Hanna Cygler - tom 2 Pokonani - PDF Free Download

Pokonani Hanna Cygler Pokonani © Copyright for the text by Hanna Cygler, Warszawa 2008 © Copyright for this edition by Wydawnictwo FELBERG SJA, Warsza...

39 downloads 10 Views 941KB Size

Download PDF

=VccV8n\aZg

Ed`dcVc^

Pokonani

Hanna Cygler

Pokonani

© Copyright for the text by Hanna Cygler, Warszawa 2008 © Copyright for this edition by Wydawnictwo FELBERG SJA, Warszawa 2008 Redaktor prowadzący Adam Wolański Redaktor merytoryczny Anna Kozłowska Redaktor techniczny Barbara Gluza Korekta Jadwiga Piller, Dorota Wojciechowska-Ring DTP Krzysztof Świstak Projekt graficzny okładki Ernest Błędowski Zdjęcie na okładce www.sxc.hu Druk i oprawa OPOLgraf SA Wydanie II poprawione Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej książki nie może być reprodukowana w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób bez pisemnej zgody wydawcy.

Printed in Poland ISBN 978-83-88667-63-3 Wydawnictwo FELBERG ul. Noakowskiego 24, 00-668 Warszawa tel. (0-22) 631-58-12 e-mail: [email protected] Sprzedaż internetowa: www.e-felberg.pl

Część I

Rozdział I – Przeczytaj dokładnie ten artykuł – nalegał „Adam”. Pułkownik Konstanty Marecki był podniecony jak niegdyś przed partyzancką akcją. Włodek jeszcze raz sięgnął po wymiętoszoną gazetę. Odzwyczajony od czytania polskiej prasy wolno przesunął wzrokiem po „Trybunie Robotniczej”. W artykule Bereza Kartuska w Szkocji podawała ona za „Prawdą”, że polskie władze na uchodźstwie założyły w Szkocji, we Włoszech i w Palestynie obozy koncentracyjne. Na twarzy Włodka pojawił się cień zdumienia. Opanował się jednak natychmiast i czytał dalej: „Są one przeznaczone dla uczciwych Polaków, pragnących wrócić do kraju i wziąć udział w odbudowie ojczyzny”. Kolejne słowa – „hańba” i „pozostałości bestialstwa faszystowskiego” – prawie zupełnie wytrąciły go z równowagi. – Straszne, prawda? – dopytywał się pułkownik LWP, niecierpliwie czekając na komentarz swego podkomendnego z czasów partyzantki. – Aż trudno w to uwierzyć... – Włodek pokręcił głową, starając się patrzeć Mareckiemu prosto w oczy. Wybawiła go sekretarka pułkownika, która wniosła do pokoju herbatę w wyszczerbionych kubkach. Hallmann odetchnął z ulgą i pomyślał z ironią: „Prawdziwa czarna herbata. Cóż, że z fusami, które przylepiają się do zębów”. – Nie muszę ci więc tłumaczyć, że tym nieszczęsnym ludziom trzeba pomóc. Powinni wrócić do kraju i zająć się jego odbudową. Nie mogą się jednak zdecydować na powrót, bo są zastraszeni przez te obce reżimy i myślą, że spotka ich tutaj coś strasznego. 7

– A nie spotka? – Pytanie Włodka zabrzmiało zbyt prowokacyjnie. Był za lekkomyślny. Zaskoczony Marecki mrugnął. – Oczywiście, że nie. Jeśli nie działali na naszą szkodę, to przyjmiemy ich z otwartymi ramionami. Każdy przecież sam dobrze wie, co robił i czy było to zgodne z naszymi interesami. – Tak jest! – Teraz w głosie Włodka nie było słychać żadnych wątpliwości. – Nie wykluczamy jednak, że wraz z porządnymi ludźmi będą starali się przeniknąć do nas różni agenci, ale to już nie jest nasza sprawa. My mamy zająć się nadzorem powrotu. – My? – Włodek pytająco spojrzał na Mareckiego. – Tak, Wit... Włodku. – Pułkownikowi również było trudno odzwyczaić się od używania partyzanckich pseudonimów i nazywać swoich dawnych podkomendnych ich prawdziwymi imionami. – Według mnie ty najlepiej się nadajesz do wykonania tego zadania. Nauczył się tak dobrze panować nad emocjami, że nie drgnęła mu nawet powieka. Mimo pozornego spokoju z obawą pomyślał o obietnicy danej samemu sobie, że chociaż nie wyjedzie z Polski, to jednak lada dzień raz na zawsze rozstanie się z armią i wróci do medycyny. Od jesieni miał zamiar podjąć studia w Łodzi i poświęcić się ratowaniu ludzi, podobnie jak jego zmarły ojciec i wywieziony na Sybir „Papa” Marszewski. Propozycja Mareckiego mogła zniweczyć jego plany. Słuchał więc „Adama” z coraz większym napięciem, a on podawał kolejne argumenty, które miały przekonać Włodka: – Jesteś odpowiednio wyszkolony. Masz świetne kwalifikacje. Mówisz po angielsku jak Anglik z wyższych sfer. Nie pozostaje mi zatem nic innego, jak zapytać, czy dobrze znasz Londyn. Włodek był tam wprawdzie tylko raz jako dziesięcioletni chłopak, nie miał jednak wątpliwości, że powinien entuzjastycznie przytaknąć. – Do Anglii pojedziesz jako dziennikarz. Na dobry początek dostaniesz parę kontaktów, a potem będziesz musiał radzić sobie sam. Jest jeszcze kilka innych spraw, którymi mógłbyś się zająć, ale o nich porozmawiamy później. 8

Nagle Włodek zorientował się, że Marecki wcale go nie pyta o zgodę. Pułkownik już zdecydował za niego, że przejdzie do podległego mu wydziału i będzie wykonywać jego rozkazy. Ale czy może teraz odmówić „Adamowi”? Ten wyjazd był dla niego prawdziwym prezentem ślubnym. Spadł jak z nieba. W Londynie spotkaliby się przecież z Laurą. Przed oczami ukazała mu się uśmiechnięta buzia przyrodniej siostry, której nie widział od sześciu lat. Nie, tej propozycji pułkownika nie wolno mu odrzucić. – Szczególnie zależy nam na powrocie jednej osoby. Będzie pewnie szykanowana, a może nasi przeciwnicy spróbują ją nawet zlikwidować. Twoim zadaniem jest zapewnić jej bezpieczeństwo. Uważnie słuchał kolejnych informacji. Wynikało z nich jasno, że jego misja nie będzie łatwa, mimo to cieszył się, wyobrażając sobie, jaką minę zrobi żona, kiedy powie jej o wyjeździe, i już planował ich pobyt w Londynie. Nagle Marecki przerwał swój wywód i spojrzał mu prosto w oczy. – Byli jeszcze dwaj inni kandydaci do tej misji... popierani przez bardziej wpływowe osoby niż ja. – Ależ obywatelu pułkowniku...! „Adam” dał znak ręką, żeby nie kończył. – Zdecydowało to, że od niedawna jesteś żonaty. Można ci zatem bardziej zaufać niż tym dwóm pozostałym. Zawód był ogromny. Czym prędzej sięgnął po kubek z herbatą i przytknął go do ust, żeby „Adam” nie dostrzegł wyrazu jego twarzy. Łatwo było się domyślić, o co chodziło Mareckiemu. Żona zostawała w kraju jako zastaw. Była gwarancją prawidłowo wykonanego zadania. Na samą myśl o rozstaniu ściskało mu się serce, ale czy mógł zmienić zdanie? A spotkanie z Laurą? Musiał się przecież z nią zobaczyć! Marecki wstał zza biurka, dając w ten sposób do zrozumienia, że rozmowa dobiegła końca. Włodek zamierzał zasalutować, gdy nagle pułkownik, wpatrując się w wiszący na ścianie portret Stalina, wyszeptał: – W dokumentach nie wspominaj o krewnych za granicą. Po co mają... – Urwał w pół zdania i pokręcił głową, jakby chciał odpędzić nurtujące go myśli. 9

Włodek, wychodząc z pokoju szefa, przełykał pośpiesznie ślinę. „Adam” wiedział! Skąd miał te informacje o jego rodzinie? O nikim z najbliższych nie pisnął przecież ani słowa, nawet podczas kilkudniowego przesłuchania w obozie partyzantów. W jego „nowym” życiu o Laurze i Helen wiedzieli tylko „Papa”, ciocia Janina i Feliks, a po nich ślad zaginął. Zamyślony szedł ulicami, pragnąc jak najszybciej znaleźć się w domu. Nagła myśl zatrzymała go w pół drogi. Niepotrzebnie się tak śpieszył, przecież żona była jeszcze w pracy. Skręcił więc w pierwszą przecznicę i po kilku minutach znalazł się przed ponurym, odrapanym gmaszyskiem. Wejście do budynku zastawione było furmanką, z której młoda kobieta próbowała ściągnąć wypchany wór. Pewnie była w nim mąka. – Niech se weźmie sama. Nie dość, że cała rodzina nic nie wsadzi do gęby aż do żniw, to jeszcze mam to nosić! Bierz se, paniusiu. Kiedy zbliżył się do wozu, woźnica wystraszony widokiem jego munduru zamilkł, ale na znak protestu z odrazą splunął na ziemię. – Czy nie potrzebuje pani pomocy? – spytał kapitan i spojrzał na delikatny kark kobiety pochylonej nad workiem. – Włodek! – Zostawiła ciężar i otarłszy ręce w sukienkę, rzuciła mu się na szyję. Za każdym razem gdy trzymał ją w ramionach, czuł ogromne wzruszenie. – Lila, kochanie, czy możesz uciec z pracy? – szepnął jej do ucha. – Muszę zająć się tą mąką. Przysłali tylko jeden wór na dwa domy dziecka. Po demobilizacji Lila została zatrudniona w opiece społecznej. Z wielkim zaangażowaniem poświęciła się sierotom. To im przynosiła wszystkie wiktuały zdobyte przez Włodka. – Co powiedział twój dowódca? – spytała z niepokojem, badawczo mu się przyglądając. – Musimy o tym porozmawiać. – Westchnął i zarzucił sobie worek na plecy. – To nic strasznego – dodał, widząc jej zdenerwowanie. 10

Zatargał worek do kuchni na parterze. Kiedy mył zakurzone ręce, do pomieszczenia wbiegła zdyszana dyrektorka sierocińca. – Obywatelu kapitanie, czy moglibyście zobaczyć próbę naszej akademii? Bardzo proszę, to takie ważne dla dzieci. Lila uśmiechnęła się do niego zachęcająco, więc bez ociągania ruszył za dyrektorką po skrzypiących schodach do dużej sali na piętrze. Odświętnie wypucowane i gładko uczesane dzieciaki stały równym rzędem po drugiej stronie sali. Były w różnym wieku, ustawione według wzrostu. Z zainteresowaniem przyglądały się mundurowi Włodka. Po chwili na środek wyszła ciemnowłosa dziewczynka i mocnym głosem zaczęła recytować: Wyszło miasto i tłumy rozkołysał rytm życia, marszem orkiestr zielony mundur wykwitł na bruku. Dłonie wasze, co niosły te sztandary do zwycięstw, dłonie wasze dziś spoczną na traktorze i pługu i na zachód, nad Nysę ku granicom powiodą Polskę wolną, rolniczą – ziemię piękną i młodą*. Jego dłonie na pługu? Na traktorze? Nic z tego. Rozbawiony tą wizją o mało nie parsknął śmiechem, ale kiedy zobaczył na twarzy Lili wyraz dumy z wychowanki, stłumił w sobie wesołość. Z zachwytem przyglądał się żonie i po raz kolejny powtarzał dziękczynną modlitwę za jej odnalezienie. – To tylko fragment naszego występu – objaśniała mężowi. – Całość będzie trwała około godziny. Nasze dzieci tak bardzo się starają, żeby akademia wypadła dobrze. Czy wiesz, że osiemdziesiąt procent z nich było analfabetami, zanim do nas trafiło? Część cudem przeżyła. Są z getta albo z obozów. Niektóre były świadkami śmierci rodziców. – W oczach Lili pojawiły się łzy. – Takie małe, a tyle już wycierpiały. Słuchając Lili, uświadomił sobie, że nie chce jej o niczym powiedzieć. Sprawa była nieaktualna. Nigdzie nie pojedzie. Jak mógł pomyśleć, że zostawi ją samą zaledwie po sześciu tygodniach, któ* Helena Platta, Powitanie wojska polskiego, „Sztandar Ludu” 1945.

11

re minęły od dnia, kiedy się odnaleźli? Chyba postradał zmysły. Nie umiałby znowu się z nią rozstać.

To był przypadek, tak jak ich pierwsze spotkanie na kresowej drodze. Zupełny przypadek i najszczęśliwsze zrządzenie losu: jej praca protokolantki na zebraniu radzieckich oficerów i jego rozmowa z „Adamem”, która miała się odbyć w tym samym hotelu. Kiedy otworzył drzwi, nie miał już żadnych wątpliwości. Widział rude włosy Lili, jej szczupłą sylwetkę, charakterystycznie przekrzywioną głowę, gdy nad czymś rozmyślała. Szedł coraz wolniejszym krokiem, jakby z wysiłku miało mu za chwilę zabraknąć tchu. Wydawało mu się, że nie da już rady, że pękną mu płuca, jak przy długim nurkowaniu, gdy nagle odwróciła głowę, a jej zielonobrązowe oczy... Nigdy nie zapomni ich wyrazu. Miał wrażenie, że traci przytomność. Pamiętał jednak dokładnie dotyk jej delikatnej skóry na swoim policzku i wilgoć obficie płynących łez. Czyje to były łzy? Czyżby to on tak mocno płakał? Po tych wszystkich wojennych przeżyciach umiał jeszcze płakać? – Przecież to niemożliwe, że ty żyjesz – powtarzała. – To mi się śni. Mówił, że cię zabili. Dopiero po dłuższej chwili zauważył zaciekawione spojrzenia oficerów, którzy obserwując niecodzienne wydarzenie, zapomnieli nawet o wódce. Coś mówili, ale nie pamiętał ani jednego z wypowiedzianych przez nich słów. Nie mógł przypomnieć sobie również spotkania z „Adamem”. Pułkownik musiał być zdziwiony widokiem obcej kobiety w mundurze, ale zapewne to on załatwił im w hotelu malutki pokoik, w którym wkrótce się znaleźli. Dopiero gdy zostali sami, a on trzymał ją w ramionach, czas zaczął płynąć swoim zwykłym rytmem. – To cud! Bóg naprawdę istnieje – szeptała, nie wypuszczając jego ręki ze swojej dłoni. Włodek nigdy nie miał co do tego wątpliwości. – Kto ci powiedział, że nie żyję? – Feliks Hirsch. 12

– Feliks, to on żyje?! Kiedy go spotkałaś? Gdzie? Lila gwałtownie podniosła się z łóżka. – Proszę cię, nie mówmy teraz o innych. Nie mam na to siły. Wciąż kręci mi się w głowie. Milczeli więc. W nocy obudził się. Przez chwilę nie wiedział, gdzie jest ani co się z nim dzieje. Czuł tylko niezwykłą lekkość w piersi. Był niebiańsko szczęśliwy, musiał więc odnaleźć Lilę! W tym przekonaniu utwierdziło go ciepło bijące od ciała ukochanej. Pobrali się w następnym tygodniu. Jak najszybsze zawarcie małżeństwa było dla nich tak oczywiste, że nawet się nie oświadczył. Dopiero od urzędnika udzielającego ślubów dowiedział się, że bierze za żonę Lilianę Lesowską, a nie Lilę Lesow. Nie zdążył się jednak zdziwić, bo po chwili poinformowano go, że jego nazwisko również zostało zmienione. Od tego dnia nazywał się Halman. „Dzięki tej zmianie nasze nazwisko wygląda na mniej niemieckie” – wyjaśniła panna młoda, zwolenniczka reform, nienawidząca wszystkiego, co kojarzyło się z faszystowskim okupantem. Liliana i Włodzimierz Halmanowie wnieśli w życie małżeńskie po walizce dobytku. Miało to swoje dobre strony, gdyż nadmiar rzeczy nie utrudniał im przenosin. Włodek był jednak innego zdania. Przyglądając się ich skromnemu bagażowi i odrapanym ścianom obskurnego pokoiku, w którym mieli zamieszkać, nieśmiało zaproponował: – A może zamieszkamy w Anglii? – W Anglii?! – Twarz Lili poczerwieniała z oburzenia. – Chyba nie chcesz stąd wyjeżdżać? Teraz, kiedy jesteśmy potrzebni tutaj, w naszym kraju. Powstaje przecież nowe państwo dla wszystkich ludzi, a nie tylko dla bogaczy. Możemy uczestniczyć w tworzeniu zupełnie innej rzeczywistości niż ta przedwojenna. Nie chcę wyjeżdżać do burżuazyjnej Anglii – mówiła nieco podniesionym głosem, ale widząc jego minę, zamilkła i rozpłakała się. – Lileńko, proszę, uspokój się. – Delikatnie gładził jej ramiona. Była tak szczupła jak w czasach najstraszniejszego wojennego głodu, ale wówczas, nawet w obliczu największego zagrożenia, miała 13

więcej pewności siebie. Teraz wydawała się zupełnie bezradna. Włodek czuł jej kruchość i wzbierała w nim wściekłość na tę potworną wojnę, która tak mocno skrzywdziła jego ukochaną. Chciał zabrać Lilę jak najdalej stąd, choćby na koniec świata, ale skoro pragnęła zostać w tym skrwawionym do ostateczności kraju, to bez względu na cenę, jaką zapłaci, musiał jej towarzyszyć. W noc poprzedzającą ślub długo nie mogli zasnąć. Do tej pory niewiele opowiedzieli sobie o przeżyciach, które stały się ich udziałem po tragicznych wydarzeniach w Zahorzu. Lila wyjaśniła Włodkowi okoliczności swojego zniknięcia. Była to zwykła wojenna historia, którą opowiedziała monotonnym głosem: „Uciekłam z pola, widząc zbliżającą się kolumnę hitlerowską. Błąkałam się po lesie. Osłabłam z głodu i zmęczenia, szłam jednak dalej, aż w końcu przewróciłam się i złamałam rękę. Pomogli mi chłopi z wioski. Spędziłam tam prawie rok. Jak zbliżał się front, poszłam do wojska. Z otwartymi ramionami przyjęli mnie do propagandy. Przez parę miesięcy pracowałam w Lublinie”. Była pewna, że on nie żyje. O jego śmierci dowiedziała się od Feliksa Hirscha, którego spotkała przypadkiem w zeszłym roku w Lublinie. Robił jakieś interesy z zaopatrzeniowcami i zupełnie nieźle mu się powodziło. Nie ma się zresztą czemu dziwić, bo Feliks – stary wyga – zawsze spadał na cztery łapy. Całe szczęście, że żyje, ucieszył się, ale Lila, która właśnie odwróciła się do niego plecami, zapewne myślała już o czymś innym. Włodek również pobieżnie zrelacjonował swoje ostatnie lata. Miał jednak wrażenie, że jego opowieść była zbyt skrótowa. Lila jeszcze przed ślubem powinna się dowiedzieć o kilku sprawach. – Lila, muszę ci o czymś powiedzieć – zaczął, a przed oczami ukazała mu się postać „bławatkowej” dziewczyny o intensywnie błękitnym spojrzeniu. Lila obróciła się w jego stronę. – Nie powinniśmy więcej wspominać wojny. To jest ponad moje siły. Chcę o niej jak najszybciej zapomnieć. Proszę cię, kochany, zacznijmy wszystko od nowa. To, co było, zupełnie się nie liczy, dobrze? Jak to się nie liczy? A to, co było między nimi, też już nie ma znaczenia? Pocałunki na zahorskim wzgórzu, kąpiel w jeziorze, po któ14

rej mu się oddała, miłosne chwile na rozgrzanej słońcem polanie – to wszystko stało się dla niej nieważne?! Jej usta przesuwające się po jego piersiach, przeponie, schodzące niżej... Czy to było wtedy, czy to dzieje się teraz? Lila, wzdychając głęboko, uniosła się i wsunęła na niego, a potem kołysała się coraz szybciej. – Musimy zacząć wszystko od nowa – szepnęła. Miała rację. Nie było sensu roztrząsać starych historii. Najważniejsze, że się odnaleźli i że nic się między nimi nie zmieniło. Słyszał przecież o tak wielu miłościach, które nie wytrzymały próby czasu. Po długiej rozłące ludzie, którzy niegdyś darzyli się gorącym uczuciem, nie mieli sobie nic do powiedzenia. Większość pozawierała nowe związki. Czas i wojna wszystko nieubłaganie zmieniły. Czy to nie cud, że im obojgu udało się ocalić uczucie? – Nie wiem, co bym zrobił, gdyby się okazało, że jest inaczej – wydyszał podnieconym głosem, zanim kulminacyjna fala odebrała mu oddech. – Kocham tylko ciebie, reszta jest nieważna – usłyszał jej szept. Już w to nie wątpił. Reszta była rzeczywiście nieważna. „Bławatkowa” wojenna dziewczyna wróciła zapewne do swojego ukochanego ze wsi, a on musiał teraz zrobić wszystko, aby wygnać z pamięci obrazy, które czaiły się pod powiekami, by go nękać, gdy tylko zamknie oczy. Kiedy tulił Lilę w ramionach, znikały, a on zasypiał spokojnie. Życie znów zaczynało biec swoim normalnym torem i znów wszystko było możliwe.

Zanim Włodek zdążył poprosić o zwolnienie z nowej misji, „Adam” sam złożył mu wizytę. Wdrapał się na czwarte piętro secesyjnej kamienicy i zastukał do drzwi w chwili, gdy Włodek, drżąc z niecierpliwości, próbował wyswobodzić Lilę z ubrań. – Obywatel pułkownik – zdziwiła się, otworzywszy drzwi. – Dla ciebie, dziecko, Kostek albo „Adam”, jak wolisz – odpowiedział, a Włodek poirytowany tonem jego głosu wykrzywił się z niesmakiem. 15

Po tym bezceremonialnym przywitaniu pułkownik, bez zbędnych jego zdaniem wstępów, wypalił: – Wit... Włodek mówił ci już o swoim wyjeździe? – O wyjeździe? – Lila pobladła, patrząc na nachmurzoną twarz męża. – Za granicę, do Anglii. – Nie rozmawialiśmy jeszcze o tym – wtrącił się do rozmowy Włodek wściekły na „Adama” za jego wścibstwo. – Włodek ma jechać do Anglii? Na jak długo? – Na parę tygodni, może na miesiąc. – Na miesiąc – powtórzyła jak echo. Przez chwilę z namysłem przyglądała się mężowi, a potem zaczęła mówić podekscytowana: – Naprawdę? Gratuluję. To chyba się nie pogniewasz, jeśli ja w tym samym czasie pojadę do Gdańska. Liga Morska organizuje wycieczkę dla robotników przemysłu włókienniczego. Mam obiecane miejsca dla pięciorga dzieci i opiekuna. – Doskonały pomysł! – Pułkownik zatarł ręce z zadowolenia. – Macie trochę herbaty? – Tak, nawet kawę z cykorii – ucieszyła się Lila i pobiegła w stronę kuchennego kącika. Mężczyźni zostali sami. Włodek czuł na sobie wzrok pułkownika, ale nie podnosił oczu utkwionych w serwecie, którą nakryty był koślawy stolik. – Wojskowemu trudno wrócić do cywila – odezwał się w końcu Marecki. – Nie jestem wojskowym. – Nie oszukuj sam siebie. Już dawno połknąłeś bakcyla. Tego ściskania w żołądku przed akcją nigdy się nie zapomina. Uwierz mi, nie wytrzymałbyś długo w nudnej pracy. Sztabowcem też pewnie nie chciałbyś zostać. Ale jeśli postanowisz zasiąść za biurkiem, to po powrocie możemy cię wysłać na odpowiedni kurs. – Ratowanie ludziom życia nie jest nudne. – Włodek pomyślał o ojcu.

16

– Ratować życie można na wiele sposobów, a ty powinieneś to robić jako wojskowy. Twoja żona poradzi sobie bez ciebie przez ten miesiąc. Poza tym zawsze może liczyć na mnie. Ta ostatnia uwaga nie spodobała się Włodkowi. Zdążył się już niejeden raz przekonać, że jego dowódca jest kobieciarzem. „Małżeństwo nie jest mi pisane” – odpowiadał, kiedy żartowano na temat jego stanu cywilnego. Chociaż ze względu na ponaddwudziestoletnią różnicę wieku pułkownik powinien traktować Lilę jak swoją córkę, to jednak spoglądał na nią z coraz większym zainteresowaniem. Widać było, że zgrabne kształty kobiety przygotowującej obok kawę robią na nim ogromne wrażenie. Nowożeńcy nie mieli kuchni w swoim mieszkaniu. Składało się ono tylko z pokoju z wnęką kuchenną i łazienki bez ubikacji. U Hallmannów w Gdańsku nawet służba mieszkała w lepszych warunkach. Zdanie Lili było jednak decydujące. Nie chciała przeprowadzić się tam, gdzie żyłoby im się swobodniej, bezpieczniej i gdzie szybciej zapomnieliby o koszmarze wojny. O czym ona chciała tu pamiętać? Tego Włodek nie umiał zrozumieć. Wiedział jednak, że będzie tak, jak ona zechce.

Rozdział II Zasnął tuż przed lądowaniem samolotu i natychmiast znalazł się w ramionach Lili. Jej dłonie pieściły go w najbardziej śmiały, podniecający sposób, ale gdy próbował ją posiąść, wyślizgiwała mu się z objęć. Dlaczego doprowadzała go do szaleństwa? W końcu, zdesperowany, złapał ją za nadgarstki. Żona znieruchomiała. Wpatrywała się w jakiś punkt znajdujący się daleko za nim. Przez jej twarz przebiegł grymas bólu. – Lila! – szepnął wystraszony. Ze snu wyrwał go kuksaniec siedzącego obok cywila, który wiercił się niespokojnie z obawy przed lądowaniem. Włodek spojrzał na niego ze złością, a potem przymknął oczy, chcąc jak najdłużej zachować obraz ukochanej. Pragnął się do niej przytulić i skryć twarz w jej rudych lokach, ale lot dobiegał końca. Dakota zniżyła się do lądowania. Po chwili jej koła uderzyły o asfaltową nawierzchnię lotniska. Był zatem w Anglii. Lot trwał zaledwie parę godzin, z przerwą na uzupełnienie paliwa na berlińskim Tempelhof, ale jemu dotarcie do Londynu zajęło prawie sześć lat. Kiedy Włodek to sobie uświadomił, zamrugał ze wzruszenia powiekami. Sześć lat! Jak potoczyłyby się jego losy, gdyby udało mu się dotrzeć tutaj wcześniej? Kim by teraz był? Może pilotem RAF-u, ale z takim samym prawdopodobieństwem mógłby już nie żyć. Przyszły mu na myśl liczne ofiary Blitzkriegu. Kto z nich chciał tej okrutnej wojny? Czy kogokolwiek o to pytano? 18

Cywil z samolotu przyłączył się do grupy podróżnych, z którą Włodek opuszczał lotnisko. Wsiadł razem z Halmanem do autobusu jadącego z Croydon do centrum i zajął obok niego miejsce. Próbował nawiązać z rozmowę, ale Włodek nie zwracał na niego uwagi, rozglądając się dokoła. Na londyńskich ulicach widoczne były ślady niedawnych bombardowań. Mijali rumowiska i doły po bombach. „Mein Gott, oto kolejne okaleczone miasto i kolejni ludzie pozbawieni dachu nad głową” – Włodek zaczynał się zupełnie rozklejać. Co się z nim działo? Czuł, że jego wzruszenie jest sprawką żony. To ona zdjęła z niego pancerz, który podczas wojny chronił go przed współczuciem dla ludzkiego nieszczęścia. – Pan zna Londyn? – Trzydziestoletni mężczyzna w podniszczonej marynarce nie dawał za wygraną. Włodek wzruszył niegrzecznie ramionami. – Będę musiał go poznać na nowo. Tyle zniszczeń, tysiące zabitych. – Tysiące – prychnął cywil. – U nas zginęły przecież miliony – przelicytował. – Co oni wiedzą o prawdziwej wojnie? Wysiedli przy Victoria Station. Włodek wmieszał się w tłum przechodniów i zniknął tak szybko, że cywil tego nie zauważył i spoglądając na wszystkie strony, bezradnie kręcił się wokół. Zabawny widok, ale Włodkowi wcale nie było do śmiechu. Domyślał się, kto wysłał tego mężczyznę. Postanowił jeszcze chwilę odczekać, zanim ruszy w dalszą drogę. Kupił gazetę i kartę pocztową, a potem wstąpił do pubu. Mijając lustro, wzdrygnął się, z trudem się rozpoznając. Jego wygląd najbardziej zmieniło ubranie: grafitowy, typowo angielski kapelusz i szary garnitur z przedwojennej wełny, której dotyk przypominał mu o utraconym na Wileńszczyźnie płaszczu. Zakup takiego stroju na kartki odzieżowe wyniósłby z pewnością trzydzieści z czterdziestu punktów, jakie otrzymywało się w Anglii na cały rok. Zadowolony ze swej dobrej pamięci poprosił o piwo i wówczas jego dobry nastrój zniknął. Barman mówił takim slangiem, że trudno go było zrozumieć. Przestraszył się. Czyżby jego angielski był już aż tak przestarzały? Na szczęście wymowa Włodka nie zdziwiła Anglika. Z pewnością przywykł do obcego akcentu. Wszędzie było pełno cudzoziemców: Amerykanów, Kanadyjczyków, Polaków. 19

Pochylony nad kartką pocztową pośpiesznie skreślił kilka słów, a potem z przyjemnością zanurzył wargi w ciemnobrązowym napoju. Otaczały go roześmiane twarze bywalców pubu. Dla nich wojna już się skończyła, znów mogli cieszyć się życiem, odwiedzając swoje ulubione lokale, oczywiście jeśli nie zostały zniszczone. Rozglądając się po sali, dostrzegł aparat telefoniczny. Natychmiast przyszedł mu na myśl numer, którego nigdzie nie musiał zapisywać. Tak jak głos pewnego starszego mężczyzny był on wyryty w jego pamięci. Po chwili Włodek usłyszał opryskliwą odpowiedź: – Nie ma! Moja wnuczka już tutaj nie mieszka. – A czy zna pan adres Laury? Mówi jej brat. – Słyszałem nazwisko już wcześniej. Głuchy nie jestem – odparł niegrzecznie były dyplomata. – Nie znam adresu. Wyprowadziła się i tyle. Takie właśnie są skutki wojny. Szesnastoletnie pannice pozwalają sobie na skandaliczne zachowanie. No, ale to przecież rezultat poślubienia przez moją córkę tego cudzoziemca. Włodek odłożył słuchawkę bez pożegnania. Poczuł się straszliwie oszukany. Teraz, kiedy udało mu się dotrzeć do Anglii, Laura gdzieś przepadła bez wieści. Zacisnął pięści tak mocno, że aż zbielały mu knykcie. Nie podda się, los może robić, co chce, ale on i tak odnajdzie Laurę. Odszukanie szesnastoletniej dziewczyny nie może być przecież aż tak trudne. Wyszedł z pubu i skierował kroki prosto do polskiej ambasady, gdzie miał nawiązać służbowy kontakt. Po wylegitymowaniu wpuszczono go do środka. Wkrótce na spotkanie wyszedł mu elegancki, szpakowaty mężczyzna. Wyglądał na zdenerwowanego. Przeprowadzając Włodka przez salę, gdzie siedziały trzy urzędniczki, zatrzymał się przy jednej z nich. Kobieta miała oczy zapuchnięte od płaczu i trzymała w dłoni zmiętą chusteczkę. – Czy moje depesze zostały wysłane? – spytał uprzejmie. Urzędniczka twierdząco skinęła głową. – Umarł pani ktoś bliski? – zaniepokoił się radca. – Nie, to przez tę wiadomość, panie radco. Anglicy i Amerykanie cofnęli uznanie dla naszego rządu. Dogadali się z „tamtymi” – dodała żałośnie. Włodek pochylił głowę. 20

– Ambasador już wyjechał? – spytał mężczyzna. – Tak, ambasador Raczyński jest w Foreign Office i składa tam notę protestacyjną. Ale co z tego? – Urzędniczka spuściła wzrok na maszynę do pisania. – Zostaliśmy na lodzie. Włodek zacisnął usta. Z tego, co się przed chwilą dowiedział, wynikało, że jego misja nie będzie zbyt trudna. Churchill sam wysyłał Polaków do domu. Namolna perswazja nie będzie więc potrzebna. Nikt ich w Anglii już nie potrzebuje.

Dwa dni później Włodek w swoim kolejnym wcieleniu przechadzał się po ogrodzie londyńskiej rezydencji w Hampstead. Jego nozdrza łapczywie wciągały aromat kwitnących róż i zapach piżmowych perfum kobiet z establishmentu. W ciemnym garniturze, białej jak śnieg koszuli, z kieliszkiem szampana w ręku prezentował się świetnie, mimo to początkowo musiał się upewniać, czy wygląda jak inni zaproszeni na bankiet goście, ale już po krótkiej chwili stwierdził, że niczym się od nich nie różni. Eleganckie panie podzielały tę opinię i zza długich, umalowanych tuszem rzęs rzucały mu powłóczyste spojrzenia. Ostatni raz na takim przyjęciu był... Kiedy? W 1938 roku u ciotki Hannelore w Nicei. Zaprosiła wówczas wiele przebywających na Riwierze znakomitości. Ojciec przechadzał się po ogrodzie i rozmawiał w różnych językach, Helen miała na sobie suknię w seledynowym odcieniu, a biedna Laura została odesłana do sypialni już o dziewiątej. To wspomnienie zdumiało go, było jak nierealny sen. Czy coś takiego mogło się przyśnić partyzantowi albo głodującemu mieszkańcowi ziemianki? – Nie ma go jeszcze. – Gospodarz podszedł do Włodka, przerywając mu rozmyślania. Był to trzydziestoletni mężczyzna o jasnych, ulizanych brylantyną włosach. Mówił cichym głosem, wskazując na willę stojącą opodal. Postronna osoba mogłaby pomyśleć, że objaśnia swemu towarzyszowi jakiś architektoniczny szczegół. – Przyjdzie pewnie trochę później. Jeśli nie, to wymyślę coś innego. Uwielbia muzykę poważną, załatwię więc bilety na koncert. 21

– Ten fragment domu, choć tego nie widać, pochodzi z zupełnie innych czasów. Został dobudowany stosunkowo niedawno. – Zmienił nagle ton, widząc, że zbliża się do nich jasnowłosa kobieta w atłasowej sukience koloru czerwonego wina. W pierwszej chwili Włodek zmieszał się, gdyż nieznajoma przypominała do złudzenia Emilkę. – Och, Harry, nie nudź, tylko poznaj mnie ze swoim nowym znajomym! – wykrzyknęła piękność, podchodząc do mężczyzn, a Włodek stwierdził, że Angielka jedynie z pozoru była podobna do jego wileńskiej ukochanej. – Wladi Halman, dziennikarz z Polski. Lucilla Lennox, córka wielkiego mecenasa Polaków. To właśnie w jego posiadłości... – Ależ, Harry, czy to ważne, czyją jestem córką – oburzyła się Lucilla i zwróciła się do Włodka: – Ten pan pewnie pomyśli, że jestem typowym pięknoduchem, ale to nieprawda. Włodek słuchał paplaniny Lucilli jednym uchem, sprawdzając kątem oka, czy ma na serdecznym palcu prawej ręki ślubną obrączkę. – Czy pan był jednym z tych wspaniałych pilotów, którym zawdzięczamy zwycięstwo? Pokręcił głową z udawanym smutkiem, licząc, że to ostudzi zapał młodej kobiety. Inne formacje wojskowe nie były chyba aż tak atrakcyjne. – Mam lęk wysokości. – Och, to tak jak ja. Jesteśmy zatem do siebie podobni. Chociaż muszę przyznać, że ja z samolotami mam do czynienia na co dzień. Pracuję w dyrekcji zakładów lotniczych de Havilland. – W Londynie? – spytał, udając ignoranta. – Nie, skąd! W Hatfield. To mniej więcej dwadzieścia mil od Londynu, ale jest tam świetny dojazd. – Lucilla kokieteryjnie zmrużyła oczy. – Doskonale mówi pan po angielsku. Kończył pan szkołę w Anglii? – zaszczebiotała, biorąc od kelnera kolejny kieliszek szampana. Włodek wdał się w pogawędkę z młodą kobietą, ale obserwował Harry’ego, który właśnie witał się z ciemnowłosym, niewysokim mężczyzną w średnim wieku. Nieznajomy był ubrany po cywilnemu, mimo to natychmiast go rozpoznał. 22

– Czy mogę prosić o ogień? – spytała Lucilla, nachylając się ku Włodkowi zalotnie z lufką w smukłych palcach. – Przepraszam, nie palę – odparł Włodek, ale zanim na jej twarzy pojawił się wyraz rozczarowania, dodał: – Zaraz pani pomogę. Skierował kroki prosto do niedawno przybyłego mężczyzny i zadał mu bardzo szybko pytanie o ogień. – Przepraszam, czy mógłby pan powtórzyć? – spytał mężczyzna. Widać było, że język angielski sprawia mu spore kłopoty. – Ach, ogień, proszę bardzo. – To dla tej pięknej lady. – Włodek wskazał podbródkiem oczekującą Lucillę. – Już idę. – Mężczyzna wydobył z marynarki złotą zapalniczkę. Nie obyło się bez prezentacji, w czasie której ku zdziwieniu kilkorga gości okazało się, że obaj panowie są Polakami. – Pan teraz przyjechał z Polski? – upewniał się mężczyzna. – Tak, jestem korespondentem gazety. – Komunistycznej. – Socjalistą jest tylko mój naczelny, ale on tu nie przyjechał, bo nie zna angielskiego – odpowiedział Włodek, uśmiechając się ironicznie. Po wymianie kilku zdań przeszli na polski i zauważyli, że panna Lucilla spogląda na nich z niezadowoloną minką. Zanim zdążyła jednak cokolwiek powiedzieć, pojawił się Harry. Ujął ją pod ramię i wprowadził do willi, szepcąc na ucho, że musi poprosić ją o coś bardzo ważnego. Włodek i mężczyzna, w którego włosach błyszczało już wiele siwych pasm, zostali sami. Po odstawieniu kieliszków z niedopitym szampanem obydwaj sięgnęli po szklaneczki whisky. – Udało się panu wyjechać z Polski? Puszczają w tę stronę? – spytał. – Nie miałem żadnych problemów – odparł Włodek zgodnie z prawdą. – A pan nie chce wracać? Nie tęskni pan za krajem? – Nie ma pan pojęcia, jak bardzo. Tu wszyscy byli niezwykle mili podczas wojny, ale teraz zaczynają rozglądać się nerwowo na boki. A pan nie zamierza zostać w Anglii? Nie miałby pan takich kłopotów z językiem jak ja. Znalazłby pan wszędzie zatrudnienie. 23

– No, nie wiem. A kto mi tutaj opłaci studia? W Polsce od jesieni będę studiować medycynę. Poza tym biorę przykład z mojego ojca, a on mimo nalegań znajomych nie zdecydował się kiedyś na wyjazd – zauważył Włodek. – Mój dziadek postąpił tak samo i wylądował w Szlisselburgu – odrzekł z goryczą mężczyzna, niewątpliwy bohater minionej wojny. – To już historia. Teraz oficerowie po powrocie z oflagów natychmiast dostają stanowiska w naszej armii. Nikt ich nie prześladuje. Mamy szansę rozpocząć wszystko od nowa. Rosjanie również tego chcą. Ta wojna stała się dla Europy prawdziwym oczyszczeniem. Jesteśmy pewni, że zmiany społeczne utrwalą pokój na naszym kontynencie. – Jest pan jeszcze taki młody, stąd ten optymizm. – Towarzysz Włodka uśmiechnął się wyrozumiale i poklepał go po ramieniu w nieco protekcjonalny sposób. – Ale ja w to wierzę – odparł Włodek z zapałem. – Mam nadzieję. Nie znoszę cynicznych ludzi. Wyszedł z przyjęcia godzinę później. W drzwiach pożegnali go lokaj i służąca. Willa, w której gościł, znajdowała się na niewielkim wzgórzu i ze schodów widać było leżące w dole, oświetlone miasto. Wreszcie nie trzeba się było lękać nalotów. Londyn z dumą ukazywał całemu niebu, gdzie się znajduje. Schodząc na ulicę, zobaczył stojącą parę metrów od żywopłotu taksówkę. Po chwili z jej wnętrza wysunął się złoty bucik, potem ukazała się zgrabna kobieca łydka, a na koniec z samochodu wysiadła Lucilla. Stanęła naprzeciw Halmana z wydętymi ustami i milczała. Włodek westchnął i bardzo powoli zaczął iść w jej stronę.

Brak zasłon w lipcu był niesłychanie dotkliwy. Laura bała się przewrócić na drugi bok, żeby nie zbudzić współlokatorki, z którą dzieliła łóżko, by zaoszczędzić na czynszu. Nie mogła ponownie zasnąć. Spojrzała na zegarek – ósma rano. Poszła spać o pierwszej, więc powinna być wyspana. Czuła się jednak jak potłuczona. Wciąż chciało jej się spać i wcale nie mogła sobie poradzić ze zmęczeniem. Praw24

dę mówiąc, miała już dosyć, ale nie dopuszczała tej myśli do swojej świadomości. Gdyby to zrobiła, przyznałaby rację dziadkowi – a ten sadystyczny potwór przecież jej nie miał! Chmury zbierały się nad jej głową już po wyjeździe matki i jej męża, Shane’a. Dlaczego nie wyjechała z nimi? Przecież ją do tego namawiali. Uparła się jednak, że musi czekać na brata i zdać końcowe egzaminy w szkole. Ten drugi argument był tak przekonujący, że nawet nie próbowali z nią dyskutować. Mama objęła ją mocno i powiedziała tkliwym głosem: – Przyjedź do nas jak najprędzej. To będzie przecież także twój dom. Dom rzeczywiście był, i to w samym Sydney, a nie gdzieś na farmie. Już niecały miesiąc po ich wyjeździe Laura dostała plik fotografii. Leżały teraz rozrzucone na stoliku nocnym. Mama stojąca przed jakąś egzotyczną rośliną, widok na morze, wnętrze przytulnie urządzonego pokoiku – „czeka na ciebie, kochanie”. Wszystko to Laura miała na wyciągnięcie ręki. Ubzdurała sobie jednak zupełnie coś innego. Postanowiła pójść na studia. Kilka razy wspomniała o tym przy śniadaniu, ale dziadek nawet nie zareagował. Dopiero kiedy przyszły wyniki egzaminów i okazało się, że skończyła szkołę z wyróżnieniem, zdecydowała, że nie może być już dłużej zbywana i udała się do dziadka na poważną rozmowę. – Kobieta na studiach?! – krzyknął wzburzony. – Dziadku, przecież dużo kobiet studiowało już przed wojną, a w jej trakcie wykazały się równie wielką odwagą jak mężczyźni. Robiły to samo co oni: pracowały w fabrykach, na roli, walczyły na froncie, były sanitariuszkami. Sama mama... – Popełniła fatalny błąd. Nie powinna powoływać się na matkę. – Twoja matka to krnąbrny wyrzutek. Zawsze robiła tylko to, na co miała ochotę. Chciałabyś pójść w jej ślady? Wojna się skończyła. Kobiety mają wrócić do swoich obowiązków, czyli zająć się pilnowaniem domowego ogniska. Źle wychowane dzieci to przyczyna całego zła i wszystkich wojen. – Emerytowany major stuknął gniewnie laską o dywan. Laura była zawsze grzeczną, dobrze ułożoną panienką, ale teraz nie umiała się opanować. Wybuchła niekontrolowaną złością. Trzę25

sła się z emocji i z furią tupała nogami w osiemnastowieczną podłogę. Następnego dnia spakowała małą walizkę i wsiadła w pociąg do Londynu. Da sobie radę! Zrealizuje swoje plany i udowodni mu, że nie miał racji – do znudzenia powtarzała w myślach. Przez dwa tygodnie jakoś sobie radziła. Po paru dniach udało jej się znaleźć pracę kelnerki i zamieszkać wraz z dwójką innych dziewczyn w podłym, ale tanim pensjonacie. Żadna z jej towarzyszek nie ukończyła szkoły średniej. Miały zupełnie inne zainteresowania, były od niej o wiele dojrzalsze i bardziej zahartowane w codziennych trudach. Na szczęście polubiły ją i nauczyły, jak przetrwać w świecie East Endu. Czy jej życie miało już zawsze tak wyglądać? Z wielkimi jak smoki karaluchami w łazience? W takich warunkach nie było mowy o żadnej nauce. Nagle głośne pukanie wyrwało ją z czarnych myśli. – Laura Hallmann! Narzuciła na siebie szlafrok i potargana wyjrzała na korytarz. Za drzwiami nikogo nie było, ale z dołu dobiegły ją czyjeś głosy. Przemykając z zatkanym nosem koło ubikacji na półpiętrze, zbiegła boso na dół. Przyszło jej na myśl, że może przyjechał po nią skruszony dziadek. Przesłała mu przecież swój adres. Może zmienił zdanie i zgodzi się na jej dalszą naukę? Nie będzie musiała już biegać ze śmierdzącą szmatą i wycierać rzygowin po pijanych klientach. – To ty? – spytała i wychyliła głowę zza balustrady. Dziadka tam nie było. Zobaczyła natomiast kogoś innego. Stał obok tej zrzędliwej jędzy, właścicielki pensjonatu i trzymał w ręku kapelusz. Ciemnowłosy, niebieskooki i jeszcze wyższy, niż zapamiętała. Laura ze wzruszenia nie mogła powiedzieć ani słowa. Stała na schodach i kurczowo trzymała się poręczy. Wówczas on podniósł wzrok i uśmiechnął się niepewnie. – Laura? – Wladi! – Usłyszawszy swoje imię, wypowiedziane w ten jedyny na całym świecie sposób, odzyskała wreszcie głos i skoczywszy z czwartego schodka, zawisła bratu na szyi. 26

Nastrojowa muzyka Czajkowskiego głęboko poruszyła Włodka. Poczuł, że łzy napływają mu do oczu. Na tym samym koncercie był kiedyś w Wilnie, ale wówczas odbywał się on w o wiele skromniejszych warunkach. Włodek uczestniczył teraz we wspaniałej uczcie duchowej – wielka sala filharmonii w Londynie, królewska orkiestra, wygodne, pluszowe fotele. Cudowna muzyka porywała swoją dramaturgią i docierała do najskrytszych zakamarków serca. Ogarnęło go zdumienie, że po tych wszystkich latach poniewierki tkwi w nim jeszcze wrażliwość na ulotne, delikatne piękno. Gdy rozległ się dźwięk skrzypiec, spojrzał na profil siostry. Laura była tak zasłuchana w muzykę, że sprawiała wrażenie nieobecnej. Przyglądając się wyrazowi twarzy tej wrażliwej szesnastoletniej dziewczyny, mógł pokusić się o odczytanie jej myśli. Czy żałowała, że straciła szansę na występ w londyńskiej filharmonii? Wprawdzie nie zostanie już światowej sławy skrzypaczką, ale przecież jest jeszcze tyle innych dziedzin sztuki. Może zainteresuje się malarstwem. Otwierały się przed nią nowe możliwości. Znajomy Harry’ego z uniesionymi ze zdziwienia brwiami podawał Włodkowi adres galerii przy Jermyn Street, w której Laura miała otrzymać pracę asystentki. Nie wiedział, że ten przystojny, młody mężczyzna jest jej bratem i zapewne posądzał go o romans z nieletnią. Włodek nie przywiązywał żadnej wagi do jego domysłów. „Niech sobie myśli, co chce, najważniejsze, żeby Laura miała dobrą, uczciwą pracę, która da jej możliwość podjęcia studiów”. Czuł się odpowiedzialny za przyszłość siostry. Widok obskurnego pensjonatu, w którym znalazł Laurę po tygodniu bardzo intensywnych poszukiwań, uświadomił mu niebezpieczeństwa, które czyhały na młodą, niedoświadczoną dziewczynę. Nie miała nawet zielonego pojęcia, czym zajmowały się jej koleżanki. Ale właśnie dzięki takiej młodocianej prostytutce, informatorce policji, Włodkowi udało się wpaść na trop blondynki o niemieckim nazwisku. Początkowo nie mógł w to wierzyć – jego siostra w Soho! Na szczęście sprawdził. Smarkula zbuntowała się jednak już po kilku dniach i przestała być mu posłuszna. – Wladi, nie chcę wyjeżdżać do Australii. To tak daleko! Wolę pojechać z tobą do Polski. 27

Tym razem jego rola była inna: musiał zniechęcić siostrę do wyjazdu. – Kochanie, jeszcze nie wiadomo, jak będzie w Polsce. Tam jest teraz bardzo ciężko. – A tu nie? Tylko kartki i długie kolejki po wszystko. – Tam też są kartki, a poza tym zapomniałaś zupełnie polskiego. Nie będziesz przecież zaczynać szkoły od nowa. – Tak bardzo chcę zobaczyć twoją żonę. Lila, jakie to śliczne imię. Włodek momentalnie złagodniał, ale nie dał zwieść się siostrze. – Podobna do Nancy Carroll? – dopytywała się ta ciekawska i sprytna smarkula. – Nie, raczej do... Rity Hayworth – odparł Włodek po chwili zastanowienia. – Do Rity?! Chyba przesadzasz. – Zobacz sama. – Wyciągnął z kieszeni fotografię. Laura z zachwytem przyglądała się podobiźnie bratowej i jak zafascynowane czymś dziecko otworzyła szeroko usta. – Masz rację, Wladi. Naprawdę jest do niej podobna. Twoja żona to prawdziwa piękność. – Jest ruda i ma zielone oczy. Udało mi się, prawda? Zaczął opowiadać o Lili, a Laura wzruszona jego szczęściem rozpłakała się. – Jakie to wszystko niesamowite. – Łkała, tuląc kędzierzawą głowę do piersi brata. Ostatni tydzień, spędzony na rozmowach z Laurą i na wspólnym wspominaniu dzieciństwa, był cudowny. Wszystko wracało na stare miejsce, przypominał sobie, kim naprawdę jest. Patrząc na szesnastoletnią siostrę, miał wrażenie, że widzi Helen – macochę, która zastąpiła mu utraconą we wczesnym dzieciństwie matkę – cudowną, subtelną i kochającą kobietę. Dopiero teraz przyznał się do tego, jak bardzo za nią tęskni. – Mieszkacie w Łodzi, a Danzig do kogo w końcu należy? Mówią, że nie jest jeszcze pewne, że będzie polski. Co z naszym domem? Włodek niepostrzeżenie zmienił temat. Nie chciał wtajemniczać siostry w ponure sprawy polskiej rzeczywistości. Spytał więc, czy 28

Laura pamięta jeszcze ich szyfr. Widząc jej oburzenie, tłumaczył, że nie powinna się obrażać ani myśleć, że jej nie docenia. Chciał się tylko upewnić, czy nie powinni go trochę bardziej skomplikować. Uspokoił siostrę – niczego się nie boi, ale wolałby nie dopuścić do tego, że ich korespondencja zostanie odczytana przez kogoś, kto zna runy. Do sprawy szyfru muszą więc wrócić przed jego wyjazdem. Na pytanie Laury, czy wkrótce się zobaczą, odpowiedział bez cienia wątpliwości, że na pewno tak się stanie. Żadna siła nie powstrzyma go przed spotkaniem z jedyną siostrą, a kiedy wszystko się wyjaśni, Laura przyjedzie do nich. – I zostanę matką chrzestną waszego dziecka. Uśmiechnął się. Te kobiety myślą tylko o jednym. „Jak będziemy mieli dziecko” – Lila powtarzała to zdanie kilka razy dziennie. Zastanawiał się jednak, gdzie ono miałoby się wychowywać? W ich mieszkaniu na strychu? A co będzie zimą? Muszą mieć przecież odpowiednie warunki. Nawet nie próbował rozmawiać o tym z Lilą, bo z pewnością by się obraziła i przestała z nim kochać, a tak dzięki obiecanym dzieciom korzystał z hojności jej ciała. A może ona już zaszła w ciążę i on dowie się o tym po powrocie z Anglii? Koncert zakończył się entuzjastycznym aplauzem widowni. Zaróżowiona z emocji Laura klaskała z całych sił, a Wiktor, Polak spotkany przez Włodka w domu Harry’ego, uśmiechał się na ten widok. – Jestem panu bardzo wdzięczny za to, że namówił mnie pan na to wyjście. Wspaniały kompozytor. Kiedy opuścili filharmonię, ogarnęło ich miłe ciepło lipcowego wieczoru. – Chciałbym jeszcze z panem porozmawiać – zaproponował Wiktor, a Włodek z zadowoleniem pomyślał, że jego misja się powiodła. Po odprowadzeniu Laury do nowego pensjonatu, znacznie przyzwoitszego niż poprzedni, udali się do jednego z pubów w okolicy Soho. Było tam tłoczno i gwarno. Włodek wahał się, czy nie powinni poszukać innego lokalu, ale Wiktor zdecydowanym krokiem ruszył w stronę baru i złożył zamówienie. Wyglądał niezbyt zdrowo. Pod oczami miał wielkie sińce po nieprzespanych nocach i zapewne w nadmiarze pitym alkoholu. Teraz też 29

szybko wyciągnął rękę po szklaneczkę whisky i opróżnił ją jedynym haustem. Patrząc na to, Włodek zaniepokoił się o służbowe finanse, gdyż whisky kosztowała tyle, ile przyzwoity obiad w restauracji. – Jak pan myśli, kogo Anglicy wybiorą na premiera? – zapytał Wiktor, otarłszy ręką usta. Wybory miały się odbyć już za tydzień, pod koniec lipca. – Churchilla? – odpowiedział pytająco Włodek. – Nie sądzę. Myślę, że oddadzą głosy na kogoś innego. Kogoś, kto zająłby się przywracaniem pokoju i porządkowaniem wewnętrznych spraw kraju: zadbał o lepsze zaopatrzenie, zlikwidował kartki, załatwił sprawę bezrobocia. – Z tym ostatnim problemem mogą uporać się dość łatwo, pozbywając się cudzoziemców. – Włodek skinął na barmana, by podał następną whisky. – Polacy będą mogli odejść, jak ci Murzyni, co zrobili swoje. Ci, którzy tu zostaną, napotkają ogromne trudności z powodu nieznajomości języka czy braku zawodu. Są skazani na klepanie biedy, a w naszym kraju liczy się teraz każda para rąk. – Do czego? – zirytował się Wiktor. – Przecież tam rządzi Moskwa. Rabunki, gwałty, zabójstwa, prześladowania. Kto porwał przywódców podziemia do Moskwy? Nikt nie ma wątpliwości, że zrobili to ludzie z pańskiego obozu politycznego. Włodek milczał przez chwilę, żałując, że z tą misją został wysłany właśnie on, a nie ktoś bardziej doświadczony. Nikt nie udzielił mu sensownej rady, w jakim duchu powinien odpowiadać na takie pytania. Wiktor był dla niego zbyt silną osobowością. Przełożeni mieli rację, przypuszczając, że za jego przykładem pójdą inni, ale ich plan, że on, Włodek, wpłynie na obrany przez tego człowieka kierunek, wydawał się teraz żałosny. Obok nich przy barze usadowiła się grupa hałaśliwych londyńczyków. Zapewne zanim tu dotarli, odwiedzili już kilka innych pubów. Podnieconymi głosami rozmawiali o rychłym wyjeździe na urlop, podczas którego mieli zbierać chmiel w hrabstwie Kent. – Rosjanie już wyjeżdżają, a w naszym wojsku potrzeba dobrych patriotycznych kadr. Ja sam zastanawiam się, czy nie wrócić do armii – wykrztusił wreszcie Włodek. – Młody patriota o komunistycznych poglądach – zadrwił Wiktor. 30

Polakom rozmawiało się coraz trudniej. W pubie narastał gwar. Siedzący obok przy barze Anglicy zachowywali się tak, jakby byli jedynymi gośćmi lokalu. Nagle jeden z nich krzyknął tubalnym głosem: – To się wreszcie musi skończyć! Włodek przysunął się bliżej Wiktora. – Socjalistycznych – sprostował. – Takich jak mojego ojca, znanego i cenionego ginekologa w przedwojennym Gdańsku, i pewnego wspaniałego lekarza, którego poznałem w Wilnie podczas wojny. Dlaczego nie miałbym mieć takich poglądów? Poprzedni system się nie sprawdził. To on doprowadził do śmierci tylu milionów ludzi i do powstania obozów koncentracyjnych. Czy wie pan, co Niemcy tam robili? Oczy Wiktora pociemniały z gniewu. – Mój brat, skazany za podziemną działalność, zginął w Auschwitz. Przeżył Pawiak, ale obozu już nie przetrwał. – Może ma pan jeszcze innych bliskich. Pewnie tęsknią za panem... – powiedział Włodek, wiedząc, że Wiktor zostawił w Polsce żonę i córkę. Czekała tam na niego również matka. Jego towarzysz nie odpowiedział, tylko mocniej ścisnął szklaneczę z kolejną whisky. – Chodźmy stąd – zaproponował Włodek i wówczas pociągnął go za rękaw jeden z hałaśliwych Anglików. – Polacy? – zapytał opryskliwym głosem. – Tak. – Myślicie, że kiedy nasze chłopaki potrzebują roboty, wy ją dostaniecie? Figa! Wynoście się stąd! Włodek początkowo nie mógł zrozumieć bełkotliwej gwary podchmielonego Anglika i dopiero po chwili dotarł do niego sens jego uwagi. Obrócił się w stronę Wiktora i zobaczywszy wyraz jego twarzy, z niedowierzaniem zamrugał oczami. Wolał się jednak upewnić, czy bełkot napastliwego Brytyjczyka był dla niego zrozumiały. Zapytał więc: – Czy wie pan, co on powiedział? – Tak. Mój angielski staje się coraz lepszy. Zrozumiałem każde słowo – odpowiedział Wiktor z trudem.

Rozdział III Kiedy wyborcza przepowiednia Wiktora się spełniła i naród angielski wybrał Clementa Attlee na swojego nowego premiera, Włodek był już w kraju i zbierał gratulacje od przełożonego za wykonanie powierzonej mu misji. Jego protegowany, Wiktor, po powrocie do Polski został życzliwie przyjęty, przeszedł komisję weryfikacyjną i podjął pracę w Sztabie Generalnym, w planowaniu. W nagrodę Włodek otrzymał tydzień urlopu, który postanowił spędzić wraz z żoną. Lili również udało się dostać parę dni wolnego. Halmanowie mogli więc oddać się beztroskiemu leniuchowaniu i rozkoszować się swoją bliskością. Przez siedem dni żyli w swoim malutkim mieszkaniu jak w raju. Wreszcie nigdzie nie musieli się śpieszyć. Delektowali się angielską herbatą, podarowaną przez Harry’ego, rozmawiali o amerykańskich filmach, które Włodek obejrzał w Londynie, i cieszyli się innymi drobiazgami. Włodek napawał się pięknem swej żony, licząc piegi na jej ciele. – Co za wspaniałe perfumy! – Lila, leżąc naga na łóżku, z upojeniem wąchała swoje nadgarstki. – Oszałamiający zapach. Jestem inną kobietą. – To prezent ślubny od Laury. Kupiła je za pierwszą tygodniówkę zarobioną w galerii. Daj powąchać. – Wtulił twarz w zagłębienie szyi swojej ukochanej i nabrał pełne płuca powietrza. Jednocześnie jego ręka delikatnie gładziła aksamitną skórę na brzuchu żony. – Jaka kochana – mówiła Lila. – I taka ładna na tej fotografii. Nie mogę się doczekać, kiedy się spotkamy. Och, mój nieszczęsny losie, 32

perfumy! Ostatni flakonik zużyłam w czterdziestym roku. Pięć lat wąchałam tylko smród własnego potu. Jakie to okropne! – Chyba nie aż tak długo. Pamiętam, że Feliks przywiózł ci perfumy do Zahorza. Lila nagle zmieniła się na twarzy. Odwróciwszy się do Włodka plecami, mocno wtuliła się w poduszkę i załkała jak małe dziecko. Włodek zupełnie nie mógł zrozumieć, skąd ta zmiana nastroju. Starał się pocieszyć Lilę, kochając się z nią, ale miał wrażenie, że coś jej dolega. Gubił się jednak w domysłach – nie umiał znaleźć przyczyny smutku, który trapił jego żonę. Byli przecież ze sobą szczęśliwi, kochali się, razem czuli się bezpieczni, Lila miała pracę, którą uwielbiała, więc o co jej chodziło? Może jakieś kobiece sprawy? Rzeczywiście najlepiej byłoby dla niej, gdyby miała dziecko. Łatwiej zapomniałaby o tych okropnych latach. Tak jak on powinna się postarać o nich nie myśleć. Ostatniego dnia, zamiast wylegiwać się w łóżku do późna, poszedł szukać dla nich lepszego mieszkania. Musiał uzbroić się w cierpliwość – porządniejsze lokum udało mu się znaleźć dopiero po miesiącu usilnych starań. Do zmiany mieszkania doszło w samą porę – „Adam” znowu wysyłał go do Anglii. Tym razem miał towarzyszyć wojskowej misji jako tłumacz. Trzeba było przygotować repatriację polskich żołnierzy.

Laura nie chciała upominków z Polski. Domyślała się, że Wladi zdobywał je z dużym trudem, ale już ich nie potrzebowała. Ostatnio zaczęła otrzymywać pieniądze od matki z Australii. Nie były to zawrotne kwoty, wystarczały jednak na wynajęcie pokoiku – resztę wydatków pokrywała z pieniędzy zarobionych w galerii. Dzięki pracy, którą znalazł dla niej Wladi, zainteresowała się sztuką. Dlatego teraz tak uważnie przyglądała się przywiezionym przez niego fotografiom. Zrobił je kupionym za bezcen na bazarze przedwojennym aparatem. – To jest Łódź? W tym mieście są chyba same fabryki włókiennicze? – Tak, ale oprócz nich jest również kilka ciekawych zakątków. 33

Nie mogła ich jednak dostrzec na zdjęciach. Wszystkie na pierwszym planie ukazywały piękną żonę brata. Patrzyła z miłością w stronę obiektywu, mimo to Laurze wydawało się, że jej twarz jest nieco melancholijna. – Czy Lila często się śmieje? – spytała. – Uwielbia żartować – szybko odpowiedział Włodek i spojrzał na zdjęcia, szukając wzrokiem choć jednego, które przedstawiałoby uśmiechniętą Lilę. – Pewnie to przypadek. – Laura zauważyła, że tym niefortunnym pytaniem sprawiła bratu przykrość. Siedział osowiały, wpatrując się w twarz żony. Zmieniła więc temat rozmowy, żeby odgonić od Wladiego smutne myśli. – Zapraszam cię dzisiaj do klubu. Chciałam tam pójść jeszcze wtedy, kiedy pracowałam w restauracji, ale uważałam, że samej mi nie wypada. – To skąd wiesz, że nie będzie to strata czasu? – Włodek się zaśmiał. – Grają tam niesamowitą muzykę: jazz, dixieland, new orleans. Sam się przekonasz, że to cudowne melodie. Czasami stałam w pobliżu przez godzinę, żeby ich posłuchać. Trochę się bałam, żeby mnie nie wzięli za... – Urwała zmieszana wspomnieniem swojej niedawnej przeszłości, ale już po chwili pełna entuzjazmu spytała: – Będziesz mógł pójść w piątek? Wiedziała, że Wladi pracuje w dziwnych porach i nie ma zbyt dużo wolnego czasu. Była z niego bardzo dumna – kapitan, bohater wojenny, uczestnik wydarzeń, w których wykazał się niezwykłą odwagą. Zawsze wierzyła, że jej brat zajdzie daleko. Wolałaby wprawdzie, żeby mieszkał z Lilą w Londynie. Mama natomiast nalegała, żeby we troje przyjechali do Australii. Po otrzymaniu od Laury informacji o odnalezieniu się Wladiego wysyłała listy również do niego i w każdym z nich zapraszała go wraz z żoną do Sydney. Niech ich trójka da znak, że przyjedzie, a wówczas jej mąż, Shane, zacznie załatwiać formalności. Tylko że Australia była tak strasznie daleko. Laura miała wątpliwości, czy tam dzieje się tyle interesujących rzeczy co w Londynie. Klub w piwnicznym pomieszczeniu okazał się niesamowitym miejscem. Wladi miał wprawdzie opory przed wejściem do tego dziwnego lokalu, ale rytmiczna muzyka dobiegająca ich uszu okaza34

ła się zbyt silną pokusą. Kiedy weszli do środka i gęsty nikotynowy dym zaparł im dech w piersiach, Wladi jeszcze raz spróbował zmienić ich plany na wieczór. Nie dała się jednak przekonać i zdecydowanym krokiem, zostawiając brata z tyłu, ruszyła w stronę wolnego stolika stojącego niedaleko podestu muzyków. – Jesteś za młoda, żeby chodzić po takich spelunach – syczał jej do ucha po niemiecku, ale nie miała zamiaru przejmować się jego uwagami. Chociaż nie stać jej było na zakup pończoch, to jednak wcale nie czuła się zażenowana. Z tym drobnym brakiem w garderobie poradziła sobie zresztą bardzo prosto – pomalowała nogi herbatą i narysowała na nich wprawną ręką kreskę imitującą szew. Pewności siebie dodawały jej nowa sukienka, śmiała, jak na szesnastoletnią pannę z dobrego domu, fryzura i towarzystwo młodego przystojnego mężczyzny. Żadna siła jej więc stąd nie wywlecze. W tym postanowieniu utwierdził ją widok nieznajomego muzyka. Jej pierwsze spojrzenie dosięgło go, gdy przecierał ustnik trąbki, a kiedy zaczął grać, nie mogła już oderwać od niego wzroku. Miał z pewnością ponad dwadzieścia lat, ale różnica wieku, która ich dzieliła, nie była przecież znowu tak bardzo duża. Szatyn o ciemnych oczach, które patrzyły prosto na nią, kiedy improwizował ragtime. Wydawało jej się, że z zachwytu unosi się ponad ziemią. Odwróciła się do Wladiego, dopiero gdy muzycy zakończyli występ. – Widzę, że ci się podoba – skomentował, a ona, podekscytowana, skinęła głową. – Ten facet z trąbką jest rewelacyjny, prawda?– powiedziała szeptem. Czuła, że płoną jej policzki. Narastało w niej przeczucie, że za chwilę w jej życiu dokona się niezwykła przemiana. Coś nagle się wydarzy – coś, co będzie miało związek z tym utalentowanym muzykiem. Nie słyszała, co mówi do niej Wladi. Kierowana nagłym impulsem wstała od stolika i podeszła do szatyna, który właśnie chował trąbkę do futerału. – To był cudowny występ. Bardzo panu dziękuję. Chłopak obrzucił ją taksującym spojrzeniem, a potem uśmiechnął się szeroko. 35

– To ja dziękuję pani za zainteresowanie. – Mam na imię Laura. Laura Hallmann – przedstawiła się, wyciągając do niego rękę. – Ben Williams – zrewanżował się, a potem wskazując podbródkiem Wladiego, spytał: – Czy to pani narzeczony? – Nie – Laura gwałtownie zaprzeczyła. – To mój brat. – W takim razie bardzo się cieszę, panno... Lauro – odparł szatyn.

Łódź, 20 grudnia 1945

Mój Najdroższy Mężu! Parę dni temu wysłałam do Ciebie list, a teraz piszę już drugi. Sam widzisz, jak bardzo za Tobą tęsknię. Z największą tkliwością myślę o nas, o tym, że dane nam było się spotkać i być ze sobą. Myślę, że ostatnio trochę marnowałam to szczęście, więc po Twoim powrocie postaram się wynagrodzić Ci te moje zaniedbania. Przekonasz się, że potrafię być idealną żoną. W pracy jak zwykle mnóstwo zajęć. Cały czas dowożą nam dzieci. Często są one w takim stanie, że aż serce się kraje. Zachowują się jak małe dzikie zwierzątka, które nigdy nie zaznały miłości. Całe szczęście, że choć święta będą dla nich udane. Otrzymaliśmy paczki z Unry i teraz rozdzielamy je w wolnym czasie. Wciąż próbuję odnaleźć dawnych znajomych. Czy to możliwe, że oni wszyscy nie żyją? Wszystkie koleżanki z klasy, znajomi z późniejszych lat, dalecy krewni. Inni mają więcej szczęścia. Ostatnio po małą Sarę zgłosił się ojciec. Przez dwa lata ukrywał się w szafie. Kiedy dowiedziałam się o tym, pomyślałam, jaki luksus mieliśmy w Zahorzu. Deszcz leje jak z cebra. I to ma być grudzień? Przed chwilą spojrzałam w lustro i stwierdziłam, że bardzo się zestarzałam. Pomyślałam sobie natychmiast o tych pięknych angielskich pannach, które spotykasz, i chwyciła mnie ogromna żałość. Tak, wiem, co powiesz – Twoja żona jest głupia. Masz pewnie rację. Wiem, że jesteś bardzo zajęty i dla36

tego nie nadążasz z odpowiadaniem na moje listy. Czytałam niedawno w gazecie, że w ostatnich dwóch miesiącach wróciło z Zachodu aż 150 tysięcy Polaków. Całe szczęście, przyda się każda para rąk, żeby odbudować nasz nieszczęsny kraj – Twój Gdańsk, Warszawę, moją Łódź. Kostek pociesza mnie, że wkrótce to się skończy i wrócisz do domu. Na święta przyniósł mi kawę i czekoladę. To bardzo miło z jego strony. Podobno za parę miesięcy przenoszą ich do Warszawy. Pisałeś, że mam się spotykać ze znajomymi i nie przesiadywać sama w domu. Robię więc tak, jak mi poleciłeś. Zaczęłam grać w karty! Dostałam bzika na punkcie brydża. Gram marnie, ale z wielkim zapałem. Moimi partnerami są Anusia z pracy oraz Koleczkowscy, sąsiedzi z przeciwka. Niestety, ta rozrywka nie sprzyja rzuceniu palenia, do czego mnie namawiasz. Wszyscy kurzymy jak kominy i gdy brakuje nam papierosów, przeżywamy dramat. Pewnego razu Anusia rzuciła się oskubywać pelargonię z listków, ale jej przeszkodziliśmy, bo to jedyna roślina u Koleczkowskich. Po partyjce brydża wracam do pustego domu i znów tęsknię za Tobą. Czytam Twoje listy i myślę, jak to będzie, kiedy już wrócisz do naszego małego mieszkanka. A potem, a potem będziemy mieli synka podobnego do Ciebie. Będzie miał ciemne włosy i niebieskie oczy i będzie kiedyś znacznie wyższy ode mnie. Pamiętaj, że Cię kocham. Z przejęcia drży mi ręka, gdy to piszę. Cały czas się boję, że mi się śnisz, bo to przecież cud, że się odnaleźliśmy. Ale Ty jesteś prawdziwy, Mój Najdroższy, czyż nie? Twoja Lila „Angielskie panny”! – mogły być nie wiadomo jak piękne, ale kochał tylko ją jedną. To prawda, nie odpisywał jej tak szybko, jak tego pragnęła, ale tylko dlatego, że nie umiał po polsku zbyt dobrze wyrazić swoich uczuć. Ubrane w słowa i napisane na kartce papieru wydawały się takie pompatyczne. Nie będzie przecież pisał do niej listów miłosnych po niemiecku. Nieważne. Po powrocie wszystko jej wytłumaczy, a jeśliby i tego nie potrafił, pokaże jej w inny sposób, jak ważna jest dla niego. 37

Włodek również tęsknił. Kiedy okazało się, że musi zostać w Anglii dłużej, niż planowano, prawie zupełnie się rozkleił. Resztką sił zasalutował szefowi i obrócił się, stukając służbiście obcasami. Był wściekły na cały świat. Na oba rządy za to, że nie ustaliły jeszcze warunków repatriacji, i na urzędników za ich idiotyczne dyskusje na temat wagi bagażu osobistego, który będą mogli zabrać ze sobą powracający z Wysp Polacy. Pienił się ze złości na myśl o tych działaczach komitetu informacyjnego, którzy wyjechali do domu i wystawili go do wiatru. Odczuwał niechęć nawet w stosunku do żołnierzy i oficerów, których namawiał do powrotu do Polski. A kiedy dowiedział się o przeprowadzce misji do nowego lokalu przy Hyde Parku, ogarnęła go szewska pasja. Dlaczego się na to wszystko zgodził? Mógł mieć przecież spokój – być w Łodzi razem z Lilą, studiować medycynę albo nakłonić żonę do wyjazdu do Australii. A tak wszystko było na opak. Lila tam, a on z Laurą tu, w Londynie. Jego kontakty z siostrą obecnie także nie były najlepsze. Zamiast spędzać czas ze swoim bratem, wolała spotykać się z trębaczem jazzowym Benem Williamsem. Włodek czuł się lekceważony przez Laurę. Nie potrzebowała nawet jego towarzystwa, by wejść do klubu. Martwił się o tę smarkulę coraz bardziej. Straciła zupełnie głowę dla tego podejrzanego typa. Co powie Helen, jeśli Laura narobi jakichś głupstw? Jak wytłumaczy się z tego, że jej nie dopilnował? Na wszelki wypadek rozmówił się więc z muzykiem, który już na sam widok jego munduru dostał pietra i zacinając się ze zdenerwowania, zapewniał: – Za nic nie skrzywdzę Laury. Wiem, że jest taka młodziutka... Włodek miał wątpliwości, czy może zaufać temu grajkowi, ale z jeszcze większym niepokojem myślał o Laurze. Przysięgła mu jednak na głowę matki, że zanim zwiąże się z Williamsem, skończy studia. Mógł więc, względnie uspokojony, wyjechać z Anglii. Był marzec, w Londynie już zieleniły się krzewy, ale na warszawskim Okęciu leżał jeszcze śnieg. Żelazna kurtyna znowu się uniosła, żeby go wpuścić. Włodek z goryczą pomyślał o niedawno wygłoszonym w Ameryce przemówieniu Churchilla. Czy rzeczywiście czuł się w Polsce jak w domu? Lila nie chciała jednak stąd wyjeżdżać. Z entuzjazmem donosiła mu o dokonaniach nowej władzy. Prawie 38

pół jednego listu poświęciła ustawie o nacjonalizacji, na mocy której państwo przejęło przedsiębiorstwa w siedemnastu branżach produkcyjnych. Wielkie nadzieje wiązała także z mającym odbyć się w czerwcu referendum. Nie miała wątpliwości, że dzięki niemu: „Wreszcie będzie sprawiedliwie. Mamy taką niepowtarzalną szansę. Już wkrótce wszyscy będą nam zazdrościć”. Gazik wojskowy przywiózł Włodka z lotniska prawie pod sam dom, w którym znajdowało się ich nowe mieszkanie. Kawalerka, maciupeńka, ale ciepła, jak pisała Lila, z etażowym ogrzewaniem i choć bez wanny, to jednak z własną ubikacją i umywalką. Z biciem serca wchodził po schodach. Swoim niezapowiedzianym powrotem chciał zrobić Lili niespodziankę. Pewny, że zastanie żonę w domu, zadzwonił do drzwi. Kiedy po długiej chwili oczekiwania nikt mu nie otworzył, zaniepokojony wyjął z bagażu klucze. Zastanawiał się, co się stało, dochodziła już piąta po południu, a Lili jeszcze nie było w domu. Wszedł do ciemnego korytarza, a potem do ich jedynego pokoju. Panował w nim potworny rozgardiasz. Ubrania Lili leżały wszędzie bezładnie rozrzucone, a gdy wszedł do kuchni, omal nie przewrócił się o miskę z namoczoną bielizną. Zajrzał do szafki. Nie było w niej zupełnie nic do jedzenia. Lekko poirytowany pomyślał, że Lila przesadza z tą swoją pracą i z wynoszeniem jedzenia dla sierot. Mimo bałaganu i smrodu nikotyny Włodek odetchnął z ulgą – wreszcie był u siebie w domu. Z przyjemnością zdjął mundur i powiesił go w szafie, którą udało mu się kupić tuż przed wyjazdem. Potem, ubrany w cywilne portki, które najbardziej lubił, ogolił się bardzo starannie. Przeglądając się w lustrze, z rozczuleniem stwierdził, że jego stary pędzel wciąż zajmuje honorowe miejsce na półce z przyborami toaletowymi. Następnie postanowił zająć się porządkowaniem mieszkania. Uprzątnął stół i położył na nim wiktuały przywiezione z Anglii: szynkę w puszce, kilka tabliczek czekolady, kakao i kawę w sporych słoiczkach, parę pomarańczy i butelkę whisky. Na krześle ułożył pakunki z prezentami dla Lili. W ładnie zapakowanych paczuszkach czekały na jego ukochaną żonę pończochy, wełniany rozpinany sweter i jedwabna zielona bluzka. 39

Z czułością poskładał rzeczy Lili i włożył je do szafy. Żeby przewietrzyć mieszkanie wypełnione duszącym dymem nikotynowym, otworzył kuchenne okno. Kiedy je zamykał, usłyszał otwieranie wejściowych drzwi. Poczuł przyśpieszony rytm serca. Postanowił zaczekać w kuchni i w ukryciu przyjrzeć się reakcji żony na prezenty. Schował się za drzwiami i przyłożył oko do szczeliny. Lila, ubrana w bury płaszczyk ściągnięty męskim paskiem, weszła do środka i nie rozglądając się dokoła, usiadła na łóżku. Bladość jej twarzy graniczyła z odcieniem zielonym. Wyglądała na śmiertelnie wystraszoną. Siedziała nieruchomo przez chwilę, wpatrzona w ścianę, a potem zakryła twarz dłońmi i zaczęła płakać. – Lileńko, mój skarbie, co ci jest? – Natychmiast znalazł się u jej kolan. – Włodek, nareszcie jesteś! Objął ją tak mocno, że o mało nie połamał jej żeber. – Dlatego musisz przestać płakać. Nie powinienem zostawiać cię samej – mówił, unosząc ją. – Tak bardzo się bałam, ale teraz to już nieważne. Jesteś przy mnie. Wróciłeś. – Głuptasie, przecież wiesz, że cię kocham. Jej usta były mokre i słone od łez, ale smutek już mijał. Po chwili ręka Lili wsunęła się do rozporka jego spodni, obejmując nad nim władzę. Jęknął z podniecenia. W pośpiechu rozpiął bluzkę żony i zanurzył twarz w piersiach budzących się pod jego dotykiem do życia. Niecierpliwie podciągnął spódnicę, a potem podniósł Lilę i oparł ją o ścianę. – To było tak dawno, kochany, tak dawno – szeptała, oparta na jego ramieniu. Kiedy wreszcie dotarli do łóżka, Lila oznajmiła, że nie chce już mieszkać w Łodzi. Pragnie wyjechać do Warszawy.

Rozdział IV Trzask zamykanych z całej siły drzwi był oznaką, że Halmanowie wreszcie pozbyli się wstrętnych sąsiadów. Lila, przestraszona nagłym hałasem, zalała obrus kawą zbożową. Widząc zdenerwowanie żony, Włodek podszedł do niej i przykucnął przy krześle, na którym siedziała. – Poszli sobie. W końcu się stąd wynieśli! Żeby nie stracić dobrego humoru, nie wejdę dzisiaj do opuszczonego przez nich pokoju. Po tylu okropnych dniach znowu jesteśmy sami. Co ty na to? Lila zarzuciła mu ręce na szyję i wyszeptała z zachwytem: – Jestem w siódmym niebie. – Jej szczęście musiało być jednak czymś zmącone, bo po krótkim namyśle dodała: – Chyba wciąż mam kompleks ziemianki. Nawet teraz, po tych paru latach, które upłynęły od zakończenia wojny, nie znoszę dzielić z nikim mieszkania. Oczywiście z wyjątkiem ciebie, mój kochany – wyjaśniła z filuternym uśmiechem, widząc uniesione ze zdziwienia brwi męża. – Mam nadzieję. Wkrótce znowu będziesz miała cały dom dla siebie. – Och, nie! – Przytuliła się do Włodka z całych sił. „Coraz trudniej znosi rozstania”, stwierdził z niepokojem. Gdyby miała dziecko, nie czułaby się tak bardzo samotna podczas jego służbowych wyjazdów. Znowu otrzymał nowe zadanie – miał zająć się przygotowaniem powrotu okrętu wojennego z Anglii. Z pewnością będzie to przyjemniejszy wyjazd niż ten ostatni do Berlina. Przywiózł stamtąd poruszające wspomnienia nędzy mieszkańców tego miasta i obraz Niemek łaszących się do Amerykanów. 41

– Czuję, że teraz nam się uda i wkrótce będziemy mieć dziecko – szepnął jej do ucha. – Pozbyliśmy się tych okropnych sąsiadów i wreszcie możemy czuć się swobodnie. Będziesz serwowała mi śniadania w stroju Ewy... – I przypuśćmy, że nie będziemy wychodzić z łóżka do siódmej rano, bo wtedy... trzeba biec do roboty. – Mamy na szczęście jeszcze niedziele – odparł Włodek i wziąwszy żonę na ręce, chciał ją zanieść do łóżka, ale zwinnie uwolniła się z jego objęć i przypomniała z lekkim wyrzutem w głosie: – ...w które pracujemy przy odbudowie stolicy, nieprawdaż? – Prawdaż, prawdaż – wyjęczał Włodek. Słabo mu się robiło na myśl o ładowaniu taczek cegłami w przejmujący mróz. Uśmiechnął się więc przymilnie i poprosił: – Chodź jeszcze na chwilę do łóżka. – Jak wrócimy. – Lila była nieugięta i nie czekając na męża, szybko włożyła robocze spodnie. – Okrutna i zła – obruszył się i podszedł do okna. Odsunął zasłonę i wyjrzał na miasto, w którym się urodził. Teraz wyglądało zupełnie inaczej niż przed wojną. Był marzec 1947 roku. Warszawa w niczym nie przypominała Gdańska, z którego osiem lat temu musiał uciekać. Czasem, kiedy przymknął oczy, czuł jeszcze na policzkach zimny powiew wieczornej bryzy, słyszał krzyk mew i widział stykający się z morzem horyzont. Widok, który roztaczał się z okna, w przeciwieństwie do obrazów zapamiętanych przez Włodka w dzieciństwie, nie był interesujący. Gdzieniegdzie leżał przybrudzony śnieg, sąsiednie czteropiętrowe domy miały nieokreślony, bury kolor, a w pobliskim parku drzewa smutno kołysały na wietrze nagimi gałęziami. Wokół nie było jednak widać żadnych ruin. Pod tym względem kolejne miejsce pobytu Halmanów było wyjątkowe. Mieszkali na Mokotowie już od roku. Przeprowadzka uniemożliwiła Włodkowi podjęcie wymarzonych studiów. Decydując się na wyjazd do stolicy, stracili także szansę na zdobycie większego mieszkania, w którym mieliby wreszcie przyzwoite warunki bytowe. Jakby tego było mało, musieli zrezygnować ze spędzania wolnych niedziel na lenistwie i oglądaniu filmów w kinie. Nie do końca był pewien, co w zamian udało im się zyskać. W dodatku ci współlokatorzy, z którymi musieli mieszkać przez prawie cały rok! Na szczę42

ście po licznych interwencjach udało się ich pozbyć. Wprawdzie Lila mówiła, że to nie jest jego zasługa, gdyż gburowaty mężczyzna dostał pół domu po przejściu do Ministerstwa Bezpieczeństwa, ale Włodek uznał tę wyprowadzkę za własny sukces. „Adama” nie udało mu się jednak przepędzić ze swego życia. Kiedy w ubiegłym roku zgłosił się do Mareckiego w sprawie wyjazdu do Warszawy, ten poklepał go po plecach, mówiąc, że doskonale się składa, bo cały wydział również przenosi się do stolicy. Miesiąc później Włodek został wysłany do Berlina. Powierzono mu zadanie odzyskania skarbów kultury narodowej zagrabionych przez hitlerowców. Oprócz tego miał zająć się jeszcze kilkoma innymi sprawami. Nie mógł przecież odmówić wykonania takiej misji. Stopniowo docierało do niego, że dał się omotać i że chyba nie zacznie robić tego, co zaplanował. Żeby jeszcze Lila protestowała! Ale ona uważała, że powinien zostać w wojsku, aby chronić ten nieszczęsny kraj i ją samą, bo nie wiadomo, jak długo uda się utrzymać pokój. „Oni mają bombę atomową”, powtarzała, chroniąc się w jego ramionach, i z obawą w głosie pytała: „Czy myślisz, że nie zawahają się jej użyć?”. Lila w Warszawie odżyła. Przytyła parę kilo, na jej twarzy pojawiły się zdrowe rumieńce i nawet zdarzało się, że przez parę tygodni nie paliła. Pracowała teraz w Urzędzie Planowania, ale mimo rozlicznych zadań, które tam wykonywała, w każdej wolnej chwili pomagała w zaprzyjaźnionym domu dziecka. Na szczęście odkąd mieszkali w Warszawie, nie zobaczył jej już w tak czarnej rozpaczy jak wówczas w Łodzi. Teraz, nucąc pod nosem jakieś melodie, krzątała się po kuchni i przygotowywała dla nich kanapki do pracy. Włodek potarł policzki, były lekko zarośnięte, ale postanowił ogolić się dopiero po powrocie do domu. Ubrał się w robocze łachy i spojrzał na żonę. Lila nie chciała się przeziębić i nałożyła na siebie chyba całą swoją garderobę. Wyglądała jak mała kulka. Ten widok tak rozbawił Włodka, że śmiał się cały czas, kiedy schodzili po schodach, a potem złapał żonę na ręce i przerzucił ją sobie przez ramię. – Dokąd ty się, kuleczko, wybierasz? Jesteś tak lekka jak kurczak, nawet cegły nie podniesiesz. 43

Lila chichotała, próbując się wyrwać, ale Włodek nie dawał za wygraną i trzymał ją w żelaznym uścisku. – Puść mnie wreszcie! – domagała się, udając rozgniewaną. W rzeczywistości chciała jednak, aby ta beztroska chwila trwała jak najdłużej. – Jak mi dasz całusa – targował się, gdy nagle na śliskim chodniku stracił równowagę i z Lilą w ramionach runął w zaspę. – Dzień dobry! – rozległo się nad nimi powitanie, ale próbując otrzepać się z mokrego, lepkiego śniegu, nie usłyszeli go. Pierwsza spojrzała w górę Lila i krzyknęła ze zdziwienia: – To niemożliwe! Zaintrygowany reakcją żony Włodek, zaprzestawszy żartów, podniósł głowę i również oniemiał ze zdumienia. Stał przed nimi mocno zarośnięty, szczupły mężczyzna w lotniczej, skórzanej kurtce. Poznał go po błyszczących, ciemnych oczach odbijających nierealne światy. – „Poeta”! Lila nie traciła czasu na zbędne słowa i rzuciła mu się w ramiona. – Jak wy dziwnie wyglądacie – wykrztusił z trudem. Przez dłuższy czas nic nie mówili ze wzruszenia. Obejmując się, we trójkę wrócili do mieszkania i usiedli przy stole. Lila postanowiła zaparzyć prawdziwą angielską herbatę. Zanim ją podała, Włodek mrugnął porozumiewawczo do Juliusza Sarnowskiego i wyciągnął z szafki półlitrówkę. – Powiedz najpierw, co z Muszką – dopytywała się Lila, marszcząc czoło na widok butelki z wódką i stojących obok niej kieliszków. – Muszka żyje – z uśmiechem odparł „Poeta” i nie odmówił toastu za spotkanie. – Gdzie więc podziewa się moja kuzynka? – Wszystko wskazuje na to, że jest w Szwecji. Lila posłała Włodkowi krótkie zaniepokojone spojrzenie. Czyżby Muszka porzuciła męża? Słyszeli już tak wiele historii o ludziach, którzy odnaleźli się cudem, ale ich uczucie nie przetrwało koszmaru wojny. Jedni stracili wiarę w ocalenie ukochanej osoby i pozawierali nowe związki, drudzy podjęli dramatyczny wybór, decydując się pozostać na Zachodzie i zostawić bliską sobie osobę w kraju. Lila in44

stynktownie przysunęła się bliżej męża, który mocno ujął jej rękę pod stołem. Na szczęście Juliusz po chwili rozwiał ich przypuszczenia. – Pod koniec wojny Muszka trafiła do obozu koncentracyjnego w Niemczech, a stamtąd przewieziono ją do Szwecji. – To kiedy wraca? „Poeta” gwałtownie zamrugał powiekami. – Ona jeszcze nie zdecydowała się na powrót. – Jak to? – Bo nie wie, że ja żyję. Najpierw muszę ją odnaleźć w tej Szwecji. To dosyć skomplikowana historia, dlatego trudno się w niej od razu połapać. Pamiętasz, Lilu, ten dzień, kiedy Niemcy przyjechali do Zahorza? Włodek poczuł, jak Lila, słysząc te słowa, z całych sił ściska jego rękę. Aby dodać żonie otuchy, objął ją i gładził uspokajająco po plecach przez całą opowieść „Poety”. Mimo to do ostatniego zdania tej tragicznej historii nie mogła opanować swoich emocji. Muszka i Juliusz byli na polu, gdzie pomagali przy wykopkach. Mieli te swoje papiery, w których figurowali jako węgierskie małżeństwo, starali się więc zachować spokój. Okazało się jednak, że w ich dokumentach brakuje jakiejś istotnej pieczątki. Natychmiast wraz z grupą innych podejrzanych osób zostali wepchnięci do ciężarówki i wywiezieni do Wilna. Tam nastąpiła dziwna zmiana planów i zamiast na przesłuchanie trafili do pociągu odjeżdżającego w nieznane. Grupę z ciężarówki dołączono do ludzi stłoczonych w wagonie, potem zaryglowano drzwi. Usłyszeli świst lokomotywy i pociąg ruszył w drogę. – Wiozą nas do obozów pracy – powiedziała Muszka i przytuliła się do Juliusza. – Stamtąd nikt nie wraca. Nie możemy tam trafić. – Wcale tam nie jedziemy. Słyszałem, że wiozą nas do Rzeszy, do pracy w polu – odezwał się czyjś głos. Juliusz w ciemnościach wagonu próbował dojrzeć, kto z nimi jedzie. Nie miał wątpliwości, że większość wywożonych ludzi to Żydzi. Nie wierzył, że spotka ich coś dobrego. Ale co można było zrobić? 45

Drugiego dnia jazdy, kiedy zaczęli mdleć ze smrodu i z braku powietrza, przysiadł się do nich mężczyzna w średnim wieku. Oznajmił, że obluzował deski w podłodze wagonu i zamierza uciec. – Uciec?! – szepnęła zdumiona Muszka. – Zginie pan pod kołami pociągu. – Pociąg zatrzymuje się nie tylko na stacjach, ale także pod semaforami. Znam dość dobrze tę trasę. Juliusz uważał, że należy posłuchać mężczyzny. Muszka miała wątpliwości. – Myślisz, że ktoś nam pomoże? Znowu będziemy się ukrywać. A tak być może pozwolą nam razem pracować w obozie. W końcu zgodziła się wyskoczyć. Pierwszy zniknął pod podłogą mężczyzna w średnim wieku. Trzeba było działać bardzo szybko, zanim pociąg nabierze dużej prędkości. – Najpierw ty! – Muszka niemal wepchnęła go w otwór. Upadł ciężko na tory. Zamroczyło go, ale zdążył jeszcze zobaczyć, że koła poruszają się coraz szybciej. – Muszka, skacz! Widział rąbek jej twarzy okolonej ciemnymi włosami rozwianymi pędem powietrza i słyszał łamiący się głos: – Nie mogę, Juliusz, nie mogę. Lila ukryła twarz w dłoniach i szlochała, drżąc na całym ciele. – Nie mam sił tego słuchać! – wołała, łkając rozdzierająco. Włodek przypomniał sobie, że podobnie zareagowała na jedną ze scen Zakazanych piosenek, kiedy w styczniu wybrali się razem do kina. Dostała wtedy takiego ataku płaczu, że musieli opuścić salę w połowie filmu. Każde wspomnienie o wojnie wywoływało w niej tak wielki wstrząs, że postanowiła wszystko, co się z nią wiązało, wyrzucić ze swojej pamięci. Był to dla niej zamknięty rozdział, do którego za nic nie chciała wracać. Uspokoiła się jednak teraz i poprosiła „Poetę”, aby opowiadał dalej. – Chciałem, żeby mnie ten pociąg przejechał albo żeby mnie zastrzelili, ale mężczyzna, który namówił nas do skoku, nie pozwolił mi zginąć. Ciągnął Juliusza za sobą przez lasy. Karmił i poił, a na koniec ukrył w stodole, w której już wcześniej schronili się jego dalecy 46

krewni. Potem przez te tereny przeszedł front. Kryjówka spłonęła wraz z połową wsi. Dobrodziej Juliusza przyłączył się do zwycięskiej armii, a on został sam z dziwnym uczuciem wolności i niezłomnym postanowieniem odnalezienia Muszki. Przeszedł setki kilometrów, rozmawiał z tysiącami ludzi, aż znalazł się w amerykańskiej strefie okupacyjnej w Niemczech, gdzie przypadkiem dowiedział się, że Muszce udało się uciec z transportu. Nie miała jednak szczęścia, bo tuż przed końcem wojny trafiła do obozu. – Cały czas wiedziałem, że ona żyje. Nie wiem, czy rozumiecie, o co mi chodzi? – rzekł głosem pełnym przekonania. Lila rzuciła Włodkowi tak wymowne spojrzenie, że z trudem opanował ogarniające go wzruszenie. – No i znów tułałem się od wsi do wsi, od miasta do miasta, ale to wcale nie jest ważne. Wróciłem do Warszawy i choć mój dom rodzinny leży w gruzach, rodzice i bracia zginęli w obozie, to jednak nie załamałem się, bo udało mi się otrzymać informację z Czerwonego Krzyża, że ona żyje. Po wyzwoleniu obozu wywieziono ją do Szwecji. Rozumiecie? – Rozognionym wzrokiem obrzucił swoich słuchaczy. – Moja Muszka żyje! Lila objęła Juliusza i przez chwilę przytuleni do siebie siedzieli w milczeniu. Włodek przerwał ciszę, nieśmiało pytając: – A co z twoim kuzynem Julianem? Przeżył? – Ciotka przeniosła się z nim do Wilna, a potem udało im się uciec do Polski. Mieszkają niedaleko Saskiej Kępy. Ciotka prowadzi aptekę, a Julek w tym roku zaczął studia prawnicze. – Zawsze o tym marzył. – Lila westchnęła, pewnie trochę z żalu, że im nauka na wyższej uczelni nie była pisana. – Byłem u nich przez parę dni, ale cioteczka łypała na mnie ponuro. Pewnie obawiała się, że mam zamiar zamieszkać u nich na stałe. – Uśmiechnął się ironicznie i dodał: – Wyobraźcie sobie, że przestała konwersować po francusku. – Musimy się wszyscy jak najszybciej spotkać! A jak przyjedziesz z Muszką, to możecie z nami zamieszkać. – Włodek snuł plany na przyszłość, kiedy Lila przygotowywała obiad. – Mamy teraz dwa pokoje. Nie jest to, co prawda, wielki luksus, ale w porównaniu z naszą starą kryjówką... 47

„Poeta” popatrzył Włodkowi głęboko w oczy i z namysłem powiedział: – Bardzo dziękuję, ale... ja tu nie wrócę. Za żadne skarby. Z kuchni dobiegały odgłosy krzątaniny Lili: kapanie wody z niedokładnie zakręconego kranu, brzęk garnków i talerzy. Chociaż Lila nie lubiła gotować, to teraz z wielką ochotą przyrządzała posiłek. Nuciła nawet z radością swoje ulubione melodie. – Nie chcesz mieszkać w Polsce? – spytał Włodek po dość długiej chwili milczenia. „Poeta” sięgnął do kieszeni po paczkę amerykańskich papierosów i wyciągnął ją w kierunku Włodka, ale ten pokręcił przecząco głową. – To już nie jest mój kraj – odpowiedział, głęboko się zaciągając. – Dom doszczętnie spalony w powstaniu. Wszyscy moi bliscy zginęli. Nie mogę zostać tutaj po tym, co się wydarzyło w Kielcach. W Polsce już nie ma dla mnie miejsca. – Nie przesadzaj, to była garstka rozhisteryzowanych ludzi omamionych przez hitlerowską propagandę. Takie bestialstwo jest jeszcze jednym tragicznym skutkiem wojny – tłumaczył Włodek niezbyt przekonująco. Zniżył jednak głos, żeby Lila nie słyszała, o czym rozmawiają. Po pogromie kieleckim z przerażenia przez tydzień nie wychodziła z domu. – Wybacz, ale dla tych, którzy wtedy zginęli, nie ma to najmniejszego znaczenia. A te nieszczęsne pseudowybory? Wszystkie wyniki zostały sfałszowane. „Czerwoni” nie mogli przecież grać czysto. Wiedzieli, że poniosą druzgocącą porażkę. Daj spokój, Włodek, szkoda twoich słów. Idziesz z Lilą zupełnie inną drogą. Nie narzucam wam niczego, bo każdy ma prawo do własnych wyborów, ale wiem, że Muszka nie zechce tu wrócić. Znam ją zbyt dobrze. Może zamieszkamy w Szwecji, a może w Palestynie... Po chwili stanęła przed nimi waza z jeszcze parującą jarzynową zupą. Juliusz przyłożył do ust kawałek chleba, jakby go całował. – Bardzo smaczne, Lilu, naprawdę – powiedział Włodek, choć z trudnością przełykał każdą kolejną łyżkę zupy. Juliusz jadł z przymkniętymi oczami, sprawiając wrażenie nieobecnego. 48

– Zamieszkasz z nami do czasu wyjazdu, prawda? – dopytywała się Lila, wciąż podekscytowana obecnością drogiego gościa. Do jej próśb przyłączył się Włodek. Mimo rozmowy z „Poetą” postanowił tak łatwo się nie poddać. – Mamy w naszym mieszkaniu zupełnie niezależny pokój. Widzisz więc, że wszystko bardzo dobrze się składa. A kiedy wyjadę, popilnujesz mi żony – zażartował Włodek, pokazując mu po obiedzie mieszkanie. Po otwarciu drzwi do drugiego pomieszczenia okazało się, że panował tam koszmarny bałagan, bo lokatorom nie chciało się nawet wyrzucić śmieci i wysypali zawartość kubła na podłogę. Widok był straszny: odrapane, obazgrane ściany z odpadającym tynkiem i walające się po całej podłodze odpady. Pokój wypełniał fetor jak z latryny. – Co to za ludzie! – Lila złapała się za głowę. – Na złość nam to zrobili! – Nie przejmujcie się. Nie pracuję nigdzie zarobkowo, więc będę miał czas na sprzątanie – powiedział Juliusz i odwrócił się w stronę przyjaciół. Po ciepłym posiłku zakrapianym alkoholem miał lekko zaczerwienioną twarz i błyszczące oczy. – Zaśpiewasz coś, chłopie? – poprosił Włodka. – Do tej pory pamiętam melodie, które nam nuciłeś w Zahorzu. Włodek próbował się wymigać, ale Lila, nie zważając na jego protesty, z dumą opowiadała „Poecie”, że jej mąż wzbogacił swój repertuar o obcojęzyczne przeboje. Sięgał już po gitarę, gdy nagle coś go zastanowiło. Dlaczego nie zadał tego pytania wcześniej? – Słuchaj, stary, a jak ty nas tutaj znalazłeś? Juliusz spojrzał na niego z lekkim zdziwieniem. – Myślałem, że wiecie. Dostałem wasz adres od Feliksa Hirscha.

Rozdział V Feliks Hirsch! – to imię i nazwisko powracało jak zły szeląg. Modliła się do wszystkich bogów o to, by ten podły człowiek zginął podczas wojny, ale widać bez skutku. Zabito tylu wartościowych, szlachetnych ludzi. A Feliks żył nadal i nawet jak znikał, było to jedynie chwilowe i złudne. Westchnęła i jak najciszej ułożyła się na drugim boku. Włodek miał lekki sen. Spał tak, jakby położył się tylko na chwilę. Na każdy szelest natychmiast otwierał oczy i reagował z pełną przytomnością umysłu. Wczesnym rankiem wyruszał gdzieś z Mareckim, nie mogła więc zabierać mu tego krótkiego odpoczynku. Po rozmowach z Juliuszem położyli się do łóżka dopiero po północy. Przy pełni księżyca doskonale widziała profil leżącego obok niej mężczyzny i po raz kolejny nie mogła uwierzyć, że znów pojawił się w jej życiu. Kochała go ponad życie. Jego bliskość podniecała ją tak bardzo, że obawiała się, że przyśpieszone bicie jej serca go obudzi. Miał teraz krótsze włosy niż wtedy, kiedy go poznała. Zmienił się bardzo od pierwszego ich spotkania. Z młodego, nieco nieśmiałego chłopaka przeobraził się w zdecydowanego mężczyznę. Spojrzała pieszczotliwie na jego silne ramiona, które jeszcze przed chwilą ją obejmowały. Miała bzika na punkcie Włodka i doskonale zdawała sobie z tego sprawę. Najchętniej wcale by się z nim nie rozstawała. Jedynym powodem, dla którego nie sprzeciwiała się jego wyjazdom, był... Feliks Hirsch. 50

Już w Łodzi, gdy otrzymała od niego wiadomość, uświadomiła sobie, że musi się przed nim uratować. List przyszedł wówczas na nazwisko Lesowska, co oznaczało, że Feliks nie dowiedział się jeszcze o odnalezieniu się Włodka. Pewnie przypuszczał, że jego rywal wrócił po wojnie do Gdańska. Była taka naiwna, sądząc, że wymknie się temu szubrawcowi. Nic nie pomogła zmiana miejsca zamieszkania, Feliks wiedział o nich wszystko. Ona wiedziała natomiast jedno: za wszelką cenę musi uciec przed nim i przed jego kłamstwami. Ze strachem przed pojawieniem się tego łotra mogła jednak żyć. Nie powinna więc grzeszyć, winiąc bogów za to, że Hirsch nie zginął w czasie wojny. Okazali się przecież dla niej łaskawi, bo oddali jej ukochanego. Najtrudniej było jej utrzymać to wszystko w tajemnicy przed Włodkiem. Tak bardzo pragnęła wyjawić mu swoje sekrety. Była nawet taka chwila przed ślubem, kiedy wydawało jej się to możliwe. Ale powiedział wówczas, że wojna odkryła małość ludzi, ukazując ich zdradę i kłamstwo. Tylu z nich pozawierało nowe związki, ale na szczęście im udało się ocalić uczucie. Wciąż brzmią jej w uszach jego słowa: „Nie wiem, co bym zrobił, gdyby się okazało, że jest inaczej”. Przytuliła się do niego mocno, a jego ręka przez sen pogładziła ją po plecach. Nie wolno jej było teraz płakać. Z determinacją zaciskała powieki, ale obraz, którego chciała się pozbyć, wciąż powracał. Obudził ją chłód. Po skwarze ostatnich dni i dusznościach, które ją męczyły, było to bardzo przyjemne uczucie. Na początku nie mogła się zorientować, gdzie jest ani co się z nią stało. Uniosła rękę i w nikłym świetle, sączącym się przez szpary między deskami, ujrzała na niej krew. Z przerażenia próbowała zerwać się z posłania, na którym leżała, ale poczuła w podbrzuszu przeszywający ból. Wówczas przypomniała sobie wszystko. Nie mogąc się poruszyć, nerwowo macała ręką siano wokół siebie. W końcu dotknęła czegoś zimnego. Krzyknęła z przerażenia. To było nieżywe dziecko. Dziewczynka. Córka jej i Feliksa leżała obok martwa. Przezwyciężywszy uczucie obrzydzenia, wzięła ją na ręce i dopełzła do miejsca, gdzie padał snop światła. Zobaczyła przez szparę w ścianie, że słońce stoi 51

nisko nad horyzontem i krople rosy błyszczą na trawie. Musiała więc spać tutaj od wczorajszego popołudnia. Jęcząc z bólu, dotarła do wrót stodoły. Tam spojrzała na dziecko, które znienawidziła, zanim się urodziło. Było takie drobniutkie i śliczne, a ona skazała je na śmierć. – Moje kochanie, moja kruszynko! – przemawiała do niego czule, ale na okazywanie uczuć było już za późno! Rozpłakała się. Łzy płynące z jej oczu kapały na martwą twarzyczkę, obmywając ją z zaschniętej krwi. Potem ogarnął ją gniew, uniosła głowę i nie bacząc na wojnę ani na bliskość Niemców, zaczęła krzyczeć: – Feliks, gdzie jesteś, ty przeklęty draniu?! Wokół panowała cisza, tylko ptaki przestraszone nagłym wrzaskiem zerwały się do lotu. Otworzyła oczy. Była tak przerażona, że nie wiedziała, gdzie kończy się koszmar wspomnień i zaczyna się rzeczywistość. – Dlaczego nie śpisz? – spytał. – Skąd o tym wiesz? – Oddychasz inaczej – odparł i obrócił ją na bok. – Nie martw się, „Poeta” długo tu nie zostanie. Wkrótce pojedzie do Muszki – szeptał jej do ucha, kiedy jego ręka delikatnie wsuwała się między jej uda. Oburzyła się, jak mógł pomyśleć, że jak najszybciej chciałaby się pozbyć „Poety” z ich domu. Czy ma ją aż za tak pustą i bezduszną osobę? Dlaczego przypisywał jej takie zamiary, skoro doskonale znał wymowę każdego jej oddechu, westchnienia, drgnienia ciała. Wystarczyło, że przejechał dłonią po jej plecach, że musnął nabrzmiewające sutki... – Teraz już chyba zaśniesz – powiedział, zsuwając się z niej po chwili. – Ęicmachok – odparła i delikatnie pocałowała go w ramię. Serce jeszcze chwilę łomotało jej w piersi, ale wkrótce zaczęło się uspokajać. Oczy same zamykały się do snu, a ramię męża broniło przed koszmarami wspomnień. 52

Przez najbliższe dni obecność Juliusza była dla Lili prawdziwym błogosławieństwem. Sama w domu, bez męża oszalałaby z obawy przed wizytą Feliksa. Ten drań mógł się tu pojawić w każdej chwili. Przerażona tymi myślami nikogo nie wpuszczała do mieszkania. Zapomniała nawet o partyjce brydża, na którą zaprosiła swoich znajomych. Jej koleżanka z pracy przez kilkanaście minut dobijała się do drzwi. Wpuścił ją do środka Juliusz, który akurat w tym czasie wracał ze spotkania ze swoim kuzynem Julkiem. – Zasłabłaś? – zaniepokojeni dopytywali się zamkniętej w łazience Lili. „Poeta” nie próżnował. Szybko doprowadził do porządku zdewastowany przez lokatorów pokój, poukładał swoje rzeczy w szafie, rozłożył polowe łóżko i zaczął planować wyjazd do Szwecji. – Obawiam się, że legalnie nie uda mi się stąd wyjechać – oznajmił któregoś wieczoru Lili, kiedy po kolacji siedzieli przy stole, paląc papierosy. – Dlaczego? Przecież muszą cię puścić do żony – zdziwiła się. Juliusz westchnął. Przez chwilę zastanawiał się, czy warto wdawać się z Lilą w dyskusję na ten temat. Dzieliła ich ogromna różnica poglądów. Lilka była zagorzałą socjalistką. Nie przeszkadzało mu to jednak traktować jej jak siostry i cieszyć się z tego, że cali i zdrowi odnaleźli się po wojnie. – Przyjechałem z Zachodu, a „czerwoni” traktują każdego, kto stamtąd wraca, jak szpiega. Nie dostanę więc paszportu. Nie mogę też długo zwlekać z wyjazdem, bo w końcu tutaj mnie aresztują. – Julek, nie opowiadaj takich rzeczy. Porozmawiaj z Włodkiem, on na pewno ci pomoże. – Nie, Lila, nawet mu nie wspominaj o moich kłopotach. Chcesz, żeby miał przeze mnie problemy? Poradzę sobie sam. Przeprawię się przez „zieloną granicę”, tak jak kiedyś Włodek. Wszystko już zaplanowałem. W przyszłym miesiącu pojadę do Gdańska i zatrudnię się w porcie, a potem jakimś statkiem z węglem popłynę do Szwecji. – Przecież ty nie nadajesz się do pracy fizycznej – stwierdziła Lila. Plany „Poety” wydawały się jej niedorzeczne, ale nie chciała go urazić. Popełniła jednak gafę i mąż kuzynki umilkł, naburmuszony. 53

– Nie złość się na mnie. Po tym, co mi powiedziałeś, będę się o ciebie niepokoić. Tak jakbym miała mało zmartwień. Juliusz uniósł brwi ze zdziwienia. Chyba zupełnie dobrze jej się powodziło. Mąż był w niej nieprzytomnie zakochany i obsypywał ją podarunkami. Miała samodzielne mieszkanie w stolicy, pracę, którą lubiła, pomagała w sierocińcu. Czegóż jej więc brakuje? Może chodzi właśnie o dzieci? Przysunął krzesło do Lili i objął ją ramieniem. – Jestem pewien, że wkrótce napiszecie nam, że wasza rodzinka się powiększa. A ja obiecuję, że was prawie natychmiast dogonimy. – Tak myślisz? – spytała głosem drżącym ze wzruszenia. – Nie mam co do tego żadnych wątpliwości. Uważam również, że powinnaś przestać rozmyślać o przeszłości. Lepiej będzie dla ciebie, jak zajmiesz się tym twoim planem trzyletnim – zażartował, robiąc aluzję do jej pracy. – Nie śmiej się. Już za rok przekroczymy poziom produkcji przemysłowej osiągnięty przed wojną i tylko patrzeć, jak skończymy z reglamentacją. – Zapewne, ale jakoś nie chcę żyć w tym dobrobycie. – Juliusz się zaśmiał. „Poeta” wyjechał zaledwie parę dni później. Na szczęście Lila nie została w domu sama. Swojego kuzyna zastąpił „mały Julek”, obecnie dorównujący wzrostem Włodkowi. Z wdzięcznością przyjął propozycję Lili, by zamieszkał na Mokotowie. Miał już serdecznie dosyć towarzystwa wścibskiej ciotki, która we wszystko się wtrącała. Lila nie miała zamiaru jej naśladować, choć czasem, kiedy oboje godzinami czytali książki, robiło jej się nudno i z ochotą ucięłaby sobie z Julkiem pogawędkę. Jedyną pociechą w tych dość monotonnych dniach były dla niej listy od Juliusza, które regularnie przychodziły z Gdańska, a gdy korespondencja się urwała, domyśliła się, że „Poeta” opuścił kraj. Niestety, ze Szwecji nie otrzymała żadnej wiadomości. Po powrocie z Anglii Włodek zabrał Lilę na urlop w góry. Przez dwa tygodnie mieszkali w domu wczasowym w Zakopanem. Dopiero wówczas Lilka uświadomiła sobie, że wojna naprawdę się skończyła. 54

Chodzili na długie spacery, kąpali się w zimnych potokach, a w Dolinie Chochołowskiej Włodek obiecał jej, że jeśli nie zajdzie w ciążę przez najbliższe pół roku, to adoptują dziecko. Może nawet więcej niż jedno, jeśli Lila da sobie radę. Dziecko wymaga przecież czasu i opieki, a ona jest bez przerwy zajęta: a to praca w urzędzie, a to pomoc w sierocińcu, co niedziela zbieranie starych cegieł, jakby tych wszystkich zajęć było mało, zapisała się jeszcze, tak jak jej szef, do PPS. – Jak będzie dziecko, nasze życie zupełnie się zmieni – przyrzekła, czochrając mężowi włosy. – Mam nadzieję. Chciałbym wreszcie zjeść obiad ugotowany przez moją żonę. – Żartujesz?! Na twoim miejscu raczej bym nie ryzykowała, przecież ty jesteś o wiele lepszym kucharzem niż ja – droczyła się z nim. W duchu przyznała mu jednak rację. Była okropnym beztalenciem – nawet porządnej jajecznicy nie umiała usmażyć. Z Zakopanego wracali do Warszawy prawie całą dobę. Najpierw zepsuła się lokomotywa, potem zdecydowali się pospacerować po Krakowie, a na koniec, podobno z powodu akcji dywersyjnej, nie przyjechał pociąg, którym mieli wrócić do Warszawy. – Dlaczego ci ludzie wciąż walczą i zabijają jedni drugich? Przecież wojna już się skończyła – złościła się Lila. – Oni tak wcale nie uważają, skarbie. Dla nich Polska jest wciąż okupowanym krajem. Lila zamilkła, gdyż zaniepokoił ją wyraz twarzy męża. Czyżby podczas pobytu w Anglii zaczął przesiąkać imperialistyczną propagandą? Dowlokła się do domu półżywa. Była wdzięczna Włodkowi za to, że dźwigał wszystkie bagaże. Gdy otworzyli drzwi, ze zdumieniem usłyszeli męskie głosy dobiegające z kuchni. Po chwili w przedpokoju pojawił się „mały Julek”, ale zanim zdążył im wyjaśnić, co się dzieje, z kuchni wyjrzał „Poeta”. – A gdzie jest...? – Słowa zamarły Lili na ustach, kiedy dojrzała wyraz oczu Juliusza. – Nie ma jej, Lila. Wyjechała stamtąd. Dlatego wróciłem. Bo jeśli będzie mnie szukać, to tylko w Warszawie, prawda? Tu się przecież poznaliśmy. Chyba nie będzie przypuszczać, że jestem w Paryżu albo w Londynie. No powiedz! – Głos mu się załamał. 55

– Tak – odpowiedziała, przytulając go do siebie. – Z pewnością będzie cię szukać w Warszawie. Juliusz opuścił głowę na jej ramię, a jego całym ciałem wstrząsnął szloch. Lila była wściekła na Muszkę za cierpienia Juliusza. Do tej pory nawet jej przez głowę nie przeszło, że jej kuzynka wykaże się takim sprytem. Ta mała, niby bezradna, kobietka, której w Zahorzu słabo się zrobiło na widok wszy, znalazła sobie gdzieś bezpieczne miejsce i nie dawała znaku życia, a zrozpaczony mąż szukał jej po całym świecie. Z coraz większym niepokojem zastanawiała się, co tak naprawdę powstrzymuje Muszkę przed powrotem do kraju. Jesienią stracili obu sublokatorów. „Poeta” wyruszył w kolejną podróż z nadzieją na odnalezienie żony, a Julek powrócił na jakiś czas do ciotki. Jego krewna miała problemy z wymierzonymi przez urząd skarbowy domiarami. Płaciła tak duże podatki, że ograniczyła zakup leków, ale i tak wpadła w długi. Julek, oczywiście, uważał, że przyczyną kłopotów jego ciotki jest walka z prywatną własnością, ale Lila nie mogła się z nim zgodzić. Przecież plan gospodarczy, nad którym ona również pracowała, stawiał na równi trzy sektory gospodarki: państwowy, spółdzielczy i prywatny. Nikt więc nie chciał zabierać ciotce apteki. Krewna Julka była po prostu w zbyt podeszłym wieku, aby zajmować się prowadzeniem takiej działalności gospodarczej. Zdaniem Lili największe problemy sprawiała teraz, w dobie głębokich przemian gospodarczych, przedwojenna mentalność. Nie miała żadnych wątpliwości co do tego, że ludzie za bardzo przywiązali się do starego sposobu myślenia, który, jak wiadomo, doprowadził do wojny i wielu innych nieszczęść. – Pewnie także z tego powodu chcą mnie wyrzucić ze studiów – odparł poirytowany Julek. – Żartujesz? Dlaczego? – zdziwiła się, wiedząc, że Julian należy do najlepszych studentów prawa. – Za pochodzenie! Za to, że mój ojciec był architektem i za Zahorze. Wielki majątek ziemski, prawda? Chusteczką do nosa można go nakryć! 56

– Julek, sam jesteś sobie winny. Po co podałeś w papierach, że twój ojciec był posiadaczem ziemskim? – Ponieważ to jest prawda. Czy ty, taka zagorzała socjalistka, namawiasz mnie do kłamstwa? Odczuła jego słowa jak policzek. Zaczerwieniła się chyba po cebulki włosów i natychmiast odwróciła się do Julka plecami. Uświadomiła sobie, że kłamstwo stało się nieodłączną częścią jej życia. Nie chowała jednak urazy do „małego Sarnowskiego”. Kiedy Włodek wrócił z pracy, natychmiast opowiedziała mu o kłopotach Julka. – Czy możesz mu pomóc? Groźba usunięcia ze studiów to, jeśli chodzi o Julka, tak dobrego studenta, na pewno jakaś pomyłka. Włodek odpowiedział, że spróbuje, ale stanowczym tonem polecił jej, żeby nie wspomniała o tym ani słowem Julianowi. Zgodziła się, uważając, że jeśli „mały Sarnowski” nie dowie się o protekcji, to pozytywne załatwienie sprawy nastawi go przychylniej do nowej władzy. Lila wierzyła w nią i w plan trzyletni, który miał odbudować gospodarkę, zwiększyć zatrudnienie i wykorzenić biedę ze wsi. Jego przygotowaniu poświęcała tyle energii i czasu. W lutym 1948 roku Włodek po przyjściu do domu zastał żonę tonącą we łzach. – Liluś, co się dzieje? Rzuciła mu się w ramiona i przez łzy wykrztusiła: – Cały nasz wysiłek poszedł na marne. Zdyskredytował wszystko. Nie mam już pracy. – Kto? Mów jaśniej, nic nie rozumiem. – Minc. On zawsze nas nienawidził. Wysiłki Urzędu Planowania mające doprowadzić do przebudowy polskiej gospodarki zostały uznane przez ministra przemysłu za „burżuazyjne i niemarksistowskie poczynania, oparte na fałszywej analizie faktów”, a jego pracownicy zganieni właściwie za wszystko – za brak postępów w kolektywizacji, mały zasięg nacjonalizacji, a nawet za niskie plony. – I to pewnie też twoja wina, że krowy mleka nie dają. Taka ruda wiedźma jak ty z pewnością rzuciła na nie urok – zażartował Włodek, ale Lila, zamiast się uśmiechnąć, wybuchła jeszcze większym płaczem.

Rozdział VI – Teraz, kiedy Gdańsk jest polski, nie chciałbyś wrócić na stare śmieci? – zapytał któregoś wieczoru Juliusz. – Spędziłem tam całkiem miło dwa miesiące, zanim udało mi się nawiązać kontakt z załogą statku, który wkrótce miał popłynąć do Szwecji. Ale o tym nie będę mówił. Włodek bardzo dobrze rozumiał „Poetę”. On też do tej pory nie opowiedział nikomu o swojej wizycie w Gdańsku w 1945 roku. Komu zresztą miałby o niej opowiedzieć? Ufał tylko Lili, a jej nie mógł niepokoić swoimi wspomnieniami. Czasami Włodkowi brakowało męskiego towarzystwa. Juliusz był taktowny i wyrozumiały, w przeciwieństwie do Julka nikomu nie narzucał swoich poglądów. Włodek bardzo się z nim zaprzyjaźnił. Nalał zatem po kolejnym kieliszku wódki i zaczął wspominać wyjazd do Gdańska. W swoim rodzinnym mieście znalazł się prawie po sześciu latach nieobecności, wkrótce po wyzwoleniu Berlina. Był bardzo podekscytowany, gdy zlecono mu ten wyjazd. Miał odnaleźć Joachima Schulza, specjalistę ze stoczni Schichaua, który prowadził prace nad udoskonaleniem elektrycznego napędu okrętów podwodnych. Nie wydawało mu się to trudnym zadaniem, gdyż nawet kojarzył z widzenia tego naukowca. Dwa dni poszukiwań spełzły mu jednak na niczym. Schulz wraz z całą rodziną zapadł się pod ziemię – albo zginął podczas ewakuacji, albo udało mu się wyjechać do Niemiec. Początkowo od razu zamierzał odwiedzić swój dom rodzinny, ale po namyśle zdecydował, że zrobi to po wypełnieniu swojej mi58

sji. Nie chciał, aby emocje przeszkodziły mu w wykonaniu zadania. Własnymi sprawami zajął się dopiero, kiedy uznał, że w sprawie Schultza nic już nie wskóra. Stare Miasto było doszczętnie zrujnowane. Wyglądało strasznie, ale zdążył się już przyzwyczaić do widoku zbombardowanych miast, wypalonych domów i kikutów kościelnych wież. Najgorsze dla niego było to, że mieszkańcy Gdańska wydawali mu się zupełnie obcymi ludźmi – wyglądali inaczej niż przedwojenni gdańszczanie, inaczej mówili, posługiwali się jakimiś nieznanymi mu nazwami. Kiedy zapukał do drzwi domu w Langfuhr, początkowo nie chciano go wpuścić. Dopiero gdy pokazał urzędowe pismo, które zobowiązywało do udzielania mu pomocy, drzwi się uchyliły. Wyjrzał zza nich jakiś pucołowaty urzędnik z zarządu kolei. Wyglądał na przerażonego niespodziewaną wizytą, a prośba o pozwolenie obejrzenia domu zupełnie zbiła go z tropu. Łaził za Włodkiem krok w krok i co chwila nerwowo podtykał mu pod nos swój przydział na mieszkanie. – Czy pana tu dokwaterowali? – dopytywał się, podejrzliwie mu się przyglądając, jakby podejrzewał go o zamiar dokonania kradzieży. Włodek rozglądał się dokoła. Po chwili dojrzał wśród poustawianych bez ładu i składu gratów meble należące jeszcze do jego dziadków: starą biblioteczkę, skórzany fotel i krzesła, ale w tym rozgardiaszu nie zrobiły na nim żadnego wrażenia. Dopiero widok z okna pierwszego piętra sprawił, że oczy mu się zaszkliły. – A co z sąsiadami? Czy państwo Formela mieszkają tu jeszcze? – Ci Niemcy? – upewnił się urzędnik. – Nie pytam o Niemców, lecz o tych, którzy zajmowali dom stojący po drugiej stronie ogrodu. – No, to Niemcy. Wyjechali do siebie. – Jacy tam Niemcy, to byli Polacy – oburzył się Włodek. – Ja nic nie wiem, osiedliłem się tutaj już po ich wyjeździe. Podobno jeden z ich synów był w Wehrmachcie, a najstarszą córkę zabili Rosjanie. No, wie pan, dlaczego... Więc to musieli być Niemcy. – Najstarszą córkę, Krysię? – dopytywał się Włodek. – Nie wiem, jak ta dziewczyna miała na imię. Powtarzam tylko to, co kiedyś przypadkiem usłyszałem. Ludzie mówili, że ona przez całe życie była puszczalska, ale Rosjanom nie chciała się od59

dać. Dziwne, prawda? Teraz w tym domu mieszka rodzina z Wilna. Wygląda na to, że zamieniliśmy się miejscami zamieszkania. Całą drogę do dworca przebył pieszo. Myślał z goryczą, że nauczono go zabijać za pomocą broni każdego rodzaju – za pomocą pistoletu, noża, sznura, pięści. Był w tym świetny, dlaczego więc nie mógł zabić tego, który za to odpowiadał? Za śmierć Krysi, za to „zamienienie się miejscami zamieszkania”. Ale kim był ten ktoś? No, kim?! Gdyby wiedział, gołymi rękami by go udusił. – Żeby to było takie proste. – Juliusz zamyślił się po wysłuchaniu wspomnień Włodka. – Kogo pociągnąłbyś do odpowiedzialności? Komu zorganizowałbyś proces norymberski? Gdyby za to nieszczęście były odpowiedzialne pojedyncze osoby... Czasem jednak tak bywało. Wówczas można było samemu w prosty sposób wymierzyć sprawiedliwość. Tak jak parę miesięcy wcześniej w Anglii...

Po długim dobijaniu się do pokoju siostry Włodek nacisnął wreszcie klamkę. Drzwi były otwarte. Chociaż w nieoświetlonym pomieszczeniu panowała cisza, to jednak jego wyczulony słuch zarejestrował czyjś nierówny oddech. – Laura? – W jednej chwili znalazł się przy łóżku siostry. Leżała ubrana pod prześcieradłami, z twarzą ukrytą w poduszce. – Chora jesteś? Delikatnie dotknął jej ramienia, ale ona wzdrygnęła się, jakby z bólu. – Taaak... – Szczękała zębami. – Jestem chora. Proszę cię, zostaw mnie, za chwilę powinno mi przejść. Nie zamierzał jednak czekać, aż Laura poczuje się lepiej. Tym bardziej że do jego nozdrzy doszła woń krwi. Pochylił się nad stolikiem i zapalił lampkę nocną. – Mein Gott! Pościel, w której leżała jego siostra, była cała zakrwawiona, a kiedy odsłonił twarz dziewczyny, zobaczył na jej skroni ogromny siniec. 60

– Laura! – To nic groźnego. Miałam wypadek. Zostaw mnie. – Masz mnie za idiotę? Przecież widzę, że coś ci się stało. Laura uniosła głowę. Jej policzki były opuchnięte od uderzeń. Widok był tak straszny, że Włodkowi popłynęły łzy z oczu. Mimo bólu, który odczuwała, kiedy przemywał jej zranienia wodą utlenioną, uparcie milczała, nie chcąc niczego wyjawić. – To przez niego, prawda? To ten drań, trębacz! Dlaczego go osłaniasz? – nalegał Włodek. – Nie, to nie on. – Obiecuję, że nic mu nie zrobię. Naprawdę! – Obiecujesz? – Westchnęła, a potem się poddała. – Ale to był wypadek. Spadłam ze schodów. – Ze schodów? Dopiero teraz to mówisz. Jesteś bardzo poważnie poturbowana. Musimy sprawdzić, czy czegoś sobie nie złamałaś. – Mimo protestów ściągnął z niej kołdrę i wówczas dostrzegł, że również prześcieradło jest całe przesiąknięte krwią. – Lauro, jesteś ranna. Musimy natychmiast jechać do szpitala. – Zostaw mnie. Nie jestem ranna. – Dopiero wówczas się rozpłakała. – Chyba poroniłam – powiedziała, szlochając, i z całej siły przycisnęła czoło do ręki Włodka. Przez dwie godziny trzymał ją w ramionach, zanim wreszcie pozwoliła zawieźć się do szpitala. – Popchnął mnie – powiedziała, gdy znosił ją do taksówki. – Jak on mógł to zrobić? Przecież tak bardzo go kochałam. Następnego wieczoru Włodek podał Laurze lekarstwo nasenne i wyszedł na miasto, by załatwić niecierpiącą zwłoki sprawę. Pierwsze kroki skierował do klubu jazzowego Bena Williamsa, a o godzinie drugiej w nocy odwiedził pewien obskurny hotel. Otwierając drzwi pokoju wytrychem, nawet nie starał się zachowywać zbyt cicho. Pierwsza obudziła się kobieta. Kiedy zdała sobie sprawę z tego, że grozi jej niebezpieczeństwo, próbowała wzywać pomocy. Ręka napastnika zatkała jej jednak usta, a nieznajomy głos kazał trzymać język za zębami. Kuliła się naga pod prześcieradłem i trzęsła się ze strachu. Jej partner nie wydawał się zdziwiony i pozornie opanowanym głosem powiedział: 61

– Jeśli mi coś zrobisz, to cię natychmiast deportują. – Nie zdążą. Sam wyjadę, ty artysto od siedmiu boleści – odpowiedział Włodek, po czym kilkoma sprawnymi ruchami związał go jak prosiaka. – Radzę ci trzymać się od niego z daleka – zwrócił się do wystraszonej dziewczyny. – To kawał łotra. Moja osiemnastoletnia siostra zaszła z tym łajdakiem w ciążę, a on w pijackiej furii stłukł ją tak, że poroniła. Powinno się go wykastrować. Dziewczyna z bardzo obfitym biustem, chyba jeszcze młodsza od Laury, tłumiąc szloch, zbierała z podłogi swoje ubranie. – Wcale nie chciałem z nią sypiać, to ona mnie do tego zmusiła. Przychodziła na koncerty, wystawała godzinami pod drzwiami klubu, czekając na mnie. W żaden sposób nie mogłem się od niej uwolnić. Ostrzegałem ją na samym początku, że jeśli będą problemy, to jej nie pomogę, ale ona sama wlazła mi do łóżka. – Ben Williams szybko tracił swój spokój. To bezczelne wyznanie sprowokowało do działania dziewczynę, która zdążyła się już ubrać. – Ty świnio, ty łotrze! O każdej pewnie tak mówisz. Oczy ci wydrapię! – wrzeszczała, z furią okładając pięściami swego kochanka. Włodek stał bezczynnie, przyglądając się z satysfakcją, jak rozwścieczona pannica wymierza sprawiedliwość temu wstrętnemu lowelasowi. Po chwili wrzucił wszystkie jego ubrania do walizki, a futerał z trąbką chwycił pod pachę. – Hej! A ty dokąd? – wrzasnął mocno już pokiereszowany Williams. – Do lombardu za rogiem. Prześlę ci kwit, żebyś mógł to sobie wykupić. Nie czekając na dalszy rozwój wypadków, Włodek wyszedł z pokoju hotelowego, uważając, żeby nie trzasnąć drzwiami i nie obudzić pozostałych gości. Nikt nie musiał wiedzieć o tym, co przed chwilą tutaj się wydarzyło. Ale, niestety, dowiedział się. „Adam” z gniewu poczerwieniał na twarzy i nerwowo ruszał wąsikami. 62

– Ty durniu skończony, jak mogłeś coś takiego zrobić! Zapomniałeś, po co tam pojechałeś? Czy zapomniał? Miał się zajmować wypełnianiem i porządkowaniem indywidualnych dokumentów repatriacyjnych. Każdy z wyjeżdżających musiał mieć odpowiednio przygotowane dokumenty personalne. Miały one zostać dostarczone przez brytyjskiego dowódcę transportu władzom polskim w Gdańsku. Zgłaszało się coraz więcej żołnierzy, którzy zdecydowali się na powrót do Polski. Zdaje się, że w marcu tego roku było ich już około dziewięciu tysięcy. – Obywatelu kapitanie, do jasnej cholery, przestańcie strugać wariata! – Pułkownik walnął pięścią w stół tak mocno, że aż podskoczyła szklanka z herbatą. – Przecież nie pojechaliście tam po to, by załatwiać swoje rodzinne sprawy! Włodek wbił wzrok w podłogę. – To moja jedyna siostra – wyjaśnił. – Przyrodnia – zauważył cierpko „Adam”. – Na szczęście nikt o niej nie wie. W konsulacie uważają, że to była awantura o dziewczynę. Ten drań, Ben Williams, polazł jednak do kogoś i doniósł na niego. Jego podrapana damskimi paznokciami twarz nie wskazywała jednak na to, że pobił go kapitan Halman. Włodek nie został więc pociągnięty do odpowiedzialności za napad na obywatela Zjednoczonego Królestwa, ale informacja o jego domniemanym nagannym zachowaniu i tak dotarła do przełożonego w Warszawie. Już od dłuższego czasu wszyscy pracownicy konsulatu uważnie się obserwowali i ze swoich spostrzeżeń sporządzali długie raporty. Jeden z takich raportów dotyczył kapitana Halmana. Laura była załamana swoimi ostatnimi przeżyciami, a kiedy dowiedziała się o tym, że „Adam” wezwał Włodka do kraju, rzuciła się bratu na szyję z płaczem. – Zabierz mnie ze sobą, przecież już skończyłam szkołę. – Pojedziesz do matki do Sydney. Dosyć już narozrabiałaś. Czy wiesz, jak Helen zareagowałaby na to, co się stało? Zastanawiałaś się może, jak poradziłabyś sobie, gdybyś urodziła to dziecko? 63

Laura spojrzała na brata, jakby spadł z księżyca. Odniosła nagle wrażenie, że mimo siedmiu lat różnicy jest jego rówieśnicą. Traumatyczne przeżycia spowodowały, że była już zupełnie dorosłą osobą. – Nie bądź śmieszny. Matka wyszła za ojca, kiedy miała tyle lat co ja, i od razu zaszła w ciążę. Nie mam wątpliwości co do tego, że na pewno dałabym sobie radę. Myślisz, że ja jedna miałabym dziecko bez męża? Wiesz, ile tutejszych dziewczyn zostało zbałamuconych przez polskich żołnierzy? A teraz ci wojenni bohaterowie zabierają się do domu, żeby uniknąć odpowiedzialności. Widać mężczyźni w większości, bez względu na narodowość, są draniami. Włodek doskonale wiedział, że Laura ma rację, gdyż właśnie do konsulatu pisały te zrozpaczone wykorzystane kobiety. Najwięcej dziewczyn porzuconych przez polskich żołnierzy mieszkało w Szkocji. Po ich prośbie o pomoc odbywały się dramatyczne konfrontacje. Kobiety przyjeżdżały do portu i stojąc przy trapie, dokonywały rozpoznania winowajcy. Jeśli udało im się go wskazać, cofano mu pozwolenie na powrót do Polski. – Lauro, proszę, nie rób więcej głupstw. Nie wiem, kiedy będę mógł znowu tu przyjechać! – Oczywiście, zdajesz sobie sprawę z tego, że z Anglią koniec. Jesteś tam spalony. Prawdę mówiąc, wątpię, czy dostaniesz jeszcze do wykonania jakieś inne zadanie operacyjne. – „Adam” był wściekły. – Nie wiem, dlaczego chronię ten twój tyłek, nadstawiając własny. Po tych słowach nagle opadł z sił. Ciężko usiadł za biurkiem i zasępiony mówił teraz jakby sam do siebie: – Doniósł jeden człowiek. Żeby zamknąć mu usta, przenieśliśmy go niby w nagrodę. Ale strata, bo całkiem nieźle wykonywał swoją robotę. A ile zachodu kosztowało mnie zatuszowanie tej sprawy, tylko ja to wiem. I po co to wszystko? Dla personalnej niesubordynacji?! – Ależ obywatelu kapitanie, zadanie wykonałem. Pułkownik Konstanty Marecki przyjrzał się uważnie kamiennej twarzy Halmana. – Albo ty naprawdę jesteś idiotą, albo rzeczywiście potrafisz genialnie udawać wariata. W głowie ci się poprzewracało od sukcesów, ale ja zrobię z tobą porządek! 64

„Adam” był naprawdę głęboko zawiedziony postawą swego ulubieńca. Nie krył tego wcale, tak jak Lucilla Lennox, gdy Włodek oświadczył jej, że rana odniesiona podczas wojny uniemożliwia mu intymne obcowanie z kobietą. Zapewnił ją jednak, że jeśli ona nie ma nic przeciwko temu, to mogą zostać przyjaciółmi. Przypomniawszy sobie minę, jaką wówczas zrobiła, przesunął się lekko na krześle. – Coś mówisz? – Nic, obywatelu pułkowniku. „Adam” pokręcił z niedowierzaniem głową. Włodek zrozumiał, że powinien wyrazić skruchę, zapewnił więc Mareckiego: – Chętnie podejmę się wykonania nowego zadania, żeby się zrehabilitować. – Chciałbyś otrzymać nowe zadanie, hm... – „Adam” niby się zastanawiał, ale był zadowolony, bo dopiął swego. Włodek zobowiązał się udzielić mu odpowiedzi następnego dnia. To już nie była zabawa, tylko poważna misja. Wyjazd do Niemiec co najmniej na rok. Podejrzewał, że chodzi o Berlin, gdyż właśnie tam koncentrowało się najwięcej wysiłków wywiadowczych. Zgoda na podjęcie się tego zadania oznaczała zupełny brak kontaktu z najbliższymi osobami. Przez czas wykonywania misji nie będzie mógł ich odwiedzać ani z nimi korespondować. Nie wolno mu będzie mieć zdjęć, na które mógłby spojrzeć w chwilach desperackiej tęsknoty. Kiedy to wszystko sobie uświadomił, zrozumiał, że jest to zadanie ponad jego siły i że wcale nie chce się go podjąć. Ale... Zawsze było jakieś „ale”, któremu ulegał. Lila opowiadała mu, że jej znajomych z pracy coraz częściej wzywano na przesłuchania. Włodek pomyślał, że gdyby zgodził się na tę misję, to wówczas „Adam” poczułby się w obowiązku zapewnić bezpieczeństwo jego żonie. Ale czy rzeczywiście mógł liczyć na pomoc Mareckiego? Wcale nie był tego pewien. Świat wokół niego stawał się coraz bardziej obrzydliwy, nikomu nie można było ufać. Ludzie patrzyli na siebie wilkiem i jedni na drugich pisali donosy. Włodek coraz częściej miał podły nastrój. Czy ta wojna prowadzona w głowach niektórych ludzi wreszcie się skończy? Czy wciąż im mało? Do domu podwiózł go kierowca Mareckiego. Uznał więc, że nie stracił jeszcze zupełnie względów dowódcy. Wysiadając z samochodu, 65

spojrzał w górę. Ze zdumieniem dostrzegł, że w oknie pojawiła się Lila i energicznie pomachała mu ręką na powitanie. Serce mu się ścisnęło na myśl o kolejnym rozstaniu. Popędził do domu jak szalony. Nie miał już żadnych wątpliwości, że na wyjazd się nie zgodzi. Jego decyzja była ostateczna i nie wpłynie na nią nawet oburzenie Lili. – Czekałaś na mnie? – spytał lekko zdyszany. Lila, ubrana w najlepszą swoją sukienkę, pachnąca perfumami od Laury, stała już w drzwiach. – Tak, wiedziałam, kiedy przyjedziesz – odpowiedziała z powagą. Włodek, zaintrygowany tonem głosu swojej żony, przyjrzał się jej uważnie i nagle poczuł, że w domu panuje odświętna atmosfera. – Coś się stało? Muszka się odnalazła? Pokręciła przecząco głową, a w jej oczach pojawiły się łzy. – Jestem w ciąży. Wreszcie będziemy mieć dziecko. Klęczeli wtuleni w siebie, płacząc ze szczęścia. Słowa Lili zamknęły sprawę „berlińskiej misji”.

Kiedy to się stało? Nie była pewna. Chyba w lutym, wtedy kiedy Włodek pocieszał ją po stracie pracy. Leżała wówczas w łóżku długimi godzinami, po raz pierwszy w życiu z odrazą patrząc na książki. Po paru tygodniach wychudła i wciąż nieszczęśliwa zwlokła się z pościeli i ze zdumieniem stwierdziła, że odraza do książek przeniosła się również na inne rzeczy. Szczególny wstręt wywoływało w niej jedzenie. Słaniając się jeszcze na nogach, poszła do domu dziecka, dowiedzieć się, czy nie znajdzie tam zatrudnienia, choćby na pół etatu. Kierowniczka Renia serdecznie ją przywitała i oznajmiła, że nie będzie problemu nawet z całym etatem. Potem poczęstowała filiżanką prawdziwej kawy i pomarańczą. Z dumą postawiła przed Lilą te rarytasy, ale ona zamiast delektować się ich aromatem, zakryła dłonią usta i czym prędzej pobiegła do toalety. – Kochanie, pewnie dzidziuś – ucieszyła się Renia, ale Lila miała wątpliwości. Zbyt często dolegliwości żołądkowe brała za oznakę ciąży. Tym razem, żeby nie robić sobie przedwcześnie nadziei, posta66

nowiła je zbagatelizować, a one po jakimś czasie znikły same. Kolejnych objawów nie mogła już lekceważyć. „Pamiętaj, żebyś się nie przemęczała. Niczego nie dźwigaj”, upominał ją Włodek. Troszczył się o nią bardzo, gdyby mógł, nieba by jej przychylił, a ona, zachwycona jego opiekuńczością, pozwalała mu się rozpieszczać. Pracował teraz na miejscu w Warszawie. Mieli więc więcej czasu dla siebie. W sobotnie popołudnia i niedzielne ranki albo spacerowali po parku, albo chodzili na przechadzki w pobliże Mariensztatu i z radością przyglądali się jego odbudowie, a wracając do domu, kupowali sobie w pobliskiej budce z wyrobami cukierniczymi lody w wafelku. Lila promieniowała szczęściem. Trzymając Włodka pod ramię, cieszyła się z przyszłości. O polityce i gospodarce planowej nie chciała już słyszeć. Zajęła się prowadzeniem domu. Sprzątała go i niezrażona brakiem talentu kulinarnego cierpliwie uczyła się gotować. Zainteresowała się nawet robótkami ręcznymi. Klnąc pod nosem, ku uciesze Włodka, usiłowała uczyć się szydełkowania. Drugi pokój zajmował jeszcze „Poeta”, który niedawno powrócił z Ziem Odzyskanych, ale już wkrótce zamiast jego polówki miały tam stanąć kołyska i stół do przewijania niemowlęcia. Lila ukrywała przed Juliuszem swoje szczęście. Nie chciała mu sprawiać przykrości, ale kiedy w końcu zdobyła się na odwagę i powiedziała, że spodziewa się dziecka, jego radość nie miała granic. Wieczorami, siedząc po kolacji przy stole, zastanawiali się, jaki temperament będzie mieć przyszły potomek Halmanów i czy będzie podobny do Lili czy do Włodka. „Poeta” również był szczęśliwy. Odzyskał nadzieję na odnalezienie Muszki. Przez przypadek trafił na ślad swojego przyjaciela z czasów studenckich, który po wojnie zamieszkał w Szwajcarii. Maksymilian obiecał, że odszuka jego żonę w Palestynie. Juliusz tak mocno w to uwierzył, że zaprzestał podróżować po Europie i podjął pracę etatowego księgowego w zarządzie kolei. Za zarobione tam pieniądze wynajął wraz z Julianem małe mieszkanie, które znajdowało się parę przystanków od domu Halmanów. Niewielka odległość ułatwiała im częste spotkania. W sobotnie popołudnia zwykle grali w brydża. Chociaż każdej partyjce towarzy67

szyły wielkie emocje, to żaden z graczy, ze względu na stan Lili, nie palił. W domu Halmanów obowiązywał także zakaz poruszania tematów politycznych, gdyż w czasie jednej z takich dyskusji Lila, nie mogąc zgodzić się z Julianem, ze zdenerwowania stłukła czajnik do parzenia herbaty. – Julek, ty na pewno masz paczkę mocnych. Poczęstuj mnie papierosem albo daj się chociaż zaciągnąć – błagała Lila, ale napotkawszy oburzone spojrzenie Włodka, zawstydzona dała za wygraną. – Lepiej będzie, jak czegoś się napijesz – przypochlebiał się „Poeta” i w trzydziestostopniowy upał stawiał przed nią kubek gorącej herbaty. – Pomyślcie, już w Wigilię będzie z nami mały chłopczyk – zachwycała się Lila. – Albo dziewczynka – ze stoickim spokojem zauważył Julian, zanim wyłożył karty.

PPR to partia pracy, PPR to polski lud, PPR o prawdę walczy Niszczy wyzysk, fałsz i brud! W drodze do domu przypomniała sobie wierszyk skandowany przez dzieci podczas akademii urządzonej w łódzkim sierocińcu. Najbardziej ucieszyłaby ją teraz realizacja ostatniego postulatu. W sierpniowe upalne popołudnie stała bezradnie przy przejściu dla pieszych, a jezdnią jechała już chyba dziesiąta rozklekotana ciężarówka, wzbijając tak gęste tumany kurzu, że nie można było oddychać. Czuła się lepka od potu zmieszanego z pyłem unoszącym się wokół. Zirytowana popatrzyła w kierunku coraz bardziej powiększającego się placu budowy, a potem weszła do piekarni. Nie było już w niej tak pysznych bułeczek jak w ubiegłym roku. Właściciel również się zmienił. Teraz pieczywo dowożono z państwowej piekarni na drugim końcu miasta i chyba z powodu nierzadko dość długiego czasu transportu – innej przyczyny Lila znaleźć nie umiała 68

– nie smakowało ono już tak samo. Skarciła się w duchu za te utyskiwania. Nie powinna być niewdzięczna, przecież dobrze pamięta, co parę lat temu była gotowa zrobić za kawałek chleba. Skrzywiła się na tę myśl, jakby nagle źle się poczuła. Nie wolno jej o tym myśleć. Może za kilka lat te wspomnienia nie będą tak okropne i wówczas będzie mogła wracać do nich bez emocji. Kiedy przyszła jej kolej, poprosiła o bochenek chleba, a potem, ulegając pokusie, kupiła jeszcze tabliczkę czekolady. Zanim doszła do domu, zjadła ją prawie całą i po chwili poczuła dotkliwe pragnienie spotęgowane upałem. Była zła na siebie za to, że nie umiała pohamować swego apetytu, ale ataki łakomstwa znosiła o wiele łatwiej niż nagłe, ostre bóle brzucha, które dokuczały jej prawie od samego początku ciąży. Na szczęście za parę tygodni koniec zmartwień. „I przypuśćmy, że pcha już przed sobą wózek. A z wózka wyciąga do niej rączki chłopczyk z niebieściutkimi jak niebo oczkami. «Moje słoneczko – mówi do niego pieszczotliwie, a on uśmiecha się do niej. – Masz takie same oczy jak twój tatuś, gawędzi z nim dalej. – Ciekawe, kim ty zostaniesz, jak będziesz duży?», zastanawia się”. Ech, co tam! Zdąży to jeszcze kiedyś obmyślić. Doczłapała na pierwsze piętro. Zawiesiła siatkę z chlebem na klamce, żeby poszukać klucza, ale wówczas okazało się, że drzwi są otwarte. – Lila – usłyszała głos Włodka i uradowana pomyślała, że wrócił trochę wcześniej z pracy. – Tak, jestem. Przyniosłam chleb. – Weszła do przedpokoju i natychmiast zdjęła buty, które uciskały jej spuchnięte nogi. – No chodź, skarbie. Nie mogę się ciebie doczekać! Ciekawe, czy kupił wanienkę dla dziecka? – Mamy gościa – powiedział, kiedy zbliżała się do drzwi pokoju, a ona poczuła, że drętwieje z przerażenia. Całe szczęście, że Włodek ją uprzedził. Zdążyła złapać się framugi, żeby nie stracić równowagi i nie upaść na podłogę. Powoli podniosła wzrok. Naprzeciwko niej, przy oknie, w jej własnym domu, stał Feliks Hirsch. – Lila! Co tak stoisz? Nie poznajesz Feliksa? – Włodek objął ją ramieniem. Stał za nią, więc nie widział jej bladej, wykrzywionej bólem twarzy. 69

– Czy ja się tak bardzo postarzałem? – Feliks się roześmiał, jak gdyby nigdy nic. Podszedł do Lili i mimo iż ani drgnęła, ucałował ją w oba policzki. Wcale się nie postarzał. Wyglądał tak samo jak pięć lat temu. Rozpoznałaby go wszędzie. Te same jasne włosy i szare oczy, które swym zimnym spojrzeniem ją paraliżowały. – Zaskoczyłem cię? Ale chyba nie aż tak bardzo? Nie wracam przecież z zaświatów! Włodek roześmiał się. – Jestem... trochę zdziwiona – odparła głosem bez wyrazu, a Włodek, zaniepokojony jej zachowaniem, myśląc, że jest bardzo zmęczona, szybko wziął siatkę z zakupami i posadził żonę na krześle. – Porozmawiajcie przez chwilę beze mnie. Zaraz podam herbatę – oświadczył i zniknął w kuchni. Lila ze spuszczoną głową zbierała palcem okruchy ze stołu. – Myślałam, że ktoś cię załatwił – powiedziała cicho. – Złudne nadzieje, moja droga niepoprawna marzycielko. Złego diabli nie wezmą. – Umilkł na chwilę, a potem nie czekając na jej odpowiedź, dodał: – Tęskniłaś za mną mocno? Ledwie powstrzymała się przed splunięciem mu w twarz. – Jak śmiesz tu przychodzić! – Bardzo się za wami stęskniłem – perorował teraz na cały głos Feliks. – Już od dawna chciałem was odwiedzić. Szczególnie po przypadkowym spotkaniu „Poety”. Świat jest bardzo mały, prawda, Lilka? Mimo powojennych wędrówek ludzie odnajdują się, i to jest piękne. – Nawet jak nie odpisują na listy – dodał przez zęby. – Dobrze by było – wtrącił się Włodek, który właśnie wszedł do pokoju, niosąc na tacy szklanki z herbatą i cukiernicę – gdyby jeszcze Muszkę udało się odszukać... – Muszka... żona „Poety” – przypomniał sobie Feliks. – Nigdy nie zgadniesz, kogo udało mi się odnaleźć. Teraz Włodek rzucił Feliksowi krótkie spojrzenie. Lili wydawało się, że było ono pełne niepokoju. – Ciotkę Jankę... Włodek z wrażenia zerwał się z krzesła. – Ona żyje?! 70

– Tak, i radzi sobie całkiem nieźle. Miałeś rację wówczas z tą armią Andersa. Jej i Marszewskiemu udało się przedostać do wojska, ale „Papa” zagubił się w Persji z kilkoma sierotami, którymi się opiekował, a cioteczka dotarła aż do Włoch. Wkrótce do nas wróci. Pewnie już w przyszłym roku, po śmierci staruszki, którą się zajmuje. W ten sposób zarabia na życie. Koresponduję z nią już od paru lat. – A co z „Papą”? Żyje? – Włodek był mocno podekscytowany. – Jest nadzieja, że przeżył wojnę. Być może i on wróci. Ludzie przecież wciąż jeszcze wracają. – To prawda – przytaknął Włodek. Nagle coś go zastanowiło. – Dlaczego nie zawiadomiłeś nas o tym wszystkim? I gdzie ty w ogóle się podziewałeś? – Jak to nie zawiadomiłem? – Feliks wyglądał na mocno zdziwionego. – Kiedy tylko trafiłem na trop ciotki Janki, natychmiast napisałem do was do Łodzi. Udało mi się dostać wasz adres w jednostce wojskowej, w której służyła Lila. – List? – Włodek spojrzał na Lilę, która resztką sił wzruszyła ramionami, udając obojętność. – Nie dostaliśmy żadnego listu. – Nie dostaliście? Wydawało mi się, że poczcie można ufać. A to pech! Potem pojechałem na studia do Moskwy, do akademii wojskowej. – No to gratulacje. Dlaczego Włodek był tak entuzjastycznie nastawiony do wszystkich nowin, które opowiadał im ten drań, Feliks? Już ona widzi te jego studia. Pewnie dla strażników więziennych, bo ta rola najlepiej mu w życiu wychodziła. Lili rosła w gardle gorzka, paląca przełyk kula. Serce jej kołatało, oddychała z coraz większym trudem. Jej stan denerwował dziecko, które wymierzało jej mocne kopniaki. Sytuacja stawała się nie do zniesienia i Lila bez słowa wstała od stołu. Poszła do drugiego pokoju i położyła się na polówce, która pozostała po Juliuszu. Dopiero tutaj pozwoliła sobie na płacz. Wydawało się jej, że leżała w pokoju przez długie godziny. Dopiero kiedy trzasnęły zamykane drzwi, zajrzał do niej Włodek. 71

– Jesteś sam? – spytała zapłakanym głosem. – Tak, udało ci się zniechęcić mojego najlepszego przyjaciela do składania nam wizyt. – Hirsch jest twoim najlepszym przyjacielem? – Z tych, na których mogłem kiedyś liczyć, chyba tylko Feliks przeżył wojnę. Miałem nadzieję, że moja żona, którą on wyratował od śmierci głodowej, okaże mu więcej sympatii. – Najlepszy przyjaciel... Czy to znaczy, że o wszystkim sobie opowiadaliście? – dopytywała się Lila, tak jakby nie słyszała całej wypowiedzi Włodka. – O kobietach, o tym jak się z nimi kochacie, w jakich pozycjach? – Mein Gott! Czyś ty dzisiaj rozum straciła? – zezłościł się Włodek. – Jak można z kimś o takich rzeczach rozmawiać? Czasem można powiedzieć coś ogólnego, ale przecież nie o kobiecie, którą się kocha. Czyś ty sobie wymyśliła, że ja opowiadałem o nas Feliksowi? Wariatka! – podsumował, po czym wziął ją, zapłakaną, na ręce i zaniósł do drugiego pokoju. – Feliks jest łotrem – oświadczyła, kiedy Włodek wkładał jej nocną koszulę. – Daj spokój, Lila, jesteś w ciąży, nie możesz się denerwować. Coś ty sobie ubzdurała? W Zahorzu miałem wrażenie, że on ci się podobał, zanim... – Oni mi się podobał?! Jak możesz tak mówić? Po prostu byłam dla niego miła, wiedząc, że może nam pomóc. Ale już nigdy więcej nie okażę mu nawet cienia sympatii! – Nie przypuszczałem, że jesteś taka fałszywa. Feliks jest specyficzny, to prawda, ale do łotra mu daleko. – Ja... poznałam ludzi, których on skrzywdził – powiedziała, wtulając się w poduszkę. – A mnie parę razy uratował życie. Kilka innych, bliskich mi osób również wybawił od śmierci. Po wojnie odnalazł panią Janinkę. Kiedy ją poznasz, to przekonasz się, jaka z niej cudowna osoba. Wiesz... – Zaczął przedstawiać jej pomysł, żeby panią Janinkę przyjąć pod ich dach, skoro tylko wróci do Polski. Mogłaby zająć się dzieckiem i domem. Wszyscy czworo by na tym zyskali, a Lila miałaby czas na działalność społeczną. 72

Lilka leżała w milczeniu, starając się uspokoić oddech. Postanowiła, że za nic nie dopuści, aby w jej domu przebywał ktokolwiek z rodziny Feliksa. Przeklęty drań! Dlaczego jeszcze w Łodzi nie opowiedziała Włodkowi o tym, co jej zrobił? Dlaczego nie zgodziła się na wyjazd za granicę? Teraz było już za późno. Znowu znalazła się w pułapce, jednak tym razem z własnej winy.

Lila pomachała Włodkowi na pożegnanie. Żałowała, że nie zrobiła mu kanapek do pracy, lecz nie mogła zwlec się z łóżka. Wprawdzie bez narzekań sam przygotował sobie drugie śniadanie, ale właśnie ten jego spokój wprawił ją w zły nastrój. Po raz kolejny wyrzucała sobie, że jest kiepską żoną. Gotowała fatalnie, była flejtuchem i nie znosiła wykonywać żadnych prac związanych z prowadzeniem domu. Szybko się jednak usprawiedliwiła. Czyż Lenin nie powiedział, że zajmowanie się gospodarstwem domowym jest najbardziej nieproduktywną pracą wykonywaną przez kobietę i że taka praca nie zawiera niczego, co by choć trochę sprzyjało rozwojowi? Co za mądry człowiek! I co z tego, że w dzieciństwie dość wcześnie zaczęła zajmować się domem. Nienawidziła wszystkich zajęć, które wówczas musiała wykonywać. Dopiero kiedy znowu zatrudnili służącą, odetchnęła z ulgą. Ojciec wprawdzie bardzo ubolewał, że muszą korzystać z pracy najemnej, ale ona, mimo że podzielała jego poglądy, cieszyła się z tego jak dziecko. Teraz nie zgodzi się na pomoc żadnej ciotki Feliksa. Po jej trupie Włodek sprowadzi tutaj tę panią Janinkę! Niestety, nie mogła go powstrzymać przed napisaniem do tej kobiety. Ze złością przypomniała sobie, z jakim zachwytem opowiadał o potrawach przyrządzanych przez jego ukochaną cioteczkę! To wtedy przyszło jej na myśl, jak bardzo Włodek cierpi, spożywając posiłki przez nią przygotowane. Ale ona wszystkiego się jeszcze nauczy! Kto chce, ten wszystko może, prawda? Kiedy urodzi się dzidziuś, będzie krzątać się po domu, karmić, kąpać i pieścić maleństwo. Nie będą się ze sobą rozstawać nawet przez chwilę. 73

– Feliks, gdzie jesteś, ty przeklęty draniu?! Wokół panowała cisza, tylko ptaki przestraszone nagłym wrzaskiem zerwały się do lotu, a ona, słysząc furkot ich skrzydeł, instynktownie przycisnęła do piersi dziecko. Jej córeczka nie musiała się już niczego bać. Nie miała nawet imienia. Jakie imię najlepiej by do niej pasowało? Wcześniej się nad tym nie zastanawiała. Może Estera, jak jej matka? Niech będzie Esterka. – Babcia się tobą zaopiekuje – przemawiała na głos, dygocząc z przerażenia na całym ciele tak mocno, że szczękała zębami. – Feliks! – Jej krzyk przeszedł w zawodzenie. Sprawa była jasna. Nie miała już żadnych wątpliwości. Odjechał samochodem. Zięcką zabrał, a ją zostawił z Esterą w środku lasu. – Włodek! – Jej ukochany nie mógł jej pomóc i ona o tym dobrze wiedziała. Płakała ze strachu i bezsilności jak małe skrzywdzone dziecko. Kiedy uspokoiła się, wstała i zaczęła kijem rozgrzebywać spaloną słońcem ziemię. Esterka musiała mieć przecież swój grób. Lila obmyła sobie twarz zimną wodą, żeby się uspokoić. Była wściekła. Znowu wróciły do niej te potworne wspomnienia, a ona ich w porę nie odpędziła od siebie. Z pokoju dobiegł ją dźwięk zegara, który wybijał godzinę siódmą. Jeśli natychmiast nie weźmie się w garść, to spóźni się do pracy. Zdesperowana, odgoniła od siebie czarne myśli i po dziesięciu minutach nerwowych przygotowań w końcu wyszła z domu. Na klatce schodowej minęła ją żona porucznika. Odpowiedziała półgębkiem „dzień dobry” na powitanie, a potem uniosła głowę i nachmurzona poszła na drugie piętro, gdzie znajdowało się jej mieszkanie. Była zła, że Lila nigdy nie zaprosiła jej na partyjkę brydża. Już kilka razy robiła na ten temat aluzje, ale ani Włodek, ani ona nie mieli ochoty na utrzymywanie bliskich kontaktów z sąsiadami. Skręciła za róg domu z elewacją pokiereszowaną pociskami i szybkim krokiem ruszyła w stronę przystanku autobusowego na Puławskiej. – Wreszcie wybrałaś się do pracy – usłyszała nagle znajomy głos i z przerażenia znieruchomiała. – Co ty tutaj robisz? – spytała pobielałymi ze strachu ustami. 74

– Chciałem się z tobą rozmówić bez towarzystwa Wołodii, to chyba jasne. Przed nią stał Feliks, niedbale trzymając ręce w kieszeniach spodni. Na jego twarzy błąkał się lekki uśmiech. Zapewne odczuwał radość z tego, że udało mu się ją przestraszyć. Próbowała wziąć się w garść i dać mu stanowczy odpór, ale była tak przerażona, że nic sensownego nie przychodziło jej do głowy. – Domyśliłem się, że mu nie powiedziałaś o nas. – Uniósł jej bezwolną rękę do ust. – Zrobiłaś słusznie. Po co miałabyś denerwować męża, prawda? On o niczym nie musi wiedzieć. Również o tym, że czasem było ci ze mną dobrze. Nie zaprzeczaj. Doskonale pamiętam, więc nie rób z siebie takiej świętoszki. Wiem, że nadal jesteś wściekła za to, że cię zostawiłem w tej stodole. – Ciągnąc Lilę za rękę, prowadził ją do najbliżej ławki. – Ile razy mam ci to wyjaśniać? Pisałem przecież o tym w liście, który wysłałem do Lublina, ale rzekomo nigdy nie otrzymałaś ode mnie żadnej korespondencji. Kłamczuszka, notoryczna kłamczucha. Wytłumaczę ci więc teraz, jak do tego doszło. Musiałem cię wówczas zostawić, żeby wezwać pomoc. Zięcka dała drapaka. Nie moja wina, że zatrzymali mnie partyzanci. Nie chcieli mnie puścić przez parę dni, a potem, kiedy wróciłem do stodoły, ciebie już tam nie było. Lilka, chyba nie możesz mieć mi tego za złe. To ja zostałem ukarany, a nie ty, rozumiesz? Gdyby nie ci cholerni akowcy, żadna siła by nas nie rozdzieliła. To ze mną byłabyś teraz w ciąży. – Dotknął jej brzucha i wówczas zareagowała. Zerwała się z ławki i prychnęła na niego jak wściekła kotka. – Precz z łapami. Nie wmówisz mi tego. Myślisz, że mnie omamisz tymi krętactwami. Nas nie łączył żaden romans. Ty mnie... – Wykrzyknęłaby na całą ulicę, gdyby nie zatkał jej ust ręką. – Uspokój się. Każdy inaczej ocenia fakty. Moje wspomnienia są nieco inne od twoich. Nie myśl jednak, że mam jeszcze na ciebie ochotę. Mogę mieć każdą kobietę, jaką zechcę. Po co mi baba z brzuchem?! Chcę tylko, żebyś zapamiętała sobie jedno! Lila nie mogła złapać tchu. – Nie utrudniaj mi kontaktów z Włodkiem. Chcę się z nim nadal przyjaźnić i przychodzić do was w odwiedziny. Aby to sobie 75

ułatwić, zamierzam pracować tam, gdzie Włodek. Jestem pewien, że pomożesz mi w uzyskaniu zatrudnienia. W nagrodę nie będę cię już nachodził, obiecuję. Nie będę też żartował, że dziecko podobne jest do wujka Feliksa. – Zarechotał radośnie. – Nie dotrzymasz słowa – wykrztusiła przez ściśnięte usta. – Dotrzymam, Lilka, dotrzymam. Jestem lepszym człowiekiem, niż ci się wydaje. Miałem co do ciebie pecha. Wiesz dobrze, że gdybym dotarł do Zahorza sam, bez Wołodii, byłabyś ze mną do dziś z własnej woli. – Nigdy bym z tobą nie była. Feliks roześmiał się na głos, zadowolony z tej zabawy w kotka i myszkę. – Możliwe, że by tak było, moja królewno. Ale następnym razem, kiedy do was przyjdę, chciałbym, żebyś okazała mi więcej sympatii, jasne? Bo jeśli nie... – Złapał Lilę za podbródek. – To wówczas Włodek dowie się o paru bardzo niemiłych dla niego szczegółach z twojego życia. – I wtedy cię zabije. – Postaram się, żeby do tego nie doszło. Nie mam natomiast wątpliwości co do jednego... – Pochylił się nad nią gwałtownie. – Twój bezkompromisowy mąż cię porzuci!

Rozdział VII Włodek siedział przy biurku i temperował ołówki. Odezwała się w nim natura pedanta. Każdy z nich powinien mieć tę samą długość czubka. Inaczej nie zazna spokoju. Popatrzył na nie uważnie, a potem wypróbowywał na kawałku kartki. Nagle kątem oka spostrzegł, że z drugiego pokoju przygląda mu się sekretarka Mareckiego. Już od pewnego czasu rzucała mu powłóczyste spojrzenia. Niezbyt mu się to podobało. Przypuszczał, że sypia z pułkownikiem. Odwrócił głowę w stronę sekretarki, ale tym razem okazało się, że pochłonięta pieczętowaniem jakichś dokumentów wcale na niego nie patrzy. Przywidziało mu się. To wszystko zapewne z nudów. Pisał te opracowania i analizy dla „Adama”, ale szło mu bardzo mozolnie. Chyba łatwiej było sklecić wypracowanie o Kancie dla Webera, przypomniał sobie stare szkolne czasy. Kiedy siedział znudzony, próbując się skupić, w jego głowie zaczynały kłębić się wspomnienia. Po raz kolejny wyskakiwał w otchłań. Po chwili miał samolot za sobą gdzieś w górze. Obok niego na ciemnej płachcie nocy koziołkowały sylwetki kolegów z oddziału. Na dole majaczyła mroczna plama ziemi. Poczuł potężne szarpnięcie powodujące gwałtowny wstrząs w całym jego ciele. Spadochron się otworzył. Kontrolne spojrzenie w górę. Z przerażenia zabrakło mu powietrza w płucach. Czasza źle rozpięta. Trzeba przeciąć linki. Ręka zaciska się na nożu i... 77

– Obywatelu kapitanie... Podniósł głowę i ze zdziwieniem ujrzał obok siebie ciemne włosy sekretarki Mareckiego. – Słucham? – Tak ciężko pracujecie. Może macie ochotę na herbatkę z domowymi konfiturami? Zaskoczony tą uprzejmością uśmiechnął się bez słowa. Nikt by nie uwierzył, że ta niesympatyczna kobieta, którą koledzy złośliwie nazywali „Horpyną”, zaproponuje komuś herbatę. Wyjątek robiła dla Mareckiego, ale on był jej przełożonym. „Trzeba uważać na takie kobiety”, pomyślał Włodek. Wiedział zresztą o tym nie od dzisiaj. Nastrojowa Moonlight Serenade sprawiła, że zapomniał o całym świecie. O tym gdzie jest, choć była to sala balowa angielskiego pałacyku, i z kim przebywa, choć trzymał w ramionach piękną, wiotką, długonogą blondynkę. Tańczyli w półmroku. Ona przytulała się do niego pieszczotliwie. – Wladi! – Jej zdziwiony głos przywrócił go do rzeczywistości. Wielkimi ze zdumienia oczami patrzyła to na jego twarz, to na... spodnie poniżej paska. – Wladi, twoja rana, o której mówiłeś... – Szczupła wypielęgnowana dłoń ozdobiona długimi czerwonymi paznokciami spoczęła czule na jego policzku. Nie musiała kończyć. Zdaje się, że całkowicie się przed nią zdemaskował. Uśmiechnął się jakby wstydliwie. – Darling, wyleczyłam cię. Twoje ciało funkcjonuje jak należy. Z pewnością jesteś już zdrów. Pójdziemy od razu sprawdzić, dobrze? Jak w transie kroczył za Lucillą po schodach na górę. I co miał teraz zrobić? Tym razem z zamyślenia wyrwał go cichy chichot podporucznika. Włodek z niedowierzaniem nasłuchiwał przez chwilę. Nie mylił się, w sąsiednim pokoju rozlegało się radosne nucenie. Plutonowa „Horpyna” była szczęśliwa. Zdumiony jej zachowaniem, pomyślał, że chyba zbliża się koniec świata. 78

Włodek zmrużył oczy i z udawaną złością spojrzał na podporucznika, a ten zamiast spoważnieć, narysował w powietrzu serce przebite strzałą. – Czy moje opracowanie jest już gotowe? – zwrócił się służbowym tonem do oficera. – Tak jest. – Podporucznik zerwał się zza biurka i zasalutował mu z przesadą. Komediant, ale bardzo sympatyczny. Gdyby nie jego towarzystwo, umarłby tu z nudów. Włodek nie docenił swojego przełożonego, który okazał się wytrawnym graczem. Marecki zlecił mu wykonanie najgorszej papierkowej roboty, aby pokazać, jak nudna jest praca w biurze. Pułkownik liczył na to, że Halman, znużony jej monotonią, z wdzięcznością przyjmie każde zadanie operacyjne, które zostanie mu zaproponowane, i już nigdy więcej nie odważy się pokrzyżować planów swoim przełożonym. Sam „Adam” nie wysiadywał długimi godzinami nad papierami. Już od tygodnia przebywał w Związku Radzieckim na delegacji. Podporucznik nawet zażartował poprzedniego dnia, że Marecki być może stamtąd nie wróci, bo kraj to tak wielki, że można w nim przepaść bez wieści, ale widząc reakcję Włodka, umilkł przerażony własnymi słowami. Czasem ten sympatyczny oficer zaskakiwał go swoją lekkomyślnością. Obaj wiedzieli przecież dobrze, co się wokół nich dzieje. Po niedawno dokonanych aresztowaniach nikomu nie można było ufać, dlatego Włodek dał swojemu koledze do zrozumienia, aby uważał na to, co mówi. O politycznych czystkach nikt nie miał odwagi rozmawiać. Jednak o tych tragicznych wydarzeniach nie wspomniał Lili ani słowem. Nie chciał, aby w ostatnich miesiącach ciąży denerwowała się, przeżywając kolejne rozczarowanie władzą, która nie spełniała jej oczekiwań. – Herbatka z konfiturami wiśniowymi, panie Włodku – przymilnym głosem powiedziała plutonowa „Horpyna”, ale widząc jego zdumione spojrzenie, zmitygowała się i obwieściła służbowym tonem: – Obywatelu kapitanie, herbata dla was. Podczas gdy odmieniona nie do poznania sekretarka Mareckiego z wielkim przejęciem stawiała na biurku naczynia, rozbawiony jej zachowaniem podporucznik dawał Włodkowi znaki, że kona z prag79

nienia i też chciałby się napić. „Horpyna” zorientowała się, że coś dzieje się za jej plecami. Obróciła się nagle i ujrzała podporucznika, który komicznie wykrzywiając twarz, trzymał się za szyję. – A wam co? – spytała opryskliwie. – Nagle strasznie rozbolało mnie gardło – wykrztusił, z trudem powstrzymując się od parsknięcia śmiechem. „Horpyna” łypnęła na podporucznika złym okiem, ale niczego nie skomentowała. Wolała zająć się Włodkiem. Pochyliła się nad nim zalotnie i bez cienia ironii w głosie powiedziała: – Widzę, że jesteście bardzo zapracowani, ale w życiu liczą się także przyjemności. Każdy od czasu do czasu powinien się zabawić. Pojutrze w naszej jednostce odbędzie się wieczorek taneczny. W sekretariacie zadzwonił telefon, ale „Horpyna” nawet nie drgnęła i coraz bardziej poufałym tonem ciągnęła: – Pomyślcie, czy jest coś przyjemniejszego od zabawy bez zobowiązań... z dobrze znaną sobie osobą. – Odebrać? – spytał porucznik, uwalniając Włodka od jej towarzystwa. – Sama to zrobię – warknęła „Horpyna” i jak niepyszna pomaszerowała do sekretariatu. Włodek pochylił się nad do połowy zapisaną kartką papieru. – To do was! – Naburmuszona „Horpyna” wyjrzała z sekretariatu i przez zaciśnięte zęby dodała: – Dzwonią w sprawie waszej żony. Włodek, zaskoczony tą informacją, gwałtownie wstał z krzesła.

Feliks jechał na Pragę z Oczki. Potworny upał potęgował jego wściekłość. Ze złości i gorąca pot płynął mu szeroką strugą po plecach, a tyłek przylepiał się do siedzenia samochodu. Przypomniał sobie inny gorący dzień i burzę, która nadeszła znienacka, by zmyć krew z jego rąk. Przecież to nie tak miało być! Dlaczego nie potrafił z nią rozmawiać? Tyle razy obmyślał sobie, jak ma wyglądać ich spotkanie. Sądził, że opanuje swoje emocje. Powinien wreszcie znaleźć ukojenie. Wszystko przecież przemija. Już wówczas w stodole poczuł, że jest od niej wolny. Ale wcale tak nie było. Łudził się jedynie przez chwi80

lę. Teraz, bardziej niż kiedykolwiek, czuł się z nią związany. Czy to takie ważne, że ona tego nie chciała? W zasadzie on też nie. Ale tak czasem bywa, prawda? Przeczytał wystarczająco dużo książek, żeby wiedzieć, że podobne historie się zdarzają. Historie obsesyjnej miłości, nad którą nie da się zapanować. Ale ona była w zaawansowanej ciąży. Z innym! Chyba nie przypuszczał, że za nim pobiegnie. Po co więc wszystko przyśpieszał? Jeśli chodzi o Lilkę, to zawsze w stosunku do niej zachowywał się jak ostatni głupiec. Przypomniał sobie Lublin i mroźne popołudnie, kiedy stał na dworze przez kilka godzin tylko po to, żeby ją zobaczyć. Niestety, znów nie miał szczęścia, gdyż wchodziła do budynku w towarzystwie oficerów. W pewnej chwili drgnęła i zatrzymała się. Spojrzała za siebie w mrok. Stał za węgłem domu, więc na pewno go nie dostrzegła, ale czuł, że zdaje sobie sprawę z jego obecności. Czyż nie był to dowód na to, jak bardzo są ze sobą związani? Postanowił dać Lilce trochę czasu, a potem jeszcze raz pojawić się w jej życiu i odpowiednimi argumentami przekonać ją do siebie. Nie mógł przecież przewidzieć, że będzie musiał na dość długo wyjechać, ani tego, że Wołodia zmartwychwstanie i ją odnajdzie. Najprościej byłoby teraz pozbyć się jej męża. Oczywiście nie zajmie się tym sam, bo jednak ma sentyment do tego chłopaka, ale skorzysta z pomocy któregoś ze swoich kolegów. Wystarczy, że zniknie na jakiś czas. Jego kumple to prawdziwi specjaliści od takiej roboty, pomyślał z pewnym obrzydzeniem o towarzystwie, w którym się obecnie obracał. Gdy dojechał na miejsce, był już zupełnie opanowany. Ustalił nową strategię postępowania i nie miał już żadnych wątpliwości, że tym razem osiągnie swój cel. Drzwi przedwojennej willi otworzyły się prawie natychmiast. – Pan Feliks! – Młoda kobieta uśmiechnęła się do niego promiennie. Nie zdążyła powiedzieć nic więcej, bo zza jej pleców wybiegł kilkuletni chłopiec w czapce z daszkiem i z impetem rzucił się Feliksowi w ramiona. – Wujku! – zawołał radośnie, obsypując Feliksa pocałunkami. – Pawełku, daj wujkowi odsapnąć. Dopiero co przyszedł – mitygowała malca kobieta, ale on nie zważał na jej uwagi. 81

– Zobacz, co mam dla ciebie. – Feliks wyjął z kieszeni spodni brązową tutkę z cukierkami. – Moje ulubione! – krzyknął zachwycony chłopczyk. – Pan go okropnie rozpuszcza, panie Feliksie. Potem nie chce jeść obiadu. – Zjem obiad, zjem, obiecuję – mówił z przekonaniem malec i nie wypuszczał ze swojej rączki dłoni Feliksa. – Dokąd mnie dzisiaj, wujku, zabierzesz? Pokażesz mi swoją pracę? Feliks uśmiechnął się do Pawełka pobłażliwie. – Dzisiaj jest za ciepło na bieganie po starych budynkach. Pójdziemy na spacer. Pokażesz mi, gdzie najbardziej lubisz się bawić. Kobieta wycierała kąciki oczu haftowaną chusteczką. – Pan jest cudownym człowiekiem, panie Feliksie. Pańska siostra błogosławi pana z nieba za to, że z takim oddaniem zajmuje się pan jej synkiem. Feliks chwycił umorusaną łapkę Pawełka i poczuł, że jemu także łzy zbierają się w oczach. Ścisnął mocniej rączkę siostrzeńca i pomyślał, że tylko ten malec został mu z całej rodziny.

– Gratulacje, gratulacje! Wkrótce zostaniecie tatusiem. – Lekko pyzaty podporucznik uśmiechał się, kiedy pobladły ze wzruszenia Włodek zbierał z biurka swoje rzeczy. – Nie ma potrzeby tak gnać, to może trwać cały dzień, a na porodówkę i tak was nie wpuszczą – doradzała „Horpyna”. – Po co się denerwować?! Kobiety doskonale dają sobie radę w takiej sytuacji. Mężczyźni nic im nie pomogą. Idą więc na ogół z kimś bliskim na wódkę. – Ujęła go za rękę i patrzyła prosto w oczy. Nie chciał jej się wyrywać, ale jeśli za chwilę się od niego nie odczepi, to straci cierpliwość! Jak najprędzej musi jechać do szpitala. I co z tego, że miliony kobiet rodzą same, bez swoich mężów! Po pierwsze żadna z nich nie jest Lilą, a po drugie ten poród odbywa się dwa miesiące przed ustalonym przez nich terminem. To może być niebezpieczne, i to nie tylko dla dziecka, ale również dla Lili! 82

Po chwili, ku zaskoczeniu całej trójki, w drzwiach pojawił się pułkownik Marecki. Plutonowa „Horpyna” na jego widok błyskawicznie wyprężyła się jak struna i służbiście stuknęła obcasami. – Co tu się dzieje? – Mimo iż wracał po ponadtygodniowej delegacji i był bardzo zmęczony, wystarczyło mu jedno spojrzenie, żeby zauważyć, że coś nie jest w porządku. „Horpyna” zaczęła wyjaśniać, ale przerwał jej w pół słowa. – To co tutaj jeszcze robisz, chłopcze? – Poufały ton pułkownika wprawił w zdumienie pozostałą dwójkę. W pracy nikt nie wiedział o bliskich stosunkach łączących Mareckiego i Włodka. „Horpyna” i podporucznik przeżyli szok, odkrywając, że ten bezwzględny człowiek, nazywany ukradkiem „Piłą”, jest zdolny do przejawiania ludzkich uczuć. – Jedź do niej natychmiast! Albo nie, poczekaj! – zawrócił Włodka z połowy korytarza. – Zawiezie cię mój kierowca. Włodek siedział na przednim siedzeniu samochodu i w myślach dziękował „Adamowi” za wyświadczoną przysługę. Dzięki jego życzliwości będzie przy Lili o wiele szybciej, niż przypuszczał. Niepokoił się o nią bardzo. Zastanawiał się także, czy zdenerwowana sąsiadka, która go powiadomiła o problemach Lili, niczego nie poplątała i podała mu nazwę właściwego szpitala. Poród! Przypomniał sobie swoje jedyne wspomnienie z tego niezwykłego wydarzenia. Nie pochodziło ono z czasów wileńskich studiów. Wówczas zdążył jedynie zaliczyć zajęcia w prosektorium. Pamiętał natomiast dobrze dzień, kiedy Helen wysłała go do ojca po lekarstwo dla maleńkiej Laury. Edward Hallmann odbierał wtedy poród w prywatnym domu i wszyscy tam obecni byli na tyle zaaferowani, że nie zauważyli dziesięcioletniego chłopca, który wślizgnął się do sypialni i z wielkim zainteresowaniem śledził przebieg wydarzeń. Udało mu się wówczas uchwycić ostatni, kluczowy moment – płacz dziecka podnoszonego przez doktora Hallmanna do góry i łzy szczęścia umęczonej matki. Tak bardzo teraz pragnął, aby poród był już poza Lilą. Wcale nie musiał asystować przy narodzinach. Marzył tylko o jednym, aby wraz z Lilą i dzieckiem znaleźć się z powrotem w domu. Nie miał żadnych problemów z wejściem na porodówkę. Widok jego munduru z wysokimi dystynkcjami oraz kategoryczne żąda83

nie widzenia się z ordynatorem przyniosły natychmiastowy skutek. Wszystko szło dość gładko, ale do czasu... – Przyszły tatuś... Musiał go zdradzić błysk niepokoju w oczach. Na zmęczonej pielęgniarce o siwych włosach ani jego mundur, ani wysokie dystynkcje nie robiły żadnego wrażenia. – Jak się pan tutaj dostał? Tu nie ma wstępu dla mężczyzn. – Siostro, ja tu muszę zostać. Dość chaotycznie zaczął jej opowiadać o swojej niedoszłej karierze lekarskiej. Słowo „Wilno” miało chyba magiczną moc, bo usłyszawszy je, uśmiechnęła się nieznacznie, a potem odwróciła się i pozostawiła go na korytarzu. Nie na długo. Wkrótce pojawiła się znowu. Przyniosła biały fartuch, który kazała mu na siebie nałożyć. – Proszę się spokojnie zachowywać i nikogo nie zaczepiać. Jak będzie po wszystkim, to pana zawołam. – Jak ona się czuje, ile to jeszcze potrwa? Pielęgniarka przyłożyła palec do ust. – Potrwa tyle, ile trzeba. A jak się czuje? No cóż, młody człowieku, zapewne ją boli. Ale jak już urodzi dziecko, będzie szczęśliwa i zapomni o cierpieniach. Szepnę jej, że pan jest blisko. Włodek westchnął z ulgą. Znalazł krzesło z jedną krótszą nogą, zaniósł je do pomieszczenia gospodarczego i oparłszy o ścianę, usiadł na nim nieruchomo, aby nikomu nie przeszkadzać. Starsza siostra okazała się życzliwą osobą, ale pewnie niecały personel szpitala ma takie nastawienie do przyszłych ojców, którzy chcą wspierać swoje żony podczas porodu. Siedział naprzeciwko drzwi i obserwował ruch na korytarzu. Schowek mijały zaaferowane pielęgniarki wiozące na wózkach wrzeszczące niemowlęta. Co chwila ktoś z personelu medycznego wchodził do sal szpitalnych i z nich wychodził. Obok pomieszczenia przeszła grupa rozgadanych młódek w białych czepkach. Były to zapewne uczennice. Beztrosko uśmiechnięte skierowały się na schody prowadzące na dół. Wkrótce poczuł woń dymu tytoniowego, który w ten upalny dzień nie ulatniał się na zewnątrz. Włodek był cały mokry od potu. Duchota panująca w schowku doskwiera84

ła mu coraz bardziej, oddychał z trudnością, głowę rozsadzał mu tępy, dotkliwy ból. Miał przy sobie obcęgi do przecinania drutu. Schylał się z nimi w tak niewygodnej pozycji, że czuł, jak słabną mu mięśnie. Jeśli przetnie ogrodzenie nieumiejętnie, to zaalarmuje nocnych strażników w fabryce urządzeń noktowizyjnych do czołgów Vampyr. Jego koledzy z pewnością sobie z nimi poradzą, ale ich tajna misja zostanie odkryta. Mimo styczniowego zimna pomieszczenie jest suche i duszne, a on czując zalewający go pot, wie, że dłużej tutaj nie wytrzyma. Wówczas słyszy szept: – Poruczniku... Włodek wzdrygnął się gwałtownie. Kulawe krzesło odsunęło się od ściany i o mało z niego nie spadł. Przysnął z tego gorąca. Spojrzał na zegarek. Jego drzemka trwała zaledwie minutę. Sprawdzając czas, uświadomił sobie, że poród trwa już prawie dziewięć godzin. Upalny sierpniowy dzień się kończył. Wieczór nie przyniósł jednak ulgi. Duchota wciąż była trudna do zniesienia. Zastanawiał się, czy każdy pierwszy poród jest tak długi. Wyrzucał sobie, że nic nie wie na ten temat. Dlaczego nie zajrzał do książek medycznych ani nie skonsultował się z lekarzem? Z Lilą mogło dziać się coś złego! Poczuł skurcze żołądka. Wstał i przeciągnął się. Może wyjść na chwilę i kupić sobie coś do jedzenia. Wyszedł na korytarz i wyjrzał przez okno na szpitalny podwórzec. Nie było tam nikogo. Na korytarzu też ruch ustał. Zobaczył zbliżającą się do niego postać. Chciał się cofnąć do schowka, ale spostrzegł, że była to pielęgniarka, która pozwoliła mu tutaj zostać. – Nie poszedł pan jeszcze do domu?– zdziwiła się. – Byłam u pańskiej żony. Milczał, zdjęty nagłym lękiem. – Nie będę ukrywać, że to bardzo ciężki poród. Ale bardzo się ucieszyła, kiedy jej powiedziałam, że rozmawiałam z panem. Zdaje się, że ta wiadomość przyniosła jej nawet chwilową ulgę. 85

Pielęgniarka sprawiała wrażenie zafrasowanej, a Włodek słuchając jej, czuł, że serce kołacze mu w piersi coraz mocniej. – Ile to jeszcze potrwa, siostro? – wydusił z siebie. – Pewnie parę godzin. A pan tu cały dzień, prawda? Przyniosę panu trochę herbaty. Jeśli chce pan czekać do końca, to lepiej niech pan nie wychodzi ze schowka. Idę teraz na inny oddział na nocną zmianę, więc jeśli ktoś zobaczy pana na korytarzu, to oboje będziemy mieć kłopoty. – To jak dowiem się, co z żoną? – spytał zrozpaczony Włodek. – Pojawię się za parę godzin i sprawdzę. Proszę nie wychodzić ze schowka, bo lekarz urwie mi głowę. – Nie ruszę się stamtąd na krok – uspokoił ją. Po kilku minutach przyniosła kubek lurowatej, ciepłej herbaty i kanapkę z żółtym serem, a kiedy podawała mu ten skromny poczęstunek, powiedziała łagodnym tonem: – Proszę się posilić. Pana żona po tak długim porodzie będzie potrzebowała troskliwej opieki. Niech pan o tym pamięta i dobrze się nią zajmie. Włodek bez słowa złapał dłoń pielęgniarki i ucałował ją z wdzięcznością. Zrobiło mu się nieswojo. Miał picie, jedzenie, miejsce do siedzenia, a zaledwie kilka kroków od niego Lila tak bardzo cierpiała. Chciał zwrócić się do Boga o pomoc, ale nie pamiętał żadnej modlitwy. Dlaczego Go zlekceważył po odnalezieniu Lili? Przecież to On pokierował ich życiem tak, że spotkali się w Łodzi. Przysięgał teraz z całego serca, że zmieni swoje życie. Zerwie wszystkie kontakty z Mareckim. Znajdzie inną pracę. Ma dopiero dwadzieścia sześć lat, jest zdrowy i silny, może więc pracować nawet jako zwykły robotnik. Wprawdzie będzie bardzo tęsknić za siostrą, ale kiedyś z pewnością jeszcze się z nią spotka. Gdy już wszystko dokładnie przemyślał i ułożył plany na przyszłość, zmęczony coraz większym niepokojem o Lilę zasnął. Nigdy nie był w tym domu, ale skądś go znał. Ten piętrowy drewniany budynek niczym szczególnym się nie wyróżniał. Wszedł do niego, po prostu naciskając klamkę. W środku było pusto, panował 86

tam chód i półmrok. Gdy tylko zamknęły się drzwi, zdjął go przeraźliwy, paraliżujący lęk. Stał bezradnie przed schodami, nie mogąc ruszyć się z miejsca. Wiedział, że musi wejść na górę, ale nie mógł przezwyciężyć obawy przed tym, co go tam spotka. W końcu wewnętrzny przymus okazał się silniejszy. Zanim stanął u szczytu schodów, minęła wieczność. Drzwi były otwarte. Widział dokładnie, co dzieje się w pokoju. Na metalowym łóżku leżała Lila. Była monstrualnie gruba. Jej ogromny brzuch napinał koszulę nocną. Działo się coś złego. – Lila – wykrztusił. – Włodek... – Usiadła na łóżku. – Włodek – powtórzyła z płaczliwym jękiem. – Ratuj mnie! Słyszysz, ratuj! Patrz, co on mi zrobił! – Wstała i pokazała mu swój brzuch, który nagle zaczął falować, a po chwili, ku jego przerażeniu, rozpadł się na dwie wirujące części. – Włodek! To nie były majaki. Ze snu obudził go rozdzierający krzyk Lili. Włodek zerwał się z kulawego krzesła i wytężył wzrok. Po prawej stronie trzecie drzwi od schowka były otwarte. Z sali pośpiesznie wychodziła pielęgniarka, niosąc jakieś zawiniątko. To stamtąd dochodził głos Lili. Wołała go. Dopadł drzwi, zanim się zamknęły W jednej chwili obrzucił salę spojrzeniem. Dwa łóżka były puste. Na trzecim leżała kobieta, odwrócona głową do ściany. Lila. Rozpoznałby ją nawet w największych ciemnościach. – Kim pan jest? – Nagle poczuł mocne szarpnięcie za rękaw i został wypchnięty na korytarz. – Jestem... – zaczął wyjaśniać, ale mimo białego fartucha pielęgniarka uznała go za intruza. – Panie doktorze! – krzyknęła przerażona. Po chwili Włodka otoczyło kilka postaci w kitlach. – Skąd pan się tu wziął? – wrzeszczał na niego antypatyczny osobnik w okularach. – Moja żona mnie woła. Ja do niej, do Liliany Halman. – Zwariował! – stwierdziła położna. – Trzeba go natychmiast stąd zabrać. Jak on się tutaj dostał?! W zeszłym miesiącu mieliśmy podobny przypadek. 87

– Proszę mnie zostawić w spokoju. Zobaczę się z żoną i sam odejdę. – Zabierać go! – rozkazał lekarz dwóm rosłym sanitariuszom, którzy pojawili się nie wiadomo skąd. Jeden z nich złapał Włodka za rękę. Drugi nie zdążył go nawet dotknąć, bo zamroczony potężnym ciosem, runął na podłogę. – Włodek! – Przez uchylone drzwi usłyszał wyraźnie jej jęk. Zdesperowany wyszarpnął z kabury pistolet. – Stać! Muszę iść do niej, rozumiecie? Zostawcie mnie w spokoju, proszę. Na widok broni znieruchomieli i nie próbowali go już powstrzymywać. Ani drgnęli, kiedy celując w nich pistoletem, wchodził tyłem do sali. – Nie można przecież zostawić rodzącej bez opieki. – Nagle rozległ się głos znajomej pielęgniarki. Starsza kobieta, mimo wymierzonego w nią pistoletu, patrzyła Włodkowi bez strachu prosto w oczy. Wskazał lufą, aby weszła razem z nim. – Lila... – Natychmiast znalazł się przy łóżku, na którym leżała jego żona. Jej twarz była bielsza niż prześcieradło, którym była przykryta. Ze zdziwieniem zauważył, że poród najprawdopodobniej już się zakończył. – Kochanie, to ja. Jestem przy tobie. – Całował jej oczy i pogryzione z bólu usta. – Cały czas byłem obok. – Wiem – odparła głosem tak słabym, że musiał się nad nią pochylić, żeby słyszeć, co mówi. – Już urodziłam naszego chłopczyka. – Naprawdę? – Włodek oderwał usta od policzka Lili i pytająco spojrzał na pielęgniarkę. Starsza kobieta ze współczuciem potrząsnęła przecząco głową i szybko zamrugała oczami. – Nie ma go tutaj, bo został zabrany na salę do innych dzieci. On jest jeszcze bardzo malutki. Wymaga opieki. – Tak, skarbie, z pewnością. – Włodek głaskał rękę żony i patrzył, jak stojąca obok kobieta ociera łzę z policzka. – Chcę, żeby miał na imię Edward, po twoim ojcu. Zgodzisz się? Bo przypuśćmy, że zostanie lekarzem. 88

– Jak tylko sobie zażyczysz, kochanie. Teraz najważniejsze jest, żebyś jak najszybciej wróciła do domu. Na twarzy Lili pojawił się cień uśmiechu. – Tak, chcę do domu. Włodek dostrzegł, że za głową Lili pielęgniarka daje mu jakieś znaki. – Poczekaj, spytam siostrę, kiedy to będzie możliwe. Podniósł się z klęczek i podszedł do zafrasowanej pielęgniarki. Po chwili był równie blady jak Lila. Patrzył z niedowierzaniem na starszą kobietę. Jak to nic się nie da zrobić? Dlaczego nie można zatrzymać krwotoku? Jego ojciec ratował nie takie przypadki. Gdzie jest ten cholerny lekarz? Ponownie wyrwał broń z kabury. – Panie kapitanie! – Pielęgniarka złapała go za rękę i nie zważając na jego zdenerwowanie, tłumaczyła łagodnym tonem: – Dostała wszelką możliwą pomoc. Teraz to tylko jej własne siły lub ksiądz. Wezwać? – Nie, żona nie jest... – Machnął ręką, nie kończąc zdania, i czym prędzej wrócił do Lili. Ujął jej rękę i delikatnie ścisnął. – Lila, słyszysz mnie? Otworzyła oczy i spojrzała na niego czule. – Musisz być teraz bardzo silna, rozumiesz? Jestem przy tobie i będę cię trzymać za rękę, a ty po prostu zaczniesz już zdrowieć. Dobrze? – Tak... – Poruszała ustami z wielkim wysiłkiem. – Musisz być zdrowa i silna, dla mnie i dla Edwarda. – Dobrze. – Panie kapitanie... – usłyszał głos pielęgniarki. – Przyjechała kolejna rodząca. Nie mamy innej wolnej sali. Czy pozwoli pan ją tutaj wwieźć? Nikt nie będzie wam przeszkadzać. Rozstawimy parawan. Kiwnął głową. Po chwili wokół nich zapanował rozgardiasz, a zza rozstawionego parawanu rozległy się rozdzierające krzyki. – Jak to kobiety muszą się w życiu nacierpieć – szepnęła Lila, ściskając jego rękę. – Słyszysz, ona woła swoją matkę, a ja zawsze wzywam ciebie, bo ty jesteś dla mnie najważniejszy. Uniósł jej dłoń i delikatnie pocałował. 89

– Wiem, kochana. Kiedy byłem ranny i myślałem, że umieram, ty do mnie przyszłaś. Dotknęła jego włosów. – Zawsze do ciebie przyjdę, jak będzie trzeba, zawsze. Jej płytki oddech stawał się coraz bardziej chrapliwy. – Opowiedz mi coś pięknego. Najlepiej to o Gwiazdce, jak wtedy w Zahorzu. Włodkowi ścisnęło się serce. Aby opanować wzruszenie, odchrząknął, a potem zaczął mówić cichym głosem: – Powiedziałem ci wtedy, że najbardziej lubiłem okres przedświąteczny. Mój ojciec i Helen, moja macocha, prowadzili mnie wówczas na róg Hauptstrasse i Jäschkental, do domu towarowego Sternfelda na Weihnachts Markt, taki przedświąteczny jarmark. To było coś niesamowitego. Wyobraź sobie, feeria świateł, całe piętro wprost tonie w zabawkach. Wszędzie dokoła migoczące ozdoby choinkowe, szklane, wirujące bombki, srebrne łańcuchy. A wśród nich... pluszowe misie i małpki z pociesznie zawiniętymi ogonkami, a także pędzące po torach elektryczne kolejki, o których marzyłem od dawna. Było też coś dla dziewcząt – porcelanowe lalki. Wszystkie piękne, ale ja nie mogłem oderwać wzroku od jednej – tej, która była ubrana w zieloną suknię, miała długie ciemne rzęsy i szmaragdowe oczy, zupełnie takie jak twoje... Nagle przerwał, a z oczu popłynęły mu łzy. – Bo bardzo cię, Lilu, kocham. Odpowiedziała mu cisza.

Rozdział VIII – Chodź, synku. Nic tu po tobie. Ona niczego nie czuje. Jej już tutaj nie ma. Drobna pielęgniarka o siwych włosach ujęła wysokiego mężczyznę pod ramię i poprowadziła go ku drzwiom sali, a on szedł u jej boku, stawiając kroki z wysiłkiem jak schorowany starzec. Lekarz asystujący przy drugim porodzie obrzucił ich zaniepokojonym spojrzeniem, ale stwierdziwszy, że ze strony kapitana nie grozi nikomu żadne niebezpieczeństwo, skoncentrował swoją uwagę na niemowlęciu, które wydała na świat kobieta rodząca za parawanem. Musiał być już późny poranek, bo na korytarzu skąpanym w ostrym światle słońca panował duży ruch. Rozwożono do karmienia dzieci, zabierano naczynia po śniadaniu. Praktykantki w białych czepkach chyłkiem wychodziły na papierosa. Pielęgniarka doprowadziła Włodka do pokoju śniadaniowego i posadziła go na krześle za stołem. – Wiem dobrze, chłopcze, jakie to cierpienie – powiedziała łagodnie, stawiając przed nim kubek herbaty. Bezwiednie uniósł go do ust i małymi łykami gasił pragnienie, które znowu dało o sobie znać. Chociaż poczuł falę ciepła rozchodzącą się po jego organizmie, to jednak wciąż był zamroczony. Widział poruszające się usta pielęgniarki, ale nie rozumiał jej słów. Bo co to znaczyło, że stan zdrowia uniemożliwił Lili urodzenie dziecka? Nie, nie wiedział, że nie poddała się wcześniej badaniom. Nawet przez myśl mu nie przeszło, że jego żoną nie opiekuje się żaden le91

karz. Każde pytanie o jej samopoczucie zbywała kiwnięciem głowy i krótką odpowiedzią, że wszystko jest w porządku. Pielęgniarka głaskała go po ramieniu jak matka. – Poprzedni poród zupełnie zniszczył jej organizm. – Poród? Jaki poród?! – Żona wcześniej rodziła. – Lila? Pani ją z kimś myli. Ona wcześniej nie była w ciąży. – Chyba jednak była, synku. Jeśli ci o tym nie powiedziała, było to zapewne jakieś straszne wojenne wspomnienie. Trzeba uszanować jej wolę. Włodek zerwał się z krzesła. – Dlaczego pani kłamie? – Podniósł głos. – Panie kapitanie, chociaż trudno się panu z tym pogodzić, tak było naprawdę – odpowiedziała kobieta spokojnym tonem. – Wierzę w Boga i gdybym teraz pana oszukała, z pewnością zasłużyłabym na piekło. – Spojrzała na niego wyrozumiale, po czym odwróciła się i wyszła z pokoju. W pierwszym odruchu chciał biec za nią i grożąc bronią, wymusić odwołanie tych oszczerstw, ale zatrzymał się w pół kroku. Po co miałby to robić? Nie będzie zaprzątać sobie głowy jej domysłami, to przecież pielęgniarka, a nie położna, poza tym nie czuwała przy Lili przez cały poród. Mogły jej się pomylić rodzące. Pewnie ta kobieta ze starości niedowidzi. Co ma teraz robić? Zostawił im Lilę i już jej nie odzyska. Dokąd powinien pójść? Zdjął fartuch lekarski i na wpół przytomny z rozpaczy szedł po schodach na dół. W głównym holu kłębił się tłum ludzi. Były tam zdenerwowane oczekiwaniem na przyjęcie kobiety w ciąży, szczęśliwe matki z noworodkami na ręku, pod ścianą stali mężczyźni onieśmieleni nową dla nich sytuacją, zapewne próbujący uświadomić sobie, że właśnie stali się ojcami. Żeby wyjść ze szpitala, trzeba było przecisnąć się przez tę ciżbę. Był tak zdeterminowany, żeby jak najszybciej się stąd wydostać, że w pierwszej chwili nie usłyszał, że ktoś za nim woła: – Witek! 92

W końcu odwrócił się i ujrzał jasnowłosą kobietę, trzymającą w objęciach niemowlę w beciku. Obrzucił ją nieprzytomnym wzrokiem. Zmęczenie i rozpacz odebrały mu jasność umysłu. Nawet nie zdziwił się, skąd ta kobieta zna jego imię. – Witek, Witek Marszewski, prawda? Chyba mnie nie poznajesz. Emilka Michałowska, to znaczy Rodziewicz. Przetarł ręką oczy, jakby ściągał z nich mgłę. Rzeczywiście, stała przed nim Emilka. Miała na sobie letnią sukienkę w drobne kwiatki i uśmiechała się do niego tak samo jak w czterdziestym roku. – Poznaję cię, przepraszam, byłem zamyślony. – Chciał pocałować ją w rękę, ale tuliła w ramionach niemowlę. Poklepał ją więc po nadgarstku. – Pewnie bardzo się zmieniłam po dziecku. – Jesteś jeszcze ładniejsza. Była może trochę bardziej zaokrąglona i rumiana, zapewne na skutek połogu, ale dzięki temu jej nieco ostre rysy twarzy złagodniały. – Co ty tutaj robisz? Nie zostałaś w Wilnie? – Udało nam się wyjechać. Codziennie za to dziękuję Bogu. A ty? Widzę, że wstąpiłeś do wojska. – Na jej twarzy pojawił się cień niesmaku, a ponieważ Włodek nie odpowiedział na pytanie, szybko dodała: – To mój synek. – W głosie Emilki słychać było matczyną dumę. – Piotruś Rodziewicz. – Delikatnie odsłoniła pieluszkę, którą okryta była twarz dziecka. – Popatrz, jaki dorodny chłopak. Cztery kilo. Właśnie zabieram go do domu. Nie mógł jej tego odmówić. Przemógł więc rozpacz i spojrzał na niemowlę. – Cała mama. – Naprawdę?! Myślałam, że jest podobny do Romka. A co u ciebie? Ożeniłeś się? Włodek po chwili milczenia potrząsnął przecząco głową. – Nie mam żony. W tym samym momencie do Emilki podszedł niewysoki mężczyzna. Tym razem nie miał trudności z jego rozpoznaniem. – Gratuluję, Romku. 93

– Witek Marszewski. Własnym oczom nie wierzę! – Ale już po chwili, kiedy minęły emocje wywołane tym niezwykłym spotkaniem, oczy Rodziewicza na widok munduru kolegi zacisnęły się w szparki. – No, no, kapitan, pewnie z zasługami. – Nie takimi jak twoje, Romku, niestety, nie takimi – odpowiedział Włodek. Emilka musiała uznać, że Włodek kpi z jej męża, gdyż nagle wybuchła w sposób równie porywczy jak w latach szkolnych: – Powinieneś się, Witku, ożenić. Każdy potrzebuje drugiej osoby, z którą dzieli się swoimi radościami i smutkami. I koniecznie mieć dziecko. Chyba chcesz mieć syna? Włodek pobladł z wrażenia i nawet nie skinąwszy głową na pożegnanie, oddalił się od swoich dawnych przyjaciół szybkim krokiem. – Co mu się stało? Przecież nie chciałam go urazić... – usłyszał za sobą drżący głos Emilki, a potem dobiegły go słowa Romka, który przerwał jej ostrym tonem: – Zostaw go, nie widzisz, że się im zaprzedał. Wyszedł ze szpitala prosto w oślepiające słońce i na moment stracił orientację. Zanim zdążył podjąć decyzję, dokąd ma iść, już przy nim byli. – Obywatelu kapitanie, proszę oddać broń! Rozpiął pas, a potem posłusznie ruszył za nimi. Z jego serca spadł wielki ciężar. Nie musiał już o niczym decydować. Inni będą to robić za niego.

„Poeta” i jego kuzyn Julian znaleźli się przed domem Halmanów niemal równocześnie i obaj zdumieli się na swój widok. – Dowiedziałeś się? – spytał „Poeta”, a Julian, nie mogąc wydobyć z siebie głosu, kiwnął tylko potakująco głową i się rozpłakał. Poeta z niedowierzaniem patrzył na kuzyna. Zawsze taki zdecydowany i zadziorny, odważnie obstający przy swoich poglądach, łkał teraz jak dziecko. Ujął Julka pod ramię i powiedział łagodnym tonem: 94

– Wejdźmy na górę. Mam klucz do mieszkania. – To dobrze. – Julian zaszlochał. – Nie wiadomo, kiedy on wróci i czy w ogóle kiedykolwiek go zobaczymy. – Dlaczego? – zdziwił się „Poeta”. Okazało się, że choć dowiedział się o tragedii Halmanów, nie miał pojęcia o awanturze z bronią wywołanej przez Włodka w szpitalu. Julian był lepiej poinformowany, gdyż znajoma ciotki aptekarki była tam pielęgniarką. Już po paru godzinach znał każdy szczegół tego dramatycznego zajścia. – Jak to się mogło stać? Dlaczego Lila? – Julian nie mógł się pogodzić z nieszczęściem, które spotkało jego przyjaciół. Mieszkanie było jeszcze pełne niedawnej obecności Lili. W powietrzu wyczuwali jej zapach, a twarz tej pięknej kobiety przyglądała im się z powagą ze ślubnego zdjęcia stojącego na kredensie. Porażeni przejmującą pustką panującą w mieszkaniu usiedli na krzesłach i przez dłuższą chwilę milczeli. – Trzeba się będzie zastanowić, co zrobić z tymi wszystkimi rzeczami, gdyby on nie wrócił. – Julian powoli odzyskiwał przytomność umysłu i zaczynał myśleć racjonalnie. – Co ty opowiadasz? Jak to nie wróci? – oburzył się „Poeta”. Julian spojrzał na kuzyna, jakby ten się urwał z choinki. Czy ten marzyciel naprawdę nie wie, co się dokoła niego dzieje? Czy tęsknota za Muszką przysłoniła mu cały świat? Przecież każdego dnia skazywano kogoś w fikcyjnym procesie na karę śmierci. Nieszczęśnik nie musiał być wcale winny. A akurat co do winy Włodka nie było żadnych wątpliwości i na domiar złego byli jeszcze świadkowie. Julian kręcił głową. Nie chciał krakać, ale Włodek znalazł się w fatalnej sytuacji. – To ja podleję kwiaty – oznajmił przygnębiony „Poeta”, a Julian westchnął z irytacją. – Podlej i jak chcesz, to wynieś śmieci, żeby nie zaczęły gnić – przydzielił oderwanemu od rzeczywistości kuzynowi zadanie. – Muszka będzie zrozpaczona – oznajmił „Poeta”, podnosząc się z krzesła. – Nie ma już żadnej rodziny. Julian nie wytrzymał i krzyknął ze złością: – Czy ty w każdym zdaniu musisz wspominać swoją żonę?! Muszka to, Muszka tamto, Muszka się ucieszy, Muszce będzie smutno... 95

Rozumiem, że to nieszczęście rozstać się z ukochaną osobą, ale przecież nie można ignorować rzeczywistości, w której się żyje! „Poeta” pobladł i zapytał spokojnym głosem: – Uważasz, że jestem ślepy na to, co się wokół mnie dzieje? Julian już otwierał usta, by powiedzieć, że tak właśnie jest, gdy nagle rozległ się chrobot klucza w zamku. Ledwie zdążyli się obejrzeć, kiedy do pokoju wszedł Włodek. – Wypuścili cię? – spytał zdumiony Julian. Nie spodziewał takiego obrotu sprawy. To było wprost niesłychane! – Mam się zgłosić następnego dnia po pogrzebie. Włodek był zarośnięty i blady, na czole perlił mu się pot. – Jak dobrze, że tu jesteście – zwrócił się do obu Sarnowskich.

Pił na umór przez kilka dni, ale na pogrzebie był trzeźwy. Mimo to wszystko, co się wokół niego działo, wydawało mu się raczej wytworem sfiksowanej wyobraźni niż rzeczywistością. Lila nie żyła? Nie mógł znieść poważnych, zatroskanych spojrzeń ani słuchać wyrazów współczucia. Odrzucił wszelkie propozycje pomocy i z cmentarza wrócił natychmiast do domu. Tym razem wolał być sam. Chciał w samotności zająć się poskładaniem jej rzeczy i spróbować zebrać myśli. Nie miał na to zbyt wiele czasu. Nie wiedział nawet, gdzie spędzi następną noc. Może powinien się zastanowić, co „Adam” zamierza z nim zrobić, ale wcale go to nie obchodziło. Mogli go nawet rozstrzelać! Skończyłaby się wreszcie udręka spowodowana jej odejściem. Cierpienie z Zahorza, gdy rozchorowała się na tyfus i jej życie wisiało na włosku, wydawało mu się stonowane i mdłe w porównaniu z torturami, które teraz przechodził. Wówczas miał chociaż cień nadziei. „Dlaczego ode mnie odeszłaś?! Miłości mojego życia...” Włodek otworzył szafę. Ubrań Lili nie było w niej zbyt dużo. Przypomniał sobie przedwojenną garderobę Helen oraz biżuterię, którą podarował jej ojciec. On sam swojej żonie nie ofiarował, niestety, zbyt wiele, a to, co dał, ją zabiło. Co z tymi rzeczami zrobić? Przyglądał im się bezradnie, nie chciał jednak, by inni o nich decydowali. Może przekazać je domo96

wi dziecka, gdzie pracowała. Była taka drobna, sukienki z pewnością będą pasowały na starsze dziewczynki. Dotknął zielonej bluzki żony i przymknął oczy. „I przypuśćmy, że za parę lat pojedziemy do Paryża. Z naszym synkiem – oczywiście, żeby osłuchał się z językiem francuskim. Na barana wniesiesz go na wieżę Eiffla. Potem w kawiarni będziemy pić kawę i zajadać lody pistacjowe. Jadłeś kiedyś lody pistacjowe? Sama nazwa sprawia, że staję się głodna”. Nagle zachwiał się i stracił równowagę. Bluzka zsunęła się z wieszaka, a on usiadł na dnie szafy. Jego nozdrza drgnęły. Zapach Lili był tu jeszcze intensywniejszy niż w mieszkaniu. Wyciągnął rękę i po omacku wodził nią wokół siebie, tak jakby chciał pochwycić Lilę i ją przytulić. Nagle jego dłoń zacisnęła się na jakichś papierach. Wyjął je z kąta szafy i zobaczył, że są to stare listy, cały plik związany czerwoną aksamitką. Niemal wszystkie miały na kopertach nalepione angielskie znaczki. Przechowywała ich korespondencję. Nie rozwiązując wstążki, zajrzał do jednego z nich. „Moja Najsłodsza Jedyna Żono! Ciebie kochają wszyscy, ale Ty wybrałaś właśnie mnie...” Nie mógł dalej czytać. Może kiedyś je przejrzy. Może kiedyś... Na pogrzeb przyszli ci wszyscy, o których niegdyś pisał: wychowanki z sierocińca, koleżanki z pracy, ekspedientki ze sklepów, w których robiła zakupy, a nawet porucznikowa z sąsiedztwa, łkająca w chusteczkę przez całą uroczystość. „Adam” się nie pojawił. Jakiś szeregowiec w mundurze przywiózł od niego wieniec. Najbardziej jednak zdumiała go obecność Feliksa. Ktoś musiał mu powiedzieć o śmierci Lili. Przemknął z tyłu. Nawet do niego nie podszedł, tylko skinął mu głową na powitanie, ale mimo to zdążył zauważyć zaczerwienione oczy dawnego przyjaciela. Nie przypuszczał, że Feliks jest zdolny do przeżywania żalu. Zazdrościł mu, gdyż sam nie uronił ani jednej łzy, odczuwał tylko pieczenie w zaciśniętej krtani. Nie powinien już więcej pić. Najwyżej pół szklaneczki na sen, jak skończy porządkowanie. Swoje rzeczy też powinien poskładać. Wszystkie z pewnością zmieszczą się w walizce. To i tak więcej niż plecak, który udało mu się wynieść z Gdańska. A w nim zdjęcie matki i browninga. 97

Browning. Dziwne, ale dopiero teraz przypomniał sobie o nim i o tym, że dał go „Poecie” w dniu pacyfikacji Zahorza. Ciekawe, czy mu się przydał? Zapomniał go spytać wcześniej, a teraz nie wiadomo, kiedy będzie następna okazja. Sięgnął po starą zasłonę, do której – jak w tobołek – zaczął składać rzeczy Lili. No tak, a te listy? Powinien je włożyć do walizki. Przecież nie mogą trafić do obcych rąk. Nie może dopuścić do tego, aby jego najskrytsze myśli i pragnienia poznał jakiś przypadkowy człowiek. Podszedł do stołu i uniósł plik kopert. Aksamitka poluzowała się, a na podłogę upadł błyszczący przedmiot. Biżuteria? Lila miała jakąś biżuterię? Od swojego ojca? Nic o tym nie wiedział. Schylił się po błyskotkę zaintrygowany jej szmaragdowym kolorem. Uniósł ją i skierował w stronę światła. Ręka trzymająca naszyjnik zaczęła się nagle trząść, a on musiał usiąść z wrażenia. To, co zobaczył, było tak niewiarygodne, że musiał się upewnić. Spojrzał na zapinkę naszyjnika. Poczuł, że brakuje mu tchu. Pierwsze wrażenie go nie myliło. Dobrze pamiętał ten naszyjnik i te inicjały wygrawerowane na odwrocie zapinki – A. M. Naszyjnik należał do Anny Marszewskiej. Otrzymała go w prezencie po urodzeniu syna od doktora Marszewskiego. Po jej śmierci był przechowywany przez „Papę” wraz z inną biżuterią należącą do jego ukochanej żony aż do dnia... Aż do dnia, kiedy zabrali go z domu enkawudziści. Włodek siedział w skupieniu przez chwilę, przyglądając się zielonkawym klejnotom. Musiało być przecież jakieś wyjaśnienie tego, że naszyjnik znajdował się w prywatnych rzeczach Lili. Był skrzętnie schowany i ona nigdy, ani słowem, nie wspomniała, że jest właścicielką tak drogocennego przedmiotu. Światło zachodzącego słońca tańczyło na szlachetnych kamieniach. Rozświetlony blaskiem promieni naszyjnik skrzył się odcieniami zieleni. Włodek, obserwując to niezwykłe zjawisko, pojął nagle, od kogo Lila mogła otrzymać taki prezent. Zamknął oczy, próbując odpędzić od siebie straszne przypuszczenia. Jednak po chwili zastanowienia nie miał już żadnych wątpliwości. Z całej siły ścisnął naszyjnik w pięści i wstał gwałtownie z krzesła. Zabije tego łotra. Obedrze go ze skóry za to, co zrobił „Papie” i własnej ciotce. 98

Śmierć Lilki dotknęła go bardziej, niż mógłby przypuszczać. Widział ją zaledwie parę dni wcześniej i doskonale pamiętał ogień w jej oczach i słoneczne refleksy na rudych włosach. Jak to możliwe, że tym razem nie dała rady? Czy musiała umrzeć teraz, zanim zdążył jej o wszystkim powiedzieć? Z pewnością po jego wyjaśnieniach miałaby więcej siły i determinacji, aby żyć. Feliks, oparłszy głowę na łokciu, wpatrywał się poprzez na wpół opróżnioną butelkę gruzińskiego koniaku w roznegliżowaną blondynkę, która próbowała go zwabić do łóżka. Stało ono pośrodku luksusowo urządzonej sypialni. Lustra, sekretarzyki, toaletki i liczne bibeloty nadawały pokojowi na tyle atrakcyjny wygląd, że kobiety, które tutaj przyprowadzał, miały ochotę zostać w nim na dłużej. On jednak wolał częste zmiany. Nie chciał do nikogo się przywiązywać, dlatego nie pamiętał nawet imion swoich kochanek. Nie było sensu się ich uczyć, gdyż te przelotne związki nie miały dla niego żadnego znaczenia. Z jednym wyjątkiem. Z jednym cholernym wyjątkiem! Ta ruda wiedźma rzuciła na niego czar. Po jej stracie nie mógł odzyskać spokoju. „Lilka, dlaczego?” – Skarbie, co się dzieje? Siły cię opuściły? – odezwała się blondynka piskliwym głosem. – Za młody na to jesteś. Mężulek jutro wraca z podróży służbowej, więc jak dzisiaj stracisz szansę, to nieprędko będziesz miał następną. Patrzył na kształtne piersi, wabiące go przez przezroczystą halkę, i z przykrością stwierdzał, że nie ma na nie ochoty. Nie było w nim ani odrobiny pożądania. Pustka. Kompletna pustka. Nagle w jego głowie pojawiła się straszna myśl: to jej sprawka. Zniknęła na zawsze, ale jej zemsta będzie go nękać do końca życia. „O nie, nie uda ci się to ze mną, dziwko jedna”. Nikt z nim nie wygra! – Dziwko? Feliks, co cię opętało? – Blondynka próbowała się z nim szarpać, ale nie miała żadnych szans. Zdarł z niej te szmaty, które z niego drwiły i pod którymi chciał ją odnaleźć. – Nie! 99

– Nie ma nie – warknął i uderzył ją na odlew otwartą dłonią, kiedy próbowała się przed nim bronić. Wiedział dobrze, że czaiła się gdzieś tam w tym pożyczonym ciele, natrząsając się z niego. „Nigdy nie będę twoja. Jesteś żałosnym gnojkiem, Feliks”. – Jesteś moja. – Miażdżył jej usta swoimi wargami. – Udało mi się oderwać ciebie od niego. Udało! Nikt mi cię już nie odbierze. – Ratunku! Boże! – Kobieta próbowała się wyrywać, ale bezskutecznie. Wkrótce jej głowa uderzała rytmicznie o ramę łóżka. Zniknęła, dziwka jedna, poszła sobie. Na zawsze! Spod niego gramoliła się dorodna blondynka, ocierając ręką zakrwawione usta. Dygotała z przerażenia. Wstał z łóżka, podciągając spodnie, i wyszedł z pokoju. Czekał na werandzie, aż sobie pójdzie, i palił papierosa. Zaciągając się dymem, stopniowo zaczynał się uspokajać. Kiepska sprawa z tą lalunią. Chyba się zagalopował. Ale powinna mieć przecież trochę rozumu w głowie, żeby nie przeszkadzać rozmyślającemu mężczyźnie. Jutro będzie musiał coś z tym zrobić. Jedwabna bielizna i jakaś błyskotka powinny załatwić sprawę. Nie potrzeba nic więcej. Jej mąż był przecież jego podwładnym! Może załatwi mu jakiś wyjazd za granicę. Oczywiście, jeśli ta dziwka okaże się wobec niego lojalna. Zapalał właśnie drugiego papierosa, gdy usłyszał odgłos zamykanych drzwi i stukot wysokich obcasów na chodniku prowadzącym do furtki ogrodzenia otaczającego willę. Wreszcie cisza i spokój! Obrócił się i wszedł do ciemnego korytarza. Nagle poczuł na szyi chłód zimnego ostrza. To była ostatnia rzecz, jakiej mógł się spodziewać. – Nawet się nie rusz! – usłyszał zduszony głos. Skądś go znał. Niepotrzebnie dał służącej w ten wieczór wolne. – Wołodia! – wykrzyknął z ulgą, która znikła, gdy w oślepiającym światłe latarki siedział na krześle skrępowany sznurem. Powinien był go bardziej doceniać, pomyślał, stwierdzając z przykrością, że mieli tych samych nauczycieli. – Odbiło ci, przyjacielu? – spytał, sondując napastnika. – Z żałości zwariowałeś? Wołodia, nie odpowiadając, zbliżył się do niego. Zobaczył jakiś błysk i przerażony pomyślał, że ten szaleniec chce mu wyłu100

pić oczy. Szarpnął się do tyłu, ale nie zdążył wydać z siebie nawet pół słowa, gdyż pięść Włodka wylądowała na jego brodzie. Który to raz dostał od niego po gębie? Trzeci. „Do trzech razy sztuka, frajerze!” – Poznajesz? – To nie był nóż, ale jakaś biżuteria. Jej kolor wydawał mu się znajomy. – Niby skąd? Czy ja jestem jubilerem? Włodek, mylisz mnie z kimś innym, to ja, twój przyjaciel Feliks Hirsch – próbował spokojnego tonu, choć stracił już nadzieję, że jest to napad furii wywołany rozpaczą po stracie Lili. – Pamiętasz jeszcze twoją ciotkę Janinę i pewnego doktora z Wilna, u którego mieszkałeś? Cholera! Za chwilę oślepnie od tego światła. Nie mógł wykręcić głowy, bo ten furiat trzymał ją jak w imadle. – Oczywiście, że pamiętam. – Ale biżuterii jego żony ukrytej w skrytce pod podłogą już pewnie nie? Ani tego, że znikła z domu po rewizji NKWD. I nikt już nie zobaczył ani doktora, ani tych pamiątek rodzinnych. Aż do dzisiaj. To ty napisałeś na niego donos, łotrze! Feliks westchnął. – Od początku wiedziałem, że tak zareagujesz, kiedy ci o tym powiem. Dlatego trzymałem to w tajemnicy. Uścisk Włodka nieznacznie osłabł, gdy słuchał tych wyjaśnień. Feliks wiedział, że walczy o życie. Musiał więc bardzo szybko wymyślić jakąś przekonującą historyjkę. Chyba Włodek pamięta, że on miał pewne układy z enkawudzistami. Ta przyjaźń, którą umacniał samogonem, była jednak dość krucha. Nie mógł wpłynąć na ich decyzję i doprowadzić do uwolnienia „Papy”. Według nich Marszewski był „niebezpiecznym wrogiem politycznym Związku Radzieckiego”. Udało mu się jedynie nakłonić ich do wymiany tego naszyjnika na pięć zegarków, które im dostarczył. – Jak miałem ci o tym wtedy powiedzieć? Te szczegóły wileńskiej tragedii zupełnie Włodka nie obchodziły, ale Feliks doskonale wiedział, co go zainteresuje. – Potem dałem go Lilce. 101

Uchwyt osłabł zupełnie, a latarka zgasła. Nie było jednak ciemno, gdyż z korytarza przez uchylone drzwi sączyło się do pokoju światło. Feliks zobaczył, że Włodek siedzi przy nim na krześle. – Pomyślałem, że pasuje do koloru jej oczu. – Westchnął ciężko. – W Zahorzu jej to dałeś, prawda? Feliks chciał już przytaknąć, ale nagle wzięła go złość na tego nieszczęśnika, który po raz kolejny poważył się podnieść na niego rękę. To on odebrał mu Lilkę i pozbawił go szansy na szczęśliwe życie! – Nie, później, kiedy znowu ją spotkałem. Odnalazłem ją zupełnie przypadkiem. Wkrótce po tym, jak wpadliśmy w obławę, bo... Byłem pewien, że nie żyjesz. Ona i ja... Mówił krótkimi, urwanymi zdaniami i żałował, że nie widzi zbyt dobrze jego twarzy. Mimo półmroku dostrzegał jednak, jak coraz bardziej pochyla głowę. – Nie wierzę w to! – usłyszał zdławiony rozpaczą głos Włodka. – Była wojna. Chciałem ją chronić. – Kłamiesz! – Włodek zamierzył się do kolejnego ciosu, ale nagle jego ręka opadła bezwładnie. Feliks był zupełnie spokojny. – Nie, nie kłamię. Mogę ci to udowodnić. – Jak? – Musisz mnie najpierw rozwiązać. Pokażę ci coś. Albo weź to sam, co mi tam! Włodek nie rozwiązywał krępujących go więzów. Znowu błysnęło ostrze noża i Feliks poczuł, że ma wolne ręce i nogi. Oswobodzony przez ułamek sekundy zastanawiał się, czy nie sięgnąć po pistolet, ale stwierdził, że to zbyteczne. Załatwi tego gnojka inaczej. Najpierw zapalił stojącą na biurku lampę, a potem, stale czujnie obserwowany, wysunął jedną z szuflad. Westchnął, udając zakłopotanie, i powoli wyciągnął pożółkły papier. – Podnieś ręce! – rozkazał mu Halman, zanim przebiegł oczami dokument. Proszę bardzo! Mógł nawet stanąć na głowie, byleby tylko zobaczyć wyraz twarzy tego nieudacznika. – Jak widzisz, jest to świadectwo ślubu. Możesz sprawdzić datę. Lila Lesow i ja byliśmy małżeństwem. Wiem, że po wojnie zmieniła 102

nazwisko. Ale to nie ma żadnego znaczenia. W świetle prawa nadal była moją żoną, bo przecież nigdy się nie rozwiedliśmy. Włodek bezsilnie opadł na fotel przy biurku i milczał, siedząc z twarzą ukrytą w dłoniach. Feliks wiedział, że ze strony Halmana nic mu już nie grozi. – Nie rozumiem tylko, dlaczego ci o niczym nie powiedziała. Chciałem załatwić tę sprawę, kiedy do was przyszedłem, ale ona... Wpadła w panikę – mówił wolno, dobitnie artykułując każdą sylabę. – Nie chciałem jej denerwować. Była przecież w ciąży. Bardzo boleśnie to przeżyłem. Bo widzisz, przyjacielu, nasze dziecko urodziło się martwe. Maleńka, śliczna dziewczynka. Nasza kochana córeczka. Pewnie gdyby żyła, przypominałaby swoją piękną matkę, nie sądzisz? Dopiero po chwili zauważył, że mówi sam do siebie. Jego napastnik znikł równie niezauważalnie, jak się pojawił.

Rozdział IX – Obywatelu majorze! – Twarz sierżanta była czerwona z wysiłku. Major zakończył rozmowę z żoną i wściekły na intruza rzucił z impetem słuchawkę na widełki. – Co jest? Czy ja nie mogę mieć pięciu minut dla siebie?! Odkąd został dowódcą, uważał, że żołnierze są jak małoletnie wyrostki. Nie radzili sobie w najprostszych sytuacjach, wcale nie można było na nich polegać i na domiar złego wymagali niańczenia w najmniej odpowiednich dla niego momentach. A on... tak bardzo chciał mieć wreszcie chwilę spokoju, podrzemać trochę, rybki połowić w okolicznej rzeczce. Łudził się, że tutaj czeka go sielanka! Od kiedy otrzymał rozkaz przeniesieniu w teren, nie posiadał się ze szczęścia. Wreszcie stanie się panem samego siebie i nie będzie musiał – przynajmniej przez pewien czas – nadskakiwać przełożonym. Ach, gdyby wiedział... Wlepił groźny wzrok w sierżanta, który, zasapany, nie mógł wydusić z siebie nic więcej. Zniecierpliwiony major westchnął złowieszczo. – Obywatelu majorze, znowu to samo! – w końcu wykrztusił sierżant. Dowódca batalionu zerwał się na równe nogi, strącając z biurka szklankę z przed chwilą zaparzoną kawą. – Żarty, czy co? – Tym razem podpalił starą stodołę za mostkiem. Gdyby wiedział, że przyślą mu z Warszawy takiego wariata, z pewnością nie zgodziłby się na tę jednostkę. Kompania rozpozna104

nia! Na początku nawet się ucieszył z jego przyjazdu, nie przypuszczał, że już po miesiącu zajęcia ze zwiadu staną się jego największą zmorą. A żądania tego Halmana! To mu sprzętu za mało, to ćwiczenia za krótkie i za monotonne. Taki mądrala po sowieckich kursach i w dodatku z „plecami” w Warszawie, które, zdaje się, są szersze od jego własnych, bo po raportach głucha cisza. – No i co z tego! – wrzasnął major, a jego twarz zrobiła się purpurowoczerwona. – Kapitan Halman specjalizuje się w detonowaniu ładunków wybuchowych w przeróżnych miejscach. Miejmy nadzieję, że nie zrobi tego w koszarach! Cholera wie, co mu do głowy przyjdzie! To straceniec! – Ale posłuchajcie, jeszcze nie skończyłem – sierżant przerwał dowódcy nieregulaminowo. – Za tą stodołą stało auto nowego kierownika spółdzielni w Borzestowie. I ono też się sfajczyło. Major zadumał się. – A co on robił pod tą starą stodołą? To przecież dość daleko od miejsca jego pracy... Sierżant wykonał ręką obsceniczny gest. – W samych gaciach uszedł. Kobiecina dostała spazmów. Zawieźli ją do naszego konowała. – Dlaczego do nas? Kto to wymyślił? – Przecież to żona Dąbka. Tego jeszcze brakowało! Żona kwatermistrza z jurnym kierownikiem spółdzielni na sianie. Cudownie! Jego praca, ba, jego życie, wisiało na włosku. Już on tego Halmana urządzi! Major poprawił mundur i wrzasnął na kierowcę, żeby jak najszybciej wiózł go na „miejsce zajścia”. Mógł tam dojść pieszo, ale był na to za leniwy. Dobrą wymówką była chora noga. Wprawdzie nie kulał, ale wszyscy wiedzieli, że został w nią ranny w bitwie pod Lenino. Dzięki temu niezbyt groźnemu postrzałowi zyskał miano bohatera. Opowiadał każdemu o swoich walecznych czynach, przypisując sobie w tych opowieściach zasługi niemal całego pułku. – Kapitan Halman! – ryknął, wysuwając chorą nogę z wozu jako nieme świadectwo swojego nieustannego cierpienia. – Co wyście najlepszego zrobili? – pytał wojskowego, do którego jego słowa i tak nie docierały. 105

Kilku żołnierzy z kompanii rozpoznania pracowało przy usuwaniu zgliszcz i zasypywaniu pogorzeliska, więc major zarządził zbiórkę. Mieli stawić się wszyscy wraz ze swoim, pożal się Boże, instruktorem. Major, obserwując te błyskawicznie ustawiające się w szeregu typy spod ciemnej gwiazdy, pomyślał, że może nie powinien ich lekceważyć. Halman stał obok, wyprężony jak struna, nadal sprawiając wrażenie nieobecnego, ale i tak cała kompania wpatrywała się w niego z oddaniem. To się musi wreszcie skończyć. Przysoli im taką karę, że przestaną się wygłupiać na tych zajęciach. – Drużyna odpowiedzialna za akcję „Stodoła” wystąp! – wrzasnął major, obmyślając najcięższą z kar przewidzianych w regulaminie. Zdumiony zobaczył, że cała kompania robi krok naprzód. Major spojrzał na kapitana, ale nie dostrzegł na jego twarzy nawet cienia emocji. Wyglądało na to, że te łajzy, te gnojki, te dupki rzeczywiście były mu oddane!

Rok 1948 dobiegał końca, a wraz z nim cztery miesiące zsyłki kapitana Halmana w teren. Mimo iż każdego dnia Włodek wykonywał służbowe zadania, jego wewnętrzny czas zatrzymał się w połowie sierpnia. Odchodzący w przeszłość rok obfitował w ważne dla Polski wydarzenia: 3 września stanowisko sekretarza generalnego PPR objął Bolesław Bierut, 8 listopada w stoczni gdańskiej odbyło się wodowanie „Sołdka” – pierwszego polskiego statku pełnomorskiego, 15 grudnia powstała PZPR. Nowy rok okazał się sprzymierzeńcem Lili: 1 stycznia ziściły się jej proroctwa i zostały zlikwidowane kartki na artykuły pierwszej potrzeby. Wszystkie te wydarzenia nie miały jednak dla Włodka żadnego znaczenia. Budził się, jadł, czasem się mył, szedł na służbę, a późnym wieczorem, wyczerpany pracą, padał jak kłoda na łóżko i natychmiast zasypiał. Tylko że dzień w dzień budził się o czwartej rano. Wówczas z ciemności wyłaniali się oni. 106

Następnego ranka po pogrzebie Włodek przygotowywał się do stawienia się w wydziale. Wkładał właśnie mundur, gdy rozległ się natarczywy dźwięk dzwonka. Z niechęcią otworzył drzwi. Przypuszczał, że ktoś ze znajomych znowu będzie się nad nim użalał. Miał dosyć zatroskanych spojrzeń i wyrazów współczucia. Zobaczywszy swojego dowódcę, zdumiał się bardzo. Marecki przyszedł do niego w cywilnym ubraniu. Był zakłopotany, jego wąsy poruszały się nerwowo to w prawo, to w lewo. – Nie chciałem z tobą rozmawiać w centrali – oznajmił, rozglądając się dokoła. Porządnie złożone ubrania leżały posegregowane pod ścianą pokoju. Zniknął nieład, który nadawał temu małemu mieszkanku tyle czaru. Teraz widać było każdą rysę w suficie, rozpadające się ramy okienne straszyły głębokimi szparami i łuszczącą się farbą, a w ubikacji smutno zwisała zepsuta spłuczka. Włodek pośpiesznie zapiął mundur, nie chcąc przyjmować dowódcy w niechlujnym stroju. – Widzę, że jesteś przygotowany na najgorsze – zauważył pułkownik, ale zamiast odpowiedzi napotkał puste spojrzenie podwładnego. – W zasadzie to dobra taktyka. Sam powinienem ją stosować. – Westchnął, a potem usiadł na krześle i zatrzymał wzrok na leżącym na stole stosie zdjęć. Po chwili wygrzebał z niego fotografię Lili i zaczął się w nią wpatrywać. – Mało ci to pewnie pomoże, ale ja również straciłem kobietę, którą kochałem nad życie. Byłem wówczas mniej więcej w tym samym wieku co ty. – Pochylił głowę i dopiero po chwili milczenia dodał cichym głosem: – Nigdy jej nie zapomnę. – Muszę to schować! – Włodek gwałtownym ruchem wyrwał Mareckiemu fotografię. – Uważaj, zniszczysz zdjęcia i później będziesz tego żałować! – zaprotestował „Adam”, gdy Włodek wrzucał wszystkie fotografie do jednego z parcianych worków. – Ja nie chcę o niej mówić. Ani teraz, ani później! Pułkownik otwierał już usta, aby coś powiedzieć, ale nagle zmienił zdanie. Kiwnął tylko głową, dając Włodkowi do zrozumienia, że nie będzie sprzeciwiać się jego postanowieniu. 107

– Nie chcę się ciebie pozbywać z wydziału – oznajmił z nutą żalu w głosie. Włodek nie podjął nowego tematu. Milczał obojętnie, wpatrując się tępo w wytarte guziki marynarki Mareckiego. – Gdyby nie ten skurczybyk, lekarz... – Pułkownik westchnął i spojrzał na swego rozmówcę, ale Halman sprawiał wrażenie nieobecnego, jakby ta sprawa zupełnie go nie obchodziła. – Ten, na którego się rzuciłeś. On był w wojsku i ma nawet stopień porucznika. Pozbyli się go, bo chociaż jest świetnym fachowcem, strasznie się rozpił. Niestety, to furiat. Nikomu nie przepuści i handryczy się o byle co. Napisał na ciebie raport. Nie mam wyboru, chłopcze, naprawdę nie mam wyboru. Gdyby był tylko on, sprawa by przycichła, bo wszyscy myśleliby, że doktorek ma zwidy po wódzie, ale wymachiwałeś pistoletem przy niemal połowie szpitala. Jakieś pielęgniarki wpadały w histerię, tak...? Bzdury, pewnie. No powiedz coś, do cholery! – Co, obywatelu pułkowniku? Nie mam nic na swoje usprawiedliwienie. – Włodek służbiście stuknął obcasami. Marecki machnął ręką, wiedząc doskonale, że ma do czynienia z beznadziejnym przypadkiem. Z tego chłopaka nic się nie wyciągnie, jeśli sam tego nie zechce. – Musisz wyjechać z Warszawy na jakiś czas, dopóki sprawa nie ucichnie. Załatwiłem już przeniesienie od następnego tygodnia. Pojedziesz do Elbląga. Do czasu wyjazdu nie wolno ci się pokazywać w wydziale. Jasne? Pułkownik nawet nie przypuszczał, że jego słowa sprawią Włodkowi aż tak dużą ulgę. Wyjedzie z Warszawy. Błoto, brud i znój sprawią, że szybko o niej zapomni. Cztery miesiące później okazało się, że jego oczekiwania tylko częściowo się spełniły. Było błoto, mróz, mokry, cuchnący stęchlizną i potem mundur, nie brakowało też wysiłku fizycznego, ale wspomnień o Lili nie mógł się pozbyć. Jedynie wódce udawało się je przegonić z pamięci. Niestety na zbyt krótko! 108

Na początku stycznia major zmusił Włodka do wzięcia kilku dni urlopu i wyjazdu do Warszawy. – Ja tam nie mieszkam. Nie mam już domu – protestował bezskutecznie. Cztery dni? Trzeba będzie je jakoś przeżyć. Może wcale nie będzie musiał wracać do Warszawy, ale jak się okazało, dowódca załatwił mu już transport ciężarówką. Dlaczego ten człowiek tak go nie znosił? Czy dlatego, że szybko się zorientował, że major nie umie porównać mapy z terenem? Przecież tyrał za dwóch i żeby przebłagać kierownika spółdzielni, pomógł nawet w zorganizowaniu dwóch spotkań w sprawie kolektywizacji wsi. Udało mu się również zatuszować sprawę Dąbkowej. Nikt nie puścił pary z ust. Niewdzięczny typ, myślał, przytykając spragnione usta do butelki z gorzałą. Obudził się dopiero pod Warszawą i zorientował się, że wszyscy inni pasażerowie już wysiedli, a on jakimś dziwnym trafem leży pod plandeką. Wyskoczył z samochodu i rozprostował kości. Na dworze było ciemno i cicho. Śnieg padał wielkimi płatami. Pokrył już nawet ziemię dość grubą warstwą, aż dziw, że bez problemów dojechali do miasta. Półprzytomny zrobił w ciemnościach kilka kroków i zajrzał do szoferki. Kierowcy, oczywiście, w niej nie było. Z pewnością spał już od paru godzin w małżeńskim łożu. Małżeńskie łoże! Przez moment wahał się, czy nie wrócić pod plandekę, ale po zastanowieniu się wzruszył ramionami i powędrował przed siebie. Jeśli będzie szedł wystarczająco długo, dokądś przecież dojdzie. Po dwóch godzinach, przemoczony i zmarznięty, dotarł do mieszkania obu Julków. – Włodek, to ty?! – Julian był autentycznie przerażony, gdy o czwartej rano otwierał drzwi zaśnieżonej postaci. – Jesteś pewien, że nie wracasz z Syberii? – dopytywał się, ale Włodek nie miał ochoty na żarty. W jednej chwili runął na rozesłane łóżko i zasnął. Spał jednak nie tak długo, jakby tego pragnął. Obudziły go jakieś stuki dochodzące zza ściany. Wokół niego trwała codzienna domowa krzątanina, której odgłosów nie słyszał od wielu miesięcy. Otworzył oczy, przez sekundę szczęśliwy, że ją zobaczy. Jakże szybko przyszło rozczarowanie! 109

Przy stole siedział Julian z wysuniętym czubkiem języka. W słabym świetle lampki próbował nawlec igłę. Zamierzał cerować skarpety. Dzielny chłopak. On sam kiedyś też raz spróbował, ale od tego czasu zlecał to zadanie innym. Kosztowało to wprawdzie parę groszy, ale nie miał praktycznie innych wydatków poza wódką. – Obudziłeś się – zauważył Julian. – Cześć! Co za koszmarna noc! A gdzie jest „Poeta”? – W górach. Stwierdzono u niego początki gruźlicy i kolej przeniosła go na południe. Prawdziwy szczęściarz. Pojeździ sobie na nartach. Jeśli chodzi o Muszkę, to nadal się nie odezwała, ale Juliusz uważa, że jest już na jej tropie. – Julek prychnął ze złością. – A ty jak zawsze zakuwasz? – Włodek obrzucił wzrokiem sterty książek stojące w każdym kącie norowatego pokoiku. – Mam dzisiaj wykłady. Zaraz będę musiał lecieć, więc pogadamy, jak wrócę, tak koło czwartej. Zostawię ci klucz. Jest trochę jedzenia w szafce i na parapecie za oknem. Aha, ciepłej wody nie ma, ale możesz sobie zagrzać. Łazienka jest na korytarzu i radzę ci, przed kąpielą wyszoruj wannę, bo inaczej złapiesz jakieś świństwo. Nasi sąsiedzi są naprawdę specyficzni. Julian przyglądał się cerze z wielką satysfakcją. Następnie naciągnął na nogi długie skarpety, by sięgały powyżej zapięć pumpów. Dopił wystygłą herbatę i pochwycił w biegu kilka książek i zeszytów. Już zamierzał wyjść, gdy nagle zatrzymał się w pół kroku. – Byłbym zapomniał. Czeka na ciebie list z Anglii i jakieś zawiniątko od Juliusza. – Poszperał w szafie i położył na stole białą kopertę i jakieś zawiniątko. Gdy tylko zamknęły się za nim drzwi, Włodek poderwał się z pościeli. Dopiero teraz zauważył, że nogi łóżka stoją w miskach z wodą. Była to jedyna pewna ochrona przed pluskwami. Trzeba uważać, żeby nie przenieść ich w plecaku na kwaterę. Nie zaprzątał sobie jednak głowy insektami, przecież przebywał już niejeden raz w swoim życiu w o wiele gorszych warunkach. Wreszcie jakaś wiadomość od Laury! Nie miał z nią kontaktu od wielu miesięcy. Pośpiesznie rozerwał kopertę zostawioną na stole przez Juliusza i przebiegł oczami kartkę papieru. Powiadamiając siostrę o śmierci Lili, polecił jej, żeby za każdym razem pisała pod in110

ny adres, przypominał również o stosowaniu szyfrów. Laura tak się przejęła jego prośbami, że w liście użyła kilku kodów i to tak trudnych, że Włodek musiał się nieźle nabiedzić, żeby zrozumieć, o co chodzi. W końcu jakoś sobie poradził i teraz uśmiechał się szczęśliwy z tego, że przynajmniej w Anglii sprawy biegną swoim zwykłym torem. Laura studiuje historię sztuki na darmowych kursach, uczy się także stenografii i maszynopisania. Łączy zatem przyjemne z pożytecznym. Nie wątpi również w to, że Wladi będzie z niej zadowolony, kiedy się dowie, że wróciła do zarzuconej gry na skrzypcach i ma nawet dwie uczennice. Te zajęcia zajmą jej czas aż do września, kiedy to spełni prośbę starszego brata i wyjedzie do matki do Australii. Błaga go na klęczkach, żeby do nich dołączył. Czy nie chciałby rozpocząć nowego życia? Post scriptum: Na wypadek, gdyby się martwił o jej niefortunny związek z Benem Williamsem, to niepotrzebnie szarpie sobie nerwy, bo ten grajek wyjechał do Nowego Jorku na muzyczne tournée. Poza tym powinien wiedzieć, że Laura ma swój rozum i już więcej nie popełni podobnego błędu. Chociaż trochę żal jej tego jazzu. Tego jazzu! Włodek skrzywił się. Smarkula jedna! Chciałby rzeczywiście uwierzyć w to, że już nie włóczy się po tych muzycznych spelunach. Zwinął list w rulonik i spalił go w stojącej na stole popielniczce. Nowe życie? Zupełnie go sobie nie wyobrażał, ani nawet nie pragnął. Postanowił pomyśleć o prośbie Laury, kiedy już będzie na to gotowy. Teraz jest na to jeszcze za wcześnie. Zawiniątko od „Poety” było dość spore i kiedy je rozwinął, oniemiał z wrażenia. Trzymał w rękach pistolet należący niegdyś do jego ojca, ten sam browning, z którym udało mu się uciec z Gdańska. W tobołku znalazł jeszcze krótką informację od Juliusza, że choć nigdy nie zrobił użytku z pistoletu, to jednak zawsze dodawał mu odwagi. „Kompletnie stuknięty”, pomyślał o „Poecie”. Czy ten marzyciel zdawał sobie sprawę z tego, że zostawiając broń w szafie, naraża życie swojego kuzyna? Włodek pokręcił głową i wepchnął browninga do kieszeni. Za ścianą panowała zupełna cisza. Wyglądało na to, że wszyscy lokatorzy poszli do pracy. Wyszedł na korytarz do ubikacji i po krót111

kich oględzinach pomieszczenia stracił ochotę, by odwiedzić łazienkę. Nalał wody do poobijanej emaliowej miski i dokładnie umył się w pokoju. Rzut oka przez okno wystarczył, żeby odechciało mu się również wychodzić na dwór. Niebo było zachmurzone i znów padał śnieg. W pokoju robiło się chłodno, wskoczył więc do łóżka i zasnął prawdziwie głębokim snem. – A co z twoją ciotką? – spytał, kiedy Julian wrócił z uczelni. – Mówiłem ci chyba, że dosolili jej domiar. Walczyła przez jakiś czas o utrzymanie apteki, ale kiedy ziemia zaczęła jej się palić pod nogami, uciekła. – Dokąd? – Przeniosła się do jakiejś mieściny niedaleko Gdańska. Zaprosił ją dawny znajomy wujka, również aptekarz, tyle że on pracuje na państwowym. Chcę ją odwiedzić latem. Pisze, że jest zadowolona. – Wpadła w tarapaty, bo nie dawała sobie rady w nowych warunkach – oznajmił Włodek, prowokując Juliana do ostrej riposty. – Raczej stała się ofiarą tego nowego, które zamiast samo produkować, okrada starsze panie. – A co masz przeciw wspólnej własności? To nie jest kradzież – odparł stanowczym tonem Włodek. – Ty jesteś tak samo naiwny jak Lila. – Na dźwięk tego imienia Włodek skrzywił się, jakby go przeszył gwałtowny ból. – Myślisz, że ludzie będą pracować w pocie czoła dla wspólnego dobra? To powiedz mi, dlaczego nikt nie umyje tutaj wspólnej wanny?! – spytał coraz bardziej poirytowany Julian. – A ty oczywiście chcesz, żeby było tak jak przed wojną. Taki ancienne régime, innymi słowy, wszystko w rękach kapitalistów... – Co ty, chłopie, opowiadasz! Mój ojciec był architektem i utrzymywał się z pracy własnych rąk. Zahorze przecież widziałeś i panujący w nim rzekomo feudalny porządek, który teraz likwidujesz siłą! – Siłą? – zdumiał się Włodek. Julian w końcu wylał z siebie wszystkie żale. Cichym głosem mówił o prześladowaniach akowców, o sadystycznych przesłuchaniach niedawnych bohaterów, o potajemnie wykonywanych egzekucjach. 112

Komunistom to jednak jeszcze nie wystarcza. Są wręcz chorobliwie podejrzliwi i wszędzie węszą spisek. Zaczynają już rozwalać własnych ideowców, więc niech Włodek ma się na baczności. – Ludzi zamyka się za błahostki, za bzdury, do których w normalnych czasach nikt nie przywiązywałby żadnej wagi. – W oczach Juliana pojawiły się łzy bezradności. – Chcę ich w przyszłości bronić, ale nie wiem, jak to zrobić. Kto mi da taką możliwość? Włodek słuchał relacji Juliana z pobłażliwością. Chłopak był jeszcze młody i nie potrafił obiektywnie oceniać faktów. Przecież teraz było biednie tylko dlatego, że rozdzielono środki produkcji pomiędzy większą liczbę posiadających – klasę robotniczą. Ludzie zbyt łatwo dawali wiarę różnym pogłoskom. To prawda, że ciotka Juliana ucierpiała w trakcie przemian gospodarczych, ale przecież nic jej się nie stało. – Jakie pogłoski? To są fakty! Po tym jak rozwalili takiego bohatera, wszystkiego można się po nich spodziewać! – Jakiego bohatera? – spytał zaniepokojony nagle Włodek. Julian odpowiedział na jego pytanie, a potem z butelki przywiezionej z Elbląga szybko nalał sobie do kieliszka wódki. – To niemożliwe! – Włodek zerwał się z krzesła, które upadło z rumorem. – Przysięgam, że mówię prawdę. Wszyscy w Warszawie o tym opowiadają. – Julian wycierał nos chusteczką, powoli się uspokajając. – Udowodnię ci, że kłamiesz. Będziesz musiał odszczekać te oszczerstwa. – Włodek podniósł gniewnie głos i narzuciwszy na siebie płaszcz, wybiegł na dwór w śnieżną zamieć. Doskonale wiedział, gdzie mieszkał Wiktor. Już po powrocie z Anglii zaszedł w tamte okolice ze dwa razy. Żałował, że nie mógł się z nim osobiście spotkać, ale wystarczyło mu, że widział go roześmianego w towarzystwie żony i córki. Wyglądał na szczęśliwego człowieka. Co ten Julian wygadywał? Naczytał się za dużo o francuskiej rewolucji i zaczyna konfabulować. Nie śmieliby przecież tknąć takiego człowieka. Mimo mrozu i śniegu było mu gorąco z emocji. Zamiast czekać na nocny autobus, pieszo, w pół godziny, znalazł się w Śródmieściu. Na 113

ulicach panowała pustka, od czasu do czasu przejeżdżał samochód, kilku gości na miękkich nogach wychodziło z restauracji, jeden z nich radośnie nucił jakąś melodię pod nosem. Z oddali dochodził łoskot łopat. Stróżowie kamienic zajęci byli odśnieżaniem chodników i właśnie dzięki temu udało mu się bez żadnych problemów przejść przez niestrzeżoną bramę domu Wiktora. Nigdy nie był w jego mieszkaniu, ale wiedział, że znajduje się ono na drugim piętrze. Kiedy minął już pierwsze piętro, nagle uświadomił sobie absurdalność swojego zachowania. Była już przecież dziesiąta. O tej godzinie nie składa się wizyt. Co Wiktor o nim pomyśli? Niepewność była jednak silniejsza od wstydu. Już po chwili Włodek unosił rękę, by zastukać do drzwi. – Pan w jakiej sprawie? – Otworzyły się natychmiast. – Przepraszam, nazywam się Halman. Ja do pana Wiktora. Spotkałem się z nim w Anglii. Właśnie przyjechałem i... – Nie dokończył zdania, bo młoda panna, która stała na progu mieszkania, rozpłakała się. – Proszę do środka – wychlipała, kryjąc twarz w chusteczce. – Bożenko, z kim ty, dziecko, rozmawiasz? Po chwili w przedpokoju pojawiła się żona Wiktora. Cała w czerni. Jej widok wystarczył Włodkowi za wszystkie słowa. – Pan o niczym nie wie? – spytała, prowadząc Włodka do saloniku. Potrząsnął przecząco głową, łudząc się, że to nie może być prawda. – Mąż nie żyje. – Kobieta wzięła głęboki oddech, żeby zapanować nad emocjami, i dodała cichym głosem: – Zmarł w zeszłym tygodniu. – Co się stało? – wydusił z siebie i usiadł na fotelu wskazanym przez żonę Wiktora. Przyglądała mu się uważnie, jakby szukając podstępu, ale uczucia targające Włodkiem wyraźnie odbijały się na jego twarzy. – Aresztowano go miesiąc temu. Nie powiedziano nam ani dlaczego, ani jakie są zarzuty. Potem słyszałyśmy, że zarzucili mu szpiegostwo na rzecz Amerykanów czy może Anglików. Sama nie wiem. Nie mogę się połapać w tych absurdach. Pan dobrze znał Wiktora, prawda? W tym momencie panna Bożenka postawiła przed Włodkiem filiżankę z herbatą i dzbanuszek z mlekiem. 114

– Tatuś pił taką angielską herbatę. Pan może też? Włodek podziękował i zwrócił się do jej matki: – Znałem Wiktora i nie wierzę, że zrobił coś takiego. Ale jak umarł? Oczy Bożenki zrobiły się okrągłe ze zdumienia wywołanego takim bezpośrednim, niemal obcesowym pytaniem. – Podobno popełnił samobójstwo. – Wdowa sięgnęła po mocno wygniecione pismo. – Jak pan widzi, otrzymałyśmy tylko informację, że wyskoczył przez okno. Zginął na miejscu. Twarz Włodka tężała, gdy przebiegał oczami krótki tekst. Coś dziwnego z nim się działo. Wydawało mu się, że ktoś wypruwa mu wnętrzności. – Pan w to nie wierzy, prawda? – Kobieta patrzyła na niego dużymi szarymi oczami. Nagle przypomniał sobie swojego ojca, Edwarda Hallmanna, który rzekomo miał ulec wypadkowi. Kiedy w rzeczywistości... Nie, nie może o tym teraz myśleć. Co ma jej powiedzieć? Że jest pewien, że mąż został zakatowany na śmierć? Bo on sam poznał na tyle Wiktora, iż nie miał żadnych wątpliwości, że nie popełniłby samobójstwa. Co by to dało? Jeszcze bardziej by cierpiała. Nie wystarczyło jej wiedzieć, że mąż nie żyje? A czy jemu samemu nie wystarczył fakt, że miłość jego życia odeszła na zawsze? Czy musiał dowiedzieć się również o jej kłamstwach i zdradzie? Czy musiał wyobrażać ją sobie codziennie w objęciach Feliksa? – Wie pani, różnie to bywa – odpowiedział, ważąc każde słowo. – Nawet silni mężczyźni załamują się nerwowo. – Ale pan go poznał – naciskała. – Pamiętam, że mąż wspominał o waszych rozmowach w Londynie. O tym, jak przekonywał go pan do powrotu. Tak bardzo się cieszyłam, gdy wrócił. Włodek wstał z krzesła, był śmiertelnie blady. – Przepraszam, najmocniej przepraszam. Zostawiwszy nietkniętą herbatę, pośpiesznie opuścił mieszkanie. Noc wydawała mu się o wiele ciemniejsza niż wtedy, kiedy tu szedł. Ciągle widział biel kartki papieru z informacją o śmierci Wiktora. Podpis był wyraźny i dobrze mu znany – Feliks Hirsch. Major Feliks Hirsch! 115

– Proszę, niech pan wejdzie, pan pułkownik musiał na chwilę wyjść. Uprzedzał, że pan przyjdzie. „Adam” miał gosposię! To była prawdziwa, przedwojenna służąca w białym wykrochmalonym fartuszku. Z głębi mieszkania dochodziła muzyka. Włodek wszedł do korytarza i zdumiony jego wielkością zaczął rozglądać się wokół. Pułkownik musiał mieć chyba aż pięć pokoi! Jego luksusowe mieszkanie znajdowało się niedaleko hotelu „Polonia”. Żeby do niego wejść, trzeba się było zameldować się u strażnika w bramie. Jak zdążył zauważyć, kręcąc się przez pewien czas w pobliżu, cały dom zamieszkany był przez dygnitarzy partyjnych. Umeblowanie było jednak prawie spartańskie. Włodek zauważył, że mijane przez niego pokoje mają zupełnie inny wystrój niż przeładowana bibelotami willa Feliksa, w której musiały się zmieścić chyba wszystkie wojenne łupy jego dawnego kompana. – Proszę usiąść. – Gosposia wskazała wygodne krzesło przy biurku. – Czego się pan napije? Może kawy? – Poproszę – odparł i rozsiadł się na krześle, przygotowując sobie w myślach „mowę pożegnalną”. Pułkownik był nieodgadnionym człowiekiem o pozornie nieposzlakowanej opinii. Miał jednak pewną słabość. Nie palił i nie pił, ale cudzołożył, Włodek uśmiechnął się do siebie. Choć był bardzo dyskretny, wszyscy jego podwładni o tym wiedzieli. Bo przecież pracownicy tego wydziału musieli o wszystkim wiedzieć! Gabinet Mareckiego urządzony był równie ascetycznie jak reszta mieszkania. Włodek widział go po raz pierwszy, więc rozejrzał się uważnie dokoła. Nie było żadnych ozdób, kwiatów, żywych barw. Z bielą ścian kontrastował jedynie ciemny kolor dębowego biurka, paru krzeseł i zamykanych szafek. Na biurku poukładane były, niemal pod linijkę, aktówki. Tę perfekcyjną symetrię psuły rozsypane na blacie zdjęcia. Włodka zastanowiło jednak to, że wszystkie leżały widokiem do dołu. Spuszczając wzrok, zauważył, że jedna fotografia spadła pod biurko. Schylił się po nią i po chwili patrzył na... twarz Laury. 116

Przez moment wydawało mu się, że się dusi. Z przerażenia nie mógł złapać tchu. Na zdjęciu Laura stała przy obrazie w galerii, w której wystarał się dla niej o pracę. Zdjęcie było bardzo wyraźne, nie miał więc żadnych wątpliwości co do czasu jego wykonania. Oddech stopniowo wracał. Włodek zostawił zdjęcie na podłodze i spojrzał na fotografie na biurku. Było oczywiste, że „Adam” zostawił je specjalnie dla niego. Miał je sobie pooglądać podczas jego nieobecności. Nieobecności? Hm... Ta muzyka z radia. Czajkowski. Gosposia słuchała Czajkowskiego? Chyba nie był na tyle naiwny, by przypuszczać, że mieszkanie Wiktora nie jest obserwowane. Musiał go ktoś widzieć. Przecież idąc tam, nie starał się kluczyć ani zacierać po sobie śladów. Jeśli „Adam” dowiedział się o tym, to z pewnością domyślił się, jaki będzie jego następny ruch. Wcale się nie zdziwił, kiedy Włodek rano do niego zadzwonił. Usiadł z powrotem na krześle i nie tknąwszy zdjęć, przez niemal pół godziny czekał na przyjście pułkownika. Marecki mocno przepraszał za spóźnienie, a potem po serdecznym uściśnięciu Włodka zajął miejsce za biurkiem. Patrząc przenikliwie na podwładnego, błądził niby od niechcenia prawą ręką obok fotografii. Halman uśmiechnął się do niego szeroko. – Czy major napisał na mnie sporo donosów? Pułkownik pokręcił głową jakby z niedowierzaniem. – Co tydzień jeden. Wkładał w nie tyle wysiłku, że aż mi się go żal robiło! Zasłużył na złote pióro. Trzeba go w końcu awansować. No ale niedługo już koniec twojej udręki. – Pułkownik zatarł ręce z zadowoleniem. – Jeszcze do lata albo wczesnej jesieni i już będziesz mógł się wrócić do wydziału. Choć pomyślałem sobie, że może zechcesz się dalej uczyć. Marzy mi się, żebyś kiedyś został moim zastępcą. – Uczyć? – Włodek przypomniał sobie edukacyjne akcje „Adama” wśród partyzantów. – Mam na myśli studia. Powiedzmy, że trochę więcej teorii niż podczas twojego poprzedniego szkolenia w Związku Radzieckim. Wybrałem dla ciebie dwuletni kurs w Wyższej Szkole Oficerów Politycznych, zawierający zarówno szkolenie wojskowe, jak i cykl polityczny. Powinno cię to zainteresować. Czas wreszcie ruszyć głową. 117

Włodek słuchał entuzjastycznych opowieści „Adama” jednym uchem, coraz wyraźniej uświadamiając sobie, co pułkownik chciał mu dać do zrozumienia, pozostawiając fotografie na biurku. Gdyby na przykład wpadł na pomysł, by zrobić użytek z wiedzy o przenikaniu na teren wroga... Ale Marecki chyba nie uważał go za inteligentną osobę, bo kiedy zakończył tyradę na temat znaczenia edukacji w dobie tak istotnych dla wszystkich przemian, dotknął wreszcie jednego ze zdjęć. – Muszę ci wyznać, że mam dla ciebie niespodziankę. – „Adam” zgarnął wszystkie fotografie i podał je Włodkowi. – Nasz chłopak je zrobił. Włodek wyciągnął rękę i z kamienną twarzą obejrzał dom, w którym mieszkała jego siostra, a także kilka ujęć roześmianej Laury. Jedno z tych zdjęć zostało zrobione w klubie jazzowym, kiedy ta chora na astmę smarkula zaciąga się papierosem. – Bardzo dobre zbliżenia – powiedział Włodek i chciał oddać pułkownikowi fotografie. – Mają teraz znacznie lepszy sprzęt – odparł Marecki, wskazując ręką, aby zatrzymał zdjęcia. – To prezent dla ciebie. Pewnie tęsknisz za siostrą. – Przyglądał się Włodkowi badawczo, jakby chciał przeniknąć jego myśli. – Ale najważniejsze, że przeżyła wojnę i jest szczęśliwa, prawda? Mimo że mieszka tak daleko od ciebie. – Tak, to jest najważniejsze. – Włodek przytaknął beznamiętnie, wolno wymawiając poszczególne słowa. – Chciałbym, żebyś już wrócił do nas. Jesteś świetnym fachowcem. – Marecki poklepał go po ramieniu na pożegnanie. – Rozumiesz wszystko bez zbędnych słów. – To prawda – odpowiedział, skrywając swoją nienawiść pod maską obojętności. Nie mógł nic zrobić. W każdym razie – nie teraz.

Feliks wpatrywał się z rozczuleniem w kartkę papieru. Narysowany był na niej święty Mikołaj rozdający dzieciom prezenty. Może nie od razu było to widać, ale domyślił się treści tej scenki po wyjaśnie118

niach Pawełka. Dzieciak, od kiedy otrzymał od niego na Gwiazdkę komplet kredek, nie wypuszczał ich z ręki. Nie ulegało wątpliwości, że jest, jak wszyscy członkowie rodziny Hirschów, utalentowany plastycznie. Mimo coniedzielnych odwiedzin tęsknił za nim coraz bardziej. Było mu przyjemnie, kiedy chłopiec na powitanie rzucał mu się na szyję z okrzykiem: „wujek Feliks”, a potem z błyszczącymi ze szczęścia oczami opowiadał, co zdarzyło się od ich ostatniego spotkania. Zastanawiał się nawet, czy nie powinien się ożenić, aby stworzyć dom rodzinny dla tego osieroconego podczas wojny malca, ale nie miał się kiedy tym zająć. Oczywiście, kobiety nadal odgrywały pewną rolę w jego życiu. Nie była ona jednak aż tak duża, by znowu dać się jakiejś babie omotać. Zresztą nie chciał już przeżywać żadnych rozczarowań. Udawał przed sobą twardziela, ale do tej pory nie wiedział, jakim cudem w poprzednim tygodniu znalazł się na cmentarzu. Mogiła była mocno zaniedbana, widać Halman po jego wyznaniu obraził się na Lilkę. Dowodziło to kruchości jego uczuć. Ten mięczak – w przeciwieństwie do niego – nie był zdolny ani do prawdziwego poświęcenia, ani do głębokiej miłości. „Widzisz, Lilka, wyszło na moje. Ja zawsze mam rację!” Nie mógł jednak odmówić sobie pewnej złośliwości i położył kamyk na jej grobie. Myśl o Halmanie go zirytowała. Zniecierpliwiony odłożył rysunek, starannie go wygładzając, a następnie wziął się do przygotowania notatki, którą miał wykorzystać sąd wojskowy. Zeznania te stanowią podstawę do dalszej pracy śledczej. Bez względu na okoliczności nie należy zaprzestawać przesłuchań. Kwestią czasu jest zdobycie informacji na temat organizacji konspiracyjnej działającej w Wojsku Polskim. Przesłuchiwanemu należy uniemożliwić polemizowanie z zeznaniami świadków. Powinien wiedzieć, że jego udział w konspiracji i przestępcza działalność nie mogą w żadnym wypadku stawać się tematem jakiejkolwiek dyskusji. – Można przerwać? Głos za plecami wyrwał go z twórczego uniesienia. Obrócił się rozeźlony nagłym wtargnięciem do jego gabinetu i spojrzał z niechęcią na śledczego Wirka, który od pewnego czasu był jego prawą ręką. 119

– Ta sprawa kapitana Halmana... – Tak? – Feliks usłyszawszy, o co chodzi, natychmiast opanował swoje emocje. – Mów. Młody człowiek rozłożył bezradnie ręce. – Nic nie można znaleźć. Bohater wojenny. – No to co? – obruszył się Feliks. – Ma bardzo szerokie plecy. Jest protegowanym wiceministra bezpieki. – Ciekawe, skąd te znajomości? – wymamrotał do siebie Hirsch, bębniąc palcami po blacie biurka. – To co robimy? Feliks potarł podbródek kciukiem i wolno powiedział: – Nic. Poczekamy. Czasem najlepiej jest poczekać.

Rozdział X Jaka piękna pogoda! Po deszczowym tygodniu, podczas którego zapomniał, że niebo może mieć kolor błękitny, świeżość i jasność wprawiły go w zachwyt. Nadeszła wiosna tak wspaniała jak wtedy... w Zahorzu. Na mokradłach, które mijał, rozpościerał się dywan takich samych jak tam żółtych kwiatków. Próbował sobie przypomnieć ich nazwę. Tak, to były kaczeńce. Cała okolica eksplodowała zielenią. Rośliny pośpiesznie wychodziły spod ziemi, żeby za kilkanaście tygodni zniknąć. Ale wracały, one co wiosnę wracały... Włodek zacisnął mocniej szczęki i dodał gazu. Miał szczęście, że wybrał sobie właśnie ten dzień na odwiedzenie kolegów wopistów. Chociaż właściwie mógł do nich pojechać jutro albo za dwa dni. Major wyruszył do Warszawy na obchody 1 maja, a także po awans na podpułkownika, i w zasadzie zostawił mu wolną rękę. – Tylko proszę was, Halman, nie prowadźcie w tym czasie żadnych eksperymentalnych działań. Wiem, że są wam potrzebne do tego podręcznika, ale... Major, zniechęcony bezskutecznością donosów, już od pewnego czasu nie wysyłał ich do wydziału w Warszawie. Kiedy tylko zaprzestał ich pisania, przyszedł rozkaz w sprawie awansu, co ostatecznie przekonało go do tego, że szefa kompanii trzeba zostawić w spokoju, gdyż ma zbyt potężnych przyjaciół. Chociaż Włodek od nowego roku angażował się w życie elbląskiej jednostki wojskowej mniej energicznie, nie miał jednak zamiaru zrezygnować z wykonywania swoich zadań. Uznał więc, że święto 121

pierwszomajowe to doskonała okazja do przećwiczenia przenikania przez granicę. Była to jednak zbyt poważna sprawa, aby zdać się tylko na podległych mu żołnierzy, postanowił zatem zaangażować w nią wopistów. Po telefonicznym zawiadomieniu ich o swojej wizycie bezczelnie wsiadł w willisa swojego szefa i wyruszył do zaprzyjaźnionej strażnicy. Kilku oficerów z dowództwa zauważyło jego poranny wyjazd z koszarowego dziedzińca, ale nawet się nim nie zdziwiło. Kapitan Halman działał jak zawsze na „wariackich papierach” i nikt już nawet nie próbował go okiełznać, wiedząc, że to beznadziejna sprawa. Droga do strażnicy na Mierzei Wiślanej była nieco wyboista, ale prosta, i Włodek rozluźnił się do tego stopnia, że zaczął sobie pogwizdywać pod nosem, a potem, po raz pierwszy od wielu miesięcy rozśpiewał się na cały głos. Koniec żalu i rozpamiętywania. Lila nie była nawet jego legalną żoną. To bigamistka i na dodatek oszustka. Nie miał pojęcia, że była od niego o dwa lata starsza. Po wojnie musiała w nowych papierach podać inną datę urodzenia. Zagadka zmiany nazwiska na Lesowska również się wyjaśniła. Lila Lesow była przecież żoną Feliksa. Żoną! No, ale koniec tego dręczenia się, tak już postanowił. Od tej pory zacznie korzystać z uroków życia. Nie, o kobietach jeszcze nie myśli. Jeszcze... ale to pewnie tylko kwestia czasu. Z ulgą, że wkrótce przestanie być sam, dostrzegł cel podróży. Strażnica, do której zmierzał, była malowniczo położona na skraju miasteczka przy sosnowym lesie. Włodek przejechał przez most i zahamował przed wartownikiem, a ten niezwykle uważnie przejrzał mu wszystkie dokumenty. – Coś się u was dzieje? – spytał, ale żołnierz bez słowa zasalutował. Chyba jednak coś się stało, bo na podwórcu panowało dziwne zamieszanie. Zatrzymując samochód niedaleko wejścia do budynku, zastanawiał się, co może być przyczyną tej niecodziennej krzątaniny. Przypuszczał, że wopiści złapali uzbrojonego przemytnika. – Kapitan Halman? – upewnił się nieznany mu podoficer. – Dowódca przeprasza za nieobecność, ale jest na przesłuchaniu. – Jakaś gruba ryba? – spytał Włodek. 122

Najwidoczniej tak właśnie było, bo nieobecność dowódcy się przedłużała. Włodek zdążył już przejrzeć stary egzemplarz „Trybuny Ludu”, wypić kawę, którą go poczęstowano, i zjeść spory kawałek ciasta drożdżowego, a on wciąż nie nadchodził. Znudzony czekaniem, postanowił sprawdzić, co tak bardzo pochłonęło wopistów. Opuścił kantynę i przez nikogo niezauważony wyszedł z budynku tylnymi, niestrzeżonymi drzwiami. Pokój przesłuchań mieścił się na pierwszym piętrze. Jego okna, mimo słonecznej pogody, były szczelnie zamknięte. Po krótkich oględzinach Włodek dostrzegł piorunochron znajdujący się w pobliżu parapetu. Nie zastanawiał się długo. Rozejrzał się dokoła, ale wyglądało na to, że strażnicę strzeżono w dzień tylko od frontu. Po chwili znajdował się już na wysokości okna. Zaintrygowany zajrzał do środka. Na szczęście nikt z obecnych w pomieszczeniu nie był zwrócony twarzą w jego stronę. Byli zajęci katowaniem aresztanta. Przesłuchanie musiało trwać już jakiś czas, gdyż ten nieszczęśnik miał twarz zalaną krwią i zniekształconą opuchlizną. Nagle Włodek poczuł, że z wrażenia brak mu sił. Nie mógł przecież zobaczyć zjawy! Spojrzał więc jeszcze raz i kiedy stwierdził, że się nie myli, zeskoczył w dół. – Coś ty taki zamyślony? – Dowódca strażnicy zastał go na korytarzu, kiedy dochodził do siebie po szoku. – Zdaje się, że dostałem zapalenia spojówek. Masz może pożyczyć ciemne okulary? – Chyba tak. – Dowódca wprowadził go do swojego gabinetu na parterze. – O, jest tu jakaś para. – Sięgnął do szafki. – Strasznie długo się naczekałeś, przepraszam. Mieliśmy porozmawiać o tym ćwiczeniu z łapaniem szpiega, ale rzeczywistość nas chyba wyprzedziła. – Naprawdę? – Udając zdziwienie, Włodek uniósł do góry brew. – Czyżby grabienie plaż przyniosło wreszcie rezultat? – Tak, mamy niezłego ptaszka. Poszukiwany od dłuższego czasu za morderstwa i rabunki. Jeszcze z tych band, które niedawno zostały rozbite. – Dowódca westchnął ciężko. – Chciał nawiać na jakiś obcy statek, ale wiatr wepchnął go w nasze objęcia. Czapa murowana! Włodek, założywszy ciemne okulary, czuł się znacznie swobodniej. 123

– Ktoś go rozpoznał? – Tak. Mam tu nawet rysopis od MO. Dzwoniliśmy już do śledczych, ale u nich dzisiaj też jakaś gorączka, więc przyjadą do nas dopiero jutro. – Dowódca podrapał się po czole z zafrasowania. – Wybacz, ale dzisiaj nie da rady załatwić naszych spraw. Wpadnę do was jutro, jak się pozbędę tego bandyty. – Może powinniście go przesłuchać – zasugerował Włodek. – Jak coś wyjdzie na jaw, to będzie to wasza zasługa, a nie ich. – Dobrze wiedział, że „bezpieczniacy” nie należą do faworytów dowódcy. – Wiem, wiem, robimy co można, ale on ani piśnie. Prawdziwy twardziel. Naszych metod nie da się porównać do... – Nie skończył, bo i tak było wiadomo, co ma na myśli. – A może mnie by się udało? – zaproponował nagle Włodek i zanim dowódca mu odmówił, zaczął barwnie opowiadać o wywieraniu presji na przesłuchiwanego i szukaniu w jego psychice słabego punktu. Zapewnił także, że do tej pory te metody doskonale się sprawdzały. Jak dowódca nie wierzy, to niech się z nim założyć, choćby o francuski koniak, że stosując je, da sobie radę nawet z tym twardzielem. – Koniak... francuski? – Dowódca wahał się przez chwilę. Kapitan Halman znany był ze swoich umiejętności aprowizacyjnych. Ostatnim razem dostał od niego paczkę lucky strike’ów. – No dobra, daję ci dwie godziny. – Trochę mało. – Jak będzie mięknąć, to przedłużę – obiecał i obaj mężczyźni zaczęli wspinać się na górę do pokoju przesłuchań. – Gdzie go trzymacie? Mam nadzieję, że w bezpiecznym miejscu. Takich nie należy spuszczać z oka. – W piwnicy. Nie ma stamtąd wyjścia. – Poczekaj chwilę, wezmę notes. Na wszelki wypadek zapisałem w nim kiedyś kilka ważnych nazwisk. Włodek cofnął się do samochodu. Ze schowka wyjął błyskawicznie kawałek papieru i szybko coś na nim napisał. Następnie sięgnął po flakonik z lekarstwami, z którego wysypał parę tabletek. Przez sekundę zastanawiał się, a potem znowu sięgnął do schowka, po czym raźnym krokiem podszedł do dowódcy. 124

– Chodźmy, chodźmy, bo czas leci – ponaglał wopistę, zacierając ręce. – Najpierw przez chwilę popatrzę, dobrze? Muszę dokonać oceny jego typu osobowości, a potem razem się do niego weźmiemy. Dowódca spojrzał na niego z podziwem i wprowadził do środka. Uśmiechnięty szeroko Włodek wszedł pewnym krokiem do pokoju przesłuchań. Więzień podniósł zapuchniętą twarz, aby zobaczyć, co się dzieje. Przyglądał mu się może przez sekundę, ale z pewnością, dzięki ciemnym okularom, go nie poznał. Włodek odetchnął z ulgą, nie miał przecież pojęcia, w jaki sposób Józik Formela zareagowałby na jego widok. Bo to był przecież on, jego towarzysz lat dziecięcych, najlepszy przyjaciel, którego już tak dawno opłakał i przez którego musiał uciekać z Gdańska. Chociaż nie mieściło mu się to w głowie, Józik wówczas przeżył... Sięgnął po krzesło i usiadł w najciemniejszym miejscu pomieszczenia. Oddech miał wciąż zbyt szybki. Musi się uspokoić, zanim weźmie sprawę w swoje ręce. – To nie będzie boleć – mówił Józik, wyciągając z kieszeni scyzoryk z niezbyt czystym ostrzem. – Wcale się nie boję, ale trzeba go zdezynfekować – odparł Włodek, nieodrodny syn lekarza. – Bo można dostać tężca. Józik napluł na stal, a potem bardzo starannie wytarł ostrze o nogawki spodni. – Myślisz, że już dobrze? – Chyba tak – powiedział siedmioletni Włodek i jednym ruchem ręki przeciął skórę powyżej nadgarstka. – Jesteś teraz moim bratem – ucieszył się Józik. Jego radość była jednak większa, bo Józik miał dwóch braci, a on żadnego. Serce biło mu z emocji znacznie mocniej niż parę dni wcześniej, kiedy zobaczył niemowlę, któremu nadano imię Laura. – Dlaczego nie chcesz wyjawić swojego nazwiska? – odezwał się po chwili z głębi pokoju, a zdumione spojrzenie Józika rozbiło się na jego ciemnych okularach. 125

– Przecież wiemy, jak się nazywasz. – Domyślał się, że oszołomiony więzień gwałtownie zestawia znajomy skądś głos z widzianą niegdyś tak często postacią. – Formela, prawda? – Wymówił „r” z niemiecka, tak jak kiedyś, a Józik nagle drgnął i wstrząśnięty przetarł zakrwawione oko. Włodek, ciągnąc za sobą krzesło, zbliżył się do Formeli siedzącego na taborecie i odgrodził go swoim ciałem od przesłuchujących. Wszędzie by go poznał, choć trochę się zmienił od czasu, gdy rozstali się w tak tragicznych okolicznościach. Był teraz wyższy i bardziej barczysty, ale jego nos wciąż nosił ślady dawnego złamania, a na prawym policzku widniała stara blizna. Od tych znaków szczególnych zapamiętanych przez Włodka ważniejsza była jednak pamięć Józika. Włodek z coraz większym niepokojem zastanawiał się, czy jego przyjaciel nie zapomniał już ich zabaw z dzieciństwa. – Józef Formela, prawda, Józek albo Józik. Pogadajmy jak ludzie. – Włodek rozparł się na krześle i zdjął okulary. – O czym mam mówić? – Formela po raz pierwszy od czasu aresztowania wydał z siebie jakiś dźwięk, poza jękiem spowodowanym biciem. – O wszystkim. Możesz zacząć od dzieciństwa. Mamy sporo czasu. Jadłeś coś? Józik potrząsnął przecząco głową. Włodek spojrzał z udawanym wyrzutem na dowódcę, który natychmiast skinął na protokolanta, aby ten przyniósł jedzenie i picie. Zanim to nastąpiło, spytał Józika, czy słyszał kiedykolwiek o osobie nazywającej się Marian Szalkowski. Aresztant zafrasował się. Wlepił wzrok we Włodka i milczał. Ten przesuwał ręką po twarzy, jakby zastanawiając się, co ma dalej robić. Gdy dowódca wopistów był już niemal pewien, że koniak należy do niego, Józik odpowiedział nieco niepewnie, jakby pytając: – Był odpowiedzialny za broń...? To była zaskakująca informacja. Dowódca z zapartym tchem słuchał zeznań aresztanta, a Włodek, dla większego wrażenia, niecierpliwie bębnił palcami po stole. Formela, zacinając się niemal po każdym słowie, dorzucał coraz ciekawsze informacje. W końcu żołnierz przyniósł dwie pajdy chleba i kubek kawy, który postawił tak energicznie, że czarna lura zachlapała stół. Włodek 126

pokręcił ze złością głową i wierzchem dłoni wytarł starannie wszystkie krople. Patrząc na Józika łapczywie pochłaniającego jedzenie, wyjął z kieszeni kartkę papieru i napisał na niej parę słów. Potem gwałtownie wstał i zbliżył się do siedzącego pod oknem szefa wopistów. Nie chcąc, aby protokolant usłyszał ich rozmowę, nachylił się nad dowódcą i szepnął mu do ucha: – Ten Szalkowski zniknął z gigantycznymi pieniędzmi. Uważa się, że wywiózł je za granicę. Gdyby się jednak okazało, że jest w kraju, to... – Zawiesił głos znacząco. Nie zdążył wrócić do przesłuchiwanego, gdy ten nagle przeraźliwie zajęczał. Zaniepokojeni podskoczyli do niego w jednej chwili, ale zanim zdążyli odebrać mu jedzenie, zaczął obficie wymiotować. Targany torsjami zerwał się z krzesła. – Piecze mnie, straszliwie mnie piecze – bełkotał, opierając się o stół, a potem zwalił się na ziemię w wymiociny i jęczał, trzymając się za żołądek. – Co się dzieje? – przeraził się dowódca. – Otruł się czymś? – Może to z głodu. Ile czasu on nie jadł? – spytał Włodek, nie tracąc zimnej krwi, a dowódca widząc, co pozostawił po sobie Formela, złapał się za gardło, próbując powstrzymać ogarniające go mdłości. – Będę jeszcze rzygać! – odgrażał się więzień. Dowódca pochwycił go za kołnierz i wyprowadził na korytarz, a stamtąd do ubikacji na parterze. Odgłosy dobiegające z kabiny były tak okropne, że protokolant przymknął drzwi. – No to po przesłuchaniu – oznajmił Włodek, patrząc z odrazą na obryzgane wymiocinami spodnie. – Może jednak powinien zbadać go lekarz? To dość dziwne objawy. Jeszcze wam wyzionie ducha, zanim go koledzy zabiorą. Dowódca, wyraźnie rozłoszczony, wezwał żołnierza, by dzwonił po lekarza. Po paru minutach Włodek był już w willisie i pośpiesznie odjeżdżał w stronę koszar. Zatrzymał się dopiero przed samym Elblągiem. Wówczas wyjął ze schowka piersiówkę. Jego wargi niecierpliwie przyssały się do szyjki butelki. Po chwili poczuł, jak fala kojącego ciepła ogarnia całe jego ciało. 127

Urodziny Mańka Szalkowskiego zorganizowano w szalenie eleganckim stylu. Odświętnie ubrane dziesięciolatki usiadły przy stole zastawionym smakołykami. Zachęcone przez mamę jubilata nałożyły sobie na talerzyki z miśnieńskiej porcelany ogromne ilości kremowych ciasteczek z „Café Blum”. Józik siedział sztywno, z wyprostowanymi plecami, cały czas próbując naśladować ruchy Włodka, dzięki któremu znalazł się na tych urodzinach. Odetchnął z ulgą, dopiero gdy matka Mańka opuściła pokój, udając się do kuchni po kolejny dzbanek czekolady. Milusińskie dziesięciolatki momentalnie zamieniły się w dzikie bestie. Bez ogłady siorbały z filiżanek obrzydliwie słodki napój i napychały się ciastkami, robiąc do siebie odrażające miny. – Kto z was napije się jeszcze czekolady? – Rozwrzeszczani przed chwilą chłopcy momentalnie zastygli w bezruchu na dźwięk głosu pani domu. Włodek spojrzał na przyjaciela i zobaczył, że jego twarz jest bladozielona. – Źle się czujesz? – spytał. Nie zdążył uzyskać odpowiedzi. Nagle na obrusie Szalkowskich pojawił się dodatkowy wzór, a dźwięki, które zaczął wydawać Józik, sprawiły, że pozostali koledzy również pozbyli się z siebie kremowych ciasteczek. W mieszkaniu Szalkowskich zapanował potworny rozgardiasz. Włodek odczekał jeszcze parę chwil, a potem głośno wypuścił powietrze. Powoli, jakby z namysłem, ruszył w stronę Elbląga. Następnego dnia zatelefonował do dowódcy wopistów i dowiedział się, że znajduje się on w szpitalu z raną postrzałową prawej ręki, którą otrzymał, próbując uniemożliwić aresztantowi ucieczkę ze strażnicy. Najdziwniejsze było to, że został postrzelony z własnej broni. Nikt nie wiedział, jak mogło do tego dojść, bo dowódca zaklinał się, że niejaki Józef Formela, wychodząc z ubikacji, rzucił się na niego uzbrojony i dopiero podczas szamotaniny odebrał mu pistolet. „Przecież to niemożliwe, bo on nie miał żadnej broni”, powtarzał uparcie szef wopistów. 128

W każdym razie to bardzo dziwne, zgodził się Włodek. A może było jeszcze jakieś inne rozwiązanie? Po rozmowie, uśmiechnięty sięgnął do swoich tajnych zapasów. Dowódcy wopistów z pewnością należał się francuski koniak. Po chwili wahania dorzucił do niego paczkę „amerykanów” i ruszył w kierunku szpitala. Londyn, 15 czerwca 1949 Drogi Wladi! Twoja przesyłka wreszcie do mnie dotarła. Trwało to trochę długo, bo podczas transportu zawieruszyła się gdzieś we Francji, ale na szczęście już ją mam. Nie martw się, jest w zupełnie dobrym stanie. Sprawiłeś mi nią ogromną radość. Sam wiesz, jak bardzo przypomina mi nasze wspaniałe dzieciństwo. Mam zamiar jesienią zabrać ją do Mamy. Wymaga to wprawdzie pewnych formalności, ale zdaje się, że już wiem, jak je załatwić. Całusy i serdeczności, Twoja Laura

Rozdział XI – Już myślałem, że pojechałeś jednoczyć Koreę – rzucił Julian z przekąsem, otwierając drzwi do swojego pokoju, kiedy nieoczekiwany gość skończył otrzepywać śnieg z płaszcza. – Nie ma z czego żartować, jeszcze nie wiadomo, jak ta wojna się skończy – odparł Włodek, dobrze poinformowany o zagrożeniach ze strony kapitalistów na zajęciach politycznych, na które od kilku miesięcy uczęszczał, i szybko przekroczył próg, by znaleźć się poza „wspólną strefą” mieszkania. Pożegnał go wrzask niemowlęcia dobiegający z któregoś z pozostałych pokoi. Lokatorzy, nie zważając na ciasnotę, mnożyli się jak króliki. – Po prostu byłem bardzo zajęty – dodał już za drzwiami. – Przez cały rok? Ostatni raz widzieliśmy się w poprzednie święta. Czy Rembertów leży na drugiej półkuli? Włodek spojrzał na poważną twarz swego przyjaciela. Nastoletni Julek, którego poznał prawie osiem lat temu, zmienił się w młodego mężczyznę o jasno określonych poglądach. – Przepraszam cię, ale przecież wiesz, że w Warszawie staram się bywać jak najrzadziej. Julian pokiwał głową ze zrozumieniem, ale tak naprawdę nie pojmował, dlaczego najbliższe mu osoby muszą się włóczyć gdzieś daleko po świecie. Wprawdzie jako świeżo upieczony magister prawa i aplikant kancelarii adwokackiej nie miał zbyt wiele czasu na życie towarzyskie, jednak samotność doskwierała mu coraz bardziej. Naj130

trudniejszy do zniesienia był dla niego brak kogoś, komu mógłby się zwierzyć. – Zostaniesz więc w tej swojej szkole dla „politycznych”? Włodek wzruszył ramionami. – Lubisz chodzić w mundurze – skonstatował Julek, ale w jego głosie nie było słychać złośliwości. – Teraz marzę, aby jak najprędzej się go pozbyć – odpowiedział Włodek, wieszając wojskowy płaszcz w szafie. – Ale to prawda, do munduru jestem przyzwyczajony. Wiesz, w moim gdańskim gimnazjum też nosiliśmy mundury i dość oryginalne czapki z wyszytym złotą nicią herbem Conradiego. – Włodek zamilkł, stwierdziwszy, że zbyt dużo mówi o sobie. Ale Julek zajęty ustawianiem talerzy na stole nie zwrócił uwagi na te szczegóły z życia swojego przyjaciela. – Na Wigilię dostaniemy karpia, a na święta... no cóż, coś tam upichcimy. Ciotka przysłała trochę wiktuałów z prowincji – opowiadał, nalewając Włodkowi herbatę do kubka. – Nie martw się... – Włodek z szelmowskim uśmiechem sięgnął do torby i już po chwili przed zdumionym Julkiem stały koniak, wino, szynka konserwowa i kawa. – Jak ty to robisz? – Julek kręcił głową z uznaniem. – Podczas wojny przeszedłem szybki kurs aprowizacji – odpowiedział Włodek i pomyślał z odrazą o swoim ówczesnym „nauczycielu” szmuglu. Z pewnością nie była to osoba, którą chciał wspominać tuż przed świętami. – A gdzie jest choinka? – spytał, rozglądając się po pokoju. Julian skrzywił się z irytacją. – Nie mów, że nie kupiłeś choinki?! – Jestem już na to za stary. – Nie żartuj! Może ty czujesz się starcem, ale ja z pewnością nie – oświadczył Włodek i zadecydował: – Ubieraj się, idziemy po jakieś drzewko. – Myślisz, że tak łatwo je dostaniemy? Przecież Wigilia już za parę godzin. – Znowu marudzisz! Jakieś się znajdzie. W ostateczności mogą być gałązki dla samego zapachu. 131

Julian z pewnością podejrzewał go teraz o zupełne zdziecinnienie. Włodkowi nie chodziło jednak ani o wierność wigilijnym zwyczajom, ani o przywołanie dziecięcych wspomnień. Zależało mu, by choć trochę zmienić ten obskurny pokój, który wyglądem przypominał ziemiankę z Zahorza. Zupełnie nie rozumiał, dlaczego Julek nie poszuka sobie innego lokum. Sama myśl o tym mieszkaniu zniechęcała go do odwiedzania Sarnowskiego. Nie wyobrażał sobie, jak bez tak małego luksusu, jakim jest woń świerkowego igliwia, spędzi tutaj w miarę pogodnie święta. Dwa tygodnie wcześniej Marecki wysłał go na parę dni do Paryża. Po powrocie do kraju nie mógł przywyknąć do szarej rzeczywistości. Wciąż śniły mu się udekorowane świątecznie ulice i przytulne restauracyjki rozbrzmiewające dźwiękami akordeonu. Błąkając się wśród warszawskich, na wpół pokrytych śniegiem ruin, miał poczucie ogromnej niesprawiedliwości. Uważał, że on sam doznał szczególnej krzywdy – zrujnowany był nie tylko jego kraj, lecz również jego prywatne życie. Na Gare du Nord, czekając na powrotny pociąg, zawahał się przez chwilę. Laura i Józik byli w Australii. Mógł mieć zatem nadzieję, że nic im już nie zagraża. Czy istniał jeszcze jakiś powód, dla którego miałby wracać do Polski? Chyba tylko brak gwarancji na ich bezpieczeństwo. Przekalkulował błyskawicznie w głowie wszystkie dane. „Adam” był bezwzględnym zawodnikiem, o czym miał się okazję niejednokrotnie przekonać. Nie mógł więc ryzykować życia najbliższych mu osób. – To tutaj. Gromada ludzi kłębiła się przed ciężarówką, która właśnie przywiozła choinki. Najprawdopodobniej była to ostatnia dostawa przed Wigilią, gdyż zaczynało się już ściemniać. – To ja lecę! – krzyknął Julek i rzucił się w tłum. Włodek, patrząc na to, co się wokół niego działo, postanowił odkupić choinkę od pierwszego napotkanego „konika” i zamiast rozpychać się w ciżbie, spokojnym krokiem podszedł od siedzącej opodal babiny i nabył od niej kilka kolorowych łańcuchów do dekoracji drzewka. Owinął je sobie dokoła szyi i ruszył na poszukiwanie Juliana. Plac, sąsiadujący z budowaną pośpiesznie dzielnicą MDM, był już prawie opustoszały, gdyż ludzie momentalnie rozchwycili cho132

inki. Włodek, rozglądając się za swoim towarzyszem, mijał szczęśliwców niosących mniej lub bardziej dorodne drzewka. Po chwili go dojrzał. Stał naprzeciwko kobiety z dzieckiem i trzymał kurczowo chyba najbrzydszą choinkę, jaką Włodek kiedykolwiek widział. Mimo swej szpetoty stanowiła przedmiot pożądania ich obojga. Kobieta intensywnie się w nią wpatrywała, jakby nie mogła uwierzyć, że jej nie kupi. Po chwili opuściła z rezygnacją ramiona i schyliła się, żeby szepnąć coś do dziecka. Pewnie to, że nie będzie miało choinki, bo dwóch starych kawalerów postanowiło spędzić święta w tradycyjny sposób. Dziecko rozpłakało się, a kobieta tuliła je w ramionach. – Proszę pani – nie wytrzymał Włodek. Odwróciła się wolno, z pewnym wahaniem. Miała na sobie czarny wełniany płaszcz, włosy zakryte grubą ciemną chustą i czerwony od mrozu nos. I to właśnie po nim od razu ją poznał. – Emilka! Oczy zrobiły się jej okrągłe ze zdumienia, ale usta nie ułożyły się w uśmiech. – Witek – powiedziała cichym, zmęczonym głosem. – Witek? – zdziwił się Julian. – To długa historia, opowiem ci ją później. –Włodek machnął ręką i radośnie ucałował Emilkę w oba policzki, zanim zdążyła zareagować. – Skąd się wzięłaś w Warszawie? To twoje dziecko? Chłopiec czy dziewczynka? Co się tak dziwisz? Skąd mam wiedzieć? – zasypał ją pytaniami. Emilka chciała coś powiedzieć, ale zrezygnowała, na jej policzkach wykwitły rumieńce. Delikatnie wysunęła się z jego objęć. – A co u Romka? Dopiero po tym pytaniu wrócił jej głos. – Romek... nie żyje. Już ponad dwa lata. „Już ponad dwa lata”. Ta zdawkowa informacja coś mu przypominała. Podszedł do Emilki i ujął jej dłonie w rękawiczkach w swoje ręce. Poczuł bijące od nich ciepło i ogarnęło go znajome uczucie. – Serce... – wyjąkała. – Zmarł na serce. Miał wrodzoną wadę. Nikt o niej wcześniej nie wiedział. – Bardzo mi przykro, Emilko, naprawdę. 133

– Dzień dobry. – Zniecierpliwiony Julian uchylił czapki. – Może sam się przedstawię, bo mój przyjaciel chyba zupełnie o mnie zapomniał. Julian Sarnowski. Emilka wysunęła dłoń z ręki Włodka i podała ją na powitanie jego koledze. – Oczywiście choinka jest pani. – Julian jak prawdziwy dżentelmen pochylił łyse drzewko w stronę młodej kobiety. – Nie mogę jej wam zabrać – próbowała protestować, ale obaj zgodnie oznajmili, że choinka jest dla jej synka, i uparli się zanieść ją pod adres, który im wskaże. Okazało się, że mieszka niedaleko Juliana, w jednej z ocalałych kamienic w pobliżu placu Unii Lubelskiej. – Nie wiem, jak wam dziękować. Mały jest taki szczęśliwy – powiedziała, kiedy znaleźli się przed drzwiami jej mieszkania na trzecim piętrze. Włodek zdjął z szyi kolorowe łańcuchy i zarzucił je na świerk. – Tak bardzo się cieszę, że cię spotkałem – powiedział, ściskając jej rękę na pożegnanie. – Jesteś teraz jeszcze ładniejsza – dodał ciszej, pochylając się w jej stronę, by Julian nie usłyszał. – Chyba mi o tym już wspominałeś. – Emilka w końcu się uśmiechnęła, ale widząc szczerze zdumioną minę Włodka, zrezygnowała z wyjaśnień. Sięgnęła do kieszeni płaszcza po klucz i wolno przekręciła go w zamku. Dopiero odgłos kroków schodzących po schodach obu mężczyzn zmobilizował ją do działania. – Poczekajcie! – zawołała, nachylając głowę w dół klatki schodowej. – Nie możecie tak odejść. Zapraszam was na Wigilię. Nie ważcie się mi odmówić! Robię najlepszy makowiec w Warszawie. – Nie mamy więc wyboru – powiedział Włodek, próbując odnaleźć w jej oczach wspomnienie czasu zaprzeszłego. Obudzili go, mimo że starali się stąpać cicho. Nie otworzył jednak oczu. Od dawna nie czuł się tak wspaniale. Jakie to dziwne, że po depresji, która ogarnęła go poprzedniego poranka, nie było ani śladu. Jeszcze bardziej zdumiewające było to, że błogostan, który odczuwał, nie został wywołany przez alkohol. Emilka i Julian nie po134

zwolili mu wypić ani kropli koniaku. Stwierdzili, że ani jemu, ani im nie wolno lekceważyć postu obowiązującego podczas Wigilii i zamiast trunku podali mu filiżankę herbaty z konfiturami. Po przyjściu do Emilki przyglądali się ze wzruszeniem wigilijnie zastawionemu stołowi nakrytemu białym wyszywanym obrusem. Choinka, o którą Julian z Emilką trzy godziny temu toczyli bój, stała pośrodku niewielkiego pokoju tak pięknie udekorowana, że nikt nie rozpoznałby w niej odpychającego swoją brzydotą drapaka. Panowie również postarali się wyglądać odświętnie. Julek miał na sobie marynarkę, a Włodek służbowy garnitur z wełnianej surówki. Obaj włożyli, oczywiście, białe, krochmalone na sztywno koszule i krawaty. – Pięć osób? – zdziwił się Włodek, ale już po chwili dowiedział się, co oznacza dodatkowe nakrycie. Wigilię mieli spędzić we czworo. Matka Emilki mieszkała u syna w Gdańsku. – I całe szczęście. Będziemy mogli swobodnie porozmawiać. Julian nie brał udziału w tych wileńskich opowieściach. Nie czuł się jednak urażony, bo od razu bardzo go zainteresowały. – Ojciec umarł w obozie na Syberii – opowiadała Emilka ze wzruszeniem. – Brat, na szczęście, przeżył tę poniewierkę. Mnie i mamę przed zsyłką uratował Witek, to znaczy Włodek – wyjaśniała Julianowi. – Nie uratowałem. Zrobiłem tylko to, co każdy uczyniłby na moim miejscu – sprostował i w odpowiedzi napotkał tak wymowne spojrzenie Emilki, że zrobiło mu się gorąco jak w dawnych wileńskich czasach. Zarumieniona delikatnie, w długiej ciemnej sukni z niewielkim dekoltem wyglądała czarująco. Obaj panowie nie mogli od niej oderwać oczu. Włodek musiał przyznać, że z każdą minutą spędzoną z Emilką cofa się w czasie i nie chce wcale słuchać o późniejszych wydarzeniach, do których nawiązywała. – A gdzie pani pracuje? – Julian był natomiast bardziej niż on zainteresowany teraźniejszością. – Na oddziale pediatrycznym, tu niedaleko, w szpitalu. – Zostałaś lekarzem – stwierdził Włodek. – Tobie się udało. 135

Na szczęście Emilka nie spytała go, czym się zajmuje. Wydawało mu się to trochę dziwne, ale w głębi duszy był jej za to wdzięczny. Czuł ulgę, że nie musi kręcić i zmyślać. Podejrzewał, że jego dawna przyjaciółka nie przyjmie z zadowoleniem informacji, że studiuje w szkole dla politruków. Piotruś Rodziewicz, zmęczony przygodami dzisiejszego wieczoru, zasnął niepostrzeżenie. – A ten twój kolega, spekulant... Feliks miał chyba na imię? – przypomniało się Emilce. Julian i Włodek wymienili między sobą porozumiewawcze spojrzenia. – Zginął podczas wojny – powiedział w końcu Włodek, a Julian, by zmienić temat, zapytał, co sądzą o dokonanej w październiku wymianie pieniędzy, której złodziejski przelicznik zrujnował tak wielu ludzi. Zauważył jednak szybko, że Emilka i Włodek wcale nie są tą sprawą zainteresowani. – Emilko, pamiętasz, jak tańczyliśmy polkę na karnawałowym balu? – szepnął do jej ucha Włodek, gdy zabierała talerz ze śledziami. Zarumieniła się, a on poczuł, że popełnił błąd. Niepotrzebnie pytał o te wspomnienia. Za chwilę Emilka przypomni sobie również to wydarzenie, które on usilnie starał się wymazać ze swojej pamięci. To naprawdę nie był dobry pomysł, żeby wypytywać ją o ich wspólną wileńską przeszłość. Emilka uśmiechnęła się jednak ku jego zdumieniu i odpowiedziała: – Pamiętam też, jak tańcząc, wpadliśmy na wielką palmę i tak mocno potrąciliśmy doniczkę, że się rozbiła. – Tak, a nową, ogromnych rozmiarów, ciężką jak diabli, musiałem dźwigać na własnych plecach z drugiego krańca miasta. – Przynajmniej mieliście w młodości trochę ciekawych przeżyć – pożalił się Julian. – Mnie takie wspaniałe chwile ominęły. Emilka nagle spoważniała. – Gdyby nie Witek, to znaczy Włodek, nie miałabym co wspominać. Uczyłabym się od rana do wieczora. Włodek spojrzał na nią ze zdziwieniem. Potem Emilka i Julian poszli na pasterkę, a on został, by popilnować Piotrusia. Uczucie sytości, widok kolorowych lampek na cho136

ince i muzyka sącząca się z kołchoźnika prawie natychmiast go uśpiły. Sen miał jednak lekki. – Włodek zasnął? – usłyszał szept Juliana. Emilka weszła do pokoju i nachyliła się nad nim. Czubkami palców delikatnie pogładziła go po skroniach. Poczuł jej oddech na policzku i znajomy zapach świeżych jabłek. Wciąż pachniała tak samo. Przez przymknięte powieki zobaczył, że podnosi się i z palcem na ustach podchodzi do Julka. – Chyba śpi. – Pewnie zmęczony po podróży. Włodek chciał już powiedzieć im, że właśnie się obudził, gdy Emilka spytała: – Czy Włodek nadal jest w wojsku? – Usiadła na krześle przy stole i mówiła bardzo cicho. Jej głos rozmywał się wśród dźwięków muzyki dochodzącej z radia. – Tak, ale skąd pani o tym wie? – zdziwił się Julian. – Spotkałam go parę lat temu. Wychodziłam właśnie ze szpitala po urodzeniu Piotrusia. Włodek był w mundurze kapitana. Mój mąż skomentował to złośliwie, ja też dorzuciłam kąśliwą uwagę. Chyba zrobiło mu się przykro, bo odszedł bez pożegnania. Było mi wstyd. – Westchnęła. – Chciałam go przeprosić. A teraz wydaje mi się, że on wcale nie pamięta tego spotkania.... Jakby je ktoś wymazał z jego pamięci. Jak to możliwe? Włodek usłyszał chrząknięcie Juliana, a potem jego wyjaśnienia: – Jeśli to był sierpień czterdziestego ósmego, to chyba wiem, jaka była przyczyna tego dziwnego zachowania. Chciał się zerwać z kanapy i przerwać mu tę rozpoczętą opowieść, ale się powstrzymał. Wytłumaczył sobie, że to nie tchórzostwo, lecz raczej wygodnictwo. Lepiej niech Julian opowie Emilce o tych ostatnich latach. On z pewnością nie dałby rady. Nie mógłby przecież powiedzieć w taki sposób: – Zapewne było to spowodowane szokiem po śmierci żony. – Czy to ta Lila, której szukał w czasie wojny? – Tak, to właśnie ona. Umarła wówczas w trakcie porodu razem z ich synkiem. Okropna tragedia. Myśleliśmy, że Włodek jej nie przeżyje. 137

On powiedziałby natomiast inaczej: „Lila Lesow, czy też później Liliana Lesowska, nie była moją żoną. Wyszła za innego zaledwie miesiąc po tym, jak się dowiedziała o mojej domniemanej śmierci. Nie można więc powiedzieć, że zbyt długo po mnie rozpaczała. Potrzebowała po prostu chłopa do łóżka, bo trudno jej było bez niego się obejść. Ale szkoda czasu, by o niej mówić, była bigamistką i oszustką. Okazało się, że kłamała nawet w najbardziej błahych sprawach”. – Wi... Włodek kochał ją nad życie, prawda? – usłyszał drżący głos Emilki. O nie, koniec udawania! Nie będzie dłużej wysłuchiwał tego żałosnego ględzenia o miłości. To ponad jego siły. – Już przyszliście? – Włodek wstał z kanapy i zbliżył się do stołu. – Przepraszam, musiałem się zdrzemnąć – powiedział, ujmując dłoń gospodyni. – Emilko, bardzo ci dziękujemy za gościnę. Dzięki tobie spędziliśmy wspaniałą Wigilię. – Ucałował jej rękę, zatrzymując na niej usta przez dłuższą chwilę. Wyraźnie czuł, jak drży w jego uścisku. – Ale ja... zapraszam was na święta albo na sylwestra – namawiała, próbując ich zatrzymać. Widząc, że mimo jej nalegań zbierają się do wyjścia, zaproponowała: – Zapakuję wam trochę jedzenia. Tyle smakołyków przynieśliście. Włodek wypuścił jej dłoń. – To prezent dla ciebie. Niestety, nie będziemy mogli przyjść na święta. Muszę wracać do Rembertowa – powiedział, natrafiając na pełne zdumienia spojrzenie Julka. Już chciał zażartować, że wróg nie śpi, ale w ostatnim momencie powstrzymał się, wiedząc, że byłby to głupi dowcip. Przed samym wyjściem pochwycił ją w ramiona i pocałował w policzek. Chciał, aby ta chwila trwała wiecznie. Pragnął chłonąć zapach tej młodej kobiety. Ale gdy zgrzytnęły drzwi otwierane przez Juliana, oderwał się od Emilki i obiecał: – Napiszę do ciebie. – Naprawdę? – Pod warunkiem że nie będziesz śmiać się z moich błędów. Nadal mam kłopoty z polską ortografią. Wreszcie udało mu się wywołać na jej twarzy beztroski uśmiech. 138

Prawie trzy miesiące zabrało Włodkowi napisanie listu do Emilki, a kiedy wrzucił go do skrzynki, natychmiast tego pożałował. Chciał nawet czekać na listonosza, żeby odzyskać te beznadziejne bazgroły, ale się rozmyślił, stwierdzając, że to nie ma sensu. Cały czas dźwięczały mu w uszach słowa Juliana, który strasznie się z nim wykłócał podczas powrotu z wigilijnej kolacji, zarzucając mu oszukiwanie Emilki. „Nie wracasz przecież na święta do Rembertowa!” Na koniec wypalił, że Włodek boi się dać szansę życiu. Chociaż bardzo go to zirytowało, tłumaczył temu narwańcowi, że mało kto dawał życiu tyle szans co on. Co ten Julek jeszcze wtedy gadał? Że ma spojrzeć na niego? No tak, racja, pod tym względem niewiele się od siebie różnili. To spostrzeżenie ostatecznie tak go rozzłościło, że aż zamilkł. Ale teraz Julian powinien być z niego zadowolony. Wysłał list i był gotowy na wszystko. Żeby jednak natychmiast o tym zapomnieć, upił się tego wieczoru wraz z innymi uczestnikami zajęć odbywających się w Rembertowie. Czuł do tej szkoły ogromne obrzydzenie. Szczególny wstręt wzbudzała w nim indoktrynacja prowadzona przez jej kadrę, ale ponieważ został tam skierowany przez Mareckiego, wiedział, że nie może zrezygnować z tych studiów i na złość sobie został prymusem, szczególnie wybijającym się w wyszkoleniu liniowym. Gdy portierka podała mu list, który nadszedł nie po długich miesiącach oczekiwania, lecz już po tygodniu, w pierwszej chwili pomyślał, że to pomyłka, ale charakter pisma nie budził wątpliwości. To wykaligrafowane „W”, te wszystkie ogonki i zakrętasy. Poznał je kiedyś tak dobrze i nawet z pewną lubością naśladował. Rozmarzony przyłożył list do nosa, ale nie poczuł zapachu perfum. To nie te czasy, pomyślał zły na siebie za głupie zachowanie. Złość minęła mu jednak szybko, gdy z niecierpliwością otwierał kopertę, która wówczas bardzo ucierpiała. O mało co nie podarł jej zawartości. To niemożliwe! Serce biło mu jak oszalałe, gdy przebiegał wzrokiem tych zaledwie parę linijek. Po pierwszej lekturze zrozumiał, że Emilka cieszy się z tego, że do niej napisał, po drugiej odczytał z listu pragnienie rychłego spotkania, po trzeciej – nadzieję. „W po139

wietrzu czuć już wiosnę. Coraz częściej marzę o pójściu na długi spacer w miłym towarzystwie. Czy moje pragnienia spełnią się Wielkanocą?” Włodek uświadomił sobie również, że nie napisze kolejnego listu. Nie chciał czekać do Wielkanocy, chociaż został do niej tylko tydzień. Musiał poznać odpowiedź natychmiast! W sobotnie popołudnie ubrany w trencz i nowy, wygrany w karty kapelusz znalazł się przed pięciopiętrową kamienicą Emilki i nie dając sobie szansy na zmianę decyzji, zdecydowanym krokiem wspiął się na trzecie piętro. Dopiero naciskając dzwonek, stwierdził, że ta wizyta jest jego kolejnym zwariowanym pomysłem. Emilka może być przecież na dyżurze w szpitalu. Poza tym sobotnie popołudnie... Z pewnością ma już zajęty czas. Taka kobieta jak ona nie czeka na przypadkowe wizyty. Wtem za plecami usłyszał zgrzyt zatrzymującej się na piętrze windy. – Włodek? Ty do mnie? – Drgnął na dźwięk jej głosu. Miała upięte do góry włosy, ubrana była w granatowy płaszcz, w ręku trzymała siatki z zakupami. Wziął od niej te sprawunki, kiedy sięgała po klucz do torebki. – Jakie to szczęście! Zamieniłam się z koleżanką dyżurami. Piotruś jest u babci, a ja pomyślałam, że zrobię sobie labę i wreszcie trochę poleniuchuję. – Emilce nie zamykały się usta, kiedy wchodzili do przedpokoju. Włodek nie mógł opanować emocji, ręce mu lekko drżały, a gdy pomagał Emilce zdjąć płaszcz i całował ją w policzek na przywitanie, czuł, że serce bije mu coraz szybciej. – Jesteś głodny? Mam doskonałe kotlety, zaraz je podgrzeję – powiedziała i zanim zdążył zaprotestować, odwróciła się od niego i energicznym krokiem poszła do kuchni. Nie pozostało mu nic innego jak pójść za nią. Emilka otworzyła okno i wyjęła przechowywany na parapecie garnek z mięsem. – Na długo przyjechałeś? Chciał powiedzieć, że to zależy od niej, a także wspomnieć o tym, że myśl o zatrzymaniu się we wstrętnym pokoju Juliana budzi w nim odrazę, ale ugryzł się w język. Zamiast mówić o swoich 140

rozterkach, uśmiechnął się, po czym siadł przy stole i przyglądał się, jak Emilka przygotowuje obiad. Jej kuchnia była narożnym, dość nieustawnym pomieszczeniem, ale miała okna z dwóch stron, co sprawiało, że światło dzienne, które dochodziło z podwórka, wypełniało ją całą, rekompensując wszelkie niedogodności. Również w tej chwili, mimo iż zbliżała się już czwarta, wiosenny blask docierał zza firanek do kuchni i tańczył na stojącym na stole wazonie z białymi goździkami. Dostała je od kogoś, pomyślał, czując w piersi ukłucie zazdrości, a on nie przyniósł jej żadnych kwiatów, jedynie herbatę w puszce, którą zdobył na bazarze. – Ja naprawdę nie jestem głodny – wyjąkał wreszcie z takim trudem, że sam siebie rozbawił. Czy ten żałosny sztubak to nieustraszony w działaniach wojennych kapitan Halman, obecnie prymus szkoły politycznej? Kobiety są niezwykle niebezpiecznymi stworzeniami, stwierdził, patrząc, jak ta piękna blondynka podgrzewa na kuchence mięso, nie zważając na jego protesty. – Emilka... – Podszedł do niej i delikatnie odsunął z jej szyi jasne, wijące się na karku włosy. – Taak? – Westchnęła i natychmiast przestała się interesować patelnią. Był jeszcze na tyle przytomny, aby zakręcić kurek z gazem. Potem objął Emilkę, a jego usta przywarły do jej pachnących jabłkami włosów. Sunął wargami po konturze jej twarzy, uchu, szyi, przesuwając się na ramiona, które wolno wyłuskiwał z sukienki. Oddech Emilki przyśpieszał się, a ona sama stawała się w jego rękach wiotka i bezwolna. – Nie mogę w to uwierzyć – powiedziała, kiedy delikatnie muskał wargami jej skórę. – Czy to może być prawda? Podciągnął sukienkę do góry i przysunął Emilkę jak najbliżej siebie. – Włodek! – Jej głos był tak zaskoczony, iż sądził, że zaraz go spoliczkuje. Wypuścił ją z objęć, oczekując awantury. – Poczekaj! – Zarumieniona ruszyła w stronę pokoju. 141

Włodek powiesił na krześle marynarkę i rozluźnił krawat, a potem nachylił się nad zlewem i oblał twarz i włosy zimną wodą. Kiedy minęło pięć minut, poszedł w głąb mieszkania. Zatrzymał się przed pokojem, w którym zniknęła. Zapukał, a kiedy usłyszał ciche „proszę”, wszedł do środka. W pierwszej chwili miał wrażenie, że pokój jest pusty. Panował w nim mrok, gdyż story były szczelnie zasunięte. Kiedy jego oczy przyzwyczaiły się do ciemności, zobaczył w rogu starą szafę z lustrem, małe biurko pod oknem ze stojącym na nim zdjęciem i paprotką, łóżeczko dziecięce ze sznurkową siatką stojące przy ścianie, a obok... tapczan przykryty pierzyną, spod której zerkały na niego z lękiem piwne oczy. Włodek zdjął krawat i koszulę, nie spuszczając wzroku z Emilki. Potem przyszła kolej na spodnie i bieliznę. W tej samej chwili ciemne oczy Emilki zamknęły się, a on usiadł koło tej zawstydzonej kobiety. Zerwał z niej pierzynę i ze zdumieniem dostrzegł, że Emilka ma na sobie nocną koszulę. – Nie będzie ci raczej potrzebna – powiedział i zaczął wolno wyjmować spinki podtrzymujące jasne włosy. Kiedy opadły na ramiona, energicznie, choć delikatnie wyswobodził ją z wykrochmalonego na sztywno okrycia. Emilka, wciąż przymykając oczy, zasłoniła się ramionami. – Emilko... – Jego prośba brzmiała równie przekonująco jak jedenaście lat wcześniej. – Pozwól mi choć spojrzeć, za chwilę i tak będzie zupełnie ciemno. Otworzyła oczy, a jej policzki zaróżowiły się. Z wahaniem odsłoniła piersi. Opuszkami palców dotknął jej ust, które przywitały go pocałunkami. Jego wargi również rozpoczęły wędrówkę. Pragnął naprawić ich dawne okrucieństwo. Teraz zaczynało się wszystko od nowa, a on gotów był ruszyć w tę ekscytującą podróż, by dać się odurzyć zapachem świeżych jabłek. – Włodku, ja nie wiem, czy... – Usłyszał jej zaniepokojony głos, ale zdusił go pocałunkiem. Jej obawy pierzchały pokonane jego pieszczotami. – Będę uważał – obiecał, zanim delikatnie wsunął się między jej uda. 142

Słysząc jej ciche, pełne zdziwienia westchnienie i czując pod rękami gorące, rozedrgane ciało, wiedział już, że otrzymał częściowe rozgrzeszenie. Wiedział również, że ono mu nie wystarczy, gdyż jego pragnienie jest o wiele potężniejsze. Same kobiece ciała, choć nadal fascynujące, przestały być już celem jego marzeń. Od Emilki oczekiwał czegoś więcej – bezwarunkowego oddania. Tylko wówczas gdy je osiągnie, stanie się szczęśliwy. Inaczej do końca życia będzie łupem nękających go podejrzeń. Emilka musi być cała jego. – Modliłam się o nasze ponowne spotkanie, kochany – powiedziała, kiedy tulił ją do siebie. Wzruszony, poczuł na klatce piersiowej jej łzy. – Kiedyś mogłaś mnie zobaczyć znacznie szybciej. Gdybyś tylko chciała... – odpowiedział i dopiero teraz dostrzegł, że na biurku stoi zdjęcie Romka Rodziewicza, który zastygłym w czasie wzrokiem przyglądał się ich miłosnej ekstazie. Postanowił przy najbliżej okazji przestawić je na inne miejsce.

Rozdział XII Wielkanoc roku 1951 Emilka spędziła jednak bez Włodka. Były to jej kolejne samotne święta, ale tym razem nie odczuwała z tego powodu żalu. Ogarnęła ją tak głęboka tęsknota, że poza nią nie była zdolna do przeżywania żadnych innych uczuć. Obsesyjne pragnienie bliskości Włodka paraliżowało jej prawie wszystkie życiowe funkcje. Młoda kobieta nie mogła powstrzymać łez zawodu. Płakała, malując pisanki, co chwilę wycierała nos, przygotowując „zajączka” dla Piotrusia, a gdy starała się zaśpiewać w kościele pieśni rezurekcyjne, nie mogła wydobyć głosu ze ściśniętej krtani. Mimo swojej pobożności wcale nie odczuwała wyrzutów sumienia z powodu popełnionego grzechu. Pochłonięta rozmyślaniem o Włodku chwilowo o nim zapomniała. Przyczyną tego okropnego samopoczucia Emilki była wiadomość od Włodka, otrzymana już w poniedziałek po jego wyjeździe z Warszawy. Zawiadamiał, że, niestety, nie przyjedzie na Wielkanoc. „Nie martw się. Wkrótce napiszę. Całuję”. Listonosz doręczający telegram uśmiechnął się do Emilki złośliwie. – Sama na święta? – zapytał, w bezczelny sposób dając jej do zrozumienia, że zna treść doręczanej korespondencji. Trzasnęła drzwiami przed jego ciekawskim nosem i następne dwie godziny spędziła wtulona w poduszkę, leżąc na tapczanie, na którym zdarzyło się coś tak dla niej nieprawdopodobnego. Zaciskała powieki z zawstydzenia, przypominając sobie nagiego Włodka. Nie mogła znieść wzroku Romka patrzącego na nią z fotografii, 144

więc bez wahania wrzuciła ją do szuflady biurka. Czy to możliwe, że ona po sześciu latach małżeństwa zobaczyła swojego męża bez ubrania dopiero po jego śmierci? Dla Romka była jedyną kobietą w życiu. Dla niej on nie był pierwszym mężczyzną. Nieśmiałe i niezdarne ruchy męża w noc poślubną doprowadziły ją do łez, co zostało wzięte za wyraz jej dziewiczej skromności. Skromność może i pozostała, ale dziewictwo dawno przepadło w pewną marcową noc 1941 roku, kiedy to chłopak, którego nieprzytomnie kochała, posiadł ją w sposób gwałtowny, brutalny i, na nieszczęście dla niej, niezapomniany. Gdyby wówczas został razem z nią... Wzięła się jednak w garść i wyparła te „zwierzęce żądze” ze swoich myśli i snów. Była pewna, że się ich pozbyła, aż do minionej sobotniej nocy. Leżała teraz na tapczanie, dotykając swego ciała jego wyimaginowaną ręką i przypominała sobie każdą sekundę ich miłosnego uniesienia. Jak on to zrobił? W jaki sposób osiągnął tak łatwo to, czego jej mężowi nigdy nie udało się uzyskać? Jak to możliwe? I czy chociaż jest taka szczęśliwa, powinna być z tego odkrycia... zadowolona? Emilka uspokoiła się, kiedy po trzech dniach otrzymała długi list, w którym Włodek zapewniał ją, że przyjedzie natychmiast po wykonaniu powierzonego mu służbowego zadania. Jego dwuletnie studia dobiegną wkrótce końca i wówczas przeprowadzi się do Warszawy. Ma nawet możliwość tymczasowego zamieszkania z oficerem, którego poznał na zajęciach w Rembertowie. Dzięki temu będą mogli się codziennie widywać. Myśl o tych spotkaniach pomoże mu przetrwać najbliższy miesiąc, bo już zaczął za nią bardzo tęsknić... Ucałowała podpis Włodka, a potem schowała list z popełnionymi przez niego czterema błędami ortograficznymi do szuflady, ale nie do tej, w której leżała fotografia męża. Do zupełnie innej.

Feliks z pełnym ukontentowaniem włożył do ust kawałek kotleta schabowego i wolno go żując, przyglądał się towarzystwu goszczącemu w restauracji. Mimo wyjątkowo upalnego czerwcowego wieczoru w „Adrii” był spory tłok. Feliks dostrzegał niecierpliwe spoj145

rzenia rzucane w kierunku jego stolika przez czekających w kolejce na wolne miejsca. Nie miał jednak zamiaru z nikim go dzielić. Nie chciał również, aby ktoś go tutaj zobaczył. Skompromitowałby się, gdyby zauważono jego rozanieloną minę, kiedy co chwila spoglądał na podest. Nie przypuszczał, że jeszcze kiedyś się zakocha, ale uczucie spadło na niego równie niespodziewanie jak poprzednim razem. Podobnie jak wówczas nie była to prosta historia, a nawet wydawała się ona o wiele bardziej skomplikowana niż okiełznanie Lilki. Zdawał sobie przecież doskonale sprawę z tego, że ktoś taki jak siedemnastoletnia córka generała jest dla niego nie do zdobycia. Nie powinien mieć co do tego żadnych złudzeń. Ciemnowłosa, o czarnych oczach, w czerwonej sukni z tafty budziła podziw wszystkich mężczyzn znajdujących się tego wieczoru w „Adrii”. Ich spojrzenia kierowane w jej stronę niejednokrotnie się krzyżowały i wówczas były pełne wściekłości na domniemanego rywala. Piękna siedemnastolatka mogła wybierać w adoratorach, ale tańczyła tylko z żonatym adiutantem generała, zagranicznym dyplomatą i z własnym ojcem, zauważył Feliks. Chcąc zdobyć jej względy, prowadził nawet prywatne śledztwo, które zupełnie odciągało go od pracy. Zapewne wkrótce odczuje na własnej skórze konsekwencje tego zauroczenia – otrzyma naganę za brak osiągnięć zawodowych i nie pokona już dystansu dzielącego go od zjawiskowo pięknej, ciemnowłosej Lucyny. Jak zatem powinien to rozegrać? Po tych przemyśleniach jego zadowolenie wywołane widokiem solenizantki, hucznie obchodzącej swoje urodziny, znikło bez śladu, a zamiast niego pojawiło się przejmujące cierpienie. Rok lub dwa lata – tyle czasu dawał sobie na zdobycie wyższej rangi i uzyskanie awansu zawodowego. Dłużej generał nie utrzyma w ryzach takiej dziewczyny, stwierdził, przyglądając się namiętnym ustom ukochanej. Co powinien zrobić, aby zdobyć to, co wydawało się niemożliwe do osiągnięcia?, zadawał sobie znowu to bolesne pytanie. Może zrealizowałby swoje plany, gdyby dostarczył przełożonym zakonspirowanego szpiega, powiedzmy angielskiego? Czy to by wystarczyło, aby choć trochę zbliżyć się do Lucyny? Nie miał wątpliwości, że warto spróbować i natychmiast pomyślał o mężu Lilki. 146

Kapitanie Halman, przyznaj się, co ty naprawdę robisz w wojsku polskim? Nie tkwisz w nim przecież z miłości do partii i do Związku Radzieckiego. To nie w twoim stylu, Wołodia, znam cię na tyle dobrze, aby w to nie wierzyć. Chyba mi nie zaprzeczysz, prawda? Uiścił rachunek i wstał od stolika, porażony pewną myślą. Był nią tak bardzo podekscytowany, że nie zauważył spojrzeń pięknej dziewczyny, która bezskutecznie próbowała zwrócić jego uwagę, a kiedy jej się to nie udało i muzyka zaczęła znowu grać, nieco naburmuszona podała rękę pyzatemu adiutantowi swego ojca.

– Proszę uważać, to bardzo cenny instrument! – Włodek strofował tragarzy wnoszących stare pianino na drugie piętro. Zarumieniona z wrażenia Emilka stała przy drzwiach, nie wiedząc, jak ma zareagować. – Ja naprawdę nie mogę... – Nie powiedziała jednak nic więcej, bo Włodek, nie zważając na tragarzy, zamknął jej usta pocałunkiem. Dość długo zastanawiał się, co dać Emilce w prezencie. W jej skromnym mieszkaniu niczego nie brakowało. Kupna ubrania by nie zaryzykował. Perfumy nie wchodziły w grę – za żadne skarby nie chciał utracić jej naturalnego zapachu. Zmęczony tym bezowocnym zastanawianiem się, przypomniał sobie wreszcie, że podczas Wigilii ubolewała nad tym, że jest skazana na okropną muzykę z kołchoźnika, bo nie ma pianina. Kupił więc je za wszystkie swoje oszczędności i teraz był zupełnie spłukany, ale patrząc na radość Emilki, nie żałował, że zdobył się na ten prezent. – Zagrasz mi coś ładnego wieczorem, dobrze? – Wciągnął ją do kuchni i opierając o kredens, obsypywał pocałunkami. – Ale ty zaśpiewasz? – Próbowała powstrzymać jego ręce niecierpliwie wdzierające się pod jej spódnicę. Przecież Piotruś był w drugim pokoju, a tragarze i stroiciel pianina jeszcze nie wyszli z mieszkania! „To potem?” Włodek zadał to pytanie takim tonem, że nie mogła mu się oprzeć i zgodziwszy się, lekko zmieszana poprawiła włosy i pośpiesznie wyszła z kuchni. 147

Zgodnie z obietnicą, widywali się bardzo często. Włodek zamieszkał na Mokotowie, zaledwie parę przystanków tramwajowych od jej mieszkania, razem z poznanym na kursach w Rembertowie oficerem, również kawalerem. Obaj byli pedantami i obaj mieli na mieście „inne zobowiązania”. Julian, doprowadzony do ostateczności wrzaskami bliźniąt niedawno urodzonych przez sąsiadkę, poszedł w ślady Włodka i postanowił się wreszcie wyprowadzić z zapluskwionego, obskurnego pokoju. Nie mogąc zastać przyjaciela pod nowym adresem, zadzwonił do Emilki i zakomunikował o swojej decyzji. – Wreszcie – skomentował Włodek dość ironicznym głosem. – Masz rację, za długo męczyłem się w tej norze – zgodził się Julek. – Pewnie jeszcze bym się zastanawiał nad zmianą mieszkania, ale Juliusz wraca. – „Poeta” przyjeżdża ze swoich gór? To była nowość! Koniecznie muszą się wszyscy spotkać. Najlepiej u Emilki, oczywiście, jeśli ona się na to zgodzi. – Jest jeszcze jedna sensacja – ogłosił Julek. – Muszka się odnalazła. – Żartujesz? Włodek, podekscytowany tymi dobrymi wieściami, nabrał powietrza do płuc. Przypomniał sobie, jak mało mieli wiary w odnalezienie się żony „Poety”, a on, nie zważając na ich powątpiewanie, uparcie twierdził, że ona żyje, i nie ustawał w poszukiwaniach. Muszka została odnaleziona w Palestynie. Zamieszkała tam po wyjeździe ze Szwecji. Była jednak poważnie chora i oczekiwała na operację. Gdyby nie to, natychmiast przyjechałaby do Juliusza, którego kocha nad życie i za którym bardzo tęskni. Są więc jeszcze skazani na rozłąkę. Tak pisała w liście, przekazanym „Poecie” przez jego przyjaciela Maksa. Włodek był tak uradowany tymi nowinami, że chwycił Piotrusia w ramiona i kilka razy podrzucił go do góry. Dzieciak był wniebowzięty i chichotał ze szczęścia. Włodek pomyślał, że nigdy nie powinien obrażać się na życie. W tak prosty i nieoczekiwany sposób dało mu drugą szansę. – Coś się stało? – spytała Emilka, zaskoczona niecodziennym zachowaniem swoich obu mężczyzn. 148

– Nic – odpowiedział nieco szorstko i zobaczył, że posmutniała. Ukucnęła i zamiatała brud wniesiony przez tragarzy do mieszkania. Przez chwilę przyglądał się jej w milczeniu, a potem zapytał: – Czy już postanowiłaś, dokąd się wybierzemy na wakacje? – Pojechalibyśmy razem? – spytała, chwytając jego radosne spojrzenie. Chciał zatrzymać tę chwilę na zawsze. – Jeśli zgodziłabyś się wyjść za mnie, to byłaby to nasza podróż poślubna. Bo chyba wiesz, że ja cię... – Nie skończył zdania. Jakaś tajemnicza siła wymazała z jego pamięci to słowo. Pomógł Emilce wstać i mocno ją objął, a kiedy się do niego przytuliła, poczuł jej całkowite oddanie. I wówczas przyszedł spokój.

– Załatwiłem rowerek dla siostrzeńca pana majora – pochwalił się śledczy Wirek. – W samą porę. – Feliks westchnął. – Wkrótce są jego urodziny. Mówiłem ci, że jest najlepszym uczniem w klasie? Odziedziczył zdolności po Hirschach. My wszyscy tacy byliśmy. Rodzice nawet nie wiedzieli, do której klasy chodzimy, bo nie mieliśmy z nauką żadnych problemów. Wirek stał przed nim jakby w oczekiwaniu. – Jakaś inna sprawa? – Mamy te materiały z Elbląga, wie pan o kim. Feliks aż zagwizdał z zadowolenia. – To ty mi tu głowę rowerkiem zawracasz, dawaj je natychmiast. Wirek, kładąc na biurku pękatą teczkę, zauważył zdjęcie młodej dziewczyny, ale nie zdążył mu się przyjrzeć, bo szef pośpiesznie schował je do szuflady. Feliks dostrzegł ciekawskie spojrzenie śledczego, uznał jednak, że najlepiej będzie, jak je zignoruje. – Na samym końcu jest protokół z przesłuchania dowódcy strażnicy – zauważył Wirek. – Czytałeś? Śledczy pokręcił przecząco głową. – Przejrzałem tylko. 149

– No to siadaj tutaj. – Feliks wskazał na stojące obok krzesło. – Będziemy go czytać razem. Jeśli cokolwiek wyda ci się dziwne... – Tak, wiem, mam natychmiast zameldować. – Nie meldować, zakuta pało, powiedzieć mi! Jasne? Po chwili Feliks pogrążył się w lekturze. Po przeczytaniu każdej kolejnej strony utwierdzał się w przekonaniu, że w końcu znalazł to, czego szukał. Mam cię, z zadowoleniem mruknął do siebie, analizując fakty. Józef Formela był gdańszczaninem, podobnie jak kapitan, który zaproponował, że go przesłucha. Już po pierwszych paru minutach po zmianie śledczego zaczęły mu się otwierać usta. Bez namowy, bicia czy jakiejkolwiek innej przemocy stosowanej wcześniej. I co się działo dalej? Żołnierz, na prośbę kapitana, podał posiłek, po którego zjedzeniu aresztant zaczął natychmiast wymiotować. Skłonność do torsji pojawiła się nawet u samego dowódcy strażnicy. – Jak to można zrobić? – spytał na głos Feliks. – Co takiego? – odparł Wirek z tak tępą miną, ze znudzeniem odkładając kolejną stronę protokołu, że Feliks stracił ochotę na wyjaśnianie mu czegokolwiek, ale mimo to dodał: – To rzyganie. Śledczy zamyślił się, a Feliks machnął ręką ze zniecierpliwieniem, ale ku jego zaskoczeniu Wirek po chwili powiedział: – Słyszałem, że podczas wojny, zdaje się w czterdziestym roku, sabotażyści rozpylili w warszawskiej restauracji przeznaczonej tylko dla hitlerowców środek na rzyganie. Podobno Niemcy wpadli wówczas w panikę. Feliks uniósł głowę z zaciekawieniem i wyczekująco patrzył na drapiącego się po głowie śledczego. – Pamiętam już, to była „Adria” – powiedział z entuzjazmem w głosie. Feliks skrzywił się z niesmakiem i podejrzewając podwładnego o złośliwość, zbył jego informację milczeniem i powrócił do lektury. Był rozczarowany, kiedy przeczytał, że kapitan Halman opuścił strażnicę kilkanaście minut przed incydentem. Pojawiły się jednak inne ciekawe fakty. Dowódca wopistów został rozbrojony przez aresztanta, który używając go jako żywej tarczy, wydostał się ze strażnicy. Szef wopi150

stów nawet podczas przesłuchania nie mógł sobie uświadomić, jak do tego doszło. Utrzymywał, że aresztant go rozbroił, grożąc pistoletem. Relacja pozostałych żołnierzy, uczestniczących w zajściu, była trochę inna. Formela strzelał z broni ich dowódcy i go zranił. – Czy nadal utrzymujecie, że aresztant miał inną broń? – Mam stuprocentową pewność. Śledczy jej nie mieli. Stwierdzili, że dowódca wymyślił tę historyjkę, żeby się usprawiedliwić. Musiał przecież jakoś wyjaśnić ucieczkę Formeli. Major Hirsch mu jednak uwierzył. – Czy rozpoznaliście, jaka to była broń? – Wydaje mi się, że to browning... Feliks przymknął oczy – browning. Ten pistolet uratował jemu i Halmanowi życie. Można powiedzieć, że sam trafiał do celu. W zamyśleniu zaczął obgryzać paznokieć kciuka. Musiał sobie przypomnieć, gdzie ostatni raz widział ten pistolet. I u kogo!

– Ja zawiozę Piotrusia do babci – zadeklarował się Włodek. Zaledwie parę godzin po ich powrocie z dwutygodniowego urlopu w Krynicy Górskiej zadzwoniono do Emilki ze szpitala, zawiadamiając, że natychmiast ma się tam stawić. W przedpokoju panował okropny rozgardiasz, wszędzie stały pootwierane walizki, z których Piotruś powyciągał brudne ubrania. – Pojechałbyś z nim? – Emilka zatrzymała się zaskoczona w pół kroku. Nie przypuszczała, że Włodek się na to zdecyduje. Spotkanie z matką jej zmarłego męża będzie przecież dla niego bardzo krępujące. Nie taiła przed teściową swoich planów na przyszłość, a starsza pani, poznawszy jej narzeczonego, nie kryła niezadowolenia z tak „niestosownego wyboru” dokonanego przez synową. – Odprowadzałem cię przecież tam tyle razy. Bądź spokojna, poradzimy sobie bez żadnych problemów. Podszedł do Emilki i ją objął. Wzdrygnęła się lekko, wskazując spojrzeniem na bawiącego się obok syna. Wiedział, że nie życzyła 151

sobie żadnych pieszczot w obecności dziecka, ale w tej chwili wydało mu się to przesadne. – Nie zobaczymy się przez cały tydzień – powiedział z lekkim wyrzutem. – Jak to? Nie mówiłeś nic o wyjeździe. – Emilka była zaskoczona. – Jadę... na poligon – wyjaśnił z pewnym wahaniem. – Przepraszam, jeśli ci o tym nie powiedziałem. Nie zapomniał o wyjeździe, ale nie znalazł okazji, aby wspomnieć o nim Emilce. Włodek zdawał sobie sprawę z tego, że przez ostatnie lata oduczył się rozmawiać i teraz ma problemy nie tylko z wyrażaniem swoich uczuć, lecz także z podawaniem informacji. – Odpoczniesz trochę ode mnie – zażartował i aby skryć się przed Piotrusiem, wprowadził Emilkę do pokoju i namiętnie całował ją w usta. Po chwili poczuł z zadowoleniem, że jej ciało staje się mu powolne. – Będę tęsknić – wyszeptała. Spędził z Emilką w Krynicy dwa wspaniałe tygodnie, chociaż nie była to ich podróż poślubna i nie mieszkali w jednym pokoju. Nie podobało mu się, że Emilka zwleka z wyznaczeniem daty ślubu. Nie przypuszczał, że jeszcze kiedyś zechce się ożenić, ale skoro już podjął tę decyzję, to chciał ją zrealizować natychmiast i drażniło go niezdecydowanie Emilki. – Co będziesz chciała robić po moim powrocie? I jak? – droczył się z nią, wiedząc, że nie czuje się swobodna, gdy porusza intymne tematy. Bardzo się z tego cieszył, bo uważał, że skromna kobieta okaże się świetną żoną. Nie to, co niektóre! W końcu musiał się jednak oderwać od ślicznej, opalonej górskim słońcem lekarki i, wziąwszy jej syna za rękę, wyruszyć na przejażdżkę po Warszawie. Na przystanku panował okropny ścisk. Oczekujący na tramwaj byli mocno poirytowani. „Za nic nas mają, nie dość że jeździmy stłoczeni jak śledzie w beczce, to jeszcze wciąż się spóźniamy”, utyskiwali na codzienne niedogodności komunikacyjne. W końcu po długich minutach oczekiwania dostrzegł w oddali tramwaj. Tłum ruszył ku przodowi wysepki. – Nóżki bolą – poskarżył się Piotruś. Włodek unosił zmęczone dziecko, by posadzić je sobie na ramionach, i wówczas zobaczył, jak 152

bezpański pies obsikuje słup ogłoszeniowy z okolicznościowym plakatem na lipcowe Święto Odrodzenia Polski. – Oj, nieładnie – mruknął, rozbawiony tym widokiem. Już miał ruszyć z Piotrusiem za ciżbą, gdy nagle dostrzegł na przeciwległym przystanku Juliana, który właśnie wysiadł z tramwaju. – Julek! – zawołał zdziwiony wyrazem jego twarzy. Sarnowski odwrócił się i momentalnie przeszedł na drugą stronę. – Coś się stało? Jesteś chory? – zaniepokoił się Włodek. Ten pokręcił przecząco głową. – Ze mną wszystko w porządku. To Juliusz ma kłopoty. Prawie dwa tygodnie temu aresztowała go bezpieka. Przychodziłem codziennie do mieszkania pani Rodziewiczowej. Już zacząłem myśleć, że ciebie też zamknęli – powiedział jednym tchem i nie bacząc na tłum, rozpłakał się jak dziecko.

Juliusz Sarnowski już kolejną dobę siedział na stołku stojącym pośrodku celi. Każda próba zapadnięcia w sen kończyła się interwencją strażnika, który waląc w drzwi, wrzeszczał: „Ty zawszony renegacie! Ty psie!”. Te wyzwiska padały również podczas rozpoczynających się w nocy przesłuchań trwających po osiemnaście, dwadzieścia godzin. Wszystko, co tutaj przeżywał, stanowiło ciąg udręki, która nie miała dla niego ani początku, ani końca. Kiedy to było, gdy po raz pierwszy wszedł do celi? Tydzień, miesiąc temu? Powinien pamiętać takie szczegóły, mogą mu się jeszcze przydać. Ale do czego? Miał przeczucie, że żywy stąd nie wyjdzie. Wepchnięto go wówczas do piwnicy, której okienko znajdowało się na tym samym poziomie co więzienne podwórko. W celi przebywał inny mężczyzna, na pierwszy rzut oka w jego wieku, który po kilku minutach rozpoczął rozmowę. „Poeta” z przerażeniem patrzył na jego wychudzone ciało pokryte sińcami. – Bardzo boli? – spytał naiwnie. – Nie wiem, czy dłużej wytrzymam – przyznał się współwięzień. – Wie pan, co oni tutaj robią? 153

I nie zwracając uwagi na reakcję nowego aresztanta, zaczął opisywać tak wyrafinowane tortury, że Juliuszowi grdyka drgała ze strachu. Polewanie zimną wodą, zamykanie w karcerze, w którym godzinami tkwiło się w półleżącej pozycji, zanurzanie w nieczystościach, niekończące się przesłuchania, podczas których bito i katowano bezlitośnie, a jakby tego było mało, dziesiątkował więźniów tyfus roznoszony przez wszy. – Ja stąd zaraz wyjdę – oświadczył Juliusz. – To jakaś pomyłka. W żadnym wypadku nie zamierzał znosić czegoś tak okropnego. Sama myśl o bólu go paraliżowała. – Hm – prychnął współwięzień i demonstracyjnie odwrócił się do niego plecami. Po tygodniu zamknięcia Juliusz domyślił się, że ten skatowany mężczyzna był donosicielem, który miał pomóc śledczym w zaszczuciu nowego aresztanta. Nie miał mu jednak za złe tego, że cudzym kosztem próbował ratować się przed dalszymi męczarniami. Podczas pierwszego przesłuchania „Poeta” poważnie potraktował swoich oprawców, kiedy wypytywali go o szczegóły z jego życia. Na każde pytanie odpowiadał z namysłem i rzeczowo. Na samym wstępie przyznał, że utrzymywał korespondencję z obywatelem szwajcarskim, ale nie miała ona charakteru szpiegowskiego. Jedynym jej celem było odnalezienie żony, do którego w rezultacie tejże korespondencji doszło. Zadowolony i trochę zmęczony opowiadaniem wrócił do celi i już miał się położyć na pryczy, gdy został wezwany na kolejne przesłuchanie. Karuzela pytań ruszyła od nowa. W tej chwili był tak otępiały z bólu i zmęczenia, że z jego głowy ulotniły się wszystkie myśli oprócz jednej: czy Julian dowiedział się o jego aresztowaniu? Odbyło się ono poza domem, gdy szedł do pracy, więc może Julek nie wiedział, że zamknięto go w więzieniu. Może myślał, że coś mu się przytrafiło? Szukał po szpitalach i zwątpił w jego odnalezienie. Juliusz zamierzał wysłać mu gryps, ale nie łudził się nadzieją, że kuzyn go otrzyma. Człowiek, który miał go wziąć, mógł być przecież także kapusiem. Walenie w drzwi powstrzymało jego głowę przed opadnięciem na piersi. Nie powinien myśleć o śnie ani o tym, że dłużej bez nie154

go nie wytrzyma. Spojrzał na swoje opuchnięte stopy, które niemal wylewały się z butów. Tym razem było to walenie w drzwi poprzedzające kolejną turę przesłuchań. Ale zanim one nastąpiły, przyniesiono mu pierwszy od aresztowania ciepły obiad i kubek kawy. Zjadł wszystko łapczywie i nieco pokrzepiony na duchu poszedł za strażnikiem do sali przesłuchań. Na chwilę zostawiono go samego. Podszedł natychmiast do okna, za którego kratami świeciło słońce. Poraziło go światło pogodnego dnia, ale mimo to nie zamykał oczu, chcąc zachować w sobie jego blask. Usłyszał, że ktoś wszedł do pokoju, ale, oślepiony, nie mógł dostrzec osoby. – Juliusz, bracie! Głos brzmiał serdecznie i znajomo. – Nie poznajesz mnie? Przetarł oczy pięściami. – Feliks? Nie do wiary! Stał przed nim Feliks Hirsch ubrany w wojskowy mundur. – Aleś się, bracie, wpakował! – powiedział, poklepując go po plecach. – Czy ty wiesz, o co tu chodzi? To jakaś absurdalna pomyłka – poskarżył się Juliusz i z wdzięcznością przyjął od kolegi papierosa. – Wbrew twoim przypuszczeniom to nie jest paranoja – odpowiedział Feliks i zaciągnął się dymem. – To dość logiczny ciąg wydarzeń i okoliczności. Czy ktoś ci już powiedział o Włodku Halmanie? – O Włodku? – zdumiał się „Poeta”. – On to dopiero wpadł w poważne tarapaty! Niedawno go aresztowano. Ciąży na nim oskarżenie o współpracę z angielskim wywiadem. Został przez niego wysłany do penetrowania zabezpieczenia naszej granicy morskiej. – Niemożliwe! – oburzył się Juliusz. – Włodek by tego nie zrobił. – Nie? A wiedziałeś, że był z Gdańska? I że poszukiwano go za zabójstwo? A o jego angielskiej macosze słyszałeś? Jej ojciec jest emerytowanym oficerem brytyjskiego wywiadu. 155

Juliusz skończył papierosa i wyciągnął rękę po następnego. Feliks dostarczał mu mieszanki częściowo znanych i nieznanych faktów i zaczynało mu się od nich kręcić w głowie. – Nigdy go o takie rzeczy nie podejrzewaliśmy, prawda? – mówił Feliks, a papierosowy dym spowijał mu nozdrza. – Wydawałoby się, że wspólne przeżycia wojenne są niezawodnym probierzem ludzkiej uczciwości. Braterstwo krwi do niej przecież zobowiązuje, nie sądzisz? Juliusz czuł w głowie coraz większy zamęt. – Czy ty miałeś pistolet Wołodii? Pamiętasz, chodzi o tego browninga, z którym przez pewien czas się nie rozstawał? – O browninga? – powtórzył Juliusz mimochodem. – Uczył cię z niego strzelać. Bez nabojów. Przypominasz sobie? To było w Zahorzu. Juliusz nabrał powietrza, aby opowiedzieć historię pistoletu, dzięki któremu przeżył wojnę, ale nagle zmienił zdanie. Jeśli przy Włodku znaleźli nielegalną broń, to po co miałby go jeszcze bardziej pogrążać. Po śmierci Lili i ich dziecka przeżył wystarczająco wielką tragedię. – Przypominam sobie, że uczył mnie strzelać. Ale czy to był browning, tego nie wiem – próbował odciąć się od sprawy Włodka. Przez parę godzin Feliks dokładał wszelkich starań, aby odświeżyć Juliuszowi pamięć, ale jego wysiłki okazały się daremne. Sarnowski twierdził uparcie, że niczego na temat broni Włodka nie wie, a na koniec, po wielu namolnych pytaniach i oskarżeniach Halmana, powiedział: – Wiesz co, wydaje mi się, że jednak coś pamiętam. To nie był browning Włodka. To była twoja broń, Feliksie. – Po czym spojrzał na niego wzrokiem niewiniątka. Wówczas Feliks nie wytrzymał. Rozjuszony, jednym ciosem pięści złamał Juliuszowi nos.

Wezwanie Emilki do szpitala okazało się złośliwością szefowej, która chciała jej zakłócić ostatni dzień urlopu. Osiągnęła swój cel w pełni. Beztroski nastrój, wywołany bliskością Włodka, którą cieszyła 156

się przez dwa tygodnie, prysnął. Po bezsensownej wizycie w szpitalu wracała do domu pełna urazy i złości. Czekały ją długie godziny prania i prasowania. U rzeźnika kobieta, stojąca przed nią w kolejce, wykupiła ostatni ochłap mięsa. Musiała więc zadowolić się kaszanką, której nie cierpiała. Zrobienie wszystkich zakupów zabrało jej dwa razy więcej czasu niż zwykle, pewnie dlatego, że wyszła z wprawy i rozleniwiona urlopem straciła szybkość i determinację. Kiedy na domiar złego zauważyła, że winda nie działa, nie miała już nawet siły się denerwować. To był jeden z tych okropnych dni, kiedy nic jej się nie udawało. Może jednak nie wszystko stracone i ten dzień, choć pod koniec, stanie się dla niej szczęśliwy, łudziła się, czując kłucie w podbrzuszu. Jeśli okaże się, że nie jest w ciąży, to zniesie wszystkie inne pechowe zbiegi okoliczności. Zapewnienia Włodka, że będzie ostrożny, były zbyt pochopne. Na wczasach nie udało im się za każdym razem uważać i Emilka umierała teraz ze strachu. Przyglądając się, jak Włodek baraszkuje z Piotrusiem, można było odnieść wrażenie, że niczego tak bardzo nie pragnie jak licznego potomstwa. Były to jednak pozory. Jej narzeczony stanowczo oświadczył: „żadnych dzieci, twój syn nam wystarczy”. Emilka także nie pragnęła po raz kolejny zostać matką. Zbyt dobrze pamiętała bezsenne noce spędzone na uspokajaniu płaczącego niemowlęcia. Zastanawiała ją jednak determinacja Włodka. Nie rozumiała, dlaczego nie chciał mieć dziecka, i dręczyła się domysłami, co się stanie, jeśli mimo ich starań zaszła w ciążę. Czy Włodek ją wtedy porzuci, czy zdecyduje się na natychmiastowy ślub? Ona sama nie była jeszcze gotowa na zawarcie małżeństwa. Podjęcia decyzji nie ułatwiały jej wcale nalegania Włodka, a kiedy się dowiedziała, że jej narzeczony zamierza od jesieni uczęszczać na zajęcia dla oficerów na nowo utworzonej Wojskowej Akademii Politycznej, postanowiła z nią poczekać. Zamyślona, postawiła siatki przed drzwiami i przekręciła klucz w zamku. Włodek był w mieszkaniu i z kimś rozmawiał. – Nie wierzę, żeby to był powód. – Wcale ci się nie dziwię, bo, ogólnie rzecz biorąc, masz z wiarą kłopoty – usłyszała głos Juliana. – Zamknęli go za list, który dostał 157

od Maksymiliana ze Szwajcarii. Nie dopuszczają mnie do niego, mimo iż jestem prawnikiem. Na moment zapadła przygnębiająca cisza. – Musisz coś zrobić. Masz przecież te swoje partyzanckie znajomości. – Julek, czy ty mu coś mówiłeś o Laurze? – O Laurze? To, że wyjechała... – Mein Gott, wziął go na konwejer! Emilka wzdrygnęła się przestraszona, bo Włodek pojawił się w przedpokoju cicho jak kot. – Wróciłaś – powiedział obojętnym głosem i nawet na nią nie spojrzawszy, poszedł do łazienki. Zaniepokojona usłyszaną rozmową, przywitała się z Julianem, a kiedy wyjaśnił jej powód swojej wizyty, zrobiło jej się tak słabo, że musiała natychmiast usiąść na krześle. Znowu się zaczynało. Los chyba się na nią uwziął i ona nigdy nie zazna spokoju. To wspomnienie było tak przerażające, że nie chciała do niego wracać i dlatego nie powiedziała o nim Włodkowi. Tydzień po śmierci Romka funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa zapukali do drzwi jej mieszkania. Mieli nakaz aresztowania jej męża za przynależność do AK. Obawiała się, że rozwścieczeni informacją o jego śmierci, zabiorą ją i dziecko, na szczęście skończyło się tylko na przeszukaniu mieszkania. Kiedy wypytywali ją o kontakty męża, przetrząsając jej bieliznę, przez głowę przemknęła jej bluźniercza myśl, że Romek miał szczęście, umierając zaledwie kilka dni wcześniej. – Czy myśli pan, że Włodek może cokolwiek pomóc? – spytała drżącym głosem. – Chyba tylko on. Juliusza przesłuchuje jego przyjaciel, Feliks Hirsch. – On? Przecież ten człowiek nie żyje! – wykrzyknęła Emilka i dostrzegła, że w drzwiach stanął Włodek. Twarz miał tak posępną, a w oczach tak złowieszczy płomień, że po raz drugi przypomniała sobie pewną marcową noc 1941 roku, podczas której przekonała się, do czego jest zdolny jej ukochany. – Żyje. Na nieszczęście dla wszystkich, żyje – odezwał się bardzo cichym głosem Włodek. 158

– Dlaczego tak o nim mówisz? Nie pamiętasz, że uratował mnie i mamie życie?! Jeszcze niedawno przypominała mi o tym w liście i pytała, czy wiem, co się z nim dzieje. Włodek obrzucił Emilkę ponurym spojrzeniem i ignorując jej pytanie, zwrócił się do Julka: – Czy nie rozumiesz, że jemu chodzi mnie? A skąd Julian miał to wiedzieć? Nie wyjawił mu przecież, kim był Feliks dla Lili Lesow. Teraz też nie zamierzał mu tego wyjaśniać. Zresztą Julian, chociaż był zdumiony, bez względu na okoliczności pragnął tylko jednego, aby uratował jego ciotecznego brata. Przez chwilę milczał, a potem obrócił się na pięcie i wyszedł na korytarz. Julek pobiegł za nim, niespokojnie pytając: – Dokąd idziesz? – Do pułkownika. A do kogo innego mam iść? – powiedział, nawet na niego nie spojrzawszy. Emilka stała zdezorientowana przy drzwiach, licząc, że może jednak się odwróci i odezwie do niej. Na próżno. – Czy pan coś wie na ten temat? Proszę mi powiedzieć – zwróciła się do Juliana. – Kim jest ten pułkownik? I... kim jest Laura? Sarnowski milczał, wpatrując się w podłogę, a Emilka z ogromnym zdumieniem stwierdziła, że nic nie wie o człowieku, za którego miała zamiar wyjść za mąż. – A konwejer, co to jest konwejer?

Juliusz Sarnowski po wielu dniach i nocach bezustannych przesłuchań wiedział już, czym jest połączony z bezsennością i głodem konwejer, podczas którego śledczy zmieniają się jak w kalejdoskopie. Wiedział już również, że jedni z nich tylko udają życzliwych, współczując złamanego nosa i złego traktowania, a inni są chyba po prostu sobą. Do tych pierwszych zaliczał się Feliks, który z przyjaciela chroniącego go niegdyś przed niebezpieczeństwem zmienił się w bezwzględnego oprawcę. Feliks pojawił się na Rakowieckiej jeszcze parę razy, ale już nie rozmawiał z Juliuszem ani tym bardziej nie częstował go papierosa159

mi. Przysłuchiwał się tylko przesłuchaniom i dawał znak do rozpoczęcia bicia. Tej nocy zajął się nim nowy śledczy, kolejny z pozornie „życzliwych”. Nie musiał go nawet prosić o papierosa, gdyż sam wyciągnął do niego paczkę. – Szczerze współczuję – powiedział. – Tutejszego turnusu? – spytał „Poeta” i zaciągnął się z lubością dymem. – Nie. – Śledczy pokręcił przecząco głową i po krótkiej chwili milczenia wyjaśnił: – Stanu zdrowia żony. Juliusz spojrzał na niego podejrzliwie. – Żona jest w kiepskiej formie, gdyż przebywała w obozie koncentracyjnym, ale z pewnością wyzdrowieje – oświadczył. Śledczy spojrzał na niego współczującym wzrokiem. – To nikt panu nie powiedział? Że nie będą jej operować, bo stan ciężki, a w zasadzie beznadziejny. Wczoraj przyszedł telegram z Izraela. Juliusz skamieniał. Muszka! Po tylu latach poszukiwań wymknie mu się do krainy ciemności, z której parę tygodni wcześniej ją wyprowadził. To nie jest sprawiedliwe. Nie panował nad sobą i łzy żalu i bezsilności płynęły mu po policzkach. Wszystkie jego starania okazały się daremne! – Chłopie, nie poddawaj się! – Śledczy klepał go po plecach. – Przecież mógłbyś ją jeszcze zobaczyć, zanim umrze. Majorowi Hirschowi tak bardzo zależy na tej informacji o browningu. Możesz z nim wejść w układ. – Myśli pan, że by się zgodził? – Jestem tego pewny. Mogę zaraz do niego zadzwonić, żeby przyśpieszyć załatwianie formalności. Jutro miałbyś paszport i bilet na samolot. Nigdy nic nie wiadomo, może żona poczuje się lepiej na twój widok. Śledczy wyszedł, a Juliusz podczas jego nieobecności oparł głowę o biurko i zapadł w drzemkę. Kiedy po półgodzinie śledczy pojawił się ze zgodą Hirscha, „Poeta”, jak na warunki więzienne, zdążył się już całkiem nieźle wyspać. 160

– Najlepiej będzie, jak napiszę do majora – oświadczył śledczemu. – A pan mu zaniesie ten list. Wyznam w nim całą prawdę o browningu. Może to go zadowoli.

Szczęście wydawało się uśmiechać do Feliksa. Tak jak przypuszczał, szczeniak, z którym spacerował w pobliżu miejsca zamieszkania generała, wzbudził zainteresowanie Lucyny. Zachwycona nieporadnością tego włochatego stwora, obsypywała go pieszczotami, czule do niego przemawiając. Feliks postarał się zwrócić jej uwagę również na własną osobę i osiągnąwszy swój cel, kończył teraz spacer z psem, odprowadzając piękną siedemnastolatkę pod jej dom. – Wygląda pani tak czarująco z tym pieskiem, że chętnie bym go pani podarował. Ale, niestety, należy on do mojego ośmioletniego siostrzeńca – powiedział, całując dłoń swej ukochanej. – Nie mogłabym pozbawić dziecka jego przyjaciela. – Uśmiechnęła się do niego tak uroczo, że z wrażenia potknął się o wystającą płytę chodnika. – Poza tym mój ojciec nie pozwala mi trzymać zwierząt w domu. Wstrętny tyran! Jak może być tak nieczuły na potrzeby swojej córki, oburzył się Feliks, zadowolony z tego, że zyskał pretekst do kolejnych spacerów po tej okolicy. Pogwizdując pod nosem, wracał na Oczki, gdzie z niecierpliwością czekał na niego Wirek. – Mam zeznanie Sarnowskiego – oznajmił z kamienną twarzą, podając mu zaklejoną kopertę. – Takie miał wymagania – dodał, usprawiedliwiając się. – Dobra, dobra, nieważne. – Feliks błyskawicznie przebrał się w mundur, a potem zasiadł za biurkiem i jednym ruchem ręki rozerwał kopertę. Nagle rozległ się jego pełen wściekłości wrzask: – Wireeek! Do pokoju wbiegło jeszcze kilku innych oficerów, święcie przekonanych, że major Hirsch dostał ataku apopleksji. 161

Nie mogę już dłużej ukrywać, że posiadam pewną wiedzę o browningu, którą mimo skomplikowanych okoliczności – braku dostępu do źródeł – postaram się przekazać. Robert Browning był wybitnym wiktoriańskim poetą. Zasłynął z napisania wielu poematów historycznych. Żonaty z Elizabeth Barrett, również poetką...

– Muszę cię ostrzec, chłopcze – Marecki mówił do niego ojcowskim tonem. – Mieszając się w tę sprawę, narażasz się na poważne kłopoty. Możesz skazać się na ostracyzm. Włodek miał ochotę wzruszyć ramionami. Zawsze był traktowany z podejrzliwością i nigdy nie został uznany za „swojego”. W Gdańsku był ni to Żydem, ni to Polakiem, w Wilnie – Niemcem, w Anglii – „czerwonym”, gwardziści mieli go za inteligenta, a teraz już od paru lat uznawano go za człowieka pułkownika Mareckiego. Jego tożsamość została tak rozmyta, że sam miał coraz większe problemy z jej określeniem. – Dlaczego postanowiłeś napisać skargę na tego majora? Ci z Zarządu Informacji to jednak nasi koledzy. Włodek zachował się bardzo niesłużbowo, bo walnął pięścią w starannie uporządkowane biurko Mareckiego, wprowadzając tym wybuchem irytacji swojego przełożonego w takie zdumienie, że aż zadrgały mu wąsy. – Ponieważ tam nie ma miejsca dla psychopatycznych sadystów. – Ciii. – Marecki miał na tyle niepewną minę, że Włodek zaczął przypuszczać, że również w gabinecie pułkownika zostały założone podsłuchy. Jeśli taki komunista jak „Adam” obawia się o swoje bezpieczeństwo, to zapewne już niedługo wszyscy wymordujemy się w obsesyjnym poszukiwaniu winnych, pomyślał. Mimo urlopu doszły do niego wieści o rozpoczętym „procesie generalskim”. Aresztowano tylu wartościowych oficerów. Atmosfera podejrzliwości była tak gęsta, że można ją było kroić nożem. 162

Chociaż w Wojskowej Akademii Politycznej aż roiło się od donosicieli, to jednak wśród uczących się tam oficerów zdarzali się całkiem przyzwoici ludzie. Pod koniec roku nauki czuć już było wyraźne napięcie. Pięciu uczestników kursu oddało legitymacje partyjne, a kilku starało się dostać zgodę na zwolnienie ze służby wojskowej ze względu na zły stan zdrowia. On nie mógł nawet o tym marzyć. Gdyby podjął takie starania, musiałby natychmiast wrócić do swojego Mefistofelesa – pułkownika, a tego za wszelką cenę chciał uniknąć. – Będą z jeszcze większą determinacją szukać na ciebie haków. – Marecki westchnął, dostrzegając po raz kolejny, że na upór jego podwładnego nie ma lekarstwa. – Jeśli znajdą twoją siostrę i... tego jej męża. – To małżeństwo i tak wkrótce się rozpadnie – zareagował natychmiast Włodek. – Laura wyszła za niego, żeby mógł wyemigrować do Australii. Kiedy siostra go o tym powiadomiła, potwornie się zdenerwował i wystosował do niej bardzo ostrą odpowiedź. Czy Laura zapomniała już o historii z Benem Williamsem i swoich tragicznych przeżyciach? Wcale nie sugeruje, że Józik ma podobne usposobienie, ale ona przecież w ogóle go nie zna. Pamięta Formelę jedynie z czasów dzieciństwa, kiedy był jego kolegą, a przecież od tamtych beztroskich chwil upłynęło już ponad dziesięć lat. Józik na pewno się zmienił. Był w partyzantce i musiał sobie radzić w najbardziej okropnych okolicznościach. Laura nawet nie przypuszcza, co to znaczy. Nie ma pojęcia, jak takie życie zmienia człowieka. Obdziera go z czułości i pozbawia współczucia dla innych. Taki człowiek może wyrządzić krzywdę, nie zdając sobie z tego sprawy. Wskutek wojennych przejść staje się chorobliwie podejrzliwy, wszędzie wietrzy niebezpieczeństwo, ma dziwne, często trudne do zaakceptowania, przyzwyczajenia... Najlepiej więc trzymać się od takich ludzi z daleka. Kiedy skończył szyfrowanie wiadomości, rzucił na nią jeszcze raz wzrokiem i zauważył, że napisał własną charakterystykę. Rozwścieczony tym spostrzeżeniem wpadł w furię. 163

Nie podobała mu się mina pułkownika. Wyglądał, jakby z niego kpił. – Ty myślisz, że ten major Hirsch jest idiotą?! Szpera wokół ciebie. Nic wprawdzie jeszcze nie znalazł, ale jak sprawdzi nazwisko twojego szwagra, będzie cię miał w garści. – Nie zrobi tego, bo nie ma pojęcia, gdzie jest moja siostra. O tym wiedzą tylko dwie osoby, a pan pułkownik jest jedną z nich. – Nie byłbym tego taki pewny – odpowiedział Marecki. – Na szczęście dla ciebie, to nie Hirsch odpowiada za tego Sarnowskiego. – Panie pułkowniku... – Próbował zachować spokój. – Feliks, zamiast walczyć o socjalizm, kieruje się na służbie prywatnymi uprzedzeniami. Czy to nie jest wystarczający powód, aby go ukarać? Marecki pokręcił głową, przyglądając się Halmanowi ze zdumieniem. Role się odwróciły. Teraz on mógł podejrzewać, że ten zapaleniec się z niego natrząsa. – W najbliższym czasie będziesz musiał dla mnie trochę popracować. Nie wywiniesz mi się tą swoją nauką – powiedział. – Myślę, że jest ktoś, kto może pomóc ci o wiele skuteczniej niż ja. Włodek spojrzał na pułkownika, zastanawiając się, dlaczego on nie chce się mieszać w sprawę Juliusza. – Towarzysz „Witold”. Wprawdzie nie jest już ministrem, ale jego wysoka pozycja w KC... Włodek wychodził z mieszkania „Adama”, myśląc, że w relacjach między nim a pułkownikiem nastąpiło jakieś subtelne przesunięcie. Czy powinno go cieszyć, że pozycja Mareckiego słabła?

Postanowienie o zmianie środka zapobiegawczego; Warszawa, dnia 1 sierpnia 1951 roku Julian po raz kolejny czytał pismo nakazujące „uchylić zastosowany względem podejrzanego Juliusza Sarnowskiego środek zapobiegawczy – areszt tymczasowy, ze względu na ustanie przyczyn uzasadniających jego użycie”. Wciąż jeszcze nie mógł uwierzyć w to, że interwencja Włodka przyniosła tak szybko rezultaty i że „natychmiastowe wypuszczenie na wolność” nie jest mrzonką, lecz za chwi164

lę się urzeczywistni. Wprawdzie nie on przyczynił się do napisania tego pisma, ale i tak dzięki niemu odzyskał nadzieję, że wykonywany przez niego zawód nie będzie bezużyteczny. Mimo to czekając na przyjście kuzyna, obawiał się, że ktoś wyrwie mu z ręki zwolnienie z aresztu i podrze je na tysiąc drobnych kawałków. Chciał jak najszybciej opuścić to przeklęte miejsce. Niecierpliwił się więc coraz bardziej. Czemu ta cholerna procedura trwa tak długo, przecież Juliusz nie miał żadnych depozytów? Zgarnęli go tylko z teczką dokumentów kolejowych. Po blisko godzinie drzwi otworzyły się i do sali wszedł strażnik z jakimś kulejącym mężczyzną. Gdyby „Poeta” go nie zawołał, Julian nie rozpoznałby w nim swego kuzyna. Natychmiast podbiegł w stronę słaniającego się Juliusza. – Będziesz mi chyba musiał pomóc. Moje nogi... – Jego obandażowane stopy wystawały z butów, które trzeba było przeciąć, aby się w nie zmieściły. Julian ucałował zarośnięte, sine od uderzeń policzki kuzyna. – Nie martw się. Damy sobie radę. Ale kiedy wyszli z bramy więzienia na Rakowieckiej, nie był już pewien, czy doprowadzi Juliusza do przystanku tramwajowego, a o taksówce nie było nawet co marzyć. Rozglądał się nerwowo dokoła, próbując uspokajać pojękującego cicho kuzyna. Nagle kątem oka zauważył zatrzymującego się tuż za nimi czarnego opla. Takimi samochodami zwykle jeździli wysocy funkcjonariusze bezpieki. Podpuścili ich zatem. To był blef. Doskonale przeprowadzony manewr psychologiczny. Kiedy jego kuzyn był już pewny, że odzyskał wolność, kraty więzienia znowu się za nim zamkną. Co za perfidia! Nic nie pomoże im rozglądanie się na boki w poszukiwaniu drogi ucieczki. Nie zrobią przecież nawet kilku kroków. Julian poczuł, jak do oczu napływają mu łzy bezsilności. Usłyszał z tyłu odgłos otwieranych drzwiczek. – Chłopaki, szybko, nie mogę się tu zatrzymywać! – doszedł go znajomy głos. Przy ubeckim samochodzie stał Włodek w mundurze aż mieniącym się wojennymi odznaczeniami i uśmiechał się do nich od ucha do ucha. 165

Już po kwadransie znaleźli się w mieszkaniu Emilki, gdyż Juliuszowi potrzebny był lekarz. Przywitały ich wrzaski dochodzące z czwartego piętra. Sąsiedzi znowu urządzali libację. – Ale się pan nacierpiał – wyrwało się pobladłej Emilce na widok zabiedzonego mężczyzny, który ostatkiem sił wychodził z windy. – Dzięki Bogu, już po wszystkim – wyszeptała, sięgając po lekarską torbę, a potem dodała łagodnym głosem: – Teraz też będzie trochę boleć, ale to konieczne. Ukłucie strzykawki wywołało tylko uśmiech na twarzy Juliusza, któremu ze zmęczenia opadała głowa na piersi. Poprosił jednak o kawę, chcąc jeszcze przed zaśnięciem porozmawiać z przyjaciółmi. Emilka przyniosła także tarte jabłko z cukrem i usiadłszy obok „Poety”, karmiła go jak dziecko, chcąc zaoszczędzić mu każdego niepotrzebnego ruchu. Julek delikatnie odwinął bandaże i włożył nogi kuzyna do miski z letnią wodą, w której Emilka rozpuściła proszek likwidujący opuchliznę. – Nie martw się o nic, chłopie, za parę dni dojdziesz do siebie – pocieszał go Włodek. Natychmiast po przywiezieniu Sarnowskich sięgnął po butelkę wódki. – Dam panu jeszcze lek nasercowy. – Emilka zakończyła osłuchiwanie pacjenta i z wyrzutem spojrzała na Włodka. – Przestań go już męczyć. Wkrótce będzie zdrów – powiedział szorstkim głosem i nie patrząc na nią, wypił duszkiem drugą szklaneczkę alkoholu. – Oczywiście, nie mam co do tego żadnych wątpliwości – odpowiedziała i zgaszona jego reprymendą, poszła do kuchni przygotować obiad. Przyjaciele zostali sami, ale żaden z nich nie przerywał ciszy, która zaległa w pokoju. – Włodek! – wyszeptał w końcu Juliusz. – Musisz uważać. Feliks Hirsch... – Czego on chciał? – Włodek nachylił się nad „Poetą”. Słuchając jego udręczonego głosu, miał wrażenie, że zapada się w bagno, które za chwilę go pochłonie. Nie może się z niego wydobyć, bo krępują go więzy, uniemożliwiające wykonanie jakiego166

kolwiek ruchu. Przez plecy przeszedł mu zimny dreszcz, tak jak wówczas w Wilnie, gdy w cuchnącej komórce zobaczył strzelca ponarskiego, który wpadł w obłęd wskutek swoich zbrodniczych czynów. Tamten widok nie okazał się jednak dla niego wystarczającym ostrzeżeniem. Sam wstąpił na podobną drogę. Do pokoju weszła Emilka, niosąc talerze z zupą jarzynową. Kiedy postawiła je na stole, Włodek zbliżył się do niej. – Dziękuję ci za wszystko – powiedział, ujmując jej rękę, a potem przytulił Emilkę do pełnej odznaczeń piersi. Dopiero gdy poczuł na policzku wilgoć, zrozumiał, że płakała. Pogładził ją po karku pod upiętymi włosami. – To nie tak miało być, nie tak... – powtarzał przepraszająco. – Ale jest – odpowiedziała. – I my w tym koszmarze tkwimy. – On kiedyś wreszcie się skończy. Jestem tego pewien. W pokoju panował straszny zaduch, ale nie można było otworzyć okien, bo popijawa na czwartym piętrze nabierała coraz większego tempa i w całym budynku było słychać podchmielone głosy zawodzące Chacharów. Mimo tych hałasów głowa Juliusza osuwała się na poduszkę. „Poeta” po raz pierwszy od paru tygodni miał wreszcie zasnąć spokojnym snem, gdy do stojącego w rogu pokoju pianina podszedł Włodek, otworzył jego pokrywę i zaczął z całej siły walić po klawiszach. – Nienawidzę tego wszystkiego, nienawidzę! – krzyknął, zanim zamroczony alkoholem uderzył głową o klawiaturę.

Rozdział XIII Feliks stał w drzwiach i przyglądał się czarującemu widokowi. Ciemnowłosa, piękna dziewczyna, wspinając się na palce, wieszała na wysokiej choince bajecznie kolorowe bombki. Po przymocowaniu każdej ozdoby cofała się i uważnie sprawdzała, czy uzyskała zamierzony efekt. Była tak pochłonięta tą czynnością, że w zamyśleniu wysunęła czubek języka. Na koniec w pudełku została jedynie srebrzysta gwiazda. Wówczas szukając taboretu, obejrzała się i zauważyła stojącego w milczeniu obserwatora, który wpatrywał się w nią z zachwytem. – Feliks! – Zarumieniła się. – Kiedy tu przyszedłeś? – Przed chwilą – skłamał i podszedł do niej, by się przywitać. Pocałunek, który otrzymał, odebrał mu dech na kilka dobrych sekund. – Stęskniłeś się za mną? – spytała i nie czekając na jego odpowiedź, dodała: – Nie mogę się przez ciebie uczyć. – Spojrzała na niego z udawanym wyrzutem i lekko uderzyła go w ramię. – To nie jest dobra wymówka – odpowiedział Feliks, całując jej piersi przez sukienkę. – Jak ojciec się dowie, że nie przygotowałaś się do matury, nie będzie zadowolony. – Ale kiedy będę zdawać tę maturę, to tata już będzie z nami w domu, prawda? Obiecałeś! Przytulając ją mocno, pomyślał, że wydobycie generała z więzienia nie jest jedyną sprawą, którą komuś w życiu obiecał. 168

Kiedy Feliks dowiedział się o uwięzieniu ojca Lucyny, które nastąpiło zaledwie kilkanaście dni po aresztowaniu Gomułki, nie mógł otrząsnąć się ze zdumienia. Czyżby po porażce w sprawie Halmana los znowu się do niego uśmiechnął? Może ze względu na swoje imię nigdy nie poddawał się zwątpieniu i nie tracił wiary w sukces. Jeszcze tego samego popołudnia pojawił się przed domem generała. Kiedy zapukał, drzwi otworzyła mu zapłakana Lucyna. Widząc przed sobą znajomą twarz, rozszlochała się na nowo. Łzy zaczęły jej wysychać dopiero wtedy, kiedy zapewnił ją o swoich szlachetnych intencjach i o tym, że dołoży wszelkich starań, by wyciągnąć generała z więzienia. Przyglądając się urwanemu guzikowi na wysokości piersi Lucyny, o mało co nie sprzeniewierzył się danym przed chwilą obietnicom i nie wystawił na szwank swojej szlachetności, ale się opanował. Przysiągł dziewczynie, że może na niego liczyć, i pozostawiwszy swój adres, z godnością opuścił generalski dom. Jego zdaniem była to najlepsza taktyka, która zabezpieczała mu tyły. Gdyby generał został szybko wypuszczony, córka z pewnością opowiedziałaby mu o „szczerej i bezinteresownej” propozycji pomocy złożonej przez jego podwładnego Feliksa Hirscha. Otworzyłoby mu to nie tylko drogę do zawrotnej kariery, ale także generalskie serce. Nie przypuszczał jednak, że szczęście przyjdzie aż tak szybko i że już następnego dnia po powrocie z pracy zastanie przed willą czekającą na niego Lucynę z podróżną torbą w ręku. – Boję się być sama. Wszyscy nasi domownicy poznikali, a sąsiedzi udają, że nie wiedzą, kim jestem – wyjaśniła, dodając, że oprócz ojca i paru starych ciotek mieszkających w Krakowie nie ma na świecie żadnych krewnych. Feliks nie przypuszczał również, że zaraz po wejściu do domu Lucyna pocałuje go w policzek, powodując tym dziecięcym wyrazem wdzięczności zamęt w jego głowie. – Kocham panią – oznajmił jak prawdziwy oficer z przedwojennego romansu. – Pragnę jak najszybciej poprosić o pani rękę. – Tata na pewno się zgodzi – odpowiedziała. – A teraz możesz mnie, Feliksie, pocałować. – Zbliżyła się do niego tak blisko, że niemal dotykał wargami jej namiętnie rozchylonych ust. 169

Niebawem ognisty temperament tej siedemnastolatki stał się powodem jego ogromnego zdziwienia. – Naprawdę jeszcze byś chciała? – pytał kilka godzin później, kiedy po ich miłosnych igraszkach na łóżku pozostało jedynie zmięte prześcieradło. – Tak, poproszę – odpowiedziała jak małe dziecko w sklepie z cukierkami, przymykając filuternie powieki ocienione długimi, gęstymi rzęsami. Feliks znajdował się w stanie ekstazy. Był pewny, że przy Lucynie spełnią się jego wszystkie marzenia. List napisany przez nią do ojca, który obiecał dostarczyć do więzienia, podarł na drobne kawałki i spuścił w muszli klozetowej. Poprosił Lucynę, aby stanęła przed choinką, a potem obnażył jej piersi i kazał odsłonić pończoszkę z podwiązką. Ledwie mógł utrzymać aparat, obserwując przez obiektyw, jak zwilża usta czubkiem języka. Pośpiesznie zrobił parę zdjęć i do kolejnych ściągnął Lucynie majtki do połowy pupy, każąc jej się uśmiechać. Machała do niego ręką. – Kiedy je wywołasz? – pytała, gdy odkładał aparat. – Może dzisiaj wieczorem. Będę musiał zniknąć na godzinę. Powinienem zanieść Pawełkowi prezent na Gwiazdkę. – Ależ, kochanie – powiedziała do niego, wolno się rozbierając. – Nie rozumiem, dlaczego ten dzieciak nie mógłby spędzić z nami świąt. Jest przecież jedynym twoim krewnym. Najlepiej byłoby, gdybyś go adoptował. – Tak myślisz? – spytał, bez pośpiechu wkładając aparat do pokrowca. – Oczywiście. Mnie też byłoby weselej. Po powrocie ze szkoły nie musiałabym sama godzina wyczekiwać na twój powrót z pracy. Gdy przyciągnął ją do siebie, jej palce momentalnie przystąpiły do rozpinania rozporka jego spodni. – Och, Lucyna, nie wiesz nawet, ile dla mnie znaczysz. – Jęknął, otrzymując ukłucie metalowym zapięciem w najbardziej czuły punkt. Podniosła głowę zaintrygowana tonem głosu Feliksa i zobaczyła, że w oczach jej kochanka pojawiły się łzy. Jakiż to wrażliwy czło170

wiek, pomyślała. Z pewnością sądził, że ona nie zechce spotykać się z Pawełkiem i dlatego nie zaproponował jej, żeby wspólnie z nim spędzili święta. Poczuła ogromną tkliwość do tego obezwładniającego jej zmysły mężczyzny. Był taki szlachetny i dobry. Żeby mu sprawić przyjemność, postara się nawet zdać tę głupią maturę.

W pokoju czekali już pierwsi goście, więc powinna się pośpieszyć. Emilka podeszła do kuchennego blatu, na którym stały przyszykowane na uroczystość potrawy. Przez ostatnie dni od świtu do nocy przyrządzała różne specjały: nóżki w galarecie, śledzie w occie i w oliwie, sałatki warzywne, barszcz z kulebiakiem i, oczywiście, makowiec. Wciągnęła w płuca przyjemny zapach smakołyków, którym wypełnione było całe mieszkanie, i sięgnęła po salaterkę, by przełożyć do niej sałatkę. W tej samej chwili drzwi do kuchni się otworzyły. Nie musiała się odwracać, aby zobaczyć, kto do niej wszedł. Czuła jego zapach, kiedy obejmował jej biodra. Po chwili nienasycone usta muskały namiętnie jej szyję. – Poczekaj trochę – poprosiła, wiedząc, że musi szybko uporać się z poczęstunkiem, aby nie zawieść gości. – Żadne zaraz! – usłyszała i poczuła, jak plisowana szara spódnica unosi się, a jego ręce zaczynają pieścić jej pośladki. – Nie mogę – powiedziała błagalnie, ale on nie zwracał uwagi na prośby. Jedna jego ręka błyskawicznie poradziła sobie z guzikami bluzki, druga wprawiała ją w ekstazę. Nie mogła protestować, gdyż oparta na łokciach spoczywała na blacie stołu. Pieścił ją coraz namiętniej, a ona, żeby głośno nie jęczeć, gryzła pasek zegarka. Kiedy poczuła pocałunek na nagiej skórze nad pończochą, zadygotała, a on już po chwili kołysał jej ciało i stół, który coraz rytmiczniej szurał o podłogę. Poczuła narastającą w niej kulę, która lada moment rozpryśnie się na tysiące rozświetlonych drobinek. Wówczas drzwi kuchenne się otworzyły, a ona spojrzała prosto w twarz siedemdziesięcioletniej ciotce Marii. Wyraz oczu starszej 171

pani zmienił się ze zdziwienia w oburzenie. Staruszka poczerwieniała, jak przed atakiem apopleksji. – Co ty robisz, Emilko? Jak możesz?! Ale ona nie mogła się od niego oderwać, bo wibrująca kula wypełniała jej mózg i wszystkie zmysły. Liczyło się tylko to ekscytujące uczucie, które ją wypełniało. Ciężkie westchnienie dochodzące zza pleców przyczyniło się do jej uwolnienia i w końcu, spazmatycznie dygocząc, poczuła w swoim ciele eksplozję światła. Budząc się, była jeszcze ogarnięta ostatnią falą tej rozkoszy. „Emilko? Jak możesz?!” Usiadła na łóżku, zlana potem. W pokoju nie było ani śladu po ciotce Marii. To był sen! Na szczęście, to był tylko sen. Wyczerpana emocjami rzuciła się na poduszkę. Dopiero po chwili zrozumiała, co jej się przydarzyło. Pogładziła mokry od śliny pasek od zegarka. Nie widziała Włodka od tygodnia i z tęsknoty za nim zaczynało jej się mieszać w głowie. Co się z nią stało? Od wielu miesięcy zachowywała się jak kotka w rui. Zaniedbywała pracę, dziecko i krewnych, pochłonięta bez reszty pragnieniem przyjemności, którą tylko on potrafił jej dać. Zmieniła się w owładniętą namiętnością ulicznicę, która nie umie zapanować nad swoim życiem. Zajrzawszy do śpiącego Piotrusia, poszła do łazienki. Do pobudki została jeszcze godzina. Po porannym śnie bała się jednak zasnąć, by znowu nie dopadły jej te potworne zwierzęce instynkty. Czy ten sen nie jest jednak dla niej ostrzeżeniem? Do tej pory wszystkie inne równie niepokojące sygnały ignorowała. – Jak można wiązać się z kimś, kto nie wierzy w Boga i nie chodzi do kościoła? Czy ty nie zdajesz sobie sprawy z tego, że będziesz z nim żyła bez ślubu kościelnego i że wasze dzieci nie będą mogły zostać ochrzczone? Czy ty wiesz, na co się skazujesz?! Pani Rodziewiczowa nie cierpiała Włodka. Przy każdej okazji dawała do zrozumienia synowej, jak źle robi, wiążąc się z „bolszewikiem”, który na dodatek jest niemieckim Żydem. Emilka podejrzewała, że to ona podburzyła przeciwko niej matkę i brata. Pewnie dlatego żadne z nich nie przyjechało z Gdańska na jej imieniny. Wysłali tylko kartkę z bardzo oficjalnymi życzeniami. 172

– To nie jest twoja sfera, dziecko. Nie będziesz się wśród nich dobrze czuła – tłumaczyła jej teściowa, a ona w półmroku tego poranka przyznawała jej niechętnie rację. Podczas tych nielicznych spotkań z kolegami Włodka czuła się bardzo nieswojo. Zupełnie nie mogła zrozumieć, w jaki sposób on się porozumiewa z tymi prostakami. A te ich żony...! Kiedy wybrali się do teatru, włożyła prostą granatową suknię i sznur pereł. Osłupiała z wrażenia już w drzwiach gmachu, gdy zderzyła się z wytapirowanymi, krzykliwie umalowanymi blondynkami ubranymi w niegustowne stroje. A ich zachowanie... Włodek także był nim zażenowany, ale próbował je tłumaczyć. Szeptał jej do ucha, że dla tych ludzi to początek awansu społecznego. Awansu! U nich służąca miała o wiele większą ogładę. Do świadomości Emilki zaczynała dochodzić niemiła prawda, że jako żona Włodka będzie musiała się w tej grupie społecznej odnaleźć. A gdyby przeniesiono go poza Warszawę, do jakiegoś garnizonu na drugim końcu Polski, ona i Piotruś będą musieli mu towarzyszyć. Przez ostatnie parę miesięcy nie było czasu na snucie planów, gdyż Włodek albo pracował dla tego tajemniczego pułkownika, albo się uczył. Właściwie nie wiedziała, co on tak naprawdę robił, bo jej o tym nie mówił. Pod tym względem również różnił się od Romka, który długimi godzinami o wszystkim z nią rozmawiał. – Jutro Włodek skończy dwadzieścia dziewięć lat – powiedziała do siebie na głos, gdy po porannej toalecie wstawiała wodę na herbatę. Był od niej młodszy o dwa miesiące, co od czasów gimnazjalnych stanowiło pretekst do żartów. Emilka machinalnie pogładziła blat stołu, po czym postawiła na nim filiżankę z herbatą. Nagle uświadomiła sobie, że nadal przeżywa niedawny sen. Westchnęła. Nie może już dłużej ulegać namiętnościom. Musi się skupić na pracy i na wychowywaniu Piotrusia. Musi przestać myśleć o pieszczotach, którymi Włodek wprawiał ją w ekstazę i dawał jej zadowolenie, jakiego nigdy nie przeżyła. Czy ma wreszcie ulec jego namowom, mimo swoich coraz większych obaw? Nie może przecież zwlekać w nieskończoność z podjęciem decyzji. Emilka oparła się łokciami o blat kuchennego stołu i bezsilnie się rozpłakła. 173

– Pójdziemy już, jest naprawdę bardzo późno – powiedział Julian Sarnowski i wraz ze swoim kuzynem zaczął szykować się do wyjścia. –Włodka z pewnością coś ważnego zatrzymało w pracy. – Tak już u nich jest – dodał „Poeta” doskonale obeznany ze specyfiką obowiązków zawodowych służb śledczych. Kilka miesięcy temu sam się przecież przekonał, że pracują w dzień i w nocy. – Ale obiecał, że przyjdzie o piątej. Dzwonił jeszcze rano do szpitala, zapewniając, że będzie punktualnie – upierała się Emilka, walcząc z cisnącymi się do oczu łzami. – Przecież to jego urodziny... Na które zaprosiła obu Sarnowskich, znajome małżeństwo z Wilna i koleżankę z pracy. Po paru godzinach wyczekiwania wszyscy goście zdecydowali się opuścić tę nietypową imprezę. Rozgoryczona, została sama w domu. Nawet Piotruś nie mógł jej pocieszyć, bo nocował u babci Rodziewiczowej. Zaprowadziła synka do teściowej mimo coraz większych złośliwości, które spotykały ją z strony tej apodyktycznej kobiety. – Chodź, wnusiu, do babci. Pewnie niedługo zamieszkasz u mnie na stałe – powiedziała starsza pani niby żartem i przybliżywszy się do Emilki, kąśliwie szepnęła jej do ucha: – On z pewnością nie zechce wychowywać cudzego dziecka. Teraz okazało się, że narażała się na to upokorzenie zupełnie niepotrzebnie. Włodek ją zawiódł. Płacząc z żalu nad sobą, wynosiła z pokoju brudne naczynia. Kiedy zaczęła napuszczać ciepłą wodę do zlewu, dobiegł ją chrobot klucza w zamku. Jednak przyszedł! Postanowiła go zignorować. Słyszała, jak wszedł do pokoju. Z pewnością podziwia poczęstunek przygotowany z okazji jego urodzin. W jej oczach znowu zaszkliły się łzy zawodu. Kiedy wreszcie wyszła z kuchni, zobaczyła, że Włodek siedzi na kanapie. Drzemał, niczym się nie przejmując! Oburzona, chciała go minąć i jak najszybciej położyć się spać, ale usłyszał jej ciche stąpanie i otworzywszy oczy, powiedział zmęczonym głosem: – Bardzo mi przykro, kochanie. Nie mogłem cię zawiadomić. – Przytulił ją do siebie i wtedy poczuła, że cuchnie od niego tanią wódką. A więc to tak! Swoje urodziny zaczął obchodzić już wcześniej, i to bez niej. 174

– Wszystkiego najlepszego od obu Sarnowskich i ode mnie – powiedziała beznamiętnie, dając mu się ściskać. Podała mu paczkę z urodzinowym prezentem. – Jaki piękny! – Przyłożył granatowy sweter do piersi. – Sama go zrobiłaś, moja ty zdolna prymusko? Emilka wywinęła się z jego objęć, mówiąc, że jest bardzo zmęczona, i korzystając z tego, że zabrał się do jedzenia przygotowanych przez nią przysmaków, położyła się do łóżka. Nie zasnęła. Mimo rozgoryczenia czekała, aż się przy niej pojawi. Włodek nie wszedł jednak do pokoju ani o nic nie zapytał. Nie przejawiał nią żadnego zainteresowania. Zlekceważona, poczuła tak dotkliwy ból w sercu, że ogarnął ją lęk. Zmęczenie okazało się jednak silniejsze od żalu, strachu i rozpaczy. Gdy się obudziła nad ranem, znowu nie mogła pochwycić granicy między jawą i snem. Tym razem to była rzeczywistość, w której kochała się z Włodkiem. Jej podstępne ciało zdradziło ją w półuśpieniu, całkowicie poddając się jego dotykowi. Jęk, który wyrwał się jej z gardła, był dla niej tak wstrętny, że nienawidziła siebie samej. Zachowywała się jak... zwierzę! Zacisnęła usta, kiedy Włodek się z niej zsuwał. Leżała cicho, udając, że zasypia, kiedy wstawał z łóżka, aby ukradkiem nalać sobie wódki. Widziała, jak jednym haustem opróżnia kieliszek. Potem robi to po raz drugi, trzeci, czwarty, jakby chciał natychmiast się upić. Musi go powstrzymać. – Włodku, co się z tobą dzieje? – Ze mną nic, ale dno butelki jest zawsze zbyt blisko. Odstawił kieliszek, wściekły, że udało jej się go zaskoczyć. Burknął coś o złym dniu. – Co ty mówisz, przecież dziś są twoje urodziny. Nie powinieneś pić po nocy. Jeszcze wpadniesz w nałóg. – Sam wiem, że nie powinienem. Tę wiedzę posiadłem już o wiele wcześniej, a moje urodziny były wczoraj. Może choć raz nie będziesz mnie pouczać? Czy myślisz, że pragnę słuchać kazań od swojej żony? No tak, ale ty wcale nie chcesz zostać moją żoną. Nie mylę się, prawda? Emilka, zaskoczona tymi pretensjami, sięgnęła po zrzuconą z łóżka nocną koszulę. Nie zdążyła się jednak ubrać, bo Włodek wyrwał ją z jej rąk. – Co ty wyprawiasz? 175

– Nie chcę, żebyś się znowu za czymś chowała. Masz mi powiedzieć, co z nami będzie! – Nachylił się nad nią i pochwycił za nagie ramiona. Odór wódki był tak wstrętny, że gwałtownie odchyliła się do tyłu. – Brzydzisz się mną? Cóż za nieporozumienie, ty zawsze taka dobrze ułożona, z szanującej się rodziny, a ja śmierdzący Żyd. – Przestań, wiesz, że to nieprawda. – Odwróciła twarz w jego stronę. – Myślisz, że nie wiem, co mówią o mnie twoi szlachetnie urodzeni krewni? Kręcą nosem na czerwoną szumowinę. – Roześmiał się przeraźliwie. – Dla takiego to tylko kula w łeb, czyż nie? Twój brat twierdził tak jeszcze w czasie wojny. Ale co mi oni wszyscy... – Urwał, by zaczerpnąć tchu, a potem zapytał: – Więc jak z nami będzie? Jego palce coraz mocniej wpijały się w skórę jej ramion. – Zostaw, to boli. Puścił ją natychmiast. Pijackie zacietrzewienie ustąpiło smutkowi. Widziała w ciemnościach, że przygląda się jej posępnie. – Grasz na zwłokę. Myślisz, że nie wiem? Jego zarzuty coraz bardziej ją irytowały i aby nie wybuchnąć gniewem, milczała. – Więc masz mnie już dość – stwierdził po chwili zupełnie spokojnym głosem. – Mylisz się. Ale zanim podejmiemy decyzję, powinniśmy wyjaśnić sobie parę spraw. Małżeństwa nie można przecież lekceważyć. Musimy dokładnie wiedzieć, czego chcemy. A ty sam nie umiesz odpowiedzieć na pytanie, co będzie z twoją służbą. Nie zaprzeczysz przecież, że to bardzo ważne dla nas. – Emilka chowała się za swoje słowa. Zapatrzona przed siebie, nie zauważyła, że Włodek się ubrał. – Czekają cię jeszcze egzaminy na akademii, a ja chciałabym znać ich terminy i... – Przerwała dopiero, gdy usłyszała trzaśnięcie zamykanych drzwi. Tuląc do siebie nocną koszulę, pobiegła na korytarz. W ciemności potknęła się o jakiś miękki przedmiot leżący na podłodze. Sięgnęła po niego. Trzymała w ręku urodzinowy prezent dla Włodka. Jego samego w domu już nie było. Rozjuszona otworzyła drzwi i krzyknęła w głąb klatki schodowej: – Możesz sobie iść. Wcale cię nie potrzebuję! I nie wyjdę za ciebie!

CZĘŚĆ II

Rozdział XIV Wanda Woleńska rozglądała się po kuchni, zastanawiając się, co zjeść na śniadanie. Mimo ogarniającej ją tremy nie mogła wyjść z domu na czczo. Nie chciała się przecież skompromitować tak jak wówczas, gdy przesłuchiwała ją komisja egzaminacyjna Wyższej Szkoły Muzycznej. Na szczęście zasiadali w niej zacni profesorowie, którzy wykazali się ogromną wyrozumiałością. Gdyby dzisiaj przydarzyła jej się taka wpadka, musiałaby pożegnać się ze swoimi marzeniami. Nie, nie mogła zaprzepaścić stojącej przed nią otworem kariery skrzypaczki. Z głośnym westchnieniem posmarowała kromkę chleba masłem i zanurzyła ją w cukrze. Może nie będzie aż tak źle, pomyślała, zlizując słodką warstwę i jednocześnie przeglądając się w lustrze wiszącym w przedpokoju. Zobaczyła w nim tyczkowatą postać, na której biała bluzka i granatowa plisowana spódnica wisiały smutno. Niestety, wyglądała żałośnie. – Wanda, poszłabyś do sklepu? – W drzwiach pokoju z miną męczennicy stała jej starsza siostra, Brygida. Jej czerwona bluzka była na piersiach poplamiona mlekiem. – Nie mogę – wyjąkała Wanda, patrząc na plamy z odrazą. – Jadę na akademię pierwszomajową. – Ty zawsze znajdziesz wykręt, żeby nikomu nie pomóc. Brygida, rozwścieczona odmową, zamknęła drzwi tak głośno, że obudzone hukiem niemowlę rozpłakało się z przerażenia. Po chwili do jego wrzasków dołączył się ryk wyrwanej ze snu dwuletniej sio179

stry. Wanda w popłochu wybiegła z domu. „Jeśli to się nie zmieni, zwariuję”, mówiła do siebie, pędząc na przystanek. Odetchnęła z ulgą dopiero, gdy wsiadła do autokaru z orkiestrą. Na szczęście Basia zajęła dla niej miejsce obok siebie. – Masz całą twarz w cukrze – szepnęła, podając jej kosmetyczkę. Rzeczywiście, wyglądała jak cukrowy bałwan. Korzystając z okazji, upudrowała sobie nos. Basia przywiązywała wielką wagę do swojego wyglądu, nie mogło więc w jej torbie zabraknąć kosmetyków. Chociaż profesorowie niechętnym okiem patrzyli na umalowane studentki, ona zawsze miała perfekcyjny makijaż. Niektórzy koledzy z roku podzielali zdanie akademickich nauczycieli. Tadeuszowi, obiecującemu waltorniście, również nie podobały się umalowane dziewczyny. Przyglądał się więc Wandzie z dezaprobatą, a kiedy uśmiechnęła się do niego na przywitanie, zrobił naburmuszoną minę. Wanda poczuła się dotknięta dąsami swojego kolegi i przez całą drogę do jednostki wojskowej już więcej na niego nie spojrzała. – Czy wiesz, że po koncercie będą tańce? – spytała podekscytowana Basia. – Szkoda, że się chmurzy, bo jeśli... – Żartujesz? My będziemy grać? – przerwała jej Wanda przerażona myślą o niezapowiedzianym występie. – Nie, jakaś kiepska orkiestra wojskowa, ale to akurat nie jest ważne. Pomyśl, ilu tam będzie fajnych chłopaków! Kiedy wysiadali z autokaru, Wanda ukradkiem spojrzała na Tadeusza. Dobrze byłoby, gdyby jakiś „fajny chłopak” poprosił ją do tańca, przekonałaby się wówczas, czy temu marudzie rzeczywiście na niej zależy. Ciemnowłosa, zielonooka Basia z futerałem na ramieniu wyglądała czarująco. Żołnierze stojący na warcie nie mogli oderwać od niej wzroku. – Rychwalska, proszę zapiąć bluzkę pod szyję. Czyś ty dama od „Maxime’a”? – warknęła opiekunka ich roku. Jak ten wredny babsztyl śmie mówić takie rzeczy! Wanda aż poczerwieniała z gniewu, ale Basia zbyła tę złośliwą uwagę śmiechem. – Czy ona myśli, że „Maxime” to dom publiczny? 180

Wanda spąsowiała jeszcze bardziej, ale kiedy znalazła się na zapleczu auli, natychmiast zapomniała o przykrości, która spotkała jej koleżankę. Serce waliło jej z przerażenia. – Woleńska, dobrze się czujesz? Skinęła głową, z trudem przełykając ślinę. – A śniadanie zjadłaś? – spytała opiekunka, chcąc również jej dokuczyć. – Zjadłam, ale chętnie bym się czegoś napiła. Żołnierze, u których gościli z występami, zawsze przygotowywali im poczęstunek. W zapadłych miasteczkach powiatowych, w których koncertowali w ramach akcji szerzenia kultury muzycznej wśród mas, zwykle nie spotykało ich tak miłe przyjęcie. Najsmutniejsze było jednak to, że właściwie nigdzie nie wzbudzali żadnego zainteresowania, mimo to Wyższa Szkoła Muzyczna rzetelnie wykonywała narzucony jej plan krzewienia kultury. Akademia pierwszomajowa trwała już ponad dwie godziny. Musieli uzbroić się w cierpliwość i aby nie zakłócać jej przebiegu, czekać w milczeniu na swoją kolej. Zza kurtyny słychać było najpierw długie nudne przemówienia, a potem wiersze, wśród których nie zabrakło ody pochwalnej na cześć „Słońca Narodów”. Mądrość Stalina, rzeka szeroka, w ciężkich turbinach przetacza wody, płynąc wysiewa pszenicę w tundrach, zalesia stepy, stawia ogrody*. Basia, znużona bezczynnością, ziewała coraz częściej. Wanda, obserwując koleżankę, obawiała się, że jej zachowanie zostanie uznane za oznakę braku zaangażowania w polityczne życie kraju, i z niepo-

* Adam Ważyk Rzeka, 1950.

181

kojem spoglądała na opiekunkę ich roku, którą uważano za donosicielkę. – Nie spałam pół nocy – Basia zwierzyła się Wandzie, patrząc na nią wymownie. – Ale to już koniec. – Koniec? Nie spotkasz się z nim więcej? Basia roześmiała się i pokręciła głową. – Taki ponurak. Po co mi on? – On cię przecież kocha. – Wanda próbowała bronić nieznanego jej kochanka przyjaciółki. Była wprawdzie mocno zszokowana, kiedy Basia w maturalnej klasie zwierzyła jej się ze swojego „pierwszego razu”, ale po jakimś czasie opowieści o kolejnych miłosnych podbojach przestały ją bulwersować. Jej przyjaciółka od tamtego „pierwszego razu” złamała serca tak wielu chłopcom, że Wanda nie pamiętała nawet ich imion. Jej samej nie pociągały takie przygody. Być może niechęć do nich wiązała się z pewnym nieprzyjemnym incydentem. Tuż przed wybuchem wojny, kiedy miała sześć lat, przez przypadek zaskoczyła służącą, która pod nieobecność chlebodawców zabawiała się z woźnicą w salonie. Widok szpetnie wykrzywionych twarzy kochanków podziałał na nią bardziej zniechęcająco niż ostrzeżenia matki. – Zaczynamy – syknęła wredna opiekunka i witana gromkimi brawami orkiestra wyszła na scenę. Wanda, mimo potwornej tremy, zauważyła spod na wpół przymkniętych powiek, że sala była pełna po brzegi. Na pierwszomajową akademię przybyli nawet dość licznie wojskowi dygnitarze. Poważni, w mundurach obwieszonych medalami siedzieli w pierwszych rzędach widowni. – Jest kilku niezłych chłopaków – zamruczała Basia, kiedy skończyły stroić instrumenty. Wanda zbyła jednak jej uwagę milczeniem i z coraz większym napięciem wpatrywała się w batutę dyrygenta. Najpierw był Czajkowski, potem Beethoven i wreszcie przyszła kolej na Wieniawskiego i na jej występ. Nieprzeniknioną tajemnicą było dla niej to, skąd brała odwagę, by wstać z krzesła i wyjść na środek sceny. Mimo obaw, że onieśmielona spojrzeniami publiczności nie zdoła wydobyć ze skrzypiec żadnego dźwięku, po pierwszym 182

pasażu odzyskiwała spokój i pochłonięta grą zapominała, gdzie się znajduje. Chociaż do tej pory wszystkie jej występy były udane, nie umiała pozbyć się myśli, że ten, który właśnie ją czeka, okaże się kompletną klapą. Oczami wyobraźni widziała, jak bezradnie stoi przed widownią i coraz bardziej niepewna swoich umiejętności podnosi smyczek, a potem... Na szczęście, również tym razem Wanda poddała się czarowi muzyki – znikła sala i zgromadzeni w niej żołnierze, a ona unosiła się gdzieś w przestworzach. Dopiero gdy ucichł ostatni dźwięk skrzypiec, otworzyła oczy i zobaczyła, że całe audytorium jest pogrążone... w głębokim śnie. Nikt nie zauważył, że utwór się skończył. Siedzący w pierwszych rzędach oficjele chrapali w najlepsze. Skonsternowana, z trudem przełknęła ślinę, nie wiedząc, co robić. Nagle w drugim rzędzie siedzący na wprost niej mężczyzna zerwał się z krzesła i zaczął głośno klaskać. Po chwili dołączyli do niego obudzeni brawami koledzy. Tym sposobem Wanda miała pierwszą w życiu owację na stojąco. Mężczyzna, który, jak spostrzegła, był majorem, wyróżniał się spośród swoich znajomych nie tylko kulturą osobistą, lecz również wyjątkową urodą. Chociaż był znacznie od niej starszy, nie mogła oderwać od niego oczu. Zachwycona, modliła się w myślach: „Boże, spraw, żeby nie był żonaty. Błagam!”. – Wanda, ale zyskałaś wielbiciela. Kuj żelazo, póki gorące! – szepnęła do niej Basia, kiedy przy niemilknących brawach schodziły wraz z orkiestrą ze sceny. – A może okażesz się dobrą koleżanką i mi go odstąpisz? – Zachichotała, ale Wandzie wcale nie było do śmiechu. Odpowiedziała suchym: „nie” na głupią propozycję koleżanki i przygotowana na najgorsze podeszła do profesorki. – Wandeczko, wcale się nimi nie przejmuj. Taki piękny, głęboki liryzm, barwa i ta niezwykła romantyczna kantylena. Grałaś na piątkę! – powiedziała profesorka i zirytowana głośnym zachowaniem swoich studentów, mrucząc kąśliwą uwagę o zdziczeniu obyczajów, pośpiesznie opuściła zaplecze. – Uspokójcie się! – wrzasnęła opiekunka roku. – Jesteśmy zaproszeni na poczęstunek do kantyny, potem o piątej na dziedzińcu rozpocznie się wieczorek taneczny. 183

Basi nie trzeba było dwa razy powtarzać tej informacji. Błyskawicznie poprawiła makijaż i nie pamiętając już o zmęczeniu po nieprzespanej nocy, marzyła na głos o kolejnym miłosnym podboju. Wanda była zrozpaczona. Wiedziała, że przy tak atrakcyjnej koleżance nie ma żadnych szans, żeby choć przez chwilę sam na sam porozmawiać z przystojnym majorem. Nagle uświadomiła sobie, że pochłonięta myślami o tym mężczyźnie zupełnie zapomniała o Tadeuszu. – Panienki, pora już na was – ponaglił je dyrygent. Gdy przeszli do jadalni, Wanda ze smutkiem stwierdziła, że nie ma tam wyższych stopniem oficerów. Dla nich poczęstunek został przygotowany w oddzielnej części sali, znajdującej się za przepierzeniem. Po drzemce podczas koncertu wojskowi nabrali wigoru i teraz rozmawiali ze sobą ożywionymi głosami, co chwila spełniając toasty. Po krótkim czasie tak się rozochocili, że zaczęli śpiewać. – Zaleją się w trupa, a nam zostaną sami szeregowi – zauważyła Basia, dając koleżance do zrozumienia, że nie jest zainteresowana równością społeczną. – Cii – uciszyła ją Wanda, bo jeden z oficerów zaczął śpiewać Podmoskiewskie wieczory tak pięknie i przejmująco, że aż ją dreszcz przejmował. Od razu domyśliła się, kto wykonuje tę balladę. – To on – szepnęła do Basi, a na jej policzkach wykwitły rumieńce. Kiedy przyjaciółka popatrzyła na nią ze zdumieniem, wyjaśniła: – Major, który oklaskiwał mój występ. Tylko on jeden nie zasnął na naszym koncercie. Ma doskonały słuch. W części kantyny, którą zajmowali studenci Wyższej Szkoły Muzycznej, również nie było nudno. Odprężeni po koncercie, wesoło żartowali. Na szczęście występ Wandy nie stał się tematem ich dowcipów. Zresztą reakcja publiczności nikogo z nich nie rozbawiła. W głębi duszy ze smutkiem myśleli o koncertach, które przyjdzie im dawać przed zupełnie głuchym audytorium. – Żeby się teraz tylko nie upił. Ma przecież tańczyć z tobą przez cały wieczorek – zażartowała Basia i wskazując na okno, dodała: – Spójrz, po chmurach ani śladu. Zapowiada się naprawdę dobra zabawa! Na dziedzińcu miejsce do tańca było już przygotowane. Stał tam podest zbity z desek i ławki dla wojskowej orkiestry. Wieczorek miał 184

trwać dwie godziny, gdyż zakładano, że o ósmej młodzież zostanie rozwieziona do domów. Basi się to bardzo nie podobało. – Takie fajfy dla dzieci – powiedziała oburzona. – Jak tu w tak krótkim czasie zrobić na kimś wrażenie? Wanda zwichrzyła dłonią swoją trochę przylizaną fryzurę „na pazia”, która według niej nie pasowała ani do studentki, ani do skrzypaczki. Chciała nawet zdjąć opaskę, ale nie bardzo wiedziała, co z nią zrobić, bo nie miała przy sobie torebki. Kiedy wyszli z budynku, orkiestra zagrała walczyka i najbardziej niecierpliwi puścili się w tany. Wanda spostrzegła, że Tadeusz zmierza w jej kierunku, ale nie chcąc tracić szansy na taniec z majorem, skryła się za orkiestrą. Nie mogła przecież dopuścić do tego, aby ten niezwykły mężczyzna zajął się Basią. Z zazdrością spojrzała na swoją uroczą koleżankę, która śmiała się na głos, tańcząc z dyrygentem. Jej granatowa spódnica wirowała jak liść na wietrze. Ona, w przeciwieństwie do Wandy, nie musiała się zastanawiać, jak wzbudzić zachwyt w mężczyznach. Wanda stawała się coraz bardziej zła na siebie. Ubzdurała sobie, że major przyjdzie na potańcówkę, i z tego powodu unikała teraz chłopaka, który choć trochę się nią interesował. Przecież widziała jego twarz jedynie przez chwilę... Ale cóż to była za chwila! „Major wstawał z miejsca, nie spuszczając z niej oczu, i z wielkim przejęciem coraz szybciej bił brawo”. – Czy mogę prosić o taniec? – Podskoczyła, zaskoczona głosem, który rozległ się za jej plecami. To był Tadeusz! Zawód, jaki pojawił się na jej twarzy, dał do myślenia chłopakowi, który porwał ją do polki. – Czekałaś na kogoś? – spytał po kilku taktach. – Nie – bąknęła zmieszana jego dociekliwością, a gdy spojrzała w stronę orkiestry, o mało się nie rozpłakała. To było jak w złym śnie. Major w końcu się pojawił i, tak jak przewidywała, poprosił do tańca Basię. Zrozpaczona co chwila myliła kroki, depcząc Tadeuszowi po nogach. – Źle się czujesz? – zapytał zaniepokojony jej zachowaniem. – Wciąż nie mogę uspokoić się po koncercie – usprawiedliwiła się i z sercem pękającym z bólu patrzyła, jak major śmieje się do Ba185

si, unosząc ją nad ziemią jak piórko. A potem... a potem wcale nie tańczą już tak dynamicznie jak inne pary, tylko zbliżają się do siebie coraz bardziej. – Przyniosę ci oranżadę – zaproponował Tadeusz. – Może poczujesz się lepiej. Oranżada miała jej pomóc, dobre sobie! Sama nie rozumiała, dlaczego tak bardzo pragnęła spotkać się z majorem. Jeszcze nigdy do tej pory nie zachowywała się w taki sposób. To prawda, trochę podkochiwała się w Tadeuszu, ale chyba tylko dlatego, żeby mieć o kim rozmawiać z Basią. Teraz działo się z nią coś zupełnie zaskakującego. – Czy mogę prosić o taniec ze świetną skrzypaczką? – Niski, lecz bardzo dźwięczny głos nie należał do Tadeusza. – Chciałbym się pani przedstawić. Włodzimierz Halman. – Wanda... – Z wrażenia zapomniała na moment swojego nazwiska. – Woleńska. Pocałował ją w rękę i zaprowadził na podest. Jak przez mgłę widziała zdziwioną twarz Tadeusza na próżno niosącego butelki z oranżadą. Z ledwością rozpoznała Basię w dziewczynie, która machała do niej ręką. Po chwili, tak jak podczas solowego występu, otaczający ją świat zniknął. Pozostał tylko on, nieznajomy o głębokim, intrygującym spojrzeniu ciemnoniebieskich oczu. Walc, do którego zaprosił ją major, zachwycał lekkością. Wanda czuła, że płyną wśród par depczących sobie po piętach. – Świetnie pan tańczy – powiedziała, zanim dotarło do jej świadomości, że to on powinien prawić jej komplementy. – Mam nadzieję. – Uśmiechnął się, zabawnie marszcząc nos. – Dzięki mojej macosze spędziłem długie godziny, tańcząc z miotłą. – To pan śpiewał w kantynie, prawda? Zaskoczony pytaniem, spojrzał na nią, lekko przekrzywiając głowę. – Wygłupiłem się więc również przed panią. – Ależ nie – zaprotestowała. – Byłam zachwycona pańskim śpiewem. – Z pewnością nie był lepszy niż pani solowy popis. – Umilkł na chwilę, a potem dodał: – Chciałbym przeprosić za moich kolegów. Niestety, jednych ogłuszyły granaty na wojnie, inni słuchu od urodzenia nie mieli, ale mnie pani występ wzruszył głęboko. Ma pani niezwykły talent. Pod pani smyczkiem słychać, że 186

skrzypce są instrumentem z duszą. – Wandę zastanowił ton jego głosu. – Czy pan gra na jakimś instrumencie? – spytała. Chociaż bardzo chciała dowiedzieć się jak najwięcej o swoim partnerze, to jednak trudno jej było skupić się na rozmowie. Dotyk jego rąk ją elektryzował. Kiedy skończył się walc, major tylko mocniej objął kibić Wandy, dając do zrozumienia swojej partnerce, że kolejny taniec również należy do niego. – Moja siostra kiedyś grała na skrzypcach. Ona jest w pani wieku... no nie, jednak trochę starsza. Miała naprawdę duży talent. – Miała? – Powiedzmy, że los nie dał jej szansy, by go rozwinąć. Wie pani, wojna... Wanda pomyślała, że z pewnością siostrę majora spotkało wówczas jakieś straszne nieszczęście. Nie pytała jednak o szczegóły, bo wiedziała, że każdy, kto przeżył te potworne czasy, unika wspomnień i wszystkie swoje cierpienia zamyka w tym jednym słowie: wojna. Ileż to razy matka i obie starsze siostry milkły na jej widok, a kiedy pytała, czy uważają ją za zbyt młodą, by dzielić ich straszne wspomnienia, nie odpowiadały, patrząc na siebie porozumiewawczo. – Na którym roku pani studiuje? – spytał, kiedy zmęczeni tańczeniem schodzili z podestu. – Na pierwszym. – Ile ma się wówczas lat? – Ja mam dziewiętnaście... Skończone – odpowiedziała ze spuszczonymi oczami. – Pomyśleć, kiedy to było! – Westchnienie Włodzimierza było głębokie i bardzo smutne, tak jak spojrzenie jego ciemnoniebieskich oczu. Chociaż Wanda nie była mistrzynią konwersacji, to jednak dołożyła wszelkich starań, aby major dowiedział się o niej jak najwięcej. Podała niby mimochodem plan swoich zajęć na uczelni, wspomniała o ulubionych miejscach spacerów, nie zapomniała również wyjaśnić, gdzie mieszka. Tymi wszystkimi informacjami zasypa187

ła Włodzimierza podczas pięciu minut, które dzieliły ich od końca majowej zabawy. Major nie był jednak nimi zainteresowany, a kiedy studentów Szkoły Muzycznej poproszono o powrót do autokaru, pożegnał ją pocałunkiem w rękę, nie dając żadnych nadziei na spotkanie. – Nie martw się, Wandulko, on z pewnością ma żonę i kilkoro dzieci – pocieszała zmartwioną przyjaciółkę Basia. – I w dodatku wszystkie zasmarkane!

Feliks wywiązał się ze swoich obietnic. Dzielnie wspierał Lucynę podczas matury. Pilnował, żeby przygotowała się do egzaminów, odprowadzał do szkoły, kupował kwiaty i czekoladki. Na osiemnaste urodziny sprawił jej wspaniały prezent. Spełniając wszystkie zachcianki ukochanej, dotrwał do jej przyjęcia na Uniwersytet Warszawski. Siedział teraz na bankiecie w „Adrii”, wydanym z okazji tego tak ważnego wydarzenia w życiu Lucyny, i przyglądał się, jak ona, beztrosko roześmiana, sunie w objęciach jakiegoś nieznanego mu mężczyzny po parkiecie. Oczywiście miejsce, w którym się znajdował, przypominało mu o marzeniach, jakie snuł właśnie tutaj rok temu. Nie przypuszczał jednak, że one spełnią się tak szybko. Nawet zbyt wiele się nie natrudził, by zdobyć ten „dziewiczy kwiat”, bo sam wpadł mu ramiona. Lucyna go zaskoczyła. Nie podejrzewał, że okaże się aż tak namiętną kochanką. O takiej dziewczynie śni każdy mężczyzna. Dlaczego więc zamiast radości czuje zmęczenie? Kiedy dowiedział się o wypuszczeniu generała z więzienia, był tak szczęśliwy, że aż jego samego to zdziwiło. Czym prędzej wynajął sprzątaczkę, by uporządkować dom, który Lucyna doprowadziła do okropnego stanu. Zrobił luksusowe zakupy, nie zapominając nawet o butelce szampana, a potem posadził swoją ukochaną na kanapie i mimo protestów zmył z jej twarzy wyzywający makijaż z piekielnie drogich zagranicznych kosmetyków. Następnie złożył oświadczenie: – Kochanie, uważam, że przez jakiś czas nie powinniśmy się widywać. Musisz poświęcić się teraz wyłącznie swojemu ojcu. Trze188

ba się nim troskliwie zaopiekować i stopniowo przyzwyczajać go do normalnego życia. Nie chcesz chyba, żeby po tak ciężkich przejściach dostał ataku serca? Lucyna słuchała go z uwagą, miał więc nadzieję, że nie będzie się sprzeciwiać, ale kiedy tylko skończył mówić, zadała pytanie: – To kiedy mogę przyjść do ciebie? Nic ojcu nie powiem. – Jej ręka natychmiast znalazła się pod jego marynarką. – Ale inni mogą powiedzieć – nastraszył Feliks dziewczynę, delikatnie wyjmując jej dłoń spod swojego ubrania. – Musisz to zrozumieć, najdroższa, chociaż wiesz, jak mi będzie ciężko bez ciebie. I proszę, nie dzwoń, z pewnością macie założony podsłuch. Zanim popłynęły pierwsze łzy, opuścił salon i nie czekając, aż rozszlochane dziewczę wybiegnie za nim, odjechał samochodem. Pawełek był bardzo spostrzegawczym dzieckiem i kiedy zobaczył, że Feliks wrócił do domu sam, spytał, nie podnosząc głowy znad zeszytu, w którym rozwiązywał jakieś zadanie: – Lucyna już z nami nie mieszka? – Wróciła do swego ojca – wyjaśnił Feliks i żeby nie wdawać się w szczegóły, natychmiast położył się do łóżka. Po raz pierwszy od kilku miesięcy spał przez nikogo nie niepokojony aż do samego rana. Następny tydzień spędził wprost niebiańsko. Wysypiał się, rozwiązywał krzyżówki, grał w piłkę z Pawełkiem, opalał się w ogrodzie. Tydzień kończył się, a on czuł się tak wypoczęty, jakby wrócił ze szwajcarskiego kurortu. Pawełek spędzał sobotę i niedzielę u swojego kolegi, Feliks miał więc czas tylko dla siebie. Napuścił wody do wanny, wlał do niej francuski płyn do kąpiel, z którego powstała obfita piana, postawił w zasięgu ręki butelkę koniaku i pudełko cygar. W pokoju obok wył na cały głos gramofon. Feliks z lubością wyciągnął się w wannie, przymknął powieki i słuchał zadowolony ludowych rosyjskich pieśni. To lenistwo w pełni mu się należało. Żeby jeszcze ktoś przyniósł jakieś dobre żarcie! Chyba właśnie po to mężczyźni się żenią. O dobrą kucharkę było niesłychanie trudno. Lucyna, niestety, nie przejawiała żadnych talentów kulinarnych. Może była na to jeszcze za młoda? Ale przecież mimo zaledwie osiemnastu lat w innych dziedzinach radziła sobie nadspodziewanie dobrze. Westchnął i obciął 189

czubek cygara gilotyną. Te powojenne młode dziewczyny wydawały się nienasycone. Nastały zupełnie inne czasy. Kiedy czuł, że osiąga pełnię szczęścia, i pogrążony w błogiej beztrosce zaciągał się aromatycznym dymem, wydarzyło się coś, czego w ogóle się nie spodziewał. Zgasło światło, a on po chwili poczuł zimny dotyk w okolicy skroni. – Halman! To znowu ty? – wydusił, zaskoczony kolejnym atakiem tego szaleńca. – Jaki Halman?! – Światło znowu się zapaliło, a zimny przedmiot, na który zdążył zerknąć z ukosa, okazał się lufą pistoletu. Nie był to jednak browning. Głos również nie należał do Wołodii. Kto zatem go napadł? Coraz bardziej przerażony, nie mógł zidentyfikować napastnika. – Wykastruję cię, bydlaku! – padła groźba, a on po raz pierwszy w życiu poczuł, że ze strachu traci nad sobą panowanie. Nie miał wątpliwości, że to nie była czcza pogróżka. – Za co? – Pytanie ledwie przeszło mu przez gardło. – Za to, co jej zrobiłeś. Której? – myślał w popłochu. Miał przecież tyle tych bab. – Ja nie bardzo... – Nie skończył, ogłuszony uderzeniem pięści. Mimo potężnego ciosu wreszcie zobaczył napastnika. To był generał! A więc o wszystkim się dowiedział... Co ta smarkula mu nagadała? Nie utrzymała języka za zębami z tej całej miłości. Miłości?! Generał kazał mu wyjść z wanny, a sam stanął parę metrów dalej. – Czego pan chce ode mnie? Ja kocham pana córkę – tłumaczył, zasłaniając to, co najdroższe. Ojcu Lucyny z wściekłości spąsowiała nawet łysina. – Kocham? To takie rzeczy robi się ukochanej! Traktuje się ją jak dziwkę?! Psiakrew! Z czego Lucyna mu się zwierzyła, że był aż tak zbulwersowany? – Kocham Lucynę – powtórzył z uporem. – Przypilnowałem, żeby zdała maturę i dostała się na studia. Ptasiego mleka jej nie zabrakło, kiedy pana... nie było. Dbałem o nią, najlepiej jak umiałem. – Dbałeś?! Zdeprawowałeś ją! A kto wykorzystał moją córkę do świńskich zdjęć, co? 190

O mały włos nie poślizgnął się na mokrej posadzce. Zdjęcia? On znalazł zdjęcia! I w dodatku trzymał teraz w ręku parę z nich. Lucyna musiała mu je podkraść z szuflady. No to rzeczywiście już po nim! Próbował nie patrzeć na fotografię, na której Lucyna bawiła się jego służbową bronią. – To były głupie żarty – wymamrotał. – Niech pan mi wierzy, ja naprawdę kocham Lucynę. Miał już dość sterczenia w tak głupiej pozie przed tym rozjuszonym starcem. A niech go diabli wezmą! Kto wpadł na pomysł wypuszczenia tego furiata na wolność? Gdyby to od niego zależało... – Dobra! Ubieraj się pan! – Generał rzucił mu ręcznik. – Chyba sam pan wie, co należy teraz zrobić! Jemu jednak poza ucieczką żadne inne rozwiązanie nie przychodziło do głowy. Skąd, u licha, miał wiedzieć, czego oczekiwał od niego ten staruch?! Nakładał pośpiesznie porzucone koło wanny portki, rozglądając się za przedmiotem, którym by go ogłuszył. – Załatwimy tę sprawę z fasonem – tłumaczył mu generał. – Mamy sporo krewnych poza Warszawą, z pewnością wszyscy przyjadą. Dawno się przecież nie widzieliśmy, więc to będzie dobra okazja na spotkanie po latach – kontynuował, a on, wciąż jeszcze przerażony, próbował odgadnąć, co ten krewki starzec ma na myśli. – Początek musi być jednak formalny. Nie mogę sobie pozwolić na skandal. Więc jaki byłby najlepszy czas? – Lufą pistoletu liczył coś z zapamiętaniem na palcach. – Święta Bożego Narodzenia, prawda? Feliks nie mógł już dłużej milczeć, więc niepewnym głosem spytał: – Na co, panie generale? – Na ślub, ty durniu skończony! Na twój ślub z moją córką! Że mnie w życiu tak pokarało!

Na występ z okazji Święta Ludowego Wojska Polskiego profesorka wybrała zupełnie inny repertuar. Wszystkie instrumenty brzmiały radośnie, rytm był szybki, skoczna muzyka pobudzała do życia, 191

toteż nikt z publiczności nawet ani razu nie ziewnął, a entuzjazm, który wzbudzili swym koncertem, przeszedł ich najśmielsze oczekiwania. Dla skrzypiec nie przewidziano solówki, więc Wanda mogła uważnie przyglądać się widowni. – I co? Nie ma twojego lubego? – spytał złośliwie Tadeusz. Niestety, majora nie było na koncercie. Wanda czuła się zawiedziona, ale jeszcze trudniej było jej się pogodzić z decyzją Basi. Po wakacjach jej przyjaciółka nie wróciła do Szkoły Muzycznej. Zrezygnowała z kariery skrzypaczki i podjęła pracę sekretarki w zespole adwokackim. – Wiesz dobrze, że nie mam serca do grania. Profesorka powiedziała mi, że choćbym zamęczyła siebie i ciotkę nieustannymi ćwiczeniami, to i tak orzeł ze mnie nie będzie. Po co więc marnować czas? I go nie marnowała. Tydzień przed koncertem w jednostce wojskowej odwiedziła Wandę ubrana w nową, uszytą przez dobrą krawcową sukienkę. W rękach miała bombonierkę, a w zielonych oczach – błysk zdradzający, że znowu jest szaleńczo zakochana. Można jej było tylko zazdrościć. Wanda spędziła lato na bawieniu dwójki dzieci swojej najstarszej siostry, Dzidki, oraz na rozmyślaniach nad własnym życiem, które wydawało jej się przeraźliwie bezbarwne. Matka, widząc, jak snuje się smutna po domu, tłumaczyła cierpliwie, że te wszystkie melancholie znikną, gdy wyjdzie za mąż. Nie była jednak tego pewna, bo jej obie już zamężne siostry wcale nie wyglądały na szczęśliwe. Poza tym żaden kandydat do ożenku się nie trafiał, a na początku roku akademickiego okazało się, że Tadeusz, na którego, mimo zauroczenia majorem, skrycie liczyła, zaręczył się z wiolonczelistką. Stale do tego nawiązywał, jasno dając jej do zrozumienia, co straciła. Przygnębiona samotnością, coraz częściej zastanawiała się, czy nie grozi jej staropanieństwo, bo skoro taki mało atrakcyjny Tadeusz, tęgi i do tego z krzywymi nogami, nie był zainteresowany dziewczyną wysoką, chudą i bez biustu, to już chyba nikomu się nie spodoba. Jej zły humor potęgowała paskudna pogoda. Przez trzy październikowe dni lało bez przerwy i wszędzie na ulicach stały ogromne kałuże, których nie dało się już ominąć. Jakby deszczu było jeszcze mało, 192

znowu zaczynało padać. Wanda wracała z zajęć w szkole. Była wściekła na siebie, bo przez roztargnienie zapomniała wziąć parasolki. Do jej podłego nastroju przyłączyły się ponure myśli. Co jej przyjdzie z młodości, skoro nie ma czasu na życie towarzyskie. Nie chodzi do kina ani do teatru, z nikim się nie spotyka, tylko ciągle ćwiczy, powoli zmieniając się w niewolnicę skrzypiec. Rozżalona, postawiła kołnierz i w coraz gęstszej mżawce pośpiesznie szła do domu. – Pani Wando? Zajęta przechodzeniem przez wielką kałużę, pomyślała, że to na pewno nie do niej. – Pani Wando? To pani? Dzień dobry! – Taak? – Odwróciła się i zobaczyła mężczyznę w granatowym płaszczu i eleganckim kapeluszu. Wyglądał na cudzoziemca. Uśmiechał się do niej samymi oczami. Nie poznała go od razu, pewnie dlatego, że był w cywilnym ubraniu. – Pan major, prawda? – Wyciągnęła do niego rękę na przywitanie, a on uniósł ją do ust. – Przyglądałem się przez chwilę, jak próbuje pani przejść przez tę kałużę suchą stopą. Wanda spojrzała na zachlapane buciki. – Wszędzie to błoto z budowy – odparła i ośmielona jego dowcipną uwagą, dodała: – Parę dni temu graliśmy znowu koncert w pana jednostce, ale nie dostrzegłam pana na widowni. – To nie moja jednostka. Byłem tam tylko gościnnie z wykładem. Pracuję gdzie indziej – odpowiedział wymijająco. – Wygląda pani na przemarzniętą. Może napiłaby się pani ze mną ciepłej herbaty w kawiarni? Matka tyle razy jej mówiła, żeby nigdy nie godziła się na żadne propozycje przygodnie spotkanych, nieznanych mężczyzn. „Pamiętaj, dziecko, nie chodź z takimi osobnikami do restauracji czy do kawiarni. Oni tylko czyhają na okazję, by uwieść młode, dobrze wychowane dziewczyny. Wykorzystują naiwność tych niewiniątek i kiedy one niczego złego się nie spodziewają, dosypują do ich napoju proszek, po którym te biedulki stają się zupełnie bezwolne. A potem...” Właśnie, co się dzieje z nimi potem? Matka tego nigdy jej nie wyjaśniła, więc Wanda uśmiechnęła się do majora i powiedziała: 193

– Z przyjemnością, ale proszę mi mówić po imieniu. – Jestem Włodek, bardzo mi miło. Minęła zaledwie godzina, a Wanda czuła się przy majorze, który nie był już przecież nieznajomym mężczyzną, tak swobodnie jak przy żadnym swoim koledze z roku. Wypiła kawę, zjadła szarlotkę i bitą śmietanę z rodzynkami, a kiedy zaczęła się wahać, czy wypada aż tyle zamawiać, Włodek tylko do niej mrugnął i skinął na kelnerkę. – I jak nauka? Dalej nie lubisz akompaniamentu? Wanda spojrzała na niego zdumionym wzrokiem. Skąd on wiedział, że nienawidziła swojej wrednej akompaniatorki? – Mówiłaś mi o tym na majowej potańcówce. Ach rzeczywiście, zasypując go informacjami o sobie, wspomniała również, jak bardzo nie cierpi tej niespełnionej pianistki, ale sprawiał wówczas wrażenie, że jej wcale nie słucha. Pochwyciła jego uważne spojrzenie. – A co porabia twoja wesoła koleżanka? Przełknęła ślinę, upokorzona. A więc o to chodziło! Zawlókł ją do kawiarni i zafundował bitą śmietaną, żeby uzyskać od niej informacje o Basi. Niepotrzebnie się fatygował. Nic mu nie powie! Gniewnie zacisnęła usta, ale już po chwili wykrztusiła: – Basia przerwała studia i poszła do pracy. Mogę powiedzieć gdzie. – Nie, nie potrzeba. – Roześmiał się i machinalnie chwycił Wandę za rękę. Jego dotyk zupełnie ją oszołomił. Świat wokół zawirował, a jej serce zadrżało, nie mogąc uporać się z nagłym przypływem krwi. Siedziała oniemiała z wrażenia, jakby już wypiła kawę z tym proszkiem o zniewalającym działaniu. Włodek mógł z nią robić, co chciał. Ale on po chwili zabrał rękę. – Ja tylko tak spytałem. Panna Barbara naprawdę mnie nie interesuje – dopowiedział, aby uspokoić Wandę. Spostrzegła, że major rzuca ukradkowe spojrzenie na zegar stojący w rogu kawiarni. – Śpieszysz się? – spytała i sama spojrzała w tamtą stronę. O Boże! Siedziała w kawiarni z Włodkiem od przeszło dwóch godzin. Dopiero teraz zauważyła, że na dworze było już zupełnie ciem194

no. Zerwała się z miejsca tak gwałtownie, że o mało nie ściągnęła obrusu ze stolika. – Przepraszam, ale muszę już biec do domu. – Odprowadzę cię do autobusu – zaproponował Włodek. Okazało się, że mżawka zmieniła się w dość gęsty deszcz. Na przystanku stał tłum przemokniętych ludzi. – Poczekaj tutaj, spróbuję złapać taksówkę – powiedział major i ruszył w przeciwnym kierunku. Gdyby nie patrzyła za nim, zauważyłaby nadjeżdżającą ciężarówkę i w porę odskoczyła od krawężnika. Włodek, zaalarmowany jej krzykiem, od razu zawrócił. Stała przed nim biedna, przemoczona od stóp do głów istota. Beżowy płaszcz Wandy wyglądał jak wyciągnięty z rynsztoka. Przed zmoczeniem nie uchronił się nawet jej brązowy kapelusik. – Moje biedactwo – powiedział współczująco i nie bacząc na swoje eleganckie ubranie, objął Wandę i, zanim się rozpłakała, pocałował w usta. Nie było już zimna i rozpryskujących kałuże ciężarówek. – Włodek – wypowiedziała jego imię i teraz ona go pocałowała. Odsunął ją na bok, za róg budynku, żeby stali się niewidoczni dla ludzi stojących na przystanku i gładził jej policzki zewnętrzną stroną dłoni. – Jesteś śliczna i niesamowita. Nikt nigdy w życiu tak do niej nie mówił. Czując ponownie jego gorące wargi na swoich ustach, zadygotała. – Zimno ci? Skinęła głową. – Matka mnie zabije, jak mnie zobaczy w tym stanie. – A może..? – Zastanawiał się przez chwilę. – Może zajdziemy do mnie. Wypijesz coś gorącego, wysuszysz się. Spróbuję oczyścić twój płaszcz. Mieszkam niedaleko stąd, na Mokotowie. Z sublokatorami, więc nie masz się co martwić. Wanda się nie martwiła, trzymała tylko mocno Włodka pod rękę, żeby jej już nigdzie nie zniknął. Tak bardzo pragnęła spędzić jeszcze kilka chwil z tym mężczyzną, który zawładnął jej sercem, że zupełnie zapomniała o ostrzeżeniach matki. 195

Rzeczywiście, jego ogromne, czteropokojowe mieszkanie znajdowało się w pobliżu, w mocno pokiereszowanej przez wojnę kamienicy. Było w nim cicho i pusto. Sublokatorzy pewnie nie wrócili jeszcze z pracy albo załatwiali na mieście swoje sprawy. Wandę zdumiała ta pustka. U niej w domu zawsze było gwarno. Mieszkało w nim przecież aż sześcioro osób: ona, matka, siostra ze szwagrem i dwójką rozwrzeszczanych dzieciaków. Często odwiedzała ich Dzidka ze swoimi pociechami. Zapach w mieszkaniu majora również był zupełnie inny. Nie pachniało w nim żadnymi potrawami, suszącym się praniem czy zasikanymi pieluchami, tylko dymem z papierosów i jeszcze czymś innym, ale tego zapachu Wanda nie umiała określić. Kiedy Włodek zamykał drzwi, dotknęła swoich policzków. Były gorące z emocji. – Wezmę twój płaszcz – usłyszała nagle jego głos. Gdy pomagał go zdjąć Wandzie, zauważył, że również jej bluzka jest przemoczona. Zdecydował więc, że nie pora na sentymenty i poszedł do pokoju po różowy szlafrok. Powie tej dziewczynie, że to garderoba przyjaciółki jednego z sublokatorów. – Płaszcz wysuszymy na kaloryferze. Ale reszta twojego ubrania również jest tak mokra, że najlepiej byłoby, gdybyś się przebrała. Wanda stała jak słup soli, a kiedy Włodek podawał jej szlafrok, upuściła go na podłogę. – Nie bój się. – Uśmiechnął się do niej. – Ja się nie boję. – Zadygotała, a on zbliżył się i położył jej ręce na swoich ramionach. Zamknęła oczy, kiedy całował ją w usta. – Chyba ci pomogę – szepnął i zaczął rozpinać mokrą bluzkę. Jego dotyk sprawiał jej tak wielką przyjemność, że przeciągała się jak kotka. Pozwoliła zdjąć z siebie bluzkę, spódnicę, rozpiąć pończochy, które na szczęście były w doskonałym stanie. Wcale nie odczuwała wstydu. Może dlatego, że każdy jego ruch był tak pewny i zdecydowany. Kiedy stała przed nim naga, przez chwilę zastanawiał się, czy podać jej leżący na podłodze szlafrok. Popatrzył jej prosto w oczy, a Wanda uśmiechnęła się do niego, oblizując ze zdenerwowania 196

wargi. Stali nieruchomo, wpatrując się w siebie. Musiały minąć wieki, zanim on drgnął i zaczął rozpinać koszulę. Potem rozpiął pas. Ściągnął skarpetki. Zdjął spodnie. – Jesteś piękny – powiedziała Wanda głosem pełnym zachwytu. Chociaż nie należała do znawczyń męskich ciał, nie miała wątpliwości, że stojący przed nią mężczyzna jest ucieleśnieniem ideału. Na jego ciele była jednak skaza – ślad po bólu i cierpieniu. Wanda zbliżyła się do Włodka i delikatnie przejechała palcem wskazującym po bliźnie schodzącej w dół brzucha. – Wanda! – Jęknął i cały zadrżał. Zanim zdążyła się zdenerwować tą dziwną reakcją na jej dotyk, chwycił ją na ręce, jakby była piórkiem, a nie rosłą dziewczyną, i zaniósł do swojego pokoju. Piętnaście minut później Wanda leżała w łóżku, trzymając nogi, zgodnie z poleceniem Włodka, lekko uniesione. Na policzkach wysychały jej łzy. Myślała tylko o tym, że znowu przysporzyła komuś kłopotów. Po chwili do pokoju wszedł Włodek i powiedział do niej bardzo łagodnym głosem: – Podnieś się trochę. – A potem delikatnie położył pod jej pośladkami wilgotny ręcznik. – Krwawienie zaraz ustanie – zapewnił i zanim Wanda znowu się rozpłakała, objął ją czule. – Tak bardzo cię przepraszam. Obiecałem, że nic ci się nie stanie, a potem... – Westchnął, tuląc ją w ramionach. – Już od tak dawna... – Nic nie mów. To nie twoja wina. Ja sama tego chciałam – szeptała, całując podbródek mężczyzny, który przed chwilą pozbawił ją dziewictwa. – Kocham cię. Jeszcze mocniej przytulił ją do siebie. Wanda powoli się uspokajała się, choć wciąż czuła w podbrzuszu tępy ból jak przed miesiączką. – Wstanę już. Muszę się umyć – powiedziała cicho, ale Włodek poprosił, żeby jeszcze trochę poczekała. Mimo iż powtórzył jej dwa razy, że kiedyś zaczął studia medyczne, była czerwona po cebulki włosów, kiedy sprawdzał, czy krwawienie ustało. – Zagrzeję ci mleka i zajmę się twoim płaszczem, a ty leż spokojnie. 197

Wbrew ostrzeżeniom obu starszych sióstr, które uprzedzały ją, żeby nie dała zwieść się pozorom i pamiętała, że mężczyźni to cyniczni dranie, Włodek okazywał jej tyle czułości. Przepraszał za to, co się stało. Dopytywał się, jak się czuje. Gotował dla niej mleko i suszył jej ubranie. Włodek zostawił zapaloną lampkę na stoliku stojącym przy łóżku i kiedy zupełnie się uspokoiła, zaczęła rozglądać się po jego pokoju. Skromnie urządzony, bardzo schludny sprawiał o wiele przyjemniejsze wrażenie niż jej własny pokój, w którym tak często bawiły się dzieci Brygidy i Dzidki, że przestała go sprzątać. Zauważyła, że z niedomkniętej szuflady nocnego stolika wystawał pognieciony kawałek papieru. Machinalnie po niego sięgnęła i wówczas zobaczyła, że była to fotografia pięknej, nieco melancholijnej kobiety o długich, lekko kręconych włosach. „Dla mojego Włodka, ukochanego Męża. Lila”, przeczytała dedykację. Słysząc zbliżające się kroki, szybko wrzuciła zdjęcie do szuflady i ją dosunęła. Piła mleko, parząc się w język. Chciała jak najszybciej stąd uciec. Postanawiając nie martwić się o zakrwawione prześcieradło, pobiegła do przedpokoju, podniosła z podłogi swoje porozrzucane ubranie i otworzyła drzwi do łazienki. Włodek przybiegł natychmiast, kiedy usłyszał jej okrzyk przerażenia i roztrzęsioną, zaprowadził do właściwego pomieszczenia. – Nie dałbym rady zadowolić drugiej kobiety – zauważył jego kolega, siedząc w podkoszulku na kanapie i popijając wódkę ze szklanki. – Człowiek wyczerpany wraca do domu, a tu na samym progu majtki! – Siedź cicho i nie wychodź! – warknął Włodek, który zdążył się już ubrać i z coraz większym niepokojem czekał na Wandę. – Spójrz, płaszcz jest w zupełnie dobrym stanie. Jeszcze wilgotny, ale plam już nie ma. – Starał się odwrócić jej uwagę od incydentu z kolegą. – Jest już dziewiąta – zauważyła, z przerażeniem patrząc na zegarek. – Zawiozę cię samochodem – powiedział Włodek, sięgając po kluczyki do kieszeni wojskowego płaszcza kolegi. 198

Przez całą drogę próbowała się uspokoić. Włodek jechał po ulicach Warszawy szybko i pewnie, bez problemu dostosowując się do jej chaotycznych wskazówek i po paru minutach byli już przed domem, w którym mieszkała. „Dla ukochanego Męża, Lila”, wciąż miała przed oczami tę dedykację. Z trudem powstrzymywała się, by nie wybuchnąć płaczem. Wysłuchała jednak jego podziękowań „za wszystko”, pozwoliła pocałować się w usta, a potem, jak przez mgłę, patrzyła, jak odjeżdża. W końcu odwróciła się i wolno poszła w kierunku klatki schodowej. I wreszcie mgła się rozstąpiła, a Wanda spostrzegła, że nie ma na prawej nodze pończochy.

Rozdział XV W Mikołajki Wanda po raz kolejny przyszła pod dom Włodka. Była tu już parę dni wcześniej, ale nie zastała majora. Uszczęśliwiona tym, że po długich poszukiwaniach udało jej się znaleźć kamienicę, w której mieszkał, nie przejęła się zbytnio jego nieobecnością. Teraz, kiedy znowu odchodziła od drzwi z kwitkiem, czuła, że ogarnia ją coraz większy niepokój. Powiedziała jednak sobie, że tym razem będzie czekać aż do skutku i zamiast wrócić do domu autobusem, poszła do kawiarni znajdującej się niedaleko placu Unii Lubelskiej. W kawiarni była po raz pierwszy sama i żeby nie wzięto jej za dziewczynę szukającą przygód, czym prędzej wyjęła z torby książkę. Pochłonięta lekturą Balzaka wypiła dwie kawy, ale zniechęcona wrogim wzrokiem kelnerki w końcu zamknęła powieść i znowu poszła pod dom Włodka. Schody skrzypiały pod jej stopami, lecz zajęta pokonywaniem ich według wymyślonego przez nią kodu: „będzie, nie będzie, będzie”, wcale nie zwracała na to uwagi. Był, ale nie ten, którego chciała zastać. Na szczęście jej nie poznał. – Nie ma pana Halmana – odpowiedział uprzejmie. – Nie wiem, kiedy wróci. Z nim nigdy nic nie wiadomo. Czy coś przekazać? – Zmierzył ją wzrokiem od stóp do głów i utkwił spojrzenie w kołnierzu płaszcza. – Nie, dziękuję, przyjdę kiedy indziej – wybełkotała zmieszana i gdy już chciała czmychnąć, wojskowy zatrzymał ją i podał numer telefonu. 200

Podziękowała, ale nie zamierzała dzwonić do Włodka. Zrozpaczona postanowiła poczekać do ósmej. Pocieszała się, że to tylko pół godziny, jednak na dziesięciostopniowym mrozie czas, odmierzany przytupywaniem o śnieg źle podzelowanymi butami, dłużył jej się potwornie. Wreszcie minęła ósma i całkiem zdrętwiała z zimna ruszyła do domu. „Nie będę teraz o nim myśleć. Nie będę”, powtarzała, wlokąc się na przystanek. Nagle usłyszała za plecami warkot zatrzymującego się samochodu. Obejrzała się i zobaczyła wojskowe auto, z którego wśród śmiechów gramolił się jej ukochany. Ruszyła w jego stronę, ale oniemiała z wrażenia zatrzymała się w pół kroku. – Krasawiec ty moj, poczekaj! – krzyczała jakaś kobieta. Po chwili Wanda zobaczyła, że z samochodu wysiada ciemnowłosa, ładna dziewczyna w mundurze, podbiega do Włodka i namiętnie całuje go w usta. Pozostałe w aucie towarzystwo chichocze rozochocone tym widokiem i coś wrzeszczy. Wreszcie wysiada pijany oficer i odrywa kobietę od piersi Włodka. Ciągnie ją do samochodu i wpycha do środka. Auto odjeżdża wśród śpiewów i salw śmiechu, a Włodek macha swoim kompanom na pożegnanie. Nagle, jakby wyczuł obecność ukrytej za załomem muru Wandy, odwraca się i pyta głosem pełnym tęsknoty: – Emilko, to ty? Emilka, no proszę, jeszcze jedna. Wyszła szybko ze swojego ukrycia, aby nie usłyszeć innych kobiecych imion, które on za chwilę wypowie. – To ja. Wanda. – Wanda? Cudownie! Jej już nie pamiętał. Podeszła bliżej, ale widocznie wreszcie ją rozpoznał, bo prędko dodał: – Wanda, słynna skrzypaczka. Kiedy się żachnęła, szybko ją objął i ucałował, drapiąc ją w policzki zarostem i odurzając zapachem wódki. – Znowu jesteś przemarznięta. – Czekałam na ciebie. Chciałam porozmawiać. 201

Włodek uśmiechnął się nieznacznie i ująwszy Wandę za łokieć, poprowadził ją w stronę kamienicy, w której mieszkał. – Sporo się pani naczekała – skomentował sublokator, a potem bez ponagleń Włodka zniknął pośpiesznie w swoim pokoju. Włodek zaprowadził ją do pokoju, który chyba był jadalnią. Nie pomógł jej zdjąć palta, tylko od razu zapytał, czy chce się napić wódki. Kiedy pokręciła przecząco głową, podszedł do szafki, wyjął z niej butelkę i nalał sobie kieliszek. – Może jednak na to zmarznięcie? – zachęcał niezrażony jej milczeniem. – Nie, dziękuję – odpowiedziała i ze zdenerwowania zaczęła ugniatać palcami róg obrusa. – Cóż to za pilna sprawa, która skłoniła cię do złożenia nocnej wizyty samotnemu mężczyźnie? Może przyszłaś po swoją zgubę? Jeszcze wciąż ją przechowuję. Zupełnie straciła ochotę na rozmowę, bo nagle uświadomiła sobie, w jak bardzo żenującej sytuacji się znalazła. Siedziała ze wzrokiem wbitym w stół, a jej knykcie coraz bardziej się napinały. – Może lepiej pokażesz mi tę drugą pończoszkę na nodze. – Poczuła gorący oddech na karku i ręce, które zaciskały się na jej piersiach. – Nie mam już nic do pokazywania – odcięła się gniewnym tonem, jednym ruchem wyswobadzając się z jego objęć. – Jestem w ciąży. – Coś ty powiedziała? – Wraz z krzesłem odwrócił ją gwałtownie w swoją stronę. Czy ten major myślał, że ona ma aż tak sfiksowane poczucie humoru?! Wiedza o tym nieoczekiwanym finale październikowej nocy długo nie mogła się przedrzeć do jej świadomości. Po powrocie od Włodka przez cały tydzień lekko krwawiła, więc kiedy ta dolegliwość znikła, odetchnęła z ulgą. Na ziemię sprowadziły ją dopiero poranne nudności. Uświadomiła sobie, że jest w ciąży. Obserwowała u siebie takie same objawy jak u obu starszych sióstr, a one przecież zdążyły już urodzić po dwoje dzieci. Wpadła po pierwszym razie! Rodzinne opowieści o jej pechu nabiorą teraz zupełnie innego charakteru. 202

Zrozpaczona, zastanawiała się, co robić. Nikła nadzieja na to, że poroni, się nie spełniła. W końcu postanowiła szukać ratunku u Basi. Wybrała jednak zły moment, bo kiedy przyszła do swojej przyjaciółki, ona tonęła we łzach z powodu awantury w pracy, nie mogła więc obciążać jej własnymi problemami. Pozostawał już tylko Włodek, który od tamtego tragicznego dla niej w skutkach spotkania nie dał znaku życia, chociaż każdego dnia przyzywała go myślami. Potrzebowała jego pomocy, ale nie miała pojęcia, w jaki sposób żonaty mężczyzna może odmienić jej nieszczęsny los. Wiedziała jedno: nie chce wracać do domu i zostać napiętnowana przez matkę i siostry, którym sprawiła tak wielki zawód. – Jesteś w ciąży – powtórzył. Skinęła głową i zobaczyła, że wywierciła palcem dziurę w obrusie. – Chciałam się spytać, czy ty...? – Czy się tobą zajmę? Oczywiście, że to zrobię – powiedział po chwili zdecydowanym głosem. Nagle wszystko stało się proste. Włodek obiecał, że następnego dnia w południe przyjdzie do jej matki i przedstawi swoje plany, więc Wanda nie musi się już martwić. On wszystko dokładnie obmyśli, więc nie powinna się więcej denerwować. Teraz to była jego sprawa. Słuchała tych słów jak urzeczona, pozwalając się prowadzić w noc do taksówki i wcisnąć sobie w garść pieniądze na przejazd. Dopiero kiedy dojeżdżała do domu, zdała sobie sprawę z tego, że Włodek ani razu jej nie pocałował ani nie objął. Pozbył się jej z domu jak intruza, płacąc za szybkie zniknięcie. Przecież on nawet nie znał jej dokładnego adresu. Wiedział tylko, przy jakiej ulicy mieszka. Stanęła na progu domu. Szybko otarła łzy i wchodząc po schodach, zadała sobie pytanie: czy oczekiwanie na Włodka następnego dnia będzie kolejnym dowodem jej naiwności?

Włodek wrócił do domu zupełnie oszołomiony. Wanda jest w ciąży, z nim. Marian, z którym dzielił mieszkanie, wyjrzał zaciekawiony ze swojego pokoju. 203

– Pozbyłeś się panny? Wyjątkowo cierpliwa. Czekała aż cztery godziny. – Pewnie dlatego zmarzła – stwierdził obojętnym głosem Włodek. Nie zdążył odwiesić płaszcza, gdy usłyszał dzwonek do drzwi. To pewnie Wanda, pomyślał. Zorientowała się, że do niczego się nie zobowiązał i wróciła po konkretne obietnice. Odetchnął z ulgą, kiedy zobaczył Juliana. – Trochę późno, ale w dzień nie można cię zastać. – Jeździłem po kraju. Wchodź, bracie, napijemy się. Julian patrzył zaniepokojony, jak Włodek wypija duszkiem najpierw jeden kieliszek potem drugi, trzeci, czwarty... Co się dzieje z tym facetem? Czyżby chciał się upić?! Sam odstawił swoją wódkę na stół i zauważył dziurę w obrusie. – Co cię sprowadza? – Jak zwykle kłopoty naszego „Poety”. Odzyskał już zdrowie, ale jest kompletnie załamany. Znowu odrzucono jego prośbę o paszport, a Muszka twierdziła, że jest zbyt chora, by wrócić do kraju. Nie może przerwać leczenia, bo straci pomoc fundacji zajmującej się ofiarami shoah. – „Poeta” nie wybaczy sobie, że to on pierwszy wyskoczył z pociągu, dopóki się z nią nie spotka. Ale, według mnie, ona go zwodzi – odezwał się Włodek, który nie wierzył już żadnej kobiecie. – Też mi się tak wydaje, ale spróbuj to powiedzieć Juliuszowi. Zadusiłby cię gołymi rękami. Czy nie mógłbyś sprawdzić, jak wygląda sprawa Muszki? Chyba można uzyskać o niej jakieś informacje nieoficjalną drogą? Włodek sięgnął po butelkę z wódką. – A jeśli dowiem się czegoś złego, to czy ty powiesz o tym „Poecie”? – Ja... dlaczego ja? Nie mógłbyś tego zrobić sam? Ten chłop z rozpaczy zupełnie zmarnuje sobie życie. Włodek potrząsnął przecząco głową. – On jest dorosły, Julek. Ja mu tej jego wielkiej nadziei nie zabiorę. Na mnie nie licz. Jeśli chodzi o paszport... Obaj wiedzieli, że Juliusz go nie otrzyma, bo chociaż został wypuszczony na wolność, to jego sprawa nie została zamknięta. „Poeta” znalazł 204

się w beznadziejnej sytuacji: z jednej strony posunięcia Feliksa uniemożliwiały mu legalne opuszczenie kraju, z drugiej – stan zdrowia nie pozwalał na podjęcie desperackich prób ucieczki przez zieloną granicę. Przygnębiony swoją bezsilnością Julian w milczeniu dopasowywał nóżkę kieliszka do dziury w obrusie. W końcu jednak zauważył, że w oczach Włodka maluje się rozpacz. – Z tobą coś jest nie tak, prawda? Włodek nie mógł już dłużej udawać ani przed sobą, ani przed Julkiem, że nic się nie stało, i krótko opowiedział historię z Wandą. – Podejrzewasz, że była z innym? – spytał Julian. – Nie, na to jest zbyt naiwna. – Włodek roześmiał się gorzko. Julian wyprostował się i zdecydowanym tonem rzekł: – Dziwię ci się, że nie wiesz, co zrobić. Musisz się z nią ożenić! – Nie ma innego wyjścia, prawda? – spytał cicho Włodek, chociaż nie miał co do tego żadnych wątpliwości. – Niestety, nie – odparł Julian, który w sprawach męsko-damskich był równie zasadniczy jak jego kuzyn. Po wyjściu Julka Włodek siedział nieruchomo przy stole, opierając głową na rękach. W pewnej chwili poderwał się, narzucił na siebie płaszcz i zapominając o kapeluszu, wybiegł z domu. Było zimno, pod nogami chrzęścił śnieg, ale Włodek, pochłonięty myślą, która przynagliła go do działania, niczego wokół siebie nie dostrzegał. Do celu dotarł po dwudziestu minutach. Zapukał cicho, ale bez wahania. Drzwi otworzyły się prawie natychmiast. – To ty! – usłyszał znajomy głos. Mimo późnej pory nie położyła się jeszcze spać. Boże, jak mu jej brakowało! – Wiedziałam, że w końcu wrócisz! Tyle się naczekałam. – Emilka. Sama rzuciła mu się w ramiona i zaczęła go całować, a on, oddając pocałunki, upajał się zapachem jej ciała. – Byłam taka głupia i uparta. Jak zwykle niczego nie rozumiałam – mówiła, ściągając z Włodka płaszcz i wkładając ręce pod jego koszulę. – Powinnam wiedzieć, że jesteś dla mnie najważniejszy i nie pozwolić ci odejść. Powinnam biec za tobą, choćby naga. 205

– Kocham cię, Emilko! – W oczach Włodka pojawiły się łzy. – Wybacz mi, kochana. – Nie ma nic do wybaczenia, skoro tak bardzo się kochamy! – Zaczęła rozpinać swoją bluzkę i przyciskać jego ręce do piersi. Dopiero po chwili spostrzegła, że stawiają opór, a Włodek już jej nie całuje. – Kocham cię, mój najdroższy. Co się stało? Włodek nie mógł powiedzieć ani słowa i rozpłakał się bezradnie. – Powiedz mi. Jeśli mnie kochasz, zniosę wszystko. Zrozpaczony rzucił się do jej kolan. – Boże! Co ty mówisz? Że musisz się ożenić? Niemożliwe. Jak to?! Emilka klęczała teraz wraz z nim, z przerażeniem patrząc mu w oczy. – Jest w ciąży? Dlaczego ona jest w ciąży?! Łkała coraz bardziej histerycznie. – Dlaczego!!! – Pięściami biła go w piersi. Nagle uspokoiła się i zapytała: – Czy ty nie wiesz, ile kobiet w taki sposób chce złapać męża? Czy ty chociaż jesteś pewien, że to twoje dziecko? Włodek wstał z klęczek, podnosząc Emilkę. – Ona... Ja byłem dla niej pierwszy. Nie mogę jej zawieść – wyjąkał. – Przepraszam cię, kochana. Emilka pobladła. – Ty łajdaku! – krzyknęła, z trudem chwytając oddech. – A kim ty dla mnie byłeś, tam w Wilnie? No, kim?! Dlaczego więc mnie zawiodłeś, dlaczego? – Jęknęła głośno, zupełnie nie panując nad sobą. – Zmarnowałeś mi życie. Dlaczego? Dlaczego to zrobiłeś?!

Gdy samochód zaczął hamować, Feliks zobaczył stojącą na Nowym Świecie pod Urzędem Stanu Cywilnego dość liczną grupę ludzi. Poczuł wtedy, że ma już dosyć tego rozbuchanego przedstawienia. To uczucie wprawdzie towarzyszyło mu od kilku tygodni, ale teraz stało się bardzo silne. Feliks doszedł do wniosku, że najchętniej dałby drapaka i skrył się w najdalszym zakątku świata przed apodyktycznym 206

generałem i całą resztą. Siedzący obok kapitan, dawny adiutant ojca Lucyny, jednym spojrzeniem dał mu jednak jasno do zrozumienia, że to jego pragnienie na pewno się nie spełni. Wystrojony w galowy mundur przyozdobiony licznymi wojskowymi dystynkcjami, Feliks otworzył drzwiczki generalskiego auta i pomógł wysiąść z niego pannie młodej. Ubrana była w długą białą sukienkę i welon, jak na ślub kościelny. Na głowie miała wianek! Na tę oznakę czystości przedmałżeńskiej chyba już za późno, pomyślał, narzucając Lucynie płaszcz na ramiona, żeby uchronić ją przed dziesięciostopniowym mrozem. Uśmiechnęła się do niego czule, a on odwzajemnił ten uśmiech. – Ślicznie wyglądasz, kotku – powiedział i tym razem wcale nie kłamał. Wreszcie oswajał się z myślą o narzuconym mu przez generała małżeństwie, a kiedy zobaczył, ilu wysokich rangą wojskowych przybyło na tę uroczystość, zupełnie zapomniał o swojej rozterce. Większość tych oficjeli miała wziąć udział również w weselu, które zostało przygotowane w najbardziej eleganckim kasynie oficerskim w Warszawie, znajdującym się w alei Niepodległości. Mimo pobytu przyszłego teścia w więzieniu Feliksowi wydawało się teraz, że będzie to dla niego bardzo korzystna koligacja. Oczywiście, przymuszony przez generała do ożenku, początkowo buntował się okropnie, ale nie miał innego wyjścia – nie mógł przecież ryzykować utraty zdrowia albo, kto wie, może nawet życia. Jedyną zadowoloną wówczas osobą była Lucyna. Nie przejęła się wcale tym, że zamiast podsłuchów ojciec znalazł w jej osobistych rzeczach wyuzdane zdjęcia. Odpowiedziała mu wtedy spokojnie, że nie są bardziej rozpustne niż te, które on przechowuje w sekretnej szufladzie swojego biurka. Generał rozwścieczony tą bezczelnością o mało nie dostał ataku apopleksji. Feliks, dowiedziawszy się o tym, zrozumiał, że za wcześnie chciał zrezygnować z Lucyny. Ona dopiero dorastała do roli jego żony. Po złożeniu dokumentów stanęli w ciasnym korytarzu, czekając na swoją kolejkę. Trwał jeszcze poprzedni ślub, a pod budynkiem kłębili się już goście kolejnej pary młodej. Święta Bożego Narodzenia to idealny czas na zawarcie małżeństwa, zauważył generał i najprawdopodobniej z sentymentu do wy207

znawanej niegdyś katolickiej wiary wyznaczył taki termin na rodzinną uroczystość. Lucyna wprawdzie narzekała, że na tak wielkie przygotowania to zbyt mało czasu, i sugerowała, że po powrocie z więzienia ojciec powinien zająć się raczej swoim zdrowiem, a nie przyszłością córki, lecz generał pozostał niewzruszony. Nie skorzystał z propozycji wyjazdu do sanatorium i przez cały okres narzeczeństwa nie spuszczał oka z córki. Feliks w obawie przed zemstą generała, który na pewno kazał go śledzić, zaprzestał nawet chodzenia „na baby”. Chociaż wymagało to od niego wielkiego samozaparcia, przez najdłuższy okres w swoim życiu nie tknął żadnej kobiety. Teraz, patrząc na biel stroju narzeczonej, myślał, że jego ślubny garnitur również powinien mieć taki sam kolor. Stanowczo za długo czekali. Ci nieudolni urzędnicy źle powyznaczali terminy, denerwował się coraz bardziej. Miał ochotę na papierosa i rozglądał się na boki, czy nie da się na „jednego szybkiego” wyskoczyć. – Spójrz, idzie młoda para! – Lucyna pociągnęła go za rękaw. – Jaki przystojny oficer, może go znasz? Feliks odwrócił głowę i zobaczył schodzącego po szerokich schodach Włodka Halmana wiodącego u swego boku bardzo młodą blondynkę. – Znajomy? – dopytywała się Lucyna, zaintrygowana dziwnym wyrazem twarzy swojego narzeczonego. – Daleki – odpowiedział. – Ona też jest znacznie młodsza od niego – zauważyła Lucyna i życzliwie dodała: – Całkiem ładna dziewczyna. Szkoda tylko, że nie ma lepszej sukienki. Poślubiona przed chwilą przez Włodka blondynka była tak wysoka, szczupła i wiotka, że w jasnoliliowej sukni z żorżety sprawiała wrażenie rusałki. Oczy Feliksa skrzyżowały się na moment z ponurym spojrzeniem Włodka. Halman odruchowo zasłonił swoją żonę ramieniem. Feliks triumfował. Po części osiągnął swój cel – Wołodia się go boi. Dobry nastrój zniknął jednak bez śladu, gdy zobaczył obu Sarnowskich. „Poeta” pobladł na jego widok, a Julian, robiąc groźną minę, 208

szybko pociągnął go za sobą w stronę drzwi. Nagle rozległ się głos urzędnika: – Zapraszamy narzeczonych do sali! Hirsch zdążył jednak zauważyć, że na ślub Halmana nie przyszło więcej niż tuzin osób. Poczyniwszy to spostrzeżenie, natychmiast odzyskał pewność siebie. Z dumą spojrzał na gości zaproszonych przez generała i w licznej asyście, dostojnym krokiem, z Lucyną u boku ruszył ku swojemu nowemu przeznaczeniu.

Rozdział XVI Wanda siedziała na krześle przy drzwiach pogrążona w niewesołych myślach. Z tych rozmyślań wyrwał ją zdziwiony głos: – Jeszcze pani tu jest? Pielęgniarka już dawno się z nią pożegnała, ale kiedy wróciła z obiadu, ona wciąż czekała na Włodka. Wprawdzie zwolniła już swoje łóżko, ale o powrocie do domu mogła na razie tylko marzyć. Uśmiechnęła się blado do siostry. – Mężowi musiało coś ważnego wypaść w pracy – odpowiedziała zawstydzona. Starsza kobieta niejedno już widziała w tym szpitalu. Mężowie, którzy na wieść o narodzinach potomstwa zupełnie tracili głowy i upijali się na umór, a potem nie odbierali swoich żon ze szpitala, wcale nie byli rzadkością. Wtedy jednak zwykle z pomocą przychodziły niezawodne matki albo zawstydzone postępowaniem swoich synów teściowe. Szkoda jej było tej zupełnie nieprzygotowanej do macierzyństwa dziewczyny. Jej mąż pewnie był jednym z tych nieodpowiedzialnych ojców, na których nie można było liczyć. Zdecydowała więc, że pora ją przekazać pod opiekę bardziej dojrzałych osób. – Proszę się nie denerwować. – Poklepała Wandę po ramieniu. – Zadzwonię po kogoś innego z pani rodziny. O ubranie niech się pani nie martwi. Można pożyczyć kaftanik ze szpitala. Odniesie go pani później. Wanda zaczęła się wahać. Znowu spojrzała na zegarek. Pozostał kwadrans do zakończenia wypisów. Jeśli Włodek nie dotrze do tej 210

pory, poprosi tę miłą pielęgniarkę, żeby zadzwoniła do matki. Nie zostanie tu ani chwili dłużej. Dziecko mogą zatrzymać, jeśli uznają, że to konieczne. Wanda była zadowolona, że po karmieniu zabierali je do innej sali. Miała przynajmniej czas, by się uspokoić. Za każdym razem, gdy je przynosili, zaczynała płakać. – Do mamy, ja chcę do mamy – mruczała do siebie pod nosem, kiwając się na krześle. Jak mogła uważać, że matka i siostry były dla niej niedobre. To przecież one opiekowały się nią od maleńkości, dbały, żeby nie była głodna, miała czyste ubrania, a kiedy odkryły jej doskonały słuch, dołożyły wszelkich starań, aby mogła rozwijać talent muzyczny. Tak bardzo je zawiodła. – Pani Halman! – Ktoś podał jej torbę z ubraniami, którą spakowała już miesiąc wcześniej przed pójściem do szpitala. Pojawił się wreszcie! Błyskawicznie, mimo bólu sprawianego przez szwy, poderwała się z krzesła i chwyciła torbę. Po kilkunastu minutach przeszła przez drzwi prowadzące ku wolności i trzymając w ramionach becik z noworodkiem, znalazła się w holu szpitala na Koszykowej. Męża zobaczyła, zanim on ją dostrzegł. Tępym wzrokiem przyglądał się rysom w ścianie. Odwrócił się jednak, gdy się do niego zbliżyła. Nigdy przecież nie dawał się zaskoczyć. Przyjrzała mu się uważnie. Był dokładnie ogolony, miał na sobie nieskazitelnie białą koszulę z krótkimi rękawami, ale jego blada cera nie wyglądała zbyt zdrowo. Wanda mogła się domyślać, dlaczego ani razu nie odwiedził jej w szpitalu. Całe szczęście, że siostry codziennie przynosiły jej kompot, inaczej w ten lipcowy skwar skonałaby tutaj z pragnienia. – Wanda... – Nawet nie drgnął, aby do niej podejść i ją objąć. – Rzeczywiście, tak mam na imię – mruknęła. – A tu jest dziecko? – spytał niezbyt mądrze. Wanda spuściła wzrok na becik. – Przynajmniej było tu minutę temu – odrzekła. – Chcesz się przekonać? Czy on miał w oczach lęk? Włodek i lęk? Ale chyba właśnie tak było. 211

– Może potem – odparł szybko. – Jak dojedziemy do domu. Kostek zabierze nas samochodem. Czekałem na niego i dlatego odebrałem cię tak późno. Wanda poszła za mężem. Jedną ręką przytulała do siebie dziecko, w drugiej trzymała torbę. Zastanawiała się, dlaczego nie wziął taksówki, tylko ściągnął im na głowę tego okropnego człowieka. Irytował ją jego ojcowski stosunek do Włodka. Czuła, że jej mąż też nie znosi tego starego dziwaka. Nie umie się jednak wyplątać z pajęczyny jego wpływów. I teraz ten despota, udający dobrotliwego staruszka, ma oglądać jej dziecko? Po raz pierwszy poczuła, że musi chronić swoje maleństwo przed czyhającym na nie złem. Gdy Marecki zachwycał się noworodkiem, wydając z siebie idiotyczne dźwięki podobne do gruchania, Wanda ze smutkiem przyglądała się Włodkowi. On wcale nie był zainteresowany ani nią, ani dzieckiem. W przeciwieństwie do jej męża pułkownik umiał znaleźć się w sytuacji. Wręczył jej wielki bukiet kwiatów z taką dumą, jakby to on był ojcem tego nieszczęsnego dzieciaka, który swoimi narodzinami nie wzbudził w rodzicach nawet najmniejszej radości. Na szczęście niemowlę nie przeczuwało niczego złego i spało w najlepsze, spokojnie jadąc do domu na Mokotowie. W następnym miesiącu mieli się stamtąd przeprowadzić na MDM i zamieszkać sami, bez sublokatorów. Wanda zdążyła się już przyzwyczaić do towarzystwa dwóch oficerów. Polubiła nawet Mariana i Zdziśka, bo dbali o nią bardziej niż jej mąż. Mówili o niej: „nasza dziewczyna”. Kiedy była w zaawansowanej ciąży, poprosili, żeby otwierała drzwi ich niechcianym narzeczonym. Widok jej wielkiego brzucha działał na nie jak zimny prysznic. Przerażone, czym prędzej odchodziły, nawet nie pytając o swoich kochanków, z którymi wiązały matrymonialne plany. Oficerowie mieli wówczas wolny wieczór, grali z Wandą w karty, a potem zasypiali w fotelach, słuchając, jak gra na skrzypcach. Spróbowałby tylko któryś z sąsiadów poskarżyć się, że swoimi pasażami zakłóca mu spokój! Wanda siedziała z tyłu samochodu. Marecki i Włodek zajęci byli rozmową na jakiś służbowy temat. Mówili coś o strajkach w Czechosłowacji i krwawym stłumieniu wystąpień robotniczych w Berlinie Wschodnim. Usłyszała, że nadchodzą poważne zmiany, ale 212

wcale się tą zapowiedzią nie przejęła, bo zmian miała wystarczająco dużo we własnym życiu. Znowu czuła się tak zmęczona jak w ostatnich tygodniach ciąży. Pozostawiona sama sobie, znużona upałem i jazdą samochodem, zapadła w drzemkę. Siedziała wyprostowana na kanapie i wpatrywała się w ścienny zegar. Dochodziło południe. Brygida i matka wróciły z kościoła, a teraz krzątały się w kuchni. Na obiedzie prócz domowników miała być Dzidka ze dziećmi. Jeśli przyjdzie Włodek, to nawet nie będzie miał na czymś usiąść, bo w całym mieszkaniu nie było już więcej krzeseł... Ale to drobnostka. Najważniejsze jest to, żeby jej nie zawiódł i spełnił swoją obietnicę. Wybaczy mu wtedy wszystko. Także tę dziewczynę, którą całował wczoraj wieczorem. To na pewno było tylko przelotne zauroczenie. A ta Emilka?! Cóż, może to jego... siostra. Wybiła pierwsza. Przyszła Dzidka ze swoimi bliźniaczkami. Tak jak matka była wdową i musiała sama borykać się z losem. Zachwycała się teraz młodszą córką Brygidy, która choć dopiero skończyła siódmy miesiąc życia, całkiem dobrze radziła sobie bez pieluch. Mała siedziała właśnie na nocniku, a rodzice, babka i ciotka wpatrywali się w nią z zapartym tchem, jakby za chwilę miała uczynić cud. W tym czasie jej dwuletnia siostra, widząc, że nikt się nią nie interesuje, ze złości zsikała się w majtki i aby zwrócić na siebie uwagę, zaczęła wydzierać się wniebogłosy. Do obiadu zasiedli o drugiej. Wanda nie mogła niczego przełknąć, ale żeby nie budzić dociekliwości swoich czujnych sióstr, udawała, że zjada posiłek ze smakiem. Szwagier Janek miał senny wyraz twarzy, bo przez cały tydzień pracował na nocną zmianę. Ten gapowaty, uległy mężczyzna doskonale pasował do rodziny, w której było aż osiem kobiet. Sąsiedzi za ich plecami drwili, że u Woleńskich żaden mężczyzna się nie utrzyma. Jak ona mogła być tak naiwna, łudząc się, że dziś jej los się odmieni? Dochodziła godzina czwarta. Naczynia po obiedzie były umyte i powycierane. Zostanie kolejną kobietą w rodzinie Woleńskich, która będzie samotnie wychowywać swoje dziecko. Będzie to wprawdzie dziecko 213

panieńskie, ale ten mało istotny fakt nie powinien przecież nikogo obchodzić! Zegar wybił piątą. Może powinna im powiedzieć. Niedziela, cała rodzina w domu. Wszyscy odświętnie ubrani, w dobrych nastrojach. Dziewczynki bawią się w kącie pokoju. Czy nie był to doskonały moment na zburzenie tego pozornie sielskiego życia? Na przebudzenie drzemiącego szwagra? O w pół do szóstej przełknęła ślinę, szykując się do przekazania tej wstrząsającej informacji. Ale właśnie wtedy zadzwonił dzwonek u drzwi. – Pewnie znowu sąsiadce czegoś zabrakło – powiedziała Brygida, podnosząc się, by poratować roztargnioną kobiecinę. Wanda wstrzymała oddech. Wypuściła powietrze z płuc dopiero wtedy, gdy do pokoju wszedł major LWP z ogromnym bukietem różowych goździków. – Dzień dobry. Nazywam się Włodzimierz Halman. – Stanął przed matką. – Chciałbym prosić o rękę pani córki, Wandy – ogłosił piorunującą wiadomość. – To nie jesteś żonaty? – spytała szeptem, odbierając od niego kwiaty. Spojrzał na nią jak na obłąkaną. Chyba w tej chwili pożałował swojej pochopnej decyzji. Od tej pory w rodzinnym domu Wandy życie zaczęło się toczyć w szalonym tempie. Przez następne tygodnie po oświadczynach biegała wraz z matką albo którąś z sióstr po krawcowych, sklepach i urzędach. Tuż przed ślubem Basia rozchorowała się na zapalenie płuc i zamiast niej świadkiem na ślubie musiała być Brygida. Trzeba więc było w pośpiechu szykować jeszcze jedną „wyjściową sukienkę”. Ta potworna bieganina pochłonęła wszystkich domowników do tego stopnia, że nikt z nich poza Wandą nie zadawał sobie pytania, gdzie przebywa jej narzeczony, który nie odwiedził jej już ani razu. Czyżby cała rodzina uległa zbiorowej hipnozie, wyobrażając sobie mającą odbyć się wkrótce uroczystość zaślubin? Dla Wandy jedynym namacalnym dowodem na istnienie Włodka była, potwierdzona już teraz przez ginekologa, ciąża. 214

Matka Wandy, kobieta apodyktyczna, rzadko kiedy okazująca serdeczność, wpadła w zdumiewający zachwyt nad przyszłym zięciem. „Zawsze podobali jej się wojskowi”, drwiły siostry, wyjaśniając, że jej pierwszy narzeczony był ułanem. „Umarł jednak na grypę, a nie na polu bitwy”. W stosunku do Włodka były równie złośliwe. – Ojciec przewróciłby się w grobie, gdyby wiedział, że wychodzisz za partyjniaka i nie będziesz miała ślubu kościelnego. Wanda łudziła się, że choć jedna z nich zauważy, że jej narzeczony jest bardzo przystojny, ale nie miało to dla nich żadnego znaczenia. „Nie dość że czerwony, to jeszcze taki stary”, dodała uszczypliwie Dzidka, zapominając o tym, że jest rówieśnicą Włodka. A kiedy Wanda, nie mogąc już dłużej słuchać tych kąśliwych uwag, wydusiła z siebie prawdę o dziecku, omal nie rozerwały jej na strzępy. – To po to latami woziłam cię na te cholerne skrzypce na drugi koniec miasta? – zapytała rozgoryczona Dzidka. Ona pierwsza, jeszcze przed wojną, poznała się na jej talencie. – Przez tego drania pogrzebiesz swoją karierę! Wanda nie zamierzała się jednak poddawać. Ćwiczyła tak zapamiętale, że aż krople potu pojawiały się na jej czole, a kiedy przyszedł dzień ślubu, obiecała sobie, że Włodek będzie najszczęśliwszym mężem na świecie. Ta Lila ze zdjęcia musiała być jakąś historyczną postacią, o której on, pod czułą opieką Wandy, zupełnie zapomni. Ślub odbył się w błyskawicznym tempie. Pamiętała jedynie piękne schody i przejmujące zimno na dworze. Potem był weselny, a właściwie raczej świąteczny poczęstunek w mieszkaniu matki, na który Włodek nie zaprosił nikogo ze swoich znajomych, jakby zawarcie małżeństwa przysporzyło mu wystarczająco dużo wstydu. A później... pojechali do jego domu na Mokotowie. Z obawą oczekiwała nocy poślubnej. Bała się ponownego bólu, ale Włodek położył się przy niej i pocałowawszy w policzek, zasnął. Kiedy obudziła się, nie było go już w domu i nie zobaczyła go aż do wieczoru, kiedy wygłodniała i wściekła na siebie za to, że zostawiła resztki z uczty weselnej u matki, próbowała usmażyć jajecznicę. Jajka przywarły do patelni, zanim znalazła sól, a kiedy szukała talerza, zupełnie się przypaliły. Włodek zastał ją, gdy siedziała przy sto215

le kuchennym i płakała jak bezradne dziecko. Obawiała się, że będzie na nią wściekły za to, że spaliła patelnię, której używali również sublokatorzy. On jednak wcale się nie złościł. Pogłaskał ją po włosach, a kiedy się uspokoiła, pokazał, jak się robi jajecznicę. Potem tajniki sztuki kulinarnej odsłaniali przed nią obydwaj sublokatorzy, którzy okazali się bardzo sympatyczni. Marian nauczył ją gotować bigos, a Zdzisiek – zupę pomidorową. Wkrótce nabrała w przyrządzaniu tych potraw takiej wprawy, że obaj oficerowie zrezygnowali z kucharzenia, a dziecko rosło w niej silne i duże – na diecie z bigosu, pomidorowej i jajecznicy. Tamtej nocy Włodek nie odwrócił się do niej plecami, ale choć Wanda wbijała paznokcie w dłonie zaciśnięte w pieści, zauważył, że współżycie jest dla niej bolesne i nie ma z niego żadnej przyjemności. Dlaczego nie mogli poprzestać na pocałunkach? Po miesiącu Włodek wyjechał, a ona została z oficerami, odmawiając powrotu do domu, mimo narzekań matki, że tak nie wypada. Kiedy wrócił ze służbowej delegacji, była już w zaawansowanej ciąży, więc przeniósł się na łóżko polowe. Spał z nią wprawdzie w jednym pokoju, ale wcale się nią nie interesował. Taki spostrzegawczy, a nie zauważył, że codziennie wypłakuje swój żal w poduszkę! Nikt o tym nie wiedział. Wanda była zbyt dumna, aby się przyznać do porażki. Dojechali pod dom, zanim usnęła na dobre. Włodek otworzył drzwi i, ku jej zaskoczeniu, wziął od niej torbę. Marecki ucałował ją w dłoń i obiecał, że wkrótce ich odwiedzi. Tuląc dziecko do piersi, ruszyła po schodach na piętro. W mieszkaniu było pusto. Marian i Zdzisiek wyjechali w delegacje. Włodek wprowadził ją do wspólnego pokoju. Dziecko zaczęło kwilić. Usiadła na kanapie, zastanawiając się, co ma zrobić. Chciała karmić butelką, ale przygotowanie mleka wydało jej się tak trudne jak usmażenie jajecznicy pierwszego dnia po ślubie. – Cii... – Zdjęła pieluszkę z twarzy niemowlaka i spojrzała w jego ciemnobłękitne oczy. – Jaki ty jesteś śliczny – powiedziała z nagłym zdumieniem, nie zdając sobie sprawy z tego, że Włodek ją obserwuje. 216

– Czy mogę... czy mogę go zobaczyć? – usłyszała, a kiedy zdziwiona spojrzała na męża, napotkała spojrzenie drugiej pary ciemnobłękitnych oczu. – Pewnie! – Zarumieniła się lekko. – Przecież to twój syn. Włodek usiadł przy niej na kanapie i z ogromną tkliwością pochylił się nad becikiem. – Rzeczywiście, zuch chłopak! Jego ponurą twarz rozświetlił niemal chłopięcy uśmiech. – Jak go nazwiemy? – spytała Wanda, dziwiąc się, że do tej pory nawet nie pomyślała o wyborze imienia. – Witold – odpowiedział bez wahania, wyciągając malca z becika. – Będzie miał na imię Witek. Witek Halman. – Mój ojciec miał tak na imię. – Ucieszyła się i dotknęła paluszków Witka. Włodek sięgnął po jej rękę i przytulił ją do swojego policzka. Spojrzała na niego zaskoczona, a on pochylił się i ją pocałował. – Mamy syna. Naprawdę! Połykając łzy, przylgnęła wraz z dzieckiem do jego piersi. Po chwili Włodek poszedł nastawić wodę, a potem z sypialni usłyszała jego ulubioną płytę Billie Holiday. Po raz pierwszy poczuła się tutaj jak w domu.

Rozdział XVII Feliks z dumą spoglądał na semestralne oceny Pawła. Piątki z góry do dołu! A chłopak jeszcze dodatkowo uczył się francuskiego i angielskiego, był też doskonałym sportowcem. Wyśmienicie biegał. Feliks marzył o jego przyszłej, olimpijskiej karierze. Może uda się go przygotować już na Rzym. Chętnie by mu towarzyszył! Sylwestra 1955 roku spędził wraz z Lucyną w Paryżu. Zachód bardzo mu się spodobał. Nie przeszkadzała mu nawet nieznajomość języka, bo żona była doskonałym przewodnikiem i tłumaczem. Studiowała już na trzecim roku i coraz lepiej mówiła po francusku. Miał nawet niejasne podejrzenia, że za jego plecami doskonale porozumiewa się z przystojnym kelnerem restauracji hotelowej. Tak się w nią wpatrywał tym swoim francuskim wzrokiem, podając im śniadanie! Następnym razem byłoby bezpieczniej pojechać na Zachód z Pawłem. Ale studiować chłopak musi w Moskwie. Ten stary piernik, teść, powinien to załatwić. – Kochanie, czy moglibyśmy porozmawiać? – Lucyna przerwała mu planowanie przyszłości. – I tak zrobisz, co zechcesz, prawda? Zdjął okulary – tak, on od niedawna nosił okulary do czytania! – i spojrzał na żonę. W ciemnowiśniowym golfie wyglądała bardzo ładnie. Siedziała na kanapie wygodnie, tak jak lubiła najbardziej – z podwiniętymi nogami. Wcześniej czytała francuską książkę. Leżała przy niej otwarta. – Znowu się przekomarzasz. – Uśmiechnęła się. 218

Lucynę trudno było urazić. Naiwność i ufność nie dopuszczały do jej świadomości drwin ani złośliwości. Zachowywała się jak dziecko, a z dziećmi przecież się nie walczy. – Mam ci coś wspaniałego do powiedzenia... – Pani Jadzia zrobiła schabowe na obiad? – spytał z nadzieją w głosie. Sama myśl o smakowitych potrawach tej poczciwej kobiety sprawiła, że poczuł się głodny. Wreszcie mieli doskonałą gosposię! – Może, może, ale to coś znacznie bardziej cudownego. – Bezy na deser. Potrząsnęła przecząco głową. – Pudło! – Położyła rękę na podbrzuszu i lekko je poklepała. – Teraz? Chcesz to zrobić teraz? – speszył się Feliks. Lucyna westchnęła i pokręciła głową, jakby ze zdumieniem, że ma do czynienia z takim głuptasem. Jej mąż miał przecież trzydzieści sześć lat i był już podpułkownikiem. – Już to zrobiliśmy. Ponad miesiąc temu. Mój kochany, będziemy mieć dzidziusia! – Och! – z trudem wydusił Feliks, zupełnie zaskoczony takim obrotem sprawy. – Jak to możliwe? – spytał po dość długiej chwili milczenia. – No tak, ta twoja przedwojenna edukacja. Już ci tłumaczę. Zapłodnienie odbywa się poprzez... Zamknął jej usta ręką. Jeszcze pani Jadzia usłyszy, co ta jego żona plecie. – Jestem zaskoczony – wyjąkał. – To miło, bardzo miło. – Pogłaskał Lucynę po policzku. – Wiesz, na chwilę wyjdę do ogrodu. Muszę złapać trochę świeżego powietrza. Narzucił stare palto wiszące w przedpokoju i niemal wybiegł z domu. Miał nadzieję, że mroźne powietrze ostudzi jego rozpaloną głowę. Musi uwolnić się od tego przeklętego wspomnienia upalnego sierpniowego dnia z 1943 roku, które nagle po tylu latach znowu go dopadło. „Pomóż jej!” Stał na progu domu i oddychał z trudem. Jeśli się natychmiast nie uspokoi, to za chwilę dostanie zawału serca. „Jak to możliwe, że to przekleństwo wciąż jeszcze na nim ciąży?!” Na szczęście mróz w końcu ostudził jego emocje. Po kilku minutach był już zupełnie spokojny. Poszedł w swoje ulubione miejsce 219

ogrodu, pod jabłonkę, i w słabej poświacie lampy przyglądał się, jak ciepła struga jego moczu topi kilkucentymetrową warstwę śniegu. On nie chciał mieć już więcej dzieci. Wystarczyło mu przeżyć, których dostarczyła mu ta wiedźma, Lilka. Wspomniał o tym Lucynie na początku małżeństwa, ale przecież mógł się spodziewać, że ona zbagatelizuje jego prośbę. Jeśli zaproponuje jej, żeby pozbyła się ciąży, z pewnością poskarży się ojcu, który i tak na niego ostatnio krzywo patrzył. – Wiesz, co o tobie mówią na mieście? – zaatakował go podczas ostatnich świąt, które musiał z nim spędzić. „Gówno mnie to obchodzi”, miał na końcu języka, ale opanował wściekłość: – Ludzie opowiadają różne brednie. – To wojskowi, którzy siedzieli w więzieniu i mieli z tobą do czynienia. Feliks milczał z godnością. Nie trzeba było jego wielkiego geniuszu, aby zorientować się, że idą zmiany. Jeśli ich strumyczek zaczynał się w Moskwie, to z pewnością Polskę zaleją wielką falą, wytłumaczył sobie już w 1953 roku i od tego czasu zachowywał się z dużą ostrożnością. Kiedy więc ten renegat Światło uciekł na Zachód, aby kalać własne gniazdo, i gdy na plenach partyjnych zaczęły się dyskusje o „wypaczeniach”, on – myśląc perspektywicznie – pozbył się swojego zaufanego śledczego Wirka. „To tylko chwilowe oddelegowanie”, wyjaśnił, i nawet sam łudził się taką nadzieją. Bez Wirka pracowało mu się o wiele gorzej, a poza tym wszystko, co robił, szło teraz tylko na jego własne konto. Największą stratę, związaną z nową linią polityczną, poniosła jednak Lucyna. Feliks nie kupił jej futra z norek. Swoją decyzję tłumaczył doskonaleniem moralności socjalistycznej. Nie może przecież przyczyniać się do powstawania rażących dysproporcji majątkowych w społeczeństwie. Poza tym czy Lucyna chce, aby potem obszczekiwała ją ta cała Wolna Europa? Ci zaprzańcy na usługach imperialistycznego wroga bez przerwy emitują audycje o zbytkach i luksusach przedstawicieli socjalistycznej władzy. Niedoczekanie ich! On, Feliks, nie da im pretekstu do rozpowszechniania takich podłych 220

oszczerstw. O ubraniach męskich w Wolnej Europie nic się nie mówiło, więc Feliks zamówił dla siebie nowy, skórzany płaszcz. – Kochanie, chyba nie jesteś zły? – spytała Lucyna, kiedy po pół godzinie wrócił do domu, dygocząc z zimna. – Kotku, oczywiście, że nie jestem. Wiem, że chcesz tego dziecka. – Nawet nie wyobrażasz sobie, jak bardzo go pragnę! – Pocałowała go w policzek. – Już wszystko zaplanowałam. W przyszłym roku nie będę miała dużo zajęć na studiach i doskonale poradzę sobie z dzieckiem, jeśli weźmiemy pomoc. No proszę, jak to sobie ludzie planują. Siedzą w tym samym pokoju, niby razem, ale mają zupełnie inną wizję ich wspólnej przyszłości. – Czy podać już obiad? – spytała pani Jadzia, stając w drzwiach salonu. – A Pawełek już wrócił? – zainteresowała się Lucyna. – Nie, dzisiaj nocuje u swojego kolegi – odparł Feliks i dał znak gosposi, aby podawała obiad. Wierzyć mu się nie chciało, kiedy zasiadł przy stole. Oprócz niezwykle wybitnej inteligencji ma chyba również dar jasnowidzenia. Na drugie danie były kotlety schabowe, a na deser – bezy. On jednak nie mógł się nimi delektować, bo wcześniej zadzwonił telefon.

– I co teraz? – spytał Feliks, uciekając wzrokiem przed spojrzeniem generała. Nie chciał, żeby teść dostrzegł w nim pogardę i obrzydzenie. Miernota zupełna. Na niczym się nie znał: ani na sprawach taktycznych, ani na organizacyjnych. A jego światopogląd! Świętoszek cholerny się znalazł. Feliks dobrze wiedział, że generał miał niejedno na sumieniu. Umiał jednak sprytnie wykorzystywać fakt, iż jego aresztowanie zbiegło się w czasie z uwięzieniem Gomułki. Cierpliwie, krok za krokiem, pozyskiwał względy towarzysza „Wiesława”. Wkrótce sam Gomułka uwierzy, że ten szubrawiec jest jego kumplem. 221

– Nie wolno bagatelizować tej poufnej informacji. Zdobyłem ją od samego towarzysza „Wiesława”. – Generał westchnął przesadnie. – Po tym, jak Lucyna mi się zwierzyła, że spodziewa się dziecka, za wszelką cenę trzeba uniknąć skandalu! Nie mogę dopuścić, by to wszystko odbiło się na moim wnuku! Robię to dla niego i dla mojej córki! Zaraz się chyba wyrzyga. To niesłychane! A kto cię, dziadu, pielęgnował, jak ci pompa wysiadła? Kto się twoją córunią zajmował, jak w mamrze gniłeś, a potem szynką karmił, choć ze służby czynnej przenieśli cię do rezerwy! – Lepiej uprzedzić ich ruch. Musisz odejść z wojska. Jak Wirek, który jest teraz dyrektorem fabryki na Ziemiach Odzyskanych? Nigdy! – Przynajmniej do czasu, kiedy sprawa ucichnie. Przyczepili się głównie do skargi złożonej przez majora z operacyjnego do komisji wojskowej politbiura. Koledzy partyjni chcą paru z was rzucić lwom na pożarcie. – To co mam jeszcze zrobić? Zmienić pracę? Dom? Może nazwisko? Tęgi mężczyzna, o policzkach zwisających poniżej linii brody, popatrzył na niego wymownym wzrokiem i potakująco kiwnął głową. – Moje nazwisko? – Feliksa zamurowało z oburzenia. – Nie będziesz ani pierwszy, ani ostatni. Feliks wbił wzrok w drogi dywan wyściełający podłogę w gabinecie teścia. – Tylko wymyśl jakieś porządne, przecież będzie je nosić moja rodzina. – Nie muszę wymyślać. To będzie nazwisko mojej matki. Ona nazywała się Raniecka – odpowiedział, powoli cedząc słowa. – Podoba mi się – odparł generał. – Lucyna Raniecka. A wnukowi dam na imię... – Sam wybiorę dla niego imię. Ja jestem jego ojcem – odparł Feliks, rzucając teściowi złowrogie spojrzenie. – Oczywiście, będzie jak chcesz – odpowiedział pośpiesznie starszy mężczyzna. 222

Sam był zdziwiony tym, że nienawiść do Wołodii stała się aż tak wielka. Początkowo mu zazdrościł, potem czuł do niego coraz większą niechęć, teraz zadusiłby go gołymi rękami. „Ty się, Halman, strzeż! Ale i tak, prędzej czy później, cię dopadnę! A gdy to zrobię, nie dam ci najmniejszej szansy!” Parę miesięcy temu zobaczył Włodka na wojskowym basenie. Wyglądał świetnie. Feliks, przyglądając się jego silnym muskułom, pożałował, że sam zaniedbał ćwiczenia sportowe. Z takim przeciwnikiem nie warto wdawać się w bójkę. Ale on załatwi tego gnojka w zupełnie inny sposób. Znał przecież tyle skutecznych metod usuwania niewygodnych osób! Klnąc pod nosem, szedł aleją I Armii Wojska Polskiego do swojej nowej pracy. Nie zauważył nawet coraz bardziej widocznych oznak nadchodzącej wiosny. Mijani przez niego przechodnie mieli sprężysty krok i spojrzenia pełne optymizmu. Feliksowi nie udzielił się jednak ich dobry nastrój. Przystanął, zmęczony dręczącymi go obawami. Czyżby szczęście się od niego odwróciło? Nie, to niemożliwe, przecież do tej pory los mu sprzyjał. Ale teraz znalazł się w fatalnej sytuacji. W końcu ocknął się z zamyślenia i ruszył w stronę placu Unii Lubelskiej. Wlókł się noga za nogą, jak straceniec idący na szafot. – Przeczekasz tę nagonkę i wrócisz do nas. Niebawem znowu się zobaczymy – pocieszał go naczelnik. Ten twardy, bezwzględny człowiek był szczerze zmartwiony odejściem Feliksa. Tracił przecież jednego ze swoich najlepszych pracowników. Feliks nie wierzył w swój powrót na utracone stanowisko. Lektura tajnego referatu Chruszczowa „O kulcie jednostki i jego następstwach” pozbawiła go takich złudzeń. Nadchodziła „odwilż”. Wkrótce wszyscy, którzy wyzwalali ten kraj spod hitlerowskiej okupacji i tworzyli w nim nowy ład, będą musieli odejść w cień. Zastąpią ich miernoty, które ani prochu nie wąchały, ani wroga klasowego na oczy nie widziały, złościł się Feliks. Ale kiedyś to wszystko rozsypie się jak domek z kart i wówczas ci nieudacznicy będą szukać ratunku u starych specjalistów. – Nie będzie ci źle, wyślą cię do Korei albo Wietnamu. Tylko że on wcale nie chciał tam jechać. 223

Feliks minął wartownika i wszedł do budynku, w którym mieściło się Ministerstwo Spraw Zagranicznych. – Panie Raniecki, bardzo mi miło pana poznać. – Mężczyzna w wieku ojca Lucyny wyciągnął do niego rękę na powitanie. – Myślę, że będzie nam się świetnie ze sobą pracowało. Feliks tak wcale nie myślał, ale wiedział, że musi zacisnąć zęby, żeby potem móc robić swoje. Usiadł karnie przy biurku i pogrążył się w lekturze ułożonych na nim okólników. Tylko jedno wydało mu się pozytywne. Z pewnością w tej pracy będzie miał dużo czasu na rozmyślanie. Zdziwił się więc, gdy już po paru miesiącach otrzymał awans. Wkrótce po raz kolejny dziękował swojemu szczęściu. Prawie w tym samym czasie, kiedy on zbierał pochwały za niezwykle wydajną pracę, jego dawny szef z Głównego Zarządu Informacji został aresztowany.

Rozdział XVIII – Bardzo mi się podoba to wasze mieszkanie – mówiła Basia, wirując w szerokiej spódnicy po przedpokoju. – Jest przestronne i chłodne. Można w nim odetchnąć nawet w majowy upał. – Nagle zatrzymała się w pół kroku i przyglądając się uważnie swojej przyjaciółce, spytała: – A ten major już tutaj nie mieszka? Marian wpada tylko na chwilę albo po swoje rzeczy osobiste, albo po korespondencję, wyjaśniła Wanda. Całe dnie i noce spędza u swojej narzeczonej. Ta całkiem sympatyczna kobieta ma własne mieszkanie. Niestety, nie może się rozwieść, bo jej mąż zniknął bez śladu kilka lat temu. Mokotowskie mieszkanie podobało się także Wandzie. Nie posiadała się ze szczęścia, kiedy okazało się, że nie będą się z niego wyprowadzać. W ostatniej chwili zaproponowali Zdziśkowi zamianę na MDM. Zgodził się bez zastanowienia, bo z podobnych powodów jak Włodek musiał szybko się ożenić. Wprawdzie tamto mieszkanie było nowe i miało lepszą lokalizację, ale w tym czuło się przestrzeń i dobry klimat. Włodkowi było może wszystko jedno, bo nie przywiązywał się do miejsc, ale ona nie lubiła zmian. – I Witek ma gdzie biegać. – Żywe srebro – stwierdziła Basia, a Wanda, na znak swego wielkiego utrapienia, uniosła oczy. Jeszcze przed chwilą, przed pójściem do babci jej syn wystąpił przed swoją ukochaną ciocią Basią. Wdrapał się na stołek i zaśpiewał: „Karuzela, karuzela, na Bielanach, co niedziela”. Niedawno za225

czął wymawiać „r” i akcentował je teraz tak przesadnie, że przypominało to zupełnie wymowę Włodka, gdy był zdenerwowany. – Ma świetny słuch! – To prawda – przyznała Wanda. – Ale nie mogę go posadzić do pianina, bo ucieka. Wszędzie go pełno i wszędzie wlezie, choć trzech lat jeszcze nie ma. Taki z niego mały czort! Dziewczynki Dzidki i Brygidy to przy nim prawdziwe aniołki. Mama jest zmęczona samym patrzeniem na Witka. Wcale się jej nie dziwię. Zaczęła gotować się woda i Wanda sięgnęła po czajnik. – Mogę dostać kawę w szklance? – poprosiła Basia. – Nie wiem, jak ty to robisz? Godzisz wychowywanie dziecka i prowadzenie domu z pracą zawodową i jeszcze znajdujesz czas na spotkania ze mną! – Wcześniej było mi bardzo trudno. Ale od kiedy mam pomoc, radzę sobie całkiem nieźle. Wanda wprawdzie w swoim domu rodzinnym mieszkała z małymi dziećmi, ale to nie ona je wychowywała. Teraz było inaczej, jej syn wymagał prawie bezustannej opieki. Do zajmowania się nim dochodziło gotowanie, pranie, prasowanie, cerowanie, sprzątanie. Nie miała zupełnie czasu ani sił, żeby grać na skrzypcach. Chciała rzucić studia już na początku października. Wystarczył tydzień po powrocie ze szpitala, żeby uświadomiła sobie, że nie sprosta tym wszystkim obowiązkom. Nie przypuszczała, że matka się poświęci i zechce zająć się wnukiem... – Musisz grać, Wanda. Musisz! Wanda kochała grę na skrzypcach, ale ona nie była dla niej wszystkim. Musiała jednak ulec naciskom matki. Włodek obiecał jej pomagać w dowozie małego do babci. Sterana życiem pani Woleńska nie podołała jednak nowym obowiązkom. Kiedy Witek miał niecałe dwa lata, zaczęła mieć poważne kłopoty z kręgosłupem. Wandę właśnie czekało przesłuchanie kwalifikacyjne do orkiestry radiowej. Sytuacja, w której się znalazła, wydawała się zupełnie beznadziejna. Ale właśnie wtedy uzyskała pomoc od Włodka. Pamiętała doskonale ten dzień, kiedy jej mąż, nieco zawstydzony i zarumieniony jak młody chłopak, przyprowadził do domu starszą panią. 226

– To jest pani Janina Raniecka – przedstawił ją żonie. – Dzięki niej żyję. Zgodziła się nam pomóc. To była kolejna ze spraw Włodka, o których nic nie wiedziała. Znalazł panią Janinę w jej rodzinnym mieście Sosnowcu, do którego wróciła po wieloletnim pobycie we Włoszech. Tęsknota za ojczyzną sprawiła, iż mimo niechęci do nowego ustroju porzuciła pracę opiekunki osób w podeszłym wieku i przyjechała do Polski. Po pierwszym przesłuchaniu w bezpiece gorzko pożałowała swojej decyzji. Była zdana sama na siebie, bo okazało się, że w Sosnowcu nie mieszka już nikt z jej bliskich. Codziennie obiecywała sobie, że wyjedzie do Warszawy i odszuka swoich krewnych, ale nie miała pieniędzy. Czuła się coraz bardziej samotna w ciasnym kwaterunkowym mieszkaniu, które wyglądało jak nora. Gdy Włodek ją odnalazł, od razu zgodziła się na jego propozycję: „Dobrze, wrócę z tobą do Warszawy, ale przecież muszę mieć jakieś zajęcie”. Po chwili namysłu zapytała z nadzieją w głosie: „Może zajmę się waszym synkiem?”. – Jesteś wymarzoną żoną dla mojego chłopca – powiedziała, witając się z Wandą. – Jaka szkoda, że doktor Marszewski nie może cieszyć się waszym szczęściem. Wanda obawiała się, czy opieka nad Witkiem nie będzie zadaniem zbyt uciążliwym dla tej niemłodej już kobiety. Na szczęście pani Janinka świetnie radziła sobie z jej synkiem. Witek stał się przy niej całkiem grzecznym chłopczykiem. Włodek też miał coraz częściej dobry humor. Wanda początkowo nieufnie odnosiła się do pani Ranieckiej, ale gdy przekonała się, że ta kobieta ma złote serce, obdarzyła ją głęboką sympatią. Dla niej bardzo ważne było także to, że pani Janinka zamieszkała u kuzynki swojego zmarłego męża. Dzięki temu zyskała pewność, że ta ubóstwiana przez Włodka kobieta nie będzie jej niczego narzucać. Wkrótce jednak z wielką radością uczyła się od tej starszej pani, jak prowadzić dom. Z wdzięcznością przyjmowała jej wszystkie rady. Pani Janinka cierpliwie uczyła ją gotować. Wanda nie nauczyła się, jak radzić sobie z codziennymi obowiązkami. Była przecież najmłodsza z rodzeństwa i większości domowych zajęć nie musiała wykonywać. Dopiero postępując zgodnie ze wskazówkami pani Ranieckiej, odkrywała w sobie nowe talenty i przekonywała się, że jest całkiem dobrą gospodynią. Naj227

większą przyjemność sprawiało jej zdumienie Włodka, który był bardzo zaskoczony jej nowymi umiejętnościami. Dobrze, że chociaż w taki sposób sprawiała mu radość. – Najważniejsze, że wszystko się tak dobrze ułożyło – skomentowała Basia po wysłuchaniu zwierzeń Wandy. Tak, rzeczywiście, to było najważniejsze. Do tej pory, kiedy Wanda przypominała sobie okres ciąży, przebiegał ją zimny dreszcz. – Cieszę się, że przyszłam trochę wcześniej. Zanim zacznie się brydż, możemy poplotkować. Wiesz, że ja się boję tego prawnika, który do was przychodzi. On ma zawsze taką srogą minę, jakby czytał moje grzeszne myśli. – Coś ty, Basiu! Julian to bardzo miły człowiek. Poza tym jest adwokatem i nie potępia ludzi, lecz ich broni. Wyjaśnia motywy ich postępowania. – Usprawiedliwiasz go, bo on się w tobie podkochuje. – Zaśmiały się obie. Nawet Włodek zauważył, że Julek durzy się w Wandzie. Zdarzało się nawet, że z niego żartował. Żadne z nich nie miało jednak wątpliwości, że jest to niewinne zauroczenie. – On powinien się ożenić – zauważyła Wanda, która na próżno próbowała swatać tych dwoje. – Nie może sobie poradzić ze swoją samotnością. – Hm... Są tacy ludzie jak ja, dla których samotność nie jest straszna. – Masz dopiero dwadzieścia cztery lata! – Ale już wiem, że małżeństwo nie jest mi pisane – odparła zdecydowanym tonem Basia. – Za dużo obowiązków... – Nie masz teraz żadnego chłopaka? Nie uwierzę! – Wandziu, skończyłam z chłopakami. Wszyscy są tacy sami. Prawią czułe słówka, a jak przychodzi co do czego, to biorą nogi za pas. Teraz mam przyjaciół. Można się z nimi dobrze bawić bez żadnych zobowiązań. Za okazaną sympatię są bardzo wdzięczni. Przynoszą kwiaty, czekoladki, perfumy... No nie rób takiej miny, moja kochana! C’est la vie! – Ale Basiu, oni są przecież żonaci? – wykrztusiła Wanda. – No i co z tego? 228

– Skoro mają żony, to po co to robią? Basię zdumiała naiwność przyjaciółki, odparła jednak spokojnie: – Bo ich żony są nie takie, jakich pragnęli. Bo mają dzieci i nie chcą się rozwieść. Bo ich potrzeby całymi miesiącami nie są zaspokajane – wyliczała. – Bo mogą z kimś szczerze pogadać. Wandę zaczynała palić twarz. Bała się, że za chwilę zrobi się purpurowa i Basia odgadnie prawdę. Ona również była jedną z takich żon. Włodek nigdy by się z nią nie ożenił, gdyby nie zaszła w ciążę. Czy wciąż kochał tę tajemniczą Lilę, która nazwała siebie jego żoną, chociaż się do niej nie przyznawał? Tego nie wiedziała. Nie umiała jednak zrobić niczego, żeby zdobyć jego serce. Nie mogła się na niego skarżyć. Od narodzin Witka dbał o nią. Niczego jej nie brakowało. Kiedy od prania pieluch schodziła jej skóra z rąk, kupił pralkę wirnikową i obsługiwał ją sam, dopóki nie pozbyła się tej dolegliwości. Robił zakupy. Ze swoich służbowych delegacji przywoził jej ubrania, perfumy, czekoladki. Dzieliła się nimi z siostrami, a one mizdrzyły się do jej męża. Obgadywały go jednak za plecami i pogardliwie nazywały majorem. Nie łudziła się. Włodek jej nie kochał. Starał się tak bardzo jedynie ze względu na syna, którego uwielbiał. Nagle Wanda zorientowała się, że Włodek przychodzi do jej łóżka coraz rzadziej. Po narodzinach Witka zaczęli spać w osobnych pokojach i tak już zostało. Słuchając Basi, zaczęła mieć straszliwe obawy, że również Włodek szuka pocieszenia u kobiety, która nie oczekuje od niego żadnych zobowiązań. Gdyby okazało się, że tak jest, serce by jej pękło. Mimo braku wzajemności ona go tak mocno kochała! – Tak to, moja droga, w życiu jest. Ciesz się więc, że masz tak wspaniałego męża. Gdybym ja takiego spotkała, może inaczej wyglądałoby moje życie – oznajmiła Basia. Umilkły i wtedy do mieszkania weszli kolejni brydżyści: Włodek i ciemnooki brunet ze złamanym nosem. – To jest Juliusz, „Poeta”, a to przyjaciółka mojej żony, Barbara – przedstawił ich sobie. Julian Sarnowski, który miał partnerować Basi w brydżu, nie mógł przyjść tego wieczoru. Następnego dnia czekała go ważna sprawa, do której musiał się przygotować. Poprosił więc Juliusza o zastępstwo. 229

– Miło mi – powiedział „Poeta” i pocałował Basię w rękę. – Źle się czujesz? – szepnęła Wanda, widząc pobladłą twarz przyjaciółki. – Nie – odparła szybko, pomagając Wandzie nakryć stół. Przekąski były już przygotowane: śledzik w śmietanie, grzybki marynowane, ogórki kiszone i chleb. Wódka chłodziła się w lodówce. Juliusz poczęstował Basię papierosem i podał jej ogień. Papieros gasł, gdyż drżały jej ręce. – Za dużo kawy – znalazła sobie wytłumaczenie. – Daj, zapalę ci – zlitowała się nad nią Wanda, choć Włodek złym okiem patrzył na jej palenie. Brydż miał jednak swoje prawa i jej mąż musiał znosić tytoniowy zaduch, skoro sam chciał pić alkohol. Lepiej, żeby pił w towarzystwie, wytłumaczyła sobie Wanda. Bardzo lubiła te cotygodniowe wieczorki. Spotykali się wówczas ze swoimi przyjaciółmi. Czasami było ich nawet ośmioro. Jeśli w brydża grał Julian, prędzej czy później dochodziło do gorącej dyskusji. Włodek i Julek mieli zupełnie inne poglądy, więc kłócili się ze sobą zażarcie. Na szczęście ich gniew nie trwał długo. Zawsze rozstawali się w przyjaznej atmosferze, chyba że Włodek wypił za dużo. Wtedy nie dawał się do niczego przekonać. Po lekturze referatu Chruszczowa, przyniesionego ukradkiem przez Włodka, przyjaciele spierali się ze sobą coraz rzadziej. Ale jej mąż chyba nie cieszył się z nadchodzących zmian. Stawał się coraz bardziej posępny. Wanda zastanawiała się, czy powodem jego przygnębienia jest ona czy polityka. Kiedy go pytała, co myśli o „odwilży”, albo spoglądał na nią szklanym wzrokiem, albo zbywał ją pocałunkiem w czubek głowy. Wiedziała, że jego praca ma tajny charakter. Wyjaśnił jej to pułkownik Marecki jeszcze przed ślubem. Włodek nie powinien jej jednak ignorować. Mógł z nią przecież rozmawiać na każdy inny temat. Na szczęście ożywiał się czasem w towarzystwie gości. – Dostałem w tym tygodniu list od Muszki – powiedział „Poeta” w trakcie licytacji. – To moja żona – wyjaśnił Basi, a ona zauważyła, że Wanda rzuca Włodkowi szybkie spojrzenie. – Może teraz mnie do niej puszczą. Wreszcie ten kraj się zmienia. Ile mogą nas tutaj trzymać jak w więzieniu? 230

– Długo – odrzekł Włodek. – Muszka bardzo tęskni. Ale czeka ją kolejna operacja. Nie może więc jeszcze przyjechać. Wiadomo, zdrowie jest najważniejsze. – Dwa bez atu – powiedział beznamiętnie Włodek, tak jakby nie usłyszał przyjaciela. Wanda również zignorowała jego nowinę. Basia była oburzona ich zachowaniem. Chciała zatrzeć to niemiłe wrażenie, ale nie mogła wydusić z siebie żadnego słowa. – A w Pińczowie dnieje! – Pozostali brydżyści czekali na jej ruch. Było jej przykro, że swoją kiepską grą sprawia im zawód. Coraz częściej popełniała tak podstawowe błędy, jakby po raz pierwszy siedziała przy stoliku. Zażenowana nimi, bała się podnieść oczy na Juliusza. Na szczęście i on nie był zbyt biegły w brydżu. Za chwilę powinni się zmienić, bo inaczej Wanda i Włodek, świetni brydżyści, umrą z nudów. Ucieszyła się, kiedy zrobili przerwę. Czym prędzej pomknęła za Wandą do kuchni. – Kto to jest? – „Poeta”? – zdziwiła się Wanda, parząc herbatę. – Nie spotkałaś go wcześniej u nas, bo niedawno wrócił do Warszawy. Pracował ostatnio we Wrocławiu. – A ta Muszka? – Jego żona. Nie widział jej od wojny. Mieszka w Palestynie i jest podobno tak ciężko chora, że nie może tu wrócić. Sądzę, że go zwodzi. – Nie widział jej od wojny?! Tyle lat? – Tak. Jest jej cały czas wierny. Tylko ją jedną kocha. Prawda, że to piękne? Bujda na resorach. To wcale nie było piękne! Bo właśnie tego wieczoru Basia zorientowała się, że znalazła swoje przeznaczenie. Dla tego bruneta o smolistych oczach gotowa była zmienić swój styl życia, zacząć prowadzić się porządnie, nauczyć się sprzątać i gotować. I akurat właśnie ten jeden jedyny mężczyzna miał być wierny swojej żonie?! To byłoby bardzo niesprawiedliwe.

Rozdział XIX Wanda żyła w coraz większej rozterce. Targały nią sprzeczne uczucia, z którymi nie mogła sobie poradzić: niepokój o Włodka, który z powodu postawienia jego wydziału w stan podwyższonej gotowości od dwóch tygodni nie pojawił się w domu, i radość z tego, że w Polsce wreszcie będzie żyło się inaczej. Tak jak inni zachłystywała się pełnym obietnic październikowym powietrzem 1956 roku. Nikt już przecież nie wątpił w to, że w kraju musi się teraz wiele zmienić. – Mówią, że wojska radzieckie idą na Warszawę – podzieliła się z panią Janinką tą straszną wieścią, którą usłyszała, robiąc zakupy. – Nie oddadzą nam wolności! I co on zrobi? Lęk o Włodka stawał się tak duży, że nie mogła znaleźć sobie miejsca. Nerwowym krokiem chodziła z pokoju do pokoju. Pani Janinka nie traciła głowy i szykowała Witka na spacer. Widząc, że Wanda coraz bardziej się denerwuje, rzekła uspokajająco: – Nie bój się o Włodka. On nie zrobi nic złego. Znam go na tyle dobrze, że jestem tego pewna. Wanda zastanawiała się, skąd ta niewzruszona pewność. Przecież od czasu, kiedy pani Raniecka zajmowała się Włodkiem w Wilnie, minęło tyle lat. Jej mąż jest teraz zupełnie innym człowiekiem. A jeśli rozkażą mu strzelać do tłumu? Pani Janinka, mimo strasznych przeżyć na Wschodzie, zachowała optymizm. Wanda nie mogła zrozumieć, skąd ta kobieta go czerpie. A kiedy pewnego wieczoru starsza pani łagodnym, spokojnym głosem opowiedziała jej swoje dzieje, wspominając także o nieszczęśliwej 232

miłości do doktora Marszewskiego, stało się to dla niej zupełnie niepojęte. Wspomnienia pani Janinki tak nią wstrząsnęły, że nie mogła spać przez parę nocy. Słyszała zgrzyt hamulców pociągu, którym jechali na Syberię, widziała biały od śniegu, bezkresny horyzont, czuła smród niemytych ciał, patrzyła bezradnie na konających w łagrze ludzi, których katorżnicza praca i głód zupełnie wyniszczyły, i dzieliła rozpacz Janiny, kiedy przed ewakuacją armii Andersa ta niezwykle dzielna kobieta musiała się rozstać z doktorem, bo zdecydował się zostać z chorymi żołnierzami w Uzbekistanie. Ona musiała ruszyć z wojskiem. Była przecież odpowiedzialna za prowadzenie kuchni polowej jednego z oddziałów. Mieli zaledwie kilka minut na pożegnanie się ze sobą. Właśnie wtedy on wyznał jej miłość. Miała wówczas czterdzieści dziewięć lat, ale przez tę krótką chwilę czuła się jak zakochana do szaleństwa dziewczyna. Trwało to jednak tak krótko... Podczas jednej z tych bezsennych nocy, wypełnionych obrazami ze wspomnień pani Janiny, Wanda zrozumiała, że nie wolno jej zaprzepaścić szansy na szczęśliwe życie z Włodkiem. Zerwała się z łóżka i pobiegła do sypialni swojego męża. Czuła, że jej ciało jest gotowe na to, by bez reszty mu się oddać. Przemknęła boso przez przedpokój i otworzyła drzwi. Łóżko było puste. Niemożliwe! Zapaliła lampę. Serce łomotało w jej piersi jak oszalałe. Za późno, zostawił ją! Zrozpaczona, cofnęła się do przedpokoju. Usłyszała wówczas dziwny dźwięk. Chociaż ze strachu skóra cierpła jej na karku, zajrzała do pokoju dziennego. Był tam. Spał na kanapie, a na podłodze leżała pusta butelka po wódce. Jej mąż był zupełnie pijany. – Nie martw się, Wandziu. Nie pójdziemy do parku. Posiedzimy trochę w ogródku jordanowskim. Witek musi się przecież choć chwilę pobawić z dziećmi. Coraz częściej dopytuje się, dlaczego nie ma rodzeństwa. Tak bardzo chciałby mieć siostrę albo brata. I pani Janina też przeciwko niej? Matka i siostry od dawna dziwiły się, dlaczego nie decyduje się na kolejne dziecko. Mówiły, że Witek ma już trzy lata, a ona nie może zasłaniać się brakiem odpowiednich warunków. Ma przecież wszystko, czego zapragnie. Nawet lodówkę i pralkę. Jej mąż robi luksusowe zakupy w tych specjalnych sklepach, do których zwykły śmiertelnik nie ma wstępu. Jeśli chce 233

się przekonać, jak żyją inni ludzie, to niech wstąpi na chwilę do ich sąsiadki. Mąż tej biednej kobieciny zarabia w Zakładach Kasprzaka głodową pensję. – To świetny pomysł – odparła, puszczając mimo uszu uwagę pani Janiny. – Przygotuję obiad i pędzę na nagranie. Wszędzie są wiece. Może po pracy pójdę zobaczyć, co się tam dzieje. Pani Janinka skinęła głową ze zrozumieniem. – Bądź spokojna. Mam przeczucie, że wszystko będzie dobrze. Ten Gomułka porozumie się z Sowietami. To przecież ich człowiek, a kruk krukowi oka nie wykole. Zadzwoń, dziecko, z pracy i powiedz, o której godzinie wrócisz do domu. Wanda włożyła stare rękawiczki i zaczęła obierać ziemniaki. Nie mogła się jednak skupić na tej czynności. Odetchnęła z ulgą, gdy usłyszała dzwonek do drzwi. – Julian! Jak to dobrze, że przyszedłeś! – zawołała uradowana tym, że ktoś ze znajomych ją odwiedził. Czuła się o wiele raźniej, kiedy nie była sama w domu. Rozmowa odganiała złe myśli. Choć na chwilę zapominała o dręczącym ją strachu o Włodka. – Wanda, nie uwierzysz w to! Nie uwierzysz. Nigdy dotąd nie widziała Julka tak rozradowanego. Zwykle był poważny, czasem nawet naburmuszony, a teraz ze szczęścia tańczył po przedpokoju. Zachowywał się tak jak Basia, kiedy miała dobry humor. – Uniewinniono mojego klienta! Julian podnieconym głosem opowiadał, jak to dziwnym zrządzeniem losu dostał sprawę trzydziestoletniego mężczyzny zatrzymanego podczas czerwcowych zamieszek w Poznaniu. Oskarżony został o napaść na posterunek MO w celu zdobycia broni. Podczas procesu miał go bronić starszy kolega Juliana, który na przygotowanie obrony dostał tydzień. „Rozumiesz, Wanda, tylko tydzień. Śledczy na sporządzenie akt mieli dwa miesiące!” Kolega nagle tak poważnie się rozchorował, że zabrano go do szpitala. Julian przejął prowadzoną przez niego sprawę. I wygrał! – Wreszcie obroniłem niewinnego człowieka i wcale nie dbam o to, czy władze wyciągną w stosunku do mnie jakieś konsekwencje. Jestem dumny, że mogłem wygłosić swoją mowę. 234

Nikt nie ma prawa strzelać do ludzi, którzy pragną tylko jednego – bochenka chleba. Czy to jest sprawiedliwe, że chociaż – tak jak oskarżony – pracują ponad swoje siły, to jednak cierpią głód i nędzę? Nie starcza im pieniędzy na zakup chleba, którego mieli mieć pod dostatkiem. – Julian, nawet nie wiesz, jak bardzo się cieszę. Włodek też będzie zachwycony. Odniosłeś wspaniały sukces! – Włodek? – Julian spoważniał nagle i zdumiony spojrzał na Wandę. – Czy ty nie rozumiesz, że on jest przeciwnikiem tego nieszczęśliwego człowieka? Idąc do ciebie, minąłem Politechnikę. Odbywa się tam wiec. Widziałem nieprzebrany tłum. Tysiące ludzi! Wszyscy w napięciu czekają, co będzie dalej. Słyszeli o sowieckiej delegacji, która przyleciała do Warszawy, o manewrach wojsk. Jeśli coś się już zaczęło, to chyba nie masz wątpliwości, po której stronie znalazł się Włodek! – Julian podszedł do Wandy i położył ręce na jej ramionach. Rozległo się ciche stąpanie. Drgnęli oboje. W drzwiach pokoju stał Włodek. – Jesteś! – Oczy Wandy zrobiły się wilgotne ze wzruszenia. Wrócił. Był cały i zdrowy. Wreszcie mogła przestać się bać! Podbiegła do niego, by rzucić mu się w ramiona, ale bez słowa przywitania odwrócił się i podszedł do kredensu. Wyjął z niego butelkę z wódką. – Pułkownik jest ciężko chory. Zabrano go do szpitala – powiedział w końcu, nie mogąc znieść ich pytających spojrzeń. Otarł wierzchem dłoni mokre od wódki usta. – Wyjeżdżam na jakiś czas. Muszę się teraz spakować – oznajmił. Zabrał butelkę i przeszedł do swojego pokoju. Marecki wysyłał go na Węgry. Miał się zorientować w panującej tam sytuacji. Pułkownik oznajmił mu to tuż przed nagłym atakiem bólu, po którym Włodek zawiózł go do szpitala na Wolskiej. Nie przypuszczał, że „Piła” jest aż tak ciężko chory. Do swojej choroby przyznał się dopiero, gdy zasłabł w jego obecności. To był zaawansowany nowotwór. – Plany się nie zmieniają, rozumiesz? – mówił do niego pobladłymi ustami, zanim zrobiono mu zastrzyk uśmierzający ból. Trzymał go wtedy za rękę. – Nie umrę do twojego powrotu, obiecuję ci, synu. 235

„Synu”! Gdy usłyszał to słowo, o mało nie upadł. Czyżby rosnące w nim latami przypuszczenie okazało się w pełni uzasadnione? No bo jak wyjaśnić, dlaczego miał aż tak uprzywilejowaną pozycję w wydziale? Pułkownik Konstanty Marecki śledził każde jego posunięcie, osłaniał go swoim autorytetem i troszczył się o niego jak o... syna. „Lena Wolska... Pamiętam ją ze sceny”. Tylko ze sceny? Nawet piąty kieliszek wódki nie ukoił jego bólu.

Wrócił z Węgier niespodziewanie. W przedpokoju natknął się na Wandę. Chyba przyszła do domu tuż przed nim. Właśnie zdejmowała z głowy ciemnoniebieską chustkę. Pocałowała go w nieogolony policzek. Poczuł się nieswojo. Zdawał sobie sprawę z tego, że cuchnie. Nie mył się od dawna. Pewnie nadal by tego nie robił, gdyby nie chłopak z ambasady, który cudem go odnalazł i powiadomił o depeszy przysłanej z centrali. Wzywano go do natychmiastowego powrotu do Warszawy. Na lotnisku, „Horpyna” przekazała mu wiadomość, że ma stawić się u Mareckiego punktualnie o szesnastej. „Adam” nadal był na zwolnieniu lekarskim, ale mimo bardzo złego stanu zdrowia żelazną ręką zarządzał wydziałem. Włodek patrzył na Wandę. Opowiadała mu coś z przejęciem, ale on widział tylko jej poruszające się usta. Słowa przez nią wypowiadane zlewały się w potok niezrozumiałych dla niego słów. Ogłuszony granatem, który eksplodował w pobliżu parlamentu węgierskiego, wciąż miał zaniki słuchu. Nie chciał jej jednak niepokoić, więc udawał, że nic mu nie dolega. Miał nadzieję, że z Witkiem wszystko w porządku. Aby się upewnić, zajrzał do jego pokoju. Syna tam nie było. Spojrzał pytająco na Wandę. – Jest u pani Janinki. Ja byłam z Basią oddać krew. Dla Węgrów. – W końcu jej słowa przedarły się do jego świadomości. – Muszę się umyć – powiedział szeptem. Wypowiedzenie tych dwóch słów sprawiło mu tak ogromny ból, że z trudem się opanował. Mimo to po krótkiej chwili milczenia dodał: – Potem mam się stawić u pułkownika. Nie wiem, kiedy wrócę. W domu wszystko w porządku? 236

– Tak – odpowiedziała Wanda. Była zdumiona jego zachowaniem. Przecież przed momentem skończyła opowiadać, że wszyscy są zdrowi i cali, oprócz matki, która coraz bardziej niedomaga. Wanda napisała prośbę o skierowanie jej do sanatorium. Kąpiel podziała na Włodka kojąco. Kiedy wyszedł z łazienki, na stole już czekał ciepły posiłek. Czerwony barszcz i pierogi. – Pani Janinki? – spytał, delektując się zupą. Wanda uśmiechnęła się i potrząsnęła przecząco głową. Jego żona była niezwykłą kobietą. Chociaż ją odtrącał, wciąż go kochała. Chwycił ją za rękę i przyciągnął do siebie. – Włodek... – powiedziała zdziwiona i delikatnie pogładziła go po włosach. Przymknął oczy, czując ciepło jej dłoni. Ale już po chwili szybko zacisnął powieki, aby nie zobaczyła łez napływających mu do oczu. Musi oszukać to swoje głupie serce. Nie wolno mu po raz kolejny prowokować losu. Wandy nie skrzywdzi! Woli doprowadzić do tego, żeby ktoś inny trzymał ją w ramionach. – Dziękuję. Pyszne – odpowiedział szorstko i odchylił głowę. Jeszcze wypatrzy kolejną bliznę. Nigdy nie zapomni tej chwili, gdy rozbierał Wandę w przedpokoju. Ani pożądania, jakie go wtedy ogarnęło. Było tak silne jak to, które zawładnęło nim kiedyś... w Zahorzu. Był pewny, że trafił na nowoczesną, ciekawą przygód dziewczynę, a po chwili przekonał się, że ma do czynienia... z dzieckiem. Przypomniała mu się wówczas Laura. W dzieciństwie na przeprosiny przynosił jej kubek mleka do łóżka. Po raz kolejny sprawił Wandzie przykrość swoim zachowaniem. Ale tak było lepiej dla nich obojga. Normalne małżeństwo, bez tych romantycznych, pokazywanych w filmach uniesień. Poklepał ją po drżącej dłoni, dziękując za obiad, i odwrócił się czym prędzej, żeby nie zobaczyć wyrazu jej oczu. – To ja idę. – Po chwili już go nie było w domu. Marecki wciąż mieszkał koło hotelu „Polonia”. Gosposi nie zatrudniał już od dawna, ale mimo to Włodek postanowił mieć się na baczności. Podsłuchy w mieszkaniu pułkownika na pewno działały bez zarzutu. 237

Drzwi otworzyła lekarka. – Pułkownik? – spytał krótko. – Leży u siebie. Przed chwilą zrobiłam mu zastrzyk. Wrócę za parę godzin zobaczyć, jak się czuje. Włodek był wstrząśnięty wyglądem „Adama”. Nie widział Mareckiego tylko dwa tygodnie, ale on w tym czasie zmienił się nie do poznania. Choroba wycieńczyła go zupełnie. Miał cerę pożółkłą jak stary pergamin, głęboko zapadnięte policzki i nienaturalnie wyostrzone rysy twarzy. Skóra na jego rękach była ziemistoblada. – Witaj, chłopcze! – Marecki z trudem wyciągnął rękę w stronę Włodka. Leżał na bardzo wąskim tapczanie, który swoimi rozmiarami skojarzył się Włodkowi z trumną. To przygnębiające wrażenie potęgowała szpitalna biel ścian. Pod oknem stał fotel. Włodek przysunął go do posłania chorego. Kiedy pochylił się nad pułkownikiem, poczuł odrażający fetor. Był wstrząśnięty, chociaż wdychał ten trupi odór w Budapeszcie. Ciało Mareckiego rozkładało się za życia. Taki jest koniec, jeśli nie polegnie się na polu walki, pomyślał. Korciło go nawet, by zapytać dawnego dowódcę z partyzantki, co byłoby dla niego lepsze, ale się powstrzymał. Nie chciał być cyniczny, przecież to jego własny ojciec. Nigdy nie zapomni, jak „Adam” dokonywał egzekucji, strzelając skazańcowi prosto między oczy. Czy nie byli do siebie podobni? Jaki ojciec, taki syn. Jak mógł przypuszczać, że jest synem Edwarda Hallmanna? Człowieka, który pomagał się narodzić nowemu życiu, a nie uśmiercał ludzi. Dotknął bezsilnej ręki Mareckiego. – Już po tamtej rewolucji, prawda? – „Adam” nawiązał do celu jego ostatniej podróży. – My poradziliśmy sobie lepiej – odpowiedział Włodek, ale nie chciał wdawać się w rozmowę o ostatnich wydarzeniach. – Jak się czujesz? – Można powiedzieć, że dobiegam końca – zacharczał pułkownik. – Dobrze, że przyszedłeś punktualnie, bo możemy rozmawiać, dopóki nie przestanie działać morfina. – Tak bardzo boli? 238

– Okropnie. Ale nie po to cię wezwałem, żeby użalać się nad sobą. – Sięgnął po szklankę z wodą stojącą na nocnym stoliku. Włodek pomógł mu ją przytrzymać przy ustach, a potem oprzeć się o poduszkę. – Jesteś bystry i sądzę, że domyślasz się, o co mi chodzi. Włodek poczuł, jak mu się krtań zaciska. – Jesteś... czy... ty... jesteś moim... ojcem? Kiedy wreszcie wydusił z siebie to pytanie, zobaczył na policzkach „Adama” łzy. Ten bezwzględny człowiek płakał! – Nie, nie jestem twoim ojcem, ale ty jesteś moim synem, jedynym, jakiego w życiu miałem. Włodek poczuł ogromną ulgę. Nie dał jednak tego po sobie poznać. Nie chciał przysparzać „Adamowi” cierpień. – Mogłeś być moim synem. Najdroższa Lena... Z każdym słowem Mareckiego Włodek odczuwał coraz większą grozę. Mylił się, sądząc, że to uczucie stało mu się obce. Ono czekało przyczajone, aż ktoś je wywoła z ukrycia. Zrobił to pułkownik Marecki. Lena Wolska olśniewała swoją niezwykle zgrabną figurą i niespotykaną skalą głosu. Gdyby nie rzuciła kariery, z pewnością podbiłaby Hollywood. Kiedy zobaczył ją po raz pierwszy – wówczas nazywał się inaczej – miała podobnie jak on piętnaście lat. Spotkali się przypadkowo w amatorskiej grupie teatralnej, gdyż łączyła ich miłość do sceny. Różniło natomiast praktycznie wszystko inne. On chodził wprawdzie do gimnazjum, ale całe popołudnia spędzał w zakładzie fryzjerskim ojca, zmiatając z podłogi obcięte włosy i przygotowując pianę do golenia. Miał wówczas dużo czasu na rozmyślania. Najczęściej zastanawiał się nad przyczynami niesprawiedliwości społecznej i wyzysku klasowego. Tak wyglądało jego życie aż do dnia, kiedy, wystrojony w garnitur z wypożyczalni strojów ślubnych swojego stryja, poszedł na zajęcia teatralne. Marzył o nich od paru lat. We Lwowie kwitło wówczas życie kulturalne. W teatrze można było podziwiać tak wielkich aktorów jak Gabriela Zapolska, Karol Adwentowicz, Ludwik Solski. Bardzo pragnął stać się jednym z nich. 239

– Pięknie pan recytował – powiedziała mu po pierwszych zajęciach ciemnowłosa dziewczyna. Spojrzała na niego zamglonymi oczami i od tej chwili zawładnęła jego sercem. Miał teraz jeszcze wyższe aspiracje. Chodziło już nie tylko o sławę. Lena pochodziła z zamożnej rodziny, w której, aby zimą napić się wody, nie trzeba było kruszyć lodu w wiadrze. Uważała swój stan posiadania za naturalny i dlatego nie bała się zakochać w gołodupcu. Jego życie zahartowało. Wiedział więc, że bez pieniędzy niewiele zdziała wobec tak pięknej i delikatnej istoty. Pocałunki, którymi obsypywała go za teatralnymi kulisami, odbierały mu rozum. Kiedy obydwoje skończyli szesnaście lat, oświadczył Lenie, że wyjeżdża do Warszawy, by znaleźć lepszą pracę i zatroszczyć się o ich przyszłość. Rozstanie było bolesne, ale gdy po trzech latach Lena przyjechała do niego ze Lwowa, miał się czym przed nią pochwalić. Kupił porządne mieszkanie i był zastępcą kierownika niezwykle modnego kabaretu, do którego waliły coraz większe tłumy widzów. Gdy na jego deskach zadebiutowała Lena, zaczął planować kupno większego lokalu. To z jego winy wszystko ułożyło się inaczej, niż sobie obmyślił. Dopiero po latach zrozumiał, do czego prowadzi chciwość. Zaraz po przyjeździe do Warszawy Lena zapytała: – Kostek, kiedy wreszcie się pobierzemy? – Kochanie! – Nie mógł przestać jej całować. – Zrobimy to jak najprędzej, ale nie mogę przystać na to, abyś jako moja żona cierpiała jakikolwiek niedostatek. Poczekajmy jeszcze z rok. Pieniądze same do nas przychodzą. Lena zgodziła się, ale nie zamieszkała razem z nim. Wyjaśniła, że nie chce bulwersować rodziny, ale on sądził, że powód jest inny – chce go w ten sposób nakłonić do zmiany decyzji. Wiedziała dobrze, jak bardzo jest o nią zazdrosny. Całymi godzinach wystawał pod jej domem, by odstraszyć adoratorów. Kiedy przekonał się, że Lena jest mu wierna, zaprzestał tej czynności. Popełnił fatalny błąd. Wtedy w życiu Leny pojawił się „ten cały berliński doktorek”, Edward Hallmann. Nie przeczuwał niczego złego. Nie zauważył, że oczy Leny stawały się jeszcze bardziej zamglone niż zazwyczaj ani tego, że ich spoj240

rzenie przybiera coraz bardziej tajemniczy wyraz. Nie zwrócił uwagi na to, że coraz częściej „bolała ją głowa”. Kiedy mu powiedziała, że wychodzi za mąż, początkowo jej nie uwierzył, potem rozpaczał, w końcu, gdy zrozumiał, że zaprzepaścił szansę na szczęście, wpadł w szał i uderzył swoją ukochaną. Popłakała się. Zaczął ją pocieszać, a potem... potem on płakał, kiedy mu w końcu uległa. „To na pożegnanie”, powiedział, odchodząc. Nawet nie odwróciła się w jego stronę. Może sprawy przybrałyby zupełnie inny obrót, gdyby z tym swoim mężem wyjechała z Warszawy... Ale nie, chyba wcale nie zastanawiali się nad przeprowadzką. Wciąż natykał się na Lenę. Widywał ją, gdy była brzemienna. Później spotykał w Łazienkach, kiedy spacerowała z synem. Uważał, że spotkała go ogromna niesprawiedliwość. Wystarczyło, że taki burżuj-lekarz kiwnął ręką w skórzanej rękawiczce, a już miał wszystko – ją i dziecko. Nic jej nie obchodziło, ani to, że przejął kabaret i zaczął tworzyć prawdziwy teatr, ani to, że kupił większe mieszkanie i dom pod Warszawą... W jego serce wkradła się nienawiść. Postanowił się zemścić, ale nie bardzo wiedział, jak tego dokonać. Jego ofiarami stawały się aktorki, które zatrudniał w swoim teatrze. Żadnej nie przepuścił. Było to jednak bardzo nudne zajęcie. O wiele ciekawsze okazało się szpiegowanie rodziny Hallmannów. Poznał dokładnie rozkład dnia każdego z domowników. Śledził służbę. Wkrótce znał jej wszystkie przyzwyczajenia i słabostki. Udał się nawet do doktorka po poradę „w sprawie żony”. Gdy odgrywał jedną ze swoich największych ról, do gabinetu wbiegł roześmiany chłopczyk i wdrapał się Hallmannowi na kolana. To był syn jej i doktorka. – Jakie słodkie dziecko – rzekł z udawanym zachwytem. – Zupełnie jak mój synek. – A potem zapytał: – Kiedy masz, chłopcze, urodziny? Zamiast chłopca odpowiedział doktorek. Gdy słuchał głosu tego burżuja, w jego głowie pojawiła się diabelska myśl. Tydzień później Lena otrzymała list z prośbą o spotkanie. Było mu przykro, bo go zlekceważyła. Nie zraził się jednak, napisał drugi, z żądaniem i pogróżką: 241

Twój mąż, jako specjalista od spraw kobiecych, potrafi na pewno policzyć do dziewięciu. Ja, choć nie mam najmniejszego doświadczenia w tej dziedzinie, poradziłem sobie bez najmniejszego problemu. Żądanie było osłodzone nadzieją, że nie spotkają się już nigdy więcej, bo on wyjeżdża za granicę i tam pozostanie na stałe. Spotkanie musi być zatem trochę dłuższe. Dwa dni... Czy to tak wiele w zamian za złamane życie? Lena przyjechała trzy dni później. Wysiadła z pociągu do Krakowa, który zatrzymywał się na stacji w miasteczku, gdzie znajdowała się jego letniskowa willa. Spełnił życzenie Leny i przyjechał po nią samochodem. Przyglądał się, jak się do niego zbliża, trzymając w ręku niewielką walizeczkę. Ciemna, szczupła, długonoga, ale jej oczy nie były zamglone, ciskały pioruny. Nie odezwała się przez całą drogę do willi. Był pewny, że dom jej się spodoba. Dwupiętrowy, widny, przestronny, z holem i szerokimi marmurowymi schodami. „Spójrz, Leno, to wszystko dla ciebie. Pokażę ci każdy pokój. Salon z holenderskimi meblami, gabinet z mosiężną lampą. Chodź dalej, tu są sypialnie. Ta – gościnna, a ta, chyba sama wiesz, czyja. Widzisz przecież ten portret na ścianie. Tak, to ten malarz. Wystarczyło mu twoje zdjęcie. Zobacz sama, jak fryzjerski syn cię mocno pokochał. Pracował, kradł, oszukiwał – wszystko po to, by przychylić ci nieba. Wdarłaś się w jego serce i duszę, zawładnęłaś nimi niepodzielnie i bardzo głęboko zraniłaś. Czy nic mu się od ciebie nie należy? Twoje sumienie jest czyste?” Lena otworzyła torebkę i wyjęła z niej chusteczkę. Potem zwróciła się do niego jego dawnym imieniem: – Proszę, dajmy sobie spokój. Mam pociąg o dziewiątej i chciałabym na niego zdążyć. – Rzuciła mu ostre spojrzenie. – Wiem, że obiecałam zostać dwa dni, ale myślę, że nie ma to najmniejszego sensu. Sądzę, że bardzo szybko sobie pewne sprawy wyjaśnimy. Położył się na łóżku i czekał. Kiedyś rozbierała się dla niego w tanim pokoju hotelowym. – Włodek jest przeziębiony, sama też nie czuję się dobrze. – Kichnęła. – Muszę wracać jak najszybciej. 242

– Mogłaś przywieźć tu naszego syna. – Przestań opowiadać głupstwa. – Kichnęła ponownie. – Wiesz doskonale, że on nie jest twoim synem, więc daruj sobie te gierki. – To dlaczego zgodziłaś się przyjechać? – Podniósł się i stanął koło niej. Byli niemal równego wzrostu. Lena milczała przez chwilę. Potem dotknęła jego policzka. – Bo mi cię żal. Chciałam ci jeszcze raz powiedzieć, że od dawna nic nas nie łączy. Darzę głębokim uczuciem Edwarda. Kocham mojego syna, który z pewnością nie jest twój, choć nie ukrywam, że trochę się tego obawiałam. Próbował coś powiedzieć, ale zakryła mu dłonią usta. – Jeśli kiedyś go jeszcze zobaczysz, to spójrz mu w oczy. Kostek czuł, że za chwilę się rozpłacze. Lena złożyła chusteczkę starannie w kostkę, poprawiła jedwabną bluzkę i brązowy kapelusik. – Czy odwieziesz mnie na stację, czy mam iść pieszo? – Lena! – Szarpnął ją za rękę. – Nie, nie dotkniesz mnie już nigdy więcej, rozumiesz?! Żal mi ciebie, ale nie umiem ci pomóc. Któregoś dnia spotkasz inną, bardziej ciebie godną kobietę. – Skierowała się do drzwi sypialni. Zatrzymała się jednak nagle w pół kroku i powiedziała: – Błagam cię tylko o jedno. Przestań mnie szpiegować. To po prostu niesmaczne. – Wiedziałaś o tym? – Robisz to bardzo nieudolnie – rzuciła mu na pożegnanie, podchodząc do schodów. – Lena! – Próbował pochwycić rękaw jej bluzki... Na próżno. Widział jej twarz, kiedy sturlała się ze schodów i uderzyła o marmurową posadzkę. Zawsze będzie ją widział. Do samego końca. Niczego nie mógł zrobić. Zupełnie niczego. Siedział przy niej na tej zimnej, marmurowej posadzce przez wiele godzin. Wtedy osiwiał. Od tej pory czerni włosy. Wie, jak to robić, jest przecież synem fryzjera. – Bałem się, że posądzą mnie o morderstwo – mówił z coraz większym wysiłkiem. – Stchórzyłem. Przewiozłem jej ciało do Warszawy i wrzuciłem do Wisły. Lena nie miała racji. Nie spotkał kobiety, która zajęłaby jej miejsce w jego sercu. Sprzedał wszystko, co miał. Pieniądze rozdał fun243

dacjom i zaczął działać na rzecz ruchu robotniczego. Dostawał coraz bardziej odpowiedzialne zadania: był łącznikiem we Francji, walczył w Hiszpanii, a po czystce partyjnej wykonał koronkową robotę w Moskwie. Miał sporo szczęścia i ze wszystkich opresji wychodził cało. Kiedy go wysłali do lasu, do partyzantki, poszedł tam bez słowa sprzeciwu, zadowolony, że nie musi kierować się własnym rozumem. Ktoś nad nim będzie czuwać i wydawać mu rozkazy. W końcu pewnego dnia zetknął się z młodym mężczyzną, którego kolor oczu odebrał mu kolejną szansę na lepsze życie. – Chroniłem cię, jesteś przecież jej synem – zachrypiał i sięgnął ręką do szuflady nocnego stolika, z której wyjął aktówkę. – To dla ciebie. Przetrzymała wojnę u ludzi, u których zostawiłem swoje rzeczy. Trochę ją uzupełniłem. Włodek nie otworzył teczki. Siedział nieruchomo, wpatrując się pustym wzrokiem w ścianę nad głową Mareckiego. – Wiedziałem, że muszę ci pomóc. Odkupić winy. Zadbać o twoją przyszłość. Nauczył go umiejętnie zabijać, zdradzać i oszukiwać. Uniemożliwił mu wyjazd do Helen. Pozbawił szansy na nowe, wolne życie. Kazał mu ściągać do kraju niewinnych ludzi, którzy głową zapłacili za swoje poglądy. Zlecił szpiegowanie Laury i groził jej śmiercią na wypadek, gdyby chciał uciec do Anglii. Wysłał go na te bezsensowne studia, po których miał siać zamęt w głowach innych żołnierzy. Sprawił, że od kilku lat żył w nieustannym strachu o żonę i dziecko. – Czy mi przebaczysz? Włodek wstał z tapczanu i zabierając aktówkę, bez słowa opuścił sypialnię, w której dobiegała końca życiowa rola Mareckiego.

Rozdział XX – Szmaty! Szmaty kupuję! – Głośny krzyk handlarza starzyzną dochodzący z ulicy wyrwał Wandę z zamyślenia. Pani Janina parę dni wcześniej wspomniała, że odezwała się do niej przyjaciółka z Włoch. Zapraszała ją do siebie na wakacje. – A paszport? – spytała Wanda. Czuła, że za chwilę się rozpłacze. Jak ona sobie poradzi bez pomocy pani Janinki? – Dostanę go chyba bez problemu. Kto by się bał wypuścić taką starą babę za granicę? – Nie jest pani stara, pani Janinko. – Oj, jestem, jestem. Sowieci i wojna dali mi się we znaki. Ciągle mnie łamie w kościach, szczególnie teraz, kiedy robi się coraz bardziej zimno. Pani Janina nie wróci z Włoch. Ma już dosyć życia w Warszawie, które upływa jej na zajmowaniu się nieznośnym trzyletnim chłopczykiem. Na stare lata pragnie zaznać choć trochę spokoju. Ale co ona wtedy zrobi? Po raz kolejny Wanda zadawała sobie to pytanie. Będzie musiała zapisać Witka do jakiegoś okropnego przedszkola i nauczyć się żyć bez przyjaznej duszy. Może Włodek nakłoni panią Janinkę do zmiany decyzji. Ale wydawało się to mało prawdopodobne. Włodek po śmierci Mareckiego zupełnie zamknął się w sobie. W domu bywał rzadko i interesował się tylko Witkiem. Tego dnia obiecał jednak wrócić jak najwcześniej z pracy. Przecież to był sylwester. Wanda uległa w końcu namowom Basi i zgodziła się wyprawić w domu małe przyjęcie. Mieli być na nim tylko 245

bliscy znajomi. Dzidka i Brygida nie przyjęły zaproszenia, wymawiając się zmęczeniem. Domyślała się, że powód ich odmowy był zupełnie inny. Wstydziły się przyznać do tego, że nie mają odpowiedniego stroju. Kiedy zaproponowała, że chętnie im pożyczy sukienki, które sobie wybiorą, żachnęły się obie, a Dzidka, nauczycielka matematyki, powiedziała urażonym głosem: – Ależ Wando, tylko człowiek pusty przywiązuje wagę do swojego wyglądu. Matka również ją zganiła: – Nie masz już na co wydawać pieniędzy?! – spytała oburzona. Pani Woleńska uważała, że jej najmłodsza córka po wyjściu za mąż stała się bardzo rozrzutna. Zupełnie nie liczyła się z groszem. Nie to, co ona. W jej domu od wojny nie został wyrzucony ani jeden kawałek chleba. Puste papierowe torebki były składane, a butelki i słoiki myte i przechowywane w pawlaczu. Każdą zużytą do cna część garderoby oddawało się handlarzowi starzyzną i w zamian otrzymywało się piłeczki jo-jo i inne drobne zabawki dla dzieci. Wandę te uwagi bardzo dotknęły. Miała przecież zupełnie inne intencje. Musiała jednak przyznać Dzidce rację. Odtrącona przez męża, strofowana przez matkę, obgadywana przez siostry czuła w sobie pustkę. Mimo to postanowiła po raz kolejny się nie poddawać. Tydzień przed sylwestrem przejrzała swoją garderobę i postanowiła, że ubierze się w podkreślającą jej kształty czerwoną sukienkę. – Wyglądasz jak gwiazda filmowa! – zachwyciła się Basia. – Bujda z chrzanem – odpowiedziała, ale była bardzo zadowolona z reakcji przyjaciółki. Zerknęła w lustro i zatrzymała wzrok na swoim biuście, który w tej sukience ładnie się uwypuklał. Tylko jak sprawić, aby Włodek się nią zainteresował? Jak przyciągnąć jego wzrok i zatrzymać na sobie? Jak doprowadzić do tego, że jej mąż będzie patrzył na nią z miłością, do której przecież jest zdolny... Wanda niedawno rozwikłała zagadkę związaną ze zdjęciem Lili. Nie mogła już dłużej znieść nurtujących ją myśli i zapytała o tę tajemniczą kobietę Juliusza. – Lila była kuzynką mojej Muszki. Bardzo kochała Włodka. Zaraz po wojnie wyszła za niego za mąż. Umarła przy porodzie, bie246

dactwo... Ale dlaczego o nią pytasz? Czyżby Włodek nic ci o niej nie powiedział?! – Powiedział... – Wanda przygryzła wargę ze zdenerwowania. Nie chciała, aby „Poeta” się zorientował, że tak niewiele wie o swoim mężu. – Że nie miał żony. To samo oznajmił urzędnikowi stanu cywilnego. – Naprawdę? – zdziwił się Juliusz. Zmarszczył czoło i przez chwilę się zastanawiał. – Wiesz, być może oni nie pobrali się formalnie. Lila miała niezwykle postępowe poglądy... Pojęcia nie mam. Wydawało mi się, że wzięli ślub. Chyba nawet widziałem ich zdjęcie ślubne. Bardzo to dziwne... – Dziwne jest to, że on jej wcale nie wspomina – odparła. Juliusz opowiedział jej wówczas o Lili. Nie wdawał się jednak w szczegóły, bo uznał, że lepiej zrobi, wyjaśniając Wandzie, jak różne mogą być ludzkie reakcje na nieszczęście. Niektóre przeżycia są tak bolesne, że nie chce się o nich opowiadać. Ucieka się przed ich wspominaniem. Próbuje się je wymazać z pamięci, a kiedy okazuje się to niemożliwe, wpycha w jej najciemniejsze zakamarki. Słuchała uważnie, ale nie uwierzyła „Poecie”. Nie można zapomnieć o własnej żonie. A już na pewno nie o takiej, którą kochało się do szaleństwa. Włodek przecież taką wielką miłością darzył Lilę, wynikało to jasno ze słów Juliusza. Uczucie do tej kobiety wciąż jeszcze wypełnia jego serce i niszczy ich małżeństwo. Wanda wiedziała jedno – musi pozbyć się tej Lili. Tylko jak pokonać rywalkę, nad którą nie ma się żadnej przewagi?!

Basia również wpatrywała się w swoje odbicie w lustrze. Nie dla niej czerwień, która – nie miała co do tego żadnych wątpliwości – jedynie go odstraszy. Wybrała więc znacznie łagodniejszy kolor – ciemną zieleń. Zaniosła materiał do znajomej krawcowej, a ona, wzorując się na „Burdzie” pożyczonej od Wandy, wyczarowała z niego prawdziwe cudo. Do fryzjera nie pójdzie, bo była pewna również tego, że sztywna od lakieru fryzura mu się nie spodoba. O wiele lepszy efekt 247

uzyska, podwijając włosy sama. A jeśli i tym razem nie zrobi na nim żadnego wrażenia? Nie zwracał na nią uwagi od wielu miesięcy. Basia początkowo sądziła, że szybko zdobędzie serce „Poety”, i już po pierwszym spotkaniu u Włodków planowała wyjazd na wczasy z tym ciemnookim brunetem, który oczarował ją swoim sposobem bycia. Od tamtego pamiętnego brydża minęło jednak bardzo dużo czasu, a ona wciąż sama spacerowała po warszawskich ulicach. Musiała się przyznać, że bardzo się pomyliła co do tego mężczyzny. Swego wyboru była jednak pewna. Juliusz – dobry i łagodny, najczęściej zamyślony – był jej po prostu pisany. Niestety, chociaż spotykała go co tydzień u Halmanów i dokładała wszelkich starań, by zdobyć jego względy, to jednak wciąż była mu obojętna. Lubił z nią żartować, chętnie się droczył, ale nie zaproponował randki. Zupełnie nie wiedziała, co robić. Zwątpiła nawet w swój czar i wdzięk. Gubiła się w domysłach, jak to możliwe, że ona, Barbara, pogromczyni męskich serc, jeszcze nie rozkochała w sobie tego mężczyzny. Coraz bardziej niepewna swego wdzięku, postanowiła sprawdzić, czy sztuka uwodzenia wciąż jest jej domeną. Umówiła się na kawę w „Nowym Świecie” z prawnikiem w wieku Juliusza. Nie zdążyła złożyć zamówienia, a on już pożerał ją wzrokiem i składał niedwuznaczne propozycje. Nie zamierzała, oczywiście, z nich skorzystać, ale wprawiły ją w tak dobry humor, że zaśmiewała się do łez. I właśnie wtedy, kiedy prawnik po raz kolejny całował ją w rękę, do kawiarni wszedł „Poeta” z jakimś nieznanym jej mężczyzną. Od razu ją zobaczył, uchylił kapelusza i uśmiechnął się do niej. Skamieniała z przerażenia. Chciała wyrwać prawnikowi rękę. Opanowała się jednak i pomyślała, że całkiem dobrze się złożyło. Niech Juliusz patrzy, jak inny mężczyzna ją adoruje. To na pewno roznieci w nim zazdrość! Znowu się pomyliła. Kiedy spotkali się na brydżu u Włodków, Juliusz nawet nie wspomniał, że widział ją w kawiarni. Była zupełnie bezradna. Wszystkie próby zawładnięcia sercem tego mężczyzny okazywały się bezskuteczne. 248

Kochany Wladi! Bardzo się o Ciebie martwiliśmy. Słuchając coraz bardziej niepokojących informacji o wydarzeniach na Węgrzech, zastanawialiśmy się, co dzieje się w Warszawie. Z wielką ulgą odetchnęliśmy, gdy otrzymaliśmy od Ciebie tę krótką informację. Nic Ci się nie stało. Jesteś cały i zdrowy! Na początku roku będę musiała pojechać do Anglii. Sześć miesięcy temu umarł mój straszny dziadunio Wright i z dużą przykrością – wyobraź sobie, właśnie tak napisał w testamencie – pozostawił nam dość spory spadek. Mama nie może zostawić w sklepie samego Shane’a, więc ja będę reprezentować naszą rodzinę. Może udałoby Ci się przyjechać do Anglii? Pewnie jest to niemożliwe. Byłoby tak cudownie, gdybyśmy się spotkali, prawda? Jest tyle spraw, o których pragnę Ci powiedzieć, drogi Braciszku... On również chciał powiedzieć Laurze o tylu sprawach. Nie widział jej przecież... Ile to już czasu upłynęło od ich ostatniego spotkania? Prawie dziesięć lat. Niestety, nie mógł pojechać do Anglii, nawet nie miał co marzyć o wyjeździe. Ale Laura... Włodek sięgnął po pióro, aby nakłonić siostrę do przyjazdu do Polski. Nie powinna mieć żadnych trudności. Kiedy skończy pisać, jeszcze raz sprawdzi, czy nie zostawił w gabinecie jakichś dokumentów. Od nowego roku miał przejść do garnizonu warszawskiego. Z jego przeniesieniem nie powinno być żadnych kłopotów. Po śmierci Mareckiego nikt go już w wydziale nie zatrzymywał. Jego odejście powinno być nawet na rękę nowemu naczelnikowi. Nie dziwił mu się wcale. On też zwolniłby starych pracowników i zatrudnił nowych. W takiej pracy trzeba mieć przecież oddanych sobie ludzi, którym można ufać. Radzieccy doradcy wreszcie pojechali do swoich domów albo gdzie indziej... Wkrótce jego miejsce zajmie inny oficer, a on wreszcie odetchnie z ulgą. Nie będzie już musiał niespodziewanie wyjeżdżać. Przestanie znikać z domu na całe tygodnie. Jego życie się ustabilizuje. Będzie spędzał więcej czasu ze swoim synkiem, nauczy go angielskiego... 249

Nie był jednak tego wcale pewny. Przejechał palcem po zalakowanej kopercie, którą wyjął z aktówki. Ten dar pułkownika stanowił poważne niebezpieczeństwo. Jego pragnienia mogły się nie spełnić. Pierwszy telefon w sprawie teczki odebrał już dzień po pogrzebie Mareckiego.

– Ja też chcę balonik – dopominał się Witek, przyglądając się, jak mama i ciocia Basia dekorują pokój. – Dostaniesz na drogę do babci – obiecała Wanda i zeskoczyła ze stołka. Stół z przekąskami ustawiły z Basią pod ścianą, aby było jak najwięcej miejsca do tańczenia. Kiedy na wieczorku brydżowym powiedziały, że nie wyobrażają sobie sylwestra bez tańców, tylko Julian był niezadowolony z ich pomysłu. Nawet Włodek nie protestował. Oznajmił tylko, że nie dopuści do tego, aby jego cenne płyty zostały zniszczone. Nikt inny oprócz niego nie będzie się mógł do nich dotykać. Wcale się mu nie dziwiła. Miał naprawdę świetną kolekcję, w której nie brakowało nawet Louisa Armstronga, Billie Holiday czy orkiestry Glenna Millera. Z coraz większym niepokojem spoglądała na zegar. Za godzinę mieli przyjść goście, a Włodka jeszcze nie było w domu. Kto odwiezie Witka do matki? Ona już nie zdąży. Nie zrobi tego także pani Janinka, która została zaproszona na sylwestra jako gość honorowy. Nigdy nie było wiadomo, kiedy Włodek wróci z pracy. Te jego nagłe wyjazdy, późne powroty z pracy, służbowe delegacje o nieokreślonym czasie trwania męczyły ją coraz bardziej. Miała już dość tej niepewności! Na szczęście rozległ się chrobot klucza w zamku. Wreszcie przyszedł. – Witek! – krzyknął, wchodząc do przedpokoju. – Mam służbowy samochód. Jedziesz ze mną do babci? Chłopakowi nie trzeba było dwa razy powtarzać! Zanim się spostrzegła, już wychodził z ojcem. Ledwie zdążyła im podać torbę z cytrusami dla matki i sióstr. Będzie dobrze, mówiła sobie, będzie dobrze. Byle tylko Włodek nie pił! 250

– Wyglądasz cudownie! – zauważył jej mąż parę godzin później. Jego usta znalazły na jej szyi szalenie czułe miejsce, co uzmysłowiło Wandzie, że wcale nie zna swojego ciała. Zamknęła oczy. Zasłuchana w nastrojową muzykę, dała się uwodzić dotykowi. – Dzisiaj wieczorem są tu same piękne kobiety. Ten niewinny komplement trochę ją dotknął. Przecież to ona dzisiejszego wieczoru miała być dla niego najpiękniejszą kobietą! Ale już po chwili się rozpogodziła. Nic nie szkodzi, pomyślała, najważniejsze jest to, żebyś do końca zabawy był trzeźwy. Przytuliła się do niego jeszcze mocniej. Mój najdroższy! Basia siedziała przy stole i małymi łykami piła herbatę z cytryną. Była nadąsana jak mała dziewczynka, bo nie miała z kim tańczyć. „Poeta”, zajęty rozmową z panią Janinką, nawet na nią nie spojrzał. Wanda i Włodek byli zupełnie pochłonięci sobą. Trzy pozostałe pary też nie potrzebowały jej towarzystwa. Za pół godziny wybije dwunasta. O nie, nie będzie tu dłużej siedzieć i przyglądać się, jak inni się bawią. Zerwała się z krzesła, by pójść do kuchni, gdy nagle złapał ją za rękę „Poeta”. – Basiu, czy zatańczysz ze mną? – spytał, podnosząc jej dłoń do ust. W tej chwili zadzwonił telefon. Włodek, zły, że nawet w sylwestra ktoś go niepokoi, ruszył do przedpokoju. Znowu miała pecha. Skończyła się płyta i wszyscy goście, zgodnie z umową, czekali na Włodka. Nikt nie chciał narazić się gospodarzowi. Basia z trudem uśmiechnęła się do Juliusza, a on odprowadził ją do stołu. – Proszę, częstujcie się. To świetny moment, żeby coś zjeść – Wanda zachęcała gości, aby spróbowali specjałów, które przygotowała razem z Basią. – I napić się – usłyszeli głos Włodka. Wanda zesztywniała z przerażenia. Czyżby zabawa dla niej miała się już skończyć? Włodek do dwunastej wypił prawie pół butelki wódki. Jej mąż już nie był czuły ani miły. Twarz mu sposępniała. Coś musiało się stać, pomyślała. Ten telefon... – Gomułka na pewno rozliczy tych wszystkich drani – usłyszała czyjeś słowa. 251

– Gomułka? A niby skąd on się wziął? – wtrącił się Julian. – Czy wy, tak jak reszta Polaków, daliście się omamić iluzjom i uwierzyliście w to, że macie do czynienia z prawdziwym reformatorem? – zacietrzewiał się coraz bardziej. Wanda za wszelką cenę nie chciała dopuścić do awantury. Pośpiesznie wlała resztę radzieckiego szampana do kieliszka i podała go Julkowi. Ale na zażegnanie kłótni było już za późno. – Tak? A jakimi iluzjami żyją przeciwnicy władzy? – spytał Włodek. – Czy nie marzy im się wielka ekspansja na Wschód? Według nich nie są nam wcale potrzebne bogate, świetnie uprzemysłowione Ziemie Zachodnie. Czy ty kiedyś, Julian, spojrzałeś na mapę świata? Jeśli tak, to powiedz, w jakim obozie mamy się według ciebie znaleźć. W amerykańskim? Basia nie brała udziału w dyskusji. Siedziała przy stole i przyglądała się Włodkowi. Jego coraz bardziej czerwona twarz wywoływała w niej odrazę. Nie mogła zrozumieć, dlaczego tak bardzo się zmienił. Kiedy zobaczyła go na pierwszomajowym koncercie, wydał jej się bardzo przystojny. Ale już po pierwszej rozmowie wiedziała, że Włodek nie jest mężczyzną, z którym chciałaby się związać. Był dowcipny i elokwentny, miał ujmujący sposób bycia, ale gdzieś w jego sercu czaił się gniew. Miała wrażenie, że nie był do końca sobą. Podzieliła się tymi spostrzeżeniami z Wandą, ale ona uważała, że to brednie. A kiedy powiedziała, że taki człowiek może okazać się niebezpieczny, roześmiała się lekceważąco. Może była o nią zazdrosna. Potem, pochłonięta swoimi sprawami, nie wypytywała już Wandy o znajomość z majorem Halmanem. Zresztą nawet przez myśl jej nie przeszło, że takie niewiniątko jak jej przyjaciółka od razu zajdzie w ciążę. Wydawało jej się, że do niedawna byli ze sobą całkiem szczęśliwi. Ale szczęście nie trwa przecież wiecznie... Dyskusja stawała się coraz bardziej zażarta. Julian i Włodek byli wściekli, nie przebierali w argumentach. Włodek sięgnął po wódkę, by nalać sobie kolejny kieliszek. Widać było, że przestaje nad sobą panować. Wanda nie mogła już dłużej przyglądać się bezczynnie, jak jej mąż się upija. Zdecydowanym ruchem zabrała butelkę ze stołu. – Oddaj natychmiast! – krzyknął. – Nie – odpowiedziała spokojnie, trzymając butelkę za plecami. 252

– Nie denerwuj mnie! Dawaj szybko. – Nie oddam. Nie musisz wszystkiego od razu wypić. – Nie będziesz mi mówić, co mam robić. Ta żenująca utarczka trwałaby jeszcze dłużej, ale Wanda zakończyła ją, upuszczając butelkę na podłogę. Po parkiecie popłynęła się struga alkoholu. Włodek wstał z krzesła i ruszył w kierunku Wandy. Twarz miał wykrzywioną grymasem wściekłości. Wanda cofnęła się i instynktownie zasłoniła się ramieniem. Ale on minął ją i wyszedł z pokoju. W pokoju zaległa krępująca cisza. – Chodź, kochanie, zrobimy dla gości coś ciepłego do picia. – Pani Janinka objęła Wandę i wyprowadziła do kuchni. Nagle rozległ się potworny huk. Coś się stało w łazience! Przeraźliwie blada Wanda dobijała się do jej drzwi. Błagała, żeby mąż jej przebaczył. Włodek chwiejnym krokiem, z pokrwawioną ręką, wyszedł z łazienki. Stanął przed swoją żoną i nie powiedziawszy ani jednego słowa, runął na podłogę. – Roztrzaskał lustro – powiedział „Poeta” i przytulił do piersi szlochającą Basię. – Zaraz się wykrwawi! On zemdlał. Wanda klęczała przy nim, zupełnie nie wiedząc, co robić. Pani Janinka delikatnie ją odsunęła i szybka zabandażowała Włodkowi nadgarstek. Potem postawiła go na nogi. – Chodź, synku, ze mną – powiedziała łagodnie i poprowadziła go do sypialni. – Dobrze, ciociu – odpowiedział jak mały chłopiec i nie spojrzawszy na Wandę, poszedł za panią Raniecką.

– Co go opętało? Czasami kłócił się z Wandą, ale nigdy dotąd nie wpadał w furię. Dlaczego on tak bardzo się zmienił? – spytała Basia. „Poeta” nie odpowiedział jej od razu. Siedział zamyślony i palił papierosa. Po incydencie spowodowanym przez Włodka nikt już nie miał ochoty na zabawę. Wanda cicho szlochała. Pani Janinka podała bi253

gos, ale nikt z gości go nie tknął. Basia wymknęła się do przedpokoju. Kiedy się ubierała, zauważyła, że nie jest sama. Juliusz stał za jej plecami i gdy już miała na sobie palto, bez słowa ujął ją pod łokieć. Wyszli razem, nie żegnając się z nikim. – Gdyby nie Włodek, nie przeżyłbym wojny, to więcej niż pewne. Był kiedyś zupełnie inny. Ułożony, prostolinijny, wrażliwy. Dzisiaj to nieszczęśliwy człowiek – odpowiedział Juliusz, zgasiwszy papierosa. Basia nalała mu do filiżanki świeżo zaparzonej herbaty. Była zachwycona. „Poeta” przyjął jej zaproszenie i teraz siedzieli razem w kuchni jej maleńkiego mieszkania. – Powinien pozostać wierny Lilce – dodał i opowiedział Basi o zmarłej żonie Włodka. – On nie umie pokochać innej – zakończył swą opowieść. – To proste. Prawdziwa miłość zdarza się tylko raz. – Powinien więc jak najszybciej się tego nauczyć – rzuciła buntowniczo Basia. – W końcu Wanda straci cierpliwość i go zostawi. – Jesteś taka młoda i wielu rzeczy jeszcze nie rozumiesz. My mamy za sobą ciężkie lata wojny, ukrywania się, dramatycznych rozstań i wyborów. – Moja cała rodzina zginęła w powstaniu – rzuciła gorzko Basia. – Przeżyłam, bo nocowałam tego dnia u cioci, właśnie w tym mieszkaniu. Kiedy pobiegałam rano do mamy, zobaczyłam same zgliszcza. Nikt z mieszkańców kamienicy nie przeżył nalotu. Ciocia niedawno umarła. Zostałam zupełnie sama. Czego jeszcze brakuje w moim życiorysie, aby wam dorównać? Juliusz spojrzał na nią zupełnie inaczej niż zazwyczaj, a jego ręka zamknęła się na jej dłoni. – Oj, Basiu moja... – Jego usta zaczęły się zbliżać do jej warg. Nagle wzdrygnął się. – Co ja mówię! Ty przecież nie możesz być moja. Ja kocham Muszkę. – Tymi rozpaczliwymi słowami próbował sam siebie przekonać, że jego żona jeszcze do niego należy. Wyrwała mu rękę i pobiegła do łazienki. Szybko poprawiła makijaż i wtarła w szyję ostatnią kroplę perfum. Cholerna Muszka! Znikła z jego życia na tyle lat, udaje chorą, bo wcale nie zamierza wracać, i jeszcze śmie kierować jego myślami. 254

– Mogę być twoja. To przecież bardzo proste – powiedziała, zdeterminowana do ostateczności. Nie zrozumiał jej propozycji. Postanowiła więc wyjaśnić jasno, o co jej chodzi. Oparła się o ścianę jedną ręką i wypięła biust do przodu. – Wiesz, ja nie zamierzam jeszcze wychodzić za mąż. Być może nigdy tego nie zrobię. Ale to wcale nie znaczy, że nie chcę przeżyć życia dobrze. Chcę się bawić, rozumiesz? Bez żadnych zobowiązań. Zbliżyła się do niego tak blisko, że owionął go zapach jej perfum. – Do tej pory sprawdzało się to znakomicie. – I oni... się na to godzili? Również ten prawnik, z którym cię kiedyś widziałem? Juliusz nie spuszczał z niej oka, a ona opowiadała wymyśloną historię swoich podbojów miłosnych. Wyczuwała, że słucha ją z coraz większym zainteresowaniem, więc dodawała coraz bardziej pikantne szczegóły. Była już pewna, że bardzo jej pożąda. Musiał poluzować krawat. Słyszała jego przyśpieszony oddech. Powietrze między nimi wydawało się naelektryzowane. W jaki sposób go sprowokować? – Ojej, chyba poszło mi oczko. – Zmieniła nagle temat i udając, że nie zwraca na niego uwagi, oparłszy nogę o krzesło, uniosła sukienkę powyżej kolana. Wzrok Juliana sięgnął o wiele wyżej. Nagle znalazła się w jego ramionach. Zanim zdążył odczuć wyrzuty sumienia, pocałowała go namiętnie w usta. Potem już nic nie musiała robić. „Poeta” porwał ją na ręce i zaniósł na łóżko. Nie mógł oswobodzić jej z ubrań. Szczególną trudność sprawiał mu pas do pończoch. Kiedy w końcu ją od niego uwolnił, posiadł ją z tak rozpaczliwym pożądaniem, że zaledwie po kilka gwałtownych ruchach opadł bezsilnie na jej piersi. Chociaż jego miłosne uniesienie trwało tylko parę sekund, była pewna, że przeżyła najpiękniejszą chwilę w swoim życiu. Zasypiała już, upojona szczęściem, gdy usłyszała szelest. Zobaczyła, że Juliusz pośpiesznie się ubiera. Czyżby zamierzał odejść bez pożegnania się? – Wychodzisz? – spytała. Dostrzegła w ciemności, że drgnął zaskoczony. 255

– Myślałem, że śpisz i... – zająknął się, zmieszany. Barbara usiadła na łóżku i zapaliła nocną lampkę. – Nie zostawia się nieskończonych spraw – powiedziała. Zauważyła, że ucieka przed nią wzrokiem. – Mieliśmy się przecież cieszyć życiem, prawda? Ja jeszcze tej radości nawet nie zasmakowałam... – Zmrużyła oczy jak kotka. Westchnął i usiadł koło niej na łóżku. Jego dłoń zamknęła się na jej piersi – jak na zakazanym owocu. Nocą umówioną, nocą ociemniałą Przyszło do mnie ciszkiem to przychętne ciało. Przyszło potajemnie – w cudnej bezżałobie – Było mu na imię tak samo, jak tobie...* – Julek? – zagadnęła go, kiedy już świtało. – Tak, Basiu? – spytał mocno zaspanym głosem. – Czy wiesz, że jesteś wspaniałym kochankiem? Zaśmiał się i delikatnie pocałował ją w szyję. Musiała mówić takie głupstwa, żeby nie powiedzieć najważniejszego – jak bardzo go kocha! Wiedziała, że jeśli chce z nim być, to musi słowo „miłość” zastąpić innym – „zabawa”. Ale jeśli taka była cena bliskości Juliusza, to gotowa nią była zapłacić.

* Bolesław Leśmian, [Nocą umówioną...], Wybór poezji, Warszawa 1987.

Rozdział XXI Była dopiero druga, ale wydawało się, że już zaczyna zmierzchać. Ciemne śnieżne chmury zasłaniały szczelnie całe niebo. Mróz był niewielki, ale wilgotne, zimne powietrze przenikało do głębi i dawało się dotkliwie we znaki. Wybór styczniowego pochmurnego dnia na spotkanie w Saskim Ogrodzie nie był dobrym pomysłem. Nie mógł jednak dłużej odwlekać tej rozmowy. Zresztą skąd miał wiedzieć, że pogoda okaże się aż tak nieprzyjemna. Poza tym może wreszcie dowie się czegoś, co pozwoli mu zrealizować plany, które snuł od tak dawna. Ta myśl natchnęła go optymizmem i jej się trzymał, gdy zimno stawało się coraz trudniejsze do wytrzymania. Zamyślony, spojrzał w stronę głównej alejki i wtedy go dostrzegł. Szedł nieśpiesznym krokiem. – Witam pana pułkownika! – Zbliżył się do niego niezbyt wysoki mężczyzna w futrzanej czapce. Uścisnęli sobie ręce. – Byliśmy razem na kursie parę lat temu, prawda? – odezwał się Feliks. Mężczyzna uśmiechnął się, ale nie podjął tematu. Przez chwilę spacerowali w milczeniu. Żaden z nich nie kwapił się, by zacząć rozmowę. Wreszcie towarzysz Feliksa przemówił pierwszy: – Słyszałem, że powiększyła wam się rodzina. – Tak. Urodził mi się syn. Ma już prawie dwa miesiące – oświadczył z dumą Feliks. Dzięki temu wydarzeniu teść patrzył na niego łaskawszym okiem. 257

Lucyna urodziła ich synka w niecałą godzinę. Poród zniosła świetnie i już parę tygodni później zdawała egzaminy w terminie zerowym. Feliks był zdumiony jej determinacją. Zaczął zastanawiać się nad pewnymi faktami i kiedy połączył je ze sobą, był prawie pewien, że to wcale nie on wybrał Lucynę, lecz ona jego. Przypomniał sobie o tym, że oszukała go, mówiąc, że oprócz starych ciotek mieszkających w Krakowie nie ma żadnej rodziny. Wiedziała, że nie pozostanie obojętny na nieszczęście samotnej, bezbronnej siedemnastolatki i pozwoli jej się wprowadzić do swojego domu. Znalezienie świńskich zdjęć przez generała też wydawało mu się podejrzane. Czy przypadkiem Lucyna sama się o to nie postarała? Generał nie był przecież szczególnie bystry... w przeciwieństwie do swej córki. Sam Feliks, jak się okazało, również nie dorównywał jej sprytem. Mimo tych wszystkich kłamstw i podstępów Lucyna mu imponowała. Wiedział, że mając tak przebiegłą żonę, nie może z niej spuszczać oka ani dać się zwodzić jej słodkim minkom. – To w domu jest pewnie trochę zamieszania – zauważył towarzysz Feliksa i nasunął czapkę na czoło. – Żona daje sobie radę – odpowiedział szczerze. On nie wtrącał się w prowadzenie domu. Uważał, że swoją robotę już zrobił. „Ten w czapce” zaczął go coraz bardziej irytować. Dopytuje się o błahostki, zamiast przejść do rzeczy. W co on z nim pogrywa?! Wreszcie mężczyzna chrząknął i zaczął mówić o sprawie stanowiącej cel ich spotkania. – Wszyscy uważają, że ten człowiek jest wyjątkowo niewygodny. Zupełnie nie rozumie specyfiki naszej pracy i nie przestrzega zasad z nią związanych zasad. Naiwny aparatczyk, ale właśnie ta jego naiwność może okazać się bardzo niebezpieczna. Może zniszczyć wszystko, co do tej pory zdołaliśmy wypracować. Zajmijcie się nim. Macie zielone światło. – Mogę więc zrealizować swój plan...? – Feliks poczuł, że mimo przejmującego zimna i śniegu, który zaczął właśnie padać, robi mu się gorąco. Tego mu było trzeba. Po tych nudach na pudy w robocie, w której głównym jego zajęciem było ślęczenie nad okólnikami, wreszcie 258

zaczynało się dziać coś ekscytującego. A może pogodzi przyjemne z pożytecznym i przy okazji załatwi także własną sprawę? „Ten w futrzanej czapce” nie godził się jednak na jego pomysł: – Nie, nie, wykluczone! To byłoby zbyt ryzykowne. Za stary na takie zadanie. A poza tym... Nie zdradzę wielkiego sekretu, bo to w zasadzie jest tajemnica poliszynela, ale on najprawdopodobniej ma papiery po pułkowniku Mareckim. Feliks zrobił mądrą minę, ale nie miał pojęcia, co to za papiery i z jakimi sprawami się wiążą. – Lekarka, która leczyła Mareckiego, pracuje dla nas. Mówiła, że przed jej wyjściem miał jeszcze przy sobie aktówkę, w której przechowywał tajne dokumenty. Kiedy przyszła zrobić mu kolejny zastrzyk, zauważyła, że aktówka znikła. Pod jej nieobecność u pułkownika był tylko Halman. Przynajmniej tak można przypuszczać. Dozorca nie wpuszczał nikogo innego. – Ale czy to jest takie ważne? – Feliks próbował dowiedzieć się czegoś więcej. – Cholera wie, co ten skurczybyk tam wpakował. Niektórzy trzęsą portkami i nie śpią po nocach. Boją się powtórki ze Światły. – W takim razie w tych papierach mogą być również namiary na ten angielski kontakt. Major to bystry człowiek. Może zorientować się w całej sprawie, nawet jeśli tam nie pojedzie. – Feliks zaniepokoił się o swój plan. Zbyt wiele czasu spędził nad jego ułożeniem, żeby go teraz, przez głupie niedopatrzenie, zaprzepaścić. – To akurat nie jest możliwe. Proszę mi wierzyć. O tej sprawie wie naprawdę niewiele osób. Marecki nie został w nią wtajemniczony – odparł mężczyzna. Po chwili, strzepując śnieg z rękawa, dodał: – Mówiłem już dawno, że trzeba się pozbyć starego. – To może właśnie Halman powinien tam pojechać – zasugerował Feliks. – Najprawdopodobniej zabierze ze sobą te dokumenty, a my przechwycimy je na przejściu granicznym podczas rewizji osobistej. A poza tym... – No tak. Jest jeszcze to „poza tym”. – Mężczyzna w czapce zatrzymał się nagle, skinął głową na pożegnanie i podając czas i miejsce kolejnego spotkania, czym prędzej się oddalił, znikając w coraz bardziej intensywnie padającym śniegu. 259

Kiedy Włodek się obudził, poczuł potworny ból ręki poharatanej odłamkami lustra. W głowie szumiało mu od wypitego wczoraj w nadmiarze alkoholu. Mimo podłego samopoczucia od razu przypomniał sobie słowa, które doprowadziły go do furii: – Przejście do jednostki w Rembertowie zostało wstrzymane. Zadzwoniła do niego „Horpyna”. Usłyszawszy w słuchawce jej głos, ucieszył się. Pomyślał, że zdobyła się na odrobinę życzliwości i chce mu złożyć noworoczne życzenia. Było mu przyjemnie, że choć ona pamięta o koledze z pracy. Od śmierci Mareckiego czuł się w wydziale coraz bardziej nieswojo. Ze starych pracowników pozostał tylko on i „Horpyna”. Nowy naczelnik wprowadzał swoje porządki. Oboje wiedzieli, że w każdej chwili mogą zostać zwolnieni. „Horpyna” nie siliła się jednak na uprzejmość i szorstkim tonem przekazała mu informację. Zupełnie zaskoczony, spytał: – Jak myślisz, może powinienem porozmawiać z naczelnikiem? Zamiast odpowiedzi usłyszał tylko prychnięcie poirytowanej jego głupotą „Horpyny”. Znowu los z niego zadrwił. Wszystko przepadło! Po raz kolejny musi pożegnać się z marzeniami o spokojnym życiu. – Wanda! Wanda, gdzie jesteś? – Ledwo trzymając się na nogach, powlókł się do jej pokoju. Nie było jej tam. Zajrzał do kuchni i do pokoju Witka. Wreszcie przemógł się i poszedł do pokoju, w którym wczoraj się bawili. Zaskoczył go nienaganny porządek. Meble stały już na swoim miejscu, a podłoga była starannie zapastowana. Chociaż „Horpyna” uważała, że naczelnik mu nie pomoże, zdecydował się jednak poprosić go o rozmowę. Musiał czekać na nią aż dwa tygodnie. Najpierw naczelnik miał urlop, potem pojechał do Moskwy, a po powrocie odwlekał spotkanie, udając, że jest zajęty bardzo ważnymi sprawami. Włodek nie wiedział, co myśleć o tej zwłoce. Przez te dwa tygodnie każdego dnia po przyjściu do pracy zastanawiał się, co on jeszcze robi w wydziale. Nie przydzielono mu żadnego zadania, siedział więc bezczynnie przy biurku i aby nie zanudzić się na śmierć, czytał stare niemieckie gazety. W końcu naczelnik się nad nim zlitował. 260

– Trochę to trwało, majorze. – Pośpiesznie podał mu rękę, a potem zaczął przyglądać się swoim wypielęgnowanym paznokciom. Włodek nigdy dotąd nie spotkał tak nadętego bufona. Wiedział od „Horpyny”, że jest to człowiek bardzo niebezpieczny. Ten pyszałkowaty zarozumialec dla kariery był gotów zrobić wszystko. Już na studiach donosił na swoich kolegów. Przy nim pułkownik Marecki ze swym cholerycznym temperamentem wydawał się całkiem sympatyczny. Włodek zirytował się na siebie. Znowy ten Marecki! Czy on nigdy od niego się nie uwolni?! Po następnych słowach swojego nowego szefa pomyślał, że niebo i ziemia sprzysięgły się przeciw niemu. – Bardzo mi zależało, żeby się z wami spotkać. Byliście przecież prawą ręką pułkownika. – Ja, towarzyszu naczelniku? – spytał, udając zdziwienie. – Nie zauważyłem tego. – Nie bądźcie przesadnie skromni. Tak mówią w wydziale. – Szef uśmiechnął się do niego sztucznie. – Ludzie czasami plotą różne rzeczy – odparł. – Napijemy się czegoś mocniejszego? Odmówił, ale nie mógł oderwać oczu do butelki koniaku, którą naczelnik postawił na biurku. Tak bardzo pragnął się napić. Czuł, że ma spieczone wargi. – Pułkownik Marecki darzył was wielkim zaufaniem. To waszej pieczy powierzył swoje dokumenty. Chodzi więc o aktówkę, którą „Adam” dał mu tuż przed śmiercią. Znowu się nie pomylił. Jego obawy, że przez Mareckiego po raz kolejny będzie mieć poważne kłopoty, okazały się w pełni uzasadnione. – Niestety, nie wiem, o jakich dokumentach mówicie. Uśmiech zamarł na ustach szefa, a jego szare, zimne oczy wpatrywały się we Włodka przenikliwie. – Tych, które wynieśliście z mieszkania pułkownika przed jego śmiercią. – Żadnych dokumentów stamtąd nie wyniosłem. – Zawahał się i po chwili dodał: – Miałem tylko raport z Węgier. Czy to o niego chodzi? – Nie. O zupełnie coś innego. 261

Słuchał wyjaśnień naczelnika wydziału z kamienną twarzą. Dokumenty, które znikły z mieszkania pułkownika, zawierały niezwykle poufne informacje. Z wydziału zostały wyniesione bezprawnie. Osoba, która je obecnie przechowuje, dopuszcza się przestępstwa, które zostanie bardzo surowo ukarane. Jeśli informacje zawarte w tych dokumentach przedostaną się do niepowołanych osób, to konsekwencje mogą być nieobliczalne. Pułkownik Marecki traktował ten wydział jak swoją własność. Zapomniał, że pracuje w nim dla dobra kraju. Często podejmował kontrowersyjne decyzje. On jednak zaprowadzi tu zupełnie inne porządki. Liczy, że major Halman pomoże mu rozwikłać tę bardzo delikatną sprawę. – Niestety, nie mogę w niczym pomóc. Nie mam żadnych dokumentów pułkownika. Nie wiem również, gdzie one się znajdują. Spojrzał w okno. Na dworze padał gęsty śnieg. Pomyślał, że może po raz ostatni przygląda się jego płatkom. – Próżnowaliście tu ostatnio – naczelnik nieoczekiwanie zmienił temat rozmowy. Włodek nie wierzył własnym uszom. Czyżby zamiast szykować się na śmierć, wkrótce przejdzie do jednostki w Rembertowie? – Mam dla was nowe zadanie... Powinien być zawiedziony. Odczuwał jednak coraz większą radość. Zadanie, które mu zlecono, wydawało się dziecinnie proste. Miał podłożyć dokumenty. Najważniejsze było jednak to, że w tym celu musi pojechać do Anglii! Jeśli szczęście się do niego uśmiechnie, to być może spotka się z Laurą. Przecież ona jedzie tam wkrótce po spadek po Wrighcie. – Będzie to wasze ostatnie zadanie, skoro nie zmieniliście decyzji i nadal chcecie się przenieść. Szkoda, że wydział straci tak dobrego pracownika... Po raz pierwszy wychodził z tego gabinetu uszczęśliwiony. Już miał wejść do swojego pokoju, gdy nagle przyszło mu na myśl, że powinien zajrzeć do „Horpyny”. Pracowali ze sobą tyle lat, że popełniłby gruby nietakt, gdyby się z nią nie pożegnał. „Horpyna” od następnego tygodnia rozpoczynała pracę w redakcji „Żołnierza Wolności”. Ciekawe, czy i ją pytano o papiery Mareckiego? Naciskał już klamkę, gdy usłyszał czyjeś kroki. Odwrócił głowę i zobaczył znajo262

mą sylwetkę. Mężczyzna wchodził właśnie do sekretariatu naczelnika. Nie tracąc ani chwili na zastanawianie się, czy mu się nie przewidziało, ruszył w tamtym kierunku. W sekretariacie siedziała za biurkiem nowa sekretarka i korzystając z wolnej chwili, piłowała paznokcie. Włodek uśmiechnął się w najbardziej czarujący sposób i spytał: – Czy u szefa jest pułkownik Feliks Hirsch? Spłoszona jego nagłym wejściem dwudziestoparoletnia, dość ładna dziewczyna rzuciła pilnik i odpowiedziała służbowym tonem: – Nie, nie ma tam takiego pana. W gabinecie naczelnika nie ma nikogo. Rzeczywiście, drzwi były na wpół otwarte i nic nie wskazywało na to, aby ktoś się za nimi chował. Czyżby się pomylił? A może to spotkanie odbywało się w pomieszczeniu, o którego istnieniu widziały tylko wybrane osoby?

Włodek z zaciekawieniem spoglądał przez okno samolotu. Był zdumiony widokiem Londynu. Z tego miasta poznikały już wszystkie zgliszcza i ruiny. W Warszawie wciąż jest jeszcze tyle do zrobienia. Zastanawiał się, ile czasu może zająć jej odbudowa. W stolicy Brytyjczyków żyje się zupełnie inaczej, pomyślał z goryczą. Znowu powróciła do niego niepokojąca myśl. Dlaczego na Okęciu poddano go aż tak dokładnej kontroli? Postanowił być czujny. Podczas lotu nie uległ pokusie i nie wypił ani jednego kieliszka wódki. Wiedział, że to by go zgubiło. Na jednym przecież by nie poprzestał. Musiał być trzeźwy. Chciał zwiedzić Londyn, zobaczyć miejsca, w których kiedyś bywał. Pragnął jak najszybciej spotkać się z Laurą. Zaraz po przylocie musi wysłać do niej telegram. Miał tyle do zrobienia, a czas go naglił. W wieczór przed wyjazdem poczuł, że musi wreszcie porozmawiać z Wandą. Nie może już dłużej jej unikać. Musi wreszcie wyjaśnić, dlaczego tak skandalicznie zachował się w sylwestra. Zapragnął jej zaufać i opowiedzieć o wszystkich swoich udrękach. Ale kiedy wrócił do domu, okazało się, że Wandy nie ma. 263

– Nie pamiętasz? – zdziwiła się pani Janina, poprawiając szelkę Witkowi. – Pojechała na koncert do Krakowa. A w przyszłym tygodniu będzie mieć występ w Bratysławie – dodała, widząc zdumioną twarz Włodka. Był załamany. Ich wyjazdy zbiegły się w czasie. Oparł głowę o futrynę drzwi i dopiero po chwili zauważył spojrzenie pani Janiny. Nie powiedziała ani słowa, bo obok niej siedział Witek, ale domyślał się, o co jej chodzi. Pragnął zapewnić ją, że kiedy wróci z Anglii i zmieni pracę, ich życie będzie wyglądać inaczej. Naprawi swoje błędy. Witek przestanie się go lękać, a Wanda – unikać. Wreszcie będą szczęśliwi. Milczał jednak, bał się, że los znowu z niego zadrwi. – Mister Halman! – Urzędnik Immigration dokładnie sprawdzał jego paszport i wizę. – Kim pan jest z zawodu i jaki jest cel pana przyjazdu? – Jestem dziennikarzem. Korespondentem agencji prasowej. Przyjechałem do Anglii w zastępstwie. – Dziękuję. Mówi pan bardzo dobrze po angielsku. – Uczyłem się tego języka przed wojną – odpowiedział, po czym schował dokumenty i poszedł po bagaż. „Przed wojną” – powtórzył w myślach. Mgliste wspomnienia z tamtych czasów wydały mu się tak nierealne jak sen. Rozglądał się wokół ze zdumieniem. Chociaż miał wrażenie, że w Londynie był wczoraj, od jego ostatniej wizyty w tym mieście minęło już prawie dziesięć lat. Zaskoczyły go zmiany, które dostrzegał na każdym kroku. Warszawa nie umywała się do Londynu. „Gdzie ten zapowiadany przez Mareckiego dobrobyt, w którym wkrótce po wojnie mieliśmy żyć”, pomyślał z ironią. Z londyńskiego lotniska Włodek pojechał do centrum metrem. W połowie drogi zwrócił uwagę na siedzącego w pobliżu mężczyznę w brązowym kapeluszu. Zachowywał się podejrzanie. Przed każdą stacją podnosił zza „Timesa” wzrok i nerwowo przyglądał się pasażerom. To na pewno szpicel, pomyślał Włodek. Wkrótce ma odebrać przesyłkę, więc jak najszybciej musi zgubić tego typa. Na następnej stacji, tuż przed zamknięciem drzwi, wyskoczył z walizką na peron. 264

Dziwne. Czyżby się pomylił? Mężczyzna z gazetą nawet nie drgnął, inni pasażerowie też się za nim nie oglądali. Następnego dnia jego czujność wzbudziło wiele innych szczegółów. Był zaniepokojony nimi do tego stopnia, że nie informując nikogo, przeprowadził się z centrum Londynu do jego wschodniej części. Pensjonat, w którym zamieszkał, był wyjątkowo obskurny. Pokoje wynajmowano w nim bez meldunku. Ten nielegalny proceder był mu na rękę. Nikt go tutaj nie wytropi. Odetchnął z ulgą i usiadł w fotelu, którego tapicerka w wielu miejscach przepalona była żarem z papierosów. Zaczął planować swoje zadanie. Za trzy dni odbierze ze skrytki pocztowej przesyłkę. Będzie ona zawierać materiał kompromitujący pewnego uniwersyteckiego profesora, autora wielu prac na temat sytuacji panującej w Europie Wschodniej, który jest doradcą brytyjskiego premiera. Ten zagorzały antykomunista został uznany za bardzo szkodliwy czynnik, uniemożliwiający polepszenie stosunków między Warszawą i Londynem. Przesyłkę ma podrzucić do jego domu w Kencie. Po przeanalizowaniu poszczególnych etapów zadania nie powinien mieć żadnych wątpliwości. Odczuwał jednak dziwny niepokój. Przez trzy kolejne noce budził się o czwartej rano. Coraz bardziej zdenerwowany zastanawiał się nad najmniejszym szczegółem czekającego go zadania. Próbował znaleźć przyczynę dręczących go obaw. W końcu zły sam na siebie doszedł do wniosku, że jest już za stary na wykonywanie takich misji. Zresztą nie tylko wiek uczynił go chorobliwie podejrzliwym. Wódka też zrobiła swoje. Nękały go nocne koszmary. Wystarczyło, że zamknął powieki, a z zakamarków pamięci wyłaniały się postacie jego ofiar. Młody nazista z Gdańska, Jorguś, pada po jego strzale na ziemię. Jego zastygła twarz przeraża swoim wyrazem. Herr Brosner błaga o litość, a potem trzęsącą się ręką podnosi do ust napój z trucizną. Kiedy te upiorne zjawy znikały, śniło mu się, że leci. Samolot gwałtownie się przechyla, drewniana ławka pije coraz bardziej, ramiona uginają się pod ciężarem uprzęży. W kabinie jest straszna duchota. Potwornie chce mu się pić. Skacze. Czuje pęd powietrza. Nie może oddychać. Za chwilę się udusi. „Ziemia, gdzie jest 265

ziemia?!” Zbliża się do niej coraz szybciej. „Rwij uchwyt!” – krzyczy sam do siebie. Budzi się zlany potem, dygocząc z przerażenia. Koszmary nie znikają, dręczą go na jawie. „Przyjdę do ciebie, gdy będziesz mnie potrzebował” – szepcze konająca Lila. „Dlaczego zrujnowałeś mi życie, dlaczego?!” – krzyczy zrozpaczona Emilka. „Czy możesz mi wybaczyć?” – błaga w agonii Marecki. Wanda milczy. Jej spojrzenie jest wymowniejsze niż najbardziej czułe słowa. Przygląda mu się tak, jakby chciała zmienić jego duszę. I chyba to głębokie, pełne troski o niego spojrzenie Wandy spowodowało, że postanowił dokonać w domu profesora nieuzgodnionego z nikim rekonesansu. Pojedzie tam dzień wcześniej przed planowaną akcją.

– Basiu, jesteś kochana. Bez twojej pomocy trudno byłoby pani Janince poradzić sobie z Witkiem – dziękowała Wanda swojej przyjaciółce, parząc jej kawę. Sama wolała napić się herbaty. Kawa nie pomoże jej przezwyciężyć potwornego zmęczenia, które odczuwała po tych dwóch bardzo męczących tygodniach występów. Stres i długie godziny prób przed koncertami zupełnie ją wyczerpały. Gdyby chociaż wiedziała, gdzie jest Włodek i czy wszystko z nim w porządku. Te jego nagłe, tajemnicze wyjazdy doprowadzały ją do rozpaczy. – Co za problem, to tylko niecałe dwa tygodnie – odpowiedziała Barbara i dmuchnęła na piankę, która powstała na powierzchni kawy. – Witek jest moim oczkiem w głowie. To taki sprytny chłopak. Ciekawe, co z niego wyrośnie? – Mam nadzieję, że grzeczny, dobrze ułożony chłopiec. Bo jeśli tak się nie stanie, to wkrótce nie będzie miał się nim kto opiekować. – zażartowała Wanda. – A to prezent dla ciebie – powiedziała, wyjmując z jeszcze nierozpakowanej torby małą paczuszkę. Po powrocie do domu nie wiedziała, czym się najpierw zająć: sprzątaniem, 266

praniem czy prasowaniem. O wyjęciu swoich rzeczy z walizek po prostu zapomniała. Barbara z zaciekawieniem rozwijała błyszczący papier. – Pończochy! Dwie pary, każda w innym kolorze! Wandziu, jesteś cudowna. – Poderwała się z krzesła, by ucałować przyjaciółkę. – Nie masz pojęcia, jak mi się przydadzą. – Masz randkę? Basia zmieszała się. – No może, kto to wie... Wanda spojrzała na nią badawczo. – Randka czy też nie, ale muszę ci powiedzieć, że od pewnego czasu wyglądasz prześlicznie. Tym razem chyba naprawdę się zakochałaś. No, widzę, że mam rację... – dodała. Basia, zarumieniona po same uszy, przez dość długą chwilę milczała. – Masz rację – przyznała w końcu. – Tym razem to poważna sprawa. – Bardzo się cieszę! – Wanda objęła przyjaciółkę z radości. – Będę tańczyć na twoim weselu i... – Zamilkła, widząc, że w oczach Basi pojawiły się łzy. – Nie, to niemożliwe. On jest żonaty i... nie zostawi swojej żony. – Nie? Bo ją kocha? – Tego nie jestem pewna. Nie może tego zrobić, więc nie mówmy o tym, proszę. – Dobrze, skoro tego chcesz. – To zostanie między nami, dobrze? Nikt inny... – Nikomu nie powiem – przyrzekła Wanda i z napięciem wpatrywała się w przyjaciółkę. Bardzo chciała się dowiedzieć, kim jest jej ukochany. Do tej pory nie było między nimi żadnych tajemnic. Ale tym razem Basia nie pisnęła ani słowa. Może tak było lepiej, bo gdyby zapytała Wandę o zdanie, ona musiałaby przyznać, że stoi po stronie... żony.

267

Niewielki dom profesora znajdował się na skraju wioski, w pobliżu suszarni chmielu. Część drogi Włodek przebył pociągiem w niecałe pół godziny. Resztę musiał pokonać pieszo. Rower, zgodnie z planem, miał zostać dostarczony jutro. Zastanawiał się nawet, czy nie poczekać do zmierzchu. Nie chciał, by przyglądali mu się mieszkańcy wioski. Ale dżdżysta pogoda nie zachęcała do wychodzenia z domu, więc uznał, że na miejsce dotrze przez nikogo niezauważony. We wszystkich pomieszczeniach domu było ciemno. Informacja o tym, że z krótkiego urlopu w Szkocji profesor wraca następnego dnia, okazała się prawdziwa. Mógł spokojnie rozeznać się w sytuacji. Do środka postanowił dostać się z pierwszego piętra. Okno otworzył bez trudu. Nie było niczym zabezpieczone. Po zeskoku z parapetu wylądował miękko na starych gazetach. Kiedy zapalił latarkę, zobaczył, że w pokoju jest ich pełno. Leżały, ułożone w stosy, pod oknem, ścianami, przy łóżku. Gazety i książki, książki i papiery, mruczał do siebie, oglądając piętro domu. Potem zszedł po drewnianych schodach na parter. Przez na wpół otwarte drzwi wślizgnął się do gabinetu. Profesor nie jest pedantem, jego sprzątaczka też nie grzeszy dokładnością, pomyślał, dostrzegając na blacie biurka cienką warstwę kurzu. Po chwili zauważył oprawiony w skórę notatnik. Na jego okładce napisane było nazwisko naukowca. Postanowił nie marnować czasu i rozejrzeć się za odpowiednim miejscem na podłożenie przesyłki. Jutro będzie musiał działać szybko i zdecydowanie. Najlepsza byłaby skrytka, w której profesor przechowuje ważne dla niego dokumenty. Już po kwadransie znalazł trzy takie schowki. Profesor musi mieć wiele sekretów, pomyślał, zaglądając do jednej ze skrytek. Nie znalazł w niej nic interesującego. W pożółkłych kopertach znajdowały się stare zdjęcia. Wyjął kilka z nich i zaczął się je oglądać. Przedstawiały jakichś żołnierzy. Znudzony, już zamierzał odłożyć je do schowka, gdy nagle zaintrygował go drobny szczegół. Ten charakterystyczny sposób salutowania... Gdzieś już wcześniej widział fotografie z żołnierzami pozdrawiającymi się w taki sposób. Ależ tak, to republikanie, uczestnicy wojny domowej w Hiszpanii! Zdjęcia z nimi pokazywał mu w Wilnie doktor Marszewski. Opowiadał wów268

czas o Witku, swoim synu. Postanowił dokładnie obejrzeć wszystkie fotografie przechowywane przez profesora w schowku. Może na jednej z nich odnajdzie Witka. Zawdzięcza mu bardzo wiele. Od przybycia do Wilna aż do zakończenia wojny nosił przecież jego imię i nazwisko. Może wśród roześmianych żołnierzy rozpozna również Mareckiego. Chociaż jego wolałby nie oglądać. Czas naglił. Mimo to uważnie przyglądał się twarzom żołnierzy. Odłożył jedną fotografię, potem drugą. Trzecia przykuła jego wzrok. Dwadzieścia lat to bardzo długi okres. Nie miał jednak wątpliwości. Ten roześmiany mężczyzna z chustą na szyi, unoszący w geście triumfu karabin, to nie kto inny tylko profesor, zagorzały antykomunista! Włodek oniemiał z wrażenia. Profesor mógł, oczywiście, zmienić poglądy. Zastanowiło go zupełnie co innego. Dlaczego w żadnym znanym mu życiorysie naukowca nie było nawet najkrótszej wzmianki o jego udziale w wojnie domowej w Hiszpanii? Spojrzał na zegarek. Nie dość, że przebywał tutaj wbrew wytycznym centrali, to jeszcze przedłużał tę swoją wizytę. Upłynęło już pół godziny od jego wejścia do gabinetu. Powinien jak najszybciej opuścić dom profesora. Sam ściąga na siebie niebezpieczeństwo. Może przecież zostać wzięty za złodzieja. Po tak zaskakującym odkryciu nie mógł jednak zrezygnować z przejrzenia pozostałych skrytek. Najbardziej interesująca okazała się zawartość sejfu, do którego z trudem się włamał. Nie wierzył własnym oczom. Fotografia, którą znalazł w tym bardzo dobrze zabezpieczonym schowku, przedstawiała profesora w towarzystwie dość przystojnego mężczyzny. Obaj w mundurach, z minami świadczącymi o tym, że niezłomnie wierzą w zwycięstwo idei, dla której gotowi byli wówczas poświęcić swoje życie. Z rozpoznaniem drugiego żołnierza nie miał najmniejszych problemów. Mimo upływu czasu aż tak bardzo się nie zmienił, poza tym ostatnio niezwykle często jego zdjęcia zamieszczane były w prasie. Uważano go przecież za bohatera wojennego, ofiarę minionego reżimu i zwolennika reform. Przyglądał się twarzom tych trzydziestoletnich wówczas mężczyzn i próbował odgadnąć, co teść Feliksa Hirscha ma wspólnego z profesorem antykomunistą. O co w tym wszystkim chodzi? 269

Następnej nocy śniła mu się jasnowłosa, młoda kobieta. Przyszła do niego Lucilla Lenox. Wabiła go swym wdziękiem i szeptała mu do ucha słodkie słówka. Nie czuł jednak zadowolenia z tego, że uwodzi go tak atrakcyjna dziewczyna. Wszystkie jego myśli skupiały się na zadaniu, które za chwilę miał wykonać. Kiedy zmęczona wysiłkiem miłosnym Lucilla usnęła, wstał bezszelestnie z łóżka i sięgnął po jej teczkę. Znajdowały się w niej dokumenty z Hatfield. Nie marnował czasu na przyglądanie się projektom pasażerskiego odrzutowca ani nie zastanawiał się, dlaczego „Type IV” ma kwadratowe okna. Cicho i metodycznie robił zdjęcia, jedno po drugim. Zaskoczyła go swoim okrzykiem: „Wladi! Co ty robisz?”. Zatrzęsły mu się ręce. Stała za nim w przezroczystej koszuli nocnej, z rozrzuconymi w nieładzie włosami, a na jej twarzy malowało się przerażenie. – Kim ty jesteś, Wladi? Boże drogi, kim ty jesteś?! Obudził się zlany potem. Kiedy otworzył oczy, poczuł przeszywający ból w skroniach. Po chwili wróciło do niego to rozpaczliwe wołanie. Lucilla przecież nigdy nie zadała mu tego pytania. Ona niczego się nie domyślała. Chciała nawet jechać za nim do Polski. Jeszcze przez parę lat wysyłała do niego listy pod fałszywy adres, który jej podał. Prześladował go pech. Akurat dzisiaj, po ponad dziesięciu latach, musiał ją sobie przypomnieć?! Nie mógł się uspokoić. Z trudem łapał oddech. Ręce mu się trzęsły ze zdenerwowania. Lucilla była jeszcze jedną osobą, którą skrzywdził. Miał już tego dość! Po tych wszystkich przejściach został z niego wrak. Musiał wziąć się w garść. Za kilka godzin ma odebrać przesyłkę i podrzucić ją do domu profesora. Przypomniał sobie o zeszycie, który znalazł na półce w gabinecie. Profesor prowadził w nim buchalterię z podziwu godną skrupulatnością. Zapisane maczkiem strony świadczyły o sporej liczbie transakcji. Z tyłu do okładki zeszytu przytwierdzony był kluczyk. Nie trzeba było być szczególnie bystrym, żeby domyślić się, że otwiera się nim skrytkę, w której profesor przechowuje pieniądze. Wartości transakcji i inne dane były zakodowane. Zaintrygowało go to i mimo że nie powinien niczego zabierać z domu profesora, zeszyt przywiózł ze sobą do pensjonatu. Ślęczał nad nim przez parę godzin, ale nie udało mu się złamać szyfru. 270

Zły na siebie za brak rozsądku, roztrzęsiony nocnym koszmarem, odebrał przesyłkę. Tym razem był pewien, że ktoś go obserwował. Cała ta sprawa wyglądała na znacznie poważniejszą, niż przypuszczał. W drodze do pensjonatu postanowił przejrzeć przesyłkę, zanim dostarczy ją na miejsce. Nie może przecież kierować się tylko swoimi domysłami. Nie wolno mu jednak ignorować intuicji. Dzięki jej podszeptom wyszedł cało z kilku niebezpiecznych sytuacji. Teraz też jej zaufa – będzie działać na własną rękę. Po raz kolejny złamał obowiązujące w jego pracy zasady i zmienił ustalony wcześniej plan. Do domu profesora nie pojechał ani pociągiem, ani rowerem. Ukradł motocykl, który po wykonaniu zadania zamierzał odstawić na miejsce. Ryzykował jak diabli! Gdyby zatrzymała go policja, natychmiast zostałby zdemaskowany jako szpieg. Wystarczyło pobieżnie przejrzeć przewożone przez niego papiery, aby się zorientować, że jest to prywatna korespondencja znanego profesora, doradcy premiera Wielkiej Brytanii, z polskim generałem, komunistą. Korespondencja ta miała zostać najpierw ujawniona w prasie, a później znaleziona w domu profesora. Od Włodka zależało, czy ta zakrojona na szeroką skalę akcja zakończy się spektakularnym sukcesem. Opublikowanie kompromitujących listów wywoła wrzawę wokół osoby profesora, a odnalezienie ich w jego domu ostatecznie go pogrąży. Nie on jeden straci jednak dobre imię. Ofiarą tej intrygi padnie również teść Feliksa Hirscha. Zimny wiatr smagał policzki Włodka, gdy przejeżdżał przez kolejną pogrążoną we śnie wioskę. Chociaż wokół było ciemno, dostrzegał zarysy eleganckich domów, kamiennych płotów oddzielających ogrody od drogi. W oddali majaczyła przed nim sylwetka kościoła z bielonymi ścianami. Angielskie wsie były piękne i zadbane. Żyło się w nich spokojnie i dostatnio. Ich mieszkańcy czuli się bezpiecznie... Włodek pomyślał z goryczą, że jego, Wandę, Witka, panią Janinkę, pozbawiono tego poczucia bezpieczeństwa. Oni nie mogli cieszyć się pięknem swojego kraju, a ich miejsce zamieszkania w porównaniu z tymi ładnymi domami wydawało się wyjątkowo szpetne. On sam pozbawił Wandę szczęścia. Znowu poczuł się winny. Czy on każdego człowieka, z którym się zetknie, musi unieszczęśliwić?! 271

Zostawił motocykl w przydrożnych zaroślach. Od domu profesora dzielił go niecały kilometr. Ruszył w drogę powoli. Lepiej będzie, jak na miejsce dotrze późną nocą. Z daleka zobaczył, że w jednym z pokoi na parterze pali się światło. Najprawdopodobniej był to gabinet. Profesor należał do osób, które pracują długo w nocy. Z komina unosił się siwy dym. Światło w oknie i ten dym były oznakami normalnego życia, które po krótkim wyjeździe naukowca znowu toczyło się w jego domu. Włodek postanowił podrzucić przesyłkę w sypialni. Gdyby mógł, nie zszedłby wcale na parter. Musiał jednak odłożyć na miejsce zabrany wczoraj zeszyt. Była to najtrudniejsza część czekającego go zadania. Okno, przez które wczoraj wieczorem przedostał się do domu, było uchylone. Zanim wślizgnie się do środka, musi sprawdzić, czy w pokoju nikogo nie ma. Potem zeskoczy z parapetu i cicho wyląduje na starych gazetach. Po udanym zeskoku szybko odsunął ich stos od ściany, aby ułatwić sobie powrót. Wyszedł na tonący w ciemnościach korytarz. Na jego końcu majaczyło blade światło. Dochodziło pewnie z gabinetu profesora. Włodek ostrożnie stąpał po drewnianej podłodze. Trzeszczenie starych dębowych desek z pewnością zaniepokoiłoby naukowca. Powoli, krok po kroku, bezszelestnie schodził po schodach. Kiedy był już na parterze, usłyszał nagły trzask. Natychmiast sięgnął po pistolet. Ręka osunęła się bezradnie po spodniach. Nie miał przy sobie broni. Nie wziął jej ze sobą na tę akcję, bo uznał, że nie będzie mu potrzebna. Cóż za głupota, pomyślał. Nie dość, że stracił odporność psychiczną, to jeszcze staje się naiwny. Po chwili odetchnął z ulgą. Trzask, na który zareagował tak gwałtownie, nie był oznaką grożącego mu niebezpieczeństwa. Dochodził z kominka, w którym płonęły suche szczapy drewna. Włodek potrzebował zaledwie pół minuty, aby odłożyć zeszyt na półkę. Nie mógł jednak tego zrobić w obecności profesora. Jeśli naukowiec w ciągu godziny nie opuści gabinetu, trzeba będzie go stamtąd wywabić. Zaniepokoiła go cisza panująca w pokoju. Nie dochodził z niego żaden dźwięk – ani stukot maszyny do pisania, ani szelest wyciąganych z niej kartek. Przesunął się w stronę drzwi i zajrzał do środka. Profesor siedział na krześle pochylony. Jego głowa leżała na biurku. Nie zasnął jednak zmęczony pracą, on... nie żył. 272

Włodek podbiegł do naukowca i chwycił go za rękę. Jego dłoń była jeszcze ciepła, ale palce zastygły już w bezruchu. Profesor miał poderżnięte gardło. Włodkowi wystarczyło krótkie spojrzenie, aby stwierdzić, że naukowiec został zlikwidowany przez kogoś, kto doskonale zna się na swoim fachu. W tym momencie usłyszał cichy świst. Odskoczył w prawo, potem – w przeciwną stronę. Napastnik nie rezygnował. Kolejne kule z cichym świstem przelatywały koło Włodka. Jedna z nich drasnęła go w ramię. Rzucił się w ciemność i zaatakował przeciwnika. To był świetny zawodowiec. Nie tylko profesora uśmiercił w profesjonalny sposób, lecz również teraz bez trudności odparował wszystkie ciosy Włodka i go obezwładnił. O wiele młodszy i zwinniejszy ręką w czarnej skórzanej rękawiczce naciskał jego tchawicę i wpychał mu głowę do kominka. Gorąco i dym dusiły potwornie. Kaszel uwiązł mu w gardle. Uścisk napastnika stawał się coraz silniejszy. Włodkowi brakowało tchu. Za chwilę rozerwie mu płuca. Ciemne oczy z perwersyjną radością przyglądały się jego agonii. „Kto mieczem wojuje, od miecza...” – przypomniało mu się przysłowie, często powtarzane przez panią Janinkę. W tej samej chwili wsadził rękę do ognia. Napastnik, oślepiony rozżarzonym polanem, zawył i poluzował uchwyt. Włodek wyrwał mu się i chwycił długi i ostry pogrzebacz. Zdesperowany, zadał cios. Siedział teraz na podłodze, obok kominka i poparzoną ręką masował obolałe gardło. Oddychał z trudem. Spojrzał na ubranego na czarno napastnika. Z jego ust sączyła się krew. Konał w potwornych męczarniach. Włodek odwrócił od niego głowę. Nie mógł znieść widoku jego zmasakrowanego ciała. „Jaki jest sens tego wszystkiego?” – zadał sobie pytanie. Poczuł, że do oczu napływają mu łzy. Przerażony, uświadomił sobie, że popełnił kolejne morderstwo. Nie mógł nabrać powietrza w płuca. Łzy płynęły mu po policzkach coraz bardziej obficie. Czy ten człowiek zmiażdżył mu tchawicę? Czy on też wkrótce po nim skona w męczarniach?! Dopiero po chwili spostrzegł, że w gabinecie pojawił się gęsty dym. Zerwał się na równe nogi i zobaczył płomienie. Od rozżarzonego polana, którym zaatakował napastnika, zajęły się leżące na podłodze gazety. Pożar rozprzestrzeniał się w szalonym tempie! Płomienie pełzały już po blacie biurka, pochłaniając zapiski profesora. Ich długie jęzory liza273

ły drewniane meble. Rozszalałego żywiołu nie można już było opanować. Jeśli chce się uratować, musi natychmiast stąd uciekać. Ruszył ku drzwiom wyjściowym. Naciskał już klamkę, ale zmienił decyzję. Pobiegł na pierwsze piętro i spuścił się z okna. Przerażony, przywarł do ziemi. Przed dom zajeżdżał ciemny MG. Wyskoczyli z niego trzej mężczyźni. Żaden z nich nie odważył się jednak wejść do środka. Ogień szalał już nie tylko na parterze. Jego płomienie ukazały się w oknach pokoi na pierwszym piętrze. Z głośnym hukiem zaczęły pękać szyby.

– Wladi, musisz natychmiast iść do lekarza! Chyba nie chcesz, żeby ci amputowali rękę – zawołała Laura, przerażona stanem swojego brata. Włodek wyglądał strasznie. Miał dreszcze, błyszczące oczy, a ręka, którą opatrzył sobie sam, nie chciała się goić. Draśnięte kulą ramię również nie wyglądało dobrze. Kiedy otworzył jej drzwi, z trudem go poznała. W pierwszej chwili sądziła nawet, że pomyliła pokoje. Jej brat zachował wprawdzie szczupłą, wysportowaną sylwetkę, ale jego twarz bardzo się zmieniła. Była posępna i poszarzała od zmęczenia, a jej nienaturalnie wyostrzone rysy wyrażały potworną udrękę. Włodek musiał porządnie oberwać od życia, pomyślała Laura. Rozejrzała się po pokoju, który jej brat wynajął w obskurnym pensjonacie w Soho. Widok tej nory przypomniał jej, że sama po ucieczce od dziadka Wrighta znalazła się w równie tragicznej sytuacji. Wówczas Włodek pomógł jej stanąć na nogi. Teraz ona musi go ratować przed niebezpieczeństwem. Nie było to jednak proste. Włodek upierał się, że nie potrzebuje pomocy lekarza. – Wziąłem antybiotyk i wkrótce poczuję się lepiej. Żałował, że nie zażył lekarstwa wcześniej. Nie miał jednak na to czasu. Zanim zyskał pewność, że może spotkać się z Laurą, dwa razy zmieniał miejsce zamieszkania. Te przeprowadzki zupełnie pozbawiły go siły. Czuł się jak zaszczute zwierzę. Przypuszczał, że szukają go teraz i jedni, i drudzy. 274

Włodek doszedł do wniosku, że profesor pracował dla obu stron. Pewnie przypuszczał, że nikt go nie przechytrzy i zaczął prowadzić własną potwornie niebezpieczną grę. Mogły o tym świadczyć zapisy w zeszycie z rozliczeniami. Szkoda, że wciąż nie umiał złamać szyfru używanego przez profesora. Gdyby mu się to udało, nie gubiłby się w domysłach. – To chociaż połóż się do łóżka – prosiła Laura. – Niepotrzebnie dla mnie wstawałeś. I po co ubrałeś się w garnitur? Jestem przecież twoją siostrą. Zaopiekuję się tobą. Powiedz, co ci jest potrzebne. Dziedziczka fortuny Jamesa Wrighta spełni każde twoje życzenie – zażartowała. – Chcesz czegoś do picia, a może nie masz co jeść? Uważam jednak, że w pierwszej kolejności powinnam ci znaleźć pokój w porządnym hotelu. – Nie, zostanę tutaj – zaprotestował. – Nie będę leżeć w łóżku, kiedy spotykam się z tobą. Nie chcę, żebyś mnie potem przez lata wspominała jako obłożnie chorego. Nie martw się, dam sobie radę. Chcę nacieszyć się twoją obecnością – mówił, nie wypuszczając jej dłoni ze swojej ręki. – Kocham cię, Wladi! – Laura nie mogła opanować wzruszenia i łzy skapywały z jej policzków na zniszczoną politurę stołu. – Nic się nie zmieniłaś. Wyglądasz tak promiennie. Australia ci służy. Po dość długiej chwili milczenia Laura chrząknęła i jak uczennica wygładziła na spódnicy niewidoczne fałdy. – Chciałabym ci o czymś powiedzieć. – Tak, siostrzyczko. – Jestem w ciąży. – Naprawdę? Włodek zerwał się z krzesła i przytulił do siebie Laurę. Ze wzruszenia nie mógł powiedzieć nic więcej. – W domu nikt o tym jeszcze nie wie. Wolałam nie zdradzać tego mojego sekretu. Obawiałam się, że mama i mój mąż nie pozwolą mi przyjechać do Anglii, a ja tak bardzo pragnęłam się tu wybrać. Miałam przeczucie, że cię spotkam. Nawet zabrałam dla ciebie i twojej rodziny kilka drobiazgów. – Będę wujkiem. To taka cudowna wiadomość. 275

Po chwili zapytał: – A kto jest ojcem? Laura drgnęła i spojrzała na niego z bezgranicznym zdumieniem. – Jak to kto? Józik! Włodek z wrażenia opadł bezsilnie na krzesło. – Jak to Józik? – A z kim miałabym mieć to dziecko, jak nie z własnym mężem? Próbowaliśmy od lat, ale do tej pory nam się nie udawało. Może wskutek tej potwornej historii, wiesz... – Nie chciała wspominać przeżyć związanych z tą kreaturą, Benem Williamsem. Laura spojrzała na Włodka. Nie mogła znieść jego milczenia. – Wladi? – spytała niepewnym głosem. Obrzucił siostrę przenikliwym spojrzeniem, a potem zaczął się śmiać. I to tak głośno, że zaniepokoiło to Laurę. – Pisałaś przecież, że to małżeństwo jest tylko formalnością. Miało pomóc Józikowi w otrzymaniu wizy. Laura westchnęła. – Józik miał rację, że się wściekniesz. – Umilkła i podeszła do okna, żeby nie patrzeć na brata. – Wiesz, odkąd pamiętam, Józik zawsze mnie interesował. – Podjęła urwaną na chwilę rozmowę. – Początkowo fascynował mnie jako przyjaciel mojego brata. – Odwróciła się do Włodka i się uśmiechnęła. – Nie byłam jednak taka głupia, żeby ulec temu oczarowaniu. Dopiero kiedy dotarł do Londynu, w tak okropnym stanie jak ty teraz, wystarczyło kilka dni, żebym zrozumiała, że jest dla mnie najbliższą osobą. Mieliśmy tyle wspólnych wspomnień. Dzięki nim cała moja przeszłość stała się bardziej realna. – Laura spojrzała bratu prosto w oczy. – Nie, Wladi, ten ślub nie był jedynie formalnością. Włodek patrzył na swoją siostrę. W bordowej wełnianej spódnicy i podkreślającej talię kamizelce wyglądała ślicznie. Jej twarz promieniowała szczęściem. On jednak nie podzielał radości Laury. Przed oczami jego wyobraźni pojawił się wstrętny obraz – Józik leżał na madame Żanecie, a jego nagi tyłek poruszał się rytmicznie. Dość tego! Musi wygnać z pamięci te idiotyczne wspomnienia. Powinien się cieszyć z tego, że jego najlepszy przyjaciel jest mę276

żem Laury i że oboje się kochają. A że go oszukała? No cóż, nie ona pierwsza... – Bardzo się cieszę, głuptasie. Włodek podszedł do Laury i pogładził ją po włosach. Ze zdziwieniem zauważył, że mają taki sam odcień jak włosy Wandy. – Tylko powiedz temu lorbasowi, że jeśli cię skrzywdzi, to znajdę go nawet w tej Australii! Laura zaczęła się śmiać. – Obaj jesteście niesamowici! Czy wiesz, że Józik przewidział, jak zareagujesz na wieść o naszym małżeństwie. Nie pomylił się ani co do jednego twojego słowa. On też nie tracił nadziei, że się z tobą spotkam. Napisał nawet list do ciebie. Nie użył w nim naszych szyfrów, bo chociaż uratowały mu życie, zupełnie nie ma do nich cierpliwości. Tam w więzieniu o mało nie zwariował, kiedy zacząłeś mu pokazywać znaki, którymi porozumiewaliście się w dzieciństwie. Podobno cały się spocił z napięcia. Początkowo żadnego z nich nie rozumiał. No i ta kartka z zaszyfrowanym adresem... – Nie miałem czasu na wymyślanie czegoś lepszego. Gdyby go przewieźli ze strażnicy do bezpieki, nie miałby już żadnych szans. Postanowiłem zaryzykować. Dałem mu adres dokera z Ustki, który pomagał przerzucać ludzi na Bornholm. Dopóki nie dostałem od was listu, nie wiedziałem, czy Józikowi udało się uciec. Wtedy zaginął na Bałtyku szwedzki statek. Prawdopodobnie wiózł uciekinierów i został storpedowany przez radziecką łódź podwodną. Bałem się, że na jego pokładzie był Józik. – Niepotrzebnie się zamartwiałeś. Wiesz przecież, że Józik to wielki farciarz! Z Bornholmu udało mu się przedostać do Holandii, a stamtąd do Francji. To dzięki tobie trafił do galerii, w której pracowałam. Gdyby nie ty, to... – Laura umilkła, aby nie wybuchnąć płaczem. – Nawet nie wiesz, jak bardzo żałowałem, że w tę sprawę wmieszałem ciebie. Wyrzucałem sobie, że naraziłem cię na wielkie niebezpieczeństwo. Gdyby go złapali... Laura nie pozwoliła Włodkowi skończyć zdania. Podeszła do niego i mocno się przytuliła. Przez chwilę milczeli wzruszeni, po czym Laura powiedziała: 277

– A teraz ty opowiedz mi o moim bratanku i o Wandzie. Bardzo ją kochasz? Włodek spuścił wzrok, a potem podszedł do drzwi, aby po raz kolejny upewnić się, czy są zamknięte i czy nikt za nimi nie stoi. – Potem o nich porozmawiamy. Mam do ciebie i Józika pilną sprawę, ale najpierw musisz mi powiedzieć, czy zgodzisz się podjąć takie ryzyko. Wyjaśnię ci w skrócie, o co może tu chodzić. Do końca sam nie jestem pewien... Laura patrzyła na brata i żałowała, że nie może opowiedzieć jej wszystkiego. Wcale nie myślała o zeszycie pewnego angielskiego profesora i poczynionych w nim zapiskach, których rozszyfrowaniem miała się zająć. Nie miała już żadnych wątpliwości. Wladi przechodził wewnętrzne piekło. Ale mimo cierpień nie pozwalał sobie pomóc. Laura nie chciała go zostawiać w takim potwornym stanie. Nie miała jednak wyjścia. Czas ją naglił. – Kocham cię, braciszku.

– Mówicie, że pożar wybuchł, kiedy znajdowaliście się na piętrze domu? – pytał szef, wlepiając dociekliwy wzrok w raport majora Halmana. – Poczułem dym i po pozostawieniu przesyłki w sypialni poszedłem sprawdzić, skąd się wydobywa. – I co? – Wydawało mi się, że słyszę hałas w gabinecie. A potem zaczęły się palić drzwi. – Czy widzieliście tam kogoś? – Nie – Włodek zaprzeczył zdecydowanym tonem. – Pewnie profesor sam przez nieuwagę zaprószył ogień. W domu było pełno papierów, więc nic dziwnego, że pożar rozprzestrzenił się błyskawicznie. – I nie było tam nikogo innego? – Nie, nie było. – A ta wasza ręka? 278

– Zraniłem ją, próbując wejść do gabinetu. Klamka była rozżarzona prawie do czerwoności. Ledwie udało mi się stamtąd uciec. Od gorąca szyby pękały w oknach. – No i potem przyjechał ten samochód? – Tak, towarzyszu naczelniku. Szef westchnął i odłożył raport na bok. – Ta wasza ręka kiepsko wygląda. Powinniście iść do naszego lekarza. – Zamyślił się. – Z jednej strony wasza misja zakończyła się fiaskiem, z drugiej – wielki antagonista Polaków nie żyje. Jest jednak jakaś sprawiedliwość na tym świecie. Słuchajcie, Halman – zwrócił się do Włodka. – Chcieliście iść do Rembertowa, ale uważam, że jesteście zbyt doświadczonym oficerem, aby marnować się w zwykłym garnizonie. Poza tym znacie się na propagandzie... Po październiku nastąpiło u nas w wojsku pewne rozprzężenie, a to sprzyja odradzającemu się rewizjonizmowi. Nie możemy zapominać o tym, że naszym zadaniem jest również obrona socjalizmu. Zostaniecie w ministerstwie i zajmiecie się przygotowaniem programów, które będą służyć temu celowi. Kiedy Włodek zasalutował i opuścił gabinet, jego szef otworzył drzwi do drugiego pomieszczenia i poprosił do środka pułkownika Ranieckiego. – Chyba nie uwierzyliście w tę bajeczkę! – Feliks ocierał spocone czoło. Naczelnik Włodka patrzył na niego bez słowa. – To się kupy nie trzyma. Drzwi otwierał lewą ręką? Halman nie jest mańkutem. Kit wam wcisnął. – Nie mam zamiaru dłużej was słuchać. Mam teraz na głowie Kubę. To przez wasz idiotyczny pomysł straciłem najlepszego człowieka. To przez was nigdy się nie dowiemy, co „Marszand” zrobił z forsą przeznaczoną na cele operacyjne. Powiem wam jedno, Raniecki, odpierdolcie się od tego wydziału raz na zawsze!

Włodek szedł za urzędnikiem, pokonując kolejne piętra i coraz węższe korytarze, aż wreszcie po wielu minutach wędrowania po gma279

chu ministerstwa dotarł do swojego nowego miejsca pracy. Urzędnik wręczył mu pęk kluczy, dwa długopisy i ryzę papieru i nie czekając, aż major Halman otworzy drzwi, czym prędzej oddalił się do swoich spraw. Włodek z trudem przekręcił klucz, który kilka razy zaciął się w dawno nieużywanym zamku, i wszedł do środka. Zdumiony rozejrzał się po pokoju. Była to potwornie ciasna, ciemna klitka. Pod małym zakratowanym oknem, które zapewne miało świadczyć o tajności odbywających się tu spraw, stało zdezelowane biurko, przytargane z magazynu, i dwa krzesła. Te rozpadające się, stare meble pokryte były grubą warstwą kurzu. W pokoju śmierdziało zgnilizną z przepełnionego śmietnika stojącego tuż przy drzwiach. Włodek postawił teczkę obok biurka i zdjął rękawiczkę z chorej ręki. Westchnął, wpatrując się w niknące światło za oknem. Jego nowe miejsce pracy! Zapomniany przez wszystkich pracowników wydziału mógł tu łamać wszystkie kody świata. To pomieszczenie nadawało się jedynie na magazyn butelek, zauważył, po czym zaczął wyjmować z teczki flaszki z wódką.

Rozdział XXII – Mamusiu, tak bardzo cię kocham! – Witek obejmował Wandę szczupłymi ramionami, a ona przytulała do jego piersi swoją zapłakaną twarz. – Nie płacz już, nie płacz – prosił mocno już zaspanym głosikiem. – Nie płaczę, kochanie. Przytulimy się teraz do siebie i szybko zaśniemy, dobrze? – powiedziała, tuląc syna do snu. Jego oddech stawał się coraz spokojniejszy, ale mimo to Witek nie wypuszczał ze swojej rączki jej dłoni. Co za koszmar, rozmyślała Wanda. Ona kolejną noc nie mogła zmrużyć oka. Musi wyzwolić się z niego jak najszybciej. To nie ma już żadnego sensu. Nic się nie da zrobić. Nie pomoże Włodkowi, bo on tego nie chce. Przez swój głupi upór doprowadzi do jeszcze większej katastrofy – zniszczy psychikę dziecka. Witek nie może już dłużej mieszkać w domu, w którym co chwila dochodzi do awantur. „Każde małżeństwo ma trudne okresy”, tłumaczyła jej matka, gdy któregoś dnia przemogła się i poskarżyła na swój los. Wanda pomyślała z goryczą, że jej małżeństwo jest chyba wyjątkowe pod tym względem. Ono od dnia ślubu przechodzi kryzys, a szczęśliwe chwile zdarzają się w nim tak często jak dostawy cytrusów do sklepów. Zrozumienia nie znalazła również u sióstr. „Zastanów się, dlaczego on się rozpił?”, spytała oskarżycielskim tonem Dzidka i popatrzyła krytycznym wzrokiem na Wandę. „Przecież nikt ci nie kazał za niego wychodzić za mąż!”, prychnęła Brygida i nie zawracając so281

bie głowy kłopotami siostry, zaczęła rozwodzić się nad swoimi problemami. Pani Janinka z pewnością powiedziałaby jej, jak postępować z Włodkiem, ale już od półtora roku mieszkała we Włoszech, a na napisanie z listu z prośbą o radę Wanda nie umiała się zdobyć. Wstydziła się pisać o skandalicznym zachowaniu swojego męża. Bo jakże zwierzać się z tego, że Włodek sam albo z jakimiś lumpami z dzielnicy prawie codziennie się upija. Jakże opowiadać o tym, że zupełnie stracił poczucie rzeczywistości i wcale go nie obchodzi ani jego własna żona, ani jego syn. Witek zaczął kryć się przed ojcem, a przecież jeszcze do niedawna nie mógł doczekać się jego powrotu z pracy. Zdarzało się teraz, że moczył się w nocy, a kiedy się wystraszył, na jego policzku pojawiał się nerwowy tik. „Nie martw się, dziecko, moim wyjazdem. Nie zostawię cię bez pomocy. Będę wysyłać ci paczki, a jak Bóg da, to wrócę”, zapewniała ją pani Janinka. Wanda nie wierzyła jednak w to, że jeszcze kiedyś się zobaczą. Wcale nie cieszyła się paczkami od pani Ranieckiej, bo tysiąckroć wolałaby spotykać się z nią codziennie. Bardzo jej brakowało tej mądrej kobiety. Za paczki była, oczywiście, wdzięczna. Coraz częściej pomagały jej przetrwać do pierwszego, bo Włodek prawie wszystkie zarobione pieniądze wydawał na wódkę. Na początku Wanda próbowała rozmawiać z Włodkiem, ale on wcale jej nie słuchał. Błądził myślami gdzieś daleko, wpatrując się w nią tępym wzrokiem. Wszystkie jej pytania o przyczynę jego zmartwień zbywał milczeniem. Mogła się więc tylko domyślać, co go dręczy. Często jęczał przez sen. Zdarzało się także, że prawie do nieprzytomności pijany walczył z wyimaginowanym wrogiem. Stawał się wtedy bardzo niebezpieczny. Tego wieczoru, gdy próbowała podnieść go z podłogi, na której spał zamroczony alkoholem, chwycił ją za szyję i zaczął dusić. Jego uścisk był tak silny, że nie mogła nawet wołać o pomoc. Na szczęście obudził się Witek. Jego płacz i krzyk otrzeźwiły ojca i gdy spostrzegł, co robi, momentalnie ją puścił. – Wanda, ja nie chciałem... 282

Tyle razy nie chciał i co z tego?! Ostatnio wciąż ją krzywdził. Przez niego miała poranione nadgarstki, podbite oko, zdartą skórę na kolanie. – Boże, co ja zrobiłem! Wanda, kochana, przebacz mi! – Jego niegdyś piękne, dziś przekrwione, oczy, patrzyły na nią z bezgraniczną rozpaczą. – Mama! – zawodził Witek. Szlochał nie tylko on, również Wanda i Włodek nie mogli opanować rozpaczy. Łzy leciały ciurkiem po twarzach ich trojga. – Wanda! – Zostaw mnie, zostaw! – Próbowała mu się wyrwać. Po tym, co zrobił, chciał jej dotykać, przepraszać ją i pieścić. Pragnął się z nią kochać. – Nie! – Nienawidzisz mnie! – Nieprawda! Chcę ci pomóc, ale nie wiem, jak to zrobić! – Chodź do mnie. Obejmij mnie. Nie chcesz, prawda? – pytał tak nieprzyjemnym tonem, że Witek, przerażony zachowaniem ojca, coraz mocniej przywierał do jej nóg. – Mnie się nie da pomóc. Nie masz pojęcia, o co chodzi. – Powiedz mi, błagam – szlochała, a jej kolejna nocna koszula była cała w strzępach. Włodek nie ustępował i natarczywie domagał się uległości. – Uciekaj stąd. Im szybciej, tym lepiej! – krzyczał jeszcze na koniec, a potem zamykał się na klucz w swoim pokoju, do którego od paru miesięcy nikt nie miał wstępu. – Tatuś jest chory? – Witek trząsł się cały ze strachu. – Tak, kochanie, bardzo chory – mówiła i brała go na ręce. Potem zrozpaczona, przytulała przerażonego malca do siebie i śpiewała mu kołysanki, aby go uspokoić. Wanda gładziła synka po twarzy i próbowała zebrać myśli. Tym razem czuła, że nie może już dłużej zwlekać. Musi wreszcie podjąć decyzję. Wiedziała, że może liczyć na pomoc prawną Juliana. Wiele razy dawał jej do zrozumienia, że jest po jej stronie. Jego stosunki z Włodkiem bardzo się ochłodziły. Od tego koszmarnego sylwestra prawie wcale ich nie odwiedzał. Inni znajomi też się od nich odsunęli. 283

Za miesiąc skończy dwadzieścia sześć lat. Nie wyobraża sobie kolejnych lat, które miałaby przeżyć tak jak ostatnie półtora roku. Poprzedniego dnia zapytano ją, czy od nowego roku szkolnego nie podjęłaby się prowadzenia lekcji instrumentu w szkole muzycznej. Wstydziła się od razu odmówić, więc poprosiła o miesiąc do namysłu. Nie łudziła się jednak – nie poradzi sobie z tym nowym obowiązkiem. Czuła się chora i zmęczona. Nie miała siły na nic, ani na opiekę nad dzieckiem, ani na chodzenie do pracy, a już najmniej na uczenie gry na skrzypcach.

Przez półtora roku Barbara żyła jak w bajce. Nie przypuszczała, że miłość do „Poety” z każdym dniem będzie stawała się coraz większa, aż w końcu wypełni bez reszty całe jej życie. Nabrało ono cudownego blasku. Skąpana w nim, biegła jak na skrzydłach do pracy, z entuzjazmem przez osiem godzin stukała w klawisze maszyny do pisania, w drodze powrotnej wpadała do sklepów i z czarującym uśmiechem przekonywała ekspedientki, że przecież musi dać coś smacznego na kolację swojemu ukochanemu. W domu pełna oczekiwania sprzątała pokój i wietrzyła pościel. W jej życiu nie było już żadnych prozaicznych zajęć. Wszystkie, nawet te najbardziej nudne, stawały się wyjątkowo pasjonujące, bo wykonywała je z myślą o nim. Każda chwila miała swój smak i dzięki temu była niepowtarzalna. W każdej z nich mógł przecież pojawić się Juliusz. „Poeta” nie pojawiał się jednak w jej życiu tak często, jak tego pragnęła. Czasem mijały dwa tygodnie, a on nawet do niej nie zadzwonił. Gryzła wówczas paznokcie, wiedząc, że pierwszy ruch musi zrobić on sam. W konfrontacji z tak silnym przeciwnikiem, jakim były dla niej targające nim uczucia, czuła się bezradna. Musiała cierpliwie czekać, aż cierpienie wywołane poczuciem winy minie. Współczuła „Poecie” głęboko, ale nie umiała mu pomóc. Mogła jedynie bagatelizować ich związek, przy każdej nadarzającej się okazji powtarzając: „To przecież tylko zabawa!”. Dzięki temu Juliusz nabierał przekonania, że jego zdrada nie jest aż tak wielka, a wyrzuty sumienia, które go dręczyły, stawały się dla niego łatwiejsze do zniesienia. 284

Tajemne schadzki, spotkania w ustronnych miejscach, namiętne noce w mieszkaniu Barbary miały mu dostarczyć rozrywki. Aby ta zabawa go nie znużyła, Barbara szukała urozmaicenia. Spotykała się z Juliuszem w Krakowie i Gdańsku, gdy przebywał w tych miastach na delegacji służbowej. Nigdy jednak nie przestąpiła progu mieszkania „Poety”. Nie miała do niego wstępu. Ono było zarezerwowane dla Muszki. Juliusz przygotował je dla niej. Chociaż swojej żony nie widział od czternastu lat, to jednak żadna inna kobieta nie mogła zająć jej miejsca. W tamten wieczór Barbara miała pewność, że Juliusz się u niej pojawi. Były to przecież jej imieniny. Nie mógł o nich zapomnieć. Same kolejki przed kwiaciarniami przypomniały o popularnej barbórce. Barbara już wcześniej postanowiła, że dla znajomych wyprawi imieniny w sobotę. Ten wieczór chciała spędzić tylko z Juliuszem. Po przyjściu z pracy szybko umyła włosy. Kiedy zawijała je w ręcznik, usłyszała pukanie do drzwi. Juliusz? Tak wcześnie? Narzuciła na siebie szlafrok. Tak, to był on. Natychmiast zauważyła, że coś się wydarzyło. Był nieogolony, pod oczami miał sińce. Zaaferowany jakąś niezmiernie ważną dla niego sprawą, zapomniał o kwiatach dla niej! – Basiu, musimy porozmawiać. – Odsunął ją od siebie, gdy próbowała go pocałować na przywitanie. – Coś się stało, Julku? – Ręce w kieszeniach szlafroka ścisnęła w pięści. – To jest bardzo dobra wiadomość, Basiu. Czekałem na nią przez tyle lat. Takie szczęście! – Co takiego? – Jej twarz zaczynała się rozjaśniać. – Moja żona... moja żona, Muszka, nareszcie przyjeżdża. Ma już kupiony bilet na samolot. Przyleci za miesiąc. Rozumiesz, co to znaczy? – Barbara poczuła, że nogi się pod nią uginają. – Muszę się przygotować na jej przyjazd. Kupić lepsze meble. Te mogą jej się nie spodobać. Przywykła pewnie do bardziej eleganckich. Jak myślisz? – Myślę... myślę... – Barbara zaczęła się jąkać ze zdenerwowania – że ona będzie zbyt szczęśliwa ze spotkania z tobą... żeby... że285

by przejmować się jakimiś głupimi, tandetnymi meblami – wybuchła na koniec. Spojrzał na nią z podziwem. – Masz rację. Jestem małostkowy. Nie odezwała się. Odwróciła wzrok czym prędzej, aby nie zdradził jej uczuć. Była wściekła na Juliusza. Z trudem powstrzymywała się przed wymierzeniem mu ciosu w tę idiotycznie rozmarzoną twarz. Musiał wyczuć jej niechęć, gdyż nagle pochwycił ją za rękę i pochylił nad nią usta. – Basiu, kochana. Przepraszam cię, ale chyba rozumiesz, co to oznacza. Umawialiśmy się przecież, prawda? Nie, nie da się ponieść emocjom. To ona do końca będzie nimi sterować – Rozumiem – odpowiedziała chłodnym tonem. – Oczywiście, że się umawialiśmy. Reguły były jasne od samego początku. Życzę wam zatem szczęścia na nowej drodze życia, bo przecież wszystko będziecie zaczynać od początku. A teraz idź już sobie! Spojrzał na nią ze zdziwieniem. – Masz wiele zajęć. Musisz porządnie przygotować się na przyjazd Muszki, a do mnie za chwilę przyjdą goście. – Goście? – Tak, koledzy z pracy. Niemal wypchnęła go za drzwi. Chciał do niej jeszcze coś powiedzieć, ale zatrzasnęła mu drzwi przed nosem. Do łóżka ledwie doszła. Skończył się dopływ promiennej energii. Minął miesiąc, zaczął się nowy rok, a Basia z trudem wracała do siebie. Wszyscy w pracy mocno się o nią niepokoili. Choroba okazała się na tyle poważna, że lekarz zalecił Basi wyjazd do sanatorium. Ona jednak nie chciała stykać się z innymi chorymi ludźmi i wzięła zaległy od paru lat urlop. Pojechała na kilka tygodni w góry. Chciała w nich znaleźć zapomnienie. Drugiego dnia pobytu w ośrodku wczasowym w Zakopanem rozkochała w sobie sympatycznego młodzieńca. Po tygodniu znajomości ten nieco naiwny chłopak poprosił ją o rękę. Po dziesięciu dniach poszła z nim do łóżka, a jedenastego sama wyjechała do Warszawy, parę dni przed końcem turnusu. 286

Po powrocie zostawiła torbę podróżną w mieszkaniu i ruszyła dalej. Do Halmanów. Przez półtora miesiąca nie odzywała się do nich, żeby przypadkiem nie usłyszeć niczego o „odzyskanym szczęściu” Juliusza. Nagle zmieniła zdanie. Musi dowiedzieć się wszystkiego, każdego najdrobniejszego szczegółu. Tylko wtedy wreszcie uświadomi sobie, że powrót Muszki jest prawdą. Zrozumie, że już nigdy nie obejmie Juliusza ani go nie pocałuje, że już nigdy nie usłyszy od niego żadnego wiersza. W końcu pojmie, że utraciła go na zawsze! Tak bardzo nie mogła się z tym pogodzić. – Basia! Co za niespodzianka! – Drzwi otworzył Włodek. – Wanda gra dzisiaj. Wróci późno, ale proszę, wejdź na herbatę. Zawahała się. Wolała nie wdawać się z Włodkiem w rozmowy, jednak ciekawość zwyciężyła. – Tak dawno się nie widzieliśmy – mówił Włodek. Barbara nie odwiedzała Halmanów nie tylko z powodu „Poety”. Nie mogła znieść zachowania męża przyjaciółki. Irytowała ją także naiwność Wandy. Ta niepoprawna optymistka wciąż wierzyła w to, że jej mąż się zmieni. Tym razem Włodek był jednak trzeźwy, umyty i ogolony, ale i tak nie przypominał już tego wysportowanego i przystojnego mężczyzny sprzed sześciu lat. Barbara uważnie rozejrzała się po ogołoconym z cenniejszych przedmiotów mieszkaniu. Na szczęście nie wyniósł pianina! W pokoju, w którym Halmanowie zwykle przyjmowali gości, na stole i krzesłach leżały stosy malutkich, zapisanych dziwnymi znakami kartek. – Chodźmy lepiej do kuchni, bo trochę tu nabałaganiłem. Nie przypuszczała, że Włodek potrafi być tak uroczym gospodarzem. Zaparzył jej herbatę i podał kruche ciasteczka. – Powiedz, co porabiasz – poprosił, a ona zaczęła opowiadać o swym niedawnym urlopie, cały czas czekając na moment, w którym mogłaby spytać o „Poetę” i Muszkę. – Szczęściarze mogą urlopować zimą. Julek też pojechał w góry na narty. Nie spotkaliście się? Julek? Niech szlag trafi te podobne imiona obu kuzynów. Zawsze wprowadzały niezły zamęt w rozmowach. – „Poeta” – wyjaśnił Włodek. – Juliusz? – Niemal odebrało jej dech. – Pojechał z żoną? 287

– Żoną? – zdziwił się Włodek. – Ach, to ty o niczym nie wiesz? Tak dawno go nie widziałaś? Ona nie przyjechała. – Nie? – spytała, czując, że krew przestaje jej krążyć w żyłach. Znowu robiło jej się mdło. Muszka po raz kolejny nabrała wszystkich. „Poeta” kupił nawet nowe meble na jej przyjazd, przygotował prawdziwe przyjęcie, a kiedy wszyscy ściągnięci przez niego przyjaciele czekali na nią na Okęciu, okazało się, że nie przyleciała. Po powrocie do domu Juliusz otrzymał od niej telegram, że nie mogła przyjechać z powodu nagłego pogorszenia zdrowia. – Ona nie chce przyjechać – skomentowała Barbara. – Może i chce, ale się boi. Tyle lat minęło od ich tragicznego rozstania. Może zbrzydła przez chorobę albo ma inne kłopoty. Czort wie, o co martwią się kobiety. Barbara spuściła głowę, czekając, aż przejdzie jej wzruszenie. – Ale że go nie kocha, to pewne – powiedział tak dziwnym tonem, że natychmiast uniosła wzrok i natknęła się na jego przenikliwe spojrzenie. – On też jej nie kocha. – Jak to? – wyjąkała, czując, że za chwilę się rozpłacze. – Ale jest zbyt uparty, żeby się przyznać, że tamtej miłości już nie ma. Nie mogła zresztą przetrwać, bo była zbyt wątła, oparta bardziej na literaturze niż na rzeczywistości. Barbara była wciąż w szoku, gdy Włodek podniósł jej podbródek. – Nie masz się o co martwić. On kocha ciebie. – Kocha mnie? Skąd... skąd wiesz? – Przecież to widać. On zupełnie nie umie tego ukryć. Co ty z nim zrobiłaś, Basiu? – Roześmiał się, a w kącikach jego oczu pojawiły się drobne zmarszczki. Basia śmiała się, czując, że powietrze w kuchni Halmanów jest dziwnie upojne. Odurzona nim opowiedziała Włodkowi historię swojego związku z „Poetą”. Kiedy ją wreszcie z siebie wyrzuciła, stała się jeszcze bardziej radosna. – To teraz trzeba coś zrobić, żebyście się zeszli – powiedział Włodek, a Basia rozumiała, dlaczego Wanda go tak mocno kocha. 288

To dziwne, że Włodek dostrzegł miłość w oczach Juliusza, a nie umie jej zobaczyć w spojrzeniu własnej żony. Ale może teraz wszystko się zmieni. Może każde z nich poczuje tę cudowną lekkość powietrza i nie tylko zrozumie swoje winy, lecz także przebaczy innym, rozmyślała Barbara, kiedy Włodek snuł plany o przyjęciu urodzinowym, które wspólnie urządzą dla Wandy. Zrobią jej niespodziankę. On już kupił dla niej materiał na sukienkę. Najlepiej byłoby, żeby Basia rzuciła na niego okiem, bo nie jest pewien, czy spodoba się Wandzie. – Na pewno będzie nim zachwycona. – Barbara podziwiała delikatną tkaninę w seledynowe kropki. – Najważniejsze, że to ty go kupiłeś. Spojrzał na nią posmutniałym nagle wzrokiem. Jego twarz znowu stała się ponura. Ale widząc, że zaniepokoił Basię, zmitygował się szybko i zaczął snuć fantazje na temat jej i Juliusza. Basia nie posiadała się ze szczęścia. Wreszcie mogła podzielić się z kimś swoimi najskrytszymi marzeniami. – Rozwód dostałby od ręki, więc moglibyście się pobrać już w czerwcu. „Poeta” będzie świetnym ojcem. Z Witkiem radzi sobie doskonale, choć wolałbym, żeby nie uczył go wierszy na pamięć. Byłoby cudownie, gdyby urodziła się wam dziewczynka. Ona połączyłaby nasze rody na zawsze. Kiedy do kuchni weszła Wanda, Basi ze szczęścia płynęły łzy po policzkach. – O! Co za niespodzianka – powiedziała Wanda chłodnym tonem na jej widok. Barbara spojrzała na Włodka, zaniepokojona, czy nie wyda jej tajemnicy. Nie chciała jej zdradzić, dopóki nie będzie wiadomo, jak postąpi Julek. Szybko otarła łzy. Włodek wstał z krzesła. – To ty nam zrobiłaś niespodziankę. Nie grasz dzisiaj? – Koncert odwołano z powodu grypy – odparła i poszła do przedpokoju. Kiedy wieszała płaszcz, Barbara podeszła do niej i złapała ją za ręce. – Wpadłam tylko na chwilę – rzekła podekscytowanym głosem. – Muszę już lecieć. Ale wkrótce się spotkamy i opowiem ci o wszystkim. Musisz się wreszcie dowiedzieć, kto jest moim ukochanym. 289

Wanda stała w długiej kolejce po warzywa. Niecierpliwiła się coraz bardziej. Nie odbierze Witka na czas z przedszkola i mały będzie się denerwował. Kiedy śpiesznym krokiem zbliżała się do odrapanego budynku, już z daleka widziała buzię Witka. Zaniepokojony, wypatrywał jej przez okno. Nie znosił przedszkola, a od poniedziałku do soboty musiał w nim spędzać wiele godzin. Dzisiaj czekał na nią tak długo, że o mało się nie popłakał. Potem, w drodze do domu, nie wypuszczał jej dłoni ze swojej rączki. Czując jego kurczowy uścisk, pomyślała, że jej syn przestał być radosnym, pogodnym dzieckiem. Kiedyś podczas spaceru nigdy nie szedł za rękę. Pełen energii, biegał, podskakiwał, wdrapywał się na murki przy sklepach. Teraz, blady i zasmucony, szedł wolno obok niej. – Chcesz pójść jutro do teatru? – zaproponowała, żeby go rozweselić. – Ze mną, do Pałacu Kultury – dodała. Pięciolatek spojrzał na nią z uśmiechem. – Do pałacu? – Tak, tam jest ten teatr. Jestem pewna, że ci się spodoba. – A tata też z nami pójdzie? – Chyba nie... – Nie pił wódki wprawdzie od tygodnia, ale w sobotę z pewnością sięgnie po butelkę. Dłużej przecież nie wytrzyma. Co go obchodzą Wanda i Witek?! – Myślę, że będzie zajęty – udzieliła wymijającej odpowiedzi. Przypomniała sobie swoją ostatnią spowiedź. Po co do niej poszła, sama nie wiedziała. Nie miała przecież ślubu kościelnego i o pragnieniu przystąpienia do komunii świętej mogła zapomnieć. Ale tak bardzo potrzebowała duchowego wsparcia, że się odważyła podejść do konfesjonału. Ksiądz nakazał jej posłuszeństwo względem męża i zalecił kobiecą łagodność i wyrozumiałość. W zamian mąż miał ją kochać tak, jak Chrystus umiłował Kościół! Nie miała już cienia nadziei, że Włodek jeszcze kiedyś ją pokocha. Skończyła jej się także cierpliwość i dobra wola. Skąd miała czerpać siły potrzebne do życia z tym coraz bardziej niebezpiecznym mężczyzną? Zrezygnowana, z niechęcią sięgnęła po klucz do torebki. Drzwi wejściowe były otwarte. 290

– Wszystkiego najlepszego z okazji urodzin! Włodek wyszedł z pokoju i wręczył jej bukiet czerwonych róż, zanim odłożyła siatkę z warzywami. Zaczerwieniła się ze zdenerwowania. Pewnie zaczął obchodzić jej urodziny już kilka godzin wcześniej i stąd ten jego dobry humor. Nie, był zupełnie trzeźwy, stwierdziła zdumiona, gdy jego usta musnęły jej policzek. Witek stał przy drzwiach, jakby w obawie, czy za chwilę ojciec nie zmieni się w groźnego potwora, który rzuci się na mamę. – Synku, mama ma dzisiaj urodziny – wyjaśnił Włodek, a potem ją objął. –Przebierzesz się szybko, bo za chwilę przyjdą goście. – Co? – Niemal zaparło jej dech w piersiach ze zdumienia. Nie była na to przygotowana! Dotychczas u nich w domu nie obchodziło się urodzin. Przyjaciół i znajomych zapraszali tylko na imieniny. – Nie denerwuj się. Wszystko jest gotowe. Wanda, prowadzona przez Włodka, weszła do pokoju. Na stole przykrytym śnieżnobiałym obrusem stała ryba w galarecie, sałatka, śledziki i rozłożone na metalowej tacce wędliny. – Skąd to się wzięło? – Krasnoludki – odparł, a potem podał jej paczkę, z której wyjęła materiał na letnią sukienkę. Wzór, o jakim marzyła. Z niedowierzaniem patrzyła na seledynowe kropki na granatowym tle. – Dziękuję – wykrztusiła w końcu, słysząc, jak Włodek podrzuca do góry Witka nieco przerażonego tą nieoczekiwaną zmianą w zachowaniu ojca. To wszystko było bardzo podejrzane. Barbara postarała się, aby nie przyjść do Halmanów zbyt wcześnie. Nie mogła przecież dopuścić do tego, by Juliusz domyślił się, jak bardzo chce go spotkać. Zjawiła się więc dopiero o ósmej. Drzwi otworzył Włodek i przykładając palec do ust, wpuścił ją do środka. Wanda grała na skrzypcach jakieś łzawe rosyjskie melodie, a dziesięcioro gości słuchało jej z zachwytem. Każdy z nich sprawiał przynajmniej takie wrażenie. Basia usiadła na pierwszym wolnym krześle, daleko od Juliusza. Zerknęła w jego stronę. Wpatrywał się w nią 291

nieprzyjaźnie. Jego spojrzenie było lodowate. Zdruzgotana spuściła wzrok na talerz, na który zaraz po występie Wandy nałożyła sobie przeróżne przysmaki. „Jak miło cię znowu widzieć, Basiu”, dochodziły ją coraz bardziej rozochocone głosy. Włodek nie pił wódki i sam podawał do stołu. Barbara sięgnęła po paczkę papierosów do torebki. Nie mogła przecież pokazać po sobie, jak wielką przykrość zrobił jej „Poeta” swoim zachowaniem. Kiedyś Wanda i Włodek podczas każdego spotkania towarzyskiego, które się u nich odbywało, dawali występy muzyczne. Może wrócą do tego zwyczaju, pomyślała Basia. – Włodek, zaśpiewaj coś! – zawołał Marian, dawny współlokator Halmanów. – Nie mam gitary. – Włodek bezradnie rozłożył ręce. Wanda pochyliła się w stronę męża i coś mu szepnęła do ucha. Jego ręka spoczęła na jej biodrze i delikatnie je gładziła. Rumieniec na twarzy Wandy stawał się coraz ciemniejszy. Włodek potrząsał przecząco głową, ale widać było, że za chwilę się ulegnie jej prośbom. No tak, na jego twarzy pojawił się szelmowski uśmiech. – Za moment – oznajmiła Wanda i wyszła z pokoju. Goście czuli się coraz bardziej swobodnie. Z ożywieniem rozmawiali ze sobą na różne tematy. Tylko ona jedna nie miała z kim zamienić słowa. Podeszła do okna, by spojrzeć, czy wciąż pada śnieg. Miała nadzieję, że jej zgrabna sylwetka świetnie prezentująca się w nowej sukience, która kosztowała ją w komisie pół pensji, wreszcie go do niej przyciągnie. Nie pomyliła się. Pojawił się za jej plecami prawie natychmiast. – Dobry wieczór! – powiedziała niskim głosem, a potem zaschło jej w gardle. – Dla mnie na pewno taki nie będzie – zasyczał jej do ucha tak złowrogo, że aż dostała gęsiej skórki. – Jak mogłaś! – zaatakował ją niespodzianie. – Od początku wiedziałem, że zależy ci tylko na jednym, ale nie sądziłem, że jesteś aż tak bardzo zepsuta. – Julek? – Odwróciła się w jego stronę zdumiona. Był na nią wściekły. Jeszcze nigdy nie widziała go w takim stanie. 292

– Myślałaś, że się nie dowiem? Czy raczej specjalnie wybrałaś kolegę z mojej byłej pracy, aby zrobić mi na złość? Po to jeździsz na wczasy?! – Ja nie rozumiem, o co ci chodzi – gubiła się w domysłach. – Ale ja zrozumiałem wszystko, jak ten dureń opowiadał o swoich wczasowych podbojach. – O Boże! – wydusiła z siebie, gdy pojęła, o co robi jej awanturę. – To nie jest wcale tak, jak myślisz... – zaczęła. – Daruj sobie – odpowiedział. W tej samej chwili do pokoju weszła Wanda i usiadła przy pianinie. Wkrótce dołączył do niej Włodek. – Zostawiłeś mnie przecież, bo miała wrócić Muszka, prawda? – próbowała ataku. – Gdzie ona jest? Tutaj czy wyszła do toalety? – Nienawidzę cię – odparł „Poeta” i odwrócił się do niej plecami. Nerwowo sięgnął po papierosa. Zaciągnął się tak mocno, że aż wklęsły mu się policzki. Nienawidził jej. Tego się doczekała. Z zaciśniętymi zębami, powstrzymując łzy, wróciła na swoje miejsce i wysłuchała piosenek śpiewanych przez Włodka do akompaniamentu Wandy. „Kobieta zmienną jest”, śpiewał, ale Barbara doskonale wiedziała, że to nie jest prawda. Wanda, wstając od pianina, ocierała łzy śmiechu. Nawet nie przypuszczała, że w swoje urodziny będzie się tak wyśmienicie bawić. Ich występ podobał się nie tylko gościom; doskonale widziała, jak mała, drobna postać w piżamie chowa się pośpiesznie w swoim pokoju. Śmiejąc się do siebie, poszła do sypialni. – Nawet nie udawaj. Widziałam cię. – Ściągnęła z tapczanika kołdrę, a Witek zachichotał radośnie. – To było jak w teatrze, prawda? – dopytywał się. – Tak samo – odpowiedziała i usiadła przy synku. – Tata bardzo ładnie śpiewa. I jest miły – dodał. Czy na długo? Czy za chwilę nie stłucze czegoś, nie ściągnie obrusa na podłogę? – Ty też jesteś miły. Dałeś mi laurkę. Ale teraz pora już spać. Pamiętasz, co ci obiecałam: jutro idziemy do teatru. Co by było, gdybyś tam zasnął? 293

Witek wyciągnął do niej rączkę. Trzymała ją w swojej dłoni, dopóki nie zasnął. Na czubkach palców bezszelestnie wymknęła się z sypialni i poszła do kuchni, by pokroić tort. Za chwilę wkroczyła do niej żona Zdziśka, niosąc brudne szklanki do mycia, i zaproponowała pomoc w zrobieniu kawy. Wanda nie przepadała za tą potwornie gadatliwą kobietą. Wolałaby sam na sam porozmawiać z Basią. Miała wrażenie, że przyjaciółka unikała jej podczas ostatnich, nielicznych spotkań. Może wyczuwała, że Wanda nie pochwala wybranego przez nią stylu życia? Musiała jednak przyznać, że Basia jak nigdy dotąd była zakochana po same uszy. Jej tajemniczy ukochany pochłaniał ją bez reszty. Nie miała czasu nawet dla niej, swojej serdecznej przyjaciółki! Wanda przełożyła tort na podstawkę i nie usłyszawszy ani słowa z tego, co mówiła do niej żona Zdziśka, poszła do dużego pokoju. Juliusz stał przy oknie i palił, Julian przeglądał książkę o Wieniawskim, którą czytała Wanda, a Marian ze Zdziśkiem rozmawiali o boksie, pokazując co trafniejsze ciosy. Włodek... Nigdzie go nie było. Obróciła się na pięcie i pobiegła do łazienki. Nie, na szczęście była pusta. U siebie? Może pił po kryjomu? Nacisnęła klamkę. Stali bokiem do niej. Jego lewa ręka obejmowała jej talię, prawa jej ramiona. Przytulał ją do siebie delikatnie i opiekuńczo. Ona szlochała, oparta czołem o jego ramię. Nagle wszystko stało się jasne. I ten jej romans z żonatym mężczyzną, który nie może zostawić żony, i to jego desperackie picie, jakby w wódce chciał utopić swoją duszę. Stała bez słów. On zobaczył ją pierwszy. Włodek zdjął rękę z pleców Barbary i odwrócił się w stronę drzwi. – Wandziu, to nie jest tak, jak myślisz... – zaczęła Barbara zmieszanym głosem. Włodek również się zaniepokoił. – Basia ma problem. Chciałem jej pomóc. Wanda oniemiała. – A czy ja nie mam problemów? Czy pomoc nie należy się przede wszystkim mnie?! – Precz mi z domu! – Nie podniosła głosu, tylko 294

zmrużyła oczy, ale i tak widziała, że jej słowa natychmiast poskutkowały. Basia znowu zaszlochała i przemknęła koło niej, biegnąc do drzwi wyjściowych. – Ale... – Żadnego ale. Nie chcę cię nigdy tutaj widzieć. – Wanda, uspokój się! Nie masz prawa do niej tak mówić. – Włodek stanął w obronie tej podstępnej żmii! – Będę mówiła, co chcę. Ich podniesione głosy wywabiły do przedpokoju pozostałych gości. – Bóg wie, co sobie wyobrażasz. Dziewczyno, przecież my tylko rozmawialiśmy! – Myślisz, że jestem głupia! Niczego nigdy nie rozumiem, prawda? Nie trzeba mi o niczym mówić... bo i tak niczego nie pojmę. Pod własnym dachem spotkało mnie coś tak potwornego! Za plecami Wandy zatrzasnęły się zamykane pośpiesznie drzwi, ale to jej nie wystarczyło. – Dokąd idziesz? – Idę za naszym gościem – warknął Włodek. – Obraziłaś ją i wyrzuciłaś z domu. Pobiegła za nim w desperacji. – W takim razie możesz już nigdy nie wracać! Do niczego mi nie jesteś potrzebny! – Jej krzyk rozległ się na klatce schodowej. Barbara, połykając łzy, brnęła w czółenkach na obcasach przez śnieg leżący na chodniku. Mroźny wiatr burzył jej fryzurę. Nie zabrała od Halmanów zimowych butów, bo wybiegła, pochwyciwszy tylko płaszcz. Było jej wszystko jedno. Jeszcze nikt w życiu jej tak potwornie nie upokorzył, choć zważywszy na okoliczności, pewnie nieraz na to zasłużyła. Ale dlaczego te okropne słowa usłyszała od Wandy... Tak bardzo ją kochała, była do niej przywiązana jak do siostry. Jak ona mogła tak pomyśleć? Jak coś takiego mogło przyjść jej do głowy? Nagle usłyszała warkot motocykla. Odwróciła się i zobaczyła, że czerwona jawa pruje wprost na nią. Odruchowo odskoczyła pod mur domu. – To ty? 295

Zatrzymał motocykl przy jezdni i podszedł do niej. – Przepraszam cię. Wiesz, że to nieprawda. – Co? – Nie chcę tego powtarzać. To były głupie i złe słowa. To przez nie doszło do tego nieszczęścia. Spuściła głowę i milczała. – Pojedziemy do domu? – spytał proszącym głosem, podając jej siatkę z butami. – Do mojego domu, tak? – upewniła się, chcąc wiedzieć, czy coś się w nim przełamało. – Do twojego, tak, proszę – powiedział. Jego czarne, smoliste oczy patrzyły na nią błagalnie. On nic nie rozumiał i niczego nie chciał zmieniać w ich relacjach! Ale Barbara była zbyt słaba, aby odepchnąć go od siebie. Miłość wyssała z niej całą godność i ambicję. – No to jedziemy – odpowiedziała po dłuższej chwili i wsiadła na motocykl, obejmując Juliusza w pasie.

„Możesz sobie iść! Możesz już nigdy nie wracać! Wcale cię nie potrzebuję! Do niczego nie jesteś mi potrzebny!” Krzyki tych unieszczęśliwionych przez niego kobiet zmieniły się w potworny jazgot, który wypełniał jego głowę. Postanowił zagłuszyć go wódką, po którą sięgnął w przedpokoju, zanim wyszedł z domu za Basią. Zachowanie Wandy było niedopuszczalne. Jak ona mogła potraktować w taki sposób swoją najlepszą przyjaciółkę? Czy on kiedykolwiek dawał jej powody do tego rodzaju przypuszczeń? Przez całe małżeństwo był jej wierny, mimo iż niechęć Wandy do intymnych zbliżeń dla każdego innego mężczyzny stałaby się doskonałym pretekstem do skoku w bok. Po wyjściu z klatki schodowej Włodek rozglądał się na wszystkie strony, ale nigdzie nie dostrzegł Basi. Wiatr i śnieg tłumiły odgłosy kroków. Prawdę mówiąc, wcale nie chciał jej znaleźć. Wolał oprzeć się plecami o mur kamienicy i odkręcić butelkę z czerwoną nalepką. Od razu poczuł ulgę. Ta tygodniowa abstynencja była zupełnie bez296

sensowna. Spojrzał z czułością na butelkę. To o nią Wanda powinna być zazdrosna. Nie miała żadnych szans ze swoją rywalką, pomyślał z okrucieństwem, i pociągnął jeszcze z gwinta dwa łyki. Teraz był gotów do dalszej wędrówki. Poszedł po swojego kumpla, który mieszkał w sąsiedniej kamienicy. A kiedy go nie zastał, postanowił sam wyruszyć na nocną włóczęgę. Idąc ulicami szykującego się do snu miasta, przypominał sobie inne takie nocne spacery, kiedy wybiegał z domu i szedł załatwiać różne ważne sprawy. Tym razem sprawa była równie ważna. Musiał znaleźć odpowiednich towarzyszy, którzy pomogą mu znieczulić świadomość. Nie chciał myśleć. Zwłaszcza o swojej żonie, Wandzie. Nie chciał myśleć, że któregoś dnia, nieprzytomny od wódy, zrobi jej coś, czego już nigdy nie będzie można odwrócić. Nie chciał też myśleć o wielu innych rzeczach. Zbyt dużo wiedział. Dlaczego nie mógł o tym wszystkim zapomnieć? Odruchowo spojrzał na rękę, żeby sprawdzić, która jest godzina. Okazało się jednak, że potrafił zapomnieć. O tym, że zegarka już nie miał. Sprzedał go na bazarze. Ile wódki za niego kupił? Nie, to zbyt skomplikowane obliczenia. Idąc pustą ulicą, usłyszał nagle donośne śpiewy dochodzące z jakiegoś zakamarka ulicy. Cofnął się w tamtą stronę i za rogiem dojrzał małą obskurną knajpę. Wśród okolicznych mieszkańców cieszyła się ona dość ponurą sławą. No to co, pomyślał i wszedł do środka. Nie jest wcale tak ohydna, jak mówią, ocenił, zajmując jedyny wolny stolik pod ścianą. W knajpie również obchodzono czyjeś urodziny i przy trzech zestawionych ze sobą stolikach zawodzono na cały głos Sto lat. Reszta gości zajęta była własnymi sprawami. – Tu nie wolno wnosić własnego alkoholu, a palto zostawia się w szatni! – oburzyła się kelnerka, wpatrując się rozeźlonym wzrokiem w szyjkę butelki, która wystawała Włodkowi z kieszeni palta. – Szanowna pani, to nie jest alkohol, to lekarstwo – oznajmił zdecydowanym tonem. Siedzące przy stoliku obok dwie trzydziestoletnie kobiety spojrzały na niego i uśmiechnęły się, wymieniając porozumiewawcze spojrzenia. 297

– To co ma być? – zapytała gburowato kelnerka, poprzestając na jego wyjaśnieniu. Wzrok Włodka powędrował ponownie w stronę trzydziestolatek. – Jest radziecki szampan? To poproszę. – Puścił do nich oko i zachęcającym gestem wskazał stolik. – Bardzo mi miło, Roma – powiedziała pierwsza z nich. – Wioletta. – Druga podała mu rękę do pocałowania. – Cieszę się, że panie poznałem – odpowiedział i przypalił im papierosy, które wyjęły z torebek. Kelnerka przyniosła dość ciepłego szampana i rzucając Włodkowi podejrzliwe spojrzenie, zamierzała go otworzyć. – Sam to zrobię – powiedział, a kiedy odeszła, dodał: – Nie mogłem pozwolić, żeby panie oblała. Obie zachichotały i strząsnęły popiół do popielniczki. Gra się rozpoczęła. Parę godzin później, mimo że był to dopiero początek miesiąca, Włodkowi skończyła się lutowa pensja. Kiedy wyciągał z portfela funty, aby zamówić trzeciego szampana, Roma położyła mu rękę na ramieniu. – Skarbie, dajmy już sobie spokój z tymi bąbelkami, bo będziemy mieć zgagę. Lepiej chodźmy do mnie. Przybliżyła umalowane usta do ucha Włodka. – Dobrze się zabawimy. Nie pożałujesz. Roześmiał się i wstał z krzesła. Objął ramieniem Romę, która, chichocząc, prowadziła go do wyjścia. Przy szatni okazało się, że towarzyszy im Wioletta. – A twoja przyjaciółka...? – Ona idzie z nami. – Zachichotały teraz obie i przytuliły się do Włodka. – Zatem obie? – Oczywiście – odpowiedziały unisono.

298

Wanda nie mogła znieść spojrzeń znajomych, gdy wróciła do mieszkania. Nie wiedzieli, o co chodzi, ale w tej awanturze wietrzyli jakąś sensację. – Przepraszam – rzuciła przelotnie i pobiegła do swojego pokoju, gdzie spał Witek. Bojąc się go obudzić płaczem, wtuliła twarz w poduszkę. Czuła, że rozpacz odbiera jej rozum. Chciała wyć z bólu, czołgać się, zostać odwieziona do „psychiatryka”. Jeśli miałoby to pomóc... – Wanda... Nie słyszała, kiedy wchodził do pokoju, poczuła dopiero dotknięcie jego ręki. – Włodek? – spytała z nadzieją. – Julian. Chodź do pokoju. Już wszyscy poszli. Powinniśmy porozmawiać. Wiesz, że tak dalej nie można – powiedział, patrząc na nią smutnym spojrzeniem, a wówczas ona rzuciła mu się na szyję i rozpłakała się głośno. – Zostaw go. – Nie mogę. Jest moim mężem. – Potrząsnęła przecząco głową. – Jeszcze ci mało? Pomyślałaś, jaki wpływ ma na dziecko mieszkanie pod jednym dachem z alkoholikiem? Ty go nie zmienisz. – Włodek nie jest... – Nie oszukuj się. Teraz już jest. Po chwili miała go dosyć. Z odrazą słuchała jego namawiań. To miał być przyjaciel Włodka? Okazał się prawie taki sam jak ta wredna suka, Baśka. Jaka była głupia, że nie domyśliła się prawdy wcześniej. Wszystko się zgadzało. Terminy, postępowanie Włodka i Basi... To ona go uwiodła! Ale Wanda wiedziała, dlaczego jej się to udało. Po wyjściu Juliana siedziała otępiała, potem zabrała się do sprzątania. Czekała na powrót Włodka. Nie chciała, aby dobijał się do drzwi i obudził Witka, ani żeby zasnął na klatce schodowej, jak to już kiedyś się zdarzyło. O wpół do szóstej usłyszała szelest przy drzwiach. Podeszła do nich, chcąc sprawdzić przez wizjer, czy to Włodek. Nagle drzwi się otworzyły. Stał w nich jej mąż. Miał rozpięty płaszcz. Biały kołnierzyk jego koszuli był poplamiony. Bił od niego smród tanich perfum. Z ust czuć było intensywny zapach alkoholu. Nie był jednak zupeł299

nie pijany. Wanda dostrzegła błysk w jego oku, gdy odwracał się w jej stronę, zaskoczony tym, że ona nie śpi o tak wczesnej porze. – Dzień dobry – powitał ją z uśmiechem, jak gdyby z niej drwił, a ślad po jaskrawej szmince, którą miał wymazane policzki, uniósł się aż do samych kącików oczu. Wanda, nie mogąc znieść upokorzenia, cofnęła się do swojej sypialni i po raz kolejny zadała sobie pytanie, dlaczego Julian zawsze musi mieć rację. Dlaczego?!

Rozdział XXIII Obudził się w zupełnych ciemnościach. Był spocony. Nie wiedział, gdzie się znajduje. Bardzo chciało mu się pić. To potworne pragnienie najchętniej ugasiłby wódką. Ale sama myśl o wysiłku fizycznym, na który musiałby się zdobyć, aby wstać, budziła w nim taką odrazę, że wolał się nie ruszać. Może nie skona z pragnienia. W głowie mu szumiało. Co jakiś czas ukazywały mu się dziwne obrazy, przedstawiające skłębione nagie ciała. Nagle przyszło olśnienie. Usiadł gwałtownie. To przecież jego własny tapczan i jego pokój. Odetchnął głęboko. Trochę mu ulżyło. Ale wciąż nie mógł się uspokoić. Poszedł do przedpokoju. Zegar wskazywał kilka minut po dziewiątej wieczór. We wszystkich pokojach było ciemno. Wanda i Witek już śpią. Trochę go to zdziwiło. Zwykle o tej porze Wanda jeszcze krzątała się po domu. Ale nie będzie się przecież zastanawiał nad wieczornymi zajęciami swojej żony. Nawet dobrze się złożyło, że wcześniej położyła się do łóżka. Będzie mógł się spokojnie napić, bez tego jej trucia, że takim postępowaniem niszczy siebie, unieszczęśliwia ją i Witka, doprowadza dom do ruiny. Na dość sztywnych nogach podszedł do szafy ubraniowej. W jej kącie, za ubraniami stała jedna z wielu butelek, które ukrywał przed Wandą w różnych zakamarkach mieszkania. Włączył światło w pokoju i otworzył drzwi. Coś go jednak zastanowiło. Dlaczego półki i wieszaki były puste? Nagle ogarnął go strach. Zamknął szafę i w coraz większej panice zaczął zaglądać do pokoi. 301

Po paru minutach dotarła do niego straszna prawda. Wanda z Witkiem się wyprowadziła. Zniknęli oni oraz należące do nich rzeczy. Nie miał ani żony, ani syna. Znowu został sam. – Czy... czy mogę rozmawiać z Wandą? – prosił swoją teściową błagalnym głosem, a zimny pot kroplił mu się na czole. – Nie ma jej tutaj. Wandzia wyjechała przecież na koncerty. A jak Witek? Da pan sobie z nim radę? – Mamo... – Nazwał ją tak pierwszy raz w życiu. – Jakby Wanda dzwoniła, to ja... bardzo ją proszę, bardzo... – Urwał bezradnie. Nie mógł przecież powiedzieć tej kobiecie, że Wanda od niego odeszła. – Co takiego? – spytała zniecierpliwiona. – Żeby się pilnie ze mną skontaktowała – wyjąkał i odłożył słuchawkę. Wiedział jednak, że jego prośby pozostaną bez odpowiedzi. Wanda go porzuciła. Przez chwilę wydawało mu się, że widzi przed sobą delikatny profil żony. Jej ręka o pięknych, długich palcach poprawia włosy wpadające do oczu... Nie, to znowu majaki. Był zrozpaczony. Po raz kolejny los okazał się dla niego okrutny. Próbował go oszukać. Udawał, że nie kocha Wandy, bo jego miłość sprowadzała przecież same nieszczęścia. Mimo to ją utracił. A Witek... Dlaczego stracił także syna?! Miał wrażenie, że ziemia rozstępuje mu się pod nogami. Ile razy w życiu można przeżywać to samo? W nagłym porywie wściekłości zrobił coś, czego z pewnością wkrótce pożałuje. Powyciągał ze wszystkich zakamarków butelki z wódką i je opróżnił. Zatykał nos, kiedy wylewał alkohol do wanny, aby nie poczuć jego zapachu i nie dać się skusić. Zaraz potem zaczęły dygotać mu ręce. Nie mógł nawet rozpiąć rozporka. Wstydził się sam przed sobą. Nie kto inny tylko on sam był odpowiedzialny za tę tragedię. To przecież on sam doprowadził siebie do tak okropnego stanu. Powlókł się do kuchni i drżącymi rękami z trudem sięgnął do apteczki po lekarstwo. Powinno mu pomóc przetrzymać najgorsze. Bał się delirycznych obrazów, które coraz częściej mu się ukazywały. Nie zniesie tego potwornego widoku roztrzaskanych głów, zakrwawionych twarzy, zmasakrowanych ciał. A czy zdoła oprzeć się wspomnieniom przedostatniej nocy, które od kilku godzin natar302

czywie do niego wracały. Te wstrętne obnażone piersi i nagie splątane w orgii kończyny. Przypomniał sobie madame Żanetę. Wtedy, w Danzigu ta kobieta swoim zachowaniem wzbudziła w nim odrazę, teraz bez żadnych zahamowań skorzystał z usług podobnych do niej ulicznic. Pomyślał z goryczą, że znalazł się na samym dnie. Zdjęty przerażeniem, że może zaraził się od nich jakimś świństwem, postanowił pójść do lekarza. Na samą myśl o paskudztwie, które mógł złapać, zaczynało swędzieć go całe ciało. Wstrząsały nim coraz silniejsze dreszcze. Na szczęście lekarstwo zaczęło działać. Wreszcie uwolnił się od tych przerażających myśli i usnął. Obudził się po dwudziestu godzinach. Był potwornie głodny. Na szczęście w kuchni znalazł resztki potraw z urodzinowego przyjęcia. Rzucił się na nie jak wygłodniały pies. Chociaż zaspokoił głód, to jednak wcale nie poczuł się lepiej. Bolała go głowa, wciąż miał dreszcze i nie mógł opanować drżenia rąk. Przejrzał się w lustrze. Nieogolony, pobladły z wycieńczenia, z podkrążonymi oczami wyglądał jak starzec. Gdzie się podziała jego tężyzna fizyczna? Kiedyś każdego dnia się gimnastykował, robił przysiady, pompki, skłony, często chodził na basen. Teraz jego ciało, wiotkie i opuchnięte od nadmiaru alkoholu, było pozbawione życia. W szufladce młynka znalazł trochę zmielonej kawy. Starczyło jej nawet na dość spory kubek. Pił potem ten gorący, smolisty napój i zastanawiał się, co ma ze sobą począć. Kiedy przełknął ostatni łyk, postanowił pomyśleć o tym za parę dni. Teraz musi się zająć czymś innym... I zapomnieć. Ze świecącej pustkami szafy wyjął hantle i sprężyny do rozciągania. Minął już tydzień. Wanda nawet nie zatelefonowała, a on był u kresu wytrzymałości. Odtruwanie organizmu trwało dłużej, niż przypuszczał. Parę dni temu zadzwonił do lekarza i po krótkich wyjaśnieniach otrzymał od niego zwolnienie. Wolał nie wychodzić z domu, bo bał się pokus i swojej słabości. Ale z każdym dniem coraz gorzej znosił samotność. Nie mógł czytać książek ani słuchać muzyki. Ćwiczenia gimnastyczne zajmowały mu tylko kilka chwil, 303

a on musiał wciąż być czymś zajęty. Nie mógł pozwolić swoim rękom na bezczynność. Zdesperowany, poszedł do pokoju Witka. Przeraził go widok zniszczonych modeli samochodów i samolotów. Postanowił je naprawić. To przecież on kupował je synowi. A kiedy zaczął staczać się na dno, w pijackiej furii rzucał nimi o podłogę. Musi wynagrodzić Witkowi te potworne chwile. Nie będzie dłużej marnować czasu. Gorączkowo zabrał się do roboty. Kiedy próbował skleić połamane części, przypomniał sobie, z jak wielką uwagą Witek przyglądał się, gdy składał modele, i jak bardzo cieszył się, gdy z drobnych elementów powstawała wymarzona zabawka. Jego uśmiech i pełne zachwytu spojrzenie wyrażały niezachwianą wiarę w ojca, który dla swojego syna potrafił zrobić wszystko. Osaczony przez te wspomnienia, musiał na chwilę odłożyć pracę. Zaciskał pięści tak mocno, że aż skóra bielała mu na knykciach. Całą swoją wolą powstrzymywał się przed wybiegnięciem z domu po butelkę wódki. Czuł do siebie ogromną pogardę. Zawiódł nawet swojego pięcioletniego syna. Odebrał mu radość i szczęście. Po tych wszystkich awanturach nie miał odwagi spojrzeć mu w oczy. Ale czy tylko jego odrzucił? Nie myślał już nawet o Witku, lecz o... Edwardzie. Nie obdarzył go nawet jednym krótkim spojrzeniem. Wcale nie pragnął go zobaczyć. Nie interesowało go, co zrobią w szpitalu z jego maleńkim ciałem. Edward... teraz miałby jedenaście lat. Do kogo byłby podobny, do Lili czy do niego? Jaki kolor miałyby jego oczy? Jaki miałby kształt nosa, linię ust? Po raz pierwszy zadawał sobie te pytania, a niegodziwość ich niezadawania paliła mu wstydem powieki. Edward – jego syn, dla którego poświęciła... swoje... życie... Lila – do tej pory dla niego nie istniał. Włodek poderwał się z krzesła i mimo obawy, że ulegnie pokusie, postanowił wyjść z domu. Zupełnie nie wiedział, dokąd ma iść. Z pogrzebu Lili pamiętał tylko tłum ludzi i głęboki dół, do którego została spuszczona trumna. Błąkał się po cmentarzu już dość długo, ale nie mógł znaleźć jej grobu. Coraz bardziej wątpił w to, że go odszuka. Bezradnie przyglądał się mijanym mogiłom i gdy już miał skierować się do wyjścia, spo304

strzegł, że znalazł się w części cmentarza, która wydała mu się znajoma. Chyba to było trochę bliżej płotu, pomyślał i zaczął się cofać. Po chwili stanął zdumiony. Najpierw zauważył dość duży katolicki krzyż, a dopiero później przytwierdzoną do niego tabliczkę z napisem: Lila Halman z domu Lesow 1922–1948. Włodek osłupiał. Nie mógł zrozumieć, skąd się wziął na grobie Lili katolicki krzyż ani dlaczego jej panieńskie nazwisko zostało napisane w pierwotnej wersji. Przyglądał się zdjęciu w owalnym metalowym obramowaniu, a potem przeniósł wzrok na zadbaną mogiłę i zastanawiał się, kto to zrobił. Na myśl przychodził mu tylko Julian, gorliwy katolik, ale on nie miał aż tak dużo czasu, żeby codziennie troszczyć się o grób, zmiatać z niego śnieg, przynosić świeże kwiaty, zapalać znicze. Włodek podniósł głowę i spojrzał w zasmucone oczy Lili. Nagle uświadomił sobie, że nie czuje już do niej złości. Pozostał jedynie żal za czymś, co na zawsze przeminęło i co było mu tak bardzo drogie. Stał zadumany nad grobem, gdy nagle usłyszał czyjś głos za plecami: – Przepraszam... Czyżby to Lila przyszła do niego? Ocknął się z zadumy. Obok niego stała około pięćdziesięcioletnia kobieta w wełnianej chuście na głowie. Uśmiechała się do niego tak, jakby go już wcześniej gdzieś widziała. – Słucham? – Pan Włodek, prawda? Mąż Lili? – zapytała ze śpiewnym wschodnim akcentem. Uniósł kapelusz i skłonił się nieznajomej. – Tak, a pani...? Kobieta westchnęła i nagle, ku przerażeniu Włodka, z jej oczu popłynęły łzy. – Lileńka to był anioł. Nikt mi tak w życiu nie pomógł jak ona. Bardzo bym chciała podziękować jej za to wszystko, co dla mnie zrobiła, ale już za późno. Została po niej tylko ta mogiła, na której mogę wiosną posadzić kwiatki. Białe jak dusza kochaneczki. Mam na imię Stefa. – Spojrzała na Włodka mokrymi od łez oczami i otarła ręką policzki. – Poznałam pana od razu! Lileńka tyle mi o panu opowiadała. Nikt na świecie nie kochał tak mocno drugiego człowieka jak ona pana. Ile się to biedactwo nacierpiało przez tego drania. 305

– Jakiego drania? – spytał Włodek nieswoim głosem. – Tego Feliksa, oczywiście. Nie żyje już biedactwo, to można już o tym powiedzieć. I przez to, co on jej zrobił. – A co... co Feliks zrobił Lili? – spytał Włodek, czując, że serce łomocze mu w piersi coraz gwałtowniej. – Co on jej zrobił?! Wiele osób przyglądało im się w kawiarni. Niektóre zastanawiały się, co łączy tego przystojnego mężczyznę z dość biednie ubraną niemłodą już kobietą. Nie mógł być jej synem, bo różnica wieku między nimi była zbyt mała. Zachowywali się jednak tak, jakby byli sobie bardzo bliscy. Włodek siedział naprzeciwko pani Stefy. Wpatrywał się w nią z przejęciem i słuchał z tak wielką uwagą, jakby nie chciał uronić ani jednego jej słowa. W pewnym momencie chwycił ją za rękę i do końca opowieści już jej nie wypuścił ze swojej dłoni. Oboje płakali ze wzruszenia. – Lila napisała do mnie od razu po zakończeniu wojny i ściągnęła mnie do Warszawy. Powiedziała, że powinnam zacząć nowe życie tam, gdzie mnie nikt nie zna. Załatwiła szkołę dla moich dzieci, a mnie pracę w sierocińcu w kuchni. Tak bardzo się starała, aby tym biedactwom niczego nie brakowało. Tachała te torby z jedzeniem, nawet w zaawansowanej ciąży. Może to przez to... – Stefa zapłakała. – Nie, to nie przez to – powiedział Włodek. – Pielęgniarka mówiła, że to przez ten pierwszy poród. – Niech piekło pochłonie tego łotra – odgrażała się Stefa. Oparł głowę na ręce i już nawet nie wycierał łez płynących mu po policzkach. Nie obchodziło go, że wzbudza swoim zachowaniem zainteresowanie. Nie dbał w tej chwili o nic. Z żalu i rozpaczy pękało mu serce. Czuł, że wypłakuje swoją duszę. – To dlatego, że pan ją tak bardzo kochał. Człowiekowi odbiera wtedy rozum. Myśli zaczynają się plątać. – Ale dlaczego nie powiedziała mi o tym? Zrozumiałbym wszystko. – Naprawdę? Jest pan tego pewien? – Słowa Stefy celnie go ugodziły. – Ale był jeszcze ten łajdak i ona się bała, że zrobi panu krzywdę. On jest zdolny do wszystkiego. Ma nawet czelność czasem przychodzić do niej. 306

– Co? Feliks przychodzi na grób Lili? – Widziałam go ze dwa razy. Zaśmieca jej grób kamykami. Nie wiem, co to ma znaczyć. – Bardzo dziękuję pani za zajęcie się grobem Lili. Ja sam... – Urwał zmieszany. – Nie ma dla mnie żadnego usprawiedliwienia. Stefa dopiła zimną herbatę i osuszyła usta serwetką. – A czy ja mogę jakoś pani pomóc... zamiast Lili? Uśmiechnęła się, potrząsając przecząco głową. – Mam pracę. Starsza córka wyszła za mąż za porządnego człowieka. Urodziła już dwoje dzieci. Syn jest w wojsku. A najmłodsza... Moja najmłodsza córka studiuje. Kształci się na nauczycielkę! Nie potrzebuję pomocy. Jestem bardzo szczęśliwą osobą. A pan, czy pan również? Czy udało się panu jeszcze kogoś pokochać?

Wanda wolno szła po schodach. Przypomniał jej się dzień, kiedy ciężarna, z obolałymi, spuchniętymi nogami ledwo dowlokła się do mieszkania. To, co wtedy wydawało jej się końcem świata, okazało się zaledwie początkiem katastrofy. Koniec miał dopiero nastąpić. Właśnie tego dnia. Już za chwilę. Zawahała się. Może powinna zadzwonić do drzwi. Po chwili sama wydała się sobie śmieszna. Po co ta kurtuazja? Wolnym ruchem przekręciła klucz w zamku i z obawą weszła do środka. Zegar wskazywał dziesiątą rano. O tej porze Włodek powinien być w pracy. Chciała zabrać resztę rzeczy i wyjść stąd jak najszybciej. Wprawdzie wynajęte mieszkanie było maleńkie, ale bez drobiazgów, które tutaj zostały, wydawało się dziwnie puste. – Nie martw się. Wkrótce przeniesiesz się do większego – pocieszał ją Julian. Miał pewnie nadzieję, że niebawem zajmie u jej boku miejsce Włodka. Ona jednak nie chciała mu niczego obiecywać. Co to za dziwny zapach? Poczuła go natychmiast po wejściu do przedpokoju. Środki dezynfekujące? Farba? Zaciekawiona, włączyła światło, aby rozproszyć półmrok. Ze zdziwieniem zobaczyła, że przedpokój został odnowiony. To stąd ten zapach, pomyślała i pośpiesznie weszła do dużego pokoju. Stanęła w progu jeszcze bardziej zdumiona. 307

Jego ściany miały teraz jej ulubiony jasnozielony kolor. Nowa lampa zastąpiła starą stłuczoną przez Włodka pół roku temu. Co tu się działo? Czy przypadkiem jej mąż nie wynajął tego mieszkania? We wszystkich pokojach było zaskakująco czysto. Podłogi umyte, wypastowane i wyfroterowane. Nigdzie ani śladu kurzu. – Wanda. Jego głos tak ją zaskoczył, że wypuściła z rąk walizkę. On również się zmienił. Schudł, ale nie wyglądał na zaniedbanego. Patrzył na nią przenikliwie. A potem... A potem zbliżył się do niej. – Nie zostawiaj mnie, proszę. Zrobię dla ciebie wszystko. Wybacz mi! – Wyciągnął do niej ręce. Wystraszyła się, że chce ją pochwycić i gwałtownie się cofnęła. Ale on był zupełnie trzeźwy. Słuchała z niedowierzaniem jego wyjaśnień. Jeśli tak bardzo mu na niej i na Witku zależy, to dlaczego przez dwa tygodnie się z nią nie skontaktował? Dlaczego nie próbował jej znaleźć? Przecież on, człowiek nieustraszony i sprytny, któremu w pracy powierzano najtrudniejsze zadania, nie miałby żadnych problemów z jej odszukaniem. Po tych wszystkich nocach, kiedy nie mogła zmrużyć oka z udręki, słyszy, że jest mu przykro i że mu jej brak. Co za brednie! – Nic mnie nigdy nie łączyło z Basią. Ona jest związana z innym mężczyzną. O wszystkim dowiedziała się już od „Poety”. Juliusz nie chciał jej jednak wyznać, kim był ten tajemniczy kochanek. Powiedział tylko, że żonaty. Osobliwego powiernika znalazła sobie jej przyjaciółka. Zresztą czy Basia była jeszcze jej przyjaciółką? Wciąż czuła do niej złość. – Proszę cię. Zacznijmy od nowa. Tak bardzo cię kocham. Uwierz mi. Takiego wyznania jeszcze nigdy dotąd od niego nie usłyszała. Spojrzała na swojego męża podejrzliwie. – Błagam, daj mi szansę. Bez ciebie i Witka nie mam dla kogo żyć. Co za sentymentalny ton, pomyślała z ironią. Ale ona zbyt mocno oberwała od życia, aby dać mu się zwieść. 308

„Wanda, jesteś najwspanialszą kobietą pod słońcem”. Ten komplement Juliana tak ją rozbawił, że z trudem powstrzymała się, aby nie wybuchnąć śmiechem. A potem, gdy ją nieśmiało objął i pocałował w usta, zrozumiała, że nigdy nie będzie z nim szczęśliwa. Włodek pokazał jej kiedyś, czym jest szczęście, ale ani on, ani ona nie umieli wykorzystać danej im szansy. Próbowała delikatnie wytłumaczyć Julkowi, że wcale do siebie nie pasują, ale był naiwny jak sztubak. Nie, nie chciała usłyszeć tych słów... Nie chciała dać im się zwieść, a jednak uległa. – Kochany – wyjąkała i przytuliła się do jego ogolonego i pachnącego policzka. Nie, nie miała zupełnie charakteru, gdy po chwili jego namiętne pocałunki wprawiały ją w ekstazę. Ujął jej twarz w swoje dłonie i wpatrywał się w nią tak, jakby ją widział po raz pierwszy. W jego oczach pojawiły się łzy. – Już nigdy przeze mnie nie zapłaczesz. Przysięgam ci. Nie, nie miała za grosz silnej woli, kiedy zdejmował z niej płaszcz, a potem rozpinał sukienkę. Zupełnie bezwolna, pozwoliła mu się zanieść do łóżka. – Nie – zaprotestowała, wyswobadzając się spod niego. – Nie tak... – Uśmiechnęła się, dostrzegając zdumione spojrzenie, gdy się nad nim pochyliła. – Wanda... – Jego ręce zamknęły się na jej piersiach, gdy się uniosła – Rzeczywiście, tak mam na imię – wyszeptała i widząc, jaką mu sprawia przyjemność, kołysała się w coraz szybszym tempie rozbrzmiewającej w niej muzyki. Początkowo dźwięki były delikatne, oddzielone od siebie pauzami, potem przybierały na sile, by w wielkim finale owładnąć nią całą. – Tak – wymruczała zdziwiona i zanim muzyka ucichła, przytuliła się do męża.

309

– Powinienem ci wcześniej o wszystkim powiedzieć – mówił Włodek, otulając Wandę kołdrą. – Byłem idiotą. Ale tak bardzo się o was bałem. – Zauważyłam – powiedziała z przekąsem. – Szczególnie gdy byłam na porodówce. Twoja troska omal mnie nie zabiła. – Nie rozumiesz tego, bałem się kolejny raz ryzykować. Skrzywdziłem wszystkie kobiety, które były mi bliskie. Zanim się spostrzegłem, szczęście zamieniało się w koszmar. Nie chciałem takiego losu dla ciebie, ani dla Witka. Pomyślałem, że jeśli będę dla was szorstki, to wówczas się uda. Wiem, to strasznie głupie, co mówię. Wanda westchnęła, rzeczywiście trudno jej było zrozumieć Włodka. Ale skoro wreszcie wyjaśnił, dlaczego nie okazywał jej ciepła i serdeczności, to już nie będzie się na niego boczyć. Zapomni te potworne chwile i nie pozwoli już odebrać sobie szczęścia. – Będziemy musieli wkrótce zabrać Witka. Mama pomyśli, że coś mi się stało albo że mnie zastrzeliłeś ze służbowej broni. – Twoje siostry wcale by się nie zdziwiły. Pewnie powiedziałyby, że spodziewały się tego po mnie od dnia naszego ślubu. Leżeli w łóżku przez całą niedzielę i wcale nie mieli ochoty ruszać się z niego. Mieli sobie jeszcze tyle do opowiedzenia, tyloma pieszczotami chcieli się obdarzyć. – Byłem dubeltowym idiotą! – Musnął palcem opuchnięte od pocałunków usta Wandy. – Nie umiałem dotrzeć do ciebie. Nawet nie próbowałem. Wydawało mi się, że jestem doświadczony. – Ale teraz już umiesz. – Zamknęła mu usta pocałunkiem. Nie chciała już słyszeć więcej o tragicznych losach innych kobiet. Po sześciu latach trudnego małżeństwa pragnęła mieć męża tylko dla siebie. Ale niepokoiła ją jedna myśl. – Czy ty wiesz, gdzie znaleźć tego Feliksa? – Mmm – usłyszała w odpowiedzi. Wanda przez chwilę milczała. Wiedząc, że to, co powie, z pewnością mu się nie spodoba. – Obiecaj mi, że nie będziesz się na nim mścił. – Co?! – Musisz to obiecać. – Ale tak nie można! 310

Oboje usiedli na łóżku. – I co z tego, że on was skrzywdził i że ty możesz odpłacić mu się tym samym? Twoja zemsta sprowokuje go do działania. Jeśli wejdziesz na tę drogę, nigdy nie uwolnisz się od tego człowieka. – On nie poniósł żadnej kary za to, co zrobił Lili. Powinien iść do więzienia. To najmniejsze zadośćuczynienie. – Kochanie, czy ty nie rozumiesz, że gdyby Lila chciała, od razu po wojnie wymierzyłaby mu sprawiedliwość. Przecież mówiłeś, że miała wówczas znajomości na najwyższym szczeblu. Można się było domyślić, że nie zrobiła tego z wielu powodów. Chciała zostawić te nieszczęsne sprawy za sobą i zacząć wszystko od nowa. Uważała, że tamta historia nie ma z ich obojgiem nic wspólnego. Obawiała się o życie swojego męża. Była przecież pewna, że ten podlec będzie chciał się zemścić. – Bała się także mojej reakcji. – Czy słusznie? – Oczy Wandy były pełne zdumienia. – Czy zrozumiałbyś jej cierpienie? Na twarzy Włodka pojawił się grymas bólu. – Wiem, co chcesz powiedzieć. Że ja również jestem winien. Za to, że nie wiedziałem, że się nie domyśliłem, że nie odczytałem właściwie... – Szukał zaprzeczenia w niebieskoszarych oczach Wandy. Ich spojrzenie było bardzo stanowcze. – Będzie jak chcesz. Byleby ten człowiek nigdy nie pojawił się w naszym życiu. Przyglądał się żonie i nie mógł zrozumieć, dlaczego przez tyle lat ją lekceważył. Zajęty użalaniem się nad sobą i obwinianiem za swoje nieszczęścia losu, Mareckiego, wódki, nie zauważył, że żyje obok niego mądra, piękna i wytrwała kobieta. Wanda nie opuściła go, choć miała do tego całkowite prawo. W milczeniu znosiła upokorzenia, które ją spotykały z jego strony. Mimo że cierpiała, dbała o niego i wciąż wierzyła, że on się zmieni. Jak on jej to wszystko wynagrodzi? Była tak piękna, gdy przechylała głowę, a jej jasne włosy łaskotały jego tors. Miała delikatną jedwabistą skórę i drobne kształtne piersi. Ta cudowna kobieta przywróciła mu duszę. Był w niej zakochany do szaleństwa. – Kocham cię, Wando. 311

Gdy wypowiedział te słowa, poczuł, że znowu staje się sobą. – Nie przypuszczałam, że będę jeszcze taka szczęśliwa. Włodek... Co się dzieje? Ty płaczesz? – A ty nie?

Najtrudniej było przekonać Witka do tego, że ojciec się zmienił i że nie jest to zmiana chwilowa. Chociaż Włodek nie pił, szanował i kochał Wandę, sklejał z zapałem nowe modele samolotów, malec przyglądał mu się nieufnie. Wystarczył nagły hałas na ulicy, trzaśnięcie drzwiami, żeby przez policzek Witka przebiegał nerwowy tik. Włodek tracił wówczas dobry humor. Dopiero teraz uświadamiał sobie, w jakim piekle żyli do tej pory jego najbliżsi. – Przejdzie mu – pocieszała go Wanda. – Jeśli będziesz cierpliwy, to znowu nabierze do ciebie zaufania. Trudno się było dziwić Witkowi. On sam nie mógł uwierzyć w to, że wystarczyło kilka słów wyjaśnień wywiedzianych z głębi serca, aby uratować ich małżeństwo. Wciąż zadawał sobie pytanie, jak to jest możliwe, że po tylu latach zgryzoty są ze sobą szczęśliwi? – Bo już nie pijesz – zauważyła Wanda. Tak, to było najważniejsze. Chociaż czasem wątpił w siebie. Najtrudniej było mu opanować pokusę, kiedy po walce z upiorami budził się nocą cały zlany potem. Na szczęście Wanda była obok i dodawała mu otuchy. – Cii. Już dobrze. Dotyk jej chłodnej dłoni przynosił ulgę. Powoli odzyskiwał spokój. Oddychał coraz głębiej. A powietrze, którym napełniały się jego płuca, coraz bardziej pobudzało go do życia. Wiosna 1959 roku była dla Wandy i Włodka wyjątkowa. Wolnymi popołudniami chodzili na długie spacery, uczyli Witka jeździć na rowerze, w niedziele spacerowali nad Wisłą lub jeździli nad Świder. Nie nudzili się, choć zrezygnowali z życia towarzyskiego. – Lepiej, żeby mnie jeszcze nic nie kusiło – mówił Włodek. – Ale przynajmniej sprawdzają, czy cię nie zastrzeliłem – żartował po każdym telefonie pani Woleńskiej. 312

Włodek miał teraz bardzo dużo wolnego czasu w pracy i trochę z nudów, a trochę dla hecy, napisał dawno obiecany szefowi podręcznik dla politruków. Ku jego zdumieniu okazał się on tak dobry, że otrzymał nagrodę pieniężną. Nawet przez chwilę nie zastanawiał się, co ma z nią zrobić. – Maaama! Tata kupił telewizor. – Witek skakał po przedpokoju jak oszalały, kiedy Wanda wróciła z pracy, a potem nie odstępował ojca i z wielkim zainteresowaniem przyglądał się, jak podłącza antenę do telewizora. – Czy ten pan tam mieszka? – dopytywał się w kółko. – Nie – tłumaczyła Wanda. – Tam mieszka tylko jego obraz. Podobnie jest z moją grą w radiu, przecież wiesz. On pracuje w telewizji. – Ja też będę tam pracował – oświadczył Witek. Wanda i Włodek wybuchnęli śmiechem, a potem się do siebie przytulili. – Bardzo się cieszę, że dostałeś ministerialną nagrodę – zauważyła Wanda tego wieczoru. Chociaż Włodek wtajemniczył żonę w wiele sekretów i wreszcie wyjaśnił jej, jaką rolę odgrywał w jego życiu pułkownik Marecki, to jednak większość spraw służbowych musiała pozostać jego tajemnicą. Ryzyko było zbyt duże. Musiał borykać się z nimi sam. – Wolałbym, żeby mnie zwolnili. – Westchnął. – Tylko co taki starzec może jeszcze w życiu robić? – Głuptasie, ty masz dopiero trzydzieści sześć lat. Jest wiele rzeczy, którymi mógłbyś się zająć. – Na przykład? – Mógłbyś skończyć filologię na studiach zaocznych i uczyć języków obcych. W szkole muzycznej po pierwszym semestrze będzie nawet wakat, bo germanistka od stycznia idzie na urlop macierzyński. – Pomyślę o tym, kochanie! Musiał nadrobić zmarnowany czas. Kiedy patrzył na grającą na skrzypcach Wandę, głaszcząc siedzącego mu na kolanach Witka po głowie, zastanawiał się, jak mógł dopuścić do tego, że tyle cennych chwil przepłynęło mu między palcami. – Ja też mam niespodziankę – powiedziała Wanda, wkładając skrzypce do futerału. – Ale nie wiem, co ty na to? Przyznali mi wczasy rodzinne w Gdańsku-Jelitkowie w lipcu. 313

– W Gdańsku? – Wzdrygnął się lekko. Od końca wojny tam nie był. To już nie było jego miasto. Zniknęła nawet mogiła dziadków i ojca. Ale może powinien tam pojechać, aby odczarować wspomnienia... Pokaże Witkowi, gdzie się bawił z Józikiem, dokąd biegali nad Motławę. Na jednym ze spacerów po starówce opowie mu o tym, że u Kubickiego wypijali z kufli resztki piwa po klientach. – To koniecznie musimy pojechać – odparł, nieco zamyślony. Mieli szczęście, że zdecydowali się na ten wyjazd. Pogoda w lipcu była znakomita. Od rana do popołudnia wylegiwali się na plaży, niedaleko ośrodka wczasowego. Witek zakochał się w morzu, nauczył się pływać na plecach i zaprzyjaźnił z dzieciakami innych wczasowiczów. Całe popołudnia spędzał, bawiąc się z nimi w „wojnę”. Już po tygodniu ich skóra miała piękny ciemnobrązowy kolor. Wszystko wyglądało inaczej niż w jego wspomnieniach, ale nie przeżył już tak wielkiego rozczarowania jak wtedy, zaraz po wojnie. Zabierał Wandę i Witka na fajfy do Grand Hotelu w Sopocie i cieszył się, że wspólnie spędzają wakacje. A kiedy dopadało go zwątpienie, szukał pocieszenia u Wandy. Wystarczyło, że spojrzał na uśmiechniętą twarz swojej żony, poczuł jej dłoń w swojej ręce, wsłuchał się w jej spokojny oddech, gdy zasypiała, a dręczące go myśli znikały. Któregoś dnia Włodek zauważył, że Wanda przypatruje się parze, która siedzi przy samym morzu i moczy w nim nogi. Byli młodzi i wyglądali na bardzo zakochanych. Kobieta o ciemnokasztanowych włosach miała na sobie kasaczek i była w dość zaawansowanej ciąży. Wanda po długiej chwili zwróciła nieco zamglone spojrzenie na Włodka. – A może my...? – Córkę... Ale może być drugi syn – odpowiedział, odczytując jej myśli, a potem zasłonił ich kapeluszem słomkowym przed ciekawskimi spojrzeniami plażowiczów i namiętnie ją pocałował. – Nie mogę się doczekać. Trzeba będzie wówczas namówić ciocię Janinkę do powrotu. – Myślisz, że się zgodzi wrócić? Wątpię, że będzie się chciała opiekować drugim tak żywiołowym dzieckiem jak Witek. 314

– Janinka nie wyjechała przez Witka, lecz przeze mnie. Prosiła, żebym nie pił, ale nie chciałem jej słuchać. Widziała, jak bardzo was krzywdzę, i nie mogła już dłużej tego znieść. – Jęknął. – Ona jest jeszcze jedną osobą, którą zawiodłem. – Ale możesz to jeszcze naprawić! – Wanda pogładziła go delikatnie po policzku. – Wracamy już do ośrodka? – zapytał niecierpliwie. Tak bardzo pragnął mieć Wandę tylko dla siebie. – Jeszcze za wcześnie. Teraz sprzątają. Trzeba jakoś ochłonąć. Idziemy się kąpać? Ale po południu Witek znów został oddany do świetlicy! Parę tygodni po powrocie z urlopu Włodek bardzo śpieszył się do domu. Wanda była umówiona na załatwienie formalności związanych z zatrudnieniem w szkole muzycznej, a on obiecał jej, że w tym czasie zajmie się Witkiem. Już miał wychodzić z pracy, gdy zadzwonił telefon. Jego nieoczekiwany dzwonek wstrząsnął służbową klitką. – Tak, to ja – odpowiedział, słysząc w słuchawce głos swojego byłego przełożonego. – Chciałem się dowiedzieć, czy może znalazły się gdzieś u was dokumenty pułkownika Mareckiego? – Nie, niestety – odparł Włodek. – Mam nadzieję, że jeszcze ich szukacie. – Niedługo będę robił remont mieszkania, więc postaram się wszystko jeszcze raz przejrzeć – rzekł Włodek. – To proszę wówczas o kontakt. Odłożył słuchawkę. Po trzech latach, które upłynęły od śmierci Mareckiego, oni wciąż szukali tych papierów. Nie zostawią go w spokoju. Nawet w tym najmniejszym i najbardziej zaniedbanym pomieszczeniu ministerstwa. Poczuł, że ogarnia go strach. Bał się tak mocno jak jeszcze nigdy dotąd. Tego wieczoru wyjął zalakowaną kopertę i położył ją przed sobą. Przez chwilę się w nią wpatrywał, a potem jednym ruchem ręki ją rozerwał.

Rozdział XXIV – Jakieś miłosne wyznania? – spytała Wanda i pocałowała Włodka w czubek głowy. Odłożył pióro i uśmiechnął się do żony. – Tym razem nie zgadłaś, napisałem list do starszej pani. Mojej ciotki. Właśnie skończyła siedemdziesiąt pięć lat. – To ta, która mieszka w Nicei, prawda? – Tak. Wyręczyłem Laurę, bo skarżyła się, że niemieckiego już nie pamięta, a po francusku pisze z potwornymi błędami. Wyobraź sobie, że zamiast być mi wdzięczna, śmiała się, że wcale nie jestem od niej lepszy, bo mam problemy z polską ortografią. Napomknęła też, że ciotka chce mi zapisać swój dom we Francji i trochę pieniędzy. Wanda westchnęła. Pewnie ucieszyłaby się tą wiadomością, gdyby nie całkiem niedawne przeżycia jej matki. – Jeszcze tego brakowało, żeby ktoś tym się zainteresował. Wiesz, jaki kłopot miała mama ze spadkiem po stryju. W końcu się go zrzekła. Włodek zaśmiał się. – Nie obawiaj się, napisałem, żeby przekazała dom Laurze i jej rodzinie. Wprawdzie moja siostra ma na razie tylko jedną córkę, ale jestem pewny, że wkrótce będzie wychowywać sporą gromadkę dzieciaków. Józik już się o to postara. Formelowie mieli przecież bardzo liczne potomstwo. – Postanowiłeś wszystko oddać? – spytała Wanda głosem pełnym zawodu. – Jakoś pogodzę się z tą twoją decyzją, ale chciałabym chociaż raz w życiu zobaczyć ten dom. 316

Włodek wstał i przytulił ją do siebie. – Nie martw się! Może już niedługo będziesz mieszkać za granicą. – Ja? U wróżki byłeś? – Cóż za karygodny brak wiary w możliwości swojego męża! – odparł Włodek i spojrzał Wandzie w oczy, tajemniczo się uśmiechając. Nie mógł jej przecież powiedzieć o zeszycie z kartkami zapisanymi drobnym maczkiem i przytwierdzonym do jego okładki małym kluczu. – Zdaję się więc na ciebie i abyś nie miał wątpliwości, że cię nie doceniam, zaproponuję ci twoje ulubione pierogi. Co ty na to? – powiedziała żartobliwym tonem. – Jesteś wspaniała! – krzyknął z zachwytem. Bardzo lubił te beztroskie chwile, kiedy żartowali i droczyli się ze sobą. Idąc do kuchni, postanowił, że nie będzie już dłużej zwlekał i wreszcie porozmawia z Wandą o sprawie, która od paru dni nie dawała mu spokoju. – Zadzwonił do mnie kolega z jednostki w Elblągu... – zaczął, kiedy Wanda stawiała przed nim talerz z pierogami. Bardzo dawno się ze sobą nie widzieli. Kolega skończył kursy na Akademii Sztabu Generalnego i został zastępcą dowódcy dywizji do spraw liniowych. Od pewnego czasu poszukiwał kontaktu z Włodkiem. W końcu, po wielu staraniach, otrzymał jego numer telefonu w ministerstwie. W tym tygodniu zaprosił Włodka na ćwiczenia na poligonie. Chciał, by wziął w nich udział wraz z delegacją przedstawicieli MON z pionu szkoleniowego. Nie ukrywał, że byłaby to również świetna okazja do pogadania o dawnych czasach. Włodek popatrzył na Wandę. W jej szarych oczach dostrzegł niepokój. – Wiem, o co ci chodzi. Zastanawiasz się, czy powinienem jechać na spotkanie, na którym nie obędzie się bez alkoholu. – No właśnie. – Na pewno będzie mi trudno oprzeć się pokusie. Ale nie zaryzykuję ponownie. Wandziu, przysięgam ci, że jeśli jeszcze kiedyś napiję się wódki, to będzie to na weselu Witka. Milczeli przez chwilę. 317

– Wiem, że nie lubisz swojej pracy w ministerstwie i że bardzo brakuje ci ćwiczeń w terenie. Tęsknisz za poligonem i za męskimi wyzwaniami. Dlatego nie mogę ci teraz niczego narzucać, musisz podjąć decyzję sam. Wanda pogładziła Włodka po policzku, a on ujął jej dłoń i czule ją pocałował. Przyglądali się sobie uważnie. – Bo gdybyś... to ja nie wiem, co bym zrobiła. – Wanda westchnęła i bezwiednie położyła rękę pod sercem. Włodek drgnął, zaskoczony tym gestem. – Wandziu? Czy ty nie jesteś...? Zaczerwieniła się po same uszy. – Tak, będziemy mieć dziecko. Ale jak ty się domyśliłeś? Uśmiechnął się i zrobił łobuzerską minę. – Palpacyjnie. – Co? – Powiększyły ci się piersi. Są teraz... takie wspaniałe. – Objął Wandę, zanim go ofuknęła. W mieszkaniu panowała cisza przerywana jedynie tykaniem kuchennego zegara, a oni przytulali się do siebie wzruszeni. Wieczorem przed wyjazdem na poligon Włodek odebrał telefon, który bardzo go zaniepokoił. Po raz kolejny dzwonili do niego w sprawie papierów pułkownika. – Rozumiecie chyba, jak bardzo jest to dla nas istotne. Znaleźliście coś? Z pokoju wyjrzała Wanda. Patrzyła na niego z półuśmiechem na twarzy. – Chyba tak. – Odchrząknął. W słuchawce zapadła pełna zaskoczenia cisza. – Pamiętajcie, żadnych kopii – zasyczał po chwili głos. – Nie ma obawy. To jest zalakowana koperta. Sam nie wiem, co jest w środku. – Koperta? – zdziwił się głos, ale za moment zupełnie opanowany uzgadniał z nim sposób jej przekazania. – Jutro z samego rana jadę na poligon. 318

– Nie szkodzi. Weźcie tę kopertę ze sobą. W odpowiednim czasie zgłoszą się po nią do was. A potem głos, siląc się na entuzjazm, chwalił obywatelską postawę majora Halmana. Najwyższy czas, by wreszcie awansował, mówił z przekonaniem. Tacy ludzie jak on powinni pełnić w ludowym wojsku najwyższe funkcje. Po odłożeniu słuchawki Włodek pomyślał, że powinien wreszcie postarać się o sensowną pracę, zapewnić rodzinie bezpieczeństwo i dobrobyt, zrekompensować jej lata niepewności i udręki. Nie wiedział jednak tego najważniejszego – w jaki sposób wszyscy troje, a może już wszyscy czworo przedostaną na Zachód...? Wciąż zastanawiał się, jak ma postępować. W jaki sposób powinien poruszać się w tej wodzie pełnej rekinów? Czy przeceniał swoje możliwości, uważając się za węgorza, gdy był jedynie zwykłą płotką? W nocy, kiedy Wanda już spała, przez parę godzin chodził po domu i rozmyślał. Legendarne papiery Mareckiego, przedmiot pożądania wielu grubych ryb... Wielki sekret, o którym plotkowali wszyscy w ministerstwie, zastanawiając się z wypiekami na twarzy, co może się w nich znajdować. Według jednych miały one pogrążyć całe biuro polityczne, według drugich przedstawiały skalę wpływu radzieckich służb na polską scenę polityczną, jeszcze inni przebąkiwali o dowodach potwierdzających gigantyczne kradzieże majątku państwowego. Rozmowy o tych papierach często toczyły się w jego obecności. Urywały się jednak w pół słowa, gdy któryś z ich uczestników skojarzył go sobie z osobą pułkownika Mareckiego. Skupiały się wówczas na nim złowrogie, podejrzliwe spojrzenia, a mur niechęci stawał się nie do przebicia. Wszyscy ci ludzie go potem unikali, bo każdy z nich miał niejedno na sumieniu. W końcu Włodek przestał chodzić z pokoju do pokoju i zajął się porządkowaniem biurka, a kiedy zaczęło świtać, zaniósł do łazienki plik papierów. Podpalał kartka po kartce i trzymał w ręku, dopóki nie spłonęły prawie w całości. Niedopalone szczątki spadały do muszli klozetowej i tonęły w wodzie, która dopełniała aktu zniszczenia, rozmazując atrament widocznych jeszcze gdzieniegdzie słów. 319

Kiedy skończył, położył się przy Wandzie. Przytulił się do niej i odzyskawszy wreszcie spokój, spał przez dwie godziny. Obudził się dopiero na dźwięk budzika.

Feliks nie spał od ponad godziny. Była dopiero piąta, nie miał więc po co tak wcześnie się zrywać. Leżał w ciemnościach i czekał, aż zacznie świtać. Nie wysypiał się już od dawna. Koło północy zwykle budził się Piotruś, a po czterech godzinach przypominała o swoim istnieniu jego roczna siostra, Basia. Pewnie wszyscy spaliby spokojnie, gdyby to on wychowywał dzieci. Lucyna nie chciała jednak korzystać z jego rad. Kiedy którejś nocy oznajmił, że powinna poczekać, aż dzieciaki się wyryczą, spojrzała na niego jak na oprawcę obozowego i powiedziała chłodnym głosem: – Feliks, nie masz pojęcia o wychowywaniu dzieci. Myliła się jednak bardzo. Jego metody wychowawcze okazały się skuteczne. Mógł stwierdzić to z całą stanowczością. Wystarczyło przecież spojrzeć na Pawła. Lucyna z tą swoją nadopiekuńczością jest godna pożałowania! Biegnie do Piotrusia i Basi na każde ich zawołanie. Z tak rozpuszczonych dzieciaków nie będzie żadnego pożytku! Nie mógł już dłużej się wylegiwać. Włożył spodnie i przemknął na bosaka obok pokoju, w którym spała Lucyna z dziećmi. Gdy wszedł do kuchni, osłupiał z wrażenia. Przy stole siedział Paweł i pił kawę z kolorowego kubka. – Nie mogę spać – powiedział. – Przez całą noc myślałem o czekającej nas przeprowadzce. Feliks wreszcie dał się namówić Lucynie na wyjazd na placówkę dyplomatyczną w Algierii. Obawiał się tylko, że roznieci to jej ambicje towarzyskie do tego stopnia, że zupełnie wymknie mu się spod kontroli. Jego młodą żonę rozpierała energia. Skończyła studia, urodziła dwoje dzieci, a teraz odgrażała się, że ma zamiar pomagać w pracy konsulatu, nawet gdyby jej za to nie płacili. Szkoda tylko, że to on będzie ją utrzymywać podczas tego bezpłatnego sta320

żu zawodowego! Całe szczęście, że będzie tam z nimi Paweł. Pomoże mu w pilnowaniu tej niesfornej Lucyny. – Cieszysz się? – I to jak! Paszport. Obietnica studiów. Czeka mnie zupełnie nowe życie, ale... – Nagle zamilkł. – Tak? – Feliks usiadł przy stole i patrzył z zainteresowaniem na tego prawie już dorosłego chłopaka. – Zastanawiam się też nad innymi sprawami. Wciąż wracam myślami do naszej ostatniej rozmowy. Chciałbym, żebyś mi jeszcze raz o wszystkim opowiedział. Paweł słuchał z zaciekawieniem. Miał taki sam skupiony wyraz twarzy jak jego matka, gdy czytała książki. Całe szczęście, że był od niej o wiele wyższy. Już teraz dorównywał wzrostem Feliksowi. Ten dzieciak nigdy nie marudził, dobrze wiedział, że nie należy płakać ani podczas jazdy samochodem przez las, ani potem, kiedy skończyło się paliwo i niósł go na rękach w ulewnym deszczu od wioski do wioski. Nawet nie zakwilił, gdy ukryci w przydrożnych zaroślach, czekali, aż minie ich kolumna niemieckiego wojska. Był wyjątkowym i silnym dzieckiem, w przeciwieństwie do swojej siostry bliźniaczki. Feliks wiedział o tym od samego początku, dlatego wszystkie propozycje oddania go do adopcji zbywał z irytacją. – Opowiedz mi jeszcze raz o tym człowieku. – Głos Pawła wyrwał go z zamyślenia. – Znowu chcesz tego słuchać? – Nie mogę przestać o tym myśleć. Gdyby nie on, moja matka... – Usta Pawła zacisnęły się gniewnie. Feliks z namysłem popatrzył na Pawła. Ten chłopak mógłby mu się przydać. – Nie powiedziałem ci jeszcze o jednej sprawie. – Tak? – Paweł zamieniał się w słuch. – To podła szumowina i zdrajca. Przez niego zginęło wielu wartościowych ludzi. – To dlaczego jeszcze jest w wojsku, wujku? – Dobre pytanie! Ale wiesz już, że powinieneś zwracać się do mnie inaczej. – Wiem. Przepraszam, tato, muszę się przyzwyczaić. 321

Kiedy budzik zadzwonił, Włodek natychmiast go wyłączył. Chciał wstać z łóżka, ale Wanda pocałowała go w ramię. Odwrócił się, a ona przytuliła się do niego mocno. – Nie zapomnisz, prawda? – spytała, gdy zdejmował z niej nocną koszulę. – Nie wypiję ani kieliszka, przecież ci obiecałem – odpowiedział, a potem kochał się z nią tak namiętnie, jakby już wrócił z dalekiej podróży. Wanda leżała oparta na ramieniu i delikatnie głaskała Włodka po twarzy. Nagle przypomniało jej się, że budzik dzwonił już dość dawno. – Spóźnisz się! – krzyknęła przerażona. – Kochanie... – Uśmiechnął się, rozbawiony jej zachowaniem, i pocałował ją w usta. – Nigdy nie byłaś w wojsku i nie wiesz, co to jest alarm bojowy. Mam jeszcze całe piętnaście minut. Kiedy w końcu wstał, Wanda przyglądała się jego sprężystym, energicznym ruchom z zachwytem. Nie miała już żadnych wątpliwości, że jej mąż zdąży przygotować się na czas. Powinien jednak coś zjeść, zanim wyruszy w podróż. Wyskoczyła z łóżka i pomknęła przygotować mu śniadanie. Zanim skończyła robić kanapki, wszedł do kuchni ogolony i w mundurze. – Te parę dni szybko zleci, zobaczysz – powiedział, pijąc herbatę. – Pewnie masz rację – odparła. Ósmy września to już najwyższy czas na rozpoczęcie intensywnej pracy w szkole muzycznej. Po uzgodnieniu planu i lekcjach organizacyjnych przyszła pora na normalne zajęcia. W sobotę czekało ją nagranie. Całe szczęście, że Włodek będzie już wtedy w domu. – Ale i tak będę za tobą tęsknić. – Przytuliła się do niego na pożegnanie. – Wiesz... – Włodek zatrzymał się w pół kroku, chociaż już powinien wychodzić z domu. – Chciałbym, żebyś załatwiła formalności potrzebne do zawarcia ślubu. – Ślubu? – zapytała zdumiona Wanda. – Tak. Chciałbym, żebyśmy wzięli ślub kościelny. Przecież chodzisz do kościoła, prawda? 322

– Chciałbyś wziąć ze mną ślub w katolickim kościele? – zapytała, upewniając się, czy dobrze go zrozumiała. – Jeśli się zgodzisz... – Zacząłeś wierzyć w Boga? – Patrzyła na niego ze zdumieniem. – Może. Ale przede wszystkim w nas i w Witka. – A potem pojedziemy w podróż poślubną dokoła świata. – Zaśmiała się, tak szczęśliwa jak nigdy dotąd. – Kiedyś z pewnością to zrobimy – powiedział, a potem pocałował ją w usta i zaczął pośpiesznie schodzić po schodach. Wanda pobiegła do dużego pokoju. Wyjrzała przez okno. Pod domem zatrzymywał się właśnie wojskowy gazik. Włodek wyszedł z bramy, ale zanim wsiadł do samochodu, spojrzał w górę. Ich spojrzenia się spotkały. Wanda poczuła, że do oczu napływają jej łzy. Złożyła pocałunek na palcach, a potem dmuchnęła lekko, przesyłając go do ukochanego. Łzy płynęły jej obficie po policzkach, kiedy patrzyła, jak samochód skręca w Puławską. „Błagam cię, wytrzymaj”, zaklinała Włodka w myślach, a kiedy wojskowy gazik zniknął za rogiem, poszła obudzić Witka. Za pół godziny musiała odprowadzić go do przedszkola. Zaczynał się kolejny, zwyczajny dzień.

Włodek przyjechał na poligon na Mazurach po południu. Dawno niewidziani koledzy przywitali go bardzo serdeczne. Ściskali się i poklepywali po plecach, nawet ze wzruszenia zakręciły im się łzy w oczach. Wiedział, że bez alkoholu trudno mu będzie odnaleźć się na wspominkowym przyjęciu urządzonym w kantynie. Co chwila dostrzegał wycelowane w niego spojrzenia, w których odbijała się złość lub podejrzliwość. Musiał je znieść. Jeśli nie okaże zniecierpliwienia, to – być może – jego koledzy przestaną się dziwić temu, że nie pije, i przestaną patrzeć na niego krzywo. – Włodek, zaśpiewaj! – krzyknął podochocony po pierwszych kolejkach siwuchy pułkownik. – On nie zaśpiewa bez wódy! – warknął jeden z podejrzliwych kolegów. 323

– Mylisz się! – odkrzyknął Włodek. – Przynajmniej nie zapomnę słów w środku piosenki. Dawać mi tu gitarę! Śpiewał i grał, a oni pili i bawili się w najlepsze. Nikt się go już nie czepiał. Pot spływał mu z czoła, a ręce drżały ze zmęczenia, ale był szczęśliwy. Wiedział, że odniósł zwycięstwo. Udało mu się przetrwać pierwszy najtrudniejszy dzień! Następnego ranka jego kolega, pułkownik, obudził go bardzo wcześnie. Miał porządnie zafrasowaną minę. – Ratuj, stary. Mam awarię. Oficer, który miał przeprowadzać zadania z rozpoznania, taktyki i infiltracji, po wczorajszej popijawie złamał nogę w kostce. Odwieziono go do szpitala polowego. – A tu ta delegacja z ministerstwa... Cholera jasna! Włodek, musisz to dla mnie zrobić! – Ja mam przeprowadzić te ćwiczenia? – Przecież to dla ciebie pestka. Dobrze pamiętam, co wyrabiałeś w Elblągu. – A co ci wysadzić w powietrze? – Włodek się zaśmiał, a gdy spoważniał, zapytał: – Kiedy mam przeprowadzić te ćwiczenia? Na szczęście miał dzień na przygotowania. W pierwszej kolejności skontaktował się z poszkodowanym oficerem, który przedstawił mu swoją koncepcję, a następnie postanowił przeprowadzić wizję lokalną. Chodziło mu głównie o sprawdzenie kryjówki dla oddziałów infiltrujących. Musiała być na tyle dobra, żeby przetrzymać planowane obławy. Ledwie ruszył w teren, a już poczuł, że opada z niego ministerialny kurz. Odzyskiwał swoją dawną werwę. Trzej przydzieleni do przygotowań żołnierze przypominali mu jego pierwszych podwładnych jeszcze z partyzanckich czasów. Ile to lat temu było? Szesnaście? Nie do wiary doprawdy, jak ten czas szybko leci! Szkoda tylko, że jemu lat przybywa. – Obywatel major chce sam prowadzić? – zdziwił się jeden z tych młokosów. Jasne! Prowadzenie samochodu było jedną z tych niewielu przyjemności, za którymi bardzo tęsknił. Kiedy Marecki był jego szefem, miał samochód do dyspozycji o każdej porze dnia i nocy. 324

– Wskakujcie, chłopaki, i jedna uwaga. Żadnego palenia papierosów. To nie wycieczka zakładowa. Zaśmiali się, licząc na to, że ich dowódca okaże się morowym chłopem. Bardzo chcieli mu zaimponować zdyscyplinowaniem, fizyczną wytrzymałością i odwagą. Włodkowi marzyły się ćwiczenia prowadzone w warunkach takich jak bojowe. Chciał przeprowadzić desantowanie nocą w pełnym osprzętowaniu, ale nie on miał tutaj decydujące słowo. Powinien i tak być wdzięczny za możliwość uczestniczenia w zajęciach na poligonie. Jego udział w tych ćwiczeniach mógł polegać przecież jedynie na wygłoszeniu jakiegoś propagandowego nudziarstwa. – I jak wam się podoba w wojsku? – rzucił pytanie, ostro skręcając w terenową drogę. Po dwóch godzinach oddał kierownicę ciemnowłosemu chłopakowi, który aż się palił do prowadzenia samochodu. Po przejściu do cywila zamierzał zostać kierowcą ciężarówki. Jechali przez las. Cień gęsto rosnących drzew chronił ich przed wrześniowym upałem. Ale i tak w gardłach im zaschło. Duchota stawała się coraz trudniejsza do wytrzymania, ale Włodek prawie wcale jej nie odczuwał. Wreszcie po tylu latach robi to, co lubi. Los zaczął mu sprzyjać. Ma cudowną, utalentowaną żonę, która – ku jego zaskoczeniu – namiętnie go kocha, wspaniałego syna. Wkrótce urodzi mu się jeszcze jedno dziecko. Gdyby nie koperta, którą ukrył pod koszulą, mógłby przypuszczać, że wreszcie rozpoczął normalne życie. Ciekawe, kto się po nią zgłosi? Głośny wystrzał, który usłyszał, wyrwał go z zamyślenia. Samochód skręcił gwałtownie i uderzyłby w drzewo, gdyby nie błyskawiczna reakcja kierowcy. – Uff, niewiele brakowało. Chyba złapaliśmy gumę, panie majorze – zauważył. – Zobaczcie, co się stało – polecił Włodek i otworzył schowek w kabinie, sprawdzając, czy jego zawartość może się do czegoś przydać. Drugi szeregowiec wyskoczył z gazika i pochylił się nad kołem. – A to co? – spytał zdziwiony. Ton jego pytania przywołał wspomnienie pewnego niemieckiego patrolu, który kiedyś zatrzymał go na zaśnieżonej drodze. Pew325

nie dlatego cofnął się, a przeznaczony dla niego pocisk ugodził siedzącego z tyłu żołnierza prosto w czoło. – Uciekać! – Włodek krzyknął do pozostałych dwóch szeregowców i wyrwał broń z kabury. Wysunął się z gazika, próbując sturlać się na pobocze. Znowu zaterkotały pociski. Wycelował w ich kierunku i wystrzelił parę razy, zanim jeden z nich nie wdarł się w jego ciało. Poczuł nagły, przeszywający ból. Po chwili zapadł się w ciemność. Z żalem zawiadamiamy o tragicznej śmierci majora Włodzimierza Halmana w dniu 9 września 1959 r. Zginął na straży pokoju i bezpieczeństwa socjalistycznej ojczyzny. Cześć Jego Pamięci! Wiceminister Obrony Narodowej Generał Pieczątka i podpis zamazane. – Nie wierzę w to! – krzyczy Wanda i patrzy osłupiała na złoty krzyżyk, który oficer wcisnął jej do ręki. Witold Rozłucki? Ona nie zna żadnej osoby o tym nazwisku. To jakaś pomyłka! – Przykro mi, ale taka jest prawda. Nikt oczywiście nie chce, żeby to się wydało, ale oni byli zupełnie pijani – tłumaczy oficer. – Nie, nie mój mąż! – zawodzi i pod ciężarem jego słów osuwa się na kolana. – Mój Boże! Mój Boże!

Głos mówi językiem, który dobrze rozumie, chociaż go nie zna. Nagle głos milknie, a on zaczyna tonąć. Gardło zalewa mu ciecz. Krztusi się. Brakuje mu tchu. To alkohol. Przypomina sobie ten smak. Kiedyś nie mógł się bez niego obejść, teraz go nienawidzi. Znowu traci przytomność.

326

Cii, synku, już wszystko dobrze. Nic już nie boli. Podmucham jeszcze na chorą nóżkę i szybko zaśniesz. Mamusia kocha cię ponad życie. Zaśpiewa ci kołysankę, dobrze? – No, to chyba wystarczy. – Słyszy kolejny znajomy głos i za chwilę ciecz przestaje płynąć, a na tle błękitnego nieba ukazuje się czyjaś twarz. Feliks? Co on tu robi? Chce go o to spytać, ale chociaż jego usta otwierają się, nie może wydać żadnego dźwięku. Próbuje podnieść rękę. Jest zupełnie bezwładna. Nogi również odmówiły mu posłuszeństwa. Nie, nie stracił ich. Nadal są częścią jego ciała. Ma co do tego pewność, bo leżąc na niewielkim wzgórku, widzi wyraźnie czubki swoich żołnierskich butów. – To paraliż – pada wyjaśnienie. – Gdzie są papiery Mareckiego? Nagły przebłysk myśli. Jechał z żołnierzami przygotować rozpoznanie. Wypadek. Strzelanina. Gdzie byli jego podopieczni? Oczy w panice przeczesują teren. Szukają samochodu. Stoi niedaleko, przyholowany tu przez półciężarówkę. Po chwili ich dostrzega. Widzi bezwładną sylwetkę w gaziku. Ten ciemnowłosy chłopak, który pragnął zostać kierowcą, zwisa z okna. Morderca, chce wykrzyczeć, ale jego usta nie wydają żadnego dźwięku. Feliks rozrywa górę jego munduru jak sęp, sprawdzając kieszeń po kieszeni. Wreszcie z triumfem wyciąga kopertę. Upewniwszy się, czy jest rzeczywiście zalepiona pieczęcią, rozrywa ją. – Co to jest, do cholery? Z jego rąk sypią się gazetowe, pożółkłe ścinki. Na świeżym powietrzu, w promieniach zachodzącego słońca Lena Wolska tańczy raz jeszcze. Jej stare zdjęcie wiruje nad łąką i jak matczyna delikatna dłoń dotyka jego piersi. Marecki nie przeoczył najdrobniejszej notki o swojej ukochanej. Śledził jej losy aż do końca. „Poszukuje się osób, które pomogłyby w identyfikacji ciała kobiety wydobytej z Wisły. Wypadek czy też zabójstwo w afekcie...” Przechowywał je pieczołowicie przez tyle lat. – Co za łajdak! – Feliks szarpie do góry jego bezwładne ciało. – Żartów mu się zachciało! Kolejny dowcipniś. Na szczęście nic nie boli. Wrzaski Feliksa go nie obchodzą. 327

Wreszcie jest! Klaśnięcie otwierającej się czaszy spadochronu. Czuje ulgę. Wszystko w porządku. Jest szczęśliwy w tym podniebnym zawieszeniu. Ziemia wolno przesuwa się pod jego nogami. – Jesteś tam jeszcze? – pyta nieznany mu głos. Po chwili przed oczami pojawia się ruda czupryna młodego chłopaka. – Uciekaj do wozu. Miałeś się nie zbliżać! On nie żyje. Skręcił sobie kark. Jechał po pijanemu. Twarz Feliksa znowu się nad nim nachyla. – Podobny do niej, prawda? – szepcze mu jadowicie do ucha. Po chwili zjawia się ona. Widzi wyraźnie, jak zza gazika wyłania się jej drobna postać. Pewnie skrywała się tam, między drzewami, od dawna. Czekała na odpowiedni moment. Idzie, jakby płynąc, przez wysoką trawę łąki. Mija Feliksa, który majstruje przy stacyjce wozu. Obrzuca go lodowatym spojrzeniem. On wie, co Feliks zamierza. Już raz to widział. Chce rozpędzić samochód i zepchnąć go w rozpadlinę, tak jak wówczas niedaleko Zahorza. Gazik zaczyna toczyć się coraz szybciej i szybciej. Nagle wzbija się w powietrze wraz ze swoim przypadkowym więźniem. Pełen przerażenia krzyk Feliksa płoszy stado dzikich kaczek. – Tato! – wtóruje mu inny krzyk od strony lasu. Potem słychać tylko donośny huk detonacji. – Przyszłaś jednak – mówi do niej, kiedy jest już po wszystkim i mogą spojrzeć na siebie. – Przecież ci obiecałam – odpowiada i podaje mu rękę. Jej twarz jest teraz pogodna, a zielone oczy przepełnia czułość. – Kocham cię – mówi do niego i przytula się do jego piersi. Lęk znika. Nie ma już strachu ani bólu. Odeszły, bo ona jest razem z nim. Uśmiechnięci, przemierzają zieloną łąkę, na której upojnie pachną ostatnie jesienne kwiaty. Wypełnia go spokój, bo wie, że nawet gdyby zeszli w ciemną dolinę, nie musi się już niczego lękać. Prowadzi go przecież miłość.

Koniec