatkę do kosza na brudne rzeczy. - To znaczy nie mogę powiedzieć z całą pewnością, czy Jemmy jest twój. Być może mogłabym stwierdzić, czy nie jest twój. Pobladł. - Jak to możliwe? - Bree ma grupę B, a ja mam A. To znaczy, że Brianna ma gen grupy B i grupy 0 ode mnie. Mogła przekazać Jemmy'emu jeden z nich. Ty mo­ głeś mu przekazać tylko 0, bo tylko takie masz. Kiwnęłam głową w stronę stojaka z probówkami przy oknie; w jednej z nich jaśniała złociście w świetle popołudniowego słońca surowica. - W surowicy krwi znajdują się przeciwciała dla antygenu innego niż obecny w krwinkach czerwonych. Jeśli więc Bree przekazała synowi gru­ pę 0, a ty, jako jego ojciec, też 0, to chłopiec powinien mieć 0. W surowi­ cy jego krwi nie będzie przeciwciał, więc jego krew nie zareaguje w kon­ takcie z moją, Jamiego ani Bree. Gdyby Bree przekazała mu gen grupy B, a ty 0, Jemmy miałby grupę B. Jego krew zareaguje wówczas na moją krew, ale nie na krew Bree. W obu sytuacjach możesz być jego ojcem, ale rów­ nież każdy inny mężczyzna z grupą 0. Gdyby jednak... Wzięłam głęboki wdech i ujęłam ołówek. Pisałam powoli, objaśniając możliwości. Brianna OB = grupa B

Roger 00 = grupa 0

Jemmy OB lub 00 = grupa B lub grupa 0

- Ale - stuknęłam ołówkiem w kartkę - gdyby się okazało, że Jemmy ma grupę A lub AB, jego ojcem nie mógłby być homozygota z grupą 0. Homozygota to jest ktoś, kto ma dwa takie same geny, jak ty właśnie. Rozpisałam pozostałe możliwości, na lewo od pierwszego zapisu. X Brianna Roger A0/AA/AB/BB/B0/00 BO = grupa B 00 = grupa 0 Jemmy Jemmy AB = grupa AB BO = grupa B A0 = grupa A 00 = grupa 0 0B/B0 = grupa B BB = grupa B 00 = grupa 0 -370-

Zobaczyłam, że spojrzenie Rogera powędrowało do „X". Zastanowiłam się, dlaczego tak to zapisałam. Nie uważałam przecież, że ojcem Jemmy'ego może być ktokolwiek. Nie mogłam się jednak zmusić, żeby napi­ sać „Bonnet" - może to zwykły przesąd, a może po prostu chciałam o nim jak najmniej myśleć. - Pamiętaj - dodałam przepraszająco - że grupa 0 jest bardzo częsta. Roger chrząknął, usiadł i zmrużywszy oczy, przyglądał się wzorom w zamyśleniu. - To znaczy - odezwał się w końcu - że gdyby miał grupę 0 albo B, mo­ że być mój, ale nie z całą pewnością. A gdyby miał grupę A albo AB, na pewno nie jest mój. Potarł palcem świeżo zabandażowaną dłoń. - To bardzo zgrubny test - powiedziałam, przełykając ślinę. - Nie mo­ gę... to znaczy zawsze może zdarzyć się pomyłka w trakcie badań. Kiwnął głową, nie podnosząc wzroku. - Mówiłaś o tym Bree? - zapytał cicho. - Oczywiście. Powiedziała, że nie chce wiedzieć, ale żebym zrobiła ba­ danie, gdybyś ty chciał. Zauważyłam, że przełyka ślinę. Dotknął blizny na szyi. Nieruchomy wzrok utkwił w wyszorowanych deskach podłogi. Odwróciłam się, żeby go nie krępować, i pochyliłam nad mikroskopem. Będę musiała zrobić skalę, pomyślałam, kratkę, którą będę mogła przyło­ żyć do szkiełka preparatu, żeby z grubsza oszacować zagęszczenie komó­ rek zarażonych Plasmodium. Na razie musi wystarczyć szacunek na oko. Nagle dotarło do mnie, że skoro udało mi się uzyskać dobry barwnik, to teraz mogę przebadać wszystkich w Ridge, najpierw domowników. W górach było znacznie mniej komarów niż na wybrzeżu, ale ich nie bra­ kowało, a Lizzie, nawet jeśli czuła się już dobrze, nadal stanowiła źródło infekcji. - ...cztery, pięć, sześć... - Liczyłam zainfekowane komórki półgłosem, próbując nie zwracać uwagi na Rogera, siedzącego za mną, i na wspo­ mnienie, które nagle wróciło do mnie nieproszone, gdy powiedziałam o grupie krwi Brianny. Kiedy miała siedem lat, usuwano jej migdałki. Pamiętam do dziś leka­ rza, jak marszcząc brwi, patrzył na tabelę grup krwi dziecka i rodziców. Frank miał grupę A, tak samo jak ja. Dwoje rodziców o grupie A w żaden sposób nie mogło mieć dziecka z grupą B. Doktor podniósł wzrok, spojrzał na mnie, później na Franka i na jego twarzy odmalowało się zakłopotanie. Znów spojrzał na mnie i w jego oczach -371-

pojawiło się zimne podejrzenie. Jakbym miała szkarłatną literę cudzołoż­ nic wyhaftowaną na piersi, tyle że nie „A"*, lecz „B", pomyślałam. Frank, niech go Bóg błogosławi, zauważył to spojrzenie i powiedział po prostu. - Moja żona była wdową. Adoptowałem Bree, gdy była małym dziec­ kiem. Spojrzenie doktora ociepliło się i wyrażało skruchę. Frank złapał mnie mocno za rękę. Doktor nie zauważył tego, bo fałdy spódnicy zasłaniały nasze dłonie. Na wspomnienie tego uścisku zacisnęłam dłoń i nagle pre­ parat przechylił się. Miałam teraz przed oczami zamglone, puste szkło. Usłyszałam, że Roger wstał. Odwróciłam się. Uśmiechnął się do mnie; jego oczy były ciemne i łagodne jak mech. - Krew nie ma znaczenia - powiedział cicho. - To mój syn. - Tak - zgodziłam się z zaciśniętym gardłem. - Wiem. Głośny trzask przerwał ciszę. Spojrzałam w dół, przestraszona. Kolo mo­ ich stóp przefrunął obłoczek indyczego pierza. Adso, przyłapany na go­ rącym uczynku, wybiegł pędem z pracowni z wachlarzem oderwanego skrzydła w pysku. - Ty krwawy koci bandyto! - krzyknęłam.

98. Sprytny chłopczyk Tego wieczoru wiał zimny wiatr ze wschodu. Roger słyszał nieustający gwizd tuż za uszczelnioną gliną ścianą nad jego głową i skrzypienie tar­ ganych wichurą drzew za domem. Nagły podmuch szarpnął impregno­ waną skórą wiszącą w oknie. Wybrzuszyła się z trzaskiem i zerwała z jed­ nej strony, zmiatając z biurka papiery. Płomień świecy odchylił się niebezpiecznie. Roger pośpiesznie przesunął świecę w bezpieczne miejsce i przycisnął lewą ręką łopoczącą zasłonę. Zerknął przez ramię, żeby sprawdzić, czy ha­ łas nie obudził żony i synka. Kuchenna ścierka zakołysała się na gwoździu przy palenisku. Membrana bodhranu zadrżała lekko pod wpływem prze-

* Od adultery (ang.) - cudzołóstwo.

-372-

ciągu. Nagle z paleniska wystrzelił jęzor ognia. W jego świetle Roger zo­ baczył, jak Brianna zadrżała, gdy zimny podmuch schłodził jej policzek. Wtuliła się nieco głębiej w przykrycia, a kilka luźnych pasemek rudych włosów rozbłysło, gdy uniósł je podmuch. Łóżeczko na kółkach, w któ­ rym spał teraz Jemmy, stało przesłonięte dużym łóżkiem, ale z tamtej czę­ ści pokoju nie dobiegał żaden dźwięk. Roger odetchnął, zaczął grzebać w rogowej misce, w której trzymali róż­ ne przydatne drobiazgi, i znalazł pinezkę. Wbił ją na miejsce dłonią i zim­ ny podmuch zmniejszył się do zimnego przewiewu, a Roger schylił się po rozrzucone papiery. Och, czy dasz wrócić bydłu Telfera? Och, czy zrobisz to dla mnie? Powtórzył słowa w myślach, ocierając z pióra na wpół wyschnięty atra­ ment. Słyszał je, śpiewane starym, zachrypłym głosem Kimmiego Clellana. Była to piosenka o Jamiem Telferze z Fair Dodhead. Jedna z tych sta­ rych, ballad łotrzykowskich - miała kilkadziesiąt wersów i kilkanaście lo­ kalnych wersji, ale wszystkie opowiadały o tym, jak Telfer, Szkot mieszka­ jący przy granicy z Anglią, pomścił atak na swój dom, wzywając na pomoc przyjaciół i krewnych. Roger znał trzy wersje, ale Clellan śpiewał jeszcze inną, z nowym pobocznym wątkiem na temat kuzyna Telfera, Williego. Och, na mą duszę, rzekł Willie Scott, Złoję ci skórę batem! Kimmie śpiewał dla siebie, żeby zabić czas wieczorem, jak powiedział Rogerowi, albo żeby zabawić gospodarzy, którzy zapraszali go, aby zagrzał się przy ogniu. Pamiętał wszystkie piosenki z młodości w Szkocji i chęt­ nie z nimi występował, gdy tylko ktoś chciał posłuchać, o ile miał czym zwilżyć gardło, aby melodia płynęła gładko. Reszta towarzystwa w wielkim domu wytrzymała ze dwie, może trzy powtórki z repertuaru Clellana, przy czwartej wszyscy zaczęli ziewać i trzeć oczy i w końcu, mrucząc słowa przeprosin, ze szklistymi oczami poszli spać - en masse. Zostawili Rogera, żeby dalej poił staruszka whisky i namawiał do kolejnych powtórek, dopóki nie zapamięta słów. Pamięć jest zawodna, łatwo może jej coś umknąć, a wówczas miejsce faktów zajmują domniemania. Bezpieczniej jest ważne sprawy powierzyć papierowi. -373-

Me dam bydłu Jamiego wrócić Ze strachu ni po dobroci... Pióro skrzypiało cicho, chwytając jedno słowo po drugim i przyszpilając je do kartki niczym świetliki. Było już bardzo późno. Rogera od dreszczy i długiego siedzenia bolały mięśnie, ale uparł się, że zapisze wszystkie stro­ fy, póki je pamięta. Clellan może rano zniknąć pożarty przez niedźwiedzia albo zabity przez spadającą skałę, ale kuzyn Telfera, Willie, przetrwa. Popędzę bydło Telfera, Chociażby wszyscy Szkoci... Świeca zaskwierczała nagle, kiedy płomień trafił na gorszy kawałek kno­ ta. Światło, które padało na kartki, zafalowało, litery zniknęły w cieniu, gdy płomień zamienił się w błękitnego karła, niczym umierające miniatu­ rowe słońce. Roger rzucił pióro i złapał gliniany świecznik, mieląc w ustach przekleń­ stwo. Dmuchnął delikatnie, mając nadzieję, że płomień na nowo rozbłyśnie. - Lecz Willie dostał przez łeb - mruczał do siebie, powtarzając słowa mię­ dzy kolejnymi dmuchnięciami, aby mu nie umknęły. - Lecz Wilłie dostał przez łeb / A miecz przeciął mu pancerz / Zapłakał Harden z wściekłości / Gdy Willie, krwawiąc, na ziemię padł... Postrzępiona pomarańczowa aureola powoli rosła, karmiona jego od­ dechem, ale potem zaczęła się kurczyć, chociaż Roger cały czas delikatnie dmuchał. Przeszła w rozżarzoną czerwień, jaśniała drwiąco przez sekun­ dę - może dwie - i całkiem zgasła. W półmroku pokoju zostawiła tylko smużkę białego dymu i zapach rozgrzanego wosku pszczelego. Roger zaklął, tym razem głośniej. Brianna obróciła się w łóżku. Usły­ szał, jak zaszeleściły kukurydziane łuski, gdy uniosła głowę i nieprzytomna mruknęła coś pytająco. - Nic się nie stało - powiedział chrypiącym szeptem, zerkając niespo­ kojnie w stronę łóżeczka w kącie. - Świeca zgasła. Śpij spokojnie. Lecz Willie dostał przez łeb... - Mhm. Rozległo się ciche westchnienie i głowa Brianny znowu opadła na wy­ pchaną gęsim puchem poduszkę. Punktualnie jak w zegarku Jemmy uniósł głowę ze swojego posłania. Rudy puszek odcinał się na tle przyćmionego blasku z paleniska. Wydał z siebie jakiś wstydliwy alarmujący krzyk, prawie płacz, i nim Roger zdą-374-

żył zareagować, Brianna wyskoczyła z łóżka jak pocisk, złapała synka i jed­ ną ręką zaczęła mu ściągać ubranka. - Nocnik! - zawołała do Rogera, macając na oślep stopą i jednocześnie mocując się z ubrankiem. - Szukaj nocnika! Minutkę, skarbie - zagruchała do Jemmy'ego w odmiennym tonie. - Wstrzymaj się chwileczkę... Roger padł na kolana i zaczął macać w ciemnościach pod łóżkiem. Lecz Willie dostał przez łeb / A miecz przeciął mu... puklerz?... czerep? Przytłoczony sytuacją jakiś odległy bastion pamięci zaciął się i upor­ czywie powtarzał słowa piosenki, które rozbrzmiewały mu w myślach. Niestety, tylko melodia, bo słowa szybko zaczęły umykać. - Mam! - Znalazł gliniany nocnik, niechcący walnął nim w nogę łóżka, ale na szczęście nie stłukł go. Przetoczył nocnik po podłodze w stronę Bree. Brianna posadziła już rozebranego Jemmy'ego z okrzykiem tryumfu, a Roger zaczął macać w półmroku w poszukiwaniu świeczki, która mu wypadła, podczas gdy Bree mruczała zachęcająco: - No dobrze, kochanie, tak, o właśnie... Willie oberwał... nie, Willie dostał... Znalazł świecę - na szczęście nie załamała się - ominął szerokim łukiem małe przedstawienie i przyklęknął, żeby zapalić knot od żaru paleniska. A skoro już tam był, rozgarnął żar i dorzucił świeżą szczapę. Ogień za­ płonął, oświetlając Jemmy'ego, który wyglądał, jakby bardzo się starał i to z powodzeniem - zasnąć z powrotem, mimo nocnika i zachęt matki. - Nie chce ci się bzi-bzi? - powtarzała, potrząsając nim lekko. - Bzi-bzi? - To intrygujące słowo sprawiło, że całkiem zapomniał o bal­ ladzie. - Co masz na myśli, mówiąc bzi-bzi? Osobiście uważał, na podstawie obecnych doświadczeń w roli ojca, że malutkie dzieci rzeczywiście jakby rodzą się zbzikowane, ale z wiekiem powoli im się poprawia. Powiedział to, a Brianna rzuciła mu nieprzyjazne spojrzenie. - Co takiego? - zapytała ostro. - Co to znaczy, że są zbzikowane? Jedną dłoń trzymała na ramieniu Jemmy'ego, żeby nie spadł z nocni­ ka, a drugą położyła na jego okrągłym brzuszku. Jej wskazujący palec gi­ nął gdzieś w cieniu, pomagając chłopcu wycelować. - Zbzikowane - wyjaśnił Roger, kręcąc kółeczko na skroni. - No wiesz, są trochę szurnięte, postrzelone. Otworzyła usta, żeby coś powiedzieć, ale Jemmy niebezpiecznie się za­ chwiał, lecąc głową do przodu. - Nie, nie! - Złapała go mocniej. - Obudź się, kochanie! Obudź się i zrób bzi-bzi! -375-

To zdradzieckie słowo jakoś zagnieździło się w głowie Rogera i radoś­ nie wypełniało rozpływające się strofy, które próbował pochwycić. Pokręcił głową, żeby wyrzucić bzdury, które czepiały się jego myśli, ale było już za późno - właściwe słowa umknęły. Zrezygnowany, poddał się i przykucnął obok Brianny, żeby jej pomóc. - Obudź się, kolego. Masz tu coś do załatwienia. - Delikatnie uniósł brodę dziecka, a potem dmuchnął mu w ucho. Jedwabiste rude pasem­ ka włosów na skroni poruszyły się delikatnie, jeszcze lekko wilgotne od snu. Jemmy spojrzał krzywo spod zmrużonych powiek. Wyglądał jak mały różowy kret, przemocą wyciągnięty z przytulnej norki, który teraz zerka wściekły na niegościnny świat na powierzchni ziemi. Brianna ziewnęła szeroko i pokręciła głową. Zamrugała i skrzywiła się w stronę świecy. - A jak wy w Szkocji mówicie do dzieci, żeby zrobiły siusiu? - zapyta­ ła ze złością. Roger połaskotał Jemmy'ego w pępek. -Ach... pamiętam, jak mój przyjaciel pytał synka, czy nie chce mu się sisi - odparł. Brianna parsknęła ze złością, ale Jemmy otworzył oczy. - Sisi - powiedział zaspanym głosem; spodobało mu się to słowo. - No właśnie, o to chodzi - zachęcał go Roger. Delikatnie go połasko­ tał, a Jemmy zachichotał słabo, zaczynając się budzić. - Sisiiii - powiedział. - Sisisisi. - Nieważne, co skutkuje - powiedziała Brianna, nadal zła, ale już zre­ zygnowana. - Sisi czy bzi-bzi, miejmy to już za sobą, dobra? Mamusia chce iść spać. -Może powinnaś zabrać palec z jego... hmm? - Roger kiwnął głową w stronę obiektu, który miał na myśli. - Biedny chłopaczyna nabawi się jakiegoś kompleksu albo co. - Dobra. - Brianna zabrała dłoń skwapliwie, a przedmiot jego uwagi uniósł się, celując nad brzegiem nocnika prosto w Rogera. - Ej! Czekaj no, chwileczkę... - zaczął i w ostatniej chwili zdołał zasło­ nić się dłonią. - Sisi - powiedział Jemmy, senny i zadowolony. - O cholera! - Kolela! - powtórzył posłusznie Jemmy. - To wcale nie jest... ej, mogłabyś przestać się śmiać? - rzucił ziryto­ wany Roger, wycierając starannie dłoń kuchenną ścierką. -376-

Brianna prychała i chichotała, potrząsając głową, tak że zmierzwione włosy, które wymknęły się z warkocza, opadły jej na twarz. - Grzeczny chłopczyk Jemmy! - wydusiła z siebie. Po takiej zachęcie Jemmy nadął się, docisnął brodę do piersi i bez­ zwłocznie przeszedł do drugiego aktu wieczornego przedstawienia. - Sprytny chłopczyk! - pochwalił go szczerze Roger. Brianna zerknęła na męża i, zaskoczona, zamilkła. Roger sam był zdziwiony. Powiedział to odruchowo, a kiedy usłyszał te słowa, miał wrażenie, jakby to nie był jego głos. Brzmiał bardzo znajo­ mo, ale to nie był jego głos. To przypominało spisywanie piosenki Clellana - słyszał głos staruszka, chociaż sam poruszał ustami. - Bardzo sprytny - powtórzył ciszej, głaszcząc delikatnie chłopca po je­ dwabistych włosach. Wziął nocnik i opróżnił go na dworze, a Brianna położyła Jemmy'ego z powrotem do łóżka, całując go i mrucząc wyrazy podziwu. Kiedy już pozbył się zawartości nocnika, poszedł do studni umyć ręce. - Skończyłeś pracę? - zapytała sennie Bree, gdy położył się obok niej. Odwróciła się na bok i bezczelnie uderzyła go tyłkiem w brzuch, co odebrał jako wyraz czułości, zwłaszcza że po jego wycieczce na podwó­ rze pewnie była kilkanaście stopni cieplejsza od niego. - Aha, na dziś koniec. Objął ją i pocałował za uchem. Ciepło jej ciała było przyjemne i łagod­ ne. Bez słowa wzięła jego zimną rękę, zgięła ją i wsunęła sobie pod bro­ dę, całując go leciutko w knykcie. Wyciągnął się lekko, a potem odprężył, pozwalając mięśniom rozluźnić się i poczuć, jak ich ciała poruszają się de­ likatnie i dopasowują do siebie. Z łóżeczka dobiegło ciche pochrapywa­ nie - Jemmy spał snem sprawiedliwego i wysiusianego. Brianna przed chwilą przygasiła ogień, który płonął teraz słabo, ale rów­ no. Wydzielał słodki zapach orzesznika, czasem trzaskał mocniej, gdy pło­ mień docierał do żywicy albo wilgotnego kawałka drewna. Rogera ogarnę­ ło ciepło, a w ślad za nim skradał się sen, przykrywając go po uszy kocem nieświadomości, otwierając szufladki jego umysłu i pozwalając, by wszyst­ kie myśli i wrażenia z całego dnia zlały się w barwną masę. Opierając się jeszcze przez ostatnich kilka chwil, przegrzebał pobieżnie roz­ proszone bogactwa, które wypłynęły na wierzch. Żywił nikłą nadzieję, że znaj­ dzie kąt, w którym siedzi piosenka o Telferze, kawałek melodii albo słowo, które pozwoliłyby mu pochwycić stracone wersy i wydobyć je znów na świa­ tło świadomości. Jednakże z gruzu wyłoniła się nie historia o porywczym Williem, lecz czyjś głos. Nie jego własny i nie starego Kimmiego Clellana. -377-

Sprytny chłopczyk! - usłyszał czysty, ciepły, przesycony śmiechem kontralt. Drgnął. - Co mówisz? - wymamrotała Brianna, wybudzona poruszeniem. - Dalej, pokaż, jaki z ciebie spryciarz - powiedział powoli, powtarzając słowa, które zadźwięczały w jego pamięci. - Tak mówiła. - Kto? - Brianna odwróciła głowę, a jej włosy zaszeleściły o poduszkę. - Moja matka. - Wolną ręką objął żonę w talii. - Pytałaś, co się mówi w Szkocji. Zapomniałem, ale tak właśnie do mnie mówiła. „Dalej, pokaż, jaki z ciebie spryciarz!" albo „Chcesz się wysprycić?" Brianna zaśmiała się sennie. Leżeli przez chwilę w milczeniu. A potem Brianna, cicho, ale już całkiem przytomnie, powiedziała: - Mówisz czasem o ojcu, ale nigdy nie wspominasz o matce. Wzruszył ramieniem, dopasowując kolana do jej miękkich ud. - Niewiele pamiętam. - Ile miałeś lat, gdy umarła? - Brianna położyła dłoń na jego ręku. - Cztery, prawie pięć. - Mmm. - Mruknęła współczująco i uścisnęła jego dłoń. Chwilę się nie odzywała, zamyślona, a potem Roger usłyszał, jak przełyka ślinę i poczuł, że jej ramiona napinają się niespokojnie. - Co się dzieje? -Och... nic takiego. - No, co jest? - Zabrał dłoń i odsunął jej ciężki warkocz, żeby pomasować jej kark. Odwróciła głowę, żeby mu to ułatwić, chowając twarz w po­ duszce. - Bo... tak sobie pomyślałam... że gdybym teraz umarła, kiedy Jemmy jest taki mały, to w ogóle by mnie nie pamiętał - szepnęła zduszonym głosem. - Ależ pamiętałby - sprzeciwił się odruchowo, chcąc ją uspokoić, cho­ ciaż wiedział, że Brianna pewnie ma rację. - Ty nie pamiętasz, a byłeś znacznie starszy, gdy straciłeś matkę. -Och... ale ja ją pamiętam - powiedział powoli, uciskając kciukiem miejsce, gdzie jej kark łączył się z ramionami. - Tyle że to są tylko frag­ menty. Czasem, kiedy śnię albo myślę o czymś innym, pojawia mi się na ułamek sekundy jej obraz albo echo jej słów. Niektóre rzeczy pamiętam całkiem wyraźnie: medalion, który zwykle nosiła na szyi, jej inicjały na nim i maleńkie czerwone kamyki. To były granaty. Medalion prawdopodobnie ocalił mu życie w czasie pierwszej fatalnej próby przejścia przez kamienie. Czasem nawiedzało go nieznośne po-378-

uczucie straty, kłuło niczym zadra pod skórą, ale walczył z nim, mówiąc sobie, że właściwie to był tylko kawałek metalu. A jednak brakowało mu go. - To przedmiot, Roger. - W głosie Bree pojawiła się ostrzejsza nuta. A pamiętasz ją samą? No bo co właściwie Jemmy wiedziałby o mnie albo o tobie, gdyby zostały mu po nas tylko... - rozejrzała się wokół, szukając czegoś odpowiedniego - twój bodhran i mój scyzoryk? - Wiedziałby, że jego ojciec był muzykalny, a matka była krwiożerczą bestią - odparł sucho Roger. - Auu! - Wzdrygnął się, gdy walnęła go pię­ ścią w udo. Położył uspokajająco dłonie na jej ramionach. - Nie, mówię poważnie. Naprawdę, wiedziałby o nas dużo, nie tylko z przedmiotów, które by po nas pozostały, chociaż to by pewnie pomogło. - W jaki sposób? - No... - Poczuł, że znowu się rozluźniła. Czuł wąski brzeg łopatki pod jej skórą. Jest za chuda, pomyślał. - Uczyłaś się historii, prawda? Wiesz, ile można wywnioskować z przedmiotów codziennego użytku, naczyń al­ bo zabawek. - Mhmm. - Mruknęła nieufnie, jakby podejrzewała, że mąż próbuje ją tylko uspokoić. - A Jem wiedziałby o tobie jeszcze więcej z twoich rysunków - zau­ ważył. I znacznie więcej niż syn powinien wiedzieć o matce, gdyby przeczy­ tał twój dziennik snów, pomyślał. Nagła pokusa, żeby przyznać się, że sam go przeczytał, sprawiła, że zaświerzbił go język, ale opanował się. Poza zwykłą obawą, jak by zareagowała, gdyby się dowiedziała o jego wtarg­ nięciu w jej świat, o wiele bardziej bał się, że przestałaby pisać i na zawsze straciłby szansę podglądania drobnych sekretów jej umysłu. - Chyba masz rację - powiedziała powoli. - Ciekawe, czy Jem będzie rysował... albo będzie muzykalny. Jeśli Stephen Bonnet gra na flecie, pomyślał cynicznie Roger, ale prze­ łknął tę bluźnierczą myśl. Nie chciał się nad tym zastanawiać. - Właśnie dzięki temu dowie się o nas najważniejszych rzeczy - pod­ sumował swój wywód. - Wystarczy, że spojrzy na siebie. -Hmm? - Popatrz na siebie - zauważył. - Każdy, kto cię widzi, mówi, że „mu­ sisz być dziewczyną Jamiego Frasera!" Nie chodzi tylko o rude włosy. A strzelanie? A wasze wspólne z matką wariactwo na punkcie pomido­ rów... - Zaśmiał się, a ona odruchowo oblizała usta i zachichotała. -379-

-Aha, masz rację, tak - zgodziła się. - Hmm... Musiałeś przypomnieć o pomidorach? W zeszłym tygodniu zużyłam ostatnie suszone i trzeba bę­ dzie czekać pół roku na nowe. - Przepraszam - powiedział i skruszony pocałował ją w kark. - Tak so­ bie myślę... - odezwał się po chwili. - Kiedy dowiedziałaś się o Jamiem, kiedy zaczęliśmy go szukać, musiałaś się zastanawiać, jaki był. - Wiedział, że się zastanawiała, wiedział to z pewnością. - Gdy go w końcu poznałaś, pasował do twoich wyobrażeń? Był taki, jak się spodziewałaś, z tego co już o nim wiedziałaś? Albo z tego, co wiedziałaś o nim, patrząc na siebie? - Nie wiem - powiedziała. - Nie wiedziałam wtedy i nadal nie wiem. - To znaczy? - Kiedy znasz kogoś tylko z opowiadań, to rzecz jasna przy spotka­ niu ta osoba nie okazuje się taka, jaką sobie wyobrażałeś. Ale nie zapo­ minasz o tych wyobrażeniach. Nadal tkwią w twojej głowie i jakoś mie­ szają się z tym, czego się dowiadujesz, gdy ją rzeczywiście poznasz. A z drugiej strony... - Pochyliła głowę w zamyśleniu. - Nawet jeśli naj­ pierw kogoś znasz, a potem słyszysz o nim różne rzeczy, to też jakoś wpływa na twój odbiór tej osoby, prawda? - Tak? Hmm, chyba tak. Masz na myśli... swojego drugiego ojca? Franka? - Chyba tak. - Poruszyła się w jego objęciach i zbyła temat wzrusze­ niem ramion. Nie chciała rozmawiać o Franku Randallu, nie teraz. - A co z twoimi rodzicami, Roger? Myślałeś o tym, dlaczego Wielebny zachował wszystkie stare rzeczy w tamtych pudłach? Żebyś później mógł je przej­ rzeć i dowiedzieć się czegoś o nich, wzbogacić swoje wspomnienia? -Ja... chyba tak - powiedział z wahaniem. - I tak nie mam żadnych wspomnień o prawdziwym ojcu. Widział mnie tylko raz i miałem wtedy niecały rok. - Ale pamiętasz matkę, prawda? Przynajmniej trochę? - Chciała, żeby pamiętał. Zawahał się i uderzyła go szokująca myśl. Prawdę powiedziawszy, ni­ gdy świadomie nie próbował jej sobie przypomnieć. Gdy zdał sobie z te­ go sprawę, ogarnęło go nagłe i nietypowe dla niego uczucie wstydu. - Zginęła w czasie wojny, prawda? - Bree wyciągnęła rękę i zaczęła de­ likatnie masować jego napięte mięśnie uda. - Tak. W czasie bombardowań. W wybuchu. -W Szkocji? Ale myślałam, że... - Nie. W Londynie. Nie chciał o tym mówić. Nigdy o tym nie mówił. Gdy czasem jego my­ śli powędrowały w tym kierunku, natychmiast zawracał. Ten obszar znaj-380-

dował się za zamkniętymi drzwiami z wielkim napisem „Nie wchodzić", i nigdy nie zamierzał ich przekraczać. Ale dziś... poczuł przelotnie cień bó­ lu Bree na myśl, że jej syn mógłby jej nie zapamiętać. Ten sam ból, niczym słabe nawoływanie, odbierał od kobiety zamkniętej za tamtymi drzwiami w jego umyśle. Ale przecież te drzwi były raz na zawsze zamknięte... Z ciężarem na sercu, który tak naprawdę mógł być lękiem, położył dłoń na klamce tych zamkniętych drzwi. Co zdoła sobie przypomnieć? - Moja babcia, matka mamy, była Angielką - powiedział powoli. - Wdo­ wą. Kiedy zabito mojego ojca, pojechaliśmy na południe i zamieszkaliśmy z nią w Londynie. Ostatnimi laty nie myślał o babce częściej niż o matce. Ale kiedy mó­ wił, powrócił do niego zapach różanej wody i balsamu glicerynowego, którego babcia używała do rąk, lekki zapach stęchlizny w jej mieszkaniu na piętrze przy Tottenham Court Road, zawalonego za dużymi dla niego, wyściełanymi meblami, pozostałościami dawnego życia we własnym do­ mu, z mężem i dziećmi. Wziął głębszy wdech. Bree poczuła to i czule przycisnęła szerokie, moc­ ne plecy do jego piersi. Pocałował ją w kark. Więc drzwi się otworzyły. Może to tylko szczelina, ale przeświecało przez nią światło zimowego po­ łudnia w Londynie, rozświetlając stertę drewnianych klocków na wytar­ tym dywanie. Kobieca ręka budowała z nich wieżę, a blade słońce roz­ błyskiwało tęczą na brylancie na jej dłoni. Zacisnął odruchowo palce, widząc tę szczupłą rękę. -Mama... moja matka... była bardzo drobna, jak babcia. Oczywiście, wtedy obie wydawały mi się wielkie, ale pamiętam... pamiętam, jak mu­ siała stawać na placach, żeby zdjąć coś z półki. Coś. Puszkę z herbatą, cukiernicę z rżniętego szkła. Obtłuczony imbry­ czek i trzy kubki, każdy inny. Na jego garnuszku był miś panda. Paczkę her­ batników w jasnoczerwonym opakowaniu z papugą... Mój Boże, nigdy póź­ niej już ich nie widział - czy je jeszcze produkują? Nie, teraz na pewno nie... Zdecydowanie oderwał myśli od takich rozpraszających spostrzeżeń. - Wiem, jak wyglądała, ale głównie ze zdjęć, nie z własnych wspomnień. A jednak coś pamiętał, uzmysłowił sobie z ukłuciem niepokoju. Pomyślał „mama" i nagle znikła mu sprzed oczu postać z fotografii. Zobaczył łańcu­ szek od okularów, ciąg maleńkich metalowych oczek na miękkim zaokrąg­ leniu piersi i przyjemne, gładkie ciepło jej policzka pachnącego mydłem; widział bawełnianą tkaninę domowej sukienki w kwiaty. Niebieskie kwia­ ty. Liliowate, o wijących się łodyżkach. Doskonale je pamiętał. - Jak wyglądała? Jesteś do niej chociaż trochę podobny? -381-

Wzruszył ramionami, a Bree odsunęła się i obróciła do niego twarzą. Głowę oparła na wyciągniętym ramieniu. Jej oczy błyszczały w półmro­ ku; senność ją opuściła, pokonana przez ciekawość. - Trochę - odparł niepewnie. - Miała ciemne włosy, jak ja. Lśniące, kręcone. Unosiły się na wietrze, obsypane białymi ziarenkami piasku. Posypał jej głowę piaskiem, a ona, śmiejąc się, strzepnęła ziaren­ ka. To było na jakiejś plaży? - Wielebny miał w swoim gabinecie kilka jej zdjęć. Na jednym trzyma­ ła mnie na kolanach. Nie wiem, na co patrzyliśmy, ale oboje sprawialiśmy wrażenie, jakbyśmy się starali powstrzymać od śmiechu. Na tym zdjęciu wyglądaliśmy naprawdę podobnie. Mam jej usta, i chyba... tak sobie my­ ślę... jej brwi. Przez długi czas zawsze, gdy spojrzał na zdjęcia matki, czuł ściskanie w piersiach. Ale w końcu to minęło, fotografie straciły znaczenie i stały się po prostu kolejnymi przedmiotami w zagraconym domu Wielebnego. Te­ raz znowu wyraźnie je zobaczył i ściskanie w piersi wróciło. Odchrząk­ nął, mając nadzieję, że to pomoże. - Chcesz wody? - Już zaczęła się podnosić po dzbanek i kubek, które stawiała na stołku obok łóżka, ale pokręcił głową i położył dłoń na jej ra­ mieniu, żeby ją zatrzymać. - Nie, nie trzeba - powiedział lekko zachrypnięty i znowu odchrząk­ nął. Gardło zaciskało mu się i bolało go jak w pierwszych tygodniach po powieszeniu. Odruchowo dotknął blizny i potarł postrzępioną linię pod szczęką opuszkiem palca. - Wiesz - powiedział, chcąc chociaż na chwilę zmienić temat - powin­ naś zrobić sobie autoportret, kiedy następnym razem pojedziesz do River Run zobaczyć się z ciotką. - Ja? - Jakby się przestraszyła, ale miał wrażenie, że chyba też trochę spodobał jej się ten pomysł. - Tak. Wiem, że mogłabyś. I wtedy pozostałby... trwały ślad. „Dla Jema, żeby cię pamiętał, na wypadek gdyby coś ci się stało". Te sło­ wa zawisły nad nimi w ciemnościach i oboje zamilkli. No proszę! A prze­ cież pragnął ją uspokoić. - Chciałbym mieć twój portret - powiedział cicho i pogładził palcem jej policzek i skroń. - Żebyśmy mogli na niego patrzeć, gdy będziemy starzy i żebym mógł ci powtarzać, że nie zmieniłaś się ani trochę. Prychnęła, ale odwróciła głowę i pocałowała szybko jego palce, a po­ tem obróciła się na plecy. Wyciągnęła się, napinając palce stóp, aż coś w nich strzeliło, i rozluźniła się z westchnieniem. -382-

- Pomyślę o tym - odparła. W pokoju panowała cisza, słychać było tylko szept ognia i cichutkie trza­ ski drewnianych belek. Noc była zimna, ale spokojna. Rankiem przyjdzie mgła, będąc na dworze, Roger wyczuł wilgoć płynącą od drzew i groma­ dzącą się przy gruncie. Ale w domu było sucho i ciepło. Brianna znowu westchnęła. Czuł, że pomału zasypia u jego boku i jego też ogarnęła sen­ ność. Ogromnie go kusiło, żeby się poddać i dać unieść bezboleśnie snom. Ale chociaż lęki Brianny chwilowo zostały uśmierzone, nadal słyszał ten szept: „Wcale by mnie nie pamiętał". Ale teraz dobiegał zza drzwi w jego umyśle. Nie, mamo, pamiętam, pomyślał i otworzył drzwi na oścież. - Byłem z nią - powiedział cicho. Leżał na plecach i patrzył na sosnowe belki stropu. Łączenia krokwi by­ ły ledwo widoczne dla przyzwyczajonych do ciemności oczu. - Co? Z kim? - Usłyszał w jej głosie senny spokój, ale ciekawość szyb­ ko ją rozbudziła. - Z matką. I babcią. Kiedy... bomba. Usłyszał, że gwałtownie odwróciła do niego głowę, gdy wychwyciła na­ pięcie w jego głosie. Nie spuszczał jednak wzroku z krokwi, nawet nie mrugnął. - Chcesz mi o tym opowiedzieć? - Brianna wzięła go za rękę, ścisnęła. Niemal nieświadomie lekko skinął głową i odwzajemnił uścisk. - Ano. Chyba muszę - odpowiedział cicho. Westchnął ciężko, czując resztki woni, które zalegały w kątach chaty: placków kukurydzianych i cebuli. Wyobrażone zapachy gorącego powie­ trza z komina, owsianki na śniadanie i spalin z ciężarówek poprowadziły go bez słowa przez labirynt wspomnień. - To była noc. Wyły syreny alarmu przeciwlotniczego. Wiedziałem, co to, ale za każdym razem byłem nieprzytomny ze strachu. Nie było czasu, żeby się ubrać. Mama wyciągnęła mnie z łóżka, włożyła mi płaszcz na pi­ żamę, a potem wybiegliśmy z pokoju i zbiegliśmy po schodach - trzy­ dzieści sześć stopni, liczyłem je każdego dnia, wracając do domu z zaku­ pów - i pognaliśmy do najbliższego schronu. Najbliższy schron znajdował się w stacji metra po drugiej stronie ulicy: brudne białe płytki i migoczące światła fluorescencyjne, podmuch zimne­ go powietrza gdzieś z dołu, jakby oddech smoków z pobliskich jaskiń. - To było niesamowite. - Widział oczami wyobraźni tłok, słyszał poli­ cjantów przekrzykujących gwar. - Wszystko drżało, podłogi, ściany, na­ wet powietrze. -383-

Kroki grzmiały na drewnianych pomostach, gdy strumień uciekinierów wlewał się do podziemnej czeluści, na peron i niżej, jeszcze niżej, zagłę­ biając się w poszukiwaniu bezpiecznego miejsca. To było przerażenie, ale przerażenie poddane jakiemuś porządkowi. - Bomby potrafiły wbić się na piętnaście jardów w ziemię, ale niższe poziomy były bezpieczne. Doszli do końca pierwszych schodów, biegli popychani przez masę ludzi krótkim, wyłożonym białymi kafelkami tunelem do następnych schodów. U szczytu schodów była szeroka przestrzeń, na której gromadził się tłum. Kłębił się i puchł od wylewających się z korytarza strumienia uciekinierów, bo w dół odpływała tylko cieniutka strużka ludzi tłoczących się na schodach. - Przestrzeń u szczytu schodów zamykał murek. Słyszałem, jak babcia martwi się, że zaraz zostanie przy nim zgnieciona. Ludzie nieustannie na­ pływali z ulicy i tłoczyli się. Gdy stanął na palcach z piersią przyciśniętą do betonu, mógł spojrzeć ponad murkiem. W dole na ścianach rozbłyskiwały światła alarmowe, oświetlając kłębiący się tłum. Była późna noc; większość ludzi miała na so­ bie to, co złapali, gdy zawyły syreny. Światła ukazywały nieoczekiwanie kawałki odsłoniętego ciała i dziwaczne części garderoby. Jakaś kobieta mia­ ła ekstrawagancki kapelusz z piórami i owocami, a do tego okropnie znisz­ czony płaszcz. Zafascynowany, przyglądał się tłumowi. Próbował się zorientować, czy na kapeluszu naprawdę był cały bażant. Rozlegały się krzyki; żandarmi w białych hełmach nawoływali gorączkowo, starali się ponaglić już roz­ pędzony tłum, żeby ludzie przesuwali się dalej i robili miejsce dla scho­ dzących z góry. - Dzieci płakały, ale ja nie. W gruncie rzeczy wcale się nie bałem. - Nie bał się, bo mama trzymała go za rękę. Dopóki tam była, nic złego nie mog­ ło się stać. - W pobliżu rozległ się potworny huk. Widziałem, jak światło zamigo­ tało. Rozległ się dźwięk, jakby coś rozdzierano nad naszymi głowami. Wszyscy spojrzeli w górę i zaczęli wrzeszczeć. Pęknięcie w pochyłym suficie nie wyglądało szczególnie przerażająco. Po prostu cienka czarna linia, która biegła zygzakiem jak wąż-układanka wzdłuż linii kafelków. Ale nagle rozszerzyła się - otwarta gardziel niczym paszcza smoka - i zaczęła się z niej sypać ziemia i odpadające kafelki. Dawno już się rozgrzał, a jednak teraz dostał gęsiej skórki na całym cie­ le. Serce biło mu jak oszalałe i poczuł, jakby pętla znowu zacisnęła się cia­ sno na jego szyi. -384-

- Puściła - ledwo wydusił z siebie szeptem. - Puściła moją rękę. Brianna ujęła jego dłoń w swoje ręce, mocno, próbując ocalić dziecko, którym był kiedyś. - Musiała - tłumaczyła mu gorączkowym szeptem. - Roger, nie puści­ łaby cię, gdyby nie musiała. - Nie. - Pokręcił gwałtownie głową. - To nie to. To znaczy, poczekaj. Chwileczkę, dobrze? Zamrugał, próbując zwolnić oddech i dopasować do siebie potrzaska­ ne kawałki z tamtej nocy. Zagubienie, szaleństwo, ból... ale co się wła­ ściwie wydarzyło? Zostało mu tylko wrażenie chaosu. Ale przeżył to; na pewno wiedział, co się wydarzyło, musiał tylko wygrzebać te chwile z pa­ mięci. Brianna zacisnęła palce na jego ręce tak mocno, że blokowały przepływ krwi. Poklepał delikatnie jej dłoń i uścisk się rozluźnił. Zamknął oczy. - Początkowo nie pamiętałem - powiedział w końcu cicho. - Albo ra­ czej pamiętałem to, co ludzie powiedzieli mi o tym zdarzeniu. - Nie miał wspomnień z tego, jak wynoszono go nieprzytomnego z tunelu. Potem kilka tygodni spędził przerzucany razem z innymi sierotami między schro­ niskami dla rannych i sierocińcami. Był tak przerażony i zagubiony, że przestał mówić. - Wiedziałem oczywiście, jak się nazywam i znałem adres, ale w tych okolicznościach to nic nie dawało. Mój ojciec już nie żył... W każdym ra­ zie nim ludzie z opieki zdołali odszukać brata babci, to znaczy Wielebne­ go, i nim on się zjawił, żeby mnie zabrać, udało im się odtworzyć, co się stało w schronie. Powiedzieli mi, że to cud, że nie zginąłem na schodach, tak jak inni. Powiedzieli, że matka musiała puścić moją rękę w tej okrop­ nej panice. Musieliśmy się rozdzielić i tłum poniósł mnie schodami w dół. Dzięki temu znalazłem się niżej, gdzie dach wytrzymał. Brianna nadal trzymała go za rękę, ale opiekuńczo, nie ściskając jej kur­ czowo. - Ale teraz przypominasz sobie, co się stało? - spytała cicho. - Pamiętałem, że puściła moją rękę - powiedział. - Więc wydawało mi się, że reszta to prawda. Ale nie. Puściła moją rękę. - Teraz słowa wypły­ wały już łatwiej, ucisk w gardle i piersi zniknął. - Puściła moją rękę i... podniosła mnie. Ta drobna kobieta uniosła mnie i przerzuciła przez mu­ rek. Prosto na tłum w dole, na stacji. Straciłem przytomność przede wszyst­ kim z powodu upadku, tak sądzę, ale pamiętam ryk, gdy sklepienie pęk­ ło. Nikt na schodach nie przeżył. -385-

Brianna przycisnęła twarz do jego piersi. Czuł jej głęboki, rozdygotany oddech. Pogłaskał ją po włosach, a jego szybko bijące serce zaczęło się uspokajać. - Już dobrze - szepnął do niej, chociaż głos mu się łamał, a płomienie rozmywały się w świetliste wstęgi w załzawionych oczach. - Nie zapo­ mnimy. Ani Jem, ani ja. Choćby nie wiem co. Nie zapomnimy. Wyraźnie widział twarz matki lśniącą wśród gwiazd. „Sprytny chłopczyk", powiedziała i uśmiechnęła się.

99.

Brat

Śnieg zaczął topnieć. Byłam rozdarta między radością, bo świat wreszcie odtajał i wiosna pulsowała w ziemi, a niepokojem związanym z tym, że zniknęła lodowa bariera, która chroniła nas, choćby tylko przez krótki czas, od świata na zewnątrz. Jamie nie zmienił zdania. Cały wieczór poświęcił na napisanie listu do Milforda Lyona. Ostrożnie dobierał każde słowo. Napisał, że już jest go­ towy rozważyć sprzedaż swoich towarów - czytaj nielegalnej whisky jak zasugerował pan Lyon, i z przyjemnością oznajmiał, że dysponuje te­ raz stosowną ilością wyrobu. Martwił się jednak tym, aby jego towar nie ucierpiał w trakcie przewozu, na przykład nie został przejęty przez wła­ dze albo nie padł łupem złodziei po drodze, i oczekiwał gwarancji, że trans­ portem zajmie się dżentelmen o odpowiednich umiejętnościach, innymi słowy, przemytnik, który dobrze zna trasę wzdłuż wybrzeża. Pisał, że otrzymał już zapewnienie od dobrego przyjaciela, pana Priestly'ego z Edenton (którego, rzecz jasna, wcale nie znał), oraz od pana Sa­ muela Cornella, z którym miał zaszczyt zasiadać w radzie wojennej gu­ bernatora, że najlepszy do tego typu przedsięwzięć jest Stephen Bonnet, że jego umiejętnościom nikt nie dorówna. Gdyby pan Lyon zaaranżował spotkanie z panem Bonnetem, aby Jamie mógł sam wyrobić sobie zdanie i upewnić się, że to, co planują, jest bezpieczne, to może... - Myślisz, że to zrobi? - zapytałam. - Jeśli zna Stephena Bonneta albo potrafi go znaleźć, to zrobi. - Jamie przycisnął pierścień ojca z kaboszonem do pieczęci z wosku. - Priestly i Cornell to nazwiska, które budzą szacunek. -386-

- A jeśli znajdzie Bonneta... - Wtedy pojadę się z nim spotkać. - Oderwał pierścień od zastygłego wosku, zostawiając gładkie wgniecenie otoczone maleńkimi listkami tru­ skawki, herbu Fraserów. Miały symbolizować stałość. Czasem myślałam, że to tylko inne określenie uporu. List do Lyona zabrał Fergus, a ja próbowałam przestać o nim myśleć. Nadal trwała zima. Przy odrobinie szczęścia statek Bonneta mógł napato­ czyć się na sztorm i zatonąć, uwalniając nas od mnóstwa kłopotów. Mimo to w głębi serca cały czas pamiętam o tej sprawie. Kiedy więc wróciłam do domu po tym, jak pomagałam przy porodzie, i zobaczy­ łam na biurku w gabinecie Jamiego stos listów, żołądek podszedł mi do gardła. Bogu dzięki nie było żadnej odpowiedzi od Milforda Lyona. Nawet gdy­ by przyszła, jego uwagę przyćmiłby list od Jamiego, który leżał w pliku korespondencji, zaadresowany zdecydowanym charakterem pisma jego siostry. Ledwo powstrzymałam się od pokusy, żeby natychmiast rozedrzeć ko­ pertę. Gdybym znalazła w liście cierpkie wymówki, wrzuciłabym go do ognia, zanim Jamie by go zobaczył. Zwyciężyła jednak uczciwość i zdoła­ łam pohamować się do powrotu Jamiego z Salem, gdzie załatwiał swoje sprawy. Wrócił cały oblepiony błotem, bo drogi były praktycznie nieprze­ jezdne. Gdy powiedziałam mu o czekającym na niego liście, spłukał po­ śpiesznie dłonie i twarz wodą i poszedł do gabinetu. Nim złamał pieczęć, zamknął drzwi. Jego twarz niczego nie zdradzała, ale widziałam, że wziął głęboki wdech, nim otworzył kopertę, jakby przygotowywał się na najgorsze. Cicho sta­ nęłam za nim i położyłam mu dłoń na ramieniu, aby dodać mu otuchy. Jenny Fraser Murray pisała wprawną ręką. Litery były okrągłe i zgrab­ ne, linie proste i doskonale czytelne. 16 września, 1771 Bracie! Cóż. Wzięłam pióro, napisałam to pojedyncze słowo powyżej, a teraz sie­ dzę i patrzę na nie. Wypaliły się już prawie trzy cale świecy, a ja nie wymy­ śliłam niczego, co mogłabym napisać. Byłoby to głupim marnotrawstwem do­ brego pszczelego wosku, gdybym dalej tak siedziała, jednakże gdybym zgasiła świecę i poszła spać, zmarnowałabym kartkę papieru. Widzę więc, że ze wzglę­ du na oszczędność muszę pisać dalej.

-387-

Mogłabym na ciebie nakrzyczeć. To by zajęło trochę miejsca na stronie i po­ zwoliło utrwalić to, co mój mąż z przyjemnością komplementuje jako najbar­ dziej plugawe i odrażające przekleństwa, jakie miał zaszczyt usłyszeć w swo­ im długim życiu. To wydaje się rozsądne, ponieważ swego czasu włożyłam wiele wysiłku, by je ułożyć, i przykro patrzeć, jak się marnują. Z drugiej jed­ nak strony nie sądzę, abym miała dość papieru, żeby je wszystkie pomieścić. I myślę też, że być może, mimo wszystko, nie mam ochoty pomstować na ciebie ani ci złorzeczyć, ponieważ mógłbyś to odebrać jako karę i pokutę, po któ­ rej twoje sumienie znalazłoby ukojenie i przestałbyś sam siebie strofować. To byłaby zbyt prosta pokuta. Jeśli utkałeś sobie włosiennicę, to wolałabym, żebyś cały czas ją nosił i żeby paliła twoją duszę, tak jak utrata syna dręczy moją. Mimo to, jak sądzę, piszę, by ci przebaczyć. Musiałam mieć jakiś powód, aby wziąć pióro, wiem, a ponieważ wybaczenie wydaje mi się w tej chwili wątpliwym przedsięwzięciem, spodziewam się oswoić z tym zamysłem w miarę pisania. Kiedy doszedł do tego fragmentu, Jamie uniósł brwi, tak że prawie sięg­ nęły linii włosów. Czytał jednak dalej na głos z nieskrywaną fascynacją. Jak sądzę, będzie cię ciekawić, co doprowadziło mnie do takiego postano­ wienia, więc ci powiem. W ostatni poniedziałek pojechałam z samego rana odwiedzić Maggie. Nie­ dawno urodziła, więc po raz kolejny zostałeś wujkiem. Ta mała ślicznotka na­ zywa się Angelica; moim zdaniem to niemądre imię, ale jest bardzo jasna i uro­ dziła się ze znamieniem w kształcie truskawki na piersi, co musi być szczęśliwym znakiem. Wyjechałam od nich wieczorem. Przejechałam kawałek w stronę domu, gdy mój muł nastąpił na krecią norę i przewrócił się. Po tym wypadku oboje wstaliśmy, kuśtykając nieco. Jasne było, że nie mogę dalej na nim jechać, ani też ruszyć do domu pieszo. Znalazłam się na drodze Auldern za wzgórzem w pobliżu Balriggan. Zwyk­ le nie szukam towarzystwa Laoghaire MacKenzie - wróciła do tego nazwi­ ska, po tym jak niedwuznacznie dałam do zrozumienia, że nie podoba mi się, że używa nazwiska „Traser", ponieważ do niego nie dorasta - ale to było je­ dyne miejsce, gdzie mogłam Uczyć na jedzenie i dach nad głową, a zbliżała się noc i zanosiło się na deszcz. Rozsiodłałam więc muła i zostawiłam go przy drodze, żeby sam znalazł so­ bie kolację, a ja pokuśtykałam w poszukiwaniu posiłku dla siebie. Zeszłam za dom, minęłam ogródek warzywny i natrafiłam na altanę, któ­ rą zbudowałeś. Teraz już porosła winoroślą, więc nie było widać niczego w środ­ ku, ale usłyszałam, że są tam ludzie, bo dobiegły mnie rozmowy.

-388-

Wtedy zaczęło padać. To był zwykły kapuśniaczek, ale szmer deszczu na liściach musiał zagłuszyć moje wołanie, bo nikt nie odpowiedział. Pode­ szłam bliżej - wlokąc się jak okulawiony ślimak, bo przez upadek bardzo się potłukłam i prawa kostka spuchła mi jak bania - i właśnie miałam za­ wołać raz jeszcze, gdy z altanki dobiegły mnie odgłosy niezwyczajnego barłożenia. - Barłożenia? - Zerknęłam na Jamiego, unosząc pytająco brwi. - Rozpusty - wyjaśnił krótko. - Och - wyrwało mi się i przesunęłam się tak, żeby patrzeć na list po­ nad jego ramieniem. Stałam nieruchomo, zastanawiając się rzecz jasna, co najlepiej zrobić. Sły­ szałam, że to Laoghaire rozkłada nogi, ale nie miałam pojęcia, przed kim. Kost­ ka rozdęła mi się jak balon i dalej już nie mogłam iść, więc zostałam zmu­ szona do tego, żeby stać na deszczu i słuchać tej nieprawości. Wiedziałabym, gdyby zalecał się do niej mężczyzna z okolicy, a nie sły­ szałam, żeby zwróciła na któregoś uwagę, chociaż kilku próbowało. W końcu ma Balriggan i z pieniędzy, które jej płacisz, żyje jak królowa. Byłam wzburzona, ale jeszcze bardziej zaskoczona przyczyną własnego gniewu. Byłam wściekła ze względu na ciebie, chociaż w tych okolicznościach ta wściekłość mogła się wydać cokolwiek niemądra. Mimo wszystko, gdy od­ kryłam, że w mojej piersi rozkwitło takie uczucie, z oporem musiałam się przy­ znać, że moja miłość do ciebie nie wygasła jeszcze do końca. W tym miejscu historia się urwała. Pewnie domowe obowiązki wezwały Jenny. List ciągnął się na następnej stronie, pod nową datą. 18 września, 1771 Czasami śni mi się młody Ian... - C o ? - wykrzyknęłam. - Do diabła z młodym łanem! Z kim była Laoghaire? - Sam chciałbym wiedzieć - mruknął Jamie. Czubki uszu miał czerwo­ ne, ale nie podniósł wzroku znad listu. Czasami śni mi się młody Ian. Te sny zwykle dotyczą codziennych spraw i widzę go tutaj, w Lallybroch. Czasem jednak śni mi się jego życie wśród

-389-

dzikich - o ile rzeczywiście nadal żyje (i wmawiam sobie, że moje serce skądś by wiedziało, gdyby jednak nie żył). Widzę więc, że na końcu pojawia się to samo, od czego zaczęłam - słowo „brat". Jesteś moim bratem, tak jak młody Ian moim synem; obaj jesteście mo­ jej krwi i mojego ducha, i na zawsze tak pozostanie. O ile strata Iana prze­ śladuje mnie po nocach, to strata ciebie za dnia, Jamie. Przestał na chwilę czytać, przełknął ślinę i znowu podjął lekturę spo­ kojnym głosem. Przez cały ranek pisałam listy i zastanawiałam się, czy ten powinnam skoń­ czyć, czy raczej wrzucić go do ognia. Ale teraz, gdy zakończyłam rachunki i napisałam już do wszystkich, których miałam w pamięci, chmury rozwiały się, słońce świeci przez okno na moje biurko i pada na mnie cień róż naszej matki. Nieraz o tym rozmyślałam i często przez lata słyszałam głos matki. Nie muszę jej teraz słyszeć, żeby doskonale wiedzieć, co by powiedziała. Więc nie wrzucę tego listu do ognia. Pamiętasz, prawda? ten dzień, gdy stłukłam całkiem porządny dzbanuszek na śmietankę. Rzuciłam nim w ciebie, bo tak mnie zdenerwowałeś. Wiem, że pamiętasz to wydarzenie, bo opowiadałeś o nim Claire. Wahałam się, czy się przyznać, więc wziąłeś winę na siebie. Ojciec jednak domyślił się prawdy i uka­ rał nas oboje. Teraz jestem już babcią, i to dziesięciokrotną, osiwiałam, a nadal czuję, jak czerwienią mi się policzki i żołądek mi się zaciska na wspomnienie, jak ojciec kazał nam obojgu klęknąć obok siebie i pochylić się nad ławką. Piszczałeś i szlochałeś jak szczeniak, gdy łoił ci skórę, a ja bałam się oddy­ chać i nie śmiałam nawet na ciebie spojrzeć. Potem przyszła moja kolej, ale tak to wszystko przeżywałam, że prawie nie poczułam uderzeń. Na pewno, gdy to teraz czytasz, mówisz z oburzeniem, że ojciec potraktował mnie ła­ godniej, bo byłam dziewczynką. Może masz rację, a może nie. Powiem tylko, że Ian delikatnie obchodzi się z córkami. Jamie żachnął się, czytając te słowa. - Ano. Na pewno - mruknął. Potarł nos palcem i znowu zaczął czytać, bębniąc palcami w biurko. Ojciec powiedział jednak, że dostaniesz jeszcze raz, za kłamstwo, bo w koń­ cu prawda to prawda. Chciałam się wtedy podnieść i uciec, ale kazał mi zo-390-

stać i powiedział spokojnie, że to nie byłoby niesprawiedliwe, abym uciekła, gdy ty będziesz płacił za moje tchórzostwo. Wiesz, że za drugim razem nawet nie pisnąłeś? Mam nadzieję, że nie czu­ łeś uderzeń rózgi, bo ja poczułam każde. Przysięgłam sobie tamtego dnia, że już nigdy nie będę tchórzem. I widzę, że to tchórzostwo - obwiniać cię za młodego Iana. Zawsze wie­ działam, co to znaczy kochać mężczyznę - czy to byłby mąż, brat, kochanek, czy syn. To niebezpieczna sprawa; bez wątpienia. Mężczyźni odchodzą tam, gdzie chcą, i robią to, co muszą; to nie rola ko­ biety, kazać im zostać albo robić im wymówki za to, jacy są... albo za to, że nie wracają. Wiedziałam to, gdy wysłałam lana do Francji razem z krzyżykiem z brze­ ziny i puklem włosów ze wstążką zawiązaną w węzeł miłości. Modliłam się, żeby wrócił do mnie do domu, ciałem i duszą. Wiedziałam to, gdy dawałam ci różaniec i patrzyłam, jak wyjeżdżasz do Leoch, mając nadzieję, że nie za­ pomnisz o Lallybroch i o mnie. Wiedziałam to, gdy Młody jamie popłynął na foczą wyspę, kiedy Michael wsiadł na statek do Paryża, i powinnam też o tym pamiętać, gdy mały an pojechał razem z tobą. Ale miałam szczęście w życiu: moi mężczyźni zawsze do mnie wracali. Mo­ że ranni, nieco osmaleni, okaleczeni, słabi, obdarci i rozdarci, ale zawsze wra­ cali. Wyrobiłam sobie przekonanie, że to mi się należy. Myliłam się. Od czasów powstania widziałam tyle wdów. Nie potrafię powiedzieć, dla­ czego uważałam, że zostanę zwolniona od cierpienia, dlaczego ja jedna nie miałabym stracić żadnego swojego mężczyzny, a tylko jedno z moich dzieci, moją maleńką córeczkę. Odkąd straciłam Caitlin, traktowałam Iana jak skarb, bo wiedziałam, że to moje ostatnie dziecko. Nadal myślałam o nim jak o dziecku, a powinnam była wreszcie dostrzec w nim mężczyznę, którym się stał. A wobec tego dobrze wiem, że niezależnie od tego, czy mógłbyś go zatrzymać, czy też nie, i tak byś tego nie zrobił, bo ty też jesteś jedną z tych nikczemnych istot. Teraz, kiedy już prawie doszłam do końca kartki, myślę, że zaczynanie na­ stępnej byłoby marnotrawstwem. Matka zawsze cię kochała, Jamie, i kiedy wiedziała, że umiera, zawołała mnie i kazała mi się tobą opiekować. Jakbym kiedykolwiek mogła tego nie robić. Twoja najczulej kochająca siostra Janet Flora Arabella Fraser Murray

-391-

Jamie trzymał kartkę jeszcze przez chwilę, a potem odłożył ją ostroż­ nie. Siedział z pochyloną głową, opartą na dłoni, tak że nie mogłam wi­ dzieć jego twarzy. Palce wplótł we włosy i cały czas nimi poruszał. Powo­ li pokręcił głową. Słyszałam jego urywany oddech. W końcu opuścił rękę i spojrzał na mnie, mrugając. Policzki miał czer­ wone, a w oczach łzy; na jego twarzy malowała się niezwykła mieszanka uczuć: zaskoczenie, złość, rozbawienie. To ostatnie jakby dominowało nad innymi. - O Boże - powiedział. Pociągnął nosem i otarł oczy wierzchem dłoni. O Chryste. Jak ona to, u diabła, robi? - Co takiego? - Sprawia, że czuję się, jakbym miał osiem lat - powiedział gorzko. I w dodatku jak idiota. Wytarł nos, a potem wyciągnął rękę i delikatnie dotknął suszonych róż.

Byłam podekscytowana listem Jenny i wiedziałam, że Jamiemu spadł ka­ mień z serca. Jednocześnie niesłychanie zaciekawiła mnie historia, którą zaczęła opisywać, i wiedziałam, że Jamie jest jeszcze bardziej zaintereso­ wany, chociaż pilnie baczył, aby się z tym nie zdradzić. Tydzień później, albo coś koło tego, przyszedł list wysłany przez szwa­ gra Jamiego, Iana, ale zawierał tylko zwykłe wieści z Lallybroch i Broch Mordha. Nie wspominał o przygodzie Jenny w okolicach Balriggan ani o jej odkryciu w altanie. - A nie mógłbyś zapytać? - zasugerowałam ostrożnie; przysiadłam na ogrodzeniu, patrząc, jak przygotowuje się do kastrowania małych prosia­ ków. - Iana albo Jenny? - Nie mógłbym - stwierdził stanowczo. - W końcu to nie moja sprawa, prawda? Nawet jeśli tamta kobieta była kiedyś moją żoną, teraz z pew­ nością już nią nie jest. Jeżeli postanowiła wziąć sobie kochanka, to jej spra­ wa. Bez dwóch zdań. - Nadepnął całym ciężarem na miech, żeby roz­ dmuchać niewielki ogień, w którym grzało się żelazo do przyżegania, i wyciągnął za paska nożyce do kastracji. - Co wolisz, Angliszko, przód czy tył? To był wybór między ryzykiem pogryzienia a pewnością utytłania w gównie. Prawdą było, niestety, że chociaż Jamie był ode mnie o wiele silniejszy i mógł wykastrować zwierzę bez najmniejszego problemu, ja mia­ łam na ten temat trochę fachowej wiedzy. Dlatego raczej względy prak-392-

tyczne niż heroizm podyktowały mój wybór. Przygotowałam się do swo­ jego zadania, wkładając ciężki płócienny fartuch, wełniane rękawiczki i po­ szarpaną, starą koszulę, która kiedyś należała do Fergusa i z chlewa mia­ ła powędrować prosto w ognień. - Ty trzymaj, ja będę cięła. - Ześlizgnęłam się z ogrodzenia i wzięłam nożyce. Następnie miało miejsce krótkie, acz hałaśliwe interludium, po którym pięć prosiaków zostało odesłanych na pocieszenie do koryta pełnego ku­ chennych odpadków, z tyłkami dokładnie wysmarowanymi smołą i ter­ pentyną, co miało zapobiec zakażeniu. - Co o tym myślisz? - zapytałam, patrząc, jak zabierają się do jedzenia, najwyraźniej zadowolone. - To znaczy, gdybyś był prosiakiem: wolałbyś samemu szukać pożywienia, ale zachować jądra, czy odpuścić je sobie, a w zamian za to pławić się w luksusie pomyj? Wykastrowane prosiaki będą trzymane w zamknięciu, tuczone pomyjami, żeby miały delikatne mięso, podczas gdy większość świń zostanie wypuszczona do lasu, gdzie same będą musiały o siebie zadbać. Jamie pokręcił głową. - Chyba nie mogą tęsknić za czymś, czego nigdy nie miały - odpowie­ dział. - I koniec końców mają jedzenie. - Oparł się na chwilę o ogrodze­ nie, patrząc, jak zakręcone ogonki merdają z zadowolenia; prosiaki naj­ wyraźniej już zapomniały o swoich ranach. - Poza tym - dorzucił cynicznie - jądra potrafią przynieść mężczyźnie więcej smutku niż radości. Mimo to nie spotkałem wielu takich, którzy chcieliby się ich pozbyć. - Dla księży mogą być chyba sporym ciężarem. - Ostrożnie odciągnę­ łam od skóry zabrudzoną koszulę, po czym ściągnęłam ją przez głowę. Fuj. Nic nie śmierdzi gorzej niż świńskie łajno, nic. -Nawet ładownia statku przewożącego niewolników? Albo gnijący trup? - zapytał ze śmiechem. - Jątrząca się rana? Albo cap? - Nie. Świńskie gówno - odparłam stanowczo. - Bez dwóch zdań. Jamie wziął ode mnie zwiniętą koszulę, podarł na kawałki, czystsze frag­ menty zostawiając do wycierania narzędzi i zatykania szpar. Resztę wrzu­ cił do ognia, odsuwając się, gdy podmuch wiatru rzucił w naszą stronę słupem cuchnącego dymu. - A był kiedyś niejaki Narses. Wspaniały generał, przynajmniej tak mó­ wią, chociaż eunuch. - Może umysł mężczyzny lepiej pracuje, gdy się nie rozprasza - zasu­ gerowałam, śmiejąc się. -393-

W odpowiedzi tylko prychnął, ale czuło się, że go to rozbawiło. Przy­ sypał ziemią żarzące się resztki, a ja zabrałam moje żelazo do przyżegania i gar ze smołą. Wróciliśmy do domu, rozmawiając już na inny temat. Jednakże moje myśli zatrzymały się przy uwadze, że jądra potrafią przy­ nieść mężczyźnie więcej smutku niż radości. Czy to tylko ogólna uwaga, zastanawiałam się. Czy może jakaś bardziej osobista aluzja? W tym, co mi powiedział o swoim krótkim małżeństwie z Laoghaire MacKenzie - niewiele tego było, ale oboje się na to zgodziliśmy - nie było naj­ mniejszej sugestii, że czuł do niej pociąg fizyczny. Poślubił ją z samotności i poczucia obowiązku. Szukał zakorzenienia w pustce swojego życia, któ­ ra pojawiła się po jego powrocie z Anglii. Przynajmniej tak mówił. Wierzyłam w to. Jamie był człowiekiem honoru i obowiązku. I wie­ działam, jak bardzo czuł się samotny - sama to przeszłam. Z drugiej stro­ ny znałam jego ciało prawie tak dobrze jak własne. Było niezwykle od­ porne na trudy, ale równie ochocze do wielkich uniesień. Jamie potrafił być ascetą z konieczności, ale nie z wyboru. Na ogół udawało mi się nie pamiętać, że dzielił kiedyś łoże z Laoghaire, choćby nawet krótko i - jak twierdził - bez przyjemności. Nie zapomnia­ łam jednak, że była i nadal jest dość atrakcyjną kobietą. I dlatego wolałabym, żeby Jenny Murray znalazła inną inspirację do rozmowy o swoich uczuciach do brata.

Przez resztę dnia Jamie był milczący i roztargniony. Obudził się do życia towarzyskiego, dopiero gdy Fergus i Marsali przyjechali z dziećmi na ko­ lację. Uczył Germaina grać w warcaby, podczas gdy Fergus przypominał sobie dla Rogera słowa ballady, którą posłyszał w zaułkach Paryża, gdy był młodocianym kieszonkowcem. Kobiety, siedząc przy palenisku, repe­ rowały dziecięce ubranka, robiły na drutach buciki i - z okazji coraz bar­ dziej zaawansowanej ciąży Marsali i zaręczyn Lizzie - zabawiały się prze­ rażającymi anegdotkami z połogu. - Dziecko, wielkości półrocznego prosiaka, było ułożone bokiem... - Ha, Germain miał główkę jak kula armatnia, tak mówiła akuszerka, i ułożenie pośladkowe, małe diablę... - Jemmy miał ogromną głowę, a jeszcze większe ramiona... - ...le bourse... czyli kobieca „sakiewka", to oczywiście jej... - Jej narzędzie pracy, tak, rozumiem. A następny kawałek mówi o tym, jak klient wkłada palce do jej sakiewki... -394-

- Nie, to nie twój ruch, teraz jest moja kolej, przeskoczyłem twój pio­ nek tutaj, więc mogę przejść tutaj... - Merde! - Germain! - wrzasnęła Marsali. Spiorunowała syna wzrokiem, a on wzru­ szył ramionami, krzywiąc się nad szachownicą i wydymając dolną wargę. -Nie denerwuj się, kolego, widzisz? Teraz twoja kolej, możesz pójść tam i tam, i tam... - ...Avez-vous ete a la selle aujourd'hui?... i oczywiście pyta dziwkę o... - Czy była dzisiaj... w siodle? Albo raczej czy jeździła dziś konno? Fergus roześmiał się, a koniuszek jego arystokratycznego nosa zaróżo­ wił się. - Można by to tak przetłumaczyć, owszem. Roger uniósł brew w półuśmiechu. -Tak? - Tego wyrażenia używają też francuscy lekarze - wtrąciłam się. - To znaczy po prostu, „czy miała pani dziś wypróżnienie?". - Ta kobieta to prawdopodobnie une specialiste - wyjaśnił radośnie Fer­ gus. - Znałem kiedyś jedną taką, co... - Fergus! - Marsali zaczerwieniła się po czubki uszu, ale wydawała się bardziej rozbawiona niż zła. - Rozumiem - mruknął Roger. Męczył się z niuansami tego skompliko­ wanego tłumaczenia. Zastanawiałam się, jak to później zgra z melodią. - Comment sont vos selles, grand-pere? - zapytał Germain przyjaźnie; naj­ wyraźniej dobrze znał to wyrażenie. A jak tam twój stolec, dziadku? - Nie mam z nim najmniejszych problemów - zapewnił go dziadek. Jedz codziennie rano owsiankę, a nie nabawisz się hemoroidów. - Tato! - To prawda - oburzył się Jamie. Brianna była cała czerwona i fuczała jak kotka. Jemmy kręcił się jej na kolanach. - Le petit rouge je owsiankę - zauważył Germain. Zmrużył oczy i spoj­ rzał na Jemmy'ego, który zadowolony, z zamkniętymi oczami ssał pierś matki. - A sra kamieniami. - Germain! - krzyknęły jednocześnie wszystkie kobiety. - To prawda - odparł, idealnie naśladując głos dziadka. Z wyższością odwrócił się do kobiet plecami i zaczął budować wieżę z pionków. - Wygląda na to, że nie chce rozstać się z cyckiem - zauważyła Mar­ sali, wskazując głową Jemmy'ego. - Germain też nie chciał, ale nie miał -395-

wyjścia. Ani biedna mała Joanie. - Spojrzała z żalem na brzuch, który już nadymał się z Numerem Trzecim. Zauważyłam, że Roger i Bree spojrzeli po sobie z błyskiem w oku, a po­ tem na twarz Brianny wypłynął uśmiech Mony Lizy. Rozsiadła się wy­ godniej i pogłaskała Jemmy'ego po głowie. „Ciesz się, póki możesz, ko­ chanie", mówił jej gest o wiele wyraźniej niż słowa. Uniosłam brwi i zerknęłam na Jamiego. On też zauważył tę gierkę i po­ słał mi uśmiech równie tajemniczy jak mina Brianny, a potem odwrócił się do szachownicy. - Lubię owsiankę - wtrąciła nieśmiało Lizzie, próbując zmienić temat. Zwłaszcza z mlekiem i miodem. - Ach - Fergus przypomniał sobie o swoim zadaniu. Zwrócił się znów do Rogera, unosząc palec. - Garnki z miodem. A teraz refren, w którym les abeilles, pszczoły, wpadają, bzycząc... - Ach, tak, tak. - Pani Bug zgrabnie podchwyciła wątek, gdy Fergus urwał, żeby nabrać powietrza. - Owsianka z miodem to najlepsza rzecz dla jelit, chociaż czasem nawet to zawodzi. Znałam kiedyś mężczyznę, któ­ ry przez ponad miesiąc nie mógł się wypróżnić! - No proszę. A próbował bryłki wosku z gęsim sadłem? Albo wywa­ ru z liści winogron? - Fergus od razu dał się wciągnąć. Jako Francuz z krwi i kości był znawcą przeczyszczania, lewatyw i czopków. - Próbował wszystkiego - zapewniła go pani Bug. - Owsianki, suszo­ nych jabłek, wina z żółcią wołu, picia wody o północy podczas pełni... nic mu nie pomogło. Cała wieś gadała, ludzie robili zakłady, a biedny czło­ wiek całkiem zszarzał na twarzy. To z nerwów. Kiszki zacisnęły mu się jak podwiązki, więc... - W końcu wybuchł? - zapytał zaciekawiony Germain. Pani Bug pokręciła głową ze śmiechem. - Nie, nie wybuchł, chłopcze. Ale z tego, co słyszałam, niewiele mu bra­ kowało. - To co mu wreszcie pomogło? - zapytał Jamie. - Wreszcie powiedziała, że wyjdzie za mnie i za nikogo innego - ode­ zwał się pan Bug, który przez cały wieczór drzemał w kącie na ławie. Wstał, przeciągnął się, a potem położył dłoń na ramieniu żony, uśmie­ chając się do niej czule. - To była wielka ulga, mieć w końcu tę pew­ ność.

-396-

Było już późno, gdy poszliśmy do łóżka. Radosny wieczór zakończył Fergus, odśpiewując w całości balladę o prostytutce. Wzbudził powszechny aplauz. Jamie i Germain uderzali mu do taktu w stół. Jamie położył się na poduszkach z rękoma skrzyżowanymi pod głową. Od czasu do czasu śmiał się do siebie, kiedy powracały do niego frag­ menty piosenki. Było na tyle zimno, że od naszych oddechów na szybach w oknie osadził się szron, ale Jamie nie używał nocnej koszuli. Mogłam podziwiać jego ciało,, siedząc i rozczesując włosy. Doszedł do siebie po ukąszeniu węża, ale był szczuplejszy niż dawniej, więc doskonale widać było szlachetny łuk jego obojczyków, a długie mięś­ nie ramion, od kości do kości, pięknie rysowały się pod skórą. Tam, gdzie zwykle nosił rozpiętą koszulę, pierś miał opaloną, ale delikatna skóra po wewnętrznej stronie ramion była biała jak mleko i rysowały się pod nią błękitne żyłki. Wydatne kości policzkowe rzucały cień na twarz, a światło połyskiwało mu we włosach: cynamonem i bursztynem na ramionach, a oberżyną i miedzią na nagim ciele. - Ładnie wyglądasz w blasku świecy, Angliszko - powiedział, uśmie­ chając się. Zauważyłam, że mi się przygląda. Jego niebieskie oczy przy­ pominały ocean bez dna. - To samo myślałam o tobie - powiedziałam, wstając i odkładając szczot­ kę. Włosy opadły mi na ramiona, czyste, miękkie i pachnące. Pachniały margerytkami i słonecznikiem tak samo jak moja skóra. Kąpiel i mycie gło­ wy zimą były sporym wzywaniem, ale uparłam się, że nie pójdę spać, śmierdząc świńskim gnojem. - Więc nie gaś jej - powiedział, powstrzymując mnie, gdy schyliłam się, żeby ją zdmuchnąć. Objął mnie w talii, przyciągając do siebie. - Chodź do łóżka, niech ci się przyjrzę. Podoba mi się to, jak światło migocze w twoich oczach. Zupełnie jak whisky podpalona na potrawie. - Jakie to romantyczne - mruknęłam: nie sprzeciwiłam się, gdy zrobił dla mnie miejsce, pociągnął za luźne troczki nocnej koszuli i ściągnął ją ze mnie. Powietrze było chłodne, tak że sutki mi stwardniały, ale skóra jego piersi była cudownie ciepła, gdy przytulił mnie do siebie z westchnieniem zadowolenia. - To chyba piosenka Fergusa tak mnie zainspirowała - powiedział, bio­ rąc w dłoń moją pierś, ważąc ją z podziwem i zaciekawieniem. - Boże, masz najpiękniejsze piersi na świecie. Pamiętasz ten kawałek w balladzie, który mówił, że cycki tej kobiety były tak ogromne, że mogła je sobie

-397-

zawinąć za uszy? Twoje oczywiście nie są takie, ale czy mogłabyś może je zawinąć wokół... -Nie sądzę, żeby do tego musiały być szczególnie wielkie... Przesuń się w górę. Poza tym, to chyba nie będzie zawijanie tylko raczej ściskanie, a do tego z pewnością są dość duże... widzisz? - Och - westchnął z wdzięcznością, z trudem łapiąc oddech. - Ach, masz rację. To... och, to wygląda tak pięknie, Angliszko, przynajmniej stąd... - Stąd też wygląda bardzo interesująco - zapewniłam go, próbując nie roześmiać się i nie dostać zeza. - Które będzie się poruszać? - Na razie ja. Nie będę cię obcierał, Angliszko? - zatroszczył się. - Może troszeczkę... Ale poczekaj... - Wyciągnęłam rękę i zaczęłam ma­ cać po nocnym stoliku. Znalazłam słoiczek z olejkiem migdałowym, któ­ rego używałam jako balsamu do rąk, i zanurzyłam w nim palec. - Och, tak jest o wiele lepiej - powiedziałam. - Prawda? -Och. Och... Tak. -A potem idzie inny kawałek, prawda? - powiedziałam w zadumie, puszczając go na chwilę i powoli przesuwając palec z olejkiem po krągłości jego pośladków. - O tym, co prostytutka zrobiła chórzyście? - O Boże! - Tak, on też tak powiedział. Wszystko tak jak w balladzie.

Znacznie później, już w ciemnościach, obudziłam się, znowu czując na so­ bie jego ręce. Nadal rozkosznie dryfując wśród snów, nie poruszyłam się. Leżałam bezwładnie, pozwalając mu robić to, co zamierzał. Mój umysł oderwał się od rzeczywistości i dopiero po chwili zaczęłam zdawać sobie sprawę, że coś jest nie tak. Po dalszej chwili zdołałam sku­ pić myśli i z trudem wypłynąć na powierzchnię świadomości, w końcu jednak otworzyłam oczy, otrząsając się ze snu. Przykucnął nade mną. Jego twarz po części oświetlała blada poświa­ ta z przygaszonego paleniska. Oczy miał zamknięte, lekko marszczył czoło i oddychał przez na wpół otwarte usta. Poruszał się niemal mechanicznie. Zastanawiałam się, oszołomiona, czy to możliwe, aby robił to przez sen? Cieniutka warstewka potu lśniła na jego policzkach, długim, prostym grzbiecie nosa, na nagim ciele. Głaskał mnie w dziwny, monotonny sposób, jak robotnik wykonujący jednostajną pracę. Dotyk był bardziej niż intymny, ale jednocześnie dziw­ nie nieosobowy. Mogłabym być kimkolwiek albo raczej czymkolwiek. -398-

Ciągle z zamkniętymi oczyma, przesunął się, zrzucił ze mnie kołdrę i wszedł między moje nogi, rozsuwając je bezceremonialnie, jak nigdy. Brwi miał ściągnięte, zmarszczone w skupieniu. Odruchowo zacisnęłam nogi, próbując się odsunąć. Wtedy przycisnął rękami moje ramiona, a ko­ lanami rozsunął mi uda. Wszedł we mnie brutalnie. Pisnęłam w pełnym zaskoczenia proteście, a on gwałtownie otworzył oczy. Spojrzał na mnie nieprzytomnym wzrokiem - jego twarz była tuż nad moją, a potem nagle ocknął się. Zamarł. -Jak myślisz, kim ja, do cholery, jestem? - zapytałam niskim, wściek­ łym głosem. Szarpnął się, zerwał z łóżka, zostawiając przykrycia zwisające w nieła­ dzie. Porwał ubrania z wieszaka, dwoma susami dopadł drzwi i wypadł, zatrzaskując je za sobą. Usiadłam, wstrząśnięta do głębi. Przykryłam się z powrotem, oszoło­ miona, wściekła i pełna niedowierzania. Potarłam twarz dłońmi, próbując się rozbudzić. Przecież nie mogło mi się to przyśnić? Nie. To jemu coś się śniło. Był na wpół - albo może całkiem - we śnie i, do diabła, myślał, że jestem tą cholerną Laoghaire! Nic innego nie tłu­ maczyłoby sposobu, w jaki mnie dotykał: z bolesną niecierpliwością za­ prawioną złością. Nigdy w życiu nie dotykał mnie w ten sposób. Położyłam się, ale nie mogłam zasnąć. Przez kilka minut patrzyłam na krokwie ginące w mroku, a potem, podjęłam decyzję - wstałam i ubra­ łam się. Podwórze wyglądało posępnie i mroźnie w świetle wysokiej pełni. Wy­ szłam na dwór, cicho zamykając za sobą kuchenne drzwi i zawijając się szczelnie peleryną. Nasłuchiwałam. Nic nie poruszyło się na mrozie, a wiatr był raptem westchnieniem wśród sosen. Jednakże w oddali usły­ szałam słaby, regularny odgłos, odwróciłam się w tę stronę i ruszyłam ostrożnie przez mrok. Drzwi stodoły były otwarte. Oparłam się o framugę, skrzyżowałam ręce i patrzyłam, jak chodzi w tę i z powrotem, przerzucając siano. Wyładowywał złość w pracy. Wściekłość nadal pulsowała mi w skroniach, ale powoli ustępowała, gdy tak patrzy­ łam na Jamiego. Problem polegał na tym, że rozumiałam go, i to bardzo dobrze. Nie spo­ tkałam zbyt wielu kobiet Franka - był dyskretny - ale od czasu do czasu wychwytywałam wymieniane spojrzenia na przyjęciu wydziałowym albo w miejscowym supermarkecie. Wtedy ogarniała mnie czysta furia, a zaraz potem pojawiało się zdumienie, bo właściwie jaki to miało związek ze mną. -399-

Zazdrość nie ma nic wspólnego z logiką. Laoghaire MacKenzie znajdowała się sześć tysięcy mil od nas; praw­ dopodobnie żadne z nas więcej jej nie zobaczy. Frank był jeszcze dalej i na pewno nigdy więcej się nie zobaczymy, nie po tej stronie. Nie, zazdrość zdecydowanie nie ma nic wspólnego z logiką. Zaczęłam marznąć, ale nadal stałam. Wiedział, że tam jestem. Zorien­ towałam się po tym, jak starał się nie odrywać wzroku od pracy. Pocił się, chociaż było zimno. Cienki materiał koszuli przykleił mu się do ciała, na plecach pojawiła się ciemna, mokra plama. W końcu wbił widły w stertę siana, zostawił je i usiadł na przepołowionej kłodzie. Schował głowę w dło­ niach. Palcami targał włosy. W końcu spojrzał na mnie. Na jego twarzy malował się niepokój i skry­ wane rozbawienie. - Nie rozumiem tego. - Czego? - Podeszłam do niego, usiadłam obok, podciągając pod siebie nogi. Czułam zapach potu na jego skórze, olejku migdałowego oraz śla­ dów jego wcześniejszej żądzy. Zerknął na mnie z ukosa i odparł sucho: - Wszystkiego, Angliszko. - Chyba nie jest aż tak źle, co? - Wyciągnęłam do niego niepewnie rę­ kę i pogładziłam go delikatnie po plecach. Westchnął ciężko, wypuszczając powietrze przez zaciśnięte usta. - Kiedy miałem dwadzieścia trzy lata, nie rozumiałem, jak to możliwe, że spojrzenie na kobietę sprawia, że kości zamieniają mi się w wodę, a jed­ nocześnie mam wrażenie, że mógłbym gołymi rękoma wygiąć stal. Kiedy miałem dwadzieścia pięć lat, nie rozumiałem, jak mogę pieścić kobietę i jed­ nocześnie pragnąć wziąć ją siłą. - Kobietę? - zapytałam i dostałam to, czego chciałam: wydął wargi i spoj­ rzał tak, że przeszył mi serce. - Konkretną kobietę - odparł. Wziął moją dłoń, którą położyłam mu na kolanie, i ścisnął ją, jakby się bał, że mogę ją wyrwać. - Tylko jedną - po­ wtórzył schrypniętym głosem. W stodole panowała cisza, ale drewno skrzypiało na mrozie. Przesu­ nęłam się na ławce bliżej Jamiego. Odrobinę. Światło księżyca wpadało przez otwarte drzwi stodoły, oświetlając nieco stosy siana. - Tego właśnie teraz nie rozumiem - powiedział ściskając moje palce mocniej. - Kocham cię, a nighean donn. Kocham cię od chwili, kiedy pierw­ szy raz cię zobaczyłem, i będę cię kochał do końca czasu. Póki jesteś przy mnie, świat mnie cieszy. -400-

Ogarnęło mnie ciepło, ale nim zdążyłam zrobić coś więcej niż ścisnąć mocniej jego dłoń w odpowiedzi, on znowu zaczął mówić. Spojrzał przy tym na mnie z tak ogromną kontuzją, że aż mnie to rozśmieszyło. - A przy tym wszystkim, Claire, dlaczego, na Boga i wszystkich świę­ tych, dlaczego chcę wsiąść na statek do Szkocji, dorwać tego mężczyznę, którego nazwiska i twarzy nawet nie znam, i zabić go za to, że gził się z ko­ bietą, do której nie mam żadnych praw i z którą nie wytrzymałbym w jed­ nym pokoju dłużej niż trzy minuty? Zwinął wolną rękę w pięść i z całej siły uderzył nią w kłodę; zadrżała pode mną. - Nie rozumiem! Zatrzymałam w sobie odpowiedź: A myślisz, że ja rozumiem? Siedzia­ łam cicho, bardzo delikatnie głaszcząc kciukiem jego knykcie. Była to bar­ dziej próba dodania mu otuchy niż pieszczota, i tak to odebrał. Po chwili westchnął głęboko, uścisnął moją dłoń i wstał. - Jestem głupcem. Przez chwilę siedziałam nieruchomo, ale on chyba oczekiwał jakiegoś potwierdzenia, więc usłużnie skinęłam głową. - Może i tak - powiedziałam. - Ale nie wybierasz się do Szkocji, praw­ da? W odpowiedzi wstał i zaczął chodzić, zły, tam i z powrotem, kopiąc grudki zamarzniętego błota, które wybuchały jak małe bomby. Na pewno nie rozważał... nie mógłby. Z trudem, ale jednak udało mi się nie otwo­ rzyć ust. Czekałam cierpliwie, aż wrócił i stanął przede mną. - N o dobrze - powiedział takim tonem, jakby miał wygłosić jakieś oświadczenie. - Nie wiem, dlaczego denerwuje mnie to, że Laoghaire szu­ ka sobie towarzystwa innego mężczyzny... nie, to nieprawda... Wiem. To nie zazdrość. Albo... dobra, to jest zazdrość, ale nie o to chodzi. Rzucił mi spojrzenie, jakby mnie prowokował, żebym się z nim nie zgo­ dziła, ale twardo milczałam. Wydmuchnął gwałtownie powietrze przez nos i wziął oddech, spuszczając wzrok. - Wobec tego, jeśli mam mówić uczciwie... - Na chwilę zacisnął usta. Dlaczego?! - wybuchnął, patrząc na mnie. - Co w nim takiego jest? - W kim? W mężczyźnie, z którym ona?... - Nie cierpiała tego! Nie lubiła łóżka! - Przerwał mi, rozdeptując grud­ kę błota na proszek. - Może pochlebiałem sobie, albo ty pochlebiałaś mnie... - Posłał mi spojrzenie, którym miał mnie spiorunować, ale zdra­ dziło tylko jego zagubienie. - Czy ja jestem... czy ja jestem...? Nie byłam pewna, czy chce, żebym powiedziała: „Tak; jesteś!" czy „Nie, nie jesteś!", więc posłałam mu uśmiech, który mówił jedno i drugie. -401-

-Ano, cóż... - stwierdził niechętnie. - Nie sądzę, żeby chodziło o mnie. Zanim się pobraliśmy, nawet Laoghaire była ze mnie zadowo­ lona. Musiałam się żachnąć, bo spojrzał na mnie, ale pokręciłam tylko głową, żeby go zbyć. - Myślałem, że ona w ogóle nie lubi mężczyzn albo samego aktu. A wte­ dy... nie było tak źle, skoro to nie była moja wina... chociaż czułem, że powinienem jakoś umieć to naprawić... - Urwał i zamyślił się. Zmarszczył brwi, a potem westchnął. - Ale może się myliłem. Może to jednak ja. I ta myśl mnie gryzie. Nie miałam pojęcia, co mu powiedzieć, ale powinnam się odezwać. - Myślę, że to ona - powiedziałam stanowczo. - Nie ty. Chociaż oczy­ wiście mogę być uprzedzona. W końcu próbowała mnie zabić. - Co takiego? - Obrócił się gwałtownie, osłupiały. - Nie wiedziałeś o tym? Och. Próbowałam zebrać myśli. Nie powiedziałam mu? Najwyraźniej nie. Wtedy nie wydawało się to najważniejsze. Nie spodziewałam się, że jesz­ cze kiedyś ją zobaczę. A potem... potem to już rzeczywiście nie było waż­ ne. Wyjaśniłam pokrótce, że Laoghaire wysłała mnie do Geillie Duncan tamtego dnia w Cranesmuir, chociaż doskonale wiedziała, że Geillie zo­ stanie aresztowana za czary. Miała nadzieję, że zabiorą mnie razem z Geil­ lie, i tak się właśnie stało. -Podła suka! - wykrzyknął zdumiony. - Nic o tym nie wiedziałem, Chryste, Angliszko, nie myśl, że poślubiłbym tę kobietę, gdybym wiedział, że zrobiła ci coś takiego! - Miała wtedy raptem szesnaście lat. I może nie zdawała sobie sprawy, że poddadzą nas próbom albo że zechcą spalić nas na stosie. Może to miał być tylko kawał, może myślała, że gdy mnie oskarżą, ty przestaniesz się mną interesować. - Odkrycie tych szykan oderwało Jamiego od po­ przednich myśli, a to już coś. Ciągle chodził tam i z powrotem. Jego stopy szeleściły na rozrzuconej słomie. Nie włożył butów ani pończoch, był boso. Ale zimno najwyraźniej mu nie przeszkadzało. W końcu zatrzymał się, westchnął ciężko, pochylił się, oparł dłonie na ławce, a głowę ma moim ramieniu. - Przepraszam - szepnął. Objęłam go za ramiona, przyciągnęłam do siebie i przytrzymałam moc­ no, aż znowu westchnął i rozluźnił ramiona. Puściłam go, a on wypro­ stował się i podał mi dłoń, żebym wstała. -402-

Zamknęliśmy drzwi stodoły i trzymając się za ręce wróciliśmy w mil­ czeniu do domu. - Claire - odezwał się nagle, jakby nieco onieśmielony. -Tak? -Nie chciałem się usprawiedliwiać, to nie tak. Zastanawiałem się... czy ty kiedykolwiek... myślisz o Franku? Kiedy my... - Urwał i odchrząknął. Czy czasem cień Anglika przesłania moją twarz? Co na Boga mogłam odpowiedzieć? Nie mogłam skłamać, to pewne, ale jak mogłam powiedzieć prawdę tak, żeby zrozumiał i nie poczuł się zraniony? Wzięłam oddech, patrząc na odpływającą mgiełkę ciepłego powietrza. - Nie chcę kochać się z duchem - powiedziałam stanowczo. - I nie sądzę, żebyś ty chciał. Ale chyba duchy czasem mają inne zdanie na ten temat. Wydał z siebie cichy odgłos, niemal śmiech. - Ano - powiedział. - Chyba tak. Ciekawe, czy Laoghaire wolałaby łóż­ ko Anglika od mojego? - Niech jej idzie na zdrowie, jeśli tak woli - odparłam. - Ale jeśli ty wo­ lisz moje, to proponuję do niego wracać. Tu jest cholernie zimno.

100. Martwy wieloryb Pod koniec marca szlaki w górach były już przetarte. Dotąd nie przyszła żadna wiadomość od Milforda Lyona i po krótkiej naradzie na ten temat zapadła decyzja, że ja i Jamie razem z Brianną, Rogerem i Marsali poje­ dziemy do Wilmington, a Fergus zawiezie wyniki pomiarów do New Bern, gdzie zostaną oficjalnie wpisane i zarejestrowane. Ja z dziewczętami miałam uzupełnić uszczuplone zimą zapasy: doku­ pić soli, cukru, kawy, herbaty i opium, podczas gdy Roger i Jamie mieli dyskretnie dowiedzieć się czegoś na temat Milforda Lyona i Stephena Bonneta. Fergus miał do nas dołączyć, gdy tylko załatwi sprawę pomiarów, a przy okazji popyta po drodze wzdłuż wybrzeża. Potem, gdy Jamie i Roger znajdą pana Bonneta, mieli go napaść w miej­ scu, gdzie prowadzi swoje interesy, i zastrzelić go albo pociąć na kawałki, a potem udać się w góry, gratulując sobie dobrze wykonanej roboty. Tak przynajmniej rozumiałam ten plan. -403-

- Człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi - przypomniałam Jamiemu pod­ czas dyskusji na ten temat. Nie masz pojęcia, co może się zdarzyć. - To prawda - zgodził się. - Ale cokolwiek się wydarzy, będę na to go­ towy. Poklepał sztylet, który leżał na biurku, a potem wrócił do sporządzania listy zapasów. W miarę jak oddalaliśmy się od gór i zbliżaliśmy do wybrzeża, wyraź­ nie się ocieplało. Stada mew i kruków krążyły nad świeżo zaoranymi po­ lami, wrzeszcząc radośnie w jasnym, wiosennym słońcu. Drzewa w górach ledwo zaczynały wypuszczać listki, a w ogrodach w Wilmington kwitły już kwiaty, żółte szpikulce orlików i błękitne ostróżki kołysały się nad schludnymi ogrodzeniami przy Beaufort Street. Zna­ leźliśmy pokoje do wynajęcia w małym, czystym zajeździe, trochę na ubo­ czu. Były względnie tanie i w miarę wygodne, chociaż odrobinę zagracone i ciemne. -Dlaczego nie wstawią tu więcej okien? - marudziła Brianna, masując przytłuczony palec u nogi, po tym, jak wpadła na Germaina na ciemnym półpiętrze. - Ten dom kiedyś zapali się od świeczki, którą ktoś zechce oświetlić sobie drogę. Szkło nie może być aż tak drogie. - Podatek od okien - poinformował ją Roger, biorąc Germaina na ręce i zwieszając go głową w dół przez poręcz schodów ku wielkiej radości dzieciaka. - Korona opodatkowała okna? - Tak. Można by pomyśleć, że ludzie przejmą się tym bardziej niż znacz­ kami czy herbatą, ale najwyraźniej starają się przystosować. - Nic dziwnego, że myślą o rewolu... och, dzień dobry, pani Burns! Śnia­ danie pachnie smakowicie! Dziewczęta, dzieci i ja spędziliśmy kilka dni na starannie przemyśla­ nych zakupach, podczas gdy Roger i Jamie w różnych barach i tawernach łączyli interesy z przyjemnością. Większość spraw załatwili i Jamie zgro­ madził niewielką, ale użyteczną sumkę, grając w karty i obstawiając ko­ nie, ale na temat Stephena Bonneta dowiedział się tylko tyle, że w Wil­ mington nie widziano go już od kilku miesięcy. Muszę przyznać, że ulżyło mi, gdy to usłyszałam. Przez resztę tygodnia padało i to dość mocno, tak że przez dwa dni nie wychodziliśmy z domu. Był to prawdziwy sztorm - wichura zginała wpół palmy i usiała błotniste uliczki liśćmi i połamanymi gałęziami. Marsali sie­ działa po nocy i nasłuchiwała wiatru, na przemian odmawiając różaniec albo grając w karty z Jamiem, żeby nie myśleć o sztormie. -404-

-Fergus mówił, że z New Bern będzie płynął dużym statkiem? „Ośmiornicą"? To chyba duży statek, tato, prawda? - Ano tak. Statki pocztowe są bardzo bezpieczne. Nie, nie rzucaj tego, dziewczyno, daj trójkę pik. - Skąd wiesz, że mam trójkę pik? - zapytała ostro, marszcząc podejrzliwe czoło. - I nieprawda, że statki pocztowe są bezpieczne. Wiesz to równie do­ brze jak ja. Przedwczoraj widzieliśmy wrak takiej łódki na końcu Elm Street. - Wiem, że masz trójkę pik, bo ja jej nie mam - wyjaśnił Jamie, trzy­ mając karty przy piersi. - A wszystkie pozostałe piki poszły już na stół. Poza tym Fergus może wracać z New Bern lądem. Może wcale nie płynie. Podmuch wiatru uderzył w dom i zatrząsł okiennicami. - Kolejny powód, żeby nie mieć okien - zauważył Roger, patrząc w kar­ ty Marsali. - Nie, on ma rację, rzuć trójkę pik. - Masz, ty skończ, ja muszę zajrzeć do Joanie. - Wstała nagle i wcisnę­ ła Rogerowi karty. Ruszyła do małego pokoju obok, który dzieliła z dzieć­ mi. Nie słyszałam, żeby Joanie płakała. Nad nami rozległ się głośny łomot i huk, gdy oderwany konar drzewa wylądował na dachu. Wszyscy spojrzeli w górę. Wśród wysokiego wycia wiatru słyszeliśmy grzmot fali przyboju, która uderzała o brzeg. - „Którzy się pławią na morzu w okrętach, pracujący na wodach wiel­ kich: ci widują sprawy Pańskie i dziwy jego na głębi. Jako jedno rzecze, wnet powstanie wiatr gwałtowny, a podnoszą się nawałności morskie"* zacytował cicho Roger. - Och, ty potrafisz dodać otuchy - rzuciła Brianna zgryźliwie. Była zła i źle znosiła sytuację -Jemmy przerażony łomotem, przez ostat­ nie dwa dni nie odklejał się od niej ani na chwilę. Obojgu było gorąco, oboje byli spoceni i rozdrażnieni. Rogera najwyraźniej to nie zrażało. Uśmiechnął się, schylił i wziął od niej Jemmy'ego, chociaż nie było to proste. Postawił chłopczyka na pod­ łodze, trzymając go za ręce. - „Bywają miotani, a potaczają się jako pijany - zadeklamował, ciągnąc Jemmy'ego za rączki, tak że stracił równowagę. - A wszystka umiejętność ich niszczeje". Jemmy zachichotał i nawet Brianna uśmiechnęła się niechętnie. - „Gdy wołają do Pana w utrapieniu swojem, z ucisków ich wybawia ich". - Przy słowie „wybawia" uniósł Jemmy'ego w powietrze, złapał go pod pachy i zakręcił. Dziecko zapiszczało z uciechy. *Wszystkie tłumaczenia psalmów za Biblią Gdańską (przyp. tłum.).

-405-

- „Obraca burzę w ciszę, tak że umilkną nawałności ich. I weselą się, że ucichło"... - Przyciągnął Jemmy'ego blisko i pocałował go w głowę. „A tak przywodzi ich do portu pożądanego". Bree ironicznie oklaskała przedstawienie, ale przecież się uśmiechnę­ ła. Jamie zebrał karty i przetasował porządnie talię. Przerwał i podniósł wzrok. Gdy tak zamarł, spojrzałam na niego, a on zerknął na mnie i się uśmiechnął. - Wiatr przycichł - powiedział. - Słyszycie? Jutro będzie spokój.

Do rana pogoda poprawiła się. Znad morza przyszła świeża bryza, niosąc wyrazisty zapach brzegu: aromat zatrwianu, sosen i ostry smród gniją­ cych w słońcu morskich nieczystości. Nabrzeże nadal straszyło pustką: nie przybił żaden większy statek, nie stał na kotwicy nawet kecz ani statek pocztowy, za to w zatoce Wilmington aż roiło się od szalup, tratw, kana­ dyjek i małych łódek na cztery wiosła, które śmigały po wodzie jak waż­ ki, tylko krople wody połyskiwały im na unoszących się wiosłach. Jedna z nich dostrzegła naszą małą grupkę stojącą smutno na nabrze­ żu i śmignęła ku nam. Wioślarze zaczęli wołać, czy nie potrzebujemy trans­ portu. Kiedy Roger wychylił się i odkrzyknął grzecznie, że nie, bryza znad portu zdmuchnęła mu kapelusz, który zakręcił się nad brązowawymi wo­ dami i opadł na pianę, wirując jak liść. Załoga natychmiast powiosłowała w stronę dryfującego kapelusza, je­ den z wioślarzy zgrabnie go wyłowił i uniósł tryumfalnie na wiośle. Kie­ dy łódka podpłynęła do nabrzeża, radość wioślarza zamieniła się w zdu­ mienie. - MacKenzie! - krzyknął. - Niech mnie kule biją, jeśli to nie on! - Duff! Duff, stary kumplu! - Roger pochylił się i złapał kapelusz, a po­ tem wyciągnął rękę, żeby uścisnąć dłoń dawnemu druhowi. Duff - niski, szpakowaty Szkot o bardzo długim nosie, zapadniętych policzkach i imponujących, siwiejących bokobrodach, które sprawiały, że wyglądał, jakby przysypano go cukrem-pudrem - wyskoczył zwinnie na nabrzeże i uściskał Rogera, czemu towarzyszyło solidne klepanie po ple­ cach i okrzyki zdumienia. Wszystko to Roger szczerze odwzajemnił. A my staliśmy grzecznie z boku i patrzyliśmy na to powitanie; Marsali pilno­ wała, żeby Germain nie zeskoczył z nabrzeża do wody. - Znasz go? - zapytałam Briannę, która przyglądała się podejrzliwie sta­ remu przyjacielowi męża. -406-

- Chyba móg! kiedyś pływać na jednym statku z Rogerem - odparła, ściskając mocniej Jemmy'ego podekscytowanego widokiem mew, które wydawały mu się o wiele zabawniejsze od pana Duffa. - No proszę, tylko patrzcie na niego! - wykrzyknął Duff, odsuwając się w końcu i radośnie ocierając nos rękawem. - Surdut ma jak książę i od­ powiednie guziki. A ten kapelusz! Chryste, chłopie, jesteś taki szykowny, że nawet gówno do buta by ci się nie przykleiło, co? Roger, ubawiony, schylił się po przemoczony kapelusz. Uderzył nim o udo, żeby strzepnąć nitkę morszczynu, i poddał go z roztargnieniem Bree, która patrzyła na pana Duffa, mrużąc podejrzliwie oczy. - Moja żona - przedstawił ją Roger i machnął ręką w stronę reszty. A to jej rodzina. Pan James Fraser, pani Fraser... i kochana siostra mojej żony, także pani MacKenzie. - Sługa uniżony pana i drogich pań. - Duff ukłonił się Jamiemu i w wy­ razie szacunku przyłożył palec do swojego dziwacznego nakrycia głowy. Zerknął na Briannę i na jego usta wypłynął szeroki uśmiech. - Och, więc się z nią ożeniłeś. Wreszcie zaczęła nosić kiecki. - Poufale szturchnął go pod żebro i zniżył głos do chrapliwego szeptu. - Zapłaciłeś za nią ojcu, czy to on tobie zapłacił, żebyś ją wziął? - Wydał z siebie zgrzytliwy odgłos, który uznałam za śmiech. Jamie i Bree z wyższością rzucili panu Duffowi identyczne zimne spoj­ rzenia, ale nim Roger zdążył odpowiedzieć, drugi wioślarz krzyknął coś niezrozumiałego z łodzi. - Ano, ano, trzymaj się swojego wiosła, bracie. - Pan Duff machnął rę­ ką na kolegę, żeby się uciszył. - To taki żart - wyjaśnił mi ściszonym gło­ sem. - Między nami żeglarzami, wie pani. Trzymaj się wiosła, nie? Bo jak się będziesz trzymać, to wylądujesz na dnie zatoki, nie? - Zatrząsł się ze śmiechu, znowu wydając z siebie zgrzytliwy odgłos. - Niezwykle zabawne - zapewniłam go. - Czy pański towarzysz mó­ wił coś o wielorybie? - No tak! To nie przez niego przyszliście dziś na brzeg? Spojrzeliśmy zdziwieni. - Nie - powiedziała Marsali, zbyt zmęczona swoimi obowiązkami, że­ by zwracać uwagę na cokolwiek innego, także wieloryby. - Germain, wra­ caj tu! Nie, panie, przyszliśmy sprawdzić, czy wiadomo coś o „Ośmiorni­ cy". Nie słyszał pan nic o tym statku? Duff pokręcił głową. - Nie, pani. Ale przez ostatni miesiąc pogoda na wybrzeżu była tak zdra­ dziecka... - Zobaczył, że Marsali blednie i pośpiesznie dodał: - Wiele -407-

dobrych statków zniosło od brzegu, rozumie pani? Może popłynęli do in­ nego portu albo po prostu stanęli na redzie, mając nadzieję, że wpłyną do portu, jak się przejaśni. Pamiętasz MacKenzie, sami tak robiliśmy, gdy pły­ waliśmy na „Glorianie". - Aha, to prawda. - Roger kiwnął głową, ale na wspomnienie o „Glo­ rianie" w jego spojrzeniu pojawiła się ostrożność. Zerknął na Briannę, a po­ tem z powrotem na Duffa i zniżył nieco głos. - Z tego, co widzę, rozsta­ łeś się z kapitanem Bonnetem. Prąd przeszył moje stopy, jakby dok był naelektryzowany. Jamie i Bree też zareagowali, ale każde inaczej. Jamie zrobił krok w przód, a ona się cofnęła. - Stephen Bonnet? - powtórzył Jamie, przyglądając się z zaciekawie­ niem Duffowi. - Znał pan tego dżentelmena, prawda? - W rzeczy samej, panie - powiedział rozdrażniony Duff. Jamie pokiwał powoli głową, widząc jego zdenerwowanie. - Ach, rozumiem. A może wie pan coś o jego obecnym miejscu pobytu? -A, jeśli o to idzie... Duff przyjrzał się w zamyśleniu Jamiemu, oceniając detale ubioru i wy­ glądu. Najwyraźniej szacował, ile może być warta odpowiedź na to pytanie. Jego wspólnik był coraz bardziej niespokojny i krzyknął coś niecierpliwie. Marsali też była niespokojna. - To gdzie oni mogli popłynąć? Jeśli popłynęli do innego portu? Germain, przestań! Zaraz wpadniesz do wody! - Schyliła się, złapała dziecko, które zwieszało się z nabrzeża, i wzięła je na biodro. -Bonnet? - Jamie uniósł brwi, starając się wyglądać jednocześnie za­ chęcająco i groźnie. - Płyną zobaczyć wieloryba czy nie? - wrzasnął mężczyzna z łódki. Nie­ cierpliwił się, chcąc zająć się czymś, z czego będą jakieś zyski. Duff nie bardzo wiedział, komu ma najpierw odpowiedzieć. Zamrugał małymi oczkami, patrząc to na Jamiego, to na Marsali, to na coraz głośniej wrzeszczącego kolegę. Wtrąciłam się, żeby przełamać ten impas. - O co chodzi z tym wielorybem? Duffowi ulżyło, gdy mógł się skupić na jednym zadanym wprost pytaniu. - A, to martwy wieloryb, pani. Wielki. Wyrzuciło go na wyspę. Byłem pewny, że przyszliście go obejrzeć. Spojrzałam na wodę i dopiero wtedy dotarło do mnie, że ruch w zato­ ce nie jest całkiem przypadkowy. Podczas gdy większe łodzie i barki pły­ nęły do ujścia Cape Fear, to mniejsze łódki kursowały w tę i z powrotem, znikając za daleką mgłą albo wracając z niej z małymi grupkami pasaże­ rów. Płócienne parasolki wyrastały z łodzi jak pastelowe grzyby, a w por-408-

cie stała grupka ludzi, ewidentnie z miasteczka, i rozglądała się niecier­ pliwie po zatoce. - Dwa szylingi za łódź - zaproponował przymilnie Duff. - W tę i z po­ wrotem. Roger, Brianna i Marsali wyglądali na zainteresowanych. Jamie dener­ wował się. - Tym czymś? - zapytał, zerkając sceptycznie na łódeczkę, kołyszącą się łagodnie w dole. Towarzysz Duffa, mężczyzna nieokreślonej rasy i języ­ ka, gotów był obrazić się za taką ocenę jego łodzi, ale Duff zaczął uspo­ kajać Jamiego. - Och, panie, dziś ocean jest płaski jak stół. Zupełnie płaski. To będzie jak siedzenie na ławie w tawernie. Sympatycznie, nie? W sam raz, żeby sobie uciąć małą pogawędkę. - Mrugnął niewinnie. Jamie wziął wdech i zerknął ponownie na łódkę. Nie cierpiał łodzi. Z drugiej strony gotów był na znacznie więcej, byle dorwać Stephena Bonneta. Pytanie tylko, czy pan Duff rzeczywiście miał jakieś informacje, czy tylko wabił pasażerów. Jamie z trudem przełknął ślinę i wziął się w garść, szykując się do wejścia na łódź. Nie czekając, Duff umocnił swoją pozycję, zwracając się zręcznie do Marsali. - Na wyspie jest latarnia morska, pani. Widać z niej kawał morza. Zo­ baczy pani, czy na redzie stoją jakieś statki. Jej dłoń powędrowała do kieszeni i zaczęła grzebać nerwowo przy troczkach. Patrzyłam, jak Germain nad jej ramieniem troskliwie wtyka mart­ wego małża do ochoczo otwartych ust Jemmy'ego, niczym opiekuńczy ptak karmiący pisklęta soczystym robakiem. Wtrąciłam się taktownie, bio­ rąc Jemmy'ego na ręce. -Nie, kochanie - powiedziałam, wyrzucając małża do wody. - Nie chcesz tego paskudztwa. Nie wolisz za to popłynąć i zobaczyć ładnego martwego wieloryba? Jamie westchnął zrezygnowany i sięgnął do sporranu. - A wy lepiej weźcie inną łódź, żebyśmy się nie utopili wszyscy naraz.

Na morzu było cudownie. Słońce zakrywała mgiełka chmur, chłodna bry­ za sprawiła, że zdjęłam kapelusz, aby poczuć wiatr we włosach. Nie było całkiem płasko, ale unoszenie się i opadanie na fali było łagodne i koją­ ce - przynajmniej dla tych, którzy nie chorowali na chorobę morską. -409-

Zerknęłam na plecy Jamiego, głowę miał pochyloną, ale jego ramiona poruszały się w równym, mocnym rytmie wiosłowania. Pogodzony z tym, co nieuchronne, szybko przejął kontrolę nad sytu­ acją, wzywając drugą łódkę dla Bree, Marsali i chłopców. Zaraz potem roz­ piął broszę i oznajmił, że wiosłować będzie on i Roger, żeby Duff mógł spokojnie usiąść i szybciej przypomnieć sobie interesujące fakty dotyczą­ ce Stephena Bonneta. -Jeśli będę coś robił, to są mniejsze szanse, że zwymiotuję - mruknął do mnie, zdejmując surdut i tartan. Pan Duff i Peter usiedli na jednym końcu łodzi, rozbawieni do granic możliwości faktem, że zapłaci im się za to, że zostaną przewiezieni własną łodzią; ja miałam usiąść na drugim koń­ cu, twarzą do nich. - Żebyś miała oko na sprawy, Angliszko. - Pod ubraniami Jamie deli­ katnie zacisnął moją dłoń na rękojeści pistoletu. Pomógł mi zejść na łódź, a potem sam ostrożnie zszedł, lekko blednąc, gdy pokład zakołysał się i po­ ruszył pod jego ciężarem. Na szczęście to naprawdę był spokojny dzień. Nad wodą unosiła się delikatna mgiełka, która przesłaniała majaczący daleko kształt Smith Island. Małe mewy i rybitwy krążyły nad nami, a większe ptaki wydawały się wisieć w powietrzu nieruchomo, unosząc się na wietrze, podczas gdy my powoli wiosłowaliśmy ku wyjściu z zatoki. Roger siedział tuż przede mną i wiosłował bez trudu. Nagie, szerokie plecy pracowały rytmicznie, najwyraźniej przyzwyczajone do takiego wy­ siłku. Jamie siedział przed Rogerem, radził sobie z wiosłami ze sporym wdziękiem, ale mniej pewnie. Nigdy nie był żeglarzem i nigdy nim nie będzie. Jednakże wiosłowanie oderwało jego myśli od żołądka - przy­ najmniej na jakiś czas. - Och, mógłbym się do tego przyzwyczaić, co ty na to, Peter? - Duff wystawił długi nos na bryzę i przymknął lekko oczy, rozkoszując się no­ wym doznaniem - pasażera. Peter, który okazał się egzotyczną mieszanką Indianina i Afrykanina, mruknął coś w odpowiedzi, ale rozłożył się obok Duffa na ławeczce z rów­ ną przyjemnością. Miał na sobie tylko poplamione proste spodnie, prze­ wiązane w pasie kawałkiem wysmołowanego sznurka. Był tak mocno opa­ lony, że równie dobrze mógłby być Murzynem, gdyby nie burza długich ciemnych włosów, które opadały mu na jedno ramię, ozdobione kawał­ kami muszki i maleńkimi ususzonymi rozgwiazdami. - A Stephen Bonnet? - zapytał uprzejmie Jamie, pociągając mocno za wiosła. -410-

- A, on. - Duff wyglądał tak, jakby wolał nie wracać już do tego tematu, ale zerknął na twarz Jamiego i pogodził się z tym, co nieuniknione. - Co chcecie o nim wiedzieć? - Mały człowieczek przygarbił się podejrzliwie. - Na początek, gdzie jest - odparł Jamie z pewnym wysiłkiem, bo właś­ nie ciągnął za wiosła. - Nie mam pojęcia - szybko odpowiedział uszczęśliwiony Duff. - A gdzie go ostatnio widziałeś? - zapytał cierpliwie Jamie. Duff i Peter spojrzeli po sobie. - Hmm - zaczął ostrożnie Duff - pytasz o to, gdzie był kapitan, kiedy ostatni raz go widziałem? - A o co innego mógł pytać, mądralo? - warknął Roger, pociągając do siebie wiosła. Peter kiwnął głową w zamyśleniu, najwyraźniej uznając, że to punkt dla niego, i szturchnął Duffa łokciem pod żebro. - Był w tawernie na Roanoke. Jadł zapiekankę z ryby - przyznał się Duff. - Z ostrygami i tartą bułką. Popijał to kwartą ciemnego piwa. Do te­ go wziął pudding z melasy. - Ma pan niezwykły dar obserwacji, panie Duff - stwierdził Jamie. A jak z pańskim poczuciem czasu? -Co? A tak, już łapię. Kiedy to było... jakieś dwa miesiące temu. - A skoro byłeś dość blisko, żeby zobaczyć, co ten człowiek je - zauważył uprzejmie Jamie - to pewnie siedziałeś z nim przy jednym stole, prawda? O czym mówił? Duff sprawiał wrażenie lekko zakłopotanego. Zerknął na mnie, a po­ tem na mewy krążące nad nami. -Ach, no cóż... Głównie o tyłku barmanki. - Nie sądzę, żeby ten temat zajął was długo, nawet jeśli ta panienka miała wyjątkowo zgrabną pupę - wtrącił Roger. - O, zdziwiłbyś się, bracie, ile można powiedzieć o kobiecym tyłku - za­ pewnił go Duff. - Ten miał kształt jabłka i był ciężki jak pudding na pa­ rze. Zimno tam było jak w psiarni i na samą myśl, że można by złapać ta­ ki pulchny, gorący pasztecik w ręce... bez obrazy, pani... - dodał szybko, uchylając kapelusza przede mną. - Nic nie szkodzi - zapewniłam go serdecznie. - Umie pan pływać, panie Duff? - zapytał Jamie, tym samym tonem uprzejmej ciekawości. -Co? - Duff zamrugał zaskoczony. - Ja... no... tego... - Nie, nie umie - stwierdził wesoło Roger. - Sam mi powiedział. Duff za tę zdradę rzucił mu ponad głową Jamiego wściekłe spojrzenie. -411-

- No, to się nazywa lojalność! - wykrzyknął oburzony. - Niezły z cie­ bie marynarz! Tak mnie wydać... Powinieneś się wstydzić! Jamie wyjął ociekające wiosło z wody, a Roger poszedł za jego przykładem. Byliśmy jakieś pół mili od brzegu. Woda pod kadłubem miała odcień głębo­ kiej, delikatnej zieleni, wskazując, że dno znajduje się kilka sążni niżej. Łódź zakołysała się lekko, unosząc się na grzbiecie długiej, powolnej fali. -Bonnet - Jamie powiedział nadal uprzejmie, ale stanowczo. Peter skrzyżował ramiona i zamknął oczy, jasno dając do zrozumienia, że ten temat nie ma z nim nic wspólnego. Duff westchnął i spojrzał na Jamiego spod zmrużonych oczu. - Ach, tak... Naprawdę, nie mam pojęcia, gdzie jest ten facet. Kiedy wi­ działem go na Roanoke, załatwiał sobie... jakieś towary... sprowadzenie. Nie wiem, co wam to da - dodał rozdrażniony. - Jakie towary? Dokąd je sprowadzał? I gdzie z nimi płynął? - Jamie oparł się na wiosłach jakby nigdy nic. Zauważyłam pewne napięcie w je­ go sylwetce i dotarło do mnie, że chociaż skupił się na twarzy Duffa, to musiał także obserwować horyzont za Duffem - horyzont, który unosił się i upadał w hipnotycznym rytmie, w miarę jak fale unosiły i opuszczały łódkę. Raz za razem... - Skrzynie z herbatą, to dla niego przewoziłem - odpowiedział ostroż­ nie Duff. - Co do reszty, nic nie wiem. - Reszty? - Chryste, człowieku, każdy statek na tych wodach przewozi po kryjo­ mu nadmiarowy towar, przecież musisz o tym wiedzieć! Peter spojrzał spod zmrużonych powiek. Zauważyłam, że przygląda się Jamiemu z zaciekawieniem. Wiatr odrobinę zmienił kierunek i zapach martwego wieloryba przybrał na sile. Jamie wziął powolny, głęboki wdech i nieco szybciej wypuścił powietrze. - Więc przewoziliście herbatę. Skąd? Z jakiego statku? - Aha - Duff też przyglądał się Jamiemu z rosnącą fascynacją. Niespo­ kojnie poruszyłam się na ławce. Patrząc na kark Jamiego nie miałam pew­ ności, ale podejrzewałam, że całkiem pozieleniał. - Z „Wróbla" - powiedział Duff, nie spuszczając oczu z Jamiego. - Stał niedaleko wybrzeża, podpływały do niego łodzie. Załadowaliśmy towar i popłynęliśmy odnogą Joad. Dobiliśmy do brzegu w przystani Wyliego i tam przekazaliśmy towar jednemu gościowi. -Jakiemu... gościowi? - Wiatr był chłodny, ale zauważyłam, że po szyi Jamiego spływa pot, przemaczając mu kołnierz. Materiał koszuli kleił mu się do pleców. -412-

Duff nie odpowiedział od razu. W jego głęboko osadzonych oczach po­ jawił się błysk - widać było, że coś sobie kalkuluje. - Nawet o tym nie myśl, Duff - powiedział cichym, ale pewnym gło­ sem Roger. - Dosięgnę cię stąd wiosłem, rozumiesz? - Tak? - Duff zerkał zamyślony to na Jamiego, to na Rogera, a potem na mnie. - Hmm, widzę, że tak. Ale zakładając, że ty umiesz pływać, MacKenzi, a i pan Fraser zdoła się utrzymać na powierzchni, nie sądzę, żeby to się udało pani Fraser. Te spódnice i halki... - Pokręcił głową. Zacisnął usta i przyjrzał mi się. - Pójdzie na dno jak kamień, bez dwóch zdań. Peter poruszył się odrobinę, podciągając pod siebie stopy. - Claire? - odezwał się Jamie. Zobaczyłam, że mocno zaciska palce na wiośle, a w jego głosie usły­ szałam napięcie. Westchnęłam i wyjęłam pistolet spod surduta, który trzy­ małam na kolanach. - Dobrze - stwierdziłam. - Którego mam zastrzelić? Peter gwałtownie otworzył oczy, tak szeroko, że wokół ciemnych tę­ czówek błysnęło białko. Popatrzył na pistolet, na Duffa, a potem na Ja­ miego. - Oddaliśmy herbatę człowiekowi o nazwisku Butlah - powiedział. Pracuje dla pana Lyona. - Wskazał na mnie, a potem na Duffa. - Jego za­ strzel - zasugerował. Kiedy przełamaliśmy pierwsze lody, w krótkim czasie obaj pasażerowie zdradzili nam wszystko, co wiedzieli. Milkli tylko co jakiś czas, gdy Jamie, między jednym pytaniem a drugim, wychylał się za burtę i wymiotował. Przemyt w tych okolicach był tak powszechny, że stał się właściwie zwy­ czajną formą prowadzenia interesów. Większość kupców i wszyscy wła­ ściciele mniejszych statków w Wilmington zajmowali się przemytem, tak jak i inni na wybrzeżu Karoliny, żeby uniknąć rujnującego cła za oficjal­ nie sprowadzane towary. Stephen Bonnet był nie tylko jednym z lepszych przemytników, lecz wręcz specjalistą. - Sprowadza towar na zamówienie - stwierdził Duff, wykrzywiając szy­ ję, żeby łatwiej podrapać się między łopatkami. - I to w dużych ilościach. -Jakich? -Jamie oparł łokcie na kolanach, a głowę schował w dłoniach. To mu chyba pomagało, bo głos miał pewniejszy. Duff zacisnął usta, zmrużył oczy i liczył. -W tawernie na Roanoke było nas sześciu. Sześciu z małymi łodzia­ mi, które mogą wpływać do zatoczek. Gdyby każdy zabrał maksymalny ładunek, to... powiedziałbym, że Bonnet miał z pięćdziesiąt skrzyń her­ baty. -413-

- I jak często pływa z takim ładunkiem? Co dwa miesiące? - Roger roz­ luźnił się nieco i oparł na wiosłach. Ja nie uspokoiłam się i rzuciłam Duffowi ostre spojrzenie znad pistoletu. - Częściej - odparł Duff, przyglądając mi się nieufnie. - Nie potrafię po­ wiedzieć dokładnie, ale takie rzeczy się słyszy, nie? Z tego, co mówili in­ ni, sądzę, że w sezonie dostaje towar co dwa tygodnie, gdzieś na wybrzeżu między Wirginią a Charlestonem. Słysząc to, Roger mruknął zaskoczony, a Jamie podniósł na chwilę wzrok znad dłoni. - A co z marynarką? - zapytał. - Komu płaci? To było dobre pytanie. Małe łodzie mogą umknąć uwadze marynarki, ale operacje Bonneta to była wielka kontrabanda przewożona na dużych statkach. Trudno ukryć przedsięwzięcie na taką skalę. Oczywiste było, że pewnie w ogóle się z tym nie krył. Duff pokręcił głową i wzruszył ramionami. - Nie potrafię powiedzieć. - Ale od lutego nie pracowałeś dla Bonneta? - zapytałam. - Dlaczego? Duff i Peter wymienili spojrzenia. - Jak człek głodny to zje i skorpenę - wyjaśnił Peter. - Ale jak ma coś lepszego, to jej nie tknie. - Co takiego? - Ten człowiek jest niebezpieczny, Angliszko - wyjaśnił mi sucho Ja­ mie. - O ile nie muszą, nie chcą mieć z nim do czynienia. - Cóż, Bonnet - rozkręcił się Duff - wcale nie jest taki zły, dopóki two­ je interesy nie kolidują z jego. Gorzej, gdy się nagle okazuje, że jednak trochę wchodzisz mu w paradę... Peter z powagą przejechał palcem po szyi i pokiwał głową. - I nie dostaniesz żadnego ostrzeżenia - dorzucił Duff, też kiwając gło­ wą. - Teraz pijecie whisky i palicie cygara, a za chwilę leżysz na plecach w trocinach, przy każdym oddechu plujesz krwią i cieszysz się, że w ogó­ le jeszcze oddychasz. - Gorąca krew, co? - Jamie potarł twarz, potem otarł spoconą dłoń o ko­ szulę. Płótno przykleiło mu się do pleców, ale wiedziałam, że jej nie zdej­ mie. Duff, Peter i Roger pokręcili jednocześnie głowami. - Zimny jak głaz - powiedział Roger głosem pełnym napięcia. - Zabija bez zmrużenia oka - dorzucił Duff. - Wypatroszy człowieka jak cholernego wieloryba - wtrącił usłużnie Pe­ ter, wymachując ręką w stronę wyspy. -414-

Prąd zniósł nas w stronę lądu. Widziałam już i czułam zapach wielo­ ryba. Ptactwo krążyło wielką chmarą i wrzeszczało nad padliną, opadając czasem w dół, aby wyrwać kawał mięsa. W pobliżu zgromadziła się nie­ wielka grupa ludzi. Trzymali przy nosach chusteczki i saszetki. Wtedy zmienił się wiatr i zalał nas smród rozkładu. Przyłożyłam do twarzy koszulę Rogera. Nawet Peter pobladł. - Matko Boska, miej nade mną litość - mruknął pod nosem Jamie. O, Chryste! - Przechylił się nad burtą i kilka razy zwymiotował. Szturchnęłam Rogera w tyłek palcem stopy. -Wiosłuj. Roger skwapliwie posłuchał i już po chwili stępka łódki zaryła w piach. Duff i Peter wyskoczyli, żeby wciągnąć łódź na brzeg, a potem z galante­ rią pomogli mi wysiąść, najwyraźniej nie mając mi za złe pistoletu. Jamie zapłacił im, a potem przedreptał kawałek w górę plaży i klapnął nagle na piach pod sosną. Jego skóra miała mniej więcej ten sam kolor co skóra martwego wieloryba - brudnoszary z białymi plamami. - Poczekać na pana chwilę i odwieźć z powrotem? - zapytał Duff. Miał już wypchaną sakiewkę i teraz krążył usłużnie przy Jamiem. -Nie. Zabierz ich - skinął na mnie i Rogera, a potem zamknął oczy i z trudem przełknął ślinę. - A ja... myślę... że popłynę z powrotem wpław.

101. Potwory i bohaterowie Chłopcy strasznie chcieli zobaczyć wieloryba i ciągnęli za sobą niechętne mat­ ki. Podeszłam, zachowując jednak pewien dystans od ogromnej padliny. Zo­ stawiłam Jamiego na plaży, żeby doszedł do siebie. Roger zabrał Duffa na bok, aby w spokoju porozmawiać. Peter zaś uciął sobie drzemkę na dnie łodzi. Morze niedawno wyrzuciło padlinę na brzeg, ale wieloryb musiał już od pewnego czasu nie żyć. Trzeba było wielu dni, aby rozkład ciała po­ sunął się tak daleko. Mimo smrodu grupka nieustraszonych gapiów stała na cielsku i machała wesoło do towarzyszy na plaży. Mężczyzna wyposa­ żony w topór odrąbywał kawały mięsa z boku zwierzęcia i wrzucał je do dwóch wielkich wiader. Rozpoznałam w nim właściciela jadłodajni przy Hawthorn Street i zapamiętałam sobie, żeby wykreślić to miejsce z listy możliwych źródeł posiłków. -415-

Mnóstwo małych skorupiaków, mniej wybrednych niż ja, tłoczyło się przy padlinie. Zobaczyłam kilka osób z wiadrami, do których wybierały co większe kraby i langusty jak dojrzałe owoce. Do tego cyrku dołączyło dziesięć milionów tung, więc wycofałam się na bezpieczną odległość, dra­ piąc się po kostkach. Zerknęłam na plażę i zobaczyłam, że Jamie wstał już i przyłączył się do rozmowy. Duff wyglądał na coraz bardziej niespokojnego, zerkał to na wieloryba, to na łódź. Najwidoczniej chciał już zająć się swoimi interesa­ mi, nim zniknie atrakcja przyciągająca ludzi. W końcu udało mu się uciec. Pognał w stronę łódki, jakby spodziewał się, że będą go ścigać. Jamie i Roger podeszli do mnie, ale chłopcy naj­ wyraźniej nie zamierzali jeszcze pożegnać wieloryba. Brianna wielko­ dusznie zgodziła się popilnować obu, żeby Marsali mogła wejść na pobli­ ską latarnię i zobaczyć, czy nie widać gdzieś „Ośmiornicy". - Co powiedzieliście biednemu panu Duffowi? - zapytałam Jamiego. Wyglądał na zdenerwowanego. - Tak? Nie ma powodu - stwierdził, zerkając na wodę, gdzie łódka Duffa szybko płynęła ku nabrzeżu. - Dałem mu tylko coś do roboty. - Wie, gdzie jest Lyon - powiedział Roger. Wyglądał na niespokojnego, ale i podekscytowanego. -A pan Lyon wie, gdzie jest Bonnet. A nawet jeśli nie wie tego do­ kładnie, to przynajmniej orientuje się, jak się z nim skontaktować. Chodź­ my trochę wyżej, dobrze? - Jamie nadal był blady; wskazał brodą schody do latarni i otarł pot z szyi. Na szczycie latarni powietrze rzeczywiście było świeższe, ale nie mog­ łam się skupić na rozległym widoku na ocean. - N o więc...? - zapytałam, nie bardzo wiedząc, czy rzeczywiście chcę usłyszeć odpowiedź. - No więc zleciłem Duffowi przekazanie wiadomości panu Lyonowi. Jak dobrze pójdzie, za tydzień spotkamy się z panem Bonnetem w przy­ stani Wyliego. Przełknęłam ślinę, czując zawroty głowy, które nie miały nic wspólnego z wysokością. Zamknęłam oczy i złapałam się mocno drewnianej barierki, otaczającej maleńką platformę, na której staliśmy. Wiał mocny wiatr; deski latarni skrzypiały i jęczały, przez co wydawały się przerażająco kruche. Usłyszałam, że Jamie przesuwa się w stronę Rogera. - To tylko człowiek, rozumiesz? - powiedział cicho. - Nie żaden potwór. Czyżby? To był potwór, który ścigał Briannę, a może także jej ojca. Czy zabicie go sprawi, że znowu stanie się tylko człowiekiem? -416-

- Wiem. - Głos Rogera zabrzmiał spokojnie, ale niezbyt przekonująco. Otworzyłam oczy i zobaczyłam rozciągający się przede mną ocean, nik­ nący za ścianą mgły. Był rozległy i piękny. I pusty. Pomyślałam, że gdyby na niego wypłynąć, można by spaść z krawędzi na końcu świata.

- Pływałeś z naszym Stephenem, prawda? Ile? dwa, trzy miesiące? - Prawie trzy - odpowiedział Roger. „Naszym Stephenem"? Co miał na myśli Jamie, mówiąc o nim tak po­ ufale? Jamie skinął głową, nie odwracając się. Patrzył ponad morską kipielą. Bryza szarpała luźnymi pasemkami włosów, które tańczyły jak płomienie, pobladłe w świetle dnia. - Więc zapewne sam wiesz, że to tylko człowiek. Roger oparł się na barierce. Była mocna, ale mokra i klejąca się od wil­ gotnej mgiełki w miejscach, gdzie dosięgała jej rozbijająca się na skałach morska piana. - A czym jeszcze mógłby być? - zapytał nerwowo Roger. Jamie odwrócił się z powrotem w stronę morza. Osłaniając oczy dłonią spojrzał w stronę zachodzącego słońca. -Potworem - odparł cicho. - Czymś mniej niż człowiek. Lub czymś więcej. Roger już otworzył usta, żeby odpowiedzieć, ale zabrakło mu słów. To właśnie potwór napełniał jego serce strachem. - Jak traktowali go żeglarze? - Claire stała po drugiej stronie Jamiego; pochyliła się nad poręczą, żeby spojrzeć na Rogera. Wiatr uniósł jej wło­ sy niczym chmurę, ciemną i burzową jak odległe niebo. - Na „Glorianie"? - Roger wziął głęboki wdech; odór martwego wielo­ ryba mieszał się z bogatym zapachem słonych bagien poniżej. - Szanowa­ li go. Niektórzy się go bali. - Na przykład ja. - Cieszył się sławą surowego, ale dobrego kapitana. Znającego się na rzeczy. Ludzie chętnie z nim pły­ wali, bo zawsze bezpiecznie wracał do portu, a jego rejsy przynosiły zyski. - Był okrutny? - zapytała Claire. Między jej brwiami rysowała się cie­ niutka linia. - Każdy kapitan jest czasem okrutny, Angliszko - odparł Jamie, lekko zniecierpliwiony. - Musi. Spojrzała na niego, a Roger zauważył, że wyraz jej twarzy zmienia się. Jej spojrzenie złagodniało, gdy wróciły wspomnienia, a na usta wypłynął -417-

kwaśny uśmiech. Położyła dłoń na ręce Jamiego. Zauważył, że zacisnęła palce, aż kostki jej zbielały. - Nigdy nie zrobiłeś niczego, czego nie musiałeś - powiedziała tak ci­ cho, że Roger ledwo ją zrozumiał. Nieważne; te słowa nie były przezna­ czone dla niego. Potem odezwała się nieco głośniej. - Jest różnica między koniecznością a okrucieństwem. - Ano - mruknął pod nosem Jamie. - I cienka linia, która może oddziela potwora od bohatera.

102. Bitwa w przystani Wyliego Cieśnina była spokojna i płaska jak stół; powierzchnia wody marszczyła się leciutko pod wpływem bryzy. I bardzo dobrze, pomyślał Roger, patrząc na teścia. Jamie miał otwarte oczy, przynajmniej tyle, i wbijał wzrok w brzeg w takim skupieniu, jakby widok stałego lądu, nawet nieosiągal­ nego, mógł przynieść ulgę. Kropelki potu błyszczały mu nad górną war­ gą, a jego twarz miała taki sam szarawy kolor jak niebo o świcie. Ale jesz­ cze nie wymiotował. Roger nie cierpiał na chorobę morską, ale czuł się nie lepiej, niż Jamie wyglądał. Żaden nie zjadł śniadania, ale Roger miał wrażenie, jakby z włas­ nej woli pochłonął michę owsianki z gwoździami. -To tutaj. - Duff usiadł przy wiosłach i skinął głową w stronę na­ brzeża. Na wodzie było chłodno - o tej porze właściwie zimno - ale powietrze było gęste od wilgoci, a oni spływali potem od wysiłku. Peter siedział w mil­ czeniu przy wiosłach. Wyraz jego twarzy jasno wskazywał, że nie chce mieć nic wspólnego z tym przedsięwzięciem i im szybciej ich niechciani pasażerowie wysiądą, tym lepiej. Przystań Wyliego wydawała się być mirażem, unoszącym się we mgle nad wodą wśród gęstego sitowia i traw. Bagna, kępy skarłowaciałego przy­ brzeżnego lasu i otaczające je szerokie połacie otwartej wody - wszystko pod przytłaczającą kopułą bladoszarego nieba. Przez kontrast z zieloną przytulnością gór to miejsce wydawało się nieprzyjemnie odsłonięte. I by­ ło kompletnie odizolowane od świata, wiele mil od najmniejszego śladu innych ludzkich osiedli. -418-

Po części było to jednak złudzenie; Roger dobrze wiedział, że dom na plantacji znajduje się nie dalej jak półtora mili od zejścia na ląd, ale skry­ wały go gęste knieje lasu, który wyrastał na bagnach niczym zniekształ­ cona, karłowata wersja lasów Sherwoodu, pełna winorośli i krzewów. Samo zejście na ląd składało się z krótkiego, drewnianego nabrzeża na palach i skupiska rozwalających się szop. Pod wpływem wilgoci drewno stało się prawie srebrzystoszare i niemalże znikało na tle nieba. Na brze­ gu leżała do góry dnem mała, odkryta łódź. Drewniany płot z bali otaczał niewielką zagrodę na tyłach szop. Prawdopodobnie Wylie czasem prze­ rzucał wodą także żywy inwentarz. Jamie dotknął pudełka z nabojami, które miał u pasa, albo dla nabra­ nia pewności, albo dla sprawdzenia, że nie zamokło. Jego wzrok powę­ drował na niebo, jakby coś oceniał, a Roger nagle zdenerwował się, że gdyby zaczęło padać, nie mogliby już polegać na broni. Proch zwilgot­ niałby i zbrylił się; wystarczy trochę więcej wody, a wcale się nie zapali. A ostatnia rzecz, której sobie życzył, to stanąć przed Stephenem Bonnetem z bezużyteczną bronią. To tylko człowiek, nikt więcej, powtórzył sobie w myślach. Jeżeli po­ zwoli, aby Bonnet urósł w jego myślach do nadnaturalnych rozmiarów, będzie zgubiony. Poszukał jakiegoś uspokajającego obrazu i uczepił się wspomnienia Stephena Bonneta siedzącego na dziobie „Gloriany" ze spuszczonym spodniami, boso, zaspanego, z policzkami porośniętymi blond zarostem i na wpół przymkniętymi oczami, gdy oddawał się przy­ jemności porannego wypróżnienia. Cholera, zaklął w duchu. Pomyśl o Bonnecie jak o potworze, a wszyst­ ko staje się niewykonalne; pomyśl o nim jak o człowieku, a robi się jesz­ cze gorzej. A jednak to trzeba załatwić. Dłonie mu się pociły. Wytarł je o spodnie, nawet nie próbując tego ukry­ wać. Przy pasie miał sztylet oraz dwa pistolety; szpada leżała na dnie ło­ dzi w pochwie. Pomyślał o liście od Johna Greya i oczach kapitana Marsdena i poczuł w ustach metaliczny, gorzki smak. Łódka powoli podpływała do przystani, zwrócona do brzegu burtą, przy której siedział Jamie. Wszyscy czujnie wypatrywali oznak życia. - Nikt tu nie mieszka? - zapytał ściszonym głosem Jamie, pochylając się nad ramieniem Duffa, żeby przyjrzeć się budynkom. - Nie ma tu żad­ nych niewolników? - Nie - odparł Duff i stęknął, pociągając za wiosła. - Wylie ostatnimi cza­ sy nie korzysta za często z tej przystani, bo wybudował sobie z domu nową drogę. Biegnie lądem i dochodzi do głównej drogi prowadzącej do Edenton. -419-

Jamie rzucił Duffowi cyniczne spojrzenie. - Jeśli Wylie nie korzysta, to pewnie korzystają inni, nie? Roger zauważył, że zejście na ląd znajduje się w idealnym miejscu dla przemytników. Niewidoczne z lądu, łatwe do podejścia do strony cieśni­ ny. To, co z początku wziął za wyspę, na prawo od nich, okazało się labi­ ryntem łach, oddzielającym przystań Wyliego od cieśniny. Widział przy­ najmniej cztery mniejsze kanały między mieliznami, dwa z nich dość duże, żeby zmieścić dwa spore kecze. Duff zachichotał pod nosem. - Do domu prowadzi ścieżka wysypana muszlami - powiedział. - Gdy­ by ktoś tamtędy szedł, od razu byłoby słychać. Peter kręcił się niecierpliwie, kiwając głową w stronę łach. - Przypływ - mruknął. -Ano tak. Nie będziecie musieli długo czekać... albo wręcz przeciw­ nie. - Duff wyszczerzył się, uważając, że to doskonały żart. - Dlaczego? - zapytał opryskliwie Jamie, nie podzielając rozbawienia Duffa. Teraz, gdy zbliżali się do celu, wyglądał już nieco lepiej, ale naj­ wyraźniej nie miał nastroju do żartów. - Zbliża się przypływ. - Duff przestał wiosłować, oparł się na wiosłach i zdjął zniszczony kapelusz, żeby otrzeć łysiejące czoło. Machnął nakry­ ciem głowy w stronę mielizn, gdzie małe siewki kręciły się jak oszalałe. Kiedy jest odpływ, kanały są zbyt płytkie, żeby przepłynąć keczem. Za ja­ kieś dwie godziny - mrużąc oczy, spojrzał na łunę na wschodzie i kiwnął głową - będą mogli wpłynąć. Jeżeli już gdzieś tam czekają, wpłyną na­ tychmiast, żeby zakończyć robotę i wypłynąć przed odpływem. Jeżeli jed­ nak jeszcze nie dotarli, będą musieli czekać na wieczorny przypływ. To ry­ zykowna sprawa, płynąć kanałami nocą, ale Bonneta nie zniechęci zwykły zmrok. Z drugiej strony, jeśli się nie śpieszy, może poczekać do jutra ra­ na. Tak, może przyjdzie wam trochę poczekać. Roger zdał sobie sprawę, że wstrzymuje oddech. Wypuścił powietrze i wziął powolny, głęboki wdech, rozpoznając aromat soli i sosen oraz sła­ by odór martwych ryb. Więc to już niedługo - być może przed zmrokiem, a najpóźniej jutro o świcie. Miał nadzieję, że to już wkrótce, ale też liczył, że może wcale do tego nie dojdzie. Jamie zaczął grzebać w torbie i wyciągnął małą sakiewkę, którą rzucił Duffowi ze skinieniem głowy, bez słów. To była symboliczna zapłata. Resz­ tę Duff dostanie za dwa dni, gdy po nich wróci. Jamie zwlekał do ostatniej chwili z przygotowaniami, aby mieć pew­ ność, że nikt nie dotrze do Bonneta przed spotkaniem, przed zasadzką. -420-

Jeśli im się uda, Jamie wypłaci resztę umówionej sumy, jeśli nie, zajmie się tym Claire. Przypomniał sobie Claire. Miała bladą, ściągniętą twarz i potakiwała sztywno, gdy Jamie wyjaśniał jej szczegóły umowy z Duffem. Rzuciła Duffowi bezwzględne spojrzenie jastrzębia, który przymierza się do wyprucia wnętrzności szczurowi, a Roger zauważył, że marynarz wzdrygnął się na widok tej niewyrażonej wprost groźby. Powściągnął uśmiech, któ­ ry wywołało to wspomnienie. Jeżeli przyjaźń i pieniądze to za mało, aby Duff trzymał gębę na kłódkę, to może wystarczy strach przez Białą Damą. Stali na nabrzeżu w milczeniu i patrzyli, jak łódka powoli odpływa. Ro­ gerowi mocniej skurczył się żołądek. Pomodliłby się, ale nie mógł. Nie mógł prosić o pomoc w zrobieniu tego, co właśnie zamierzał, ani Boga, ani ar­ chanioła Michała; ani Wielebnego, ani swoich rodziców. Miał tylko Jamiego Frasera. Czasem zastanawiał się, ilu ludzi zabił Fraser - o ile liczył. O ile wie­ dział. Co innego zabić człowieka w bitwie albo w samoobronie, a co in­ nego urządzić na niego zasadzkę i zaplanować morderstwo z zimną krwią. Mimo wszystko Fraserowi łatwiej będzie zrobić to, co zamierzali. Zerknął na Jamiego i zobaczył, że tamten patrzy na odpływającą łódź. Stał nieruchomo i Roger zauważył, że wzrok Frasera biegnie gdzieś dalej niż łód­ ka, gdzieś poza niebo i wodę - patrzył na coś złego bez zmrużenia oka. Fraser wziął głęboki wdech i przełknął ślinę. Nie, jemu nie będzie łatwiej. Z jakiegoś powodu Rogerowi zrobiło się lżej na duszy.

Sprawdzili szybko wszystkie szopy, ale nie znaleźli niczego poza rozrzu­ conymi śmieciami: połamanymi skrzynkami, stosami zapleśniałego siana, paroma obgryzionymi kośćmi, porzuconymi przez psy albo niewolników. Parę szop ewidentnie służyło za kwatery mieszkalne, ale dość dawno te­ mu. Przy ścianie jednej jakieś zwierzę zbudowało sobie wielkie, nieporządne gniazdo. Jamie trącił je patykiem i ze środka wystrzelił jakiś tłusty gryzoń, przebiegł Rogerowi między nogami i z głośnym pluskiem wsko­ czył do wody. Wybrali sobie na kwaterę największą szopę, którą wybudowano bezpo­ średnio na nabrzeżu, i przygotowali się na czekanie. Dłuższe lub krótsze. Ich plan był bardzo prosty. Mieli zastrzelić Bonneta, gdy tylko się zja­ wi. Chyba że będzie padać - bo wtedy przyjdzie im skorzystać ze szpad albo sztyletów. Tak przedstawione, przedsięwzięcie można było uznać za -421-

nieskomplikowane. Jednakże wyobraźnia Rogera nie potrafiła na tym po­ przestać. - Przejdź się, jeśli masz ochotę - zaproponował Jamie po kwadransie, widząc, jak Roger kręci się nerwowo. - Usłyszymy go, gdy będzie pły­ nął. - Sam siedział spokojnie jak żaba w stawie z liliami. Metodycznie sprawdzał zgromadzoną przed nim broń. - Hmm. A jak nie zjawi się sam? Jamie wzruszył ramionami, nie odrywając oczu od krzesiwa pistoletu. Poruszył nim, żeby się upewnić, że jest dobrze osadzone, i odłożył broń. - To trudno. Jeśli będą z nim ludzie, będziemy musieli go od nich od­ dzielić. Wezmę go do jednej z tych szop pod pretekstem rozmowy na osob­ ności i tam go zabiję. Ty przypilnujesz, żeby nikt za nami nie poszedł. Wy­ starczy mi minuta. - Tak? A potem wyjdziesz i poinformujesz jego ludzi, że właśnie załat­ wiłeś ich kapitana? I co wtedy? - dopytywał się Roger. Jamie potarł grzbiet nosa i znowu wzruszył ramionami. - On już będzie martwy. Myślisz, że to jest człowiek, który do tego stop­ nia potrafi pociągnąć za sobą ludzi, że będą chcieli go pomścić? - Hmm... nie - odparł powoli Roger. - Chyba nie. Bonnet wymagał od ludzi ciężkiej pracy, ale ludzie starali się ze strachu i w nadziei na zysk, a nie z miłości. - Sporo dowiedziałem się na temat pana Bonneta - oznajmił Jamie, od­ kładając pistolet. - Ma stałych wspólników, ale nie przyjaciół. Nie pływa za­ wsze z tymi samymi marynarzami, z tą samą załogą, na co często decydują się kapitanowie, gdy znajdą odpowiednich ludzi. Bonnet wybiera załogę do­ raźnie. Kieruje się tylko siłą albo umiejętnościami, nie sympatią. Wobec tego nie należy się spodziewać, że ludzie będą darzyli go szczególną miłością. Roger kiwnął głową, widząc, że sporo w tym prawdy. Na „Glorianie" Bonnet miał wszystko na oku, ale na statku brakowało poczucia wspól­ noty, nawet między oficerami i bosmanem. To prawda, co powiedział Ja­ mie - z tego, czego się dowiedzieli, wynikało, że Bonnet dobierał sobie po­ mocników w miarę potrzeb. Jeżeli na spotkanie zjawi się z ludźmi, to raczej nie będzie to oddana załoga i wierny porucznik, tylko garstka przypad­ kowo dobranych marynarzy. - No dobrze, ale co jeśli... to znaczy kiedy go zabijemy, wszyscy ludzie, którzy z nim byli... - Będą musieli poszukać sobie nowego zatrudnienia - przerwał mu Ja­ mie. - Jeżeli zadbamy, żeby do nikogo nie strzelić i nie damy im pretek­ stu, aby uznali, że im grozimy, nie sądzę, żeby przejęli się specjalnie lo-

-422-

sem Bonneta. Jednakże... - Wziął do ręki szpadę, marszcząc lekko brwi, wysunął ją i wsunął do pochwy, żeby upewnić się, że gładko chodzi. Uważam jednak, że w takiej sytuacji należy wziąć Bonneta na bok, tak jak mówiłem. Daj mi minutę, a potem pod jakimś pretekstem przyjdź tutaj, jakbyś szedł po mnie. Ale nie zatrzymuj się. Przejdź obok szop i kieruj się do lasu. Tam się spotkamy. Roger zerknął sceptycznie na Jamiego. Chryste, ten człowiek mówił o tym jak o niedzielnym pikniku: skręć przy rzece, spotkamy się w par­ ku, ja wezmę kanapki z szynką, ty weź herbatę. Odchrząknął raz, potem drugi. Podniósł jeden ze swoich pistoletów. Był zimny i konkretny, jego ciężar dodawał mu pewności siebie. - Dobrze. Tylko jest jedna rzecz: ja wezmę Bonneta. Fraser spojrzał na niego ostro. Roger patrzył spokojnie, słuchając pul­ su, który zaczął mu dudnić w uszach. Zauważył, że Fraser chciał coś powiedzieć, ale się powstrzymał. Patrzył na niego, a Roger słyszał w głowie wszystkie argumenty tak wyraźnie, jakby wypowiadano je na głos. „Nigdy nie zabiłeś człowieka, nawet nie walczyłeś w bitwie. Żaden z cie­ bie strzelec, a z szablą radzisz sobie zaledwie przyzwoicie. Gorzej: boisz się tego człowieka. A jeśli spróbujesz i nie uda ci się..." - Wiem - powiedział na głos, patrząc w niebieskie oczy Frasera. - On jest mój. Ja go wezmę. Brianna to twoja córka, prawda, ale to moja żona. Fraser zamrugał i odwrócił wzrok. Przez chwilę bębnił palcami w kola­ no, a potem przestał i westchnął. Podniósł się powoli i znowu spojrzał Ro­ gerowi w oczy. - To twoje prawo - powiedział sztywno. - Wobec tego... Nie wahaj się, nie rzucaj mu wyzwania. Zabij go natychmiast, gdy tylko będziesz miał okazję. - Urwał na chwilę, a potem znowu się odezwał, nie spuszczając wzroku z Rogera. - Jeśli jednak zginiesz, wiedz, że cię pomszczę. Roger miał wrażenie, że gwoździe z żołądka podjeżdżają mu do gard­ ła. Odkaszlnął i przełknął ślinę. - Świetnie. A jeśli ty zginiesz, ja pomszczę ciebie. Umowa stoi? Fraser nie roześmiał się i w tej chwili Roger zrozumiał, dlaczego ludzie poszliby za nim wszędzie, zrobiliby dla niego wszystko. Popatrzył tylko przez chwilę na Rogera, a potem kiwnął głową. - To niezwykła umowa - powiedział cicho. - Dziękuję. Wyjął zza pasa sztylet i zaczął go polerować.

-423-

Nie mieli zegarka, ale wcale go nie potrzebowali. Nawet przy niebie za­ snutym niskimi chmurami i niewidocznym słońcu wyczuwali, jak wloką się minuty i jak wolno obraca się Ziemia wraz z rytmem dnia. Ptaki, któ­ re śpiewały o świcie, zamilkły, a zaczęły ćwierkać te, które rano polują. Odgłos wody uderzającej o pale zmienił ton, gdy przypływ zaczął po­ brzmiewać echem pod nabrzeżem. Pora przypływu nadeszła i minęła; echo pod nabrzeżem zaczęło głucho pobrzmiewać, w miarę jak woda opadała. Puls w uszach Rogera powoli się uciszał, a żołądek też się trochę rozkurczył. Wtedy nagle coś uderzyło w nabrzeże i podłoga szopy gwałtownie za­ drżała. Jamie zerwał się z dwoma pistoletami za paskiem i trzecim w ręku. Prze­ chylił głowę, patrząc na Rogera, a potem wyszedł. Roger wsunął swoje pistolety za pas, dotknął rękojeści sztyletu dla pew­ ności i ruszył za Fraserem. Zobaczył w przelocie łódź, ciemne drewno relingu tuż nad brzegiem kei, i błyskawicznie znalazł się w mniejszej szopie kawałek na prawo. Jamiego nigdzie nie było widać; to znaczy, że był na swoim posterunku, po lewej stronie. Przycisnął się do ściany, zerkając na zewnątrz przez szparę między drzwiami a zawiasami. Łódź powoli dryfowała wzdłuż doku, niestrzeżo­ na. Widział kawałek rufy, reszta była poza zasięgiem wzroku. To nieważ­ ne - i tak nie mógł strzelić, dopóki Bonnet nie stanie na nabrzeżu. Wytarł dłonie o spodnie i wyciągnął lepszy z dwóch pistoletów. Po raz tysięczny sprawdził, czy zamek chodzi, jak powinien. Broń pachniała sma­ rem i metalem. Powietrze było wilgotne, ubranie przyklejało mu się do skóry. Czy proch wystrzeli? Dotknął sztyletu i po raz tysięczny przypomniał sobie w my­ ślach instrukcje Frasera na temat zabijania nożem. „Złap go ręką za ramię i wbij nóż pod mostek, z całej siły. Od tyłu celuj w nerki, od dołu". Boże, czy zdoła to zrobić, patrząc mu w twarz? Tak. Miał nadzieję, że to stanie się twarzą w twarz. Chciał zobaczyć... Zwój liny uderzył o nabrzeże. Roger usłyszał ciężkie tąpnięcie, a potem szamotaninę i głuchy łomot, gdy ktoś wyskoczył przez burtę, żeby przy­ wiązać linę. Szelest i stękanie, cisza... zamknął oczy, żeby usłyszeć coś po­ nad grzmotem bijącego serca. Kroki. Powolne, ale nieukradkowe. W jego kierunku. Drzwi były uchylone. Stanął cicho przy nich i nasłuchiwał. Czekał. Roz­ myty w pochmurny dzień cień padł przy drzwiach. Mężczyzna wszedł do środka. -424-

Roger rzucił się na niego zza drzwi całym ciężarem, a on z głuchym ło­ skotem uderzył w ścianę. Krzyknął, zaskoczony ciosem, a dźwięk tego krzyku zatrzymał Rogera, w chwili gdy właśnie zaciskał dłonie na zupeł­ nie niemęskim gardle. - Cholera! - zaklął. - To znaczy... przepraszam panią bardzo. Stała przyciśnięta do ściany całym jego ciężarem, a on zdał sobie spra­ wę, że nie tylko głos, ale cała postać nie była męska. Policzki mu zapło­ nęły. Puścił kobietę i odsunął się, dysząc ciężko. Otrząsnęła się jak pies, poprawiła ubranie i delikatnie dotknęła tyłu gło­ wy, którą uderzyła o ścianę. - Przepraszam - powiedział; był zaskoczony i jednocześnie czuł się jak ostatni kretyn. - Nie chciałem... Nic pani nie jest? Dziewczyna była wzrostu Brianny, ale mocniej zbudowana. Miała ciem­ ne włosy, ładną twarz o wyrazistych rysach i głęboko osadzone oczy. Uśmiechnęła się szeroko do Rogera i powiedziała coś niezrozumiałego. Bił od niej silny zapach cebuli. Obejrzała go od stóp do głów w dość śmiały sposób, a potem z aprobatą wsunęła dłonie pod piersi i potrząsnęła nimi w wymownym geście zaproszenia. Skinęła głową w stronę, skąd zalaty­ wało wilgotną, gnijącą słomą. -Ach... - jęknął Roger. - Nie, obawiam, że to pomyłka. Nie, proszę mnie nie dotykać. Nie. Non! Nein! - Zaczął odpychać jej ręce, które śmia­ ło próbowały odpiąć mu pasek. Powiedziała coś w całkiem obcym języku. Nie rozumiał nawet jednego słowa, ale bez problemu uchwycił ich sens. - Nie, jestem żonaty. Proszę przestać! Roześmiała się, rzucając mu spojrzenie spod długich, czarnych rzęs i po­ nowiła atak. Uznałby to za przywidzenie, gdyby nie zapach. Z bliska zdał sobie spra­ wę, że cebula nie jest najgorsza. Nie wyglądała na brudną, ale mocno cuch­ nęła jak ktoś, kto miał za sobą długą podróż morską - natychmiast roz­ poznał ten odór. Poza tym od jej ubrania bez wątpienia zalatywało świniami. - Excusez-moi, mademoiselle. - Gdzieś z tyłu dobiegł głos wyraźnie za­ skoczonego Jamiego. Dziewczyna też była zaskoczona, ale nie przestraszona. Puściła krocze Rogera i pozwoliła mu się odsunąć. Jamie wyciągnął pistolet, ale trzymał go przy boku. Uniósł brew, pa­ trząc na Rogera. - Kto to jest? -425-

- A skądże miałbym to wiedzieć? - Usiłował zachować spokój. Otrząsnął się. - Myślałem, że to Bonnet albo jeden z jego ludzi, ale najwyraźniej nie. -Najwyraźniej. - Fraser widocznie był skłonny widzieć w tej sytuacji coś zabawnego, bo usta wyraźnie mu drgały. - Qui etes-vous mademoiselle? - zapytał dziewczynę. Zmarszczyła czoło, nic nie rozumiejąc, i znowu powiedziała coś w dziw­ nym języku. Słysząc to, Jamie uniósł brwi. - Co ona mówi? - spytał Roger. - Nie mam pojęcia. - Rozbawienie mieszało się na jego twarzy z ostroż­ nością. Jamie odwrócił się w stronę drzwi, unosząc pistolet. - Pilnuj jej, dobra? Nie jest sama. To było jasne. Na nabrzeżu słychać było głosy. Mężczyzny i jeszcze jed­ nej kobiety. Roger i Jamie spojrzeli po sobie zdumieni. Męski głos nie na­ leżał ani do Bonneta, ani do Lyona. I co na Boga robiły tutaj te kobiety? Głosy zbliżały się i dziewczyna nagle zawołała coś w swoim języku. Nie brzmiało to jak ostrzeżenie, ale Jamie błyskawicznie przypadł do ściany za drzwiami z pistoletem w jednej ręce, sztyletem w drugiej. W wąskim otworze drzwi ukazała się ciemna, potargana głowa i zaj­ rzała do szopy. Jamie zrobił krok w przód i umieścił lufę pistoletu pod bro­ dą bardzo dużego i bardzo zaskoczonego mężczyzny. Złapał mężczyznę za kołnierz i cofając się, wciągnął go do szopy. Za nim niemal natychmiast weszła wysoka, dobrze zbudowana kobie­ ta o ładnej twarzy - sądząc z podobieństwa, matka tej, która przyszła pierwsza. Kobieta miała jasne włosy, a mężczyzna - prawdopodobnie oj­ ciec dziewczyny - ciemne niczym niedźwiedź, którego zresztą bardzo przypominał. Był niemal tak wysoki jak Jamie, ale prawie dwa razy szer­ szy, potężny w ramionach i klatce oraz mocno zarośnięty. Przybysze nie zdradzali szczególnego niepokoju. Mężczyzna sprawiał wrażenie zaskoczonego, a kobieta obrażonej. Dziewczyna roześmiała się serdecznie, wskazując na Jamiego, a potem na Rogera. - Zaczynam się naprawdę głupio czuć - powiedział do Rogera Jamie. Odsunął pistolet i cofnął się ostrożnie. - Wer seid Ihr? - zapytał. - Me sądzę, żeby byli Niemcami - stwierdził Roger. - Ona - wskazał kciukiem dziewczynę, która teraz przyglądała się Jamiemu, jakby ocenia­ ła jego potencjał w sporcie na słomie - nie rozumie ani francuskiego, ani niemieckiego, chyba że udawała. Mężczyzna marszczył czoło, patrząc to na Jamiego, to na Rogera, jak­ by próbował zrozumieć, co mówią. Na wzmiankę o francuskim rozpro­ mienił się. -426-

- Comment ca va? - zapytał z najokropniejszym akcentem, jaki Roger w życiu słyszał. - Parlez-vous francais? - zapytał Jamie, przyglądając mu się podejrzliwe. - Un peu. Wkrótce odkryli, jak malutkie było to peu. Mężczyzna znał kilkanaście francuskich słów, co mu wystarczyło, by się przedstawić jako Michaił Czemodurow z żoną Iwą i córka Kariną. - Ruski - powiedział Czemodurow, uderzając się dłonią w szeroką pierś. - Rosjanie? - Roger patrzył na nich oszołomiony, a Jamie zafascyno­ wany. - Nigdy w życiu nie spotkałem Rosjan - powiedział. - Ale cóż oni tu robią? Z trudem, ale w końcu zdołali przekazać to pytanie panu Czemodurowowi, który rozpromienił się i machnął ręką w stronę nabrzeża. - Les cochons - powiedział. - Pour le monsieur Wylie. - Spojrzał wycze­ kująco na Jamiego. - Monsieur Wylie? Zważywszy na smród bijący od Rosjan, informacja o świniach nie by­ ła specjalnym zaskoczeniem. Natomiast powiązania między rosyjskimi świ­ niopasami i Phillipem Wyliem wydawały się mniej oczywiste. Nim jednak zdążyli o to zapytać, na zewnątrz rozległo się głośne tąpnięcie i zgrzyt, jakby coś wielkiego i drewnianego uderzyło w keję. Zaraz potem dał się słyszeć przenikliwy chór wrzasków i pisków - głównie świńskich, ale też i ludzkich - kobiecych. Czemodurow jak na swoje rozmiary poruszał się z niesamowitą szyb­ kością, ale Jamie i Roger deptali mu po piętach, gdy wypadł z szopy. Roger ledwo zdążył zobaczyć, że teraz przy nabrzeżu stały dwie łodzie: niewielka barka Rosjan i nieco mniejsza odkryta łódź, z której schodziło na ląd kilku mężczyzn, obwieszonych nożami i pistoletami. Widząc to, Jamie skręcił w bok i zniknął za rogiem niewielkiej szopy. Ro­ ger złapał pistolet, ale zawahał się, nie wiedząc, czy ma biec, czy strzelać. Wahał się o sekundę za długo. Cios muszkietem w żebra pozbawił go od­ dechu, a czyjeś ręce zerwały z niego pas, a wraz z nim pistolety i sztylet. - Nie ruszaj się, bracie - powiedział mężczyzna z muszkietem. - Drgnij, a wystrzelę ci wątrobę przez plecy. Nie mówił tego ze specjalną wrogością, ale z takim przekonaniem, że­ by Roger nie miał ochoty ryzykować. Stał nieruchomo, z na wpół unie­ sionymi rękoma, i patrzył. Czemodurow wpadł na intruzów bez wahania, okładając ich rękoma jak bochny. Jeden z mężczyzn wylądował w wodzie, zrzucony z nabrzeża, -427-

drugiego Rosjanin już trzymał, dusząc go ze straszliwą skutecznością. Głu­ chy na krzyki, groźby i ciosy, skupiony na swojej ofierze. Krzyk rozdarł powietrze; Iwa i Karina pędziły do swojej łodzi, skąd dwóch napastników wyciągało nieco młodsze wersje Kariny. Jeden z męż­ czyzn wycelował pistolet w Rosjanki. Pociągnął za spust. Roger zobaczył iskrę, mały obłoczek dymu, ale broń nie wypaliła. Kobiety bez zawahania rzuciły się na mężczyznę z wrzaskiem. W panice rzucił broń i dziewczy­ nę, którą trzymał, i wskoczył do wody. Uwagę Rogera przyciągnął przyprawiający o mdłości głuchy odgłos. Je­ den z mężczyzn, niski i krępy, zdzielił Czemodurowa w głowę kolbą pistole­ tu. Rosjanin zamrugał, potrząsnął głową i rozluźnił nieco chwyt na szyi ofia­ ry. Napastnik skrzywił się, złapał mocniej broń i znowu huknął Rosjanina. Czemodurow zwalił się na nabrzeże. Od uderzenia zatrząsł się cały pomost. Roger rozglądał się, szukając pośpiesznie wśród walczących Stephena Bonneta, nigdzie jednak nie było śladu byłego kapitana „Gloriany". O co tu chodzi? Bonnet nie był tchórzem, był mężczyzną urodzonym do walki. To nie do pomyślenia, żeby posłał ludzi, a sam trzymał się z ty­ łu. Roger rozejrzał się znowu, licząc głowy i próbując wszystkich wy­ chwycić, ale w miarę jak chaos zamierał, wniosek nasuwał się sam. Ste­ phena Bonneta tu nie było. Roger nie miał czasu zastanawiać się, czy jest zawiedziony, czy raczej mu ulżyło. Mężczyzna, który ogłuszył Czemodurowa, odwrócił się do Ro­ gera, a on rozpoznał w nim Davida Anstruthera, szeryfa hrabstwa Orange. Anstruther też go rozpoznał - Roger zauważył, jak mruży oczy - ale nie wydawał się zaskoczony jego widokiem. Walka szybko się zakończyła. Cztery Rosjanki zostały otoczone i wśród krzyków i przekleństw wepchnięte do największej szopy. Ogłuszonego Czemodurowa też tam zawleczono; jego ciało zostawiło za sobą krwawy ślad na deskach. W tym momencie na brzegu kei pojawiły się wypielęgnowane dłonie i z łodzi wyłonił się wysoki, elegancki, szczupły mężczyzna. Roger od ra­ zu rozpoznał pana Lillywhite'a, sędziego pokoju hrabstwa Orange - tyle że bez peruki i togi w kolorze butelkowej zieleni. Lillywhite miał na sobie ubranie z gładkiego czarnego sukna, jak zawsze w bardzo dobrym gatunku, a przy boku szpadę. Ruszył nabrzeżem bez specjalnego pośpiechu, oceniając po drodze sytuację. Roger zauważył, że na widok krwawego śladu zacisnął usta z wyrazem niezadowolenia. Lillywhite machnął na mężczyznę, który trzymał Rogera. Gdy lufa prze­ stała go ugniatać, Roger wreszcie wziął głębszy wdech. -428-

- Pan MacKenzie, nieprawdaż? - zapytał uprzejmie. - A gdzie pan Fraser? Roger spodziewał się tego pytania, miał więc czas obmyślić odpowiedź. - W Wilmington - odparł równie uprzejmym tonem. - Daleko się pan wypuścił, prawda? Nozdrza Lillywhite'a ściągnęły się, jakby zaleciał go nieprzyjemny za­ pach, co z pewnością było prawdą, ale Roger wątpił, żeby świński smród był prawdziwą przyczyną tego niesmaku. - Proszę sobie ze mną nie żartować - rzucił krótko. - Nie śmiałbym - zapewnił Roger, mając na oku mężczyznę z musz­ kietem, w każdej chwili gotowego do działania. - Ale skoro jesteśmy przy pytaniach, gdzie jest Stephen Bonnet? Lillywhite zaśmiał się krótko, w jego zimnych bladoszarych oczach po­ jawił się błysk rozbawienia. - W Wilmington. Anstruther, krępy i spocony, stanął przy łokciu sędziego. Skinął Roge­ rowi głową i wyszczerzył zęby. - MacKenzie, miło cię znowu widzieć. Gdzie twój teść, a co ważniejsze, gdzie whisky? Lillywhite zmarszczył czoło, zerkając na szeryfa. - Nie znaleźliście jej? Przeszukaliście szopy? - Tak, przeszukaliśmy. Nie ma tam nic poza śmieciami. - Zakołysał się groźnie na stopach. - No więc? Gdzie ją schowałeś? - Niczego nie chowałem - odparł łagodnie Roger. - Nie ma żadnej whi­ sky. - Zaczął się powoli uspokajać. Gdziekolwiek był teraz Stephen Bon­ net, to na pewno nie było go w przystani Wyliego. Nie spodziewał się, że ucieszy ich wiadomość, iż whisky to tylko podstęp, ale... Szeryf walnął go w brzuch. Roger zwinął się wpół, zrobiło mu się ciemno przed oczami. Na próżno próbował złapać oddech, walcząc z przerażeniem, jakie go ogarnęło na wspomnienie wieszania, ciemności, braku powietrza... Na skraju pola widzenia pojawiły się jasne plamy. Z trudem złapał po­ wietrze. Siedział na nabrzeżu z wyciągniętymi przed siebie nogami, a sze­ ryf trzymał go za włosy. - Spróbuj jeszcze raz - groził mu Anstruther, szarpiąc go mocno za wło­ sy. To wyzwoliło w nim więcej złości niż bólu. Zamachnął się pięścią i wy­ mierzył szeryfowi, mocny cios w udo, a ten jęknął i puścił włosy, odska­ kując do tyłu. - Sprawdzaliście na drugiej łodzi? - zapytał ostro Lillywhite, nie zwra­ cając uwagi na szkodę, jaką odniósł szeryf. Anstruther spiorunował wzro­ kiem Rogera, masując udo, i pokręcił głową. -429-

- Nie ma tam nic poza świniami i dziewczynami. Skąd, u diabła, oni się tu wzięli? - dopytywał się. - Z Rosji. - Wychrypiał Roger, zaciskając zęby z bólu. Wstał powoli, trzymując rękę na brzuchu, żeby nie wypłynęły mu wnętrzności. Szeryf zacisnął pięści, ale Lillywhite machnął na niego ręką, żeby się uspokoił. Spojrzał na Rogera z niedowierzaniem. - Z Rosji? A co oni mają wspólnego z tym interesem? - Nic, o ile wiem. Zjawili się zaraz po mnie. Sędzia chrząknął niezadowolony. Zmarszczył czoło, zastanawiając się, a potem postanowił zacząć od innej strony. - Fraser zawarł umowę z Milfordem Lyonem. Teraz ja występuję w imie­ niu pana Lyona. Więc to mnie powinien pan dostarczyć whisky - stwier­ dził, próbując nadać głosowi uprzejmy ton człowieka interesu. - Pan Fraser zawarł inną umowę - odparł równie uprzejmie Roger. Przysłał mnie, bym porozmawiał z panem Lyonem. To zaskoczyło Lillywhite'a. Zacisnął usta, przetrawiając nowinę. Przyj­ rzał się uważnie Rogerowi, jakby chciał ocenić jego prawdomówność. Ro­ ger odpowiedział obojętnym spojrzeniem, mając nadzieję, że Jamie nie pojawi się w najmniej odpowiedniej chwili, zadając kłam jego słowom. - Jak się pan tu dostał? - zapytał ostro Lillywhite. - Skoro nie łodzią? - Lądem, z Edenton. - Błogosławiąc w myślach Duffa za tę informację, Roger machnął za siebie ręką jakby nigdy nic. - Tam jest droga. Obaj mężczyźni przyglądali mu się, a on odpowiedział im twardym spojrzeniem. - Coś tu śmierdzi i nie są to bagna. - Anstruther głośno pociągnął no­ sem, a potem zakaszlał i żachnął się. - Fuj! Ale smród. Lillywhite nie zwrócił na to uwagi, ale cały czas patrzył spod zmrużo­ nych powiek na Rogera. - Obawiam się, że będę zmuszony narazić pana na dalsze niedogod­ ności, panie MacKenzie - stwierdził i odwrócił się do szeryfa. - Wsadź go do Rosjan, o ile to rzeczywiście Rosjanie. Anstruther skwapliwie zabrał się do tego zadania, szturchając Rogera w tyłek lufą muszkietu i popychając w stronę szopy, gdzie więziono Ro­ sjan. Roger zazgrzytał zębami i zacisnął je, zastanawiając się, jak wysoko szeryf by podskoczył, gdyby go złapać i trzepnąć nim o deski nabrzeża. Rosjanie siedzieli skuleni w kącie szopy. Kobiety troskliwie zajmowa­ ły się mężem i ojcem, ale gdy Roger wszedł, wszystkie spojrzały na nie­ go i zaczęły gadać coś w niezrozumiałym języku. Uśmiechnął się do nich z przymusu, a potem machnął ręką, żeby się uciszyły. Przycisnął ucho -430-

do ściany szopy, żeby słyszeć, co Lillywhite i jego ludzie zamierzają zro­ bić. Miał nadzieję, że uwierzą w jego historyjkę i odpłyną, upewniwszy się, że nigdzie na lądzie nie ma schowanej whisky. Przyszła mu też jednak do głowy inna możliwość i sprawiła, że poczuł się bardzo nieswojo. Z postępowania tych mężczyzn jasno wynikało, że zamierzali zabrać whisky siłą - gdyby ją znaleźli. Przemawiało za tym zachowanie Lilly­ white^, który trzymał się z tyłu... Jako urzędnik państwowy wolał, rzecz jasna, nie ujawniać swoich powiązań z przemytnikami i piratami. A teraz, skoro nie było żadnej whisky, Roger nie mógłby o nic oskarżyć Lillywhite'a. Przemyt był oczywiście niezgodny z prawem, ale tego typu interesy były tak powszechne na wybrzeżu, że zwykłe plotki na ten temat nie zniszczyłby sędziemu reputacji w jego hrabstwie w głębi lądu. Poza tym Roger był sam, tak przynajmniej myślał Lillywhite. Nie ulegało wątpliwości, że Lillywhite'a łączy coś ze Stephenem Bonnetem. Istniała obawa, że gdyby Roger i Jamie Fraser zaczęli zadawać pyta­ nia, wyszłoby to na światło dzienne. Czy to, w co zaangażował się Lilly­ white, było tak niebezpieczne, że zechce on zabić Rogera, aby sobie zapewnić jego milczenie? Roger obawiał się, że Lillywhite i Anstruther mogą przyjąć taką koncepcję. Wówczas po prostu wezmą go na bagna, zabiją i utopią jego ciało, a in­ nym powiedzą, że wrócił do Edenton. Gdyby nawet ktoś w końcu wy­ śledził członków bandy Lillywhite'a i gdyby nawet skłonił ich do mówie­ nia - a jedno i drugie było mało prawdopodobne - niczego by im nie udowodniono. Na zewnątrz rozlegało się walenie i łomoty, a po nich odległe krzyki - szo­ py zostały ponownie przeszukane i teraz przeczesywano okoliczne bagna. Do Rogera dotarło, że może Lillywhite i Anstruther planowali zabrać whisky, a potem zabić ich obu - jego i Jamiego. Teraz tym bardziej więc nic ich nie wstrzymywało; już byli na to przygotowani. A Rosjanie? Trud­ no powiedzieć, ale ich też mogą się pozbyć. Coś delikatnie zabębniło w blaszany dach szopy - zaczęło padać. Do­ brze, jeśli proch im zamoknie, nie będą mogli go zastrzelić. Będą musieli podciąć mu gardło. Przedtem Roger pragnął, by Jamie nie zjawił się za wcześnie, teraz modlił się, żeby nie pojawił się za późno. A kiedy się po­ jawi - jeśli w ogóle się pojawi - co będzie mógł zrobić... Szpady. Czy nadał leżały tam, gdzie je zostawili, w kącie szopy? Deszcz i tak padał już zbyt mocno, żeby Roger mógł usłyszeć, co dzieje się na ze­ wnątrz; opuścił swój posterunek i poszedł rozejrzeć się po szopie. -431-

Rosjanki patrzyły na niego z mieszaniną nieufności i troski. Uśmiech­ nął się i kiwnął głową. Pomachał ręką, żeby się przesunęły. Tak, szpady nadal tam leżały - to już coś. Poczuł przypływ nadziei. Czemodurow był przytomny. Powiedział coś niewyraźnie. Karina wsta­ ła i stanęła obok Rogera. Poklepała go lekko w ramię, a potem wzięła jed­ ną ze szpad. Wyjęła ostrze z pochwy z cichym brzękiem, który sprawił, że wszyscy podskoczyli, i zaśmiała się nerwowo. Złapała rękojeść obiema rę­ koma i oparła szpadę na ramieniu jak kij bejsbolowy. Pomaszerowała do drzwi i z groźną miną zajęła pozycję bojową przy nich. - Świetnie - powiedział Roger i uśmiechnął się szeroko z aprobatą. Jak ktoś tu zajrzy, obetnij mu łeb, jasne? - Machnął kantem dłoni, jakby ciął toporem, a Rosjanie mruknęli z entuzjazmem. Jedna z młodszych dziewczyn sięgnęła po drugą szpadę, ale on uśmiechnął się i pokazał, że tę musi zatrzymać dla siebie. Ku jego zaskoczeniu, pokręciła głową i powiedziała coś po rosyjsku. Uniósł brwi, a ona pokręciła głową i pociągnęła go za rękę z powrotem do kąta. Rosjanki nie próżnowały w tym krótkim czasie, kiedy siedziały za­ mknięte. Sprzątnęły śmieci i przygotowały wygodne legowisko dla ran­ nego, a przy okazji znalazły w podłodze klapę zakrywającą otwór przy­ gotowany dla łodzi, które podpływały pod nabrzeże w czasie odpływu. Dzięki temu można było przenosić ładunek z łodzi wprost do szopy. Teraz zaczął się odpływ; kilka stóp niżej widać było powierzchnię ciem­ nej wody. Roger ściągnął spodnie i z brzegu otworu skoczył na nogi. Nie chciał nurkować do wody, która mogłaby się okazać niebezpiecznie płytka. Jednakże woda go kryła; zanurzył się wśród kaskady srebrnych bąbel­ ków i dotknął stopami piaszczystego dna. Odbił się w górę i zaczerpnął powietrza. Pomachał uspokajająco do wianuszka Rosjanek zerkających na niego z góry, a potem popłynął w stronę dalszego końca nabrzeża.

Lillywhite odwrócił się; nerwowo głaskał rękojeść szpady. Ze swojego sta­ nowiska na dachu szopy Jamie obserwował sposób poruszania się sędziego i to, jak dotykał broni. Długi zasięg, dobry chwyt; szybki, może trochę rwa­ ny ruch. Skoro Lillywhite nosił szpadę w takich okolicznościach, to zna­ czyło, że miał nawyk używania jej i zapewne ją lubił. Jamie nie widział Anstruthera, który przycisnął się do ściany szopy, cho­ wając się pod wystającym daszkiem, ale szeryfem mniej się przejmował. Awanturnik, w dodatku z małym zasięgiem.

-432-

- Trzeba ich zabić. Tylko to zapewni nam bezpieczeństwo. Lillywhite mruknął coś jakby potwierdzenie, ale nie było w tym prze­ konania. - Może, ale co z pozostałymi? Nie powinniśmy chyba składać naszych losów w ręce świadków, którzy mogą gadać. Moglibyśmy załatwić Frasera i MacKenziego gdzieś na uboczu, ale tylu... może zostawimy tych Ro­ sjan. To cudzoziemcy i chyba nikt z nich nie mówi po angielsku... - Chciałbym tylko wiedzieć, jak się tu dostali. Zapewniam, że nie zła­ pała ich trąba wodna i nie cisnęła tu przez przypadek. Ktoś o nich wie, ktoś będzie ich szukał, i ktokolwiek to jest, potrafi się z nimi porozumieć, to pewne. Za dużo widzieli, a jeśli chce pan korzystać z tego miejsca... Deszcz nie padał zbyt mocno, ale siąpił już równo. Jamie obrócił gło­ wę, żeby zetrzeć ramieniem wodę z oczu. Leżał płasko jak żaba, z ręka­ mi i nogami rozłożonymi, żeby nie zjechać z pochyłego blaszanego da­ chu. Nie śmiał drgnąć. Deszcz szemrał nad cieśniną, marszcząc powierzchnię wody, jakby to był jedwab, i brzęcząc cicho na blasze wo­ kół Jamiego. Niech zacznie padać trochę mocniej, a bębnienie zagłuszy wszelkie hałasy. Przeniósł odrobinę ciężar ciała, czując, jak sztylet wbija mu się w kość biodrową. Pistolety leżały obok niego na dachu, w deszczu zupełnie nie­ przydatne. W tej chwili sztylet był jedyną użyteczną bronią, znacznie bar­ dziej stosowną do ataku przez zaskoczenie niż do walki twarzą w twarz. - ...odeślij ludzi łodzią. My możemy pójść drogą, po... Rozmawiali ściszonymi głosami, ale Jamie zorientował się, że podjęli już decyzję. Lillywhite musiał się przekonać, że to konieczność, i nie po­ trzebował na to zbyt wiele czasu. Postanowili, że najpierw odeślą ludzi; sędzia miał rację, obawiając się świadków. Jamie zamrugał, żeby pozbyć się wody z oczu, i spojrzał w kierunku większej szopy, gdzie zamknięto Rogera i Rosjan. Budy stały dość blisko siebie, odległość między jednym rozchwianym blaszanym dachem a dru­ gim nie była większa niż parę stóp. Między szopą, na której leżał, a tą, w której był Roger, stała tylko jedna. Wobec tego... Mógłby więc, wykorzystując czas, kiedy ci dwaj będą odsyłać ludzi, przebiec dachami, ufając, że szczęście i deszcz będą mu sprzyjać, czyli Lillywhite i Anstruther nie spojrzą w górę. Przykucnie nad wejściem, a kie­ dy przyjdą zrobić swoje, poczeka, aż otworzą drzwi, a potem skoczy na sędziego, mając nadzieję, że mu złamie kark, albo przynajmniej od razu unieszkodliwi. Roger MacKenzie, słysząc zamieszanie, zapewne wybiegnie i pomoże mu załatwić szeryfa. -433-

To był najlepszy plan, jaki potrafił obmyślić w tych okolicznościach, i wcale nie najgorszy, pomyślał. O ile - rzecz jasna - nie poślizgnie się i nie skręci sobie karku. Albo nogi. Zgiął lewą nogę, czując lekką sztywność w mięśniach łydki. Doszedł już do siebie po ukąszeniu węża, ale nie ma się co oszukiwać - pewna słabość pozostała. Dobrze sobie radził, chodząc, ale żeby skakać z dachów... - Jak trzeba, to trzeba - mruknął. Jeśli spadnie i znowu rozwali sobie nogę, to lepiej, żeby szeryf go za­ bił, bo Claire i tak by go zamordowała. Ta myśl sprawiła, że się uśmiechnął, ale nie mógł teraz myśleć o Claire. Może później, gdy będzie miał już to za sobą. Koszula całkiem mu prze­ mokła i przykleiła się do pleców; deszcz dzwonił o blaszane dachy jak chór dzwoneczków. Jamie zaczął ostrożnie przesuwać się do tyłu, wciąg­ nął kolana pod siebie i przyklęknął, gotowy w każdej chwili paść na płask, gdyby ktoś spojrzał w górę. Na nabrzeżu nie było nikogo. Poza Lillywhite'em i szeryfem widział jeszcze czterech mężczyzn, wszyscy byli na podmokłych terenach na po­ łudnie od przystani. Przeszukiwali szybko wysoką do pasa trawę. Wziął wdech i powoli podciągnął pod siebie stopy. Obrócił się i kątem oka zła­ pał ruch. Zamarł. Chryste Panie, z lasu wychodzili ludzie. W pierwszej chwili pomyślał, że to reszta bandy Lillywhite'a, ale wtedy zdał sobie sprawę, że wszyscy są czarni. Wszyscy oprócz jednego. „Les cochons" - powiedział Rosjanin. „Pour le monsieur Wylie". I oto pan Wylie przyszedł z niewolnikami odebrać świnie. Jamie położył się z powrotem na brzuchu i przeczołgał się po mokrym metalu na tył szopy. Pomyślał, że nie wiadomo, czy Wylie zdecyduje się mu pomóc, czy raczej będzie chciał go załatwić, ale można założyć że Ro­ sjan wolałby zachować przy życiu.

Woda była zimna, ale nie zdrętwiał w niej, a prąd odpływu nie był jesz­ cze zbyt silny. Obrażenia gardła i poparzenia sprawiały jednak, że miał znacznie płytszy oddech niż kiedyś, więc po każdych trzech-czterech ru­ chach musiał się wynurzać, żeby zaczerpnąć powietrza. Z ust korali tuż nad wodą, zanucił z ironią w myślach, rój bąbelków płynie wdał... Wziął wdech i zatrzymał się, nasłuchując. Początkowo płynął w stronę południowego krańca nabrzeża, ale usłyszał nad głową głosy, -434-

więc zawrócił. Teraz znalazł się w pobliżu północnego krańca. Chował się w głębokim cieniu łodzi Rosjan. Smród świń był obezwładniający. Przez deski nad Rogerem dolatywa­ ło z ładowni przytłumione stąpanie i pochrząkiwanie. Chryste, czy oni przypłynęli tym stateczkiem aż z Rosji? Na to wyglądało. Drewno było zniszczone i powyginane. Nie słyszał żadnych głosów w pobliżu. Padało mocno; krople z szumem uderzały o wodę. Dzięki temu Rogera nie będzie słychać. Gotowy, spo­ kojnie... już! Wziął potężny wdech i popłynął w stronę przyćmionego światła pod nabrzeżem. Płynął desperacko, starając się nie pluskać. W każdej chwili spodziewał się kulki z muszkietu między łopatkami. Rzucił się między wodorosty, po­ czuł, jak plącze się w turzycy, która przecina mu skórę rąk i nóg, obrócił się bokiem, dysząc. Sól paliła go w skaleczeniach. Wyszedł na czworakach z wody, przeczołgał się między gęstwiną bagiennej flory. Ciemne główki sitowia kiwały się nad nim, deszcz uderzał go w plecy, a po brodzie ście­ kała mu woda. W końcu zatrzymał się, zdyszany, i zastanawiał się, co do diabła powinien teraz zrobić. Dobrze, że wydostał się z szopy, ale teraz nie miał żadnego po­ mysłu. Przydałoby się znaleźć Jamiego, o ile zdołałby, nie dając się złapać. Zupełnie jakby ta myśl ściągnęła czyjąś uwagę: Roger usłyszał nad so­ bą trzask i szelest. Ktoś powoli szedł przez bagno. Szukał. Roger zamarł, mając nadzieję, że szum deszczu zagłuszy jego oddech, który brzmiał mu w uszach głośno i chrapliwie. Coraz bliżej. Cholera, zbliżali się. Zaczął grzebać przy pasku, ale pły­ nąc, zgubił nóż. Podciągnął kolana pod brodę i przygotował się, żeby w każdej chwili skoczyć i biec. Nagle trawa nad nim rozchyliła się, a on skoczył na równe nogi i dzię­ ki temu nie dostał włócznią, która zanurzyła się w wodę w miejscu, gdzie leżał. Dzida zadygotała przed nim, kilka cali od jego twarzy. Drugi koniec bro­ ni tkwił w rękach czarnego mężczyzny, który gapił się w zdumieniu na Ro­ gera. Murzyn zamknął usta, zamrugał i rzucił oskarżycielskim tonem: - Ty nie jesteś opos! - Nie, nie jestem - przyznał grzecznie Roger. Pogłaskał się drżącą dło­ nią po piersi, żeby sprawdzić, czy serce nadal jeszcze mu bije na swoim miejscu. - Przepraszam.

-435-

Phillip Wylie u siebie to ktoś zupełnie inny niż w towarzystwie, pomyślał Roger. Ubrany z myślą o łapaniu świń, w luźne spodnie i farmerską ko­ szulę, przemoczony przez deszcz, bez śladu peruki, szminki, pudru i mu­ szek na twarzy, nadal wyglądał smukło i elegancko, ale przy tym całkiem normalnie i rozsądnie. A także trochę inteligentniej, aczkolwiek cały czas słuchał z otwartymi ustami i ciągle przerywał wyjaśnienia Jamiego pyta­ niami i wyrazami niedowierzania. -Lillywhite? Randall Lillywhite? Ale to nie może być... - Skup się, człowieku - rzucił niecierpliwie Jamie. - Mówię ci, a później powiem ci jeszcze więcej, on i tamten szeryf pochlaszczą twoich Rosjan jak świąteczną szynkę, jeśli nie ruszymy i nie zajmiemy się tym natych­ miast. Wylie spiorunował go wzrokiem, a potem spojrzał podejrzliwie na Ro­ gera, który stał w lesie, półnagi, przemoczony i pokryty zabarwionym krwią błotem. - On ma rację - wychrypiał Roger, zakaszlał, odchrząknął i powtórzył pewniej. - Ma rację. Nie mamy czasu do stracenia. Wylie zacisnął usta i wypuścił głośno powietrze przez nos. Rozejrzał się po niewolnikach, jakby ich liczył. Pół tuzina ludzi, wszyscy uzbrojeni w grube kije. Jeden, może dwóch, miało u pasów maczety. Wylie kiwnął głową - podjął decyzję. - Wobec tego ruszajmy. Żeby uniknąć hałasu, nie poszli wysypaną muszlami drogą, ale ruszy­ li powoli bagnami. - Skąd i po co te świnie? - Roger usłyszał, jak zaciekawiony Jamie py­ ta Wyliego, gdy wysunęli się na czoło grupy. - To nie świnie - odparł Wylie. - To rosyjskie dziki. Dla zabawy - tłu­ maczył z pewną dumą, rozgarniając gęstą trawę kijem. - Wszyscy mówią, że wśród zwierzyny łownej rosyjskie dziki są najgroźniejszym i najspryt­ niejszym przeciwnikiem. Zamierzam wypuścić je w moich lasach i po­ zwolić im się rozmnażać. - Chcesz na nie polować? - zapytał z lekkim niedowierzaniem Jamie. Polowałeś kiedyś na dziki? Roger zobaczył, że po tym pytaniu ramiona Wyliego zesztywniały pod mokrą koszulą. Deszcz zależał, ale nadal siąpiło. - Nie - odparł Wylie. - Jeszcze nie. A ty? - Owszem - odpowiedział Jamie, ale rozsądnie nie chwalił się tym fak­ tem zbytnio.

-436-

Gdy zbliżyli się do nabrzeża, Roger wychwycił jakiś ruch. Mniejsza łódź odpływała. - Przestali już szukać mnie i whisky; odesłali swoich ludzi. - Jamie otarł ręką twarz z deszczu. - Co powiesz, Wylie? Nie ma czasu do stracenia. Rosjanie są w głównej szopie, na nabrzeżu. Kiedy już raz się zdecydował, Wylie nie wahał się. - Szturmujemy - odparł krótko. Machnął ręką na niewolników, żeby ruszali za nim, i truchtem pobiegł w stronę nabrzeża. Cała grupa wypadła na drogę z muszli i popędziła w stro­ nę przystani z takim hałasem, jakby schodziła lawina. To na pewno spra­ wi, że Lillywhite i Anstruther zrobią sobie przerwę w zabijaniu. Narobili rabanu jak cała armia. Roger był boso, więc trzymał się bagna i przez to poruszał się wolniej od reszty. Zobaczył przerażoną twarz, która wychyliła się z szopy i zaraz się schowała. Jamie też ją zobaczył i wydał z siebie jeden z tych dzikich okrzyków górali szkockich. Wylie aż podskoczył, a potem dołączył się, wrzeszcząc: - Wyłazić, dranie! Po takiej zachęcie Murzyni również zaczęli krzyczeć i wrzeszczeć, wy­ machując kijami z entuzjazmem i szarżując na przystań. Rozczarowali się nieco, gdy dotarli na nabrzeże i odkryli, że nie ma tam już nikogo poza uwięzionymi Rosjanami, którzy o mało co nie pozbawili Phillipa Wyliego głowy, gdy nieostrożnie otworzył drzwi ich więzienia, nie uprzedzając głośno, kto idzie. Szybko przeszukali łódź Rosjan i okoliczne mokradła, ale nie znaleźli śladu Lillywhite'a i Anstruthera. - Pewnie odpłynęli wpław - powiedział jeden z Murzynów, gdy wró­ cili z poszukiwań. Kiwnął głową w stronę kanału i plątaniny mielizn. Po­ macał dzidę. - Zapolujemy na nich? - To ten mężczyzna znalazł Rogera. Najwidoczniej nadal chciał spróbować szczęścia. - Nie popłynęli wpław - odparł krótko Wylie. Wskazał ręką malutką plażę w pobliżu przystani i pusty pas wysypany muszlami ostryg. - Wzię­ li moją łódź, niech ich piorun trzaśnie. Odwrócił się zdegustowany i wydał polecenie wyładowania rosyjskich dzików i zapędzenia ich do zagrody. Czemodurow i jego rodzina już zo­ stali zabrani do domu na plantacji. Dziewczyny na przemian zachwycały się czarnymi niewolnikami i rzucały wstydliwe spojrzenia na Rogera, w niekompletnym i częściowo mokrym stroju.

-437-

Jeden z niewolników wyszedł z szopy z naręczem niepotrzebnej broni, przypominając w ten sposób Wyliemu o obowiązkach gospodarza. - Jestem panu niezmiernie zobowiązany za uchronienie mojej własno­ ści - powiedział do Jamiego. Skłonił się sztywno. - Czy zechcą panowie przyjąć gościnę w moim domu? - W jego zaproszeniu nie było przesad­ nego entuzjazmu, ale jednak zaprosił ich. - A ja jestem panu zobowiązany za uratowanie nam życia - odparł Ja­ mie równie sztywno, odwzajemniając ukłon. - I dziękuję bardzo, ale... - Będzie nam bardzo miło - przerwał mu Roger. - Dziękujemy. Uścisnął Wyliemu rękę, zaskakując go tym bardzo, a potem, nim Jamie zdążył zaprotestować, wziął go pod rękę i poprowadził w stronę wysy­ panej muszlami drogi. Są sytuacje, kiedy można się unosić dumą, ale ta do nich nie należała. - Słuchaj, nie musisz go całować w tyłek - stwierdził w odpowiedzi na pomruki Jamiego, gdy wlekli się w stronę lasu. - Niech jego kamerdyner da nam suchy ręcznik, jakiś lunch, a potem wyruszymy, nim Wylie skoń­ czy zabawę z dzikami. Nie jadłem śniadania, ty też nie. Jeśli mamy iść do Edenton, może lepiej nie zaczynać o pustym żołądku. Wzmianka o jedzeniu uspokoiła nieco Jamiego, a kiedy dotarli do lasu, dającego im względną osłonę, popadli niemal w wesołość. Roger zasta­ nawiał się, czy tak właśnie czuje się człowiek po bitwie: czysta ulga, że jednak się żyje i nie ma się ran, sprawia, że człowiekowi chce się śmiać i wygłupiać, żeby sobie udowodnić, że może to robić. Milcząco zgodzili się nie wracać w rozmowie do ostatnich wydarzeń i rozważań na temat obecnego miejsca pobytu Stephena Bonneta. Przy­ najmniej przez pewien czas. - Rosyjskie dziki, na miłość boską - powiedział Jamie, otrząsając się jak pies, gdy zatrzymali się w lesie. - Wątpię, żeby ten człowiek w życiu wi­ dział dzika! Myślę, że zdołałby się zabić, nie ponosząc aż takich kosztów. - Ano. A jak myślisz, ile to musiało go kosztować? Pewnie więcej, niż zobaczymy w ciągu dziesięciu łat. I to wszystko po to, żeby sprowadzić stado świń z odległości... ilu?... sześciu tysięcy mil? - Pokręcił głową, zdu­ miony tą myślą. -Jeśli mam być szczery, to coś więcej niż zwykłe świnie - odparł ła­ godnie Jamie. - Widziałeś je? Widział, ale tylko przelotnie. Niewolnicy przeganiali jedno zwierzę po­ mostem, gdy poszedł do szopy po swoje ubrania. Dzik był wysoki i po­ kryty szczeciną, miejscami całkiem wytartą, miał długie żółtawe kły, któ­ re wyglądały dość paskudnie. Był wymizerowany po długiej podróży tak, -438-

że sterczały mu żebra. To oczywiste, że jeszcze nie przyzwyczaił się do chodzenia po lądzie, zataczał się i pędził jak pijany na śmiesznie małych kopytach. Łypał oczami i chrząkał w panice, podczas gdy niewolnicy krzy­ czeli i szturchali go kijami. Rogerowi szkoda było dzika. - A tak, są całkiem spore - powiedział. - I pewnie jak trochę nabiorą ciała, to będzie na co popatrzeć. Ciekawe, jak im się tu spodoba po Ro­ sji. - Machnął ręką na wilgotny, karłowaty las wokół nich. Powietrze było wilgotne od deszczu, ale drzewa zatrzymywały więk­ szość kropel, więc pod niskim baldachimem karłowatych dębów i chu­ dych sosen było ciemno i pachniało żywicą. Gałązki i miseczki żołędzi przyjemnie trzaskały pod ich butami na piaszczystej ziemi. - Cóż, jest tu mnóstwo żołędzi i korzeni - zauważył Jamie. - I od cza­ su do czasu na przekąskę trafi się jakiś Murzyn. Myślę, że bardzo im się spodoba. Roger roześmiał się i Jamie chrząknął rozbawiony. - Myślisz, że sobie żartuję? Ty pewnie też nigdy nie polowałeś na dzi­ ki, co? -Hmm. Może pan Wylie zaprosi nas na polowanie... Wtedy tył jego głowy eksplodował i wszystko zniknęło.

W pewnym momencie odzyskał świadomość. Przede wszystkim świadomość bólu tak ogromnego, że utrata przytomności wydawała się o niebo lepsza. Zdał sobie także sprawę, że liście i kamyki przylegają mu do twarzy, a w po­ bliżu słychać hałasy. Szczęk, łomot i pomruki walczących bez pardonu. Zmusił się, by oprzytomnieć, uniósł głowę, ale przed oczami wybuchły mu kolorowe fajerwerki i poczuł falę mdłości. Wziął się w garść, zacisnął zęby i po chwili odzyskał zdolność widzenia, chociaż obraz był rozmazany. Po dłuższej chwili zorientował się w sytuacji. Walczący znajdowali się jakieś dziesięć stóp od miejsca, gdzie leżał. Krzaki i gałęzie zasłaniały mu widok. Wśród dyszenia i stękania usłyszał „A Dhial" i poczuł ogromną ulgę. Więc Jamie żyje. Uniósł się na kolana i przez chwilę tkwił w tej pozycji. Parę razy zro­ biło mu się ciemno w oczach. Kiedy wzrok się uspokoił, głowa poleciała mu do przodu. Patrzył w ziemię. Szpada leżała nieopodal, do połowy za­ kryta liśćmi i piachem. Obok zobaczył jeden ze swoich pistoletów, ale to na nic - nie potrafiłby utrzymać go nieruchomo, nawet gdyby proch był dość suchy, aby odpalić. -439-

Macał i szukał, ale gdy w końcu jego dłoń zacisnęła się na gardzie szpa­ dy. Od razu poczuł się trochę lepiej. Teraz jej nie zgubi. Coś mokrego ście­ kało mu po szyi - krew, deszcz? Nieważne. Zatoczył się, złapał się drzewa, mrugając oczami, gdy znów zalała go ciemność, potem zrobił następny krok. Pomyślał o dzikach: obca ziemia pod jego nogami była rozkołysana i zdradziecka. Nadepnął na coś, co przetoczyło się i uciekło mu spod sto­ py, a Roger wylądował ciężko na łokciu. Obrócił się niezgrabnie, bo przeszkadzała mu szpada, i zorientował się, że nastąpił na nogę Anstruthera. Szeryf leżał na plecach z otwartymi ocza­ mi. Na twarzy miał wyraz zaskoczenia. Na szyi ziała wielka rana cięta, a w piach obok wsiąkło mnóstwo krwi, rdzawej i śmierdzącej. Roger cofnął się, a szok pomógł mu się podnieść - nawet nie pamiętał, jak wstał. Przed sobą widział plecy Lillywhite'a - mokra koszula przykleiła mu się do ciała. Lillywhite natarł, stękając, a potem wycofał się, ciął, ri­ postował... Roger pokręcił głową, próbując wyrzucić z myśli te idiotyczne szer­ miercze terminy, ale opuściły go dopiero, gdy prawie zabrakło mu odde­ chu z bólu. Na twarzy Jamiego widniał uśmiech szaleńca, w wysiłku od­ słonił zęby, podążając za bronią przeciwnika. Zauważył jednak Rogera. - Roger! - wrzasnął, z trudem łapiąc powietrze. - Roger, a charaid! Lillywhite nie odwrócił się, rzucił się naprzód, wykonał fintę, odparo­ wał cios i znowu się wycofał, nie wypadając z rytmu. -Nie... taki ja... głupi... - wydyszał. Roger zrozumiał, że Lillywhite uznał to za blef Jamiego, który chce spra­ wić, żeby się odwrócił. Wzrok znowu mu się zamglił na obrzeżach pola widzenia. Złapał się drzewa; trzymał się mocno, żeby nie upaść. Liście by­ ły mokre. Czuł, że wyślizgują mu się z dłoni. -Ej... - zawołał chrapliwie; żadne słowa nie przychodziły mu do gło­ wy. Podniósł szpadę, jej koniuszek drżał. - Ej! Lillywhite cofnął się i odwrócił. Oczy miał szeroko otwarte ze zdumie­ nia. Roger rzucił się na oślep, nie mierząc, ale z całą siłą, jaka mu została. Szpada uderzyła Lillywhite'a w oko. Ręka Rogera odebrała chrupnie­ cie, gdy metal trafił na kość, a potem wbił się w coś miększego i ugrzązł. Roger próbował puścić broń, ale dłoń uwięzia mu w gardzie. Lillywhite zesztywniał, Roger dosłownie czuł, że jak życie tego człowieka błyska­ wicznie przebiega po szpadzie, przez jego dłoń i ramię niczym prąd. Przerażony, szarpnął rękę i przekręcił szpadę, próbując się od niej uwol­ nić. Lillywhite zadrgał w spazmach, zwiotczał i poleciał na niego, bez­ władny jak ogromna martwa ryba. Roger szamotał się, ale teraz tym bar-440-

dziej nie udawało mu się oswobodzić ręki. Wtedy Jamie złapał go za nad­ garstek i pomógł wyplątać dłoń z gardy, objął go ramieniem i odprowa­ dził na bok. Roger potykał się, niemal ślepy z przerażenia i bólu. Jamie trzymał mu głowę i gładził po plecach, mrucząc coś po gaelicku, a Roger wymiotował. Wytarł mu twarz i szyję garścią wilgotnych liści, a nos mo­ krym rękawem koszuli. - Nic ci nie jest? - wymamrotał Roger. - Nic mi nie jest - odparł Jamie i poklepał go. - Ty też się trzymasz, jak widzę. W końcu Roger znowu stanął na nogach. Ból głowy nie był już tak obez­ władniający. Teraz wydawał się czymś oddzielnym, krążył gdzieś w po­ bliżu, ale nie tkwił już w samym centrum jego istoty. Lillywhite leżał na liściach twarzą do góry. Roger zamknął oczy i prze­ łknął ślinę. Usłyszał, że Jamie mruczy coś pod nosem, potem dotarł do niego szelest liści i głuche uderzenie. Kiedy otworzył oczy, Lillywhite le­ żał twarzą do ziemi; tył koszuli miał oblepiony piachem i łupinami żo­ łędzi. - Chodź. - Jamie wziął go pod pachę i założył sobie jego rękę na ra­ miona. - Oni. - Roger poruszył niepewnie wolną ręką, wskazując w stronę ciał. - Co powinniśmy zrobić... z nimi? - Zostawimy ich dla świń. Nim wyszli z lasu, Roger był w stanie już iść sam, chociaż jeszcze się zataczał. Przed nimi stał dom Wyliego, zgrabna budowla z czerwonej ce­ gły. Ruszyli przez trawnik, nie zwracając uwagi na spojrzenia kilkorga słu­ żących, którzy zgromadzili się przy oknie na piętrze, pokazywali ich so­ bie i coś do siebie mówili. - Dlaczego? - zapytał Roger, zatrzymując się na chwilę, aby otrzepać li­ ście z koszuli. - Powiedzieli? - Nie. - Jamie wyjął z rękawa mokry kawałek materiału, który kiedyś był chusteczką, i przepłukał go w ozdobnej fontannie. Wytarł nią twarz, spojrzał krytycznie na brudne smugi i wypłukał ją jeszcze raz. -Zorientowałem się, gdy Anstruther cię walnął... o, jeszcze krwawisz. Odwróciłem się i zobaczyłem, że leżysz na ziemi, i wtedy nagle, nie wiem skąd, po żebrach przejechała mi szpada. Zobacz. - Wystawił palce przez wielkie rozdarcie w koszuli i pomachał nimi. - Skoczyłem za drzewa i le­ dwo zdążyłem wyciągnąć broń. Żaden nie powiedział ani słowa. Roger ostrożnie przycisnął zaoferowaną chusteczkę do tyłu głowy. Wciąg­ nął powietrze przez zaciśnięte zęby, gdy zimna woda dotknęła rany. -441-

- Cholera. Czy to po prostu moja głowa pęka, czy ta sytuacja nie ma sensu? Dlaczego na miłość boską tak bardzo chcieli nas zabić? - Bo chcieli, żebyśmy byli martwi - odparł z żelazną logiką Jamie. Podwi­ nął rękawy, żeby obmyć ręce w fontannie. - Albo chciał tego ktoś inny. Ból postanowił wrócić i rozgościć się w głowie Rogera. Znowu zrobiło mu się niedobrze. - Stephen Bonnet? - Gdybym był hazardzistą, postawiłbym na to. Roger zamknął jedno oko, bo Jamie mu się nagle rozdwoił. - Ale ty jesteś hazardzistą; widziałem, jak obstawiasz. - No, skoro tak mówisz. Jamie przejechał w zamyśleniu dłonią po zmatowiałych włosach i od­ wrócił się w stronę domu. Karina i jej siostry pojawiły się w oknie i ma­ chały do nich radośnie. - Chciałbym tylko wiedzieć jedno: gdzie jest Stephen Bonnet. - W Wilmington. Jamie odwrócił się i zmarszczył czoło. -Co? - W Wilmington - powtórzył Roger. Ostrożnie otworzył oko, ale chyba widział już normalnie - jednego Jamiego. - Tak powiedział Lillywhite, ale myślałem, że kłamie. Jamie patrzył na niego przez chwilę. - Chryste, mam nadzieję, że kłamał.

103. Wśród woskownic Wilmington W porównaniu z Fraser's Ridge Wilmington wydawało się metropolią przyprawiającą o zawrót głowy. Gdyby nie te szczególne okoliczności, mo­ głybyśmy się tu świetnie bawić. Zważywszy jednak na nieobecność Ro­ gera i Jamiego oraz naturę ich przedsięwzięcia, trudno nam było znaleźć sobie jakąś rozrywkę. Mimo że próbowałyśmy. Długie nocne godziny zakłócał czasem płacz dzieci albo wizje gorsze od najstraszniejszych koszmarów. Szkoda mi by-442-

ło Brianny, która tyle widziała w czasie bitwy pod Alamance. Mgliste wy­ obrażenia zrodzone ze strachu są okropne, ale te, które mają u podłoża dobrze znany widok pokiereszowanych ciał, zmiażdżonych kości i wy­ trzeszczonych oczu, są o wiele okropniejsze. Budziłyśmy się nieprzytomne wśród pogniecionych, porozrzucanych rzeczy i nieświeżej pościeli, karmiłyśmy i ubierałyśmy dzieci i wychodzi­ łyśmy szukać za dnia czegoś, co dałoby nam wytchnienie. Chodziłyśmy na wyścigi konne, na zakupy albo popisy muzyczne urządzane w dwa ko­ lejne wieczory przez panią Crawford i panią Dunning, dwie najznaczniejsze damy w miasteczku. Koncert pani Dunning odbył się w dniu, w którym Roger i Jamie wy­ jechali. Grę na harfie, skrzypcach, klawesynie i flecie przeplatały recyta­ cje poezji - tak przynajmniej określano te dzieła - oraz Pieśni komiczne oraz tragiczne śpiewane przez pana Angusa McCaskilla, popularnego i uprzej­ mego właściciela największej jadłodajni w Wilmington. Pieśni tragiczne okazały się znacznie zabawniejsze od komicznych z po­ wodu nawyku pana McCaskilla przewracania oczami przy smutniejszych partiach -jakby miał tekst napisany wewnątrz czaszki. Przywdziałam sto­ sownie poważny i pełen uznania wyraz twarzy, ale cały czas zagryzałam policzek, by nie zdradzić się z niestosowną reakcją. Brianna nie musiała się uciekać do takiego sposobu. Siedziała i wpa­ trywała się w wykonawców z takim skupieniem, że niektórych muzyków to peszyło - zerkali nerwowo, przesuwali się na drugą stronę salonu. Jej zachowanie nie miało nic wspólnego z występami, wiedziałam o tym. Pew­ nie odtwarzała w myślach sprzeczkę, która poprzedziła wyjazd Rogera i Jamiego. To była długa, ożywiona, prowadzona ściszonymi głosami kłótnia, gdy o zachodzie słońca szliśmy we czwórkę do portu. Brianna - impulsywna, elokwentna i okrutna, Jamie zaś - cierpliwy, spokojny i nieugięty. Ja się nie odzywałam - tym razem bardziej uparta niż każde z nich. Nie mogłam z czy­ stym sumieniem poprzeć Bree, bo wiedziałam, jaki jest Stephen Bonnet. Nie mogłam też zgodzić się Jamiem, bo... wiedziałam, jaki jest Stephen Bonnet. I wiedziałam też, jaki jest Jamie. Chociaż myśl, że ma się zmierzyć ze Stephenem Bonnetem, sprawiała, że czułam się, jakbym wisiała na wy­ strzępionej linie nad przepaścią bez dna, wiedziałam, że niewielu jest męż­ czyzn lepiej przygotowanych do takiego zadania. Niewątpliwie potrafił walczyć, a poza tym miał sumienie. Jamie był szkockim góralem. Być może zemsta należy do Pana, ale każ­ dy Szkot, którego znałam, uważał, że Bogu należy w tym zadaniu pomóc. -443-

Bóg nie stworzył mężczyzny bez przyczyny, a najważniejszym z powo­ dów była ochrona rodziny i honoru - za wszelką cenę. To, co Bonnet zrobił Briannie, to zbrodnia, której Jamie nigdy by nie wybaczył, nie mówiąc już o tym, żeby miał zapomnieć. Poza pragnieniem zemsty i świadomością zagrożenia, jakie Bonnet mógł stanowić dla Bree i Jemmy'ego, nie bez znaczenia było także to, że Jamie czuł się w pewnej mierze odpowiedzialny za krzywdę, jaką Bonnet mógł wyrządzić świa­ tu - naszej rodzinie lub innym ludziom. Przyczynił się do tego, że Bon­ net raz uniknął stryczka. Nie odzyska spokoju, dopóki nie naprawi tego błędu, tak nam oznajmił. - Świetnie! - syknęła Brianna, przyciskając pięści do boków. - Więc ty odzyskasz spokój. Wspaniale! A jak myślisz, czy mama i ja będziemy spo­ kojne, jeśli zginiesz ty albo Roger? -Wolałabyś, żebym zachował się jak tchórz? Ja albo twój mąż? -Tak! - Nie, nie wolałabyś - odparł stanowczo. - Teraz tak myślisz, bo się boisz. - Oczywiście, że się boję! Tak samo jak mama, tyle że ona nic nie mó­ wi, bo uważa, że i tak pojedziesz! - Jeśli tak myśli, to ma rację - powiedział Jamie, zerkając na mnie z uko­ sa z leciutkim uśmiechem. - Zna mnie kawał czasu, trzeba przyznać? Spojrzałam na niego, ale pokręciłam głową i odwróciłam się, zaciskając usta. Gapiłam się na maszty statków zakotwiczonych w porcie, podczas gdy dyskusja nadal wrzała. W końcu przerwał ją Roger. - Brianno - powiedział cicho, kiedy urwała, żeby złapać oddech. Od­ wróciła się do niego z twarzą pełną bólu, a on dotknął jej ramienia. - Nie dopuszczę, aby ten człowiek żył na tym samym świecie co moje dzieci i moja żona. - Głos Rogera nadal brzmiał cicho. - Więc pojedziemy - z two­ im błogosławieństwem czy bez niego? Wzięła oddech, zagryzła usta i odwróciła się. Widziałam, że łzy napły­ nęły jej do oczu i że próbuje je przełknąć. Nie powiedziała już nic więcej. Jakiekolwiek słowa błogosławieństwa mu dała, wypowiedziała je nocą, w ciszy ich łoża. Ja też w tej samej ciemności pożegnałam się z Jamiem i błogosławiłam mu na drogę, bez słów Nie mogłam mówić. Pojechałby, choćbym nie wiem co powiedziała. Żadne z nas nie spało tej nocy. Leżeliśmy w objęciach, w ciszy słucha­ jąc oddechu drugiego i wyczuwając każde poruszenie ciała. Kiedy przez żaluzje zaczęło wpadać szarawe światło, wstaliśmy: on, żeby zacząć się szykować, a ja, bo nie mogłam leżeć i patrzeć, jak odchodzi. 444

Kiedy wychodził, wspięłam się na palce i pocałowałam go. - Wróć - wyszeptałam tylko. Uśmiechnął się do mnie i odgarnął mi włosy za ucho. - Pamiętasz, co powiedziałem w Alamance? Dzisiaj też nie nadszedł ten czas, Angliszko. Wrócimy obaj.

Spotkanie u pani Crawford odbyło się następnego wieczoru. W koncercie uczestniczyli w większości ci sami wykonawcy co u pani Dunning, ale ze­ tknęłam się tam z czymś zupełnie nowym. Tam po raz pierwszy poczu­ łam zapach świec z woskownicy. - Co to za piękny zapach? - zapytałam w czasie przerwy panią Craw­ ford, obwąchując świecznik, który stał na jej klawesynie. Świece były z wo­ sku pszczelego, ale pachniały czymś delikatnym i ostrym zarazem, po­ dobnie jak liście laurowe, ale subtelniej. - To woskownica - odparła zadowolona. - Nie robię świec z niej, choć można, ale potrzeba niewiarygodnej ilości owoców: z ośmiu funtów można uzyskać raptem funt wosku, proszę sobie wyobraź! Moja nie­ wolnica zbierała owoce woskownicy cały tydzień i nazbierała tyle, że może dałoby się zrobić tuzin świec. Zrobiłam więc z nich wosk, a potem wymieszałam go ze zwykłym, pszczelim. Odlałam z tego świece i mu­ szę powiedzieć, że jestem zadowolona. Zapach jest taki przyjemny, prawda? Przysunęła się do mnie bliżej i zniżyła głos do poufałego szeptu: - Ktoś mi powiedział, że wczoraj w domu pani Dunning pachniało tak, jakby kucharka przypaliła ziemniaki na kolację. Wobec tego trzeciego dnia, mając wybór między spędzeniem dnia w za­ graconych pokojach razem z trójką małych dzieci a powtórną wizytą na wyspie z resztkami martwego wieloryba, pożyczyłam od naszej gospo­ dyni, pani Burns, parę wiader. Wyposażona dodatkowo w piknikowy kosz, poprowadziłam mój oddział na wyprawę poszukiwawczą. Brianna i Marsali zgodziły się na ten pomysł skwapliwie, jeśli nie wręcz entuzjastycznie. - Wszystko jest lepsze od siedzenia tutaj i zamartwiania się - stwier­ dziła Brianna. - Wszystko! - Ano. I wszystko lepsze niż wąchanie zaduchu brudnych ubrań i kwaś­ nego mleka - dodała Marsali. Powachlowała się książką. Wyglądała bla­ do. - Świeże powietrze na pewno dobrze by mi zrobiło. -445-

Martwiłam się, czy Marsali da radę iść tak daleko. Miała coraz większy brzuch - była już w siódmym miesiącu. Marsali upierała się jednak, że wy­ siłek dobre jej zrobi, a ja i Brianna mogłyśmy pomóc nieść Joanie. Jak to zwykle bywa w podróży z dziećmi, wyszłyśmy z pewnym opóź­ nieniem. Joanie wypluła puree ziemniaczane na sukienkę, Jemmy zaliczył wpadkę grubszego kalibru, a Germain zniknął w czasie zamieszania zwią­ zanego z tymi wydarzeniami. Znalazłyśmy go po półgodzinnych poszu­ kiwaniach, w które wciągnęłyśmy wszystkich na ulicy. Siedział za pu­ bliczną stajnią z wozami do wynajęcia i radośnie zabawiał się rzucaniem końskim łajnem w przejeżdżające powozy. Kiedy wszyscy na siłę zostali umyci, przebrani i - jak Germain - zastra­ szeni karą śmierci i rozczłonkowania, zeszłyśmy znowu po schodach i od­ kryłyśmy, że nasza gospodyni wygrzebała dla nas stary wózek i chciała go nam pożyczyć razem z kozą, co było z jej strony bardzo uprzejme. Jednak­ że koza zajęta była wyjadaniem pokrzyw w ogródku obok i nie chciała dać się złapać. Po kwadransie gorączkowego ganiania za nią Brianna stwierdziła, że woli sama ciągnąć wózek niż dłużej bawić się w berka z kozą. - Pani Fraser, Pani Fraser! Byłyśmy już w połowie ulicy, z dziećmi, wiadrami i piknikowym ko­ szem w wózku, kiedy wybiegła za nami pani Burns, z dzbankiem słabe­ go piwa w jednym ręku i starym pistoletem skałkowym w drugim. - Węże - wyjaśniła, wręczając mi broń. - Moja Annie mówi, że kiedy ostatni raz szła tamtędy, widziała kilkanaście żmij. - Węże - powiedziałam, z niechęcią, przyjmując pistolet i potrzebny do niego ekwipunek. - No proszę. Zważywszy, że słowo „żmija" mogło znaczyć różne stworzenia, po­ cząwszy od bardzo niebezpiecznego mokasyna błotnego, skończywszy na nieszkodliwym wężyku trawnym, a Annie Burns miała skłonność do dra­ matyzowania, nie zmartwiłam się zbytnio. Pomyślałam, żeby wrzucić pi­ stolet do koszyka z piknikiem, ale gdy spojrzałam na Germaina i Jemmy'ego, chodzące niewiniątka, doszłam do wniosku, że lepiej nie zostawiać nawet nienaładowanej broni w ich zasięgu. Wrzuciłam więc pistolet do wiadra, które przewiesiłam sobie przez ramię. Dzień był pochmurny i chłodny; znad oceanu wiała lekka bryza. Po­ wietrze było wilgotne. Pomyślałam, że pewnie niedługo się rozpada, ale na razie było bardzo przyjemnie. Wcześniejsze deszcze ubiły piaszczystą ziemię, po której teraz szło się wygodnie. Zgodnie ze wskazówkami pani Crawford szłyśmy dalszą milę plażą, aż stanęłyśmy na skraju gęstego nadmorskiego lasu, gdzie sosny o rzadkim -446-

igliwiu mieszały się z namorzynami i palmami, tworząc plątaninę przety­ kaną winoroślą. Zamknęłam oczy i wciągnęłam powietrze. Nozdrza roz­ szerzyły mi się pod wpływem upajającej mieszanki zapachów: mokrego piasku i zalewanej morzem ziemi, sosnowej żywicy i morskiego powie­ trza, ostatnich słabych podmuchów od martwego wieloryba i tego, czego szukałam: świeżego, ostrego zapachu woskownicy. - Tędy - powiedziałam, wskazując plątaninę roślin. Droga była teraz zbyt trudna dla wózka, więc go zostawiłyśmy. Po­ zwoliłyśmy chłopcom ganiać za maleńkimi krabami i kolorowymi ptaka­ mi, a same weszłyśmy powoli do karłowatego lasu. Marsali niosła Joan, która zwinęła się jak myszka w ramionach matki i zasnęła, ukołysana szu­ mem wiatru i oceanu. Mimo gęstego poszycia, szło się przyjemniej niż otwartą plażą. Zatrzy­ mujące wiatr drzewa były dość wysokie, aby zapewnić dyskrecję i schro­ nienie, a na cienkiej warstwie butwiejących liści i igliwia przyjemnie sta­ wiało się kroki. Jemmy zmęczył się chodzeniem. Pociągnął mnie za spódnicę i uniósł ręce, żeby go wziąć. - No dobrze. Przewiesiłam sobie wiaderko przez nadgarstek i uniosłam chłopca, czu­ jąc, jak trzeszczą i strzelają mi kręgi. Jemmy sporo ważył. Oplótł mnie zapiaszczonymi stopami i oparł twarz na ramieniu z westchnieniem ulgi. - No, tobie to dobrze - powiedziałam, delikatnie klepiąc go po plecach. A kto poniesie babcię, co? - Dziadzia. - Uniósł głowę i rozejrzał się. - Gdzie dziadzia? - Dziadek jest zajęty - wytłumaczyłam mu, starając się, żeby to za­ brzmiało lekko i wesoło. - Niedługo zobaczymy dziadka i tatę. - Chcę do taty! - Mama też chce - mruknęłam. - Popatrz, skarbie. Widzisz tam? Wi­ dzisz te jagódki? Uzbieramy ich trochę/ ale będzie zabawa, co? Nie, nie jedz ich! Jemmy, powiedziałam, żebyś ich nie brał do buzi, rozchorujesz się od nich! Znalazłyśmy ścieżkę między bujnymi woskownicami i szybko rozeszłyśmy się, tracąc się z oczu wśród krzewów. Co chwila jednak nawoły­ wałyśmy się, żeby się całkiem nie pogubić. Musiałam odstawić Jemmy'ego na ziemię. Zastanawiałam się od nie­ chcenia, czy da się jakoś wykorzystać wygotowane jagody, gdy już się wy­ topi z nich wosk, kiedy usłyszałam cichy trzask kroków po drugiej stro­ nie krzewu, przy którym zbierałam owoce. -447-

- To ty, kochanie? - zawołałam, myśląc, że to Brianna. - Może powin­ nyśmy niedługo zjeść lunch? Boję się, że będzie padać. - Cóż, to z pewnością miłe zaproszenie - odparł z rozbawieniem mę­ ski głos. - Dziękuję pani, ale dopiero co zjadłem porządne śniadanie. Wyszedł zza krzaka, a ja stałam sparaliżowana, niezdolna wydusić z sie­ bie słowo. Żeby było dziwniej, mój umysł bynajmniej nie był sparaliżo­ wany - myśli przebiegały mi przez głowę z prędkością światła. Jeśli Stephen Bonnet jest tutaj, to Jamie i Roger są bezpieczni, Bogu dzięki. Gdzie są dzieci? Gdzie jest Bree? Gdzie, u diabła, jest broń? - Kto to jest, grand-mere? - Germain wynurzył się zza krzaka, a w rącz­ ce miał coś, co wyglądało jak zdechły szczur. Podszedł do mnie ostrożnie i mrużąc niebieskie oczy, patrzył na intruza. - Germain - wychrypiałam, nie spuszczając wzroku z Bonneta. - Idź, znajdź mamę i zostań z nią. - Grand-mere, tak? A kto w takim razie jest jego matką? - Bonnet z za­ ciekawieniem spoglądał to na mnie, to na Germaina. Odchylił do tyłu ka­ pelusz, który miał na głowie, i podrapał się po szczęce. - Nieważne - odparłam z całą stanowczością, na jaką mnie było stać. Idź, Germain! - Zerknęłam ukradkiem w dół, ale broni nie było w moim wiadrze. Miałyśmy sześć wiader, a trzy zostawiłyśmy przy wózku, na pew­ no pistolet został w jednym z nich, jak na złość. - Och, niech panicz jeszcze nie odchodzi. - Bonnet ruszył w stronę Ger­ maina, ale chłopiec przestraszył się i odskoczył, rzucając szczurem w Bon­ neta. Trafił go w kolano. Zaskoczył Bonneta, który zawahał się na ułamek sekundy, dość, żeby Germain zniknął wśród krzewów woskownicy. Usły­ szałam tupot jego stóp na piasku. Miałam nadzieję, że wie, gdzie jest Marsali. Tylko tego nam brakowało, żeby Germain się zgubił. Nie, nie to byłoby najgorsze, poprawiłam się w myślach. Najgorzej by­ łoby, gdyby Stephen Bonnet zobaczył Jemmy'ego. Niemal w tej samej chwi­ li chłopczyk wyszedł zza krzaków. Koszulkę miał ubrudzoną w błocie, a jeszcze więcej błota wyciekało mu spomiędzy palców zaciśniętych dłoni. Nie było słońca, ale włosy Jemmy'ego wydawały się płonąć, jasno wska­ zując na podobieństwo. W okamgnieniu przeszedł mi paraliż, złapałam Jemmy'ego i cofnęłam się kilka kroków, przewracając wiadro do połowy wypełnione owocami woskownicy. Bonnet miał bladozielone, kocie oczy, które teraz rozbłysły, jak u kocu­ ra widzącego mysz. -448-

- A kim może być ten słodki młodzieniec? - zapytał i zrobił krok w mo­ ją stronę. -To mój syn - odparłam natychmiast i przycisnęłam Jemmy'ego moc­ no do ramienia, ignorując jego szamotanie się. Z naturalną dziecięcą prze­ korą Jemmy najwyraźniej był zafascynowany śpiewnym irlandzkim ak­ centem Bonneta i cały czas odwracał się, żeby popatrzeć na obcego. - Z tego, co widzę, bardziej podobny do ojca. - Krople potu zalśniły mu na krzaczastych jasnych brwiach. Wygładził palcem najpierw jedną, potem drugą i pot spłynął strużkami po bokach jego twarzy, ale oczy nawet mu nie drgnęły. - Tak jak jego... siostra. A nie ma tu przypadkiem w pobliżu twojej ślicznej córki, moja droga? Z przyjemnością odświeżyłbym naszą znajomość. To taka czarująca dziewczyna, ta Brianna. - Uśmiechnął się. - Z pewnością - powiedziałam, nie próbując ukryć złości. - Nie, nie ma jej tu. Jest w domu... z mężem. - Podkreśliłam zdecydowanie, mając na­ dzieję, że Brianna jest dość blisko, żeby mnie usłyszeć i potraktować to jak ostrzeżenie, ale on nie zwrócił na to uwagi. - Jest w domu... A wobec tego, co nazywasz domem, mamusiu? - Zdjął kapelusz i otarł twarz rękawem. -Och... dom na wsi. Nasze gospodarstwo. - Machnęłam ręką w kie­ runku zachodu. Co to było - towarzyskie pogaduszki? A jednak miałam niewielki wy­ bór. Mogłam odwrócić się i uciekać, ale z łatwością złapałby mnie - mia­ łam przecież na rękach Jemmy'ego. Albo mogłam tam stać i czekać, do­ póki nie powie, czego chce. Nie sądziłam, żeby zjawił się tu na piknik wśród pachnących woskownic. - Gospodarstwo - powtórzył; mięśnie zadrgały mu w policzku. - A co panią tutaj sprowadza, tak daleko od domu, jeśli mogę spytać? - Nie może pan - odparłam. - A raczej, może pan spytać mojego mę­ ża. Zjawi się tu niedługo. Cofnęłam się o kolejny krok, a on równocześnie zrobił krok ku mnie. Na mojej twarzy musiał pojawić się strach, bo wyglądał na rozbawione­ go i zrobił jeszcze jeden krok. - Och, wątpię, pani Fraser. Bo widzi pani, on już nie żyje. Przycisnęłam Jemmy'ego tak mocno, że pisnął zduszonym głosem. - To znaczy? - Gardło miałam ściśnięte, a krew odpłynęła mi z głowy i ścięła się w zimy lód wokół serca. - Widzi pani, zawarliśmy pewną umowę - mówił z coraz większym roz­ bawieniem. - Można by rzec, podział obowiązków. Mój przyjaciel Lillywhite i dobry szeryf mieli się zająć panem Fraserem i MacKenziem, -449-

a porucznik Wolff miał się zająć panią Cameron. Dzięki temu mnie przy­ padło miłe zadanie spotkania się z synem i jego matką. - Spojrzał uważ­ nie na Jemmy'ego. - Nie mam pojęcia, o czym pan mówi - powiedziałam sztywno, obej­ mując mocniej Jemmy'ego, który patrzył na Bonneta wielkimi oczami. Bonnet roześmiał się krótko. - Z pewnością, ale pani nie potrafi kłamać, proszę mi wybaczyć tę uwa­ gę. Nigdy nie będzie pani dobrym pokerzystą. Dobrze pani wie, co mam na myśli. Widziała mnie pani tam, w River Run. Muszę jednak przyznać, że byłbym zobowiązany, gdyby zechciała mi pani powiedzieć, co właści­ wie pani robiła, i pan Fraser. Po co rozpłataliście tę Murzynkę, którą Wolff zabił? Słyszałem, że obraz mordercy zachowuje się w oczach ofiary, ale o ile dobrze widziałem, nie badaliście jej oczu. Czy to jakiś rodzaj magii? - Wolff, więc to on? - Nie obchodziło mnie, czy i ile kobiet zabił po­ rucznik Wolff, ale byłam gotowa uczepić się każdego zdania, aby tylko od­ wrócić uwagę Bonneta. - A tak. Wolff to partacz - odpowiedział obojętnym tonem. - Ale to on dowiedział się o złocie, więc chciał wziąć udział w przedsięwzięciu. Jak daleko odeszły Marsali i Brianna? Czy Germain je znalazł? Przez cykanie owadów i odległy szum fal nie mogłam ich usłyszeć. Ale one, gdy­ by się zbliżały, na pewno usłyszą, że rozmawiamy. - Złoto - powiedziałam, podnosząc nieco głos. - O jakim złocie pan mó­ wi? W River Run nie ma złota. Jocasta Cameron już to panu mówiła. Wydął usta w pobłażliwym niedowierzaniu. - Powiedziałbym, że pani Cameron lepiej kłamie niż pani, moja droga, ale jej też nie uwierzyłem. Doktor widział złoto, rozumie pani? - Jaki doktor? - Zza krzewów dobiegł słaby, piskliwy płacz dziecka - to Joan. Zakaszlałam, mając nadzieję go zagłuszyć, i jeszcze raz, głośniej O jakim doktorze pan mówi? - Nazywał się chyba Rawls albo Rawlings. - Bonnet zmarszczył lekko czoło, nasłuchując płaczu. - Nie miałem jednak przyjemności go poznać, mogę się mylić. - Przykro mi, nadal nie mam pojęcia, o kim pan mówi. - Starałam się jed­ nocześnie przytrzymać jego spojrzenie i przyjrzeć się otoczeniu w poszuki­ waniu czegokolwiek, co mogłoby mi posłużyć za broń. Bonnet miał przy pa­ sie pistolet i nóż, ale chyba nie miał zamiaru ich wyjmować. Po co miałby to robić? Kobieta z dwulatkiem na rękach nie stanowiła żadnego zagrożenia. Uniósł brew, ale nic nie wskazywało, że się śpieszy, bez względu na to, co sobie zaplanował. -450-

- Nie? Cóż, w każdym razie, jak mówiłem, to był Wolff. Chodziło o wy­ rwanie zęba czy coś takiego. Spotkał się z tym tonowałem w Cross Creek. Postawił mu w ramach zapłaty drinka i koniec końców przechlał z nim resztę wieczoru. Zna pani słabość porucznika do alkoholu, a doktor też nie wylewał za kołnierz. Przed świtem byli już najlepszymi kumplami. Rawlings wygadał się, że widział w River Run ogromną ilość złota. Właś­ nie stamtąd wracał, rozumie pani? Rawlings albo stracił przytomność, albo był na tyle trzeźwy, żeby nic więcej nie powiedzieć, ale to wystarczyło, żeby porucznik ponownie za­ czął się starać o rękę - a przy okazji i własność - Jocasty Cameron. - Pani Cameron odrzuciła go jednak, a potem ogłosiła, że wybiera go­ ścia bez ręki. To był okrutny cios dla dumy porucznika, ech... - Wyszcze­ rzył zęby w uśmiechu, pokazując dziurę po brakującym zębie trzonowym. Porucznik Wolff, wściekły i zdumiony, zwrócił się o radę do swojego przyjaciela Randalla Lillywhite'a. - Dlatego... ach, to dlatego aresztował księdza w czasie zlotu? Żeby nie udzielił ślubu pani Cameron i Duncanowi Innesowi? Bonnet kiwnął głową. - Właśnie. Grali na zwłokę, można by rzec; czekali na okazję, żeby do­ kładniej zbadać sprawę. Owa okazja przytrafiła się w czasie wesela. Mieliśmy rację, przypusz­ czając, że ktoś - porucznik Wolff - próbował uśpić Duncana Innesa ponczem z laudanum. Według planu nieprzytomnego Duncana miano wrzu­ cić do rzeki. W czasie zamieszania spowodowanego zniknięciem Duncana i jego rzekomo przypadkową śmiercią, Wolff miałby okazję przeszukać te­ ren i ostatecznie ponowić starania o Jocastę. - Ale ta czarna zdzira sama wypiła poncz - powiedział zimno Bonnet. Jak na złość nie umarła od tego i mogła powiedzieć, kto dał jej poncz. Wolff zakradł się i wymieszał tłuczone szkło z kleikiem, którym ją wtedy karmiono. - Ciekawa jestem - powiedziałam - jak pan się w to wszystko wmie­ szał? Dlaczego pojawił się pan w River Run? - Czyż porucznik nie jest moim serdecznym przyjacielem od wielu lat, moja droga? Przyszedł do mnie, żebym mu pomógł pozbyć się tego jed­ norękiego faceta tak, żeby wszyscy widzieli, jak on bawił się niewinnie na weselu, gdy jego rywalowi przytrafił się wypadek. - Zmarszczył lekko brwi, pukając palcem w kolbę pistoletu. - Powinienem był zdzielić tego Innesa przez łeb i wrzucić do rzeki, gdy tylko zobaczyłam, że laudanum nie trafiło gdzie trzeba. Ale nie mogłem -451-

się do niego dostać. Pół dnia spędził w wygódce i zawsze ktoś z nim był, niech go diabli! Na ziemi w pobliżu nie było niczego, co mogłabym wykorzystać jako broń. Gałązki, liście, popękane łupiny, zdechły szczur Germaina - nie wie­ rzyłam, żeby się udało dwa razy zaskoczyć Bonneta w ten sam sposób. Jemmy w miarę rozmowy coraz mniej bał się obcego i zaczął się wiercić, żeby puścić go na ziemię. Przesunęłam się ostrożnie do tyłu. Bonnet zauważył to i uśmiechnął się. Nie przejął się tym zbytnio. Najwyraźniej nie sądził, że mogłabym uciec, i chyba na coś czekał. Oczywiście, przecież powiedział. Czekał na Briannę. W końcu zrozumiałam, że szedł za nami od miasteczka; wiedział, że Marsali i Brianna są gdzieś w pobliżu. Najprościej było poczekać, aż same się pojawią. Miałam nadzieję, że zjawi się ktoś jeszcze. Dzień był pochmurny i wil­ gotny, ale jeszcze nie padało, a jak słyszałam od pani Burns, to było po­ pularne miejsce na pikniki. A gdyby rzeczywiście ktoś się zjawił, jak mog­ łabym to wykorzystać? Wiedziałam, że Bonnet bez mrugnięcia okiem zastrzeliłby każdego, kto stanąłby mu na drodze - tak się przechwalał swo­ im krwawym planem. - Pani Cameron, teraz już pani Innes, wyglądała na chętną do mówie­ nia, gdy zasugerowałem, że jej mąż mógłby stracić kilka cennych części ciała. Ale jak się okazało, i tak kłamała, stara, kłamliwa flądra. Gdy się jed­ nak nad tym zastanowiłem, dotarło do mnie, że byłaby bardziej skłonna do współpracy, gdyby chodziło o jej dziedzica. - Wskazał głową Jemmy'ego i cmoknął. - No więc, chłopcze, wybierzemy się w odwiedziny do starej ciotuni? Jemmy spojrzał podejrzliwie na Bonneta i przytulił się do mnie. - Kto to? - zapytał. - O, takie mądre dziecko, na pewno wie, kto jest jego ojcem, prawda? Jestem twoim tatą, chłopcze. Matka ci nie powiedziała? - Tata? - Jemmy spojrzał na Bonneta, a potem na mnie. - To nie tata! - Nie, on nie jest twoim tatą - zapewniłam Jemmy'ego, przesuwając go trochę. Ręce już mnie zaczynały boleć. - To zły człowiek. Nie lubimy go. Bonnet roześmiał się. - Moja droga, nie masz za grosz wstydu. Oczywiście, że to mój syn. Twoja córka mi to powiedziała, sama. - Bzdura - odparłam. Przesunęłam się tak, żeby stanąć w przestrzeni między dwoma wiecznie zielonymi krzewami woskownicy. Miałam zamiar dalej wciągać Bonneta w rozmowę, potem wykorzystać chwilę, odwrócić -452-

się, postawić Jemmy'ego na ziemi i kazać mu uciekać. Przy odrobinie szczę­ ścia zablokuję przejście na dość długo, tak aby dziecko odbiegło i Bonnet nie zdążył go złapać. O ile oczywiście chłopiec posłucha i pobiegnie. - Lillywhite - odezwałam się, podtrzymując rozmowę. - Co miał pan na myśli, mówiąc, że Lillywhite i szeryf zamierzają... zająć się moim mę­ żem i panem MacKenziem? - Już samo wspomnienie o tym sprawiło, że robiło mi się niedobrze. Pot spływał ze mnie, ale twarz miałam chłodną i wilgotną. -A, to... Jak już mówiłem, pani Fraser, pani mąż nie żyje. - Skierował spojrzenie gdzieś za mnie; jego bladozielone oczy badały zarośla. Najwy­ raźniej w każdej chwili spodziewał się Brianny. - To, co wydarzyło się na weselu, wyraźnie nam pokazało, że za dużo osób chroni panią Cameron. Skoro mieliśmy spróbować jeszcze raz, trzeba było zadbać, aby nie było mężczyzn, których mogła wezwać do pomocy albo do zemsty. Kiedy więc pani mąż zasugerował panu Lyonowi, żeby przyprowadził mnie na spotkanie, pomyślałem, że to może być dobra oka­ zja, aby pozbyć się jego i pana MacKenziego - dwie pieczenie przy jednym ogniu, jak powiadają. Potem jednak uznałem, że lepiej, aby to Lillywhite zajął się tą sprawą, on i jego potulny szeryf. - Uśmiechnął się. - Pomyśla­ łem, że najlepiej będzie, jeśli sam przyjadę i zabiorę syna oraz jego matkę, nie ryzykując, że komuś może się coś nie udać, sama pani rozumie. My... Przeniosłam ciężar dziecka, obróciłam się szybko i rzuciłam Jemmy'ego na ziemię przy najdalszym krańcu krzewów. - Biegnij! - zawołałam. - Biegnij, Jem! Biegnij! Popędził jak czerwona błyskawica, kwiląc ze strachu. Bonnet wpadł na mnie. Próbował odepchnąć mnie na bok, ale byłam na to przygotowana. Zła­ pałam za pistolet za jego psem. Poczuł to i szarpnął się do tyłu, ale ja już zacisnęłam palce na kolbie. Wyciągnęłam mu pistolet i rzuciłam za siebie. Przewróciłam się na ziemię, a on poleciał na mnie. Sturlał się, wstał na kolana i zamarł. - Stój, bo przysięgam na Świętą Panienkę, że odstrzelę ci łeb! Z trudem łapiąc powietrze po upadku, powoli usiadłam i zobaczyłam Marsali, celującą w Bonneta ze starego pistoletu skałkowego znad swoje­ go wielkiego brzucha. - Zastrzel go, maman! - Germain stał tuż za nią, a jego mała twarzycz­ ka promieniała zapałem. - Zastrzel go jak jeżozwierza! Joan siedziała gdzieś z tyłu w krzakach. Zaczęła zawodzić, słysząc głos matki, ale Marsali nie odrywała oczu od Bonneta. Chryste, czy załadowała -453-

pistolet i podsypała prochu na panewkę? Pomyślałam, że chyba tak, bo poczułam zapach prochu. - No cóż - powiedział powoli Bonnet. Widziałam, że ocenia odległość między sobą a Marsali - za dużo, żeby mógł do niej doskoczyć jednym susem. Postawił jedną stopę na ziemi, za­ mierzając wstać. Dałby radę dopaść ją w trzech susach. - Nie pozwól mu wstać! Wygramoliłam się na nogi i popchnęłam go z całej siły. Upadł na bok, oparł się na ręce i momentalnie się podniósł. Złapał mnie w tali i pociąg­ nął z powrotem w dół, na siebie. Za mną rozległy się krzyki, ale nie mogłam na nie zwracać uwagi. Pra­ wie wsadziłam mu palce do oczu, ale szarpnął się w bok. Moje paznokcie ześlizgnęły się po jego policzku, znacząc bruzdy na skórze. Przetoczyli­ śmy się w nawałnicy halek i irlandzkich przekleństw. Ja złapałam go za przyrodzenie, a on próbował mnie dusić. Nagłe rzucił się i przewrócił jak ryba. Jego ręka zaciskała się mocno na mojej szyi, a ja odpychałam go, opierając dłonie na jego piersi. Usłysza­ łam, jak metal trze o skórę, i poczułam coś zimnego na szyi. Przestałam się szarpać, wstrzymałam oddech. Marsali miała oczy jak spodki, usta mocno zacisnęła. Jej spojrzenie, Bo­ gu dzięki, podążało za Bonnetem, tak samo jak broń. - Marsali - powiedziałam bardzo spokojnie. - Zastrzel go. Teraz. - Odłóż broń, dziewczyno - powiedział równie spokojnie Bonnet. - Al­ bo podetnę jej gardło, gdy doliczę do trzech. Jeden... - Zastrzel go! - powiedziałam z całą mocą i złapałam ostatni łyk po­ wietrza. -Dwa. - Czekaj! Nacisk ostrza na moją szyję zelżał, a ja złapałam oddech, na który już nie miałam nadziei. Jednakże nie miałam czasu, żeby się nim nacieszyć. Brianna stała wśród woskownic, a Jemmy trzymał się jej spódnicy. - Puść ją - powiedziała. Marsali wstrzymała oddech, teraz wypuściła powietrze i wzięła wdech. - On mnie nie puści, to na nic - powiedziałam stanowczo do nich obu. Marsali, zastrzel go. Teraz! Marsali mocniej ścisnęła broń, ale nie mogła się zmusić do strzału. Blada jak śmierć, zerknęła na Briannę, a potem z powrotem na nas. Jej dłoń drżała. - Zastrzel go, maman - szepnął Germain, ale zapał zniknął z jego twa­ rzy. On też pobladł i stanął blisko matki. -454-

- Pójdziesz ze mną, ty i chłopak. - Pierś Bonneta wibrowała, gdy mó­ wił. Wyczułam, że na jego twarz wypłynął uśmieszek, którego nie mogłam zobaczyć. - Inni mogą iść wolno. - Nie - powiedziałam, starając się, żeby Bree spojrzała na mnie. - Nie pu­ ści nas wolno, dobrze wiesz, że nie puści. Zabije mnie i Marsali, nieważne, co mówi. Musicie go zastrzelić. Jeśli Marsali nie może, zrób to ty, Bree. To przyciągnęło jej uwagę. Zszokowana spojrzała na mnie. Bonnet chrząknął, po części ze złości, po części z rozbawienia. - I skazałaby na śmierć własną matkę? Ta dziewczyna nie zrobiłaby cze­ goś takiego, pani Fraser. - Marsali, on cię zabije. I twoje dziecko - powiedziałam, napinając każ­ dy mięsień, żeby ją przekonać, żeby zmusić ją do strzału. - Germain i Joan umrą tu, całkiem same. To, co się stanie ze mną, nie jest ważne, na mi­ łość boską, zastrzel go, teraz! Strzeliła. Zabłysła iskra i popłynął obłoczek białego dymu. Bonnet się szarpnął. Wtedy dłoń Marsali opadła, a lufa przestała mierzyć w Bonneta. Przybit­ ka i kula uderzyły o piasek z cichym plasknięciem. Niewypał. Marsali jęknęła, przerażona, a Brianna rzuciła się niczym błyskawica. Złapała przewrócone wiadro i cisnęła nim w głowę Bonneta. Wrzasnął i rzucił się na bok, puszczając mnie. Wiadro uderzyło mnie w pierś. Zła­ pałam je i bezmyślnie spojrzałam do środka. Było mokre, kilka przypad­ kowych niebieskawych jagód przykleiło się do drewna. Wtedy Germain i Jemmy zaczęli płakać, a Joan piszczała zza drzew. Rzu­ ciłam wiadro i poczołgałam się szybko za krzew woskownicy. Bonnet już wstał. Twarz miał czerwoną, a w ręku trzymał nóż. Widać było, że jest wściekły, ale wysilił się, żeby się uśmiechnąć do Brianny. - A teraz, kochanie - powiedział, podnosząc głos, żeby przekrzyczeć hałas. - Chcę tylko ciebie i mojego syna. Nie skrzywdzę nikogo. - To nie jest twój syn - odparła Brianna cicho, ale ostro. - Nigdy nie bę­ dzie twój. Prychnął pogardliwie. -Ach tak? Coś innego usłyszałem w podziemiach Cross Creek, moja słodka. A teraz, gdy go widzę... - Spojrzał znowu na Jemmy'ego i poki­ wał powoli głową. - On jest mój, kochana. Ma moje spojrzenie, prawda synku? Jemmy schował twarz w spódnicy Brianny, zawodząc. Bonnet westchnął, wzruszył ramionami i darował sobie wszelkie pró­ by perswazji. -455-

- Idziemy więc - powiedział. Ruszył, zamierzając złapać Jemmy'ego. Brianna uniosła rękę spomiędzy fałd spódnicy i pistoletem, który wy­ ciągnęłam Bonnetowi, celowała tam, gdzie był przedtem - poniżej pasa. Bonnet zatrzymał się w pół kroku i otworzył usta. -A co powiesz na to? - szepnęła, wbijając w niego wzrok. - Pilnujesz, żeby proch ci nie zamókł, Stephen? Złapała pistolet obiema rękami, wymierzyła w krocze i strzeliła. Był szybki, muszę przyznać. Nie miał czasu, żeby się odwrócić i biec, ale wyciągnął ręce, zasłaniając zagrożone klejnoty, gdy Brianna pociągnę­ ła za cyngiel. Krew trysnęła gęstym strumieniem spomiędzy jego palców. Nie byłam w stanie powiedzieć, w co trafiła. Zatoczył się do tyłu i zwinął się w pół. Rozejrzał się nieprzytomnie wo­ kół, jakby nie mógł uwierzyć w to, co się stało, a potem upadł na jedno kolano. Słyszałam jak oddycha, ciężko i szybko. Wszystkie stałyśmy jak sparaliżowane i patrzyłyśmy. Jedną dłonią prze­ orał piasek, zostawiając krwawe bruzdy. Wstał, zgięty w pół; dłoń przycis­ kał do brzucha. Twarz miał śmiertelnie bladą, a jego zielone oczy wyglą­ dały jak zmętniała woda. Potykał się, z trudem łapiąc powietrze, i uciekał jak żuk, którego ktoś nadepnął - kulejąc i krwawiąc. Było słychać, jak łamie gałęzie, człapiąc przez krzaki, a potem zniknął. Spoza liści palmy karłowatej dojrzałam klucz lecących pelikanów, niezgrabnych, a zarazem pełnych niezwykłego wdzięku na tle nieba. Nadal klęczałam na ziemi, roztrzęsiona. Poczułam coś ciepłego na po­ liczku i zdałam sobie sprawę, że to kropla deszczu. - Czy on mówił prawdę? - zapytała Brianna, kucając obok mnie i po­ magając mi usiąść. - Myślisz, że on mówił prawdę? Czy oni nie żyją? Była blada jak ściana, ale nie histeryzowała. Trzymała na ręku Jemmy'ego, wtulonego w jej szyję. - Nie - odparłam. Wszystko wydawało się takie odległe, jakby działo się w zwolnionym tempie. Wstałam powoli, z trudem łapiąc równowagę, jakbym zapomniała, jak się chodzi. - Nie - powtórzyłam. Nie czułam stra­ chu, nie przeraziło mnie przypomnienie słów Bonneta. W głębi serca mia­ łam pewność. - Nie, żyją. Jamie powiedział mi. Jeszcze nie nadszedł czas naszego rozstania. Marsali poszła po Joanie. Germain pochylił się nad plamami krwi na piasku i przyglądał im się zafrapowany. Przemknęła mi przez głowę nie w pełni uświadomiona ciekawość, jaka to grupa, ale ją odepchnęłam. „Nigdy nie będzie twój". -456-

- Chodźmy - powiedziałam, głaszcząc delikatnie Jemmy'ego. - Oba­ wiam się, że na razie będą nam musiały wystarczyć zwykłe świece.

Roger i Jamie pojawili się dwa dni później. Waleniem do drzwi i krzykami zerwali na nogi wszystkich w zajeździe i sprawili, że ludzie w sąsiednich domach pootwierali okiennice i zaniepokojeni wystawiali przez okna gło­ wy w szlafmycach. Byłam przekonana, że Roger odniósł jakieś obrażenia, ale nie pozwolił położyć się do łóżka. Zgodził się jednak, żeby Brianna trzy­ mała jego głowę na kolanach i pomrukiwała współczująco nad wielkim gu­ zem. Jamie zrelacjonował nam zwięźle bitwę w przystani Wyliego, a ja zda­ łam chaotyczną relację z naszych przygód w zagajniku woskownic. - Więc Bonnet żyje? - zapytał Roger, otwierając jedno oko. - Nie wiemy - wyjaśniłam. - Uciekł. Nie wiem, jak groźna okaże się ra­ na. Nie było potoków krwi, ale jeśli dostał w dolną część brzucha, to ra­ na byłaby straszliwa i prawie na pewno śmiertelna. Zapalenie otrzewnej to powolna i okropna śmierć. - I dobrze - powiedziała mściwie Marsali. - Dobrze! - powtórzył Germain, patrząc na nią z dumą. - Maman strze­ liła do tego złego pana, grand-pere - powiedział do Jamiego. - Tak samo ciocia. Cały był w dziurach. Krew była wszędzie! - Dziujy - powiedział radośnie Jemmy. - Pełno dziuj! - No, dziura była tylko jedna - mruknęła Brianna. Nie podniosła wzro­ ku znad mokrej szmatki, którą delikatnie wycierała zakrzepłą krew z czasz­ ki i włosów Rogera. -Jeśli odstrzeliłaś mu tylko palec albo jedno jądro, to może przeżyje zauważył Jamie, uśmiechając się szeroko do córki. - Nie sądzę, żeby to do­ brze wpłynęło na jego charakter. Fergus przypłynął statkiem pocztowym w południe. Z dumą przedsta­ wił zarejestrowane, ofrankowane i oficjalnie opieczętowane akty własno­ ści i tym samym ukoronował ten radosny dzień. Radość zakłócała nam jed­ nak świadomość, że jeszcze jedna poważna sprawa nie została załatwiona. Po gorącej dyskusji zostało postanowione - to znaczy, Jamie postano­ wił i zaparł się jak osioł, odrzucając wszelkie odmienne punkty widzenia że my oboje pojedziemy natychmiast na zachód, do River Run. Młodzi zostaną przez kilka dni w Wilmington, załatwią wszystkie sprawy do koń­ ca i będą nasłuchiwać wieści o kimś rannym lub umierającym. Wrócą do Fraser's Ridge, trzymając się z dala od Cross Creek i River Run. -457-

- Porucznik Wolff nie będzie mógł posłużyć się tobą ani chłopcem, że­ by wpłynąć na ciotkę, jeśli nie będzie was nigdzie w pobliżu - przekony­ wał Briannę. - A jeśli idzie o was, mo charadean - zwrócił się do Rogera i Fergusa nie możecie zostawiać kobiet i dzieci bez opieki. Bóg jeden wie, kogo jesz­ cze zastrzelą. Wybuchnęliśmy śmiechem. Gdy zamknął za nami drzwi, odwrócił się do mnie, przesunął opuszkiem palca po zadrapaniu na mojej szyi i przy­ tulił mnie - myślałam, że połamie mi żebra. Przywarłam do niego z ca­ łych sił, niemal nie mogąc oddychać, nie troszcząc się, że ktoś może nas zobaczyć na podeście schodów, gdzie przystanęliśmy. Byłam szczęśliwa, że mogę go dotykać i że on dotyka mnie. - Dobrze zrobiłaś, Claire - mruknął w końcu, przyciskając usta do mo­ ich włosów. - Ale na miłość boską, nie rób tego nigdy więcej! Tak więc następnego dnia o świcie wyjechaliśmy - tylko we dwoje.

104. P r z e b i e g l i jak lisy Przybyliśmy do River Run trzy dni później niemal o zachodzie słońca. Ko­ nie już miały pianę na pyskach i były całe brudne; my nie wyglądaliśmy dużo lepiej. Wydawało się, że panuje tu spokój; wiosenne słońce rozbły­ skiwało na zielonych trawnikach i oświetlało posągi z białego marmuru oraz kamienne mauzoleum Hectora wśród cisów. - Co o tym myślisz? - zapytałam Jamiego. Zatrzymaliśmy konie u stóp trawnika, chcąc ocenić sytuację, nim po­ dejdziemy do domu. - Dom nie został spalony - odparł, stając w strzemionach, żeby rozejrzeć się po posiadłości. - Nie widzę też strumieni krwi spływających kaskadą po frontowych schodach. A jednak... - Opadł na siodle, sięgnął do sakwy i wy­ ciągnął pistolet, który na wszelki wypadek załadował. Wsunął go za pas i za­ słonił połami surduta. Podjechaliśmy wolno do frontowych drzwi. Nim do nich dotarliśmy, zdałam sobie sprawę, że coś jest nie tak. W do­ mu panowała złowieszcza cisza. Nie było słychać głosów krzątającej się służby, ani muzyki z salonu, z okna kuchni nie dochodził zapach potraw na kolację. A najdziwniejsze było to, że nie zjawił się Ulisses, by nas po-458-

witać. Przez kilka minut nikt nie odpowiadał na nasze pukanie. Kiedy w końcu drzwi się otworzyły, przywitała nas Fedra, osobista pokojówka Jocasty. Gdy ją widziałam ostatni raz, prawie rok temu, zaraz po śmierci mat­ ki, wyglądała żałośnie. Teraz nie było wiele lepiej. Pod oczami miała wor­ ki, skóra wydawała się jakaś posiniaczona i wymęczona, jak nieświeży owoc. Kiedy nas zobaczyła, jej oczy rozbłysły, a na twarzy pojawiła się ulga. - Och, pan Jamie! Od wczoraj modliłam się, żeby ktoś przyjechał na po­ moc, ale spodziewałam się raczej pana Farquarda, a wtedy może popad­ libyśmy w jeszcze gorsze kłopoty, bo dla niego najważniejsze jest prawo i w ogóle, chociaż jest przyjacielem pańskiej cioci. Jamiego bardzo zdziwiła ta przedziwna mowa, ale kiwnął uspokajają­ co głową i uścisnął jej rękę. - No cóż. Wątpię, żebym był odpowiedzią na modlitwy, ale nie mam nic przeciwko. Czy moja ciotka... dobrze się miewa? - O tak, panie... Ciotka ma się dość dobrze. Odsunęła się, nim zdążyliśmy zadać więcej pytań, i poprowadziła nas schodami. Jocasta siedziała w buduarze i robiła na drutach. Na dźwięk kroków za­ niepokojona uniosła głowę i nim któreś z nas zdołało coś powiedzieć, za­ pytała trzęsącym się głosem: -Jamie? - I wstała. - Tak, to ja, ciociu. I Claire. Co się stało? - Przemierzył pokój dwoma krokami, stanął obok ciotki i wziął ją za rękę. Uspokajająco pogłaskał jej dłoń. Na jej twarzy pojawiła się ta sama ulga, którą widzieliśmy u Fedry. My­ ślałam, że zaraz zasłabnie i padnie na kolana, ale wyprostowała się i zwró­ ciła w moją stronę. - Claire? Dzięki Najświętszej Panience, że przyjechałaś. Ale jakim cu­ dem... zresztą na razie to nieważne. Możesz tu podejść? Duncan jest ranny. Duncan leżał w sąsiednim pokoju, nieruchomy pod stosem kołder. W pierwszej chwili przestraszyłam się, że może nie żyje, ale poruszył się natychmiast, gdy tylko usłyszał głos Jocasty. - Mac Dubh? - zapytał niepewnie. Wysunął głowę i zmrużył oczy, żeby widzieć coś w półmroku pokoju. - Na Boga, co cię tu sprowadza? - Porucznik Wolff - odparł Jamie nieco zgryźliwie. - Może znasz to na­ zwisko? -459-

- Chyba można by tak powiedzieć. - W głosie Duncana pobrzmiewał dziwny ton, ale nie zwracałam na to uwagi, zajęta zapałaniem świec i od­ grzebywaniem go spod pościeli, żeby sprawdzić, co mu jest. Spodziewałam się zobaczyć ranę od noża albo po kuli. Początkowo przy badaniu niczego nie zauważyłam i dopiero po kilku minutach zdołałam stwierdzić, że ma złamaną nogę. Na szczęście było to proste złamanie w dolnej części piszczeli i chociaż niewątpliwie musiało boleć, nie stano­ wiło poważnego zagrożenia dla zdrowia. Wysłałam Fedrę, żeby poszukała jakiś kawałków materiału. Jamie, usły­ szawszy, że Duncanowi nic nie grozi, usiadł, żeby w końcu wszystkiego się dowiedzieć. - Był tutaj? Porucznik Wolff? - zapytał. -Ano... był. - Duncan znowu jakby się zawahał. - I już go nie ma? - Tak. - Mówiąc to Duncan wzdrygnął się. - Sprawiłam ci ból? - zapytałam. - O nie - zapewnił mnie. - Ja tylko... och... - Najlepiej będzie, jak powiesz mi wszystko wprost, Duncanie - stwier­ dził Jamie trochę rozdrażniony. - Myślę, że zwlekanie nic tu nie zmieni? A jeśli jest to opowieść, jakiej się spodziewam, to ja też mam coś do opo­ wiedzenia. Duncan zerknął na niego, ale potem westchnął i poddał się, opadając na poduszki. Porucznik zjawił się w River Run dwa dni temu, ale tym razem nie sta­ nął jak zwykle przed frontowymi drzwiami, aby zapowiedziano jego przy­ bycie. Zostawił konia w szczerym polu z półtorej mili od domu i zakradł się pieszo. - Zorientowaliśmy, że tak zrobił, bo później znaleźliśmy konia - opo­ wiadał Duncan, gdy ja bandażowałam mu nogę. - Nie miałem pojęcia, że tu jest. Dopiero gdy wyszedłem po kolacji za potrzebą. Rzucił się na mnie w ciemnościach. Omal nie umarłem ze strachu, a potem omal nie umar­ łem od kuli, bo strzelił do mnie i gdybym po tej stronie miał rękę, bez wąt­ pienia by w nią trafił. Ale ponieważ jej nie mam, nie trafił. Mimo kalectwa Duncan zaciekle walczył. Uderzył porucznika głową w twarz, zaszarżował na niego i przewrócił go. - Zatoczył się i potknął. Poleciał do tyłu i uderzył głową o ścianę. To był okropny dźwięk. - Wzdrygnął się na to wspomnienie. - Jakby ktoś sie­ kierą przeciął melon. - Zabił się od razu, tak? - upewnił się Jamie. -460-

- Niezupełnie. - Duncan, w miarę jak opowiadał, trochę się uspokoił, ale teraz znowu zaczął się denerwować. - Widzisz, Mac Dubh, tu leży pies pogrzebany. Ja też się zatoczyłem, nastąpiłem na kamienny kanałek od wygódki i złamałem nogę. No i tak leżałem na chodniku i jęczałem. W koń­ cu usłyszał mnie Ulisses, przyszedł, a za nim Jo. Duncan powiedział Jocaście, co się stało, a Ulisses poszedł po służących, żeby przenieść pana do domu. I wtedy, po części z powodu bólu złama­ nej z nogi, a po części z przyzwyczajenia, że wszelkie trudności zostawia się do rozwiązania kamerdynerowi, Duncan zostawił mu też problem z po­ rucznikiem. - To moja wina, Mac Dubh, dobrze wiem - powiedział z twarzą ściąg­ niętą i bladą. - Powinienem był wydać mu jakieś polecenie, chociaż do tej pory nie wymyśliłem, co powinienem był mu zlecić, a czasu na myślenie miałem mnóstwo. Z dalszego ciągu historii, z trudem wyciągniętego od Duncana, wyni­ kało, że Jocasta i Ulisses naradzili się i doszli do wniosku, że porucznik już nie tylko sprawia kłopoty, ale po prostu stał się poważnym zagroże­ niem. Wobec tego... - Ulisses go zabił - oznajmił Duncan, a potem zamilkł jakby ponownie przeżył wstrząs. Przełknął ślinę. Wyglądał na strasznie nieszczęśliwego. Jo mówi, że kazała mu to zrobić, i na Chrystusa, Mac Dubh, ona mogła to zrobić. To nie jest kobieta, z której można bezkarnie drwić. A już na pew­ no nie zabijać jej służbę, zastraszać ją i napadać na jej męża. Widząc jednak jego wahanie, zorientowałam się, że nadal ma pewne wątpliwości co do udziału Jocasty. Jamie od razu zorientował się, co gryzie Duncana. - Chryste - powiedział. - Tego człowieka z miejsca powieszą, jeśli kto­ kolwiek się o tym dowie. Nieważne, czy ciotka kazała mu to zrobić, czy nie. Teraz, kiedy już prawda wyszła na jaw, Duncan trochę się uspokoił. Kiw­ nął głową. - Ano właśnie. Nie mogę pozwolić, żeby poszedł na szubienicę, ale co mam zrobić z porucznikiem? Trzeba się liczyć z marynarką, że już nie wspomnę o szeryfach i sędziach pokoju. Miał rację. Pomyślność River Run w znacznej mierze zależała od kon­ traktów z marynarką na drewno i smołę. To właśnie z porucznikiem Wolf­ fem załatwiano te umowy. Rozumiałam, że marynarka Jego Wysokości może krzywo patrzeć na plantatora, który zabił jej przedstawiciela, nie­ ważne, z jakiego powodu. Mogłam sobie wyobrazić, że prawo w osobach -461-

szeryfów i sędziów pokoju spojrzy na tę sprawę łagodniej, ale z pewno­ ścią nie na sprawcę. Niewolnik, który przelał krew białego, był automatycznie skazywany, niezależnie od powodów. Nieważne, co się stało: nawet gdyby kilkunastu świadków zeznało, że Wolff zaatakował Duncana, Ulisses i tak byłby zgu­ biony. No, chyba że nikt by się o nie dowiedział, co się stało z poruczni­ kiem. Zaczęłam rozumieć rozpacz, jaką wyczuwało się w River Run. Po­ zostali niewolnicy doskonale zdawali sobie sprawę z tego, co może się wydarzyć. Jamie potarł brodę kostkami dłoni. -Ach... jak... to znaczy... czy dałoby się powiedzieć, że to ty go zabi­ łeś, Duncanie? W końcu to była samoobrona, a ja mogę zaświadczyć, że ten człowiek chciał cię zabić, a potem poślubić ciotkę siłą, albo przynaj­ mniej wziąć jako zakładniczkę i zmusić do powiedzenia, gdzie jest złoto. - Złoto? - Duncan spojrzał zdziwiony. - Ale tu nie ma żadnego złota. Myślałem, że wyjaśniliśmy to w zeszłym roku. - Porucznik i jego wspólnicy uważali, że jest - wyjaśniłam mu. - Jamie może ci coś o tym powiedzieć. Jak zginął porucznik? - Ulisses podciął mu gardło - odparł Duncan, przełykając ślinę, przy czym poruszyło mu się jabłko Adama. - Z przyjemnością powiedziałbym, że sam to zrobiłem, tylko że... Poza tym, że trudno podciąć komuś gardło, gdy ma się jedną rękę, to łatwo poznać, że zrobiła to osoba leworęczna. A Duncan nie ma właśnie lewej ręki. Przypadkowo wiedziałam, że Jocasta Cameron - tak samo jak jej sio­ strzeniec - byli leworęczni, ale wydawało mi się, że w tym momencie tak­ towniej będzie o tym nie wspominać. Zerknęłam na Jamiego, a on uniósł brwi, patrząc na mnie. „To mogła być ona?", zapytałam bez słów. „MacKenzie z Leoch?", odpowiedział mi cynicznym spojrzeniem. - Gdzie jest Ulisses? - zapytałam. - Najpewniej w stajni, o ile już nie pojechał na zachód. Wiedząc, że gdy prawda o śmierci porucznika wyjdzie na jaw, Ulisses zostanie natychmiast skazany, Jocasta kazała mu osiodłać konia i jeśli kto­ kolwiek się zjawi, uciekać w góry. Jamie wziął oddech i potarł głowę rękoma, namyślając się. -Wobec tego, muszę powiedzieć, że najlepiej będzie, jeśli porucznik zniknie. Gdzie jest w tej chwili? Mięsień na twarzy Duncana drgnął, jakby w nerwowym uśmiechu. -462-

- Przypuszczam, że jest w dołku do pieczenia mięsa, Mac Dubh, przy­ kryty płótnem i stosem drewna orzesznika. Udaje wieprzową tuszę. Jamie uniósł brwi, ale kiwnął głową. - Ano dobrze. Ja się tym zajmę, Duncanie. Zostawiłam instrukcje, żeby podawać Duncanowi wodę z miodem oraz herbatę parzoną z sadźcem i korą wiśni, po czym wyszłam z domu wraz z Jamiem. - Chyba najprościej byłoby go gdzieś pochować - powiedziałam. - Mhmm - mruknął Jamie. Uniósł sosnową pochodnię i zmarszczył brwi w zamyśleniu, patrząc na przykryte płótnem wybrzuszenie w dole. Nie lubiłam porucznika ani trochę, ale wyglądało to okropnie. - Może. Ale myślę sobie, że niewolnicy wiedzą, co się stało. Jeśli go tu pochowamy, też się zorientują. Nikomu, rzecz jasna, nie powiedzą, ale je­ go duch będzie prześladował to miejsce, nie? Rzeczowość jego tonu, jak i same słowa przyprawiły mnie o dreszcz. Owinęłam się szczelniej szalem. - Prześladował to miejsce? -Ano. Ofiara morderstwa, które się dokonało tutaj, ukryta i nie po­ mszczona? - Chodzi ci o to, że naprawdę będzie prześladował to miejsce - zapy­ tałam ostrożnie - czy też że niewolnicy będą tak myśleć? Wzruszył nerwowo ramionami. - To chyba nieistotne. Będą unikać miejsca, w którym go pochowamy, któraś kobieta zobaczy w nocy ducha, zaczną krążyć plotki, a potem nie­ wolnik w Greenoaks coś powie, ktoś z rodziny Farquardów to usłyszy i ani się obejrzymy, jak zjawią się tu właściwe osoby i zaczną zadawać pytania. A jeśli zważymy, że marynarka i tak niedługo zacznie szukać zaginione­ go porucznika... co powiesz, żeby obciążyć ciało i wrzucić je do rzeki? W końcu Wolff chciał tak zrobić z Duncanem. - Niezły pomysł - powiedziałam po zastanowieniu. - Ale on chciał, że­ by Duncana znaleziono. Po rzece pływa dużo statków, a na tej wysokości nie jest zbyt głęboko. Nawet jeśli dobrze obciążymy ciało, niewykluczone, że wypłynie albo ktoś o nie zahaczy. Ale myślisz, że to będzie miało zna­ czenie, jeśli ktoś go znajdzie? Nie sposób powiązać jego śmierć z River Run. Pokiwał powoli głową, odsuwając na bok pochodnię, żeby iskry nie spa­ dały mu na rękaw. Wiał lekki wiatr i wiązy nad dołem szeptały niespo­ kojnie. - Ano, to prawda. Tyle że jeśli ktoś go znajdzie, zacznie się śledztwo. Marynarka przyśle kogoś, żeby zbadał sprawę, a wtedy ktoś tu przyjdzie -463-

zadać kilka pytań. Jak myślisz, co się stanie, gdy zaczną ciągnąć za język niewolników, wypytywać, czy nie widzieli porucznika i tak dalej? - Hmm, no tak. Zważywszy, w jakim stanie są teraz nerwy niewolników, mogłam sobie wyobrazić, że podczas śledztwa parę osób wpadłoby w panikę i wszyst­ ko wygadało. Jamie dalej stał nieruchomo. Głęboko zamyślony patrzył na przykryty płótnem kształt. Wzięłam głęboki wdech. Wyczułam lekki zapaszek roz­ kładającego się ciała i szybko wypuściłam powietrze. -Chyba... moglibyśmy go spalić - powiedziałam, przełykając szybko smak żółci w ustach. - Już jest w dole. - To jest myśl - powiedział Jamie, uśmiechając się kącikiem ust. - Ale ja mam chyba lepszy pomysł, Angliszko. - Odwrócił się i spojrzał na dom. Tylko w kilku oknach paliło się słabe światło, ale wszyscy byli w środku, kryli się. - Chodź - powiedział, podjąwszy nagle decyzję. - Przypuszczam, że w stajni powinien być młot kowalski.

Front mauzoleum był zamknięty ozdobną kratą z czarnego kutego żelaza z ogromnym zamkiem, który ozdobiono szesnastopłatkowymi różami jakobitów. Zawsze uważałam, że to tylko snobizm Jocasty Cameron, ponie­ waż wątpiłam, żeby w tej wiejskiej okolicy hieny cmentarne rzeczywiście stanowiły zagrożenie. Zawiasy prawie nie skrzypnęły, gdy Jamie otworzył kartę. Jak wszyst­ ko inne w River Run i grobowiec utrzymywano w nienagannym stanie. - Naprawdę myślisz, że to lepsze niż pochowanie go albo spalenie? zapytałam. Nikogo w pobliżu nie było, ale i tak mówiłam niemal szeptem. -Ano. Stary Hector zajmie się nim i zadba, żeby nikomu nie zrobił krzywdy. I w pewnym sensie to poświęcona ziemia. Nie zostawimy jego duszy, żeby się gdzieś błąkała i narobiła nam kłopotów, nie? Niepewnie pokiwałam głową. Zapewne miał rację; w kwestiach wiary Ja­ mie lepiej ode mnie rozumiał niewolników. Szczerze mówiąc nie byłam pew­ na, czy mówi tylko o skutkach psychologicznych, czy też naprawdę uważa, że Hector Cameron poradzi sobie z osobą zagrażającą jego żonie i plantacji. Uniosłam pochodnię, żeby Jamie widział, co robi. Zagryzłam wargę. Zawinął młot kowalski w szmaty, żeby nie ukruszyć marmurowych blo­ ków. Niewielkie bloki we frontowej ścianie za kratą były fachowo przy-464-

cięte, dopasowane do siebie i związane lekką zaprawą. Pierwszy cios po­ ruszył dwa bloki. Po kilku uderzeniach ukazała się ciemna dziura i czę­ ściowo odsłoniło się wnętrze grobowca. Jamie przerwał, żeby otrzeć pot z czoła i mruknął coś pod nosem. - Co powiedziałeś? - Powiedziałem, że śmierdzi - powtórzył zakłopotany. - To dziwne, prawda? - zapytałam nerwowo. - jak dawno zmarł Hector Cameron? Cztery lata temu? - N o tak, ale to nie... - Co robicie? - Za moimi plecami zabrzmiał głos Jocasty Cameron, ostry z powodu zdenerwowania. Podskoczyłam i upuściłam pochodnię. Płomień zamigotał, ale nie zgasł. Złapałam pochodnię i zamachałam nią, aby ogień zapłonął mocniej. Płomień urósł i uspokoił się. Rzucał na Jocastę czerwonawy blask. Stała za nami na ścieżce. W białej koszuli nocnej wyglądała jak duch. Fedra kuliła się za swoją panią, widać było tylko cza­ sem błysk jej oczu w mroku. Ze strachem patrzyła to na mnie, to na Jamiego i otwór w fasadzie grobowca. - Co robię? Pozbywam się ciała porucznika, a cóż innego? - Jamie, któ­ rego nagłe pojawienie się ciotki przestraszyło tak samo jak mnie, był tro­ chę zirytowany. - Zostaw to mnie, ciociu. Nie musisz się niczym mar­ twić. -Ty nie... nie wolno ci otwierać grobu Hectora! - Jocasta zmarszczyła długi nos, gdy poczuła zapach rozkładu, słaby, ale wyczuwalny. - Nie denerwuj się, ciociu - powiedział Jamie. - Wracaj do domu. Dam sobie radę. Wszystko będzie dobrze. Zignorowała te uspokajające słowa, podchodząc ścieżką, na oślep ma­ cając rękoma w powietrzu. - Nie, Jamie! Nie wolno ci! Zamknij grobowiec. Zamknij go, na miłość boską! Nie dało się nie zauważyć przerażenia w jej głosie. Zakłopotany, Jamie zmarszczył brwi. Patrzył niepewnie to na ciotkę, to na otwór w ścianie mauzoleum. Wiatr uspokoił się, ale jego lżejszy podmuch unosił teraz wo­ kół nas wyraźniejszy zapach śmierci. Twarz Jamiego zmieniła się. Nie zwa­ żając na protesty ciotki, usunął kilka kolejnych bloków. - Daj pochodnię, Angliszko - powiedział, odkładając młot. Z rosnącym przerażeniem zrobiłam, co kazał. Staliśmy ramię w ramię i patrzyliśmy do wnętrza grobowca przez wą­ ski otwór. Stały tam dwie wypolerowane trumny, każda na piedestale z marmuru. A na podłodze między nimi... -465-

- Kto to jest, ciociu? - zapytał cicho Jamie, odwracając się do niej. Stała jak sparaliżowana. Wiatr owijał perkal koszuli wokół jej nóg i uno­ sił pasemka siwych włosów spod czepka. Twarz miała zmrożoną, a jej nie­ widome oczy obracały się, szukając drogi ucieczki. Jamie podszedł do niej i złapał ją mocno za ramiona, żeby się otrząs­ nęła z odrętwienia. -Co a th'ann? - warknął. - Kto to jest? Kto? Poruszyła ustami, próbując wyrzucić z siebie słowa. Zamarła, przełknęła ślinę i spróbowała jeszcze raz; jej oczy poruszały się. Bóg jeden wie, na co patrzyła ponad jego ramieniem. Widziała jeszcze, gdy go tam kładli, za­ stanawiałam się, i teraz widziała to oczami wyobraźni? - On nazywał się... nazywał się Rawlings - odpowiedziała słabo. Serce zaciążyło mi, jakby było z ołowiu. Musiałam się poruszyć albo wydać z siebie jakiś dźwięk, bo Jamie spoj­ rzał na mnie. Wyciągnął do mnie rękę i objął mocno. Spojrzał znów na Jocastę. - Jak? - zapytał spokojnie, ale tonem, który mówił, że nie będzie tole­ rował żadnych wykrętów. Zamknęła oczy, westchnęła, nagle przygarbiła się. - Hector go zabił. - Tak? - Jamie rzucił ironiczne spojrzenie na trumny w grobowcu i cia­ ło, które leżało między nimi na podłodze. - Niezła sztuczka. Nie sądziłem, że wuj jest aż tak zdolny. - Wcześniej. - Znowu otworzyła oczy, ale mówiła bezbarwnym głosem, jakby już nic nie miało znaczenia. - To był doktor, ten Rawlings. Kiedyś przyjechał obejrzeć moje oczy. Kiedy Hector zachorował, znowu go we­ zwał. Nie wiem dokładnie, co się stało, ale Hector przyłapał go, jak węszył, gdzie nie powinien, i rozwalił mu łeb. Hector był porywczym człowiekiem. - Nie da się ukryć - stwierdził Jamie, zerkając znowu na ciało doktora Rawlingsa. - Jak tu się dostał? -My... on... ukrył ciało. Zamierzał wynieść je i zostawić w lesie. Ale wtedy... Hectorowi pogorszyło się i nie mógł wstać z łóżka. W ciągu kil­ ku dni zmarł. Więc... - Uniosła smukłą białą rękę i machnęła ku otwarte­ mu grobowcowi, z którego wypływało chłodne, przesiąknięte wilgocią po­ wietrze. - Wielkie umysły podobnie pracują - mruknęłam, a Jamie rzucił mi wściekłe spojrzenie. Puścił moją dłoń. Stał i zaglądał do grobowca, które­ go spokój pogwałcono. Ściągnął brwi w zamyśleniu. - A czyja jest ta druga trumna? -466-

-Moja. - Jocasta odzyskała panowanie nad sobą. Wyprostowała się i uniosła podbródek. Jamie prychnął i spojrzał na mnie. Mogłam uwierzyć, że Jocasta wola­ ła porzucić martwego człowieka, żeby leżał na wierzchu, niż włożyć go do własnej, nieskazitelnej trumny... A jednak... Zostawiając go tak, zwięk­ szała ogromnie to niewielkie nawet ryzyko, że ktoś go odkryje. Tymczasem trumny Jocasty nie otworzyłby nikt aż do jej śmierci. Ciało Rawlingsa leżałoby tam bezpiecznie, nawet gdyby z jakichś powodów otworzono grobowiec. Jocasta Cameron była egoistką, ale przecież nie by­ ła głupia. - Włóż tam Wolffa, jeśli musisz - powiedziała. - Może leżeć na podło­ dze obok tamtego. - A dlaczego nie włożyć go do twojej trumny, ciociu? - zapytał Jamie, przyglądając jej się uważnie. - Nie! - Już zaczęła zawracać do domu, ale w tej chwili odwróciła twarz, na której w świetle pochodni malowała się wściekłość. - To ścierwo. Niech leży i gnije! Jamie zmrużył oczy, ale nic nie powiedział. Odwrócił się do grobowca i zaczął przesuwać leżące bloki. - Co robisz? - Jocasta usłyszała zgrzyt marmuru i znowu zaczęła się de­ nerwować. Odwróciła się na ścieżce, ale była zdezorientowana i patrzyła w stronę rzeki. Zdałam sobie sprawę, że musi być kompletnie ślepa, sko­ ro nie widzi już nawet światła pochodni. Nie miałam teraz jednak czasu, żeby się nią zajmować. Jamie przecisnął się między blokami i wszedł do grobowca. - Poświeć mi, Angliszko - powiedział cicho, a jego głos rozległ się echem w niewielkiej kamiennej komnacie. Weszłam za nim, oddychając bardzo płytko. Fedra zaczęła zawodzić w ciemnościach. Brzmiało to jak krzyk ban sidhe, ducha, który zapowiada nadchodzącą śmierć, tyle że tym razem śmierć przyszła wcześniej. Na trumnach umieszczono mosiężne tabliczki, które pod wpływem wil­ goci lekko pozieleniały, ale nadal można było z łatwością odczytać wid­ niejące na nich litery. „Hector Alexander Robert Cameron" - napisano na jednej, na drugiej zaś - „Jocasta Isobeail MacKenzie Cameron". Jamie bez wahania złapał za brzeg wieka trumny Jocasty i pociągnął. Nie była zabita gwoździami. Wieko było ciężkie, ale od razu drgnęło. - Och - jęknął Jamie, zajrzawszy do trumny. Złoto nigdy nie matowieje, nawet w największej wilgoci. Może przez wieki spoczywać na dnie morza, a kiedy pewnego dnia zapłacze się w sieci -467-

rybaka, zabłyśnie jak w dniu, kiedy je wytopiono. Lśni wśród skalnego łona i od tysięcy lat kusi mężczyzn syrenią pieśnią. Sztaby leżały cienką warstwą na dnie trumny. Mogłyby zapełnić dwie nieduże skrzynki, a każda z nich byłaby tak ciężka, że musiałoby ją nieść dwóch mężczyzn - albo mężczyzna i silna kobieta. Na każdej sztabce wy­ ciśnięto fleur de lis. Jedna trzecia złota Francuza. Zamrugałam pod wpływem blasku i odwróciłam spojrzenie. Wzrok zamglił mi się od odbitego światła. Podłoga tonęła w mroku, ale i tak widziałam skulony kształt odcinający się od jasnego marmuru. „Węszył w swoim brulionie fleur de lis z dyskretnym dopiskiem aurum? Hector jeszcze wtedy żył. Grobowiec nie był zamknięty. Może kiedy doktor Rawlings wstał, chcąc obserwować pacjenta, Hector poszedł w no­ cy popatrzeć na swoje zapasy i niechcący doprowadził go tutaj? Możliwe. Ani Hector Cameron ani Daniel Rawlings nie mogli już powiedzieć, jak to było, ani co się stało. Poczułam, jak zaciska mi się gardło - ponieważ mężczyzna, którego ko­ ści leżały u moich stóp, to przyjaciel i kolega, po którym odziedziczyłam instrumenty, którego cień stał u mojego boku, pocieszając i dodając od­ wagi, gdy kładłam ręce na chorym i starałam się leczyć. - Taka strata - powiedziałam cicho, patrząc na podłogę. Jamie opuścił wieko trumny, delikatnie, jakby leżał tam zmarły, które­ go spokój zakłócił. Jocasta nadal stała na ścieżce. Objęła ramieniem Fedrę, która przestała zawodzić, ale właściwie nie bardzo było wiadomo, która którą podtrzy­ muje. Jocasta po hałasach musiała się zorientować, gdzie jesteśmy, ale nadal patrzyła w stronę rzeki nieruchomymi oczami. Odchrząknęłam i otuliłam się mocniej szalem. - Co zrobimy? - zapytałam Jamiego. Rozejrzał się po grobowcu, a potem wzruszył lekko ramionami. - Zostawimy porucznika Hectorowi, tak jak zamierzaliśmy. A jeśli idzie o doktora... Wciągnął ostrożnie powietrze. Jego zafrasowane spojrzenie padło na wdzięczny wachlarz, blady i nieruchomy. Dłoń chirurga. Kiedyś. - Myślę, że zabierzemy go do domu, do Ridge. Niech leży wśród przy­ jaciół. Przecisnął się po chodniku obok kobiet, nawet nie przepraszając, i po­ szedł po Wolffa.

-468-

105. Sen drozda Fraser's Ridge, maj 1772

Nocne powietrze było chłodne i świeże. Tak wczesną wiosną żądne krwi muchy i komary jeszcze się nie pojawiły. Od czasu do czasu przez otwar­ te okno wlatywały tylko jakieś zabłąkane ćmy, trzepotały wokół przyga­ szonego paleniska jak skrawki płonącego papieru, ocierając się o siebie w przelotnej pieszczocie. Ona leżała tak, jak upadła, częściowo na nim. Słyszała w uszach włas­ ny puls, głośny i powolny. Stąd widziała przestrzeń za oknem. Postrzę­ pioną, ciemną linię drzew w głębi podwórza, a za nimi kawałek nieba usiany gwiazdami, tak bliskimi i jasnymi, jakby można było wejść mię­ dzy nie i iść od jednej do drugiej, coraz wyżej i wyżej, aż do sierpa księ­ życa. - Nie jesteś na mnie wściekła? - szepnął. Teraz mówił już z większą łatwością, ale kiedy trzymała ucho przy je­ go piersi, słyszała to delikatnie załamanie w jego głosie, to miejsce, gdzie powietrze musiało się przeciskać przez jego poorane bliznami gardło, nim zdołały się uformować słowa. -Nie. - Czuła jego dłoń na swoich włosach. - Nigdy ci nie mówiłam, żebyś nie czytał. Jego palce dotknęły jej ramienia, delikatnie, a ona podwinęła palce stóp pod wpływem tej pieszczoty. Czy miała mu za złe? Nie. Powinna się pod jakimś względem czuć odkryta: jej osobiste myśli i sny stały przed nim otworem, ale ufała mu. Nigdy nie wykorzystałby ich przeciwko niej. Poza tym, spisane na papierze, sny stawały się czymś oddzielnym od niej. Tak jak rysunki - odbicie fragmentu jej umysłu, przelotne wrażenie czegoś, co kiedyś zobaczyła, pomyślała, poczuła - ale to nie to samo, co umysł albo serce, które je stworzyły. Niezupełnie to samo. - Ale sprawiedliwości musi się stać zadość. - Oparła brodę w załomie jego ramienia. Ładnie pachniał, goryczą i piżmem - zapachem zaspoko­ jonego pożądania. - Opowiedz mi jakiś swój sen. Jego pierś zawibrowała śmiechem; był prawie bezgłośny, ale go wyczuła. - Tylko jeden? -469-

- Tak, ale to musi być ważny sen. Nie jakiś o lataniu, albo taki, w któ­ rym goni cię potwór, albo ten, w którym idzie się do szkoły bez ubrania. Nie taki, jakie mają wszyscy, ale taki, który przyśnił się tylko tobie. Jedną rękę trzymała na jego piersi, drapiąc go delikatnie, mierzwiąc i unosząc ciemne, kręcone włoski. Drugą trzymała pod poduszką. Wy­ obraziła sobie, jak jej łono puchnie, staje się okrągłe i twarde. Poczuła skurcz i lekki wstrząs w podbrzuszu - symptom aktu miłości. Czy tak bę­ dzie tym razem? Odwrócił głowę na poduszce, zastanawiając się. Długie rzęsy rzucały cień na policzki podobny do czarnej linii drzew za oknem. Potem znów się odwrócił i otworzył oczy - miały kolor mchu, delikatny i żywy w przy­ ćmionym świetle. - Mógłbym być romantyczny - szepnął, przesuwając palcami po jej ple­ cach tak, że dostała gęsiej skórki. - Mógłbym powiedzieć, że to jest mój sen - ty i ja, sami... my i nasze dzieci. - Zerknął na łóżeczko w kącie, ale Jemmy spał jak suseł, niewidoczny. -Mógłbyś - zgodziła się, chowając głowę i opierając się czołem o jego ra­ mię. - Ale to sen na jawie, to nie jest prawdziwy sen. Wiesz, o co mi chodzi. - Tak, wiem. Przez chwilę milczał, a jego ręka, szeroka i ciepła, leżała bez ruchu na jej plecach u podstawy kręgosłupa. - Czasem - szepnął w końcu - czasem śni mi się, że śpiewam, i potem budzę się z bolącym gardłem. Nie widział jej twarzy, ani łez, które napłynęły jej do kącików oczu. - A co śpiewasz? - zapytała szeptem. Usłyszała cichy szelest poduszki, gdy pokręcił głową. - Nic, co bym znał albo kiedykolwiek słyszał - odpowiedział cicho. Ale wiem, że śpiewam to dla ciebie.

106. Księga lekarza 2 17 lipca, 1771 Oderwano mnie od ubijania masła, żebym się zajęła Rosamund Lindsay. Przyjechała późnym popołudniem z poważną raną lewej dłoni, którą zadała sobie siekierą przy ogławianiu drzew. Obrażenie było rozległe - lewy kciuk -470-

prawie odcięty. Rozcięcie ciągnęło się od podstawy palca wskazującego na dwa cale ponad wyrostkiem rylcowatym kości promieniowej, która została po­ wierzchownie uszkodzona. Wypadek zdarzył się jakieś trzy dni wcześniej; ra­ na została z grubsza opatrzona i potraktowana tłuszczem z boczku. Pojawiło się rozległe zakażenie krwi oraz ropienie, znaczny obrzęk dłoni i przedramie­ nia. Kciuk poczerniał; wdała się gangrena; charakterystyczny ostry zapach. Podskórne czerwone smugi, objaw zakażenia krwi, ciągną się od miejsca ob­ rażenia niemal do zgięcia łokciowego. Pacjentka zjawiła się z wysoką gorączką (ok. 40 stopni, mierzone ręką), od­ wodniona i lekko zdezorientowana. Niewątpliwy częstoskurcz. Widząc, jak poważny jest stan pacjentki, zaproponowałam natychmiasto­ wą amputację ręki w łokciu. Pacjentka odmówiła, upierała się natomiast, że­ by zastosować gołębi okład - to znaczy przyłożyć do rany rozcięte ciało świe­ żo zabitego gołębia (mąż pacjentki przyniósł gołębia, któremu dopiero co ukręcił łeb). Usunęłam kciuk u podstaw śródręcza, podwiązałam resztki tętnicy pro­ mieniowej (zmiażdżonej przy pierwotnym uszkodzeniu) i jej powierzchnio­ wego odgałęzienia. Po usunięciu tkanek martwiczych i zrobieniu drenażu, za­ aplikowałam powierzchniowo mniej więcej pół uncji surowej zasypki penicylinowej (źródło: zgniła skórka melona, partia nr 23, przygotowana 15.04.71), następnie miazgę z czosnku (trzy ząbki), balsam z berberysu i - ze względu na nalegania męża - gołębi okład nałożony na opatrunek. Podawa­ łam płyny doustnie, przeciwgorączkową mieszankę z czerwonej centurii, krwiściągu i chmielu; woda ad libitum. Zastrzyk penicyliny w płynie (partia nr 23) dożylnie, dawka ćwierć uncji, zawiesina w destylowanej wodzie. Stan pacjentki pogorszył się gwałtownie; objawy dezorientacji i delirium narastały; wysoka gorączka. Na ręce i górnej części tułowia pojawiła się roz­ legła wysypka. Chcąc obniżyć gorączkę, zaaplikowałam kilka razy zimną wo­ dę, ale bez skutku. Ponieważ pacjentka majaczyła, poprosiłam męża o zgodę na amputację; odmówił, tłumacząc, że śmierć jest i tak nieuchronna, a pa­ cjentka „nie chciałaby zostać pochowana w kawałkach". Powtórzyłam zastrzyk z penicyliny. Pacjentka wkrótce potem straciła przy­ tomność. Zmarła tuż przed świtem.

Znowu zanurzyłam gęsie pióro / ale zawahałam się i pozwoliłam kropli atramentu spłynąć z zaostrzonego końca. Co jeszcze powinnam napisać? Głęboko zakorzeniona skłonność do naukowej dokładności walczyła z ostrożnością. To ważne, żeby opisać, co się stało, możliwie najdokładniej. -471-

Jednocześnie wahałam się napisać coś, co mogłoby oznaczać przyznanie się do zabójstwa - bo to nie było morderstwo, uspokajałam się w myślach, lecz sumienie nie bawiło się w takie rozróżnienia. - Uczucia to nie to samo co prawda - mruknęłam. W drugim końcu pokoju Brianna podniosła głowę znad chleba, który kroiła, ale ja pochyliłam się nad stroną, a ona wróciła do cichej rozmowy, którą wiodła z siedzącą przy ogniu Marsali. Było dopiero południe, ale z powodu ciemnej i deszczowej aury musiałam zapalić świecę, żeby móc pisać. Dłonie dziewcząt śmigały nad stołem niczym ćmy, rozbłyskując to tu, to tam wśród talerzy i półmisków. Prawdę mówiąc uważałam, że Rosamund Lindsay nie umarła z powo­ du zakażenia krwi. Byłam prawie pewna, że zmarła z powodu ostrej re­ akcji na nieoczyszczoną mieszankę penicylinową, czyli - krótko mówiąc z powodu leku, który jej podałam. Oczywiście prawdą jest także, że nieleczona, zmarłaby z powodu zakażenia krwi. Ponadto nie miałam sposobu, żeby się dowiedzieć, jakie skutki wywo­ łała penicylina - ale przecież właśnie o to chodzi. Czy w ogóle ktoś mógł­ by to wiedzieć? Obróciłam pióro między kciukiem i palcem wskazującym. Prowadziłam sumienne zapiski z moich eksperymentów z penicyliną - hodowałam kul­ tury na różnych pożywkach, począwszy od chleba, skończywszy na prze­ żutej papai i gnijącej skórce melona, starannie opisywałam rozpoznawa­ ne na oko i pod mikroskopem typy pleśni, obserwowałam skutki w rzadkich, jak na razie, przypadkach, gdy podałam penicylinę. Tak, zdecydowanie powinnam dodać opis skutków. Prawdziwe pytanie brzmiało jednak inaczej: dla kogo piszę te drobiazgowe sprawozdania. Przygryzłam wargę w zamyśleniu. Jeżeli piszę tylko dla siebie, to spra­ wa jest prostsza: wystarczyłoby, żebym zapisała objawy, czas i skutki, nie pisząc wprost o przyczynie zgonu. Z pewnością nie zapomnę przecież tych okoliczności. Jeśli jednak zapiski miałby być użyteczne dla kogoś innego... dla kogoś, kto nie zna pożytków i zagrożeń, płynących z zastosowania an­ tybiotyków... Atrament wysychał na piórze. Oparłam końcówkę o papier. „Wiek: 44", napisałam powoli. W obecnych czasach tego rodzaju opisy przypadków kończyły się nabożnym opisem ostatnich chwil zmarłego, za­ kończonych - przypuszczalnie - chrześcijańskim pogodzeniem się z lo­ sem w odniesieniu do świętych lub skruchą - w odniesieniu do grzeszni­ ków. Ani jedno, ani drugie nie miało zastosowania do odejścia Rosamund Lindsay. -472-

Zerknęłam na trumnę, która stała na stojaku pod zalanym deszczem oknem. Chata Lindsayów była bardzo mała, nie nadawała się na pogrzeb w ulewny dzień, gdy spodziewano się dużej liczby żałobników. Trumna była otwarta, czekała na wieczorną stypę, ale twarz Rosamund zakryto perkalowym całunem. Rosamund była prostytutką w Bostonie. Gdy utyła i postarzała się, tak że nie mogła już czerpać zysków ze swojego zawodu, ruszyła na południe w poszukiwaniu męża. „Nie mogłabym już znieść następnej tamtejszej zi­ my - zwierzyła mi się, gdy przybyła do Ridge. - Ani następnego ich tam­ tejszego śmierdzącego rybaka". Znalazła azyl u Kennetha Lindsaya. Szukał żony, która razem z nim za­ jęłaby się gospodarstwem. Nie była to para, którą połączył pociąg fizycz­ ny - razem mieli może ze sześć zdrowych zębów - ani szczególna zgod­ ność charakterów, a mimo to ich małżeństwo wydawało się udane. Jamie zabrał Kenny'ego, bardziej zszokowanego niż załamanego żało­ bą, na leczenie whisky - o wiele skuteczniejsza metoda od moich. Przy­ najmniej - jak sądzę - nie spowoduje śmierci. „Bezpośrednia przyczyna zgonu", napisałam i znowu przerwałam. Wąt­ piłam, aby Rosamund w obliczu zbliżającej się śmierci szukała ucieczki w modlitwie lub w filozofii, ale gdyby nawet, cierpienie nie dało jej szan­ sy na jedno ani na drugie. Umarła sina, przekrwiona i z wytrzeszczem oczu; nie mogła wydusić z siebie słowa ani oddychać przez opuchnięte gardło. Na to wspomnienie moje gardło zacisnęło się, jakbym się dławiła. Wzię­ łam filiżankę z łagodzącą herbatką z kocimiętki, upiłam łyk i poczułam, jak cierpki płyn spływa mi łagodnie po gardle. Była pewna pociecha w my­ śli, że zakażenie krwi zabijałoby ją powoli. Uduszenie było szybsze, ale niewiele łagodniejsze. Popukałam piórem o bibułę, zostawiając atramentowe kropki, które rozlewały się po włóknach szorstkiego papieru, tworząc galaktyki ma­ leńkich gwiazdek. Istniała jeszcze inna możliwość. Śmierć mogła być spowodowana zatorem tętnicy płucnej - skrzepem w płucach. To była możliwa komplikacja w zakażeniu krwi i mogłaby wywołać takie same objawy. To była pocieszająca koncepcja, ale nie bardzo w nią wierzyłam. Głos doświadczenia, a także głos sumienia, kazał mi zanurzyć pióro i napisać „anafilaksja", nim zdążyłam się nad tym zastanowić. Czy anafilaksja to znany już termin medyczny? Nie widziałam go ni­ gdy w notatkach Rawlingsa, ale z drugiej strony nie przeczytałam jeszcze -473-

wszystkich. Poza tym chociaż zgony w wyniku wstrząsu anafilaktycznego zdarzały się w każdych czasach, nie były zbyt częste i mogły nie do­ robić się jeszcze własnej nazwy. Lepiej opisać to dokładniej ze względu na tych, którzy będą to kiedyś czytać. No tak, w tym sęk. Kto będzie to czytał? To było mało prawdopodob­ ne, ale co jeśli przeczyta to ktoś obcy i uzna moje sprawozdanie za przy­ znanie się do morderstwa? To mało prawdopodobne, ale możliwe. Byłam już kiedyś niebezpiecznie blisko stracenia za czary, między innymi z po­ wodu moich praktyk medycznych. Po czymś takim człowiek dmucha na zimne, pomyślałam zjadliwie. „Rozległa opuchlizna na chorej kończynie - napisałam i uniosłam pió­ ro. Ostatnie słowo wyglądało blado, bo pióro już wyschło. Zanurzyłam je znowu w atramencie i zawzięcie gryzmoliłam dalej. - Rozległa opuchli­ zna na górnej części tułowia, twarzy i szyi. Skóra blada, naznaczona czer­ wonawymi plamami. Oddech coraz szybszy i coraz płytszy, bicie serca bar­ dzo szybkie i słabe, chwilami prawie niesłyszalne. Bezsporna palpitacja. Usta i uszy sine. Wyraźny wytrzeszcz". Na myśl o oczach Rosamund, wytrzeszczonych, poruszających się w niepojętym przerażeniu, znowu przełknęłam ślinę. Próbowaliśmy je za­ mknąć, gdy myliśmy ciało i przygotowywaliśmy do pogrzebu. Zwykle na stypę odkrywało się twarz, ale uważałam, że w tym wypadku to niezbyt mądre. Nie chciałam znowu patrzeć na trumnę, ale spojrzałam i skinęłam prze­ praszająco głową. Brianna spojrzała na mnie, a potem szybko odwróciła się. Zapach potraw na stypę wypełnił pokój, mieszając się z aromatem dy­ mu z płonącej dębiny, atramentu z galasów i... świeżo oheblowanych dę­ bowych desek trumny. Wzięłam kolejny łyk herbaty, żeby zapobiec dal­ szemu zaciskaniu się gardła. Cholernie dobrze wiedziałam, dlaczego pierwsza linijka przysięgi Hipokratesa brzmi „po pierwsze, nie szkodzić". Diabelnie łatwo jest komuś zaszkodzić. Ile pychy trzeba mieć, żeby położyć na kimś ręce, żeby inge­ rować. Jak delikatne i złożone jest ciało, jak brutalna jest ingerencja le­ karza. Mogłabym poszukać odosobnienia w gabinecie i tam zrobić notatki, ale wiedziałam, dlaczego tego nie robię. Prosty perkalowy całun jaśniał delikatnie bielą w deszczowym świetle z okna. Ścisnęłam mocno pióro między kciukiem i palcem wskazującym, próbując zapomnieć trzask chrząstki krtani, gdy wbiłam w gardło Rosamund scyzoryk w ostatniej, bezowocnej próbie dostarczenia powietrza jej walczącym płucom. -474-

A jednak... żadnego praktykującego lekarza nie ominęło takie do­ świadczenie. Już kilka razy byłam świadkiem podobnych sytuacji, nawet w nowoczesnych szpitalach, wyposażonych we wszelkie znane wtedy urządzenia do ratowania życia. Jakiś lekarz z przyszłości stanąłby tutaj przed tym samym dylematem: zdecydować się na potencjalnie niebezpieczne leczenie czy też pozwolić umrzeć pacjentowi, którego być może dałoby się uratować. A to był mój własny dylemat: wyważyć między niewielkim prawdopodobieństwem oskarżenia o zabójstwo a nieznaną wartością, jaką moje zapiski mogą mieć dla kogoś, kto będzie szukał w nich wiedzy. Kto by to mógł być? Otarłam pióro, zastanawiając się. Na razie istniało niewiele szkół medycznych, a i te głównie w Europie. Większość lekarzy uczyła się od mistrza i na własnych błędach. Przesunęłam palcem po księ­ dze, macając na oślep po kartkach zapisanych przez jej pierwszego wła­ ściciela. Rawlings nie ukończył żadnej szkoły medycznej. Ale nawet gdyby ja­ kąś skończył, wiele jego metod i tak uznałabym za szokujące. Skrzywiłam się na myśl o niektórych sposobach leczenia, które znalazłam na tych drob­ no zapisanych stronach: zastrzykach z rtęci do leczenia syfilisu, stawianiu baniek i przypalaniu przy atakach epilepsji, puszczaniu krwi przy każdym schorzeniu, począwszy od niestrawności, skończywszy na impotencji. A jednak Daniel Rawlings był lekarzem. Czytając jego opisy przypad­ ków, wyczuwałam troskę o pacjentów i ciekawość tajemnic ciała. Pod wpływem impulsu otworzyłam księgę na stronach zapisanych przez Rawlingsa. Być może tylko zwlekałam, żeby pozwolić podświado­ mości podjąć decyzję, a może potrzebowałam porozumieć się, choćby w najbardziej symboliczny sposób, z jakimś innym lekarzem, z kimś ta­ kim jak ja. Takim jak ja. Patrzyłam na strony pokryte porządnym, drobnym pi­ smem, na staranne ilustracje, tak naprawdę niczego nie widząc. Kto tu był taki jak ja? Nikt. Myślałam już o tym wcześniej, ale dość ogólnikowo, jakbym za­ uważyła problem, ale uznała, że jest tak odległy, iż nie wymaga natych­ miastowego rozważenia. W kolonii Karolina Północna, z tego, co wiem, był tylko jeden oficjalnie wyznaczony „doktor" - Fentiman. Żachnęłam się i upiłam łyk herbaty. Już lepszy jest Murray MacLeod i jego znachorskie specyfiki - przynajmniej większość z nich nie szkodziła. Sączyłam herbatę, myśląc o Rosamund. Prawdę mówiąc, przecież ja też nie będę żyć wiecznie. Przy odrobinie szczęścia pożyję jeszcze dość długo, -475-

ale mimo wszystko nie wiecznie. Muszę znaleźć kogoś, komu mogłabym przekazać przynajmniej podstawy mojej wiedzy. Znad stołu dobiegł zduszony chichot. Dziewczęta szeptały nad salce­ sonem, miskami z kiszoną kapustą i gotowanymi kartoflami. Nie, pomy­ ślałam z żalem. Nie Brianna. Najsensowniej byłoby wybrać ją. Wiedziała przynajmniej, co to znaczy nowoczesna medycyna. Nie musiałabym walczyć z ignorancją i zabobo­ nami, nie musiałabym przekonywać jej o zaletach aseptyki i niebezpie­ czeństwie bakterii. Ale nie miała naturalnej skłonności, instynktu lekarza. Nie była przeczulona i nie bała się widoku krwi, pomagała mi przy wie­ lu poradach i mniejszych zabiegach chirurgicznych, ale brakowało jej tej specyficznej mieszanki empatii i bezwzględności, która potrzebna jest le­ karzowi. Ona jest bardziej dzieckiem Jamiego niż moim, pomyślałam, patrząc na ognisty blask jej włosów, gdy się poruszała. Ma jego odwagę, jego wraż­ liwość, ale to jest odwaga wojownika, wrażliwość siły, która równie do­ brze może niszczyć. Nie zdołałam przekazać jej mojego daru; wiedzy o krwi i kościach, o sekretnych ścieżkach komór sercowych. Brianna podniosła gwałtownie głowę, patrząc w stronę drzwi. Marsali, nieco wolniej, też się odwróciła i nasłuchiwała. Bębnienie deszczu zagłuszało prawie wszystko, ale kiedy już wiedzia­ łam, że coś słychać, zdołałam wyłapać męski głos, wznoszący się wysoko i śpiewający. Przerwa i słaby pogłos, który mógłby być odległym gromem, ale nie był. To mężczyźni schodzili z szałasu w górach. Kenny Lindsay poprosił Rogera, żeby zaśpiewał dla Rosamund caithris, uroczysty lament gaelicki śpiewany dla zmarłego. „Nie była Szkotką - po­ wiedział, ocierając zamglone od łez i długiego nocnego czuwania oczy. Ani nawet nie była religijna, ale lubiła śpiew i naprawdę podziwiała, jak to robisz, MacKenzie". Roger nigdy wcześniej nie śpiewał caithris, nawet nigdy czegoś takiego nie słyszał. „Nie martw się - mruknął do niego Jamie i położył mu dłoń na ramieniu. - Najważniejsze, żeby było głośno". Roger pochylił smutno głowę na zgodę i poszedł razem z Jamiem i Kennethem napić się whisky słodowej i dowiedzieć się jak najwięcej o życiu Rosamund, żeby lepiej opła­ kać jej śmierć. Chrapliwy śpiew zamilkł - wiatr się zmienił. To tylko dzięki burzy usły­ szałyśmy ich tak wcześnie - teraz będą szli przez Ridge, zbierając żałob­ ników z dalszych chat, a potem procesją poprowadzą ich do domu; tu bę­ dą przez całą noc ucztować, śpiewać i opowiadać rozmaite historie. -476-

Ziewnęłam odruchowo, aż mi szczęki chrupnęły. Nie wytrzymam, po­ myślałam przerażona. Rano przespałam się kilka godzin, ale to za mało, żeby przetrzymać prawdziwą szkocką stypę i pogrzeb. O świcie będą spa­ li pokotem na podłodze - śmierdzący whisky i przepoconymi ubraniami. Ziewnęłam znowu, a potem zamrugałam. Wzrok mi się zamglił, gdy pokręciłam głową, żeby się rozbudzić. Ze zmęczenia bolała mnie każda kość. Marzyłam tylko o tym, żeby iść do łóżka i przespać kilka dni. Tak się zamyśliłam, że nie zauważyłam, jak podeszła do mnie Brianna i stanęła za mną. Położyła mi dłonie na ramionach i przysunęła się, więc wyraźnie poczułam ciepło jej dotyku. Marsali wyszła, zostałyśmy same. Zaczęła masować mi ramiona. Jej długie kciuki poruszały się powoli po mięśniach karku. - Zmęczona? - zapytała. - Mhm - odparłam. Zamknęłam brulion i odchyliłam się do tyłu. Pod dotykiem Brianny natychmiast się rozluźniłam. Co za ulga. Nie zdawałam sobie sprawy, że byłam tak spięta.

Wielki pokój był cichy i uprzątnięty, gotowy na stypę. Pani Bug czuwała nad pieczenia. Dziewczęta zapaliły dwie świece i postawiły na końcach suto zastawionego stołu. Cienie migotały na pobielonych ścianach i cichej trumnie, gdy nagły podmuch poruszał płomieniami świec. - Chyba ją zabiłam - powiedziałam nagle, chociaż wcale nie zamierza­ łam tego mówić. - To penicylina ją zabiła. Smukłe palce nie przerwały masażu. - Czyżby? - mruknęła. - Ale nie mogłaś zrobić nic innego, prawda? - Nie, nie mogłam. Przeszedł mnie dreszczyk ulgi. To dzięki temu wyznaniu i dzięki stop­ niowemu rozluźnieniu bolesnego napięcia w szyi i ramionach. - Już dobrze - powiedziała cicho, masując mnie i głaszcząc. - Ona i tak by umarła, prawda? To smutne, ale nie zrobiłaś źle. Sama dobrze wiesz. - Wiem. - Ku mojemu zaskoczeniu łza popłynęła mi po policzku i spad­ ła na kartkę. Papier się zmarszczył. Zamrugałam, próbując zapanować nad sobą. Nie chciałam denerwować Brianny. Nie zdenerwowała się. Przestała masować mi ramiona. Usłyszałam zgrzyt nóg stołka. Siadła za mną, objęła mnie, a ja poddałam się i opar­ łam głowę tuż pod jej brodą. Przytuliła mnie, a ja poddałam się kojącemu rytmowi jej oddechu. -477-

- Byłam kiedyś na kolacji u wuja Joe, zaraz po tym, jak stracił pacjen­ ta - powiedziała w końcu. - Opowiedział mi o tym. - Tak? - Trochę się zdziwiłam. Nie przypuszczałabym, że Joe rozmawiał z nią o czymś takim. - Nie zamierzał. Zauważyłam jednak, że coś go gryzie, zapytałam więc. A on... musiał się wygadać, ja byłam pod ręką. Powiedział potem, że to prawie tak, jakby rozmawiał z tobą. Nie wiedziałam, że nazywał cię lady Jane. - Rzeczywiście - powiedziałam. - Mówił, że to z powodu mojego spo­ sobu mówienia. - Usłyszałam, że Brianna się śmieje i uśmiechnęłam się lekko w odpowiedzi. Zamknęłam oczy. Wyobraziłam sobie mojego przy­ jaciela, jak przejęty wymachuje rękoma z twarzą rozświetloną kpiarskim uśmiechem. - Powiedział, że czasem, gdy coś takiego się dzieje, przeprowadza się w szpitalu oficjalne śledztwo. Nie proces, nie. Po prostu zbierają się leka­ rze i wypytują dokładnie, co się stało, co się nie udało. Mówił, że to jak­ by rodzaj spowiedzi, taka rozmowa z innymi lekarzami, którzy mogą cię zrozumieć. I to pomaga. - Mhmm. Bujała się lekko, kołysząc mnie, tak jak kołysała Jemmy'ego. - To cię gryzie? - zapytała cicho. - Nie tylko Rosamund, ale to, że je­ steś sama? Nie masz nikogo, kto by cię zrozumiał? Objęła mnie za ramiona, krzyżując dłonie na mojej piersi. Młode, moc­ ne, zręczne dłonie, o skórze świeżej i jasnej, pachnącej świeżo upieczo­ nym chlebem i dżemem truskawkowym. Podniosłam jedną i przyłożyłam sobie do policzka. - Najwyraźniej - powiedziałam. Dłoń wygięła się lekko, żeby pogłaskać mnie po policzku i opadła. Sze­ roka, młoda dłoń poruszała się powoli, wygładzając mi czule włosy za uchem. - Wszystko będzie dobrze - powiedziała Brianna. - Wszystko będzie do­ brze. - Tak - odparłam i uśmiechnęłam się, choć łzy napłynęły mi do oczu. Nie potrafiłam jej nauczyć, jak być lekarzem, ale najwyraźniej bez spe­ cjalnych starań nauczyłam ją, jak być matką. - Powinnaś się położyć - powiedziała, niechętnie zabierając dłonie. Zanim tu przyjdą, minie przynajmniej godzina. Westchnęłam, rozkoszując się panującym w domu spokojem. Nawet je­ śli Fraser's Ridge tylko na krótko stało się dla Rosamund bezpieczną przy-478-

stanią, był to dom z prawdziwego zdarzenia. Tu będzie bezpieczna i zo­ stanie uhonorowana po śmierci. - Za chwilę - powiedziałam, wycierając nos. - Muszę najpierw coś skoń­ czyć. Usiadłam prosto i otworzyłam księgę. Zanurzyłam pióro i napisałam li­ nijki, które musiały się tam znaleźć, że względu na lekarza, który zjawi się tu po mnie.

107. Zugunruhe Wrzesień 1772 Obudziłam się zlana potem. Cienka koszula, w której spałam, przykleiła mi się do ciała i prześwitywała, była tak mokra. Moja skóra przebijała się ciemnymi plamami przez materiał nawet w słabym świetle wpadającym przez nieprzesłonięte okiennicami okna. W czasie niespokojnego snu sko­ pałam z siebie prześcieradło i przykrycie. Leżałam rozciągnięta, z koszu­ lą podciągniętą powyżej ud, ale mimo to moja skóra pulsowała gorącem, a fale ciepła zalewały mnie jak roztopiony wosk świecy. Wstałam, czując zawroty głowy i dziwną bezcielesność. Włosy miałam mokre, a szyję śliską od potu. Między piersiami płynęła mi strużka potu. Jamie nadal spał. Widziałam wzniesienie jego ramienia i rozsypane na poduszce włosy, ciemne na tle poduszki. Poruszył się słabo i mruknął coś, ale potem znowu zapadł w mocny sen. Potrzebowałam powietrza, ale nie chciałam go budzić. Odsunęłam moskitierę i wyszłam do schowka po dru­ giej stronie korytarza. To był mały pokoik, ale z dużym oknem, które miało równoważyć okno naszej sypialni. To jeszcze nie zostało oszklone, miało tylko drewniane okiennice, ale i tak czułam, jak chłodny powiew spomiędzy szczelin wi­ ruje nad podłogą, gładząc moje nagie nogi. Ponieważ mokra koszula zro­ biła się bardzo zimna, zdjęłam ją i westchnęłam z ulgą, gdy powiew owio­ nął moje biodra, piersi i ramiona. Gorąco nadal ze mnie biło. Czułam ciepłe fale, pulsujące wraz z biciem serca. Macając po ciemku, otworzyłam okiennice, łapiąc w płuca powiew chłodnej nocy, który mnie owionął. -479-

Z tego miejsca miałam widok ponad drzewami przesłaniającymi dom w dół zbocza prawie do słabo widocznej, czarnej linii odległej rzeki. Wiatr poruszał czubkami drzew, szumiąc, i opływał mnie, niosąc błogosławiony chłód oraz cierpki zapach zielonych liści i letnich soków. Zamknęłam oczy i stałam nieruchomo. W ciągu minuty, może dwóch, gorąco zniknęło jak wygaszony węgielek. Byłam mokra i spokojną. Nie chciałam jeszcze wracać do łóżka. Miałam wilgotne włosy, a prze­ ścieradła, na których leżałam, były zapewne lepkie od potu. Oparłam się naga o parapet. Włoski na ciele prężyły się przyjemnie, gdy skóra stawa­ ła się coraz chłodniejsza. Spokojny szum drzew przerwał płacz dziecka. Zerknęłam w stronę chaty. Stała sto jardów od domu. Wiatr musiał wiać w moją stronę, skoro usły­ szałam płacz. Teraz pewnie zmienił kierunek, bo gdy się wychyliłam przez okno, łkanie zginęło wśród szelestu liści. Bryza wiała jednak dalej i usły­ szałam skrzypienie, coraz głośniejsze wśród ciszy. Było coraz głośniejsze, bo zbliżało się. Rozległ się zgrzyt i jęk drewna, gdy otworzyły się drzwi chaty i ktoś wyszedł. W środku nie paliła się ani lampa, ani świeca, a wychodząca postać tylko mi mignęła - zobaczyłam raptem wysoki cień, kładący się w bladej poświacie przygaszonego pale­ niska. Wydawało się, że postać miała długie włosy, ale i Roger, i Brianna spali z rozpuszczonymi włosami i bez szlafmycy. To przyjemne, wyobra­ zić sobie lśniące ciemne loki mieszające się z ognistymi włosami Brianny na poduszce. Czy spali na jednej poduszce? - zastanowiłam się nagle. Płacz nie ucichł. Niespokojny i marudny, ale nie zdradzający cierpie­ nia. To nie ból brzucha. Zły sen? Poczekałam chwilę, patrząc, czy ta oso­ ba - ktokolwiek to jest - nie przyniesie dziecka do domu, żebym je obej­ rzała. Na wszelki wypadek położyłam rękę na pogniecionej koszuli nocnej. Nie, wysoka sylwetka zniknęła w świerkowym zagajniku. Słyszałam cich­ nący płacz. Więc to nie gorączka. Zdałam sobie sprawę, że w odpowiedzi na płacz zaczęły mnie mrowić piersi i uśmiechnęłam się z odrobiną żalu. To dziwne, że instynkt zako­ rzenił się tak głęboko i tak trwale. Czy nadejdzie taki dzień, gdy nic się we mnie nie poruszy na dźwięk płaczu dziecka, na zapach podniecone­ go mężczyzny albo na przesypywanie się moich długich włosów po na­ gich plecach? A jeśli dożyję takiej chwili, to czy będę żałowała tego, co straciłam, czy raczej odnajdę spokój i będę mogła kontemplować życie bez żadnych zakłóceń ze strony zwierzęcych instynktów? W końcu nie tylko przyjemności ciała były darami tego świata. Lekarz widzi mnóstwo cierpienia, które przynosi ze sobą ciało, jednak... gdy tak -480-

stałam w oknie na chłodnym wietrze późnym latem, czując pod stopami gładkie deski i dotyk powietrza na nagiej skórze... nie potrafiłam życzyć sobie, żeby być czystym duchem, jeszcze nie. Płacz się nasilił. Słyszałam mruczenie dorosłego głosu, który bezsku­ tecznie próbował ukoić dziecko. To Roger. Zasłoniłam dłońmi piersi; to było miłe - czuć ich miękkość i ciężar. Przy­ pomniałam sobie, jakie były, gdy byłam bardzo młoda - drobne, twarde i tak wrażliwe na dotyk chłopięcej dłoni, że nogi się pode mną uginały. Ba, nawet na mój własny dotyk! Teraz były inne, a jednak jakby takie same. To nie było odkrycie czegoś nowego i niewyobrażalnego, ale raczej no­ wa świadomość, potwierdzenie istnienia czegoś, co narastało, gdy ja nie patrzyłam. Jak z cieniem rzucanym na ścianę - nie myślisz o jego obec­ ności, dopóki nie odwrócisz głowy, by spojrzeć, a jednak on jest tam cały czas. A gdy odwrócę wzrok, cień wcale mnie nie opuści. Nieodwołalnie był ze mną związany, czy tego chciałam, czy nie. Przycupnięty, niematerial­ ny, nienamacalny, ale obecny, czasem tak mały, że znikał pod moimi sto­ pami, gdy padało na mnie światło innych zajęć, czasem gigantyczny, gdy przeszywało mnie nagłe pragnienie. Demon, który mnie opętał, czy anioł stróż? A może tylko cień zwie­ rzęcia, nieustanne przypomnienie, że nie sposób uciec od ciała i jego prag­ nień? Do płaczu w dole dołączył się kolejny dźwięk. Kaszel, pomyślałam, ale trwał za długo i miał dziwny rytm. Wysunęłam głowę przez okno, ostroż­ nie jak wąż po burzy, i wychwyciłam kilka słów chrypliwego gaworzenia. .. .pośród gór i dzikich skał... ze swą córką, Clementine. Roger śpiewał. Poczułam piekące łzy w oczach i szybko schowałam głowę, nim kto­ kolwiek mnie zobaczy. Nie było w tym śpiewie melodii, wysokość dźwię­ ku nie różniła się praktycznie od zawodzenia wiatru w pustej szyjce bu­ telki, a jednak to była piosenka. Wymęczona, nierówna z powodu rwącego się oddechu, ale płacz Jemmy'ego przeszedł w ciche pociąganie nosem, jakby chłopiec chciał zrozumieć słowa, z trudem wypychane przez zde­ formowane bliznami gardło ojca. Stare dwie po śledziach puszki to sandałki Clementine. Po każdej frazie Roger musiał złapać oddech i rozlegał się dźwięk, jak­ by rwanego płótna. Zacisnęłam dłonie w pięści, jakbym siłą woli mogła mu pomóc wyrzucić z siebie słowa. ...o dziewiątej szła kaczuszkom jadło dać... -481-

Bryza znowu się wzmogła i poruszyła czubkami drzew. Następną li­ nijkę zagłuszył ich szelest i przez minutę albo dwie nic nie słyszałam, cho­ ciaż nastawiałam uszu. Wtedy zobaczyłam Jamiego. Stał nieruchomo. Nie było go wcale słychać, ale natychmiast go wyczułam. Ciepło i obec­ ność w chłodnym powietrzu pokoju. - Dobrze się czujesz, Angliszko? - zapytał cicho z progu. - Tak - odparłam szeptem, żeby nie obudzić Lizzie i jej ojca śpiących w sypialni na tylach. - Potrzebowałam trochę powietrza, nie chciałam cię budzić. Podszedł bliżej - wysoki, nagi duch, pachnący snem. -Zawsze budzę się razem z tobą, Angliszko; źle śpię, gdy nie ma cię przy moim boku. - Dotknął mojego czoła. - Pomyślałem, że może masz gorączkę. Łóżko jest wilgotne po twojej stronie. Na pewno nic ci nie jest? - Było mi gorąco, nie mogłam spać. Ale poza tym nic mi nie jest A to­ bie? - Dotknęłam jego twarzy. Skórę nadal miał ciepłą od snu. Stanął obok mnie przy oknie i wyjrzał na letnią noc. Księżyc był w peł­ ni i ptaki kręciły się niespokojnie. W pobliżu usłyszałam słaby świergot późno gniazdującego trznadla, a z dala pisk polującej sowy. - Pamiętasz Laurence'a Sterne'a? - zapytał Jamie, który pod wpływem tych odgłosów przypomniał sobie naturalistę. - Nikt, kto go poznał, nie mógłby go zapomnieć - odparłam sucho. - Tor­ ba suszonych pająków robi spore wrażenie. Że nie wspomnę o zapachu. Sterne wyróżniał się szczególnym zapachem, składającym się w rów­ nych częściach z naturalnego zapachu ciała i ulubionej, drogiej wody kolońskiej, która była na tyle mocna, żeby konkurować, ale nie na tyle, że­ by zabić ostrą woń różnych konserwantów, takich jak kamfora i alkohol, oraz słabego oparu rozkładu okazów, które zbierał. Jamie zaśmiał się cicho. - To prawda. Śmierdział gorzej niż ty. - Ja nie śmierdzę! - oburzyłam się. - Mmm. - Wziął moją dłoń i powąchał ją. - Cebula - powiedział. - I czo­ snek. Coś ostrego... pieprz. A, i goździki. Krew wiewiórki i sok z mięsa. Polizał mnie po kostkach dłoni jak wąż. - Skrobia... ziemniaki... i coś drzewnego. Muchomory. - To niesprawiedliwe - powiedziałam, próbując zabrać rękę. - Dosko­ nale wiesz, co jedliśmy na kolację. I to nie były muchomory, tylko uszaki. - Hmm? - Odwrócił moją dłoń i powąchał jej wnętrze, a potem nad­ garstek i przedramię. - Ocet i koperek. Robiłaś ogórki w occie, hmm? Do-

-482-

brze, lubię je. O, a tu masz drobiny kwaśnego mleka na włoskach na rę­ ce. Robiłaś masło czy zbierałaś śmietanę? - Sam zgadnij, skoro jesteś taki dobry. - Masło. > - A niech to. - Chciałam się odsunąć, bo zarost na jego twarzy drapał mnie po delikatnej skórze ramienia. Obwąchał moją rękę aż do ramienia. Jęknęłam, gdy jego włosy przesunęły się po mojej skórze. Uniósł lekko moją rękę i dotknął wilgotnych, jedwabistych włosków pod pachą, potem powąchał swoje palce. - Eau de femme - mruknął i usłyszałam w jego głosie śmiech. - Ma petite fleur. - Kąpałam się - powiedziałam z żalem. - Aha, i używałaś mydła słonecznikowego - powiedział z lekkim zdzi­ wieniem, gdy wąchał zagłębienie przy obojczyku. Pisnęłam, a Jamie zakrył mi usta dużą, ciepłą dłonią. Pachniała prochem strzelniczym, sianem i obornikiem, ale nie mogłam mu tego powiedzieć, bo zatkał mi usta. Wyprostował się trochę, przysunął bliżej, a jego bokobrody otarły się o mój policzek. Odsunął dłoń, a ja poczułam jego miękkie wargi na skro­ ni i delikatne muśnięcie języka na skórze. - Sól - powiedział cichutko; poczułam jego ciepły oddech na twarzy. Masz sól na twarzy i mokre rzęsy. Płakałaś, Angliszko? -Nie - powiedziałam, chociaż nagle faktycznie zachciało mi się pła­ kać. - Nie, spociłam się. Było mi... gorąco. Już mi nie było. Miałam chłodną skórę, a na plecach, gdzie owiewał mnie nocny wiatr, wręcz zimną. -Ach, ale tu... - Przyklęknął; jedną ręką trzymał mnie w tali, żebym się nie ruszała, a nos wsunął mi między piersi. - Och - powiedział zmie­ nionym głosem. Zwykle nie używałam perfum, ale miałam specjalny olejek z Indii, zrobiony z kwiatów pomarańczy, jaśminu, ziaren wanilii i cynamonu. Miałam tylko maleńką buteleczkę i czasem nakładałam ich odrobinę na okazje, które być może mogły być specjalne. - Pragnęłaś mnie - powiedział ze smutkiem. - A ja zasnąłem, nawet cię nie dotknąwszy. Przepraszam, Angliszko. Powinnaś była powie­ dzieć. - Byłeś zmęczony. - Zabrał dłoń z moich ust. Pogłaskałam go po włosach, odgarniając długie ciemne pasma za ucho. Zaśmiał się i poczułam ciepło jego oddechu na brzuchu. -483-

- Mogłabyś mnie umarłego obudzić, Angliszko, i nie miałbym nic prze­ ciwko. Wstał i spojrzał na mnie, a ja nawet w tym słabym świetle widziałam, że niepotrzebne mi będą tak desperackie metody. - Gorąco - powiedziałam. - Pocę się. - Myślisz, że ja nie? Objął mnie w talii i uniósł nagle, sadzając na szerokim parapecie. Wstrzy­ małam oddech, gdy poczułam zimne drewno, i odruchowo złapałam się framug okna. - Co ty, do licha, wyrabiasz? Nie zamierzał odpowiadać. To było zresztą zupełnie retoryczne py­ tanie. - Eau de femme - mruknął, a jego miękkie włosy ocierały się o moje uda, gdy przyklęknął. Podłoga skrzypnęła pod jego ciężarem. - Parfum d'amour, mmm? Chłodny wiatr uniósł moje włosy, które łaskotały mnie po plecach jak najdelikatniejszy dotyk kochanka. Jamie trzymał mnie mocno za biodra. Nie groziło mi, że spadnę, a jednak czułam, że za mną rozciąga się prze­ paść przyprawiająca o zawrót głowy, czysta i nieskończona noc, z gwiaz­ dami rozrzuconymi na pustym niebie, w które mogłabym spaść i lecieć, jak maleńka iskra coraz gorętsza i gorętsza, rozpalona przez tarcie w cza­ sie lotu, wybuchająca w końcu w tym upadku jak spadająca gwiazda.... - Ćśśś - mruknął Jamie. Stał teraz, trzymał mnie w tali, a jęk, który się rozległ, mógł wydać wiatr albo ja. Jego palce dotykały moich ust. Były jak zapałki, które krzeszą pło­ mienie o moją skórę. Żar tańczył na mnie, na moim brzuchu i piersiach, na szyi i twarzy, płonęłam z przodu, a z tyłu czułam chłód - zupełnie jak święty Wawrzyniec na ruszcie. Objęłam Jamiego nogami, jedną stopę upierając na jego pośladkach, a si­ ła jego lędźwi między moimi udami była moją jedyną kotwicą. - Puść - powiedział mi do ucha. - Przytrzymam cię. Puściłam i zawisłam w powietrzu, bezpieczna w jego dłoniach.

- Zacząłeś coś mówić o Lawrensie Sternie - mruknęłam sennie, gdy po pewnym czasie leżeliśmy już w łóżku. - Tak. - Jamie przeciągnął się i ułożył. Właścicielskim gestem trzymał dłoń na moich pośladkach. Delikatnie głaskałam włoski na jego udach. -484-

Było zbyt ciepło, żeby się do siebie przytulić, ale nie chcieliśmy całkiem się odsuwać. - Rozmawialiśmy kiedyś o ptakach - wyjątkowo lubił je. Zapytałem go, jak to jest, że późnym latem ptaki śpiewają nocą. Noce są wtedy krótsze, można by się spodziewać, że będą chciały odpocząć, ale nie. Przez całą noc z żywopłotów i drzew niesie się świegotanie, Ćwierkanie i cały ten chór. - Tak? Nie zauważyłam. - Nie masz nawyku spania w lesie, Angliszko - odparł spokojnie. - Ja miałem, Sterne także. On też to zauważył i zastanawiał się, czemu tak się dzieje. - I znalazł odpowiedź? - Nie, ale przynajmniej miał teorię. - O, to nawet lepiej - stwierdziłam z sennym rozbawieniem. Mruknął zgodnie i obrócił się lekko na bok, żeby wpuścić między na­ sze słone ciała trochę powietrza. Zauważyłam, że pochyłość jego barku błyszczy, a na ciemnych włosach na piersi zebrały się perełki potu. Po­ drapał się lekko po piersi - Złapał więc kilka ptaków i zamknął je w klatkach wyłożonych bibułą. - Co? - To mnie trochę rozbudziło, choćby przez to, że mnie rozśmie­ szyło. - Po co? - No, nie całe, tylko podłoga - wyjaśnił. - Ustawiliśmy na podłodze ta­ lerz z atramentem, a po środku talerza filiżankę z ziarnem, żeby ptaki nie mogły jeść, nie brudząc nóżek. Kiedy potem skakały, na bibule odbijały się ich ślady. - Mhm. I co to z tego wynikało - poza czarnymi śladami na bibule? Owady, przyciągane piżmowym zapachem nagrzanych ciał, zaczynały nas odnajdywać. Usłyszałam cieniutkie „bzzzz" koło ucha i machnęłam na niewidzialnego komara, a potem sięgnęłam po moskitierę, którą Jamie od­ sunął, kiedy poszedł mnie szukać. Była podczepiona do pomysłowego me­ chanizmu - wynalazku Brianny - przymocowanego do belki nad łóżkiem. Zaciągnęłam ją z pewnym żalem, bo chroniąc przez komarami i de­ nerwującymi wielkimi ćmami, polującymi na owady, odcinała przepływ powietrza i widok na rozgwieżdżone nocne niebo za oknem. Położyłam się w niewielkiej odległości od Jamiego. O ile w zimowe noce jego ciało, które grzało jak piec, było błogosławieństwem, latem okazywało się utra­ pieniem. Nie miałam nic przeciwko topieniu się w płomieniach żądzy, ale nie miałam więcej czystych koszul. - Na bibule było mnóstwo śladów, Angliszko, ale większość po jednej stronie klatki. I to we wszystkich klatkach. -485-

- Naprawdę? I co według Sterne'a z tego wynikało? - Cóż, wpadł na genialny pomysł, żeby umieścić przy klatkach kompas. Wyglądało na to, że przez całą noc ptaki usiłowały podążać na południe, a w tym właśnie kierunku odlatywały na jesieni. - To bardzo ciekawe. - Związałam włosy w koński ogon, dzięki czemu zrobiło mi się chłodniej. - Ale to jeszcze nie czas odlotów, późne lato? I pta­ ki latają w nocy, prawda? Nawet w czasie odlotów? - Nie. Raczej czuły bliskość odlotu i to odbierało im spokój. Najdziw­ niejsze było to, że złapane ptaki były w większości młode. Jeszcze nigdy nie odlatywały. Nigdy nie widziały też miejsca, które je przyciągało, a jed­ nak czuły to, czuły, jak je przyzywa, być może nawet wybudza ze snu. Poruszyłam się lekko, a Jamie zdjął rękę z mojego pośladka. - Zugunruhe - powiedział cicho, obrysowując palcem mokry ślad na mo­ jej skórze. - Co to znaczy? - Sterne tak to nazwał - to czuwanie młodych ptaków, szykowanie się do długiego lotu. - Czy to słowo coś znaczy? - Tak. Ruhe to spokój, odpoczynek. Zug to ruch, podróż. Zugunruhe to niepokój przed długą podróżą. Odwróciłam się do niego, ocierając się czule czołem o jego ramię. Wciąg­ nęłam powietrze tak, jak się wącha aromat dobrego cygara. - Eau de homme? Uniósł głowę i pociągnął niepewnie zmarszczonym nosem. - Raczej eau de chevre - stwierdził. - Ale może być jeszcze gorzej. Za­ stanawiam się, czy Francuzi mają nazwę dla skunksa? - Le pew - odparłam, chichocząc. Ptaki śpiewały całą noc.

108. Tulach Ard! Październik 1772 - Widzę, że dzisiaj mamy pomoc - powiedział Jamie z uśmiechem, obej­ rzawszy się. -486-

Roger się odwrócił i zobaczył kroczącego za nimi Jemmy'ego. Chłopiec zmarszczył w wielkim skupieniu jasne brwi, a do piersi obiema rękami przyciskał kamień wielkości pięści. W pierwszej chwili Roger chciał się ro­ ześmiać, ale odwrócił się i przykucnął, czekając, aż chłopiec ich dogoni. - To do nowej zagrody dla świń, a ghille ruaidh? - zapytał. Jemmy z powagą pokiwał głową. Poranki były już chłodne, ale policz­ ki chłopca zaczerwieniły się z wysiłku. - Dziękuję - powiedział całkiem poważnie Roger. Wyciągnął dłoń. - Mo­ gę więc go wziąć? Jemmy gwałtownie pokręcił głową, aż mu grzywka zafurkotała. - Ja sam! - To długa droga, a ghille ruaidh - odezwał się Jamie. - A mama będzie za tobą tęsknić, prawda? -Nie! - Dziadek ma rację, a bhalaich, mama cię potrzebuje - powiedział Roger, sięgając po kamień. - Daj, ja go wezmę... - Nie! - Jemmy przycisnął kamień do koszuli i zaciął usta. - Ale nie możesz... - podjął Jamie. -Idę! -Nie, powiedziałem, że musisz... - perswadował Roger. -IDĘ! - Nie, posłuchaj, chłopcze... - zaczęli jednocześnie obaj, przerwali, spoj­ rzeli po sobie i roześmiali się. - A gdzie jest mama? - spróbował od innej strony Roger. - Mamusia będzie się o ciebie martwić, prawda? Jemmy gwałtownie pokręcił rudą główką. - Claire mówiła, że kobiety miały dziś szyć kołdrę - powiedział do Ro­ gera Jamie. - Marsali przywiozła wzór. Może już zaczęły. - Przykucnął obok Rogera, oko w oko z wnukiem. - Więc uciekłeś od mamy? Z drobnych różowych ust, do tej pory zaciśniętych, wyrwał się chichot. - Tak myślałem - westchnął zrezygnowany Roger. - Chodź więc. Wra­ camy do domu. - Wstał i wziął na ręce chłopca razem z kamieniem. - Nie, nie! NIE! - Jemmy cały zesztywniał. Zaczął boleśnie kopać Ro­ gera w brzuch, wyginając się do tyłu jak łuk. - Ja pomagam! POMAGAM! Roger próbował przebić się z własnymi argumentami ponad wrzaska­ mi Jemmy'ego, nie podnosząc przy tym głosu, trzymając mocno chłop­ ca, żeby nie poleciał do tyłu na głowę, więc początkowo nie słyszał krzy­ ków od strony domu. Kiedy w końcu uciekł się do ostateczności i zasłonił -487-

chłopcu szeroko rozdziawione usta, spomiędzy drzew dobiegło dosko­ nale słyszalne kobiece nawoływanie: „Jeeeeeemmmeeeeeeee!" - Widzisz, pani Lizzie cię szuka - powiedział do wnuka Jamie. - Nie tylko Lizzie - dodał Roger. Więcej kobiecych głosów rozlegało się echem z coraz wyraźniejszą nutą zdenerwowania. - Mama i babcia Claire, babcia Bug i ciocia Marsali też. I chyba nie są za bardzo zadowolo­ ne, chłopcze. - Lepiej odprowadźmy go do domu. - Jamie spojrzał na wnuka ze współczuciem. - Pewnie dostanie ci się po tyłku. Kobiety nie lubią, gdy się od nich ucieka. Ta przerażająca perspektywa sprawiła, że Jemmy wypuścił kamień i ob­ jął Rogera mocno rękoma i nogami. - Ja z tobą, tatusiu! - powiedział przymilnie. -Ale mama... -NIE MAMA! Chcę do taty! Roger poklepał Jemmy'ego po drobnych, ale mocnych plecach. Był roz­ darty. To był pierwszy raz, kiedy Jem tak zdecydowanie wolał jego od Bree, i musiał przyznać, że trochę mu to pochlebiło. Nawet jeśli wybór wynikał teraz w równym stopniu z pragnienia towarzyszenia ojcu co z chęci unik­ nięcia kary, to mimo wszystko syn chciał iść właśnie z nim. - Chyba możemy go zabrać - powiedział do Jamiego, ponad głową Jema, który wtulił mu się w obojczyk. - Tylko na ranek. W południe go od­ prowadzę. - Dobrze - odparł Jamie. Uśmiechnął się do wnuka, podniósł upusz­ czony kamień i podał mu go. - Budowanie zagrody to odpowiednia pra­ ca dla mężczyzny, prawda? Nie to, co lubią panie - stroje i plotki. Od domu, wciąż dobiegały nerwowe i niespokojne okrzyki: „JEEMEEEEE!". - Powiem im, że jest z nami - Jamie z westchnieniem zrzucił plecak i uniósł brew, patrząc na wnuka. - Pamiętaj, chłopcze, jesteś mi coś winny. Kiedy ko­ biety się martwią, wyżywają się na pierwszym mężczyźnie, którego spotka­ ją, nieważne, czy jest winny, czy nie. Najpewniej oberwie mi się po tyłku. Jemmy zachichotał. - Wlać dziadkowi! - zawołał. - Cicho, ty mały łobuzie. - Roger klepnął go delikatnie po pupie i wte­ dy zdał sobie sprawę, że Jem ma krótkie spodenki, ale bez pieluchy. Po­ stawił chłopca na ziemi. - Chcesz bzi-bzi? - zapytał, automatycznie używając dziwnego wyra­ żenia Brianny. -488-

- Nie - odparł równie odruchowo Jem, ale jednocześnie złapał się za krocze, więc ojciec wziął go za rękę i zdecydowanie poprowadził ze ścież­ ki za krzaczek. - Chodź. Czekając na dziadka, zobaczymy, co się da zrobić.

Wydawało się, że sporo czasu upłynęło, nim Jamie pojawił się z powro­ tem, chociaż nerwowe okrzyki szybko ucichły. Jeśli Jamie oberwał po tył­ ku, pomyślał żartobliwie Roger, to chyba mu się to spodobało. Miał lekko zaczerwienione policzki i otaczała go dyskretna, ale zdecydowana aura za­ dowolenia. Przyczyna szybko się wyjaśniła, gdy Jamie wyjął zza pazuchy małe za­ winiątko. Rozwinął płócienną ścierkę i pokazał kilka świeżych biskwitów, jeszcze ciepłych, ociekających masłem i miodem. - Chyba pani Bug zrobiła je na przekąskę dla szwaczek - powiedział, chwaląc się zdobyczą. - Ale w misie zostało mnóstwo ciasta, na pewno dla wszystkich starczy. - A gdyby zabrakło, zwalę to na ciebie. - Roger lizał strużkę ciepłego miodu, który spływał mu po nadgarstku. Wytarł się i oblizał pałce, przy­ mykając oczy w zachwycie. - Co, wydasz mnie inkwizycji? - Jamie w rozbawieniu zmrużył niebie­ skie oczy i otarł okruszki z brody. - I to po tym, jak podzieliłem się z to­ bą łupem! To się nazywa wdzięczność! - To nie zaszkodzi twojej reputacji - odparł zgryźliwie Roger. - Jem i ja jesteśmy persona non grata po tym, co się stało w zeszłym tygodniu z jej piernikiem. A Jego Wysokość zdaniem babci Bug nie może zrobić nic złe­ go. Nie miałaby nic przeciwko temu, żebyś sam zjadł wszystkie zapasy. Jamie oblizał resztki miodu z kącików ust, rad, że zawsze jest w łaskach u pani Bug. - Dobrze, może tak być. Jeśli jednak zamierzasz wszystko zrzucić na mnie, lepiej wytrzyj chłopaka z resztek dowodów rzeczowych, nim wró­ cicie do domu. Jemmy dobrał się do smakołyku w pełnym skupieniu, dzięki czemu ca­ ła jego buzia błyszczała od masła, po koszuli płynęły bursztynowe struż­ ki miodu, a we włosach miał coś, co okazało się kawałkami na wpół prze­ żutego biskwita. - Kiedy zdążyłeś się tak wysmarować? - Zdziwił się Roger. - Zobacz, co zrobiłeś z koszulą! Matka zabije nas obu. - Wziął ścierkę i na próżno -489-

próbował trochę wytrzeć koszulę, ale udało mu się tylko bardziej roze­ trzeć miód. - Nie martw się - stwierdził spokojnie Jamie. - Przed końcem dnia bę­ dzie tak brudny, że matka nawet tego nie zauważy. Uważaj, chłopcze! Szybko pochwycił połówkę biskwita, która odłamała się, gdy Jemmy pró­ bował wepchnąć do ust cały. - Może jednak - powiedział po chwili po­ gryzając resztkę uratowanego biskwita i patrząc na wnuka - trochę przepłuczemy go w strumieniu. Lepiej, żeby świnie nie poczuły od niego miodu. Roger zaniepokoił się nieco, gdy zdał sobie sprawę, że Jamie wcale nie żartował, mówiąc o świniach. Często widywało się albo słyszało dzikie świ­ nie w pobliskim lesie, ryjące w butwiejących liściach pod dębami i topo­ lami albo chrząkające z zadowoleniem nad znalezionymi kasztanami. O tej porze roku jedzenia było mnóstwo, a świnie nie stanowiły zagrożenia dla dorosłego mężczyzny. Co innego jednak mały chłopiec, słodko pachną­ cy. .. Wydawałoby się, że świnie jedzą tylko korzonki i żołędzie, ale Roger ciągle miał przed oczami obraz wielkiej białej maciory, którą widział kilka dni temu. Chrupała sobie spokojnie, a z ryja wystawał jej nagi, ociekają­ cy krwią ogon oposa. Biskwit stanął mu w gardle. Podniósł Jemmy'ego, nie zważając na to, że się klei, włożył go sobie, rozchichotanego, pod ramię, tak że rączki i nóż­ ki wisiały mu w powietrzu. - Chodź - powiedział zrezygnowany. - Mamie wcale by się nie spodo­ bało, gdyby zjadła cię świnia.

Kołki na płot leżały na stosie obok kamiennego filara. Roger grzebał w sto­ sie tak długo, aż znalazł krótki kawałek, którym podważył wielki kawał granitu tak, aby wsunąć pod niego obie ręce. Przykucnął, wciągnął kamień na uda i bardzo powoli wstał, prostując plecy jeden krąg po drugim. Z wy­ siłku palce wryły mu się w pokrytą porostami powierzchnię. Potrząsnął głową, żeby strzepnąć szczypiącą strugę potu, który spływał mu na oczy. - Tato, tato! Roger poczuł nagłe szarpnięcie za spodnie. Zamrugał, żeby pozbyć się potu z oczu, i rozstawił nogi szeroko, żeby nie przewrócić się razem z ka­ mieniem. Chwycił mocniej głaz i zdenerwowany spojrzał w dół. - Co, synku? Jemmy trzymał go za spodnie obiema rękami. Patrzył w stronę lasu. - Świnia, tato - szepnął. - Wielka świnia. -490-

Roger spojrzał i zamarł. W odległości kilku kroków przed nimi stał wiel­ ki czarny dzik. W kłębie miał chyba więcej niż trzy stopy, a ważył co naj­ mniej sto funtów. Miał żółtawe, zakrzywione szable długości przedramie­ nia Jemmy'ego. Stał z uniesionym łbem i poruszał chrapami, węsząc w powietrzu w poszukiwaniu jedzenia albo zagrożenia. - Cholera - wyrwało się Rogerowi. Jemmy, który zawsze radośnie podchwytywał wszelkie brzydkie słowa, teraz tylko złapał się mocniej nogi ojca. Myśli pędziły przez głowę Rogera jak rozpędzone pociągi. Czy dzik za­ atakuje, jeśli się poruszy? Musiał się poruszyć, mięśnie drżały mu od wy­ siłku. Z chaosu myśli wybrał jedną spójną. - Jem - powiedział bardzo spokojnym głosem - schowaj się za mnie. Szybko - dodał z naciskiem, kiedy dzik odwrócił głowę w ich kierunku. Zobaczył ich. Roger zauważył, że wzrok zwierzęcia skupia się na nich. Dzik zrobił ruch do przodu. Jego racice wydawały się absurdalnie małe i delikatne pod groźnym cielskiem. - Widzisz gdzieś dziadka, Jem? - zapytał Roger, starając się mówić spo­ kojnie. Ramiona paliły go żywym ogniem i miał wrażenie, jakby łokcie miażdżyło mu imadło. - Nie - szepnął Jem. Roger czuł, jak chłopiec przyciska się do jego nóg z tyłu. - Rozejrzyj się. Poszedł nad strumień, będzie wracał z tamtej strony. Odwróć się i patrz. Dzik był ostrożny, ale nie wystraszony. Tak to jest, jeśli za rzadko się na nie poluje, pomyślał Roger. Powinni raz na tydzień wypatroszyć kilka świń w lesie jako lekcję dla pozostałych. - Dziadek! - Rozległ się za jego plecami głos Jemmy'ego, piskliwy i prze­ rażony. Na ten dźwięk sierść na grzbiecie zwierza zjeżyła się gwałtownie. Ob­ niżył głowę i napiął mięśnie, gotowy do szarży. -Biegnij, Jem! - krzyknął Roger. - Biegnij do dziadka! Nagły przypływ adrenaliny sprawił, że kamień przestał ważyć. Roger cisnął nim w szarżującego dzika, trafiając go w bark. Dzik sapnął, zasko­ czony, zachwiał się, a potem otworzył pysk i zaryczał. Ruszył na Rogera, potrząsając kłami. Roger nie mógł uskoczyć w bok, żeby dzik go minął, bo Jem był jesz­ cze blisko za nim. Kopnął więc zwierza z całej siły w szczękę, a potem rzu­ cił się, łapiąc go mocno za kark. -491-

Palce ześlizgiwały mu się po szczecinie. Wbijały się i ześlizgiwały z twar­ dych wałków umięśnionego cielska. Chryste, to było jak siłowanie się z ożywionym workiem z betonu! Roger poczuł coś ciepłego i mokrego na ręce i wyszarpnął rękę. Czyżby dzik rozciął mu skórę? Nie czuł bólu. Mo­ że to ślina ze zgrzytających szczęk. A może rana była tak głęboka, że nic nie czuł. Nie miał czasu, żeby spojrzeć. Wyciągnął rękę do tyłu, wyma­ chując na oślep. W końcu złapał owłosioną nogę i pociągnął z całej siły. Dzik przewrócił się na bok, kwicząc, zaskoczony, ale Roger także wy­ lądował na ziemi. Kolanem uderzył w kamień. Ból przeszył go od kostki do pachwiny. Zwinął się odruchowo, sparaliżowany uderzeniem. , Dzik już wstał, otrząsnął szczecinę, chrząkając, ale nie patrzył na Ro­ gera. Zakurzyło się i Roger widział tylko zakręcony ogonek przyciśnięty do zadu. Za sekundę dzik odwróci się, wypatroszy go aż po gardło i zdepcze jego resztki. Roger złapał kamień, ale rozpadł mu się w ręku — była to zaschnięta gruda błota. Usłyszał dyszenie i tupot nadbiegającego z lewej człowieka. Rozległ się zadyszany krzyk. - Tulach. Ard! Tulach Ard! Knur usłyszał okrzyk Jamiego i chrząkając, obrócił się do nowego wro­ ga z otwartym pyskiem i oczami czerwonymi z wściekłości. Jamie trzymał w ręku sztylet. Roger dostrzegł błysk metalu, gdy Jamie pochylił się, zamachnął i ciął dzika, a potem odskoczył w bok. Nóż. Wal­ czyć z czymś takim nożem? Chyba jesteś pieprznięty, pomyślał przytomnie Roger. - Nie, wcale nie - odparł zadyszany Jamie i Roger zdał sobie sprawę, że musiał to powiedzieć. Jamie przykucnął, balansując na stopach, i wyciągnął wolną rękę w stro­ nę Rogera, nie spuszczając oczu z dzika. Zwierzę zatrzymało się, grzeba­ ło w ziemi racicami i zgrzytało zębami, kołysząc łbem i oceniając swoje szanse. - Bioran! - zawołał Jamie. - Kij, włócznie - podaj mi! Włócznia... złamany kołek z płotu. Roger nadal nie miał czucia w jed­ nej nodze, ale mógł się poruszać. Obrócił się, złapał kostropaty kołek, cof­ nął się w biodrach i wstawił kołek przed siebie, ostrym końcem mierząc w dzika. - Tulach Ard! - wrzasnął. - Chodź tu, ty tłusta świnio! Na chwilę przyciągnął uwagę dzika, który zwrócił się w jego stronę. Ja­ mie rzucił się i dźgnął dzika między łopatki. Rozległ się przenikliwy kwik i knur zakręcił się w miejscu. Krew trysnęła z głębokiej rany grzbietu. Ja-492-

mie uskoczył w bok, potknął się, upadł i pojechał po błocie i mokrej tra­ wie. Nóż wypadł mu z ręki. Roger rzucił się naprzód i z całej siły wbił dzikowi zaimprowizowaną włócznię tuż pod ogon. Zwierzę zakwiczało przenikliwie i skoczyło w po­ wietrze. Kołek obrócił się Rogerowi w rękach, raniąc je ostrą korą. Trzy­ mał go z całej siły i nie wypuścił, kiedy dzik padł na bok, wił się w furii, zgrzytał zębami i ryczał, bryzgając na wszystkie strony krwią i błotem. Jamie wstał, umazany błotem, i wrzasnął. Złapał inny kołek, zamach­ nął się i walnął w łeb unoszącego się właśnie dzika. Rozległ się trzask jak przy dobrym odbiciu piłki bejsbolowej. Dzik, zamroczony, chrząknął i przysiadł. Przeraźliwy wrzask z tyłu sprawił, że Roger wykonał półobrót w bio­ drach i spojrzał. Jemmy, trzymając nad głową sztylet dziadka i chwiejąc niebezpiecznie, biegł w stronę dzika, czerwony jak burak ze złości. -Jem! - krzyknął Roger. - Cofnij się! Dzik chrząknął głośno, a Jamie coś krzyknął. Roger nie miał czasu, że­ by zwracać na to uwagę i rzucił się na syna. Za plecami Jemmy'ego do­ strzegł w lesie ruch, który przyciągnął jego wzrok. Szara strzała/tuż przy ziemi, poruszała się tak szybko, że nie sposób było zobaczyć, co to. Tego już było za wiele. - Wilki! - krzyknął do Jamiego. Pomyślał, że wilki i dzikie świnie razem to już lekka przesada. Zabrał dziecku nóż i zakrył je własnym ciałem. Przywarł do ziemi. Czuł, jak Jemmy wierci się pod nim. Czekał, czując dziwny spokój. To będzie szabla dzika czy kieł, zastanawiał się. - Już dobrze, Jem. Nie ruszaj się. Już dobrze, tata cię trzyma. - Czoło miał przyciśnięte do ziemi, a głowa Jemmy'ego leżała we wgłębieniu je­ go ramienia. Jedną ręką osłaniał chłopca, w drugiej ściskał nóż. Przygar­ bił się, czując, że jego kark jest odsłonięty i narażony na atak, ale nie mógł się poruszyć i zasłonić. Teraz już słyszał wilka. Wył i szczekał, porozumiewając się z towarzy­ szami. Dzik wydawał z siebie straszliwy przeciągły ryk. Jamie, zbyt zady­ szany, żeby krzyczeć, przeklinał zwierzę krótkimi, chaotycznymi frazami po gaelicku. Nad głową Rogera coś zatrzepotało, a potem rozległo się dziwne, pu­ ste tąpniecie i zapadła absolutna cisza. Oniemiały Roger uniósł głowę o kilka cali i zobaczył dzika stojącego pa­ rę kroków przed nim, z rozdziawioną paszczą jak gdyby w szczerym zdu­ mieniu. Za zwierzęciem stał Jamie, cały we krwi i błocie, z takim samym wyrazem twarzy. -493-

Przednie nogi dzika ugięły się i zwierzę padło na kolana. Zachybotało się, oczy mu się zaszkliły i zwaliło się na bok. Drzewce strzały wyglądało delikatnie i niegroźnie w porównaniu z cielskiem dzika. Jemmy wiercił się i płakał pod ojcem. Roger powoli usiadł i przytulił syna. Zauważył, że trzęsą mu się ręce, ale poza tym nie czuł nic. Rozer­ wana skóra na dłoni piekła go, a kolano boleśnie pulsowało. Odruchowo poklepał uspokajająco Jemmy'ego po plecach i spojrzał w stronę drzew. Zobaczył stojącego na skraju lasu Indianina z łukiem w ręku. - Ian - powiedział cicho i na jego powalanej błotem, krwią i trawą twa­ rzy pojawiła się pełna niedowierzania radość. - O Boże, to przecież Ian.

109. Głos czasu Ponieważ Lizzie nie miała matki, która zadbałaby o jej wyprawę ślubną, kobiety z Ridge postanowiły zbiorowym wysiłkiem zaopatrzyć ją w takie rzeczy, jak halki, koszule nocne, dziergane pończochy, a kilka bardziej uta­ lentowanych pań przygotowało kawałki materiałów na kołdrę. Kiedy ma­ teriały zostały skompletowane, wszystkie kobiety przyszły do „wielkiego domu" i zajęły się właściwym robieniem kołdry - pracowitym zszywa­ niem wierzchu z kawałeczków i łączeniem go metodą pikowania ze spodem. W środek wkładano resztki zużytych koców, pozszywane gałganki, wełniane wyczeski - żeby kołdra była ciepła. Nie miałam ani specjalnego talentu, ani szczególnej cierpliwości do szycia, ale byłam dość zręczna w drobnych, precyzyjnych ściegach. A co ważniejsze, miałam wielką kuchnię z dobrym światłem, w której mieści­ ła się rama do pikowania kołdry, oraz mogłam liczyć na pomoc pani Bug, która zaopatrywała szyjące panie w herbatę i jęczmienne placuszki z jabł­ kami. Byłyśmy w trakcie zszywania wzoru w odcieniach kremowych i nie­ bieskich, który przygotowała pani Lindsay, żona Evana, gdy nagle w drzwiach wychodzących na korytarz pojawił się Jamie. Panie, zaabsor­ bowane rozmową o chrapiących mężach, nie zauważyły go, ale ja sie­ działam przodem do drzwi. Widocznie nie chciał przeszkadzać ani zwra­ cać na siebie uwagi, bo nie wszedł do środka. Kiedy jednak nasze spojrzenia spotkały się, kiwnął na mnie głową. -494-

Zerknęłam na Bree, która siedziała obok mnie. Ona też go zauważyła. Uniosła brew i wzruszyła ramionami. Zabezpieczyłam szew, zawiązując niewidoczny supełek, wbiłam igłę w materiał i wstałam, mrucząc coś prze­ praszająco. - Dawaj mu piwo na kolację - radziła pani Chisholm pani Aberfeldy. Dużo i mocno rozwodnione. Będzie musiał co pół godziny budzić się na siku i nie zacznie chrapać. - A gdzież tam! - oponowała pani Aberfeldy. - Próbowałam. Ale kiedy wraca do łóżka, chce... hmm. - Zaczerwieniła się, a pozostałe panie zare­ chotały. - Mniej wtedy śpię, niż gdy on chrapie! Jamie czekał na korytarzu. Kiedy wyszłam, złapał mnie za ramię i po­ ciągnął przed frontowe drzwi. -Co... - zaczęłam, zdziwiona. I wtedy zobaczyłam wysokiego Indianina siedzącego na skraju terasy. - Co... - powtórzyłam znowu, a wtedy Indianin wstał i odwrócił się do mnie z uśmiechem. - Ian! - krzyknęłam i rzuciłam mu się na szyję. Był chudy i twardy jak wysuszony na słońcu rzemień; jego ubranie pachniało wilgotnym drzewem, ziemią, a także czuło się od niego słabe echo dymu z indiańskiego domu. Odsunęłam się, wytarłam oczy, by go dobrze widzieć, a zimny nos trącił mnie w rękę. - Ach, to ty! - powiedziałam do Rollo. - Myślałam, że już nigdy więcej cię nie zobaczę! - Wzruszona, wytargałam go za uszy. Szczeknął, opadł na przednie łapy i równie szczęśliwy jak ja, machał wściekle ogonem. -Piesek! Piesek-piesek! Tutaj, piesku! - Jemmy wybiegł ze swojej cha­ ty i biegł, co sił w krótkich nóżkach. Rollo wystrzelił ku niemu i zaczęli się kotłować wśród burzy pisków. Bałam się, że Rollo - w końcu półwilk - będzie traktował Jemmy'ego jak zdobycz, ale szybko się przekonałam, że obaj bawią się świetnie. Mat­ czyny radar Brianny wychwycił piski, więc pośpieszyła ku drzwiom. - Co... - zaczęła, widząc walkę toczącą się na trawniku. Wtedy stanął przed nią Ian, przytulił ją i pocałował. Jej okrzyk spro­ wadził na ganek całe kółko szyjących pań, które zaczęły pytać, wykrzyki­ wać i hałasować, włączając się w ogólne podniecenie. W całym tym zamieszaniu zauważyłam, że Roger, który właśnie się po­ jawił, ma na czole świeże zadrapanie, podbite oko, a na sobie czystą ko­ szulę. Zerknęłam na Jamiego, z którego twarzy nie znikał szeroki uśmiech. Jego koszula - przeciwnie niż Rogera - była nie dość, że brudna, to jesz­ cze rozerwana z przodu i na rękawie. Na materiale widniały też smugi -495-

z błota i zaschłej krwi. Zważywszy, że Jemmy miał mokre włosy i świeżą, aczkolwiek w tej chwili już bynajmniej nie czystą koszulę, uznałam, że jest w tym coś podejrzanego. - Co wy, u diabła, robiliście? - zapytałam ostro. - Nieważne, Angliszko. - Jamie pokręcił głową. - Mam dla ciebie świe­ żego dzika do podziału. Jak znajdziesz czas. Zdenerwowana, odrzuciłam do tyłu pasmo włosów. - Czy to miejscowy odpowiednik zwyczaju zabijania utuczonego ciela­ ka z okazji powrotu syna marnotrawnego? - zapytałam, szukając wzro­ kiem Iana, który całkiem zniknął wśród powodzi kobiet. Zauważyłam, że Lizzie uwiesiła się jego ramienia, a jej blada twarz dosłownie promienie­ je. Na ten widok poczułam pewien niepokój, ale na razie odsunęłam od siebie wszelkie obawy. - Czy Ian przyprowadził ze sobą przyjaciół? Albo może rodzinę? Mówił, że jego żona spodziewa się dziecka, a było to co najmniej dwa lata temu. Dziecko - jeśli wszystko dobrze poszło - powinno już chodzić. Jamie trochę spochmurniał. -Nie - odparł. - Jest sam, nie licząc psa, rzecz jasna. -Och. Cóż... - Wygładziłam włosy i zawiązałam ponownie wstążkę. Zaczęłam się zastanawiać, co powinnam zrobić - z szyciem, świeżym dzi­ kiem i uroczystą kolacją; tym powinna się zająć pani Bug. - Mówił, jak długo zostanie? Jamie wziął głęboki wdech, kładąc dłoń na moich plecach. - Na zawsze - odparł głosem pełnym radości, ale z odrobiną dziwnego smutku, co sprawiło, że spojrzałam na niego zaskoczona. - Wrócił do domu.

Nim skończyliśmy z dzieleniem mięsa, szyciem i kolacją, a goście wyszli z zapasem nowych plotek, zrobiło się bardzo późno. Plotek nie było za dużo: Ian odnosił się do wszystkich przyjaźnie, ale był małomówny i nie­ wiele opowiadał o swojej podróży z północy, a w ogóle nie wspomniał o jej powodach. - Czy Ian coś ci powiedział? - zapytałam Jamiego, kiedy przed kolacją znalazłam go w gabinecie samego. - Bardzo mało. Tylko tyle, że wrócił na stałe. - Podejrzewasz, że stało się coś złego z jego żoną? I z dzieckiem? - Po­ czułam głębokie ukłucie niepokoju o Iana i szczupłą, ładną dziewczynę z plemienia Mohawków, o imieniu Wakyo'teyehsnonhsa - Pracująca Włas-496-

nymi Rękoma, Ian nazywał ją Emily. Śmierć przy porodzie była dość czę­ sta, także wśród Indian. - Nie wiem, ale myślę, że chyba tak. W ogóle o nich nie mówił, a oczy ma o wiele starsze niż on sam. Wtedy w drzwiach pojawiła się Lizzie z ważną wiadomością od pani Bug odnośnie kolacji, więc musiałam wyjść. Idąc za Lizzie do kuchni, za­ stanawiałam się, co znaczył dla niej powrót Iana, zwłaszcza jeśli nasze po­ dejrzenia odnośnie jego indiańskiej żony były słuszne. Lizzie podkochiwała się w Ianie przed jego wyjazdem i miesiącami usy­ chała z tęsknoty, gdy zdecydował się zostać z Kahnyen'kehaka. Ale to by­ ło ponad dwa lata temu, a dwa lata to dużo czasu, zwłaszcza dla młodej osoby. Rozumiałam, co miał na myśli Jamie, mówiąc o oczach Iana. Dobrze wiedziałam, że nie był tym samym impulsywnym, radosnym chłopakiem, który pojechał do Mohawków. A Lizzie nie była już tą samą adorującą go cichą myszką. Ale przede wszystkim Lizzie była przyrzeczona Manfredowi McGillivrayowi. Mogłam tylko dziękować Bogu, że ani Ute McGillivray, ani żadna z jej córek nie przyszły szyć kołdry. Przy odrobinie szczęścia uniesienie z po­ wodu powrotu Iana szybko przeminie. - Wygodnie ci tam będzie? - zapytałam niepewnie Iana. Ułożyłam dla niego kilka kołder i poduszkę z gęsiego puchu na stole ope­ racyjnym, gdy grzecznie odmówił spania w łóżku pana Wemyssa i nie zgo­ dził się, gdy pani Bug chciała zrobić mu posłanie przy kuchennym palenisku. - Och, ciociu - powiedział, uśmiechając się. - Nie uwierzyłabyś, gdybyś wiedziała, gdzie zdarzało się nam z Rollo spać. - Przeciągał się, ziewnął i za­ mrugał. - Chryste, od ponad miesiąca, jak nie dłużej, nie byłem na nogach po zachodzie słońca. - I podejrzewam, że dawno nie wstawałeś o świcie. To dlatego pomy­ ślałam, że tu ci będzie lepiej. Nikt ci nie będzie przeszkadzał, jeśli zechcesz pospać dłużej. - Tylko jeśli zostawię otwarte okno, żeby Rollo wychodził i wychodził, kie­ dy zechce - zażartował. - Ale zdaje się, że postanowił zapolować w domu. Rollo siedział po środku podłogi z uniesionym w oczekiwaniu pyskiem, a jego złote wilcze oczy wpatrywały się w górne drzwi kredensu. Zza drzwi dobiegało ciche warczenie, jakby woda gotowała się w imbryku. - Stawiałbym na kota, Ian - wtrącił się Jamie, wchodząc do pracowni. Ten Adso ma bardzo dobre zdanie na swój temat. Widziałem w zeszłym tygodniu, jak gonił lisa. -497-

- To, że stałeś za nim ze strzelbą, nie miało oczywiście żadnego wpły­ wu na ucieczkę lisa - zauważyłam. - Cóż, twój cheetie nie potrzebuje pomocy - odparł Jamie, uśmiechając się szeroko. -Cheetie - powtórzył Ian cicho. - To bardzo miłe... znowu mówić po szkocku, wuju Jamie. Jamie pogłaskał lekko Iana po ramieniu. - Zapewne, a mhic a pheathar - powiedział bardzo cicho. - Zapomnia­ łeś, jak się mówi po gaelicku? - 'S beag 'tha fhios aig fear a bhaile mar 'tha fear na mara beo - odpowiedział bez wahania Ian. To było znane powiedzenie: „Niewiele wie szczur lądowy o życiu ma­ rynarza". Jamie roześmiał się mile zaskoczony, a Ian odpowiedział mu szerokim uśmiechem. Twarz miał ogorzałą na brąz. Od jego nosa do kości policz­ kowych biegły wykropkowane półkoliste linie tatuażu Mohawków. Przez chwilę widziałam jednak w jego piwnych oczach łobuzerskie ogniki i zo­ baczyłam w nim chłopca, którego kiedyś znałam. - Czasem nazywałem różne rzeczy w myślach - powiedział, a uśmiech nieco mu przygasł. - Patrzyłem na różne przedmioty i powtarzałem w my­ ślach słowa: avbhar, coire, skirlie. Żeby nie zapomnieć. - Zerknął nieśmiało na Jamiego. - Powiedziałeś mi wuju, że mam nie zapomnieć. Jamie zamrugał i odchrząknął. - Tak mówiłem - mruknął. - Cieszę się. - Uścisnął mocno ramię Iana i padli sobie w ramiona, wyściskali się mocno, klepiąc się po plecach bez słów. Nim zdążyłam otrzeć oczy i wydmuchać nos, rozłączyli się i zaczęli roz­ mawiać, jakby nigdy nic, traktując moje wzruszenie jako przejaw bab­ skiego sentymentalizmu. - Starałem się nie zapomnieć szkockiego i gaelickiego, wuju - powie­ dział Ian, odchrząkując. - Ale łacinę trochę zaniedbałem. - Nie sadzę, żebyś miał specjalnie dużo okazji do szlifowania łaciny stwierdził Jamie. Otarł rękawem nos i uśmiechnął się. - No chyba że tra­ fiłeś na wędrującego jezuitę. Ian spojrzał dziwnie. Zerknął na Jamiego, na mnie, a potem na drzwi gabinetu, żeby sprawdzić, czy nikt nie idzie. - To niezupełnie tak, wuju - powiedział. Podszedł cicho do progu, wyjrzał na korytarz, a potem zamknął ostroż­ nie drzwi i stanął z powrotem obok stołu. Nosił w talii małą skórzaną sa-498-

kiewkę, w której najwyraźniej miał cały jego doczesny dobytek - oprócz noża, łuku i kołczanu. Zdjął ją wcześniej, ale teraz zaczął w niej szperać. Wyjął książeczkę obłożoną w czarną skórę. Podał Jamiemu, a on otworzył, zafrapowany. - Kiedy... tuż przed tym, jak opuściłem Snaketown, stara Tewaktenyonh dała mi tę książeczkę. Widziałem ją już wcześniej. Emily... - Urwał, odchrząknął i zaczął mówić dalej, spokojnie. - Emily wyprosiła kiedyś o kartkę z niej dla mnie, żebym mógł wysłać wam wiadomość, że wszyst­ ko jest dobrze. Dostaliście? - Tak, dostaliśmy - zapewniłam go. - Jamie wysłał ją później twojej matce. - Tak? - Na wspomnienie o matce twarz Iana rozjaśniła się. - To dobrze. Mam nadzieję, że się ucieszy na wieść, że wróciłem. - Stawiam na to wszystko - stwierdził Jamie. - Ale co to jest? - Podniósł książeczkę i uniósł pytająco brew. - Wygląda jak brewiarz. - Tak wygląda. - Kiwnął głową Ian i podrapał ślad po ugryzieniu ko­ mara na szyi. - Ale to nie jest brewiarz. Zajrzyj do środka. Przysunęłam się do Jamiego i zerknęłam mu ponad łokciem, gdy otwie­ rał książeczkę. Zobaczyłam postrzępiony brzeg - pozostałość po wyrwa­ nej pierwszej, pustej kartce. Dalej nie było jednak strony tytułowej ani druku. To wyglądało na jakiś dziennik. Strony były wypełnione odręcz­ nymi zapiskami czarnym atramentem. Pierwszą stronę rozpoczynały dwa słowa nagryzmolone dużymi, drżą­ cymi literami. Ego sum. Jestem. - Ano jesteś... - mruknął pod nosem Jamie. - Ale kim jesteś? - W po­ łowie strony był dalszy ciąg zapisków. Tutaj pismo było drobniejsze, bar­ dziej staranne, ale nadal wydawało mi się dziwne. Prima cogitatio est... - To pierwsza świadoma myśl - czytał Jamie cicho, od razu tłumacząc. Jestem. Nadal istnieję. Czy istniałem w tamtym miejscu, między jednym a drugim? Musiałem istnieć, bo pamiętam to. Później to opiszę. Na razie bra­ kuje mi słów. Bardzo źle się czuję. Litery były małe, okrągłe, każda oddzielna. Widać było wysiłek skru­ pulatnego i uważnego pisarza, ale litery przewracały się jak pijane, a sło­ wa rozjeżdżały po stronie. Naprawdę musiał się źle czuć, o ile uznać pi­ smo za wskazówkę. -499-

Kiedy na następnej stronie znowu pojawiły się zapiski, pismo było spo­ kojniejsze - jak nerwy piszącego. Ibi denum locus... Oto właściwe miejsce. Może być. Ale to też właściwy czas, wiem o tym. Drzewa i krzewy są inne. Na zachodzie była polana, a teraz całkiem porosły ją wawrzyny. Kiedy wszedłem do kręgu, patrzyłem na wielką magnolię, a te­ raz jej nie ma. W tym miejscu rośnie młody dąb. Dźwięki są inne. Nie sły­ chać autostrady ani samochodów w oddali. Tylko ptaki, śpiewające bardzo głoś­ no. Wiatr. Nadal mam zawroty głowy. Słabe nogi. Jeszcze nie mogę stanąć. Obudzi­ łem się pod ścianą, gdzie wąż pożera własny ogon, ale w pewnej odległości od jamy, w której ułożyliśmy krąg. Musiałem się stamtąd wyczołgać; na rękach i ubraniu mam ziemię i zadrapania. Przez jakiś czas po przebudzeniu leża­ łem - zbyt słaby, żeby wstać. Teraz już czuję się lepiej. Nadał jestem słaby i chory, ale też cieszę się. Zadziałało. Udało się nam. - Nam? - powiedziałam, patrząc na Jamiego zdziwiona. Wzruszył ra­ mionami i odwrócił kartkę. Kamień zniknął. W kieszeni mam tylko plamę po sadzy. Więc Raymond miał rację. To był mały, nieszlifowany szafir. Muszę pamiętać, żeby wszystko zapisać dla dobra tych, którzy mogą przyjść po mnie. Zimny dreszcz przeczucia przeszedł mi po plecach, poczułam mrowie­ nie skóry na głowie i włosy zaczęły mi się unosić. Którzy mogą przyjść po mnie. Nie zastanawiając się, wyciągnęłam rękę i dotknęłam książki - nie­ odparty impuls. Musiałam go jakoś dotknąć, nawiązać kontakt z zaginio­ nym autorem tych słów. Jamie zerknął na mnie zaciekawiony. Z pewnym wysiłkiem zabrałam rękę i zacisnęłam palce w pięść. Jamie wahał się przez chwilę, ale potem spojrzał znów do notatnika, jakby porządne, czarne litery przyciągały je­ go wzrok, tak samo jak mój. Już wiem, co mnie uderzyło w tych literach. Nie napisano ich piórem. Zapis piórem, nawet najstaranniejszy, ma niejednakową intensywność jest ciemny tuż po zanurzeniu pióra i w miarę pisania blednie. Tutaj każ­ de słowo było takie samo - cienka czarna linia, ledwo zauważalnie wklę­ sła. Pióro nie zostawia takich śladów. - Długopis - powiedziałam. - Napisał to długopisem. Mój Boże. -500-

Jamie spojrzał na mnie. Musiałam poblednąć, bo poruszył się, jakby chciał zamknąć książeczkę, ale pokręciłam głową i gestem poprosiłam, że­ by czytał dalej. Zmarszczył niepewnie brwi, ale wrócił do lektury, co chwi­ la zerkając na mnie. Potem zapiski całkiem go pochłonęły. Uniósł brwi, pa­ trząc na słowa na następnej stronie. - Popatrz - powiedział cicho, podsuwając mi książkę i wskazując na jed­ ną linijkę. Była napisana po łacinie, jak wszystko, ale w tekst wpleciono nieznane słowa - długie i dziwaczne. - Język Mohawków? - zapytał Jamie. Spojrzał na Iana. - To na pewno słowo w języku Indian, może algonkińskim? - Ulewny Deszcz - powiedział cicho Ian. - To Kahnyen'kehaka - język Mohawków, wuju. Ulewny Deszcz to czyjeś imię. I inne imona. Silny Pie­ chur, Sześć Żółwi, Rozmawiający z Duchami. - Myślałem, że Mohawkowie nie mają pisanego języka - powiedział Ja­ mie, a Ian pokręcił głową. - Nie, nie mają, wuju Jamie. Ale ktoś to zapisał - kiwnął głową na stro­ nę - i jeśli wypowie się to na głos, to brzmi jak słowa... - Wzruszył ra­ mionami. - To imiona Mohawków. Jestem pewny. Jamie patrzył na niego przez dłuższą chwilę, a potem pochylił głowę i kontynuował tłumaczenie. Ja miałem jeden szafir, Ulewny Deszcz drugi. Rozmawiający z Duchami miał rubin, Silny Piechur diament, a Sześć Żółwi szmaragd. Nie byliśmy pew­ ni wzoru - czy powinien mieć cztery punkty, w cztery strony świata, czy pięć, jak pentagram. Ale było nas pięciu, którzy poprzysięgli na krew, że to zrobią, więc zaznaczyliśmy na kręgu pięć punktów. Między tym i następnym zdaniem następowała przerwa. Po niej cha­ rakter pisma zmienił się: stał się równy i pewny, jakby autor przerwał, i podjął opowieść po pewnym czasie. Poszedłem sprawdzić. Nie ma śladu po kręgu - ale właściwie nie widzę po­ wodu, dlaczego miałby być. Myślę, że przez jakiś czas musiałem być nie­ przytomny; ułożyliśmy krąg w głębi otworu, ale na ziemi nie ma żadnych śla­ dów, które wskazywałyby, że przeczołgałem się albo przetoczyłem do miejsca, w którym się obudziłem. Widać jednak ślady po deszczu. Mam wilgotne ubra­ nie, ale nie potrafię powiedzieć, czy od deszczu, porannej mgły czy od potu, bo leżałem w słońcu. Gdy się obudziłem, było prawie południe, ponieważ słoń­ ce stało nade mną i było gorąco. Chce mi się pić. Czy wyczołgałem się przez -501-

szczelinę i potem zemdlałem? Czy też wyrzuciła mnie siła, która mnie prze­ niosła? Gdy tego słuchałam, ogarnęło mnie przedziwne uczucie, słowa rozlegały się echem w mojej głowie. Nie słyszałam ich nigdy wcześniej, a jednak brzmiały przerażająco znajomo. Pokręciłam głową, podniosłam wzrok i zo­ baczyłam, że Ian patrzy na mnie. Jego oczy były jasnobrązowe i zamyślone. - Tak - powiedziałam śmiało w odpowiedzi na jego spojrzenie. - Je­ stem. Brianna i Roger też. - Jamie, który właśnie przerwał czytanie, za­ stanawiając się nad jakąś kwestią, podniósł wzrok. Zobaczył minę Iana i moją. Wziął mnie za rękę. - Co z tego udało ci się zrozumieć, chłopcze? - zapytał cicho. - Całkiem sporo, wuju - odparł Ian, nie spuszczając ze mnie wzroku. Nie wszystko - uśmiechnął się przelotnie. - Na pewno nie poradziłem so­ bie z gramatyką, ale chyba zrozumiałem, o czym tu mowa. A ty? Nie bardzo było wiadomo, czy pytanie jest skierowane do mnie, czy Jamiego, ale oboje się zawahaliśmy i spojrzeliśmy po sobie. Potem odwróciłam się do Iana i kiwnęłam głową. Jamie też skinął i mocniej ścisnął moją dłoń. - Hmm - mruknął Ian, a jego twarz promieniała z dumy. - Wiedziałem, że nie jesteś wróżką, ciociu Claire!

Ian był bardzo zmęczony i w końcu, ziewając, położył się. Przedtem jed­ nak musiał przytrzymać Rollo, żebym mogła zabrać z kredensu Adsa, któ­ ry syczał jak wąż i zjeżył się tak, że zrobił się dwa razy większy. Złapałam kota za skórę na karku, żeby mnie nie wypatroszył pazurami, i wyniosłam go w bezpieczne miejsce, do naszej sypialni, gdzie rzuciłam go bezcere­ monialnie na łóżko. - I co było dalej? - zapytałam Jamiego. Zapalił już nową świecę. Jedną ręką rozwiązując koszulę, a drugą kart­ kując pamiętnik, usiadł na łóżku, zaabsorbowany lekturą. -Nie mógł odnaleźć przyjaciół. Przeszukiwał okolicę przez dwa dni, nawołując, ale nie znalazł żadnego śladu. Wpadł w rozpacz, ale wreszcie uznał, że musi ruszyć dalej. Był głodny, a nie miał nic oprócz noża i odro­ biny soli. Musiał zacząć polować albo znaleźć ludzi. Ian powiedział, że Tewaktenyonh dała mu te zapiski, a on się ucieszył, że będzie mógł przynieść je mnie. Powiedziała, że należały do mężczyzny, którego nazywano Ząb Wydry - członka mojej rodziny. -502-

Lodowaty prąd przeszedł mi po kręgosłupie i już mnie nie opuścił. Na skórze czułam dreszczyki niepokoju jak dotknięcia palców ducha. Moja rodzina, rzeczywiście. Powiedziałam jej kiedyś, że Ząb Wydry to być może ktoś z „mojej ro­ dziny", bo nie potrafiłam inaczej opisać specyficznej więzi między po­ dróżnikami w czasie. Nigdy nie spotkałam Zęba Wydry - przynajmniej nie w cielesnej postaci - ale jeśli to był mężczyzna, za którego go uważa­ łam, to znaczy, że jego głowa jest pochowana na naszym małym cmenta­ rzyku - razem ze srebrnymi plombami. Być może wreszcie dowiem się, kim naprawdę był i dlaczego - u licha spotkał go tak zaskakujący koniec. - Nie był najlepszym myśliwym - stwierdził krytycznie Jamie, marsz­ cząc brwi nad stronicą. - Nie potrafił nawet złapać susła we wnyki, i to w środku lata! Na szczęście Ząb Wydry - jeśli to rzeczywiście był on - znał trochę ja­ dalnych roślin. Objawiał wyjątkowe zadowolenie z siebie, bo rozpoznał papaję i persymonę. - Rozpoznanie persymon to żaden wyczyn, na miłość boską - stwier­ dziłam. - Wyglądają jak pomarańczowe piłki do bejsbolu! - I smakują jak dno nocnika - dodał Jamie, który zdecydowanie nie lubił persymon. - Jednakże po pewnym czasie zgłodniał, a jak człowiek jest dość głodny... - Urwał. Poruszał ustami w milczeniu, tłumacząc sobie ciąg dalszy. Mężczyzna przez jakiś czas błąkał się w dziczy. Właściwie słowo „błą­ kał się" nie było odpowiednie, bo obrał określony kierunek i szedł według słońca i gwiazd. To wydawało się dziwne - czego właściwie szukał? Niezależnie od tego, czego szukał, w końcu natrafił na wioskę. Nie mó­ wił językiem jej mieszkańców. - A dlaczego spodziewał się, że będzie nim mówił? - zastanawiał się na głos Jamie. Jednakże - jak wynikało z zapisków - mężczyzna wpadł w ogromną rozpacz, gdy odkrył, że kobiety gotują w żelaznych garnkach. - Tewaktenyonh mówiła o tym! - przerwałam Jamiemu. - Kiedy mi o nim opowiadała, o ile to ten sam człowiek - dodałam pro forma - mó­ wiła, że szczególnie interesowały go garnki, noże i broń. Powiedział, że Indianie... jak ona to ujęła? Że powinni „wrócić na ścieżki przodków", bo inaczej biały człowiek pożre ich żywcem. - Bardzo nerwowy gość - mruknął Jamie. - I lubił przenośnie. Na następnych stronach dziwne zainteresowania Zęba Wydry garnka­ mi stało się bardziej zrozumiałe. -503-

- Zawiodłem - czytał Jamie. - Przybyłem za późno. - Wyprostował się i zerk­ nął na mnie, a potem czytał dalej. Me wiem dokładnie, w jakim czasie jestem, i nie mogę się tego dowiedziećci ludzie nie mierzą czasu żadnym znanym mi sposobem, nawet gdybym znał ich język dość dobrze, aby zapytać. Ale wiem, że zjawiłem się za późno. Gdybym przybył wtedy, kiedy zamierzałem, przed 1650 rokiem, nie było­ by żelaza w wiosce tak daleko w głębi lądu. A skoro żelazo jest tu używane tak powszechnie, znaczy to, że pojawiłem się przynajmniej pięćdziesiąt lat za późno, a może nawet więcej! Odkrycie to sprawiło, że Ząb Wydry popadł w przygnębienie i kilka dni spędził pogrążony w najczarniejszej rozpaczy. W końcu jednak wziął się w garść i uznał, że musi iść dalej. Wobec tego wyruszył samotnie na pół­ noc, wyposażony przez mieszkańców wioski w niewielkie zapasy jedzenia. - Nie mam pojęcia, co ten człowiek zamierzał - zauważył Jamie - ale muszę przyznać, że nie brakowało mu odwagi. Jego towarzysze umarli al­ bo zaginęli, nie miał przy sobie nic, nie wiedział, gdzie jest, a jednak ru­ szył dalej. - Tak, ale szczerze mówiąc, sądzę, że nie miał innego pomysłu - dodałam. Znowu delikatnie dotknęłam dziennika, przypominając sobie moje pierwsze dni po przejściu przez kamienie. Różnica polegała jednak na tym, że temu mężczyźnie w jego przejściu przez kamienie przyświecał jakiś cel. Dlaczego to zrobił i jak, jeszcze się nie wyjaśniło. Podróżując samotnie przez pustkowia, mając za całe towarzystwo tyl­ ko książeczkę, Ząb Wydry postanowił zająć myśli spisywaniem relacji z po­ dróży. Być może nie uda mi się to, co sobie zamierzyłem, a właściwie zamierzy­ liśmy. W tej chwili to dość prawdopodobne, że po prostu umrę na tym pust­ kowiu. Ale jeśli tak ma być, pewne pocieszenie jest w tym, że zostanie jakiś ślad po naszym szlachetnym przedsięwzięciu. Tylko tak mogę uhonorować tych, którzy byli mi braćmi - moich towarzyszy w tej przygodzie. Jamie przerwał i potarł oczy. Świeca prawie cała już się wypaliła. Moje oczy łzawiły od ziewania, tak że ledwo widziałam stronę w migoczącym świetle. Od zmęczenia kręciło mi się w głowie. - Skończmy na dzisiaj - zaproponowałam. Z przyjemnością oparłam głowę na ciepłym i mocnym ramieniu Jamiego. - Nie mogę już dłużej wy-

-504-

siedzieć, po prostu nie dam rady. A chyba nie musimy się śpieszyć. Poza tym... - ziewnęłam tak rozdzierająco, że zakręciło mi się w głowie i mu­ siałam zamrugać. - Poza tym może Bree i Roger też chcieliby posłuchać. - Ano, masz rację, Angliszko. - Jamie zamknął notatnik i odłożył go ostrożnie na nocny stolik. Nie zaprzątałam sobie głowy wieczorną toaletą. Zrzuciłam tylko ubra­ nie, umyłam zęby i wpełzłam do łóżka w nocnej koszuli. Adso, który chra­ pał szczęśliwy na poduszce, nadąsał się, gdy przywłaszczyliśmy sobie je­ go miejsce. Ponieważ jednak Jamie upierał się przy swoim, w końcu naburmuszony kot przesunął się i ułożył się w nogach łóżkach. Rozciąg­ nął się na moich stopach jak futrzany dywanik. Jednakże po kilku chwi­ lach zapomniał o swojej urazie, zaczął ugniatać delikatnie pazurami po­ ściel oraz moje stopy i sennie mruczeć. Obecność kota działała niemal tak samo kojąco jak regularne, ciche chra­ panie Jamiego. Zazwyczaj czułam się jak w domu, bezpieczna w miejscu, które stworzyłam sobie w tym świecie, byłam szczęśliwa u boku Jamiego, niezależnie od okoliczności. Ale czasem nagle z całą wyrazistością docie­ rał do mnie ogrom przepaści, którą przebyłam, i oszałamiająca świado­ mość utraty świata, w którym się urodziłam. Wtedy czułam się bardzo sa­ motna. I czułam lęk. Kiedy usłyszałam słowa tego mężczyzny, odczułam jego przerażenie i rozpacz, wróciło do mnie wspomnienie strachu i wątpliwości towarzy­ szących mojej podróży przez kamienie. Przytuliłam się mocno do śpiącego męża, odnajdując ciepło i bezpie­ czeństwo, a w głowie usłyszałam słowa Zęba Wydry - okrzyk rozpaczy, który rozbrzmiewał w moim umyśle, przełamując barierę czasu i języka. Pod koniec jednej strony drobne łacińskie słowa stają się coraz bardziej pośpieszne, niektóre litery są bezkształtne, a końcówki słów giną w sza­ leństwie. Ostatnie linijki, zapisane po angielsku, wyrażają całą tragedię ich autora. O Boże, Boże... Gdzie oni są?

Dopiero następnego dnia po południu udało nam się zebrać Briannę, Ro­ gera oraz Iana i nie przyciągając niczyjej uwagi, zamknąć się po cichu w gabinecie Jamiego. Poprzedniego wieczoru, pod wpływem zmęczenia -505-

związanego także z nagłym powrotem Iana, byłam skłonna zaakcepto­ wać wszystko. Jednakże w jasnym świetle poranka, gdy zajęłam się co­ dziennymi obowiązkami, coraz trudniej mi było wierzyć, że zapiski na­ prawdę istnieją, a nie są jedynie czymś, co mi się przyśniło. A jednak mała, czarna, namacalna książeczka leżała na biurku Jamiego. Cały ranek obaj z łanem oddawali się tłumaczeniu. Kiedy przyszłam, po sposobie zwichrzenia włosów Jamiego zorientowałam się, że zapiski albo musiały być bardzo interesujące, albo okropnie przygnębiające. A może jedno i drugie. - Powiedziałem im, co to jest - oznajmił Jamie bez wstępów. Roger i Bree siedzieli obok siebie na stołkach i wyglądali bardzo po­ ważnie. Jemmy, który nie zgodził się rozstać z matką, siedział pod stołem i bawił się sznurkiem drewnianych korali. - Przeczytaliście całość? - zapytałam, siadając. Jamie pokiwał głową i zerknął na młodego Iana, który stał przy oknie, nie mogąc usiedzieć. Jego krótko przycięte włosy były prawie tak samo potargane jak Jamiego. - Tak, przeczytaliśmy. Nie będę czytał na głos całości, ale zacznę od te­ go fragmentu, gdzie autor postanowił wyjaśnić wszystko od początku. Zaznaczył ten fragment kawałkiem skóry, której zwykle używał jako zakładki. Przy narodzinach nadano mi imię Robert Springer. Odrzuciłem to imię i wszystko, co się z nim wiąże, ponieważ to gorzki owoc setek lat mor­ dów i krzywd, symbol rabunku, niewolnictwa i ucisku... - Widzicie, dlaczego nie chcę czytać wszystkiego dokładnie - skomen­ tował Jamie. - Ten człowiek potrafi zanudzić. Przesunął placem po stronicy, streszczając ją. - W roku Pana Naszego, ich pana, tego Chrystusa, w którego imieniu gwałcili i grabili... pisze dalej w tym stylu, aż w końcu dochodzi do tego, że to był rok tysiąc dziewięćset sześćdziesiąty ósmy. Rozumiem, że wiecie, o jakich morderstwach i grabieżach mówi? - Spojrzał na Briannę i Rogera. Bree wyprostowała się gwałtownie i złapała Rogera za rękę. - Znam to nazwisko - wyrzuciła z siebie. - Robert Springer. Znam! - Znałaś go? - zapytałam, czując dreszcz: podniecenia, przerażenia czy zwykłej ciekawości. - Nie, nie znałam go, ale kojarzę to nazwisko. Widziałam je w gazetach. A ty... ? - Odwróciła się do Rogera, ale on pokręcił głową i zmarszczył brwi. -506-

- Cóż, w Wielkiej Brytanii mogłeś nie słyszeć, ale w Bostonie to była głośna sprawa. Myślę, że Robert Springer był jednym z Piątki Montauków. Jamie ścisnął palcami grzbiet nosa. - Jakiej piątki? - Och, to... to taka historia... parę osób chciało zwrócić na siebie uwa­ gę. - Brianna machnęła lekceważąco ręką. - To nic ważnego. Byli aktywi­ stami Ruchu Indian Amerykańskich, a przynajmniej od tego zaczęli, mie­ li na tym punkcie kota... - Kot? Mieli kotka? - Jemmy wychwycił jedyne słowo, które wzbudzi­ ło jego zainteresowanie i wynurzył się spod stołu. - Nie, nie takiego kota, kochanie, niestety. Bree rozejrzała się za czymś, czym dziecko mogłoby się zająć. Zdjęła srebrną bransoletkę i dała Jemmy'emu. Widząc zdziwienie na twarzach ojca i kuzyna, wzięła głębszy oddech i zaczęła wyjaśniać, a Roger i ja cza­ sem coś dopowiadaliśmy. Pokrótce i dość chaotycznie przedstawiła sytu­ ację Indian w dwudziestym wieku. - Więc Robert Springer jest, czy raczej był, w swoich czasach jakby In­ dianinem? - Jamie zabębnił palcami o biurko, marszcząc brwi w skupie­ niu. - To się zgadza z jego opowieścią. On i jego towarzysze bardzo źle oceniali zachowanie tych, których nazywali „białymi". Przypuszczam, że mieli na myśli Anglików. Czy może raczej Europejczyków. - Tylko że w tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym ósmym roku to już nie byli Europejczycy, lecz Amerykanie. Pierwotnie tylko Indianie byli Ame­ rykanami, dlatego zaczęli nazywać siebie rdzennymi Amerykanami i... Roger poklepał ją w kolano, przerywając potok słów. - Może historią zajmiemy się trochę później - zasugerował. - A co pi­ sano w gazetach o Robercie Springerze? - Och. - Wybita z rytmu zmarszczyła brwi, żeby się skupić. - Zaginął. Wszyscy zaginęli, cała Piątka Montauków. Wszystkich poszukiwał rząd, ponieważ wysadzili kilka obiektów, czy coś takiego, już nie pamiętam. Zo­ stali aresztowani, ale wyszli za kaucją, a potem okazało się, że zniknęli. - Najwyraźniej - mruknął Młody Ian, zerkając na dziennik. - Przez tydzień pisały o tym wszystkie gazety - opowiadała Brianna. Wszyscy aktywiści ruchu oskarżali rząd, że sprzątnięto ich po cichu, żeby sprawy, które mogłyby wyjść na jaw w toku procesu, nie przysporzyły kłopotów rządzącym. Rząd oczywiście wszystkiemu zaprzeczał. Roz­ poczęły się wielkie poszukiwania i wydaje mi się, że gdzieś przeczytałam, że znaleźli ciało jednego z zaginionych. W lesie w New Hampshire czy -507-

w Vermont. Nie zdołano jednak ustalić przyczyny śmierci. Po pozostałej czwórce ślad zaginął. „Gdzie oni są? - zacytowałam cicho. - O Boże, Boże, gdzie oni są?" Jamie pokiwał z powagą głową. - Tak, myślę więc, że Robert Springer może być naszym człowiekiem. Dotknął z szacunkiem strony otwartego przed nim dziennika. - On i jego czterej towarzysze wyrzekli się wszelkich związków ze świa­ tem białych, przyjmując nowe imiona zgodne z własnym dziedzictwem. Tak napisał. - Tak powinni zrobić - stwierdził cicho Ian. Był w nim dziwny, nowy u niego spokój. Nagle dotarło do mnie z całą siłą, że przez ostatnie dwa lata był Mohawkiem. Został oczyszczony z białej krwi, przyjął imię Brata Wilka i stał się jednym z Kahnyen'kehaka, Strażników Zachodniej Bramy. Pomyślałam, że Jamie też zauważył ten spokój, ale nie spuszczał wzro­ ku z dziennika, przewracając powoli strony i podsumowując treść. Robert Springer, czyli Ta'wineonawira - „Ząb Wydry", jak postanowił się nazywać, miał rozliczne powiązania z półświatkiem ekstremistów po­ litycznych i z czymś jeszcze bardziej utajnionym, co nazywał szamani­ zmem rdzennych Amerykanów. Nie wiedziałam, ile jest podobieństwa między tym, co robił Ząb Wydry, i pierwotnymi wierzeniami Irokezów, ale uważał, że jest potomkiem Mohawków, i kultywował pozostałości ich tra­ dycji, które znalazł... albo wymyślił. W czasie ceremonii nadawania imienia po raz pierwszy spotkałem Raymonda. Gdy usłyszałam to zdanie, wyprostowałam się gwałtownie. Wspominał już o Raymondzie, ale wtedy nie zwróciłam uwagi na to imię. - Czy on opisuje tego Raymonda? - zapytałam pośpiesznie. Jamie pokręcił głową. - Nie wygląd. Mówi tylko, że Raymond był wielkim szamanem, który potrafił zamieniać się w ptaki i zwierzęta... i który potrafił wędrować w czasie - dodał ostrożnie. - Nie wiem - rozmyślałam głośno. - W pierwszej chwili wydało mi się... ale teraz już nie wiem. - Co? - Brianna patrzyła na nas, nic nie rozumiejąc. Pokręciłam głową i przygładziłam włosy. - Nieważne. Znałam w Paryżu kogoś o imieniu Raymond i myślałam... ale co na Boga robiłby w Ameryce w tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym ósmym roku? - Cóż, ty przecież też tam byłaś, prawda? - zwrócił mi uwagę Jamie. Ale zostawmy to na chwilę... -508-

Wrócił do tekstu, dziwnie sztywnej angielszczyzny przekładu. Zaintry­ gowany postacią Raymonda, Ząb Wydry spotkał się z nim kilkakrotnie i przyprowadził ze sobą kilku najbliższych przyjaciół. Stopniowo plan wspaniały, zuchwały plan, oszałamiający w swoim zamyśle... - Co za skromność - wtrącił Roger. .. .został obmyślony. Trzeba było przejść próbę. Wielu odpadło, ale ja nie. Pięciu z nas przeszło próbę. Słyszeliśmy głos czasu. W pięciu złożyliśmy przysięgę krwi, że podej­ miemy się tego wielkiego przedsięwzięcia, aby uchronić nasz lud od katastro­ fy. Aby napisać historię na nowo, naprawić błędy... - O Boże! - jęknął cicho Roger. - Co oni chcieli zrobić? Zabić Krzyszto­ fa Kolumba? - Niekoniecznie - stwierdziłam. - Chciał zjawić się tutaj przed tysiąc sześćsetnym rokiem. Wiesz, co się wtedy zdarzyło? - Nie wiem, co się wtedy stało - odparł Jamie, przeczesując palcami włosy. - Wiem jednak dość dobrze, co Ząb Wydry zamierzał. Planował udać się do Ligi Irokezów i podburzyć ich przeciwko białym osadnikom. Jego zdaniem osadników było wtedy tak mało, że Indianie z łatwością by się ich pozbyli, gdyby Irokezi im przewodzili. -Może miał rację - odezwał się cicho Ian. - Słyszałem historie, które opowiadali starzy ludzie. O tym, jak zjawili się pierwsi O'seronni, jak zo­ stali powitani, jak przywieźli towary na handel. Sto lat temu O'seronnich było niewielu, a Kahnyen'kehaka byli mistrzami, przywódcami Narodów. Tak, mogło im się udać, gdyby tylko zechcieli. - Ale nie mógłby powstrzymać Europejczyków - zaprzeczyła Brianna. Było ich po prostu za dużo. Chyba nie chciał nakłonić Mohawków do na­ jazdu na Europę, co? Jamie na tę myśl uśmiechnął się szeroko. - Chciałbym to zobaczyć - powiedział. - Mohawkowie daliby do my­ ślenia Anglikom. Ale cóż... - rzucił mi szydercze spojrzenie. - Nasz przy­ jaciel Robert Springer nie był aż tak ambitny. Jednakże to, co sobie zamyślili Ząb Wydry i jego towarzysze, było dość ambitne i może... może jednak... możliwe. Nie zamierzali zapo­ biec osiedlaniu się białych. Mieli dość rozsądku, żeby wiedzieć, że to się nie uda. Chcieli tylko, dać Indianom oręż przeciwko białym, żeby usta­ lili zasady handlu na własnych warunkach, żeby występowali z pozycji siły. -509-

- Zamiast pozwolić im osiedlać się w dużych grupach, mogli ich ogra­ niczać. Zamiast pozwolić budować fortyfikacje, od razu zażądać broni. Rozpocząć handel na własnych warunkach. Zadbać o zachowanie nad bia­ łymi przewagi liczebnej i w uzbrojeniu. Zmusić Europejczyków do wyja­ wienia tajników metalurgii. - Prometeusz odrodzony - powiedziałam, a Jamie prychnął. Roger pokręcił głową z niejakim podziwem. - To zupełnie poroniony pomysł - powiedział - ale trzeba podziwiać ich odwagę. To mogło się udać: gdyby zdołali przekonać Irokezów, gdyby za­ działali we właściwym czasie, nim Europejczycy zdobyli przewagę. Ale się nie udało, prawda? Po pierwsze, zjawił się w niewłaściwym czasie, o wie­ le za późno, a potem zorientował się, że nie ma jego z towarzyszy. Zobaczyłam, że Brianna ma gęsią skórkę na rękach i zauważyłam spoj­ rzenie, które mi posłała - zrozumiała. Wyobraziła sobie, jak to może być, zjawić się nagle w innym, nieswoim czasie... samotnie. Uśmiechnęłam się do niej słabo i położyłam dłoń na ramieniu Jamiego. On z roztargnieniem położył swoją rękę na mojej i uścisnął ją delikatnie. - Ano. Wpadł w rozpacz, jak pisze, kiedy zdał sobie sprawę, że plan się nie powiódł. Myślał o powrocie, ale nie miał już kamienia szlachetnego, a Raymond mówił, że potrzebny jest dla ochrony. - Znalazł go - powiedziałam. Wstałam i zdjęłam z najwyższej półki wielki nieobrobiony opal. Jego wewnętrzny płomień migotał na wyrzeźbionej na powierzchni spirali. - To ten, jeśli przyjmiemy, że był tylko jeden Ząb Wydry związany z Sna­ ketown. Tewaktenyonh, starsza kobieta z plemienia Mohawków, przywódczyni Rady Matek, dała mi ten kamień, kiedy przysztyśmy do wioski Snaketown wyciągnąć Rogera z niewoli. Opowiedziała mi też historię Zęba Wydry i o tym, jak zmarł. Zadrżałam na to wspomnienie, choć w pokoju było dość ciepło. Duży, gładki kamień wydawał się ciepły w mojej dłoni. Delikatnie po­ tarłam kciukiem spiralę. Wąż, który pożera własny ogon, napisał. - Ano. Ale o tym nie wspomina. - Jamie usiadł z powrotem, przeczesał obiema rękoma rozpuszczone włosy i potarł twarz. - Opowieść kończy się, gdy Ząb Wydry dochodzi do wniosku, że nie ma rady; zrealizuje plan, nie bacząc na czas - nadal nie wiedział, w jakim czasie się znalazł - i czy jest sam, czy też nie. Chwilę wszyscy milczeli, rozmyślając nad ogromem i daremnością te­ go planu. -510-

- Nie mógł myśleć, że mu się uda. - Słowa te wypowiedziane schryp­ niętym głosem Rogera zabrzmiały jak ostateczny wyrok. Jamie pokręcił głową, patrząc niby na dziennik, ale tak naprawdę za­ patrzył się gdzieś w dal. - Nie myślał - odparł cicho. - Napisał tu przecież - bardzo delikatnie dotknął strony - że tysiące jego ludzi zginęły w walce o wolność, a w na­ stępnych latach zginą następne tysiące. Zamierzał ruszyć tą sama ścieżką co oni, nie sprzeniewierzyć się własnej krwi. Wojownik Mohawków nie mógł pragnąć niczego innego jak śmierci w walce. Usłyszałam, jak Ian westchnął za moimi plecami, a Brianna pochyliła głowę, tak że włosy zasłoniły jej twarz. Roger patrzył na nią z wielką po­ wagą. Ale tak naprawdę żadnego z nich nie widziałam - widziałam czło­ wieka z twarzą pomalowaną na czarno, przygotowanego na spotkanie śmierci, idącego nocą przez wilgotny las, niosącego pochodnię, która pło­ nęła zimnym światłem. Szarpnięcie za spódnicę oderwało mnie od tej wizji. Zerknęłam w dół i zobaczyła Jemmy'ego, który stał obok mnie i ciągnął za rękę. - Co to? - Co... ach! To kamień, kochanie, ładny kamień, widzisz? - Pokazałam mu opal, a on złapał go w obie ręce i usiadł, żeby go dokładniej obejrzeć. Brianna wytarła nos ręką, a Roger odchrząknął, co zabrzmiało, jakby ktoś rozdzierał materiał. - Jedno chciałbym wiedzieć - powiedział, wskazując na dziennik. - Dla­ czego właściwie pisał po łacinie? - Ach, wspomina o tym. Uczył się łaciny w szkole, może to go nasta­ wiło przeciwko Europejczykom - Jamie uśmiechnął się szeroko do mło­ dego Iana, który się skrzywił - i pomyślał, że jeśli będzie pisał po łacinie, każdy, kto zobaczy notatnik, uzna, że to brewiarz, i nie zwróci na niego uwagi. - Tak właśnie myśleli Kahnyen'kehaka - wtrącił Ian. - Ale stara Tewaktenyonh zachowała książeczkę. Kiedy... odchodziłem, dała mi ją i powie­ działa, że muszę ją zabrać i oddać ją tobie, ciociu Claire. - Mnie? Zawahałam się, czy dotknąć książki, ale w końcu sięgnęłam po nią i otworzyłam. Zauważyłam, że pod koniec długopis zaczął się wypisywać, brakowało liter, niektóre słowa były już tylko odciskiem na papierze. Cie­ kawe, wyrzucił pusty długopis czy zachował go jako pamiątkę po straco­ nej przyszłości? - Myślisz, że wiedziała, co jest w książce? - zapytałam. -511-

Twarz Iana była beznamiętna, ale w jego piwnych oczach widać było niepokój. Kiedy był Szkotem, nie ukrywał swoich uczuć. - Nie wiem - powiedział. - Coś wiedziała, ale nie wiem, co. Nic mi nie powiedziała, tylko kazała oddać książkę tobie. - Zawahał się, zerkając na mnie, potem na Briannę, Rogera i znów na mnie. - To prawda? - zapy­ tał. - To, co powiedzieliście o przyszłości Indian? Brianna podniosła wzrok i spojrzała mu w oczy. - Obawiam się, że to prawda - powiedziała cicho. - Przykro mi, Ianie. Skinął tylko głową i potarł nos kostkami dłoni, ale ja się zastanawiałam. Wiedziałam, że nie zapomniał swojego narodu, ale Kahnyen'kehaka też byli jego narodem. Bez względu na to, co go zmusiło do odejścia. Już otwierałam usta, żeby go zapytać o żonę, gdy nagłe usłyszałam Jemmy'ego. Znowu schował się pod stół ze swoją zdobyczą i od kilku minut rozmawiał z nią po przyjacielsku, ale całkiem niezrozumiale. Teraz jego głos się zmienił i pojawiła się w nim nuta lęku. - Gorące - powiedział. - Mamusiu, GORĄCE! Brianna już wstawała ze stołka, zatroskana, gdy usłyszałam ten hałas. To było wysokie dzwonienie, jakby ktoś wodził mokrym palcem po brze­ gu kryształowego pucharu. Roger wyprostował się na krześle zdumiony. Brianna pochyliła się i wyciągnęła Jemmy'ego spod stołu, a kiedy się wyprostowała, rozległ się huk przypominający wystrzał z broni i dzwo­ nienie gwałtownie ustało. - Boże Święty - powiedział Jamie stosunkowo łagodnie jak na te oko­ liczności. Odpryski migoczącego ognia widać było wszędzie - na półkach, książ­ kach, ścianach i w gęstych fałdach spódnicy Brianny. Jeden odłamek świs­ nął koło głowy Rogera, omal nie rozcinając mu ucha. Cieniutka strużka krwi płynęła mu po szyi, ale chyba jeszcze tego nie zauważył. Błyszczące igiełki migotały na powierzchni stołu - deszcz ostrych igieł przebił się od spodu przez calowej grubości blat. Usłyszałam, jak Ian krzy­ czy głośno. Schylił się, żeby wyciągnąć ostry odłamek z łydki. Jemmy za­ czął płakać. Na zewnątrz Rollo szczekał jak opętany. Opal eksplodował.

Było jeszcze jasno. Płomień świecy był prawie niewidoczny - w świetle późnego południa wydawał się zaledwie drżącym żarem. Jamie zgasił knot, od którego zapalił świecę, i usiadł za biurkiem. -512-

- Nie zauważyłaś niczego dziwnego w tym kamieniu, kiedy dawałaś go chłopcu, Angliszko? - Nie. - Byłam ciągle roztrzęsiona po wybuchu, a w głowie słyszałam ten dziwny dźwięk. - Czułam, że jest ciepły, ale wszystko w tym pokoju jest ciepłe. I z pewnością wtedy tak nie brzęczał. - Brzęczał? - Jamie spojrzał na mnie pytająco. - To znaczy, gdy wy­ buchł? Teraz ja byłam zdziwiona. - Nie, wcześniej. Nie słyszałeś? Pokręcił głową, ściągając brwi, a ja spojrzałam na pozostałych. Bree i Ro­ ger kiwnęli głowami - a Ian pokręcił przecząco, zaintrygowany i skon­ sternowany. - Nic nie słyszałem - powiedział. - Jak to brzmiało? Brianna już otworzyła usta, żeby odpowiedzieć, ale Jamie podniósł rę­ kę, żeby ją uciszyć. - Chwileczkę, a nighean. Jem, a ruaidh, słyszałeś coś, zanim było bum? Jemmy już się trochę uspokoił, ale ciągle siedział na kolanach matki i ssał kciuk. Spojrzał podejrzliwie na dziadka wielkimi, niebieskimi oczętami i powoli pokiwał głową, nie wyjmując kciuka z buzi. -A kamień, który dała ci babcia... był gorący? Jemmy rzucił mi oskarżycielskie spojrzenie i znów skinął głową. Ogar­ nęło mnie poczucie winy, gdy zdałam sobie sprawę, co by się stało, gdy­ by Bree nie złapała go od razu. Wyciągnęliśmy większość odłamków z drewna. Leżały na biurku - ma­ ły stos kruchego ognia. Ja także miałam draśnięcie na knykciu. Przycis­ nęłam kostkę do ust i zlizałam krew. - Mój Boże, one są ostre jak potłuczone szkło. - Bo to jest szkło. - Brianna mocniej przycisnęła do siebie Jemmy'ego. - Szkło? Więc to nie był prawdziwy opal? - Roger uniósł brwi, pochy­ lając się, żeby podnieść kolejną igiełkę. - Owszem był, ale opale to szkło. Bardzo twarde, wulkaniczne szkło. Kamienie szlachetne są szlachetne, bo dzięki strukturze krystalicznej ład­ nie wyglądają. Opale są stosunkowo kruche w porównaniu z innymi ka­ mieniami. - Brianna powoli odzyskiwała normalne kolory, ale cały czas mocno obejmowała syna. - Wiem, że można opale stłuc, jeśli uderzy się młotkiem albo innym ciężkim przedmiotem, ale nigdy nie słyszałam, że­ by działo się z nimi coś takiego. Jamie wziął większy kawałek w dwa palce i pokazał mi go. - Połóż go na dłoni, Angliszko. Nadal wydaje ci się ciepły? -513-

Ostrożnie ujęłam ostry kawałek kamienia. Był cieniutki i przezroczysty, prawie nic nie ważył. Połyskiwał żywo błękitnie i pomarańczowo. - Tak - powiedziałam, delikatnie przechylając dłoń. - Ale nieszczegól­ nie gorący. Mniej więcej w temperaturze skóry. - Mnie wydaje się zimny - odparł Jamie. - Daj go łanowi. Podałam odłamek opalu łanowi, który położył go na dłoni i delikatnie pogłaskał opuszkiem, jakby to było zwierzątko, które zdenerwowane może ugryźć. - Wydaje mi się zimny - stwierdził. - Jak kawałek szkła, jak powiedziała kuzynka Brianna. Dalsze próby potwierdziły, że kamień wydawał się ciepły - choć nie za bardzo - Briannie, Rogerowi i mnie, a Jamiemu i łanowi zimny. W tym czasie wosk na szczycie wielkiej świecy czasu roztopił się, dzięki czemu Jamie mógł wyjąć ukryte w niej kamienie. Wyłowił je, otarł chusteczką z resztek wosku i ułożył na brzegu biurka, żeby wystygły. Jemmy przyglądał się temu z wielkim zainteresowaniem. Prawie już za­ pomniał o niefortunnej przygodzie. - Podobają ci się, a ghille ruaidh? - zapytał go Jamie, a chłopiec z entu­ zjazmem pokiwał głową, wychylając się z kolan matki i sięgając rączką do kamieni. - Gorące - powiedział, przypominając sobie, i cofnął się nieco. Na jego małej, szczerej buzi pojawiła się wątpliwość. - Gorące? - Mam nadzieję, że nie - odpowiedział mu dziadek. Nabrał głęboko po­ wietrza i wziął do ręki szmaragd, z grubsza oszlifowany kamień wielko­ ści paznokcia. - Wyciągnij rękę, a bhalaich. Brianna patrzyła, jakby chciała się sprzeciwić, ale przygryzła usta i za­ chęciła syna, żeby zrobił, jak prosi dziadek. Patrząc podejrzliwie, Jemmy wziął kamień, i od razu jego nieufność zniknęła. Rozpromienił się. - Ładny kamień! - Gorący? - zapytała Brianna, gotowa zabrać szmaragd z ręki syna. - Ciepły - odpowiedział zadowolony i przycisnął go do brzucha. - Pokaż mamie. Z pewną trudnością Brianna zdołała dotknąć kamienia, chociaż Jemmy nie chciał go oddać. - Jest ciepły - powiedziała, podnosząc wzrok. - Jak kawałek opalu, ale nie gorący. Ale jak się zrobi gorący, to go szybko wypuścisz, dobrze? - po­ wiedziała do Jemmy'ego. - Ma to, prawda? - powiedział cicho Roger. - Szansa była pół na pół, mówiłaś, albo trzy do czterech, to zależy... Ale on to ma, prawda? -514-

- Co? - Jamie zerknął na Rogera, a potem na mnie. - Myślę, że może... podróżować - odparłam. Serce mi się ścisnęło na tę myśl. - Wiesz, co mówił Ząb Wydry. Że trzeba przejść próbę, żeby się prze­ konać, czy się słyszy „głos czasu". Wiemy, że nie każdy potrafi... - Z nie­ zrozumiałych powodów, czułam się onieśmielona, mówiąc to w obecno­ ści Iana. Jemmy nie zwracał uwagi na rozmowy dorosłych, tylko kołysał się, mru­ cząc do kamienia, który ściskał w pulchnej rączce. -Myślicie, że ten „głos czasu" to... Jem, czy ty słyszysz ten kamień? Roger pochylił się i złapał syna za ramię. - Jem, czy kamień ci coś śpiewa? Jemmy spojrzał zaskoczony. - Nie - odparł niepewnie. A po chwili stwierdził - Tak. - Podniósł ka­ mień do ucha, a potem rzucił Rogerowi. - Ty śpiewaj, tato! Roger ostrożnie złapał szmaragd i uśmiechnął się do Jemmy'ego. - Nie znam żadnych piosenek o kamieniach - wychrypiał. Nieśmiało podniósł szmaragd do ucha. Nasłuchiwał bacznie, zmarszczył brwi, a po­ tem opuścił rękę i pokręcił głową. - Ten nie... nie słyszę... nie mogę po­ wiedzieć, żebym cokolwiek usłyszał. Ale spróbuj ty. - Podał kamień Briannie, która potem przekazała go mnie. Żadne z nas nie usłyszało niczego szczególnego, chociaż ja odniosłam wrażenie, że gdybym bardziej się wysiliła, coś bym wychwyciła. Nie tyle dźwięk, co raczej wrażenie bardzo, bardzo delikatnej wibracji. - Co jest? - zapytał Ian. Obserwował nasze zachowanie z wytężoną uwagą. - Dlaczego wy troje potraficie... robić to coś, czego my z wujem Jamiem nie potrafimy. Bo nie potrafisz, wuju, prawda? - Nie, Bogu dzięki - odpowiedział Jamie. - To jest uwarunkowane genetycznie, tak? - zapytała Brianna. - Na pewno. - Genetycznie? - powtórzył Ian, zakłopotany. - A dlaczego by nie? - stwierdziłam. - Tak jak: grupa krwi, kolor oczu. - Ale wszyscy mają oczy i krew, Angliszko - stwierdził Jamie. - Nieza­ leżnie od koloru oczu każdy widzi. A to... - Skinął ręką, wskazując ka­ mienie. - Tak, ale jest wiele cech zależnych od genów - tłumaczyłam cierpli­ wie. - Właściwie wszystko od nich zależy, jeśli się zastanowić. Popatrz... Odwróciłam się do niego i wyciągnęłam język. Jamie zamrugał, a Brian­ na na widok jego miny zachichotała. Schowałam język i znowu go wy­ sunęłam, teraz zwinięty w trąbkę. - A co powiesz na to? - zapytałam. Potrafisz tak? -515-

- Pewnie, że potrafię. - Jamie, rozbawiony, wysunął zwinięty język, po­ ruszył nim i schował. - Każdy to potrafi, prawda? Ian? - Pewnie, oczywiście. - Ian usłużnie pokazał. - Każdy tak może. - Ja nie - powiedziała Brianna. Jamie spojrzał na nią zaskoczony. - To znaczy? - Bleee. - Wysunęła prosty język i poruszała nim. - Nie potrafię. - Ależ potrafisz - Jamie zmarszczył brwi. - Popatrz, to proste, każdy może to zrobić! Znowu pokazał język, zwinął go i rozwinął niczym tata mrówkojad, który zachęca swoje młode, by spróbowały apetycznych owadów. Zerk­ nął ciekawie na Rogera. - Tak ci się wydaje - powiedział Roger z żalem. Wysunął język. Płaski. Bleee. - Widzisz? - rzuciłam tryumfalnie. - Niektórzy ludzie potrafią zwijać ję­ zyk, inni nie. Tego nie można się nauczyć. Rodzisz się z tym albo bez tego. Jamie popatrzył to na Bree, to na Rogera, zmarszczył brwi i zwrócił się do mnie. - Załóżmy, że masz rację. Dlaczego ta dziewczyna tego nie potrafi, sko­ ro ty i ja potrafimy? Zapewniałaś mnie, że to moja córka, prawda? - To z pewnością twoja córka - powiedziałam. - Powie ci to każdy, kto ma oczy. - Zerknął na Briannę, jej wysoką, smukłą sylwetkę i burzę ru­ dych włosów. Uśmiechnęła się do niego, mrużąc niebieskie oczy. Odpo­ wiedział jej uśmiechem i odwrócił się do mnie, dobrodusznie wzruszając ramionami na znak, że się poddaje. - Cóż, chyba ci zaufam, Angliszko, jako kobiecie honoru. Ale co w takim razie z językiem? - Zwinął swój znowu, niepewnie, nadal nie mogąc do końca uwierzyć, że nie każdy potrafi to zrobić, nawet gdy się bardzo stara. - N o wiesz, skąd się biorą dzieci - zaczęłam. - Jajeczko i... - Ano - powiedział poirytowany - wiem. - Końcówki uszu lekko mu poczerwieniały. - Chodzi mi o to, że coś bierze się od matki, coś od ojca. - Poczułam, że zaróżowiły mi się policzki, ale odważnie ciągnęłam temat. - Czasem wpływ ojca jest bardziej widoczny niż wkład matki, a czasem na odwrót, ale... mimo to oba wpływy są obecne. To właśnie są geny. To, co dzieci do­ stają od rodziców a co wpływa na ich wygląd i umiejętności. Jamie zerknął na Jemmy'ego, który mrucząc, ustawiał jeden kamień na drugim, a światło słoneczne błyszczało w jego miedzianych włosach. Od­ wracając wzrok, pochwycił spojrzenie Rogera i szybko odwrócił się do mnie. -516-

- Dobrze, co dalej? - Cóż, geny wpływają na coś więcej niż tylko kolor oczu czy włosów Kontynuowałam wykład z coraz większa swadą. - Każdy osobnik ma dwa geny odpowiedzialne za daną cechę, jeden od ojca, drugi od matki. A kie­ dy... eee... w jajnikach i jądrach powstają gamety... - Może powinnaś mi to wyjaśnić później, Angliszko - przerwał mi Ja­ mie, zerkając ukradkiem na Briannę. Uznał widocznie, że słowo „jądra" nie jest odpowiednie dla uszu jego córki. Uszy mu płonęły. -Ależ tatusiu. Wiem, skąd się biorą dzieci - zapewniła go Brianna, uśmiechając się szeroko. -Tak więc... - powiedziałam, przejmując znowu kontrolę nad rozmo­ wą - masz parę genów dla każdej cechy, jeden gen od matki i jeden od ojca. Kiedy jednak przyjdzie czas, żeby przekazać je własnemu potom­ stwu, możesz przekazać tylko jeden gen z tej pary. Bo drugi dziecko do­ stanie od drugiego rodzica, rozumiesz? - Spojrzałam na Jamiego i Roge­ ra, którzy pokiwali głowami jak zahipnotyzowani. - Dobrze. Jedne geny są dominujące, inne recesywne. Jeśli osobnik ma dominujący gen, to ten właśnie się przejawi, uwidoczni. Drugi może być recesywny, więc się nie ujawni, ale możesz go przekazać potomstwu. Widownia słuchała nieufnie. - Roger, na pewno uczyłeś się tego w szkole - zauważyła rozbawiona Bree. - Uczyłem się - mruknął. - Ale chyba nie za bardzo uważałem na tej lekcji. Nie przypuszczałem, że to kiedyś może się przydać. - Właśnie - podsumowałam ich dyskusję. - Ja i ty, Jamie - wróciłam do tematu - musimy mieć dominujący gen, który pozwala nam zwinąć język. Ale uwaga, musimy mieć także gen recesywny, który na to nie pozwala. Najwidoczniej oboje przekazaliśmy Bree te recesywne geny. I dlatego ona nie potrafi zwijać języka. Roger też musi mieć takie recesywne geny, któ­ re nie pozwalają zwijać języka, bo gdyby miał chociaż jeden dominujący, potrafiłby to robić. A nie potrafi. Quod erat demonstrandum. - Skłoniłam się. - Co to są jądra - zapytał cieniutki głosik. Jemmy zostawił kamienie i patrzył na mnie z wielkim zainteresowaniem. - Eee... - wybąkałam. Rozejrzałam się po pokoju, szukając pomocy. - To fachowa nazwa twoich klejnotów, chłopcze - odparł poważnie Ro­ ger, próbując powstrzymać śmiech. Jemmy wydawał się bardzo zaintrygowany, - Mam klejnoty? A gdzie je mam? - Eee... - Roger posłał spojrzenie Jamiemu. -517-

- Hmm... - mruknął Jamie, patrząc na sufit. - Cóż, masz na sobie kilt, wuju Jamie - stwierdził Ian, śmiejąc się. Ja­ mie rzucił siostrzeńcowi złe spojrzenie za tę podłą zdradę, ale nim zdążył się ruszyć, Roger pochylił się i delikatnie złapał Jemmy'ego za krocze. - Tam, a bhalaich - wytłumaczył synowi. Jemmy podrapał się szybko po kroczu i spojrzał na Rogera, ściągając drobne, czerwone brwi. - To nie klejnoty. To siusiak! Jamie westchnął głęboko i wstał. Skinął głową na Rogera, a potem wziął za rękę Jemmy'ego. - Ano. Chodź z nami. Pokażemy ci. Bree była pąsowa, a ramiona jej drżały. Roger, też podejrzanie zaczer­ wieniony, otworzył drzwi i odsunął się, żeby wypuścić Jamiego i Jema. Jamie chyba nie pomyślał, co robi - po prostu pod wpływem impulsu odwrócił się do Jemmy'ego i pokazał mu zwinięty w trąbkę język. - A ty tak potrafisz, a ruaidh? - zapytał. Brianna wzięła oddech i zamarła. Roger też zamarł, patrząc na Jemmy'ego, jakby chłopiec, jak opal, był bombą gotową do wybuchu. Po sekundzie Jamie zdał sobie sprawę, co zrobił, i pobladł. - Cholera - zaklął pod nosem. Oczy Jemmy'ego rozszerzyły się, pełne wyrzutu. - Brzydko, dziadku! To brzydkie słowo. Mamo? - Tak - powiedziała Brianna i zmrużyła oczy, patrząc na Jamiego. - Bę­ dziemy musieli umyć dziadkowi usta mydłem, prawda? Już wyglądał tak, jakby przełknął spory kęs mydła ługowego. - Aha - powiedział i odchrząknął. Z jego twarzy zniknął rumieniec. Tak, to bardzo brzydko z mojej strony, Jeremiah. Muszę przeprosić za to panie. - Skłonił się bardzo oficjalnie przede mną i przed Brianną. Je suis navre, madames. Et monsieur - dodał cicho, patrząc na Rogera. Roger skinął lekko głową. Nadal patrzył na Jemmy'ego - przymknął oczy, a jego twarz przybrała obojętny wyraz. Na okrągłej twarzy dziecka pojawił się absolutny zachwyt, jak zawsze, gdy ktoś mówił przy nim po francusku i - zgodnie z intencjami Jamiego natychmiast postanowił popisać się znajomością tego języka sztuki i ele­ gancji. - Frere Jacques, Frere Jacques... Roger spojrzał na Bree i chyba coś uzgodnili bez słów. Pochylił się, wziął Jema za rękę i przerwał piosenkę. - No więc, a bhalaich, potrafisz tak? -518-

- FRERE... co potrafię? - Popatrz na dziadka - Roger skinął na Jamiego, który wziął wdech i szybko wysunął zwinięty w trąbkę język. - Potrafisz tak? - zapytał Roger. - Jaszne. - Jemmy rozpromienił się i wysunął język. Płaski. - Bleee! Wszyscy odetchnęli. Niczego nieświadomy Jemmy podciągnął nogi i na­ gle całym ciężarem zawisł na rękach Rogera i Jamiego. Potem spuścił no­ gi i powrócił do wcześniejszego pytania. - Dziadek ma klejnoty? - zapytał, znów podciągając się na rękach męż­ czyzn i przechylając głowę, żeby popatrzeć na Jamiego. - Ano, mam - odpowiedział kwaśno Jamie. - Ale twój tata ma większe. Chodź. I przy wtórze piosenki mężczyźni pociągnęli chłopca za sobą. Wisiał między nimi jak małpka, z kolanami podciągniętymi pod szyję.

110. Czas krwi Pokruszyłam w dłoniach suszoną szałwię i rzuciłam szarozielone listki na żarzące się węgle. Słońce wisiało nisko na niebie, tuż nad kasztanami; ma­ ły cmentarz był już zacieniony i ogień jaśniał. Staliśmy w piątkę nad bryłą granitu, którą Jamie oznaczył grób nie­ znajomego. Było nas pięciu, więc zaznaczyliśmy na okręgu pięć punktów. Jed­ nomyślnie uznaliśmy, że to spotkanie jest nie tylko dla mężczyzny ze srebr­ nymi plombami, ale także dla jego czterech nieznanych towarzyszy... i dla Daniela Rawlingsa, którego świeży i ostateczny grób znajdował się w po­ bliżu, pod jarzębiną. Znad małego żelaznego kociołka uniósł się dym, jasny i aromatyczny. Przyniosłam też inne zioła, ale wiedziałam, że dla Tuscarora, Czerokezów i Mohawków szałwia jest święta, a dym z niej oczyszczający. Roztarłam w dłoniach nad ogniem igiełki jałowca, a potem rutę, którą nazywano zielem laski, i rozmaryn, na pamiątkę. Liście drzew w pobliżu zaszeleściły lekko, poruszone wieczorną bryzą. Zmrok rozświetlił szybujący dym, zamieniając go z szarego w złoty, w mia­ rę jak wznosił się coraz wyżej i wyżej ku sklepieniu nieba, gdzie już cze­ kały blade gwiazdy. -519-

Jamie podniósł głowę, poruszony ogniem, który rozgorzał na niebie tak jasno jak ten u jego stóp, i spojrzał na zachód, gdzie odlatują dusze zmar­ łych. Przemówił cicho, po gaelicku, ale każde z nas znało już język do­ statecznie dobrze, żeby go zrozumieć. Podążasz tej nocy do domu, do swego domu zimy, do swego domu jesieni, wiosny i lata; Podążasz tej nocy do domu, do swego wiecznego domu, do swego wiecznego łoża, do swego wiecznego snu. Twój będzie sen siedmiu świateł, bracie, Twój będzie sen siedmiu radości, bracie, Twój będzie sen siedmiu snów, bracie, W ramionach błogosławionego Jezusa, miłosiernego Chrystusa. Cień śmierci kładzie się na twej twarzy, ukochany, Lecz Łaskawy Jezus czuwa nad tobą, Przed obliczem Trójcy pożegnasz cierpienie, Chrystus stanie przed tobą, a w nim znajdziesz pokój. Ian stał tuż za nim, blisko, lecz nie dotykając go. Blednące światło pad­ ło na jego twarz, wydobywając blizny. Powiedział to najpierw w języku Mohawków, a potem dla nas po angielsku: Niech twoje łowy będą szczęśliwe Niech twoi wrogowie sczezną na twoich oczach Niech twe serce raduje się wiecznie w domu twoich braci. - Powinno się to powtarzać w kółko, wiele razy - dodał, schylając prze­ praszająco głowę. - Przy bębnach. Ale pomyślałem, że na razie raz wy­ starczy. - Wystarczy, Ianie - zapewnił go Jamie i spojrzał na Rogera. Roger odkaszlnął i przemówił. Chrypka przenikała jego głos niczym dym. Daj mi poznać, Panie! dokończenie moje I wymiar dni moich jaki jest, Abym wiedział, jak długo trwać będę. Otoś na dłoni wymierzył dni moje, a wiek mój jest jako nic przed tobą.

-520-

Wysłuchajże modlitwę moją, Panie! a wołanie moje przyjmij w uszy swoje, nie milcz na łzy moje; Bomci ja przychodniem u ciebie, i komornikiem jako wszyscy ojcowie moi. Staliśmy potem w milczeniu, a wokół nas cicho zapadała ciemność. Kie­ dy resztki światła zniknęły i liście na nad nami straciły blask, Brianna wzię­ ła dzbanek z wodą i wylała ją na węgle w kociołku. Dym i para uniosły się chmurą, a zapach pamięci poszybował między drzewa.

Było już prawie ciemno, gdy wąską ścieżką wracaliśmy do domu. Widzia­ łam jednak przed sobą prowadzącą nas Briannę; mężczyźni szli kawałek za nami. Świetliki, latały między drzewami i rozświetlały trawę pod moimi sto­ pami. Jeden z żuczków przysiadł na chwilę na włosach Brianny i zamigotał. W lesie o zmierzchu panuje niezwykła cisza, która każe sercu uciszyć się, a stopom delikatnie stąpać po ziemi. - Zastanawiałeś się już na tym, a cliamhuinn, mój zięciu? - zapytał Ja­ mie. Mówił po cichu i przyjacielskim tonem, ale w dość oficjalnych sło­ wach, co oznaczało, że przywiązuje do pytania wielką wagę. - Nad czym? - Głos Rogera brzmiał spokojnie i cicho po modlitwie; chrypka była prawie niesłyszalna. - Nad tym, co powinniście zrobić, ty i twoja rodzina. Teraz, kiedy wie­ cie, że chłopak potrafi podróżować i co to może oznaczać, jeśli zostaniecie. Co to mogło dla nich znaczyć? Niespokojna, odetchnęłam ciężko. Woj­ nę. Walkę. Niepewność, nie wspominając o realnych zagrożeniach. Za­ grożeniu chorobami i wypadkami dla Brianny oraz Jema. Niebezpieczeń­ stwo śmierci w połogu, gdyby znowu zaszła w ciążę. A dla Rogera zagrożenie i dla ciała, i dla duszy. Rana na głowie zagoiła się, ale widzia­ łam martwotę w jego oczach, gdy myślał o Randallu Lillywhicie. - A tak - odparł cicho Roger, niewidoczny, gdzieś za mną. - Zastana­ wiałem się i nadal myślę... m'athair-ceile. - Uśmiechnęłam się lekko, gdy usłyszałam, jak nazywa Jamiego teściem, ale ton jego głosu był poważ­ ny. - Mam powiedzieć, co myślę? A ty powiesz mi, jakie masz zdanie? - Ano, powiedz. Jest jeszcze czas na zastanowienie się. - Myślałem ostatnio o Hermonie Husbandzie. - O tym kwakrze? - zapytał zaskoczony Jamie. -521-

Husband opuścił kolonię wraz z rodziną po bitwie pod Alamance. Chy­ ba słyszałam, że udali się do Maryland. - Tak, o nim. Jak myślisz, co by się stało, gdyby nie był kwakrem? Sta­ nąłby na czele i poprowadził Regulatorów do walki? Jamie chrząknął, zastanawiając się. - Nie wiem - powiedział zaintrygowany. - Myślisz, że gdyby mieli wła­ ściwego przywódcę, mogłoby im się udać? - Tak. A może nie, w końcu nie mieli broni... ale i tak poszłoby im le­ piej. A skoro tak... Teraz już było widać dom. W oknach jaśniały światła, ponieważ pod­ sycono na wieczór ogień na palenisku i zapalono świece do kolacji. - Myślę, co by się stało, gdyby rewolucja miała właściwego przywódcę. Może wtedy wszystko zaczęłoby się teraz i tutaj, a nie za trzy lata w Mas­ sachusetts. - Tak? A gdyby, to co? - Kto wie? Wiem, co teraz dzieje się w Anglii. Nie są gotowi, nie widzą, co tutaj ryzykują. Gdyby wojna miała wybuchnąć nagle, bez ostrzeżenia, na przykład po Alamance, mogłaby szybko się rozprzestrzenić. Wszystko mogłoby się skończyć, nim Anglicy zorientowaliby się, co się właściwie stało. To by nam oszczędziło wielu lat walk i tysięcy ludzkich istnień. - Albo i nie - stwierdził Jamie, a Roger roześmiał się. - Albo i nie - zgodził się. - Ale w tym cała rzecz. Myślę, że jest czas po­ koju i jest czas krwi. Brianna doszła do domu, ale odwróciła się i czekała na nas. Ona też słuchała tej rozmowy. Roger zatrzymał się obok niej i spojrzał w górę. Z komina wylatywały jasne iskry niczym deszcz sztucznych ogni i oświetlały jego twarz. - Wezwałeś mnie - powiedział w końcu, nadal patrząc na blask pośród ciemności. - Na zlocie, przy ogniu. - Seas vi mo lamh, Roger, an t'oranaiche, mac Jeremiah mac Choinnneich - po­ wiedział cicho Jamie. - Tak, wezwałem. Stań u mego boku, Rogerze Śpie­ waku, synu Jeremiaha. - Seas vi mo lamh, a mhic mo thaighe - odparł Roger. - Stań u mego bo­ ku, synu mego rodu. Tego chciałeś? - Dobrze wiesz, że tak. -Więc ja też tego chcę. - Położył dłoń na ramieniu Jamiego, zaciskając ją mocno. - Stanę przy tobie. Zostajemy. Westchnienie stojącej obok mnie Brianny zabrzmiało jak wieczorny wiatr. -522-

111. Przeznaczeniu naprzeciw Wielka świeca czasu wypaliła się już trochę, ale nadal widać było sporo czar­ nych kresek znaczących godziny. Jamie wrzucił kamienie z powrotem do roztopionego wokół płomienia wosku: jeden, drugi i trzeci, a potem zgasił świecę. Czwarty kamień, wielki topaz, został umieszczony w drewnianej skrzyneczce, którą zaszyłam w nasączonym olejem materiale. Miał zostać wysłany do Edynburga, do kuzyna pani Bug, który dzięki swoim znajo­ mościom w bankach sprzeda kamień i - po potrąceniu niewielkiej prowizji za pomoc - zadba, aby pieniądze zostały przesłane do Neda Gowana. Dołączony do kamienia list, zapieczętowany w skrzyneczce, zlecał Nedowi sprawdzenie, czy Laoghaire MacKenzie żyje z mężczyzną w sposób właściwy małżeństwu. Jeśli okaże się, że tak, to Ned miał oświadczyć, że umowa między Laoghaire MacKenzie i Jamesem Fraserem została wypeł­ niona. Potem pieniądze ze sprzedaży kamienia miały zostać umieszczone w depozycie bankowym i posłużyć za posag dla Joan MacKenzie Fraser, córki wyżej wymienionej Laoghaire MacKenzie, gdy będzie wychodzić za mąż. - Na pewno nie chcesz poprosić Neda, aby poinformował cię, kim jest ten mężczyzna? - zapytałam. Pokręcił zdecydowanie głową. -Jeśli postanowi mi powiedzieć, to dobrze. Jeśli nie, to też dobrze. Spojrzał na mnie niepewnie. Najwyraźniej niezaspokojenie ciekawości miało być dla niego pokutą. W korytarzu słyszałam Briannę, która jednocześnie rozmawiała z panią Bug i strofowała Jemmy'ego, a potem Rogera, który włączył się do roz­ mowy, i radosny pisk chłopca, gdy ojciec podrzucił go w powietrze. - Uważasz, że Roger dobrze wybrał? - zapytałam cicho. Bardzo ucie­ szyła mnie jego decyzja i wiedziałam, że Jamiego też. Ale mimo specy­ ficznego spojrzenia na nadchodzące wypadki, jakie mieliśmy w trójkę Roger, Brianna i ja - wiedziałam, że Jamie o wiele lepiej rozumie, co na­ prawdę się szykuje. Wojna była nie mniej niebezpieczna jak przejście przez kamienie. Zatrzymał się i zamyślił, a potem wyciągnął z końca biblioteczki tomik. Miał tanią płócienną oprawę i był mocno zużyty. Kupił to wydanie Tuki­ dydesa w przypływie wyjątkowego optymizmu - miał nadzieję, że Germain i Jemmy nauczą się kiedyś greki na tyle, żeby móc to czytać.

-523-

Otworzył książkę ostrożnie, żeby kartki nie powypadały. Greckie litery wyglądały dla mnie jak konwulsje nasączonego atramentem robaka, ale Jamie bez trudu znalazł fragment, którego szukał. Najodważniejsi są z pewnością ci, którzy widząc wyraźnie, co ich czeka, zarówno chwałę, jak i niebezpieczeństwa, wychodzą przeznaczeniu naprzeciw. Słowa miał przed sobą, a jednak pomyślałam, że nie odczytuje ich ze strony, lecz z własnej pamięci, z otwartej księgi własnego serca. Trzasnęły drzwi i usłyszałam Rogera, jak krzyczał teraz na dworze. Je­ go chrapliwy głos uniósł się ostrzegawczo, gdy wołał do Jemmy'ego. Po­ tem dobiegł mnie jego śmiech, głęboki i lekko zduszony, gdy Bree po­ wiedziała coś do niego, zbyt cicho, bym zrozumiała słowa. Potem odeszli i nastała cisza; słychać było tylko wiatr wśród drzew. - Najodważniejsi są z pewnością ci, którzy widząc wyraźnie... Sam naj­ lepiej wiesz - powiedziałam cicho. Położyłam dłoń na jego ramieniu, tuż przy szyi. Przejechałam kciukiem po mocnych mięśniach karku, patrząc na litery-robaczki w książce. On wie­ dział i ja też wiedziałam; widział to, co mu pokazałam. Nadal trzymał książkę, ale przechylił głowę na bok, ocierając się po­ liczkiem o moją dłoń. Jego miękkie i ciepłe włosy dotknęły mojego nad­ garstka. - O nie - odparł. - Nie ja. Odważny jest tylko ten, kto ma wybór, prawda? Roześmiałam się, pociągnęłam nosem i otarłam oczy nadgarstkiem dru­ giej ręki. - A uważasz, że nie masz wyboru? Milczał chwilę. Zamknął książkę, ale nadal trzymał ją w rękach. - Nie - powiedział w końcu zmienionym głosem. - Nie teraz. Odwrócił się na krześle i wyjrzał przez okno. Widać było tylko wielki czerwony świerk na skraju polany i głęboki cień rosnącego za nim dębo­ wego zagajnika, oplatanego krzewami jeżyn, które rozpleniły się poza po­ dwórze. Czarna plama w miejscu, gdzie stał ognisty krzyż, zarosła już gę­ stym dzikim jęczmieniem. Powietrze zadrżało i zdałam sobie sprawę, że wcale nie jest tak cicho. Wszędzie wokół nas rozbrzmiewały dźwięki gór, ptasie nawoływanie, szum pędzącej w oddali wody. Było też słychać głosy ludzi, wybijające się spośród szmeru codziennej krzątaniny: tu słowo o chlewie, tam wołanie

-524-

z wygódki. A ponad tym wszystkim rozbrzmiewały głosy dzieci, odległe piski i śmiechy unoszące się w niespokojnym powietrzu. - Chyba masz rację - powiedziałam po chwili. Miał rację. Teraz nie mieliśmy już wyboru i świadomość tego była ko­ jąca. Co ma być, to będzie. Poradzimy sobie z tym najlepiej, jak zdołamy, i miejmy nadzieję, że przetrwamy - to wszystko. Jeśli nam się nie uda, to może oni przetrwają. Zebrałam w dłoń jego włosy, przeplotłam je przez palce i ścisnęłam, jakby to była lina kotwicy. - A co z innymi wyborami? - zapytałam, patrząc razem z nim na pu­ ste podwórze i cienie rosnącego za nim lasu. - Tymi, które przywiodły cię tutaj? Były prawdziwe i według mnie wymagały niemałej odwagi. Pod opuszkiem palca wskazującego wyczułam cieniutką jak włos linię starej blizny, ukrytą pod burzą rudych fal. Oparł głowę na mojej dłoni i obrócił się, żeby spojrzeć na mnie. - Cóż... - powiedział, uśmiechając się lekko. Dotknął mojej dłoni. - Sa­ ma wiesz najlepiej, prawda, Angliszko? Usiadłam tuż koło niego. Położyłam dłoń na jego udzie, a on przykrył ją swoją. Siedzieliśmy tak chwilę obok siebie i patrzyliśmy na deszczowe chmury przetaczające się nad rzeką niczym groźba odległej wojny. I po­ myślałam, że nieważne, czy to był wybór, czy nie - koniec końców wyj­ dzie pewnie na to samo. Dłoń Jamiego nadal leżała na mojej. Zacisnęła się. Spojrzałam na nie­ go, ale on nadal patrzył gdzieś w dal - gdzieś za podwórze, za góry i od­ ległe chmury. Jego uścisk przybrał na sile i poczułam, jak obrączka wpija mi się w skórę. - Kiedy nadejdzie dzień nieuniknionego rozstania - powiedział cicho, patrząc na mnie - jeżeli moimi ostatnimi słowami nie będą słowa „kocham cię", wiedz, że po prostu nie zdążyłem ich wypowiedzieć.