John Irving - Jednoroczna wdowa

John Irving

Jednoroczna wdowa Tytuł oryginału A WIDOW FOR ONE YEAR

Przełożył

Maciej Świerkocki

(ji14)

Dla Janet – historia pewnej miłości

„...a co do tej małej damy, najlepszą rzeczą, jakiej mogę jej życzyć, jest odrobina nieszczęścia”. WILLIAM MAKEPEACE THACKERAY

2

Podziękowania

W

iele zawdzięczam swoim licznym wizytom w Amsterdamie na przestrzeni czterech lat, które poświęciłem na napisanie tej książki, a szczególną wdzięczność za cierpliwość i wyrozumiałość winien jestem brygadierowi Joepowi de Grootowi z policji Drugiego Okręgu – bez jego wskazówek nie zdołałbym ukończyć niniejszej powieści. Dziękuję również za pomoc, jaką okazała mi Margot Alvarez, dawna pracownica De Rode Draad, organizacji walczącej o prawa prostytutek w Amsterdamie. Ale przede wszystkim dziękuję Robbertowi Ammerlaanowi, mojemu holenderskiemu wydawcy, który poświęcił wiele czasu na staranną lekturę maszynopisu. Składam więc w tym miejscu wielkie podziękowania trojgu wspomnianym wyżej amsterdamczykom za pomoc w pracy nad amsterdamskimi rozdziałami książki – to, co udało mi się opisać poprawnie, jest ich zasługą, za popełnione natomiast błędy winę ponoszę ja sam. Jeśli chodzi o liczne fragmenty powieści, które nie rozgrywają się w Amsterdamie, to polegałem na wiedzy Anny von Planta z Genewy, Anne Freyer z Paryża, Ruth Geiger z Zurychu, Harveya Loomisa z Sagaponack i Alison Gordon z Toronto. Muszę także wspomnieć drobiazgową robotę, z której znakomicie wywiązało się troje moich wspaniałych asystentów: Lewis Robinson, Dana Wagner i Chloe Bland. Wyrażam pod ich adresem pochwałę za nienaganną staranność wykonanej pracy. Warto jeszcze wspomnieć pewną osobliwość: otóż rozdział „Czerwono-niebieski materac dmuchany” został pierwotnie opublikowany – w nieco innym kształcie i po niemiecku – w „Süddeutsche Zeitung” z 27 lipca 1994 roku, pod tytułem „Die blaurote Luftmatratze”. J.I.

3

I Lato 1958

4

Nieodpowiedni klosz

P

ewnej nocy czteroletnią Ruth Cole, śpiącą na dolnej pryczy piętrowego łóżka, obudziły miłosne odgłosy, dochodzące z sypialni rodziców. Były to dźwięki dotąd całkowicie nieznane Ruth, ale dziewczynka przechodziła niedawno grypę, która zaatakowała jej żołądek, toteż słysząc je, uznała, że matka wymiotuje. Sprawa nie była oczywista nie tylko dlatego, że rodzice Ruth mieli osobne sypialnie – tego lata zajmowali również osobne domy. W domu rodzinnym, gdzie mieszkała Ruth, nocowali na zmianę, a to, które nie było przy niej, przenosiło się do domu wynajętego w pobliżu. Był to jeden z tych absurdalnych układów, jakie przed rozwodem zawierają rozpadające się małżeństwa, kiedy wciąż jeszcze wierzą, że dzieci i majątek można podzielić wielkodusznie i bez wzajemnych oskarżeń. Kiedy Ruth zbudziły dziwne odgłosy, z początku nie wiedziała nawet, czy wymiotuje ojciec, czy może matka – po chwili, choć nie słyszała dotąd nic podobnego, rozpoznała jednak nutę melancholii i tłumionej histerii, pobrzmiewającą często w głosie mamy. Poza tym przypomniała sobie, że dzisiaj miała z nią nocować właśnie matka. Pokój Ruth i sypialnię dzieliła łazienka. Przebiegając przez nią boso, dziewczynka chwyciła ręcznik. (Kiedy chorowała na grypę, ojciec namawiał ją, żeby wymiotowała w ręcznik). Biedna mamusia! – pomyślała Ruth, śpiesząc jej na pomoc. W przyćmionym świetle księżyca i wątlejszym jeszcze, niepewnym świetle nocnej lampki, którą ojciec zainstalował w łazience, Ruth zobaczyła na rozwieszonych na ścianie fotografiach blade twarze swych

5

nieżyjących braci. W całym domu na wszystkich ścianach wisiały fotografie jej nieżyjących braci – choć obaj zmarli, mając po kilkanaście lat, zanim Ruth przyszła na świat (a nawet zanim została poczęta), dziecku wydawało się, że zna tych zaginionych młodzieńców daleko lepiej niż matkę i ojca. Wyższy, o trójkątnej twarzy, nazywał się Thomas. Nawet jako czterolatek, kiedy był w obecnym wieku Ruth, odznaczał się urodą amanta filmowego, będącą połączeniem dostojeństwa i łotrostwa, które w okresie dojrzewania nadawało mu pozorną pewność siebie znacznie starszego mężczyzny. (Thomas był kierowcą skazanego na zagładę samochodu). Młodszy, bojaźliwie wyglądający brat Thomasa, nosił imię Timothy – nawet kiedy był już nastolatkiem, miał wciąż dziecinną twarz i taką minę, jak gdyby coś go właśnie zaskoczyło. Na wielu fotografiach Timothy wyglądał na niezdecydowanego, jak gdyby nieustannie się wahał, czy powtórzyć jakąś niesłychanie trudną sztuczkę, którą Thomas opanował z widomą łatwością. (Ostatecznie okazało się jednak, że to Thomas nie zdołał w dostatecznym stopniu opanować tak stosunkowo prostej umiejętności, jak prowadzenie samochodu). Kiedy Ruth Cole weszła do sypialni rodziców, ujrzała jakiegoś nagiego, młodego mężczyznę, który obejmował od tyłu jej matkę – ściskał piersi kobiety obiema rękami i kopulował z nią na czworakach, jak pies, ale to nie gwałtowność jego ruchów ani wstręt wobec aktu seksualnego spowodowały, że Ruth krzyknęła. Była zaledwie czteroletnim dzieckiem i nie wiedziała, że widzi stosunek płciowy – a w dodatku to, co ów młody człowiek robił z jej matką, nie wydawało się dziewczynce całkiem nieprzyjemne. Właściwie ucieszyła się nawet, widząc, że matka nie wymiotuje. Przyczyną krzyku Ruth nie była także nagość mężczyzny, jako że nagości w rodzinie Cole’ów nigdy nie ukrywano. Ruth krzyknęła po prostu dlatego, że była przekonana, iż młodzieniec jest jednym z jej zmarłych braci. Tak bardzo przypominał pewnego siebie Thomasa, że uwierzyła, iż widzi jego ducha. Krzyk czteroletniego dziecka to przeraźliwy dźwięk. Ruth zdumiała raptowność, z jaką młody kochanek odskoczył od jej matki i ze6

rwał się z łóżka w przypływie gorączkowej paniki, jak gdyby niesiony uderzeniem kuli armatniej. Młodzieniec runął całym ciężarem na stolik, a usiłując zasłonić swoją nagość, chwycił klosz rozbitej lampy nocnej, stojącej koło łóżka. W tej sytuacji wydał się Ruth duchem znacznie mniej groźnym niż w pierwszej chwili, tym bardziej że kiedy przyjrzała mu się nieco bliżej, rozpoznała go. Był to chłopak zajmujący najodleglejszy pokój gościnny, kierowca ojca – chłopak, który, jak mówiła mama, pracuje u tatusia. Raz czy dwa zawiózł nawet Ruth i jej opiekunkę na plażę. Tego lata Ruth miała aż trzy niańki. Wszystkie twierdziły, że chłopak jest bardzo blady, ale matka Ruth powiedziała jej, że są ludzie, którzy najzwyczajniej w świecie nie lubią słońca. Oczywiście dziewczynka nigdy nie widziała kierowcy ojca bez ubrania, była jednak pewna, że chłopak nazywa się Eddie i wcale nie jest duchem. Ale mimo to podniosła krzyk ponownie. Matka Ruth, wciąż na czworakach, miała, jak zwykle, beznamiętną minę. Spojrzała po prostu na córkę z wyrazem zniechęcenia, graniczącym z rozpaczą. Zanim Ruth zdążyła krzyknąć po raz trzeci, jej matka powiedziała: – Nie wrzeszcz tak, kochanie. To tylko Eddie i ja. Wracaj do łóżka. Ruth Cole zastosowała się do tego polecenia, raz jeszcze mijając po drodze fotografie braci, bardziej teraz przypominających duchy niż upadły duch kochanka jej matki. Gdy Eddie usiłował zasłonić się kloszem, nie zwrócił uwagi na fakt, że abażur jest otwarty z obu końców, toteż uraczył Ruth widokiem swojego kurczącego się penisa. Dziewczynka miała wówczas tylko cztery lata, była więc za młoda, żeby w najdrobniejszych szczegółach zapamiętać Eddiego albo jego członek, ale Eddie zapamiętał Ruth. Trzydzieści sześć lat później, kiedy on skończy pięćdziesiąt dwa lata, a ona czterdzieści, ów nieszczęsny młodzieniec zakocha się w Ruth Cole. Co prawda, nawet wtedy nie będzie żałował, że pieprzył kiedyś jej matkę. Ale to już, niestety, sprawa Eddiego – a to jest historia Ruth. Ruth Cole nie dlatego została pisarką, że rodzice poczęli ją w nadziei, iż urodzi im się trzeci syn – źródłem jej wyobraźni było raczej 7

to, że wychowała się w domu, w którym fotografie zmarłych braci stanowiły silniejszą obecność niż „obecność”, którą Ruth dostrzegała w matce lub ojcu, a także i to, że kiedy matka porzuciła ją i ojca (zabierając ze sobą niemal wszystkie fotografie utraconych synów), Ruth często zastanawiała się, dlaczego ojciec pozostawił w ścianach nagie haczyki po zdjęciach. Po części stała się pisarką właśnie przez te haczyki, ponieważ jeszcze wiele lat po odejściu matki usiłowała przypomnieć sobie, na którym haczyku wisiało dane zdjęcie. Nie mogąc w zadowalającym stopniu odtworzyć w pamięci fotografii nieżyjących braci, Ruth zaczęła wymyślać wszystkie uchwycone na zdjęciach chwile z ich krótkiego życia, którego nie znała. To, że Thomas i Timothy zginęli jeszcze przed jej urodzeniem, stanowiło drugi powód, dla którego Ruth Cole została pisarką – odkąd sięgała pamięcią, musiała ich sobie zawsze wyobrażać. Jak czasem wychodzi na jaw po wypadkach drogowych z udziałem nastolatków, okazało się, że obaj zabici to „porządni chłopcy” i nie spożywali alkoholu. Ale, ku wiecznej udręce rodziców, najgorsze było to, że Thomas i Timothy znaleźli się na przednich siedzeniach tego akurat samochodu w tym właśnie czasie i miejscu wskutek absolutnie możliwej do uniknięcia kłótni pomiędzy matką a ojcem. Nieszczęśliwi rodzice już przez całe życie powracali wciąż do tragicznych skutków tamtej trywialnej sprzeczki. Ruth dowiedziała się po latach, że została poczęta w akcie wynikającym z zacnych intencji, ale pozbawionym namiętności. Jej rodzice mylili się całkowicie, sądząc, że utraconych synów może im ktoś zastąpić, a ponadto ani razu nie przyszło im do głowy, że dziecko, które będzie dźwigać ciężar ich nierealnych nadziei, może przecież urodzić się dziewczynką. Fakt, że Ruth Cole dorosła i stała się powszechnie uznaną powieściopisarką, będącą zarazem (co się rzadko zdarza) autorką sprzedawanych na całym świecie bestsellerów, nie jest tak zadziwiający, jak fakt, że w ogóle udało jej się dorosnąć. Uczucia jej matki pochłaniali w większości dwaj przystojni młodzieńcy z fotografii. Ale Ruth lepiej znosiła niechęć ze strony matki niż życie w cieniu chłodu, jakim darzyli się rodzice.

8

Ted Cole, autor i ilustrator doskonale sprzedających się książek dla dzieci, był przystojnym mężczyzną, któremu rysowanie i pisanie szło znacznie lepiej niż wypełnianie codziennych ojcowskich obowiązków. Dopóki Ruth nie skończyła czterech i pół roku, Ted Cole, choć nie był wiecznie pijany, z pewnością pił za często i za dużo. Jest również prawdą, że choć nie był kobieciarzem przez dwadzieścia cztery godziny na dobę, to nie było także nigdy takiej chwili, w której nie czułby się kobieciarzem choć trochę. (Zgoda, oznaczało to, że z kobietami postępował bardziej nieodpowiedzialnie niż z dziećmi). W pewnym sensie pisarzem dla dzieci Ted został wskutek porażki. Jego debiutem pisarskim była przeceniona powieść dla dorosłych, należąca bezdyskusyjnie do tak zwanych książek literackich. O dwóch następnych powieściach nie warto nawet wspominać – wystarczy zauważyć, że nikt, a w szczególności wydawca Teda Cole’a, nie wyraził większego zainteresowania jego czwartą książką, która zresztą w ogóle nie powstała. Wtedy Ted napisał pierwszą książkę dla dzieci. Nosiła tytuł „Mysz w ścianie” i niewiele brakowało, by nie została nigdy opublikowana. Na pierwszy rzut oka wyglądała na jedną z tych dziecięcych książek, których wartość rodzicom wydaje się wątpliwa, a które dzieciom zapadają w pamięć tylko dlatego, że dzieci dobrze pamiętają strach. W każdym razie „Mysz w ścianie” przeraziła Thomasa i Timothy’ego, kiedy Ted opowiedział im ją po raz pierwszy, a gdy opowiadał tę historię Ruth, „Mysz” zdążyła już nastraszyć dziewięć albo dziesięć milionów dzieci na całym świecie, i to w przeszło trzydziestu językach. Tak jak jej zmarli bracia, Ruth wychowała się na opowiadaniach ojca. Były to te same historie, które Ted Cole opowiadał Thomasowi i Timothy’emu. Kiedy po raz pierwszy przeczytała je w książce, poczuła, że zostały naruszone jej dobra osobiste. Wyobrażała sobie bowiem, że ojciec wymyśla te historie wyłącznie dla niej. Później zastanawiała się często, czy jej braciom również wydawało się, że publikacja opowiadań ojca stanowi naruszenie ich dóbr osobistych. Co do matki Ruth, to Marion Cole była piękną kobietą – a także dobrą matką, przynajmniej dopóki Ruth nie przyszła na świat. Do śmierci swoich ukochanych synów pozostawała również wierną i lojalną żoną, pomimo niezliczonych zdrad ze strony męża. Jednak po wypadku, któ-

9

ry odebrał jej chłopców, stała się zupełnie inną kobietą, wyobcowaną i zimną. Ze względu na obojętność Marion wobec niej, Ruth było stosunkowo łatwo odtrącić matkę. Trudniej przyszło córce dostrzec wady Teda, toteż ich odkrycie zabrało Ruth o wiele więcej czasu, a wtedy i tak było już za późno, by mogła całkowicie zwrócić się przeciwko ojcu. Ted ją oczarował – do pewnego czasu potrafił oczarować właściwie każdego, Marion natomiast nigdy nie zdołała oczarować nikogo. Biedna Marion nie próbowała zresztą nikogo oczarowywać, nawet swej jedynej córki. A jednak można było się zakochać w Marion Cole. W tym właśnie miejscu w naszą opowieść wkracza Eddie, pechowy młodzieniec z nieodpowiednim kloszem. Pokochał Marion – i nigdy nie miał przestać jej kochać. Oczywiście gdyby od początku wiedział, że kiedyś zakocha się w Ruth, być może zastanowiłby się dwa razy, nim się zakochał w jej matce. Ale chyba nie. Eddie stracił kontrolę nad sobą.

10

Wakacyjna praca

N

azywał się Edward O’Hare. Latem 1958 roku skończył szesnaście lat i uzyskał prawo jazdy, którego posiadanie było warunkiem podjęcia przez niego pierwszej w jego życiu pracy w czasie wakacji. Ale Eddie O’Hare nie wiedział jeszcze wówczas, że w rzeczywistości będzie pracował na posadzie kochanka Marion Cole – Ted zatrudnił go wyłącznie w tym celu, a skutki owej decyzji odczuwali wszyscy przez całe życie. Eddie słyszał o tragedii w rodzinie Cole’ów, ale jak większość nastolatków, jedynie sporadycznie przysłuchiwał się rozmowom dorosłych – znacznie rzadziej, niż kiedy był jeszcze małym dzieckiem. Ukończył niedawno drugi rok nauki w Akademii Philipsa w Exeter, gdzie jego ojciec uczył angielskiego – to właśnie dzięki znajomym ojca z Exeter Eddie dostał pracę na wakacje. Jego ojciec wierzył żarliwie w znajomości z Exeter. Stary pan O’Hare też skończył kiedyś tę szkołę, a później został w niej nauczycielem i odtąd nigdy nie wyjeżdżał na urlop bez sfatygowanego już nieco egzemplarza księgi adresowej absolwentów Exeter. Porównywał byłych uczniów swojej szkoły do chorążych, na których przez całe życie ciąży wielka odpowiedzialność, jako że exeteriańczycy mieli zawsze darzyć się wzajemnym zaufaniem i okazywać sobie pomoc, jeśli tylko było to możliwe. Z punktu widzenia szkoły Cole’owie zrobili już dla Exeter bardzo wiele. Ich zmarli synowie byli za życia dobrymi i lubianymi w szkole uczniami. Pomimo rozpaczy po śmierci chłopców, a raczej w jej konsekwencji, Ted i Marion ufundowali w Exeter coroczny, gościnny wykład z literatury angielskiej – przedmiotu, w którym celowali Thomas 11

i Timothy. „Miętus” O’Hare, bo pod takim przezwiskiem niezliczone pokolenia uczniów znały ojca Eddiego, był uzależniony od pastylek miętowych, które z lubością ssał, czytając głośno na lekcjach – uwielbiał cytować swoje ulubione fragmenty z książek, które kazał czytać uczniom. Tak zwane wykłady imienia Thomasa i Timothy’ego Cole’ów były pomysłem Miętusa O’Hare’a. Gdy zatem Eddie wyznał ojcu, że jeśli ma pracować podczas wakacji, to najbardziej chciałby zostać sekretarzem jakiegoś pisarza (młody O’Hare od dawna prowadził dziennik, niedawno zaś napisał także kilka opowiadań), Miętus bez wahania sięgnął po księgę adresową absolwentów Exeter. Naturalnie wśród dawnych uczniów tej szkoły było znacznie więcej pisarzy niż Ted Cole (choć Thomas i Timothy wstąpili do szkoły w Exeter, ponieważ Ted był jednym z jej absolwentów), ale Miętus O’Hare, który zaledwie cztery lata wcześniej zdołał namówić Cole’a, by rozstał się z kwotą osiemdziesięciu dwóch tysięcy dolarów, wiedział, że i tym razem nie będzie go trudno przekonać. – Nie musisz mu dużo płacić – powiedział Miętus Tedowi w rozmowie telefonicznej. – Chłopak może przepisywać twoje utwory na maszynie, odpowiadać na listy, pracować jako goniec, co tylko chcesz. Chodzi mi głównie o to, by zdobył doświadczenie. Skoro pragnie zostać pisarzem, niech zobaczy, jak pracuje pisarz. Ted poprowadził rozmowę dyplomatycznie, ale uprzejmie – poza tym był pijany. Miał własne przezwisko na Miętusa O’Hare’a – nazywał go Nachalnikiem. Mógł się spodziewać po Nachalniku, że wspomni, na której stronie w PEAN-ie z 1957 roku znajdują się zdjęcia Eddiego. (PEAN to nazwa księgi pamiątkowej studentów Exeter). Przez kilka lat po śmierci Thomasa i Timothy’ego Marion prosiła, żeby szkoła przysyłała jej księgi pamiątkowe. Thomas, gdyby żył, ukończyłby naukę w roku 1954, a Timothy w 1956. Jednak choć lata, kiedy chłopcy mieli ukończyć szkołę, dawno już minęły, księgi pamiątkowe przychodziły nadal każdego roku, a to za sprawą Miętusa O’Hare’a, który wysyłał je niejako automatycznie, sądząc, że w ten sposób oszczędza Marion dodatkowych cierpień, ponieważ dzięki niemu nie musi już prosić o przesyłki. Pani Cole lojalnie przeglądała kolejne księgi, zwracając zwykle szczególną uwagę na chłopców, którzy zdradzali choćby 12

najmniejsze podobieństwo do Thomasa albo Timothy’ego, ale przestała pokazywać je Tedowi, gdy przyszła na świat Ruth. Na fotografii zamieszczonej w PEAN-ie z 1957 roku Eddie O’Hare siedzi w pierwszym rzędzie Towarzystwa Dyskusyjnego uczniów drugiej klasy. Ubrany w ciemnoszare, flanelowe spodnie, tweedową marynarkę i szkolny krawat w paski, nie zwróciłby zapewne niczyjej uwagi, gdyby nie przykuwająca szczerość wyrazu jego twarzy i pełen powagi wyraz przeczucia przyszłych strapień, malujący się w wielkich, ciemnych oczach chłopaka. Eddie był na tym zdjęciu o dwa lata młodszy niż Thomas w dniu swojej śmierci, jako że Eddie był rówieśnikiem Timothy’ego. Bardziej jednak przypominał Thomasa – jeszcze większe podobieństwo do starszego z braci zdradzał na fotografii Klubu Turystycznego, gdzie można było zauważyć, że odznacza się czystszą cerą i większą pewnością siebie od pozostałych chłopców, charakteryzujących się, jak uważał Ted Cole, wyłącznie niezłomnym zainteresowaniem turystyką. W księdze pamiątkowej Exeter z 1957 roku Eddie figurował jeszcze na dwóch fotografiach, przedstawiających dwie uczelniane drużyny sportowe – przełajowców i lekkoatletów. Chudość Eddiego zdradzała, że chłopak biegał raczej dlatego, że był nerwowy, a nie dla przyjemności, toteż można było sądzić, iż jego zainteresowania sportowe ograniczają się wyłącznie do biegania. Ted Cole pokazał żonie zdjęcia młodego Edwarda O’Hare’a z udaną obojętnością. – Nie uważasz, że chłopak jest bardzo podobny do Thomasa? – zapytał. Marion widziała już te fotografie. Bardzo uważnie przyglądała się zdjęciom we wszystkich księgach pamiątkowych Exeter. – Tak, istnieje między nimi pewne podobieństwo – odparła. – A czemu o niego pytasz? Kto to jest? – Ktoś, kto szuka pracy na wakacje – odpowiedział Ted. – U nas? – No, w zasadzie u mnie – oświadczył Ted. – Chłopak chce być pisarzem. – A co miałby robić u ciebie? – zapytała Marion. 13

– Sądzę, że chodzi mu głównie o nabranie doświadczenia – powiedział Ted. – Skoro chce zostać pisarzem, powinien zobaczyć, jak pracuje pisarz. Marion, która sama żywiła ambicje pisarskie, wiedziała, że jej mąż pracuje bardzo niewiele. – Ale co konkretnie będzie robił? – zapytała. – Hmm... – Ted miał zwyczaj urywać swoje wypowiedzi i refleksje, nie dopowiadać ich, choć nieuchwytność jego myśli bywała zarówno zamierzona, jak i nieświadoma. Kiedy oddzwonił do Miętusa O’Hare’a, żeby zaproponować pracę jego synowi, zapytał na wstępie, czy Eddie ma prawo jazdy. Ted został już po raz drugi ukarany za jazdę po pijanemu i latem 1958 roku sąd odebrał mu prawo jazdy. A planował nie tylko rozwód z Marion – miał też nadzieję, że tego lata zaczną z żoną życie w separacji, na próbę, jak to się mówi. Ale jeśli miał wynająć dla siebie dom gdzieś w okolicy, a jednocześnie dzielić z Marion rodzinną posiadłość (i opiekę nad Ruth), ktoś musiał wozić go z jednego domu do drugiego. „Oczywiście, że ma!” – powiedział Tedowi Miętus. W ten sposób los chłopca został przypieczętowany. A odpowiedź na pytanie żony, jak miałaby wyglądać praca Eddiego O’Hare’a, Ted pozostawił w podobnej sytuacji jak wiele innych spraw, czyli w mglistym zawieszeniu – i opuścił Marion, siedzącą z księgą pamiątkową na kolanach. Często tak robił. Nie mógł nie zauważyć, że uwagę żony przykuła najbardziej fotografia Eddiego w stroju lekkoatletycznym. Długim różowym paznokciem palca wskazującego Marion wodziła wokół nagich ramion chłopca. Czyniła to nieświadomie, ale w niezwykłym skupieniu. Ted zastanawiał się, kto lepiej zdaje sobie sprawę z jej narastającej obsesji na tle chłopców przypominających Thomasa lub Timothy’ego – on czy nieszczęsna Marion, która przecież jak dotąd z żadnym z tych chłopców nie spała. Miała pójść do łóżka tylko z Eddiem.

14

Odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów

E

ddie O’Hare nie zwracał większej uwagi na często toczące się w środowisku szkolnym dyskusje, jak Cole’owie „radzą sobie” z tragiczną śmiercią synów. Jeszcze pięć lat po wypadku podobne rozmowy stanowiły fundament uroczystych obiadów dla pedagogów, wydawanych przez Miętusa O’Hare’a i jego żądną plotek żonę. Matka Eddiego miała na imię Dorothy, ale wszyscy, z wyjątkiem jego ojca, który unikał stosowania przydomków, nazywali ją „Kropką”. Eddie nie interesował się plotkami. Był za to niezłym uczniem – toteż przygotowując się do podjęcia pracy wakacyjnej jako sekretarz pisarza, uczył się rzeczy, które, jego zdaniem, były w tej sytuacji znacznie ważniejsze niż wkuwanie na pamięć reportaży, jakie ukazały się w środkach masowego przekazu na temat tragedii Cole’ów. O ile Eddie przegapił nowiny głoszące, że Cole’om urodziło się kolejne dziecko, nie uszły one uwagi Miętusa i Kropki O’Hare’ów – to, że sam Ted Cole był absolwentem Exeter (rocznik 1931), a obaj jego synowie byli uczniami tej szkoły w dniu swojej śmierci, wystarczyło, żeby na zawsze zapewnić wszystkim Cole’om exeteriańskie znajomości. Co więcej,Ted Cole był sławnym exeteriańczykiem, a starszym O’Hare’om, choć nie Eddiemu, sława wyraźnie imponowała. Fakt, że Ted Cole cieszył się opinią jednego z najgłośniejszych w Ameryce pisarzy literatury dziecięcej, wzbudził zainteresowanie mediów jego tragedią rodzinną pod pewnym szczególnym kątem. Jak znany autor i ilustrator książek dla dzieci „radzi sobie” ze śmiercią swoich 15

własnych synów? Informacjom, zawierającym pierwiastek osobisty, nieodmiennie towarzyszy plotka. Spośród członków wszystkich rodzin nauczycielskich w Exeter Eddie O’Hare był zapewne jedyną osobą, która nie zwracała na plotki większej uwagi. A już z pewnością tylko on jeden z całej społeczności szkolnej przeczytał wszystko, co napisał Ted Cole. Większość dzieci z pokolenia Eddiego – i połowa z następnego oraz poprzedniego pokolenia – czytała „Mysz w ścianie”, a raczej (co bardziej prawdopodobne) czytali im tę książkę dorośli, kiedy dzieci jeszcze nie umiały czytać. Większość nauczycieli i uczniów Exeter znała również niektóre inne utwory dziecięce pióra Teda Cole’a. Ale nikt poza Eddiem nie czytał trzech wczesnych powieści Teda: po pierwsze, ich nakłady były już wyczerpane, a po drugie, nie były to dobre książki. Jednak jako lojalny exeteriańczyk Ted Cole podarował bibliotece w Exeter pierwsze wydania wszystkich swoich dzieł i oryginały wszystkich rękopisów. Eddie nauczyłby się jeszcze więcej, słuchając plotek i pogłosek – „więcej” w tym sensie, że gdyby dał posłuch plotkom, zdołałby się lepiej przygotować na trudy swojej pierwszej wakacyjnej pracy. Ale apetyt, z jakim oddawał się lekturze, stanowił świadectwo zapału, z którym chłopak sposobił się do pracy jako sekretarz pisarza. Nie wiedział jeszcze, że Ted Cole staje się powoli byłym pisarzem. Trzeba powiedzieć prawdę, że Ted zawsze odczuwał chroniczny pociąg do młodszych od siebie kobiet. Marion wyszła za niego, mając zaledwie siedemnaście lat, a była już w ciąży z Thomasem. Ted miał wówczas lat dwadzieścia trzy. Problem polegał na tym, że Marion przybywało lat, a chociaż miała zawsze pozostać o sześć lat młodsza od męża, zainteresowanie Teda młodszymi kobietami wcale nie osłabło. Tęsknota za niewinnością, nawiedzająca myśli podstarzałego mężczyzny, to zagadnienie, z którym szesnastoletni Eddie O’Hare stykał się dotąd jedynie w literaturze – przy czym żenująco autobiograficzne powieści Teda Cole’a nie należały ani do pierwszych, ani do najlepszych książek, jakie Eddie czytał na ten temat. Ale krytyczna ocena pisarstwa Teda nie osłabiła w niczym chęci chłopaka, by zostać jego sekretarzem. Można przecież nauczyć się sztuki czy rzemiosła także od kogoś, kto 16

nie jest mistrzem w swoim fachu. W końcu w Exeter Eddie nauczył się bardzo wiele od najrozmaitszych nauczycieli, z których większość była zresztą znakomita. Tylko nieliczni prowadzili równie nudne zajęcia, jak ojciec Eddiego, który przeczuwał, że Miętus wyróżniałby się jako miernota nawet w niedobrej szkole, a co dopiero w Exeter. Jako ktoś, kto wychował się praktycznie na terenie szkoły i przebywał niemal cały czas w miejscowym otoczeniu, Eddie O’Hare wiedział, że można się dużo nauczyć od starszych, pracowitych ludzi, którzy wyznają ponadto pewne określone normy i zasady – nie wiedział jednak, że Ted Cole od dawna nie jest już pisarzem pracowitym, a resztki jego wątpliwych „zasad” moralnych zniszczył nieznośny rozkład małżeństwa z Marion i śmierć synów, z którą nie potrafił się pogodzić. Książki dla dzieci autorstwa Teda Cole’a wzbudzały w Eddiem większe zainteresowanie intelektualne, psychologiczne, a nawet emocjonalne, niż jego powieści. Snucie ostrzegawczych historyjek dla dzieci przychodziło mu z naturalną łatwością. Umiał wyobrazić sobie i wyrażać dziecięce obawy i lęki i potrafił sprawiać dzieciom przyjemność. Gdyby Thomas i Timothy żyli i wkroczyli w wiek dojrzały, niewątpliwie byliby rozczarowani swoim ojcem. Podobnie jak Ruth Cole, która rozczarowała się do Teda już jako dorosła kobieta; bo gdy była dzieckiem, uwielbiała go. Mając szesnaście lat, Eddie O’Hare zawisł niejako między dzieciństwem a dojrzałością. Uważał, że nie istnieje lepszy początek żadnej opowieści niż pierwsze zdanie „Myszy w ścianie”: „Tom się obudził, ale Tim nie”. Ruth Cole, która okazała się pod każdym względem lepsza w rzemiośle literackim od ojca, przez całe swoje pisarskie życie zazdrościła mu zawsze tego zdania. Nigdy nie zapomniała chwili, kiedy usłyszała je po raz pierwszy, a było to na długo przedtem, nim dowiedziała się, że jest to pierwsze zdanie pewnej słynnej książki. Zdarzyło się to w lecie 1958 roku, kiedy Ruth była już czteroletnią dziewczynką, ale jeszcze zanim Eddie zamieszkał w domu Cole’ów. Tym razem Ruth nie obudziły odgłosy miłości, lecz pewien dźwięk, który przeniosła ze swego snu na jawę. Dziewczynce śniło się, że jej łóżko drży – kiedy się obudziła, okazało się, że to ona drży, i pewnie dlatego myślała, że trzęsie się także łóżko. Ale, oprzytomniawszy już 17

zupełnie, dziewczynka przez sekundę, a może nieco dłużej, słyszała wciąż dźwięk, który pochodził z jej snu. Po chwili odgłos nieoczekiwanie ucichł. Był to odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów. „Tatusiu!” – wyszeptała Ruth. Przypomniała sobie, że tego dnia miał z nią nocować ojciec, ale jej szept był tak cichy, że sama nie słyszała własnego głosu. Poza tym Ted Cole sypiał twardo jak kamień. Podobnie jak większość ludzi nadużywających alkoholu, Ted nie tyle zasypiał, ile tracił przytomność, i pozostawał w tym stanie przynajmniej do czwartej albo piątej rano, kiedy odzyskiwał świadomość i nie mógł ponownie zasnąć. Ruth wyślizgnęła się z łóżka i na paluszkach podreptała przez główną łazienkę do sypialni, gdzie leżał jej ojciec, cuchnący whisky albo dżinem – tak mocno, jak benzyną i olejem silnikowym może cuchnąć samochód w zamkniętym garażu. – Tatusiu! – powtórzyła Ruth. – Coś mi się przyśniło. Słyszałam jakiś dźwięk. – Jaki dźwięk, Ruthie? – zapytał Ted. Nie poruszył się jeszcze, ale nie spał. – Dostał się do domu – powiedziała Ruth. – Dźwięk dostał się do domu? – Jest w domu, ale próbuje być cicho – wyjaśniła Ruth. – Więc chodźmy go poszukać – rzekł jej ojciec. – Dźwięk, który próbuje być cicho... A to ciekawe. Ted z córką na rękach szedł długim korytarzem, mieszczącym się na pierwszym piętrze domu. Wisiało w nim więcej fotografii Thomasa i Timothy’ego niż w jakimkolwiek innym pomieszczeniu, a kiedy Ted zapalił światło, zmarli bracia Ruth zdawali się błagać ją, żeby raczyła zwrócić na nich uwagę – dwa szeregi książąt, starających się o względy księżniczki. – Gdzie jesteś, dźwięku? – zawołał Ted. – Poszukajmy go w pokojach gościnnych – powiedziała Ruth. Ojciec zaniósł ją do pokojów dla gości. Szli najpierw innym, krótszym korytarzem, też obwieszonym fotografiami, a potem wchodzili kolejno do trzech sypialni gościnnych i dwóch gościnnych łazienek.

18

Tutaj także wisiały fotografie. Zapalili wszystkie światła, zaglądali do szaf i za zasłony pryszniców. – Wychodź, dźwięku! – zakomenderował Ted. – Wychodź, dźwięku! – zawtórowała mu Ruth. – Może jest na dole? – zasugerował ojciec. – Nie, był tu z nami, na piętrze – oświadczyła Ruth. – W takim razie myślę, że już sobie poszedł – oświadczył Ted. – A jak on brzmiał? – To był taki odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów. Ted postawił córkę na jednym z gościnnych łóżek, po czym sięgnął po notes i długopis, leżące na nocnym stoliku. To, co powiedziała Ruth, spodobało mu się do tego stopnia, że postanowił zanotować jej słowa. Nie miał na sobie piżamy, nie miał więc kieszeni, gdzie mógłby schować kartkę, którą trzymał na razie w zębach, wziąwszy znów Ruth na ręce. Dziewczynka, jak zwykle, wyraziła jedynie przelotne zainteresowanie jego nagością. – Masz śmieszny członek – powiedziała. – Owszem, mój członek jest śmieszny – zgodził się jej ojciec. Zawsze tak mówił. Tym razem, ponieważ trzymał w zębach kartkę papieru, niedbałość tego stwierdzenia zabrzmiała jeszcze bardziej niedbale niż zwykle. – Gdzie podział się ten dźwięk? – zapytała Ruth. Ojciec poniósł ją znów przez gościnne sypialnie i łazienki, gasząc po drodze światła, ale w drugiej łazience przystanął tak raptownie, że Ruth pomyślała, iż to Thomas albo Timothy, albo może obaj jednocześnie, wyciągnęli ręce z fotografii i chwycili Teda. – Opowiem ci historię pewnego odgłosu – powiedział ojciec Ruth, szeleszcząc trzymaną w zębach kartką papieru, i przysiadł na brzegu wanny, tuląc wciąż córkę w ramionach. Na zdjęciu, które przykuło jego uwagę, Thomas miał cztery lata, czyli tyle, ile miała wtedy Ruth. Fotografia była nieudolnie upozowana: Thomas siedział na wielkiej kanapie, obitej kwiecistą tapicerką o skomplikowanym wzorze, a botaniczna obfitość jej motywów chyba zupełnie

19

oszołomiła dwuletniego Timothy’ego, którego Thomas trzymał niemal siłą na kolanach. Zdjęcie zostało zrobione w 1940 roku, dwa lata przed narodzinami Eddiego O’Hare’a. – Pewnej nocy, Ruthie, kiedy Thomas miał tyle lat, co ty, a Timothy był jeszcze w pieluszkach, Thomas usłyszał jakiś dźwięk – zaczął Ted. Ruth na zawsze zapamiętała moment, w którym ojciec wyjął trzymaną w ustach kartkę. – Czy obaj się obudzili? – zapytała, wpatrując się w fotografię. I właśnie to pytanie uruchomiło ową pamiętną opowieść: Ted Cole znał już jej treść na pamięć, począwszy od pierwszej linijki. – Tom się obudził, ale Tim nie. Ruth zadrżała w ojcowskich ramionach. Nawet gdy była już dorosłą kobietą i sławną pisarką, przebiegał ją dreszcz, kiedy słyszała albo wypowiadała to zdanie. „Tom się obudził, ale Tim nie. Było to w środku nocy. – Słyszałeś? – zapytał Tom brata. Ale Tim miał dopiero dwa latka. Nawet kiedy nie spał, nie był zbyt rozmowny. Więc Tom obudził ojca i spytał: – Słyszałeś ten dźwięk? – Jaki dźwięk? – zainteresował się ojciec. – Zdaje mi się, że to potwór, który nie ma ani rąk, ani nóg, ale usiłuje się poruszać – odpowiedział Tom. – Jak mógłby się poruszać, skoro nie ma ramion ani nóg? – zapytał znów ojciec. – Wije się – odpowiedział Tom. – Ślizga się na futrze. – Ach, więc ten potwór ma futro? – I ciągnie zębami sam siebie – powiedział Tom. – A zatem potwór ma również zęby! – zawołał ojciec. – Przecież ci mówiłem, że to potwór! – odpowiedział Tom. – A jak dokładnie brzmiał dźwięk, który cię zbudził? – zapytał ojciec. – Tak jak gdyby jedna z sukienek mamy ożyła w szafie i próbowała zsunąć się z wieszaka – odpowiedział Tom. 20

Od tej chwili przez resztę życia Ruth Cole bała się szaf. Nie mogła zasnąć, jeśli w pokoju stała szafa z otwartymi drzwiami, i nie lubiła patrzeć na wiszące w niej sukienki. Po prostu nie cierpiała sukienek, i tyle. I nigdy nie otwierała szafy, jeśli w pokoju było ciemno, bała się bowiem, że jakaś sukienka może ją wciągnąć do środka. „Wrócimy do pokoju i zobaczymy, czy uda nam się usłyszeć ten dźwięk – powiedział ojciec Toma. A w pokoju spał jeszcze ciągle Tim, który nie słyszał tego dziwnego odgłosu, co brzmiał tak, jak gdyby ktoś wyciągał gwoździe z desek podłogowych pod łóżkiem albo jak gdyby pies próbował otworzyć drzwi. Morda psa była wilgotna, więc nie mógł dobrze chwycić paszczą klamki, ale nie zaprzestawał wysiłków i Tom pomyślał, że psu w końcu uda się wejść do pokoju. Był to taki dźwięk, jak gdyby jakiś duch rozrzucał na strychu orzeszki, które zwędził z kuchni”. Kiedy Ruth słuchała tej historii po raz pierwszy, przerwała w tym miejscu ojcu, żeby go zapytać, co to jest strych. – To taki wielki pokój na górze, nad wszystkimi sypialniami – wyjaśnił Ted. Niepojęte istnienie podobnego pomieszczenia przeraziło Ruth – w domu, w którym się wychowywała, niczego takiego nie było. „O, znowu go słyszę! – szepnął Tom do ojca. – A ty słyszałeś? Tym razem Tim się obudził. Był to taki dźwięk, jak gdyby coś, co tkwiło w zagłówku łóżka, wyjadało albo wyżerało drewno, żeby wydostać się na zewnątrz”. W tym miejscu Ruth znowu przerwała ojcu: jej piętrowe łóżko nie miało zagłówka, a poza tym nie wiedziała, co to znaczy „wyżerać”. Ojciec udzielił jej odpowiednich wyjaśnień. „Tomowi wydawało się, że jest to z całą pewnością odgłos, wydawany przez beznogiego i bezrękiego potwora, wlokącego po ziemi swoje ciało, obleczone grubym, wilgotnym futrem. – To potwór! – zawołał Tom. – To tylko mysz chrobocząca w ścianie – powiedział jego ojciec. Tim wrzasnął przeraźliwie. Nie wiedział, co to jest mysz, a przerażała go myśl o czymś, co jest pokryte grubym, mokrym futrem, pozbawione nóg, rąk i pełza w ścianie. A poza tym jak coś takiego mogło się tam znaleźć? 21

Ale Tom spytał ojca: – Więc to tylko mysz? Ojciec uderzył dłonią w ścianę i wszyscy słuchali, jak mysz ucieka w popłochu. – Jeżeli znowu wróci – powiedział do Toma i Tima – po prostu uderzcie w ścianę. – Mysz w ścianie – powiedział Tom. – To była tylko mysz! Szybko zasnął, jego ojciec wrócił do łóżka i też zasnął, ale Tim przez całą noc nie zmrużył oka, ponieważ nie wiedział, co to jest mysz, i nie chciał spać, kiedy powróci to coś, co pełza w ścianie. Za każdym razem, gdy wydawało mu się, że słyszy chrobocząca w ścianie mysz, uderzał ręką w ścianę i mysz pierzchała w popłochu, wlokąc swe grube, wilgotne futro i ciało, pozbawione ramion i nóg”. – I tak... – powiedział ojciec Ruth, ponieważ w ten sposób kończył wszystkie opowieści. – I tak... – Ruth powtórzyła na głos razem z nim – ...tak kończy się ta historia. Kiedy ojciec wstawał, Ruth usłyszała, że trzeszczą mu stawy w kolanach. Patrzyła, jak bierze znów w zęby przyniesioną z sypialni kartkę. A potem Ted zgasił światło w gościnnej łazience, w której już niedługo Eddie O’Hare miał spędzać absurdalnie dużo czasu – brał na przykład prysznic tak długo, dopóki nie wyczerpała się gorąca woda w bojlerze, albo robił coś innego, co robią często nastoletni chłopcy. Ojciec Ruth zgasił też światło w długim i krótszym korytarzu na piętrze, gdzie fotografie Thomasa i Timothy’ego wisiały w równiutkich szeregach. Szczególnie tego lata Ruth wydawało się, że w całym domu jest mnóstwo fotografii Thomasa i Timothy’ego w wieku czterech lat. Później snuła nawet przypuszczenia, że jej matka najbardziej lubi dzieci czteroletnie, i zastanawiała się, czy nie dlatego porzuciła ją pod koniec roku, w którym Ruth skończyła cztery lata. Kiedy ojciec zapakował ją znów do piętrowego łóżka, Ruth zapytała: – Czy w naszym domu są myszy? – Nie, Ruthie – odpowiedział Ted. – W tych ścianach nic nie pełza.

22

Ale Ruth nie zasnęła, kiedy ojciec pocałował ją na dobranoc, i chociaż dźwięk, który przywędrował z nią ze snu na jawę, już więcej nie powrócił – przynajmniej nie tej nocy – Ruth dobrze wiedziała, że w ścianie jednak coś jest. Jej zmarli bracia rezydowali nie tylko na fotografiach. Poruszali się po całym domu, a ich obecność można było wykryć na wiele niesamowitych sposobów. Jeszcze zanim dobiegł ją dźwięk maszyny do pisania, Ruth domyśliła się, że ojciec nie śpi i nie wrócił do łóżka. Najpierw usłyszała, jak szoruje zęby, a potem, że się ubiera – chrzęst zamka błyskawicznego, stukot butów. – Tatusiu! – zawołała. – Tak, Ruthie? – Chcę się napić wody. Wcale nie chciała pić, ale intrygowało ją, że ojciec zawsze pozwala wodzie spłynąć, dopóki nie zrobi się zimna, jej matka natomiast pije wodę lecącą z kranu od razu po odkręceniu – taka woda jest ciepła i ma posmak rur. – Nie pij za dużo, bo będzie ci się chciało siusiu – powtarzał ojciec, ale matka pozwalała Ruth pić, ile tylko chciała, a czasem nie pilnowała jej nawet, gdy piła. Dziewczynka oddała ojcu filiżankę i poprosiła: – Opowiedz mi o Thomasie i Timothym. Ted westchnął. Od mniej więcej pół roku jego córka zdradzała niepohamowane zainteresowanie śmiercią, czemu zresztą trudno było się dziwić. Odróżniała na fotografiach Thomasa od Timothy’ego, odkąd skończyła trzy lata. Tylko czasami myliła ich na zdjęciach, na których byli w wieku niemowlęcym. Ojciec i matka opowiadali jej również, jak powstawały kolejne fotografie – tę zrobiła mamusia, a tę tatuś, wtedy płakał Thomas, a wtedy Timothy. Jednak fakt, że chłopcy nie żyją, Ruth usiłowała pojąć dopiero od niedawna. – Opowiedz mi coś o nich – powtórzyła. – Czy oni umarli? – Tak, Ruthie. – To znaczy, że się popsuli? – zapytała Ruth. – Hmm... No tak, popsuły się ich ciała – odparł Ted. 23

– I leżą pod ziemią? – Ich ciała leżą pod ziemią, tak. – Ale oni niezupełnie zniknęli? – zapytała Ruth. – Nie... i nie znikną, dopóki o nich pamiętamy. Nie zniknęli ani z naszych serc, ani z naszych myśli. – Więc są jakby w nas? – Hmm. – Ojciec urwał, ale jeśli chodzi o odpowiedzi na te pytania, to Ruth i tak uzyskała ich więcej, niż gdyby pytała matkę, która nigdy nie chciała rozmawiać o śmierci. Ted i Marion nie byli religijni, nie mogli zatem uciec się do podania dziecku szczegółów, niezbędnych dla zrozumienia koncepcji raju, choć każde z rodziców z osobna, prowadząc z Ruth rozmowy na te tematy, wspominało coś tajemniczo o niebie i gwiazdach. Dawali córce do zrozumienia, że to, co pozostało z chłopców, mieszka teraz gdzie indziej niż ich popsute, spoczywające pod ziemią ciała. – Tak... – powiedziała Ruth. – Wytłumacz mi, co znaczy „umarły”. – Ruthie, posłuchaj mnie... – Dobrze – zgodziła się Ruth. – Czy kiedy oglądasz zdjęcia Thomasa i Timothy’ego, pamiętasz opowieści o tym, co wtedy robili? – zapytał ojciec. – To znaczy... czy pamiętasz, co robią na tych zdjęciach? – Tak – odrzekła Ruth, choć wcale nie była pewna, czy naprawdę pamięta, co robią jej bracia na poszczególnych zdjęciach. – A zatem... Thomas i Timothy żyją w twojej wyobraźni – powiedział ojciec. – Kiedy człowiek umiera, gdy psuje mu się ciało, to znaczy, że jego ciała już nie można zobaczyć. Ciało po prostu znika. – Leży pod ziemią – poprawiła go Ruth. – Ale nie możemy już zobaczyć Thomasa ani Timothy’ego – upierał się ojciec. – Chociaż chłopcy nie zniknęli z naszej wyobraźni. Bo kiedy o nich myślimy, wyobrażamy ich sobie i widzimy ich. – Więc oni po prostu zniknęli z tego świata – powiedziała Ruth (która powtarzała głównie to, co już gdzieś usłyszała). – Czy teraz są w innym świecie? – Tak, Ruthie.

24

– Czy ja też będę kiedyś umarła? – zapytała czteroletnia Ruth. – Czy ja też kiedyś cała się popsuję? – Jeszcze długo, długo nie! – odpowiedział ojciec. – Najpierw ja się popsuję, ale do tej pory też minie jeszcze bardzo dużo czasu. – Jeszcze długo, długo nie? – powtórzyła dziewczynka. – Daję ci słowo, Ruthie. – Dobrze – powiedziała Ruth. Prowadzili ze sobą takie rozmowy niemal każdego dnia. Rozmowy z matką były podobne, tylko znacznie krótsze. Pewnego razu Ruth wspomniała ojcu, że jest jej smutno, kiedy myśli o Thomasie i Timothym, a Ted przyznał, że jego też ogarnia smutek, kiedy ich wspomina. Ruth powiedziała wtedy: – Ale mama jest smutniejsza od ciebie. – Hmm... owszem – odpowiedział Ted. Tak więc Ruth leżała w swoim łóżku, w domu, w którym coś pełzało w ścianie, coś większego od myszy, i wsłuchiwała się w jedyny dźwięk, który potrafił przynieść jej ukojenie, choć pod jego wpływem popadała zarazem w melancholię (nie wiedząc jeszcze, co to jest „melancholia”) – a dźwiękiem tym było stukanie maszyny do pisania: odgłos opowiadania. Przez całe swoje pisarskie życie Ruth nigdy nie zamieniła maszyny na komputer. Pisała ręcznie albo na maszynie, wydającej najbardziej staroświecki stukot ze wszystkich maszyn, jakie tylko udało jej się znaleźć. Wtedy, owej letniej nocy 1958 roku, Ruth nie wiedziała, że Ted zaczął właśnie pisać opowiadanie, które miało stać się jej ulubionym utworem autorstwa ojca. Ted pracował nad nim przez całe lato. Był to również jedyny jego tekst, przy którego pisaniu rzeczywiście „asystował” mający pojawić się wkrótce w domu Cole’ów sekretarz pisarza, Eddie O’Hare. I choć żadna z książek dla dzieci pióra Teda Cole’a nigdy nie osiągnęła takiego komercyjnego i międzynarodowego sukcesu, jakim była „Mysz w ścianie”, to ulubioną opowieścią Ruth stała się książka, którą Ted zaczął pisać właśnie tej nocy. Oczywiście nosiła tytuł „Odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów” i na zawsze pozostała dla Ruth utworem wyjątkowym, ponieważ to właśnie ona zainspirowała jego powstanie. 25

Nieszczęśliwe matki

L

iteraturę dziecięcą pióra Teda Cole’a trudno było sklasyfikować pod względem wieku odbiorców. „Mysz w ścianie” reklamowano jako książkę do czytania na głos dzieciom między czwartym a szóstym rokiem życia – i utwór ten odniósł rynkowy sukces wśród dzieci w tym wieku, podobnie jak późniejsze książki Teda. Ale bywało na przykład, że twórczość Teda Cole’a doceniała po raz wtóry dwunastoletnia młodzież. Ci bardziej już wyrafinowani czytelnicy pisywali często do autora, informując, że uważali go dawniej za autora literatury dziecięcej – zanim odkryli w jego książkach pokłady głębszych znaczeń. Tymi listami, odznaczającymi się rozmaitym stopniem sprawności bądź niesprawności stylistycznej i ortograficznej, Ted dosłownie wytapetował z czasem swój warsztat. To on mianował swój pokój „warsztatem”: Ruth zastanawiała się później, czy nazwa ta nie określała opinii jej ojca o sobie znacznie ostrzej, niż przypuszczała w dzieciństwie. Pokoju Teda nie nazywano nigdy „pracownią”, ponieważ ojciec Ruth dawno przestał traktować swoje książki jako dzieła sztuki. Mimo to „warsztat” brzmiał bardziej pretensjonalnie niż „gabinet”, której to nazwy także nie używano, jako że Ted był wyraźnie dumny z kreatywnego aspektu swojej pracy i przewrażliwiony na punkcie szeroko rozpowszechnionego mniemania, że jego książki to po prostu zwykły biznes. Ruth zrozumiała po latach, że jej ojciec wyżej cenił swoje umiejętności rysownika niż pisarstwo, choć nikt nie mógłby powiedzieć, że „Mysz w ścianie” czy inne książki Teda Cole’a dla dzieci odniosły sukces lub zostały docenione ze względu na zawarte w nich ilustracje. 26

W zestawieniu z takim czy innym czarem tkwiącym w opowiadaniach Teda, które były zawsze krótkie, przerażające i przejrzyście napisane, ilustracje miały raczej rudymentarny charakter, a wszyscy wydawcy Teda byli zdania, że rysunków jest zdecydowanie za mało. Nie narzekali jednak odbiorcy twórczości autora, czyli kilka milionów dzieci między czwartym a czternastym rokiem życia, a czasem jeszcze starszych (nie wspominając o milionach młodych matek, będących głównymi nabywcami książek Teda Cole’a). Czytelnicy nigdy by nie zgadli, że ojciec Ruth poświęca znacznie więcej czasu na rysowanie niż pisanie – każdą ilustrację w jego książkach poprzedzały setki szkiców. Natomiast co do umiejętności opowiadania, z której słynął... no cóż, Ruth słyszała stukot maszyny do pisania wyłącznie nocą. Wyobraźcie sobie teraz nieszczęsnego Eddiego. Pewnego czerwcowego poranka 1958 roku czekał na prom w porcie przy Pequod Avenue, w miejscowości New London w stanie Connecticut. Prom miał go zawieźć do Orient Point na Long Island. Eddie rozmyślał o swojej pracy w charakterze sekretarza pisarza, nie przypuszczając ani trochę, jak niewiele pisania wymagać będzie od niego ta posada. A nie brał nigdy pod uwagę wstąpienia na drogę kariery artysty plastyka. Powiadano, że Ted Cole rzekomo rzucił studia na Harvardzie, by wstąpić do niezbyt prestiżowej szkoły plastycznej, a właściwie szkoły projektowania i reklamy, do której uczęszczali głównie studenci przeciętnie utalentowani i mający jedynie skromne ambicje w dziedzinie sztuki użytkowej. Ted nie dał nigdy szansy akwaforcie ani litografii – wolał zwyczajny, prosty rysunek. Mawiał, że ciemność to jego ulubiony kolor. Fizyczny, zewnętrzny wygląd ojca zawsze kojarzył się Ruth z gumkami i ołówkami. Jego ręce pokrywały zwykle czarne i szare smugi, a ubrania zdobiły wiecznie farfocle startej gumki. Do bardziej trwałych znaków szczególnych Teda Cole’a należały jednak poplamione tuszem palce, po których można było go rozpoznać nawet wtedy, kiedy był świeżo po kąpieli i czysto ubrany. Zmieniał barwy tuszu w zależności od książki. – Czy to będzie czarna, czy brązowa książka, tatusiu? – pytała go Ruth. 27

„Mysz w ścianie” była książką czarną – oryginalne rysunki wykonane zostały tuszem indyjskim, ulubionym czarnym tuszem Teda. „Odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów” miał być książką brązową, odpowiedzialną za unoszący się w całym domu latem 1958 roku zapach – bo Ted najbardziej lubił brunatny tusz, pozyskiwany z wydzieliny pewnego gatunku mątwy. Właściwie jest on bardziej czarny niż brązowy, ale posiada jakby sepiowy odcień i (w pewnych warunkach) wydaje rybią woń. Eksperymenty Teda, mające na celu utrzymanie świeżości tuszu z mątwy, nadwątlały i tak już nadwątlone stosunki między nim a Marion, która nauczyła się w końcu omijać z daleka pełne czernidła słoiki, stojące w lodówce. Znajdowała je również w zamrażalniku, umieszczone niebezpiecznie blisko pojemników z lodem. (Później tego lata Ted próbował przechowywać tusz w tych właśnie pojemnikach – z komicznym, acz jednocześnie kłopotliwym skutkiem). Jednym z pierwszych obowiązków Eddiego – nie jako sekretarza, lecz jako służbowego kierowcy Teda Cole’a – były trwające po trzy kwadranse (w każdą stronę) wyprawy samochodowe do Montauk i z powrotem – bo tylko właściciele sklepu rybnego w Montauk gotowi byli przechowywać mątwią wydzielinę dla sławnego autora i ilustratora książek dla dzieci. (Żona właściciela często powtarzała Eddiemu, kiedy mąż znajdował się poza zasięgiem jej głosu, że jest „największą na świecie wielbicielką” Teda). Warsztat ojca Ruth, wytapetowany listami od miłośników jego twórczości, nastolatków i młodszych dzieci (choć także wiele młodych matek pisywało do Teda entuzjastyczne listy), był jedynym pokojem w domu, którego ścian nie zdobiła żadna fotografia Thomasa i Timothy’ego. Ruth sądziła, że ojciec widocznie nie jest w stanie pracować w otoczeniu zdjęć swoich zmarłych synów. Poza tym był to jedyny pokój w domu, do którego dziewczynka nie miała wstępu – chyba że ojciec akurat tam przebywał. Czyżby w warsztacie znajdowało się coś, co mogłoby zagrażać jej bezpieczeństwu, jak na przykład niezliczone ilości jakichś ostrych narzędzi? W pokoju walało się pełno skuwek od długopisów, które oczywiście łatwo połknąć,

28

choć Ruth nie była dzieckiem beztrosko biorącym do ust nieznane przedmioty. Ale bez względu na niebezpieczeństwa warsztatu ojca – o ile oczywiście pokój stanowił jakieś zagrożenie dla małej – żadne zakazy wobec Ruth nie były potrzebne, podobnie jak zamek w warsztatowych drzwiach. Wystarczył sam zapach tuszu z mątwy, żeby dziecko trzymało się z daleka od tego pomieszczenia. Była już dwudziestokilkuletnią kobietą, kiedy zrozumiała, że jej matka omijała warsztat nie tylko z powodu tuszu z mątwy. Marion nie zbliżała się do pokoju Teda, nie chciała bowiem widzieć ani słyszeć jego modelek i modeli, nawet jeśli były to dzieci, ponieważ dzieci nigdy nie przychodziły pozować bez opieki matek. Matki samotnie pojawiały się dopiero wtedy, kiedy dzieci zdążyły już pozować dla Teda co najmniej sześć razy. W dzieciństwie Ruth nigdy nie zastanawiała się, dlaczego tak niewiele rysunków przedstawiających matki z dziećmi ukazuje się w kolejnych książkach ojca. Ponieważ były to książki dla dzieci, naturalnie nie ukazywały się w nich akty, choć Ted rysował ich wiele. „To podstawowe, fundamentalne ćwiczenie każdego rysownika” – mawiał jej ojciec o aktach. Sądziła kiedyś, że podstawowym ćwiczeniem rysowników są również pejzaże, choć Ted rysował ich niezwykle mało. Ten relatywny brak ojcowskiego zainteresowania pejzażami Ruth tłumaczyła monotonią widoku biegnącej ku morzu ziemi, płaskiej jak płyta lotniska, a czasem monotonią widoku płaskiej jak płyta lotniska powierzchni rzeczonego morza – nie wspominając już o monotonii olbrzymiej przestrzeni wiszącego w górze nieba. Ted był tak dalece niezainteresowany pejzażem, że Ruth zdumiała się, kiedy zaczęły go denerwować nowe domy w najbliższej okolicy – nazywał je „potworkami architektonicznymi”. Wyrosły dookoła bez ostrzeżenia i zakłóciły płaski krajobraz ziemniaczanych pól, stanowiących dawniej główny widok z okien domu Cole’ów. – Nie ma żadnego usprawiedliwienia dla eksperymentalnej brzydoty takich domów – tłumaczył Ted przy obiedzie każdemu, kto tylko miał ochotę słuchać. – Nie jesteśmy w stanie wojny. Nie ma potrzeby wznoszenia konstrukcji, mających odstraszać spadochroniarzy wroga. Ale stopniowo narzekania ojca ustały. Architektura domków letniskowych w tej części świata, zwanej Hamptons, nie była godna – za29

równo zdaniem Teda, jak i Ruth – takiego zainteresowania, jak znacznie lepiej od domków zbudowane modelki. Dlaczego właśnie młode mężatki? Czemu akurat młode matki? Będąc na studiach, Ruth zadawała ojcu znacznie więcej szczerych pytań niż w jakimkolwiek innym okresie życia, i wtedy to właśnie przyszła jej do głowy pewna niepokojąca myśl. Kim były modelki ojca? Kim były (zwykle krócej) jego kochanki? Z kim się zawsze spotykał? Przecież to młode matki rozpoznawały go i zaczynały rozmowę. „Czy pan Cole? Znam pana, pan jest Ted Cole! Chciałam tylko powiedzieć, bo moja córka jest nieśmiała, że jest pan jej ulubionym autorem. To pan napisał ukochaną książkę mojego dziecka...” Potem wypychały opierającą się córkę (albo zażenowanego syna), żeby uścisnęła pisarzowi dłoń. Jeżeli Tedowi podobała się matka, proponował dziecku, żeby wraz z matką pozowało dla niego do ilustracji, które być może ukażą się w kolejnej książce. (Kwestia indywidualnego seansu matki, mającej pozować nago, poruszana była nieco później). – Ale to są zwykle mężatki, tato – mówiła Ruth. Dostała się właśnie na studia, była więc w wieku wyjątkowo pełnym wątpliwości. – Tak... Sądzę, że właśnie dlatego są takie nieszczęśliwe, Ruthie. – Gdyby zależało ci na aktach... to znaczy na rysunkach... zatrudniałbyś zawodowe modelki – powiedziała Ruth. – Ale wydaje mi się, że zawsze bardziej zależało ci na nagich kobietach. – Trudno jest ojcu wytłumaczyć coś takiego własnej córce, Ruthie. Ale... jeżeli nagość, a raczej poczucie nagości, jest tym, co powinien przekazywać akt, to nie istnieje nagość, mogąca równać się nagości człowieka, który pierwszy raz w życiu rozbiera się przed kimś obcym. – Co załatwia sprawę modelek zawodowych – odparła Ruth. – Jezu, tato, jak możesz? Oczywiście wiedziała już wtedy, że Tedowi nie zależało na aktach ani portretach matek z dziećmi na tyle, żeby zatrzymywał rysunki dla siebie. Nie sprzedawał ich prywatnie ani nie wstawiał do galerii. Kiedy romans się kończył, a zwykle kończył się szybko, Ted Cole obdarowywał zgromadzonymi podczas jego trwania rysunkami młodą matkę, z którą aktualnie się spotykał. Ruth zadawała sobie pytanie: skoro te młode matki były na ogół nieszczęśliwe w małżeństwie (albo w ogóle 30

nieszczęśliwe), to czy dar w postaci dzieł sztuki czynił je choćby na chwilę szczęśliwszymi? Ale jej ojciec nigdy nie nazwałby swoich rysunków „sztuką” i nigdy nie nadawał sobie miana artysty. Nie używał też w stosunku do siebie określenia „pisarz”. „Ja dostarczam tylko dzieciom rozrywki, Ruthie” – powiadał. A Ruth dodawała: „I sypiasz z ich matkami, tato”. Nawet w restauracji, kiedy kelner lub kelnerka nie mogli się powstrzymać, żeby nie patrzeć na jego poplamione tuszem palce, Ted nigdy nie udzielał wyjaśnień w rodzaju: „Jestem artystą” albo: „Jestem autorem i ilustratorem książek dla dzieci” – mówił raczej: „Robię w tuszach”, a jeśli kelnerzy nadal oskarżycielsko przypatrywali się jego palcom, oświadczał: „Robię w mątwach”. Jako nastolatka i później, w hiperkrytycznych latach studenckich, Ruth od czasu do czasu jeździła z ojcem na konferencje literackie, na których Ted bywał jedynym autorem dla dzieci wśród rzekomo poważniejszych prozaików i poetów. Ruth niezmiernie bawiło, że ci ostatni, roztaczający wokół siebie o wiele bardziej literacką aurę niż jej samotny, przystojny ojciec o poplamionych tuszem palcach, zazdroszczą Tedowi nie tylko popularności jego książek – otóż owe ultraliterackie indywidua irytował ponadto samokrytycyzm Teda Cole’a. Cole zawsze wydawał się im niebywale skromny! „Zaczynał pan karierę jako autor powieści?” – pytali czasem co bardziej impertynenccy z owych superliterackich jegomościów. „Tak, owszem, ale były okropne – odpowiadał pogodnie ojciec Ruth. – To cud, że tylu krytykom spodobała się moja pierwsza książka. Zdumiewające, że musiałem napisać aż trzy powieści, zanim zorientowali się, że nie jestem pisarzem. Ja po prostu dostarczam dzieciom rozrywki. I lubię rysować”. Tu na dowód unosił w górę palce i uśmiechał się. A trzeba było widzieć jego uśmiech! Pewnego razu Ruth powiedziała swojej koleżance z akademika (która była jej współlokatorką już wcześniej, w internacie szkolnym): „Przysięgam, że było słychać, jak majtki kobiet zsuwają się na podłogę”. Chodziło o konferencję literacką, podczas której Ruth została po

31

raz pierwszy postawiona przed faktem, że Ted przespał się z kobietą młodszą od niej – z jej koleżanką ze studiów. – Myślałem, że aprobujesz moją postawę, Ruthie – powiedział wtedy Ted. Kiedy Ruth krytykowała jego postępowanie, często uderzał w żałosny ton, jak gdyby to ona była rodzicem, a on dzieckiem – zapewne dlatego, że w pewnym sensie tak było. – Jak mogłabym zaaprobować twoją postawę, tato? – spytała ze złością Ruth. – Uwodzisz kobiety młodsze ode mnie i oczekujesz mojej aprobaty? – Ależ Ruthie, przecież ona nie jest mężatką – odpowiedział jej ojciec. – I nie jest niczyją matką. Myślałem, że to cię ucieszy. Ruth Cole-powieściopisarka zaczęła z czasem mówić o pracy zawodowej Teda w następujący sposób: „Mój ojciec robi w nieszczęśliwych matkach”. Bo dlaczego Ted nie miałby rozpoznać na oko nieszczęśliwej matki? W końcu przynajmniej przez pierwsze pięć lat po śmierci swoich synów żył z najbardziej nieszczęśliwą matką na świecie.

32

Marion czeka

O

rient Point, czubek północnego rozwidlenia Long Island, wygląda na to, czym jest: skrajem wyspy, gdzie kończy się ziemia. Rzadka roślinność jest tu skarlała od soli i pochylona od wiatru, a piasek gruby, przemieszany z muszlami i kamieniami. Tego czerwcowego dnia 1958 roku, kiedy Marion Cole czekała na prom z New London, wiozący Eddiego O’Hare’a przez cieśninę Long Island, trwał właśnie odpływ i Marion zauważyła obojętnie, że pale nabrzeża promowego są wilgotne, ponieważ woda opadła – ponad znakiem, oznaczającym wysoką falę, pale były suche. W górze, nad pustym nabrzeżem, zawisł chór hałaśliwych mew, które po chwili zniżyły lot nad karbowaną powierzchnię wody, zmieniającej nieustannie barwy w kapryśnych promieniach słońca, od kamiennoszarej po błękitnozieloną, która na powrót przechodziła w szarość. Promu jeszcze nie było widać. W pobliżu nabrzeża parkowało nie więcej niż dwanaście samochodów. Ponieważ słońce nie chciało wyjść na dłużej i wiał północnowschodni wiatr, większość kierowców czekała w samochodach. Marion wyszła najpierw z auta i stała, oparta o przedni zderzak, a potem usiadła na nim i rozłożyła na masce księgę pamiątkową z Exeter za rok 1958. To właśnie tu, na Orient Point, na masce swojego samochodu, Marion po raz pierwszy przyjrzała się bliżej najnowszym fotografiom Eddiego. Nie lubiła się spóźniać i nie była dobrego zdania o ludziach niepunktualnych. Jej auto stało na czele kolejki oczekujących na prom. Dłuższy szereg samochodów widać było na parkingu, gdzie czekali z kolei pasażerowie na prom płynący w drugą stronę, do New London, 33

ale Marion nie zwracała na nich uwagi. Rzadko przyglądała się obcym w miejscach publicznych, w których zresztą równie rzadko bywała. Ale za to jej przyglądali się wszyscy. Nie mogli się powstrzymać. Marion, czekająca tego dnia na prom na Orient Point, miała trzydzieści dziewięć lat – wyglądała jednak na dwadzieścia dziewięć, może nawet nieco młodziej. Kiedy usiadła na zderzaku, usiłując przytrzymać targane porywami niesfornego wiatru kartki PEAN-u, rocznik ’58, jej długie, ładne nogi okryła niemal całkowicie obcisła spódnica w odcieniu bliżej nieokreślonego beżu. Nie było natomiast nic nieokreślonego w kształtach Marion – spódnica pasowała na nią idealnie. Tego dnia włożyła również obszerny, biały podkoszulek, wpuszczony w spódnicę, i rozpinany kaszmirowy blezer bladoróżowego koloru, który przypominał barwą wnętrze pewnego rodzaju muszli – barwę spotykaną częściej na wybrzeżach tropikalnych niż na nieco mniej egzotycznych plażach Long Island. Wiatr narastał i Marion szczelnie owinęła się rozpiętym swetrem. Koszulka była luźna, ale pani Cole przytrzymywała blezer, obejmując się wpół jedną ręką, poniżej piersi. Było widać, że ma długie nogi i pełny, ciężki, a przy tym kształtny i naturalnie zgrabny biust. Gasnące co chwila i znów wyglądające zza chmur słońce zmieniało barwę falujących, sięgających ramion włosów Marion z bursztynowej na jasnomiodową, a wtedy jej lekko opalona skóra lśniła w słonecznych promieniach. Uroda Marion była niemal bez skazy. Jednak przyglądając się kobiecie bliżej, można było dostrzec coś niepokojącego – ciemnobłękitne oczy pani Cole miały kształt migdałów, podobnie jak jej twarz, ale w tęczówce prawego oka widniał maleńki sześciokąt najjaśniejszej żółci. Wyglądało to tak, jak gdyby wpadł jej do oka odprysk diamentu albo okruch lodu, który odbija teraz promienie słońca. Widziany w pewnym świetle albo pod jakimś niecodziennym kątem płatek żółci zmieniał kolor prawego oka Marion z błękitnego w zielony. Nie mniej niepokojące wydawały się jej doskonale kształtne usta. A jednak rzadko goszczący na nich uśmiech był smutny – zresztą przez ostatnie pięć lat niewielu ludzi widziało, jak Marion się uśmiecha. Zmarszczyła brwi, przerzucając księgę pamiątkową w poszukiwaniu ostatnich fotografii Eddiego. W ubiegłym roku należał do Klubu 34

Turystycznego – w tym roku nie było go na zdjęciach Klubu. Poprzednio należał również do Towarzystwa Dyskusyjnego, ale w tej edycji księgi pamiątkowej nie był już jego członkiem i nie awansował do elitarnej szóstki chłopców, tworzących Akademicką Drużynę Dyskusyjną. Czyżby po prostu rzucił turystykę i dyskusje? Marion zamyśliła się. (Jej chłopcy także nie lubili szkolnych klubów). Po chwili znalazła go jednak, stojącego z powściągliwą miną w grupce zadowolonych i pewnych siebie chłopaków, będących redaktorami i autorami większości tekstów literackiego czasopisma Exeter, „Wahadła”. Stał na końcu w środkowym rzędzie, jak gdyby spóźnił się na zdjęcie i udając szpanerski brak zainteresowania, wsunął się w kadr dopiero w ostatniej chwili. Niektórzy chłopcy stali w wystudiowanych pozach, celowo zwróceni profilem do aparatu, Eddie natomiast śmiało spoglądał prosto w obiektyw. Jego niepokojąca powaga i przystojna twarz dodawały mu lat, podobnie jak na zdjęciach w księdze pamiątkowej z 1957 roku. Jeśli chodzi o atrybuty „literackości” jego wyglądu, to w oczy rzucała się tylko ciemna koszula i jeszcze ciemniejszy krawat, a dodać należy, że do tego rodzaju koszul na ogół nie nosi się krawatów. (Marion pamiętała, że Thomasowi podobał się ten styl, a Timothy’emu, który był i młodszy, i bardziej konwencjonalny, nie). Popadła w przygnębienie, usiłując sobie wyobrazić zawartość „Wahadła”: niezrozumiałe wiersze i boleśnie autobiograficzne opowiadania o dorastaniu – artystowskie wersje wypracowań na temat „Jak spędziłem tegoroczne wakacje”. Marion była zdania, że chłopcy w tym wieku powinni zajmować się sportem. (Thomas i Timothy nie interesowali się niczym innym). Nagle zrobiło się jej zimno – wskutek pogody, wietrznej i pochmurnej, a może z innego powodu. Zamknęła PEAN i wsiadła do samochodu, po czym ponownie otworzyła księgę, wspierając ją na kierownicy. Wszyscy, którzy widzieli, jak Marion wsiada do auta, przyglądali się jej biodrom. Nie mogli się powstrzymać. Jeśli chodzi o sport, to Eddie O’Hare nadal jedynie biegał, i to wszystko. Przez rok przybyło mu muskulatury – oto on, na fotografiach drużyny przełajowej i drużyny lekkoatletycznej. Dlaczego biega? Marion znów popadła w zamyślenie. (Jej chłopcy lubili piłkę nożną i hoke35

ja, wiosną natomiast Thomas grywał w lacrosse’a, a Timothy w tenisa. Obaj nie chcieli grać w ulubioną grę ojca – jedynym sportem, jaki uprawiał Ted, był squash). Skoro Eddie O’Hare nie awansował z drużyny juniorów uniwersyteckich do seniorów ani w biegach przełajowych, ani lekkoatletycznych, zapewne nie jest ani szybkim, ani wytrzymałym biegaczem. Bez względu jednak na to, jak szybko bądź wytrwale biegał Eddie, jego nagie ramiona raz jeszcze automatycznie przyciągnęły wskazujący palec Marion. Paznokcie miała pomalowane na matowy róż, komponujący się z różową, perłową szminką. Niewykluczone, że wtedy, latem 1958 roku, Marion Cole była jedną z najpiękniejszych kobiet na świecie. I doprawdy, obrysowując palcem kontury nagich ramion Eddiego, nie zdradzała świadomej fascynacji erotycznej chłopakiem. W tym czasie jedynie jej mąż przeczuwał, że naturalne po utracie synów zainteresowanie Marion młodzieńcami w wieku Eddiego może nabrać w końcu seksualnego charakteru. O ile Ted ufał swoim instynktom seksualnym, o tyle Marion była swoich głęboko niepewna. Są żony, które tolerują, a nawet akceptują bolesne zdrady niewiernych małżonków – Marion znosiła nielojalność Teda, ponieważ widziała na własne oczy, jak niewiele znaczą dla niego kolejne kobiety. Gdyby miał tylko jedną kochankę, kogoś, kto zauroczyłby go na dłużej, być może zdecydowałaby się go porzucić. Ale Ted nigdy nie bywał wobec niej grubiański, a szczególnie po śmierci Thomasa i Timothy’ego stale okazywał jej czułość. Ostatecznie nikt oprócz Teda nie potrafiłby zrozumieć i uszanować nieskończoności jej bólu. Teraz jednak w jej stosunkach z mężem ujawniła się okropna nierówność. Jak zauważyła nawet czteroletnia Ruth, matka była smutniejsza niż ojciec. Marion nie mogła również mieć nadziei, że uda się jej zrekompensować jeszcze jedną nierówność – otóż Ted był dla Ruth o wiele lepszym ojcem, niż ona matką. A przecież to Marion była lepszym z rodziców dla ich synów! Ostatnio niemal znienawidziła Teda za to, że zdołał łatwiej od niej zaakceptować rozpacz. Mogła się tylko domyślać, że Ted z kolei znienawidził ją za wyższość jej smutku. Marion uważała, że postąpili niewłaściwie, decydując się na kolejne dziecko. W każdym stadium dzieciństwa Ruth przypominała jej 36

boleśnie kolejne stadia dzieciństwa Thomasa i Timothy’ego. Cole’owie nigdy nie potrzebowali nianiek dla chłopców – Marion była wtedy całkowicie samowystarczalna jako matka. Ale dla Ruth angażowali niańki właściwie bez przerwy, choć bowiem Ted wykazywał większą ochotę niż Marion, żeby zajmować się dzieckiem, nie był oczywiście w stanie wykonywać wszystkich codziennych obowiązków, związanych z opieką nad córką. Marion także nie dawała sobie z nimi rady, ale wiedziała przynajmniej, co do nich należy, i była zdania, że powinna je wykonywać osoba odpowiedzialna. Latem 1958 roku Marion stała się główną przyczyną nieszczęścia swego męża. Pięć lat po śmierci Thomasa i Timothy’ego uznała, że przysparza Tedowi więcej zgryzoty niż śmierć jego synów. Obawiała się również, że nie będzie umiała powstrzymywać się dłużej przed obdarzeniem miłością swojej córki. A jeśli pozwolę sobie pokochać Ruth, myślała, co zrobię, jeżeli coś jej się stanie? Dobrze wiedziała, że nie wytrzyma utraty kolejnego dziecka. Niedawno Ted oznajmił, że chce „spróbować separacji” na lato, żeby zobaczyć, czy nie będzie im lepiej osobno. Od wielu lat, jeszcze przed śmiercią jej ukochanych chłopców, Marion zastanawiała się, czy nie powinna się rozwieść z Tedem, a teraz okazało się, że to on chce rozwodu! Gdyby rozstali się jeszcze za życia Thomasa i Timothy’ego, nie byłoby żadnych wątpliwości, przy kim zostałyby dzieci – to byli jej chłopcy, na pewno wybraliby ją. Ted nie mógłby zaprzeczyć tak oczywistej prawdzie. Ale teraz... Marion nie wiedziała, co robić. Czasami nie mogła znieść nawet rozmowy z Ruth. To zrozumiałe, że dziewczynka wolałaby zostać z ojcem. Więc układ wygląda tak? – zastanawiała się Marion. On bierze wszystko, co im zostało: dom, który kochała, lecz na którym jej nie zależało, i Ruth, której nie mogła bądź nie chciała pokochać, ona natomiast dostanie swoich chłopców. Niech Ted zachowa sobie pamięć o Thomasie i Timothym. (A ja zatrzymam wszystkie ich fotografie, postanowiła Marion). Przestraszył ją sygnał syreny okrętowej. Palec wskazujący, którym wodziła wciąż wokół zarysu nagich ramion Eddiego, zbyt mocno wbił 37

się w kartkę księgi pamiątkowej i Marion złamała paznokieć. Palec zaczął krwawić. Zauważyła, że w okolicy barku Eddiego paznokieć pozostawił po sobie głębszą rysę. Na stronicę spadła kropelka krwi, ale Marion zwilżyła palec w ustach i wytarła krew. Dopiero wtedy przypomniała sobie, że Ted zatrudnił Eddiego pod warunkiem, że chłopak ma prawo jazdy, i że sprawa wakacyjnej posady dla Eddiego została załatwiona, jeszcze zanim Ted oznajmił, że chce „spróbować separacji”. Syrena na promie odezwała się znowu. Dźwięk był tak głęboki, że zdradził jej to, co stało się nagle oczywiste: Ted zamierzał ją porzucić już od dłuższego czasu! Ku zdumieniu Marion świadomość, że ją zwodził, nie wzbudziła w niej żadnego gniewu – nie była nawet pewna, czy nienawidzi go na tyle, by przyznać, że kiedykolwiek go kochała. Czyżby wszystko zmieniło się lub ustało w jej życiu wraz ze śmiercią chłopców? Jak dotąd, przypuszczała, że Ted na swój sposób nadal ją kocha. Ale czyż to nie on zainicjował ich separację? Kiedy otworzyła drzwi samochodu i wyszła, żeby przyjrzeć się wysiadającym pasażerom, była równie smutna, jak w każdej chwili ostatnich pięciu lat swojego życia, ale myślała teraz jasno i trzeźwo. Pozwoli Tedowi odejść, a nawet pozwoli swojej córce odejść razem z nim. Opuści ich oboje, zanim Ted skorzysta z okazji, żeby ją porzucić. Idąc w kierunku nabrzeża, myślała: wszystko z wyjątkiem zdjęć. Jak na kobietę, która właśnie podjęła tak przełomową decyzję, poruszała się dziwnie pewnym i równym krokiem. Wszystkim, którzy ją obserwowali, wydawała się całkowicie spokojna. Pierwszy kierowca, który zjechał z promu, okazał się idiotą. Był tak oszołomiony pięknością zbliżającej się w jego kierunku kobiety, że zjechał z drogi na kamienisty piasek plaży, gdzie jego samochód utkwił później na ponad godzinę – ale nawet kiedy zrozumiał, w jak kłopotliwym znalazł się położeniu, nie potrafił oderwać oczu od Marion. Nie mógł się opanować. A ona nawet nie zauważyła incydentu – po prostu szła wolno przed siebie. Eddie O’Hare miał już do końca życia wierzyć w przeznaczenie. Bo przecież w chwili, gdy postawił stopę na lądzie, zjawiła się przed nim Marion.

38

Eddie nudzi się i rozpala erotycznie

B

iedny Eddie O’Hare. Przebywanie z ojcem w miejscach publicznych zawsze przysparzało mu upokorzeń i wstydu. Długa jazda samochodem do portu promowego w New London i jeszcze dłuższe oczekiwanie (w towarzystwie taty) na przybycie promu do Orient Point nie było żadnym wyjątkiem. W środowisku Exeter zwyczaje Miętusa O’Hare’a znano równie dobrze, jak jego pastylki miętowe – Eddie przyzwyczaił się już do tego, że uczniowie i nauczyciele czmychali bezwstydnie na widok jego ojca. Zdolność O’Hare’a seniora do zanudzania słuchaczy w każdych okolicznościach cieszyła się w Exeter złą sławą. Szeroko znane były również nasenne metody nauczania Miętusa – liczba uczniów uśpionych przez pana O’Hare’a przeszła do legendy. Miętus nigdy nie stosował wyrafinowanych metod nudziarstwa – wystarczyła mu zwykła monotonia. Odczytywał na głos te fragmenty tekstu, które wydawały mu się najbardziej istotne w pracy domowej, zadanej uczniom poprzedniego dnia, sądził bowiem, że w ich umysłach jest to wciąż jeszcze świeży materiał. Widać było jednak, że z biegiem zajęć świeżość uczniowskich umysłów stopniowo więdła, albowiem Miętus zawsze wyszukiwał bardzo wiele takich istotnych fragmentów, a odczytywał je na głos z wielkim uczuciem, często dla większego efektu stosując pauzy w lekturze. Dłuższe przerwy były konieczne, by mógł ssać swoje cukierki. Toteż po nieskończonych powtórzeniach tych dobrze znanych słuchaczom fragmentów nie następowała zbyt ożywiona dyskusja – po części dlatego, że nikt nie mógłby kwestionować oczywistej doniosłości przytoczonych tekstów. Można byłoby jedynie podważyć zasadność odczytywania ich na głos. Metoda nauczania Miętusa 39

bywała tak często przedmiotem dysput poza salą lekcyjną, że Eddie O’Hare czuł się czasami tak, jak gdyby sam przecierpiał zajęcia z literatury angielskiej, prowadzone przez swojego ojca, choć w rzeczywistości nigdy do tego nie doszło. Eddie cierpiał w innych sytuacjach. Dziękował Bogu, że od wczesnego dzieciństwa jadał zwykle posiłki w szkolnej jadalni, najpierw przy stole nauczycielskim, w otoczeniu innej nauczycielskiej rodziny, a później z kolegami. Dlatego wakacje były jedynym okresem w roku, kiedy państwo O’Hare jadali razem obiady w domu rodzinnym. Czym innym natomiast były uroczyste obiady dla gości, które Kropka O’Hare wydawała regularnie, choć bardzo niewiele nauczycielskich małżeństw spotykało się z jej akceptacją. Eddie nie nudził się podczas tych obiadów, ponieważ rodzice ograniczali jego obecność na nich do możliwie najkrótszego, dyktowanego względami uprzejmości występu. Ale podczas rodzinnych obiadów w okresie wakacji Eddie narażony był na ogłupiające działanie idealnego małżeństwa swoich rodziców – nie nudzili się ze sobą, ponieważ nigdy się nawzajem nie słuchali. Istniała pomiędzy nimi pewna czuła uprzejmość – mama pozwalała tacie mówić, i to dość długo, a potem nadchodziła kolej na mamę, która niemal zawsze zabierała głos na zupełnie inny temat. Rozmowa państwa O’Hare była arcydziełem, składającym się z kolejnych wypowiedzi, opartych na zasadzie non sequitur – nie biorąc w nich udziału, Eddie bawił się w najlepsze, usiłując zgadnąć, czy rodzice zdołają kiedyś zapamiętać cokolwiek z tego, co do siebie mówią. Jedna z takich rozmów miała miejsce wieczorem, w jego domu rodzinnym, na krótko przed podróżą Eddiego na Orient Point. Skończył się właśnie rok szkolny, dobiegły końca związane z nim uroczystości i Miętus O’Hare zaczął filozofować na temat tego, co nazywał indolencją w postawie uczniów w semestrze letnim. – Wiem, że myślą już tylko o wakacjach – powtórzył, chyba po raz setny. – Rozumiem, że powrót ciepłej aury niejako prowokuje gnuśność, ale nigdy jeszcze uczniowskie lenistwo nie osiągnęło takiego poziomu, jak tegorocznej wiosny. Jego ojciec wygłaszał te same uwagi każdego roku. Wzbudzały one śmiertelną apatię w Eddiem, który zastanawiał się kiedyś, czy jedyny 40

przejaw jego zainteresowań sportowych, czyli bieganie, nie było wynikiem chęci ucieczki przed ojcowskim głosem, którego dobrze mu znane, nieustanne modulacje brzmiały niczym tartaczna piła tarczowa. Miętus nie skończył jeszcze (ojciec Eddiego zdawał się nigdy nie kończyć swoich enuncjacji), ale na chwilę urwał, żeby nabrać tchu albo włożyć do ust kęs jedzenia, i wtedy, jak zwykle, zaczęła matka Eddiego. – Nie dość że przez całą zimę musieliśmy znosić widok pani Havelock paradującej bez stanika, to teraz, kiedy zrobiło się ciepło, cierpimy również wskutek jej awersji do golenia włosów pod pachami – powiedziała Kropka O’Hare. – A stanika nadal jak nie było, tak nie ma. Więc mamy teraz brak stanika i owłosione pachy! – oświadczyła matka Eddiego. Pani Havelock była żoną jednego z miejscowych nauczycieli, kobietą młodą i od niedawna mieszkającą w okolicy, toteż interesowała Eddiego i większość chłopców z Exeter o wiele bardziej niż ich rówieśnice. Poza tym brak stanika chłopcy poczytywali pani Havelock za plus. Nie była ładna, raczej pulchna i pospolitej urody, ale kołysanie jej młodego, pełnego biustu całkowicie podbiło serca uczniów i niezliczonych nauczycieli płci męskiej, którzy nigdy nie przyznaliby się do swoich uczuć. W tych prehipisowskich latach, w roku 1958, brak stanika na ciele pani Havelock był zarówno zjawiskiem niecodziennym, jak i godnym uwagi. Chłopcy między sobą nazywali ją Piersiasta. Panu Havelockowi, szczęściarzowi, któremu oczywiście zazdrościli, okazywali niespotykany szacunek. Eddie, któremu, tak jak wszystkim, podobały się rozchybotane piersi pani Havelock, zaniepokoił się tym okrutnym wyrazem dezaprobaty ze strony matki. Jeśli chodzi o owłosione pachy, to Eddie musiał przyznać, że stanowiły one przyczynę poważnej konsternacji wśród nieco mniej lotnych uczniów. W tych czasach chodzili jeszcze do Exeter chłopcy, którzy nie wiedzieli nawet, że kobietom w ogóle rosną włosy pod pachami – lub których głęboko przygnębiała myśl, że są takie kobiety, które na to pozwalają. Jednak z punktu widzenia Eddiego owłosione pachy pani Havelock stanowiły kolejny dowód, że niezliczona jest ilość sposobów, na jakie kobieta może sprawiać rozkosz. W letniej sukience bez ręka41

wów pani Havelock podskakiwały piersi, a do tego widać było, że jest owłosiona. Odkąd zrobiło się ciepło, niejeden chłopiec, który zwał ją Piersiasta, zaczął określać ją również mianem Futrzastej. W każdym razie, bez względu na przydomek, Eddie O’Hare dostawał wzwodu na samą myśl o pani Havelock. – Jeszcze trochę, a przestanie depilować nogi – powiedziała matka Eddiego. Na myśl o tym Eddie zawahał się, ale postanowił zaczekać z oceną, dopóki sam się nie przekona, czy porośnięte włosami nogi pani Havelock będą mu się podobać, czy nie. Ponieważ pan Havelock był kolegą Miętusa z fakultetu anglistyki, zdaniem Kropki O’Hare, jej mąż powinien porozmawiać z nim na temat niepokojącej niestosowności „cygańskiego” zachowania jego żony, tym bardziej że demonstrowała je w męskim gimnazjum. Jednak Miętus, choć potrafił iść w zawody z największymi nudziarzami, dobrze wiedział, że nie należy wtrącać się do sprawy stroju i golenia bądź niegolenia włosów przez cudze żony. – Kochana Dorothy – powiedział tylko. – Pani Havelock jest Europejką. – Nie wiem, co to ma znaczyć! – oświadczyła matka Eddiego. A jego ojciec, jak gdyby nigdy nic, wrócił już tymczasem do tematu wiosennej indolencji uczniów. Eddie nie powiedział tego głośno, ale jego zdaniem, jedynie rozkołysane piersi i owłosione pachy pani Havelock mogłyby pozbawić go ociężałości, jaką ostatnio czuł – a której przyczyną nie była wcale wiosna, lecz niekończące się i niespójne rozmowy rodziców, pozostawiające za sobą nieomal namacalny ślad gnuśności i atmosferę otępienia. Koledzy pytali czasem Eddiego: „Słuchaj, jak twój ojciec ma właściwie na imię?” Znali O’Hare’a seniora wyłącznie jako Miętusa, a zwracali się do niego tylko per „panie O’Hare”. „Joe – odpowiadał Eddie. – Joseph E. O’Hare”. „E.” oznaczało Edwarda, jedyną formę tego imienia, jaką nazywał Eddiego ojciec. „Nie po to dałem ci na imię »Edward«, żeby teraz zwracali się do ciebie »Eddie«” – powtarzał mu od czasu do czasu Miętus. Ale wszyscy, nawet mama, wołali na niego „Eddie”. Eddie miał nadzieję, że pewnego dnia wystarczy po prostu „Ed”. 42

Podczas ostatniego rodzinnego obiadu przed wyjazdem do swojej pierwszej w życiu pracy wakacyjnej Eddie próbował wtrącić się w nieprzerwany ciąg niezwiązanych ze sobą wypowiedzi rodziców, ale bez powodzenia. – Rankiem spotkałem pana Bennetta na sali gimnastycznej – powiedział Eddie. Pan Bennett uczył go angielskiego w ubiegłym roku. Eddie bardzo go lubił – na jego zajęciach przeczytał kilka najlepszych książek w życiu. – Sądzę, że jej niewygolone pachy będziemy oglądać na plaży przez całe lato. Obawiam się, że w końcu coś jej powiem – oznajmiła matka Eddiego. – Grałem nawet z panem Bennettem w squasha – dodał Eddie. – Powiedziałem mu, że zawsze chciałem spróbować tej gry, więc poświęcił trochę czasu, żeby poodbijać ze mną piłkę. Nie przypuszczałem, że squash tak mi się spodoba. Oprócz tego, że pan Bennett uczył angielskiego, pełnił obowiązki szkolnego trenera squasha, odnosząc na tym polu niejakie sukcesy. A gra w squasha, polegająca na uderzaniu specjalnej piłki o ścianę, stanowiła coś w rodzaju objawienia dla Eddiego, który nie uprawiał dotąd żadnych innych sportów poza biegami. I wcale nie był pewien, czy rzeczywiście lubi biegać. – Wydaje mi się, że rozwiązaniem mogłyby być krótsze wakacje zimowe i dłuższe ferie wiosenne – powiedział jego ojciec. – Wiem, że rok szkolny jest długi i ciężki, ale musi istnieć jakiś sposób, żeby wracając do szkoły, chłopcy mieli wiosną nieco więcej energii... więcej werwy i ognia. – Zastanawiałem się nawet, czy nie trenować squasha... oczywiście zimą – oznajmił Eddie. – Jesienią uprawiałbym jeszcze biegi przełajowe. A wiosną mógłbym wrócić na bieżnię... Przez chwilę wydawało się, że słowo „wiosna” zwróciło uwagę ojca, ale Miętusa zniewalał jedynie związek wiosny z lenistwem uczniów. – Może cierpi na podrażnienia skóry wskutek golenia – spekulowała nadal mama Eddiego. – Ale jeśli o to chodzi, to i mnie od czasu do

43

czasu przytrafia się rumień po goleniu. W każdym razie podrażnienia skóry to żadne usprawiedliwienie. Potem Eddie zaczął zmywać naczynia, a jego rodzice pytlowali dalej. Kładł się już spać, kiedy usłyszał, że mama pyta ojca: – Czy on coś mówił o squashu? O co mu chodziło? – Kto powiedział co? – zapytał ojciec. – Eddie! – odparła matka. – Opowiadał coś o squashu i panu Bennetcie. – Bennett trenuje szkolną drużynę squasha – wyjaśnił Miętus. – Wiem o tym, Joe! – Kochana Dorothy, więc o co chcesz mnie zapytać? – Co mówił Eddie na temat gry w squasha? – powtórzyła Kropka. – Myślałem, że ty mi to powiesz – rzekł Miętus. – Na litość boską, Joe – powiedziała Kropka. – Zastanawiam się czasem, czy ty w ogóle słuchasz. – Kochana Dorothy, zawsze zamieniam się w słuch – odpowiedział stary nudziarz. Oboje serdecznie się z tego uśmiali. Śmiali się jeszcze, kiedy Eddie, wykonawszy wszelkie niezbędne w tym celu czynności, powlókł się w końcu do łóżka. Poczuł się nagle tak zmęczony – „rozleniwiony” – pomyślał – że nie miał siły podjąć trudu wyjaśnienia rodzicom, o co mu chodziło. Jeśli ich małżeństwo jest dobre, a wszystko wskazywało na to, że tak, to, zdaniem Eddiego, złe małżeństwa muszą zapewne kryć w sobie wiele atrakcji. Już wkrótce miał zweryfikować tę teorię, i to w sposób bardziej wyczerpujący, niż mógłby przypuszczać.

44

Drzwi w podłodze

W

drodze do New London, podczas nudnej i zbyt szczegółowo zaplanowanej podróży – podobnie jak Marion, wyjechali na prom o wiele za wcześnie – ojciec Eddiego zgubił się mniej więcej w okolicach Providence. – Czy to wina pilota, czy nawigatora? – zapytał wesoło Miętus. Była to wina ich obu. Ojciec Eddiego za dużo gadał i nie zwracał należytej uwagi na drogę, a Eddie, który był nawigatorem, tak się wysilał, żeby nie zasnąć, że zapomniał spojrzeć na mapę. – Dobrze, że wcześnie wyjechaliśmy – dodał Miętus. Zatrzymali się na stacji benzynowej, gdzie Joe O’Hare starał się, jak mógł, nawiązać pogawędkę z przedstawicielem klasy robotniczej. – No i co pan powie? Mamy ładny kłopot – zagadnął pan O’Hare pracownika stacji benzynowej, który Eddiemu wydał się lekko opóźniony w rozwoju. – Ma pan przed sobą dwóch zagubionych exeteriańczyków w poszukiwaniu promu płynącego z New London na Orient Point. Eddiemu serce podchodziło do gardła, gdy słyszał, jak jego ojciec rozmawia z obcymi (któż inny oprócz exeteriańczyka mógłby wiedzieć, kim jest exeteriańczyk?) Dotknięty jak gdyby chwilową utratą przytomności pracownik stacji benzynowej wpatrywał się w tłustą plamę na chodniku, widoczną nieco na prawo od prawego buta Miętusa. – Jesteście w Rhode Island. – Było to wszystko, co zdołał wykrztusić nieszczęśnik.

45

– Czy może nam pan powiedzieć, jak dojechać do New London? – zapytał Eddie. Kiedy siedzieli z powrotem w samochodzie, Miętus uraczył Eddiego wykładem na temat charakterystycznego dla niektórych ludzi wewnętrznego ponuractwa, będącego często rezultatem marnego poziomu nauczania w niektórych szkołach ponadpodstawowych. – Otępienie umysłu to straszna rzecz, Edwardzie – pouczył go ojciec. Przybyli do New London w samą porę, by Eddie mógł odpłynąć wcześniejszym promem. – Ale w takim razie musiałbyś czekać na Orient Point całkiem sam! – zauważył Miętus. Cole’owie spodziewali się przecież, że Eddie przypłynie później. Gdy w końcu Eddie zdał sobie sprawę, o ile bardziej wolałby czekać na nich sam na Orient Point, niż czekać na prom w New London w towarzystwie ojca, wcześniejszy prom odpłynął. – To pierwsza podróż morska mojego syna – powiedział Miętus potężnej w barach kasjerce, która sprzedała Eddiemu bilet na statek. – Prom to nie „Queen Elizabeth” czy „Queen Mary”. Ten rejs nie będzie trwał tydzień. To nie Southampton, bo nie jesteśmy w Anglii, i nie Cherbourg, bo to nie Francja. Ale kiedy ma się szesnaście lat, nawet krótki rejs do Orient Point jest przygodą! Kasjerka uśmiechnęła się pobłażliwie spoza zwałów tłuszczu. Choć nie był to uśmiech szeroki, dało się zauważyć, że brak jej kilku zębów. Później, stojąc z synem na nabrzeżu, ojciec Eddiego zaczął filozofować na temat rozmaitych ekscesów żywieniowych, będących często rezultatem marnego poziomu nauczania w niektórych szkołach ponadpodstawowych. Jeden krótki wyjazd poza Exeter, a ciągle natykają się na ludzi, którzy byliby dzisiaj pogodniejsi bądź chudsi (albo jedno i drugie), gdyby tylko mieli kiedyś szczęście uczęszczać do Akademii! Od czasu do czasu ojciec wtrącał ni stąd, ni zowąd strzępy rozmaitych rad, odnoszących się do wakacyjnej pracy Eddiego. – Tylko nie denerwuj się dlatego, że on jest taki sławny – powiedział ni w pięć, ni w dziewięć pan O’Hare. – W zasadzie Cole nie jest znaczącą postacią w świecie literatury. Ale patrz i ucz się. Podpatruj 46

jego sposób pracy, zbadaj, czy w tym szaleństwie jest metoda... lub coś w tym rodzaju. Zbliżała się już pora wyjścia promu w morze, ale to Miętus zaczął się nagle denerwować perspektywą pracy Eddiego. Najpierw jednak przyjmowano na pokład ciężarówki, a pierwszy w kolejce stał samochód ze świeżymi małżami – choć może był jeszcze pusty i dopiero jechał po świeże małże, ale tak czy owak, wydzielał odór małży nieświeżych. Kierowca tego małżomobilu, który palił papierosa, wsparty o upstrzoną zmiażdżonymi muchami kratownicę, stał się następną ofiarą pana O’Hare’a, usiłującego podjąć niezobowiązującą pogawędkę, gdy tymczasem prom wchodził już do portu. – To mój chłopak – oświadczył Miętus, a Eddiemu znów serce podeszło do gardła. – Jedzie do swojej pierwszej w życiu pracy. – Naprawdę? – spytał kierowca. – Będzie sekretarzem pewnego pisarza – zakomunikował ojciec Eddiego. – Muszę przyznać, że nie jesteśmy pewni, co to może oznaczać, ale praca będzie z pewnością bardziej wymagająca niż ostrzenie ołówków, zmienianie taśmy w maszynie do pisania i wyszukiwanie w słowniku ortograficznym trudnych słów, których pisowni nie zna nawet sam autor! Moim zdaniem, będzie to pouczające doświadczenie, jakkolwiek miałoby ono wyglądać. Kierowca, który ucieszył się nagle, że ma taką pracę, jaką ma, rzucił: – Powodzenia, chłopcze! W ostatniej chwili, kiedy Eddie miał już wejść na prom, jego ojciec pognał do samochodu i przybiegł zaraz z powrotem. – O mało nie zapomniałem! – zawołał, wręczając Eddiemu opasłą kopertę, spiętą recepturką, i jakąś paczkę, dużą i miękką jak chleb. Była ładnie zapakowana, ale pogniotła się podczas jazdy na tylnym siedzeniu auta i teraz prezent wyglądał na porzucony i niechciany. – To dla dzieciaka... Matka i ja postanowiliśmy mu coś kupić – powiedział Miętus. – Dla jakiego dzieciaka? – zapytał Eddie. Trzymał prezent pod brodą, ponieważ w jednej ręce dźwigał cięż-

47

ką torbę podróżną, a w drugiej nieco mniejszą i lżejszą walizkę. W ten sposób w końcu wgramolił się na pokład. – Cole’owie mają córeczkę... zdaje się, że czteroletnią! – wrzeszczał Miętus. Rozległ się brzęk łańcuchów, sapanie silnika i urywany ryk syreny promu, a wokół rozbrzmiewały także pożegnalne okrzyki innych pasażerów. – Zdecydowali się na nowe dziecko, które miało im zastąpić zmarłych synów! – krzyknął ojciec Eddiego. Udało mu się tym chyba zwrócić nawet uwagę kierowcy ciężarówki, który zaparkował już samochód na promie i wychylał się teraz przez reling na górnym pokładzie. – Aha – powiedział Eddie. – Do zobaczenia! – zawołał. – Kocham cię, Edwardzie! – ryknął Miętus, a potem zaczął płakać. Eddie nigdy nie widział, jak jego ojciec płacze, ale też nigdy przedtem nie wyjeżdżał z domu. Być może przed wyjazdem płakała również jego matka, jednak tego Eddie nie zauważył. – Uważaj na siebie! – zawodził ojciec. Pasażerowie przewieszeni przez reling na górnym pokładzie gapili się teraz na nich i słuchali. – I uważaj na nią! – krzyczał Miętus. – Na kogo? – zawołał Eddie. – Na nią! Na panią Cole! – krzyknął pan O’Hare. – Dlaczego? – wrzasnął Eddie. Odbijali już od nabrzeża, port zaczynał się oddalać, a syrena promu wyła ogłuszająco. – Słyszałem, że się nie pogodziła ze śmiercią dzieci! – ryknął Miętus. – Jest żywym trupem! Wspaniale. I dopiero teraz mi o tym mówi! – pomyślał Eddie, ale pomachał ojcu na do widzenia. Nie miał pojęcia, że to ów żywy trup przyjedzie go powitać na Orient Point – nie wiedział jeszcze, że sąd odebrał panu Cole’owi prawo jazdy i że Ted ma zakaz prowadzenia samochodu. Irytowało Eddiego, że ojciec ani przez chwilę nie pozwolił mu prowadzić podczas jazdy do New London, twierdząc, że ruch w tej okolicy „jest zupełnie inny niż w Exeter”. Widział jeszcze sylwetkę ojca na oddalającym się brzegu Connecticut. Miętus odwrócił się, ukrywając twarz w dłoniach – płakał. Jak to żywy trup? Eddie spodziewał się, że pani Cole będzie przy48

pominać jego matkę albo szare i niepozorne żony innych nauczycieli, będące dotąd źródłem całej jego wiedzy o kobietach. Przy odrobinie szczęścia w naturze pani Cole znalazłyby się może jakieś elementy, które Kropka O’Hare nazwałaby „cygańskimi”, choć Eddie nie śmiał nawet żywić nadziei, że spotka kobietę, która zapewni mu rozkosze podglądactwa, tak hojnie dostarczane w Exeter przez panią Havelock. Włochate pachy i rozkołysane piersi pani Havelock – w 1958 roku było to absolutnie wszystko, o czym myślał Eddie O’Hare, gdy myślał o kobietach. Nie miał szczęścia do dziewcząt w swoim wieku, które napełniały go zresztą przerażeniem. Ponieważ był dzieckiem nauczycielskiego małżeństwa, nieliczne dziewczyny, z którymi się umawiał, pochodziły wyłącznie z miasteczka Exeter, a były to w dodatku jego koleżanki jeszcze z podstawówki; dojrzały już nieco i na ogół wystrzegały się miejscowych chłopaków, uczących się w Akademii – sądziły, co zrozumiałe, że chłopcy będą zadzierali nosa. Dziewczyny spoza miasta, które spotykał podczas weekendowych potańcówek w Exeter, wydawały mu się nieprzystępne. Przyjeżdżały pociągami i autobusami, a były to zwykle uczennice szkół dla dziewcząt albo dziewczyny z takich miast jak Boston czy Nowy Jork. Zresztą o wiele lepiej ubrane i o wiele bardziej kobiece niż większość nauczycielskich żon – z wyjątkiem pani Havelock. Przed wyjazdem z Exeter Eddie przejrzał PEAN z 1953 roku, szukając zdjęć Thomasa i Timothy’ego. Dla nich było to ostatnie wydanie księgi pamiątkowej. Fotografie, które znalazł, wielce go speszyły. Otóż synowie Cole’ów nie należeli do żadnego szkolnego klubu, ale Thomas pojawiał się na zdjęciach szkolnej drużyny piłkarskiej i drużyny hokejowej seniorów, a Timothy, niewiele ustępujący bratu, uprawiał te same dyscypliny, tyle tylko, że w drużynach juniorów. Eddie nie poczuł się speszony dlatego, że chłopcy umieli kopać piłkę i jeździć na łyżwach. Onieśmieliła go raczej ogromna liczba rozsianych po księdze pamiątkowej zdjęć, na których pojawiali się obaj Cole’owie – szczerych, nieupozowanych zdjęć, składających się na każdą szkolną księgę pamiątkową, zdjęć, na których widać, że uczniowie po prostu cieszą się życiem. A wyglądało na to, że Thomas i Timothy bawili się doskonale. Eddie zdał sobie sprawę, że byli szczęśliwi.

49

Tu barują się w kłębowisku chłopców w peciarni internatu (czyli saloniku dla palaczy), tu błaznują, próbując chodzić o kulach, tam pozują z szuflami do odgarniania śniegu albo grają w karty – przy czym z kącika ust przystojnego Thomasa często zwisa papieros. Na fotografiach ze szkolnych potańcówek, które odbywały się w weekendy, Thomas i Timothy bawią się zawsze w towarzystwie najładniejszych dziewcząt. Na jednym ze zdjęć Timothy wcale nie tańczy ze swoją partnerką, lecz, nie do wiary, obejmuje ją... Było też zdjęcie przedstawiające Thomasa całującego się z jakąś dziewczyną – stali na dworze, w zimny, śnieżny dzień, oboje w płaszczach z wielbłądziej wełny, a Thomas przyciągał dziewczynę do siebie za końce otulającego jej szyję szalika. Ci chłopcy cieszyli się popularnością! (A potem zginęli). Prom przepłynął obok czegoś, co wyglądało na stocznię – widać było kilka jednostek w suchym doku, i kilka innych, unoszących się na wodzie. W miarę oddalania się od brzegu minęli również dwie latarnie morskie, a w głębi zatoki pływało mniej żaglówek. Na lądzie dzień był gorący i mglisty, nawet rankiem, gdy Eddie wyjeżdżał z Exeter, ale na wodzie wiał zimny, północno-wschodni wiatr, a słońce co chwila chowało się bądź wyglądało zza chmur. Eddie na górnym pokładzie przepakował swoje rzeczy, mocując się ciągle z ciężką torbą podróżną, nieco lżejszą walizką i wymiętoszonym już upominkiem dla małej, którego opakowanie doznało dalszych uszkodzeń, gdy Eddie wcisnął paczuszkę na dno torby, dzięki czemu nie musiał nosić już prezentu pod brodą. Poza tym potrzebował skarpetek – rano włożył mokasyny na bose stopy, ale na promie zmarzły mu nogi. Znalazł także bluzę, którą włożył na podkoszulek. Dopiero teraz, pierwszego dnia z dala od szkoły, zdał sobie sprawę, że jest ubrany w koszulkę i bluzę z nadrukiem „Exeter”. Zawstydzony tą bezwstydną reklamą swojej szacownej szkoły, Eddie wywrócił bluzę na lewą stronę. Wtedy dopiero przyszło mu do głowy, dlaczego niektórzy uczniowie najstarszego rocznika mieli zwyczaj wkładać szkolne bluzy na lewą stronę. Dotarłszy do źródła tego najmodniejszego w szkole szpanu, Eddie zrozumiał, że jest gotów na spotkanie z tak zwanym prawdziwym światem – pod warunkiem, że naprawdę istnieje świat, w którym exe-

50

teriańczycy powinni zapomnieć o swoich exeteriańskich doświadczeniach (albo wywrócić je na lewą stronę). Dodatkowej otuchy dodawał Eddiemu fakt, że włożył dżinsy, choć matka twierdziła, że „bardziej odpowiednie” będą spodnie khaki. Ted Cole napisał do Miętusa, że chłopak nie będzie potrzebował marynarki i krawata (wakacyjna praca Eddiego nie wymagała tego, co Ted nazywał „umundurowaniem uczniów Exeter”) – ale mimo to pan O’Hare uparł się, by Eddie zabrał ze sobą kilka wyjściowych koszul i krawatów, a także coś, co nazywał „sportową marynarką na każdą okazję”. Dopiero gdy Eddie przepakował swoje rzeczy, zainteresował się bliżej grubą kopertą, którą ojciec wręczył mu bez słowa wyjaśnienia. Było to dziwne samo w sobie, ponieważ Miętus tłumaczył absolutnie wszystko. Koperta opatrzona była adresem zwrotnym Akademii Phillipsa w Exeter i nazwiskiem „O’Hare”, wypisanym starannym charakterem pisma jego ojca. W środku znajdowały się nazwiska i adresy wszystkich absolwentów Exeter mieszkających w Hamptons. Pan O’Hare uważał, że warto się w ten sposób zabezpieczyć na każdą ewentualność – w potrzebie zawsze można przecież poprosić o pomoc kolegę exeteriańczyka! Eddie zorientował się już na pierwszy rzut oka, że nie zna nikogo z tych ludzi. Przy sześciu nazwiskach widniały adresy z Southampton – byli to w większości absolwenci roczników z lat trzydziestych i czterdziestych, a jeden staruszek, który ukończył szkołę w roku 1919, niewątpliwie był już na emeryturze i pewnie nawet nie pamiętał, że kiedykolwiek chodził do Exeter. (W rzeczywistości człowiek ten ukończył dopiero pięćdziesiąt siedem lat). Trzech czy czterech dalszych exeteriańczyków mieszkało w East Hampton; w Bridgehampton i Sag Harbor tylko dwóch, i po jednym lub dwóch w Amagansett, Water Mill i Sagaponack – gdzie, jak wiedział Eddie, mieszkają także Cole’owie. Eddie osłupiał. Czyżby jego ojciec w ogóle go nie znał? Przecież on, Eddie, nigdy w życiu nie zwróciłby się do tych ludzi, nawet gdyby znajdował się w strasznej potrzebie. „Exeteriańczycy!” – wykrzyknął niemal na głos. Eddie znał wiele nauczycielskich rodzin w Exeter. Większość z nich, nie lekceważąc wartości szkoły, nie rozdymała znaczenia bycia exeteriańczykiem do niepojętych rozmiarów. Tymczasem ojciec często 51

nieoczekiwanie rozbudzał w Eddiem niesprawiedliwe przekonanie, że nienawidzi Exeter, choć, prawdę mówiąc, chłopak wiedział, że ma szczęście, iż uczęszcza do tej właśnie szkoły. Wątpił, czy dostałby się do Akademii, gdyby nie był synem nauczyciela. Czuł się całkiem dobrze wśród rówieśników – na tyle dobrze, na ile czułby się każdy chłopak, który zdradza brak zainteresowania sportem w męskim gimnazjum. Ale biorąc pod uwagę przerażenie, jakie wzbudzały w Eddiem jego rówieśnice, wcale nie był nieszczęśliwy, że uczy się w szkole dla chłopców. Onanizował się zawsze w swój ręcznik albo ściereczkę do rąk, które następnie prał i wieszał na miejscu, czyli w rodzinnej łazience. Nigdy nie gniótł stronic matczynych katalogów sprzedaży wysyłkowej, w których jego wyobraźnia dzięki postaciom rozmaitych modelek, prezentujących damską bieliznę, znajdowała wszystkie bodźce, jakich było jej trzeba. (Najbardziej podobały mu się dojrzałe, starsze kobiety, pozujące w paskach do pończoch). Gdy nie miał katalogów, onanizował się równie radośnie w ciemności, wyobrażając sobie, że czuje na końcu języka słony smak owłosionych pach pani Havelock i że jej unoszące się oddechem piersi to miękkie, rozkołysane poduszki, podtrzymujące mu głowę i kołyszące go do snu. Pani Havelock często mu się śniła – i niewątpliwie w latach swej młodości pełniła podobnie bezcenną funkcję także na rzecz nieprzeliczonych rzesz innych exeteriańczyków. Ale w jakim sensie pani Cole miałaby być żywym trupem? Eddie przyglądał się kierowcy ciężarówki, który skonsumował właśnie hot doga i popił go piwem. Choć Eddie zgłodniał – nie jadł nic od śniadania – lekki przechył boczny statku i unoszący się w powietrzu zapach ropy nie zachęcały go ani do jedzenia, ani picia. Chwilami górny pokład przebiegało drżenie, a wtedy cały prom zaczynał się bujać. W dodatku Eddie siedział dokładnie za kominem i wiatr wiał mu prosto w twarz. Chłopak zaczął lekko zielenieć. Poczuł się nieco lepiej, gdy zaczął spacerować po pokładzie, a humor poprawił mu się zdecydowanie, kiedy znalazł kosz na śmieci i skorzystał z okazji, żeby wyrzucić do niego kopertę od ojca z adresami i nazwiskami wszystkich exeteriańczyków mieszkających w Hamptons. Potem Eddie zrobił coś, czego wstydził się tylko trochę: podszedł

52

do kierowcy cierpiącego męki trawienne i odważnie przeprosił go za ojca. Kierowca stłumił beknięcie. – Nie łam się, chłopie – powiedział. – Wszyscy mamy ojców. – Tak – odparł Eddie. – Poza tym on się po prostu martwi o ciebie – filozofował kierowca. – Nie jestem żadnym tam sekretarzem pisarza, ale wydaje mi się, że to niełatwa robota, chociaż nie wiem, co właściwie będziesz robił. – Ja też nie – przyznał Eddie. – Chcesz piwo? – zaproponował kierowca, ale Eddie grzecznie odmówił. Czuł się nieco lepiej i nie chciał znów zzielenieć. Pomyślał, że na górnym pokładzie nie ma żadnej kobiety ani dziewczyny, na której warto by zawiesić oko. Kierowca najwyraźniej nie podzielał jednak jego zdania, ponieważ zaczął obchodzić cały prom, przyglądając się natarczywie wszystkim kobietom i dziewczętom bez wyjątku. Były między nimi dwie dziewczyny, które miały na pokładzie samochód. Robiły wrażenie bardzo zarozumiałych, bo choć starsze od Eddiego najwyżej o rok czy dwa, wyraźnie dały mu do zrozumienia, że jest dla nich za młody. Ale Eddie obrzucił je spojrzeniem tylko raz. Małżeństwo jakichś Europejczyków poprosiło Eddiego angielszczyzną z ciężkim, obcym akcentem, żeby zrobił im zdjęcie na dziobie. Mówili, że są w podróży poślubnej, i Eddie z przyjemnością spełnił ich prośbę. Dopiero później przyszło mu do głowy, że kobieta, jako Europejka, mogła mieć niewygolone pachy. Niestety, była ubrana w kurtkę z długimi rękawami i Eddie nie zauważył także, czy kobieta nosi stanik. Powrócił do swojej ciężkiej torby i lżejszej walizki. Znajdowały się w niej tylko wyjściowe koszule i krawaty oraz „sportowa marynarka na każdą okazję”. Walizka ważyła tyle co nic, ale matka twierdziła, że dzięki niej jego „dobre” ubranie, jak je nazywała, nie wygniecie się i przybędzie na miejsce w stanie nienaruszonym. (Walizkę spakowała mu mama). W ciężkiej torbie natomiast Eddie wiózł całą resztę: ubrania, które sam chciał zabrać, oraz zeszyty i książki, które polecił mu pan Bennett (zdecydowanie jego ulubiony nauczyciel literatury angielskiej). Eddie nie wziął ze sobą całej twórczości Teda Cole’a. Czytał jego 53

dzieło, po cóż więc miałby je brać ze sobą? Jedynym wyjątkiem był rodzinny egzemplarz „Myszy w ścianie” (Miętus chciał, żeby Eddie zdobył dla niego autograf Cole’a) i ulubiona książka Eddiego spośród utworów Teda przeznaczonych dla dzieci. Podobnie jak w wypadku Ruth, ulubioną książką Eddiego nie była słynna „Mysz”. Ulubiona książka Eddiego nosiła tytuł „Drzwi w podłodze” – i, prawdę mówiąc, zawsze napędzała mu cholernego stracha. Nie zwrócił bliższej uwagi na datę copyrightu, nie wiedział więc, że jest to pierwsza książka, jaką Ted opublikował po śmierci synów. Zapewne trudno było mu ją napisać i niewątpliwie znalazło w niej odbicie echo przerażenia, w jakim wówczas żył. Gdyby wydawca bardzo nie współczuł Tedowi z powodu tragicznej śmierci jego dzieci, książka zostałaby, być może, odrzucona. Recenzenci niemal jednogłośnie wyrażali wobec niej niechęć, choć sprzedawała się tak samo dobrze, jak wszystkie książki Teda, cieszące się taką właśnie, niewzruszoną popularnością. Kropka O’Hare twierdziła, że głośna lektura „Drzwi w podłodze” byłaby aktem niemoralnym, który można by nawet uznać za formę znęcania się nad dzieckiem. Ale na Eddiem książka zrobiła wstrząsające wrażenie, choć była rzeczywiście tak odpychająca, że na kampusach uniwersyteckich uchodziła za pozycję kultową. Eddie przekartkował na promie „Mysz w ścianie”. Czytał tę książkę tyle razy, że nie musiał czytać więcej ani jednego słowa – oglądał tylko ilustracje; podobały mu się bardziej niż większości recenzentów, którzy na ogół lekceważyli ilustracje Teda Cole’a. W najlepszych wypadkach pisali, że rysunki są „wyraziste” albo że nie są „natrętne”. Ale częściej komentarze były negatywne, choć nie bardzo. (Na przykład: „Ilustracje wprawdzie nie szkodzą tekstowi, ale wnoszą niewiele. Chciałoby się zobaczyć ich więcej następnym razem”.) Eddiemu jednak rysunki się podobały. Wyimaginowany potwór pełzł w ścianie... Nie miał rąk ani nóg, ciągnął sam siebie zębami, sunął do przodu na futrze. Jeszcze lepsza była ilustracja przedstawiająca przerażającą sukienkę z maminej szafy. Sukienka ożyła i usiłowała zsunąć się z wieszaka. Spod rąbka wystawała jedna bosa stopa, a w rękawie wierciła się ręka – tylko w jednym rękawie. Najbardziej niepokojące były jednak zarysy pojedynczej pier-

54

si, wzbierającej pod suknią, jak gdyby formowała się w niej kobieta (lub pewne części jej ciała). W całej książce nie było jednak ani jednej uspokajającej ilustracji, która przedstawiałaby prawdziwą mysz w ścianie. Na ostatnim rysunku młodszy z bohaterów budzi się w łóżku, przestraszony przybliżającym się dźwiękiem. Chłopiec uderza w ścianę drobną rączką, żeby odstraszyć mysz. Ale mysz nie tylko nie ucieka – okazuje się także nieproporcjonalnie olbrzymia. Jest nie tylko większa od obu chłopców razem wziętych, lecz większa niż podgłówek – większa niż całe łóżko razem z podgłówkiem. A jeśli chodzi o ulubioną książkę Eddiego pióra Teda Cole’a, to Eddie wyjął ją z torby i przeczytał raz jeszcze, zanim prom dobił do portu. Opowieść „Drzwi w ścianie” nigdy nie miała należeć do ulubionych książek Ruth. Ojciec nie opowiedział jej tej historii, a minęło jeszcze kilka lat, zanim Ruth podrosła na tyle, by móc ją sama przeczytać. Nienawidziła tej książki. Zdobiła ją między innymi stylowa, ale śmiała ilustracja nienarodzonego dziecka w łonie matki. „Był sobie pewien chłopczyk, który nie był pewien, czy chce się urodzić...” – tak zaczynała się książka. „I jego mamusia też nie była pewna, czy chce, żeby chłopczyk się urodził. Było tak dlatego, że mieszkali w drewnianym domku w lesie, na wyspie, na jeziorze, a wokoło nie było żywego ducha. A w podłodze domku znajdowały się drzwi. Chłopczyk bał się tego, co było pod drzwiami w podłodze, i jego mamusia także się tego bała. Pewnego dnia, dawno temu, na święta Bożego Narodzenia przyjechały do domku inne dzieci, otworzyły drzwi w podłodze i zniknęły w dziurze pod podłogą razem z prezentami. Mamusia próbowała szukać dzieci, ale kiedy otworzyła drzwi w podłodze, usłyszała tak przerażający dźwięk, że włosy w jednej chwili posiwiały jej zupełnie i wyglądały potem jak włosy ducha. I mamusia poczuła tak straszliwy zapach, że jej skóra pomarszczyła się niczym rodzynek. Dopiero po roku skóra mamusi znów zrobiła się gładka, a jej włosy odzyskały normalny kolor. A kiedy mamusia otworzyła drzwi w podłodze, zobaczyła też różne okropne rzeczy, których nigdy więcej nie chciałaby już oglądać, jak na przykład węża, który potrafił robić 55

się tak mały, że mógł się przecisnąć przez szczelinę między drzwiami i podłogą, nawet jeśli drzwi były zamknięte, a potem potrafił stać się znów tak olbrzymi, że zdołałby unieść na plecach cały domek, jak gdyby wąż był olbrzymim ślimakiem, a domek jego muszlą”. (Ta ilustracja przyśniła się Eddiemu i przeraziła go – nie w dzieciństwie, lecz teraz, kiedy był już w wieku lat szesnastu!) „Inne rzeczy za drzwiami w podłodze są tak okropne, że można je sobie tylko wyobrazić”. (Książka zawierała również nieopisaną ilustrację tych innych okropnych rzeczy). „Dlatego mamusia zastanawiała się, czy urodzić chłopczyka tutaj, w domku w lesie, na wyspie, na jeziorze, gdzie nie było wokół żywego ducha, ale zastanawiała się nad tym głównie ze względu na to, co mogło kryć się pod drzwiami w podłodze. W końcu jednak pomyślała sobie: a dlaczego nie? Po prostu powiem mu, żeby nigdy nie otwierał tych drzwi! Cóż, mamusi łatwo jest powiedzieć coś takiego, ale co na to chłopczyk? Nie wiedział nadal, czy chce urodzić się w świecie, w którym są drzwi w podłodze, a wokół nie ma nikogo, choć w lesie były rozmaite piękne rzeczy, podobnie jak na wyspie i w jeziorze”. (W tym miejscu widniała w książce ilustracja przedstawiająca sowę, wychodzące na brzeg wyspy kaczki i parę nurów trącającą się dziobami na spokojnych wodach jeziora). „A może jednak zaryzykować? – pomyślał chłopczyk. Toteż urodził się i był bardzo szczęśliwy. Jego mamusia też była szczęśliwa, choć przynajmniej raz dziennie powtarzała synkowi: »Nigdy, ale to nigdy, przenigdy nie otwieraj drzwi w podłodze!« I oczywiście chłopczyk nigdy tych drzwi nie otworzył”. I tak, pomyślał Eddie O’Hare, tak kończy się ta historia, choć nie podejrzewał nawet, że w rzeczywistości mały chłopczyk był małą dziewczynką, która nazywała się Ruth, a której mamusia wcale nie była szczęśliwa. Istniały bowiem inne drzwi w podłodze, o których Eddie nie wiedział – jeszcze nie. Prom przepłynął Plum Gut i było już dobrze widać Orient Point. Eddie przyjrzał się uważnie zamieszczonym na obwolutach foto56

grafiom Teda Cole’a. Zdjęcie autora na „Drzwiach w podłodze” było nowsze niż na okładce „Myszy w ścianie”. Ale na obu pan Cole wydał się Eddiemu przystojnym mężczyzną, co uzmysłowiło szesnastolatkowi, że człowiek będący w zaawansowanym wieku czterdziestu pięciu lat (tyle liczył Ted) może wciąż poruszać serca i umysły dam. Ktoś taki jak on z pewnością wyróżniałby się w tłumie na Orient Point. Eddie nie wiedział, że powinien raczej rozglądać się za Marion. Kiedy prom przybił do nabrzeża, Eddie przyjrzał się z górnego pokładu skromnej gromadce oczekujących na brzegu, ale nie zauważył nikogo, kto przypominałby postać z eleganckich fotografii na obwolutach. Zapomniał o mnie! – pomyślał Eddie i z bliżej niewyjaśnionej przyczyny obudziła się w nim niechęć wobec ojca. Oto ile warci są exeteriańczycy! Ze swojego punktu obserwacyjnego Eddie zauważył natomiast jakąś piękną kobietę, która machała na powitanie do kogoś stojącego na pokładzie. Była tak zachwycająca, że Eddie nie chciał zobaczyć mężczyzny, do którego machała (przypuszczał bowiem, że macha do mężczyzny). Była tak oszałamiająco śliczna, że utrudniała Eddiemu poszukiwania Teda. Wciąż wracał do niej wzrokiem – wywoływała w nim burzę swoim machaniem. (Kątem oka Eddie spostrzegł jakiś samochód, który zjeżdżając z promu, wjechał na kamienistą plażę, gdzie oczywiście natychmiast utknął i zgasł). Eddie zszedł na ląd jako jeden z ostatnich maruderów, dźwigając w jednej ręce ciężką torbę podróżną, a w drugiej lżejsza, mniejszą walizkę. Zdumiało go, że kobieta o tak zapierającej dech w piersiach urodzie stoi nadal w tym samym miejscu, gdzie spostrzegł ją po raz pierwszy, a w dodatku wciąż macha. Stała dokładnie na wprost Eddiego – mogłoby się wydawać, że macha właśnie do niego. Przestraszył się, że zaraz na nią wpadnie. Była już tak blisko, że mógłby jej dotknąć – czuł zapach tej kobiety, pachniała cudownie – gdy nagle nieznajoma wyciągnęła rękę i wyjęła lżejszą, mniejszą walizkę z dłoni Eddiego. – Cześć, Eddie – powiedziała. Wiadomo już, że serce podchodziło mu do gardła, kiedy jego ojciec wdawał się w rozmowy z nieznajomymi, ale tym razem Eddie napraw-

57

dę poczuł, że ma serce w gardle – zabrakło mu tchu i nie potrafił wykrztusić ani słowa. – Myślałam już, że nigdy mnie nie zobaczysz – powiedziała piękna kobieta. Od tej chwili Eddie widział ją nieustannie – oczyma swojej duszy, nawet wtedy, kiedy zamykał powieki i usiłował spać. Ta kobieta zawsze stała przed nim. – Pani Cole? – wyszeptał z trudem Eddie. – Marion – odpowiedziała. Nie zdobył się na to, by wypowiedzieć jej imię. Dźwigając ciężką torbę, powlókł się za nią do samochodu. Co z tego, że nosi stanik? I tak dostrzegł jej piersi. Ponieważ ubrana była w gładki sweter z długimi rękawami, nie było wiadomo, czy goli sobie pachy. Zresztą co za różnica? Wulgarne owłosienie, które kiedyś wywołało w nim ogromne zainteresowanie pachami pani Havelock, nie wspominając już o jej obwisłych cyckach, stało się nagle sprawą odległej przeszłości. Eddie odczuwał już tylko niemy wstyd na samą myśl, że ktoś tak pospolity jak pani Havelock mógł kiedykolwiek wzbudzić w nim choć odrobinę pożądania. Kiedy podeszli do auta – był to mercedes-benz, koloru mglistej, pomidorowej czerwieni – Marion podała mu kluczyki. – Umiesz prowadzić, prawda? – zapytała. Eddie wciąż nie mógł mówić. – Wiem, jacy bywają chłopcy w twoim wieku. Na pewno uwielbiasz prowadzić, kiedy tylko masz okazję, prawda? – Tak, proszę pani – odparł. – Marion – powtórzyła. – Spodziewałem się, że przyjedzie pan Cole – wyjaśnił Eddie. – Ted – powiedziała Marion. W Exeter obowiązywały inne zasady. W Akademii, a siłą rzeczy i w rodzinie Eddiego, ponieważ wychowywał się w atmosferze szkoły, mówiło się do wszystkich „proszę pana” i „proszę pani”. Każdy był „panem” i „panią”. A tutaj Ted i Marion – oto jest inny świat. Gdy usiadł za kierownicą, okazało się, że idealnie sięga stopami

58

pedałów gazu, hamulców i sprzęgła, ponieważ jest tego samego wzrostu co Marion. Uniesienie Eddiego z powodu owego odkrycia zostało jednak natychmiast utemperowane, kiedy zdał sobie sprawę, że ma potężną erekcję – widać było wyraźnie, że jego wzwiedziony członek ociera się o dolną krawędź kierownicy. W tym momencie powoli przejechała obok ciężarówka do przewozu małży, której kierowca oczywiście również zwrócił uwagę na Marion. – Fajna robota, jeżeli tylko uda ci się ją dostać, chłopie! – zawołał kierowca. Eddie przekręcił kluczyk w stacyjce i mercedes wydał z siebie skwapliwy pomruk. A kiedy chłopak rzucił Marion ukradkowe spojrzenie, spostrzegł, że pani Cole przygląda mu się w sposób, który był mu dotąd całkowicie nieznany, podobnie jak jej samochód. – Nie wiem, dokąd mam jechać – wyznał Eddie. – Po prostu jedź – odpowiedziała Marion. – Będę ci udzielać wszystkich potrzebnych wskazówek.

59

Maszyna masturbacyjna

P

rzez pierwszy miesiąc tego lata Ruth i sekretarz pisarza widywali się rzadko. Nie spotykali się w kuchni domu Cole’ów głównie dlatego, że Eddie w ogóle nie jadał tam posiłków, a choć dziewczynka i sekretarz spali w jednym domu, to kładli się do łóżek o różnych porach, ich sypialnie zaś znajdowały się daleko od siebie. Nim Eddie zdążył wstać, Ruth była już po śniadaniu zjedzonym pod opieką ojca albo matki – spał jeszcze, gdy przyjeżdżała pierwsza z trzech nianiek Ruth, a kiedy się budził, Ruth i jej niania były już na plaży, dokąd odwoziła je Marion. Jeżeli pogoda na plażę była nieodpowiednia, Ruth bawiła się z niańką w pokoju dziecinnym albo w nieużywanym właściwie salonie wielkiego domu Cole’ów. Dom był naprawdę ogromny i od razu wydał się Eddiemu egzotyczny, chłopak wychowywał się bowiem najpierw w małym mieszkanku w hotelu nauczycielskim, a potem w niewiele większym domu, będącym również własnością szkoły. Ale to, że Ted i Marion żyją w separacji – i nigdy nie sypiają pod jednym dachem – stanowiło dla Eddiego nowość znacznie większego kalibru (i bardziej doniosły powód do spekulacji) niż wielkość domu Cole’ów. Separacja rodziców stanowiła również nową i tajemniczą odmianę w życiu Ruth, i dziewczynka miała równie poważne problemy, jak Eddie, żeby przywyknąć do tej dziwnej sytuacji. Bez względu na to, co separacja Teda i Marion oznaczała na przyszłość dla Eddiego i Ruth, pierwszy miesiąc tego lata był dla nich nade wszystko dezorientujący. Kiedy Ted nocował w wynajętym domu, Eddie jeździł po niego rano samochodem – Ted lubił być w swoim warsz60

tacie nie później niż o dziesiątej, co dawało Eddiemu czas, żeby wstąpić po drodze do sklepu w Sagaponack i na pocztę. Odbierał korespondencję i kupował kawę oraz słodkie bułeczki dla siebie i Teda. Gdy w wynajętym domu nocowała Marion, Eddie również odbierał pocztę, ale produkty śniadaniowe kupował już tylko dla siebie, ponieważ Ted jadał wcześniej razem z Ruth. Poza tym Marion miała prawo jazdy, więc jeśli Eddie nie załatwiał akurat rozmaitych sprawunków i zleceń, a otrzymywał je często, pracował samotnie większość dnia w wynajętym domu. Była to niezbyt trudna praca, obejmująca pisanie odpowiedzi na listy od czytelników i przepisywanie na maszynie autorskich poprawek do kolejnych wersji bardzo krótkiego opowiadania „Odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów”. Co najmniej dwa razy w tygodniu Ted dodawał albo wykreślał z tej historii jakieś zdanie. Dodawał też albo wykreślał przecinki, a średniki zastępował myślnikami, by później wrócić znowu do średników. (Zdaniem Eddiego, Ted przechodził wtedy kryzys interpunkcyjny). W najlepszym wypadku powstawał jakiś nowy, niedbale napisany akapit (maszynopisy Teda były okropne), który autor natychmiast niestarannie poprawiał ołówkiem, żeby w najgorszym wypadku pociąć go całkowicie już następnego wieczoru. Eddie sam nie otwierał ani nie czytał korespondencji Teda, a większość listów, które dla niego pisał, stanowiły odpowiedzi na listy od dzieci. Do matek pisał osobiście Ted. Eddie nie czytał nigdy, co piszą matki, ani nie widział odpowiedzi Teda. (Gdy Ruth słyszała nocą – wyłącznie nocą – stukanie ojcowskiej maszyny do pisania, zazwyczaj powstawał na niej list do jakiejś młodej matki, a nie kolejna książka dla dzieci). Układy, jakie zawierają małżonkowie, aby zachować kurtuazję we wzajemnych stosunkach w drodze do rozwodu, bywają często wyjątkowo zawiłe, kiedy oboje za cel nadrzędny uznają ochronę dziecka. Choć czteroletnia Ruth widziała swoją matkę kopulującą na czworakach z szesnastoletnim chłopcem, rodzice dziewczynki nigdy nie podnosili na siebie głosu w gniewie i nie okazywali sobie nienawiści – i tak naprawdę jedno nigdy nie mówiło źle o drugim wobec Ruth. Jeśli chodzi

61

o ten aspekt ich zniszczonego małżeństwa, Ted i Marion stanowili wzór przyzwoitości. Nieważne, że ich umowa dotycząca wynajętego domu była równie paskudna, jak ów przybytek. Ruth nigdy nie musiała w nim zamieszkać. W 1958 roku w żargonie handlarzy nieruchomości z Hamptons był to tak zwany „wagon”, czyli duszne mieszkanie z jedną sypialnią, sklecone pośpiesznie nad garażem na dwa samochody i tanio umeblowane. Dom stał na Bridge Lane w Bridgehampton, nie dalej niż dwie mile od domu Cole’ów na Parsonage Lane w Sagaponack. Nocą służył Tedowi albo Marion, by mogli spać w odpowiednim oddaleniu od siebie, za dnia natomiast stanowił miejsce pracy sekretarza Cole’a. W kuchni „wagonu” nikt nigdy nic nie gotował. Kuchenny stół pokrywały rozpoczęte listy oraz korespondencja pozostająca na razie bez odpowiedzi. Jadalni w „wagonie” nie było. W ciągu dnia stół służył Eddiemu w charakterze biurka, a Ted zajmował miejsce przy maszynie do pisania wieczorami, jeśli nocował w wynajętym domu. Kuchnia zaopatrzona była we wszelkie rodzaje gorzały oraz herbatę i kawę – nic więcej. W salonie, który stanowił po prostu przedłużenie kuchni, stał telewizor i kanapa, na której Ted często tracił przytomność, oglądając mecze baseballowe. Ted włączał telewizor jedynie na baseball albo zawody bokserskie. Marion oglądała filmy nadawane w kinie nocnym, jeśli nie mogła spać. Szafa w sypialni nie zawierała nic oprócz zapasowych ubrań Teda i Marion. W sypialni nigdy nie było całkiem ciemno – znajdował się w niej nieosłonięty świetlik, który często przeciekał. Aby wyciemnić sypialnię i uszczelnić świetlik, Marion zasłoniła go ręcznikiem, ale kiedy Ted nocował w wynajętym domu, zdejmował ręcznik. Gdyby nie świetlik, pisarz nie wiedziałby zapewne, o której wstać. W domu nie było zegara, a Ted często kładł się do łóżka, nie wiedząc, kiedy i gdzie zdjął zegarek z ręki. „Wagon” odwiedzała również służąca, która sprzątała u Cole’ów, ale przyjeżdżała tylko po to, żeby odkurzyć mieszkanie i zmienić pościel. W wynajętym domu z jedną sypialnią unosił się wiecznie zapach drobiu i solanki, zapewne dlatego, że „wagon” znajdował się w zasięgu zapachów dochodzących z mostu, na którym poławiacze krabów łowili 62

skorupiaki, używając zazwyczaj na przynętę surowego mięsa kurzego. A ponieważ właściciel domu trzymał w położonym niżej garażu swoje samochody, Ted, Marion i Eddie bezustannie skarżyli się na upór, z jakim zalegała w „wagonie” woń oleju silnikowego i benzyny. Jeśli coś czyniło „wagon” przyjemniejszym, choćby tylko trochę, to kilka fotografii Thomasa i Timothy’ego, które przywiozła Marion. Zabrała zdjęcia z gościnnej sypialni, zajmowanej obecnie przez Eddiego, i z przylegającej do niej gościnnej łazienki, która pozostawała również do jego dyspozycji. (Eddie nie mógł wiedzieć, że kilka haczyków tkwiących w gołych ścianach to zaledwie zapowiedź znacznie większej liczby podobnych haków, które miały wkrótce zostać odsłonięte. Nie mógł również przewidzieć, że przez długie lata prześladować go będzie wizja tapet, pokrytych ciemniejszymi prostokątami w miejscach, gdzie wisiały kiedyś zdjęcia zmarłych chłopców, które zostały następnie usunięte). Ale w sypialni i łazience Eddiego pozostało jeszcze kilka fotografii Thomasa i Timothy’ego. Eddie często je oglądał. Na jednym ze zdjęć była także Marion i tej fotografii Eddie przyglądał się najczęściej. Na zdjęciu, zrobionym w promieniach porannego słońca w paryskim pokoju hotelowym, Marion leży w staroświeckim, puchowym łóżku – jest rozczochrana, śpiąca i szczęśliwa. Na wysokości jej głowy spoczywa na poduszce bosa dziecięca stopa. Nogę w spodniach od piżamy widać tylko częściowo, niknie bowiem pod kołdrą. Dalej, po drugiej stronie łóżka, widać jeszcze jedną bosą stopę, należącą, jak można logicznie domniemywać, do innego dziecka, nie tylko ze względu na znaczną odległość, dzielącą obie stopy, lecz także dlatego, że druga noga tkwi w nogawce innej piżamy. Eddie nie mógł wiedzieć, że fotografia przedstawia pokój hotelowy w Paryżu – ściślej, w czarującym niegdyś Hotel du Quai Voltaire, gdzie zamieszkali Cole’owie, gdy Ted promował francuski przekład „Myszy w ścianie”. Mimo to chłopak zauważył, że jest coś cudzoziemskiego, jakby europejskiego, w kształcie łóżka i otaczających go mebli. Przypuszczał także, że bose stopy należą do Thomasa i Timothy’ego i że zdjęcie zrobił Ted. Na fotografii widać obnażoną rękę i nagie ramiona Marion, choć odsłonięte są tylko ramiączka nocnej koszulki lub stanika. Widoczna 63

częściowo pacha pozwala przypuszczać, że Marion starannie goliła owłosienie. Na wspomnianym zdjęciu pani Cole jest co najmniej o dwanaście lat młodsza – miała wtedy zapewne dwadzieścia kilka lat, choć zdaniem Eddiego, właściwie nie zmieniła się od tego czasu (mimo że nie jest już taka szczęśliwa). Być może poranne słońce, padające ukośnie na poduszki, sprawiło, że na fotografii włosy Marion wydawały się jaśniejsze niż w rzeczywistości. Podobnie jak inne zdjęcia Thomasa i Timothy’ego, była to matowa odbitka wielkości osiem na dziesięć, oprawiona w kosztowną ramkę i pokryta szkłem. Czasem Eddie zdejmował fotografię ze ściany i opierał ją na krześle w taki sposób, że Marion była zwrócona twarzą do niego, kiedy chłopak onanizował się, leżąc na łóżku. By spotęgować złudzenie, że uśmiech Marion jest przeznaczony dla niego, Eddie musiał jakoś wyeliminować z wyobraźni nagie stopy dzieci. Okazało się, że najlepiej będzie po prostu pozbyć się widoku dziecięcych nóg – w tym celu wystarczyły Eddiemu dwa skrawki papieru, które przyklejał do szkła taśmą klejącą. Wszystkie te czynności stały się dla niego conocnym rytuałem, który musiał jednak przerwać pewnej nocy. Właśnie zaczął się onanizować, kiedy rozległo się pukanie do drzwi jego sypialni, pozbawionych zamka, a potem głos Teda zapytał: – Eddie? Nie śpisz? Zobaczyłem światło. Czy możemy wejść? Eddie, co zrozumiałe, z trudem zerwał się z łóżka. Wskoczył w mokre jeszcze i wyjątkowo lepkie kąpielówki, suszące się na poręczy stojącego przy łóżku krzesła, i rzucił się do łazienki z fotografią w rękach, gdzie nieco krzywo powiesił ją z powrotem na swoim miejscu na ścianie. – Już idę! – zawołał. Dopiero gdy otworzył drzwi, przypomniał sobie, że na szkle ramki zostały przyklejone taśmą dwa skrawki papieru, zasłaniające stopy Thomasa i Timothy’ego. Na dodatek nie zamknął drzwi do łazienki. Ale było za późno, by naprawić błąd – Ted, trzymając Ruth na rękach, stał już w progu gościnnej sypialni swego domu. – Ruth miała sen – powiedział jej ojciec. – Prawda, Ruthie? – Tak – odpowiedziała dziewczynka. – Nie był przyjemny.

64

– Chciała się upewnić, że wisi tu taka jedna fotografia. Wiem, że mama nie zabrała jej do naszego drugiego domu – wyjaśnił Ted. – Ach – powiedział Eddie, czując, że dziewczynka przeszywa go wzrokiem. – Każde z tych zdjęć ma swoją historię – zwrócił się Ted do Eddiego. – A Ruth zna je wszystkie... Prawda, Ruthie? – Tak – odpowiedziała znów dziewczynka. – O, jest tutaj! – zawołała, wskazując na fotografię nad nocnym stolikiem, stojącym koło rozkopanego łóżka Eddiego. Krzesło, przysunięte do łóżka (w wiadomym dla Eddiego celu), nie stało tam, gdzie powinno – Ted, trzymając wciąż Ruth na rękach, musiał je obejść dokoła, żeby przyjrzeć się bliżej fotografii. Widniał na niej Timothy, który zdarł sobie skórę na kolanie. Chłopak siedzi na bufecie w przestronnej kuchni. Thomas, wykazujący kliniczne zainteresowanie kontuzją brata, stoi obok z rolką gazy opatrunkowej w jednej ręce i plastrem w drugiej, zabawiając się w lekarza nad zakrwawionym kolanem Timothy’ego. Kiedy zrobiono to zdjęcie, Timothy był mniej więcej o rok starszy od Ruth. Thomas mógł mieć jakieś siedem lat... – Krwawi mu kolano, ale wyzdrowieje? – spytała ojca Ruth. – Nic mu nie będzie...Trzeba tylko zabandażować ranę – odpowiedział Ted. – Nie trzeba szwów? Ani igły? – zapytała Ruth. – Nie, Ruthie. Wystarczy bandaż. – Trochę się popsuł, ale nie umrze, prawda? – pytała dalej Ruth. – Prawda – odrzekł Ted. – Jeszcze nie – dodała dziewczynka. – Tak jest, Ruthie. – Jest tylko trochę krwi – zauważyła Ruth. – Ruth skaleczyła się dzisiaj – wyjaśnił Ted Eddiemu, pokazując plaster na pięcie dziecka. – Weszła na plaży na muszlę. A potem miała ten sen... Ruth, usatysfakcjonowana opowieścią o skaleczonym kolanie i widokiem fotografii, spoglądała teraz ponad ramieniem ojca w stronę łazienki, gdzie zauważyła coś, co zwróciło jej uwagę.

65

– Gdzie są stopki? – zapytała. – Jakie stopki, Ruthie? Eddie zaczął się przesuwać w bok, żeby zasłonić przed nimi widok wnętrza łazienki. – Coś ty narobił? – spytała Ruth Eddiego. – Co się stało ze stopkami? – Ruthie, o czym ty mówisz? – zapytał Ted. Był pijany, ale nawet po pijanemu trzymał się na nogach względnie prosto. Ruth wyciągnęła paluszek i wskazała Eddiego. – Stopy! – powiedziała z gniewem. – Ruthie, nie bądź niegrzeczna! – zganił ją Ted. – Czy to niegrzeczne pokazywać kogoś palcem? – spytała dziewczynka. – Przecież wiesz, że tak – odpowiedział jej ojciec. – Przepraszam, że ci przeszkodziliśmy, Eddie. Zwykle pokazujemy Ruth te zdjęcia, kiedy ma ochotę je zobaczyć. Ale ponieważ nie chcieliśmy zakłócać ci spokoju... nie oglądała ich ostatnio przez jakiś czas. – Możesz przyjść obejrzeć sobie zdjęcia, kiedy tylko chcesz – powiedział Eddie do dziecka, które wciąż przypatrywało mu się z nachmurzoną miną. Byli już w korytarzu przed sypialnią Eddiego, gdy Ted odezwał się znowu: – Powiedz: „Dobranoc, Eddie”... Dobrze, Ruthie? – Gdzie są stopki? – powtórzyła dziewczynka, zwracając się do Eddiego i przeszywając go spojrzeniem na wskroś. – Coś ty narobił? Ojciec i córka ruszyli w głąb korytarza. – Dziwi mnie twoje zachowanie, Ruthie. Na co dzień nie bywasz niegrzeczna – powiedział Ted. – Ja nie jestem niegrzeczna – odparła gniewnie Ruth. – Hmm – mruknął Ted. Eddie dosłyszał już tylko tyle. Oczywiście, kiedy wyszli, od razu poszedł do łazienki i zerwał skrawki papieru ze stóp zmarłych chłopców, a potem mokrą ściereczką starł ślady taśmy klejącej ze szkła. Przez pierwszy miesiąc tego lata Eddie był istną maszyną mastur66

bacyjną, ale nigdy więcej nie zdjął fotografii Marion ze ściany w łazience i nigdy nie myślał już nawet o zakrywaniu stóp Thomasa i Timothy’ego. Ale onanizował się niemal codziennie w „wagonie”, gdzie, jak sądził, nikt mu nie będzie przeszkadzał i nie przyłapie go na gorącym uczynku. Rano, jeśli poprzedniego dnia Marion nocowała w wynajętym domu, Eddie z przyjemnością stwierdzał, że jej zapach utrzymuje się wciąż wśród poduszek niepościelonego łóżka. Kiedy indziej wystarczał zapach i dotyk niektórych części jej garderoby, żeby go podniecić. Marion trzymała w szafie halkę czy coś w rodzaju koszulki nocnej, w której sypiała, a w szufladzie leżały jej majtki i staniki. Eddie wciąż miał nadzieję, że pewnego dnia Marion zostawi w szafie różowy kaszmirowy sweterek, który miała na sobie, gdy ją poznał – w marzeniach często widział panią Cole w tym swetrze. Ale tanie mieszkanko nad garażem na dwa samochody nie miało klimatyzacji, toteż panowała w nim gorąca duchota, której nie można było się pozbyć, nawet otwierając okna na przestrzał. Dom Cole’ów w Sagaponack był chłodny i przewiewny, choćby w największe upały, wynajęty dom w Bridgehampton natomiast był klaustrofobiczny i nagrzany. Dlatego Eddie łudził się, sądząc, że różowy sweter będzie kiedykolwiek przydatny Marion w „wagonie”. Pomimo wyjazdów do Montauk po cuchnącą wydzielinę mątwy praca Eddiego na stanowisku sekretarza Cole’a sprowadzała się do lekkiego, ośmiogodzinnego dnia roboczego, od dziewiątej do piątej. Ted płacił mu pięćdziesiąt dolarów tygodniowo i zwracał pieniądze za benzynę, ale Eddiemu samochodu Teda nie prowadziło się tak fajnie, jak mercedesa Marion. Chevrolet Teda, model 1957 (ozdobiony na bagażniku pamiętnymi „płetwami”) był biało-czarny, co, być może, odzwierciedlało wąski zakres zainteresowań artysty. Wieczorami, około piątej lub szóstej, Eddie często chodził na plażę popływać albo pobiegać, choć tylko sporadycznie i bez większego przekonania. Czasem rybacy łowili z plaży błękitki na linę, pędząc ciężarówkami wzdłuż brzegu w pogoni za ławicami. Gnane przez błękitki drobne rybki trzepotały się na mokrym, ubitym piasku, co stanowiło jeszcze jeden powód, dla którego Eddie nie miał ochoty tam biegać.

67

Każdego wieczoru, za pozwoleniem Teda, Eddie jeździł do East Hampton albo do Southampton, żeby pójść do kina albo zjeść hamburgera. Płacił za bilety (i za wszystko, co jadł) z pensji, którą wyznaczył mu Ted, a mimo to oszczędzał ponad dwadzieścia dolarów tygodniowo. Pewnego wieczora zobaczył Marion w kinie w Southampton. Była sama. Włożyła znów swój różowy kaszmirowy sweter, zapewne dlatego, że wskutek klimatyzacji na widowni było chłodno. Nie miała nocować tego dnia w „wagonie”, a zatem różowy sweterek raczej nie znalazłby się wieczorem w szafie obskurnego mieszkania nad garażem na dwa samochody. Lecz zobaczywszy Marion samą, Eddie wypatrywał odtąd jej samochodu zarówno w Southampton, jak i East Hampton. Choć raz czy dwa rzeczywiście zauważył mercedesa, nigdy już nie spotkał Marion w kinie. Wychodziła niemal codziennie – rzadko jadała z Ruth i nigdy nie gotowała sobie posiłków. Eddie sądził, że skoro Marion jada obiady poza domem, to chodzi zapewne do wyższej klasy restauracji niż on. Wiedział również, że kiedy zacznie jej szukać w dobrych restauracjach, to jego pięćdziesięciodolarowa pensja nie wystarczy na długo. Jeśli zaś chodzi o to, jak spędzał swe noce Ted, to wiadomo było tylko tyle, że nie mógł prowadzić samochodu. W wynajętym domu trzymał rower, choć Eddie nigdy nie widział, by Ted na nim jeździł. Ale pewnego dnia, gdy Marion wyszła do miasta, w domu Cole’ów zadzwonił telefon, który odebrała niania, przychodząca na noc. Telefonował barman z restauracji w Bridgehampton, gdzie (jak twierdził), pan Cole jadł i pił niemal każdego wieczoru. Ale tego dnia pan Cole wyglądał wyjątkowo niepewnie, kiedy odjeżdżał z restauracji na rowerze, toteż barman zadzwonił, aby wyrazić nadzieję, że pan Cole dotarł już bezpiecznie do domu. Eddie pojechał samochodem do Bridgehampton i wybrał drogę, którą, jak przypuszczał,Ted będzie wracał do wynajętego domu. I rzeczywiście, spostrzegł go po chwili, pedałującego środkiem Ocean Road. Gdy reflektory samochodu Eddiego oświetliły sylwetkę Teda, pisarz zjechał z drogi na miękkie pobocze. Eddie zatrzymał wóz i spytał pana Cole’a, czy nie chce, by go podwieźć. Do domu miał już mniej niż pół mili drogi. 68

– Mam na czym jechać! – powiedział Ted, machając ręką, żeby Eddie ruszał dalej. Pewnego ranka, po nocy, którą spędził w „wagonie” Ted, na poduszkach w sypialni pozostał zapach innej kobiety, o wiele silniejszy od zapachu Marion. A więc Ted Cole spotyka się z inną kobietą! – pomyślał Eddie, który nie znał jeszcze taktyki Teda w postępowaniu z młodymi matkami. (Ładna młoda matka, którą interesował się aktualnie Ted, przychodziła pozować mu rano trzy razy w tygodniu – z początku z dzieckiem, małym chłopczykiem, a potem już sama). W kwestii swojej separacji z żoną Ted wyjaśnił Eddiemu tylko tyle, że niefortunnie się złożyło, iż przyjechał do pracy w „tak smutnym okresie ich długiego małżeństwa”. Choć w tym stwierdzeniu kryła się sugestia, że ów „smutny okres” być może przeminie, to im dłużej Eddie obserwował rezerwę, jaką zachowywali wobec siebie Marion i Ted, tym większego nabierał przekonania, że ich małżeństwo rozpadło się ostatecznie. Poza tym Ted stwierdził tylko, że było to „długie” małżeństwo – nie powiedział wcale, że było dobre albo szczęśliwe. A jednak, choćby tylko na podstawie licznych zdjęć Thomasa i Timothy’ego, Eddie zmiarkował, że kiedyś, dawniej, były w tym małżeństwie dobre i szczęśliwe chwile, i że Cole’owie byli niegdyś przyjaciółmi. Widział zdjęcia robione podczas proszonych obiadów w towarzystwie jakichś znajomych rodzin, zazwyczaj małżeństw z dziećmi, i wiedział, że na przyjęciach urodzinowych Thomasa i Timothy’ego bywały inne dzieci. I choć Marion i Ted dość rzadko pojawiali się na fotografiach (głównym tematem zdjęć byli Thomas i Timothy, czy choćby tylko ich stopy), to Eddie widział dość dowodów na to, że Ted i Marion byli kiedyś szczęśliwi, choć niekoniecznie ze sobą. Jeśli nawet ich małżeństwo nigdy nie było dobre, oboje spędzili jednak wiele radosnych chwil ze swoimi synami. Eddie O’Hare nie pamiętał, by przeżył tyle radosnych chwil, ile zobaczył w nadmiarze na fotografiach w domu Cole’ów. A co się stało z przyjaciółmi Teda i Marion? – zastanawiał się. Wyjąwszy niańki i modeli (lub pojedyncze modelki), nikt nigdy ich nie odwiedzał. Jeżeli czteroletnia Ruth Cole rozumiała już na swój dziecięcy sposób, że Thomas i Timothy zamieszkują teraz inny świat, to z punktu 69

widzenia Eddiego ci chłopcy również pochodzili z innego świata. Byli kochani. Czegokolwiek uczyła się Ruth, uczyła się od swoich nianiek, które raczej nie zrobiły na Eddiem dobrego wrażenia. Pierwsza z nich była miejscową dziewczyną i miała chłopaka o wyglądzie bandziora, który również wyglądał na miejscowego, a w każdym razie tak wydawało się Eddiemu z jego exeteriańskiej perspektywy. Chłopak ów pracował jako ratownik i odznaczał się całkowitą niewrażliwością na nudę, na którą powinni być uodpornieni wszyscy ratownicy wodni. Bandzior przywoził nianię do Cole’ów każdego ranka i rzucał Eddiemu groźne spojrzenia, jeśli tylko miał go okazję zobaczyć. Ta niańka regularnie zabierała Ruth na plażę, na której opalał się jej chłopak-ratownik. W pierwszym miesiącu wakacji Marion, która zazwyczaj sama odwoziła Ruth i niańkę na plażę, a potem przywoziła je z powrotem, tylko raz czy dwa poprosiła Eddiego, żeby ją wyręczył. Niania nie odzywała się do Eddiego, ale Ruth, ku upokorzeniu chłopaka, spytała go (raz jeszcze): „Gdzie są stopki?” Niania popołudniowa była studentką i dysponowała własnym samochodem. Miała na imię Alice, a traktowała Eddiego z wyższością, toteż i ona nie rozmawiała z nim wcale – tylko raz wspomniała, że kiedyś znała kogoś, kto chodził do Exeter. Oczywiście był to chłopak, który ukończył Akademię, zanim Eddie zaczął w niej naukę, a Alice znała tylko jego imię, brzmiące Chickie lub Chuckie. „To chyba przezwisko” – powiedział głupawo Eddie. Alice westchnęła i popatrzyła na niego z politowaniem. Eddie obawiał się, że odziedziczył po ojcu skłonność do mówienia rzeczy oczywistych i że niedługo ktoś spontanicznie ochrzci go jakimś przydomkiem, jak na przykład Miętus, który przylgnie do niego na resztę życia. Niańka-studentka pracowała także w czasie wakacji w jednej z restauracji w Hamptons, ale nie była to restauracja, w której jadał Eddie. Ponieważ Alice była ładną dziewczyną, Eddie nie potrafił patrzeć na nią bez poczucia wstydu. Niania przychodząca na noc była mężatką, której małżonek pracował w dzień. Czasami przywoziła do Cole’ów dwoje swoich dzieci. Były starsze od Ruth, ale mimo to z szacunkiem bawiły się jej niezli70

czonymi zabawkami, głównie lalkami i domkami dla lalek, którymi Ruth nie była właściwie zainteresowana. Wolała rysować albo prosiła, żeby czytać jej książki. W pokoju dziewczynki stały prawdziwe, profesjonalne sztalugi z odpiłowanymi nogami, a jedyna lalka, do jakiej była przywiązana, miała oderwaną głowę. Z tych trzech nianiek jedynie niania nocna zachowywała się przyjaźnie wobec Eddiego, ale on każdego wieczoru wychodził, a kiedy wracał, przesiadywał na ogół w swoim pokoju. Jego gościnna sypialnia i łazienka mieściły się na końcu skrzydła domu, gdzie znajdowały się wyłącznie gościnne sypialnie i łazienki. Gdy Eddie chciał pisać listy do rodziców albo po prostu robił notatki w zeszytach, niemal zawsze zostawiano go tam zupełnie samego. W listach do domu nie wspomniał ojcu i matce, że Ted i Marion rozstali się na lato, i oczywiście nie napisał też, że podniecony zapachem Marion onanizuje się regularnie, wtulony w gładkie, obcisłe części jej garderoby. Tego ranka, kiedy Marion przyłapała Eddiego na gorącym uczynku masturbacji, chłopak starannie odtworzył na łóżku całą niemal postać Marion. Przygotował najpierw brzoskwiniową bluzkę z cienkiej, wakacyjnie zwiewnej tkaniny, w której Marion czuła się wygodnie w dusznym wnętrzu „wagonu”, oraz biustonosz w odpowiednio dobranym kolorze. Bluzkę Eddie pozostawił rozpiętą – biustonosz, ułożony mniej więcej we właściwym miejscu, był wyeksponowany, ale jednocześnie nieco przysłonięty bluzką, jak gdyby Marion, rozbierając się, osiągnęła stadium jedynie częściowego negliżu. W ten sposób jej odzież wywoływała aurę namiętności albo przynajmniej miłosnego pośpiechu. Majtki pani Cole, również brzoskwiniowego koloru, leżały w odpowiedniej dla nich pozycji (kroczem do dołu) i znajdowały się we właściwej odległości od stanika, to znaczy takiej, jaka dzieliłaby te części garderoby, gdyby Marion naprawdę miała na sobie bieliznę. Rozebrany do naga Eddie, który zawsze onanizował się, pocierając lewą ręką członek, przylegający do wnętrza jego prawego uda, wtulił twarz w rozpiętą bluzkę i stanik, a prawą ręką gładził niewyobrażalnie miękkie, jedwabiste majteczki Marion. Pani Cole potrzebowała zaledwie ułamka sekundy, by zorientować się, że Eddie jest nago i onanizuje się – i to z pomocą nie byle jakich

71

podniet wizualnych i dotykowych! – ale gdy chłopiec ją zobaczył, Marion ani nie wchodziła, ani nie wychodziła z sypialni. Stała nieruchomo niczym zjawa, i Eddie niewątpliwie miał nadzieję, że Marion jest zjawą właśnie. Poza tym najpierw zobaczył właściwie nie panią Cole we własnej osobie, a tylko jej odbicie w sypialnianym lustrze. Marion natomiast, która widziała i Eddiego, i jego lustrzane odbicie, miała jedyną w swoim rodzaju okazję, żeby zobaczyć dwóch Eddiech, onanizujących się jednocześnie. Zniknęła z progu tak nagle, jak się pojawiła. Eddie, który nie doprowadził się jeszcze do wytrysku, wiedział, że Marion nie tylko zobaczyła go, ale w jednej chwili zrozumiała także wszystko, co czuł. – Przepraszam cię, Eddie – powiedziała z kuchni, kiedy chłopak usiłował schować jej ubranie. – Powinnam była zapukać. Eddie ubrał się, ale nadal nie śmiał wyjść z sypialni. Spodziewał się chyba, że usłyszy jej kroki na schodach do garażu – albo, jakimś bardziej miłosiernym zrządzeniem losu, odgłos odjeżdżającego sprzed domu mercedesa. Ale Marion czekała na niego. Eddie domyślił się, że jęczał, ponieważ nie słyszał przedtem, jak szła z garażu na górę. – To moja wina, Eddie – mówiła Marion. – Nie gniewam się na ciebie. Jestem po prostu zakłopotana. – Ja też – zamruczał z sypialni Eddie. – Nic się nie stało... to normalne – powiedziała Marion. – Wiem, jacy są chłopcy w twoim wieku. – Jej głos oddalił się. Gdy Eddie zdobył się wreszcie na odwagę, żeby do niej podejść, Marion siedziała na kanapie. – Chodź tutaj! A przynajmniej spójrz na mnie – powiedziała, ale Eddie stał jak skamieniały, wpatrując się w swoje stopy. – Eddie, to śmieszne. Powiedzmy sobie, że to było śmieszne, i dajmy temu spokój. – To śmieszne – powiedział z rozpaczą. – Eddie! Chodź tutaj! – rozkazała Marion. Powłócząc nogami, Eddie powoli ruszył w jej kierunku, wbijając wciąż wzrok w podłogę. – Usiądź! – zakomenderowała znów Marion, ale Eddie zdołał tylko przycupnąć sztywno na drugim brzegu kanapy, jak najdalej od pani Cole. – Nie, tutaj. – Otwartą dłonią klepnęła puste miejsce obok siebie, 72

Eddie jednak nie był w stanie się ruszyć. – Eddie, Eddie, wiem, jacy są chłopcy w twoim wieku – powtórzyła Marion. – A chłopcy w twoim wieku robią właśnie takie rzeczy, prawda? Czy wyobrażasz sobie, że mógłbyś tego nie robić? – zapytała. – Nie – wyszeptał Eddie. Zaczął płakać i nie mógł się uspokoić. – Ach, nie płacz! – powiedziała z naciskiem Marion. Ona sama nie umiała już płakać – wypłakała się do cna. Potem usiadła tak blisko niego, że Eddie poczuł, jak ugina się pod nim kanapa, i mimo woli przytulił się do Marion. Ciągle płakał, a ona długo mówiła. – Eddie, posłuchaj, proszę cię – powiedziała. – Myślałam, że może któraś z kobiet Teda wkłada moje ubrania... Były czasami pomięte albo wisiały na niewłaściwych wieszakach. Okazało się jednak, że to ty, i właściwie byłeś ujmujący... Składałeś nawet moją bieliznę! A w każdym razie próbowałeś ją składać. Sama nie składam nigdy majtek ani staników. Wiedziałam też, że to nie Ted dotyka mojej bielizny – dodała, podczas gdy Eddie wciąż szlochał. – Och, Eddie... Właściwie bardzo mi pochlebiasz. Naprawdę! Nie jest to najprzyjemniejsze lato w moim życiu, więc cieszę się, że jednak znalazł się ktoś, kto o mnie myśli. – Urwała. Nieoczekiwanie sprawiała wrażenie bardziej zakłopotanej niż Eddie. Po chwili powiedziała szybko: – Nie chciałam przez to powiedzieć, że naprawdę myślałeś o mnie. Boże, to byłaby z mojej strony zarozumiałość, prawda? Pewnie chodziło ci tylko o moje ubranie. To nie ma znaczenia, i tak jest mi przyjemnie. Na pewno znasz wiele dziewcząt, o których mógłbyś myśleć... – Myślę o tobie! – wyrzucił z siebie Eddie. – Tylko o tobie. – Więc nie wstydź się – odpowiedziała Marion. – Udało ci się uszczęśliwić starszą panią! – Nie jesteś starszą panią! – zawołał Eddie. – Uszczęśliwiasz mnie coraz bardziej, Eddie! Wstała gwałtownie, jak gdyby chciała odejść. Chłopak nareszcie odważył się na nią spojrzeć. Kiedy zobaczyła wyraz jego twarzy, odezwała się znowu: – Bądź ostrożny w kwestii uczuć wobec mnie. To znaczy, uważaj na siebie – ostrzegła go Marion. 73

– Kocham cię – powiedział bohatersko Eddie. Usiadła obok niego pośpiesznie, jak gdyby znów zaczął płakać. – Nie kochaj mnie, Eddie – powiedziała z większą powagą, niż mógłby się spodziewać. – Myśl tylko o moich ubraniach. Ubrania nie zrobią ci krzywdy. – Po chwili przysunęła się bliżej, ale nie zalotnie, i poprosiła: – Powiedz mi, czy coś, co noszę, szczególnie ci się podoba? – Eddie popatrzył na nią w taki sposób, że Marion powtórzyła: – Myśl tylko o moich ubraniach, Eddie. – Podoba mi się to, co miałaś na sobie, kiedy cię poznałem – powiedział chłopak. – Boże! – powiedziała Marion. – Nie pamiętam, co to było... – Taki różowy sweter... Zapinany z przodu. – Ten stary łach! – parsknęła Marion. Była bliska śmiechu – Eddie zdał sobie sprawę, że nigdy jeszcze nie widział, jak Marion się śmieje. Był nią teraz całkowicie pochłonięty. Przedtem nie mógł na nią spojrzeć, a teraz nie potrafił oderwać od niej wzroku. – Ale jeżeli ten sweter ci się podoba, to może zrobię ci kiedyś niespodziankę! – powiedziała, znowu raptownie wstając. Eddiemu ponownie zebrało się na płacz, gdy zorientował się, że Marion zamierza odejść. Gdy była już przy drzwiach, prowadzących na schody, przybrała twardszy ton. – Nie bądź taki poważny, Eddie. Nie bądź taki poważny. – Kocham cię – powtórzył. – Nie kochaj – upomniała go raz jeszcze. Nie trzeba dodawać, że Eddie nie mógł się potem skupić przez cały dzień. Niedługo po tym incydencie Eddie, wróciwszy pewnego wieczora z kina w Southampton, zastał Marion w swojej sypialni. Nocna niania pojechała już do domu. Eddie zrozumiał od razu z bólem serca, że Marion nie przyszła go uwieść. Zaczęła mówić o fotografiach wiszących w jego sypialni i łazience – przeprasza, że mu przeszkadza, ale szanując jego prawo do samotności i odosobnienia, nie chciała przychodzić do sypialni Eddiego i oglądać zdjęć, kiedy był w pokoju. Chodziło jej w szczególności o jedną konkretną fotografię (nie chciała powiedzieć którą) i oglądała ją dzisiaj nieco dłużej, niż zamierzała. 74

Potem życzyła mu dobrej nocy i wyszła, a Eddie poczuł się nieludzko nieszczęśliwy. Ale zanim położył się do łóżka, zauważył, że Marion poskładała jego porozrzucane ubranie. Przewiesiła również ręcznik z poręczy, podtrzymującej zasłonę kabiny prysznica, gdzie zwykle wieszał go Eddie, na swoje właściwe miejsce, czyli na wieszak na ręczniki. Dopiero na końcu, choć rzecz była oczywista, Eddie zorientował się, że ma posłane łóżko. Sam nigdy go nie słał – zresztą Marion także nie ścieliła po sobie łóżka, a w każdym razie nie w wynajętym domu. Rankiem dwa dni później Eddie położył pocztę na stole w „wagonie” i zaczął przygotowywać sobie kawę. Parzyła się już, kiedy wszedł do sypialni. W pierwszej chwili pomyślał, że na łóżku leży Marion, ale po chwili zorientował się, że to tylko jej różowy kaszmirowy sweter. (Tylko!) Był rozpięty i miał podciągnięte rękawy, jak gdyby tkwiąca w swetrze niewidzialna kobieta podłożyła sobie niewidzialne ręce pod niewidzialną głowę. Pośród rozpiętych guzików widać było stanik i był to bardziej uwodzicielski zestaw garderoby Marion niż którykolwiek z tych, jakie udało się dotąd ułożyć Eddiemu. Biustonosz był biały – podobnie jak majtki, które Marion ułożyła dokładnie tam, gdzie lubił oglądać je Eddie.

75

Pójdźcie tu...

L

atem 1958 roku młodą matką Teda Cole’a była płochliwa pani Vaughn, drobna i smagła kobieta o wyglądzie zdziczałego zwierzęcia domowego. Przez cały miesiąc Eddie widywał ją tylko na rysunkach Teda – i to wyłącznie na tych, na których pozowała razem ze swoim synem, równie drobnym, smagłym i dziko wyglądającym, jak ona, co nasunęło Eddiemu poważne obawy, że zarówno matka, jak i syn zdolni są kąsać ludzi. Pani Vaughn miała twarz elfa i pretensjonalnie młodzieńczą, chochlikową fryzurę, ale mimo to nie była w stanie ukryć, że jest naturą gwałtowną albo co najmniej niezrównoważoną. Natomiast syn pani Vaughn chyba w ogóle nie lubił pozować, ponieważ z jego miny można było sądzić, że lada chwila zacznie pluć i parskać jak osaczony kocur. Gdy pani Vaughn przyjechała pierwszy raz pozować sama, w drodze z samochodu do domu Cole’ów – i z powrotem – zachowywała się niebywale płochliwie. Strzelała oczyma na wszystkie strony i oglądała się na każdy dźwięk, jak zwierzę, które spodziewa się napaści. Pani Vaughn oczywiście miała się na baczności przed Marion, ale Eddie, który nie wiedział jeszcze, że pani Vaughn pozuje Tedowi nago – i nie wiedział także, że to do niej należał ów przenikliwy zapach, który wyczuł (podobnie jak Marion) na poduszkach w „wagonie” – doszedł do mylnego wniosku, że nerwowość tej drobnej kobiety graniczy z obłędem. Poza tym Eddie był zbyt pochłonięty myślami o Marion, żeby interesować się bliżej panią Vaughn. I choć Marion nie powtórzyła już figla, polegającego na ponętnym odtworzeniu swej postaci na łóżku w 76

wynajętym domu, to Eddie tak manipulował różowym kaszmirowym swetrem pani Cole, przesyconym jej rozkosznym zapachem, że nieustająco dostarczał sobie rozkoszy, jakich nigdy jeszcze dotąd nie zaznał. Eddie O’Hare żył w masturbacyjnym raju. Powinien był w nim pozostać – powinien był osiąść w nim na stałe. Jak miał się wkrótce przekonać, kiedy otrzymał od Marion więcej, niż dostał dotąd, to, co przedtem dawała, przestało mu nagle wystarczać. Ale to Marion sterowała ich związkiem – jeśli miało się wydarzyć między nimi coś więcej, to wyłącznie z jej inicjatywy. Zaczęło się od tego, że Marion zaprosiła go na obiad. Sama usiadła za kierownicą, nie pytając Eddiego, czy ma ochotę prowadzić. Ku swemu zdumieniu chłopak był teraz wdzięczny ojcu, że ten uparł się, by Eddie zabrał z sobą kilka wyjściowych koszul i sportową marynarkę „na każdą okazję”. Ale gdy Marion zobaczyła go w tradycyjnym mundurku ucznia szkoły w Exeter, powiedziała, że może sobie darować krawat i marynarkę, bo tam, dokąd jadą, nie jest potrzebne ani jedno, ani drugie. Restauracja w East Hampton okazała się mniej elegancka, niż Eddie się spodziewał – było jasne, że tamtejsi kelnerzy często obsługują Marion, ponieważ nieproszeni donosili jej wino, którego pani Cole wypiła trzy kieliszki. Tym razem okazała się bardziej rozmowna niż dotychczas. – Kiedy wyszłam za Teda, byłam już w ciąży z Thomasem... i tylko rok starsza od ciebie – powiedziała. (Różnica wieku między nimi była powracającym tematem w ustach Marion). – Gdy ty się urodziłeś, miałam dwadzieścia trzy lata. Kiedy osiągniesz mój wiek, ja będę kobietą sześćdziesięciodwuletnią – ciągnęła dalej. Dwukrotnie wspomniała również prezent, który mu sprawiła: różowy kaszmirowy sweter. – Czy podobała ci się moja mała niespodzianka? – spytała. – Bardzo! – zająknął się Eddie. Zmieniając szybko temat, Marion oświadczyła, że tak naprawdę Ted wcale nie rzucił studiów na Harvardzie. W rzeczywistości poproszono go, żeby wziął urlop dziekański. – Mówił mi, zdaje się, że za „brak postępów w nauce” – dodała. Na obwolutach wszystkich książek Teda w biogramie autora pisano, że Ted Cole zrezygnował ze studiów na Harvardzie. Najwyraźniej 77

ta półprawda sprawiała mu przyjemność: sugerowała, że Ted był na tyle inteligentny, by dostać się na Harvard, i na tyle oryginalny, by nie dbać o to, żeby tam pozostać. – Ale prawda jest taka, że Ted był po prostu leniwy – powiedziała Marion. – Nigdy nie chciało mu się ciężko pracować. – Po krótkiej pauzie zapytała: – A jak ci się pracuje u niego? – Niewiele mam do roboty – przyznał Eddie. – No tak, nie przypuszczałam, że będzie inaczej – odparła Marion. – Ted cię zatrudnił, bo potrzebował kierowcy. Marion nie ukończyła jeszcze szkoły średniej, kiedy poznała Teda i zaszła z nim w ciążę. Ale z biegiem czasu, kiedy Thomas i Timothy już dorastali, zrobiła maturę korespondencyjnie, a później studiowała zaocznie na kilku uniwersytetach w Nowej Anglii. Minęło dziesięć lat, zanim zrobiła dyplom na uniwersytecie New Hampshire w 1952 roku, zaledwie na rok przed śmiercią swoich synów. Uczęszczała głównie na zajęcia z literatury i historii. Zaliczyła ich więcej, niż musiała, ale ponieważ nie chciała chodzić na inne wymagane przepisami zajęcia, nieprędko uzyskała w końcu magisterium. – A właściwie pragnęłam zdobyć dyplom, ponieważ nie miał go Ted – powiedziała. Thomas i Timothy byli dumni, że ich matka skończyła uniwersytet. – Kiedy zginęli, szykowałam się właśnie, by podjąć zawód pisarza – zwierzyła się Eddiemu. – Ale ich śmierć przerwała moje plany. – Więc byłaś kiedyś pisarką? – zapytał Eddie. – Dlaczego przestałaś pisać? Odpowiedziała, że nie umiała już zwracać się ku swym najskrytszym marzeniom, ponieważ myślała wyłącznie o śmierci synów, i nie potrafiła oddać się swobodnej grze wyobraźni, ponieważ i ona prowadziła ją nieuchronnie ku Thomasowi i Timothy’emu. – To nie do wiary, że dawniej lubiłam być sam na sam ze swoimi myślami – powiedziała Marion, która przedtem wyraziła powątpiewanie, czy Ted kiedykolwiek lubił rozmyślać w samotności. – To dlatego jego opowiadania są takie krótkie i przeznaczone dla dzieci. Dlatego Ted ciągle tylko rysuje i rysuje.

78

Eddie, który dotąd nie zdawał sobie sprawy, jak bardzo zbrzydły mu już hamburgery, zjadł ogromny posiłek. – Nawet miłość nie jest w stanie poskromić apetytu szesnastoletniego chłopca! – zauważyła Marion. Eddie zaczerwienił się. Nie powinien mówić, jak bardzo ją kocha – Marion nie lubiła tego słuchać. A potem powiedziała, że układając dla niego na łóżku swój różowy sweter, do którego dopasowała stanik i majtki, umieszczając je w odpowiednich miejscach – „komponując wyimaginowany akt”, jak to określiła – nieoczekiwanie uświadomiła sobie, że był to pierwszy twórczy impuls, jaki odczuła od czasu śmierci synów, a także pierwszy i jedyny moment „czystej uciechy”. Rzekoma czystość owej uciechy była zapewne wielce dyskusyjna, ale Eddie nigdy nie ośmieliłby się kwestionować szczerości intencji Marion i poczuł się tylko nieznacznie urażony, że to, co dla niego było miłością, dla niej sprowadzało się jedynie do „uciechy”. Miał dopiero szesnaście lat, ale powinien był dokładniej przemyśleć ostrzeżenie, jakiego udzieliła mu pani Cole. Kiedy Marion poznała Teda, przedstawił się jej jako były student, który „niedawno” rzucił Harvard, a obecnie pisze powieść. W rzeczywistości Ted nie studiował na Harvardzie już od czterech lat. Uczył się w szkole sztuk pięknych w Bostonie. Zawsze umiał rysować – nazywał się „samoukiem”. (W szkole interesowały go nie tyle zajęcia, co modelki). W pierwszym roku małżeństwa zaczął pracować u pewnego litografa, ale natychmiast znienawidził to zajęcie. – Ted znienawidziłby zresztą każdą pracę – powiedziała Marion. Ted nauczył się więc nienawidzić litografii – nie był też zainteresowany rytownictwem. („Nie odpowiada mi miedź ani kamień” – jak oświadczył Marion). Swoją pierwszą powieść opublikował w roku 1937, kiedy Thomas miał zaledwie rok, a Marion nie chodziła jeszcze w ciąży z Timothym. Recenzje były w większości przychylne, a książka, jak na debiut, sprzedawała się lepiej niż przeciętnie. Ted i Marion zdecydowali się na drugie dziecko. Recenzje następnej powieści, wydanej w roku 1939, rok po narodzinach Timothy’ego, nie były ani przychylne, ani liczne, a książ79

ka sprzedała się w nakładzie o połowę mniejszym niż pierwsza powieść Teda. Natomiast trzecia książka, opublikowana w roku 1941 – „na rok przed twoim urodzeniem” – przypomniała Eddiemu Marion – nie była recenzowana prawie wcale, a jeśli już, to wyłącznie nieprzychylnie. Rozchodziła się tak marnie, że wydawca Teda nie chciał mu podać ostatecznej liczby sprzedanych egzemplarzy. Ale potem, w roku 1942, gdy Thomas miał sześć, a Timothy cztery lata, ukazała się „Mysz w ścianie”. Wojna opóźniła jej liczne przekłady obcojęzyczne, ale jeszcze zanim powstały, stało się jasne, że Ted Cole nigdy już nie będzie musiał znienawidzić żadnej pracy ani napisać kolejnej powieści. – Powiedz mi, czy nie przechodzą cię dreszcze na myśl, że „Mysz w ścianie” powstała w tym samym roku, w którym się urodziłeś? – spytała Marion Eddiego. – Owszem – przyznał Eddie. Ale dlaczego ciągle przenosili się z jednego uniwersyteckiego miasta do drugiego? (Cole’owie przewędrowali całą Nową Anglię). Seksualne wzorce zachowania Teda były behawioralnie chaotyczne. Wmawiał Marion, że najlepiej wychowywać dzieci właśnie w miastach uniwersyteckich: poziom miejscowych szkół jest zwykle wysoki, a lokalną społeczność ożywiają wydarzenia kulturalne i sportowe na kampusie. Ponadto w takich miastach Marion może kontynuować swoją edukację. Poza tym, jak twierdził Ted, rodziny nauczycieli akademickich będą dla nich dobrym towarzystwem, a Marion początkowo nie zdawała sobie sprawy, ile jest młodych matek wśród nauczycielskich żon. Ted, który unikał wszystkiego, co przypominało pracę akademicką, do której nie posiadał zresztą kwalifikacji, w każdym semestrze wygłaszał jednak wykład na temat sztuki pisania i rysunku dla dzieci. Jego wykłady często sponsorował wspólnie wydział sztuk pięknych i wydział filologii angielskiej. Ted zawsze zaczynał od tego, że jego skromnym zdaniem, proces tworzenia książki dla dzieci nie jest sztuką – woli używać określenia „rzemiosło”. Ale prawdziwe rzemiosło Teda, jak przekonała się Marion, polegało na tym, że systematycznie wyszukiwał i uwodził najładniejsze i najbardziej nieszczęśliwe młode matki spośród żon nauczycieli uni80

wersyteckich. Od czasu do czasu ofiarami Teda stawały się także studentki, ale młode matki były bardziej bezbronną zwierzyną. Romanse miewają często gorzkie zakończenia – a ponieważ związki małżeńskie co bardziej nieszczęśliwych żon nauczycielskich były już i tak mocno osłabione, trudno się dziwić, że wiele z tych małżeństw rozpadło się całkowicie z powodu miłosnych przygód Teda. – I właśnie dlatego musieliśmy się ciągle przeprowadzać – powiedziała Marion. Z łatwością znajdowali domy do wynajęcia – część nauczycieli korzystała z urlopów, a poza tym w miastach uniwersyteckich panował stosunkowo wysoki wskaźnik rozwodów. Jedynym miejscem, w którym pomieszkiwali w miarę regularnie, była farma w New Hampshire, dokąd wyjeżdżali podczas dni wolnych od zajęć, na narty i na miesiąc lub dwa każdego lata. Dom ów należał do rodziny Marion, odkąd sięgała pamięcią. Po śmierci chłopców Ted zaproponował, żeby opuścili Nową Anglię, pozostawiając za sobą wszystko, co im przypominała. Wschodnia część Long Island stanowiła letni i weekendowy azyl dla nowojorczyków. A Marion byłoby łatwiej żyć, gdyby nie musiała rozmawiać z dawnymi przyjaciółmi. – Nowy dom, nowe dziecko, nowe życie – powiedziała Eddiemu. – A w każdym razie o to mu chodziło. Nie zdziwiła się, że romanse Teda nie ustały nawet wtedy, kiedy porzucili uniwersyteckie miasta Nowej Anglii. W rzeczywistości Ted zdradzał ją teraz jeszcze częściej, choć trudno było powiedzieć, by czynił to namiętniej. Ted był uzależniony od romansów. Marion w duchu zawarła z sobą zakład, chcąc się przekonać, czy uzależnienie Teda od kobiet okaże się silniejsze, czy słabsze niż jego uzależnienie od alkoholu. (Stawiała na to, że Tedowi łatwiej przyszłoby porzucić alkohol niż kobiety). A w przypadku Teda, jak wyjaśniła Eddiemu, proces uwodzenia trwał zawsze dłużej niż romans. Zaczynało się wszystko od konwencjonalnych portretów, zazwyczaj matki z dzieckiem. Potem matka pozowała sama, a w końcu sama i nago. Akty ujawniały stale tę samą

81

wprzódy ustanowioną sekwencję: niewinność, skromność, degradacja, wstyd. – Pani Vaughn! – przerwał Eddie, przypominając sobie płochliwość tej drobnej kobiety. – Pani Vaughn znajduje się obecnie w fazie degradacji – powiedziała Marion. Eddie pomyślał, że jak na tak drobną kobietę, pani Vaughn pozostawiała na poduszkach wyjątkowo przenikliwy zapach. Przyszło mu też do głowy, że byłoby rzeczą nierozsądną, a nawet sprośną, gdyby przedstawił Marion swoją opinię na temat zapachu ciała pani Vaughn. – Ale żyłaś z nim przecież przez te wszystkie lata! – powiedział Eddie nieszczęśliwym głosem. – Dlaczego od niego nie odeszłaś? – Bo kochali go chłopcy – odpowiedziała Marion. – A ja kochałam ich. Zamierzałam rzucić Teda, kiedy skończą szkołę i wyprowadzą się z domu. No, może zaczekałabym, aż ukończą studia – dodała, już nieco mniej pewnie. Przezwyciężając współczucie dla pani Cole, Eddie pochłonął kolosalny deser. – Uwielbiam to w młodych chłopcach – powiedziała Marion. – Bez względu na wszystko zajmujecie się swoimi sprawami. Pozwoliła Eddiemu prowadzić w drodze do domu. Otworzyła okno i zamknęła oczy. Wieczorne powietrze rozwiewało jej włosy. – Przyjemnie jest być pasażerką – powiedziała Eddiemu. – Ted zawsze za dużo pił, więc stale ja prowadziłam. No... prawie stale – dodała szeptem. Potem odwróciła się plecami do Eddiego. Być może płakała, ponieważ drżały jej ramiona, ale nie wydawała żadnych dźwięków. Kiedy przyjechali do domu w Sagaponack, wiatr osuszył jej łzy, o ile w ogóle płynęły. Od czasu, kiedy sam się przed nią rozpłakał, Eddie wiedział, że Marion nie lubi płaczu. Gdy weszli do środka, pani Cole odesłała nocną niańkę do domu i z otwartej butelki, stojącej w lodówce, nalała sobie czwarty tego dnia kieliszek wina. Zmusiła Eddiego, żeby poszedł z nią sprawdzić, czy Ruth już zasnęła, szepcząc po drodze, że pomimo wszelkich znaków na niebie i ziemi była kiedyś dobrą matką. 82

– Ale nie będę złą matką dla Ruth – dodała, ciągle szeptem. – Wolałabym w ogóle nie mieć dzieci, niż być złą matką. Eddie jeszcze wówczas nie wiedział, że Marion postanowiła już zostawić córkę Tedowi. (A Marion nie wiedziała jeszcze, że Ted przyjął Eddiego do pracy nie tylko dlatego, że potrzebował kierowcy). Wątłe światełko lampki nocnej z głównej sypialni rzucało tak słabe promienie do pokoju Ruth, że ledwie było widać kilka wiszących w środku fotografii Thomasa i Timothy’ego. Mimo to Marion uparła się, żeby Eddie je obejrzał. Chciała mu wyjaśnić, co chłopcy robią na poszczególnych zdjęciach i dlaczego do pokoju Ruth wybrała właśnie te, a nie inne fotografie. Potem zaprowadziła go do głównej łazienki, gdzie lampka nocna oświetlała wiszące tam fotografie tylko niewiele jaśniej. Eddie zauważył, że przewodnim motywem tych fotografii jest woda, która wydała się Marion odpowiednim tematem do łazienki: wakacje w Tortola i Anguilla, letni piknik nad stawem w New Hampshire, Thomas i Timothy, obaj młodsi niż Ruth, kąpiący się razem w wannie – Tim płakał, ale Tom nie. – Wtedy Timowi dostało się mydło do oczu – wyszeptała Marion. Wycieczka przeniosła się do głównej sypialni, w której Eddie nigdy dotąd nie był, toteż nie widział miejscowych fotografii, z których każda przypominała Marion inną historię. I tak dalej, przez cały dom. Wędrowali z pokoju do pokoju, od fotografii do fotografii, aż wreszcie Eddie zrozumiał, dlaczego Ruth była tak wzburzona kawałeczkami papieru, kryjącymi na zdjęciu bose stopy Thomasa i Timothy’ego. Otóż Ruth z pewnością wielokrotnie odbywała podobne wycieczki, zapewne w ramionach ojca, jak i matki, a dla dziewczynki opowieści związane z fotografiami były niewątpliwie równie ważne, jak zdjęcia, a może nawet ważniejsze. Ruth nie tylko wychowywała się w atmosferze przytłaczającej obecności swoich zmarłych braci, lecz również w atmosferze nieporównanie doniosłego znaczenia ich nieobecności. Zdjęcia były opowieściami i na odwrót. Zmienić coś na którejś fotografii, jak uczynił to Eddie, było nie do pomyślenia, znaczyło bowiem zmienić przeszłość. A przeszłość, gdzie żyli zmarli bracia Ruth, nie podlegała rewizji. Eddie przyrzekł sobie, że spróbuje wynagrodzić dziewczynce swój postępek i upewnić ją, że wszystko, co opowiadano 83

jej o zmarłych braciach, pozostanie niezmienne. W niepewnym świecie o niepewnej przyszłości niech chociaż przeszłość stanie się dla dziecka punktem oparcia. Ale czy Ruth rzeczywiście mogłaby polegać na przeszłości? Godzinę później Marion zakończyła wycieczkę w sypialni Eddiego i w gościnnej łazience, z której korzystał chłopak. Był chyba pewien celny fatalizm w fakcie, że ostatnią fotografią, pobudzającą snutą w tle opowieść Marion, było zdjęcie, na którym Marion leży w łóżku w otoczeniu dwóch bosych chłopięcych stóp. – Bardzo mi się podobasz na tym zdjęciu – wykrztusił Eddie, nie ośmielając się dodać, że onanizował się często, patrząc na uśmiech Marion i jej obnażone ramiona. Pani Cole jak gdyby pierwszy raz w życiu przyjrzała się sobie leniwie na liczącej dwanaście lat fotografii. – Miałam wtedy dwadzieścia siedem lat – powiedziała, a oczy zasnuł jej nagle melancholijny upływ czasu. Niedbale dopiła piątą już tego dnia lampkę wina, a potem podała pusty kieliszek Eddiemu, który stał bez ruchu w gościnnej łazience jeszcze przez pełne piętnaście minut po jej wyjściu. Następnego ranka w „wagonie”, gdy Eddie zaczął rozkładać na łóżku różowy kaszmirowy sweterek wraz z liliową jedwabną halką i majtkami tego samego koloru, usłyszał przesadnie głośny tupot nóg Marion na schodach prowadzących z garażu do mieszkania. Nie zapukała – załomotała do drzwi. Tym razem nie chciała przyłapać Eddiego na gorącym uczynku. Nie rozebrał się jeszcze, żeby położyć się przy bieliźnie Marion, ale mimo to wahał się przez chwilę, toteż nie miał już czasu, żeby schować garderobę pani Cole. Myślał, że postąpił niemądrze, zestawiając kolor różowy i liliowy, choć nie kierowało nim zainteresowanie barwą ubrań. Pociągała go koronka wokół gumki majtek i koronka, którą obszyty był przepyszny dekolt halki. Eddie wciąż jeszcze przeżywał swoją decyzję, kiedy Marion załomotała do drzwi po raz drugi – wtedy zostawił jej ubrania na łóżku i pobiegł otworzyć drzwi. – Mam nadzieję, że ci nie przeszkadzam – powiedziała z uśmiechem. 84

Była w okularach przeciwsłonecznych, które zdjęła, wchodząc do pokoju. Eddie po raz pierwszy zauważył upływ czasu, kryjący się w kurzych stopkach w kącikach jej oczu. A może po prostu ubiegłej nocy wypiła za dużo wina – pięć kieliszków napoju alkoholowego, obojętne, jakiego rodzaju, to było dla niej dużo. Ku zdumieniu Eddiego Marion podeszła od razu do pierwszego z kilku zdjęć Thomasa i Timothy’ego, które przewiozła do wynajętego domu, i zaczęła tłumaczyć, dlaczego wybrała akurat te fotografie. Thomas i Timothy byli na nich mniej więcej w wieku Eddiego, co oznaczało, że zdjęcia zostały zrobione niedługo przed śmiercią chłopców. Marion tłumaczyła, że jej zdaniem, zdjęcia rówieśników mogły wydać się Eddiemu swojskie, a nawet ciepłe, w nowym, obcym i być może chłodnym otoczeniu. Martwiła się o Eddiego na długo przed jego przyjazdem, wiedziała bowiem, jak niewiele będzie miał do roboty. I wątpiła, czy będzie się dobrze czuł w Sagaponack, ponieważ wiedziała, że szesnastolatek nie będzie mógł w tej okolicy prowadzić żadnego życia towarzyskiego. – Z kim mógłbyś się tu spotykać, wyjąwszy młodsze niańki Ruth? – zapytała Marion. – Chyba że okazałbyś się wyjątkowym ekstrawertykiem. Thomas był towarzyski, Timothy nie... był raczej introwertyczny, jak ty. Wprawdzie z wyglądu bardziej przypominasz Thomasa, ale z natury jesteś bardziej podobny do Timothy’ego – powiedziała. – Och – odparł Eddie. Osłupiał zupełnie, dowiedziawszy się, że Marion myślała o nim jeszcze przed jego przyjazdem! Wycieczka fotograficzna ciągnęła się dalej, jak gdyby „wagon” był jakimś tajemnym pokojem w skrzydle gościnnym domu Cole’ów, a Eddie i Marion nie zakończyli jeszcze wczorajszego wieczoru i przeszli po prostu do kolejnego pokoju, pełnego nowych zdjęć. Obeszli całą kuchnię wynajętego domu, przy czym Marion bez przerwy opowiadała, a potem wrócili do sypialni, gdzie mówiła nadal, wskazując zdjęcie Thomasa i Timothy’ego, wiszące nad zagłówkiem łóżka. Eddie bez trudu rozpoznał najlepiej znany punkt orientacyjny kampusu Exeter. Zmarli synowie Marion stali w wejściu do głównego gmachu Akademii, gdzie pod malowanym frontonem nad drzwiami widniała łacińska inskrypcja. Wyryte w białym marmurze, kontrastują85

cym z wielkim, ceglanym gmachem i leśną zielenią podwójnych drzwi, widniały te oto, pełne pokory słowa: HVC VENITE PVERI VT VIRI SITIS (Litery „U” w słowach HUC, PUERI i UT zastępowała oczywiście litera „V”). Thomas i Timothy byli w marynarkach i krawatach – zdjęcie zrobiono mniej więcej rok przed ich śmiercią. Thomas miał już siedemnaście lat i wyglądał niemal na mężczyznę, natomiast piętnastoletni Timothy wyglądał jak chłopiec. Wejście, w którym stali, stanowiło tło, wybierane najchętniej do fotografii przez dumnych rodziców nieprzeliczonych rzesz exeteriańczyków. Eddie zastanawiał się, ile nieukształtowanych jeszcze ciał i umysłów przechodziło w swoim czasie przez te drzwi, pod surowym i groźnie brzmiącym zaproszeniem: PÓJDŹCIE TU, CHŁOPCY, A STANIECIE SIĘ MĘŻCZYZNAMI. Ale kryjąca się w napisie zapowiedź nie spełniła się dla Thomasa ani dla Timothy’ego. Eddie spostrzegł, że Marion nagle przerwała opowieść o fotografii. Jej wzrok padł na różowy kaszmirowy sweterek, leżący na łóżku wraz z liliową halką i tegoż koloru majtkami. – Rety! Różowy z liliowym! – powiedziała Marion. – Nie myślałem o kolorach – przyznał Eddie. – Podobały mi się te... koronki. – Ale zdradziły go oczy: patrzył na dekolt halki, choć nie mógł sobie przypomnieć, jak to się nazywa. Przyszło mu do głowy „wycięcie”, wiedział jednak, że nie jest to słowo, o które mu chodzi. – Spodobał ci się ten dekolt? – podpowiedziała mu Marion. – Tak – szepnął Eddie. Marion uniosła wzrok nad łóżko, spoglądając na zdjęcie swoich szczęśliwych synów: Huc venite pueri (Pójdźcie tu, chłopcy) ut viri sitis (a staniecie się mężczyznami). Eddie przecierpiał już dwa lata łaciny – teraz groził mu trzeci rok nauki tego martwego języka. Przypomniał sobie stary żart, krążący po Exeter, a dotyczący trafniejszego tłumaczenia inskrypcji (Pójdźcie tu, chłopcy, a zanudzicie się). Ale Eddie wyczuwał, że Marion nie jest w nastroju do żartów. Spoglądając na fotografię swoich synów, stojących u progu męskości, Marion powiedziała: – Nie wiem nawet, czy przed śmiercią zdążyli zakosztować seksu. Eddie, który przypomniał sobie zdjęcie Thomasa z księgi pamiąt86

kowej z 1953 roku, całującego się z jakąś dziewczyną, skłonny był przypuszczać, że Thomas uprawiał już miłość fizyczną. – Thomas być może tak – dodała Marion. – Był taki... popularny. Ale Timothy z pewnością nie. Był bardzo nieśmiały. I miał dopiero piętnaście lat... – Głos Marion ucichł, a jej spojrzenie padło znów na łóżko, gdzie wcześniej zauważyła różowo-liliowe zespolenie swego swetra z bielizną. – A ty uprawiałeś już seks, Eddie? – zapytała nagle. – Nie, oczywiście, że nie – odpowiedział Eddie. Marion uśmiechnęła się do niego litościwie. Eddie był przekonany, że wygląda żałośnie i niemiło, usiłował więc przybrać inną minę. – Gdyby to dziewczyna zginęła, nie poznawszy seksu, powiedziałabym może, że miała szczęście – ciągnęła dalej Marion. – Ale dla chłopca to... mój Boże, przecież seks to jedyna rzecz, jakiej chcą młodzi chłopcy, prawda? Chłopcy i mężczyźni – dodała. – Mam rację? Czyż to nie jedyna rzecz, jakiej chcesz? – Tak – odparł rozpaczliwie szesnastolatek. Marion stanęła przy łóżku i sięgnęła po liliową halkę z niewiarygodnym dekoltem. Podniosła też liliowe majtki, ale różowy sweterek zepchnęła na skraj łóżka. – Jest za gorąco – powiedziała do Eddiego. – Mam nadzieję, że mi wybaczysz, jeśli nie włożę swetra. Eddie stał jak skamieniały. Serce waliło mu głośno, kiedy Marion zaczęła rozpinać bluzkę. – Zamknij oczy. – Musiała mu to powiedzieć. Eddie zamknął oczy i bał się, że zaraz zemdleje. Poczuł, że zaczyna kołysać się na boki, bo tylko w ten sposób uda mu się nie przebierać nogami. – Już – usłyszał głos Marion. Leżała na łóżku w halce i majteczkach. – Teraz moja kolej, żeby zamknąć oczy – powiedziała. Eddie rozbierał się niezdarnie – nie był w stanie oderwać od niej wzroku. Kiedy poczuła ciężar jego ciała na łóżku obok siebie, odwróciła się na bok, twarzą do niego. Spojrzeli sobie w oczy i Eddiego przeszył bolesny dreszcz. Uśmiech Marion krył więcej uczuć matczynych niż uczuć, o jakich ośmielił się marzyć Eddie i jakie miał nadzieję zobaczyć w jej uśmiechu. 87

Nie dotknął pani Cole, ale kiedy zaczął dotykać siebie, Marion mocno chwyciła go za kark i przygarnęła jego twarz do piersi, na które Eddie nie śmiał nawet spojrzeć. Drugą ręką ujęła jego prawą dłoń i stanowczym gestem położyła ją tam, gdzie zobaczyła dłoń Eddiego, kiedy po raz pierwszy widziała, jak się onanizuje – na swoich majtkach w kroku. Eddie poczuł, że eksploduje w swoją lewą dłoń, tak szybko i gwałtownie, że aż zadygotał. Zaskoczona Marion zadrżała w odpowiedzi. – Rety, szybko ci poszło! – powiedziała. Zacisnąwszy wyciągniętą dłoń, Eddie pobiegł do łazienki, żeby nie zapaskudzić łóżka. Umył się i wrócił do sypialni, gdzie zastał Marion leżącą wciąż na boku, niemal dokładnie w takiej samej pozycji, w jakiej ją zostawił. Zawahał się, zanim położył się znów obok. Ale nie poruszając się ani nie patrząc na niego, Marion powiedziała: – Wracaj tutaj. Leżeli, patrząc sobie w oczy w nieskończoność, jak wydawało się Eddiemu, który w każdym razie nie chciał, żeby owa chwila kiedykolwiek się skończyła. Na całe życie zapamiętał ten moment jako idealny przykład tego, czym jest miłość. Była to chwila, w której nie pragnie się niczego więcej i kiedy nie oczekuje się od człowieka, że dokona czegoś więcej nad to, czego właśnie dokonał – była to po prostu chwila absolutnego spełnienia. Nikt nigdy nie zdołałby sobie zasłużyć na wspanialsze uczucie. – Znasz łacinę? – spytała szeptem Marion. – Tak – wyszeptał w odpowiedzi Eddie. Marion wzniosła oczy ku górze, nad łóżko, wskazując wzrokiem zdjęcie, przedstawiające ten znaczący napis, symbolizujący podróż, której nie zdołali ukończyć jej synowie. – Powiedz to dla mnie po łacinie – szepnęła Marion. – Huc venite pueri... – zaczął Eddie, wciąż szepcząc. – Pójdźcie tu, chłopcy... – tłumaczyła szeptem Marion. – ...ut viri sitis – skończył Eddie. Nie zauważył nawet, kiedy Marion ujęła jego dłoń i znowu położyła ją sobie między nogami. – ...a staniecie się mężczyznami – wyszeptała. Chwyciła go za kark

88

i przytuliła jego twarz do piersi. – Ale ty wciąż jeszcze nie uprawiałeś seksu, prawda? – zapytała. – No wiesz, tak naprawdę. Eddie zamknął oczy na jej pachnącym biuście. – Nie – przyznał. – Tak naprawdę to nie. – Bał się, bo nie chciał, żeby Marion pomyślała, że się skarży. – Ale jestem bardzo, bardzo szczęśliwy – dodał. – Czuję się spełniony. – Ja ci pokażę, co to znaczy spełnienie – powiedziała Marion.

89

Pionek

J

eśli chodzi o sprawność seksualną, to szesnastoletni chłopak zdolny jest powtarzać swoje wyczyny erotyczne zdumiewającą ilość razy w niebywale krótkim czasie – jak mogłaby zaświadczyć trzydziestodziewięcioletnia Marion. – Mój Boże! – wołała na widok powracających bez końca oznak erekcji Eddiego. – Nie potrzebujesz czasu, żeby... zregenerować siły? Ale Eddie nie potrzebował regeneracji. Paradoks polegał na tym, że chłopak był nienasycony, a z drugiej strony łatwo go było zaspokoić. Marion nie pamiętała, by kiedykolwiek czuła się równie szczęśliwa od czasu śmierci synów. Po pierwsze, bywała zmęczona i dzięki seksowi po raz pierwszy od lat zaczęła dobrze sypiać. A po drugie, nie zadawała sobie trudu, żeby ukrywać przed Tedem swoje nowe życie. – Nie ośmieliłby się poskarżyć przede mną – powiedziała Eddiemu, który mimo wszystko zaniepokoił się, że Ted mógłby się ośmielić, by poskarżyć się przed nim. Biedny Eddie, co zrozumiałe, denerwował się bardzo jawnością ich porywającego romansu. Kiedy na przykład na pościeli w wynajętym domu pozostawały ślady ich stosunków miłosnych, Eddie optował za praniem, z obawy, by Ted nie zauważył zdradzieckich plam. Ale Marion zawsze mówiła: „Niech sobie łamie głowę, czy to ja, czy raczej pani Vaughn”. (Kiedy plamy pojawiały się na prześcieradle w głównej sypialni domu Cole’ów, gdzie przyczyną zabrudzeń nie mogła być pani Vaughn, Marion mawiała już nieco bardziej rozsądnie: „Niech Ted się dziwi”).

90

Co do pani Vaughn, to bez względu na to, czy wiedziała o mozolnych wysiłkach miłosnych Marion i Eddiego, jej nieco bardziej wyciszony związek z Tedem uległ pewnym zmianom. O ile pani Vaughn była dawniej uosobieniem płochliwości z uwagi na swoje pełne wahania i gwałtowne ruchy na podjeździe, zarówno w drodze na sesję rysunkową, jak i wracając później do samochodu, to teraz korzystała niemal z każdej okazji, by zachowywać się z rezygnacją psa, którego czeka lanie. A kiedy opuszczała pracownię Teda, wlokła się z powrotem z niedbałością mającą oznaczać, że nigdy już nie odzyska godności. Wyglądało to tak, jak gdyby unicestwiała ją dana poza dnia. Najwyraźniej pani Vaughn wkroczyła z fazy degradacji, jak określała to Marion, w ostatnią fazę wstydu. Ted nie miał zwyczaju odwiedzać pani Vaughn w jej letniej rezydencji w Southampton częściej niż trzy razy w tygodniu. Ale jego wizyty stawały się ostatnio coraz rzadsze i krótsze. Eddie wiedział o tym, ponieważ w takich wypadkach był szoferem Teda. Pan Vaughn pięć roboczych dni tygodnia spędzał w Nowym Jorku. Ted najszczęśliwszy bywał w Hamptons latem, kiedy wiele młodych matek pozostawało na miejscu bez opieki dojeżdżających gdzieś do pracy mężów. A pan Cole wolał młode matki z Manhattanu od stałych mieszkanek okolicy – letniczki bawiły w Hamptons dokładnie tak długo, jak trzeba: „Dokładnie tyle czasu, ile potrzeba Tedowi na jeden romans” – poinformowała Marion Eddiego. Zaniepokoiły go te słowa. Zaczął się zastanawiać, ile „dokładnie” potrzeba czasu Marion na romans z nim. Ale nie odważył się jej o to zapytać. Młode matki, osiągalne poza sezonem letnim, były dla Teda bardziej kłopotliwe, ponieważ trudniej było mu z nimi zerwać. Nie wszystkie zachowywały się później (to znaczy, po zakończeniu romansu) tak przyjaźnie, jak żona właściciela sklepu rybnego z Montauk, którą Eddie znał dotąd wyłącznie jako niezmiennie lojalną dostawczynię wydzieliny mątwy dla Teda. Tymczasem pani Vaughn miała powrócić z końcem lata na Manhattan, gdzie będzie mogła przeżyć załamanie nerwowe o sto mil od miejsca zamieszkania Teda. Ironią losu był natomiast fakt, że letnia rezydencja Vaughnów mieściła się przy Gin Lane w Southam-

91

pton, należy bowiem pamiętać o upodobaniu Teda do dżinu oraz ekstrawaganckich dzielnic mieszkaniowych. – Nigdy nie muszę na niego czekać – zauważył Eddie. – Zazwyczaj już idzie poboczem, kiedy po niego przyjeżdżam. Ciekaw jestem tylko, gdzie podziewa się wtedy synek pani Vaughn. – Pewnie ma lekcję tenisa – powiedziała Marion. Ostatnio jednak schadzki Teda z panią Vaughn nie trwały dłużej niż godzinę. – A w zeszłym tygodniu odwiozłem go do niej tylko jeden raz – donosił Eddie. – Już prawie z nią skończył – powiedziała Marion. – Zawsze potrafię poznać, kiedy porzuca kobietę. Eddie przypuszczał, że pani Vaughn mieszka w przestronnej willi, choć rezydencję Vaughnów, leżącą przy Gin Lane od strony oceanu, zasłaniał przed jego wzrokiem strzelisty żywopłot. Idealnie okrągłe kamyki wielkości ziaren grochu, pokrywające ukryty, niknący w oddali podjazd, były zawsze świeżo zamiecione. Ted kazał Eddiemu zatrzymywać się przy wjeździe na podjazd i tam wysiadał. Być może w drodze na schadzki lubił czuć pod stopami te kosztowne kamienie. W kwestii romansów w porównaniu z Tedem Eddie O’Hare był tylko zwykłym żółtodziobem, początkującym uczniem – nauczył się jednak szybko, że podniecenie związane z oczekiwaniem równe bywa niemal uniesieniom erotycznym. Marion podejrzewała natomiast, że Tedowi oczekiwanie dostarcza więcej przyjemności, ale gdy Eddie leżał w ramionach Marion, taka ewentualność wydawała mu się wprost niewyobrażalna. Kochali się w wynajętym domu każdego ranka. Eddie zostawał przy Marion do rana, jeśli to na nią przypadał kolejny nocleg w „wagonie”. Nie dbali o to, że chevroleta i mercedesa każdy może zobaczyć na podjeździe. Nie dbali o to, że co wieczór widywano ich razem na obiadach w tej samej restauracji w East Hampton. Widok jedzącego Eddiego sprawiał Marion nieskrywaną przyjemność. Rozkoszowała się również głaskaniem jego twarzy, dłoni albo włosów, bez względu na to, czy ktoś na nich patrzył. Chodziła z nim nawet do fryzjera, któremu lubiła udzielać wskazówek, jak powinien obciąć Eddiemu włosy 92

i w którym momencie przestać. Prała bieliznę chłopaka. W sierpniu zaczęła kupować mu ubrania. Czasami twarz śpiącego Eddiego stawała się tak podobna do twarzy Thomasa albo Timothy’ego, że Marion budziła chłopaka i prowadziła go, jeszcze na wpół uśpionego, ku jakiejś fotografii, tylko po to, żeby pokazać mu, jakim go przed chwilą zobaczyła. Kto bowiem zdołałby opisać wyraz twarzy, który budzi wspomnienia ukochanych osób? Kto mógłby przewidzieć zmarszczenie brwi, uśmiech albo niesforny kosmyk włosów, niosący ze sobą nagły, niezaprzeczalny sygnał z przeszłości? Kto zdołałby zmierzyć moc skojarzeń, nieodmiennie najsilniejszą w chwilach miłości i we wspomnieniach śmierci? Marion nie umiała się powstrzymać. Wszystko, co robiła dla Eddiego, przypominało jej to, co robiła niegdyś dla Thomasa i Timothy’ego, choć w wypadku Eddiego dbała również o rozkosze, których, jak sądziła, jej utraceni synowie nigdy nie zaznali. Choć na krótko, Eddie O’Hare przywrócił jej chłopców do życia. Mimo że Marion nic nie obchodziło, czy Ted wie o jej związku z Eddiem, była zaskoczona, że mąż nic na ten temat nie mówi, choć musiał przecież znać prawdę. Ted jednak był dla Eddiego równie miły, jak zawsze, a ostatnio spędzał nawet w jego towarzystwie coraz więcej czasu. Zaopatrzony w pokaźną teczkę z wrzuconymi luzem do środka rysunkami, Ted poprosił Eddiego, żeby zawiózł go do Nowego Jorku. W liczącą sto mil podróż wybrali się mercedesem Marion. Ted pokazał Eddiemu drogę do galerii, w której sprzedawał swoje prace. Mieściła się na Thompson przy rogu Broome albo na Broome przy rogu Thompson – tego Eddie dokładnie nie pamiętał. Dostarczywszy rysunki na miejsce, Ted zabrał chłopaka na lunch do restauracji, w której był kiedyś z Thomasem i Timothym. Jak twierdził, chłopcom podobało się to miejsce. Eddiemu także, choć poczuł się nieco nieswojo, gdy Ted w drodze powrotnej do Sagaponack oznajmił, że jest Eddiemu wdzięczny, ponieważ stał się bliskim przyjacielem Marion. Była przedtem bardzo nieszczęśliwa, a to cudowne widzieć, że znów się uśmiecha. – Tak powiedział? – zapytała Marion. – Dokładnie tak – potwierdził Eddie. 93

– To dziwne – zauważyła. – Spodziewałabym się raczej, że będzie zgryźliwy. Ale Eddie nie wyczuł w słowach Teda nic „zgryźliwego”. Wprawdzie pisarz rzucił jakąś uwagę na temat kondycji fizycznej Eddiego, ale chłopak nie domyślał się, czy miała ona oznaczać, że Ted jest świadom conocnych i codziennych zapasów Eddiego z Marion. W swoim warsztacie, koło telefonu, Ted powiesił spis sześciu nazwisk i sześciu numerów telefonicznych. Były to telefony do (jak twierdziła Marion) jedynych jego znajomych płci męskiej, z którymi grywał regularnie w squasha. Pewnego popołudnia, kiedy jego stały partner odwołał mecz, Ted poprosił Eddiego, żeby z nim zagrał. Eddie przyznał, że odkrył w sobie zainteresowanie squashem, ale dodał także, że jest słabym graczem, nie zasługującym nawet na miano początkującego. Ted wyremontował stojącą koło domu stajnię. Na strychu, nad pomieszczeniem służącym obecnie jako garaż na dwa samochody, zbudowano wedle wskazówek Teda kort do squasha o niemal regulaminowych wymiarach. Ted twierdził, że rozporządzenia władz miejskich nie pozwalają na podniesienie dachu stajni i dlatego sufit kortu zawieszony jest niżej, niż przewidują przepisy gry. Poza tym mansardowe okna, wychodzące na ocean, zmusiły budowniczych do zmiany kształtu bocznej ściany kortu, przez co jej powierzchnia, wykorzystywana do gry, zmniejszyła się znacznie w stosunku do ściany przeciwległej. Nietypowy kształt i rozmiary kortu dawały więc wyraźną przewagę Tedowi, gdy grał na własnym terenie. W rzeczywistości nie istniało żadne zarządzenie, zakazujące podniesienia dachu stajni – Ted zaoszczędził jednak znaczną sumę pieniędzy, nie wspominając już o tym, że fakt posiadania ekscentrycznego kortu, zbudowanego wedle osobiście sporządzonych planów, sprawiał mu satysfakcję. Pośród miejscowych graczy w squasha Ted uchodził za niepokonanego w swojej dziwacznej stajni, w której latem panował wściekły upał, między innymi wskutek marnej wentylacji – zimą natomiast bywało nieznośnie zimno, ponieważ stajnia nie była ogrzewana, a w takich warunkach piłka odbijała się niewiele lepiej niż kamień. Przed ich jedynym wspólnym meczem Ted uprzedził chłopaka o nietypowych wymiarach kortu, ale dla Eddiego, który grał przedtem 94

w squasha zaledwie jeden raz, kort w stajni przedstawiał takie same trudności, jak każdy inny. Podczas gry Ted pędził Eddiego z rogu do rogu, zająwszy pozycję na środku kortu, w miejscu, gdzie wytyczające go linie tworzą literę T, i nie musiał przesuwać się w żadnym kierunku dalej niż o pół kroku. Eddie, choć spocony i zziajany, nie zdobył nawet jednego punktu, Ted zaś nie miał nawet wypieków na twarzy. – Wygląda na to, Eddie, że będziesz dobrze spał dzisiejszej nocy – powiedział Ted, kiedy rozegrali już pięć gemów. – Może zresztą i tak powinieneś odespać zarwane noce. – Tu Ted klepnął chłopaka w pupę ramą rakiety. Być może w tym momencie był „zgryźliwy”, ale z drugiej strony może wcale nie, jak doniósł Eddie Marion, która nie wiedziała już, co myśleć na temat zachowania męża. Bardziej palącym problemem dla Marion była jednak Ruth. Latem 1958 roku nocne zachowania dziewczynki stały się niemal dziwaczne. Czasem przesypiała całą noc tak głęboko, że rano znajdowano ją w idealnie tej samej pozycji, w jakiej zasnęła, a przy tym była wciąż dokładnie opatulona kołdrą. Ale kiedy indziej wierciła się i przewracała z boku na bok. Kładła się w poprzek na dolnej pryczy swego piętrowego łóżka, tak że stopy grzęzły jej czasem między prętami barierki, a wtedy budziła się z płaczem, wzywając pomocy. Niekiedy bywało gorzej, gdy uwięzione nogi dziewczynki stawały się integralną częścią jej sennych koszmarów – budziła się wtedy przeświadczona, że zaatakował ją jakiś potwór, który trzyma ją teraz w straszliwym uścisku. W takich wypadkach Ruth nie tylko wołała z płaczem o ratunek, żeby wyzwolić stopy uwięzione między prętami barierki – później trzeba było ją zanieść także do głównej sypialni, gdzie szlochając, dziecko ponownie zapadało w sen w łóżku rodziców, pod opieką Marion albo Teda. Gdy Ted spróbował zdemontować barierki, Ruth wypadła z łóżka. Podłogę okrywał dywan, upadek nie był więc groźny. Ale innym razem oszołomione dziecko zawędrowało na korytarz. A bez względu na to, czy jej łóżko otaczały barierki, czy nie, Ruth miewała złe sny. Krótko mówiąc, dokonujący swoich wyczynów seksualnych Eddie i Marion nie mogli liczyć na to, że ich rozkosze nie zostaną przerwane, a Ruth spokojnie prześpi całą noc. Dziewczynka w każdej chwili mogła obudzić się z krzykiem albo stanąć bezszelestnie przy łóżku matki, toteż Eddie i Ma-

95

rion podejmowali wspólnie ryzyko, kochając się w głównej sypialni, a Eddie ryzykował, odpływając do raju w ramionach Marion, że zaśnie u jej boku. Kiedy natomiast kochali się w pokoju Eddiego, mieszczącym się stosunkowo daleko od dziecięcej sypialni, Marion obawiała się, że nie usłyszy wołania albo płaczu Ruth, lub że dziewczynka zawędruje do głównej sypialni i przerazi się, widząc, że matki nie ma w pokoju. Tak więc jeśli szli do łóżka w pokoju Eddiego, wybiegali na zmianę na korytarz, żeby nasłuchiwać, czy dziecko nie krzyczy. A gdy kochali się w pokoju Marion, tupot dziecięcych nóżek na podłodze łazienki wypędzał Eddiego z łóżka. Pewnego razu pół godziny leżał nago na podłodze z drugiej strony łóżka, dopóki Ruth nie zasnęła wreszcie u boku matki. Dopiero wówczas wypełzł z pokoju na czworakach. Zanim otworzył drzwi na korytarz, by wrócić na paluszkach do swojego pokoju, Marion szepnęła: – Dobranoc, Eddie. Ruth jednak widocznie była zaledwie na wpół uśpiona, ponieważ sennym głosem zawtórowała matce jak echo: – Dobranoc, Eddie. Stało się jasne, że pewnej nocy ani Eddie, ani Marion niechybnie nie usłyszą zbliżającego się tupotu małych nóżek. Toteż tej nocy, kiedy Ruth zjawiła się w sypialni matki z ręcznikiem w dłoniach – sądziła bowiem po dochodzących ją odgłosach, że mama wymiotuje – Marion nie była wcale zaskoczona. Eddie penetrował ją od tyłu, pieszcząc rękami jej piersi, więc w tej sytuacji niewiele mogła uczynić – udało jej się tylko przestać jęczeć. Eddie natomiast zareagował na nieoczekiwane odwiedziny Ruth w zadziwiająco akrobatyczny, ale niezgrabny sposób. Wysunął się z Marion tak gwałtownie, że choć poczuła się pusta i samotna, wciąż poruszała biodrami. Eddie, który rzucił się w tył na zbyt bliską odległość, zawisł na chwilę w powietrzu – nie udało mu się jednak wyminąć stojącej obok łóżka lampy i chłopak gruchnął razem z nią na dywan. Odruchowe, acz bezskuteczne wysiłki Eddiego, aby zasłonić genitalia otwartym abażurem, dostarczyły wtedy Marion przynajmniej krótkiej chwili mimowolnego rozbawienia. Bez względu na krzyki córki Marion wiedziała, że to zdarzenie 96

wywoła bardziej długotrwały wstrząs w psychice Eddiego niż Ruth. Właśnie to przekonanie nakazało Marion powiedzieć dziewczynce z pozornym lekceważeniem: – Nie wrzeszcz, kochanie. To tylko Eddie i ja. Wracaj do łóżka. Ku zdumieniu Eddiego, Ruth posłusznie zrobiła, co jej kazano. Gdy chłopak znów się położył, Marion szepnęła, jak gdyby do siebie: – To nie było wcale takie straszne, prawda? Teraz możemy przestać się już nią przejmować. Ale po chwili odwróciła się na bok, plecami do Eddiego, a chociaż trzęsły się jej ramiona, nie płakała – albo płakała tylko w głębi duszy. Nie reagowała jednak na dotyk Eddiego ani na tkliwe słówka, a chłopak wiedział, że w takiej sytuacji lepiej zostawić ją w spokoju. To wydarzenie sprowokowało wreszcie czytelną reakcję ze strony Teda. Ze stoicką hipokryzją Ted uznał, że nadeszła odpowiednia chwila, gdy Eddie wiózł go do Southampton, do pani Vaughn. – Przypuszczam, że to Marion popełniła błąd – oświadczył Ted – ale niewątpliwie dotyczy on was obojga. Chodzi mi o to, że dopuściliście do tego, by Ruth zobaczyła was razem. Eddie nie odpowiedział. – Nie zamierzam ci grozić, Eddie – dodał Ted. – Ale muszę powiedzieć, że możesz otrzymać wezwanie do złożenia zeznań. – Zeznań? – powtórzył chłopak. – Na wypadek sporu wokół opieki nad dzieckiem, jeśli trzeba by ustalić, które z nas, ja czy Marion, lepiej wypełnia obowiązki rodzicielskie – odparł Ted. – Ja nigdy nie dopuściłbym do tego, żeby moje dziecko zobaczyło mnie z kochanką, Marion natomiast najwyraźniej nie uczyniła nic, żeby ochronić Ruth przed tym... co zobaczyła. Więc jeśli wezwą cię do złożenia zeznań, żebyś opowiedział, co się stało, to mam nadzieję, że nie będziesz kłamał... Zeznawałbyś przecież przed sądem. Eddie jednak wciąż milczał. – Z tego, co słyszałem, kochaliście się od tyłu. Co nie oznacza, że nie mogę się osobiście pogodzić z tą czy jakąkolwiek inną pozycją – uzupełnił szybko Ted. – Ale sądzę, że dziecku widzącemu dwoje ludzi

97

robiących to jak... pieski, pozycja ta musiała wydać się wyjątkowo... zwierzęca. Eddiemu przemknęło przez głowę, że to Marion opowiedziała Tedowi, co się stało. Zamarł dopiero po chwili, gdy uświadomił sobie, że Ted rozmawiał z Ruth. Marion doszła do wniosku, że Ted wypytywał o nich Ruth przez cały czas, od samego początku. Czy dziewczynka widziała Eddiego i swoją matkę razem? A jeśli tak, to co robili? Nagle wszystko, czego Marion dotąd nie rozumiała, stało się jasne. – A więc to dlatego cię zatrudnił! – zawołała. Ted wiedział, że Marion uczyni Eddiego swym kochankiem i że Eddie w żadnym razie nie będzie się w stanie jej oprzeć. W rozumowaniu Teda istniała jednak pewna sprzeczność, ponieważ z jednej strony sądził, że doskonale zna Marion, z drugiej zaś widocznie nie znał jej na tyle, by zrozumieć, że Marion nigdy nie spierałaby się z nim o prawo do opieki nad dzieckiem. Marion wiedziała, że dziecko jest dla niej stracone. Nigdy nie chciała Ruth. Poczuła się urażona, że Ted najwyraźniej nisko ją ocenia, skoro nie zdaje sobie sprawy, że ona nigdy nie twierdziłaby, nawet w przelotnej rozmowie, nie wspominając już o zeznaniach przed sądem, jakoby Ruth miałoby być lepiej, gdyby została przy matce, a nie ze swoim podstępnym, bezwartościowym ojcem. Nawet ktoś taki jak Ted byłby lepszym opiekunem dla dziewczynki niż ona – a w każdym razie tak wtedy uważała. – Powiem ci, co zrobimy, Eddie – zwróciła się Marion do chłopca. – Nie martw się. Ted nie zmusi cię, żebyś zeznawał w jakiejkolwiek sprawie, bo nie będzie żadnego sądu. Znam Teda o wiele lepiej, niż on mnie. Przez trzy ciągnące się w nieskończoność dni nie mogli się kochać, ponieważ Marion miała infekcję i uprawianie seksu sprawiało jej ból. Mimo wszystko leżała obok Eddiego, przytulając jego głowę do piersi, a chłopak onanizował się, ile dusza zapragnie. Marion drażniła się z Eddiem, pytając go, czy nie lubi onanizować się przy niej niemal tak samo, a może i bardziej, niż uprawiać z nią miłość. Gdy Eddie zaprzeczał, 98

Marion drażniła go dalej – żywiła wątpliwości, czy przyszłe kobiety Eddiego będą odnosić się do jego upodobań erotycznych z taką wyrozumiałością, jak ona. Bo – jej zdaniem – preferencje Eddiego są milutkie. Eddie protestował – nie wyobrażał sobie, by kiedykolwiek miał interesować się innymi kobietami. – Ale poznasz kobiety, które zainteresują się tobą – powiedziała Marion chłopakowi. – I mogą nie mieć dość pewności siebie, żeby pozwolić ci się onanizować, będą więc żądać, byś raczej kochał się z nimi. Ostrzegam cię po prostu jak przyjaciółka. Dziewczęta w twoim wieku czułyby się w tej sytuacji lekceważone. – Nigdy nie będę interesował się swoimi rówieśniczkami – powiedział Eddie O’Hare z nutą cierpienia w głosie, którą Marion z czasem polubiła. I chociaż dokuczała mu również i z tego powodu, Eddie mówił prawdę – rzeczywiście nigdy w życiu nie zainteresował się kobietą w swoim wieku (co wcale nie oznacza, że Marion oddała mu niedźwiedzią przysługę). – Musisz mi zaufać, Eddie – mówiła. – Nie wolno ci się bać Teda. Wiem doskonale, co powinniśmy zrobić. – Dobrze – powiedział Eddie. Leżał z twarzą wtuloną w jej piersi i rozumiał już, że czas dzielony z Marion dobiega końca – bo niby jak mogłoby się to nie skończyć? Za niecały miesiąc wraca do Exeter – a nawet szesnastolatek nie wyobrażałby sobie, że zdoła utrzymać trzydziestodziewięcioletnią kochankę, będąc uczniem szkoły z internatem. – Ted myśli, że jesteś jego pionkiem, Eddie – powiedziała Marion. – Ale ty jesteś moim pionkiem, nie Teda. – Dobrze – odpowiedział Eddie, ale jeszcze nie zdawał sobie sprawy, do jakiego stopnia jest naprawdę pionkiem w kulminacyjnym konflikcie trwającej od dwudziestu dwóch lat wojny małżeńskiej.

99

Prawe oko Ruth

J

ak na pionka, Eddie zadawał wiele pytań. Kiedy Marion wyzdrowiała już na tyle, że mogli się znów kochać, Eddie zapytał ją, co to właściwie była za „infekcja”. „Infekcja pęcherza” – powiedziała Marion. Wciąż jeszcze tkwiło w niej więcej matczynych instynktów, niż przypuszczała, dlatego oszczędziła Eddiemu potencjalnie niemiłej dla niego wiadomości, że prawdziwą przyczyną jej infekcji było bezustanne zainteresowanie erotyczne, jakie chłopak okazywał. Skończyli się właśnie kochać w jej ulubionej pozycji. Lubiła siedzieć na Eddiem – „ujeżdżać go”, jak mówiła – ponieważ mogła wtedy patrzeć na jego twarz. Nie tylko dlatego, że Marion rozkosznie dręczyły miny Eddiego, nieustannie przywodząc jej na myśl Thomasa i Timothy’ego. Chodziło także o to, że zaczęła już się żegnać z chłopcem, choć nie sądziła z początku, że zdoła rozbudzić w niej tak głębokie i serdeczne uczucia. Z drugiej strony wiedziała oczywiście, jak silną namiętność wywołała w Eddiem. Martwiło ją to. Ale przypatrując mu się i kochając się z nim, a szczególnie przypatrując mu się i kochając się z nim jednocześnie, Marion myślała, że jej życie seksualne, tak gorąco (choć na krótko) rozpalone na nowo, zaczyna dobiegać końca. Nie powiedziała Eddiemu, że nie licząc jego, nigdy nie spała z nikim oprócz Teda. Nie powiedziała mu też, że od śmierci synów kochała się z Tedem tylko jeden raz, wyłącznie z inicjatywy Teda, a i to jedynie w celach rozrodczych. (Nie chciała zajść w ciążę, ale była jeszcze zbyt przygnębiona, żeby sprzeciwiać się mężowi). A od narodzin Ruth

100

w ogóle nie miała ochoty na seks. Tymczasem stosunki erotyczne z Eddiem, które początkowo były z jej strony jedynie aktem życzliwości wobec nieśmiałego chłopca, rozkwitły w związek, przynoszący jej głęboką satysfakcję. Ale choć Marion była zaskoczona wzruszeniem i zadowoleniem, jakiego dostarczał jej Eddie, i choć czerpała radość z kontaktów z nim, nie zdecydowała się zmienić swoich planów. Porzucała więcej niż tylko Teda i Ruth. Żegnając się z Eddiem O’Hare’em, żegnała się także z wszelkimi formami życia seksualnego. Żegnała się z seksem, kiedy po raz pierwszy w życiu, w wieku trzydziestu dziewięciu lat, seks zaczął sprawiać jej przyjemność! Choć Marion i Eddie latem 1958 roku byli tego samego wzrostu, Marion wiedziała, że waży więcej od niego – Eddie był bowiem przeraźliwie chudy. W pozycji siedzącej, gdy napierała na chłopca, czuła, że cała jej siła i cały ciężar ciała koncentrują się w biodrach – widząc pod sobą przygwożdżonego Eddiego, Marion wydawało się czasami, że to ona penetruje jego ciało. Bo w rzeczy samej, ich zespolenie podtrzymywały wyłącznie ruchy, jakie Marion wykonywała biodrami – Eddie był za słaby, by ją unieść. Bywały takie chwile, kiedy Marion wydawało się nie tylko, że wchodzi w ciało chłopca, ale nabierała niemal przekonania, że go sparaliżowała. Gdy Eddie, wstrzymując w specyficzny sposób oddech, dawał jej poznać, że będzie miał orgazm, Marion całym ciężarem kładła mu się na piersi i trzymając chłopaka mocno za ramiona, odwracała go tak, by Eddie ułożył się na niej, nie mogła bowiem patrzeć, jak zmienia się jego twarz, kiedy on szczytuje. W wyrazie twarzy Eddiego było wtedy coś, co niebezpiecznie blisko przypominało oczekiwanie na ból. Marion ledwie była w stanie wytrzymać jego skomlenie, a Eddie zawsze skomlał w takich sytuacjach. Wydawał jak gdyby krzyk na wpół rozbudzonego dziecka, które za chwilę zaśnie znów głęboko. W całym jej związku z Eddiem jedynie te ułamki sekund nasuwały Marion przelotne wątpliwości. Kiedy chłopak wydawał swój dziecięcy okrzyk, ją ogarniało poczucie winy. Potem Eddie ułożył się na boku, wtulając twarz w jej piersi, a Marion wplotła palce we włosy chłopca. Nawet w takiej chwili nie umiała się powstrzymać, żeby nie przyjrzeć się krytycznie fryzurze Eddiego – 101

zakarbowała sobie w pamięci, że musi następnym razem powiedzieć fryzjerowi, aby nie ścinał mu tak krótko włosów z tyłu. Ale po chwili zrewidowała swoją myśl. Kończyło się lato – „następnego razu” już nie będzie. I w tym momencie Eddie zadał drugie pytanie tej nocy. – Opowiedz mi o wypadku – poprosił. – Chodzi mi o to, czy wiesz, jak to się stało? Czy ktoś ponosi winę za wypadek? Jeszcze sekundę wcześniej Eddie czuł na skroni bicie serca Marion pod jej piersią, ale teraz wydało mu się, że serce Marion stanęło. Gdy uniósł głowę, żeby spojrzeć jej w twarz, Marion odwracała się do niego plecami. Tym razem jej ramion nie przebiegało nawet najlżejsze drżenie – kręgosłup miała prosty, plecy stężałe, ramiona usztywnione. Eddie obszedł łóżko, ukląkł przy niej i zajrzał w jej otwarte, ale niewidzące oczy. Usta Marion, we śnie rozchylone i pełne, były teraz wąskie i zaciśnięte. – Przepraszam – wyszeptał Eddie. – Nigdy już cię o to nie zapytam. Ale Marion nie poruszyła się. Jej twarz pozostała maską, jej ciało kamieniem. – Mamusiu! – zawołała Ruth, Marion jednak nie słyszała córki – nie drgnęła jej nawet powieka. Eddie zastygł w bezruchu, spodziewając się usłyszeć tupot stóp dziewczynki na podłodze łazienki, ale Ruth nie wyszła z łóżka. – Mamusiu? – zawołała znowu, tym razem z większym wahaniem. W jej głosie dała się wyczuć nuta niepokoju. Nagi Eddie poszedł na palcach do łazienki. Owinął się w pasie ręcznikiem – był to zapewne lepszy wybór niż abażur. Potem, najciszej, jak mógł, zaczął się wycofywać w stronę korytarza. – Eddie? – zapytała dziewczynka. Mówiła szeptem. – Tak – odpowiedział z rezygnacją Eddie. Zacisnął mocniej ręcznik wokół bioder i podreptał boso przez łazienkę do pokoju dziecka. Pomyślał, że na widok matki Ruth przestraszyłaby się jeszcze bardziej – to znaczy, gdyby dziewczynka zobaczyła Marion teraz, w tym nieznanym jej dotąd, jak gdyby katatonicznym stanie. Kiedy chłopak wszedł do pokoju, Ruth siedziała nieruchomo na łóżku. 102

– Gdzie mamusia? – zapytała dziewczynka. – Śpi – skłamał Eddie. – Aha – powiedziała Ruth. Wzrokiem wskazała ręcznik, którym przepasał się Eddie. – Brałeś kąpiel? – Tak – skłamał znów chłopak. – Aha – powiedziała Ruth. – Ale co mi się śniło? – Co ci się śniło? – powtórzył głupawo Eddie. – No, nie wiem. Nie śniłem twojego snu. A co ci się śniło? – Opowiedz mi mój sen! – zażądała dziewczynka. – Ale to przecież twój sen – zauważył Eddie. – Aha – powiedziało dziecko. – Chcesz się napić wody? – zapytał Eddie. – Dobrze – odparła Ruth. Czekała, aż Eddie pozwoli spłynąć wodzie, żeby zrobiła się chłodna, i przyniesie jej do łóżka filiżankę. Kiedy oddawała mu naczynie, spytała: – Gdzie są stopki? – Tam gdzie zawsze: na zdjęciu – odpowiedział Eddie. – Ale co się z nimi stało? – Nic się nie stało – zapewnił Eddie. – Chcesz je zobaczyć? – Tak – odpowiedziała dziewczynka. Wyciągnęła ramiona, sądząc, że Eddie weźmie ją na ręce, i chłopak wyniósł ją z łóżka. Manewrowali razem po nie oświetlonym korytarzu. Oboje wiedzieli, że otacza ich nieskończona różnorodność twarzy zmarłych chłopców, których zdjęcia kryje miłosierny półmrok. Na końcu gościnnego skrzydła domu światło w pokoju Eddiego lśniło jasno niby latarnia morska. Eddie zaniósł Ruth do łazienki, gdzie oboje bez słowa zaczęli przyglądać się fotografii Marion w hotelu du Quai Voltaire. Po chwili Ruth powiedziała: – To było wczesnym rankiem. Mamusia właśnie się budziła. Thomas i Timothy wpełzli pod kołdrę. Tatuś zrobił im zdjęcie... we Francji. – W Paryżu, tak – dodał Eddie. (Marion powiedziała mu, że hotel leżał nad Sekwaną. Dla Marion była to pierwsza wizyta w Paryżu, dla chłopców jedyna). Ruth wskazała większą z dwóch nagich stóp.

103

– Thomas – powiedziała. Potem wskazała mniejszą nogę. Czekała, żeby Eddie się odezwał. – Timothy – odgadł Eddie. – Zgadza się – powiedziała dziewczynka. – Ale coś ty zrobił ze stopkami? – Ja? Nic – skłamał Eddie. – To wyglądało jak papier, jak małe kawałki papieru – powiedziała Ruth. Badała wzrokiem łazienkę – uparła się, żeby Eddie postawił ją na ziemi, bo chciała zajrzeć do kosza na śmieci. Ale odkąd Eddie zerwał papierki z fotografii, służąca kilka razy sprzątała już w łazience. W końcu Ruth wyciągnęła ramiona do Eddiego, który znów wziął ją na ręce. – Mam nadzieję, że to się już nie powtórzy – powiedziała dziewczynka. – Może to się wcale nie stało, może to był tylko sen – powiedział Eddie. – Nie – odparła dziewczynka. – Więc mamy chyba do czynienia z tajemnicą – zasugerował Eddie. – Nie – powiedziała Ruth. – To był papier. Dwa kawałki. – Patrzyła na zdjęcie z nachmurzoną miną, jak gdyby chciała sprowokować w nim jakąś przemianę. Wiele lat później Eddie O’Hare nie dziwił się wcale, że Ruth Cole została pisarką realistyczną. W końcu Eddie zapytał: – Nie chcesz już wracać do łóżka? – Chcę – powiedziała Ruth. – Ale zabierz zdjęcie. Szli mrocznym korytarzem, który zdawał się teraz jeszcze mroczniejszy – wątłe światełko z głównej sypialni padało jedynie najniklejszym blaskiem do wnętrza otwartego na oścież pokoju Ruth. Eddie tulił dziewczynkę do piersi. Było mu ciężko nieść ją na jednej ręce, w drugiej trzymał jednak fotografię. Położył Ruth do łóżka i oparł paryskie zdjęcie Marion o komódkę. Fotografia stała na wprost Ruth, ale dziewczynka marudziła, że leży za daleko i nie widzi jej dobrze. W końcu Eddie oparł fotografię o podnóżek, na wysokości podgłówka łóżka Ruth. Dopiero teraz zadowolona dziewczynka zapadła znowu w sen.

104

Zanim Eddie wrócił do pokoju, spojrzał raz jeszcze na Marion. Miała zamknięte oczy i rozchyliła usta we śnie, a jej ciało nie było już tak przerażająco zesztywniałe, jak przedtem. Kołdra okrywała ją tylko do pasa – górna część tułowia pozostawała obnażona. Noc była ciepła, ale mimo to Eddie przykrył jej piersi. Dzięki temu Marion nie wyglądała jak kobieta całkowicie opuszczona i rozwiązła. Eddie był tak zmęczony, że położył się na łóżku i zasnął z ręcznikiem owiniętym wokół bioder. Rano obudziło go wołanie Marion, która przeraźliwie wykrzykiwała jego imię, a potem usłyszał histeryczny płacz Ruth. Wybiegł na korytarz (wciąż owinięty ręcznikiem) i znalazł Marion i Ruth pochylone nad zakrwawioną umywalką w łazience. Krew była wszędzie – na piżamie dziewczynki, na jej twarzy, we włosach. Tryskała z głębokiej rany na wskazującym palcu Ruth. Poduszeczka powyżej pierwszego stawu jej palca była rozcięta do kości. Rana – idealnie prosta i niesłychanie wąska. – Mówiła, że to szkło – powiedziała Marion. – Ale wokół rany nie ma okruchów szkła. Jakie szkło, kochanie? – zwróciła się do Ruth. – To zdjęcie, to zdjęcie! – zawołała dziewczynka. Usiłując schować fotografię pod łóżkiem, Ruth uderzyła zapewne ramką o jego krawędź albo o podnóżek. Szkło pokrywające zdjęcie było pęknięte, a fotografia nietknięta, choć passe-partout zostało splamione krwią. – Ja coś zrobiłam? – pytała wciąż dziewczynka. Eddie trzymał ją na rękach, by Marion mogła się ubrać – potem Marion wzięła Ruth na ręce, a Eddie się ubierał. Ruth przestała płakać i teraz bardziej troszczyła się o zdjęcie, niż o swój palec. Wyjęli więc ze strzaskanej ramki fotografię, przyklejoną wciąż do skrwawionego passe-partout, i zabrali ją do samochodu, ponieważ Ruth chciała, żeby zdjęcie pojechało do szpitala. Marion próbowała przygotować Ruth na założenie szwów, i powiedziała, że dostanie co najmniej jeden zastrzyk. W rzeczywistości dostała jednak dwa – prokainę przed założeniem szwów, a potem zastrzyk przeciwtężcowy. Rana była bardzo głęboka, ale czysta i wąska, toteż Marion sądziła, że nie

105

będzie wymagać założenia więcej niż dwóch lub trzech szwów i że nie pozostawi po sobie wyraźnej blizny. – Co to jest blizna? – spytała dziewczynka. – Czy ja umrę? – Nie, nie umrzesz, kochanie – zapewniła ją matka. Następnie rozmowa zeszła na temat naprawienia ramki. Kiedy załatwią wszystko w szpitalu, zabiorą fotografię do ramiarza w Southampton i zostawią ją do oprawy. Ruth znów zaczęła płakać, ponieważ nie chciała, żeby zdjęcie zostało w zakładzie. Eddie zaczął jej tłumaczyć, że trzeba założyć nowe passe-partout, nową ramkę i nowe szkło. – Co to jest passe-partout? – zapytała dziewczynka. Gdy Marion pokazała jej pokrwawione passe-partout (ale już bez fotografii), Ruth chciała wiedzieć, dlaczego krew nie jest czerwona – plama wyschła bowiem i zmieniła kolor na brązowy. – Czy ja też zbrązowieję? – zapytała Ruth. – Czy ja umrę? – Nie zbrązowiejesz, kochanie. I nie umrzesz – powtarzała jej Marion. Naturalnie Ruth rozwrzeszczała się na widok igieł i podczas zakładania szwów. Okazało się, że wystarczą dwa. Lekarz zachwycał się idealnie prostym kształtem rany – poduszeczka palca Ruth została bowiem rozcięta dokładnie na dwoje. Nawet chirurg niemal na pewno nie umiałby rozciąć tak małego paluszka na dwie równe części, choćby posługiwał się skalpelem. Gdy zostawili już zdjęcie u ramiarza, przygnębiona Ruth usiadła matce na kolanach. W drodze powrotnej do Sagaponack samochód prowadził Eddie, mrużąc oczy w promieniach porannego słońca. Marion opuściła osłonę przeciwsłoneczną od strony pasażera, ale Ruth była malutka i słońce świeciło jej teraz prosto w twarz, odwróciła się zatem ku matce. Nagle Marion zaczęła wpatrywać się w oczy swojej córki – szczególnie w jej prawe oko. – Co się stało? – zapytał Eddie. – Coś wpadło jej do oka? – To nic – powiedziała Marion. Dziewczynka zwinęła się w kłębek, tuląc się do matki, która dłonią osłaniała jej twarz przed słońcem. Wyczerpana płaczem Ruth zasnęła, nim dojechali do Sagaponack.

106

– Co tam zobaczyłaś? – Eddie zapytał Marion, której spojrzenie było znów wyraźnie nieobecne. (Choć nie do tego stopnia, jak poprzedniego dnia, gdy Eddie zapytał ją o wypadek chłopców). – Powiedz mi – poprosił. Marion wskazała plamkę na tęczówce swojego prawego oka, ów żółty sześciokąt, którym Eddie często się zachwycał. Niejeden raz wspominał Marion, że uwielbia ów maleńki żółty punkcik – uwielbia, gdy widziany w pewnym świetle lub pod jakimś niecodziennym kątem zmienia kolor jej prawego oka z błękitnego w zielony. Oczy Ruth były brązowe, ale na tęczówce jej prawego oka Marion dostrzegła ten sam jasnożółty, sześciokątny kształt. Kiedy dziewczynka zaczęła mrużyć oczy w słońcu, żółty sześciokąt ujawnił swą zdolność do zmiany barwy prawego oka Ruth z brązowej na bursztynową. Marion tuliła wciąż śpiącą dziewczynkę do piersi, ręką osłaniając jej twarz przed słońcem. Eddie nigdy dotąd nie widział, by Marion okazywała córce tyle fizycznej czułości. – Twoje oko jest niezwykle... wyjątkowe – powiedział chłopak. – Jak znamię, tylko bardziej tajemnicze... – Biedne dziecko! – przerwała mu Marion. – Nie chcę, żeby Ruth była taka, jak ja!

107

Rzucając panią Vaughn

P

rzez pięć albo sześć następnych dni, do czasu zdjęcia szwów, Ruth nie jeździła na plażę. Dokuczliwy obowiązek utrzymywania rany w stanie suchym wprawiał niańki w zły humor. Eddie zauważył, że Ted i Marion zachowują się wobec siebie coraz bardziej nieprzyjemnie – zawsze unikali swojego towarzystwa, ale teraz nie rozmawiali ze sobą ani nawet nie patrzyli w swoją stronę. Gdy jedno miało jakieś pretensje do drugiego, skarżyli się Eddiemu. Ted na przykład winą za skaleczenie Ruth obarczał Marion, choć Eddie wielokrotnie mówił mu, że to on dał dziecku fotografię. – Nie o to chodzi – powiedział Ted. – Chodzi o to, że ty w ogóle nie powinieneś wchodzić do jej pokoju. To obowiązek matki. – Mówiłem ci już, że Marion spała – skłamał Eddie. – Wątpię – powiedział Ted. – Wątpię, żeby to określenie trafnie charakteryzowało jej stan. Sądzę raczej, że była otępiała. Eddie nie był pewien, co Ted ma na myśli. – Nie była pijana, jeśli o to ci chodzi – wyjaśnił. – Nie powiedziałem, że była pijana. Marion nigdy się nie upija – wyjaśnił Ted. – Powiedziałem, że była otępiała. Prawda? Eddie nie wiedział, co odpowiedzieć, zameldował więc Marion o tej kłopotliwej sprawie. – Powiedziałeś mu dlaczego? Czy powiedziałeś mu, o co mnie wcześniej spytałeś? Eddie zdumiał się. – Nie, oczywiście, że nie – odpowiedział. 108

– Więc powiedz! – krzyknęła Marion. Tak więc Eddie opowiedział Tedowi, co się stało, kiedy zapytał Marion o wypadek. – Wydaje mi się, że to przeze mnie popadła w otępienie – wyjaśnił Eddie. – Powtarzam ci, to wszystko moja wina. – Nie, to wina Marion – upierał się Ted. – Ach, czy to takie ważne, kto zawinił? – spytała Marion Eddiego. – Dla mnie tak – odpowiedział Eddie. – To ja pozwoliłem Ruth zabrać tę fotografię do pokoju. – Nie bądź niemądry. Nie chodzi o fotografię – powiedziała Marion. – Cała ta sprawa nie ma nic wspólnego z tobą, Eddie. Był to cios dla chłopca, zrozumiał bowiem, że Marion ma rację. Eddie O’Hare był uwikłany w najważniejszy związek swego życia, a jednak to, co rozgrywało się między Tedem a Marion, nie miało z nim nic wspólnego. Tymczasem Ruth pytała codziennie o pozostawioną w Southampton fotografię – i każdego dnia ktoś telefonował do zakładu, ale podklejenie i oprawa pojedynczej fotografii o wymiarach osiem na dziesięć nie należy do priorytetowych zadań ramiarza w najbardziej pracowitej dla niego porze roku. „Czy nowe passe-partout będzie splamione krwią?” – chciała wiedzieć Ruth. („Nie, nie będzie”). „A czy nowa ramka i nowa szybka będą dokładnie takie same, jak stara ramka i stara szybka?” („Mniej więcej”). Poza tym wieczorem i za dnia Ruth codziennie oprowadzała niańki, matkę, ojca albo Eddiego po galerii fotografii wiszących w domu Cole’ów. Czy jeśli dotknie tego zdjęcia, to skaleczy się szkłem? Czy jeśli upuści tę fotografię, to szkło też się rozbije? A w ogóle dlaczego szkło pęka? I skoro szkłem można się skaleczyć, to po co trzymać je w domu? Wśród powtarzających się ciągle pytań Ruth minęła połowa sierpnia – nocami robiło się już wyraźnie chłodniej. Nawet w wynajętym domu spało się teraz lepiej. Pewnego wieczoru, gdy nocowali tam Marion i Eddie, Marion zapomniała otulić ręcznikiem świetlik. Wczesnym rankiem zbudziło ich przelatujące nisko stado gęsi. „Już odlatują na południe?” – zapytała Marion. A potem przez cały dzień nie odzywała się ani do Eddiego, ani do Ruth. 109

Ted wprowadził radykalne zmiany w „Odgłosie, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów” – niemal przez tydzień każdego ranka przedstawiał Eddiemu całkowicie nową wersję opowiadania. Eddie tego samego dnia przepisywał manuskrypt na maszynie, a następnego ranka wracał do niego poprawiony ręką Teda tekst. Ale gdy tylko Eddie poczuł się naprawdę sekretarzem pisarza, proces przepisywania kolejnych wersji ustał. Eddie nie zobaczył więcej „Odgłosu, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów”, dopóki książka nie została opublikowana. Była to ulubiona książka Ruth spośród wszystkich utworów jej ojca, ale nigdy nie miała stać się ulubioną książką Eddiego – widział zbyt wiele różnych jej wariantów, żeby mogła mu się spodobać ostateczna wersja. A któregoś dnia, jeszcze przed zdjęciem szwów Ruth, Eddie otrzymał pocztą grubą kopertę od swojego ojca. Zawierała nazwiska i adresy wszystkich exeteriańczyków, mieszkających w Hamptons – była to bowiem ta sama lista nazwisk, którą Eddie wyrzucił na promie, płynąc przez cieśninę Long Island. Ktoś znalazł kopertę, opatrzoną adresem zwrotnym Akademii Phillipsa w Exeter i starannie wykaligrafowanym nazwiskiem pana O’Hare’a – może dozorca, może ktoś z załogi promu, a może jakiś wścibski intruz, myszkujący po śmietnikach. Kimkolwiek był ów kretyn, odesłał kopertę Miętusowi O’Hare’owi. „Trzeba było mnie zawiadomić, że ją zgubiłeś – pisał ojciec Eddiego. – Przepisałbym nazwiska i adresy i odesłał ci je. Na szczęście ktoś rozpoznał wartość tej koperty. To nadzwyczajny akt ludzkiej dobroci, który miał w dodatku miejsce w naszej epoce, w czasach, kiedy zacne uczynki stają się coraz rzadsze. Ktokolwiek to był, mężczyzna czy kobieta, nie poprosił nawet o zwrot pieniędzy za znaczek! Z pewnością dzięki nazwie »Exeter« na kopercie. Zawsze ci mówiłem, że nigdy nie można przecenić wagi dobrego imienia naszej szkoły...” Miętus poinformował też Eddiego, że uzupełnił listę o jedno nazwisko, ponieważ pewien exeteriańczyk z pobliskiego Wainscott jakimś dziwnym trafem został pominięty w poprzednim spisie. Także dla Teda był to denerwujący okres. Ruth twierdziła, że szwy wywołują u niej koszmary nocne, a śniła ich najwięcej, kiedy nocował

110

z nią Ted. Pewnej nocy dziewczynka płakała i wołała mamusię, bo tylko mamusia i (ku wyjątkowej irytacji Teda) Eddie mogli ją uspokoić. Ted musiał zatelefonować po nich do wynajętego domu i poprosić, żeby przyjechali. A potem Eddie musiał odwieźć Teda do „wagonu”, gdzie, jak sądził chłopak, na łóżku widać było wciąż odciski ich ciał, być może jeszcze ciepłe. Gdy wrócił do domu Cole’ów, wszystkie światła na piętrze się paliły. Ruth można było ukoić jedynie nosząc ją od fotografii do fotografii. Eddie zaofiarował się, że on dalej poprowadzi wycieczkę, by Marion mogła położyć się do łóżka, ale Marion zabawiała Ruth z widoczną przyjemnością – zdawała sobie bowiem sprawę, że jest to zapewne jej ostatnia podróż z córką na rękach przez fotograficzną historię nieżyjących chłopców. Dlatego przeciągała nawet opowieści towarzyszące kolejnym zdjęciom. Eddie zasnął w swoim pokoju, ale drzwi na korytarz były otwarte, przez chwilę słyszał więc jeszcze głosy Ruth i Marion. Wskutek pytań Ruth zorientował się, że oglądają wiszące w środkowej sypialni gościnnej zdjęcie zapłakanego i uwalanego błotem Timothy’ego. – Ale co się stało Timothy’emu? – pytała Ruth, choć znała tę historię równie dobrze, jak Marion. Nawet Eddie znał już wówczas wszystkie opowieści. – Thomas wepchnął go w kałużę – powiedziała Marion. – Ile lat ma Timothy w błocie? – zapytała Ruth. – Jest w twoim wieku, kochanie – odparła jej matka. – Miał tylko cztery latka... Eddie znał również następną fotografię – przedstawiała Thomasa w stroju hokeisty, a wykonana została po jakimś meczu na lodowisku w Exeter. Thomas stoi, obejmując matkę ramieniem, jak gdyby przemarzła podczas meczu, choć Marion wygląda na niezwykle dumną, że obejmuje ją syn. Thomas jest wyższy od Marion, mimo że wcześniej zdjął łyżwy i wygląda teraz niedorzecznie, ubrany jest bowiem w kompletny strój hokejowy, ale na nogach ma niezasznurowane buty do koszykówki. Ruth podobało się w tym zdjęciu to, że Thomas uśmiecha się szeroko, a w zębach trzyma krążek hokejowy. Już zapadając w sen, Eddie usłyszał, jak Ruth pyta matkę: 111

– Ile lat ma Thomas z tym czymś w buzi? – Jest w wieku Eddiego – usłyszał odpowiedź Marion. – Miał tylko szesnaście lat... Około siódmej rano zadzwonił telefon. Marion podniosła słuchawkę, leżąc jeszcze w łóżku. Ponieważ nikt się nie odzywał, domyśliła się, że telefonuje pani Vaughn. – Ted jest w tamtym domu – poinformowała ją Marion i rozłączyła się. Przy śniadaniu powiedziała do Eddiego: – Założę się, że Ted z nią zerwie, zanim lekarz zdąży zdjąć szwy Ruth. – Ale przecież szwy mają jej zdjąć w piątek – zauważył Eddie. (Do piątku pozostawały zaledwie dwa dni). – Założę się, że Ted zerwie z nią dzisiaj – odparła Marion. – W każdym razie spróbuje. Jeśli będzie mu robiła trudności, to wtedy sprawa może mu zabrać jeszcze kilka dni. I rzeczywiście, pani Vaughn robiła Tedowi trudności. Zapewne spodziewając się takiego obrotu sprawy, Ted próbował zerwać z panią Vaughn, posyłając chłopaka, żeby zrobił to za niego. – Co takiego? – zapytał Eddie. Stali przy największym stole w warsztacie Teda, na którym leżał stos około stu rysunków, przedstawiających panią Vaughn. Ted miał problemy z zamknięciem pękatej teczki – była to największa teczka, jaką miał, opatrzona złoconymi inicjałami na brązowej skórze – T.T.C. (Theodore Thomas Cole). – Oddasz jej rysunki, ale nie teczkę. Tylko rysunki. Teczkę chcę dostać z powrotem – polecił Ted Eddiemu, który wiedział, że był to prezent od Marion. (Ona mu o tym powiedziała). – Więc nie spotkasz się dzisiaj z panią Vaughn? – zapytał Eddie. – Ale ona chyba czeka na ciebie? – Powiedz, że nie przyjadę, ale że chcę jej oddać rysunki – powiedział Ted. – Mimo to na pewno mnie zapyta, kiedy przyjedziesz – odparł Eddie. 112

– Powiedz, że nie wiesz. Oddaj jej rysunki i mów tylko tyle, ile trzeba – poinstruował go Ted. Eddie ledwo zdążył opowiedzieć o tym wszystkim Marion. – Wysyła ciebie, żeby z nią zerwać... co za tchórz! – powiedziała Marion, gładząc matczynym ruchem włosy Eddiego, jak to miała w zwyczaju. Eddie był pewien, że Marion powie coś na temat swego wiecznego niezadowolenia z kształtu jego fryzury, ale powiedziała zupełnie co innego: – Lepiej jedź tam jak najwcześniej. Będzie się jeszcze ubierać i dzięki temu raczej się nie skusi, żeby zaprosić cię do środka. Nie chcesz chyba, żeby zasypała cię milionem pytań. Byłoby najlepiej, gdybyś zadzwonił do drzwi i po prostu wręczył jej rysunki. Posłuchaj mnie, nie pozwól się wpuścić do domu, żeby nie siedzieć za zamkniętymi drzwiami. I strzeż się, żeby cię nie zamordowała. Mając te rady w pamięci, Eddie O’Hare przyjechał wcześnie na Gin Lane. Przy bramie prowadzącej na wykładany kosztownymi kamykami podjazd zatrzymał się, żeby wyjąć ze skórzanej teczki sto rysunków pani Vaughn. Obawiał się, że niezręcznie byłoby oddać rysunki, a zabrać teczkę, stojąc twarzą w twarz z tą rozjuszoną, drobną, ciemnowłosą kobietą. Ale nie wziął pod uwagę siły wiatru. Wrzucił teczkę do bagażnika i przeniósł rysunki na tylne siedzenie, gdzie wiatr utworzył z nich bezładny kopiec, Eddie musiał więc pozamykać drzwi i okna chevroleta, żeby uporządkować rysunki na tylnym siedzeniu. Nie mógł oprzeć się pokusie i zaczął je oglądać. Najpierw leżały portrety pani Vaughn w towarzystwie jej synka o gniewnym wyglądzie. Wąskie, mocno zaciśnięte usta matki i syna uderzyły Eddiego jako nieprzyjemna rodzinna cecha genetyczna. Poza tym pani Vaughn i jej syn odznaczali się przejmującym, niecierpliwym spojrzeniem. Kiedy siedzieli obok siebie, zaciśnięte w pięści dłonie wspierali sztywno na udach. Gdy synek pani Vaughn siedział jej na kolanach, odnosiło się wrażenie, że za chwilę zacznie drapać i kopać, by wyrwać się z objęć matki – choć wyglądało na to, że pani Vaughn, która również zdawała się być u kresu wytrzymałości, pod wpływem nagłego impulsu może go przedtem udusić. Takich portretów, lekko licząc, było co najmniej dwanaście, a z każdego z nich biło chroniczne niezadowolenie i narastające napięcie. 113

Następnie Eddie natrafił na portrety samotnej pani Vaughn – na pierwszych rysunkach była jeszcze ubrana, ale głęboko samotna. Eddiemu od razu zrobiło się jej żal. Od początku widział płochliwość pani Vaughn, która ustąpiła następnie uległości, by przejść z kolei w rozpacz, nie spostrzegł jednak, że pani Vaughn jest kobietą śmiertelnie nieszczęśliwą. Ted Cole natomiast doskonale wyczuł ten aspekt jej osobowości wcześniej, jeszcze zanim pani Vaughn zaczęła się rozbierać. Seria aktów rozwijała się na swój własny, smutny sposób. Z początku pani Vaughn siedziała profilem, trzymając ciągle pięści wciśnięte w stężałe uda, przy czym niejednokrotnie lewym lub prawym ramieniem zasłaniała swoje drobne piersi. Gdy w końcu zaczęła pozować twarzą do artysty, a zarazem swego niszczyciela, obejmowała ciało, by zakryć biust, kolana zaś trzymała mocno zaciśnięte, toteż jej krocza w zasadzie nie było widać – jeśli na rysunku pojawiało się owłosienie łonowe, to zaznaczone tylko cieniutką kreseczką. A potem siedzący w zamkniętym samochodzie Eddie aż jęknął – bo dalsze akty pani Vaughn były tak bezpruderyjne, jak najbardziej naturalistyczne fotografie zwłok. Ramiona zwisały jej bezwładnie, jak gdyby uległy przemieszczeniu wskutek jakiegoś gwałtownego upadku. Odsłonięte, niczym nie podtrzymywane piersi pani Vaughn również zwisały smętnie, a jedna brodawka zdawała się większa, ciemniejsza i niżej pochylona od drugiej. Modelka rozwierała kolana tak szeroko, jak gdyby straciła całkowicie czucie w nogach albo jak gdyby pękła jej miednica. Choć była kobietą drobnej budowy, miała nieproporcjonalnie duży pępek i nazbyt obfite owłosienie łonowe. Jej pochwa była otwarta i sflaczała. Ostatnie akty przedstawiające panią Vaughn stanowiły zarazem pierwsze wytwory pornografii, jakie zobaczył w życiu Eddie O’Hare, choć nie rozumiał jeszcze w pełni, co było w tych rysunkach pornograficznego. Ale zrobiło mu się niedobrze i zaczął głęboko żałować, że oglądał dzieła, które redukują panią Vaughn do otworu umieszczonego pośrodku ciała. Te akty sprowadzały ją w istocie do czegoś jeszcze bardziej znikomego, niż pozostałość jej intensywnego zapachu na poduszkach w wynajętym domu. Chrobot opon chevroleta na idealnie gładkich kamieniach podjazdu prowadzącego do willi Vaughnów brzmiał niczym chrzęst grucho-

114

tanych kości jakichś małych zwierzątek. Mijając tryskającą fontannę na środku przechodzącego w okrąg podjazdu, Eddie zauważył, że na piętrze poruszyła się zasłona. Dzwoniąc do drzwi, omal nie upuścił rysunków, których nie mógł utrzymać inaczej, jak tylko przyciskając je obiema rękami do piersi. Zdawało mu się, że czeka na tę drobną, ciemnowłosą kobietę całą wieczność. Marion miała słuszność. Pani Vaughn nie skończyła się ubierać, choć z drugiej strony rzecz biorąc, być może nie osiągnęła jeszcze odpowiedniego stadium negliżu, jaki szykowała, żeby wyglądać kusząco dla Teda. Miała mokre, proste włosy, a jej górna warga wyglądała jak otarta do krwi – w kąciku ust pani Vaughn, niczym niedokończony uśmiech klauna, pozostał ślad maści depilacyjnej, której w pośpiechu nie wytarła do końca. W pośpiechu wybierała również szlafrok, ponieważ stanęła w drzwiach ubrana w jakąś dziwną szatę frotté, przypominającą olbrzymi, niezgrabny ręcznik. Był to zapewne szlafrok jej męża, sięgał bowiem chudych łydek pani Vaughn, choć z jednej strony jego kraj zwisał aż na próg. Pani Vaughn była boso. Wilgotny lakier na paznokciu dużego palca jej stopy był rozmazany – wyglądało to tak, jak gdyby pani Vaughn skaleczyła się w nogę i krwawiła. – Czego chcesz? – zapytała. Potem spojrzała za plecy Eddiego, na samochód Teda, i zanim Eddie zdążył odpowiedzieć, odezwała się znowu: – Gdzie on jest? Nie przyjedzie? Co się stało? – Ted nie mógł przyjechać – poinformował ją Eddie. – Ale chciał, żebym dał pani... to. – Wiał porywisty wiatr, nie odważył się więc wyciągnąć rąk i podać jej rysunków, które tulił wciąż nieporadnie do piersi. – Nie mógł przyjechać? – powtórzyła pani Vaughn. – Co to znaczy? – Nie wiem – skłamał Eddie. – Ale mam tu te wszystkie rysunki... Czy mógłbym je gdzieś położyć? – poprosił błagalnym tonem. – Jakie rysunki? Ach... te rysunki! Ach! – powiedziała pani Vaughn takim głosem, jak gdyby ktoś uderzył ją w żołądek. Cofnęła się, nadepnęła na skraj szlafroka i omal nie upadła. Eddie wszedł za nią do środka, czując się jak kat. W wypolerowanej, marmurowej posadzce odbijał się wiszący w górze żyrandol – w oddali, w 115

otwartych dwuskrzydłowych drzwiach, widać było kolejny żyrandol, zwieszający się nad jadalnianym stołem. Dom wyglądał jak muzeum sztuki – a odległa jadalnia była ogromna jak sala bankietowa. Eddie podszedł do stołu (zdawało mu się, że przeszedł blisko milę) i położył rysunki, nie zdając sobie sprawy, dopóki nie odwrócił się, by wyjść, że pani Vaughn jak cień idzie w milczeniu za nim. Gdy zobaczyła leżący na wierzchu rysunek, przedstawiający ją wraz z synem, zaparło jej dech. – Daje mi je! – zawołała. – Więc on ich nie chce? – Nie wiem – odpowiedział żałosnym głosem Eddie. Pani Vaughn zaczęła spiesznie przeglądać rysunki, aż wreszcie dotarła do pierwszego aktu – wtedy odwróciła stos kartek w taki sposób, że sięgnęła po ostatni rysunek, który leżał teraz na wierzchu. Eddie odwrócił się. Wiedział, co przedstawia. – Ach – powiedziała pani Vaughn, jak gdyby otrzymała kolejne uderzenie. – Ale kiedy on przyjedzie? – zawołała za Eddiem. – W piątek, prawda? W piątek mogę poświęcić mu cały dzień. Cały dzień, on o tym wie. Wie o tym! Eddie próbował iść dalej. Słyszał tupot jej bosych stóp na marmurowej posadzce – pani Vaughn biegła za nim. Dopadła go pod wielkim żyrandolem. – Stój! – krzyknęła. – Czy on przyjedzie w piątek? – Tego nie wiem – powtórzył Eddie, tyłem wycofując się przez drzwi. Wiatr usiłował wepchnąć go z powrotem. – Owszem, wiesz! – wrzasnęła pani Vaughn. – Powiedz mi! Wyszła za nim przed dom, ale o mało nie przewróciła się pod naporem wiatru. Pani Vaughn usiłowała przewiązać rozwiane poły szlafroka. Eddie na zawsze zachował w pamięci jej obraz, jak gdyby miał mu odtąd przypominać najgorszy rodzaj nagości – zupełnie niechcący ujrzał obwisłe piersi pani Vaughn i ciemny trójkąt jej splątanych włosów łonowych. – Stój! – krzyknęła znowu, ale twarde kamyki na podjeździe nie pozwoliły jej podejść do samochodu. Schyliła się, podniosła garść kamieni i cisnęła nimi w Eddiego. Większość z nich trafiła chevroleta. – Czy on

116

ci pokazywał te rysunki? Oglądałeś je? Niech cię szlag trafi, oglądałeś je, prawda? – zawołała. – Nie – skłamał Eddie. Gdy pani Vaughn schyliła się, by podnieść znów kilka kamieni, zachwiał nią gwałtowny poryw wiatru. Za jej plecami z hukiem wystrzału karabinowego zatrzasnęły się frontowe drzwi. – Mój Boże. Nie wejdę teraz do domu! – powiedziała Eddiemu. – Nie ma innych drzwi, które nie byłyby zamknięte na klucz? – zapytał chłopak (W tej willi musiało być kilkanaścioro drzwi!) – Myślałam, że przyjedzie Ted. On lubi, kiedy wszystkie drzwi są pozamykane – powiedziała pani Vaughn. – Nie trzyma pani gdzieś na wszelki wypadek zapasowych kluczy? – zapytał Eddie. – Odesłałam ogrodnika do domu. Ted nie lubi, jak kręci się tu ogrodnik – powiedziała pani Vaughn. – A właśnie ogrodnik ma zapasowy klucz. – Nie może pani do niego zadzwonić? – A skąd wezmę telefon? – krzyknęła pani Vaughn. – Będziesz musiał włamać się do domu. – Ja? – zapytał chłopak. – Chyba wiesz, jak to się robi? – zapytała drobna, ciemnowłosa kobieta. – Bo ja nie! – jęknęła. Wszystkie okna były zamknięte, ponieważ dom był klimatyzowany, a to z uwagi na należącą do Vaughnów kolekcję dzieł sztuki, będącą kolejnym powodem, dla którego okna nie były otwarte. Z tyłu willi wychodziły na ogród oszklone drzwi, ale pani Vaughn uprzedziła Eddiego, że szkło jest wyjątkowo grube, a ponadto wzmocnione cienką drucianą siatką, co czyni je przeszkodą niemal nie do pokonania. Eddie własną koszulką obwiązał duży kamień i za jego pomocą rozbił wreszcie szkło, ale musiał jeszcze odszukać narzędzia ogrodnika, by rozpruć drucianą siatkę, wsunąć rękę do środka i otworzyć drzwi od wewnątrz. Kamień, będący centralną ozdobą ogrodowej sadzawki dla ptaków, ubrudził koszulkę Eddiego, którą przecięło także pęknięte szkło. Postanowił zostawić koszulkę i kamień wśród szklanych odłamków przy otwartych już drzwiach. 117

Ale bosonoga pani Vaughn uparła się, żeby Eddie jeszcze wniósł ją do domu, obawiała się bowiem, że porani sobie stopy na rozbitym szkle. Nagi do pasa Eddie wniósł więc panią Vaughn do środka – obejmując ją, starał się nie szarpnąć szlafroka z niewłaściwej strony. Pani Vaughn ważyła tyle co nic – niewiele więcej niż Ruth. Trzymał ją w ramionach tylko przez chwilę, ale mimo to intensywny zapach jej ciała omal nie zwalił go z nóg. Zapach był nie do opisania i Eddie nie umiałby powiedzieć, jak pachniała pani Vaughn – wiedział jedynie, że dławi się jej wonią. Kiedy postawił panią Vaughn na ziemi, zauważyła jego nieskrywany wstręt. – Wyglądasz, jakbyś się brzydził – powiedziała. – Jak śmiesz... jak śmiesz mną pogardzać? Eddie znalazł się w nieznanym sobie pokoju. Nie wiedział, jak trafić pod wielki żyrandol u drzwi wejściowych, a kiedy odwrócił się w stronę ogrodu, zobaczył przed sobą cały labirynt otwartych drzwi – nie wiedział nawet, którymi z nich przed chwilą wszedł do wnętrza. – Którędy mogę wyjść? – zapytał panią Vaughn. – Jak śmiesz mną pogardzać? – powtórzyła. – Zdaje się, że i ty prowadzisz nie całkiem godziwe życie, prawda? – zapytała pani Vaughn. – Proszę pani... chcę już jechać do domu – powiedział Eddie. Dopiero wtedy zdał sobie sprawę, że mówi zupełnie serio i ma na myśli Exeter w New Hampshire, a nie Sagaponack. Chodziło mu o to, że naprawdę chciałby już wrócić do domu. Okazał słabość, która miała mu towarzyszyć przez resztę życia – zdradzał zawsze skłonność do płaczu przed starszymi od siebie kobietami, i tak jak płakał już w obecności Marion, rozpłakał się teraz na oczach pani Vaughn. Już bez słowa wzięła go za rękę i poprowadziła przez swoje domowe muzeum ku wielkiemu żyrandolowi, wiszącemu przy wejściu. Dotyk jej drobnej, zimnej dłoni przypominał Eddiemu dotyk ptasiej łapki, jak gdyby uczepiła się go jakaś karłowata ara albo inna papużka. Kiedy pani Vaughn otworzyła drzwi wejściowe i wypchnęła Eddiego na wiatr, we wnętrzu domu zaczęły się zatrzaskiwać drzwi, a kiedy chłopak odwrócił się, żeby się z nią pożegnać, ujrzał nieoczekiwanie wir, jaki utworzyły w jadalni straszne rysunki Teda – wiatr zdmuchnął je z jadalnianego stołu. 118

Eddie oniemiał, podobnie jak pani Vaughn. Usłyszawszy za plecami łopot rysunków, postać w białym szlafroku odwróciła się gwałtownie, jak gdyby gotowa bronić się przed napaścią. I rzeczywiście, zanim frontowe drzwi znów zatrzasnęły się na wietrze z hukiem wystrzału karabinowego, pani Vaughn w pewnym sensie została napadnięta. Oglądając rysunki, z pewnością zrozumiała choć częściowo, do jakiego stopnia pozwoliła się znieważyć. – Rzucała w ciebie kamieniami? – zapytała Marion. – Były małe... a większość trafiła w samochód – wyjaśnił Eddie. – Musiałeś ją nosić na rękach? – indagowała dalej Marion. – Była boso – wyjaśnił znowu Eddie. – Wszędzie dokoła leżało rozbite szkło! – I zostawiłeś tam koszulę? Dlaczego? – Była zniszczona... to tylko zwykły podkoszulek. Rozmowa z Tedem przebiegła nieco inaczej. – Co miała na myśli, mówiąc, że w piątek „może mi poświęcić cały dzień”? – zapytał Ted. – Spodziewała się, że spędzę z nią cały dzień? – Nie wiem – odpowiedział chłopak. – A dlaczego sądziła, że oglądałeś rysunki? Oglądałeś je? – Nie – skłamał Eddie. – Chryste Panie, oczywiście, że je oglądałeś – powiedział Ted. – Pani Vaughn obnażyła się przede mną – wyznał Eddie. – Jezu! Co takiego? – Nie chciała, ale obnażyła się – wyjaśnił Eddie. – Był wiatr... i rozwiał jej szlafrok. – Jezu Chryste... – powiedział Ted. – Nie mogła wejść do domu... przez ciebie – rzekł Eddie. – Mówiła, że zawsze każesz jej zamykać drzwi i nie lubisz, kiedy wokół domu kręci się ogrodnik. – Powiedziała ci o tym? – Musiałem włamać się do jej domu. Rozbiłem oszklone drzwi kamieniem z sadzawki, a potem musiałem zanieść panią Vaughn do środka – poskarżył się Eddie. – I straciłem koszulkę. – Co mnie obchodzi twoja koszulka? – krzyknął Ted. – Nie mogę 119

spędzić z nią w piątek całego dnia! Odwieziesz mnie do niej w piątek z samego rana, ale będziesz musiał po mnie wrócić za czterdzieści pięć minut. Nie... za pół godziny! W żadnym razie nie wytrzymałbym czterdziestu pięciu minut z tą wariatką. – Będziesz musiał mi zaufać, Eddie – powiedziała Marion. – Powiem ci, co powinniśmy zrobić. – Dobrze – odparł Eddie. Nie mógł przestać myśleć o tym najgorszym rysunku. Chciał też powiedzieć Marion o zapachu pani Vaughn, ale nie potrafił go opisać. – W piątek rano zostawisz go u pani Vaughn – zaczęła Marion. – Wiem! – odpowiedział chłopak. – Na pół godziny. – Nie, nie na pół godziny – poinformowała go Marion. – Zostawisz go u niej i w ogóle po niego nie wrócisz. Bez samochodu powrót do domu zajmie mu prawie cały dzień. Założę się, o co chcesz, że pani Vaughn nie zaofiaruje się, żeby go podwieźć. – Ale co on zrobi w tej sytuacji? – zapytał Eddie. – Nie wolno ci bać się Teda – przypomniała mu Marion. – Co zrobi? Zapewne przyjdzie mu do głowy, że jedyną osobą, którą zna w Southampton, jest doktor Leonardis. – (Dave Leonardis należał do stałych partnerów Teda w grze w squasha). – Droga do gabinetu doktora zajmie Tedowi piechotą pół godziny, a może nawet czterdzieści pięć minut – ciągnęła dalej Marion. – A potem? Będzie musiał czekać cały dzień, dopóki wszyscy pacjenci Leonardisa nie pójdą do domu i doktor będzie mógł go odwieźć... chyba że któryś z jego pacjentów okaże się znajomym Teda albo będzie przypadkiem wracał samochodem w kierunku Sagaponack. – Ted się wścieknie – ostrzegł ją chłopak. – Zaufaj mi, Eddie. – Dobrze. – Kiedy odwieziesz już Teda do pani Vaughn, wrócisz tutaj po Ruth – kontynuowała Marion. – Zawieziesz ją do lekarza na zdjęcie szwów, a później na plażę. Pozwól jej wejść do wody. Niech w ten sposób uczci zdjęcie szwów.

120

– Przepraszam – przerwał jej Eddie. – A dlaczego niańka nie może zabrać Ruth na plażę? – Bo w piątek niańki nie przyjdą – powiadomiła go Marion. – Potrzebuję tego dnia, a w każdym razie tyle dnia, ile zdołasz mi podarować, bym mogła zostać tu sama. – Co zamierzasz zrobić? – zapytał Eddie. – Wszystko ci opowiem – powiedziała znów Marion. – Ale musisz mi zaufać bez zastrzeżeń. – Dobrze – odpowiedział, choć po raz pierwszy zrozumiał, że nie ufa Marion, a w każdym razie nie bez zastrzeżeń. W końcu był jej pionkiem – to, co przeżył tego dnia, mogłoby przytrafić się pionkowi. – Oglądałem rysunki pani Vaughn – przyznał się. – Boże miłościwy – powiedziała Marion. Eddie nie chciał się znowu rozpłakać, ale pozwolił, żeby Marion przytuliła jego twarz do piersi. Trzymała go w objęciach, a on z trudem usiłował jej powiedzieć, co czuł. – W pewnym sensie ona była na tych rysunkach więcej niż naga – zaczął. – Wiem – szepnęła Marion, całując go w czubek głowy. – Nie chodzi mi tylko o to, że była naga – upierał się Eddie. – Wyglądała tak, że było po niej widać wszystko, co musiała znieść. Sprawiała wrażenie, jak gdyby poddawano ją torturom albo coś w tym rodzaju. – Wiem – powiedziała znowu Marion. – Tak mi przykro... – A poza tym wiatr rozwiał jej szlafrok i widziałem ją – wypalił Eddie. – Była obnażona tylko przez chwilę, ale to wystarczyło, żebym poczuł się tak, jak gdybym wiedział o niej wszystko. – W tym momencie Eddie zrozumiał, co było dziwnego w zapachu pani Vaughn. – A kiedy musiałem wziąć ją na ręce i wnieść do domu, poczułem jej zapach... taki jak na poduszkach, tylko silniejszy – powiedział. – Dławił mnie. – Jak pachniała? – Jak coś, co nie żyje. – Biedna pani Vaughn – powiedziała Marion.

121

Po co panikować o dziesiątej rano?

D

ochodziła ósma w piątek rano, gdy Eddie przyjechał po Teda do wynajętego domu, żeby zawieźć go do Southampton na – jak sądził Ted – półgodzinne spotkanie z panią Vaughn. Eddie był wyjątkowo zdenerwowany, nie tylko ze strachu, że Ted będzie miał panią Vaughn na karku znacznie dłużej, niż przypuszczał. Marion z grubsza napisała Eddiemu scenariusz na ten dzień. Musiał zapamiętać sporo materiału. Zatrzymali się na kawę w sklepie w Sagaponack. Eddie wiedział, skąd wziął się zaparkowany w pobliżu wóz meblowy. Dwaj potężnie zbudowani pracownicy firmy przewozowej pili kawę i czytali poranne gazety w kabinie. Gdy Eddie wróci od pani Vaughn, żeby zabrać Ruth do lekarza na zdjęcie szwów, Marion będzie wiedziała, gdzie znaleźć wóz meblowy. Pracownicy firmy przewozowej, podobnie jak Eddie, otrzymali odpowiednie instrukcje – mieli czekać pod sklepem, dopóki nie przyjedzie po nich Marion. Ted, Ruth i niańki, które dostały wolny dzień, nawet nie zobaczą przewoźników. Gdy Ted dotrze z Southampton do domu, wozu meblowego, wraz ze wszystkimi rzeczami, które Marion chciała ze sobą zabrać, już nie będzie. Nie będzie już także Marion, która uprzedziła Eddiego o swojej decyzji. W tej sytuacji to Eddie miał wytłumaczyć Tedowi, co się stało, i ten właśnie scenariusz powtarzał sobie w myślach przez całą drogę do Southampton. – A kto wyjaśni wszystko Ruth? – chciał wiedzieć Eddie. Twarz Marion przybrała taki sam zapatrzony wyraz, jak wtedy, gdy Eddie spytał ją o wypadek. Najwyraźniej Marion nie przygotowała

122

tej części scenariusza, w której ktoś powinien wytłumaczyć wszystko Ruth. – Gdy Ted zapyta, dokąd wyjechałam, powiedz po prostu, że nie wiesz – przykazała mu Marion. – A dokąd wyjedziesz? – spytał Eddie. – Nie wiesz – powtórzyła Marion. – Jeżeli Ted będzie się upierał, żebyś udzielił mu bardziej szczegółowej odpowiedzi, zresztą na jakiekolwiek pytanie, powiedz mu tylko, że skontaktuje się z nim mój adwokat. On mu wszystko powie. – Cudownie – powiedział Eddie. – A jeśli cię uderzy, oddaj mu. Nawiasem mówiąc, nie ściśnie dłoni w pięść, w najgorszym razie uderzy cię otwartą dłonią. Ale ty powinieneś uderzyć go pięścią – poradziła mu Marion. – Po prostu uderz go w nos. Jeżeli uderzysz go w nos, zaraz się uspokoi. A co z Ruth? Plany Marion wobec niej były dość mgliste. Jeśli Ted zacznie krzyczeć, ile z tego może usłyszeć Ruth? Jeśli dojdzie do bójki, ile powinna zobaczyć? Jeśli niańki dostaną wolny dzień, dziewczynka będzie musiała zostać pod opieką Teda, Eddiego, albo ich obu. Jak w takim razie mogłaby się nie zaniepokoić? – Zadzwoń do Alice, jeżeli będziesz potrzebował pomocy przy Ruth – podsunęła mu Marion. – Mówiłam Alice, że ty albo Ted możecie do niej zatelefonować. Powiedziałam nawet, żeby sama zadzwoniła do domu późnym popołudniem i zapytała, czy mimo wszystko nie potrzebujecie jej pomocy. Eddie przypomniał Marion, że ze wszystkich nianiek najmniej lubi właśnie Alice, niańkę popołudniową, ładną studentkę, dysponującą własnym samochodem. – Lepiej trochę ją polub – odpowiedziała Marion. – Jeżeli Ted wyrzuci cię z domu, a nie wyobrażam sobie, że mógłby chcieć, żebyś został, ktoś będzie musiał podwieźć cię na prom na Orient Point. Jak wiesz, Tedowi odebrano prawo jazdy, chociaż i tak nie sądzę, żeby miał ochotę cię odwozić. – Ted wyrzuci mnie z domu, a ja powinienem poprosić Alice, żeby podrzuciła mnie na prom – powtórzył jak echo Eddie. Marion pocałowała go po prostu w odpowiedzi. 123

Nadszedł w końcu oczekiwany moment. Eddie zatrzymał się przy ukrytym w zieleni podjeździe na Gin Lane, a Ted powiedział: – Lepiej zaczekaj tu na mnie. Nie wytrzymam z tą kobietą pół godziny. Najwyżej dwadzieścia minut. Może dziesięć... – Pojadę i wrócę – skłamał Eddie. – Wróć za piętnaście minut – powiedział Ted. Potem zauważył długie skrawki dobrze mu znanego papieru rysunkowego. Wiatr unosił kawałki jego rysunków, porozdzieranych na strzępy. Większość zatrzymywała się na nieprzebytej barierze kocierpki i nie przedostawała się na ulicę, ale cały żywopłot upstrzony był powiewającymi na wietrze flagami i paskami papieru, jak gdyby jacyś niesforni goście weselni rozrzucili na terenie posiadłości Vaughnów namiastkę konfetti. Kiedy Ted powolnym, pełnym przygnębienia krokiem ruszył w stronę domu krzykliwie barwnym podjazdem, Eddie wysiadł z samochodu, żeby mu się przyjrzeć – nawet przez chwilę szedł za nim. Dziedziniec pokrywały strzępy rysunków Teda. Plująca niegdyś fontanna zatkana była paskami mokrego papieru, a woda nabrała sepiowej, szarobrązowej barwy. – Tusz z mątwy... – powiedział głośno Ted. Eddie wycofywał się już tyłem do samochodu. Spostrzegł ogrodnika, który stał na drabinie i wyskubywał papier spomiędzy gałązek kocierpki. Ogrodnik przyglądał się Eddiemu i Tedowi spode łba, ale Ted nie zauważył ani ogrodnika, ani drabiny – jego uwagę pochłonął całkowicie mątwi tusz, barwiący wodę w fontannie. – O rany – mruknął pod nosem, a Eddie odszedł. W porównaniu z Tedem ogrodnik był lepiej ubrany. Ted zawsze nosił niedbały i wygnieciony strój – dżinsy, wepchnięty w spodnie podkoszulek i (tak jak owego chłodnego, piątkowego poranka) rozpiętą koszulę flanelową, której poły trzepotały na wietrze. Ale tego ranka Ted był w dodatku nieogolony, starał się bowiem, jak mógł, by zrobić na pani Vaughn możliwie najgorsze wrażenie. (Tymczasem Ted i jego rysunki zrobiły już możliwie najgorsze wrażenie na ogrodniku pani Vaughn). – Pięć... pięć minut! – krzyknął Ted do Eddiego. 124

W obliczu czekającego Teda długiego dnia fakt, że Eddie go nie słyszał, nie miał większego znaczenia. Tymczasem w Sagaponack Marion spakowała dużą torbę plażową dla Ruth, która włożyła już kostium kąpielowy pod szorty i podkoszulek. Torba mieściła ręczniki i dwa komplety ubrania na zmianę, w tym długie spodnie i bluzę. – Na lunch możesz ją zabrać, dokąd chcesz – powiedziała Marion. – I tak nie je nic innego oprócz tostów z serem i frytek. – Z ketchupem – uzupełniła Ruth. Marion chciała dać Eddiemu dziesięć dolarów na lunch. – Mam pieniądze – rzekł Eddie, ale gdy odwrócił się do niej plecami, żeby pomóc Ruth wsiąść do chevroleta, Marion wcisnęła mu banknot do tylnej kieszeni dżinsów, a wówczas Eddie przypomniał sobie, jak Marion po raz pierwszy przyciągnęła go do siebie za pasek od spodni, a on poczuł jej knykcie na swoim gołym brzuchu. Potem rozpięła mu dżinsy i rozporek, co wspominał jeszcze przez następne pięć albo dziesięć lat za każdym razem, kiedy się rozbierał. – Pamiętaj, kochanie – zwróciła się Marion do Ruth. – Nie płacz, kiedy lekarz będzie ci zdejmował szwy. Daję ci słowo, że to nie będzie bolało. – Czy będę mogła zatrzymać sobie szwy? – zapytała dziewczynka. – Chyba tak... – odparła Marion. – Oczywiście, że tak – powiedział Eddie. – Żegnaj, Eddie – powiedziała Marion. Była ubrana w szorty i buty tenisowe, choć nie grała w tenisa, oraz w za dużą na nią, miękką koszulę flanelową, własność Teda. Nie miała na sobie stanika – wcześniej tego ranka, gdy Eddie wyjeżdżał po Teda do wynajętego domu, Marion wzięła chłopaka za rękę, wsunęła ją sobie pod koszulę i przycisnęła do swojej nagiej piersi – ale gdy Eddie próbował ją pocałować, odsunęła się, pozostawiając w prawej dłoni Eddiego wspomnienie tego dotyku, który czuł jeszcze przez dziesięć czy piętnaście lat. – Powiedz mi o tych szwach – poprosiła Ruth, gdy Eddie skręcał w lewo.

125

– Prawie nie poczujesz, kiedy lekarz będzie je zdejmował. – Dlaczego? Zanim wziął następny zakręt w prawo, w lusterku wstecznym po raz ostatni mignęła mu postać Marion i jej mercedes. Eddie wiedział, że Marion nie skręci w prawo – pracownicy firmy przewozowej czekali na nią dalej, na wprost. Na lewy profil twarzy Marion padały promienie porannego słońca, świecące jasno przez otwarte okno od strony kierowcy – Eddie widział, jak wiatr rozwiewa jej włosy. Zbliżał się już do zakrętu, gdy Marion pomachała mu (i córce), jak gdyby mimo wszystko miała być w domu, gdy wrócą. – Dlaczego zdejmowanie szwów nie będzie bolało? – zapytała znów Ruth Eddiego. – Bo skaleczenie się zagoiło... i skóra się zrosła – odpowiedział Eddie. Marion nie było już widać. I to wszystko? – myślał. „Żegnaj, Eddie”. Czy to były jej ostatnie słowa, skierowane do niego? „Chyba tak...” – powiedziała na pożegnanie do córki. Eddie nie mógł uwierzyć, że to wszystko stało się tak nagle – otwarte okno mercedesa, włosy Marion rozwiane na wietrze, jej wysunięta przez okno, machająca na pożegnanie dłoń. Tylko połowę twarzy Marion oświetlało słońce – reszty nie było widać. Eddie O’Hare nie mógł wiedzieć, że ani on, ani Ruth nie zobaczą Marion przez następnych trzydzieści siedem lat. I przez te wszystkie lata miał się zastanawiać nad pozorną nonszalancją jej odejścia. Jak ona mogła? – myślał Eddie tak samo, jak pewnego dnia miała myśleć o swojej matce Ruth. Szwy zostały zdjęte tak szybko, że Ruth nie miała czasu, żeby się rozpłakać. Dziewczynka zresztą bardziej interesowała się szwami niż nieskazitelną niemal blizną. Jej cienka, biała kreska zabarwiona była tylko nieznacznie śladami jodyny lub jakiegoś innego środka dezynfekującego, który pozostawił wokół rany żółtobrązową plamkę. Lekarz powiedział, że teraz, kiedy Ruth może już zamoczyć palec, plama zniknie po pierwszej porządnej kąpieli. Ale Ruth bardziej martwiła się tym, by oba szwy, rozcięte na połowę, znalazły się w kopercie, i żeby 126

nie uszkodzić skorupki strupa, przyklejonego do supła na brzegu jednego z czterech kawałków szwów. – Chcę pokazać szwy mamusi – powiedziała Ruth. – I strupek też. – Pojedźmy najpierw na plażę – zaproponował Eddie. – Najpierw pokażmy jej strupek, a potem szwy – odparła Ruth. – Zobaczymy... – zaczął Eddie, ale urwał, bo przyszło mu do głowy, że gabinet lekarski w Southampton leży nie dalej niż piętnaście minut drogi od willi pani Vaughn przy Gin Lane. Dochodziła za piętnaście dziesiąta – jeśli Ted wciąż tam jest, to bawi już w towarzystwie pani Vaughn ponad godzinę. Ale najprawdopodobniej Teda nie ma już u pani Vaughn. A pisarz mógł sobie przypomnieć, że Ruth miała pojechać rano na zdjęcie szwów, i wiedział być może, gdzie znajduje się gabinet lekarza... – Jedźmy na plażę – zwrócił się Eddie do Ruth. – I pośpieszmy się. – Najpierw strupek, potem szwy, a potem plaża – odpowiedziała dziewczynka. – Porozmawiajmy o tym w samochodzie – zaproponował Eddie. Ale z czteroletnim dzieckiem trudno jest prowadzić otwarte negocjacje – a choć nie wszystkie negocjacje muszą być trudne, tylko w nielicznych wypadkach nie wymagają znacznych nakładów czasu. – Czy zapomnieliśmy o zdjęciu? – zapytała Ruth. – O zdjęciu? – powtórzył Eddie. – O jakim zdjęciu? – Stopki! – zawołała Ruth. – Ach, ta fotografia... Nie jest jeszcze gotowa – powiedział Eddie. – To nieładnie! – oświadczyła dziewczynka. – Szwy są gotowe. Rana naprawiona. – Owszem – zgodził się Eddie. Pomyślał, że znalazł sposób, by odwrócić uwagę dziecka, które zapomni być może o chęci pokazania matce strupka i szwów przed wyjazdem na plażę. – Pojedziemy do zakładu i powiemy, żeby oddali nam zdjęcie – zaproponował Eddie. – Naprawione – dodała Ruth. – To dobry pomysł! – oświadczył Eddie. Uznał, że Tedowi nie przyszłoby do głowy odwiedzić ramiarza, więc zakład oprawy obrazów wydał mu się miejscem niemal równie

127

bezpiecznym jak plaża. Najpierw trzeba zrobić dużo szumu wokół tego zdjęcia, myślał. Wtedy Ruth zapomni, że chciała pokazać Marion strupek i szwy. (Kiedy dziewczynka zaczęła obserwować psa drapiącego się na parkingu, Eddie włożył kopertę z bezcennym strupem i szwami do schowka w desce rozdzielczej). Ale zakład okazał się nieco mniej bezpiecznym miejscem, niż chłopiec przypuszczał. Ted nie pamiętał, że Ruth miała tego ranka jechać na zdjęcie szwów – pani Vaughn nie dała mu czasu, by Ted mógł sobie cokolwiek przypomnieć. Nie minęło nawet pięć minut, gdy uciekł na dziedziniec, a potem na Gin Lane, ścigany przez panią Vaughn, dzierżącą w dłoni ząbkowany nóż do chleba i wrzeszczącą na niego przeraźliwie, że jest „wcieleniem diabelstwa”. (Ted jak przez mgłę pamiętał, że był to tytuł jakiegoś okropnego obrazu w żałosnej kolekcji dzieł sztuki państwa Vaughnów). Ogrodnik, który obserwował „artystę” (jak pogardliwie określał w myślach Teda) zbliżającego się bojaźliwie do willi Vaughnów, był również świadkiem bohaterskiego odwrotu Teda na drugą stronę dziedzińca, gdzie przeszywające powietrze zaciekłe ciosy i pchnięcia nożem, zadawane mu przez panią Vaughn, omal nie zapędziły go do mętnej fontanny. Ostatecznie Ted wypadł jak bomba na ulicę, ścigany zawzięcie przez swoją byłą modelkę. Ogrodnik, przerażony, że jedno z nich wpadnie wprost na jego drabinę długości piętnastu stóp, przylgnął niepewnie do szczytu kocierpkowego żywopłotu. Z wysokości zauważył, że Ted Cole wykorzystał przewagę szybkości i uciekł pani Vaughn, która zrezygnowała z pościgu kilka ulic dalej, przed skrzyżowaniem Gin Lane i Wyandanch. W pobliżu skrzyżowania wznosiła się kolejna zapora w postaci żywopłotu i – jak wydawało się ogrodnikowi z jego wysokiej, choć odległej perspektywy – Ted zniknął wśród gałęzi kocierpki albo skręcił na północ, na Wyandanch Lane, ani razu nie oglądając się za siebie. Pani Vaughn, która – wciąż owładnięta wściekłością – wykrzykiwała nadal, że artysta jest „wcieleniem diabelstwa”, wróciła na podjazd przed domem. Bezwiednie – mimowolnie, jak wydawało się ogrodnikowi – cięła i kłuła jeszcze powietrze ząbkowanym nożem. Nad posiadłością Vaughnów na pewien czas zapadła głucha cisza, 128

która spłynęła również na Gin Lane. Ted, zaplątany głęboko w gęstej masie kocierpki, miał niemałe problemy, by spojrzeć choć na zegarek – żywopłot stanowił masę roślinności tak zbitą, że nie przedarłby się przez nią nawet dobrze wyszkolony terier. Ted krwawił, ponieważ gałęzie podrapały mu ręce i twarz. Udało mu się jednak uciec przed nożem chlebowym i ujść, przynajmniej na razie, pani Vaughn. Ale gdzie podziewa się Eddie? Skryty w żywopłocie Ted czekał, aż na ulicy pojawi się znajomy chevrolet, model 1957. Ogrodnik, który zaczął zbierać strzępy rysunków swojej chlebodawczyni i jej syna co najmniej na godzinę przed przyjazdem Teda, już dawno przestał przyglądać się temu, co pozostało z portretów. Nawet w kawałkach treść rysunków była nazbyt wstrząsająca. Ogrodnik znał oczy i wąskie usta swojej chlebodawczyni oraz inne szczegóły jej zmęczonej twarzy – znał jej dłonie i nienaturalnie usztywnione ramiona. Co gorsza, wolał dotąd wyobrażać sobie piersi i pochwę pani Vaughn – tymczasem realizm jej nagości, którą zobaczył na zniszczonych rysunkach, był nieapetyczny. Ponadto ogrodnik pracował w ogromnym pośpiechu – choć bowiem rozumiał dobrze, dlaczego pani Vaughn chciała pozbyć się rysunków, nie mógł jednak pojąć, jakie szaleństwo kazało jej drzeć swoje pornograficzne akty podczas wichury i przy pootwieranych drzwiach w całym domu. Od strony oceanu strzępy i paski papieru utknęły pośród krzaków róż okalających plażę, ale fragmenty portretów pani Vaughn i jej syna przedostały się na ścieżkę i wiatr roznosił je teraz po całej plaży. Ogrodnik nie przepadał specjalnie za synem pani Vaughn – był to krnąbrny chłopak, który nasikał kiedyś do poidła dla ptaków, a potem się tego wypierał. Ale ogrodnik był lojalnym pracownikiem rodziny Vaughnów jeszcze przed przyjściem na świat tego gówniarza, a poza tym poczuwał się do pewnej odpowiedzialności wobec sąsiadów. Nie wyobrażał sobie, by oglądanie choćby fragmentów genitaliów pani Vaughn mogło sprawić komuś przyjemność – zwolnił jednak tempo, w jakim pracował nad usunięciem resztek rysunków, ponieważ ogarnęła go nieprzeparta ciekawość, co stało się z artystą – czy ukrywa się w żywopłocie sąsiadów, czy może uciekł raczej w kierunku miasta? O wpół do dziesiątej rano, gdy Eddie O’Hare był już spóźniony

129

o ponad godzinę, Ted Cole wyczołgał się z kocierpki przy Gin Lane i ostrożnie przeszedł obok podjazdu posiadłości Vaughnów, by Eddie mógł go zobaczyć, gdyby z jakiegoś powodu czekał na niego na zachodnim końcu Gin Lane, przy skrzyżowaniu z South Main Street. Zdaniem ogrodnika, był to nierozważny, a nawet szaleńczy krok. Z wieżyczki na trzecim piętrze willi pani Vaughn mogła zobaczyć artystę ponad żywopłotem. Jeśli skrzywdzona kobieta rzeczywiście była w wieżyczce, roztaczał się przed nią imponujący widok na całą Gin Lane. I pani Vaughn chyba faktycznie podziwiała ów widok, bo minęło zaledwie kilka sekund, odkąd Ted minął podjazd i przyśpieszył kroku, idąc w górę Gin Lane, gdy zaniepokojony ogrodnik usłyszał ryk silnika samochodu pani Vaughn. Czarny, lśniący lincoln wystrzelił z garażu z taką prędkością, że wpadł w poślizg na kamieniach dziedzińca, o mało nie rozbijając się o fontannę, pełną zmętniałej wody. Chcąc ją ominąć, pani Vaughn w ostatniej chwili skręciła, zbliżając się niebezpiecznie do żywopłotu, a wtedy lincoln ściął podstawę drabiny oszołomionego ogrodnika, który chwycił się wierzchołków wysokich zarośli kocierpki. – Uciekaj pan! – krzyknął ogrodnik do Teda. To, że Ted zobaczył jeszcze światło dnia, zawdzięczał z pewnością sprawności fizycznej, zdobytej dzięki regularnym i wytężonym ćwiczeniom na korcie do squasha, zaprojektowanym tak, by zapewnić gospodarzowi niesprawiedliwą przewagę. Ted Cole miał już czterdzieści pięć lat, ale potrafił biegać. Nie gubiąc rytmu, przeskoczył krzaczki róż i popędził przez jakiś trawnik, na oczach gapiącego się na niego w milczeniu człowieka, który czyścił basen. W pogoń za Tedem rzucił się pies, na szczęście mały i bojaźliwy – Ted zerwał suszący się na sznurze damski kostium kąpielowy i trzepnąwszy nim psa po pysku, odpędził tchórzliwe zwierzę. Oczywiście krzyczeli coś do niego kolejni ogrodnicy, służące i gospodynie, ale niepowstrzymany Ted przeskoczył kolejno przez trzy ogrodzenia i wdrapał się na stosunkowo wysoki, kamienny mur. Zdeptał tylko dwa klomby. Nie widział, jak lincoln pani Vaughn przecina róg Gin Lane i wjeżdża na South Main Street, miażdżąc w zapamiętałym pościgu jakiś znak drogowy – ale później, poprzez sztachety drewnianego płotu na Toylsome Lane, ujrzał czarnego niczym karawan 130

lincolna, gnającego równolegle z nim. Ted przeciął dwa trawniki, sad owocowy i coś, co przypominało ogród w stylu japońskim, gdzie wdepnął w płytki staw, pełen złotych rybek, i przemoczył sobie buty i dżinsy (do kolan). Na Toylsome Lane zawrócił. Ośmielił się przejść na drugą stronę ulicy i wtedy spostrzegł błysk świateł hamulcowych lincolna. Przestraszył się, że może pani Vaughn zauważyła go w lusterku wstecznym i teraz zatrzymuje się, żeby zawrócić. Ale pani Vaughn go nie widziała – udało mu się ją zgubić. Po chwili Ted wkroczył do miasta Southampton. Wyglądał na straszliwie sponiewieranego, ale ruszył śmiało pomiędzy warsztaty i sklepy na South Main Street. Gdyby nie rozglądał się tak energicznie w poszukiwaniu czarnego lincolna, zobaczyłby może swojego chevroleta, zaparkowanego przy zakładzie ramiarskim na South Main – ale Ted minął samochód, nie rozpoznając go, i wszedł do księgarni, leżącej po przekątnej na drugiej stronie ulicy. Pracownicy księgarni znali go – Ted Cole był oczywiście osobą znaną w każdej księgarni, ale od czasu do czasu odwiedzał ten właśnie sklep, gdzie podpisywał zazwyczaj tyle egzemplarzy swoich starych książek, ile księgarnia miała ich aktualnie na składzie. Księgarz i jego pomocnicy na ogół nie widywali pana Cole’a w tak opłakanym stanie, w jakim zjawił się u nich owego piątkowego poranka, ale wiedzieli, że czasem się nie goli – poza tym zazwyczaj ubierał się raczej jak student albo robotnik, a nie w stylu obowiązującym wśród autorów bestsellerów i ilustratorów literatury dziecięcej. Nowym szczegółem w wyglądzie Teda była przede wszystkim krew. Podrapana, zakrwawiona twarz autora i przybrudzona krew na grzbietach jego dłoni, które pokaleczył, torując sobie drogę przez stuletni żywopłot, wskazywały na to, że Teda spotkał jakiś wypadek albo nieszczęście – tak przynajmniej wydawało się zdumionemu księgarzowi, noszącemu z niewyjaśnionych powodów nazwisko Mendelssohn. Nie był spokrewniony z niemieckim kompozytorem i albo tak bardzo lubił swoje nazwisko, albo tak bardzo nie cierpiał swego imienia, że nigdy go nie zdradził (kiedy Ted zapytał go kiedyś, jak ma na imię, Mendelssohn odpowiedział tylko: „W każdym razie nie Feliks”). W ten piątek, czy to dlatego, że poruszył go widok krwi Teda, czy 131

dlatego, że z jego dżinsów ciekła woda na podłogę księgarni (a ponadto przy każdym kroku buty pisarza dosłownie tryskały cieczą na wszystkie strony), Mendelssohn chwycił Teda za ubrudzone poły wyciągniętej ze spodni, rozpiętej koszuli, i przesadnie donośnym głosem zawołał: – Ted Cole! – Owszem, to Ted Cole – przyznał Ted. – Dzień dobry, Mendelssohn. – To Ted Cole... naprawdę, naprawdę! – powtarzał Mendelssohn. – Przepraszam, że krwawię – powiedział spokojnie Ted. – Och, nie mów głupstw... nie ma za co przepraszać! – wykrzyknął Mendelssohn, po czym zwrócił się do swojej pracownicy, oniemiałej młodej kobiety, stojącej w pobliżu ze zdumioną, a zarazem przerażoną miną, i kazał jej przynieść panu Cole’owi krzesło. – Nie widzisz, że on krwawi? – powiedział. Ale Ted spytał, czy mógłby najpierw skorzystać z toalety, i oświadczył z powagą, że uczestniczył w wypadku. Potem zamknął się w niewielkiej łazience, wyposażonej w umywalkę i klozet. Przeglądając się w lustrze, ocenił doznane obrażenia, układając w myślach, jak tylko pisarz potrafi, niezrównaną w swej prostocie historyjkę o „wypadku”, w jakim rzekomo brał udział. Spostrzegł, że gałązka fatalnego żywopłotu smagnęła go w oko, które ciągle łzawi. Krwawił z głębokiego zadrapania na czole, na policzku natomiast miał mniej krwawą ranę, ale wyglądało na to, że będzie się trudniej goiła. Umył ręce – skaleczenia piekły, ale krwawienie na dłoniach już niemal ustało. Ted zdjął koszulę i zawiązał sobie rękawy (z których jeden zmoczył także w stawie z rybkami) wokół pasa. Wykorzystał ten moment, by podziwiać swoją talię – mając czterdzieści pięć lat, był wciąż mężczyzną, który może nosić dżinsy, wcisnąć koszulkę w spodnie i odczuwać dumę ze swojego wyglądu. Ale podkoszulek był biały, toteż wyraźne plamy od trawy na lewym ramieniu i na prawej piersi stanowiły raczej wątpliwą ozdobę (Ted co najmniej dwukrotnie padał na trawnik), a z mokrych poniżej kolan dżinsów kapała wciąż woda do przemoczonych butów. Na tyle spokojnie, na ile pozwalały mu okoliczności, Ted wychynął z łazienki, a znany mu jedynie z nazwiska Mendelssohn powitał go 132

znów wylewnie. Przygotował już krzesło dla gościa – stało przy stole, na którym leżało kilkadziesiąt egzemplarzy książek pióra Teda Cole’a, czekając na podpis autora. Ale Ted chciał najpierw zadzwonić, właściwie nawet w dwa miejsca. Zatelefonował do „wagonu”, żeby sprawdzić, czy nie ma tam Eddiego, ale nikt nie podnosił słuchawki. Oczywiście nikt nie odpowiadał także w domu Teda – Marion nie była na tyle niemądra, żeby odbierać telefony w ów starannie zaplanowany piątek. Czyżby Eddie rozbił samochód? Chłopak prowadził bardzo chaotycznie dzisiejszego ranka. Widocznie Marion pieprzyła się z nim tak, że pomieszało mu się we łbie! – doszedł do wniosku Ted. Bez względu na to, jak starannie Marion zaplanowała ów piątek, myliła się, sądząc, że aby dostać się do domu, Tedowi pozostanie tylko pójść pieszo do gabinetu swojego partnera w grze w squasha i czekać, aż doktor Leonardis albo któryś z jego pacjentów odwiezie go do Sagaponack. Gabinet Dave’a Leonardisa znajdował się po drugiej stronie Southampton, przy Montauk Highway, księgarnia natomiast nie tylko leżała bliżej willi pani Vaughn, lecz ewidentnie była również miejscem, gdzie Ted zdecydowałby się szukać ratunku. Bo Ted Cole mógł wejść do każdej właściwie księgarni na świecie i poprosić, żeby podwieziono go do domu. Co też skwapliwie uczynił, gdy tylko zasiadł przy stole, żeby opatrzyć książki swoim autografem. – Mówiąc wprost, ktoś musi mnie podwieźć do domu – powiedział sławny pisarz. – Podwieźć! – zawołał Mendelssohn. – Ależ oczywiście! Nie ma problemu! Mieszkasz w Sagaponack, prawda? Sam cię zawiozę! To znaczy... będę musiał zatelefonować do żony. Mogła pojechać na zakupy, ale nie na długo. Bo, niestety, mój samochód jest w warsztacie. – Mam nadzieję, że nie w tym samym, w którym był mój samochód – powiedział Ted rozentuzjazmowanemu księgarzowi. – Właśnie go odebrałem. Zapomnieli umocować kolumnę kierownicy. Wyglądało to tak, jak na tym rysunku, który wszyscy znamy – trzymałem kierownicę w rękach, ale nie była połączona z kołami. Kręciłem w jedną stronę, a samochód zjechał z drogi w drugą. Na szczęście wpadłem tylko 133

w krzaki kocierpki... w wielki żywopłot. Wydostałem się z auta przez okno od strony kierowcy i pokaleczyłem się w krzakach. A później wdepnąłem jeszcze w staw ze złotymi rybkami – wyjaśnił Ted. Słuchali go teraz uważnie – Mendelssohn, zastygły przy aparacie, wstrzymał się na razie z telefonem do żony. A oniemiała przedtem młoda kobieta, pracownica księgarni, uśmiechała się. Teda na ogół nie pociągały kobiety w jej typie, ale gdyby to ona zaproponowała, że podwiezie go do domu, być może coś by z tego wynikło. Zapewne niedawno skończyła uniwersytet – nie malowała się, nosiła proste włosy i nie była też opalona, niczym prekursorka mody mającej obowiązywać w następnym dziesięcioleciu. Nie była też ładna – prawdę rzekłszy, odznaczała się pospolitą urodą – ale jej bladość znamionowała w oczach Teda pewien rodzaj seksualnej szczerości, spostrzegł bowiem, że niewyszukana powierzchowność tej kobiety przynajmniej po części znamionuje jej otwartość na doświadczenia, które mogłaby określić jako „twórcze”. Należała do tych młodych kobiet, które można uwieść intelektualnie (a wyjątkowo obszarpana prezencja Teda mogła w tej chwili nawet podnieść jego wartość w jej oczach). Natomiast kontakty erotyczne, które dla tak młodej kobiety były wciąż nowością, stanowiły niewątpliwie pole doświadczeń, którym mogłaby nadać miano „autentycznych”, szczególnie w wypadku kontaktów ze sławnym pisarzem. Niestety, nie miała samochodu. – Jeżdżę rowerem – powiedziała. – Inaczej to ja bym pana odwiozła. Szkoda, pomyślał Ted, ale wytłumaczył sobie racjonalnie, że w zasadzie nie podoba mu się kontrast pomiędzy jej wąską dolną wargą a nadmiernie wydatną wargą górną. Mendelssohn zdenerwował się, ponieważ jego żona była wciąż na zakupach. Będzie dzwonił dalej – zapewniał Teda, że żona wkrótce wróci. A chłopak cierpiący na jakąś nieokreśloną wadę wymowy – jedyny pozostały członek personelu księgarni, obecny tego piątkowego ranka w pracy – przepraszał Teda, ale pożyczył swój samochód przyjacielowi, który chciał pojechać na plażę. Ted siedział spokojnie i powoli podpisywał książki. Było ich tylko dziesięć. Gdyby Marion wiedziała, gdzie jest teraz Ted i jak niewiele 134

brakowało, żeby znalazł kogoś, kto go podwiezie do domu, zapewne wpadłaby w panikę. Podobnie jak Eddie, gdyby wiedział, że Ted podpisuje swoje książki po drugiej stronie ulicy, prawie naprzeciwko zakładu ramiarskiego (gdzie Eddie upierał się, że fotografia „stopek” powinna być gotowa na dziś, żeby Ruth mogła ją zabrać do domu). Ted natomiast nie miał żadnego powodu, by panikować. Nie wiedział, że żona od niego odchodzi – wciąż mu się wydawało, że to on odchodzi od niej. Czuł się bezpieczny, bo nie był już na ulicy i znalazł się poza zasięgiem bezpośredniego zagrożenia (czyli pani Vaughn). I nawet jeśli żona Mendelssohna miałaby nigdy nie wrócić z zakupów, było tylko kwestią minut, by do księgarni wszedł jakiś wierny czytelnik książek Teda Cole’a. Zapewne będzie to kobieta, a wtedy Ted musiałby jej kupić jedną z podpisanych przez siebie książek, ale ona w zamian za to podwiozłaby go do domu. A jeśli byłaby atrakcyjna – i tak dalej, i tak dalej – kto wie, co mogłoby z tego wymknąć? Po co panikować o dziesiątej rano? – myślał Ted. Nie wiedział.

135

Jak sekretarz pisarza został pisarzem

T

ymczasem w pobliskim zakładzie ramiarskim Eddie O’Hare zaczynał mówić własnym głosem. Z początku nie zdawał sobie sprawy z zachodzącej w nim potężnej zmiany – sądził, że ogarnia go po prostu złość. A miał powody, żeby się złościć. Sprzedawczyni, która obsługiwała Eddiego, traktowała go nieuprzejmie. Była niewiele starsza niż on, ale zbyt pochopnie uznała, że szesnastoletni chłopak i czteroletnia dziewczynka, którzy dopominają się o oprawienie i podklejenie pojedynczej fotografii o wymiarach osiem na dziesięć, nie znajdują się wysoko na liście tych wszystkich nadzianych mecenasów sztuki z Southampton, którym powinien służyć zakład ramiarski. Eddie chciał rozmawiać z właścicielem, ale sprzedawczyni znowu zareagowała arogancko – powtórzyła, że fotografia nie jest jeszcze gotowa. – Następnym razem – powiedziała. – I proponuję, żebyś najpierw zadzwonił. – Chcesz zobaczyć moje szwy? – zapytała ją Ruth. – Mam też strupek. Sprzedawczyni, będąca jeszcze w istocie dziewczyną, najwyraźniej nie miała własnych dzieci – niedwuznacznie bowiem ignorowała Ruth, co rozgniewało Eddiego jeszcze bardziej. – Pokaż jej bliznę, Ruth – powiedział Eddie. – Posłuchaj... – zaczęła dziewczyna. – Nie, ty posłuchaj – odparł Eddie, który wciąż jeszcze nie rozumiał, że zaczyna przemawiać własnym głosem. Nigdy dotąd nie mówił

136

do nikogo w ten sposób, a teraz nagle nie potrafił się powstrzymać. Jego nowy głos ciągnął więc dalej: – Jestem gotów dyskutować z kimś, kto jest niegrzeczny dla mnie, ale nie chcę mieć nic wspólnego z osobą, która jest niegrzeczna wobec dziecka – usłyszał Eddie swoje własne słowa. – Jeśli nie ma właściciela, musi być ktoś inny, na przykład ktoś, kto realizuje zamówienia. Nie ma tu zaplecza, gdzie przycina się passe-partout i oprawia zdjęcia? Na pewno w zakładzie jest jeszcze ktoś oprócz ciebie. Nie wyjdę stąd bez tej fotografii i nie będę dłużej z tobą rozmawiał. Ruth popatrzyła na Eddiego. – Czy ty się na nią gniewasz? – zapytała. – Tak – odpowiedział Eddie. Nie wiedział, co się z nim dzieje, ale sprzedawczyni nigdy by nie zgadła, że Eddie O’Hare jest młodzieńcem zazwyczaj pełnym rozmaitych wątpliwości. Wydawał się jej ucieleśnieniem pewności siebie – była absolutnie przerażona. Dziewczyna już bez słowa wycofała się na „zaplecze”, o którym z taką pewnością wspomniał Eddie. W rzeczywistości w zakładzie były dwa pomieszczenia na zapleczu – biuro właściciela i pokój, który Ted Cole nazwałby warsztatem. Zarówno właścicielka, należąca do wyższych kręgów towarzyskich Southampton, rozwódka nazwiskiem Penny Pierce, jak i chłopak, który przycinał passe-partout i oprawiał całymi dniami zdjęcia (oprawiał je i oprawiał), byli na miejscu. Niesympatyczna sprzedawczyni odniosła wrażenie, że Eddie, choć wcale na takiego nie wygląda, jest „przerażający”. Penny Pierce wiedziała, kim jest Ted Cole (i doskonale pamiętała Marion, ponieważ Marion była piękną kobietą), nie wiedziała jednak, kto to taki Eddie O’Hare. Sądziła, że dziewczynka jest owym nieszczęśliwym dzieckiem, mającym Tedowi i Marion zrekompensować stratę synów, których pani Pierce także dobrze pamiętała. Jak można było zapomnieć pomyślny dla zakładu zbieg okoliczności? Mieli wtedy setki zdjęć do podklejania i oprawy, a Marion nie wybierała tanich ram. Rachunek, jak wspomniała Penny Pierce, wyniósł kilka tysięcy dolarów – dlatego rzeczywiście powinni byli od razu podkleić i oprawić tę fotografię o skrwawionym passe-partout. Należało zrobić to za darmo, pomyślała teraz pani Pierce.

137

Ale jakim prawem ten młodzieniec czuje się taki ważny? Kim jest, by mówić, że nie wyjdzie z zakładu bez fotografii? – On jest przerażający – powtórzyła głupia sprzedawczyni. Adwokat, który przeprowadzał rozwód Penny Pierce, nauczył ją jednej rzeczy – nie wolno pozwolić, by rozgniewany człowiek mówił: należy go zmusić, by złościł się na piśmie. Penny Pierce przeniosła tę zasadę do zakładu ramiarskiego, który w ramach umowy rozwodowej kupił jej były mąż. Zanim pani Pierce stanęła oko w oko z Eddiem, kazała chłopcu w warsztacie rzucić inną robotę i natychmiast wziąć się do podklejenia i oprawy fotografii, przedstawiającej Marion w hotelu du Quai Voltaire. Tego dnia Penny Pierce zobaczyła to zdjęcie po raz pierwszy od – ile już czasu minęło? – blisko pięciu lat. Przypomniała sobie, jak Marion znosiła im te wszystkie fotki – negatywy niektórych były zadrapane. Za życia chłopców Marion traktowała ich stare zdjęcia zupełnie naturalnie, a nawet nieco niedbale. Dopiero po śmierci braci, jak przypuszczała Penny Pierce, niemal każda ich fotografia wydała się Marion godna powiększenia i oprawy, bez względu na to, czy negatywy były zadrapane, czy nie. Znając historię wypadku chłopców, pani Pierce nie mogła się oprzeć przed laty, żeby nie obejrzeć uważnie wszystkich zdjęć. „Ach, więc to ta fotografia” – powiedziała teraz, ujrzawszy leżącą w łóżku Marion i stopy jej synów. Uwagę Penny Pierce przykuwało na tym zdjęciu widoczne, niekwestionowane szczęście Marion, jak również jej niedościgniona uroda – uroda Marion dotąd nie przeminęła, ale jej szczęście ulotniło się. Zwracały na to uwagę wszystkie kobiety, które znały panią Cole. Tymczasem ani uroda, ani szczęście nie opuściły całkiem Penny Pierce, czuła jednak, że nigdy nie posiadała ani jednego, ani drugiego w tym samym stopniu, co Marion. Pani Pierce zgarnęła z biurka kilkanaście czystych kartek papieru i dopiero potem wyszła do Eddiego. – Podobno jesteś rozgniewany. Bardzo mi przykro z tego powodu – zwróciła się uprzejmie do przystojnego szesnastolatka, który nie wyglądał na osobę mogącą kogokolwiek przestraszyć. (Muszę się postarać o lepszy personel, myślała Penny Pierce, ciągnąc dalej, choć wizualnie 138

nie doceniała Eddiego. Im uważniej mu się przyglądała, tym bardziej nabierała przekonania, że jest zbyt ładny, żeby określić go mianem przystojnego). – Jeśli moi klienci wpadają w gniew, proszę ich, żeby sformułowali swoje skargi na piśmie... o ile nie masz nic przeciwko temu – dodała pani Pierce równie uprzejmie jak przedtem. Chłopak zobaczył, że właścicielka zakładu podsuwa mu papier i pióro. – Pracuję u pana Cole’a. Jestem sekretarzem pisarza – powiedział Eddie. – Więc nie będziesz miał nic przeciwko temu, żeby napisać skargę, prawda? – odparła Penny Pierce. Eddie wziął pióro do ręki. Właścicielka – która nie była piękna i nie tryskała szczęściem, ale nie była także nieatrakcyjna i wydawała mu się miła – uśmiechnęła się zachęcająco. Nie, nie ma nic przeciwko temu, żeby pisać, zdał sobie sprawę Eddie. Była to zachęta, której potrzebował – tego właśnie pragnął uwięziony w nim od dawna głos. Chciał pisać. W końcu dlatego właśnie starał się o tę pracę. Zamiast umiejętności literackich zdobył Marion. Teraz, kiedy ją tracił, odnalazł to, czego pragnął, nim zaczęło się lato. A Ted nie nauczył go niczego. Jeśli Eddie O’Hare czegoś się nauczył, to tylko dzięki lekturze jego książek. Zresztą każdy pisarz nauczyć się może od innego pisarza najwyżej kilku zdań. Z „Myszy w ścianie” Eddie nauczył się czegoś jedynie z dwóch. Pierwsze brzmiało: „Tom się obudził, ale Tim nie”. A drugie: „Był to taki dźwięk, jak gdyby jedna z sukienek mamy ożyła w szafie i próbowała zsunąć się z wieszaka”. Z powodu tego zdania Ruth Cole miała przez resztę życia inaczej patrzeć na szafy i sukienki, a Eddie O’Hare tak wyraźnie słyszał odgłos ożywającej sukienki, zsuwającej się z wieszaka, jak każdy inny rzeczywisty dźwięk – widział we śnie ruch śliskiej sukni w półmroku szafy. Z „Drzwi w podłodze” pochodziło jeszcze jedno nie najgorsze zdanie: „Był sobie pewien chłopczyk, który nie był pewien, czy chce się urodzić”. Kiedy skończyło się lato 1958 roku, Eddie O’Hare miał wreszcie zrozumieć, jak ten chłopczyk się czuł. Poza tym pamiętał jeszcze jedno zdanie: „I jego mamusia też nie była pewna, czy chce, żeby chłop-

139

czyk się urodził”. Dopiero gdy poznał Marion, zrozumiał, jak czuła się mamusia chłopczyka. Owego piątku w zakładzie ramiarskim w Southampton Eddie O’Hare uświadomił sobie coś, co zmieniło jego życie: i jeśli sekretarz pisarza sam został pisarzem, swój głos zawdzięczał Marion. Gdy leżał w jej ramionach – gdy był z nią w łóżku, gdy był w niej – po raz pierwszy w życiu czuł się prawie jak mężczyzna, a kiedy zaczynał ją tracić, miał także coś do powiedzenia. To myśl o życiu bez Marion dała Eddiemu prawo i moc pisania. „Czy widzi pani w myślach Marion Cole? – napisał Eddie. – To znaczy, czy oczami wyobraźni widzi pani dokładnie jej postać?” – Eddie pokazał Penny Pierce dwa pierwsze zdania. – Tak, oczywiście... Jest bardzo piękna – odparła właścicielka zakładu. Eddie skinął głową, a potem pisał dalej: „W porządku. Choć jestem sekretarzem pana Cole’a, sypiałem tego lata z panią Cole. Wedle moich obliczeń, kochaliśmy się z Marion mniej więcej sześćdziesiąt razy”. – Sześćdziesiąt? – powiedziała na głos pani Pierce. Obeszła dookoła ladę, żeby czytać Eddiemu przez ramię. A Eddie pisał: „Robiliśmy to sześć, prawie siedem tygodni, zwykle dwa razy dziennie... czasami częściej. Ale przez jakiś czas Marion cierpiała na infekcję pęcherza, więc nie mogliśmy się kochać. A jeśli wziąć pod uwagę jej okres...” – Rozumiem... mniej więcej sześćdziesiąt razy – powiedziała Penny Pierce. – Pisz dalej. „Dobrze – pisał Eddie. – Marion i ja spaliśmy ze sobą, a w tym samym czasie pan Cole – ma na imię Ted – wziął sobie kochankę. Była jego modelką. Zna pani panią Vaughn?” – Chodzi o Vaughnów z Gin Lane? Mają imponującą... kolekcję dzieł sztuki – powiedziała właścicielka zakładu ramiarskiego. (Chciałaby dostać od nich zlecenie na oprawę obrazów!) „Tak, chodzi o tę panią Vaughn – pisał Eddie. – Ma syna, małego chłopczyka...” – Tak, tak... wiem! – powiedziała pani Pierce. – Proszę, pisz dalej. „Dobrze – pisał Eddie. – Dziś rano Ted... to znaczy pan Cole... ze140

rwał z panią Vaughn. Nie sądzę, żeby ich romans znalazł choć w miarę szczęśliwe zakończenie. Pani Vaughn wydawała się bardzo zdenerwowana takim obrotem spraw. A tymczasem Marion pakuje swoje rzeczy... i odchodzi. Ted o tym nie wie, ale ona odchodzi. A Ruth... to jest Ruth, ma cztery lata...” – Tak, tak! – wtrąciła Penny Pierce. „Ruth też nie wie, że jej matka odchodzi – pisał Eddie. – Ruth i Ted wrócą do domu w Sagaponack i dopiero wtedy zrozumieją, że Marion wyjechała. Z wszystkimi fotografiami, które pani oprawiała... wszystkimi, z wyjątkiem tej, która jest tu, w zakładzie...” – Tak, tak... mój Boże, co? – powiedziała Penny Pierce. Ruth spojrzała na nią, nachmurzona. Pani Pierce starała się, jak mogła, uśmiechnąć do dziecka. Eddie pisał: „Marion zabiera zdjęcia ze sobą. Kiedy Ruth wróci do domu, nie będzie już w nim ani matki, ani zdjęć. Zmarli bracia Ruth i jej matka znikną. Problem w tym, że każda fotografia łączy się z pewną historią... są ich setki, a Ruth zna na pamięć każdą z nich...” – Czego ode mnie chcesz? – zawołała pani Pierce. – Zdjęcia matki Ruth – powiedział Eddie. – Marion leży w łóżku, w pokoju hotelowym w Paryżu... – Tak, znam to zdjęcie... oczywiście, że je dostaniesz! – powiedziała pani Pierce. – A więc to wszystko – powiedział Eddie, a potem napisał: „Myślałem po prostu, że dzisiejszego wieczoru trzeba będzie postawić jakąś fotografię przy łóżku dziecka. A innych zdjęć nie będzie... żadnego ze zdjęć, do których Ruth przywykła. Myślałem, że gdyby miała choć jedną fotografię matki, a zwłaszcza...” – Ale nie jest to dobre zdjęcie chłopców... widać tylko ich stopy – przerwała pani Pierce. – Wiem o tym – powiedział Eddie. – Tylko że Ruth szczególnie lubi te stopy. – Czy stopki są gotowe? – zapytała dziewczynka. – Tak, kochanie – powiedziała zatroskana Penny Pierce.

141

– Chcesz zobaczyć moje szwy? – spytała znów dziewczynka. – I... mój strupek? – Koperta jest w samochodzie, Ruth... w schowku w desce rozdzielczej – wyjaśnił Eddie. – Aha – powiedziała Ruth. – Co to jest deska spółdzielcza? – Pójdę sprawdzić, czy fotografia jest przygotowana – oświadczyła Penny Pierce. – Jestem pewna, że jest już prawie gotowa. – Nerwowym ruchem zgarnęła kartki z kontuaru, choć Eddie ciągle trzymał pióro w dłoni. Stała obok, więc zanim odeszła, Eddie zdołał przytrzymać ją za ramię. – Przepraszam – powiedział, wręczając jej pióro. – Pióro należy do pani, ale chciałbym prosić, żeby oddała mi pani to, co napisałem. – Ależ naturalnie! – odrzekła właścicielka zakładu. Podała mu kartki, razem z czystymi arkuszami. – Coś ty narobił? – Ruth spytała Eddiego. – Napisałem tej pani pewną historię – wyjaśnił chłopak. – Mnie też ją opowiedz – poprosiła dziewczynka. – Opowiem ci inną historię, w samochodzie – obiecał Eddie. – Kiedy już dostaniemy zdjęcie mamusi. – I stopki! – dodała z uporem dziewczynka. – Stopki też będą – przyrzekł Eddie. – A co mi opowiesz? – zapytała Ruth. – Nie wiem jeszcze – przyznał chłopak. Musiał coś wymyślić, choć ku swemu zdumieniu nie martwił się tym ani trochę. Był pewien, że coś przyjdzie mu do głowy. I nie martwił się już, co powie Tedowi. Powie mu wszystko, jak kazała Marion... i wszystko, co jeszcze przyjdzie mu do głowy. Wierzył, że da sobie radę. Miał już po temu moc. Zrozumiała to także Penny Pierce. Kiedy wyłoniła się znów z zaplecza zakładu, wniosła z sobą coś więcej niż tylko podklejoną i oprawioną fotografię. Choć nie przebrała się, była w jakiś sposób odmieniona – jej prezencja uległa zasadniczej zmianie. Nie tylko roztaczała wokół świeży zapach (użyła nowych perfum), ale zmieniła również zachowa-

142

nie, które czyniło ją nieomal pociągającą. Wydała się Eddiemu prawie ponętna, a do tej chwili wcale nie patrzył na nią, jak na kobietę. Rozpuściła upięte przedtem włosy i poprawiła makijaż. Eddie bez trudu zauważył wszystko, co zrobiła. Oczy pani Pierce wydawały się teraz ciemniejsze i bardziej wyraziste – także jej szminka zdawała się ciemniejsza. Twarz właścicielki zakładu, jeśli nawet nie wyglądała młodziej, stała się bardziej rumiana. Pani Pierce rozpięła żakiet i podciągnęła rękawy, a ponadto odpięła dwa górne guziki bluzki. (Poprzednio rozpięty był tylko pierwszy, najwyższy guzik). Kiedy schyliła się, żeby pokazać dziecku fotografię, odsłoniła głęboki dekolt, którego istnienia Eddie nawet nie podejrzewał, a kiedy się wyprostowała, szepnęła chłopakowi: – Oczywiście oprawa jest bezpłatna. Eddie uśmiechnął się i skinął głową, ale Penny Pierce jeszcze z nim nie skończyła. Podsunęła Eddiemu kartkę papieru – miała do niego pytanie, na piśmie, ponieważ nigdy nie ośmieliłaby się zapytać go o to przy dziecku. „Czy Marion Cole odchodzi także od ciebie?” – napisała Penny Pierce. – Tak – odpowiedział Eddie. Pani Pierce, chcąc dodać mu otuchy, ścisnęła delikatnie nadgarstek jego dłoni. – Przykro mi – szepnęła. Eddie nie wiedział, co odpowiedzieć. – Czy cała krew zeszła? – zapytała Ruth. Dla dziewczynki był to istny cud, że fotografię udało się przywrócić do dawnego stanu, bo przecież jej wskutek wypadku pozostała blizna. – Tak, kochanie... Jest jak nowa! – powiedziała pani Pierce. – Młody człowieku, jeżeli będziesz kiedyś szukał pracy... – dodała właścicielka zakładu, gdy Eddie ujął Ruth za rękę. W jednej ręce trzymał fotografię, a w drugiej dłoń Ruth, nie mógł więc przyjąć wizytówki od Penny Pierce. Zręcznym ruchem, który przypomniał Eddiemu, jak Marion wcisnęła mu dziesięciodolarowy banknot do tylnej kieszeni spodni, pani Pierce wsunęła wizytówkę w lewą, boczną kieszeń dżinsów chłopaka. –

143

Może w czasie następnych wakacji albo za dwa lata – podczas wakacji zawsze szukam kogoś do pomocy w zakładzie – wyjaśniła. Eddie i tym razem nie wiedział, co odpowiedzieć, kiwnął więc znów głową i uśmiechnął się. Zakład wyglądał ekstrawagancko, a jego salka wystawowa była gustownie urządzona – wisiały w niej głównie ramy robione na zamówienie. Sztukę plakatową, latem zawsze zyskującą na popularności, reprezentowały plakaty filmowe z lat trzydziestych: Greta Garbo jako Anna Karenina i Margaret Sullavan jako kobieta, która po śmierci przeistacza się w ducha pod koniec „Trzech przyjaciół” *. Powodzeniem cieszyły się również plakaty reklamujące różne mocne alkohole i wina – jakaś niebezpiecznie wyglądająca kobieta popijała na jednym z plakatów campari z wodą sodową, a na innym mężczyzna równie przystojny, jak Ted Cole, pił martini z dodatkiem właściwej ilości wermutu odpowiedniej marki. „Cinzano” – Eddie o mało nie powiedział tego na głos. Próbował wyobrazić sobie, jak by to było, gdyby tu pracował. Musiało minąć prawie półtora roku, zanim zrozumiał, że Penny Pierce proponowała mu coś więcej niż pracę. „Moc i prawo”, które właśnie w sobie odkrył, stanowiły dla niego zjawisko tak nowe, że jeszcze nie zdawał sobie sprawy z zakresu własnej potęgi.

* Film Franka Borzage’a z 1938 roku, na podstawie powieści Ericha Marii Remarque’a (przyp. tłum.).

144

Coś niemal biblijnego

T

ymczasem podpisujący przy stole książki Ted Cole wspinał się w księgarni na szczyty sztuki kaligraficznej. Jego liternictwo było doskonałe – powolny, wycyzelowany podpis Teda był po prostu piękny. Jak na kogoś, kto pisał tak rzadko i tak krótkie książki, autograf ten stanowił owoc „trudu miłości” („trudu miłości do samego siebie”, jak określiła kiedyś Marion podpis Teda). Dla księgarzy, narzekających często, że podpisy autorów to zwykle niechlujne bazgroły, równie nieczytelne, jak recepty lekarskie, Ted Cole był królem autografu. W jego podpisie nie było nic pośpiesznego, nawet kiedy podpisywał czeki. Pochyłe pismo Teda przypominało bardziej drukowaną kursywę niż pismo odręczne. Ted narzekał na pióra. Zmusił Mendelssohna, by skakał po całej księgarni w poszukiwaniu właściwego pióra – musiało to być pióro wieczne, wyposażone w odpowiednią stalówkę. Atrament miał być czarny albo czerwony, ale w odpowiednim odcieniu („przypominającym raczej krew niż wóz strażacki” – tłumaczył Ted księgarzowi). Jeśli zaś chodzi o błękit, to każdy jego odcień budził w Tedzie wstręt i obrzydzenie. A zatem Eddie O’Hare miał szczęście. Wziął Ruth za rękę i poprowadził ją do chevroleta, zaparkowanego na South Main Street i widocznego z księgarni – a Ted nie śpieszył się. Wiedział, że każdy łowca autografów, który zagadnie go przy stole, gdzie podpisywał książki, może okazać się kierowcą, który zawiezie go do domu, ale Ted był wybredny – nie chciał być pasażerem byle kogo. Mendelssohn przedstawił go na przykład pewnej kobiecie, miesz-

145

kającej w Wainscott. Pani Hickenlooper powiedziała, że z radością podrzuci Teda do domu w Sagaponack. Doprawdy, nie będzie jej nie po drodze. Musi jednak zrobić jeszcze zakupy w Southampton. Zajmą jej niewiele ponad godzinę, ale nie ma nic przeciwko temu, aby podjechać później po Teda do księgarni. Ted odpowiedział jednak, żeby nie robiła sobie kłopotu – był pewien, że w ciągu tej godziny nadarzy mu się następna sposobność powrotu do domu. – Naprawdę nie mam nic przeciwko temu, żeby po pana przyjechać – powiedziała pani Hickenlooper. Ale ja mam! – pomyślał w duchu Ted i odprawił kobietę przyjaznym machnięciem ręki. Odeszła z opatrzonym podpisem autora egzemplarzem „Myszy w ścianie”, który Ted pieczołowicie zadedykował pięciorgu dzieciom pani Hickenlooper. Uważał, że powinna była kupić pięć egzemplarzy, ale posłusznie podpisał tę jedną książkę, umieszczając wszystkie pięcioro imion potomków Hickenlooperów na jednej, gęsto zapisanej stronie. – Wszystkie moje dzieci są już dorosłe – powiedziała pani Hickenlooper. – Ale oczywiście uwielbiały pana, kiedy były małe. Ted tylko się uśmiechnął. Pani Hickenlooper dobiegała pięćdziesiątki. Miała biodra jak mulica i odznaczała się chłopską masywnością. Wyglądała na ogrodniczkę – nosiła szeroką drelichową spódnicę, a jej kolana były czerwone i powalane ziemią. – Nie można porządnie pielić, jeśli się nie uklęknie! – usłyszał Ted, jak pani Hickenlooper zwraca się do mężczyzny, który chyba też był ogrodnikiem, bo oboje zaczęli wymieniać poglądy na temat poradników ogrodniczych. Ted nie wykazał się zbytnią szlachetnością, hołdując lekceważącej opinii o ogrodnikach. W końcu zawdzięczał życie ogrodnikowi pani Vaughn, bo gdyby ów odważny człowiek nie ostrzegł Teda w porę, sławny pisarz nie umknąłby zapewne przed czarnym lincolnem. Ale mimo to pani Hickenlooper nie była kierowcą, którego szukał Ted Cole. Po chwili spostrzegł bardziej obiecującą kandydatkę. Jakaś wyniosła młoda kobieta (osiągnęła już co najmniej wiek, w którym mogła uzyskać prawo jazdy) wahała się, czy podejść do stołu po autograf – 146

przyglądała się sławnemu autorowi i ilustratorowi z typowym dla takich osób połączeniem nieśmiałości i frywolności, kojarzącym się Tedowi z dziewczętami stojącymi u progu prawdziwej kobiecości. Za kilka lat jej wahanie przerodzi się w kalkulację, a nawet przebiegłość. Wkrótce nauczy się też lepiej skrywać swoją płochość czy wręcz zuchwałość. Musiała mieć co najmniej siedemnaście lat, ale na pewno nie więcej niż dwadzieścia. Była zarazem swawolna i nieporadna, a choć brakowało jej pewności siebie, chciała się sprawdzić. Nieco nieudolna, ale śmiała. Ted pomyślał, że chyba jeszcze nie straciła dziewictwa, a w każdym razie jest bardzo niedoświadczona – tego był pewien. – Cześć – powiedział. Ładną dziewczynę, która była już prawie kobietą, tak zaskoczyło niespodziewane zainteresowanie ze strony Teda, że po prostu oniemiała, oblewając się przy tym wyraźnym rumieńcem o odcieniu czerwieni między barwą krwi i wozu strażackiego. Jej przyjaciółka, znacznie bardziej pospolita dziewczyna o łatwowiernym, głupkowatym wyglądzie, zaczęła nagle pochrząkiwać i chichotać. Ted nie zauważył przedtem, że ślicznotka jest w towarzystwie brzydkiej koleżanki. Ale czy przy każdej interesującej, seksualnie podatnej na umizgi młodej kobiecie nie kręci się zawsze jakaś nieatrakcyjna ciamajda, z którą trzeba się potem borykać? Tak czy owak, koleżanka nie zniechęciła Teda. Przeciwnie, uznał ją raczej za intrygujące wyzwanie – jeśli nawet jej obecność zmniejszała prawdopodobieństwo, że z kimś się dzisiaj prześpi, to perspektywa uwiedzenia tej ładnej młodej kobiety wcale nie była dla niego przez to mniej pociągająca. Jak zauważyła Marion w rozmowie z Eddiem, Teda podniecał nie tyle sam akt seksualny, co jego oczekiwanie – wolał czekać na seks, niż go uprawiać. – Cześć – zdołała wreszcie odpowiedzieć ślicznotka. Jej koleżanka o ciele w kształcie gruszki nie mogła się powstrzymać. Ku zakłopotaniu swej ładnej towarzyszki brzydula oznajmiła: – Ona na pierwszym roku napisała pracę semestralną z angielskiego na temat pana twórczości! – Zamknij się, Effie! – powiedziała ładna dziewczyna.

147

Więc to studentka, wywnioskował Ted i domyślił się, że jest miłośniczką „Drzwi w podłodze”. – Jaki był tytuł pani pracy semestralnej? – zapytał Ted. – „Analiza atawistycznych symboli strachu w »Drzwiach w podłodze«” – odpowiedziała ładna dziewczyna, wciąż jeszcze wyraźnie onieśmielona. – Wie pan, chodzi o to, że ten chłopczyk nie wie, czy chce się urodzić, a jego matka nie jest pewna, czy chciałaby go mieć. To bardzo atawistyczna historia. Podobne lęki spotykamy wśród ludów prymitywnych. A mity i bajki ludów prymitywnych pełne są takich motywów, jak magiczne drzwi, znikające dzieci i ludzie, którym z przerażenia siwieją wszystkie włosy w ciągu jednej nocy. Poza tym w mitach i bajkach spotyka się mnóstwo zwierząt, które potrafią nieoczekiwanie zmieniać swoje rozmiary, jak ten wąż... oczywiście wąż to też bardzo prymitywny symbol... – Oczywiście – zgodził się Ted. – Ile stron liczyła pani praca? – Dwanaście – poinformowała go ślicznotka. – Nie licząc przypisów i bibliografii. Nie licząc ilustracji, a jedynie strony maszynopisu o normalnym, podwójnym odstępie, objętość „Drzwi w podłodze” wynosiła zaledwie półtorej kartki – tekst został jednak wydany w formie prawdziwej książki, o której studentom pozwalano pisać prace semestralne. Przecież to istne kpiny! – pomyślał Ted. Podobały mu się usta dziewczyny: były małe i zaokrąglone. Miała też pełny, niemal zbyt obfity biust. Za kilka lat będzie musiała zmagać się z nadwagą, ale tymczasem jej pulchność była ponętna – dziewczyna miała wciąż wyraźnie zarysowaną talię. Ted lubił oceniać kobiety na podstawie typu budowy ciała – wydawało mu się, że w przypadku większości kobiet potrafi wyobrazić sobie, co w przyszłości uczyni z ich ciałami czas. Na przykład ta dziewczyna będzie miała jedno dziecko i utraci talię. Istnieje również ryzyko, że z czasem biodra zawładną jej ciałem – na razie jednak, choć z trudem, potrafi okiełznać zmysłowość. Ted pomyślał, że w wieku trzydziestu lat nabędzie kształtów gruszki, jak jej koleżanka, ale zapytał tylko: – Jak pani na imię?

148

– Glorie... przez „ie” na końcu, nie przez „y” – odpowiedziała ślicznotka. – A to jest Effie... Ja ci pokażę atawizm, Glorie, pomyślał Ted. Czyż czterdziestopięcioletni mężczyźni i osiemnastoletnie dziewczęta nie łączą się często w pary wśród ludów prymitywnych? Ja ci pokażę prymitywizm, myślał Ted Cole, ale głośno powiedział coś zupełnie innego: – Pewnie nie macie samochodu. Bo wierzcie albo nie, ale ktoś musi odwieźć mnie do domu. Wierzcie albo nie, ale pani Vaughn po stracie Teda zupełnie irracjonalnie skierowała swój niemały gniew na odważnego, lecz bezbronnego ogrodnika. Zatrzymała lincolna (nie gasząc silnika, przodem do ulicy) przy wjeździe na podjazd – czarny nochal lśniącej maski samochodu i jego błyszcząca srebrem kratownica wytknięte były na Gin Lane. Utkwiona nieruchomo za kierownicą, gdzie przesiedziała blisko pół godziny (dopóki w lincolnie nie skończyła się benzyna), pani Vaughn czekała, aż czarno-biały chevrolet, rocznik 1957, skręci w Gin Lane z Wyandanch Lane albo South Main Street. Sądziła, że Ted nie oddali się zbytnio z tej okolicy, ponieważ podobnie jak on, wciąż przypuszczała, że kochanek Marion, „ten ładny chłopak” – tak nazywała go w myślach – jest nadal szoferem Teda. Pani Vaughn zwiększyła więc głośność nadawanej przez radio melodii i czekała. We wnętrzu czarnego lincolna dudniła muzyka, a wskutek natężenia dźwięku i wibracji basów w głośnikach samochodowych pani Vaughn omal nie zauważyła, że w lincolnie skończyła się benzyna. Gdyby samochód nie zadygotał gwałtownie w tym momencie, zapewne czekałaby za kierownicą aż do powrotu syna z popołudniowej lekcji tenisa. Ale – co ważniejsze – fakt, że w lincolnie wreszcie wyczerpało się paliwo, oszczędził być może okrutnej śmierci ogrodnikowi pani Vaughn. Nieszczęśnik, spod którego lincoln wytrącił drabinę, tkwił uwięziony przez cały ten czas w bezlitosnej kocierpce, gdzie spaliny pełne tlenku węgla, wydobywające się z rury wydechowej samochodu, z początku wywołały u niego mdłości, a później omal go śmiertelnie nie zatruły. Choć na wpół przytomny, zdawał sobie sprawę, że jest już jedną nogą

149

w grobie, gdy nagle silnik samochodu zgasł, a wiejąca od morza świeża bryza przywróciła ogrodnika do życia. Próbował wcześniej zejść z wierzchołka żywopłotu, ale pięta jego prawej stopy utkwiła w plątaninie gałęzi. Usiłując wyszarpnąć nogę z uwięzi, stracił równowagę i runął głową w dół w gąszcz żywopłotu, a obcas jego buta zaklinował się w czepliwej kocierpce jeszcze ciaśniej niż przedtem. Podczas upadku boleśnie skręcił nogę w kostce, a wisząc już za piętę w plątaninie krzaków, naciągnął sobie mięsień brzucha, kiedy próbował rozsznurować but. Eduardo Gomez, drobny człowieczek hiszpańskiego pochodzenia, obdarzony proporcjonalnie niedużym, ale wydatnym brzuszkiem, nie zwykł był uprawiać ćwiczeń fizycznych, zwisając głową w dół w krzakach. Nosił buty z cholewką sięgającą powyżej kostki, lecz choć udało mu się unieść tułów na tyle, by rozwiązać sznurowadła, pozycja ta sprawiała mu ból, którego nie był w stanie znieść na tyle długo, żeby rozluźnić sznurówki i ściągnąć but. Tymczasem pani Vaughn nie słyszała wołania Eduarda o pomoc z uwagi na głośną muzykę i dudniące basy samochodowego radia. Nieszczęsny ogrodnik, wiszący głową w dół, zdawał sobie sprawę, że dobywające się z rury wydechowej lincolna spaliny gromadzą się w gęstym i dusznym żywopłocie, i był już przekonany, że krzaki kocierpki okażą się miejscem jego ostatniego spoczynku. Eduardo Gomez miał więc paść ofiarą lubieżności innego mężczyzny i przysłowiowej „wzgardzonej kobiety”* przez kogoś innego. Konający ogrodnik dostrzegł również ironię losu w tym, że położenie, w jakim się znalazł w morderczym żywopłocie, zawdzięcza podartym rysunkom pornograficznym swojej chlebodawczyni. Gdyby w lincolnie nie skończyło się paliwo, ogrodnik stałby się zapewne pierwszą w Southampton śmiertelną ofiarą pornografii – „lecz niewątpliwie nie ostatnią” – myślał Eduardo, odpływając półprzytomnie w spalinach tlenku węgla. Przez jego zatruty umysł przebiegła myśl, że to Ted Cole zasłużył na taką śmierć, a nie niewinny ogrodnik. Jednak w opinii pani Vaughn ogrodnik nie był niewinny. Słysza* „Nie ma w całym piekle takiej furii jak wzgardzona kobieta” – cytat z dramatu Williama Congreve’a „The Mourning Bride” („Żałobna oblubienica”) (przyp. tłum.).

150

ła, jak krzyknął: „Uciekaj pan!” Ostrzegając Teda, Eduardo ją zdradził. Gdyby ten przeklęty, dyndający za nogę człowiek trzymał gębę na kłódkę, Ted nie zyskałby kilku cennych sekund, a tak pędził już sprintem, zanim czarny lincoln wypadł na Gin Lane. Pani Vaughn była pewna, że rozjechałaby go bezapelacyjnie, jak znak drogowy na rogu South Main Street. Ted Cole zdołał uciec przez jej własnego, nielojalnego ogrodnika! Toteż kiedy w samochodzie wyczerpała się benzyna i pani Vaughn wysiadła, najpierw zatrzaskując drzwi, a potem otwierając je na nowo, bo zapomniała wyłączyć piekielne radio, po raz pierwszy dobiegło ją słabe wołanie Eduarda o pomoc, ale serce pani Vaughn natychmiast stwardniało i zwróciło się przeciwko ogrodnikowi. Drepcząc po drobnych kamykach dziedzińca, omal nie potknęła się o zwaloną drabinę, i oto jej oczom ukazał się zdrajca, zwisający groteskowo za nogę pośród krzaków kocierpki. Pani Vaughn wściekła się jeszcze bardziej, widząc, że Eduardo nie zdążył uprzątnąć jej intymnych rysunków. Poza tym w niechęci pani Vaughn do ogrodnika pojawił się również element całkowicie nielogiczny – Eduardo niewątpliwie widział jej okropną nagość na rysunkach. (Jak mogło być inaczej?) Znienawidziła więc Gomeza tak samo, jak znienawidziła Eddiego O’Hare’a, który również widział ją tak bardzo... obnażoną. – Bardzo panią proszę – błagał Eduardo. – Gdyby zechciała pani podnieść drabinę, mógłbym się jej przytrzymać i może udałoby mi się zejść na dół. – Ach, ty! – krzyknęła na niego pani Vaughn. Wzięła garść kamyków i rzuciła nimi w żywopłot. Ogrodnik zamknął oczy, ale krzaki były tak gęste, że żaden kamień go nie trafił. – Ostrzegłeś go! Ty podły, mały człowieczku! – wrzasnęła. Rzuciła w ogrodnika kolejną garść kamyków, które i tym razem nie wyrządziły mu krzywdy. To, że nie mogła trafić unieruchomionego ogrodnika, wiszącego głową w dół, rozjuszyło ją jeszcze bardziej. – Zdradziłeś mnie! – krzyknęła. – Gdyby go pani zabiła, poszłaby pani do więzienia – próbował jej przemówić do rozsądku Eduardo. Ale pani Vaughn zaczęła oddalać się od niego wyniosłym krokiem – nawet wisząc głową w dół, widział, że wraca do domu. Mierzone 151

kroczki... twardy tyłeczek. Jeszcze zanim doszła do drzwi, Eduardo wiedział, że zatrzaśnie je za sobą. Od dawna domyślał się, że jest kobietą chimeryczną, weteranką awantur, kończących się trzaśnięciem drzwiami – jak gdyby huk miał jej zrekompensować nikczemną posturę. Ogrodnik bał się małych, drobnych kobiet – uważał zawsze, że ich gniew jest nieproporcjonalny w stosunku do budowy ciała. Jego żona była postawną, kojąco łagodną, dobroduszną kobietą o wspaniałomyślnej, wyrozumiałej naturze. – Posprzątaj ten śmietnik! A potem wynoś się! To twój ostatni dzień w pracy! – krzyczała pani Vaughn do Eduarda, który wisiał zupełnie nieruchomo, jak sparaliżowany niedowierzaniem. – Zwalniam cię! – dodała. – Ale ja nie mogę stąd zejść! – zawołał ściszonym głosem Eduardo, choć jeszcze zanim się odezwał, wiedział, że jego słowom odpowie trzaśniecie drzwiami. Pomimo naciągniętego mięśnia brzucha Eduardo znalazł resztki sił, by przezwyciężyć ból – niewątpliwie dopomogło mu w tym poczucie krzywdy, zdołał bowiem raz jeszcze unieść tułów, choć wisiał do góry nogami. Tym razem wytrzymał w tej pozycji na tyle długo, by poluzować sznurowadła i wysunąć uwięzioną nogę z buta, po czym runął jak kamień głową w dół w sam środek żywopłotu, młócąc powietrze rękami i nogami. Wylądował (ku swojej niewymownej uldze) na czworakach wśród korzeni kocierpki i wypełzł na dziedziniec, plując małymi gałązkami i liśćmi. Męczyły go nudności, kręciło mu się w głowie i czuł się chwilami letargicznie wskutek długiego działania spalin z lincolna. Górną wargę rozcięła mu jakaś gałąź. Próbował iść, ale szybko opadł znów na czworaki i w tej zwierzęcej pozycji zbliżył się do zapchanej fontanny. Zanurzył głowę w wodzie, zapomniawszy o tuszu z wydzieliny mątwy. Woda była ohydna i cuchnęła rybą, a kiedy ogrodnik wyciągnął głowę z fontanny, ręce i twarz miał koloru sepii. O mało nie zwymiotował, wspinając się po drabinie, żeby odzyskać but. Potem, oszołomiony, zaczął kuśtykać bez celu po dziedzińcu – skoro został już wyrzucony z pracy, czy miało sens, by skończył zbierać skrawki pornograficznych rysunków, jak życzyła sobie pani Vaughn? 152

Nie uważał za rozsądne wykonywać jakiegokolwiek polecenia kobiety, która nie tylko wyrzuciła go z pracy, ale pozostawiła na pastwę śmierci – lecz kiedy postanowił odjechać, zauważył, że podjazd zastawia lincoln, w którym zabrakło benzyny. Półciężarówka Eduarda, zaparkowana jak zawsze w ustronnym miejscu (za składzikiem narzędziowym, garażem i szopą ogrodniczą) nie przeciśnie się pod żywopłotem, dopóki lincoln będzie blokował wyjazd. Ogrodnik musiał zassać paliwo z kosiarki do trawy, żeby zapalić lincolna i przestawić porzucony samochód do garażu. Niestety, ta czynność nie uszła uwagi pani Vaughn. Wyszła mu na spotkanie na dziedziniec, gdzie dzieliła ich jedynie fontanna. Splamiony zbiornik stanowił teraz równie paskudny widok, jak płytkie poidło dla ptaków, które wyglądało tak, jak gdyby utopiło się w nim ze sto nietoperzy. Pani Vaughn trzymała coś w dłoni – był to czek – a sponiewierany ogrodnik obserwował ją czujnie. Kuśtykał boczkiem, starając się trzymać po drugiej stronie fontanny, kiedy pani Vaughn zaczęła okrążać rezerwuar pełen sczerniałej wody i zbliżać się w kierunku Eduarda. – Nie chcesz? To twoje ostatnie pobory! – powiedziała mała, złośliwa kobieta. Eduardo przystanął. Jeśli ona zamierza mu zapłacić, to może on zostanie i uprzątnie resztki tych porozrywanych na strzępy rysunków pornograficznych. Ostatecznie od wielu lat czerpał dochody głównie z opieki nad posiadłością Vaughnów. Ogrodnik był dumnym człowiekiem, a ta miniaturowa suka upokorzyła go – sądził jednak, że nawet jeśli ma to być ostatni czek, jaki od niej dostanie, suma będzie znaczna. Eduardo wyciągnął rękę i powolutku zaczął się posuwać wokół zepsutej fontanny w kierunku pani Vaughn, która pozwoliła, żeby do niej podszedł. Była już niemal w zasięgu jego ręki, gdy szybko złożyła kilkakrotnie czek, a kiedy przybrał z grubsza kształt łódeczki, puściła go na zmętniałą wodę. Czek pożeglował na środek żałobnego zbiornika, zmuszając pełnego trwogi Eduarda, żeby wszedł do wody. – Wyłów go sobie! – rozdarła się przeraźliwie pani Vaughn. Już wyciągając czek z wody, Eduardo wiedział, że atrament puścił – nie mógł odczytać ani sumy, ani ciasnego podpisu pani Vaughn. A zanim wyszedł z cuchnącej rybami fontanny, domyślił się już (nie spojrzaw153

szy ani razu na oddalającą się hardo postać), że drzwi domu za chwilę zatrzasną się znowu. Zwolniony z pracy ogrodnik wytarł bezwartościowy czek o spodnie i schował go do portfela – nie wiedząc właściwie, po co to robi. Odstawił posłusznie drabinę na właściwe miejsce, koło szopy ogrodniczej. Jego wzrok padł na grabie – zamierzał je przedtem naprawić i zastanawiał się, co teraz z nimi począć. Ostatecznie zostawił grabie na stole w narzędziowni. Kuśtykał już z wolna w kierunku swojego auta, żeby odjechać do domu, gdy zauważył nagle trzy duże worki na liście, które napełnił strzępami podartych rysunków – ocenił szybko, że gdyby zebrać resztę śmieci, można by zapełnić kolejne dwa worki. Eduardo Gomez chwycił pierwszy z trzech pełnych worków i opróżnił go na trawnik. Wiatr szybko rozwiał śmieci dookoła, ale ogrodnik nie był jeszcze zadowolony z rezultatu – kulejąc, wbiegł w stos papierków, rozkopując je nogami jak dziecko kopiec liści. Długie strzępy rysunków wzbiły się w powietrze nad ogrodem, dekorując poidło dla ptaków. Róże rosnące na tyłach dziedzińca, skąd prowadziła ścieżka na plażę, przyciągały świstki i strzępy papieru niczym magnes – resztki rysunków lgnęły do wszystkiego, czego tylko dotknęły, niczym włosy anielskie do bożonarodzeniowej choinki. Z dwoma pozostałymi workami ogrodnik pokuśtykał na dziedziniec. Zawartość pierwszego wrzucił do fontanny, gdzie masa podartych rysunków wchłonęła poczerniałą wodę jak gigantyczna, nieruchoma gąbka. Ostatni pełny worek, który przypadkiem zawierał najlepsze (choć w znacznej mierze uszkodzone) ilustracje krocza pani Vaughn, nie stanowił żadnego wyzwania dla resztek twórczej wyobraźni Eduarda. Kulejąc, natchniony ogrodnik obchodził dziedziniec wokoło i trzymał nad głową otwarty worek niczym latawiec, który nie chce latać – lecz zamiast niego w powietrze wzbijały się niezliczone skrawki rysunków pornograficznych. Wpadały w żywopłot, z którego wyskubał je przedtem bohaterski ogrodnik, ale unosiły się też wyżej. Jak gdyby chcąc wynagrodzić Eduarda Gomeza za odwagę, silna morska bryza roznosiła fragmenty rysunków piersi i pochwy pani Vaughn po całej Gin Lane. Jakiś czas później policja w Southampton otrzymała zgłoszenie, że

154

dwaj młodzi rowerzyści dostąpili wątpliwej przyjemności oglądania rozmaitych części anatomii pani Vaughn, jakie znaleźli aż na First Neck Lane – świadczyło to o sile wiatru, który wywiał zbliżenie jej brodawki wraz z nienaturalnie powiększoną aureolą na drugą stronę jeziora Agawam. (Chłopcy, dwaj bracia, przynieśli strzęp pornograficznego rysunku do domu; tam ich rodzice wykryli obsceniczność ilustracji, po czym zawiadomili policję). Jezioro Agawam, nie większe od stawu, leżało między Gin Lane i First Neck Lane, gdzie dokładnie w chwili, kiedy Eduardo rozrzucał szczątki rysunków autorstwa Teda Cole’a, artysta zaczynał właśnie uwodzić osiemnastoletnią dziewczynę z lekką nadwagą. Glorie zaprowadziła Teda do domu, żeby poznał jej matkę, głównie dlatego, że dziewczyna nie miała własnego samochodu i potrzebowała zgody mamy, by móc wypożyczyć rodzinny pojazd. Do domu Glorie na First Neck Lane nie było z księgarni daleko, ale subtelne zaloty Teda wobec studentki kilkakrotnie przerywały aroganckie pytania ze strony jej żałosnej przyjaciółki o ciele w kształcie gruszki. Effie nie była tak wielką miłośniczką „Drzwi w podłodze”, jak Glorie – tragicznie brzydka dziewczyna nie pisała pracy semestralnej na temat przejawów atawizmu w stosowanej przez Teda Cole’a symbolice strachu. Choć niebywale szkaradna, Effie nie była taką idiotką, jak Glorie. Była również mniej skretyniała niż Ted. Prawdę mówiąc, grubaska odznaczała się przenikliwością – podczas krótkiego spaceru nabrała rozsądnej niechęci do sławnego pisarza. Trafnie rozpoznała również prawdziwe intencje Teda, obserwując, jak uwodzi Glorie, która jeśli nawet spostrzegła, co się święci, nie stawiała niemal żadnego oporu. Ted był zaskoczony, kiedy zupełnie nieoczekiwanie okazało się, że matka Glorie obudziła w nim zainteresowanie natury erotycznej. Glorie była nieco za młoda i zbyt niedoświadczona jak na jego gust – a przy tym niemal otyła – natomiast jej mama była starsza od Marion i należała do tego typu kobiet, które Ted zazwyczaj ignorował. Pani Mountsier odznaczała się nienaturalną chudością, cierpiała bowiem na anoreksję, wywołaną niedawną i całkowicie niespodziewaną śmiercią małżonka. Była wdową, która nie tylko najwyraźniej bar155

dzo kochała swojego męża, ale – co zauważył nawet Ted – przechodziła jeszcze kolejne stadia rozpaczy. Krótko mówiąc, pani Mountsier nie pozwoliłaby się uwieść byle komu – ale Ted Cole nie był byle kim i nie potrafił stłumić nieoczekiwanego zainteresowania wdową. Glorie niewątpliwie odziedziczyła krągłe kształty po babce albo jakichś jeszcze dalszych przodkach. Pani Mountsier była klasyczną, ale widmową pięknością, na pozór przypominającą niedościgłą urodę Marion. O ile nieustanna zgryzota Marion zniechęciła do niej Teda, o tyle podniecał go królewski smutek pani Mountsier. Ale w niczym nie zmniejszyło to zainteresowania Teda jej córką – nagle chciał mieć je obie. Oto poważny dylemat! – pomyślałaby w podobnej sytuacji większość mężczyzn. Ale Ted Cole rozumował jedynie w kategoriach możliwości. Cóż to za okazja! – pomyślał, pozwoliwszy, żeby pani Mountsier zrobiła mu kanapkę (była już przecież pora lunchu), a jednocześnie uległ również naleganiom Glorie i pozwolił jej włożyć swoje mokre dżinsy i przemoczone buty do suszarki. „Wyschną za piętnaście albo dwadzieścia minut” – zapewniała go dziewczyna. (Buty będą musiały się suszyć co najmniej pół godziny, ale nie ma chyba powodu do pośpiechu?) Ted jadł lunch w szlafroku, należącym do zmarłego pana Mountsier. Pani Mountsier wskazała Tedowi łazienkę, gdzie mógł się przebrać, i podała mu szlafrok zmarłego męża z wyjątkowo pociągającym smutkiem. Ted nigdy dotąd nie próbował uwieść wdowy – nie wspominając już o uwiedzeniu wdowy i córki. Przez całe lato rysował panią Vaughn. Ilustracje do nieskończonej jeszcze książki „Odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów” leżały od dawna odłogiem – właściwie Ted zaczął się dopiero zastanawiać, jak powinny wyglądać. Jednak w tej sytuacji, gdy siedział w przytulnym domu na First Neck Lane, nadarzyła mu się sposobność sporządzenia niezwykle obiecującego portretu matki i córki – i wiedział, że musi z tej okazji skorzystać. Pani Mountsier nie jadła lunchu. Jej wychudła twarz, wyglądająca anemicznie i delikatnie w popołudniowym świetle, wskazywała, że wdowa w najlepszym wypadku cieszy się apetytem tylko od czasu do czasu albo że ma problemy z trawieniem. Dyskretnie przypudrowała ciemne kręgi pod oczami – podobnie jak Marion, sypiała bardzo krótko 156

i tylko wtedy, kiedy była krańcowo wyczerpana. Ted zauważył, że pani Mountsier kciukiem lewej dłoni nieustannie pociera obrączkę ślubną, nie zdając sobie sprawy, jak często jej dotyka. Kiedy Glorie zauważyła, co matka robi z obrączką, wyciągnęła rękę i ścisnęła jej dłoń. Spojrzenie, jakie wdowa posłała swojej córce, było zarazem dziękczynne i przepraszające – przekazały sobie objaw współczucia niczym list, który wsuwa się pod drzwi. (Na pierwszym rysunku, który zrobił im Ted, córka trzyma matkę za rękę). – Wie pani, tak się przypadkiem składa, że szukam właśnie dwóch odpowiednich modelek do portretu matki z córką – zaczął Ted. – Myślałem o takiej ilustracji do mojej następnej książki. – Czy będzie to kolejna książka dla dzieci? – spytała pani Mountsier. – Zdecydowanie tak – odpowiedział Ted. – Ale nie sądzę, żeby którakolwiek z moich książek była naprawdę dla dzieci. Po pierwsze, kupują je matki, i to matki zazwyczaj czytają je najpierw na głos swoim dzieciom, które słyszą tekst, zanim nauczą się czytać. A kiedy dzieci dorastają, często zdarza im się wracać do moich książek i czytać je na nowo. – Tak właśnie było ze mną! – powiedziała Glorie, a nachmurzona Effie przewróciła oczami. Wszyscy z wyjątkiem Effie byli zadowoleni. Pani Mountsier otrzymała zapewnienie, że matki są najważniejsze, a Glorie uzyskała gratulacje, ponieważ nie była już dzieckiem – sławny pisarz uznał, że jest dorosła. – Jakiego rodzaju rysunki ma pan na myśli? – spytała pani Mountsier. – Hmm. Najpierw chciałbym narysować panią w towarzystwie córki – powiedział Ted. – W ten sposób, kiedy będę rysował panie osobno, obecność tej z was, której nie będzie na rysunku, będzie... hmm, jakoś obecna. – Super! Chciałabyś pozować, mamo? – zapytała Glorie. (Effie zaczęła znów przewracać oczami, ale Ted nigdy nie zwracał większej uwagi na osoby mało atrakcyjne). – Nie wiem. Czy długo by to trwało? – zapytała pani Mountsier. – 157

I którą z nas chciałby pan narysować najpierw? To znaczy kiedy będziemy już pozować osobno, po tych rysunkach, na których przedstawi nas pan razem. (Ted w przypływie pożądania zrozumiał, że wdowa jest zupełnie rozbita psychicznie). – Kiedy wracasz na uniwersytet? – zwrócił się Ted do Glorie. – Piątego września czy coś koło tego – powiedziała Glorie. – Trzeciego – poprawiła ją Effie. – A Święto Pracy* miałaś spędzić u mnie, w Maine – przypomniała przyjaciółce. – W takim razie w pierwszej kolejności powinienem narysować Glorie – powiedział Ted pani Mountsier. – To znaczy najpierw narysuję panie razem. Potem samą Glorie. A kiedy Glorie wróci na uczelnię, narysuję panią. – Ach, naprawdę nie wiem – powiedziała pani Mountsier. – Oj, mamo! Będzie fajnie! – powiedziała Glorie. – Hmm. – Było to słynne, niekończące się „hmm” Teda. – Co za „hmm”? – zapytała impertynencko Effie. – Chodzi mi o to, że nie musi pani podejmować decyzji dzisiaj – powiedział Ted pani Mountsier. – Ale pomyślcie o tym – zwrócił się do Glorie. Wiedział, o czym zaczęła już myśleć dziewczyna. Glorie będzie łatwiejsza. A potem... nadejdzie zapewne rozkosznie długa jesień i zima! (Ted wyobrażał sobie, że proces uwodzenia pani Mountsier będzie nieskończenie powolniejszy – może trwać całymi miesiącami, może nawet rok). Pragnąc zachować się taktownie, Ted pozwolił odwieźć się do Sagaponack i matce, i córce. Pani Mountsier zaoferowała się, że zrobi to sama, zrozumiała jednak, że sprawia przykrość Glorie, ponieważ to ona z całego serca chciała odstawić do domu sławnego pisarza i ilustratora. – Och, a więc jedź ty, Glorie – powiedziała pani Mountsier. – Nie wiedziałam, że tak bardzo tego chcesz. Nic z tego nie wyjdzie, jeśli będą się kłócić, pomyślał Ted. – Biorąc rzecz z egoistycznego punktu widzenia – tu uśmiech* Święto Pracy obchodzi się w Stanach Zjednoczonych w każdy pierwszy poniedziałek września (przyp. tłum.)

158

nął się czarująco do Effie – będę zaszczycony, jeśli pojedziecie ze mną wszystkie. Urok Teda nie działał wprawdzie na Effie, ale matka i córka pogodziły się natychmiast – przynajmniej na razie. Ted odegrał również rolę rozjemcy, kiedy trzeba było zdecydować, kto ma prowadzić: pani Mountsier czy Glorie. – Osobiście uważam, że osoby w twoim wieku prowadzą lepiej niż ich rodzice – powiedział z uśmiechem do Glorie. – Ale z drugiej strony – Ted obdarzył teraz uśmiechem panią Mountsier – ludzie w naszym wieku są nieznośni, ponieważ gdy siedzą z tyłu, ciągle radzą kierowcy, jak ma prowadzić. – Tu Ted zwrócił się znów do Glorie. – Pozwól prowadzić matce – powiedział. – Tylko w ten sposób unikniesz jej nieznośnych rad. Choć mogło się wydawać, że Ted nie zwraca uwagi na przewracającą oczami Effie, tym razem uprzedził ją: odwrócił się do nieszczęsnej brzyduli i sam wywrócił oczy, żeby dać jej do zrozumienia, że widział, co robiła. W oczach przypadkowego obserwatora wyglądali jak przeciętna, normalna rodzina. Pani Mountsier siedziała za kierownicą, a skazany na utratę prawa jazdy za prowadzenie w stanie nietrzeźwym gwiazdor zasiadł obok niej. Dzieci jechały z tyłu. Dziewczyna dotknięta nieszczęściem brzydoty była oczywiście przygnębiona i zamknięta w sobie – nie było w tym zapewne nic dziwnego, ponieważ miała stosunkowo ładną „siostrę”. Effie siedziała za Tedem, wpatrując się wściekle w tył jego głowy. Glorie pochyliła się ku przodowi, wypełniając przestrzeń pomiędzy dwoma pustymi fotelami ciemnozielonego saaba matki. Kiedy Ted odwracał się, żeby zobaczyć oszałamiający profil pani Mountsier, rzucał również przelotne spojrzenia na jej ognistą, choć nie całkiem piękną córkę. Pani Mountsier dobrze prowadziła i nie spuszczała oka z drogi, Glorie natomiast nie spuszczała oka z Teda. Patrzcie tylko, jakie perspektywy przyniósł dzień, który tak fatalnie się rozpoczął! Ted spojrzał na zegarek i stwierdził ze zdumieniem, że jest dopiero wczesne popołudnie. Będzie w domu przed drugą – zostanie więc mnóstwo czasu, żeby pokazać warsztat matce i córce, póki jest jeszcze dobre światło. 159

Nie należy sądzić dnia po jego zaraniu, zdecydował Ted, kiedy pani Mountsier minęła jezioro Agawam i skręciła z Dune Road w Gin Lane. Był tak pochłonięty wzrokowym porównywaniem matki z córką, że nie zwracał dotąd uwagi na drogę. – Ach, jedzie pani tędy... – szepnął. – Dlaczego pan szepcze? – zapytała Effie. Na Gin Lane pani Mountsier musiała nieco zwolnić i auto wlokło się jak żółw. Cała ulica zaśmiecona była papierkami, które zwisały także z żywopłotów. Skrawki papieru wirowały wokół przejeżdżającego samochodu. Strzęp jednej z kartek przylepił się do szyby. Pani Mountsier zaczęła się zastanawiać, czy nie powinna stanąć. – Nie zatrzymujmy się! – powiedział Ted. – Wystarczy włączyć wycieraczki! – I kto tu mówił o nieznośnych radach? – zauważyła Effie. Ale ku uldze Teda wycieraczki zadziałały. Gorszący kawałek papieru odleciał w swoją drogę. (Ted przez moment zauważył coś, co, jego zdaniem, było pachą pani Vaughn – rysunek pochodził z jednego z bardziej kompromitujących cykli, przedstawiających panią Vaughn leżącą na plecach, z rękami pod głową). – Co to takiego? – zapytała Glorie. – Chyba jakieś śmieci – odparła jej matka. – Tak – poparł ją Ted. – Pewnie czyjś pies wpadł do jakiegoś śmietnika. – Ale chlew – powiedziała Effie. – Sprawcę powinno się ukarać grzywną – powiedziała pani Mountsier. – Tak – zgodził się Ted. – Nawet jeśli winowajcą jest pies, należałoby ukarać go grzywną! Roześmiali się wszyscy z wyjątkiem Effie. Dojeżdżali już do końca Gin Lane, a ożywione wiatrem kawałki rozdartego papieru unosiły się wokół toczącego się wśród nich samochodu, jak gdyby zniszczone rysunki, przedstawiające upokorzenie pani Vaughn, nie chciały odczepić się od Teda. Tymczasem skręcili za róg, a leżąca przed nimi droga była pusta. Teda ogarnął przypływ dzi-

160

kiej radości, ale nie próbował jej okazać. Naszła go chwila rzadkiej dla niego refleksji – było w niej coś niemal biblijnego. Po krzywdzącej ucieczce przed panią Vaughn, w podniecającym towarzystwie pani Mountsier i jej córki, w głowie Teda Cole’a niczym litania zaczęła rozbrzmiewać pewna nadrzędna myśl. Lubieżność rodzi lubieżność, rodzi lubieżność, rodzi lubieżność – i tak dalej. W tym właśnie tkwił dreszczyk emocji.

161

Moc słowa pisanego

R

uth miała na zawsze zapamiętać historię, którą Eddie opowiedział jej w samochodzie. Jeśli nawet zapominała o niej na pewien czas, wystarczyło, żeby przyjrzała się wiecznie obecnej wąskiej bliźnie na palcu wskazującym swojej prawej ręki. (Kiedy przekroczyła czterdziestkę, blizna była już tak mała, że stała się dostrzegalna tylko dla niej albo dla kogoś, kto wiedział o jej istnieniu – dla kogoś, kto jej szukał). – Pewnego razu była sobie mała dziewczynka – zaczął Eddie. – Jak miała na imię? – zapytała Ruth. – Ruth – odparł Eddie. – Tak – zgodziła się Ruth. – Opowiadaj dalej. – Skaleczyła się w palec odłamkiem stłuczonego szkła – ciągnął dalej Eddie. – Jej palec krwawił, i krwawił, i krwawił. Krwi było tak dużo, że Ruth nie wierzyła, by tyle krwi mogło zmieścić się w jej paluszku. Sądziła, że płynie zewsząd, z całego jej ciała. – Prawda – powiedziała Ruth. – Ale kiedy pojechała do szpitala, okazało się, że trzeba jej zrobić tylko dwa zastrzyki i założyć tylko dwa szwy. – Były trzy igły – przypomniała Ruth Eddiemu, licząc także założenie szwów. – Ach, tak – zgodził się Eddie. – Ale Ruth była bardzo odważna i nie przejmowała się, że prawie przez tydzień nie mogła pływać w morzu ani nawet zamoczyć palca w czasie kąpieli. – Dlaczego się nie przejmowałam? – zapytała go Ruth. 162

– No dobrze, przejmowałaś się trochę – przyznał Eddie. – Ale nie skarżyłaś się. ’ – Byłam bohaterska? – zapytała dziewczynka. – Tak, byłaś... jesteś bohaterska – powiedział Eddie. – Co to znaczy „bohaterska”? – zapytała Ruth. – To znaczy, że nie płaczesz. – Troszkę płakałam – zauważyła Ruth. – Troszkę można płakać – powiedział Eddie. – Bohaterstwo znaczy, że godzisz się z tym, co ci się przydarza... że próbujesz widzieć w tym dobre strony. – Opowiedz mi więcej o skaleczeniu – poprosiła dziewczynka. – Kiedy lekarz zdjął szwy, ukazała się wąska, biała blizna w kształcie idealnie prostej linii – powiedział Eddie. – Jeśli odtąd będziesz kiedykolwiek chciała poczuć się bohatersko, spójrz tylko na swoją bliznę. Ruth przyjrzała się bliźnie. – Czy ona zostanie na zawsze? – zapytała. – Na zawsze – odpowiedział Eddie. – Ręka ci urośnie, i palec ci urośnie, ale blizna pozostanie zawsze tej samej wielkości. Kiedy dorośniesz, będzie wyglądała na mniejszą, ale to dlatego, że urośnie reszta twojego ciała, blizna natomiast zostanie taka sama. I nie będzie już tak widoczna, z czasem będzie ją coraz trudniej zobaczyć. Będziesz musiała pokazywać ją ludziom w dobrym świetle i pytać: „Widzicie moją bliznę?” A oni będą musieli dobrze się przyglądać i tylko wtedy będą ją mogli zobaczyć. Ale ty zawsze będziesz ją mogła zobaczyć, bo wiesz, gdzie jej szukać. No i oczywiście blizna będzie zawsze widoczna na odcisku twojego palca. – Co to jest odcisk palca? – zapytała Ruth. – Trudno mi to pokazać w samochodzie – przyznał Eddie. Kiedy przyjechali na plażę, Ruth powtórzyła pytanie, ale jej paluszki były jeszcze za drobne, żeby zostawić wyraźne odciski nawet w mokrym piasku – choć może to raczej piasek był za gruby. Gdy Ruth bawiła się na płytkiej wodzie, żółtobrązowy płyn dezynfekujący rozpuścił się całkowicie, a na jej palcu pozostała jasna, biała kreska blizny. Dopiero w restauracji Ruth dowiedziała się, co to jest odcisk palca.

163

Eddie wylał rozprzestrzeniający się w kałużę ketchup na talerz z tostem serowym i frytkami. Potem umoczył w ketchupie wskazujący palec prawej ręki Ruth i delikatnie przycisnął go do papierowej serwetki. Obok odcisku palca prawej ręki Eddie odbił drugi odcisk, wskazującego palca lewej dłoni dziewczynki. Potem powiedział, żeby przyjrzała się serwetce przez szklankę pełną wody, która na tyle powiększyła odciski, że Ruth ujrzała niepowtarzalne kręgi swoich linii papilarnych. I oto jej oczom ukazał się widok, który miał pozostać z nią na zawsze – idealnie pionowa kreska na prawym palcu wskazującym. Oglądana przez szklankę pełną wody, blizna wydawała się prawie dwa razy większa niż w rzeczywistości. – To twoje odciski palców. Nikt nigdy nie będzie miał identycznych odcisków – powiedział jej Eddie. – A blizna nigdy nie zniknie? – zapytała znów Ruth. – Ta blizna na zawsze pozostanie częścią ciebie – zapewnił Eddie. Po lunchu w Bridgehampton Ruth powiedziała, że chce zatrzymać serwetkę z odciskami swoich palców. Eddie włożył ją do koperty ze szwami i strupkiem. Zauważył, że strupek skurczył się – był teraz cztery razy mniejszy od biedronki, ale miał podobny, rdzawy kolor i nakrapiany był czarnymi plamkami. Mniej więcej piętnaście po drugiej tamtego piątkowego popołudnia Eddie O’Hare skręcił w Parsonage Lane w Sagaponack. Był jeszcze dość daleko od domu Cole’ów, ale z ulgą zauważył, że wozu meblowego i mercedesa Marion nigdzie nie widać. Za to na podjeździe stał nieznany Eddiemu samochód, ciemnozielony saab. Gdy Eddie zwolnił, a jego chevrolet zaczął się wlec w żółwim tempie, Ted, zatwardziały kobieciarz, żegnał się właśnie z trzema kobietami, siedzącymi w saabie. Ted pokazał już warsztat swoim przyszłym modelkom – pani Mountsier i jej córce, Glorie. Effie nie chciała opuścić tylnego siedzenia auta. Biedna Effie wyprzedzała swój czas – była młodą kobietą, odznaczającą się uczciwością, przenikliwością i inteligencją, uwięzioną w ciele, które większość mężczyzn ignorowała bądź traktowała z pogardą. Z trzech kobiet, siedzących owego piątkowego popołudnia w ciemnozielonym saabie, jedynie Effie miała dość rozsądku, by zauważyć, że Ted Cole jest równie zdradliwy, jak pęknięta prezerwatywa. 164

Eddiemu na chwilę serce zamarło w piersi, pomyślał bowiem, że za kierownicą ciemnozielonego saaba siedzi Marion, ale gdy skręcił na podjazd, zorientował się, że pani Mountsier nie jest aż tak podobna do Marion, jak mu się początkowo wydawało. Na moment obudziła się w nim nadzieja, że Marion zmieniła zdanie. Nie zostawi przecież Ruth... ani mnie – pomyślał. Ale okazało się, że pani Mountsier to nie Marion, a jej córka, Glorie, nie przypomina Alice, ładnej studentki, której Eddie nie lubił. (W pierwszej chwili wysnuł pochopny wniosek, że Glorie to Alice). Dopiero teraz zdał sobie sprawę, że te kobiety podwiozły Teda do domu. Zaczął się zastanawiać, która z nich wpadła Tedowi w oko. Na pewno nie ta na tylnym siedzeniu, pomyślał. Kiedy ciemnozielony saab ruszył z podjazdu, niewinna, umiarkowanie zaskoczona mina Teda powiedziała mu natychmiast, że Ted nie wie jeszcze, iż Marion odeszła. – Tatusiu! Tatusiu! – zawołała Ruth. – Chcesz zobaczyć moje szwy? Są w czterech kawałkach. I mam też strupek. Pokaż tatusiowi strupek! – poprosiła Eddiego, który wręczył Tedowi kopertę. – To moje odciski palców – wyjaśniła dziewczynka ojcu, który wpatrywał się w splamioną ketchupem papierową serwetkę. – Uważaj, żeby wiatr nie porwał strupka – przestrzegł Eddie Teda. Strupek był tak mały, że Ted przyglądał mu się, w ogóle nie wyjmując go z koperty. – Klawa rzecz, Ruthie – powiedział jej ojciec. – A więc... byliście u lekarza na zdjęciu szwów? – zwrócił się do Eddiego. – A potem pojechaliśmy na plażę i zjedliśmy lunch – powiedziała Ruth. – Jadłam tost z serem i frytki z ketchupem. A Eddie pokazał mi moje odciski palców. Będę miała bliznę na całe życie. – To bardzo ładnie, Ruthie. Ted patrzył, jak Eddie wyjmuje z chevroleta torbę plażową. Na wierzchu leżały kartki z zakładu ramiarskiego w Southampton, z opowieścią o lecie 1958 roku, którą Eddie napisał dla Penny Pierce. Widok tych stronic podsunął Eddiemu pewien pomysł. Otworzył bagażnik chevroleta i wyjął podklejoną, oprawioną w nową ramkę fotografię Marion w Paryżu. Ted obserwował teraz każdy ruch Eddiego z rosnącym zakłopotaniem. 165

– Widzę, że wreszcie oprawili fotografię – zauważył. – Odzyskaliśmy stopki, tatusiu! Zdjęcie jest naprawione – powiedziała Ruth. Ted wziął córkę na ręce, przytulił ją i pocałował w czoło. – Masz piasek we włosach i powinnaś spłukać z siebie sól. Musisz się wykąpać, Ruthie. – Ale bez szamponu! – zawołała Ruth. – Hmm, tak, Ruthie, szamponu też trzeba użyć. – Ale ja nienawidzę szamponów... płaczę po nich! – wykrzyknęła dziewczynka. – Hmm... – urwał Ted, jak zwykle. Nie spuszczał oka z Eddiego. – Dość długo czekałem na ciebie dziś rano – powiedział. – Gdzie byłeś? Eddie wyciągnął do niego kartki z tekstem, który napisał dla Penny Pierce. – Pani w warsztacie poprosiła mnie, żebym to napisał – zaczął Eddie. – Chciała, żebym wytłumaczył jej na piśmie, dlaczego nie wyjdę z warsztatu bez fotografii. Ted nie wziął kartek do ręki, tylko postawił Ruth na ziemi i wbił spojrzenie w swój dom. – Gdzie jest Alice? – zapytał Eddiego. – Czy to nie Alice przychodzi popołudniami? Gdzie jest nasza niańka? Gdzie jest Marion? – Pójdę wykąpać Ruth – powiedział Eddie i raz jeszcze podał Tedowi tekst. – Lepiej to przeczytaj. – Odpowiedz mi, Eddie. – Najpierw przeczytaj ten tekst – powtórzył Eddie. Wziął Ruth na ręce i ruszył z nią w kierunku domu, niosąc przewieszoną przez ramię torbę plażową. Podtrzymywał dziewczynkę jedną ręką, a w drugiej dzierżył fotografię Marion i stóp jej synów. – Nigdy dotąd nie kąpałeś Ruth! – zawołał za nim Ted. – Nie wiesz, jak to się robi! – Coś wykombinuję. Może Ruth mi podpowie! – odkrzyknął Eddie. – Przeczytaj ten tekst. – Dobra, dobra – odpowiedział Ted i zaczął czytać na głos: – „Czy widzi pani w myślach Marion Cole?” Hej! Co to jest? 166

– To jedyny dobry tekst, jaki napisałem tego lata – odpowiedział Eddie, wnosząc Ruth do domu. Kiedy już wszedł do środka, zaczął się zastanawiać, w jaki sposób wsadzi Ruth do wanny – jednej z kilku wanien w posiadłości Cole’ów – żeby dziewczynka nie zauważyła, że z domu zniknęły zdjęcia jej zmarłych braci. Dzwonił telefon. Eddie miał nadzieję, że telefonuje Alice. Niosąc wciąż Ruth na rękach, odebrał telefon w kuchni. Nigdy nie wisiało tam więcej fotografii Thomasa i Timothy’ego niż trzy albo cztery i Eddie pomyślał, że Ruth może nie zauważy ich braku. Poza tym, ponieważ dzwonił telefon, Eddie przebiegł korytarz, dźwigając dziewczynkę na rękach, być może nie spostrzegła więc ciemniejszych prostokątów niewyblakłej tapety. W nagich ścianach widniały także haczyki, które Marion pozostawiła na miejscu. Dzwoniła Alice. Eddie kazał jej natychmiast przyjechać. Potem przerzucił sobie Ruth przez ramię i trzymając ją mocno, wbiegł na górę. – Ścigamy się do wanny! – powiedział Eddie. – W której wannie chcesz się kąpać? W wannie mamy i taty, w mojej wannie, czy może w jakiejś innej... – W twojej! – zapiszczała przejmująco Ruth. Eddie skierował się do gościnnego skrzydła, gdzie ze zdumieniem stwierdził, jak wyraźnie widać haczyki na tle ścian. Niektóre haki były czarne, inne złote lub srebrne, ale wszystkie w jakimś sensie wyglądały ohydnie, jak gdyby dom nawiedziła plaga metalicznych żuków. – Czyś ty to widział? – zapytała Ruth. Ale Eddie, wciąż biegnąc, zaniósł ją do sypialni na końcu korytarza gościnnego skrzydła, a potem do swojej łazienki, i powiesił fotografię przedstawiającą Marion w hotelu du Quai Voltaire dokładnie tam, gdzie wisiała, gdy zaczynało się lato. Eddie zaczął napełniać wannę wodą i pomógł Ruth zdjąć ubranie, zmagając się z dziewczynką, która usiłowała przyglądać się ścianom łazienki, gdy Eddie ściągał z niej koszulkę. Z wyjątkiem zdjęcia Marion z Paryża, ściany były nagie. Brakowało około sześciu fotografii, ale haczyków było jakby więcej. Eddiemu zdawało się, że przypominające chrabąszcze haki pełzają po ścianach.

167

– Gdzie są inne zdjęcia? – zapytała Ruth, gdy Eddie wstawił ją do wypełniającej się wodą wanny. – Może mama gdzieś je przewiesiła – powiedział Eddie. – Jak ty wyglądasz! Masz piasek między palcami u nóg i we włosach, i w uszach! – Wszedł mi też w szparkę... zawsze się tam dostaje – zauważyła Ruth. – Ach, rzeczywiście... – powiedział Eddie. – Więc trzeba się teraz wykąpać! – Bez szamponu – upierała się Ruth. – Przecież masz piasek we włosach – powiedział Eddie. Wanna wyposażona była w europejską armaturę i ruchomy wąż, z którego Eddie polewał wodą piszczącą dziewczynkę. – Bez szamponu! – Wezmę tylko trochę – powiedział Eddie. – Ale zamknij oczy. – Spływa mi do uszu! – wrzasnęła mała. – Myślałem, że jesteś bohaterska. Nie jesteś bohaterska? – zapytał Eddie. Gdy tylko skończył myć jej głowę, Ruth przestała płakać. Chłopak pozwolił jej bawić się wężem, dopóki dziewczynka jego samego nie polała wodą. – A gdzie mama przewiesiła zdjęcia? – zapytała Ruth. – Nie wiem – przyznał Eddie. (Owego wieczoru, jeszcze przed zapadnięciem zmroku, te słowa miały powracać niczym refren). – Czy mamusia przewiesiła też zdjęcia z korytarzy? – zapytała dziewczynka. – Tak, Ruth. – Dlaczego? – Nie wiem – powtórzył Eddie. Wskazując ściany łazienki, Ruth powiedziała: – Ale mama nie zabrała tych rzeczy. Jak one się nazywają? – Haczyki – powiedział Eddie. – A dlaczego mama ich nie zabrała? – zapytała Ruth. – Nie wiem – powtórzył Eddie. Dziewczynka stała w pustoszejącej wannie, której dno pokryte było 168

piaskiem. Ruth zaczęła trząść się z zimna, kiedy tylko Eddie postawił ją na macie kąpielowej. Wycierając dziewczynkę, zastanawiał się, jak rozplątać jej długie, skołtunione włosy, ale po chwili zaczął myśleć o czym innym, usiłując przypomnieć sobie słowo w słowo tekst, który napisał dla Penny Pierce. Próbował także wyobrazić sobie, jak Ted zareaguje na niektóre zdania. Na przykład: „Moim zdaniem, kochaliśmy się z Marion mniej więcej sześćdziesiąt razy”. A po tym zdaniu następowały i takie: „Kiedy Ruth wróci do domu, nie będzie już w nim ani matki, ani zdjęć. Zmarli bracia Ruth i jej matka znikną”. Przypomniawszy sobie zakończenie, słowo w słowo, Eddie zaczął się zastanawiać, czy Tedowi spodoba się niedomówienie, jakiego użył. „Myślałem po prostu, że dzisiejszego wieczoru trzeba będzie postawić jakąś fotografię przy łóżku dziecka” – napisał Eddie. „A innych zdjęć nie będzie... żadnego ze zdjęć, do których Ruth przywykła. Myślałem, że gdyby miała choć jedną fotografię matki, a zwłaszcza...” Eddie owinął Ruth ręcznikiem i dopiero wtedy zauważył, że w drzwiach do łazienki stoi Ted. Dokonali milczącej wymiany – Eddie podał mu dziewczynkę, a jej ojciec wręczył Eddiemu kartki z jego tekstem. – Tatusiu! Tatusiu! – zawołała Ruth. – Mama przewiesiła wszystkie zdjęcia! Ale nie zabrała... jak one się nazywają? – zapytała Eddiego. – Haczyków. – Właśnie – powiedziała Ruth. – Co ona narobiła? – zapytała ojca. – Nie wiem, Ruthie. – Wezmę szybki prysznic – powiedział Eddie. – Tak, pośpiesz się – odpowiedział Ted i poniósł córkę w kierunku holu skrzydła gościnnego. – Spójrz tylko na te wszystkie... jak one się nazywają? – spytała Teda. – To są haczyki, Ruthie. Dopiero po kąpieli Eddie zauważył, że Ted i Ruth zdjęli fotografię Marion ze ściany łazienki. Zapewne zabrali ją do pokoju Ruth. Rozemocjonowany chłopak uświadomił sobie, że to, co napisał, dzieje się naprawdę. Chciał zostać z Tedem sam na sam, chciał powiedzieć mu 169

wszystko, co kazała mu powiedzieć Marion i wszystko, co mógłby dodać od siebie. Chciał zranić Teda tyloma słowami prawdy, na ile tylko zdoła się zdobyć. Ale jednocześnie Eddie chciał okłamywać Ruth. Chciał ją okłamywać przez następne trzydzieści siedem lat, gotów był powiedzieć Ruth cokolwiek, byle tylko dodać jej otuchy. Ubrał się i schował kartki do swojej torby podróżnej. Niedługo będzie się pakował, a chciał koniecznie zabrać z sobą tekst. Ale ku zdumieniu Eddiego torba nie była pusta. Na dnie leżał różowy kaszmirowy sweter Marion oraz liliowa halka i takież majteczki, choć Marion uważała, że róż i lila nie stanowią gustownego połączenia. Wiedziała jednak, że w tym zestawie Eddiemu najbardziej podoba się dekolt i koronka halki. Eddie przeszukał torbę w nadziei, że znajdzie coś więcej – może Marion napisała do niego list. Znalazł jednak coś, co zdumiało go w takim samym stopniu, jak odkrycie garderoby Marion. Był to zgnieciony prezent w kształcie bochenka chleba, który dał Eddiemu ojciec, kiedy chłopak wsiadał na prom płynący na Long Island. Opakowanie upominku Ruth było jeszcze bardziej wymięte niż przedtem, ponieważ prezent przez całe lato spoczywał na dnie torby. Eddie doszedł do wniosku, że nie jest to odpowiednia pora, by obdarowywać Ruth prezentem, bez względu na to, co znajduje się w środku. Nagle przyszło mu do głowy, że tekst, który napisał dla Penny Pierce i pokazał Tedowi, może wykorzystać jeszcze w inny sposób. Kiedy przyjedzie Alice, za pomocą tych kartek będzie mógł wprowadzić ją w bieżące wydarzenia – niania z pewnością powinna o nich wiedzieć, jeśli ma zrozumieć, co w tej sytuacji będzie czuła Ruth. Eddie złożył kartki i wcisnął je do tylnej prawej kieszeni spodni. Dżinsy miał nieco wilgotne, ponieważ wciągnął je na mokre kąpielówki, kiedy wraz z Ruth wyjeżdżali z plaży. Banknot dziesięciodolarowy, który dostał od Marion, był także lekko wilgotny, podobnie jak wizytówka Penny Pierce, opatrzona dopisanym ręcznie numerem domowego telefonu. Pieniądze i wizytówkę włożył do torby – przedmioty te należały już do kategorii pamiątek lata 1958 roku, lata, jak powoli zaczynał rozumieć Eddie, będącego przełomowym momentem jego życia oraz spuścizną Ruth, którą miała nosić w duszy tak długo, jak bliznę na palcu.

170

Biedny dzieciak, myślał Eddie, nie zdając sobie sprawy, że dotyka w ten sposób kolejnego przełomowego wydarzenia. Eddie O’Hare przestał być dzieckiem w wieku szesnastu lat – w tym sensie, że przestał interesować się wyłącznie sobą, ponieważ zaczął troszczyć się o kogoś innego. Przyrzekł sobie, że przez resztę tego dnia i wieczoru wszystko, co będzie mówił i robił, powie i zrobi dla Ruth. Ruszył korytarzem do sypialni dziecka, gdzie Ted powiesił już fotografię Marion i stóp jej synów na jednym z wielu pustych haczyków, sterczących z gołych ścian w pokoju dziewczynki. – Spójrz, Eddie! – powiedziała Ruth, wskazując zdjęcie matki. – Widzę – odparł Eddie. – Wygląda bardzo ładnie. Z dołu dobiegł ich kobiecy głos. – Halo! Halo? – Mamusia! – krzyknęła Ruth. – Marion? – zawołał Ted. – To Alice – powiedział Eddie. Chłopak zatrzymał nianię na schodach. – Stało się coś, o czym powinnaś wiedzieć, Alice – powiedział, podając studentce kartki ze swoim tekstem. – Przeczytaj to. Ach, jakże wielka jest moc słowa pisanego.

171

Dziecko bez matki

C

zteroletnie dzieci mają ograniczoną zdolność rozumienia czasu. Z punktu widzenia Ruth oczywiste było tylko to, że jej matka i fotografie zmarłych braci zniknęły. Wkrótce dziewczynka miała zacząć pytać, kiedy jej matka i fotografie powrócą. W nieobecności Marion było coś, co wzbudzało poczucie nieodwracalności nawet w czteroletnim dziecku. Owego piątku nawet światło późnego popołudnia, które na wybrzeżu długo trwa, zdawało się utrzymywać dłużej niż zazwyczaj – można było pomyśleć, że nigdy nie zapadnie noc. A widok haczyków, nie wspominając już ciemnych prostokątów, odcinających się od wyblakłej tapety, wzmagał dodatkowo przekonanie, że fotografie zniknęły bezpowrotnie. Byłoby lepiej, gdyby Marion pozostawiła zupełnie nagie ściany, haczyki wyglądały bowiem jak mapa ukochanego, ale zniszczonego miasta. W końcu fotografie Thomasa i Timothy’ego były najważniejszymi opowieściami w życiu Ruth – aż do momentu przygody z „Myszą w ścianie” włącznie. I nie można było ukoić dziewczynki wciąż tą samą, absolutnie niezadowalającą odpowiedzią na jej liczne pytania. „Kiedy przyjedzie mama?” nie mogło jej wrócić matki, podobnie jak brzmiące niczym refren „nie wiem”, które powtarzali Ruth ojciec i Eddie, a ostatnio także wstrząśnięta niania. Po krótkiej lekturze Alice nie mogła odzyskać dawnej pewności siebie. Swoje żałosne „nie wiem” powtarzała ledwo dosłyszalnym szeptem. A dziewczynka zadawała wciąż kolejne pytania. „Gdzie są teraz

172

zdjęcia?” „Czy na którejś fotografii rozbiło się szkło?” „Kiedy mama wróci?” Jakie odpowiedzi mogłyby ukoić Ruth, biorąc pod uwagę jej ograniczoną zdolność rozumienia czasu? Być może „jutro” odniosłoby pożądany skutek, ale tylko do chwili nadejścia i przeminięcia jutra, ponieważ Marion wciąż nie byłoby w domu. Mówiąc czteroletniemu dziecku „w przyszłym tygodniu” albo „za miesiąc”, można by równie dobrze powiedzieć „w przyszłym roku”. Prawda nie mogłaby ukoić Ruth, a poza tym dziewczynka nie potrafiłaby jej pojąć. Mama Ruth odeszła – na trzydzieści siedem lat. – Marion uważa pewnie, że nie wróci – powiedział Ted, gdy zostali wreszcie sami z Eddiem. – Powiedziała, że nie – odparł Eddie. Siedzieli w warsztacie, gdzie Ted już przygotował sobie drinka. Wcześniej zatelefonował do doktora Leonardisa i odwołał mecz squasha. („Nie mogę dzisiaj grać, Dave – żona mnie rzuciła”). Eddie uznał za konieczne powiedzieć Tedowi, że Marion była pewna, iż przywiezie go z Southampton doktor Leonardis. Kiedy Ted odrzekł, że poszedł do księgarni, Eddie doświadczył swojego pierwszego i jedynego w życiu doznania religijnego. Przez siedem, niemal osiem lat – czyli przez cały okres studiów uniwersyteckich, ale już nie do końca studiów podyplomowych – Eddie O’Hare był człowiekiem skromnie, ale szczerze religijnym, wierzył bowiem, że to Bóg albo jakaś inna niebiańska moc nie pozwoliła Tedowi zobaczyć chevroleta, zaparkowanego po przekątnej na drugiej stronie ulicy, naprzeciwko księgarni, gdy Eddie i Ruth prowadzili pertraktacje w sprawie fotografii w warsztacie Penny Pierce. (Jeśli to nie był cud, to cudów w ogóle nie ma). – No więc gdzie ona jest? – zapytał Ted, grzechocząc kostkami lodu pływającymi w szklance z drinkiem. – Nie wiem – odparł Eddie. – Nie kłam! – krzyknął Ted. Nie odstawiając szklanki, wymierzył Eddiemu policzek wolną ręką. Eddie postąpił tak, jak mu kazano. Z pewnym wahaniem, albowiem

173

nigdy dotąd nikogo nie uderzył, zwinął dłoń w pięść, a potem trzasnął Teda Cole’a w nos. – O Jezus! – zawołał Ted. Zaczął chodzić w kółko, rozchlapując drinka, a potem przyłożył zimną szklankę do nosa. – Chryste, wymierzyłem ci policzek... uderzyłem cię otwartą dłonią, a ty mnie wyrżnąłeś pięścią w nos. Jezu! – Marion powiedziała, że wtedy się uspokoisz. – Marion powiedziała... – powtórzył Ted. – Boże, co jeszcze mówiła? – Właśnie usiłuję ci wszystko opowiedzieć. Powiedziała, że nie musisz pamiętać tego, co mówię, bo jej adwokat i tak wszystko ci powtórzy jeszcze raz. – Jeżeli Marion się zdaje, że ma choć najmniejszą szansę, żeby sąd przyznał jej prawo do opieki nad Ruth, to się grubo myli! – wykrzyknął Ted. – Marion nie spodziewa się, że sąd przyzna jej prawo do opieki nad dzieckiem – wyjaśnił Eddie. – Nie zamierza się nawet o to starać. – Tak ci powiedziała? – Powiedziała mi wszystko co ci teraz powtarzam. – Cóż to za matka, która nawet nie próbuje starać się o prawo do opieki nad dzieckiem? – krzyknął znowu Ted. – Tego mi nie powiedziała – przyznał Eddie. – Jezu... – zaczął Ted. – Ale w kwestii opieki nad dzieckiem jest jeszcze jedna rzecz – przerwał mu Eddie. – Musisz uważać z piciem. Nie możesz pozwolić, żeby znów zabrano ci prawo jazdy, bo jeśli jeszcze raz staniesz przed kolegium za jazdę po pijanemu, mógłbyś utracić prawo do opieki nad córką. Marion chce mieć pewność, że Ruth będzie z tobą bezpieczna w samochodzie... – Jakim prawem ktoś taki jak ona uważa, że Ruth nie będzie ze mną bezpieczna? – wykrzyknął Ted. – Nie wątpię, że wytłumaczy ci to adwokat – powiedział Eddie. – powtarzam tylko to, co mi powiedziała Marion.

174

– A kto jej wysłucha po tym wszystkim, co robiła z tobą tego lata? – zapytał Ted. – Mówiła, że tak powiesz – odparł Eddie. – Powiedziała, że zna kilka takich kobiet, jak pani Vaughn, które chętnie złożą w sądzie zeznania jeśli zajdzie potrzeba. Ale Marion nie oczekuje prawa do opieki nad Ruth. powtarzam ci tylko, że powinieneś uważać na alkohol. – Dobra, dobra – powiedział Ted, dopijając drinka. – Chryste! A dlaczego zabrała wszystkie zdjęcia? Są przecież negatywy. Mogła je wziąć i wywołać sobie własne zdjęcia. – Negatywy też zabrała – powiedział Eddie. – To niemożliwe, psiakrew! – zawołał Ted. Wypadł jak burza z warsztatu, a Eddie pobiegł za nim. Negatywy spoczywały razem z oryginalnymi, pocztówkowymi zdjęciami w około stu kopertach, leżących w biurku z żaluzjowym zamknięciem, w alkowie pomiędzy kuchnią i jadalnią. Marion siadywała przy tym biurku, gdy przychodziła pora płacenia świadczeń. Ted i Eddie skonstatowali, że negatywy zniknęły razem z biurkiem. – Zapomniałem o tym – przyznał Eddie. – Marion mówiła, że to jej biurko... że to jedyny mebel, jaki chce zabrać ze sobą. – Gówno mnie obchodzi te przeklęte biurko! – ryknął Ted. – ale Marion nie dostanie i fotografii, i negatywów. To byli także moi synowie! – Mówiła, że tak powiesz. Mówiła, że ty chciałeś mieć Ruth, a ona nie. Teraz ty masz Ruth, a ona swoich chłopców. – Na litość boską, powinienem dostać połowę tych fotografii – powiedział Ted. – Jezu... a Ruth? Czy ona nie powinna dostać połowy zdjęć? – Na ten temat Marion nic nie mówiła – przyznał Eddie. – Jestem pewien, że wyjaśni ci to adwokat. – Marion daleko nie zajedzie – powiedział Ted. – Nawet samochód jest na moje nazwisko. Oba samochody są na moje nazwisko. – Adwokat powie ci gdzie stoi mercedes. Marion wyśle adwokatowi kluczyki, a on cię zawiadomi, gdzie jest wóz. Marion mówiła, że samochód nie będzie jej potrzebny.

175

– Będzie za to potrzebowała pieniędzy – powiedział zjadliwie Ted. – W jaki sposób zamierza zdobyć pieniądze? – Mówiła, że adwokat poinformuje cię, ile pieniędzy potrzebuje Marion. – Chryste Panie! – powiedział Ted. – Przecież i tak chciałeś się z nią rozwieść, prawda? – zapytał Eddie. – To twoje pytanie, czy Marion? – Moje – przyznał Eddie. – Lepiej trzymaj się tego, co kazała ci powiedzieć Marion. – To nie Marion kazała mi odebrać zdjęcie – powiedział Eddie. – To był pomysł Ruth, no i mój. Ale Ruth pierwsza o tym pomyślała. – To był dobry pomysł – przyznał Ted. – Chodziło mi o Ruth – wyjaśnił Eddie. – Wiem... dziękuję. Zamilkli na kilka chwil. Słyszeli, że Ruth bez przerwy nagabuje nianię. W tym momencie Alice była chyba bliższa załamania nerwowego niż Ruth. – A to? Opowiadaj! – domagała się dziewczynka. Ted i Eddie domyślili się, że Ruth wskazuje zapewne któryś z haczyków. Dziewczynka chciała, żeby niania opowiadała jej historie, związane z zaginionymi zdjęciami. Oczywiście Alice nie pamiętała, jaka fotografia wisiała na haczyku wskazanym przez Ruth. Nie znała zresztą większości opowiadań, związanych z poszczególnymi zdjęciami. – Opowiadaj! A to? – spytała znowu Ruth. – Przykro mi, Ruth. Nie wiem – szepnęła Alice. – To zdjęcie Thomasa w cylindrze – powiedziała gniewnie Ruth. – Timothy próbuje sięgnąć cylindra, ale nie może, bo Thomas stoi na piłce. – Ach, a więc pamiętasz – powiedziała Alice. Jak długo Ruth będzie pamiętać fotografie? – pomyślał Eddie, przyglądając się Tedowi, który nalewał sobie kolejnego drinka. – Timothy kopnął piłkę i Thomas spadł – ciągnęła dalej Ruth. –

176

Thomas się rozzłościł i zaczął się bić z Timothym. Thomas zawsze wygrywał wszystkie bójki, bo Timothy był mniejszy. – Czy na zdjęciu było widać bójkę? – zapytała Alice. Eddie wiedział, że to niewłaściwe pytanie. – Nie, głuptasie! – wrzasnęła Ruth. – Bójka była potem, po zdjęciu! – Aha – powiedziała Alice. – Przepraszam... – Napijesz się? – Ted spytał Eddiego. – Nie – odparł Eddie. – Powinniśmy pojechać do wynajętego domu i sprawdzić, czy Marion niczego tam nie zostawiła. – Dobry pomysł. A ty jesteś kierowcą. Z początku nic nie znaleźli w ponurym domu nad garażem. Marion zabrała kilka sztuk garderoby, które tam trzymała, ale Eddie wiedział – i był jej za to wdzięczny – co zrobiła z różowym kaszmirowym sweterkiem, liliową halką i majtkami od kompletu. Z nielicznych fotografii, które Marion przewiozła do „wagonu” na lato, zniknęły wszystkie z wyjątkiem jednej. Zostało tylko zdjęcie chłopców wiszące nad łóżkiem, a przedstawiające Thomasa i Timothy’ego przed wejściem do głównego gmachu Akademii, stojących na progu męskości, w ostatnim roku ich nauki w Exeter. Huc venite pueri ut viri sitis. „Pójdźcie tu, chłopcy... – przetłumaczyła Marion szeptem – ...a staniecie się mężczyznami”. Była to fotografia, wyznaczająca strefę seksualnej inicjacji Eddiego. Do szkła przylepiono taśmą klejącą kartkę, wyrwaną z notesu. Dedykację napisała bezsprzecznie ręka Marion: „Dla Eddiego”. – Dla ciebie? – krzyknął Ted. Zerwał kartkę z szybki i paznokciem zeskrobał resztki taśmy klejącej. – Otóż to zdjęcie nie jest dla ciebie, Eddie. To moi synowie, a to ich jedyna fotografia, jaka mi została! Eddie nie spierał się z nim. I bez tego zdjęcia dobrze zapamiętał łacińską sentencję. Zostały mu jeszcze dwa lata nauki w Exeter, będzie więc często przechodził pod rzeczoną inskrypcją, wchodząc do głównego gmachu szkoły. Nie potrzebował też zdjęcia Thomasa i Timothy’ego, bo to nie ich chciał zapamiętać. Pamiętał Marion bez chłopców i poznał ją bez chłopców, choć gotów był przyznać, że czuł obecność zmarłych. – Oczywiście, to twoje zdjęcie – zgodził się Eddie.

177

– Pewnie, że moje, psiakrew – powiedział Ted. – Skąd w ogóle przyszło jej do głowy, żeby dać je tobie? – Nie wiem – skłamał Eddie. Wystarczył jeden dzień, żeby „nie wiem” stało się dla wszystkich odpowiedzią na wszystko. I w ten sposób fotografia przedstawiająca Thomasa i Timothy’ego przed wejściem do głównego budynku Exeter przeszła na własność Teda. Chłopcy byli lepiej widoczni na tym zdjęciu niż na fotografii przedstawiającej tylko część ich ciał – a konkretnie stopy – i wiszącej teraz w sypialni Ruth. Zdjęcie chłopców Ted zawiesił w głównej sypialni, na jednym z wielu odsłoniętych tam haczyków. Gdy Ted i Eddie wychodzili z obskurnego mieszkania nad garażem, Eddie zabrał ze sobą to i owo – chciał się już spakować. Czekał, by Ted kazał mu wyjechać, co pisarz uprzejmie uczynił w samochodzie, kiedy wracali do domu na Parsonage Lane. – Jaki jest jutro dzień? Sobota? – zapytał. – Owszem, sobota – odpowiedział Eddie. – Masz się stąd jutro wynieść. A najpóźniej w niedzielę – powiedział Ted. – Dobrze. Muszę tylko znaleźć kogoś, kto mnie odwiezie na prom. – Alice cię może podrzucić. Eddie uznał za rozsądne nie mówić Tedowi, że Marion wcześniej pomyślała, iż to właśnie Alice będzie najwłaściwszą osobą. Kiedy wrócili do domu, wymęczona płaczem Ruth już spała – nie chciała zjeść kolacji – a Alice płakała cichutko w korytarzu na górze. Jak na studentkę niania wydawała się wyjątkowo przygnębiona zaistniałą sytuacją. Eddie nie potrafił wzbudzić w sobie większego współczucia dla dziewczyny – była przecież snobką, która natychmiast przybrała wobec niego postawę pańskiej wyższości. (A traktowała go tak jedynie dlatego, że była od niego starsza o kilka lat). Ted pomógł Alice zejść po schodach i dał jej czystą chusteczkę, żeby mogła wydmuchać nos. – Przepraszam, że wszystko to spadło na ciebie, Alice – powiedział Ted, ale niania nie dała się udobruchać.

178

– Mój ojciec zostawił matkę, kiedy byłam małą dziewczynką – pociągnęła nosem. – Więc odchodzę. To wszystko... po prostu odchodzę. Ty też powinieneś odejść, jeżeli masz choć odrobinę przyzwoitości – zwróciła się do Eddiego. – Już za późno – powiedział Eddie. – Właśnie zostałem wyrzucony z pracy. – Nie wiedziałem, że traktujesz ludzi z taką wyższością, Alice – powiedział Ted. – Alice traktowała mnie z góry przez całe lato – powiedział Eddie. Nie podobał mu się ten aspekt przemiany, jaka się w nim dokonała – odnalazł w sobie władzę i moc, odnalazł własny głos, ale nabrał również upodobania do pewnego swoistego okrucieństwa, do którego przedtem nie był zdolny. – Moralnie stoję wyżej od ciebie, Eddie... tyle wiem na pewno – powiedziała niania. – Moralna wyższość – powtórzył Ted. – A to ci koncepcja! Czujesz się czasem „moralnie lepszy” od innych, Eddie? – Od ciebie tak – odpowiedział chłopak. – Widzisz, Alice? Wszyscy znamy ludzi, wobec których czujemy się moralnie lepsi! Eddie nie zauważył, że Ted jest już pijany. Alice odeszła, szlochając. Eddie i Ted patrzyli, jak odjeżdża. – A zatem nie ma mnie kto odwieźć na prom – zauważył Eddie. – Mimo to życzę sobie, żebyś się jutro wyniósł – powiedział Ted. – Doskonale – rzekł Eddie. – Ale nie pójdę piechotą na Orient Point. A ty nie możesz mnie odwieźć. – Jesteś bystrym chłopcem... na pewno znajdziesz kogoś, kto cię podwiezie. – To raczej tobie łatwo przychodzi łapanie okazji – odparł Eddie. Mogli tak sobie dokuczać przez całą noc – a na dworze nie było jeszcze ciemno. Ruth zasnęła zdecydowanie za wcześnie. Ted zaczął się głośno martwić, czy nie powinien obudzić córki i spróbować ją namówić, żeby coś zjadła. Ale kiedy wszedł na palcach do pokoju Ruth,

179

dziewczynka siedziała przy swoich sztalugach – albo zbudziła się sama, albo wyprowadziła Alice w pole i tylko udawała, że śpi. Rysunki Ruth reprezentowały bardzo wysoki poziom, jeśli wziąć pod uwagę, że wykonywało je czteroletnie dziecko. Na razie trudno było powiedzieć, czy to znamię talentu, czy skromne skutki wysiłków jej ojca, który pokazał córce, jak należy rysować niektóre przedmioty – głównie ludzkie twarze. Dziewczynka dobrze wiedziała, jak narysować twarz – w zasadzie rysowała zresztą wyłącznie twarze. (Kiedy dorosła, w ogóle przestała rysować). Tym razem jednak rysowała coś innego: patykowate, niezgrabne, niewykształcone postaci, jakie rysują zazwyczaj normalne dzieci w jej wieku (nie będące praktykującymi artystami). Trzy nieudolnie przedstawione istoty miały jajowate głowy, gładkie jak melony i pozbawione twarzy. Ponad nimi albo może za nimi – perspektywa była niewyraźna – wznosiło się kilka dużych wzniesień, przypominających góry. Ale Ruth była dzieckiem kartoflisk i oceanów – wychowała się wśród całkowicie płaskiego krajobrazu. – Czy to są góry, Ruthie? – spytał Ted. – Nie! – wrzasnęła dziewczynka. Chciała, żeby Eddie też zobaczył rysunek, więc Ted zawołał chłopaka. – Czy to góry? – zapytał Eddie, przyjrzawszy się rysunkowi. – Nie! Nie! Nie! – I Ruth zaczęła płakać. – Ruthie, nie płacz, kochanie. – Ted wskazał patykowate postacie bez twarzy. – Kim są ci ludzie, Ruthie? – To umarłe ludzie – odpowiedziała Ruth. – Czy chodzi ci o zmarłych, Ruth? – Tak, to umarłe ludzie – powtórzyła dziewczynka. – Rozumiem... to są szkielety – powiedział jej ojciec. – A gdzie są ich twarze? – spytał Eddie. – Umarłe ludzie nie mają twarzy – powiedziała Ruth. – Dlaczego nie, kochanie? – spytał Ted. – Bo ich pogrzebali. Są pod ziemią – wyjaśniła Ruth. Ted wskazał niebędące górami wzniesienia. – Więc to jest ziemia, tak? 180

– Tak – powiedziała Ruth. – Ludzie umarłe są pod spodem. – Rozumiem – powiedział Ted. Ruth wskazała środkową postać o głowie przypominającej melon. – To jest mama. – Ale twoja mama nie umarła, kochanie – sprostował Ted. – Nie jest umarłym ludziem. – To jest Thomas, a to Timothy – ciągnęła dalej Ruth, wskazując dwa pozostałe szkielety. – Ruthie, mama nie umarła... tylko wyjechała. – To jest mama – powtórzyła Ruth, ponownie wskazując na środkowy szkielet. – A zjadłabyś może grzanki z serem i frytki? – spytał Eddie. – Z ketchupem – powiedziała Ruth. – To dobra myśl, Eddie – zwrócił się Ted do chłopaka. Frytki były zamrożone, trzeba było rozgrzać piekarnik, a Ted – zbyt pijany, by znaleźć patelnię, na której robił zwykle tosty z serem – mimo to dzięki ketchupowi wszyscy troje zjedli jakoś tę godną pożałowania kolację. Potem Eddie zaczął zmywać, a Ted próbował położyć Ruth do łóżka. W tych okolicznościach był to jednak kulturalny posiłek, myślał Eddie, nasłuchując, jak Ruth i jej ojciec wędrują na górze po domu, opowiadając sobie o utraconych fotografiach. Czasem Ted zmyślał – a w każdym razie opisał raz fotografię, której Eddie nie mógł sobie przypomnieć – ale wydawało się, że Ruth nie robi to różnicy. Ona także zmyśliła jedno czy dwa zdjęcia. Miał kiedyś nadejść dzień, gdy wiele fotografii zatarło się już w jej pamięci, i wtedy Ruth zmyślała niemal wszystkie, podobnie jak Eddie. Tylko Marion nie musiała nigdy wymyślać Thomasa i Timothy’ego. A Ruth już wkrótce miała nauczyć się wymyślać własną matkę. Gdy Eddie się pakował, Ruth i Ted rozmawiali wciąż o fotografiach, zarówno prawdziwych, jak i wyimaginowanych, dlatego trudno było mu się skupić na bardziej bezpośrednio tyczącym go problemie. Kto odwiezie go na prom na Orient Point? W tym momencie znalazł spis wszystkich exeteriańczyków mieszkających w Hamptons, a ostat-

181

nim nazwiskiem na liście był niejaki Percy S. Wilmot, absolwent z 1946 roku, zamieszkały w pobliskim Wainscott. Eddie musiał być w wieku Ruth, kiedy pan Wilmot ukończył szkołę w Exeter, ale może pamiętał ojca Eddiego. Wszyscy exeteriańczycy z pewnością słyszeli przynajmniej o Miętusie! Czy jednak jazda na Orient Point warta jest kontaktu z łącznikiem z Exeter? Eddie miał co do tego wątpliwości. Uznał w końcu, że rozmowa telefoniczna z Percym Wilmotem może okazać się pouczająca i że zadzwoni do niego, choćby tylko po to, by dokuczyć ojcu i zaznać dreszczyku emocji, gdy powie Miętusowi: „Słuchaj, telefonowałem do wszystkich exeteriańczyków mieszkających w Hamptons i błagałem, żeby któryś odwiózł mnie na prom, ale co do jednego odmówili!” Gdy jednak Eddie zszedł do kuchni, żeby zatelefonować, rzucił okiem na zegar. Dochodziła północ – rozsądniej będzie zadzwonić do pana Wilmota rano. Choć było już tak późno, Eddie bez wahania zdecydował się natomiast zadzwonić do rodziców – mógł odbyć krótką rozmowę z ojcem tylko pod warunkiem, że Miętus będzie śpiący. Eddie chciał, żeby rozmowa była krótka, bo nawet senny Miętus łatwo się denerwował. – Wszystko w porządku, tato. Nie, nic się nie stało – powiedział Eddie. – Chciałbym tylko, żeby któreś z was było jutro pod telefonem, bo mogę do was zadzwonić. Zadzwonię przed wyjazdem, jeżeli uda mi się znaleźć kogoś, kto mnie odwiezie na prom. – Czy zostałeś zwolniony? – zapytał Miętus. Eddie usłyszał, jak Miętus szepcze do matki: – To Edward. Chyba go zwolnili! – Nie zostałem zwolniony – skłamał Eddie. – Po prostu skończyłem pracę. Oczywiście Miętus gadał i gadał – mówił, że zawsze mu się zdawało, że tego rodzaju praca nigdy się właściwie nie „kończy”. Obliczył też, że podróż samochodem z Exeter do New London zajęłaby mu trzydzieści minut więcej niż Eddiemu z Sagaponack do Orient Point, a potem promem do New London. – Więc będę czekał na ciebie w New London, tato. Znając Miętusa, Eddie wiedział, że nawet otrzymawszy wiadomość

182

w ostatniej chwili, ojciec będzie na niego czekał w porcie w New London. I weźmie ze sobą matkę – ona będzie jego „pilotem”. Potem Eddie wyszedł na dziedziniec. Czuł, że musi uciec przed niewyraźnymi głosami na piętrze, gdzie Ted i Ruth powtarzali wciąż sobie historie utraconych fotografii – zarówno z pamięci, jak i fantazjując. W chłodzie dziedzińca głosy zniknęły wśród kakofonicznych odgłosów świerszczy, rzekotek i odległego dudnienia oceanu. Jedyna kłótnia między Tedem i Marion, jaką Eddie kiedykolwiek słyszał, odbyła się właśnie na tym przestronnym, ale zaniedbanym dziedzińcu. Marion nazywała go „dziedzińcem w budowie”, ale trafniej byłoby powiedzieć, że jest to dziedziniec, którego budowę wstrzymała niezgoda i niezdecydowanie. Ted chciał mieć basen. Marion twierdziła, że basen przewróci Ruth w głowie albo że dziewczynka się w nim utopi. „Nie pod okiem tych wszystkich nianiek, które się nią zajmują” – kontrował Ted, co Marion uznała za kolejny argument, przemawiający przeciwko niej jako matce. Ted chciał mieć również prysznic na podwórzu, w dogodnym miejscu, gdzieś koło kortu do squasha w dawnej stajni, ale na tyle blisko basenu, żeby dzieci, wracając z plaży, mogły spłukać z siebie piasek przed wejściem do basenu. „Jakie dzieci?” – zapytała Marion. „I oczywiście przed wejściem do domu” – dodał Ted. Nie cierpiał piasku w domu. Chodził na plażę tylko zimą i tylko po przejściu sztormu, żeby zobaczyć, co morze wyrzuciło na brzeg – niektóre rzeczy przynosił czasem do domu i rysował je. (Kawałki drewna o dziwacznych kształtach, skorupę kraba w kształcie podkowy, raję z kolczastym ogonem o pysku przypominającym maski, jakie dzieci zakładają w święto Halloween, martwą mewę). Marion chodziła na plażę tylko wtedy, kiedy chciała tego Ruth, i tylko w weekendy – chyba że z jakiegoś powodu nie było niańki, która mogłaby zabrać dziecko nad morze. Marion nie lubiła przebywać zbyt długo na słońcu i na plaży zwykle okrywała się koszulą z długimi rękawami. Nosiła czapeczkę baseballową i okulary przeciwsłoneczne, więc nikt nie mógł jej poznać – siedziała samotnie i przyglądała się Ruth, bawiącej się samotnie na brzegu. „Nie zachowuję się jak matka, tylko jak niańka” – tak Marion w rozmowie z Eddiem określiła swoje 183

zachowanie na plaży. „A nawet jak ktoś, kto interesuje się dzieckiem jeszcze mniej niż dobra niańka” – dodała. Ted chciał, żeby prysznic na dziedzińcu składał się z kilku natrysków – bo dzięki temu mógłby się kąpać razem ze swoim przeciwnikiem od squasha. – Jak w przebieralni – powiedział Ted. – Dzieci też mogłyby się kąpać razem. – Jakie dzieci? – powtórzyła Marion. – No dobrze, Ruth i niańka – odpowiedział Ted. Murawa na zaniedbanym dziedzińcu ustąpiła miejsca wysokiej trawie i stokrotkom. Ted zdecydował, że powinni mieć jeszcze gęstszą murawę. I coś w rodzaju parkanu, żeby sąsiedzi nie podglądali kąpiących się w basenie. – Jacy sąsiedzi? – zapytała Marion. – Och, pewnego dnia w okolicy przybędzie nam sąsiadów – oświadczył jej Ted. (I w tym wypadku miał rację). Marion chciała jednak, żeby dziedziniec wyglądał zupełnie inaczej. Podobało jej się pole wysokiej trawy i stokrotek – wolałaby nawet mieć jeszcze więcej dzikich kwiatów. Podobał się jej nieujarzmiony ogród. A może założyć jeszcze winnicę, ale pozwolić winorośli krzewić się swobodnie? A murawy powinno być mniej, nie więcej – za to więcej kwiatów, byle nie pretensjonalnych. – Pretensjonalnych... – powiedział z pogardą Ted. – Baseny są pretensjonalne – powiedziała Marion. – A jeśli przybędzie murawy, dziedziniec będzie wyglądał jak boisko. Po co nam boisko? Czy Ruth będzie tu rzucać albo kopać piłkę z całą drużyną? – Chciałabyś mieć większą murawę, gdyby żyli chłopcy – powiedział Ted. – Oni lubili grać w piłkę. I tak się to skończyło. Dziedziniec pozostał w niezmienionym stanie – jeśli nawet nie był to „dziedziniec w budowie”, z pewnością był dziedzińcem niewykończonym. Przysłuchując się w ciemności świerszczom, rzekotkom i odległym uderzeniom fal, Eddie zastanawiał się, co stanie się teraz z dziedzińcem.

184

Usłyszał kostki lodu, grzechoczące w szklance Teda, zanim go zobaczył – i zanim Ted zobaczył jego. Światło na parterze było zgaszone, sączyło się tylko z korytarza na piętrze, z gościnnej sypialni, gdzie Eddie zostawił zapaloną lampę, i ze słabej lampki w głównej sypialni, która zawsze się tam paliła dla Ruth. Eddie zdumiał się, że Tedowi udało się zrobić jeszcze jednego drinka w ciemnej kuchni. – Czy Ruth zasnęła? – zapytał Eddie. – Nareszcie – powiedział Ted. – Biedny dzieciak. – Wsysał powoli drinka i grzechotał wciąż kostkami lodu w szklance. Już trzeci raz zaproponował Eddiemu, żeby się napił, i Eddie trzeci raz odmówił. – Napij się chociaż piwa, na litość boską – powiedział. – Jezu... spójrz tylko na ten dziedziniec. Eddie zdecydował, że jednak napije się piwa, choć nigdy jeszcze nie próbował tego napoju. Rodzice przy uroczystych okazjach pijali wino do obiadu i pozwalali Eddiemu, żeby pił z nimi. Eddiemu jednak wino nie smakowało. Piwo było zimne, ale miało goryczkowy posmak i Eddie nie wypił wszystkiego. Najpierw jednak Ted poszedł przynieść piwo z lodówki, zapalił (i zostawił zapalone) światło w kuchni, a to zmieniło bieg jego myśli. Zapomniał już o dziedzińcu i zaczął rozmyślać o Marion. – Nie mogę uwierzyć, że ona nie chce sprawować opieki nad własną córką – powiedział. – Nie jestem pewien, czy tak jest – odparł Eddie. – Nie chodzi o to, że Marion nie chce Ruth. Raczej nie chce być dla niej złą matką. A uważa, że nie byłaby dobra. – Co to za matka, która porzuca swoją córkę? – zapytał chłopaka Ted. – Rzeczywiście, dobra to ona nie jest! – Mówiła mi, że kiedyś chciała zostać pisarką – powiedział Eddie. – Marion jest pisarką. Ona po prostu nie uprawia pisarstwa. Marion powiedziała Eddiemu, że nie potrafi zwrócić się ku swoim najintymniejszym myślom, ponieważ rozmyśla wciąż o śmierci chłopców. Eddie ostrożnie zagadnął Teda: – Wydaje mi się, że Marion nadal chce być pisarką, ale jedynym tematem pozostaje dla niej śmierć Thomasa i Timothy’ego. To znaczy, 185

chodzi mi o to, że to jedyny temat, jaki jej się nasuwa, ale nie potrafi o tym pisać. – Nie wiem, czy dobrze cię rozumiem, Eddie – powiedział Ted. – A więc tak... Marion zabiera wszystkie fotografie chłopców, jakie wpadają jej w ręce razem z negatywami, i wyjeżdża, żeby zostać pisarką, ponieważ śmierć chłopców jest jedynym tematem, jaki jej się nasuwa, ale nie potrafi o tym pisać. Taak... – powiedział Ted. – Czy to przypadkiem nie jest trochę bez sensu, co? – Nie wiem – odpowiedział Eddie. Każda teoria na temat Marion była dziurawa – w tym, co ludzie wiedzieli lub mówili o niej, były zawsze jakieś luki. – Nie znam jej na tyle dobrze, żeby ją oceniać – dodał. – Powiem ci coś, Eddie. Ja też nie znam jej na tyle dobrze, żeby ją oceniać. Eddie skłonny był w to uwierzyć, ale nie zamierzał pozwolić, żeby Ted mógł poczuć się szlachetnie. – Nie zapominaj, że Marion tak naprawdę odchodzi od ciebie – powiedział Eddie. – Przypuszczam, że ona ciebie dobrze znała. – Na tyle dobrze, żeby mnie oceniać, o to ci chodzi, tak? Och, oczywiście – zgodził się z nim Ted. Wypił już ponad połowę drinka. Ssał lód, wypluwał go z powrotem do szklanki, a potem popijał znowu. – Ale Marion odchodzi również od ciebie, prawda, Eddie? Nie spodziewasz się chyba, że zadzwoni, by zaproponować ci randkę? – Nie, nie sądzę, żeby się ze mną skontaktowała – przyznał Eddie. – Tak... ja też nie – powiedział Ted. Znów wypluł do szklanki kilka kostek lodu. – Boże, smakuje paskudnie. – Masz jakieś rysunki Marion? – zapytał go nagle Eddie. – Rysowałeś ją kiedyś? – Bardzo dawno temu – zaczął Ted. – Chcesz je zobaczyć? Choć rozmawiali w półmroku (na dziedziniec padało tylko światło z okien kuchni), Eddie wyczuł niechęć w głosie Teda. – No pewnie – powiedział Eddie. Gdy weszli do domu, Ted zapalił światło w korytarzu, a po chwili stali już w jego warsztacie. Po ciemnościach dziedzińca wiszące nad ich głowami jarzeniówki wydały im się nienaturalnie jasne.

186

W sumie rysunków Marion nie było nawet dwanaście. Z początku Eddie myślał, że przyczyną ich nienaturalnego wyglądu jest oświetlenie. – Zachowałem tylko te – powiedział asekuracyjnie Ted. – Marion nie lubiła pozować. Eddie domyślił się również, że nie chciała się rozbierać, ponieważ wśród rysunków brakowało aktów. (A w każdym razie Ted żadnych nie zatrzymał). Na portretach z Thomasem i Timothym Marion była chyba jeszcze bardzo młoda – ponieważ chłopcy byli jeszcze bardzo mali – ale jej uroda była dla Eddiego ponadczasowa. Uważał, że Marion zawsze wyglądała tak samo. Obok urody Tedowi udało się oddać tylko jej powściągliwość. Zwłaszcza na rysunkach, do których pozowała samotnie, wydawała się jakby odległa, a nawet zimna. Po chwili Eddie zrozumiał, czym różnią się rysunki Marion od innych rysunków Teda – szczególnie od rysunków pani Vaughn. Nie było w nich nic z niespokojnej lubieżności Teda. Choć te rysunki powstały dawno temu, Ted już wtedy przestał jej pożądać. To dlatego Marion nie wyglądała jak Marion, przynajmniej w oczach Eddiego, którego pożądanie dla niej było nieśmiertelne. – Chcesz któryś? Możesz sobie wybrać – powiedział Ted. Eddie nie chciał wziąć żadnego rysunku, ponieważ na żadnym z nich nie było Marion, którą znał. – Sądzę, że powinna dostać je Ruth – odpowiedział. – Dobra myśl. Masz mnóstwo dobrych pomysłów, Eddie. Obaj zauważyli dziwny kolor drinka Teda. Zawartość niemal pustej już szklanki miała barwę sepii, jak woda w fontannie pani Vaughn. Ted w ciemnej kuchni posłużył się niewłaściwym pojemnikiem do lodu i dodał do whisky z wodą zamrożone kostki wydzieliny mątwy, które częściowo rozpuściły się już w szklance. Wargi i język, a nawet zęby Teda, przybrały brunatno-czarny kolor. Marion ucieszyłaby się, widząc, jak Ted klęczy nad muszlą klozetową w łazience. Odgłosy wymiotów dotarły do warsztatu, gdzie Eddie oglądał wciąż rysunki. – O Jezus... – mówił Ted między kolejnymi torsjami. – Koniec z mocną gorzałą... Od dzisiaj piję tylko wino i piwo. 187

Eddiemu wydało się dziwne, że nie wspomniał nic o mątwim tuszu, bo zaszkodziła mu przecież wydzielina z mątwy, a nie whisky. Poza tym Eddiego właściwie nie obchodziło, czy Ted dotrzyma słowa. Ale rezygnując z mocnych alkoholi, Ted świadomie bądź nieświadomie zastosował się do ostrzeżenia Marion, by uważał z piciem. I Ted Cole nie został już więcej skazany za jazdę po pijanemu. Jeśli nawet zdarzało mu się czasem prowadzić po alkoholu, nie pił nigdy, jeśli jechał gdzieś z Ruth. Niestety, ograniczywszy spożycie alkoholu, Ted stał się jeszcze bardziej zagorzałym kobieciarzem. Jak przypuszczała Marion, lubieżność Teda miała okazać się w końcu groźniejsza w skutkach niż picie. Ale w tamtej chwili wydawało się, że jest to odpowiednie zakończenie długiego, ciężkiego dnia: Ted Cole na kolanach rzyga w toalecie. Eddie pełnym wyższości tonem życzył mu dobrej nocy, a Ted haftował tak gwałtownie, że oczywiście nie zdołał odpowiedzieć. Eddie zajrzał też na chwilę do Ruth, i to wcale nie dlatego, że sądził, iż nie zobaczy śpiącej spokojnie dziewczynki przez ponad trzydzieści lat. Nie mógł wiedzieć, że wyjedzie, zanim Ruth się obudzi. Myślał, że rano da Ruth prezent od swoich rodziców i ucałuje ją na pożegnanie. Ale Eddie roił sobie zbyt wiele. Pomimo tego, co przeżył z Marion, był wciąż szesnasteletnim chłopcem, który zlekceważył emocjonalną bezwzględność chwili – bo, jak dotąd, nie zaznał podobnych chwil. Stojąc w pokoju dziewczynki i przyglądając się pogrążonej we śnie Ruth, Eddiemu łatwo było myśleć, że wszystko będzie dobrze. Niewiele jest na świecie zjawisk pozornie tak nieskażonych przez rzeczywistość, jak uśpione dziecko.

188

Noga

B

yło to w przedostatnią sobotę sierpnia, latem 1958 roku. Około trzeciej nad ranem wiatr zmienił się z południowo-zachodniego na północno-wschodni – wschodnie krańce Long Island odczuły pierwszy chłód jesieni. W półmroku sypialni Eddie O’Hare nie słyszał już fal, albowiem jedynie południowy wiatr mógłby unieść odgłosy morza tak daleko w głąb lądu, aż na Parsonage Lane. Eddie wiedział, że wieje północny wiatr, ponieważ zrobiło mu się zimno. Choć tchnienie jesieni jego ostatniej nocy na Long Island wydało się chłopakowi jak najbardziej stosowne, nie udało mu się na tyle rozbudzić, żeby wstać z łóżka i zamknąć okna w sypialni. Otulił się więc ciaśniej skąpą kołdrą, zwinął się w kłębek i chuchając w dłonie, usiłował zapaść w głębszy sen. Kilka sekund, a może minut później, przyśniło mu się, że Marion śpi jak zwykle obok niego, ale przed chwila wstała, by pozamykać okna. Wyciągnął rękę, spodziewając się odszukać krąg ciepła, który z pewnością zostawiłaby po sobie Marion, ale łóżko było zimne. Eddie usłyszał dźwięk zamykanych okien, a potem szelest zasuwanych zasłon. Sam nigdy nie zasłaniał okien i przekonał też Marion, żeby zostawiała rozsunięte zasłony. Uwielbiał na nią patrzeć, śpiącą w poświacie przedświtu. Nawet głuchą nocą, a o trzeciej nad ranem panuje głucha noc, w sypialni Eddiego było dosyć widno – w każdym razie w półmroku można było dostrzec zwarte zarysy mebli. Przypominająca gęsią szyję lampa, stojąca na stoliku nocnym, rzucała słaby cień na podgłówek łóżka. A drzwi do sypialni, które pozostawiali zawsze uchylone, żeby Marion mogła w razie potrzeby usłyszeć wołanie Ruth, rysowały się 189

konturem w ciemnoszarym świetle. Było to jedyne światło, wpadające do gościnnego skrzydła domu, choć pochodziło wyłącznie z wątłej lampki w głównej łazience – ale nawet to słabiutkie światło docierało przytłumionym blaskiem do pokoju Eddiego, ponieważ drzwi do pokoju Ruth zawsze pozostawały również uchylone. Tej nocy ktoś jednak zamknął okna i zaciągnął zasłony, a gdy Eddie otworzył oczy w nienaturalnej i całkowitej ciemności, okazało się, że drzwi do sypialni zostały również zamknięte. Eddie wstrzymał oddech i usłyszał, że obok oddycha ktoś inny. Wielu szesnastolatków widzi jedynie uporczywą ciemność. Gdziekolwiek spojrzą, widzą wyłącznie mrok. Ogarnięty bardziej radosną nadzieją Eddie wolał szukać uporczywości światła. W całkowitych ciemnościach sypialni pomyślał w pierwszej chwili, że Marion do niego wróciła. – Marion? – szepnął chłopak. – Jezu... ale z ciebie optymista – powiedział Ted Cole. – Myślałem już, że nigdy się nie obudzisz. – Z rozpościerającego się wokół mroku głos Teda dochodził zewsząd i zarazem znikąd. Eddie usiadł na łóżku i zaczął po omacku szukać lampy nocnej, bezskutecznie, ponieważ jej nie widział. – Daj spokój ze światłem, Eddie – odezwał się Ted. – Ta historia lepiej brzmi w ciemnościach. – Jaka historia? – zapytał Eddie. – Wiem, że chcesz ją usłyszeć – powiedział Ted. – Podobno prosiłeś Marion, żeby ci opowiedziała tę historię, ale ona nie umie dać sobie z nią rady. Sama myśl o niej ją paraliżuje. Pamiętasz, jak skamieniała, kiedy tylko ją o to zapytałeś? – Owszem, pamiętam – powiedział Eddie. A więc to o tę historię chodzi. Ted zamierza opowiedzieć mu o wypadku. Eddie chciał, żeby to Marion opowiedziała mu tę historię. Ale co miał w tej sytuacji powiedzieć? Po prostu musiał usłyszeć tę opowieść, nawet jeśli nie chciał jej usłyszeć od Teda. – No to opowiadaj – powiedział chłopak najswobodniej, jak mógł. Nie widział Teda, nie wiedział więc nawet, czy ten siedzi, czy też stoi – nie żeby miało to jakieś znaczenie, albowiem narracyjny głos Teda, 190

zresztą w każdej z jego opowieści, wzmacniała znacznie spowijająca je atmosfera mroku. Stylistycznie rzecz biorąc, opowieść o wypadku Thomasa i Timothy’ego miała wiele wspólnego z „Myszą w ścianie” i „Drzwiami w podłodze” – nie wspominając już o licznych, przepisywanych skrupulatnie przez Eddiego wersjach „Odgłosu, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów”. Innymi słowy, była to typowa historia Teda Cole’a – a jeśli chodzi o tego rodzaju opowiadania, to wersja Marion z pewnością nie mogłaby dorównać wersji Teda. Po pierwsze, co Eddie spostrzegł natychmiast, Ted pracował nad swoim opowiadaniem. Marion nie mogłaby z tak drobiazgową uwagą analizować śmierci chłopców – prędzej by umarła. Po drugie, Marion opowiedziałaby tę historię, nie stosując żadnych chwytów narracyjnych. Opowiedziałaby ją najprościej, jak można. Ted natomiast przeciwnie – podstawowy chwyt narracyjny, jaki zastosował, był niezwykle bojaźliwy, wręcz sztuczny, gdyby go jednak nie wykorzystał, być może w ogóle nie mógłby opowiedzieć tej historii. Podobnie jak w większości opowiadań Teda Cole’a, chwyt ów był ponadto pomysłowy. Otóż w opowieści o wypadku Thomasa i Timothy’ego Ted mówił o sobie jak o osobie trzeciej – a tym samym dystansował się znacznie zarówno od siebie, jak i od samej historii. Nigdy nie mówił „ja”, „mnie” albo „mój”, tylko „Ted”, „on”, „jemu” i „jego”. W ten sposób stawał się tylko epizodyczną postacią w opowieści o innych, ważniejszych osobach. Gdyby Marion kiedykolwiek opowiedziała tę historię, przeniknęłaby ją tak głęboko, że sięgnęłaby ostatecznego szaleństwa – znacznie potężniejszego niż to, które kazało jej opuścić swoje jedyne pozostałe przy życiu dziecko. – Więc było to tak – zaczął Ted. – Thomas miał prawo jazdy, a Timothy nie. Tommy skończył siedemnaście lat i jeździł samochodem już od roku. A Timmy miał lat piętnaście i zaczął dopiero pobierać lekcje jazdy u swojego ojca. Przedtem Ted nauczył prowadzić Thomasa. Zdaniem ojca, Timothy, który dopiero zaczął pobierać lekcje, był o wiele pilniejszym uczniem niż Thomas. Co nie znaczy, że Thomas był marnym kierowcą – nie, był czujny, pewny siebie i miał doskonały refleks. 191

Poza tym cynizm pozwalał mu przewidzieć, jak zachowają się kiepscy kierowcy, kiedy oni sami jeszcze tego nie wiedzieli. Ted twierdził, że jest to klucz do powodzenia, i Thomas mu uwierzył – zakładaj zawsze, że każdy inny kierowca to kiepski kierowca. Ted uważał, że pod pewnym szczególnym względem jego młodszy syn, Timothy, jest lepszym czy też potencjalnie lepszym kierowcą od Thomasa, a to dlatego, że Timothy przewyższał brata cierpliwością – zawsze i w każdej sytuacji. Timmy na przykład miał cierpliwość, żeby obowiązkowo zerkać w lusterko wsteczne, Tommy natomiast zaniedbywał tę powinność kierowcy i, zdaniem Teda, nie zerkał w lusterko tak często, jak należy. A cierpliwość kierowcy wystawiona bywa często na pewną subtelną, ale niełatwą próbę podczas skrętu w lewo – otóż kiedy zatrzymujesz się, żeby skręcić w poprzek pasa ruchu aut, nadjeżdżających z przeciwka, nigdy, ale to nigdy, nie wolno ci skręcić w lewo kół samochodu, czekając gorączkowo na dogodny moment, aby wykonać ten manewr. Nigdy, w żadnym wypadku! Tak czy owak – ciągnął dalej Ted – Thomas należał właśnie do tych niecierpliwych młodzieńców, którzy często skręcają koła w lewo, czekając na możliwość wykonania skrętu, choć jego ojciec i matka, a nawet młodszy brat, wielokrotnie powtarzali mu, żeby skręcał koła dopiero, kiedy będzie mógł wykonać ostatecznie manewr. Czy wiesz dlaczego, Eddie? – zapytał Ted. – Bo jeśli uderzyłby go z tyłu inny samochód, nie wjechałby na pas ruchu aut nadjeżdżających z przeciwka – odpowiedział Eddie. – Pchnąłby go na wprost, więc jego samochód pozostałby na swoim pasie. – Kto uczył cię prowadzić, Eddie? – zapytał Ted. – Mój tata. – Gratuluję! Powiedz mu ode mnie, że świetnie się spisał. – Dobra – odpowiedział w ciemnościach Eddie. – Opowiadaj dalej... – Hmm. Gdzie to byliśmy? Ach, tak, byliśmy wtedy na zachodzie kraju. Zwyczajem mieszkańców wschodu pojechaliśmy na wiosenny urlop na narty, bo na wschodzie o tej porze roku nie można mieć pewności, że pojeździ się jeszcze na nartach. Chcesz mieć w marcu i kwietniu śnieg, lepiej jedź na zachód. A więc tak... byliśmy uchodźcami ze 192

wschodu, którzy na zachodzie nie czuli się najlepiej. Poza tym wakacji wiosennych nie ogłoszono wyłącznie w Exeter, lecz niewątpliwie także w wielu innych szkołach i uniwersytetach, toteż w mieście roiło się od przyjezdnych, a zarazem narciarzy, którzy nie znali tamtejszych gór, i kierowców, nie znających tamtejszych dróg. W dodatku wielu z tych kierowców prowadziło nowe dla nich samochody... na przykład wypożyczone. Rodzina Cole’ów też wynajęła samochód. – Rozumiem – powiedział Eddie, pewien, że Ted celowo nie śpieszy się, żeby przejść do tego, co się stało – zapewne dlatego, że chciał, by Eddie niecierpliwie oczekiwał wypadku, a jeszcze bardziej zależało mu na tym, by Eddie go zobaczył. – Hmm. Było to po długim, męczącym narciarskim dniu. Przez cały czas padał śnieg. Mokry i ciężki. Stopień czy dwa cieplej, a stałby się deszczem. Ted i Marion nie byli zapalonymi, niezmordowanymi narciarzami, jak ich synowie. Siedemnastoletni Thomas i piętnastoletni Timothy potrafili zajeździć rodziców na amen. Jedno z nich miało wówczas czterdzieści lat, a drugie trzydzieści cztery, ale oboje kończyli dzień na stoku nieco wcześniej niż chłopcy. Podobnie było również owego dnia – Ted i Marion odpoczywali w barze w ośrodku narciarskim, czekając (jak im się wydawało, dosyć długo), aż Thomas i Timothy ostatni raz zjadą ze stoku... A potem jeszcze raz. Wiesz, jak to jest z chłopakami. Dzieciaki nie mogą się najeździć, a mama i tata czekają... – Rozumiem... upiłeś się – powiedział Eddie. – Był to ten aspekt sprawy, który miał się stać truizmem w trwającym już od pewnego czasu konflikcie między Tedem i Marion – powiedział Ted. – Marion twierdziła, że Ted jest pijany, ale zdaniem Teda, Ted pijany nie był. Marion natomiast, choć nie była pijana, wypiła jednak owym późnym popołudniem więcej niż zwykle. Gdy Thomas i Timothy odszukali swoich rodziców w barze, zorientowali się, że ani ojciec, ani matka nie są w odpowiednim stanie, by poprowadzić wynajęty samochód. A Thomas miał prawo jazdy i w dodatku nie pił. Nie ulegało kwestii, kto powinien jechać. – A więc to Thomas prowadził – przerwał mu Eddie. – Że bracia to bracia, Timothy usiadł obok kierowcy. Natomiast jeśli chodzi o rodziców – mówił dalej Ted – usiedli tam, gdzie pewnego 193

dnia kończą niemal wszyscy rodzice... z tyłu. Poza tym Ted i Marion robili akurat to, co niemal wszyscy rodzice robią bez ustanku, a mianowicie kłócili się, choć charakter ich kłótni bywał niezmiennie banalny. Tym razem poszło o to, że Ted oczyścił ze śniegu przednią szybę, ale tylnej już nie. Marion twierdziła, że powinien był oczyścić również tylną szybę. Ted odparł, że kiedy tylko samochód rozgrzeje się i ruszy, śnieg sam się zsunie z szyby. I choć tak się rzeczywiście stało, bo śnieg zsunął się, kiedy nie osiągnęli jeszcze prędkości, z jaką jeździ się na autostradach, Marion i Ted nadal się sprzeczali. Zmienił się tylko temat – banał pozostał niewzruszony. Był to jeden z tych kurortów narciarskich, o których jako o miastach nie warto opowiadać. Ich główna ulica to po prostu zwykła, trzypasmowa dwukierunkowa droga, której środkowy pas przeznaczony jest do skrętu w lewo, choć są kretyni, którzy mylą pas do skrętu w lewo z pasem do wyprzedzania, jeśli wiesz, co mam na myśli. Nie cierpię trzypasmowych dwukierunkowych dróg, a ty, Eddie? Eddie nie odpowiedział. Było to jedno z klasycznych opowiadań Teda Cole’a – w których zawsze wiadomo, czego należy się bać, zagrożenie ciągle się przybliża, ale sęk w tym, że nigdy nie widać go w całej okazałości. – Tak czy owak – ciągnął dalej Ted – Thomas prowadził zupełnie przyzwoicie, biorąc pod uwagę niesprzyjające warunki. Ciągle padał śnieg, zrobiło się już ciemno i teraz nic już nie wyglądało znajomo. Ted i Marion zaczęli się spierać, jaką drogą najlepiej będzie wracać do hotelu, w którym się zatrzymali. Nie był to spór rozsądny, ponieważ miasto leżało po obu stronach dwukierunkowej trzypasmówki, biegnącej między dwoma szeregami hoteli, moteli, stacji benzynowych, restauracji i barów, wystarczyło więc wiedzieć, w którą stronę skręcić. Thomas wiedział. Bez względu na to, jak by pojechał, musiał skręcić w lewo. Matka i ojciec nie pomagali mu, uparli się bowiem wybrać dokładnie miejsce, gdzie miałby wykonać ten manewr. Mógł skręcić w lewo na wysokości hotelu, i zwolennikiem takiego bezpośredniego skrętu był Ted, ale mógł także jechać dalej, do świateł. Tam powinien zawrócić na zielonym świetle, a wtedy podjechałby pod hotel, mając go po prawej ręce. Marion uważała, że bezpieczniej jest zawrócić na

194

światłach niż skręcać w lewo z pasa wyznaczonego do skrętu w miejscu, gdzie świateł nie było. – Dobrze! Dobrze! – wrzasnął Eddie w ciemności. – Rozumiem! Rozumiem! – Nie, nie rozumiesz! – huknął na niego Ted. – I nie zrozumiesz, dopóki nie skończę! Czy może wolałbyś, żebym przestał? – Nie... proszę, mów dalej – powiedział Eddie. – No... więc Thomas zjeżdża na środkowy pas, przeznaczony do skrętu, nie do wyprzedzania, i wrzuca migacz, nieświadom, że jego tylne światła pokrywa mokry, lepki śnieg, którego ojciec nie odgarnął, tak jak nie odgarnął śniegu z tylnej szyby. Nikt jadący za Thomasem nie jest w stanie dostrzec jego kierunkowskazu, tylnych świateł ani świateł stopu. Nikt, kto nadjeżdża z tyłu, nie może widzieć auta, prowadzonego przez Thomasa, najwyżej w ostatniej chwili. Tymczasem Marion powiada: „Nie skręcaj tu, Tommy... bezpieczniej będzie dalej, na światłach”. „Chcesz, żeby dostał mandat za zawracanie w niedozwolonym miejscu?” – zwrócił się Ted do żony. „Nie obchodzi mnie mandat. Na światłach jest bezpieczniej” – powiedziała Marion. „Przestańcie się kłócić – poprosił Thomas. – Nie chcę dostać mandatu, mamo” – dodał. – „Dobrze, więc skręć tutaj” – powiedziała Marion. „I to raz, dwa, Tommy... lepiej nie stój za długo w jednym miejscu” – dodał Ted. „Jesteście nieznośni z tymi swoimi radami” – powiedział Timothy. Po chwili zauważył, że jego brat skręcił już koła w lewo, choć wciąż jeszcze czekał, żeby wykonać manewr. „Znowu za wcześnie skręciłeś koła” – zauważył Tim. „Bo myślałem najpierw, że będę tu skręcał, a potem, że nie, ty dupku!” – powiedział Thomas. „Tommy, proszę cię, nie nazywaj brata dupkiem” – powiedziała Marion. „W każdym razie nie przy matce” – dodał Ted. „Nie, Ted, nie o to mi chodzi – sprostowała Marion. – Chodzi mi o to, że nigdy nie powinien nazywać brata dupkiem, i koniec”. „Słyszałeś, dupku?” – zapytał brata Timothy. „Timmy, proszę cię...” – powiedziała Marion. „Będziesz mógł skręcić, kiedy przejedzie pług śnieżny” – zwrócił się Ted do syna. „Wiem, tato. Ja prowadzę” – odparł Thomas. Wtem wnętrze wozu zalało jasne światło reflektorów samochodu zbliżającego się z tyłu. Było to auto typu kombi, którym jechała grupka studentów z New Jersey. W Kolorado byli po raz pierwszy. Możliwe, że w New Jersey nie ma 195

różnicy między pasem przeznaczonym do skrętu i pasem do wyprzedzania. Tak czy owak, studenci myśleli, że coś wyprzedzają. Dopiero w ostatniej chwili spostrzegli przed sobą auto, stojące, by skręcić w lewo, kiedy przejedzie nadjeżdżający z przeciwnej strony pług śnieżny. W ten sposób samochód Thomasa został uderzony z tyłu, a ponieważ Thomas skręcił już koła, jego wóz zjechał na przeciwny pas ruchu, którym właśnie zbliżał się ogromny pług, jadący z prędkością około czterdziestu pięciu mil na godzinę. Studenci mówili później, że jechali mniej więcej pięćdziesiątką. – O Jezus... – powiedział Eddie. – Pług przeciął samochód Thomasa niemal dokładnie na pół – kontynuował Ted. – Thomasa zabiła kolumna kierownicy auta, które prowadził... Zmiażdżyła mu klatkę piersiową. Tommy zginął na miejscu. A Ted przez jakieś dwadzieścia minut nie mógł się wydostać z tylnego siedzenia. Siedział bezpośrednio za Thomasem. Nie widział go, ale wiedział, że Tommy nie żyje, ponieważ Marion widziała Thomasa, a chociaż nie użyła określenia „umarł”, wciąż powtarzała mężowi: „Och, Ted... straciliśmy Tommy’ego. Tommy’ego nie ma. Czy widzisz Tima? Timmy jest z nami, prawda? Widzisz, czy jest?” Ponieważ Marion przeszło pół godziny tkwiła zaklinowana na tylnym siedzeniu za Timmym, nie widziała go, jako że siedział bezpośrednio przed nią. Ted jednak dość dobrze widział młodszego syna, który stracił przytomność, przebijając głową przednią szybę. Ale Timothy żył jeszcze jakiś czas. Ted widział, że Timmy oddycha, nie widział jednak, że pług, który przeciął ich samochód na pół, odciął Timmy’emu lewą nogę na wysokości uda. Gdy lekarze z karetki i ratownicy próbowali wyciągnąć ich ze zgniecionego wozu, zmiażdżonego w harmonijkę pomiędzy pługiem i samochodem studentów, Timothy Cole wykrwawił się na śmierć wskutek przecięcia tętnicy udowej. Minęło może dwadzieścia, może nawet nie pięć minut, a Ted patrzył, jak umiera jego młodszy syn. Bo Teda ratownikom udało się uwolnić z wraku mniej więcej dziesięć minut wcześniej od Marion... Miał tylko kilka złamanych żeber... poza tym nic mu się nie stało... Widział, jak sanitariusze wynoszą z samochodu pozbawione lewej nogi ciało Timmy’ego. Odcięta kończyna chłopaka tkwiła wciąż wciśnięta ciężarem pługa w przedni fotel, gdy ratownicy wydobyli wreszcie Ma-

196

rion z tylnego siedzenia samochodu. Wiedziała, że Thomas nie żyje, ale zauważyła, że Timothy’ego wyniesiono z wraku. Widocznie miała nadzieję, że zabrano go do szpitala, bo wciąż pytała Teda: „Timmy jest z nami, prawda? Widziałeś, czy jest?” Ale tchórzliwy Ted bał się odpowiedzieć na to pytanie. Nie udzielił Marion odpowiedzi i nie odpowiadał także i później. Poprosił jednego z ratowników, by zakrył nogę Tima brezentową płachtą, żeby Marion nie mogła jej zobaczyć. Kiedy już bezpiecznie znalazła się na zewnątrz... stała o własnych siłach, a nawet kuśtykała tu i tam, choć później okazało się, że ma pękniętą kostkę... Ted usiłował kilkakrotnie powiedzieć żonie, że ich młodszy syn zginął, podobnie jak starszy, ale jakoś niezupełnie mu się to udało. Więc zanim zdążył jej o tym powiedzieć, Marion zauważyła but Timmy’ego. Nie wiedziała, nie mogła nawet przypuszczać, że ten but wciąż tkwi na nodze syna. Myślała, że to po prostu but, i powiedziała: „Och, popatrz, Ted, Timmy będzie potrzebował buta”. A potem nie zatrzymywana przez nikogo pokuśtykała do wraku i pochyliła się, żeby zabrać but. Oczywiście Ted chciał ją powstrzymać, ale... to dobry przykład wypadku „przemiany w kamień”... stanął w tym momencie jak sparaliżowany. Nie mógł się ruszyć, nie mógł się nawet odezwać. I pozwolił swojej żonie spostrzec, że but jej syna tkwi wciąż na jego nodze. Marion pojęła, że Timothy’ego też nie ma. I tak... – powiedział w swoim stylu Ted Cole – ...tak kończy się ta historia. – Wynoś się stąd – powiedział Eddie. – To mój pokój, przynajmniej jeszcze na tę jedną noc. – Jest już prawie rano – powiedział Ted. Odsunął zasłonę, by Eddie mógł zobaczyć słaby brzask martwego jeszcze światła. – Wynoś się stąd – powtórzył Eddie. – Nie myśl sobie tylko, że znasz mnie albo Marion – powiedział Ted. – Nie znasz nas... a Marion w szczególności. – Dobra, dobra – odpowiedział Eddie. Zauważył, że drzwi do sypialni są otwarte, widział bowiem znajome, ciemnoszare światło, dobiegające z gościnnego skrzydła. – Było to już po narodzinach Ruth. Dopiero wtedy Marion wróciła do tego tematu – opowiadał dalej Ted. – Do tej pory nie wspomniała o wypadku ani słowem. Ale pewnego dnia, po narodzinach Ruth, we197

szła do mojego warsztatu (a wiesz, że zawsze omijała go z daleka) i zapytała: „Jak mogłeś pozwolić, żebym zobaczyła nogę Timmy’ego? Jak mogłeś?” Powiedziałem, że nie mogłem się ruszyć, że byłem jak sparaliżowany, skamieniały. Ale ona powtórzyła tylko: „Jak mogłeś?” A potem nigdy już o tym nie rozmawialiśmy. Próbowałem czasami wracać do tej sprawy, ale Marion po prostu nie chciała o tym mówić. – Proszę cię, idź stąd – powiedział Eddie. – Do zobaczenia rano, Eddie – odparł wychodząc Ted. Zasłona, którą uchylił, nie przepuszczała tyle słabego światła przedświtu, by Eddie mógł zobaczyć, która jest godzina. Zauważył tylko, że jego zegarek, przegub, a także całe ramię i dłoń przybrały chorobliwą, srebrnoszarą, trupią barwę. Pokręcił ręką, ale nie dostrzegł żadnej różnicy w odcieniu szarości. Wnętrze i grzbiet dłoni były tego samego koloru – podobnie jak jego skóra, poduszki i pomięta pościel pokryły się równo trupioszarą barwą. Leżał w łóżku, czekając na czystsze światło. Przez okno przyglądał się niebu, które powoli bladło, a tuż przed świtem pojaśniało, przybierając barwę liczącego sobie co najmniej tydzień sińca. Eddie wiedział, że Marion musiała oglądać światło przedświtu całymi godzinami. Niewątpliwie oglądała je także i w tej chwili, bo gdziekolwiek była, z pewnością nie spała. Zrozumiał teraz, co Marion widziała na jawie – mokry śnieg, roztapiający się na mokrej, czarnej szosie, którą pokrywają pasy odbitego światła, nęcące neony, obiecujące jadło, napitek i dach nad głową (a nawet zabawę), sunące wciąż na drodze światła aut, przejeżdżające wolniutko samochody, bo przecież na pewno wszyscy chcieli przyjrzeć się wypadkowi, wirujące, niebieskie światło wozów policyjnych, pomrugujące żółte światło ciężarówki ratowniczej i rozbłyskujące co chwila czerwone światła karetki. A mimo to, w tym całym zamieszaniu, Marion dostrzegła but! – „Och, popatrz, Ted, Timmy będzie potrzebował buta” – miała na zawsze zapamiętać te słowa, wypowiedziane, gdy pokuśtykała do wraku i pochyliła się. Jaki to był but? – zastanawiał się Eddie. Brak szczegółów nie pozwolił mu dokładnie wyobrazić sobie buta. Być może był to but typu après ski, a może stary but tenisowy – coś, czego Timothy nie bałby się przemoczyć. Ale bezimienność buta czy trzewika, wszystko jedno, nie 198

pozwoliła Eddiemu zobaczyć go w wyobraźni, a skoro nie widział buta, nie widział również nogi. Nie potrafił jej sobie wyobrazić. Eddie miał szczęście, a Marion nie. Na zawsze zapamiętała ten przesiąknięty krwią but, ponieważ zaś pamiętała go dokładnie, w najdrobniejszych szczegółach, zawsze przypominała sobie także nogę.

199

Jak pracuje się u pana Cole’a

E

ddie zasnął mimo woli, ponieważ nie wiedział, jaki to był but. Gdy się obudził, nisko wiszące słońce świeciło przez odsłonięte okno – niebo było rześko, bezchmurnie błękitne. Eddie wyjrzał, by sprawdzić, czy jest zimno – okazało się, że podróż promem będzie chłodna, o ile oczywiście uda mu się znaleźć kogoś, kto podwiezie go na Orient Point – i nieoczekiwanie zobaczył na podjeździe jakiś obcy samochód. Była to półciężarówka. Na jej platformie znajdowała się przypominająca traktor kosiarka do trawy, wyposażona w siedzisko dla kierowcy, oraz zwykła kosiarka ręczna, a także rydle, szpadle, motyki, zestaw końcówek do rozpryskiwaczy ogrodowych i długi, starannie zwinięty wąż ogrodowy. Ted Cole kosił swój trawnik osobiście, a podlewał tylko wówczas, jeśli było widać, że trawa wymaga nawodnienia, albo od przypadku do przypadku. Dziedziniec nie był wykończony wskutek sprzeczki Teda z Marion, więc nie był to dziedziniec wymagający opieki zawodowego ogrodnika. A jednak facet w półciężarówce wyglądał na przedstawiciela tego właśnie zawodu. Eddie ubrał się i zszedł do kuchni – przez kuchenne okno baczniej przyjrzał się człowiekowi w półciężarówce. Ted, który, o dziwo, już wstał i zaparzył sobie dzbanek kawy, popatrywał przez okno na tajemniczego ogrodnika, chociaż dla Teda jego tożsamość nie była żadną tajemnicą. – To Eduardo – szepnął do Eddiego. – Co on tutaj robi? Eddie dopiero teraz rozpoznał ogrodnika pani Vaughn, choć widział

200

go tylko raz w życiu, i tylko przez chwilę, a to gdy Eduardo Gomez spoglądał gniewnie na Eddiego z wysokości swej drabiny, na której ów tragicznie niesprawiedliwie potraktowany człowiek wyciągał strzępy pornografii z żywopłotu Vaughnów. – Może pani Vaughn najęła go, żeby cię zabił – domyślał się Eddie. – Nie, Eduarda na pewno nie wynajęłaby do czegoś takiego! – powiedział Ted. – Ale może ją gdzieś widzisz? Nie ma jej w kabinie ani na platformie. – Może schowała się pod samochodem – podsunął Eddie. – Mówię poważnie, na litość boską – powiedział Ted. – Ja też – odparł Eddie. Obaj mieli powody, by podejrzewać, że pani Vaughn jest zdolna do morderstwa, ale wydawało się, że Eduardo Gomez jest sam i siedzi po prostu w kabinie samochodu. Ted i Eddie widzieli parę wydobywającą się z jego termosu, gdy Eduardo nalewał sobie kawę. Czekał grzecznie na jakiś przejaw domowej aktywności, który przekonałby go, że domownicy już się obudzili. – Nie mógłbyś pójść i dowiedzieć się, czego on chce? – poprosił Ted. – Ja nie pójdę – powiedział Eddie. – Czy nie zostałem wyrzucony z pracy? – Na litość boską... więc chodź przynajmniej ze mną. – Lepiej zostanę w pobliżu telefonu – powiedział Eddie. – Jeśli on ma broń i zastrzeli cię, będę mógł zadzwonić na policję. Ale Eduardo Gomez nie był uzbrojony – jego jedyną broń stanowił niewinnie wyglądający kawałek papieru, który ogrodnik wyciągnął z portfela. Eduardo pokazał papierek Tedowi – był to poplamiony, nieczytelny czek, który pani Vaughn spuściła na wodę w fontannie. – Powiedziała, że to moje ostatnie pobory – wyjaśnił Eduardo. – Wyrzuciła cię z pracy? – spytał Ted. – Za to, że pana ostrzegłem, kiedy chciała pana potrącić samochodem – powiedział Eduardo. – Ach tak – rzekł Ted, wpatrując się w bezwartościowy czek. – Nie można nic odczytać. Równie dobrze mógłby być niewypełniony.

201

Po przygodzie w fontannie czek pokryła patyna wyblakłego tuszu z mątwy. – Nie była to moja jedyna posada – wyjaśnił ogrodnik. – Ale najpoważniejsza. Przynosiła mi największe dochody. – Ach tak – powiedział znów Ted. Zwrócił Eduardowi czek o barwie sepii, a ogrodnik z namaszczeniem schował go do portfela. – Pozwól, że się upewnię, czy dobrze cię zrozumiałem, Eduardo – zaczął Ted. – Uważasz, że ocaliłeś mi życie i że kosztowało cię to pracę. – Bo ocaliłem panu życie... i kosztowało mnie to pracę – odparł Eduardo Gomez. Próżność Teda, która obejmowała także chyżość jego nóg, kazała mu wierzyć, że nawet biegnąc ze startu zatrzymanego, mógłby wyprzedzić panią Vaughn w lincolnie. Mimo to Ted nie zamierzał kwestionować faktu, że ogrodnik zachował się odważnie. – O jakiej konkretnie sumie mówimy? – zapytał Ted. – Nie chcę pańskich pieniędzy... Nie przyjechałem po jałmużnę – powiedział Eduardo. – Miałem raczej nadzieję, że znalazłby pan dla mnie jakąś pracę. – Chcesz dostać u mnie posadę? – zapytał Ted. – Tylko pod warunkiem, że miałby pan coś dla mnie – odparł Eduardo. Przyglądał się rozpaczliwie zapuszczonemu dziedzińcowi. Nawet łysiejący trawnik nie zdradzał żadnych śladów fachowej opieki. Trzeba było go nawieźć, nie wspominając o tym, że murawie najwyraźniej brakowało wody. Poza tym nigdzie nie było widać żadnych krzewów kwitnących, roślin dwuletnich ani jednorocznych – przynajmniej w zasięgu wzroku Eduarda. Pani Vaughn wspomniała mu kiedyś, że Ted Cole jest sławny i bogaty. (Ale chyba nie wydaje pieniędzy na ogrodnictwo krajobrazowe, pomyślał Eduardo). – Nie wygląda na to, żeby miał pan dla mnie coś do roboty – rzekł ogrodnik. – Zaczekaj chwilę – powiedział Ted. – Pokażę ci, gdzie chcę zbudować basen... i parę innych rzeczy. Eddie patrzył przez kuchenne okno, jak obaj obchodzą dom. Nie wydało mu się, by prowadzili zagrażającą czyjemuś życiu rozmowę, chłopak zdecydował więc, że jest bezpiecznie i że może wyjść do nich na dziedziniec. 202

– Chcę mieć tu zwyczajny, prostokątny basen. Nie musi mieć wymiarów olimpijskich – tłumaczył Eduardowi Ted. – Chcę tylko, żeby z jednej strony był głęboki, a z drugiej płytki, i żeby miał schodki. I nie chcę trampoliny, bo, moim zdaniem, trampolina to zagrożenie dla dzieci, a ja mam czteroletnią córkę. – Ja też mam czteroletnią córkę i jestem tego samego zdania – powiedział Eduardo. – Sam nie buduję basenów, ale znam paru facetów, którzy się tym zajmują. Choć oczywiście mógłbym konserwować basen. Czyścić go i dbać o właściwy poziom chemikaliów w wodzie. Wie pan, chodzi o to, żeby woda nie zmętniała albo żeby pańska skóra nie robiła się zielona po kąpieli. – Wszystko mi jedno – odpowiedział Ted. – Możesz nadzorować prace. Ja po prostu nie chcę trampoliny. A wokół basenu trzeba będzie zasadzić jakieś rośliny, żeby sąsiedzi i przechodnie nie gapili się na nas nieustannie. – Polecałbym ławę ziemną... a ściślej mówiąc, trzy – powiedział Eduardo. – Natomiast na górze, żeby umocnić ziemię, proponuję zasadzić rosyjskie oliwki. Dobrze się przyjmują w tej okolicy, mają ładne, srebrnozielone liście, wonne żółte kwiaty i owoce przypominające oliwki. Krzewy te nazywa się inaczej oliwnikami. – Wszystko mi jedno – powiedział Ted. – Ty będziesz kierował robotą. A pozostaje jeszcze sprawa obwodu posiadłości. Wydaje mi się, że nigdy nie miała wyraźnie wytyczonej granicy. – Zawsze można obsadzić ją kocierpką – odparł Eduardo Gomez. Zdawało się, że mały człowieczek zadrżał lekko na myśl o żywopłocie, w którym wisiał, dogorywając w spalinach. Ale Eduardo potrafił dokonywać cudów z kocierpką – pod jego opieką kocierpka pani Vaughn rosła przeciętnie osiemnaście cali na rok. – Trzeba ją tylko nawozić, podlewać, a przede wszystkim przycinać – dodał ogrodnik. – Jasne... Więc niech będzie kocierpka – powiedział Ted. – Lubię żywopłoty. – Ja też – skłamał Eduardo. – Chciałbym również więcej murawy – oświadczył Ted. – Chcę się pozbyć tych idiotycznych stokrotek i wysokiej trawy. Założę się, że są w niej kleszcze. 203

– Z całą pewnością – powiedział Eduardo. – Chcę mieć murawę jak na boisku sportowym – uściślił mściwie Ted. – Chce pan linie na trawie? – zapytał ogrodnik. – Nie, nie! – wykrzyknął Ted. – Chodzi mi tylko o to, żeby murawa miała rozmiary boiska. – Aha – powiedział Eduardo. – Duża murawa, dużo koszenia, dużo rozpryskiwaczy... – A stolarka? – spytał Ted. – Co stolarka? – odpowiedział pytaniem Eduardo. – Chodzi mi o to, czy znasz się też na stolarce? Chciałbym mieć na podwórku prysznic z kilkoma natryskami – wyjaśnił Ted. – To nie jest dużo roboty. – Oczywiście, dam sobie radę – powiedział Eduardo. – Nie jestem hydraulikiem, ale znam faceta, który... – Wszystko mi jedno – powtórzył znowu Ted. – Ustanawiam cię zarządcą robót. A twoja żona? – dodał. – Co moja żona? – spytał Eduardo. – No, czy ma pracę... Czym ona się zajmuje? – Gotuje – powiedział Eduardo. – Opiekuje się czasem naszą wnuczką... i innymi dziećmi. Sprząta po domach... – No, to może chciałaby sprzątać u nas – powiedział Ted. – Może chciałaby gotować dla mnie i opiekować się moją czteroletnią córką. To miła dziewczynka. Ma na imię Ruth. – Dobrze, zapytam żonę. Ale mogę się założyć, że się zgodzi – odparł Eduardo. Eddie był pewien, że Marion czułaby się zdruzgotana, gdyby była świadkiem owych negocjacji. Nie minęły jeszcze dwadzieścia cztery godziny, odkąd odeszła, a jej mąż, przynajmniej w mniemaniu Eddiego, już ją kimś zastąpił. Wynajął ogrodnika, stolarza, dozorcę i „złotą rączkę” – a wkrótce żona Eduarda miała zająć się także gotowaniem i opieką nad Ruth. – Jak ma na imię twoja żona? – spytał Ted. – Conchita... i nie jest to nazwa banana – powiedział Eduardo. 204

Conchita miała w przyszłości gotować dla Teda i Ruth – stała się też najważniejszą niańką dziewczynki, a gdy Ted wyjeżdżał, Conchita i Eduardo wprowadzali się do domu na Parsonage Lane i dbali o Ruth niczym matka i ojciec. Wnuczka Gomezów, Maria, dziewczynka w wieku Ruth, stała się towarzyszką jej zabaw w dzieciństwie. Zwolnienie z pracy u pani Vaughn miało dla Eduarda wyłącznie szczęśliwe i lukratywne skutki. Już wkrótce jego podstawowe dochody pochodziły od Teda Cole’a, który stał się również głównym źródłem zarobków Conchity. Jako pracodawca Ted miał się okazać o wiele bardziej sympatyczny i odpowiedzialny, niż jako człowiek. (Choć nie w przypadku Eddiego). – To kiedy mógłbyś zacząć? – spytał Ted Eduarda w ten wczesny sobotni poranek w sierpniu 1958 roku. – Kiedy pan sobie życzy – odparł Eduardo. – Hmm. Możesz zaczynać od dziś, Eduardo – powiedział Ted i nie patrząc na Eddiego, który stał w pobliżu na dziedzińcu, dodał: – Możesz zacząć, odwożąc tego chłopaka na prom na Orient Point. – Jasne, nie ma problemu – zgodził się Eduardo. Uprzejmie kiwnął głową Eddiemu, który odpowiedział mu skinieniem. – Wyjedź natychmiast, Eddie – zwrócił się do niego Ted. – Jeszcze przed śniadaniem. – W porządku – odparł Eddie. – Pójdę tylko po rzeczy. I w ten sposób Eddie O’Hare wyjechał, nie pożegnawszy się z Ruth. Opuścił dom, kiedy dziewczynka jeszcze spała. Ledwie zdążył zatelefonować do rodziców. Poprzednio zbudził matkę i ojca, dzwoniąc po północy, i teraz znów ich obudził, bo nie było jeszcze siódmej rano. – Jeśli przyjadę do New London pierwszy, zaczekam na ciebie... w porcie – powiedział ojcu Eddie. – Tylko jedź ostrożnie. – Przyjadę! Przyjadę na twój prom! Przyjedziemy oboje, Edwardzie! – odparł bez tchu Miętus. Niewiele brakowało, by Eddie spakował spis wszystkich exeteriańczyków mieszkających w Hamptons, ale ostatecznie podarł kartki na długie, wąskie pasy, zmiął je w kulę i wrzucił do kosza na śmieci stojącego w gościnnej sypialni. Po wyjeździe Eddiego Ted przeszukał jego pokój i odkrył spis, który omyłkowo wziął za listy miłosne. Zaczął pra205

cowicie składać stronice w całość, nim zorientował się, że ani Eddie, ani Marion nie mogli napisać takich „listów miłosnych”. Na wierzchu w walizce Eddie ułożył należący do rodziny O’Hare egzemplarz „Myszy w ścianie”. Była to książka, w której Miętus chciał mieć autograf pana Cole’a, ale w zaistniałych okolicznościach Eddie nie zdołał się przemóc, by poprosić sławnego pisarza i ilustratora o podpis. Zwędził natomiast jedno z jego piór wiecznych, zaopatrzone w stalówkę, jaką Ted lubił się najbardziej podpisywać. Eddie przypuszczał, że na promie znajdzie dość czasu, żeby postarać się jak najlepiej podrobić staranną kaligrafię Teda, i spodziewał się, że mama i tata nie zauważą różnicy. Na podjeździe nie mieli sobie wiele do powiedzenia na pożegnanie – ani formalnie, ani nieformalnie. – Hmm. – Ted urwał. – Jesteś dobrym kierowcą, Eddie – tylko tyle udało mu się z siebie wykrzesać. Podał chłopakowi dłoń, którą Eddie uścisnął, wyciągając ostrożnie lewą rękę z pogniecionym, przypominającym kształtem bochenek chleba prezentem dla Ruth. Nie pozostało mu nic innego, jak dać go Tedowi, więc tak też uczynił. – To dla Ruth, ale nie wiem, co jest w środku – powiedział Eddie. – To prezent od moich rodziców. Cale lato przeleżał w torbie podróżnej – wyjaśnił. Zauważył niesmak, z jakim Ted oglądał zgnieciony papier pakowy, który właściwie był już rozerwany. Prezent aż się prosił, żeby go otworzyć, choćby po to, żeby uwolnić go od okropnego opakowania. Eddie był oczywiście ciekaw, co zawiera, choć podejrzewał, że poczuje się zażenowany na widok upominku. Spostrzegł, że Ted też ma ochotę go otworzyć. – Otworzyć czy pozwolić Ruth, żeby otworzyła go sama? – spytał Ted. – Lepiej ty otwórz – powiedział Eddie. Gdy Ted rozpakował prezent, okazało się, że w środku jest odzież – a konkretnie maleńka koszulka. Czy czteroletnie dziewczynki interesują się ciuchami? Gdyby Ruth otworzyła prezent, byłaby rozczarowana, że nie jest to jakaś książka albo zabawka. Poza tym maleńka koszul206

ka była już za ciasna na Ruth – następnego lata, kiedy nadejdzie znów odpowiednia pogoda, żeby chodzić w koszulkach z krótkimi rękawami, dziewczynka całkowicie wyrośnie z prezentu. Ted rozpostarł koszulkę w podniesionych rękach, by Eddie mógł ją obejrzeć. Motyw Exeter nie powinien go zdziwić, ale po raz pierwszy od szesnastu lat chłopak spędził prawie trzy miesiące w świecie, w którym Akademia nie była codziennym tematem nieustannych dyskusji. Z przodu na koszulce na wysokości piersi widniał jakiś napis – Eddie odczytał kasztanowe litery, umieszczone na szarym tle: EXETER 197_ Ted pokazał również Eddiemu dołączony do upominku liścik od Miętusa. Ojciec Eddiego pisał: „Jest mało prawdopodobne, przynajmniej za naszego życia, że Akademia zacznie przyjmować dziewczęta. Pomyślałem jednak, że jako exeteriańczyk i kolega ze szkoły z zadowoleniem powita Pan taką ewentualność, umożliwiającą Pańskiej córce naukę w Exeter. Z podziękowaniem za pierwszą w życiu pracę, którą zaofiarował Pan mojemu chłopakowi!” Podpis brzmiał: „Joe O’Hare, 1936”. Eddie pomyślał, że to ironia losu, ponieważ Ted poślubił Marion w tym samym roku, gdy jego ojciec ukończył szkołę w Exeter. Jeszcze większą ironią losu było to, że Ruth Cole naprawdę miała w przyszłości uczęszczać do Exeter, pomimo przekonania Miętusa (oraz innych miejscowych nauczycieli), że koedukacja w tej starej szkole jest mało prawdopodobna. Tymczasem 27 lutego 1970 roku członkowie zarządu ogłosili, że jesienią odbędzie się pierwszy nabór dziewcząt do Akademii. Ruth porzuciła życie na Long Island dla czcigodnej szkoły z internatem w New Hampshire – miała wtedy szesnaście lat. Ukończyła Akademię w wieku lat dziewiętnastu, w roku 1973. Matka Eddiego, Kropka O’Hare, napisała wtedy list do syna, donosząc mu, że córka jego byłego pracodawcy ukończyła Akademię wraz z czterdziestoma sześcioma innymi dziewczętami, koleżankami szkolnymi dwustu trzydziestu dziewięciu chłopców. Kropka przyznała, że liczebna przewaga chłopców może być w istocie jeszcze większa, ponieważ kilku chłopców wzięła za dziewczęta, a to z tej przyczyny, że wielu uczniów nosiło długie włosy. Była to prawda – patrząc na maturzystów z rocznika 1973, dało 207

się zauważyć, że wśród chłopców zapanowała moda na długie włosy oraz że również wiele dziewcząt hołdowało wówczas długim, prostym włosom z przedziałkiem pośrodku. Ruth nie była w tamtych latach wyjątkiem. Przez całe studia nosiła długie, proste włosy z przedziałkiem, aż wreszcie przejęła nad nimi kontrolę i obcięła je krótko – twierdziła, że zawsze chciała nosić taką fryzurę, nie tylko dlatego, by zrobić na złość ojcu. Latem 1973 roku, gdy Eddie O’Hare na krótko wpadł do rodzinnego domu, jedynie przelotnie przyjrzał się księdze pamiątkowej rocznika Ruth. (PEAN 1973 wcisnął mu Miętus). „Moim zdaniem jest podobna do matki” – zwrócił się Miętus do syna, choć nie wiedział, jak wygląda Marion, bo nigdy jej nie poznał osobiście. W najlepszym wypadku widział kiedyś jej zdjęcie w jakiejś gazecie albo czasopiśmie, wkrótce po śmierci chłopców, lecz mimo to jego słowa zwróciły uwagę Eddiego. Gdy przyjrzał się maturalnemu zdjęciu Ruth, uznał, że jest bardziej podobna do Teda. Nie tylko dlatego, że miała ciemne włosy, lecz także z uwagi na kwadratową twarz, szeroko osadzone oczy, wąskie usta i wydatną szczękę. Ruth była niewątpliwie atrakcyjną dziewczyną, choć raczej przystojną niż piękną – odznaczała się niemal męską urodą. To wrażenie, które wywarta na Eddiem dziewiętnastoletnia Ruth, umocniła jeszcze fotografia szkolnej drużyny squasha, na której wyglądała jak prawdziwa sportsmenka. Żeńska drużyna squasha powstała w Exeter dopiero rok później – w 1973 Ruth grała w drużynie męskiej, gdzie sklasyfikowano ją na trzeciej pozycji wśród wszystkich zawodników. Na zdjęciu przedstawiającym cały zespół Ruth można było z łatwością wziąć za chłopca. Poza tym jedyną fotografią, na której widniała Ruth Cole w księdze pamiątkowej Exeter z 1973 roku, był zbiorowy portret dziewcząt z jej akademika, czyli Bancroft Hall. Ruth stoi w środku, pogodnie uśmiechnięta – wygląda na zadowoloną, ale osamotnioną. Lekceważący rzut oka na fotografie Ruth w szkolnej księdze pamiątkowej sprawił, że Eddie wciąż myślał o niej jak o „biednym dziecku”, które widział ostatnio pogrążone we śnie, latem 1958 roku. Minęły dwadzieścia dwa lata od tej daty, zanim Ruth Cole opublikowała swoją pierwszą powieść. Była wtedy kobietą dwudziestosześcioletnią. 208

Eddie O’Hare miał lat trzydzieści osiem, kiedy przeczytał jej książkę, i uznał wtedy, że Ruth ma w sobie więcej z Marion niż z Teda. Ale gdy osiągnęła czterdziesty pierwszy rok życia, zrozumiał, że Ruth jest przede wszystkim sobą, nie Tedem ani Marion. Czy jednak Eddie O’Hare mógłby się tego domyślać na podstawie koszulki, która już latem 1958 roku była za mała na Ruth? Eddie, podobnie jak wcześniej Marion, chciał wówczas tylko wyjechać, a jego kierowca czekał, chłopak wsiadł więc do szoferki obok Eduarda Gomeza. Kiedy ogrodnik zaczął wycofywać półciężarówkę z dziedzińca, Eddie bił się z myślami, czy pomachać na pożegnanie Tedowi, który stał wciąż na podjeździe. Jeśli pomacha pierwszy, pomacham mu w odpowiedzi, postanowił Eddie. Zdawało mu się, że Ted zamierza pomachać mu koszulką, ale pan Cole wcale nie chciał machać, wymyślił bowiem znacznie bardziej dobitne pożegnanie. Zanim Eduardo skręcił z podjazdu, Ted podbiegł do nich i zatrzymał wóz. Choć poranek był chłodny, Eddie, ubrany w wywróconą na lewą stronę bluzę z Exeter, opierał się łokciem na odkręconej szybie okna od strony pasażera. Ted ścisnął go za łokieć i oznajmił: – Jeśli chodzi o Marion... to powinieneś wiedzieć jeszcze jedno. Była trudną kobietą także przed wypadkiem. Chcę powiedzieć, że nawet gdyby ten wypadek się nie zdarzył, Marion i tak byłaby kobietą trudną. Rozumiesz, co mówię, Eddie? Ted miarowo ściskał łokieć chłopaka, ale Eddie nie był w stanie ani odpowiedzieć, ani ruszyć ręką. Zatrzymuje samochód, żeby mi powiedzieć, że Marion jest „trudną kobietą”, pomyślał Eddie. Nawet szesnastolatkowi słowa te nie wydały się prawdziwe – przeciwnie, zabrzmiały całkowicie fałszywie. Ted użył typowo męskiego określenia. Tak wyrażają się o swoich byłych żonach mężczyźni, którym się zdaje, że w ten sposób okazują im grzeczność. Ted powiedział coś, co może powiedzieć mężczyzna o kobiecie, której nie zdołał posiąść albo która w jakimś innym sensie pozostawała dla niego nieosiągalna. Mężczyźni mówią w ten sposób o kobietach, kiedy mają na myśli coś innego, wszystko jedno co. Zresztą w ustach mężczyzny takie określenie byłoby uwłaczające w każdym wypadku, czyż nie? – pomyślał Eddie. Ale nie przyszła mu do głowy żadna odpowiedź. 209

– Zapomniałem o czymś... To już ostatnia sprawa – powiedział Ted. – Chodzi mi o ten but... – Gdyby Eddiemu udało się poruszyć, zakryłby sobie uszy, ale chłopak był jak sparaliżowany – zamienił się w słup soli. Wiedział teraz, co czuła Marion, gdy kamieniała na samo wspomnienie wypadku. – To był but, w jakich grają koszykarze – ciągnął dalej Ted. – Timmy mówił, że to jego „koszykarki”. Poza tym Ted nie miał już nic więcej do powiedzenia. Kiedy półciężarówka przejeżdżała przez Sag Harbor, Eduardo powiedział: – Mieszkam tutaj. Mógłbym sprzedać dom i dostałbym za niego dużo pieniędzy. Ale tak jak rzeczy stoją w tej chwili, nie byłoby mnie stać na kupno innego domu. W każdym razie nie w tej okolicy. Eddie skinął głową i uśmiechnął się do ogrodnika, ale nadal nie był w stanie się odezwać. Łokieć, który trzymał w otwartym oknie, zdrętwiał mu już z zimna, chłopak jednak wciąż nie mógł ruszyć ręką. Popłynęli pierwszym promem na Shelter Island, pojechali na drugi koniec wyspy i z jej północnego krańca złapali prom do Greenport. (Wiele lat później te same promy miały zawsze przypominać Ruth o przymiarkach do wyjazdu z domu – i powrocie do Exeter). W Greenport Eduardo Gomez powiedział do Eddiego: – Za pieniądze, które dostałbym za swoją posiadłość w Sag Harbor, mógłbym tu kupić całkiem ładny dom. Ale w Greenport trudno byłoby mi się utrzymać z ogrodnictwa. – Ja też tak sądzę – zdołał powiedzieć Eddie, chociaż ścierpł mu język i chłopakowi wydawało się, że jego głos brzmi obco. Na Orient Point promu jeszcze nie było widać. Ciemno-błękitną wodę pokrywały plamki grzywiastych fal. Ponieważ była sobota, na prom czekało wielu podróżnych, którzy przyjeżdżali tu na jeden dzień. Większość stanowili pasażerowie na piechotę, którzy jechali do New London po zakupy. Zupełnie inni ludzie niż towarzystwo, z którym podróżował Eddie owego czerwcowego dnia, gdy przybył na Orient Point, a Marion wyjechała mu na spotkanie. („Cześć, Eddie – powie-

210

działa. – Myślałam już, że nigdy mnie nie zobaczysz”. A widział ją przecież! Jak mógłby jej nie zauważyć!) – No to do zobaczenia – zwrócił się Eddie do ogrodnika. – Dziękuję, że mnie pan podwiózł. – Proszę się nie gniewać, że o to pytam – powiedział szczerze Eduardo – ale jak pracuje się u pana Cole’a?

211

Wyjazd z Long Island

N

a górnym pokładzie promu płynącego przez Cross Sound było tak zimno i wietrznie, że Eddie skrył się przed wiatrem pod osłoną kabiny pilota i ćwiczył podpis Teda Cole’a w jednym ze swoich zeszytów. Duże litery „T” i „C” były łatwe – Ted pisał je charakterem pisma przypominającym czcionkę typu Sanserif. Problem stanowiły małe litery. Były drobne i idealnie równo pochylone, podobne do kroju kursywy typu Baskerville. Po dwudziestu kilku próbach przeprowadzonych w notesie Eddie dostrzegał wciąż ślady własnego, bardziej rozwichrzonego pisma w podrobionym podpisie Teda. Obawiał się, że rodzice, którzy dobrze znali charakter jego pisma, mogą zwietrzyć fałszerstwo. Był tak wściekle skupiony, że nie zauważył kierowcy ciężarówki z małżami, tego samego, który płynął z nim przez cieśninę tamtego decydującego, czerwcowego dnia. Kierowca, który pływał promem z Orient Point do New London (i z powrotem) codziennie z wyjątkiem niedziel, rozpoznał Eddiego i przysiadł obok niego na ławce. Mimochodem zauważył, że Eddie pochłonięty jest pracą nad czymś, co przypomina podpis. Kierowca zapamiętał, że Eddie dostał jakąś dziwną posadę i że odbyli nawet krótką dyskusję na temat tego, co chłopak właściwie będzie musiał robić jako sekretarz pisarza. Dlatego kierowca przypuszczał, że przepisywanie wciąż tego samego, krótkiego nazwiska należy do dziwnych obowiązków Eddiego. – Jak leci, chłopcze? – zapytał kierowca. – Wygląda na to, że ciężko harujesz. Eddie O’Hare, przyszły powieściopisarz, który nie miał nigdy osiąg-

212

nąć wielkich sukcesów, był już młodzieńcem umiejącym instynktownie dostrzec zamknięte, koliste konstrukcje i dlatego z zadowoleniem powitał powrót kierowcy. Wyjaśnił, nad czym aktualnie pracuje – i przyznał się, że „zapomniał” poprosić Teda Cole’a o autograf, a nie chciał sprawić zawodu mamie i tacie. – Daj, ja spróbuję – powiedział kierowca. I tak, pod osłoną kabiny pilota, na owiewanym wiatrem górnym pokładzie, kierowca ciężarówki do transportu małży podrobił bezbłędnie podpis wziętego pisarza. Już po sześciu próbach gotów był do dzieła i Eddie pozwolił podekscytowanemu szoferowi opatrzyć autografem rodzinny egzemplarz „Myszy w ścianie” dla państwa O’Hare. Osłonięci przed wiatrem, podziwiali obaj rezultat końcowy, a Eddie z wdzięczności podarował kierowcy wieczne pióro Teda. – Chyba żartujesz – zdziwił się kierowca. – Niech pan je weźmie – powiedział Eddie. – Ja go właściwie nie chcę. Bo naprawdę nie chciał tego pióra, które kierowca zatknął w końcu w wewnętrznej kieszeni swojej brudnej wiatrówki. Zalatywało od niego hot dogami i piwem, ale także – szczególnie w zaciszu pod kabiną – małżami. Kierowca poczęstował Eddiego piwem, a gdy chłopak odmówił, zapytał go, czy „sekretarz pisarza” wróci na Long Island następnego lata. Eddie powiedział, że raczej nie. Ale prawdę mówiąc, Eddie O’Hare właściwie nigdy nie wyjechał z Long Island – szczególnie w swoich myślach – i choć następne lato spędził w domu, w Exeter, pracując w szkolnym biurze przyjęć jako przewodnik, oprowadzający po Akademii przyszłych exeteriańczyków oraz ich rodziców, to już rok później powrócił w czasie wakacji na Long Island. W roku 1960, gdy Eddie skończył szkołę, kusiło go, żeby podjąć wakacyjną pracę z dala od domu. Ten pomysł oraz narastające w Eddiem przeświadczenie, że pociągają go starsze kobiety – i że on je pociąga – przypomniało chłopakowi, że zachował przecież wizytówkę Penny Pierce. Ale dopiero w okolicach matury, mniej więcej półtora roku od dnia, w którym pani Pierce zaproponowała mu posadę w swoim zakła-

213

dzie w Southampton, Eddie zdał sobie sprawę, że prawdopodobnie proponowała mu jednak coś więcej niż tylko pracę. Uczeń ostatniej klasy szkoły w Exeter napisał do rozwódki z Southampton rozbrajająco prostolinijny list. („Czołem! Być może Pani mnie już nie pamięta, ale byłem niegdyś sekretarzem Teda Cole’a, pisarza. Pewnego dnia przyszedłem do Pani zakładu, a Pani zaproponowała mi pracę u siebie. Być może przypomina Pani sobie, że byłem także, choć krótko, kochankiem Marion Cole?”) Penny Pierce odpowiedziała prosto z mostu. („A czołem. Czy Cię pamiętam? Kto mógłby zapomnieć, że zrobiliście to sześćdziesiąt razy w ciągu – jak długo to trwało? – sześciu czy siedmiu tygodni! Jeśli chcesz pracę, jest Twoja”.) Eddie nie tylko pracował w zakładzie ramiarskim, ale oczywiście został również kochankiem pani Pierce. Lato 1960 roku zaczęło się dla Eddiego w gościnnej sypialni nowo nabytej posiadłości Penny Pierce na First Neck Lane, gdzie mieszkał, dopóki nie znalazł sobie odpowiedniej kwatery. Ale Eddie i pani Pierce zostali kochankami, jeszcze zanim chłopak znalazł sobie mieszkanie, a prawdę mówiąc, jeszcze zanim zaczął go szukać. Penny cieszyła się z towarzystwa Eddiego w wielkim, pustym domu, wymagającym dekoracji, które mogłyby nieco ożywić wnętrze. Trzeba byłoby jednak czegoś więcej niż nowych tapet i obić, by rozwiać unoszącą się w domu atmosferę tragedii. Otóż pewna wdowa, niejaka pani Mountsier, popełniła niedawno samobójstwo w tej posiadłości, którą następnie wystawiło na sprzedaż jej jedyne dziecko – córka, studentka uniwersytetu, w chwili śmierci matki pozostająca z nią podobno w nieprzyjaznych stosunkach. Eddie nie dowiedział się nigdy, że pani Mountsier jest tą samą kobietą, którą kiedyś przed domem Cole’ów wziął przez pomyłkę za Marion – tym bardziej więc nie wiedział nic o roli, jaką odegrał Ted w smutnej historii pewnej matki i córki. Latem 1960 roku Eddie nie kontaktował się z Tedem i nie widział Ruth, obejrzał natomiast kilka jej fotografii, które Eduardo Gomez przywiózł do oprawy do zakładu Penny Pierce. Penny powiedziała Eddiemu, że przez te dwa lata od dnia, kiedy Marion wywiozła ze sobą fotografie 214

zmarłych braci Ruth, do zakładu trafiło zaledwie kilka nowych zdjęć, mających zastąpić tamte. Wszystkie przedstawiały Ruth i wszystkie – podobnie jak owe sześć zdjęć, które oglądał Eddie latem 1960 roku – były nienaturalnie upozowane. Nie posiadały nawet odrobiny tej specyficznej magii szczerości, którą odznaczały się setki zdjęć Thomasa i Timothy’ego. Ruth była poważnym dzieckiem o marsowej minie, spoglądającym podejrzliwym okiem w obiektyw aparatu, a kiedy czasami udawało się wycisnąć z niej uśmiech, brakowało mu spontaniczności. Ruth bardzo urosła przez te dwa lata. Włosy, ciemniejsze i dłuższe niż dawniej, nosiła zaplecione zwykle w mysie ogonki. Penny Pierce zwróciła Eddiemu uwagę, że warkoczyki są zaplecione fachowo, a wstążki na ich końcach starannie zawiązane. Penny twierdziła, że nie może to być robota Teda, a sześcioletnia dziewczynka nie byłaby w stanie dać sobie rady sama z taką fryzurą. (Mysie ogonki i wstążki były dziełem Conchity Gomez). – Ładniutka z niej dziewczynka – powiedziała pani Pierce o Ruth. – Ale obawiam się, że do urody matki będzie jej daleko... i to bardzo. Eddie latem 1958 roku kochał się z Marion blisko sześćdziesiąt razy, ale później nie uprawiał seksu przez prawie dwa lata. Kiedy był już w ostatniej klasie w Exeter, uczęszczał na zajęcia z angielskiego, oznaczone symbolem 4P – były to zajęcia z pisarstwa. Na tych właśnie zajęciach, prowadzonych przez pana Havelocka, Eddie zaczął pisać o seksualnej inicjacji chłopca w ramionach starszej kobiety. Wcześniejsze wysiłki Eddiego, zmierzające ku fikcjonalizacji jego wakacyjnych doświadczeń z 1958 roku, zakończyły się rozwlekłym opowiadaniem, opartym na historii katastrofalnej wizyty u pani Vaughn, której miał oddać rysunki Teda Cole’a. W opowiadaniu Eddiego pojawiają się jednak nie rysunki, lecz pornograficzne wiersze. Postać sekretarza przypomina do złudzenia Eddiego – niefortunny bohater pada ofiarą gniewu pani Vaughn, która nie różni się od swego pierwowzoru niczym, z wyjątkiem nazwiska, zmienionego w opowiadaniu na Wilmot (było to jedyne nazwisko, które zapamiętał Eddie z listy wszystkich exeteriańczyków, mieszkających w Hamptons).

215

Naturalnie pani Wilmot miała sympatycznego ogrodnika pochodzenia hiszpańskiego, i to szlachetnemu ogrodnikowi przypadało w końcu w udziale usunięcie strzępów pornograficznych wierszy z otaczającego dom żywopłotu oraz niewielkiej fontanny, stojącej na środku kolistego podjazdu. Ted jedynie ogólnikowo przypomina postać poety, który w opowiadaniu Eddiego jest niewidomy i głównie dlatego potrzebuje sekretarza oraz kierowcy. Poeta jest kawalerem, a jego romans z bohaterką nazwiskiem Wilmot – dla której i o której pisał swoje szokujące wiersze – kończy się z winy kobiety. Niewidomy poeta jest postacią bezsprzecznie sympatyczną, mężczyznę niefortunnym zrządzeniem losu uwodzą, a później porzucają brzydkie kobiety. Pełniąc funkcję posłańca poety, którego miłość dla nieszlachetnej pani Wilmot zdaje się tragicznie nieskończona, potraktowany ostro sekretarz pisarza zdobywa się na heroiczny wyczyn, co kosztuje go utratę posady. Otóż sekretarz opowiada poecie, jak paskudna pani Wilmot wygląda w rzeczywistości. Opis ów z jednej strony wzbudza gniew poety, który zwalnia młodzieńca z pracy, z drugiej jest natomiast tak prawdziwy, że poeta pozbywa się autodestrukcyjnego pociągu do kobiet w rodzaju pani Wilmot. (Motyw brzydoty jest cokolwiek niedoszlifowany, a nawet amatorski – bo choć Eddiemu chodziło o wewnętrzną brzydotę pani Wilmot, to w opowiadaniu w głównej mierze widoczna – i gorsząca, z punktu widzenia czytelnika – staje się raczej jej brzydota cielesna). Mówiąc wprost, opowiadanie było okropne, lecz jako próbka młodzieńczej twórczości Eddiego pozwalało żywić nadzieję, że jego autor zostanie w przyszłości pisarzem, toteż zrobiło wystarczająco duże wrażenie na panu Havelocku, by przyjął Eddiego do klasy 4P. Właśnie w tej klasie, złożonej z młodych adeptów pisarstwa, szerokim nurtem popłynął najbardziej urzekający motyw twórczości Eddiego – motyw kontaktów młodych mężczyzn ze starszymi od nich kobietami. Naturalnie Eddie był zbyt nieśmiały, żeby swoje pierwsze próby literackie przedstawić klasie, pokazał je natomiast w zaufaniu panu Havelockowi, który z kolei pokazał je jedynie swojej żonie – tak, tej samej kobiecie, której nieskrępowany stanikiem biust i włochate pa216

chy legły kiedyś u źródeł masturbacyjnego raju Eddiego. Od tej chwili pani Havelock zaczęła zdradzać aktywne zainteresowanie dalszym rozwojem tematu kontaktów młodych mężczyzn ze starszymi kobietami w twórczości Eddiego O’Hare. Jest rzeczą oczywistą, że panią Havelock bardziej interesował sam temat niż proza Eddiego. W końcu pani Havelock była bezdzietną kobietą po trzydziestce, czyli jedynym widomym obiektem pożądania w zamkniętej społeczności, złożonej z blisko ośmiuset młodych chłopców. Choć żaden z nich nigdy nie pociągał jej seksualnie, nie umknęło uwagi pani Havelock, że ona jednak wzbudza w chłopcach chuć. Mierziła ją sama myśl o podobnym związku. Była szczęśliwą mężatką i jak dotąd niezachwianie sądziła, że chłopcy... to po prostu tylko chłopcy – i dlatego właśnie istota związku szesnastoletniego młodzieńca z trzydziestodziewięcioletnią kobietą, związku stale powracającego w opowiadaniach Eddiego, obudziła w pani Havelock ponurą ciekawość. Urodziła się w Niemczech – a przyszłego męża poznała w Szkocji, dokąd wyjechała jako studentka w drodze wymiany międzynarodowej (pan Havelock był Anglikiem). Pułapka, jaką stała się dla niej jedna z najbardziej elitarnych szkół dla chłopców w Ameryce, przyprawiała ją o nieustanne zdumienie i depresję. Choć matka Eddiego uważała, że pani Havelock prowadzi „cygański styl życia”, pani Havelock nie robiła absolutnie nic, co miałoby uczynić ją seksualnie atrakcyjną dla chłopców. Jak każda dobra żona, starała się być przede wszystkim atrakcyjna dla męża – albowiem to pan Havelock był zwolennikiem nieskrępowanych stanikiem piersi i to on błagał żonę, by nie goliła włosów pod pachami. Naturalność cenił ponad wszystko. Pani Havelock uważała się za kobietę staroświecką i nudną, toteż zdumiewało ją wrażenie, jakie wywierała na lubieżnych chłopcach, którzy, o czym wiedziała, myśleli o niej, onanizując się zapamiętale. Ilekroć Anna Havelock, z domu Rainer, wynurzała się ze swojego mieszkania w hotelu nauczycielskim, błąkający się po korytarzu chłopcy oblewali się rumieńcem i wpadali na drzwi albo ściany, ponieważ nie mogli oderwać od niej oczu, a ilekroć pani Havelock częstowała seminarzystów lub uczniów męża z klasy 4P kawą i pączkami, chłopcy

217

nieodmiennie zapominali języka w gębie – tak bardzo się w niej durzyli. Pani Havelock najwyraźniej nie mogła tego ścierpieć. Błagała męża, żeby zabrał ją z powrotem do Anglii albo do Niemiec, gdzie, jak mówiło jej doświadczenie, mogłaby żyć, nie będąc stale na cenzurowanym. Ale jej mąż, Arthur Havelock, uwielbiał życie, jakie wiedli w Exeter – był energicznym nauczycielem, powszechnie lubianym przez studentów i kolegów. Pomiędzy zasadniczo szczęśliwych małżonków, kłócących się dotąd wyłącznie na wspomniany wyżej temat, wtargnęły jednak niepokojące opowieści Eddiego O’Hare’a o jego seksualnie powikłanym związku z Marion Cole. Eddie oczywiście ukrywał swoją tożsamość, nie wspominając już o tożsamości Marion, a postać wzorowana na Eddiem nie była w jego opowiadaniach sekretarzem sławnego pisarza i ilustratora literatury dziecięcej. (Ponieważ Miętus O’Hare do znudzenia chełpił się pierwszą wakacyjną pracą swego syna, wszyscy członkowie wydziału anglistyki Akademii w Exeter wiedzieli, że Eddie pracował kiedyś u Teda Cole’a). W opowiadaniach Eddiego szesnastoletni bohater otrzymuje pracę wakacyjną w zakładzie ramiarskim w Southampton, a postać Marion oparta jest na mglistym wspomnieniu Penny Pierce – Eddie nie potrafił jej sobie dokładnie przypomnieć, toteż opis wyglądu zewnętrznego bohaterki stanowi nieścisłe połączenie pięknej twarzy Marion i starszego ciała Penny Pierce, które w żadnym wypadku nie mogło się równać z ciałem Marion. Podobnie jak pani Pierce, postać wzorowana na Marion była w opowiadaniach Eddiego szczęśliwie rozwiedziona. Postać wzorowana na Eddiem niewątpliwie zasmakowała w dzikich owocach inicjacji erotycznej – sześćdziesiąt stosunków seksualnych w okresie krótszym niż astronomiczne lato było dla państwa Havelock pomysłem szokującym. Postać wzorowana na Eddiem czerpała ponadto korzyści z wysokich alimentów, przyznanych Penny Pierce w wyniku umowy rozwodowej, albowiem w opowiadaniach Eddiego szesnastolatek mieszka we wspaniałym domu właścicielki zakładu w Southampton, bogatej posiadłości, przypominającej do złudzenia willę pani Vaughn przy Gin Lane. Pani Havelock była mocno zaciekawiona i wielce zbulwersowana 218

seksualną autentycznością opowieści Eddiego, natomiast pan Havelock, jak na dobrego nauczyciela przystało, interesował się bardziej wartością pisarstwa Eddiego. Powiedział Eddiemu coś, co Eddie zaczął już sam podejrzewać – a mianowicie, że pewne rejony jego twórczości wydają się bardziej autentyczne od innych. Szczegóły erotyczne, posępne przeświadczenie chłopaka, że lato dobiega końca, a wraz z nim skończy się także jego romans z kobietą, która znaczy dla niego wszystko (choć chłopiec sądzi, że on znaczy dla niej o wiele mniej) – a także niespokojne wyczekiwanie seksu, niemal tak samo emocjonujące jak sam akt seksualny... cóż, wszystkie te elementy opowiadań Eddiego brzmiały prawdziwie. (Bo były prawdziwe, o czym Eddie doskonale wiedział). Niestety, inne szczegóły były mniej przekonujące. Przywołując na przykład niewidomego poetę i jego sekretarza, zauważymy, że postać poety nie jest rozwinięta, a jego wiersze pornograficzne są niewiarygodne jako wiersze i nie dość śmiałe, jak na pornografię – natomiast wściekłość postaci wzorowanej na pani Vaughn, jej reakcja na pornograficzne teksty i pojawienie się nieszczęsnego sekretarza, który przywozi jej teksty... ach, to była dobra robota. Te fragmenty też brzmiały wiarygodnie. (Bo były prawdziwe, jak dobrze wiedział Eddie). Niewidomego poetę i pornograficzne wiersze Eddie wymyślił, podobnie jak wygląd zewnętrzny wzorowanej na Marion postaci, będącej niezbyt przekonującym połączeniem Marion i Penny Pierce. Zarówno pan, jak i pani Havelock twierdzili, że ta postać też nie jest wyrazista – nie „widzą” jej, jak powiedzieli Eddiemu. Dopóki źródła jego pisarstwa pozostawały autobiograficzne, Eddie potrafił pisać z mocą i autentyzmem. Ale kiedy posługiwał się wyłącznie wyobraźnią, kiedy wymyślał i tworzył wydarzenia, nie pisał tak dobrze, jak wtedy, kiedy przywoływał je z pamięci. Dla prozaika jest to poważne ograniczenie twórcze! (W tamtych czasach, jako uczeń Exeter, Eddie nie wiedział jeszcze, jak poważne). Z biegiem lat zdobył sobie skromną, ale prawdziwie pisarską reputację – odgrywał w literaturze mało znaną, lecz szacowną rolę. Nigdy nie osiągnął jednak takiego wpływu na amerykańską psychikę, jak Ruth Cole, i nigdy nie opanował języka w takim stopniu, jak ona, a jego po-

219

staciom i fabułom brakowało rozmachu i złożoności postaci i fabuł Ruth Cole, nie wspominając już o impecie narracyjnym. Mimo to Eddie jako powieściopisarz utrzymywał się z pióra. I nie można zaprzeczać jego pisarskiemu istnieniu tylko dlatego, że – jak napisał kiedyś Chesterton o Dickensie – nie był: „nagim płomieniem czystego geniuszu, który zapłonął w człowieku pozbawionym kultury, tradycji, oparcia w postaci starodawnych wyznań religijnych i szkół filozoficznych oraz wielkich uczelni cudzoziemskich”. Nie, Eddie O’Hare z pewnością nie był takim człowiekiem (byłoby natomiast przesadną wielkodusznością objąć pochwałą Chestertona Ruth Cole). Ale tak czy owak, książki Eddiego wychodziły drukiem. Ważniejsze jest to, że powieści Eddiego były bezceremonialnie autobiograficzne i stanowiły kolejne wariacje na ten sam, nadużywany temat – pomimo zaś staranności, z jaką pracował (jako prozaik miał przejrzysty styl), wierności czasom i miejscu (a także wiarygodności postaci, które nie wypadały z przypisanych ról), brakowało tym utworom wyobraźni; kiedy jednak Eddie próbował puszczać wodze fantazji, jego powieści traciły wiarygodność. Debiutancka powieść Eddiego, przyjęta na ogół życzliwie, nie uniknęła pewnych pułapek, na co przy pierwszej okazji zwrócił mu uwagę pan Havelock, dobry nauczyciel Eddiego. Powieść nosiła tytuł „Wakacyjna praca” i była właściwie nową wersją opowiadań, jakie Eddie pisywał jeszcze w Exeter. (Jej publikacja w 1973 roku zbiegła się niemal w czasie z ukończeniem przez Ruth Cole wyłącznie niegdyś męskiej szkoły w Exeter). Poeta w „Wakacyjnej pracy” nie jest niewidomy, lecz głuchy, i poszukuje sekretarza z powodu przypominającego odlegle przyczynę, dla której Ted postanowił zatrudnić u siebie Eddiego – niesłyszący poeta jest bowiem pijakiem. Lecz choć związek pomiędzy młodszym i starszym mężczyzną poprowadzony został przekonująco, wiersze nie są wiarygodne – Eddie nie potrafił pisać wierszy – a ich rzekoma pornograficzność nie jest na tyle surowa ani napastliwa, by można uznać je za pornografię. Podobnie gniewna kochanka głuchego, zapijaczonego poety, postać wzorowana na pani Vaughn (zwanej tutaj nadal panią Wilmot), stanowi zręczny portret wzniosłej brzydoty, ale już zbolała 220

małżonka poety, postać wzorowana na Marion, nie jest prawdziwa – nie przypomina ani Marion, ani Penny Pierce. Eddie usiłował uczynić ją wyjątkowo eteryczną, a zarazem archetypową kobietą w starszym wieku – a w tej postaci jest ona zbyt mglista, by mogła być wiarygodna jako obiekt miłości sekretarza poety. Poza tym jej postępowanie nie zostało odpowiednio umotywowane, stąd też czytelnik nie potrafi zrozumieć, co taka kobieta widzi w szesnastolatku. W „Wakacyjnej pracy” Eddie pominął postaci zmarłych synów, toteż chłopcy nie występują w tej powieści, podobnie jak postać Ruth. Ted Cole, którego lektura „Wakacyjnej pracy” rozbawiła, choć uznał ją z zadowoleniem za drugorzędny utwór literacki, był jednak wdzięczny trzydziestojednoletniemu autorowi za to, że zmienił nieco powieściowe realia. Ruth, której ojciec powiedział – kiedy osiągnęła już odpowiedni wiek – że Eddie O’Hare i jej matka zostali kochankami, była Eddiemu równie wdzięczna za to, że nie opisał jej w książce. Ruth nie przyszło do głowy, że wzorowana na Marion postać kobieca mogłaby przypominać jej matkę. A o matce wiedziała tyle tylko, że nie daje nadal znaku życia. Owej sierpniowej soboty w 1958 roku, kiedy Eddie O’Hare płynął przez cieśninę Long Island w towarzystwie kierowcy ciężarówki do transportu małży, nie dysponował żadnym teleskopem, wymierzonym w przyszłość. Nigdy by nie przypuszczał, że zostanie niezbyt cenionym i mało znanym, choć nie pozbawionym nielicznej, ale oddanej grupki zwolenników pisarzem – niekiedy ubolewał jednak, że jego wierni czytelnicy rekrutują się głównie spośród postarzałych kobiet i (rzadziej) młodszych od nich mężczyzn. Mimo to w pisarstwie Eddiego widać było literacki wysiłek – a sam Eddie nigdy nie pozostawał bez pracy. Dorabiał, wykładając na uniwersytecie – wywiązywał się ze swoich obowiązków chlubnie, nie był jednak błyskotliwym ani wyróżniającym się nauczycielem. Studenci i koledzy szanowali go, choć uwielbiany nie był. Kiedy kierowca od małży zapytał: „Jeżeli nie będziesz sekretarzem pisarza, to kim chcesz być?” – Eddie bez wahania odpowiedział owemu szczeremu, acz cuchnącemu człowiekowi. „Zostanę pisarzem”.

221

Jako szesnastolatek z pewnością nie wyobrażał sobie, że zdarzy mu się sprawić komuś przykrość. A miał na przykład zranić Havelocków, wprawdzie zupełnie niechcący – nie wspominając już o Penny Pierce, którą wprawdzie chciał zranić, ale tylko trochę. A przecież Havelockowie byli dla niego bardzo dobrzy! Pani Havelock lubiła Eddiego – między innymi dlatego, że zrozumiała, iż wzniósł się już ponad pożądanie, które kiedyś do niej czuł. Pani Havelock domyśliła się, że Eddie kocha kogoś innego, i wkrótce zapytała go otwarcie, kto to jest. I ona, i pan Havelock wiedzieli, że Eddie jest zbyt słabym pisarzem, by mógł wymyślić tak dosadne sceny seksualne miedzy młodym chłopcem i starszą kobietą. Zbyt wiele było tam prawdziwych szczegółów. Takim sposobem Eddie przyznał się Havelockom do swojego trwającego sześć czy siedem tygodni romansu z Marion. Wyznał im również wszystkie te straszne rzeczy, o których nie potrafił pisać. W pierwszej chwili pani Havelock zauważyła, że Marion na dobrą sprawę zgwałciła go, a także popełniła przestępstwo, wykorzystując, jak mówiła, „nieletniego chłopca”. Eddie przekonał ją jednak, że było inaczej. Jak w jego kontaktach ze starszymi kobietami bywało, Eddiemu łatwo przyszło rozpłakać się przed panią Havelock i szukać pociechy w kobiecie, której owłosione pachy i chybotliwe, nieskrępowane piersi przypominały mu wciąż, że kiedyś jej pożądał. Niby dawna kochanka, pani Havelock od czasu do czasu wzbudzała w Eddiem niezdecydowane podniecenie, ale w jej ciepłej, matczynej obecności nigdy nie znalazł więcej niż iskierkę żądzy. A zatem szkoda, że opisał ją później tak, a nie inaczej. Można powiedzieć, że była to kwestia ostrzejszego niż zwykle „drugiego zapalenia powieściowego”, ponieważ druga powieść Eddiego była jego najgorszą książką – wręcz można by rzec, że napisana po „Wakacyjnej pracy”, która odniosła relatywny sukces, druga powieść Eddiego wyznaczyła najniższy punkt jego kariery. Później renoma literacka autora wzniosła się nieco, by utrzymywać się już dalej na równym, choć nienadzwyczajnym poziomie. Jest niemal pewne, że Eddie za często myślał o sztuce Roberta Andersena „Herbata i współczucie”, którą przerobiono następnie na film z Deborah Kerr w roli starszej kobiety. Dzieło to niewątpliwie wywarło 222

niezatarte wrażenie na Eddiem. „Herbatę i współczucie” dobrze znano w środowisku Exeter, ponieważ Robert Andersen był exeteriańczykiem, rocznik 1935 – dlatego też pani Havelock tym bardziej najadła się wstydu, gdy ukazała się druga powieść Eddiego, zatytułowana „Kawa i pączki”. W „Kawie i pączkach” pewnemu uczniowi szkoły w Exeter zdarza się często omdlewać w obecności małżonki jego ulubionego nauczyciela angielskiego. Kobieta ta – której rozkołysane, nieskrępowane stanikiem piersi i włochate, nieogolone pachy definitywnie wskazują, że wzorem tej postaci była pani Havelock – błaga męża, by wywiózł ją z za ciasnej dla niej szkoły. Czuje się upokorzona, będąc obiektem pożądania tak wielkiej liczby chłopców – nie wspominając już, jak bardzo jest jej żal pewnego bardzo konkretnego chłopaka, któremu jej nieintencjonalna seksualność całkowicie zawróciła w głowie. Jak powiedział później synowi Miętus, „aluzja była o wiele za przejrzysta”. Po publikacji „Kawy i pączków” nawet Kropka O’Hare spoglądała ze współczuciem na posmutniałe oblicze Anny Havelock. Tymczasem Eddie w swojej naiwności sądził, że jego książka jest czymś w rodzaju hołdu dla „Herbaty i współczucia”, jak również dla Havelocków, którzy w wielu sprawach bardzo mu pomogli. Ale w powieści Eddiego postać wzorowana na pani Havelock idzie do łóżka z zakochanym w niej nastolatkiem – bo tylko w ten sposób może przekonać gruboskórnego męża, by zabrał ją ze szkoły, tchnącej atmosferą masturbacji. (Trudno doprawdy zgadnąć, dlaczego Eddie uważał, że jego książka jest hołdem dla Havelocków). Jednak jeśli chodzi o panią Havelock, publikacja „Kawy i pączków” przyniosła pewien pożytek, ponieważ mąż spełnił jej prośbę i zabrał ją z powrotem do Wielkiej Brytanii. Arthur Havelock skończył ostatecznie jako nauczyciel w Szkocji, gdzie on i Anna kiedyś się poznali. Efektem wydania „Kawy i pączków” był zatem, choć mimowolny, szczęśliwy dla Havelocków finał, którzy jednak nigdy nie podziękowali Eddiemu za tę kłopotliwą książkę, a wręcz przeciwnie, przestali z nim rozmawiać. Prawdopodobnie jedyną osobą, której podobała się „Kawa i pączki”, był ktoś, kto podawał się za Roberta Andersona, rocznik 1935. Rzekomy autor „Herbaty i współczucia” przysłał Eddiemu elegancki list, wy223

rażający zrozumienie wobec hołdowniczych zapędów i zamierzonego komizmu powieści. (Druzgocącym dla Eddiego szczegółem było jednak to, że w nawiasie umieszczonym po nazwisku Roberta Andersona, oszust dopisał: „Żartuję!”) Tamtej soboty, dzieląc górny pokład promu Cross Sound z kierowcą ciężarówki do transportu małży, Eddie popadł w ponury nastrój, jak gdyby zdołał przewidzieć nie tylko trwający całe lato romans z Penny Pierce, ale i gorzki list, jaki Penny napisała do niego po przeczytaniu „Wakacyjnej pracy”. Nie spodobała się jej wzorowana na Marion powieściowa postać kobiety – uznała ją bowiem, oczywiście, za postać wzorowaną na sobie. Szczerze mówiąc, pani Pierce zawiodła się na Eddiem o wiele wcześniej, jeszcze zanim przeczytała „Wakacyjną pracę”. Latem 1960 roku sypiała z nim przez trzy miesiące, miała więc niemal dwa razy więcej czasu niż Marion, żeby się z nim kochać, a mimo to Eddie nawet w przybliżeniu nie odbył z nią sześćdziesięciu stosunków erotycznych. – Wiesz, co sobie przypominam, chłopcze? – zapytał kierowca. Chcąc zwrócić uwagę Eddiego, wyciągnął rękę, w której trzymał piwo, poza osłaniającą ich ściankę kabiny pilota, i w butelce zaczął gwizdać wiatr. – Nie, co pan sobie przypomina? – spytał Eddie. – Tę babkę, z którą wtedy byłeś – odparł kierowca. – Taką w różowym swetrze. Przyjechała po ciebie zgrabnym, małym mercedesem. To nie jej sekretarzem byłeś, co? Eddie milczał przez chwilę. – Nie, byłem sekretarzem jej męża. To on jest pisarzem. – Szczęściarz z niego! – powiedział kierowca. – Ale nie zrozum mnie źle. Ja tylko patrzę na kobiety z daleka. Nie szlajam się. Żonaty jestem prawie od trzydziestu pięciu lat... ze swoją dziewczyną ze szkoły. Jesteśmy chyba szczęśliwi. Nie jest superpiękna, ale to moja żona. To tak jak z małżami. – Co, proszę? – zapytał Eddie. – Żona, małże... Chodzi mi o to, że może wybór nie jest najciekawszy, ale zdaje egzamin – wyjaśnił kierowca. – Chciałem mieć własną 224

firmę przewozową, a przynajmniej własną ciężarówkę. Nie chciałem jeździć u kogoś. Różne rzeczy woziłem, nie tylko małże. Ale było mi ciężko. Kiedy przekonałem się, że mogę się utrzymać, przewożąc tylko małże, życie stało się łatwiejsze. Można powiedzieć, że jak gdyby „odskoczyłem” w małże. – Rozumiem – powiedział Eddie. Żona, małże... Przyszły powieściopisarz pomyślał, że to wymęczona analogia, bez względu na to, jak ją przeprowadzić. I niesprawiedliwością byłoby powiedzieć, że Eddie O’Hare jako pisarz „odskoczył” w literaturę, jak kierowca w małże. Nie był aż tak kiepskim pisarzem. Kierowca wystawił znów butelkę za ściankę kabiny. Flaszka była już pusta i wiatr gwizdał w niej teraz na niższą nutę. Prom zwolnił, dobijając do nabrzeża. Eddie i kierowca przeszli na dziób, gdzie wiatr wiał im prosto w twarze. Matka i ojciec machali do niego jak wściekli, syn zatem posłusznie pomachał im w odpowiedzi. Miętus i Kropka płakali. Obejmowali się i wycierali sobie mokre od łez twarze, jak gdyby Eddie powrócił cało z wojny. Zazwyczaj w takiej sytuacji byłby zażenowany albo zawstydzony zachowaniem rodziców, ale teraz uświadomił sobie, że bardzo ich kocha i że to wielkie szczęście, iż ma rodziców, jakich nigdy nie będzie miała Ruth Cole. Po chwili rozległ się jak zwykle głośny chrobot łańcuchów, na których opuszczano trap promu. Robotnicy portowi usiłowali przekrzyczeć hałas. – Miło mi się z tobą gadało, chłopcze! – zawołał kierowca. Eddie spojrzał – jak sądził, po raz ostatni – w kierunku zatoki, na niespokojne wody cieśniny Long Island. Nie miał pojęcia, że pewnego dnia podróż promem przez Cross Sound spowszednieje mu tak, jak wejście do głównego budynku Akademii, opatrzonego ponad drzwiami inskrypcją, która wzywała go, by wszedł do środka i stał się mężczyzną. „Edward! Mój Edward!” – ryczał ojciec Eddiego, a matka lała tak obfite łzy, że nic nie mogła mówić. Eddiemu wystarczyło jedno spojrzenie, by stwierdzić, że nigdy w życiu nie będzie mógł im opowiedzieć o swoich przeżyciach. Gdyby posiadał głębszą intuicję, udałoby mu się, być może, dostrzec w tym momencie, w jakiej mierze ograniczone bę225

dzie jego pisarstwo – bo miał na zawsze pozostać niezręcznym kłamcą. Nie tylko nie potrafił powiedzieć rodzicom prawdy o swoich stosunkach z Tedem, Marion i Ruth – nie umiał również wymyślić wiarygodnego łgarstwa. Skłamał w ten sposób, że zataił rozmaite szczegóły – powiedział po prostu, że było to dla niego smutne lato, ponieważ państwo Cole byli zajęci przygotowaniami do rozwodu. A niedawno Marion porzuciła Teda razem z córką, i tyle. Ale Eddie stanął przed znacznie trudniejszym wyzwaniem, kiedy jego matka odkryła w szafie syna różowy sweterek Marion. Kłamstwo, którym Eddie posłużył się w tej sytuacji, było bardziej spontaniczne i przekonujące niż większość niezgrabnych wyobrażeń z jego prozy. Otóż Eddie opowiedział mamie, że pojechał kiedyś na zakupy z panią Cole, która pokazała mu ten sweter w jakimś butiku w East Hampton i powiedziała, że bardzo jej się podoba. Miała nadzieję, że kupi go jej mąż, ale dała Eddiemu do zrozumienia, że teraz, kiedy mają się rozwieść, pan Cole będzie chyba raczej oszczędzał pieniądze. Eddie wrócił więc do butiku sam i kupił jej ów kosztowny sweter. Ale pani Cole tymczasem wyjechała – porzucając małżeństwo, dom, dziecko, wszystko – i Eddie nie zdążył jej obdarować! Twierdził, że postanowił zatrzymać sweter na wypadek, gdyby miał jeszcze kiedyś spotkać się z Marion. Ten miły gest ze strony syna napełnił dumą Kropkę O’Hare. Ku zażenowaniu Eddiego od czasu do czasu prezentowała sweterek z różowego kaszmiru zaprzyjaźnionym z nimi nauczycielom – a opowieść o wspaniałomyślności, jaką okazał Eddie nieszczęśliwej pani Cole, Kropka O’Hare uznała za doskonały temat rozmów przy obiedzie. Ale kłamstwo Eddiego obróciło się później przeciwko niemu. Latem 1960 roku, gdy nie udało mu się odbyć wymaganych odeń przez Penny Pierce sześćdziesięciu stosunków erotycznych, Kropka O’Hare poznała pewną kobietę, żonę nauczyciela z Exeter, na którą sweter Marion idealnie pasował. Gdy Eddie po raz drugi powrócił z Long Island, okazało się, że różowy sweter z kaszmiru mama podarowała jakiejś obcej kobiecie. Szczęśliwym dla Eddiego zrządzeniem losu matka nie znalazła liliowej halki i majteczek, które schował na dnie szuflady, pomiędzy spo226

denkami do squasha i suspensoriami. Należy wątpić, czy Kropka O’Hare pogratulowałaby synowi „wspaniałomyślności”, która skłoniła go, by kupić pani Cole tak sugestywną bieliznę. Tamtej sierpniowej soboty w 1958 roku, w porcie w New London, w uścisku Eddiego pojawiło się zdecydowanie, które zachęciło Miętusa, by wręczyć synowi kluczyki od samochodu. Nie padło ani jedno słowo na temat miejscowego ruchu ulicznego, „innego niż ruch w Exeter”. Miętus był spokojny, spostrzegł bowiem, że Eddie wydoroślał. („Joe! On jest już dorosły!” – szepnęła Kropka do męża). Miętus zaparkował dość daleko od portu, w pobliżu stacji kolejowej w New London. Po krótkiej utarczce między rodzicami, dotyczącej tego, kto – Miętus czy Kropka – powinien jechać z przodu i być „pilotem” Eddiego podczas długiej podróży do domu, rodzice wsiedli do samochodu ufnie jak dzieci. Nie było wątpliwości, że to Eddie przejmuje kierownicę. Dopiero kiedy wyjeżdżał z parkingu przy stacji, zauważył pomidorowoczerwonego mercedesa Marion. Stał niedaleko stacyjnego peronu. Kluczyki wysłała już pewnie pocztą do adwokata, który miał również przekazać Tedowi listę żądań Marion. A więc nie wyjechała chyba do Nowego Jorku, co zresztą nie bardzo Eddiego zdziwiło. Z drugiej strony fakt, że zostawiła auto na stacji kolejowej w New London, wcale nie musiał oznaczać, że wróciła do Nowej Anglii – może więc pojechała jeszcze dalej na północ? (Na przykład do Montrealu. Eddie wiedział, że Marion zna francuski). Co ona sobie myśli? – zastanawiał się Eddie, jak miał się zastanawiać przez następne trzydzieści siedem lat. Co teraz robi? Dokąd wyjechała?

227

II Jesień 1990

228

Eddie w wieku czterdziestu ośmiu lat

B

ył wczesny, deszczowy poniedziałkowy wieczór wrześniowego dnia. Eddie O’Hare stał sztywno przy barze Nowojorskiego Klubu Sportowego. Miał czterdzieści osiem lat. Jego ciemną niegdyś czuprynę przetykały gęsto srebrnoszare pasma siwizny. Eddie usiłował czytać, stojąc przy barze, i dlatego do oka wpadał mu ciągle gęsty kosmyk włosów. Odgarniał je do tyłu palcami długimi niczym zęby grzebienia, którego nigdy nie nosił przy sobie. Świeżo umyte włosy Eddiego odznaczały się rozwichrzoną puszystością, ale poza tym nie było w nim nic rozwichrzonego. Był szczupły i wysoki. Bez względu na to, czy siedział, czy też stał, w nienaturalny sposób ściągał ramiona. Jego ciało było napięte, przesadnie wyprężone, niemal po wojskowemu. Cierpiał na chroniczne bóle krzyża. Przegrał właśnie w squasha trzy sety pod rząd z drobnym, łysawym człowieczkiem imieniem Jimmy. Nigdy nie udało mu się zapamiętać jego nazwiska. Jimmy był już na emeryturze – plotka głosiła, że przekroczył siedemdziesiątkę – i spędzał wszystkie popołudnia w Nowojorskim Klubie Sportowym, czekając, żeby zagrać z młodszymi od siebie zawodnikami, których partnerzy wystawili do wiatru. Eddie popijał dietetyczną colę – niczego innego nie pijał. Przegrał już kiedyś z Jimmym, i oczywiście bywało, że partnerzy wystawiali go do wiatru. Eddie miał kilku bliskich przyjaciół w Nowym Jorku, ale żaden z nich nie grywał w squasha. Członkiem klubu został zaledwie przed trzema laty, w 1987 roku, po wydaniu swojej czwartej powieści, zatytułowanej „Sześćdziesiąt razy”. Pomimo przychylnych (choć mdłych) recenzji, temat powieści nie przypadł do gustu jedynemu reprezentan229

towi komisji członkowskiej, który przeczytał tę książkę. Inny członek komisji wyznał Eddiemu w tajemnicy, że ostatecznie został on przyjęty do klubu ze względu na nazwisko, a nie powieści. (Do Nowojorskiego Klubu Sportowego należeli od dawna różni O’Hare’owie, choć żaden nie był spokrewniony z Eddiem). Eddie uważał, że w klubie panuje wybiórcza, niechętna życzliwość, ale cieszył się, że został przyjęty. Mógł dzięki temu tanio mieszkać, kiedy przyjeżdżał do Nowego Jorku. Od blisko dziesięciu lat, czyli od czasu wydania swojej trzeciej powieści, zatytułowanej „Wyjazd z Long Island”, Eddie stosunkowo często przyjeżdżał do miasta, choć nie na dłużej niż jeden czy dwa dni. W 1981 roku kupił swój pierwszy i jedyny dom w Bridgehampton, oddalony o pięć minut jazdy samochodem od domu Teda Cole’a w Sagaponack. Choć od dziewięciu lat płacił podatki w hrabstwie Suffolk, jak dotąd ani razu nie przejechał samochodem obok domu Teda na Parsonage Lane. A dom Eddiego stał przy Maple Lane, tak niedaleko stacji kolejowej, że Eddie mógłby chodzić na dworzec piechotą, choć czynił to rzadko, bo nie znosił pociągów – przejeżdżały tak blisko jego domu, że czasem czuł się tak, jak gdyby mieszkał w pociągu. Pośrednik handlu nieruchomościami przyznał, że lokalizacja na Maple Lane pozostawia nieco do życzenia, ale Eddiego z jednej strony na ten dom było stać, z drugiej natomiast posiadłość położona była w na tyle niewinnie wyglądającym miejscu, że Eddiemu zawsze udawało się ją wynająć. Nie cierpiał Hamptons w lipcu i sierpniu i zarabiał nieoczekiwanie dużo, wynajmując swój skromny dom na okres wariackich miesięcy urlopowych. Dochody z pisarstwa i wynajmu domu na lato były na tyle wysokie, że Eddie musiał uczyć tylko przez jeden semestr roku akademickiego. Wykładał na rozmaitych uniwersytetach i uczelniach jako pisarz na kontrakcie, prowadzący zajęcia gościnnie. Był również skazany na wyjazdy na rozmaite konferencje literackie, a każdego lata musiał znaleźć sobie mieszkanie, które kosztowałoby go mniej niż suma, jakiej żądał za wynajęcie swojego domu w Hamptons. Ale Eddie nigdy nie narzekał – był powszechnie lubiany w kręgach nauczycielskich, można

230

było bowiem ufać, że nie będzie sypiał ze studentkami – a w każdym razie nie z młodszymi od siebie. Wierny deklaracji, jaką złożył Marion trzydzieści dwa lata temu, Eddie O’Hare nigdy nie przespał się z kobietą w swoim wieku ani tym bardziej z kobietą od siebie młodszą. Choć wiele studentek pisarstwa, przyjeżdżających na konferencje literackie, należało do pokolenia kobiet w starszym wieku – były to zwykle rozwódki i wdowy, które zwracały się ku pisarstwu jako formie terapii – nikomu nie przyszłoby do głowy, że są bezgrzeszne lub potrzebują ochrony przed seksualnym apetytem prowadzących zajęcia nauczycieli. Zresztą w przypadku Eddiego pierwszy krok czyniły zawsze owe starsze kobiety. Jego reputacja była powszechnie znana. Jednak zważywszy wszystko, Eddie miał bardzo niewielu wrogów – były to wyłącznie starsze panie, które obraziły się na niego za to, że je opisał w swoich książkach. Nie miały racji, widząc w powieściowych starszych paniach siebie – Eddie wykorzystywał jedynie ich ciała, włosy, gesty i ulubione wyrażenia, ale nieśmiertelna miłość, jaką młodzi mężczyźni z książek Eddiego żywili do starszych kobiet, była w każdym wypadku pochodną uczucia, którym Eddie darzył Marion. Od tamtej pory nie czuł podobnej miłości do żadnej ze starszych kobiet swojego życia. Jako powieściopisarz opisywał najwyżej lokalizację mieszkań i fakturę strojów starszych pań, czasem obicia kanap w ich salonach, a raz wykorzystał nawet wzorek z krzaczków róż, zdobiący pościel pewnej samotnej bibliotekarki – ją samą jednak oszczędził. (No, niezupełnie, bo wykorzystał pieprzyk na jej lewej piersi). Eddie miał więc nielicznych wrogów wśród kilku starszych kobiet, które dostrzegły swoje odbicie w jednej z jego czterech powieści, posiadał jednak w gronie starszych pań także wiele wiernych przyjaciółek, a w tym i takie, z którymi dawniej sypiał. Pewna kobieta powiedziała mu kiedyś, że traktuje podejrzliwie każdego mężczyznę, który utrzymuje przyjazne stosunki ze swoimi dawnymi kochankami – bo taki mężczyzna na pewno był marnym kochankiem albo nie był nikim więcej niż tylko miłym facetem. Ale Eddie O’Hare dawno pogodził się z tym, że nie jest „nikim więcej niż tylko miłym facetem”, ponieważ 231

całe rzesze kobiet powtarzały mu, że miłych facetów można szukać ze świecą. (Uważały, że jest ich bardzo mało). Eddie odgarnął znów włosy, opadające mu na prawe oko. Spojrzał w barowe lustro, spowite mrokiem deszczowego wieczoru, i ujrzał przed sobą wysokiego, zmęczonego człowieka, któremu w tym momencie bardzo brakuje pewności siebie. Wrócił jednak do leżącego na barze maszynopisu i sączył dalej dietetyczną colę. Tekst liczył około dwudziestu stron, widniały na nich liczne poprawki, poczynione czerwonym długopisem Eddiego. Nazywał go „wybrańcem nauczyciela”. Na górze pierwszej strony Eddie zanotował wyniki squashowego pojedynku z Jimmym: 15-9,15-5,15-3. Ilekroć Jimmy zamęczał Eddiego na korcie, Eddie wyobrażał sobie, że przegrał znów z Tedem Cole’em. Obliczył, że Ted musi mieć już ponad siedemdziesiąt pięć lat, byłby więc mniej więcej w wieku Jimmy’ego. Nie było dziełem przypadku, że przez te dziewięć lat, odkąd zamieszkał w Bridgehampton, nie przejeżdżał ani razu obok domu Teda, trzeba było bowiem nieustannie uważać, by mieszkając na Maple Lane w Bridgehampton, nie trafić nigdy na Parsonage Lane w Sagaponack. Ale Eddie dziwił się, że nigdy nie wpadł na Teda na jakimś koktajlu albo w domu towarowym w Bridgehampton, choć powinien się domyślić, że wszystkie zakupy robiła dla Teda Conchita Gomez, która także przekroczyła już siedemdziesiątkę. Ted nigdy sam niczego nie kupował. Jeśli natomiast chodzi o koktajle, to Eddie i Ted należeli do dwóch różnych pokoleń, nie bywali zatem na tych samych przyjęciach. Ponadto, choć książki dla dzieci pióra Teda Cole’a czytano wciąż masowo, Ted (który ukończył siedemdziesiąt siedem lat) stawał się autorem coraz mniej sławnym – w każdym razie w Hamptons. Myśl, że Ted nawet w przybliżeniu nie jest taką gwiazdą pisarską, jak jego córka, sprawiła Eddiemu przyjemność. Jednak choć sława Teda ulatniała się, w grze squasha był twardym przeciwnikiem, dorównującym Jimmy’emu, a szczególnie w swojej podstępnej stajni. Siedemdziesięciosiedmioletni Ted wlałby Eddiemu w squasha równie łatwo teraz, jesienią 1990 roku, jak wtedy, latem roku 1958. Prawdę mówiąc, Eddie był bardzo kiepskim graczem. Nie-

232

zgrabny i powolny, nigdy nie umiał przewidzieć, gdzie uderzy przeciwnik – dobiegał do piłki zbyt późno, jeśli w ogóle udawało mu się jej sięgnąć, i dopiero potem oddawał spóźnione uderzenie. Poza tym loby Eddiego, jego najsilniejsza broń serwisowa, nie miałyby zastosowania w stajni Teda, gdzie sufit znajdował się niżej niż piętnaście stóp nad podłogą. Nawet Ruth, która była tak dobra, że zajęła trzecie miejsce w rankingu szkolnej drużyny męskiej w Exeter, nie pokonała jeszcze ojca na jego irytującym korcie – bo lob był również jej najsilniejszą bronią serwisową. W jesieni 1990 roku miała trzydzieści sześć lat, a dom w Sagaponack odwiedzała wyłącznie dlatego, że chciała wygrać z ojcem w squasha w jego stajni, zanim ojciec umrze. Ale choć Ted Cole miał już siedemdziesiąt siedem lat, nie zdradzał żadnych oznak nadchodzącej śmierci. O kremowy daszek na rogu Central Park South i Siódmej Alei, przed budynkiem Nowojorskiego Klubu Sportowego, bębnił deszcz. Gdyby Eddie wiedział, ilu członków klubu stoi pod daszkiem w kolejce do taksówki, dawno już wyszedłby z baru i zajął miejsce na końcu rządka oczekujących. Ale Eddie wciąż czytał i poprawiał rozwlekły, niestaranny maszynopis, nie zdając sobie sprawy, że nie powinien martwić się cyzelowaniem przemówienia, a raczej zadbać o to, żeby się na nie nie spóźnić. Z rogu Pięćdziesiątej Dziewiątej i Siódmej Alei było za daleko do YMCA na Dziewięćdziesiątą Drugą Ulicę (przy Lexington Avenue), by Eddie mógł iść piechotą, a szczególnie w deszcz, nie miał bowiem ani płaszcza, ani parasola. Powinien był wiedzieć, jak wpływają opady na podaż taksówek w Nowym Jorku, szczególnie wczesnym wieczorem. Ale Eddie był pochłonięty poprawianiem usterek w swoim przemówieniu. Zawsze miał skłonności defetystyczne i zaczął teraz żałować, że w ogóle zgodził się wygłosić wprowadzenie. Czy jestem godny, żeby przedstawiać publiczności Ruth Cole? – myślał żałośnie. To barmanowi zawdzięczał, że dotarł na tę przerażającą imprezę na czas.

233

– Może jeszcze jedną colę, panie O’Hare? – zapytał barman. Eddie spojrzał na zegarek. Gdyby Marion była w tej chwili w barze i mogłaby zobaczyć wyraz jego twarzy, ujrzałaby w obliczu dawnego kochanka coś, co przypomniałoby jej nieszczęśliwą minę, jaką przybierał często jako szesnastolatek. Było dwadzieścia po siódmej. Eddie powinien pojawić się w YMCA na Dziewięćdziesiątej Drugiej za dziesięć minut. Jazda taksówką na róg Lexington i Dziewięćdziesiątej Drugiej powinna trwać właśnie mniej więcej dziesięć minut, pod warunkiem, że udałoby mu się złapać taksówkę, kiedy przestąpił próg klubu. Ale Eddie wkroczył tylko w kolejkę rozdrażnionych klubowiczów. Z kremowego daszku i umieszczonego na nim krwawoczerwonego godła N.K.S. – uskrzydlonej stopy – spływały krople deszczu. Eddie potrząsnął książkami i tekstem przemówienia, które niósł w pękatej, brązowej teczce. Jeśli będzie czekał na taksówkę, spóźni się. Miał przemóc do suchej nitki, ale jeszcze zanim wyszedł na spotkanie deszczu, jego ubranie znajdowało się już w stanie profesorskiego nieładu. Choć w Nowojorskim Klubie Sportowym obowiązywał strój typu „marynarka i krawat”, a Eddie był w takim wieku i pochodził z takiego domu, że czuł się dobrze w marynarce i krawacie – ostatecznie był exeteriańczykiem – klubowy portier zawsze przyglądał się ubraniu Eddiego, jak gdyby stanowiło ono naruszenie klubowych zasad. Nic nie przychodziło mu do głowy, ruszył więc truchtem wzdłuż Central Park South w deszczu, który przeszedł tymczasem w ulewę. Marzył skrycie, podbiegając najpierw do hotelu St. Moritz, a potem hotelu Plaza, że przy krawężniku zobaczy sznur taksówek, czekających na gości hotelowych. Ale zobaczył tylko dwuszereg zdeterminowanych gości, czekających na taksówki. Wbiegł do hotelu Plaza i podszedł do recepcji, żeby rozmienić – na bardzo drobne monety – dziesięciodolarowy banknot. Mógłby podjechać autobusem, kursującym po Madison Avenue, gdyby miał drobne na przejazd. Ale zanim jeszcze zdołał wymamrotać, czego chce, kobieta z recepcji zapytała, czy Eddie jest gościem hotelowym. Czasami potrafił spontanicznie kłamać, ale prawie nigdy wtedy, kiedy chciał.

234

– Nie, nie mieszkam w hotelu... Potrzebuję tylko drobnych na autobus – przyznał. Kobieta przecząco kręciła głową. – Skoro nie jest pan gościem hotelowym, mogłabym mieć kłopoty – powiedziała. Ruszył biegiem w górę Piątą Aleją, zanim skręcił w Sześćdziesiątą Drugą. Potem biegł znów Madison Avenue, aż znalazł jakąś kafeterię, gdzie kupił dietetyczną colę tylko dlatego, że potrzebował drobnych. Zostawił colę przy kasie wraz z nieproporcjonalnie szczodrym napiwkiem, ale kasjerka uznała, że napiwek nie jest wystarczający. Z jej punktu widzenia Eddie zostawił colę, której musiała się pozbyć, a było to dla niej albo zadanie za trudne, albo poniżające, albo jedno i drugie. – Jakby mi było trzeba jeszcze jednego kłopotu! – krzyknęła za Eddiem kasjerka, najwyraźniej wściekła, że zarobiła parę groszy. Eddie czekał w deszczu na autobus na Madison Avenue. Był już przemoczony na wskroś i o pięć minut spóźniony. Dochodziła za dwadzieścia pięć ósma. Wprawdzie impreza zaczynała się o ósmej, ale organizatorzy wieczoru autorskiego Ruth Cole chcieli, by Ruth i Eddie spotkali się za kulisami i mieli trochę czasu, żeby się rozluźnić – „żeby się poznać”. Nikt, a już na pewno nie Eddie i nie Ruth, nie użył wyrażenia: „żeby mogli odnowić dawną znajomość”. (Jak można odnowić dawną znajomość z czteroletnią dziewczynką, która dzisiaj ma trzydzieści sześć lat? – zastanawiał się przez chwilę Eddie). Inni pasażerowie oczekujący na autobus wiedzieli, że należy odsunąć się od krawężnika, tylko Eddie stał jak wryty. Sądził, że nadjeżdżający pojazd zatrzyma się, autobus jednak nie stanął. Ochlapał wodą z rwącego ścieku pierś i brzuch Eddiego, który teraz był już nie tylko mokry, ale i powalany. Na dnie jego teczki chlupotały rozbryzgi brudnej kałuży. Opatrzył egzemplarz „Sześćdziesięciu razy” dedykacją dla Ruth, choć książka ukazała się trzy lata temu i gdyby Ruth chciała ją przeczytać, już dawno by to zrobiła. Eddie często wyobrażał sobie, co Ted Cole mógłby powiedzieć córce na temat „Sześćdziesięciu razy”. „Chciałaby dusza do raju” – powiedziałby pewnie. Albo: „To oczywista przesada... Twoja matka prawie nie znała tego faceta”. W rzeczywistości 235

jednak Ted powiedział o Eddiem coś bardziej interesującego i prawdziwego zarazem. – Ten biedny dzieciak pieprzył twoją matkę i potem nigdy już nie wrócił do siebie. – Eddie przestał być dzieciakiem, tato – odparła Ruth. – Jeśli ja mam ponad trzydzieści lat, to on chyba przekroczył już czterdziestkę? – To jeszcze dzieciak, Ruthie – powiedział jej Ted. – Eddie na zawsze pozostanie dzieckiem. I rzeczywiście, kiedy gramolił się do autobusu na Madison Avenue, wskutek nawału zmartwień i zdenerwowania przypominał czterdziestoośmioletniego nastolatka. Kierowca rozzłościł się na niego, ponieważ Eddie nie wiedział, ile dokładnie wynosi opłata za przejazd, a chociaż był zaopatrzony w garść drobnych, rozpychających mu kieszeń, miał do tego stopnia przemoczone spodnie, że mógł wyciągać monety jedynie pojedynczo. Stojący za nim ludzie – w większości na deszczu – też się na niego złościli. Nieco później, usiłując opróżnić teczkę ze ściekowej deszczówki, nalał brunatnej cieczy do buta jakiemuś starszemu panu, który nie znał angielskiego. Eddie nie zrozumiał, w jakim języku zwrócił się do niego staruszek – nie domyślał się nawet, co to za język. Zresztą w autobusie nic nie było słychać, a już na pewno nie kierowcę, który od czasu do czasu wymieniał nazwy mijanych ulic i nazwy przystanków – czy choćby potencjalnych przystanków. Eddie nic nie słyszał, ponieważ na siedzeniu od strony przejścia siedział jakiś czarnoskóry młodzieniec z przenośnym radiomagnetofonem na kolanach. W autobusie dudniła głośna, zmysłowa piosenka. Można było zrozumieć tylko słowa jednej, powtarzającej się frazy, brzmiącej mniej więcej tak: „Nie poznasz prawdy, chłopie, nawet jeśli usiądzie ci na twarzy!” – Przepraszam – zagadnął Eddie młodzieńca. – Mógłby pan trochę ściszyć? Nie słyszę, co mówi kierowca. Młody człowiek uśmiechnął się czarująco i odparł: – A ja nie słyszę, co ty mówisz, chłopie, bo to pudło za kurewsko wali! Na znak dezaprobaty czy też może uznania dla tej odpowiedzi nie236

którzy ze stojących wokół pasażerów wybuchnęli śmiechem. Eddie pochylił się nad siedzącą obok, dostojnie wyglądającą Murzynką, i potarł zaparowaną szybę wnętrzem dłoni. Może zobaczy nazwy mijanych ulic. Ale w tym momencie zsunęła mu się z ramienia pękata, brązowa teczka, której pasek był równie przemoczony, jak ubranie. Teczka uderzyła kobietę w twarz. Uderzonej w twarz mokrą teczką kobiecie spadły okulary. Szczęśliwie złapała je, bo spadły jej na kolana, ale chwyciła zbyt mocno i wycisnęła jedną z soczewek z oprawki. W niewidzącym spojrzeniu Murzynki kryło się szaleństwo, zrodzone z zawiedzionych nadziei i zgryzoty. – Szukasz pan kłopotów? – zapytała. Dudniąca piosenka o siedzącej komuś na twarzy prawdzie natychmiast ucichła. Młody Murzyn siedzący z brzegu wstał, przyciskając do piersi milczący radiomagnetofon niczym głaz. – To moja mama – powiedział. Był niski, sięgał Eddiemu tylko do węzła krawata, ale kark miał grubości uda Eddiego, a w ramionach był dwa razy tęższy i szerszy od niego. – Czego robisz pan kłopoty mamie? – zapytał potężnie zbudowany młodzian. Odkąd Eddie wyszedł z Nowojorskiego Klubu Sportowego, już po raz czwarty usłyszał słowo „kłopoty”. Dlatego właśnie nigdy nie chciał mieszkać w Nowym Jorku. – Chciałem tylko znaleźć swój przystanek... zobaczyć, gdzie muszę wysiąść – powiedział. – To jest twój przystanek – odparł opryskliwy chłopak, pociągając za linkę sygnalizacyjną. Autobus zahamował, zbijając Eddiego z nóg. Ciężka teczka zsunęła mu się znów z ramienia, tym razem jednak nikogo nie uderzyła, ponieważ Eddie ściskał ją oburącz. – Tutaj wysiadasz – powiedział przysadzisty młodzieniec, którego poparła matka i kilku pasażerów. Ach, trudno, może to już blisko Dziewięćdziesiątej Drugiej, pomyślał Eddie, wysiadając z autobusu. (Był dopiero na Osiemdziesiątej Pierwszej). Zanim autobus odjechał, Eddie usłyszał czyjś głos: „Baba z wozu, koniom lżej!” Kilka minut później, przebiegając Osiemdziesiątą Dziewiątą, zboczył na wschodnią stronę Park Avenue, gdzie dostrzegł wolną taksówkę. 237

Nie zastanawiając się ani przez chwilę, że znajduje się już tylko trzy skrzyżowania w górę i jedno w bok od celu, machnął na kierowcę, a potem wsiadł i powiedział taksiarzowi, dokąd chce jechać. – Dziewięćdziesiąta Druga i Lex? – powtórzył kierowca. – Jezu, powinien pan był iść pieszo. I tak przemókł pan do nitki. – Jestem już spóźniony – odpowiedział bez przekonania Eddie. – Wszyscy jesteśmy spóźnieni – odparł taksówkarz. Opłata za przejazd wyniosła tak niewiele, że chcąc się jakoś zrewanżować kierowcy, Eddie wręczył mu cały kopczyk drobnych. – Tu jest dziesięć dolarów, minus jedna dietetyczna cola, minus napiwek, minus bilet na autobus – wyjaśnił, trzymając w obu dłoniach stos mokrych monet, które wydłubywał z kieszeni spodni przez cały krótki czas dojazdu na miejsce. – Chryste Panie! – zawołał taksówkarz. – A na co mi takie drobniaki? Przynajmniej nie użył słowa „kłopot” – pomyślał Eddie, wciskając monety do kieszeni marynarki. Banknoty w portfelu Eddiego zamokły i taksówkarz potraktował je równie nieprzychylnie jak monety. – Jest pan nie tylko mokry i spóźniony – powiedział do Eddiego. – Gorzej. Jest pan zasranym, chodzącym kłopotem. – Dziękuję panu – odparł Eddie. (W jednym ze swoich bardziej filozoficznych nastrojów Miętus O’Hare powiedział kiedyś synowi, żeby nigdy nie zbywał pogardą żadnego komplementu, bo może nie usłyszeć ich w życiu zbyt wiele). W ten sposób ubłocony i ociekający wodą Eddie O’Hare stanął w końcu przed młodą bileterką w zatłoczonym hallu YMCA na Dziewięćdziesiątej Drugiej. – Przyszedłem na wieczór autorski. Wiem, że trochę się spóźniłem... – zaczął Eddie. – A ma pan bilet? – zapytała dziewczyna. – Bo wszystkie bilety w kasie są wyprzedane. Już od kilku tygodni. Wszystkie bilety wyprzedane! Eddiemu rzadko zdarzało się widywać komplet publiczności w sali koncertowej Kaufmanna. Był tu na spotkaniach z kilku sławnymi pisarzami, a przed wystąpieniami dwóch

238

z nich wygłaszał słowo wstępne. Gdy Eddie miał wieczór autorski w sali koncertowej, nigdy nie występował sam – indywidualnie występowali tylko wzięci autorzy, jak Ruth Cole. Eddie ostatnio brał tutaj udział w spotkaniu, zatytułowanym „Wieczór z powieścią obyczajową”... Choć może był to „Wieczór z komiczną powieścią obyczajową”? Czy może „Wieczór komicznych obyczajów”? Eddie pamiętał tylko, że dwaj pisarze, którzy występowali z nim tamtego dnia, okazali się znacznie zabawniejsi od niego. – Och... – powiedział Eddie. – Nie potrzebuję biletu. Ja wygłaszam wprowadzenie. – Przeszukiwał przemoczoną teczkę w poszukiwaniu egzemplarza „Sześćdziesięciu razy”, który podpisał dla Ruth. Chciał pokazać dziewczynie zdjęcie na okładce, żeby udowodnić, że jest naprawdę osobą, za którą się podaje. – Co takiego? – zapytała dziewczyna. Dopiero po chwili spojrzała na zmokniętą książkę, którą podał jej Eddie. „Ed O’Hare SZEŚĆDZIESIĄT RAZY powieść”. (Imię Eddiego przybierało formę „Ed” tylko na okładkach jego książek. Ojciec wciąż nazywał go „Edwardem”, a wszyscy inni zwracali się do niego „Eddie”. Dlatego cieszył się, jeśli nawet w nie najlepszych recenzjach nazywano go po prostu „Edem O’Hare’em”). – Wygłaszam wprowadzenie – powtórzył Eddie, zwracając się do bileterki. – Jestem Ed O’Hare. – O mój Boże! – zawołała dziewczyna. – Pan jest Eddie O’Hare! Tam wszyscy na pana czekają. Bardzo się pan spóźnił. – Przepraszam... – zaczął Eddie, ale dziewczyna pociągnęła go już w tłum. Wszystkie bilety wyprzedane! – myślał Eddie. Co za ciżba! I wszyscy tacy młodzi. Większość widowni wyglądała na studentów. Nie była to typowa dla YMCA publiczność, choć Eddie dostrzegł również starych bywalców. W jego ocenie „bywalcy” stanowili ponuro wyglądający tłumek wielbicieli literatury, marszczących groźnie brwi w oczekiwaniu tego, co mieli dopiero usłyszeć. Nie była to publiczność Eddiego – brakło wśród niej wątłych, starszych kobiet, które na ogół przychodziły samotnie albo z głęboko zakłopotaną przyjaciółką, i młodych, nieśmiałych mężczyzn po traumatycznych przejściach, którzy zawsze wydawali się 239

Eddiemu zbyt ładni, w niemęskim sensie tego słowa. (Eddie w ten sposób postrzegał również siebie: był zbyt ładny, w niemęskim sensie tego słowa). Chryste Panie, co ja tutaj robię? – pomyślał. Dlaczego zgodziłem się, żeby wygłosić wprowadzenie do spotkania z Ruth Cole? Dlaczego poprosili o to właśnie mnie? – pytał w duchu zrozpaczony. Czy to pomysł Ruth Cole? Za kulisami sali koncertowej było tak duszno, że Eddie nie wiedział już, czy ubranie przemokło mu od potu, od deszczu czy może od rozbryzgów olbrzymiej kałuży błota. – Obok garderoby jest łazienka – powiedziała dziewczyna. – Jeśli ma pan ochotę... hm, wyczyścić ubranie. Wyglądam jak obszarpaniec i nie mam nic ciekawego do powiedzenia, doszedł do wniosku Eddie. Od wielu lat wyobrażał sobie, że spotka kiedyś Ruth, sądził jednak, że nastąpi to zupełnie inaczej i że spotkanie odbędzie się w bardziej intymnej atmosferze, na przykład podczas lunchu albo przy obiedzie. Ruth też na pewno myślała choć kilka razy, że spotka kiedyś jego. Ostatecznie Ted opowiedział jej pewnie o matce i o tym, co działo się w lecie 1958 roku. Nie umiałby się powstrzymać. I oczywiście Eddie byłby częścią jego opowieści, a może nawet jej pierwszoplanowym czarnym charakterem. Czy nie można by jednak słusznie podejrzewać, że Eddie i Ruth będą mieli sobie wiele do powiedzenia, nawet biorąc pod uwagę fakt, że łączyła ich przede wszystkim Marion? Oboje uprawiali przecież powieściopisarstwo, choć ich książki różniły się od siebie diametralnie – Ruth była pisarską supergwiazdą, a Eddie... Boże, kim ja jestem? – zastanawiał się Eddie. W porównaniu z Ruth Cole jestem nikim, zakonkludował. Może od tego należałoby rozpocząć wprowadzenie. A przecież kiedy poproszono go, by przygotował wprowadzenie przed jej wieczorem autorskim, Eddie żarliwie wierzył, że ma najlepszy z możliwych powodów, by przyjąć zaproszenie. Od ośmiu lat nosił w sobie pewną tajemnicę, którą pragnął podzielić się teraz z Ruth. Na osiem lat zatrzymał dowód dla siebie, a dzisiaj, owego nieszczęsnego wieczoru, przyniósł go ze sobą w pękatej brązowej teczce. Co z tego, że dowód trochę zamókł? 240

W teczce była jeszcze jedna książka, jak sądził Eddie, daleko ważniejsza dla Ruth niż opatrzony jego autografem egzemplarz „Sześćdziesięciu razy”. Osiem lat temu, gdy Eddie po raz pierwszy przeczytał wspomnianą książkę, kusiło go, żeby od razu porozmawiać z Ruth. Zastanawiał się nawet, czy nie podsunąć jej tej powieści jakimś anonimowym sposobem. Ale potem zobaczył w telewizji wywiad z Ruth, która powiedziała wówczas coś, co powstrzymało go przed podjęciem dalszych działań. Ruth nigdy nie rozmawiała szerzej na temat swojego ojca – ani o tym, czy chciałaby kiedyś napisać książkę dla dzieci. Gdy dziennikarze pytali, czy pisać nauczył ją ojciec, odpowiadała: „Nauczył mnie trochę opowiadać i grać w squasha. Ale jeśli chodzi o pisanie... Nie, w tej kwestii właściwie nie nauczył mnie niczego”. Natomiast gdy pytano ją o matkę – o to, czy miejsce jej pobytu nadal „pozostaje nieznane”, albo czy fakt, że Ruth została „porzucona” jako dziecko, wywarł na nią jakiś szczególny wpływ (bądź jako na kobietę, bądź jako na pisarkę), Ruth odpowiadała z niejaką obojętnością. „Owszem, można powiedzieć, że miejsce pobytu mojej matki nadal »pozostaje nieznane«, ale ja jej nie szukam. Gdyby matka chciała mnie odnaleźć, znalazłaby mnie. To ona odeszła, więc nie chciałabym się jej narzucać. Z nas dwóch łatwiej znaleźć mnie” – mawiała. Ale w tym telewizyjnym wywiadzie, który przed ośmiu laty powstrzymał Eddiego przed skontaktowaniem się z Ruth, dziennikarz podjął temat interpretacji postaci z powieści Ruth Cole. „W pani książkach, w żadnej pani książce, nie występują matki”. („Ojcowie też nie” – odpowiedziała Ruth). „Tak, ale... – naciskał dziennikarz – bohaterki pani powieści miewają przyjaciółki, miewają też chłopaków... to znaczy kochanków... ale bohaterek nic nie łączy z matkami. Rzadko kiedy w ogóle poznajemy ich matki. Czy nie uważa pani, że to... hm, trochę dziwne?” – zapytał. („Nie, jeśli się nie ma matki” – odpowiedziała Ruth). Eddie przypuszczał, że Ruth po prostu nie chce znać swojej matki. To dlatego zachował „dowód” dla siebie. Ale kiedy poproszono go, żeby przedstawił twórczość Ruth Cole w YMCA na Dziewięćdziesiątej Drugiej, Eddie nagle zmienił zdanie i uznał, że Ruth na pewno chce się dowiedzieć, co się stało z jej matką. Dlatego zgodził się wygłosić wpro-

241

wadzenie. Dlatego przyniósł w przemoczonej teczce tajemniczą książkę, której osiem lat temu omal nie wcisnął Ruth siłą. Eddie O’Hare był przekonany, że tę książkę napisała Marion. Minęła już ósma. Niczym olbrzymie, niespokojne zwierzę w klatce, ogromna widownia sali koncertowej dawała Eddiemu odczuć swą obecność, chociaż teraz nie widział już publiczności. Bileterka ujęła Eddiego za mokre ramię i poprowadziła go ciemnym, zapleśniałym korytarzem, a potem w górę po spiralnych schodach, wzdłuż kurtyny na tyłach mrocznej sceny. Za kulisami zobaczył siedzącego na stołku brygadzistę ekipy technicznej. Złowrogo wyglądający młody człowiek wpatrywał się jak zahipnotyzowany w monitor telewizyjny. Kamera skierowana była na stojącą na scenie mównicę. Eddie zauważył, że czeka na niego szklanka z wodą i mikrofon. Upomniał się w duchu, żeby nie pić wody ze szklanki – była przeznaczona dla Ruth, a nie dla niego, podrzędnego autora wprowadzenia. Po chwili Eddie został wepchnięty do garderoby, oślepiająco rozjarzonej blaskiem luster i odbijających się w nich lamp, stojących na stolikach do makijażu. Eddie od dawna powtarzał sobie w myślach, jak przywita Ruth, kiedy się wreszcie spotkają: „Mój Boże, ale ty urosłaś!” Jak na autora powieści komicznych, marny był z niego dowcipniś. Mimo to wspomniane zdanie zawisło mu na ustach. Wyswobodził ociekającą wodą prawą rękę, skrępowaną paskiem teczki, ale kobietą, która podeszła, żeby go powitać, nie była Ruth i nie uścisnęła wyciągniętej dłoni Eddiego. Była to niebywale miła kobieta, należąca do organizatorów tego typu spotkań w YMCA. Eddie spotkał ją już kilkakrotnie. Zawsze była wobec niego przyjazna i otwarta i zawsze starała się go uspokoić, co jednak nie było możliwe. Miała na imię Melissa. Ucałowała Eddiego w wilgotny policzek i powiedziała: – Martwiliśmy się o ciebie! – Mój Boże, ale ty urosłaś! – rzekł Eddie. Melissa, która wcale nie urosła (ani nie była w ciąży), wydawała się nieco zaskoczona. Była jednak osobą tak miłą, że obchodziło ją przede wszystkim dobre samopoczucie Eddiego i nie wyglądała na urażoną, choć Eddie gotów był wybuchnąć płaczem zamiast niej. 242

Po chwili ktoś jednak uścisnął wyciągniętą dłoń Eddiego. Ręka była za duża, a uścisk zbyt energiczny, by mogła to być Ruth, więc Eddie opanował się i nie powiedział znów: „Mój Boże, ale ty urosłaś!” Dłoń należała do Karla, jednego z zacnych ludzi, kierujących działalnością Centrum Poezji. Karl sam pisywał poezje – a ponadto był inteligentny i równie wysoki jak Eddie, któremu zawsze okazywał niesłychaną życzliwość. (To wskutek uprzejmości Karla Eddie brał udział w wielu imprezach organizowanych w YMCA na Dziewięćdziesiątej Drugiej, nawet w takich, których nie czuł się godny – jak dziś). – Pada... deszcz – powiedział Eddie. W garderobie tłoczyło się już co najmniej sześć osób, ale na słowa Eddiego wszyscy ryknęli śmiechem. Oto wypowiedziany z kamienną twarzą pierwszorzędny dowcip, jakiego mogliby się spodziewać w powieści Eddiego O’Hare’a! Ale Eddie najzwyczajniej nie wiedział, co mógłby innego powiedzieć, ściskał więc dalej dłonie obecnych, bryzgając wokół wodą niczym zmokły pies. W garderobie obecna była również Pewna Bardzo Ważna Osoba z wydawnictwa Random House, a mianowicie nowy redaktor Ruth. (Redaktorka jej dwóch pierwszych książek niedawno zmarła i zastąpił ją właśnie ten mężczyzna). Eddie spotkał go już ze trzy albo cztery razy, ale nie mógł sobie przypomnieć, jak się nazywa. Jakkolwiek się nazywał, i tak nie pamiętał, że poznał już kiedyś Eddiego, który nie chował o to do niego urazy – jak dotąd. Ściany garderoby usiane były zdjęciami najwybitniejszych pisarzy świata. Eddiego otaczali pisarze o międzynarodowej randze i renomie. Rozpoznał najpierw fotografię Ruth, a dopiero potem ją – zdjęcie Ruth nie było nie na miejscu pośród kilku laureatów Nagrody Nobla. (Eddiemu nie przyszłoby do głowy, żeby szukać na ścianach swojej fotografii – i tak by jej zresztą nie znalazł). To właśnie nowy redaktor dosłownie wypchnął Ruth naprzód, by przywitała się z Eddiem. Człowiek – Random House miał dziarską, agresywną minę, a zachowywał się jak dobry wujaszek. Ulokował szeroką, familiarną dłoń pomiędzy łopatkami Ruth i wypchnął ją z kąta pokoju, gdzie najwyraźniej usiłowała się ukryć. Ruth nie była nieśmiała, jak wiedział Eddie na podstawie wywiadów, których często udzielała. 243

Ale kiedy zobaczył ją teraz z bliska, już jako dorosłą kobietę, zdał sobie sprawę, że Ruth Cole jest w pewnym sensie „naumyślnie” filigranowa, jak gdyby doprowadziła się do tego siłą woli. W rzeczywistości nie była niższa niż tamten łobuz w autobusie na Madison Avenue. Była wzrostu ojca, a więc jak na kobietę nieszczególnie niska, nie dorównywała jednak Marion. Fakt, była w jakiś sposób filigranowa, ale niezależnie od swojego wzrostu – no i podobnie jak Ted, była też atletycznie umięśniona. Miała na sobie czarny podkoszulek i Eddie natychmiast zauważył, że muskulatura jej prawej ręki jest bardziej rozwinięta. Zarówno przedramię, jak i biceps prawej ręki Ruth były wyraźnie większe i silniejsze niż jej chude lewe przedramię i takiż biceps. Takie są skutki uprawiania squasha bądź tenisa. Eddie na pierwszy rzut oka nabrał przekonania, że mogłaby złoić Tedowi dupę. Bo pewnie mogłaby – na każdym korcie o regulaminowych wymiarach. Nie wyobrażał sobie zresztą nawet, jak bardzo pragnęła złoić dupę ojcu, tak jak nie mógł wiedzieć, że starzec wciąż wygrywa ze swoją dumnie patrzącą córką w stajni, zapewniającej mu niesprawiedliwą przewagę. – Cześć, Ruth. Z przyjemnością czekałem na nasze spotkanie – powiedział Eddie. – Cześć... Witaj mi po raz drugi – powiedziała Ruth, podając Eddiemu dłoń. Miała takie same krótkie, obłe palce jak jej ojciec. – Oo – powiedział redaktor z Random House. – Nie wiedziałem, że państwo już się znają. Ruth uśmiechała się wymuszonym uśmiechem ojca, i ten uśmiech odjął Eddiemu mowę. – Może chciałbyś najpierw skorzystać z łazienki? – zapytała, a wtedy znów wysunęła się szeroka dłoń redaktora, wciskając się tym razem familiarnie pomiędzy łopatki Eddiego. – Tak, tak... Dajmy panu O’Hare’owi kilka minut, żeby się szybko odświeżył – powiedział nowy redaktor Ruth. Dopiero gdy znalazł się samotnie w łazience, zrozumiał, w jakim stopniu powinien się „odświeżyć”. Był nie tylko mokry i zabrudzony – do krawata Eddiego przylgnął celofan, przypominający opakowanie po papierosach, a do rozporka przyczepił mu się papierek po gumie do żu244

cia; po bliższej inspekcji okazało się, że zawiera kawałek przeżutej gumy. Koszulę miał Eddie przemoczoną na wskroś. Stojąc przed lustrem z początku nie poznał własnych brodawek piersiowych i usiłował je zetrzeć, jak gdyby były to także kawałki gumy do żucia. Uznał, że będzie najlepiej, jeśli zdejmie marynarkę i koszulę i wykręci je. Potem wycisnął także wodę z krawata. Ale kiedy znów włożył ubranie, zauważył, że krawat i koszula wygniotły się fantazyjnie, a koszula, dotąd elegancko biała, przybrała barwę upstrzonego ciemnymi smugami, wyblakłego różu. Eddie obejrzał swoje dłonie, poplamione znajomym, czerwonym tuszem długopisu do korekty (zwanego „wybrańcem nauczyciela”), i jeszcze nim zajrzał do teczki, wiedział, że poczynione na czerwono poprawki do wprowadzenia najpierw rozpłynęły się czerwienią, a potem zbladły w róż na mokrych kartkach. Kiedy przyjrzał się tekstowi, zauważył, że wszystkie naniesione ręcznie poprawki zniknęły albo zamazały się nie do poznania, a oryginalny maszynopis, znajdujący się teraz na różowym tle, stał się znacznie mniej czytelny niż poprzednio. Ostatecznie przedtem odcinał się od czystych, białych stronic. Kieszeń marynarki rozciągał Eddiemu ciężki kopczyk monet. Nie mogąc znaleźć w łazience kosza na śmieci, wrzucił drobniaki do ubikacji i miał nadzieję, że w ten sposób wyczerpał zasoby lekkomyślności na ten dzień. Spuścił wodę, a kiedy ustała się już, zauważył z typową dla siebie rezygnacją, że wszystkie dwudziestopięciocentówki opadły na dno muszli klozetowej. Po Eddiem z łazienki skorzystała Ruth. Kiedy szli już razem za kulisy – reszta towarzystwa powędrowała na widownię – Ruth zerknęła na niego przez ramię i powiedziała: – Dziwne miejsce na fontannę, nie? Dopiero po kilku sekundach zrozumiał, że chodzi jej o monety w muszli klozetowej. Oczywiście nie wiedział, czy Ruth domyśla się, że to jego pieniądze. Po chwili, już bardziej bezpośrednio i nie tak figlarnie, Ruth dodała: – Mam nadzieję, że pójdziemy potem na kolację... Będzie okazja, żeby porozmawiać. 245

Serce zabiło mu mocniej. Czyżby chodziło jej o kolację we dwoje? Nie wątpił jednak, że to płonne nadzieje. Pójdą razem z Karlem, Melissą i na pewno z tym nowym redaktorem, dobrym wujaszkiem z Random House, żeby nie wspomnieć o jego szerokich, poufałych dłoniach. Może jednak uda mu się choć przez chwilę zostać z nią sam na sam, a jeśli nie, to może zaproponuje jej bardziej prywatne spotkanie w jakimś późniejszym terminie. Uśmiechał się idiotycznie, zahipnotyzowany jej przystojną, czy, jak rzekłby kto inny, ładną twarzą. Miała grubą górną wargę, jak Marion. Również pełne, nieco rozkołysane piersi Ruth przypominały biust matki. Ale brakowało jej wysmukłej talii Marion i dlatego piersi Ruth zdawały się za duże w stosunku do reszty ciała. Poza tym miała krótkie, mocne nogi ojca. Czarna koszulka Ruth musiała sporo kosztować i ładnie na niej leżała. Była uszyta z jakiegoś jedwabistego materiału – Eddie przypuszczał, że szlachetniejszego od bawełny. Również jej dżinsy wyróżniały się jakością. Były czarne, podobnie jak koszulka, i podobnie jak koszulka dobrze na niej leżały. Eddie widział w garderobie, jak Ruth zdjęła marynarkę i podała ją redaktorowi – była to marynarka z czarnego kaszmiru, szyta na zamówienie, która dodawała szyku dżinsom i koszulce. Ruth nie chciała jednak występować w marynarce i Eddie doszedł do wniosku, że jej wielbiciele widocznie chcą koszulki. A Ruth była pisarką, mającą niewątpliwie więcej niż zwykłych czytelników – Ruth Cole miała prawdziwych wielbicieli, i Eddie był szczerze przerażony, że będzie do nich przemawiał. Gdy zorientował się, że w tej chwili Karl przedstawia publiczności jego osobę, postanowił nie słuchać. Techniczny o złowrogim wyglądzie podsunął Ruth swój stołek, ale ona wolała stać, przestępując z nogi na nogę, jak gdyby miała za chwilę zagrać w squasha, a nie wygłosić odczyt. – Moje wprowadzenie... – zaczął Eddie. – Nie jestem z niego zbyt zadowolony. Cały tusz się rozpuścił. Ruth przytknęła do ust krótki, obły palec. Gdy Eddie umilkł, pochyliła się i zaczęła szeptać mu do ucha.

246

głeś.

– Dziękuję, że nic o mnie nie pisałeś. Choć dobrze wiem, że mo-

Eddie zaniemówił. Dopiero jej szept uświadomił mu, że Ruth ma głos swojej matki. Po chwili Ruth wepchnęła go na scenę. Nie słuchał wstępu Karla, toteż nie wiedział, że Karl oraz publiczność, publiczność Ruth Cole, czekają już na niego. A Ruth czekała całe swoje dotychczasowe życie, by poznać Eddiego O’Hare’a. Pragnęła go poznać, odkąd po raz pierwszy dowiedziała się o związku matki z Eddiem. I teraz nie mogła patrzeć, jak wychodzi na scenę, ponieważ oddalał się od niej, obserwowała go więc na ekranie monitora. Z perspektywy kamery, przedstawiającej widok od strony widowni, Eddie nie oddalał się, lecz zbliżał ku niej, zwrócony przodem do audytorium i do widzów. Idzie nareszcie, żeby się ze mną spotkać! – myślała Ruth. Ale co, u licha, widziała w nim moja matka?– zastanawiała się dalej. Przecież to żałosny, nieszczęśliwy człowiek! Przyglądała się jego czarno-białej postaci na małym ekranie telewizyjnego monitora. Prymitywny obraz odmładzał Eddiego i Ruth widziała, że kiedyś był na pewno urodziwym chłopcem. Ale uroda mężczyzny bywa pociągająca jedynie chwilowo. Gdy Eddie O’Hare zaczął mówić o niej i o jej pisarstwie, Ruth zabawiała się dobrze sobie znanym i kłopotliwym pytaniem: co podoba się jej w mężczyznach bez względu na upływ czasu?

247

Ruth w wieku trzydziestu sześciu lat

M

ężczyzna powinien być pewny siebie, myślała. Ostatecznie mężczyźni zostali stworzeni do agresji. Ale wskutek upodobania do pewnych siebie, agresywnych mężczyzn swego czasu wplątała się w kilka dość wątpliwych związków. Nigdy nie tolerowała agresji fizycznej – i jak dotąd, Ruth oszczędzone zostały akty przemocy, jakich doświadczyło parę jej przyjaciółek, które obciążała jednak przynajmniej częściową odpowiedzialnością za brutalność w ich kontaktach z mężczyznami. Zważywszy, jak bardzo nie ufała własnym instynktom w stosunku do płci przeciwnej, Ruth, o dziwo, wierzyła, że już na pierwszej randce potrafi wyczuć, czy dany osobnik skłonny jest stosować przemoc wobec kobiet. Była to jedna z niewielu rzeczy w skomplikowanym świecie seksu, która napawała Ruth poczuciem dumy, choć Hannah Grant, jej najlepsza przyjaciółka, powtarzała ciągle, że Ruth po prostu ma szczęście. („Bo nie spotkałaś jeszcze odpowiedniego... a raczej nieodpowiedniego mężczyzny – twierdziła Hannah. – Nie umówiłaś się jeszcze z tego rodzaju facetem”). Mężczyzna powinien szanować moją niezależność, uważała Ruth. Nigdy nie kryła się z tym, że jej stosunek do małżeństwa, a w jeszcze większym stopniu do macierzyństwa, nacechowany jest niepewnością. Ale mężczyźni, którzy uznawali jej tak zwaną niezależność, często wykazywali przy tym niemożliwy do przyjęcia brak zainteresowania trwałym związkiem. Ruth nie tolerowała zdrad i domagała się wierności nawet od nowo poznanych adoratorów. Czyżby była po prostu staroświecka? 248

Hannah często wyśmiewała jej, jak mówiła, „sprzeczne zachowanie”. Ruth miała trzydzieści sześć lat i nigdy jeszcze nie mieszkała z mężczyzną, a mimo to oczekiwała, by adoratorzy dochowywali jej wierności, nie mieszkając jednak razem z nią. „Nie widzę w tym żadnej »sprzeczności«” – powiedziała przyjaciółka, która uważała, że na związkach męsko-damskich zna się o wiele lepiej. (Ruth przypuszczała, że to dlatego, iż Hannah zaliczyła tych związków znacznie więcej). Wedle norm, jakie wyznawała Ruth, a nawet wedle o wiele bardziej liberalnych norm zachowań seksualnych, Hannah Grant była kobietą rozwiązłą – a w tej chwili, kiedy Ruth czekała, żeby odczytać fragment swojej nowej powieści w YMCA przy Dziewięćdziesiątej Drugiej Ulicy, Hannah Grant w dodatku spóźniała się. Ruth chciała spotkać się z nią najpierw w garderobie, jeszcze przed imprezą, i teraz martwiła się, że Hannah przyjedzie za późno i już nie wpuszczą jej na salę, choć miała zarezerwowane miejsce. Było to do niej podobne – najprawdopodobniej spotkała po drodze jakiegoś faceta i zagadała się z nim (choć nie poprzestałaby zapewne na gadaniu). Wracając do czarno-białego obrazu na ekranie monitora, Ruth usiłowała skupić się na tym, co mówi Eddie O’Hare. Wprowadzenia przed jej występami wygłaszali już najrozmaitsi ludzie, choć dotychczas żaden z nich nie był dawnym kochankiem jej matki. Eddie wyróżniał się więc pod pewnym względem, ale jego wprowadzenie nie zawierało poza tym nic szczególnego. – Cofnijmy się o dziesięć lat – zaczął Eddie, a Ruth opuściła brodę na piersi. Tym razem przyjęła stołek, który podsunął jej młody brygadzista. Wiedziała, że lepiej będzie usiąść, skoro Eddie chce zacząć od początku. – Opublikowana w roku 1980, kiedy autorka miała zaledwie dwadzieścia sześć lat – zaintonował Eddie – pierwsza powieść Ruth Cole, „Ten sam sierociniec”, rozgrywa się w pewnym małym miasteczku w Nowej Anglii, znanym od dawna jako miejsce, w którym popiera się alternatywny styl życia. Swego czasu prosperowała tam komuna socjalistów i komuna lesbijska, ale obie w końcu rozwiązały się same. Przez krótki okres kwitła w miasteczku uczelnia, na której obowiązywały wątpliwe kryteria przyjmowania studentów, ale istniała ona jedynie po to, żeby zapewnić czteroletnie odroczenie tym z nich, którzy nie

249

chcieli iść na wojnę w Wietnamie. Gdy wojna się skończyła, uczelnię zlikwidowano. Natomiast w latach sześćdziesiątych i na początku siedemdziesiątych, przed legalizującą aborcję decyzją Sądu Najwyższego w sprawie Roe przeciwko Wade z 1973 roku, miasteczko utrzymywało również niewielki sierociniec. Kiedy zabiegi przerywania ciąży były wciąż nielegalne, wiedziano powszechnie, przynajmniej w okolicy, że lekarz z tego sierocińca przeprowadza aborcje. Tu Eddie urwał. Światła na sali były tak przyćmione, że nie potrafił rozróżnić ani jednej twarzy wśród ogromnej publiczności. Mimochodem pociągnął łyk wody ze szklanki Ruth. Tak się złożyło, że Ruth ukończyła Exeter w tym samym roku, w którym zapadła decyzja w sprawie Roe przeciwko Wade. W powieści Ruth dwie uczennice z Exeter zachodzą w ciążę i zostają wydalone ze szkoły, nie zdradzając tożsamości ojca in spe – bo okazuje się później, że obie chodziły z tym samym chłopakiem. Dwudziestosześcioletnia autorka zażartowała kiedyś w jednym z wywiadów, że „tytuł roboczy” „Tego samego sierocińca” brzmiał „Ten sam chłopak”. Eddie O’Hare, skazany wyłącznie na autobiograficzność w swoich powieściach, wiedział dobrze, że nie należy przypuszczać, jakoby Ruth Cole pisała o sobie. Już po lekturze pierwszej książki jej autorstwa zrozumiał, że Ruth stać na coś więcej niż autobiografia. Ale w kilku wywiadach pisarka przyznała jednak, że miała w Exeter bliską przyjaciółkę i obie podkochiwały się w tym samym chłopcu. Eddie nie wiedział, że najlepszą przyjaciółką Ruth i jej koleżanką z pokoju była Hannah Grant – nie wiedział też, że Hannah miała pojawić się na wieczorze autorskim Ruth. Hannah wielokrotnie bywała na spotkaniach z Ruth, ale był to szczególny wieczór autorski dla nich obu, jako że przyjaciółki spędzały mnóstwo czasu na rozmowach o Eddiem. Hannah nie mogła się doczekać, kiedy go wreszcie pozna. Co do tego, że w Exeter „podkochiwały” się w tym samym chłopaku, to Eddie nie mógł wiedzieć (choć domyślał się trafnie), że Ruth nie przespała się z nikim w szkole. Co więcej – a nie było to łatwe osiągnięcie w latach siedemdziesiątych – Ruth nie przespała się z nikim również na studiach. (Hannah oczywiście nie czekała na nic. Kilkakrotnie

250

zaznała seksu w Exeter, a pierwszą skrobankę miała jeszcze przed ukończeniem szkoły). W powieści Ruth rodzice jednej z wydalonych ze szkoły dziewcząt, które miały wspólnego chłopaka, umieszczają je w tytułowym sierocińcu. Pierwsza dziewczyna rodzi tam dziecko i decyduje się je zatrzymać – nie może znieść myśli, że mogłaby je oddać do adopcji. Druga z dziewcząt poddaje się nielegalnej aborcji. Po ukończeniu szkoły chłopak z Exeter, niedoszły ojciec dwojga dzieci, żeni się z dziewczyną, która urodziła. Dla dobra dziecka młoda para usiłuje ratować swoje małżeństwo, ale ich starania kończą się niepowodzeniem – i to już po osiemnastu latach! Wtedy to ta dziewczyna, która zdecydowała się na aborcję, obecnie dobiegająca czterdziestki panna, ponownie schodzi się ze swoim byłym chłopakiem i poślubia go. W toku powieści poddana zostaje próbie przyjaźń pomiędzy dwiema kobietami z Exeter. W miarę jak przyjaciółkom przybywa lat, coraz bardziej ciąży im decyzja dotycząca alternatywy „aborcja czy adopcja” oraz zmieniający się moralny klimat czasów, w których żyją. Choć obie kobiety Ruth przedstawia z sympatią, jej osobiste przekonania w kwestii aborcji (była zwolenniczką wolnego wyboru), zostały nagłośnione przez feministki. A chociaż „Ten sam sierociniec” był powieścią dydaktyczną, zyskał sobie dobre opinie krytyki – i to w dwudziestu pięciu językach. Ale książka miała również przeciwników. Nie wszystkie feministki ucieszyło zakończenie, w którym dochodzi do gorzkiego zerwania przyjaźni między bohaterkami. Niektóre feministki, będące również zwolenniczkami wolnego wyboru w sprawie aborcji, fakt, że kobieta, która poddała się skrobance, nie może następnie zajść w ciążę ze swoim dawnym chłopakiem, określiły mianem „mitologii antyaborcyjnej”, choć Ruth nigdzie nie sugeruje, że jej bohaterka dlatego nie może mieć dzieci, że kiedyś poddała się aborcji. „Być może nie udaje się jej zajść w ciążę, bo ma już trzydzieści osiem lat” – powiedziała Ruth w jednym z wywiadów, ale potępiły ją kobiety wypowiadające się, jak twierdziły, w imieniu wszystkich kobiet, zdolnych zajść w ciążę po czterdziestce. Była to tego rodzaju powieść, która nie może ujść bezkarnie. Rozwiedziona bohaterka „Tego samego sierocińca” – ta, która rodzi po wy251

daleniu z Exeter – gotowa jest urodzić drugie dziecko i oddać je przyjaciółce – stać się zastępczą matką i przyjąć nasienie swojego byłego męża! Ale kobieta, która nie może zajść w ciążę, odrzuca tę propozycję. Woli pozostać bezdzietna. Motywy postępowania powieściowej rozwódki, chcącej odegrać rolę „zastępczej matki”, są nieco podejrzane, toteż trudno się dziwić, że niektóre zastępcze matki zaatakowały książkę, utrzymując, iż zostały w niej ukazane krzywdząco. Nawet w wieku dwudziestu sześciu lat Ruth Cole nie zadawała sobie zbyt wiele trudu, żeby bronić się przed krytykami. „Słuchajcie, przecież to tylko powieść – twierdziła. – A to są moje postaci. Robią to, co im każę”. Równie lekceważąco odnosiła się do najczęściej spotykanego określenia „Tego samego sierocińca”, a mianowicie „powieść o aborcji”. „To po prostu powieść – powtarzała Ruth. – Nie jest »o czymś«. To tylko ciekawa historia, która pokazuje, w jaki sposób wybór, dokonany kiedyś przez dwie kobiety, wpływa na ich przyszłe życie. Bo przecież wybory, których dokonujemy, określają jakoś nasze dalsze losy, prawda?” Przyznając, że nigdy nie poddała się aborcji, zdystansowała się także od niektórych bardziej zagorzałych czytelniczek, wśród których były i takie, które swego czasu usunęły ciążę i poczytywały sobie za zniewagę, że Ruth „zwyczajnie wyobraziła sobie”, jak to jest. „Nie jestem przeciwna aborcji, zarówno jeśli chodzi o mnie, jak i o inne kobiety – powiedziała Ruth. – Mnie się to po prostu nigdy nie zdarzyło”. Ruth wiedziała, że po szkole aborcja „zdarzyła się” Hannah Grant jeszcze dwukrotnie. Składały papiery do tych samych, wyłącznie najlepszych uczelni. Ponieważ Hannah w większości z nich nie przyjęto, poszły obie do Middlebury. Zależało im (a przynajmniej tak twierdziły), żeby być razem, nawet jeśli miało to oznaczać cztery lata w Vermoncie. Z perspektywy czasu Ruth zastanawiała się, dlaczego Hannah zależało na tym, „żeby być razem”, skoro w Middlebury spędzała większość czasu z pewnym hokeistą ze sztucznym zębem, który można było wyjmować i zakładać. Hannah z hokeistą zaszła dwa razy w ciążę, a kiedy z nim zerwała, próbował umawiać się z Ruth, co sprowokowało ją do

252

wygłoszenia pewnej cieszącej się już między nimi złą sławą uwagi na temat „zasad obowiązujących w związkach międzyludzkich”. – Jakich zasad? – zapytała Hannah. – Między przyjaciółmi na pewno nie istnieją żadne zasady. – Zasady pomiędzy przyjaciółmi są szczególnie potrzebne – powiedziała przyjaciółce Ruth. – Ja na przykład nie umawiam się z nikim, z kim kiedyś chodziłaś, albo z kimś, kto na randkę najpierw zaprosił ciebie. – I vice versa? – zapytała Hannah. – Hmm. (Ruth przejęła to powiedzonko po swoim ojcu). – To twoja sprawa – powiedziała przyjaciółka, która nigdy nie poddała próbie tego kryterium przyjaźni, a w każdym razie Ruth nic o tym nie wiedziała. Natomiast sama zawsze trzymała się sztywno swej zasady. A teraz Hannah się spóźnia! Usiłując wpatrywać się w monitor, na którego ekranie Eddie O’Hare brnął coraz dalej i dalej, Ruth zauważyła, że przygląda się jej ów brygadzista o przebiegłej minie. Był typem faceta, którego Hannah nazwałaby „uroczym” – i Hannah niewątpliwie zaczęłaby z nim flirtować, ale Ruth flirtowała rzadko. Poza tym techniczny nie był w jej typie, o ile Ruth w ogóle lubiła jakiś określony typ mężczyzn (owszem, lubiła, i fakt, że jest to taki a nie inny typ, drażnił ją niewymownie). Spojrzała na zegarek. Eddie wciąż opowiadał o jej pierwszej powieści. Zostały mu jeszcze dwie, więc będziemy tu siedzieć całą noc! – skonstatowała, patrząc, jak Eddie popija znów jej wodę. Jeżeli jest przeziębiony, zarażę się – pomyślała. Zastanawiała się, czy jakoś nie ściągnąć na siebie uwagi Eddiego, spojrzała jednak na brygadzistę, który bez przerwy wpatrywał się w jej piersi. Gdyby miała wskazać jeden aspekt głupoty, jaką jest dotknięta większość mężczyzn, powiedziałaby zapewne, że mężczyźni prawie nigdy nie zdają sobie sprawy, iż kobieta doskonale wie, kiedy mężczyzna wpatruje się w jej biust. „Nie powiem, żeby właśnie ta cecha najbardziej irytowała mnie w mężczyznach – powiedziała kiedyś Hannah, która miała raczej małe piersi, w każdym razie w swojej własnej ocenie. – Ty masz takie cyce, że w tym wypadku trudno chyba wymagać, żeby mężczyźni gapili się na coś innego” – oznajmiła. 253

Ale kiedy Ruth i Hannah szły gdzieś razem, mężczyźni z reguły najpierw przyglądali się Hannah, która była wysoką blondynką o ponętnej figurze. Ruth uważała, że Hannah jest bardziej seksowna od niej. – To tylko sprawa ciuchów... Moje są bardziej seksowne – powiedziała Hannah. – Gdybyś spróbowała ubierać się jak kobieta, mężczyźni częściej zwracaliby na ciebie uwagę. – Wystarczy, że zwracają uwagę na moje cyce – odparła Ruth. Być może były zgodnymi współlokatorkami i często nawet podróżowały wspólnie, choć podróżować razem jest trudniej niż razem mieszkać, ponieważ nie chciały, a w zasadzie nie mogły, nosić tych samych ciuchów. Ruth Cole wcale nie dlatego wolała ubierać się po męsku, że wychowywała się bez matki. W dzieciństwie w dziewczęce ubrania stroiła ją Conchita Gomez. Wyprawiła ją nawet do Exeter z całą szafą spódniczek i sukieneczek, których Ruth nie cierpiała. Lubiła natomiast dżinsy albo spodnie równie obcisłe jak dżinsy. Lubiła koszulki i chłopięce albo męskie koszule, nie nosiła natomiast golfów, ponieważ była niska i wyglądała w nich, jak gdyby nie miała szyi. Nie lubiła także luźnych swetrów, w nich bowiem wyglądała nazbyt korpulentnie. W rzeczywistości wcale nie była gruba i tylko wydawała się niska. Tak czy owak, w Exeter zakwestionowała zasady uczniowskiego stroju, przyjęła modę męską i nadal ubierała się w tym samym stylu. Oczywiście marynarki, nawet jeśli były to marynarki męskie, Ruth dopasowywała do swojej figury u krawca. Na uroczyste okazje wkładała damski smoking, również dopasowany na miarę. Była wprawdzie posiadaczką tak zwanej standardowej małej czarnej, ale sukienki nosiła tylko w wyjątkowo upalne dni lata. Najczęściej zastępował je pasiasty spodnium w kolorze morskiego błękitu, w który Ruth ubierała się na koktajle i do ekskluzywnych restauracji – było to także jej umundurowanie pogrzebowe. Ruth sporo wydawała na ubranie, ale zawsze kupowała to samo. Jeszcze więcej wydawała na buty. Ponieważ lubiła jednak niskie, mocne obcasy, na których jej kostki czuły się niemal równie bezpiecznie,

254

jak w butach do squasha, obuwie Ruth także łączyło monotonne podobieństwo. Ruth godziła się na to, by Hannah mówiła jej, u jakiego fryzjera ma się strzyc, ale nie słuchała przyjaciółki, gdy namawiała ją, żeby zapuściła włosy. Poza tym oprócz błyszczyka do ust i pewnego rodzaju bezbarwnej szminki Ruth nie stosowała żadnego makijażu. Wystarczał jej nawilżacz, odpowiedni szampon i odpowiedni dezodorant. Pozwalała też, by Hannah kupowała jej bieliznę. „Jezu, szlag mnie trafia, kiedy kupuję biustonosz rozmiaru 34 D! – skarżyła się Hannah. Do jednej twojej miseczki mieszczą się, kurwa, oba moje cycki!” Ruth uważała, że jest już za stara, by mogła poddać się operacji zmniejszenia biustu, ale kiedy była nastolatką, błagała ojca o pozwolenie na zabieg. Przeszkadzał jej nie tylko rozmiar, ale i ciężar jej piersi. Rozpaczała, że brodawki i otaczające je aureole zwieszają się zbyt nisko i są za duże. Ojciec Ruth nie chciał o niczym słyszeć i utrzymywał, że to nonsens „kaleczyć ładną, daną od Boga figurę”. (Dla Teda Cole’a piersi kobiece nigdy nie były za duże). Och, tato, tato! – myślała gniewnie Ruth, ponieważ spojrzenie skupionego wciąż na jednym brygadzisty przykute było nadal do jej biustu. Czuła, że Eddie O’Hare przesadnie ją wychwala. Mówił także coś na temat jej nagłośnionego w mediach oświadczenia, że nie uprawia literatury autobiograficznej. Ale Eddie ugrzązł na dobre w pierwszej powieści Ruth Cole. Przygotował najdłuższe wprowadzenie na świecie! Kiedy nadejdzie jej kolej, publiczność będzie już pogrążona w głębokim śnie. Hannah Grant twierdziła, że Ruth powinna zrezygnować ze swojej dumnej pozy i nie upierać się, że nie uprawia literatury autobiograficznej. – Na litość boską, czy ja nie jestem częścią twojej biografii? – pytała Hannah. – A przecież zawsze o mnie piszesz! – Co najwyżej zapożyczam twoje doświadczenia – odpowiadała Ruth. – Przeżyłaś w końcu znacznie więcej ode mnie. Ale zapewniam cię, że nie piszę „o” tobie. Wymyślam swoje postaci i opowieści o nich. 255

– Tylko że mnie wymyślasz bezustannie – spierała się Hannah. – Być może są to różne wersje mnie, ale to ja... To zawsze tylko ja. Jesteś bardziej autobiograficzną pisarką, niż ci się zdaje, dziecino. (Ruth nie znosiła, kiedy Hannah używała określenia „dziecino”). Hannah była dziennikarką i uważała, że wszystkie powieści są zasadniczo autobiograficzne. Ruth była pisarką i przyglądając się swoim książkom, widziała, co w nich wymyśliła. Hannah, patrząc na nie, widziała tylko to, co było w nich prawdziwe, czyli rozmaite wersje samej siebie. (Prawda, oczywiście, leżała gdzieś pośrodku). W powieściach Ruth występowała zwykłe jakaś żądna przygód postać kobieca – postać wzorowana na Hannah, jak uważała Hannah. Ale oprócz tego pojawiała się również inna, bardziej wstrzemięźliwa bohaterka – „mniej śmiała postać” – powiadała Ruth; „postać wzorowana na Ruth” – mówiła Hannah. Ruth z jednej strony zachwycała, a z drugiej przerażała śmiałość Hannah, Hannah natomiast zarówno podziwiała Ruth, jak i nieustannie ją krytykowała. Szanowała sukces przyjaciółki, choć jednocześnie sprowadzała jej powieści do pewnej formy literatury faktu. A Ruth była przeczulona na punkcie dokonywanych przez jej przyjaciółkę interpretacji powieściowych bohaterek wzorowanych na Hannah i na niej samej. W drugiej powieści Ruth Cole, zatytułowanej „Przed upadkiem Sajgonu” (1985), para powieściowych postaci kobiecych, wzorowanych rzekomo na Ruth i Hannah, dzieli wspólny pokój w Middlebury w czasach wojny wietnamskiej. Postać wzorowana na Hannah, śmiałość wcielona, zawiera układ ze swoim chłopakiem: wyjdzie za niego i urodzi mu dziecko, toteż kiedy chłopak ukończy uczelnię i studia przestaną go chronić przed odroczeniem służby wojskowej, i tak uniknie poboru na mocy nowo otrzymanej kategorii wojskowej – 3A, „żonaty i posiadający dziecko”. Dziewczyna uzyskuje obietnicę, że jeśli małżeństwo okaże się nieudane, chłopak da jej rozwód na określonych przez nią warunkach. (Dziecko zostaje z dziewczyną, chłopak płaci alimenty). Problem polegał na tym, że dziewczynie nie udaje się zajść w ciążę. „Jak śmiesz nazywać ją »postacią wzorowaną na Hannah«? – pytała wciąż Ruth. – Ty podczas studiów starałaś się nie zajść w ciążę, a zachodziłaś co chwila!”

256

Ale Hannah odpowiadała, że zdolność do podejmowania ryzyka, jaką odznacza się powieściowa bohaterka, jest jej, Hannah, cechą charakteru. W powieści Ruth dziewczyna, która nie może zajść w ciążę (postać wzorowana na Hannah), zawiera kolejny układ, tym razem ze swoją współlokatorką (postacią wzorowaną na Ruth). Postać wzorowana na Hannah przekonuje postać wzorowaną na Ruth, żeby ta przespała się z jej chłopakiem, w nadziei, że dziewczyna zajdzie z nim w ciążę. Umowa brzmi tak: współlokatorka bohaterki (postać wzorowana na Ruth) poślubi następnie chłopaka postaci wzorowanej na Hannah, który dzięki temu nie zostanie wysłany do Wietnamu. Kiedy skończy się wojna (lub ustanie przymusowy pobór), posłuszna współlokatorka bohaterki, która do czasu tego przerażającego doświadczenia seksualnego pozostawała dziewicą, rozwiedzie się z chłopakiem, on zaś poślubi postać wzorowaną na Hannah i będzie razem z nią wychowywać dziecko, urodzone przez współlokatorkę. Ruth złościło to, że Hannah śmiała określać dziewiczą współlokatorkę bohaterki jako „postać wzorowaną na Ruth”, ponieważ Ruth nie straciła dziewictwa na studiach, a tym bardziej nie zaszła w ciążę za sprawą chłopaka Hannah! (Hannah Grant była jej jedyną przyjaciółką, która wiedziała, kiedy i w jakich okolicznościach Ruth straciła dziewictwo, ale to zupełnie inna historia). Hannah twierdziła jednak, że „niepokój związany z utratą dziewictwa”, jaki wykazuje ta postać powieściowa, jest jej, Ruth, cechą charakteru. Oczywiście w powieści postać wzorowana na Ruth pogardza chłopakiem bohaterki i doznaje urazu psychicznego wskutek ich jedynego kontaktu seksualnego, chłopak natomiast zakochuje się we współlokatorce swojej dziewczyny i odmawia rozwodu, gdy kończy się wojna w Wietnamie. Tłem końca powieści jest upadek Sajgonu, który nastąpił w kwietniu 1975 roku. Wtedy to dziewczyna (ta, która zgodziła się mieć dziecko z chłopakiem swojej koleżanki z pokoju) uświadamia sobie, że nie potrafi zrezygnować z dziecka. Choć czuje odrazę do jego ojca, zgadza się, żeby oboje zachowali prawa rodzicielskie po rozwodzie. Postać wzorowana na Hannah, która doprowadziła do związku swojego chłopaka

257

ze swoją najlepszą przyjaciółką, traci w ten sposób zarówno chłopaka, jak i dziecko, nie wspominając już o przyjaźni byłej współlokatorki. Jest to więc gorzka w skutkach farsa erotyczna, a jej akcenty komiczne podkreślają mroczne różnice pomiędzy postaciami, ukazujące mikrokosmos rozdartego wojną w Wietnamie kraju oraz problem przymusowego poboru (dotyczący młodych mężczyzn z pokolenia Ruth). „Osobliwe spojrzenie kobiety na to, jak wymigać się od wojska” – napisał jeden z męskich recenzentów książki. Hannah opowiadała, że spała kiedyś z owym recenzentem i przypadkiem dowiedziała się, że wymigał się od wojska, utrzymując, iż jest psychicznie niezrównoważony, ponieważ uprawiał seks z własną matką, która potwierdziła jego oświadczenie – zresztą ona wymyśliła to kłamstwo. Recenzentowi udało się wykręcić od poboru, ale w rezultacie w końcu rzeczywiście przespał się z własną matką. „Więc pewnie wie, co mówi, używając określenia »osobliwe spojrzenie«” – powiedziała Ruth. Hannah irytowało, że Ruth nie pomstuje na negatywne recenzje tak wrzaskliwie, jak ona. „Recenzje to darmowa reklama – lubiła powtarzać Ruth. – Nawet te nieprzychylne”. Miarą międzynarodowej rangi i sławy Ruth Cole był między innymi fakt, że w krajach europejskich, gdzie tłumaczono jej utwory, trzecia, czyli najnowsza powieść Ruth, oczekiwana była z taką niecierpliwością, iż opublikowano ją jednocześnie z wydaniem brytyjskim i amerykańskim. Następny dzień po wieczorze w YMCA Ruth zamierzała spędzić w Nowym Jorku – zgodziła się udzielić tu kilku wywiadów i wziąć udział w kilku związanych z nimi spotkaniach promocyjnych. Potem miała wyjechać na cały dzień do Sagaponack, do ojca, a następnie wybierała się do Niemiec, na targi książki we Frankfurcie. (Po wizycie we Frankfurcie i promocji niemieckiego tłumaczenia powieści oczekiwano na autorkę w Amsterdamie, gdzie ukazał się właśnie holenderski przekład jej książki). Ruth rzadko jeździła do Sagaponack, ale prawdę mówiąc, akurat tych odwiedzin oczekiwała z prawdziwą przyjemnością. Na pewno pogra trochę w squasha w stajni, posprzecza się z ojcem – kłócili się

258

niemal o wszystko – a nawet trochę odpocznie. Hannah obiecała, że pojedzie do Sagaponack razem z nią. Ruth czuła się lepiej, kiedy nie przebywała z ojcem sam na sam. Gdy miała przy sobie jakąś przyjazną duszę, choćby któregoś ze swych nielicznych, ale bez wyjątku źle dobranych adoratorów, był zawsze pod ręką ktoś, kto w razie potrzeby mógł interweniować. Hannah jednak flirtowała z Tedem, co denerwowało Ruth. Podejrzewała nawet, że Hannah flirtuje z jej ojcem właśnie dlatego, żeby ją denerwować. A ojciec Ruth, który nie umiał zachowywać się inaczej w stosunku do kobiet, ze swej strony flirtował z kolei z Hannah. To właśnie wobec Hannah Ruth określiła wulgarnie powodzenie, jakim cieszył się jej ojciec u kobiet: „Było słychać, jak ich majtki zsuwają się na podłogę”. Kiedy Hannah poznała Teda Cole’a, powiedziała do Ruth: – Co to za odgłos? Słyszysz? Ruth rzadko kiedy potrafiła w porę dostrzec dowcip. W pierwszej chwili brała wszystkich jak najbardziej serio. – Jaki odgłos? Nie, nic nie słyszę – odparła Ruth, rozglądając się wokoło. – Ach, to tylko moje majtki zsuwają się na podłogę – powiedziała Hannah. Od tej pory posługiwały się tym powiedzonkiem jak szyfrem. Kiedy Hannah przedstawiała Ruth któremuś ze swoich licznych adoratorów, Ruth, jeśli mężczyzna się jej podobał, pytała Hannah: „Słyszałaś ten odgłos?” – A jeśli się jej nie podobał, co często się zdarzało, mówiła: „Nic nie słyszałam. A ty?” Ruth niechętnie przedstawiała Hannah swoich adoratorów, ponieważ Hannah nieodmiennie mówiła tylko jedno: „Ale łoskot! Rety, czy mi się wydawało, czy o ziemię plasnęło coś mokrego?” (Wilgoć była w seksualnym leksykonie Hannah pozostałością jeszcze z czasów Exeter). Ruth zazwyczaj nie była zbyt dumna ze swoich adoratorów i rzadko miewała ochotę poznawać ich z kimkolwiek. Poza tym ci mężczyźni nie byli zazwyczaj częścią jej życia tak długo, żeby musiała ich poznawać Hannah. Teraz jednak, siedząc na stołku i cierpiąc uporczywe spojrzenia 259

brygadzisty, zauroczonego jej piersiami, oraz ciągnące się pracowicie wprowadzenie w swój dorobek twórczy (nieszczęsny Eddie ugrzązł właśnie w jej drugiej powieści), Ruth pomyślała raz jeszcze, jak bardzo jest zła na Hannah, że ta spóźnia się na jej wieczór autorski, a może nawet wcale na niego nie przyjdzie. Rozmawiały przecież z ogromnym poruszeniem na temat spotkania z Eddiem O’Hare’em, a ponadto Ruth tym razem chciała, żeby Hannah poznała jej obecnego adoratora – bo tym razem czuła, że opinia Hannah jest jej potrzebna, choć poprzednio wielokrotnie wolałaby, by zachowała swoją opinię dla siebie. Dzisiaj jej potrzebuję. No i gdzie ona jest? – zastanawiała się Ruth. „Pierdoli się pewnie jak wściekła”, powiedziałaby w tej sytuacji Hannah – a w każdym razie tak sądziła Ruth. Westchnęła głęboko, zdając sobie sprawę, że jej piersi uniosły się i opadły i że tamten idiota zwrócił baczną uwagę na ów szczegół. Gdyby Eddie nie przynudzał dalej, usłyszałaby też, że młody brygadzista wzdycha w odpowiedzi. Znudzona Ruth zmierzyła się z nim spojrzeniem i patrzyła mu w oczy tak długo, aż wreszcie odwrócił wzrok. Miał wiotką, kozią, zapuszczoną niedawno nibybródkę i wąsik cienki jak z sadzy. Gdybym nie stosowała regularnie depilacji woskowej, mogłabym wyhodować dorodniejszy wąs, pomyślała Ruth. Westchnęła raz jeszcze, prowokując lubieżnika, żeby znowu przyjrzał się jej piersiom, ale paskudnego młodzieńca ogarnęło nagle zażenowanie i przestał się na nią gapić, więc teraz Ruth postanowiła gapić się na niego. Wkrótce jednak straciła zainteresowanie brygadzistą. Dżinsy miał rozdarte na kolanie – były to zapewne spodnie, które wkładał specjalnie na uroczyste okazje. Na jego ciemnobrązowym, bezkształtnie rozciągniętym golfie widniała na piersiach tłusta plama, która powstała zapewne przy jedzeniu, a w wypchanych rękawach swetra widać było obwisłe wybrzuszenia wielkości piłek tenisowych. Ale gdy tylko Ruth zajęła się tekstem, jaki miała odczytać tego wieczoru, a dokładnie w chwili, gdy otworzyła swoją najnowszą powieść na stronie, od której zamierzała rozpocząć lekturę, dzikie spojrzenie brygadzisty ponownie padło na jej osławione piersi. Pomyślała, że widzi w jego wzroku oszołomienie – że facet oczy ma czujne, ale zakłopotane,

260

niby oczy psa, odznaczającego się niewolniczym oddaniem, graniczącym niemal ze służalczością. Zmieniła zdanie co do fragmentu powieści, który wybrała pierwotnie do lektury – mimo wszystko przeczyta pierwszy rozdział. Przygarbiła się na stołku i zasłoniła biust przed wzrokiem brygadzisty rozłożoną książką, jak gdyby był to zbiór hymnów, które za chwilę odśpiewa. Skonstatowała z ulgą, że Eddie przeszedł nareszcie do jej najnowszej, trzeciej powieści – „wariacji na znany z twórczości panny Cole temat wykoślawionej przyjaźni między kobietami” – mówił Eddie. Znowu jakieś skończone sofizmaty! – pomyślała w duchu Ruth. Ale w określeniu Eddiego tkwiło ziarno prawdy. Ruth słyszała już podobną interpretację od Hannah. „A zatem... tym razem postać wzorowana na Ruth i postać wzorowana na Hannah są na początku wrogami – powiedziała Hannah. – Przyjaciółkami zostajemy na końcu. Zgadzam się, że to coś innego, ale nie tak bardzo”. W najnowszej powieści panny Cole postacią wzorowaną na Ruth jest pewna wdowa – powieściopisarka nazwiskiem Jane Dash. Ruth po raz pierwszy pisała o pisarce, dopuszczając tym samym możliwość dalszych autobiograficznych interpretacji jej prozy, których nie mogła ścierpieć. Postać wzorowana na Hannah, która początkowo występuje w powieści jako wróg pani Dash, a na końcu zostaje jej najlepszą przyjaciółką, nazywa się Eleanor Holt. Kobiety, które od dawna żywią wobec siebie nieprzyjazne uczucia, zbliżają się do siebie właściwie wbrew własnej woli, a to dzięki swoim dzieciom, albowiem syn wdowy i córka Eleanor Holt zakochują się w sobie i pobierają się. Jane Dash, matka pana młodego, i Eleanor Holt, matka panny młodej, zmuszone są dzielić odpowiedzialność za wychowanie wnucząt, ponieważ rodzice dzieci giną w wypadku lotniczym. (Młoda para wybrała się w swoją drugą podróż poślubną, by uczcić dziesiątą rocznicę małżeństwa). Kiedy następuje katastrofa, pani Dash jest już wdową – nigdy też nie wyjdzie powtórnie za mąż – a Eleanor Holt rozwiodła się tymczasem po raz drugi. Była to pierwsza powieść Ruth Cole, obdarzona optymistycznym (jeśli nie wręcz radosnym) finałem, choć na końcu książki Jane Dash 261

wciąż czuje się dość niezręcznie w przyjaźni z Eleanor Holt, ze względu na „ogromne zmiany w charakterze Eleanor, które tak odcisnęły się na jej przeszłości”. Hannah, całkowicie utożsamiając Eleanor z „postacią wzorowaną na Hannah”, obraziła się za przytoczone wyżej zdanie. – Jakie to „ogromne zmiany” zauważyłaś w moim charakterze? – chciała wiedzieć Hannah. – Nie musisz zawsze pochwalać mojego postępowania, ale jakie właściwie niekonsekwencje czy sprzeczności widzisz w mojej naturze? – Nie ma w tobie żadnych „sprzeczności” – odpowiedziała przyjaciółce Ruth. – I jesteś o wiele bardziej konsekwentna ode mnie. Nie zauważyłam żadnej zmiany w twojej naturze, ani drobnej, ani pożądanej, a co dopiero „ogromnej”. Hannah uznała, że jest to odpowiedź, która wszystko gmatwa. Powiedziała o tym Ruth, która uznała tylko, że jest to dowód – jeśli Hannah w ogóle go potrzebuje – że Eleanor Holt nie jest postacią wzorowaną na niej, tak jak uważa. W tym miejscu skończył się krępujący dla obu stron impas – a w każdym razie na pewno skończył się wtedy, gdy Ruth zaprosiła Hannah na publiczną lekturę fragmentu swojej powieści, choć zaproszenie to miało mniej wspólnego z książką, którą Hannah zresztą już czytała, a więcej z podniecającą perspektywą spotkania z Eddiem O’Hare’em. Hannah z niemal równym przejęciem oczekiwała na możliwość poznania mężczyzny, którego Ruth określiła jako swojego „aktualnego” adoratora, choć prawdę mówiąc, należał on raczej do kategorii „ewentualnych adoratorów” – był „kandydatem na kochanka”, jak mówiła Hannah. Tak się złożyło, że ów kochanek in spe był także nowym redaktorem Ruth, tą samą Bardzo Ważną Osobą z Random House, która nie spodobała się Eddiemu z uwagi na swoją familiarną serdeczność dobrego wujcia, jak również dlatego, że człowiek ten nie pamiętał, iż poznał już kiedyś Eddiego. Tak, Ruth powiedziała Hannah już wcześniej, że jest to najlepszy redaktor, z jakim kiedykolwiek pracowała. Tak, nigdy dotąd nie spotkała mężczyzny, z którym potrafiłaby rozmawiać i którego potrafiłaby słuchać, przynajmniej nie w tym stopniu. Ruth uważała, że nie ma nikogo, być może z wyjątkiem Hannah, kto znałby ją równie dobrze, jak 262

on. Był nie tylko szczery i otwarty, ale także prowokował ją –„w każdym pozytywnym znaczeniu tego określenia”. – Co to są „pozytywne znaczenia tego określenia”? – zapytała Hannah. – Och, poznasz go, to zobaczysz – odparła Ruth. – Jest również dżentelmenem. – Jest w takim wieku, że może być dżentelmenem – powiedziała Hannah. – To znaczy, należy do pokolenia, któremu przystoi dżentelmeńskie zachowanie. A tak w ogóle, to o ile on jest starszy od ciebie? Dwanaście, piętnaście lat? (Hannah widziała go na fotografii). – Osiemnaście – odparła cicho Ruth. – No, to jest naprawdę dżentelmenem – powiedziała Hannah. – Czy nie ma dzieci? Mój Boże, a ile one mają lat? Mogłyby być w twoim wieku! – On nie ma dzieci – odpowiedziała Ruth. – Myślałam, że bardzo długo był żonaty – powiedziała Hannah. – Dlaczego nie ma dzieci? – Jego żona nie chciała dzieci. Bała się zostać matką. – Coś tak jak ty – zauważyła Hannah. – Allan chciał mieć dzieci, jego żona nie... – przyznała Ruth. – Więc on zapewne ciągle chce być ojcem – doszła do wniosku Hannah. – Rozmawiamy ze sobą na ten temat – wyznała Ruth. – A on pewnie wciąż rozmawia na ten temat ze swoją byłą żoną. Miejmy nadzieję, że to już ostatnie pokolenie mężczyzn, którzy sądzą, że po rozwodzie należy wciąż rozmawiać z byłymi żonami – powiedziała lekceważąco Hannah. Taka była jej dziennikarska wrażliwość: statystyczny obraz człowieka należy dopasować do jego wieku, wykształcenia albo typu. Był to niezwykle irytujący sposób myślenia, ale Ruth ugryzła się w język. – Cóż – dodała filozoficznie Hannah. – Mam nadzieję, że w łóżku spełnia wszystkie twoje oczekiwania? – Jeszcze nie spaliśmy ze sobą – przyznała Ruth. – Które z was chciało zaczekać? – zapytała Hannah. – Czekamy oboje – skłamała Ruth. Ale Allan był po prostu cierp-

263

liwy – „czekała” ona. Tak bardzo obawiała się, że nie spodoba się jej seks z Allanem, iż grała na zwłokę. Nie chciała przestać o nim myśleć jak o mężczyźnie jej życia. – Ale mówiłaś przecież, że on cię poprosił o rękę! – wykrzyknęła Hannah. – Chce się z tobą ożenić i jeszcze nie poszedł z tobą do łóżka? To nie jest pokoleniowe zachowanie. Tak zachowywało się pokolenie jego ojca, a może raczej dziadka! – Allan chce, żebym wiedziała, że nie jestem po prostu jego kolejną kochanką – powiedziała Ruth. – Bo jeszcze wcale nie jesteś jego kochanką! – odparła Hannah. – Uważam, że to słodkie z jego strony – oświadczyła Ruth. – Zakochał się we mnie, zanim się ze mną przespał. Uważam, że to miłe. – Owszem, to niezwykłe – przyznała Hannah. – Więc czego się boisz? – Nie boję się – skłamała Ruth. – Zazwyczaj nie chcesz, żebym poznawała twoich adoratorów – przypomniała jej Hannah. – Allan jest wyjątkowy – powiedziała Ruth. – Tak wyjątkowy, że się z nim nie przespałaś. – Wygrywa ze mną w squasha – dodała słabo Ruth. – Twój ojciec też, a ile on ma lat? – Siedemdziesiąt siedem – powiedziała Ruth. – Przecież wiesz, ile lat ma mój ojciec. – Jezu, naprawdę? Nie wygląda na tyle – powiedziała Hannah. – Rozmawiamy o Allanie Albrightcie, nie o moim ojcu – powiedziała gniewnie Ruth. – Allan Albright ma tylko pięćdziesiąt cztery lata. Kocha mnie, chce się ze mną ożenić i wydaje mi się, że byłabym szczęśliwa, gdybym mogła z nim żyć. – Czy powiedziałaś mi kiedyś, że go kochasz? – zapytała Hannah. – Nie przypominam sobie, żebyś powiedziała coś takiego. – Bo tego nie powiedziałam – przyznała Ruth. – Nie wiem, czy go kocham. Nie wiem, po czym poznać, że go kocham – dodała. – Jeśli nie wiesz, po czym poznać, że go kochasz, to go nie kochasz

264

– powiedziała Hannah. – A ja myślałam, że Allan cieszy się reputacją... no, że z niego wielki kobieciarz? – Był kiedyś kobieciarzem – zaczęła powoli Ruth. – Sam mi o tym mówił, ale powiedział, że teraz się zmienił. – Ohoho – zdumiała się Hannah. – Czy mężczyźni się zmieniają? – A my? – Ty chciałabyś się zmienić, prawda? – zapytała Hannah. – Zmęczyłam się już niewłaściwymi mężczyznami – przyznała Ruth. – Faktycznie, masz do nich nosa – powiedziała Hannah. – Ale ja myślałam, że wybierasz sobie takich mężczyzn, ponieważ wiesz, że są dla ciebie niewłaściwi. Myślałam, że wybierasz właśnie ich, bo wiesz, że po jakimś czasie odejdą. Niektórzy, nawet zanim jeszcze każesz im odejść. – Tobie też zdarzało się wybierać niewłaściwych mężczyzn – powiedziała Ruth. – Jasne, bardzo często – przyznała Hannah. – Ale zdarzało mi się też wybrać trafnie. Tylko że żaden nie chciał ze mną zostać. – Wydaje mi się, że Allan ze mną zostanie – zauważyła Ruth. – Jasne, że tak – powiedziała Hannah. – Więc martwisz się, że może i ty zostaniesz z nim... Czy o to chodzi? – Tak – przyznała w końcu Ruth. – Właśnie. – Chcę go poznać – powiedziała Hannah. – Powiem ci, czy z nim zostaniesz. Będę wiedziała od razu, kiedy tylko go zobaczę. A teraz wystawiła mnie do wiatru! – pomyślała Ruth. Zamknęła z trzaskiem książkę i przycisnęła ją do piersi. Chciało jej się płakać, tak była zła na Hannah, gdy nieoczekiwanie spostrzegła, że napalonego brygadzistę przestraszył jej gwałtowny gest. Ruth ucieszyła jego przerażona mina. – Publiczność może usłyszeć panią zza kulis – szepnął sprytnie chłopak, uśmiechając się z wyższością. Ruth nie odpowiedziała automatycznie. Każda jej odpowiedź była niemal zawsze przemyślana. – Jeżeli cię to interesuje, noszę rozmiar 34 D – szepnęła.

265

– Co? – wyszeptał w odpowiedzi brygadier. Jest za głupi i nie zrozumiał, uznała Ruth. Poza tym na widowni zabrzmiał głośny aplauz. Ruth nie słyszała, co mówił Eddie, ale zrozumiała, że już skończył. Zanim weszła na mównicę, zatrzymała się na chwilę na scenie, żeby uścisnąć mu dłoń. Zdezorientowany Eddie wrócił za kulisy zamiast na swoje zarezerwowane na widowni miejsce – a kiedy znalazł się za kulisami, wstydził się wracać z powrotem na widownię. Spojrzał bezradnie na nieżyczliwego brygadzistę, który nie miał najmniejszego zamiaru zaproponować mu swojego stołka. Ruth zaczekała, aż umilkną owacje. Wzięła do ręki pustą szklankę i natychmiast odstawiła ją z powrotem. O Boże, wypiłem jej całą wodę! – zorientował się Eddie. – Niezłe dydy, co? – szepnął brygadzista do Eddiego, który nie odpowiedział, przybrał jednak minę winowajcy. (Nie usłyszał, co powiedział ten facet, ale przypuszczał, że chodziło mu o tamtą szklankę wody). Choć brygadzista odgrywał i tak niewielką rolę w wydarzeniach tego wieczora, poczuł się nagle jeszcze mniejszy niż zwykle – ledwie słowo „dydy” zamarło mu na ustach, ów płytki młodzieniec pojął, co przed chwilą szepnęła do niego sławna pisarka. Nosi rozmiar 34 D! – zrozumiał wolno myślący głupiec. Ale dlaczego mu o tym powiedziała? Podrywa mnie czy co? – zastanawiał się ten kretyn. Kiedy ucichły oklaski, Ruth powiedziała: – Czy mogę prosić o więcej światła na widowni? Chcę widzieć twarz mojego redaktora. Jeżeli zobaczę, że kuli się ze wstydu, będę wiedziała, że coś mi umknęło albo że on czegoś nie zrozumiał. Ten żart wywołał śmiechy, tak jak chciała Ruth, ale nie powiedziała tego wyłącznie dla żartu. Nie musiała widzieć twarzy Allana Albrighta, który i tak zaprzątał już jej myśli. Chciała zobaczyć puste krzesło obok Allana, miejsce zarezerwowane dla Hannah Grant. Właściwie obok Allana stały dwa puste fotele, ponieważ Eddie tkwił za kulisami jak w pułapce, ale Ruth dostrzegła tylko nieobecność Hannah. Niech cię diabli, Hannah! – pomyślała, ale przecież stała już na scenie. Musiała tylko rzucić wzrokiem na kartkę, by jej pisarstwo po266

chłonęło ją całkowicie. Na zewnątrz wydawała się opanowana, jak zawsze Ruth Cole. Gdy tylko zacznie czytać, poczuje się także opanowana wewnętrznie. Mogła nie wiedzieć, jak postępować z mężczyznami – szczególnie z takimi, którzy chcieli się z nią żenić – i mogła nie wiedzieć, jak postępować z ojcem, ponieważ żywiła w stosunku do niego boleśnie mieszane uczucia. Mogła nie wiedzieć, czy powinna nienawidzić swojej najlepszej przyjaciółki, Hannah, czy może powinna raczej jej wybaczyć. Ale kiedy chodziło o własną twórczość, Ruth Cole stanowiła uosobienie skupienia i pewności siebie. Była w istocie tak skoncentrowana na lekturze pierwszego rozdziału, noszącego tytuł „Czerwono-niebieski materac dmuchany”, że zapomniała podać publiczności tytuł swojej nowej powieści. Nie było to ważne – większość widzów i tak znała już tytuł. (Ponad połowa z nich znała całą powieść). Niezwykłe były okoliczności powstania pierwszego rozdziału tej książki. Otóż redakcja magazynu, będącego dodatkiem do niemieckiego dziennika o nazwie „Süddeutsche Zeitung” zwróciła się do Ruth z prośbą, żeby nadesłała opowiadanie, mające ukazać się w dorocznym numerze poświęconym prozie. Ruth rzadko pisywała opowiadania – myśli miała zawsze zajęte powieścią, nawet kiedy nie pracowała jeszcze nad nową książką. Ale zaintrygowały ją zasady, związane z publikacją w „Süddeutsche Zeitung” – otóż wszystkie opowiadania drukowane w magazynie miały nosić tytuł „Czerwono-niebieski materac dmuchany”, a przedmiot ten musiał przynajmniej raz wystąpić jako rekwizyt w każdym opowiadaniu. (Redakcja sugerowała także, że materac powinien odgrywać na tyle istotną rolę w tekście, by rzeczywiście zasługiwał na wzmiankę w tytule). Ruth spodobały się te zasady. Większości pisarzy wydawały się śmieszne, ale Ruth uprawiała także squasha i lubiła gry. Bawiła ją myśl, jak i gdzie wprowadzić materac do opowiadania, a wiedziała już wcześniej, jakie postaci wykorzysta – miała to być niedawno owdowiała Jane Dash oraz jej ówczesna antagonistka, Eleanor Holt. – I w ten sposób – powiedziała Ruth publiczności, zgromadzonej

267

w YMCA na Dziewięćdziesiątej Drugiej Ulicy – zawdzięczam pierwszy rozdział powieści materacowi. Publiczność wybuchnęła śmiechem. Teraz i dla widowni rozpoczęła się gra. Eddie O’Hare odniósł wrażenie, że nawet gburowaty brygadzista oczekuje w napięciu na czerwono-niebieski materac dmuchany, będący kolejnym dowodem na to, że Ruth Cole stała się pisarką o renomie międzynarodowej, albowiem pierwszy rozdział jej najnowszej książki został opublikowany po niemiecku, pod tytułem „Die blaurote Luftmatratze”, zanim liczni czytelnicy Ruth Cole mogli go przeczytać po angielsku! – Chciałabym zadedykować ten fragment powieści mojej najlepszej przyjaciółce, Hannah Grant – powiedziała Ruth. Pewnego dnia Hannah miała usłyszeć dedykację, na którą się wtedy spóźniła. Wśród widzów znalazł się ktoś, kto nie omieszkał powtórzyć jej treści Hannah. Gdy Ruth zaczęła czytać pierwszy rozdział powieści, zapadła przysłowiowa cisza jak makiem zasiał.

268

Czerwono-niebieski materac dmuchany

J

ane Dash była wdową już od roku, ale wciąż pozwalała się czasem porwać tak zwanej fali wspomnień, jak tego ranka, kiedy obudziła się obok martwego męża. Była pisarką. Nie zamierzała pisać pamiętnika – nie interesowały jej autobiografie, a szczególnie jej własna, zapragnęła natomiast opanować swoje wspomnienia, bo wdowy muszą panować nad wspomnieniami. Wyjątkowo niepożądanym gościem z przeszłości pani Dash była niejaka Eleanor Holt, niegdyś hipiska. Eleanor przyciągały ludzkie nieszczęścia – można by sądzić, że podnosiły ją na duchu. A Eleanor szczególnie upodobała sobie wdowy. Była żywym dowodem tezy pani Dash, że sprawiedliwość poetycka nie zachodzi w sposób regularny. Nawet Plutarch nie zdołałby jej przekonać, że Eleanor Holt otrzyma w końcu zasłużoną karę. Jaki tytuł nosił ten tekst Plutarcha? Chyba „Dlaczego bogowie są tak powolni w karaniu nikczemników”, ale Jane nie pamiętała dokładnie. W każdym razie, pomimo że dzieliły ich całe wieki, Plutarch z pewnością miał na uwadze Eleanor Holt. Świętej pamięci małżonek pani Dash powiedział kiedyś o Eleanor, że jest kobietą, żyjącą pod nieustannym przymusem przemiany wewnętrznej. (Jane uważała, że była to nazbyt dobrotliwa opinia). Gdy Eleanor Holt po raz pierwszy wyszła za mąż, pyszniła się szczęściem małżeńskim do tego stopnia, że wszyscy rozwodnicy szczerze ją znienawidzili. Ale kiedy pierwszy raz się rozwiodła, stała się taką orędowniczką rozwodów, że wszyscy szczęśliwi małżonkowie mieli ją ochotę zamordować.

269

W latach sześćdziesiątych, co nie zdziwiło nikogo, była socjalistką, a w latach siedemdziesiątych feministką. Kiedy osiadła w Nowym Jorku, uważała, że w Hamptons, czyli, jak mówiła, „na wsi”, można mieszkać tylko w weekendy, i to podczas sprzyjającej aury. Mieszkać w Hamptons przez cały rok albo w złą pogodę mogły tylko buraki i inne matoły. Gdy Eleanor opuszczała Manhattan, by zamieszkać na stałe w Hamptons i wyjść ponownie za mąż, oznajmiła, że życie w mieście dobre jest dla drapieżców seksualnych i poszukiwaczy przygód, pozbawionych jej zdolności samowiedzy. (Po wielu latach spędzonych w Bridgehampton Eleanor nadal uważała, że południowe odgałęzienie Long Island to wieś, nigdy bowiem nie zaznała życia na prawdziwej wsi. Uczęszczała na żeńską uczelnię w Massachusetts, a choć swoje tamtejsze doświadczenia uznawała za zdecydowanie nienaturalne, nie klasyfikowała ich jako wiejskie bądź miejskie). Eleanor spaliła raz publicznie własny biustonosz, na oczach niewielkiego zgromadzenia na parkingu stacji Grand Union, ale w latach osiemdziesiątych została politycznie aktywną republikanką, podobno pod wpływem drugiego męża. Od wielu lat próbowała bezskutecznie zajść w ciążę i w końcu poczęła swoje jedyne dziecko z pomocą anonimowego dawcy spermy. Stała się odtąd żarliwą przeciwniczką aborcji – być może wskutek rzekomego wpływu „tej tajemniczej spermy”, jak mawiał zmarły mąż pani Dash. W ciągu ostatnich dwudziestu lat Eleanor Holt przeszła od wszystkożerności po surowy wegetarianizm, by powrócić w końcu do wszystkożerności. Zmiany we własnej diecie narzucała chaotycznie swojej córce, zrodzonej ze spermy dawcy wypłoszonej dziewczynce, której przyjęcie z okazji szóstych urodzin Eleanor popsuła również zaproszonym na nie dzieciom, postanowiwszy pokazać im amatorski film, przedstawiający narodziny jej córki, czyli poród. Jedyny syn Jane Dash znalazł się wśród dzieci, które doznały urazu psychicznego na tamtych urodzinach. Incydent wprawił panią Dash w niejakie zakłopotanie, ponieważ zawsze zachowywała cielesną skromność w obecności dziecka. Jej świętej pamięci mąż często paradował po domu goły – sypiał nago, i tak dalej – ale Jane nie przejmowała się tym faktem, a w każdym razie nie ze względu na syna. Ostatecznie obaj 270

byli chłopcami. Dokładała jednak wszelkich starań, by zasłaniać przed dzieckiem własne ciało, aż oto pewnego dnia jej syn wrócił z urodzinowego przyjęcia u córeczki Holtów, na którym obejrzał podobno ekshibicjonistyczny film, przedstawiający poród na żywo, i widział Eleanor Holt, rozpostartą szeroko niczym otwarta książka! A Eleanor w następnych latach zmuszała swą nieszczęsną córkę kilkakrotnie, by oglądała ów położniczy film – i to niekoniecznie w celach edukacyjnych. Chodziło raczej o niepohamowane poczucie pychy Eleanor Holt. Musiała koniecznie zademonstrować córce, ile się nacierpiała – a w każdym razie w połogu. Córka natomiast wykształciła albo urodziła się już z całkowicie przeciwstawną osobowością – czy to wskutek zbyt częstego widoku zakrzepłej krwi własnych narodzin, czy wskutek działania ukrytych genów „tajemniczej spermy”, zawsze zmierzała do tego, by wprawić swoją matkę w zażenowanie. Ta odmienność charakteru biednej dziewczyny zachęciła Eleanor do szturmu na ewentualne źródła niepokoju córki – albowiem siebie Eleanor Holt nigdy nie obarczała winą. Za nic. Pani Dash miała na zawsze zapamiętać wystąpienie Eleanor Holt w roli aktywistki antypornograficznej. Sex-shop, położony na przedmieściach Riverhead na Long Island, z dala od Hamptons, nie wabił młodych, niczego nie podejrzewających czy w innym sensie niewinnych ludzi ku drzwiom. Był to niski, wyłożony kamykami dom o małych okienkach i dachu przypominającym dach pospolitej szopy. Wywieszka nie brzmiała dwuznacznie. EROTYCZNE KSIĄŻKI I CZASOPISMA TYLKO DLA DOROSŁYCH! Eleanor i nieliczne stadko wzburzonych matron tylko raz weszły do środka. Wyszły bezzwłocznie, poruszone i zarumienione. („Silniejsi tyranizują słabszych!” – powiedziała Eleanor reporterowi miejscowej gazety). Sex-shop prowadziło leciwe małżeństwo, marzące od dawna, żeby uciec wreszcie gdzieś daleko od ponurych zim na Long Island. W następstwie wspomnianych zajść udało im się podstępem przekonać zatroskany komitet obywatelski (założony z inicjatywy Eleanor), żeby wykupił ich dom. Zatroskane obywatelki nie tylko zapłaciły wygórowa-

271

ną cenę za starą szopę – pozostał im także... ach, towar, jak nazywała „to” w myślach pani Dash. Jako powieściopisarka i jedna z zainteresowanych stron, Jane Dash zaproponowała, że oszacuje wartość zmagazynowanych artykułów. Niegdyś uprzejmie odmówiła przyłączenia się do podjętej przez Eleanor krucjaty przeciw pornografii, utrzymując, że jako pisarka w zasadzie sprzeciwia się wszelkim formom cenzury. Ale kiedy Eleanor nalegała, apelując do Jane „najpierw jako do kobiety, a potem jako do pisarki”, Jane zaskoczyła swoją odpowiedzią zarówno Eleanor, jak i samą siebie. „Przede wszystkim jestem pisarką” – powiedziała pani Dash. Jane pozwolono zbadać pornograficzny towar w dowolny sposób. Pomijając jego „wartość”, pani Dash doznała rozczarowania. Każdy, najwidoczniej z wyjątkiem Eleanor Holt, spodziewałby się, że treści pornograficzne są ordynarne, choć dla wielu ludzi ich obrzydliwość stanowi po prostu normę. Prostactwo i lubieżne zainteresowania kierują postępowaniem wielu różnych ludzi, do których pani Dash szczęśliwie nie należała. Z jednej strony pragnęła, by coraz większa część populacji mogła zdobyć lepsze wykształcenie, z drugiej jednak sądziła, że koszty wykształcenia ogółu ludzi, z jakimi się stykała, zostały zmarnowane. W nieprzyzwoitych zbiorach zamkniętego już na dobre sex-shopu na przedmieściach Riverhead nie było treści przedstawiających stosunki seksualne ze zwierzętami albo z nieletnimi. Pani Dash poczuła się nieco pokrzepiona na duchu, że takie dewiacje nie dotarły jeszcze do leżącego na wschód od Manhattanu okręgu Suffolk – a w każdym razie nie w formie czasopiśmienniczej i książkowej. Pośród licznych dowodów rzeczowych znalazła natomiast powszechnie spotykane zdjęcia, wyolbrzymiające rozkosze kobiecego orgazmu, oraz fotografie mężczyzn (zawsze obdarzonych penisami nieprawdopodobnych rozmiarów), którzy wykazywali mało przekonujące zainteresowanie wykonywaną właśnie robotą. Jane Dash doszła do wniosku, że marnym aktorstwem wykazują się przedstawiciele obojga płci. Uważała natomiast, że zbliżenia niezliczonych genitaliów rozmaitych kobiet są interesujące... powiedzmy, z klinicznego punktu widzenia. Nigdy dotąd nie widziała kobiet, przedstawionych z tak nieapetyczną dokładnością.

272

Pod naciskiem w kwestii swej opinii Jane oświadczyła, że zawartość sklepu to bezwartościowe śmiecie – chyba że zatroskane obywatelki zechcą odzyskać część poniesionych kosztów, sprzedając pozostałość sklepowych zapasów jakimś miejscowym dziwakom. Ale tego typu wyprzedaż uliczna w Riverhead oznaczałaby, że zatroskane obywatelki stawiają się same w roli pornografów. Dlatego też książki i czasopisma zostały spalone – przynosząc wyłącznie straty. Podkreśliwszy znów, że jest „przede wszystkim pisarką”, pani Dash stwierdziła, że nie weźmie udziału w ceremonii palenia książek i nie będzie nawet jej oglądać. Reporterzy miejscowych gazet uchwycili na zdjęciach nieliczne, ale triumfujące stadko kobiet, podsycających ognisko. Nieopodal stali też najprawdziwsi strażacy, na wypadek, gdyby palone fotografie najróżniejszych męczących wyczynów seksualnych i zabłąkane genitalia miały wybuchnąć nagle rozprzestrzeniającym się dokoła płomieniem. Sześć następnych lat w okręgu Suffolk na polu moralności seksualnej minęło bez dalszych demonstracji. Poczęta dzięki spermie dawcy dziewczynka skończyła już więc dwanaście lat, kiedy zabrała napędzany bateriami wibrator Eleanor Holt do miejscowej szkoły alternatywnej, na niedorzeczne zajęcia, które obejmuje amerykański program edukacji, zwane „Zademonstruj i objaśnij”. Wtedy to synek Jane Dash, który na szóstych urodzinach dziewczynki obejrzał nagrany na żywo film, przedstawiający poród, miał zaszczyt zobaczyć przez chwilę kolejny element prywatnej niegdyś rzeczywistości Eleanor Holt. Na szczęście jej dwunastoletnia córka nie posiadała jeszcze umiejętności pozwalających zademonstrować działanie narzędzia, które zdumiona nauczycielka natychmiast jej odebrała. Niewiele było więc widać, poza wstrząsającymi rozmiarami przyrządu. Pani Dash nigdy go nie zobaczyła, ale sądząc po tym, co opisał syn, domyśliła się, że wibrator nie był odwzorowaniem prawdziwego członka męskiego. Chłopiec porównał go do „czegoś w rodzaju rakiety”. W pamięć zapadł mu także odgłos, jaki wydawała owa rakieta, kiedy się ją włączyło – wibrator bowiem oczywiście wibrował. Zanim nauczycielka zdążyła wyrwać go dziewczynce i wyłączyć, dźwięk, jaki wydawał, zdumiał wszystkie dzieci, które go słyszały, choć nie był zbyt wyraźny.

273

– Jak to dokładnie brzmiało? – zapytała Jane. – Zzzzt! Zzzzt! Zzzzt! – poinformował ją chłopak. Pani Dash pomyślała, że jest w tym dźwięku jakby nuta przestrogi – i że to zgrzytliwy dźwięk, kończący się głoską „t”. Nie mogła zapomnieć odgłosu, który wciąż rozbrzmiewał w jej głowie. Pisarkę zaczęły nawiedzać wspomnienia przejawów filuterności jej zmarłego męża. Gdziekolwiek widzieli później Eleanor Holt – na przyjęciu, w sklepie albo przed szkołą alternatywną, gdy odwoziła córkę – mąż Jane szeptał jej do ucha: „Zzzt!” Jane uważała, że mąż w ten sprytny sposób ostrzega ją, by miała się na baczności. Najczęściej i najbardziej pani Dash brakowało po prostu wesołego towarzystwa męża. I nawet sam widok Eleanor Holt z całą mocą przypominał pisarce, że owdowiała i co utraciła. Minęło kolejnych pięć lat, ale Jane pamiętała incydent z wibratorem tak dobrze, jak gdyby zdarzył się wczoraj. Chętka, która naszła panią Dash, żeby zaprezentować Eleanor Holt doskonałą niemal imitację dźwięku wydawanego przez jej wibrator posiadała dwojaką naturę: po pierwsze, Jane pragnęła gorąco, żeby przywrócić do swojego życia poczucie humoru jej zmarłego męża, a po drugie, wiedziała, że jeśli nie zrobi czegoś Eleanor bezpośrednio, to będzie musiała opisać ją w jakiejś książce, co byłoby znacznie gorsze. Jako powieściopisarka, pani Dash gardziła pisaniem o prawdziwych ludziach. Uważała, że jest to porażka wyobraźni, albowiem każdy powieściopisarz godny tego miana powinien umieć wymyślić postać ciekawszą od człowieka z krwi i kości, toteż uczynienie z Eleanor Holt postaci fikcyjnej, choćby i w celach szyderczych, byłoby dla tej osoby czymś w rodzaju pochlebstwa. Poza tym błyskawiczna decyzja, jaką podjęła pani Dash, by naśladować odgłos wibratora Eleanor, nie była właściwie decyzją, lecz całkowitym przypadkiem, w przeciwieństwie do planowanych starannie powieści Jane Dash. Rzecz miała miejsce podczas dorocznego pikniku szkoły alternatywnej, będącego właściwie alternatywnym piknikiem szkolnym, ponieważ odbywał się po zakończeniu roku szkolnego. Chodziło o to, by zbiegł się w czasie z nadejściem wczesnego lata i sprzyjającej pływaniu pogody, a Atlantyk jest przejmująco zimny aż do końca

274

czerwca. Ale gdyby szkoła zwlekała z piknikiem do lipca, plaże publiczne zaroiłyby się tymczasem od „letników”. Pani Dash nie zamierzała kąpać się wcześniej niż w sierpniu. Nigdy nie pływała na piknikach szkolnych, nawet kiedy jeszcze żył jej mąż. A ponieważ ich syn ukończył już alternatywną szkołę, dla niego i Jane tegoroczny piknik stanowił raczej coś w rodzaju spotkania czy zjazdu absolwentów, przypominał więc większość spotkań pani Dash w Bridgehampton, odkąd została wdową. Niektórzy byli zdziwieni na jej widok. Ale nie Eleanor Holt. „To ci dobrze zrobi – zwróciła się do Jane. – Już czas, żebyś powróciła do świata”. Pod wpływem tych słów pani Dash zastanowiła się nad sobą. Nie uważała pikniku szkoły alternatywnej za „świat” i nie dbała o powinszowania od Eleanor Holt. Z przyjemnością obserwowała natomiast swego syna: jak on urósł! A jego dawni koledzy i koleżanki ze szkoły... no cóż, też urośli. Nawet udręczona córka Eleanor stała się ładną dziewczyną, swobodną i towarzyską – być może dlatego, że teraz mieszkała w szkole z internatem, nie zaś pod jednym dachem z ponurym filmem, przedstawiającym jej własne narodziny, i nuklearną rakietą rozkoszy swojej matki. Jane z przyjemnością obserwowała także mniejsze dzieci. Wielu z nich nie znała, a niektórzy młodsi rodzice również byli jej całkowicie obcy. Obok Jane usiadła nauczycielka, która kiedyś odebrała córce Eleanor rozedrgany wibrator. Jane nie słyszała, co nauczycielka mówi – usiłowała sformułować odpowiednie pytanie, o ile ośmieliłaby się je zadać. („Kiedy pani to chwyciła, czy mocno się trzęsło? To znaczy, czy drgało jak mikser albo robot kuchenny, czy może... nieco łagodniej?”) Ale oczywiście pani Dash nigdy nie zapytałaby o coś takiego. Uśmiechnęła się tylko i nauczycielka w końcu sobie poszła. Późnym popołudniem zrobiło się ciemno i młodsze dzieci zaczęły trząść się z zimna. Plaża przybrała brązowawą barwę skorupki od jajka, a ocean stał się szary. Trzęsące się z zimna dzieci były również na parkingu, gdzie pani Dash i jej syn chowali do bagażnika koszyk, ręczniki i koce. Ich samochód stał obok auta Eleanor Holt i jej córki. Jane zdumiała się na widok drugiego męża Eleanor, był bowiem do przesady uwielbiającym procesy adwokatem od rozwodów, który rzadko uczestniczył w spotkaniach towarzyskich. 275

Zerwał się wiatr. Młodsze dzieci zaczęły pojękiwać. Wtem podmuch uniósł w powietrze pewien przypominający tratwę przedmiot, który uleciał z rąk jakiegoś chłopca i wylądował na dachu samochodu należącego do Eleanor Holt. Adwokat od rozwodów chciał chwycić barwną płachtę, która jednak odleciała dalej. Złapała ją w powietrzu Jane Dash. Był to czerwono-niebieski materac, z którego częściowo ktoś spuścił już powietrze, a mały chłopczyk, który wypuścił go z rąk, podbiegł do pani Dash. – Chciałem wypuścić z niego powietrze – powiedział. – Inaczej nie zmieściłby się w samochodzie. A potem poniósł go wiatr. – Pozwól, że ci pokażę... Trzeba znać pewną sztuczkę – zwróciła się pani Dash do chłopca. Zauważyła, że Eleanor Holt pochyla się i klęka na jedno kolano, zawiązując but. Jej uwielbiający procesy sądowe mąż zasiadł za kierownicą, przybierając agresywną pozę, a zrodzona ze spermy tajemniczego dawcy córka siedziała samotnie z tyłu z ponurą miną. Spotkanie na pikniku sprawiło niewątpliwie, że lęki jej dzieciństwa powróciły. Jane znalazła na parkingu odpowiedni kamyk. Odkręciła kapturek, kryjący zawór czerwono-niebieskiego materaca, a potem wepchnęła kamyk w szczelinę i wcisnęła igłę zaworu. Powietrze zaczęło z sykiem uchodzić na zewnątrz. – Naciskaj po prostu kamyk – powiedziała pani Dash, demonstrując chłopcu tę czynność. – O, tak. – Powietrze uchodziło z materaca w gwałtownych wydechach. – A... jeśli obejmiesz materac obiema rękami i mocno ściśniesz, powietrze ujdzie szybciej. Ale gdy Jane spróbowała pokazać, o co jej chodzi, unoszony strumieniem powietrza kamyk zagrzechotał w szczelinie zaworu. Eleanor usłyszała ten dźwięk, kiedy wstawała z klęczek. „Zzzt! Zzzt! Zzzzt!” powiedział czerwono-niebieski materac. Na twarzy chłopca odmalował się widomy zachwyt. Dla niego był to dźwięk cudowny. Ale na twarzy Eleanor Holt pojawił się wyraz zrozumienia, że jej tajemnica została odkryta. Siedzący za kierownicą mąż odwrócił się w stronę, z której dobiegał odgłos – miał taką miną, jak gdyby składał pozew. Po chwili także córka Eleanor odwróciła się w kierunku dźwięku. Nawet syn Ja276

ne Dash, który dwukrotnie miał już okazję zapoznać się w szczegółach z intymnym życiem Eleanor Holt, spojrzał w stronę, z której dochodził go znajomy, poruszający dźwięk. Eleanor wpatrywała się w panią Dash i flaczejący coraz bardziej materac z miną kobiety, z której zdarto ubranie na oczach tłumu gapiów. – Rzeczywiście, już pora, żebym wróciła do świata – powiedziała do niej Jane. Ale na temat „świata” – co to takiego jest i po jakim czasie wdowa może bezpiecznie do niego wrócić – czerwono-niebieski materac miał do powiedzenia tylko jedno ostrzegawcze słowo: „Zzzzt!”

277

Allan w wieku pięćdziesięciu czterech lat

R

uth czytała beznamiętnym głosem. Niektórzy widzowie zdawali się zmieszani jej ostatnim „Zzzzt!” Eddiemu, który dwukrotnie czytał już tę książkę, zakończenie pierwszego rozdziału podobało się ogromnie, ale część widzów przez chwilę wstrzymywała się jeszcze z oklaskami, nie byli bowiem pewni, czy to koniec. Przygłupi brygadzista patrzył z rozdziawionymi ustami w ekran monitora, jak gdyby szykował się do wygłoszenia epilogu. Z jego ust nie padło jednak ani jedno słowo – ani jedna uwaga z serii pozbawionych wszelkiego wdzięku komentarzy, dotyczących nieustającego podziwu brygadzisty dla „dydów” sławnej pisarki. Pierwszy zaczął klaskać Allan Albright, wyprzedzając Eddiego. Jako redaktor Ruth, Allan dobrze znał „Zzzzt!”, kończące pierwszy rozdział. Oklaski, które rozległy się po chwili, były rzęsiste, a trwały na tyle długo, by Ruth spostrzegła samotną kostkę lodu na dnie swojej szklanki. Lód rozpuścił się już i mogła wypić łyk wody. Pytania i odpowiedzi po lekturze okazały się mało efektowne. Eddie współczuł Ruth, która po zajmującym występie musiała przecierpieć antyklimaks, jakim są zawsze pytania od publiczności. A Allan Albright przez cały czas przypatrywał się Ruth z marsową miną, jak gdyby mogła coś uczynić, żeby podnieść poziom inteligencji pytań. Kiedy czytała swój tekst, złościła ją ożywiona mimika siedzącego na widowni Allana, który zachowywał się tak, jak gdyby jego rolą było zabawiać Ruth na jej własnym wieczorze autorskim!

278

Pierwsze pytanie było otwarcie wrogie i nadało całemu spotkaniu ton, z którego dalsze pytania i odpowiedzi nie mogły się już wyłamać. – Dlaczego pani się powtarza? – zapytał autorkę jakiś młodzieniec. – Czy może te powtórzenia są niezamierzone? Ruth uznała, że facet ma około trzydziestki. To prawda, że nie było dość jasno, by mogła dokładnie zobaczyć jego minę – siedział z tyłu sali – ale wnioskując z tonu głosu, nabrała pewności, że ten człowiek z niej szydzi. Po trzech wydanych książkach znała już zarzut, że „przetwarza” swoje postaci i przenosi je z jednej powieści do drugiej, a poza tym, że we wszystkich jej książkach powtarzają się pewne „ekscentryzmy związane z podpisami”. „Być może rzeczywiście tworzę stosunkowo ograniczony wachlarz postaci” – pomyślała Ruth. Ale z jej doświadczenia wynikało, że ludzie oskarżający autora o wtórność odnoszą się zazwyczaj do jakiegoś szczegółu, który nie spodobał im się za pierwszym razem. Bo w końcu dlaczego mielibyśmy sprzeciwiać się powtarzaniu czegoś, co się na ogół podoba, choćby i w literaturze? – Domyślam się, że chodzi panu o wibrator – zwróciła się Ruth do oskarżającego ją mężczyzny. W jej drugiej powieści też występował wibrator, choć w pierwszej żaden, by tak powiedzieć, nie podniósł głowy. To niewątpliwie niedopatrzenie, pomyślała w duchu Ruth, po czym powiedziała: – Wiem, że wielu młodych mężczyzn, jak pan, czuje się zagrożonych przez wibratory, ale naprawdę nie musicie się martwić, że kiedykolwiek zastąpią was całkowicie. – Urwała, czekając na wybuch śmiechu, a później dodała: – Ponadto ten wibrator jest innego typu niż wibrator z mojej poprzedniej powieści. Jak pan wie, nie wszystkie wibratory są jednakowe. – Powtarza pani więcej niż wibratory – skomentował jej odpowiedź młodzieniec. – Tak, wiem... „Wykoślawioną przyjaźń między kobietami” albo motyw zagubienia i odnalezienia się w przyjaźni – zauważyła Ruth, zdając sobie sprawę już po fakcie, że cytuje fragment z rozwlekłego wprowadzenia Eddiego, stojącego wciąż za kulisami.

279

Najpierw zrobiło mu się ogromnie miło, a potem zaczął się zastanawiać, czy Ruth z niego nie kpi. – Powtarza pani motyw niewłaściwego kochanka – dodał uparty młodzian. (To był dopiero temat!) – Kochanek mojej bohaterki z „Tego samego sierocińca” był przyzwoitym facetem – przypomniała Ruth niechętnemu jej czytelnikowi. – Nie ma u pani matek! – wykrzyknęła z widowni jakaś starsza kobieta. – Ojców też nie! – warknęła w odpowiedzi Ruth. Allan Albright ukrył głowę w dłoniach. Odradzał Ruth zabawę w pytania i odpowiedzi. Powiedział, że nie powinna brać w niej udziału, jeśli nie potrafi puścić mimo uszu wrogich czy prowokujących uwag – jeżeli nie potrafi „nie kusić licha”. I nie powinna się „tak ochoczo odgryzać”. – Lubię się odgryzać – powiedziała Ruth. – Ale nie powinnaś odgryzać się już za pierwszym razem, a nawet nie za drugim – ostrzegał ją Allan. Jego motto brzmiało: „Bądź zawsze miły dwa razy”. Ruth w zasadzie zgadzała się z tą radą, ale stosowanie jej w praktyce przychodziło sławnej pisarce z trudnością. Allanowi chodziło o to, żeby pierwsze dwie impertynencje zignorować. Dopiero kiedy ktoś cię sprowokuje albo wystąpi wobec ciebie z otwartą wrogością po raz trzeci, wtedy można mu przyłożyć. Była to chyba jednak zbyt dżentelmeńska zasada, by Ruth mogła ją stosować. Widok Allana kryjącego głowę w dłoniach wzbudził w niej niechęć wobec jego demonstracyjnej dezaprobaty. Dlaczego tak często popadała w nastrój, który kazał jej szukać wad w Allanie? Na ogół podziwiała jego maniery – a już na pewno jego podejście do pracy – i nie wątpiła, że wywiera na nią dobry wpływ. Ale Ruth Cole potrzebowała bardziej redaktora swojego życia niż swoich książek. (I w tym punkcie zgodziłaby się z nią nawet Hannah Grant). – Są następne pytania? – zapytała Ruth. Starała się, żeby jej głos brzmiał pogodnie, a nawet zachęcająco, ale nie zdołała ukryć rozdrażnienia. Nie wysuwała zaproszenia do widowni – rzucała jej wyzwanie. 280

– Skąd bierze pani pomysły do swoich książek? – zapytała autorkę jakaś niewinna dusza. Nie było widać, kto to jest, w ogromnej sali rozległ się tylko dziwnie bezpłciowy głos. Allan wzniósł oczy ku niebu. Określał takie pytania mianem „sklepowych”: niektórzy ludzie żywią bowiem przyjemne przekonanie, że poszczególne składniki powieści można sobie kupić, tak jak w sklepie. – Moje powieści nie opierają się na pomysłach. Nie mam żadnych pomysłów – odpowiedziała Ruth. – Zaczynam od postaci, co prowadzi mnie następnie ku problemom, które takie postaci mogą mieć, i w rezultacie otrzymuję całą historię... i tak jest za każdym razem, bez wyjątku. (Stojący za kulisami Eddie pomyślał, że powinien chyba robić notatki). – Czy to prawda, że pani nigdy nie pracowała? Że nie miała pani żadnej prawdziwej pracy? – odezwał się znów ten sam arogancki młodzieniec, który pytał, dlaczego Ruth się powtarza. Nie wybrała go – mężczyzna sam się na nią rzucił, nieproszony. Było prawdą, że Ruth nie miała nigdy żadnej „prawdziwej” pracy, ale zanim udało jej się odpowiedzieć na to kryjące insynuację pytanie, Allan Albright wstał i odwrócił się – niewątpliwie po to, by zareplikować opryskliwemu młodzieńcowi, siedzącemu z tyłu sali. – Pisarstwo to jest prawdziwa praca, ty dupku! – powiedział Allan. Ruth wiedziała, że Allan umie liczyć. A z jego wyliczeń wynikało, że już dwukrotnie był miły. Wybuch Allana wzbudził stereotypowe oklaski. Potem Allan zwrócił się ku scenie, twarzą do Ruth, i dał jej charakterystyczny znak – kciukiem prawej dłoni przesunął w poprzek po gardle niczym nożem, co oznaczało, żeby Ruth zeszła ze sceny. – Dziękuję, dziękuję raz jeszcze – powiedziała Ruth do publiczności. Idąc za kulisy, zatrzymała się na chwilę, a potem odwróciła się i pomachała do widzów. Ich oklaski były mimo wszystko ciepłe. – Dlaczego nie podpisuje pani książek dla czytelników? Inni pisarze rozdają autografy! – zawołał jej prześladowca. Zanim ruszyła dalej, Allan wstał i znowu się odwrócił. Nie musiała 281

patrzeć – wiedziała już, że pokaże jej dręczycielowi wyprężony środkowy palec prawej ręki. Allan niebywale lubił stosować ten gest. A jednak mi się podoba... I rzeczywiście będzie o mnie dbał, pomyślała. Nie mogła jednak zaprzeczyć, że Allan czasem ją drażni. W garderobie zirytował ją znowu. Pierwszą rzeczą, jaką powiedział, było: – Nie wspomniałaś nawet tytułu książki! – Po prostu zapomniałam – powiedziała Ruth. Czy Allan zawsze musi się zachowywać jak redaktor? – Nie sądziłem, że przeczytasz jednak pierwszy rozdział – dodał. – Powiedziałaś, że, twoim zdaniem, jest zbyt komediowy i niezbyt reprezentatywny dla powieści. – Zmieniłam zdanie – powiedziała Ruth. – Postanowiłam dzisiaj być zabawna. – Kiedy zadawano ci pytania, nie byłaś beczką śmiechu – przypomniał jej Allan. – Ale przynajmniej nikogo nie nazwałam „dupkiem” – odcięła się Ruth. – Dałem temu facetowi dwie szanse – odparł Allan. Jakiejś starszej pani z torbą na zakupy pełną książek udało się wynegocjować pozwolenie na wejście za kulisy. Okłamała osobę, która chciała ją zatrzymać. Powiedziała, że jest matką Ruth. Usiłowała też okłamać Eddiego, którego zobaczyła w progu garderoby. Jak zawsze niezdecydowany Eddie jedną nogą stał w środku, drugą na zewnątrz, a starsza pani z torbą książek wzięła go za kogoś, kto pilnuje wstępu. – Muszę zobaczyć się z Ruth Cole – powiedziała do Eddiego starsza pani. Eddie zauważył książki w jej torbie na zakupy. – Ruth Cole nie podpisuje książek – ostrzegł Eddie. – Nigdy. – Proszę mnie wpuścić. Jestem jej matką – skłamała staruszka. Kto jak kto, ale Eddie nie musiał bliżej przyglądać się kobiecie, by stwierdzić, czy to prawda. Odnotował tylko, że jest mniej więcej w tym

282

samym wieku co Marion (która miałaby wtedy siedemdziesiąt jeden lat). – Nie, szanowna pani – powiedział Eddie. – Pani nie jest matką Ruth Cole. Ruth usłyszała kobietę, która utrzymywała, że jest jej matką. Odepchnęła Allana i podbiegła do drzwi garderoby, a staruszka chwyciła ją za rękę. – Przywiozłam pani książki do podpisu aż z Litchfield – powiedziała kobieta. – To w Connecticut. – Nie wolno podawać się fałszywie za cudzą matkę – powiedziała Ruth. – Przywiozłam po jednej książce dla każdego z moich wnucząt – odparła staruszka. W torbie miała sześć egzemplarzy książek autorstwa Ruth Cole, ale zanim zaczęła je wyjmować, podszedł do niej Allan, który położył staruszce dłoń na ramieniu i łagodnie przesunął ją ku drzwiom. – Było oświadczenie: „Ruth Cole nie podpisuje książek”. Nie podpisuje i już – powiedział. – Przykro mi, ale gdyby panna Cole podpisała pani książki, postąpiłaby niesprawiedliwie względem tych wszystkich, którzy także chcieliby uzyskać jej autograf, prawda? Staruszka nie zwracała na niego uwagi i nadal nie puszczała ręki Ruth. – Moje wnuki uwielbiają wszystkie pani książki – zwróciła się do niej. – To pani zajmie tylko dwie minuty. Ruth stała jak sparaliżowana. – Proszę pani – powiedział Allan do staruszki z torbą książek, którą kobieta niespodziewanie żwawo postawiła na ziemi, strącając dłoń Allana ze swego ramienia. – Nie waż się pan mnie popychać – powiedziała. – Ona nie jest moją matką, prawda? – spytała Ruth Eddiego. – Oczywiście że nie – odpowiedział Eddie. – Proszę pani... Proszę tylko, żeby podpisała pani książki dla moich wnuków! To są pani książki! – powiedziała staruszka. – Kupiłam je... – Bardzo panią proszę... – zwrócił się do staruszki Allan.

283

– A tak w ogóle, czy z panią jest wszystko w porządku? – spytała staruszka. – Pierdolę panią razem z pani wnukami – powiedziała Ruth. Staruszka zrobiła taką minę, jak gdyby ktoś wymierzył jej policzek. – Co pani powiedziała? Staruszka odznaczała się pewną władczością, którą Hannah nazwałaby „pokoleniową”, ale Ruth sądziła, że jest to raczej kwestia zamożności i uprzywilejowanej pozycji społecznej nieznośnej starszej pani – bo nachalność staruszki z pewnością nie była związana wyłącznie z jej wiekiem. Ruth sięgnęła do torby i wyciągnęła jakąś powieść. – Masz coś do pisania? – zapytała Eddiego, który przeszukał wewnętrzne kieszenie wilgotnej marynarki i wyciągnął czerwony długopis – swojego nauczycielskiego pupilka. Wpisując do książki dedykację, Ruth powtarzała ją na głos: – Pierdolę panią razem z pani wnukami. – Włożyła książkę do torby i chciała wyjąć następną – do wszystkich wpisałaby to samo, nie podpisując się – ale staruszka wyszarpnęła jej torbę. – Jak pani śmie? – Pierdolę panią razem z pani wnukami – powtórzyła beznamiętnie Ruth głosem, jakim zwykle czytała, a potem odeszła w głąb garderoby. Mijając Allana, powiedziała: – Chuja, nie będę już miła dwa razy. Ani nawet raz. Eddie, który wiedział, że jego wstęp był zbyt długi i zbyt akademicki, zauważył sposobność odbycia pokuty. Kimkolwiek była staruszka, miała mniej więcej tyle lat co Marion. A Eddie nie uważał, żeby kobiety w wieku Marion były „stare”. Były to oczywiście starsze kobiety, ale nie staruszki – w każdym razie nie w opinii Eddiego. Zauważył ekslibris na stronie tytułowej, na której Ruth wpisała się agresywnej babci. ELIZABETH J. BENTON. – Pani Benton – zwrócił się Eddie do staruszki. – Czego? – zapytała pani Benton. – Kim pan jest? – Nazywam się Ed O’Hare – powiedział Eddie, podając kobiecie rękę. – Ma pani prześliczną broszkę.

284

Pani Benton spojrzała na klapę swojego śliwkowego żakietu. Jej broszka wykonana była z wysadzanej perłami muszli. – Należała kiedyś do mojej matki – powiedziała. – A to ciekawe – odparł Eddie. – Bo moja matka miała identyczną. Została z nią pochowana – skłamał. (Jego mama, Kropka O’Hare, żyła jeszcze i miała się jak najlepiej). – Ach... – powiedziała pani Benton. – Przykro mi. Długie palce Eddiego zawisły nad niesłychanie szkaradną broszką staruszki. Pani Benton, wypinając pierś w kierunku kołyszącej się w powietrzu dłoni Eddiego, pozwoliła mu dotknąć posrebrzanej broszy i pogładzić perły. – Nie myślałem, że jeszcze kiedyś zobaczę taką broszkę – powiedział Eddie. – Och... Czy był pan przywiązany do matki? Musiał pan być do niej bardzo przywiązany. – Tak – skłamał Eddie. (Dlaczego nie potrafię tego robić w książkach? – zastanawiał się. Pozostawało dla niego tajemnicą, skąd brały się te kłamstwa i dlaczego nie umiał ich przywołać na życzenie – mógł tylko czekać z nadzieją, że odpowiednio zręczne łgarstwo przyjdzie mu do głowy we właściwym momencie). Kilka minut potem Eddie odprowadził staruszkę do wyjścia od strony sceny. Na dworze, w nieprzerwanie padającym deszczu, stała niewielka, ale zdeterminowana grupka młodzieży, czekająca, by chociaż przez chwilę zobaczyć z bliska Ruth Cole i poprosić ją, by podpisała im książki. – Autorka już pojechała. Wyszła od frontu – skłamał Eddie. Zdumiewał się teraz, że nie potrafił oszukać recepcjonistki w hotelu Plaza. Gdyby udało mu się ją okłamać, zdobyłby drobne na przejazd nieco wcześniej, a przy odrobinie szczęścia zdążyłby może nawet na wcześniejszy autobus. Pani Benton, która znacznie sprawniej kontrolowała swoje umiejętności kłamczuchy niż Eddie O’Hare, rozkoszowała się jeszcze chwilę jego towarzystwem, po czym życzyła mu śpiewnie dobrej nocy – podkreśliła też, że jest mu bardzo wdzięczna za „dżentelmeńską postawę”. Eddie zaproponował, że zdobędzie autograf Ruth Cole dla wnuków 285

pani Benton. Przekonał starszą panią, by zostawiła mu torbę z książkami, w tym także z tą, którą „zepsuła” Ruth. (Bo tak myślała o tym incydencie pani Benton). Eddie wiedział, że jeśli nie zdoła zdobyć podpisu Ruth, będzie mógł przynajmniej przedstawić staruszce całkiem przekonująco sfałszowany autograf pisarki. Właściwie spodobała mu się śmiałość pani Benton. Chociaż twierdziła, że jest matką Ruth, Eddie podziwiał ją za to, że przeciwstawiła się Allanowi Albrightowi. Było również coś śmiałego w jej ametystowych kolczykach – może nawet coś nazbyt śmiałego. Nie całkiem pasowały do znacznie bardziej stłumionego śliwkowego koloru żakietu. Pani Benton nosiła też wielki pierścień, który zbyt luźno obracał się na środkowym palcu jej prawej dłoni... być może niegdyś idealnie pasował na palec serdeczny. Zadziałał na niego także widok chudnącego, kurczącego się ciała pani Benton, zauważył bowiem, że staruszka myśli wciąż o sobie jak o młodszej kobiecie. Czy zresztą mogłaby nie myśleć choć czasem w ten sposób? I czy mogłaby nie wzruszyć Eddiego? A zresztą Eddie O’Hare, podobnie jak większość pisarzy (wyjąwszy Teda Cole’a), uważał, że autograf pisarza jest zasadniczo nieważny. Dlaczego zatem nie miałby zrobić dla pani Benton, co w jego mocy? Cóż mogło ją obchodzić, że Ruth ma dobrze uzasadnione powody, żeby unikać podpisywania książek publicznie? Ruth czuła się obnażona, podpisując książki tłumowi ludzi, i nienawidziła tego uczucia, bo zawsze znajdował się ktoś, kto się na nią gapił. Był to zazwyczaj ktoś stojący z boku kolejki, ktoś, kto nie miał w ręku książki. Oświadczyła kiedyś, że będzie podpisywać książki w Finlandii – to znaczy przekłady swoich powieści na fiński – ponieważ nie zna fińskiego. W Finlandii i wielu innych cudzoziemskich krajach nie miała nic innego do roboty, jak tylko podpisywać swoje książki. Ale w ojczyźnie Ruth wolała czytać publiczności swoje teksty albo po prostu rozmawiać z czytelnikami – wszystko, byle tylko nie podpisywać książek. Choć szczerze mówiąc, nie lubiła też rozmów z czytelnikami, co było boleśnie widać podczas dzisiejszego spotkania, kiedy zdenerwowała się w trakcie rozmowy z widownią. Ruth Cole bała się czytelników. Miała wśród nich swoich prześladowców. Zazwyczaj byli to jacyś 286

paskudni młodzieńcy. Zdawało im się, że doskonale ją znają, ponieważ tak obsesyjnie czytali jej powieści. Sądzili, że mogą być jej w jakiś sposób przydatni – jako kochankowie, co często sugerowali, lub po prostu jako bratnie dusze w literaturze, myślące podobnie jak ona. (Wielu z nich żywiło oczywiście ambicje pisarskie). Ruth jednak bardziej niepokoiły nieliczne prześladowczynie niż ci paskudni młodzieńcy. Niejednokrotnie były to kobiety, które chciały, żeby Ruth opisywała ich życie – zdawało im się, że powinny znaleźć się w którejś powieści Ruth Cole. A Ruth chciała ocalić swoje prywatne życie. Często podróżowała – na szczęście potrafiła pisać w hotelach albo w wynajętych domach czy mieszkaniach, otoczona fotografiami, meblami i ubraniami zupełnie obcych ludzi. Czasami nawet opiekowała się ich zwierzętami. Ruth posiadała tylko jeden dom – starą farmę w Vermoncie, którą ze średnim entuzjazmem remontowała. Kupiła ją tylko dlatego, że było jej potrzebne jakieś miejsce, do którego mogłaby wracać, i że wraz z posiadłością nabyła także dozorcę. Otóż nieopodal mieszkał na farmie z żoną i rodziną pewien niezmordowany mężczyzna. Małżeństwo posiadało niezliczone dzieci, którym Ruth starała się dawać rozmaite zajęcia w postaci drobnych prac domowych, a później obarczyła tych ludzi zadaniem „wyremontowania” farmy. Odnawiali zawsze tylko jedno pomieszczenie naraz, i to tylko wtedy, kiedy Ruth wyjeżdżała w jakąś podróż. Przez cztery lata spędzone w Middlebury Ruth i Hannah narzekały na samotność w Vermoncie – o tamtejszych zimach nie warto wspominać, bo żadna z nich nie umiała jeździć na nartach. Ale ostatnio Ruth pokochała Vermont, nawet zimą, i cieszyła się, że ma dom na wsi. Jednocześnie nadal lubiła wyjeżdżać. Podróże stanowiły prostą odpowiedź na pytanie, dlaczego nie wyszła za mąż i nie chce mieć dzieci. Ale Allan Albright był zbyt mądry, żeby akceptować proste odpowiedzi. Często rozmawiali o bardziej złożonych przyczynach, dla których Ruth dzieciom i małżeństwu powiadała „nie”. Nigdy wcześniej nie rozmawiała o owych złożonych przyczynach z nikim z wyjątkiem Hannah. A najbardziej żałowała, że nie rozmawiała o nich z ojcem. Gdy Eddie wrócił do garderoby, Ruth podziękowała mu za mile

287

widzianą i przeprowadzoną w samą porę interwencję w sprawie pani Benton. – Wydaje mi się, że umiem rozmawiać z ludźmi jej grupy wiekowej – przyznał Eddie; jak zauważyła Ruth, bez ironii. (Zauważyła również, że Eddie wrócił z torbą z książkami pani Benton). Nawet Allan wydusił z siebie jakieś gburowate gratulacje, które sprowadzały się do przesadnie maskulinistycznej pochwały bohaterskiej postawy Eddiego wobec niestrudzonej łowczyni autografów. – Dobra robota, O’Hare! – wykrzyknął raźno Allan. Należał do tych rubasznych mężczyzn, którzy nazywają innych po nazwisku. (Zwracanie się do ludzi po nazwisku Hannah przytoczyłaby jako typowy przykład obyczajów „pokolenia” Allana). Wreszcie przestało padać. Wyszli tylnym wyjściem, od strony sceny, i wtedy Ruth powiedziała Allanowi i Eddiemu, jak bardzo jest im wdzięczna. – Wiem, że obaj robiliście, co możliwe, żeby ocalić mnie przed sobą samą – powiedziała. – To nie przed tobą trzeba cię ratować, tylko przed tymi dupkami – odpowiedział Allan. Nie, mnie trzeba uratować przede mną, pomyślała Ruth, ale uśmiechnęła się jedynie do Allana i ścisnęła go za ramię. Eddie milczał, myślał jednak, że Ruth trzeba ratować przed nią samą, przed rozmaitymi dupkami – i być może przed Allanem Albrightem. A skoro o dupkach mowa, to jeden z nich czekał na Ruth na Drugiej Alei pomiędzy Osiemdziesiątą Czwartą i Osiemdziesiątą Piątą Ulicą. Zapewne odgadł, do której restauracji idą, albo był na tyle sprytny, żeby śledzić Karla i Melissę. Był to ów zuchwały młodzieniec, siedzący z tyłu sali, który zadawał kłujące jak igły pytania. – Przyszedłem panią przeprosić – zwrócił się do Ruth. – Nie chciałem pani rozgniewać. – Jego głos nie brzmiał jednak zbyt przepraszająco. – Nie gniewam się na pana – powiedziała nie całkiem szczerze Ruth. – Gniewam się na siebie, zawsze, kiedy występuję publicznie. Nie powinnam sobie pozwalać na publiczne występy. – A to dlaczego? – zapytał młody człowiek. 288

– Zadałeś już dzisiaj dosyć pytań, facecie – powiedział mu Allan. Jeżeli zwracał się do kogoś per „facecie”, oznaczało to, że jest gotów do bójki. – Gniewam się na siebie, kiedy obnażam się publicznie – powiedziała Ruth. A po chwili nieoczekiwanie dodała: – O Boże... Pan jest dziennikarzem, prawda? – A co, nie lubi pani dziennikarzy? – zapytał młody dziennikarz. Ruth zostawiła go przed restauracją, gdzie kłócił się dalej z Allanem w nieskończoność. Eddie pozostał przy nich tylko chwilę, po czym wszedł do restauracji i dołączył do Ruth, która siedziała z Karlem i Melissą. – Nie dojdzie do bójki – zapewnił Eddie. – Gdyby mieli się pobić, to już by się bili. Okazało się, że ów młody dziennikarz nie otrzymał pozwolenia na przeprowadzenie wywiadu z Ruth następnego dnia. Widocznie człowiek z działu promocji Random House uważał, że ten dziennikarz nie jest dość ważny, a Ruth zawsze ograniczała liczbę wywiadów, jakich miała udzielić. – W ogóle nie musisz udzielać wywiadów – powiedział jej Allan, ale Ruth uległa ludziom z działu promocji. Allan cieszył się w Random House złą sławą za kwestionowanie wysiłków ludzi z promocji. Uważał, że pisarz – nawet twórca bestsellerów, jak Ruth Cole – powinien siedzieć w domu i pisać. Autorzy lubili w Allanie Albrightcie to, że nie stawiał im żadnych dodatkowych żądań, jak inni wydawcy. Allan był oddany swoim autorom – czasami bywał nawet bardziej oddany ich twórczości niż oni sami. Ruth nigdy nie wątpiła, że kocha tę cechę w Allanie. Ale nie uwielbiała już tak bardzo pewnej innej cechy jego charakteru, która sprawiała, że Allan w niczym nie bał się jej krytykować. Podczas gdy stał wciąż na chodniku, kłócąc się z agresywnym dziennikarzem, Ruth szybko podpisała książki z torby pani Benton, w tym także egzemplarz, który „zepsuła” (tu napisała w nawiasie „Przepraszam!”). Potem Eddie ukrył torbę pod stołem, ponieważ Ruth powiedziała, że Allan byłby niezadowolony, gdyby dowiedział się, że podpisała książki apodyktycznej babci. Powiedziała to w taki sposób, 289

że Eddie mógł przypuszczać, iż Allan interesuje się sławną autorką nie tylko jako redaktor. Gdy Allan w końcu usiadł z nimi przy stole, Eddie zaczął czujnie obserwować jego nieredaktorskie zainteresowanie Ruth, która także czujnie obserwowała nieredaktorskie zainteresowanie Allana swoją osobą. Podczas redakcyjnych prac nad książką, wliczając w to ostrą kłótnię o tytuł, Ruth nie wyczuwała, by Allan żywił ku niej romantyczne skłonności – zachowywał się oficjalnie, jak prawdziwy zawodowiec. Nie zauważyła też, by jego niechęć do tytułu, jaki wybrała, stała się niezwykle osobista. Allan czuł się dziwnie urażony, że Ruth nie chce mu ustąpić i nie zastanawia się nawet nad jego propozycją. Nosił w sobie ten tytuł niczym urazę. Nawiązywał do niego uparcie w rozmowach w taki sposób, w jaki zirytowany mąż wspomina długotrwały spór, toczący się w długim i pod innymi względami udanym małżeństwie. Swoją trzecią powieść Ruth zatytułowała „Nie dla dzieci”. (Bo rzeczywiście, nie była to powieść dla dzieci). Tytuł książki stanowi zarazem ulubione hasło przeciwników pornografii, ułożone przez antagonistkę pani Dash, czyli Eleanor Holt (która na końcu książki zostaje jej przyjaciółką). Ale z biegiem powieściowego czasu znaczenie tego sloganu staje się dalekie od zamierzonego. We wspólnej potrzebie miłości i wychowania osieroconych wnucząt Eleanor Holt i Jane Dash zdają sobie sprawę, że muszą odłożyć na bok manifestacyjną niechęć wobec siebie – ich dawne konflikty także nie są „dla dzieci”. Allan chciał, by powieść nazywała się „Dla dobra dzieci”. (Twierdził, że obie antagonistki zaprzyjaźniają się ze sobą niczym mąż i żona, którzy decyduje się cierpieć nieudane małżeństwo „dla dobra swoich dzieci”). Ruth chciała jednak podkreślić motyw antypornograficzny, obecny w „Nie dla dzieci” zarówno w sposób jawny, jak i ukryty. Było dla niej ważne, że w tytule rozbrzmiewa jej własny pogląd polityczny na temat pornografii – pogląd ów głosił, że Ruth Cole bardziej boi się cenzury niż nie lubi pornografii, a pornografii Ruth bardzo nie lubiła. Wszyscy ponosimy odpowiedzialność za ochronę dzieci przed pornografią – i to zdrowy rozsądek, a nie cenzura, powinien nam nakazywać, by chronić dzieci przed nieodpowiednimi dla nich treściami. 290

(„W tym także przed powieściami Ruth Cole” – powtarzała w kilku wywiadach Ruth). Zasadniczo nie cierpiała sprzeczek z mężczyznami, przypominały jej bowiem o sprzeczkach z ojcem. Jeśli pozwalała mu wziąć górę, niby mały chłopiec wypominał jej ciągle, że to on miał rację. Lecz jeśli triumfowała Ruth, Ted albo nie uznawał jej zwycięstwa, albo wpadał w złość. – Zawsze zamawiasz arugulę – powiedział jej teraz Allan. – Bo lubię arugulę – odparła Ruth. – A nie zawsze można ją dostać. Eddie uważał, że zachowują się jak stare małżeństwo. Chciał porozmawiać z Ruth o Marion, ale zrozumiał, że będzie musiał poczekać. Przeprosił zebranych, mówiąc, że musi iść do toalety, chociaż wcale nie musiał, miał jednak nadzieję, że Ruth skorzysta ze sposobności i również zdecyduje się wyjść do łazienki – wtedy mogliby zamienić kilka słów, choćby i w korytarzu. Ale Ruth nie ruszyła się od stołu. – Mój Boże – powiedział Allan, gdy Eddie odszedł. – Dlaczego wprowadzenie wygłaszał właśnie O’Hare? – Moim zdaniem, wypadł przyzwoicie – skłamała Ruth. Karl wyjaśnił, że Melissa i on często zwracają się do Eddiego O’Hare z prośbą o wygłoszenie słowa wstępnego. Dlatego, jak twierdził, że Eddie jest odpowiedzialny, a Melissa dodała, że nigdy nie odmówił wprowadzenia żadnego autora. Ruth uśmiechnęła się, słysząc te opinie o Eddiem, ale Allan powiedział: – Mój Boże! „Odpowiedzialny”? Spóźnił się! I wyglądał, jakby przejechał go autobus! Karl i Melissa zgodzili się, że Eddie mówił nieco za długo, choć nigdy nie słyszeli, aby coś podobnego już mu się kiedyś zdarzyło. – Ale dlaczego ty chciałaś, żeby właśnie on wygłaszał słowo wstępne? – zwrócił się Allan do Ruth. – Powiedziałaś, że akceptujesz ten pomysł. (Prawda wyglądała tak, że Eddie od początku był pomysłem Ruth). Kto powiedział, że najbardziej osobiste sprawy najlepiej ujawniać w towarzystwie niemal całkiem obcych ludzi? (Ruth osobiście napisała to zdanie – znalazło się w „Tym samym sierocińcu”). 291

– Hmm. – Ruth była całkiem świadoma, że „niemal całkiem obcy” są tu Karl i Melissa. – Eddie O’Hare był kiedyś kochankiem mojej matki – oświadczyła. – Miał wtedy szesnaście lat, a ona trzydzieści dziewięć. Widziałam go ostatnio, gdy miałam cztery lata, ale zawsze chciałam go jeszcze spotkać. Jak zapewne sobie wyobrażacie... – Ruth urwała. Nikt nie odezwał się słowem. Ruth wiedziała, jak bardzo dotknięty poczuje się Allan, ponieważ nie powiedziała mu o tym wcześniej, a teraz, kiedy zdecydowała się na to wyznanie, to w obecności Karla i Melissy. – Pozwolisz, że zapytam – zaczął Allan, jak na niego oficjalnym tonem – czy starsze kobiety z powieści Eddiego O’Hare’a wzorowane są na twojej matce? – Mój ojciec twierdzi, że nie – odparła Ruth. – Ale ja uważam, że Eddie naprawdę ją kochał i że we wszystkich jego powieściach widać miłość do niej, ukazaną pod postacią miłości do starszej kobiety. – Rozumiem – powiedział Allan. Już wcześniej sięgnął palcami do talerza z sałatką Ruth i nałożył sobie trochę aruguli. Jak na dżentelmena, którym był – oraz nowojorczyka od urodzenia i człowieka bywałego w świecie – przy stole zachowywał się okropnie. Podjadał wszystkim z talerzy (i co więcej, potrafił krytykować później cudze dania), a poza tym resztki jedzenia często dostawały mu się między zęby. Ruth spojrzała na niego, spodziewając się, że zauważy zdradliwy płatek aruguli w okolicy jednego z wydłużonych kłów Allana. Allan miał również długi nos i długi podbródek, ale nadawały mu one wyniośle elegancki wygląd, który podkreślało także jego szerokie czoło i krótko przystrzyżone, ciemnokasztanowe włosy. Miał pięćdziesiąt cztery lata, ale nie wykazywał żadnych oznak łysienia i nie miał na głowie ani jednego siwego włosa. Był niemal przystojny, jeśli nie brać pod uwagę długich zębów, które nadawały mu wilczą powierzchowność. Choć był szczupły i sprawny fizycznie, jadał z apetytem. Taksując go wzrokiem, Ruth zmartwiła się, że Allan pije czasem ze zbyt wielkim apetytem. A więc i w tej chwili – jak zawsze – poddawała Allana ocenie – zazwyczaj nieprzychylnej. Powinnam się z nim przespać i podjąć wreszcie decyzję, pomyślała. 292

Po chwili przypomniała sobie, że Hannah Grant wystawiła ją do wiatru. A chciała wykorzystać Hannah jako wymówkę, żeby nie spać z Allanem – to znaczy, żeby nie przespać się z nim i tym razem. Zamierzała mu powiedzieć, że ona i Hannah są starymi przyjaciółkami, które potrafią rozmawiać ze sobą całymi nocami. Kiedy wydawca Ruth nie pokrywał kosztów jej pobytu w Nowym Jorku, Ruth zwykle mieszkała u Hannah. Dysponowała nawet kluczami do jej mieszkania. A teraz, ponieważ Hannah nie ma, Allan zaproponuje, żeby Ruth pojechała do niego albo poprosi, żeby obejrzała apartament, który Random House wynajął dla niej w Stanhope. Allan bardzo cierpliwie znosił wahania Ruth, która nie mogła się zdecydować, by pójść z nim do łóżka, a nawet tłumaczył sobie jej niechęć w ten sposób, że Ruth traktuje jego uczucie z najwyższą powagą, co było zresztą prawdą. Nie przyszło mu jednak do głowy, że Ruth nie chce z nim spać, ponieważ boi się, że seks z Allanem nie przypadnie jej do gustu. Lęk ten miał coś wspólnego z jego zwyczajem podjadania z cudzych talerzy oraz pośpiechem, z jakim jadł. Ale obawy Ruth nie miały nic wspólnego z reputacją Allana jako dawnego podrywacza. Powiedział jej szczerze, że „właściwa kobieta”, którą najwyraźniej Ruth dla niego była, wszystko zmieniła, a ona nie miała powodu, żeby mu nie wierzyć. Nie chodziło również o jego wiek. Był w lepszej formie niż niejeden młodszy od niego mężczyzna. Nie wyglądał na pięćdziesiąt cztery lata i umiał pobudzić Ruth intelektualnie. Kiedyś przesiedzieli razem całą noc – a od tej pory minęło znacznie mniej czasu niż od ostatniej całonocnej rozmowy Ruth z Hannah – i czytali sobie ulubione fragmenty książek Grahama Greene’a. Pierwszym prezentem, jakim Allan obdarował Ruth, była biografia Grahama Greene’a pióra Normana Sherry’ego. Ruth celowo czytała ją powoli, smakując treść i zarazem obawiając się, że mogłaby dowiedzieć się o Greenie czegoś, co się jej nie spodoba. Irytowały ją biografie ulubionych pisarzy i wolała nie wiedzieć o nich niczego, co mogłoby zmniejszyć jej uwielbienie dla tych autorów. Jak dotąd Sherry w swojej biografii traktował Greene’a z należnym mu, jak uważała Ruth, szacunkiem. Allan natomiast niecierpliwił się bardziej, że Ruth czyta Normana 293

Sherry’ego tak powoli, niż że zachowuje wstrzemięźliwość seksualną. (Allan twierdził, że Norman Sherry zdąży zapewne opublikować drugi tom „Życia Grahama Greene’a”, zanim Ruth skończy czytać pierwszy). Ponieważ Hannah nie przyszła, Ruth wpadło nagle do głowy, że jako wymówkę, by nie spać dziś z Allanem, mogłaby wykorzystać Eddiego O’Hare’a. Więc zanim Eddie wrócił z toalety, powiedziała: – Po kolacji chciałabym dostać Eddiego wyłącznie dla siebie. Mam nadzieję, że nikt z was nie ma nic przeciwko temu. – Karl i Melissa czekali na odpowiedź Allana, ale Ruth naciskała dalej. – Nie wyobrażam sobie, co moja matka w nim widziała, choć sądzę, że w wieku szesnastu lat musiał być prześlicznym chłopcem. – O’Hare jest ciągle „prześliczny” – warknął Allan. O Boże! Nie chcę słyszeć, że teraz będzie zazdrosny! – pomyślała Ruth. – Mojej matce nie zależało na nim tak bardzo, jak jemu na niej – powiedziała. – Czytając jego książki, nawet mój ojciec nie może się powstrzymać od komentarza, że Eddie musiał wręcz wielbić moją matkę. – Do obrzydzenia – powiedział Allan Albright, który czytając książki Eddiego O’Hare, również nie mógł się powstrzymać przed wygłoszeniem podobnego komentarza. – Allan, proszę cię, tylko nie bądź zazdrosny – powiedziała Ruth głosem, którym zwykle czytała, beznamiętnym, jedynym w swoim rodzaju, głosem, który znali wszyscy obecni. Allan zrobił urażoną minę. Ruth była na siebie zła. Jednego wieczoru powiedziała jakiejś babci „pierdolę” i obraziła w ten sam sposób jej wnuki, a teraz zraniła jedynego jak dotąd mężczyznę, za którego mogłaby wyjść za mąż. – W każdym razie cieszy mnie perspektywa spędzenia wieczoru sam na sam z Eddiem – powiedziała Ruth zebranym przy stole. Biedni Karl i Melissa! – pomyślała. Ale Karl i Melissa dobrze znali pisarzy i niewątpliwie wiedzieli, że potrafią się zachowywać znacznie mniej taktownie. – Twoja matka najwyraźniej nie porzuciła ojca dla Eddiego O’Hare’a – powiedział Allan, ostrożniej niż zazwyczaj. Usiłował zachować dobre maniery, był bowiem dobrym człowie-

294

kiem. Ruth spostrzegła, że zaczął się bać jej wybuchowej natury, i znowu zdjęła ją złość na samą siebie. – Z pewnością to prawda – odparła równie ostrożnie. – Ale każda kobieta miałaby uzasadnione powody, żeby odejść od mojego ojca. – Twoja matka odeszła również od ciebie – wtrącił Allan. (Oczywiście rozmawiali o tym wielokrotnie już wcześniej). – To też prawda – odparła Ruth. – Właśnie o tym chcę porozmawiać z Eddiem. Słyszałam, co mój ojciec ma do powiedzenia o matce, ale ojciec jej nie kocha. Chcę usłyszeć, co sądzi na ten temat ktoś, kto darzy ją uczuciem. – Myślisz, że O’Hare wciąż kocha twoją matkę? – zapytał Allan. – Przecież czytałeś jego książki – odpowiedziała Ruth. – Do obrzydzenia – powiedział znowu Allan. Jest okropnym snobem, pomyślała. Ale Ruth lubiła snobów. Eddie po chwili wrócił do stolika. – Właśnie rozmawialiśmy o tobie, O’Hare – powiedział Allan z kawalerską fantazją. Eddie wyglądał na zdenerwowanego. – Powiedziałam im o tobie i matce – oświadczyła Ruth. Eddie usiłował przybrać opanowaną minę, choć wilgotna wełna marynarki oblepiała mu ciało niczym całun. W świetle świec zauważył jasnożółty sześciokąt, połyskujący w źrenicy prawego oka Ruth. Kiedy płomienie migotały lub kiedy Ruth zwracała twarz do światła, jej oko zmieniało barwę z brązowej na bursztynową. Identyczny żółty sześciokąt zmieniał także kolor prawego oka Marion z niebieskiego na zielony. – Kocham twoją matkę – zaczął Eddie bez zażenowania. Wystarczyło tylko, że pomyślał o Marion, a natychmiast odzyskał panowanie nad sobą, które utracił na korcie, przegrywając pod rząd trzy sety squasha z Jimmym. Jak dotąd wydawało mu się, że nie zdoła odzyskać równowagi. Allan zdumiał się, gdy Eddie poprosił kelnera o ketchup i papierową serwetkę. Nie była to restauracja, w której podawano ketchup – nie mieli tu także papierowych serwetek. W tej sytuacji Allan przejął inicjatywę – była to jedna z cech, za które można go było lubić. Po-

295

szedł na Drugą Aleję i znalazł zaraz jakąś tańszą restaurację. Po pięciu minutach powrócił do stolika z sześcioma papierowymi serwetkami i opróżnioną w przeszło trzech czwartych butelką ketchupu. – Mam nadzieję, że to wystarczy – powiedział. Zapłacił pięć dolarów za niemal pustą butelkę sosu. – Dla moich celów aż nadto – przytaknął Eddie. – Dziękuję ci, Allan – powiedziała ciepło Ruth. Allan przesłał jej rycerskiego całusa, a kelner przyglądał im się z ponurym niesmakiem. – Umocz wskazujący palec prawej ręki w ketchupie – powiedział Eddie. – Palec? – zapytała Ruth. – Proszę cię – powiedział Eddie. – Muszę zobaczyć, ile jeszcze pamiętasz. – Ile pamiętam... – powtórzyła Ruth i umoczyła palec w ketchupie, marszcząc nos jak dziecko. – A teraz dotknij serwetki – powiedział Eddie, podsuwając jej rzeczony przedmiot. Ruth zawahała się, ale Eddie wziął ją za prawą rękę i delikatnie przytknął palec do serwetki. Ruth zlizała resztkę ketchupu z palca, a Eddie umieścił serwetkę tam, gdzie sobie umyślił – za stojącą przed Ruth szklanką wody, żeby szkło powiększyło odcisk palca. I oto ich oczom pojawiła się blizna, która miała na zawsze pozostać na prawym palcu wskazującym Ruth. Była to idealnie pionowa kreska, a oglądana przez szklankę z wodą zdawała się niemal dwukrotnie większa niż w rzeczywistości. – Pamiętasz? – spytał Eddie. Żółty sześciokąt w prawym oku Ruth zaszedł łzami. Nie była w stanie mówić. – Nikt nigdy nie będzie miał takiego odcisku palca – powiedział jej Eddie, jak tego dnia, kiedy odeszła jej matka. – Blizna zostanie na zawsze? – zapytała Ruth, tak jak trzydzieści dwa lata temu, gdy miała cztery lata. – Ta blizna będzie zawsze częścią ciebie – odpowiedział Eddie, tak samo jak wtedy.

296

– Tak – wyszeptała Ruth. – Pamiętam. Pamiętam prawie wszystko – powiedziała przez łzy. Później, samotna w hotelowym apartamencie, Ruth przypomniała sobie, że Eddie trzymał ją za rękę, kiedy się rozpłakała. Wspominała też, że Allan był cudownie wyrozumiały. Bez jednego słowa, co u niego niezwykłe, zaprowadził Karla i Melissę do innego stolika, a co najdziwniejsze, sam również się tam przeniósł. Poza tym Allan uparł się, żeby szef sali dał im odległy stolik, tak by nie mogli słyszeć rozmowy Eddiego z Ruth, która nawet nie zauważyła, kiedy Allan, Karl i Melissa wyszli. A w końcu, gdy dyskutowała z Eddiem, które z nich powinno zapłacić za kolację (Ruth wypiła całą butelkę wina, Eddie nie pił wcale), rozważania przerwał im kelner, oświadczając, że Allan uregulował wszystko. Znalazłszy się w hotelowej sypialni, Ruth pomyślała, żeby zadzwonić do Allana i podziękować mu, ale Allan prawdopodobnie już spał. Dochodziła pierwsza w nocy. Ruth była tak pobudzona rozmową z Eddiem, że nie chciała zaznać rozczarowania – a mogłaby, gdyby doszło do rozmowy z Allanem. Delikatność Allana zaimponowała jej, ale teraz była zajęta myślami o matce, której temat Eddie podjął od samego początku. Choć nie powinna była więcej pić, otworzyła zabójczą buteleczkę koniaku, kryjącą się, jak zwykle, w hotelowym barku jej apartamentu. Położyła się na łóżku, popijając mocny alkohol, i zaczęła rozmyślać, co odnotować w dzienniku – a miała bardzo wiele do opisania. Eddie przede wszystkim zapewnił Ruth, że matka ją kochała. (Można by na ten temat napisać całą książkę!) Próbował ją o tym przekonać ojciec – od trzydziestu dwóch lat – ale wziąwszy pod uwagę cynizm, z jakim Ted wypowiadał się o Marion, bez skutku. Naturalnie Ruth znała teorię głoszącą, jakoby to jej zmarli bracia odebrali matce zdolność pokochania następnego dziecka. Istniała też inna teoria, a mianowicie, że Marion bała się kochać Ruth, ponieważ lękała się, że straci córkę wskutek tragedii podobnej do tej, która zabrała jej synów. Ale Eddie opowiedział, jak Marion pewnego dnia dostrzegła skazę 297

w oku córki – zauważyła jasnożółty sześciokąt, który znaczył także jej własne oko. Eddie mówił, że Marion rozpłakała się wtedy ze strachu, ponieważ, jej zdaniem, owa żółta plamka wskazywała, że Ruth mogłaby być podobna do matki, a Marion ponoć bardzo tego nie chciała. I nagle Ruth odnalazła w swojej matce – matce, która nie chciała, żeby córka odziedziczyła jej cechy charakteru – więcej miłości, niż była w stanie udźwignąć. Rozmawiali też o tym, czy Ruth jest bardziej podobna do ojca, czy do matki. (Im dłużej Eddie przysłuchiwał się Ruth, tym więcej dostrzegał w niej z Marion). Była to dla niej bardzo ważna kwestia, ponieważ nie chciała być matką, jeżeli miałaby być matką niedobrą. – Dokładnie to samo mówiła twoja matka – powiedział Eddie. – Czy matka może zrobić coś gorszego, niż opuścić własne dziecko? – zapytała Ruth. – To samo pytanie powtarza pewnie twój ojciec? – odpowiedział pytaniem Eddie. Ruth powiedziała mu, że Ted jest wprawdzie „seksualnym drapieżcą”, ale jako ojciec zachowywał się „właściwie w porządku” i nigdy jej nie zaniedbywał, choć brzydziła się nim jako kobieta. W dzieciństwie natomiast uwielbiała ojca – bo przynajmniej zawsze przy niej był. – Miałby fatalny wpływ na chłopców, gdyby żyli – powiedział Eddie. Ruth zgodziła się z nim bez wahania. – To dlatego twoja matka myślała już wcześniej, żeby od niego odejść... to znaczy jeszcze przed śmiercią twoich braci – dodał Eddie. A tego Ruth nie wiedziała. Oznajmiła z goryczą, że ma żal do ojca, iż zataił przed nią tę informację, ale Eddie tłumaczył, że Ted nie mógł jej o tym powiedzieć, ponieważ nie miał pojęcia, że Marion byłaby gotowa go porzucić. Rozmowa z Eddiem trwała tak długo, że Ruth nie potrafiła przedstawić jej w swoim dzienniku. Eddie powiedział między innymi o Marion, że była „seksualnym początkiem i seksualną kulminacją jego życia”. (To określenie Ruth zdołała jednak zapisać). W taksówce, w drodze do hotelu Stanhope, Eddie, trzymając między nogami torbę z książkami tej okropnej staruchy, powiedział:

298

– Ta „okropna starucha”, jak ją nazywasz, jest mniej więcej w wieku twojej matki, a zatem w moich oczach nie może być „okropną staruchą”. Ruth była wstrząśnięta, że czterdziestoośmioletni mężczyzna wciąż beznadziejnie kocha się w kobiecie, która skończyła już siedemdziesiąt jeden lat! – Czy jeśli moja matka dożyje dziewięćdziesiątki, będziesz ją nadal kochał jako sześćdziesięcioośmiolatek? – zapytała go. – Jestem tego absolutnie pewien – odparł Eddie. Ruth Cole zanotowała też w dzienniku, że Eddie O’Hare jest zaprzeczeniem jej ojca. Ted Cole, mający wówczas siedemdziesiąt siedem lat, uganiał się wciąż za kobietami w wieku Ruth, choć z coraz mniejszym powodzeniem. Znacznie częściej powodziło mu się z kobietami, zbliżającymi się do pięćdziesiątki – czyli będącymi mniej więcej w wieku Eddiego! Jeśli ojciec Ruth dożyje dziewięćdziesiątki, będzie być może uganiał się za kobietami bliższymi mu wiekiem choćby z wyglądu – na przykład „zaledwie” siedemdziesięcioletnimi! Zadzwonił telefon. Ruth nie potrafiła ukryć rozczarowania, usłyszawszy, że to Allan. Podniosła słuchawkę z nadzieją, że dzwoni Eddie. Może przypomniał sobie coś, co chciał mi powiedzieć! – pomyślała. – Mam nadzieję, że jeszcze nie spałaś – powiedział Allan. – I że jesteś sama. – Nie śpię i jestem całkiem sama – odpowiedziała Ruth. Dlaczego musiał zepsuć korzystne wrażenie, jakie dziś na niej zrobił, uderzając ponownie w nutę zazdrości? – Jak było? – zapytał Allan. Nagle Ruth poczuła się zbyt zmęczona, żeby przytaczać mu te wszystkie szczegóły, które jeszcze kilka chwil przed jego telefonem tak ją poruszały. – To był bardzo wyjątkowy wieczór – powiedziała. – Pozwolił mi uzupełnić obraz matki... a właściwie matki i mój własny – dodała. – Może nie powinnam się obawiać, że będę kiepską żoną. I może jednak nie byłabym złą matką. – A nie mówiłem? – przypomniał jej Allan.

299

Nie mógłby po prostu okazać jej wdzięczności, że być może skłania się ku temu, by spełnić jego pragnienia? Ruth zrozumiała, że nie prześpi się z Allanem także następnej nocy. Jaki sens miałoby przespać się z kimś, a potem wyjechać od razu do Europy na dwa czy trzy tygodnie? (A jaki sens ma odkładanie seksu z Allanem tak długo? – zreflektowała się Ruth. Ale nie zgodzi się za niego wyjść, jeśli się najpierw z nim nie prześpi, chociaż raz). – Jestem strasznie zmęczona. I mam zbyt wiele materiału do przemyślenia – zaczęła. – Mów dalej – powiedział Allan. – Nie chcę iść z tobą jutro na kolację. I nie chcę się z tobą zobaczyć, dopóki nie wrócę z Europy – powiedziała Ruth. Miała na poły nadzieję, że Allan będzie próbował zmienić jej decyzję, ale on milczał. Irytowała ją nawet cierpliwość, jaką jej okazywał. – Ciągle cię słucham, mów dalej – powiedział Allan, ponieważ Ruth urwała. – Chcę pójść z tobą do łóżka... muszę pójść z tobą do łóżka – zapewniła go Ruth. – Ale nie tuż przed wyjazdem. I nie przed wizytą u mojego ojca – dodała, wiedząc, że ojciec nie ma z tym nic wspólnego. – Chcę wykorzystać podróż, żeby się nad nami zastanowić – ujęła to ostatecznie w ten sposób. – Rozumiem – powiedział Allan. Serce pękało jej z bólu, wiedziała bowiem, że jest dobrym człowiekiem, nie wiedziała jednak, czy jest właściwym mężczyzną dla niej. I w jakim sensie „podróż” miałaby pomóc mi rozwiązać ten problem? – zastanawiała się Ruth. Żeby go rozstrzygnąć, powinnam spędzać więcej czasu z Allanem. Ale w końcu powiedziała tylko: – Wiedziałam, że zrozumiesz. – Bardzo cię kocham – odpowiedział Allan. – Wiem o tym – odparła Ruth. Później, kiedy męczyła się, usiłując zasnąć, starała się nie myśleć o swoim ojcu. Chociaż Ted Cole powiedział córce, że jej matka miała romans z Eddiem O’Hare’em, zapomniał dodać, że to on wymyślił dla

300

nich ten romans. Ruth była zaszokowana, że ojciec z rozmysłem doprowadził do spotkania Marion i Eddiego, choć nie wstrząsnęło nią, że uknuł spisek, aby przekonać Marion, iż nie nadaje się do roli matki – wiedziała już bowiem, że Ted jest intrygantem. Natomiast z drugiej strony, wstrząsnęła nią wiadomość, że ojciec chciał ją mieć tylko dla siebie i że tak bardzo pragnął być jej ojcem! Miała trzydzieści sześć lat. Kochała i zarazem nienawidziła ojca i dręczyła ją świadomość, że teraz już wie, jak bardzo ojciec ją kochał.

301

Hannah w wieku trzydziestu pięciu lat

R

uth nie mogła zasnąć. Przyczyną jej bezsenności był koniak i coś, do czego przyznała się Eddiemu, a z czego nie zwierzała się przedtem nawet Hannah Grant. Otóż w każdym ważniejszym momencie życia Ruth spodziewała się, że matka nawiąże z nią kontakt. Oczekiwała na przykład, że spotkają się na jej maturze w Exeter – ale do spotkania nie doszło. Bez słowa od matki nadszedł również i przeminął dzień uzyskania przez Ruth dyplomu w Middlebury. Mimo to Ruth wciąż spodziewała się jakiejś wiadomości od Marion – szczególnie w 1980 roku, kiedy wydała swoją pierwszą powieść. Potem były dwie kolejne książki, druga w 1985, a trzecia teraz, jesienią 1990 roku. To dlatego Ruth poczuła się tak głęboko dotknięta, kiedy arogancka pani Benton usiłowała podszyć się pod jej matkę. Ruth od wielu lat wyobrażała sobie, że Marion może się nieoczekiwanie ujawnić w taki właśnie sposób. – Myślisz, że ona się jeszcze kiedyś pojawi w moim życiu? – zapytała Ruth w taksówce do hotelu. Zawiodła się na Eddiem. W trakcie wzruszającego wieczoru, który spędzili razem, uczynił wiele, żeby rozwiać pierwsze, niekorzystne wrażenie, jakie zrobił na Ruth, ale w taksówce zupełnie się pogubił. – Ech... – zaczął. – Wydaje mi się, że twoja matka musi się pogodzić sama ze sobą, zanim będzie mogła... ech...no, powrócić w twoje życie. – Eddie urwał, jak gdyby miał nadzieję, że taksówka już zajechała pod Stanhope. – Ech... – powiedział znowu. – Wydaje mi się, że

302

Marion gnębią demony... że nawiedzają ją duchy, a ona musi jakoś dojść z nimi do ładu, zanim pokaże się tobie. – Przecież jest moją matką, na litość boską! – zawołała Ruth. – To ja jestem demonem, z którym powinna dojść do ładu! Ale Eddie zdołał tylko powiedzieć: – O mało nie zapomniałem! Mam tu pewną książkę, a właściwie dwie książki, które chciałem ci dać. W tym miejscu Ruth zadała mu najważniejsze w swoim życiu pytanie: czy może mieć nadzieje, że matka kiedyś się z nią skontaktuje? Eddie namacał tymczasem w przemoczonej teczce dwie nieco uszkodzone działaniem wody książki. Jedną z nich była opatrzona dedykacją dla Ruth litania do Marion, czyli opisująca seksualne szczęście Eddiego powieść „Sześćdziesiąt razy”. A druga? Eddie oczywiście nie wiedział, co powiedzieć Ruth o drugiej książce, toteż po prostu położył ją jej na kolana. – Mówiłaś, że jedziesz do Europy – powiedział. – To dobra lektura do samolotu. W takiej chwili, w odpowiedzi na najważniejsze z wszystkich pytań, Eddie proponuje jej „lekturę do samolotu”! Po chwili taksówka stanęła przed hotelem. Eddie wyjątkowo niezgrabnie uścisnął rękę Ruth, a ona oczywiście go pocałowała, i Eddie zaczerwienił się – jak szesnastoletni chłopak. – Musimy się spotkać, jak wrócisz! – zawołał Eddie z odjeżdżającej taksówki. Być może nie umiał się żegnać. Szczerze mówiąc, określenia „żałosny” albo „nieszczęsny” nie oddawały sprawiedliwości Eddiemu, który ze swej skromności uczynił prawdziwą sztukę. „Obnosi się ze swoją samodeprecjacją, jak gdyby to było zaszczytne odznaczenie – zapisała Ruth w dzienniku. – Ale nie ma w sobie nic ze szczura”. (Ruth słyszała, i to niejeden raz, jak jej ojciec nazywał Eddiego „szczurem”). Ich wspólny wieczór ledwie się rozpoczął, gdy Ruth zrozumiała, że Eddie jest człowiekiem, który nigdy się nie skarży. Być może oprócz urody i kruchego piękna Marion widziała w Eddiem także coś, co wykraczało poza jego lojalność wobec niej. Choć wcale na takiego nie wyglądał, był zdumiewająco mężny – zaakceptował Marion taką, jaka 303

była. A Ruth przypuszczała, że latem 1958 roku jej matka najprawdopodobniej nie znajdowała się w najlepszej formie psychicznej. Półnaga Ruth przekopała cały apartament w poszukiwaniu rzeczonej „lektury do samolotu”, którą dostała od Eddiego. Była już pijana, a nie chciała uronić ani słówka z „Życia Grahama Greene’a”, „Sześćdziesiąt razy” natomiast już czytała – prawdę rzekłszy, dwukrotnie. Ku jej przerażeniu „lektura do samolotu” okazała się powieścią kryminalną. Ruth natychmiast odstręczył od niej tytuł: „Ktoś śledził ją w drodze do domu z Latającego Cyrku Jadła”. Nie znała ani autorki, ani wydawcy. Po wnikliwej inspekcji książki odkryła, że wydawnictwo ma swoją siedzibę w Kanadzie. Nawet zdjęcie autorki było tajemnicze, ponieważ nieznana Ruth pisarka została zdjęta z profilu, a niewielka, jedyna widoczna część jej twarzy, pozostawała w cieniu. Ponadto kobieta była w kapeluszu, który zasłaniał jej oko, zwrócone do obiektywu. Z twarzy autorki widać było tylko kształtny nos, mocny podbródek i ostro zarysowaną kość policzkową. Sądząc po kilku kosmykach, wymykających się spod kapelusza, mogła mieć włosy blond, szpakowate lub niemal całkiem siwe. Nie można było określić, w jakim jest wieku. Była to irytująca fotografia, toteż Ruth już bez zdziwienia przeczytała, że nazwisko nieznanej autorki jest pseudonimem literackim – to oczywiste, że kobieta, która ukrywa swoją twarz, pisze pod pseudonimem. A Eddie nazywa coś takiego „lekturą do samolotu”. Ruth nie była dobrego zdania o książce, choć jeszcze nie zaczęła jej czytać. A początek powieści nie był wcale lepszy, niż sądziła w pierwszej chwili (po okładce). Przeczytała, co następuje: „Pewną sprzedawczynię, pracującą również jako kelnerka, znaleziono martwą w jej mieszkaniu przy ulicy Jarvis, na południe od Gerrard. Było ją stać na takie mieszkanie tylko dlatego, że dzieliła je z dwiema innymi sprzedawczyniami. Wszystkie trzy dziewczyny sprzedawały staniki w domu towarowym Eaton’s”. Powieść kryminalna! Ruth z trzaskiem zamknęła książkę. Gdzie leży Jarvis Street albo Gerrard? Co to jest Eaton’s? Cóż mogą obchodzić Ruth Cole dziewczyny, sprzedające biustonosze?

304

fon.

W końcu usnęła – było już po drugiej – ale wtedy obudził ją tele-

– Jesteś sama? Możesz rozmawiać? – zapytała szeptem Hannah. – Jestem zupełnie sama – powiedziała Ruth. – Ale dlaczego miałabym z tobą rozmawiać? Zdradziłaś mnie. – Wiedziałam, że będziesz się gniewać – powiedziała Hannah. – Niewiele brakowało, żebym nie zadzwoniła. – Czy to są przeprosiny? – zapytała Ruth najlepszą przyjaciółkę. Nigdy jeszcze nie słyszała przeprosin od Hannah. – Coś mi wypadło – szepnęła Hannah. – Coś czy ktoś? – zapytała Ruth. – Na jedno wychodzi. Musiałam nieoczekiwanie wyjechać z miasta. – Dlaczego mówisz szeptem? – zapytała Ruth. – Wolałabym go nie budzić – powiedziała Hannah. – To znaczy, że jesteś z kimś? Czy on tam jest z tobą? – Niezupełnie – szeptała dalej Hannah. – Musiałam przenieść się do innej sypialni, bo facet chrapie. Nie przypuszczałam, że będzie chrapał. Ruth powstrzymała się od komentarza. Hannah nigdy nie omieszkała wspomnieć jakichś intymności, dotyczących jej partnerów seksualnych. – Żałowałam, że nie było cię ze mną – powiedziała Ruth. Ale jeszcze nie skończyła zdania, kiedy przyszło jej do głowy, że gdyby Hannah z nią była, nie pozwoliłaby jej spotkać się sam na sam z Eddiem. Byłaby go zbyt ciekawa – chciałaby mieć Eddiego na wyłączność dla siebie! – Ale po namyśle cieszę się jednak, że nie przyszłaś – oświadczyła przyjaciółce Ruth. – Udało mi się spotkać w cztery oczy z Eddiem O’Hare. – Więc nie zrobiłaś jeszcze tego z Allanem? – wyszeptała Hannah. – Dzisiejszego wieczoru najważniejszy był Eddie – odpowiedziała Ruth. – Nigdy dotąd nie widziałam mojej matki tak wyraźnie, jak teraz. – A kiedy wreszcie zrobisz to z Allanem? – zapytała Hannah.

305

– Najprawdopodobniej po powrocie z Europy – odparła Ruth. – Nie chcesz usłyszeć, czego dowiedziałam się o matce? – Po powrocie z Europy! – szepnęła Hannah. – Czyli kiedy? Za dwa albo trzy tygodnie? Boże, przecież zanim przyjedziesz, Allan może poznać jakąś inną kobietę! A ty? Nawet ktoś taki jak ty może sobie kogoś znaleźć! – Gdybyśmy znaleźli nowych partnerów, to okazałoby się, że mieliśmy szczęście, nie śpiąc ze sobą. – Ująwszy rzecz w ten sposób, zaczęła się bać, że bardziej obchodzi ją utrata Allana jako redaktora niż jako przyszłego męża. – No to opowiedz mi wszystko o Eddiem – szepnęła Hannah. – Jest bardzo słodki – zaczęła Ruth. – Dość dziwny, ale przede wszystkim słodki. – A czy jest seksowny? – zapytała Hannah. – To znaczy, czy możesz go sobie wyobrazić ze swoją matką? Była taka piękna... – Eddie O’Hare ma w sobie coś pięknego – odparła Ruth. – Chodzi ci o to, że jest zniewieściały? – zapytała Hannah. – Mój Boże... Ale chyba nie jest gejem, co? – Nie, nie... Nie jest gejem. I nie jest zniewieściały, tylko bardzo łagodny – powiedziała Ruth. – I wygląda zdumiewająco delikatnie. – Myślałam, że jest wysoki – powiedziała Hannah. – Wysoki i delikatny – odparła Ruth. – Nie potrafię go sobie wyobrazić. Sądząc z opisu, jest dziwny. – Powiedziałam przecież, że jest dziwny. Dziwny, słodki i delikatny. I oddany mojej matce. Wiesz, on byłby gotów jutro się z nią ożenić! – Naprawdę? – szepnęła Hannah. – A ile lat ma teraz twoja matka? Siedemdziesiąt parę? – Siedemdziesiąt jeden – powiedziała Ruth. – Eddie tylko czterdzieści osiem. – To rzeczywiście dziwne – szepnęła Hannah. – Nie chcesz usłyszeć, czego dowiedziałam się o matce? – powtórzyła Ruth. – Chwileczkę – powiedziała Hannah. Odeszła od telefonu, ale za chwilę wróciła. – Myślałam, że on coś mówi, ale to tylko chrapanie. 306

– Mogę ci o niej opowiedzieć kiedy indziej, jeżeli nie jesteś zainteresowana – powiedziała zimno Ruth. (Niemal tym samym głosem, którym czytała fragmenty swoich książek). – Oczywiście, że jestem zainteresowana! – szepnęła Hannah. – Sądzę, że rozmawiałaś z Eddiem na temat swoich zmarłych braci. – Rozmawialiśmy o fotografiach moich zmarłych braci – odpowiedziała Ruth. – Całe szczęście! – Dziwne... były takie fotografie, które on pamiętał, a ja nie. Ale były też takie, które pamiętałam ja, nie on. Zgodziliśmy się, że pewnie wymyśliliśmy po prostu te zdjęcia, i doszliśmy do wniosku, że prawdziwe są te fotografie, które pamiętamy oboje. Wydaje mi się, że pamiętaliśmy więcej zdjęć wyimaginowanych niż prawdziwych. – Znowu poruszasz problem tego, co „prawdziwe” i „wyimaginowane” – zauważyła Hannah. – Twój ulubiony temat... Ruth była oburzona ewidentnym brakiem zainteresowania ze strony Hannah, ale ciągnęła dalej. – Fotografia, na której Thomas bawi się w lekarza i opatruje kolano Timothy’emu, jest z pewnością prawdziwa – powiedziała. – Tak samo jak ta, na której Thomas jest już wyższy od matki i trzyma w zębach krążek hokejowy. To zdjęcie też przypomnieliśmy sobie oboje. – Ja pamiętam zdjęcie twojej matki w łóżku i stopy twoich braci – powiedziała Hannah. Nic dziwnego, że Hannah zapamiętała tę właśnie fotografię. Ruth miała ją ze sobą w Exeter, a potem w Middlebury – obecnie zaś zdjęcie znajdowało się w sypialni jej domu w Vermoncie. (Eddie nie powiedział Ruth, że onanizował się, patrząc na to właśnie zdjęcie Marion, zasłoniwszy przedtem stopy jej synów. Gdy Ruth wspomniała, że widziała kiedyś nogi braci „zakryte czymś, co wyglądało jak małe kawałki papieru”, Eddie odparł, że nie przypomina sobie, by stopy na zdjęciu były czymś zasłonięte. „Więc pewnie i to sobie wymyśliłam” – powiedziała Ruth). – Pamiętam też zdjęcie twoich braci z Exeter, stojących pod tą poczciwą bzdurą: „Pójdźcie tu, chłopcy, a staniecie się mężczyznami” – zauważyła Hannah. – Mój Boże, przystojne z nich były chłopaki. 307

Ruth pokazała jej tę fotografię, kiedy Hannah po raz pierwszy przyjechała do Sagaponack. Studiowały jeszcze wówczas w Middlebury. Zdjęcie wisiało zawsze w sypialni ojca, do której Ruth zaprowadziła Hannah, gdy Ted grał w squasha w swojej zwodniczej stajni. Hannah powiedziała wtedy to samo – że byli przystojni. To dla niej typowe, że zapamiętała właśnie coś takiego, pomyślała Ruth. – Eddie i ja pamiętaliśmy też pewną osobliwą fotografię z kuchni – ciągnęła dalej Ruth. – Na tym zdjęciu chłopcy jedzą homary. Thomas rozrywa swojego na części ze swobodą i beznamiętnością uczonego. Na jego twarzy nie widać najmniejszego napięcia. Timothy natomiast wygląda tak, jak gdyby walczył z homarem i przegrywał! Wydaje mi się, że właśnie to zdjęcie pamiętam najlepiej. A mimo to przez te wszystkie lata zastanawiałam się, czy wymyśliłam je, czy może istniało naprawdę. Eddie powiedział, że on też najlepiej sobie przypomina to zdjęcie, więc chyba jednak musiało być prawdziwe. – Nigdy nie pytałaś ojca o te fotografie? – zapytała Hannah. – Na pewno pamięta je lepiej niż ty albo Eddie. – Był tak wściekły na matkę, że zabrała zdjęcia, że nie chciał o nich rozmawiać. – Oceniasz go zbyt surowo – powiedziała Hannah. – Uważam, że twój ojciec jest czarujący. – Zbyt często go widziałam, jak „czaruje” – powiedziała Ruth. – A poza tym on jest wyłącznie czarujący i nic poza tym. Szczególnie kiedy znajdzie się w twoim towarzystwie. Hannah, co było dla niej niezwykłe, puściła tę uwagę mimo uszu. Hannah ukuła pewną teorię, głoszącą, że kobietom, które znały Marion (choćby tylko z fotografii), musiały pochlebiać zaloty Teda Cole’a – po prostu dlatego, że Marion była niezwykle piękną kobietą. Odpowiedź Ruth na tę koncepcję brzmiała: „Nie wątpię, że moja matka czuła się z tego powodu wprost wspaniale”. Ruth była już zmęczona próbami objaśnienia Hannah, dlaczego wieczór z Eddiem był dla niej tak istotny. Hannah po prostu nic nie rozumiała. – A co powiedział Eddie o seksie? Czy w ogóle mówił coś na ten temat? – zapytała. 308

Hannah interesuje wyłącznie seks! – pomyślała Ruth. Ogarnęła ją rozpacz, że będą rozmawiać o seksie, ponieważ ten temat wkrótce przywiódłby Hannah z powrotem do pytań o to, kiedy wreszcie Ruth „zrobi to” z Allanem. – Ta fotografia, którą tak zdumiewająco dobrze pamiętasz – zaczęła Ruth. – Na której moi przystojni bracia stoją w wejściu do głównego budynku Akademii... – Dlaczego o niej mówisz? – zapytała Hannah. – Eddie powiedział, że moja matka kochała się z nim pod tym zdjęciem – poinformowała ją Ruth. – Zrobili to wtedy pierwszy raz. Potem matka zostawiła fotografię Eddiemu, ale zabrał mu ją ojciec. – A potem powiesił ją w swojej sypialni! – szepnęła chrapliwie Hannah. – A to ciekawe! – Masz nieprawdopodobnie dobrą pamięć, Hannah – powiedziała Ruth. – Pamiętasz nawet, że to zdjęcie wisi w sypialni ojca! – Ale Hannah nie odpowiedziała, a Ruth pomyślała raz jeszcze, że męczy ją ta rozmowa. (Najbardziej męczyło ją to, że Hannah nigdy nie umiała powiedzieć „przepraszam”). Zastanawiała się czasem, czy nadal byłaby jej przyjaciółką, gdyby sama nie stała się sławna. Na swój sposób, w mniejszym światku pism ilustrowanych, Hannah była równie popularna. Zyskała najpierw rozgłos jako autorka niezwykle osobistych esejów. Prowadziła także zabawny dziennik, złożony w większości z zapisków swoich ekscesów seksualnych. Wkrótce jednak znudziła ją autobiografia. Hannah „dojrzała” do śmierci i zniszczenia. Na tym chorobliwym etapie życia przeprowadzała wywiady z umierającymi na AIDS i chorymi na raka. Śmiertelnie chore dzieci zaprzątały jej uwagę przez prawie osiemnaście miesięcy. Później pisała o oddziale oparzeń i kolonii trędowatych. Jeździła na tereny ogarnięte wojną i odwiedzała kraje, w których panował głód. Następnie „dojrzała” po raz drugi – porzuciła śmierć i zniszczenie na rzecz świata dziwactw i perwersji. Napisała tekst o pewnym gwiazdorze filmów porno, który miał podobno nieustanny wzwód – w kręgach przemysłu porno zwano go „Pan Blacha”. Hannah przeprowadziła też wywiad z jakąś przeszło siedemdziesięcioletnią Belgijką, która wy309

stąpiła w ponad trzech tysiącach pokazach seksu na żywo. Jedynym partnerem tej kobiety był jej mąż, który zmarł po jednym z ich występów erotycznych. Pogrążona w rozpaczy wdowa nie uprawiała seksu od dnia jego śmierci. Pozostała wierna mężowi przez czterdzieści lat, a co więcej, przez ostatnie dwadzieścia lat małżeństwa kochała się z nim wyłącznie na oczach publiczności. Niedawno w Hannah zaszła kolejna przemiana. Interesowała się teraz sławnymi ludźmi, co w Stanach Zjednoczonych oznacza głównie gwiazdy filmu i sportu, a czasami także jakiegoś niepokojąco bogatego ekscentryka. Hannah nigdy nie przeprowadziła wywiadu z żadnym pisarzem, choć podnosiła już temat „ekstensywnego” – czy może powiedziała „wyczerpującego”? – wywiadu z Ruth. Ruth od dawna wierzyła, że może być interesująca jedynie ze względu na swoje pisarstwo, więc do wywiadu z Hannah odnosiła się z głęboką nieufnością, jako że Hannah bardziej interesowało prywatne życie Ruth niż jej powieści. A w powieściach także najbardziej ciekawiło ją to, co osobiste – czyli, jak powiedziałaby Hannah, to, co „prawdziwe”. Hannah pewnie od razu znienawidziłaby Allana, pomyślała nagle Ruth. Allan przyznał już dawno, że sława Ruth jest mu niewygodą, jeśli nie wręcz ciężarem. Redagował książki wielu sławnych autorów, ale zgadzał się brać udział w wywiadach tylko pod warunkiem, że jego uwagi „nie będą cytowane”. Był osobą tak skrytą, że nie pozwalał autorom, by dedykowali mu swoje książki. Gdy jeden z nich uparł się jednak, że opatrzy książkę dedykacją, Allan powiedział: „Dobrze, ale tylko jeśli użyjesz moich inicjałów... wyłącznie inicjałów”. W ten sposób książka została zadedykowana: „Dla A.F.A.” Ruth uznała za przejaw nielojalności ze swej strony, że nie może sobie przypomnieć, co oznacza owo „F.” – Muszę już kończyć, słyszę go – szeptała Hannah. – Nie zostawisz mnie samej w Sagaponack, co? – zapytała Ruth. – Liczę na to, że uratujesz mnie przed moim ojcem. – Przyjadę. Jakoś tam się wyrwę – szepnęła Hannah. – Ale wydaje mi się, że trzeba raczej ratować twojego ojca przed tobą. Biedaczysko. Odkąd to jej ojciec stał się „biedaczyskiem”? Ruth była już jednak zmęczona i pozostawiła określenie Hannah bez komentarza. 310

Gdy odłożyła słuchawkę, przemyślała na nowo swoje plany. Skoro nie pójdzie z Allanem na kolację, może wyjechać do Sagaponack po ostatnim wywiadzie, dzień wcześniej niż zamierzała. W tej sytuacji jedną noc mogłaby spędzić z ojcem sam na sam. Jedną noc może z nim wytrzyma. Nazajutrz przyjedzie Hannah, a wtedy następną noc spędzą razem – w trójkę. Ruth nie mogła się doczekać, by opowiedzieć ojcu, jak bardzo spodobał się jej Eddie O’Hare – nie wspominając już o pewnych rzeczach, których dowiedziała się o swojej matce. Lepiej, gdyby Hannah nie było w Sagaponack, kiedy Ruth powie Tedowi, że matka zamierzała go porzucić jeszcze przed śmiercią chłopców. Ruth nie chciała, by Hannah była obecna przy tej rozmowie, ponieważ Hannah zawsze broniła ojca – być może tylko po to, by prowokować Ruth. Była wciąż tak wściekła na Hannah, że znów nie mogła zasnąć. Leżała w łóżku i nieoczekiwanie przypomniała sobie dzień, w którym straciła dziewictwo. Nie była w stanie wspominać owego zdarzenia, nie myśląc o wkładzie Hannah w tę małą katastrofę. Choć o rok młodsza od Ruth, Hannah zawsze wydawała się starsza, nie tylko dlatego, że przeszła trzy skrobanki, zanim Ruth straciła dziewictwo, lecz również dlatego, że większe doświadczenie seksualne Hannah nadawało jej wygląd osoby dojrzałej i doświadczonej życiowo. Już w Exeter – poznały się, gdy Ruth miała szesnaście, a Hannah piętnaście lat – Hannah zdradzała większą seksualną pewność siebie (a było to jeszcze przed jej pierwszym kontaktem seksualnym!) Ruth napisała kiedyś o Hannah w swoim dzienniku, że „roztaczała wokół siebie aurę światowości i obycia daleko wcześniej, niż poznała świat”. Szczęśliwi w małżeństwie rodzice Hannah (która mówiła, że są „nudni” i „stetryczali”), wychowali jedynaczkę w pięknym starym domu przy Brattle Street w Cambridge, w stanie Massachusetts. Ojciec Hannah, profesor prawa z Harvardzkiej Szkoły Prawniczej, hołdował patrycjuszowskiej postawie życiowej, a jego zachowanie zdradzało niezłomne postanowienie, żeby w nic się nie angażować, co, zdaniem Hannah, doskonale pasowało do człowieka, który poślubił kobietę zamożną i całkowicie pozbawioną ambicji. Ruth lubiła matkę Hannah, kobietę łagodną i życzliwą do granic 311

dobrotliwości. Poza tym matka Hannah dużo czytała – właściwie nigdy nie widziało się jej bez książki. Pani Grant powiedziała kiedyś Ruth, że ma tylko jedno dziecko, ponieważ po urodzeniu Hannah zaczęło brakować jej czasu na lekturę. Hannah opowiadała, że jej matka marzyła o chwili, kiedy córka podrośnie i zacznie bawić się sama, bo wtedy pani Grant mogłaby wrócić do swoich książek. I rzeczywiście, Hannah zaczęła „bawić się sama”. (Być może to matka uczyniła z niej powierzchowną, niecierpliwą czytelniczkę, którą się później stała). Ruth uważała, że Hannah ma szczęście, ponieważ jej ojciec był wierny swojej żonie, Hannah natomiast twierdziła, że gdyby był po trosze kobieciarzem, byłby również nieco mniej obliczalny – „mniej obliczalny” oznaczało w ustach Hannah „bardziej interesujący”. Hannah sądziła, że wyniosłość jej ojca stanowiła wynik długich lat pracy w szkole prawniczej, gdzie abstrakcyjne wywody z teorii prawa zdystansowały go wobec praktyki, której nie cenił, wszystkich prawników zaś darzył głęboką pogardą. Profesor Grant zachęcał córkę do nauki języków obcych – marzył, by Hannah zrobiła karierę w bankowości międzynarodowej. (Jego zdaniem, najlepsi i najbystrzejsi studenci Harvardzkiej Szkoły Prawniczej trafiali w końcu zawsze do bankowości). Ojciec Hannah pogardzał też dziennikarzami. Gdy Hannah postanowiła poświęcić się dziennikarstwu, studiowała jeszcze w Middlebury, gdzie uczęszczała na seminaria z francuskiego i niemieckiego. Była tak pewna, że chce być dziennikarką, jak niegdyś Ruth, kiedy zdecydowała, że chce pisać powieści. Hannah oświadczyła z niebywale oczywistą pewnością siebie, że wyjedzie do Nowego Jorku i zrobi karierę w świecie pism ilustrowanych. W związku z tym uprosiła rodziców, żeby wysłali ją na rok do Europy – kiedy ukończy studia. Dzięki temu mogłaby wprawiać się w niemieckim i francuskim, a poza tym prowadziłaby dziennik – jak to ujęła, „ostrząc w ten sposób swój zmysł obserwacji”. Ruth złożyła papiery (i została przyjęta) na studia podyplomowe z pisarstwa na uniwersytecie Iowa. Nie spodziewała się, że Hannah zaproponuje, by Ruth towarzyszyła jej w podróży do Europy. „Jeśli chcesz być pisarką, musisz mieć o czym pisać” – powiedziała Hannah przyjaciółce. 312

Ruth wiedziała już, że rzeczy mają się nieco inaczej – przynajmniej w jej przypadku. Do pisania potrzebny był jej tylko czas, bo to, o czym chciała pisać, czekało już w wyobraźni. Przełożyła jednak studia w Iowa o rok. W końcu jej ojca było na to stać. A rok w Europie z Hannah zapowiadał się wesoło. „Poza tym już najwyższy czas, żebyś się z kimś przespała – oznajmiła Hannah. – Trzymaj się mnie, na pewno do tego dojdzie”. Nie doszło do „tego” w Londynie, pierwszym mieście na trasie ich wycieczki, ale pewien chłopak obmacywał Ruth w pubie hotelu Royal Court. Poznali się w National Gallery, dokąd wybrała się Ruth, żeby obejrzeć portrety kilku swoich ulubionych pisarzy. Młodzieniec zabrał ją do teatru i do ekskluzywnej włoskiej restauracji przy Sloan Square. Był Amerykaninem, mieszkającym na stałe w Londynie. Jego ojciec pracował w dyplomacji. Spośród wszystkich chłopców, z którymi dotąd spotykała się Ruth, tylko on używał kart kredytowych, choć podejrzewała, że karty są własnością jego ojca. Zamiast pójść do łóżka, upili się w pubie Royal Court, ponieważ kiedy Ruth zdobyła się wreszcie na odwagę, by przyprowadzić chłopaka do hotelu, okazało się, że z ich pokoju „korzysta” już Hannah, kochając się hałaśliwie z jakimś Libańczykiem, którego poznała w banku, gdzie realizowała czek podróżny. („Moje pierwsze doświadczenie w dziedzinie międzynarodowej bankowości – zapisała w swoim dzienniku. – Ojciec nareszcie byłby ze mnie dumny”). Drugim miastem na trasie ich europejskiej podróży był Sztokholm. Wbrew oczekiwaniom Hannah, nie wszyscy Szwedzi okazali się blondynami. Dwaj młodzi mężczyźni, którzy poderwali Hannah i Ruth, byli przystojni i ciemnowłosi. Studiowali jeszcze, ale odznaczali się pewnością siebie, a jeden z nich – ten, który w końcu wylądował w łóżku z Ruth – doskonale mówił po angielsku. Drugi, nieco przystojniejszy, który angielskiego nie znał ani w ząb, przykleił się natychmiast do Hannah. Przeznaczony Ruth młodzieniec zawiózł ich czworo do domu swoich rodziców, oddalonego o czterdzieści pięć minut jazdy samochodem od Sztokholmu. Jego rodzice wyjechali na weekend.

313

Dom był urządzony w jasnym drewnie i nowoczesny. Adorujący Ruth młodzieniec, imieniem Per, ugotował łososia z koprem. Zjedli rybę z młodymi ziemniakami oraz sałatą z rukwi i jaj na twardo, posypanych szczypiorkiem. Hannah i Ruth wypiły dwie butelki białego wina – chłopcy pili piwo. Potem ten przystojniejszy zaprowadził Hannah do jednej z gościnnych sypialni. Ruth nie po raz pierwszy słyszała, jak jej przyjaciółka kocha się z mężczyzną, ale tym razem było jakoś inaczej, bo chłopak Hannah nie znał angielskiego – a poza tym kiedy Hannah jęczała wniebogłosy, Ruth i Per zmywali w kuchni naczynia. Per ciągle powtarzał: „Ogromnie się cieszę, że twoja przyjaciółka tak wspaniale się bawi”. A Ruth odpowiadała: „Hannah zawsze bawi się wspaniale”. Żałowała, że zabrakło brudnych naczyń, ale wiedziała, że i tak gra już na zwłokę zbyt długo. – Jestem dziewicą – powiedziała w końcu. – Czy chcesz zachować dziewictwo? – zapytał Per. – Nie, ale jestem bardzo zdenerwowana – ostrzegła go Ruth. Rzuciła mu prezerwatywę, jeszcze zanim zaczął się rozbierać. Trzykrotna ciąża Hannah nauczyła Ruth tego i owego – a choć poniewczasie, nauczyła rozumu również Hannah. Przyjaciółki zawsze wpychały sobie nawzajem prezerwatywy do torebek i kieszeni płaszczy. Kiedy Ruth rzuciła Perowi kondom, młody Szwed zrobił zdziwioną minę. – Na pewno jesteś dziewicą? – zapytał. – Nigdy nie byłem z dziewicą. Był niemal tak zdenerwowany jak Ruth, co jej się zresztą spodobało. Wypił też za dużo piwa, o czym napomknął w trakcie stosunku. „Öl” – powiedział jej do ucha, co Ruth niesłusznie uznała za sygnał, że Per przeżywa orgazm, podczas gdy w rzeczywistości chłopak przepraszał ją, że nie ma tak długo wytrysku, (Öl znaczy po szwedzku „piwo”). Ruth brakowało doświadczeń, z którymi mogłaby porównać swoje doznania – stosunek nie trwał dla niej ani za długo, ani za krótko. Chciała przede wszystkim mieć to już za sobą, po prostu wreszcie to „zrobić”. Nie czuła nic. 314

Ale... sądząc, że stosuje się do obowiązującej w Szwecji etykiety seksualnej, ona też powiedziała „Öl”, chociaż wcale nie przeżywała orgazmu. Gdy Per z niej wyszedł, zdawał się zawiedziony, że nie ma więcej krwi. Sądził, że dziewice obficie krwawią. Ruth uznała zatem, że całe to przeżycie nie spełniło jego oczekiwań. Nie spełniło też jej oczekiwań. Zaznała mniej uciechy, mniej namiętności, a nawet mniej bólu, niż się spodziewała. Wszystkiego mniej. Trudno było jej sobie wyobrazić, dlaczego Hannah od lat tak zawzięcie jęczy podczas stosunku. Ale dzięki temu pierwszemu doświadczeniu erotycznemu w Szwecji Ruth nauczyła się, że konsekwencje seksu bywają bardziej pamiętne niż sam akt seksualny. Dla Hannah nie istniały konsekwencje, które warto byłoby pamiętać – nawet trzy skrobanki nie powstrzymały jej przed ciągłym powtarzaniem aktów seksualnych, które najwyraźniej uważała za daleko ważniejsze niż ich rezultaty. Rankiem, kiedy wrócili rodzice Pera (znacznie wcześniej, niż zaplanowali), Ruth leżała nago w ich sypialni. Była sama, ponieważ Per brał prysznic, gdy do sypialni wkroczyła jego matka i odezwała się do Ruth po szwedzku. Ruth nie tylko nic nie rozumiała, ale w dodatku nie mogła znaleźć ubrania, Per zaś nie słyszał ostro narastającego głosu matki w szumie prysznica. Później do sypialni wkroczył ojciec Pera. Choć Per był zawiedziony, że Ruth tak mało krwawiła, panna Cole spostrzegła, że zakrwawiła rozpostarty na łóżku ręcznik. (Dołożyła zawczasu skrupulatnych starań, żeby nie zaplamić pościeli rodziców Pera). Teraz, usiłując w pośpiechu okryć się skrwawionym ręcznikiem, zdała sobie sprawę, że rodzice Pera patrzą nie tylko na nią, lecz także na jej krew. Ojciec Pera, mężczyzna o srogim wyglądzie, nie mógł wykrztusić słowa – ale wpatrywał się w Ruth z taką samą intensywnością, z jaką narastała histeria jego żony. To Hannah pomogła Ruth odszukać ubranie. Wykazała się też przytomnością umysłu, otwierając drzwi do łazienki i wrzeszcząc na Pera, żeby wyszedł spod prysznica. 315

– Powiedz swojej matce, żeby przestała krzyczeć na moją przyjaciółkę! – ryknęła, a potem rozdarła się na matkę Pera. – Na swojego syna krzycz, nie na nią... Ty głupia pizdo! Ale matka Pera nie mogła się opanować i nie przestała krzyczeć na Ruth, Per natomiast był zbyt bojaźliwy, żeby sprzeciwiać się matce – a może zbyt łatwo uwierzył, że uczynili coś złego. Jeśli chodzi o Ruth, nie była w stanie wykonać najmniejszego ruchu, tak jak nie była w stanie powiedzieć nic sensownego. Bezradna jak dziecko, pozwoliła, by Hannah ją ubrała. – Biedactwo – powiedziała przyjaciółka. – Masz parszywego pecha, tym bardziej że to był twój pierwszy raz. Zazwyczaj bywa lepiej. – Seks był w porządku – wymamrotała Ruth. – Tylko „w porządku”? – zapytała Hannah. – Słyszałeś, sflaczały fiucie? – krzyknęła do Pera. – Ruth mówi, że byłeś najwyżej „w porządku”. Po chwili Hannah spostrzegła, że ojciec Pera gapi się wciąż na Ruth, i zaczęła z kolei wrzeszczeć na niego. – Ej, ty kutasie! – zawołała. – Rajcuje cię podglądanie? – Czy wezwać taksówkę dla pań? – zapytał ojciec Pera, który mówił po angielsku jeszcze lepiej od syna. – Jeżeli rozumiesz, co do ciebie mówię, to powiedz tej ordynarnej suce, swojej żonie, żeby przestała krzyczeć na moją przyjaciółkę. Powiedz jej, żeby skrzyczała waszego przygłupiego synalka! – Młoda damo – odparł ojciec Pera. – Moje słowa od lat nie robią najmniejszego wrażenia na mojej żonie. Ruth lepiej zapamiętała stateczny smutek starego Szweda niż tchórzostwo Pera. Kiedy ojciec Pera wpatrywał się w jej nagość, Ruth nie widziała w jego oczach pożądania, a tylko paraliżującą zazdrość, że jego syn miał takie szczęście. Kiedy wracały już taksówką do Sztokholmu, Hannah zapytała: – Czy ojciec Hamleta nie był przypadkiem Szwedem? I ta dziwka, jego matka też... I chyba ten zły wuj. Nie wspominając już o tamtej głupiej dziewusze, która się później topi. Czy oni wszyscy nie byli Szwedami?

316

– Nie, to byli Duńczycy – odparła Ruth. Czerpała ponurą satysfakcję z faktu, że ciągle krwawi, choć tylko nieznacznie. – Szwedzi czy Duńczycy, to żadna różnica – powiedziała Hannah. – Jedni i drudzy to dupki. Po chwili dodała: – Przykro mi, że seks był tylko „w porządku”. Mnie było cudownie. Ten facet miał najdłuższą pałę, jaką dotąd widziałam. – Nie przyjrzałam się członkowi Pera – przyznała Ruth. – A trzeba było? – Biedactwo. Nie martw się – powiedziała Hannah. – Pamiętaj, żeby następnym razem przyjrzeć się fiutowi. Zresztą ważniejsze jest to, czy sprawia ci przyjemność. – Było chyba w porządku – powtórzyła Ruth. – Ale spodziewałam się czegoś innego. – Myślałaś, że będzie lepiej czy gorzej? – zapytała Hannah. – Raczej i lepiej, i gorzej jednocześnie – wyznała Ruth. – Bo tak będzie – powiedziała Hannah. – Możesz być tego pewna: będzie i gorzej, i lepiej. Przynajmniej w tej jednej kwestii Hannah miała rację. A Ruth w końcu zasnęła.

317

Ted w wieku siedemdziesięciu siedmiu lat

T

ed oczywiście wyglądał na zaledwie pięćdziesiąt siedem lat i ani jeden dzień więcej. Nie tylko dlatego, że dzięki grze w squasha zachował sprawność fizyczną – Ruth jednak martwiła się, że szczupłe, dobrze umięśnione ciało Teda, stanowiące prototyp jej własnego ciała, stało się dla niej wyobrażeniem wzorca męskiej postury. Tedowi udało się zachować drobną sylwetkę. (Oprócz tego, że Allan Albright miał zwyczaj podjadania z cudzych talerzy, istniał również problem objętości jego ciała, był bowiem zdecydowanie wyższy i nieco cięższy niż mężczyźni, jacy na ogół podobali się Ruth). Ale teoria, jaką ukuła Ruth na temat tego, dlaczego jej ojciec się nie zestarzał, nie miała nic wspólnego z jego sprawnością fizyczną czy budową. Czoła Teda nie zdobiła łysina – nie miał również worów pod oczami, a kurze stopki na twarzy Ruth były widoczne niemal tak wyraźnie, jak na twarzy jej ojca, obciągniętej skórą czystą i gładką, jak gdyby była to twarz chłopca, który dopiero niedawno zaczął się golić lub który goli się tylko dwa razy w tygodniu. Odkąd rzuciła go Marion – i odkąd wymiotował wydzieliną mątwy – Ted odstawił mocne alkohole (pił tylko piwo i wino) i sypiał zdrowo niczym małe dziecko. Bez względu na to, jak bardzo cierpiał po stracie synów, a później po stracie ich zdjęć, zdawało się, że zdołał jakoś ukoić swoje cierpienia. Być może najbardziej irytującym darem tego człowieka było to, jak głęboko i długo potrafił spać! Zdaniem Ruth, jej ojciec był człowiekiem pozbawionym sumienia i zwykłych, ludzkich lęków – Ted nie odczuwał stresów. Jak zauważy-

318

ła kiedyś Marion, nie robił prawie nic. Jako autor i ilustrator książek dla dzieci odniósł sukces już dawno (po raz pierwszy w 1942 roku), zaspokoiwszy aż nadto swoje niewielkie ambicje. Od wielu lat niczego nie napisał, choć oczywiście nie musiał tego robić. Ruth zastanawiała się, czy Ted w ogóle chciał naprawdę pisać. „Mysz w ścianie”, „Drzwi w podłodze”, „Odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów”... nie było na świecie księgarni (z przyzwoitym działem literatury dziecięcej), która nie byłaby zaopatrzona w książki Teda. Powstały też wideokasety według jego tekstów – Ted wykonał rysunki do animacji. Właściwie teraz Ted już tylko rysował. Wprawdzie jego gwiazda przyblakła nieco w Hamptons, ale gdzie indziej istniało wciąż zapotrzebowanie na Teda. Każdego lata uwodził przynajmniej jedną młodą matkę na organizowanej pod gołym niebem konferencji pisarzy w Kalifornii, drugą na konferencji w Kolorado, a trzecią w Vermoncie. Ted cieszył się również popularnością na kampusach uniwersyteckich, szczególnie na stanowych uniwersytetach różnych odległych stanów. Z nielicznymi wyjątkami studentki były za młode, by dać się uwieść człowiekowi w tak nieokreślonym wieku jak Ted, ale w niczym nie złagodniała lekceważona samotność żon nauczycieli akademickich, których dzieci już dorosły i wyprowadziły się z domu. Te kobiety były wciąż dla Teda „młodszymi kobietami”. Było dziwne, że dzieląc przez trzydzieści dwa lata czas między konferencje pisarskie i kampusy, Ted Cole nigdy nie natknął się na Eddiego, ale Eddie dokładał wszelkich starań, żeby takiego spotkania uniknąć. Dopytywał się po prostu o skład gości i nazwiska wykładowców, a jeśli słyszał gdzieś nazwisko Teda, odrzucał zaproszenie. O ile kurze stopki mogły być jakimś sygnałem, Ruth rozpaczała, że skutki starzenia się widać bardziej po niej niż po Tedzie. Co gorsza, martwiła się, że niska ocena, jaką wystawiał ojciec instytucji małżeństwa, mogła pozostawić w jej psychice trwały ślad. Podczas trzydziestych urodzin, które obchodziła z ojcem i Hannah w Nowym Jorku, Ruth wystąpiła z nietypową dla siebie, niefrasobliwą uwagą na temat swoich nielicznych i szybko więdnących związków z mężczyznami. 319

– No, tato – powiedziała Ruth. – Myślałeś pewnie, że do tej pory zostanę już mężatką i będziesz mógł się przestać o mnie martwić. – Nie, Ruthie – odparł Ted. – Zacznę się o ciebie martwić dopiero wtedy, kiedy wyjdziesz za mąż. – Właśnie, po co miałabyś wychodzić za mąż? – zapytała Hannah. – Możesz przecież mieć każdego faceta, jakiego tylko zechcesz. – Mężczyźni zasadniczo nie są wierni swoim partnerkom. Ruthie – powiedział ojciec. Już jej to kiedyś mówił – jeszcze zanim poszła do Exeter, kiedy miała dopiero piętnaście lat! – ale Ted zawsze znajdował sposobność, żeby powtarzać to spostrzeżenie przynajmniej raz na pół roku. – A jeżeli będę chciała mieć dziecko... – powiedziała Ruth. Znała zdanie Hannah na ten temat – Hannah nie chciała dzieci. Dobrze znała również stanowisko Teda, który uważał, że mieć dziecko oznacza życie w nieustannym strachu, że coś mu się przytrafi, nie wspominając już o tym, że (wedle słów jej ojca) matka Ruth najwyraźniej „nie zdała egzaminu z macierzyństwa”. – A chcesz mieć dziecko, Ruthie? – zapytał ją ojciec. – Nie wiem – przyznała Ruth. – Więc na razie masz jeszcze dużo czasu, żeby żyć w stanie panieńskim – powiedziała Hannah. Ale Ruth skończyła już trzydzieści sześć lat. Jeśli chciała dziecka, nie zostało jej zbyt wiele czasu. A kiedy wspomniała ojcu nazwisko Allana Albrighta, Ted zapytał: – Ile on ma lat? Jest jakieś piętnaście albo dwanaście lat starszy od ciebie, prawda? (Ojciec Ruth wiedział wszystko o wszystkich w świecie wydawniczym. Wprawdzie przestał pisać, ale wiedział, co dzieje się w literackim biznesie). – Allan jest starszy ode mnie o osiemnaście lat, tato – przyznała Ruth. – Ale podobnie jak ty, cieszy się znakomitym zdrowiem. – To nie ma znaczenia – powiedział Ted. – Jeśli jest o osiemnaście lat starszy, umrze wcześniej od ciebie. A jeśli cię zostawi z małym dzieckiem? Będziesz musiała je wychować sama... Ruth nawiedzała ponura wizja samotnego wychowania dziecka.

320

Wiedziała, że i ona, i ojciec, mieli szczęście – właściwie wychowała ją Conchita Gomez. Ale Eduardo i Conchita byli w wieku jej ojca, z tą tylko różnicą, że Gomezowie wyglądali na swoje lata. Jeśli Ruth nie urodzi wkrótce dziecka, Conchita będzie za stara, żeby pomóc jej w wychowaniu potomstwa. A zresztą czy w ogóle mogłaby to zrobić? Gomezowie pracowali nadal u jej ojca. Jak zwykle gdy chodziło o małżeństwo i dzieci, Ruth stawiała sprawę na głowie – uprzedzając wypadki, rozważała najpierw kwestię posiadania dziecka, nie odpowiedziawszy sobie na pytanie, kogo, jeśli w ogóle, miałaby poślubić. Nie umiała rozmawiać na ten temat z nikim z wyjątkiem Allana. Jej najlepsza przyjaciółka nie chciała mieć dziecka (Hannah to Hannah), a ojciec... no cóż, ojciec to ojciec. Dorosła Ruth bardzo chciała porozmawiać z matką, jeszcze bardziej, niż kiedy była dzieckiem. A, niech ją diabli wezmą! – pomyślała Ruth. Już dawno postanowiła, że nie będzie szukać swojej matki. To Marion od niej odeszła. Albo zechce wrócić, albo nie. Co z ciebie za mężczyzna, skoro nie masz żadnych przyjaciół? – przyszło jej do głowy. Kiedyś otwarcie przedstawiła ojcu to oskarżenie. – Nieprawda, mam przyjaciół! – zaprotestował jej ojciec. – Wymień choć dwóch. Wymień chociaż jednego! – prowokowała go Ruth. Ku jej zdumieniu Ted wymienił czterech. Nazwiska tych ludzi nic jej nie mówiły, bo Ted bezczelnie wymienił czterech facetów, z którymi grywał aktualnie w squasha – ich nazwiska zmieniały się co kilka lat, bo przeciwnicy Teda z reguły starzeli się za szybko, żeby dotrzymać mu placu. Obecnie jego squashowi przeciwnicy byli w wieku Eddiego albo nawet młodsi. Ruth poznała najmłodszego z nich. Ted miał teraz basen, o którym zawsze marzył, oraz prysznic na podwórku – wyglądały z grubsza tak, jak opisywał je Eduardowi i Eddiemu latem 1958 roku, rankiem po dniu, kiedy odeszła Marion. W pojedynczej drewnianej kabinie wisiały obok siebie dwa prysznice – „jak w przebieralni”, powiedział wtedy Ted. Gdy była dzieckiem, często widywała nagiego ojca i innych nagich 321

mężczyzn, którzy wybiegali z kabiny i wskakiwali do basenu. Jak na osobę niedoświadczoną seksualnie, Ruth widziała bardzo wiele penisów. Być może to właśnie ta wizja, wizja obcych mężczyzn, którzy kąpią się i pływają nago z jej ojcem, kazała Ruth wątpić w żywione przez Hannah przekonanie, że „większy” musi zawsze znaczyć „lepszy”. Ruth poznała najmłodszego z ówczesnych przeciwników Teda pod koniec lata albo wczesną jesienią poprzedniego roku. Dobiegający czterdziestki prawnik, Scott Jakiśtam. Ruth wyszła na taras, żeby rozwiesić do wyschnięcia na sznurze swój ręcznik i kostium kąpielowy, kiedy jej oczom ukazali się Ted i jego młody przeciwnik w całej swej postsquashowej czy też może postkąpielowej nagości. – Ruthie, to jest Scott. Moja córka, Ruth... – zaczął Ted, ale Scott, zauważywszy ją, skoczył do basenu. – Scott jest prawnikiem – dodał jej ojciec, kiedy facet znajdował się jeszcze pod wodą. Po chwili Scott Jakiśtam wypłynął na drugim końcu basenu i zaczął się otrząsać z wody. Był rudawym blondynem, a budową ciała przypominał Teda. Ruth uznała, że jego kutas jest średniej wielkości. – Miło mi cię poznać, Ruth – powiedział młody prawnik. Miał krótkie, kędzierzawe włosy i był piegowaty. – Mnie również, Scott – odparła Ruth, wchodząc z powrotem do domu. Jej ojciec, nadal stojący nago nad basenem, zwrócił się do Scotta: – Nie mogę się zdecydować, czy wejść do wody, czy nie. Zimna? Wczoraj była dość zimna, – Zimna – usłyszała Ruth głos Scotta. – Ale jak się już wejdzie, można wytrzymać. A więc to ci zmieniający się nieustannie partnerzy do gry w squasha mieli uchodzić za przyjaciół Teda! Na ogół nie byli dobrymi graczami, bo ojciec Ruth nie lubił przegrywać. Jego przeciwnikami bywali najczęściej wysportowani nowicjusze. Ted wyszukiwał również tenisistów, którzy chcieli trenować zimą – ci mieli smykałkę do sportów uprawianych za pomocą rakietek, ale uderzenia w squashu nie przypominają uderzeń tenisowych. W squashu wykorzystuje się przede wszystkim nadgarstek. Latem, kiedy tenisiści wracali do tenisa, odkrywali, że grają gorzej niż przedtem, ponieważ wykorzystując jedynie siłę nadgarstków, 322

w tenisa grać nie można. Toteż mogło się zdarzyć, że pewnego dnia Ted będzie miał do czynienia z jakimś nawróconym na squash tenisistą. Ojciec Ruth dobierał przeciwników tak egoistycznie i z takim samym wyrachowaniem, z jakim wybierał kochanki. Może ci ludzie to naprawdę jego jedyni przyjaciele. Czy zapraszają go czasem na obiady? Czy podrywa im żony? Ruth chciała wiedzieć, czy jej ojciec ma jakiekolwiek zasady. Ruth stała po południowej stronie Czterdziestej Pierwszej Ulicy, między Lexington a Trzecią Aleją, czekając na autobus podmiejski do Hamptons. Zatelefonuje do ojca z Bridgehampton, żeby po nią przyjechał. Próbowała już do niego dzwonić, ale ojciec wyszedł albo nie odbierał telefonu, a automatyczną sekretarkę wyłączył. Ruth miała dużo bagażu – zabrała wszystkie ubrania, jakie mogły przydać jej się w Europie. Pomyślała teraz, że należało zadzwonić do Eduarda albo do Conchity. Jeśli nie wykonywali jakichś zleceń dla ojca, a nie pracowali u niego w domu, byli zawsze u siebie. Myśli Ruth wybiegły ku takim właśnie drobiazgom, związanym z ostatnimi chwilami przed podróżą, kiedy Czterdziestą Pierwszą Ulicą nadszedł najmłodszy squashowy partner Ted Cole’a. – Jedziesz do domu? – zapytał Scott Jakiśtam. – Ruth Cole, prawda? Ruth przywykła do tego, że ludzie rozpoznają ją czasami na ulicy. Z początku wzięła Scotta za jednego ze swoich czytelników. Potem zauważyła jednak jego chłopięce piegi i krótkie, kędzierzawe włosy – nie znała zbyt wielu rudych blondynów. Poza tym Scott niósł tylko chudą aktówkę i na wpół otwartą, zapinaną na ekspres torbę sportową, z której wystawały dwie rakiety do squasha. – Ach, pan pływak – powiedziała Ruth. Odczuła dziwną satysfakcję, widząc, że Scott się czerwieni. Był ciepły, słoneczny dzień babiego lata. Scott Jakiśtam był bez marynarki, którą przewiesił pod paskiem swojej sportowej torby. Rozluźnił też węzeł krawata, a rękawy białej koszuli zawinął powyżej łokci.

323

Ruth zauważyła, że lewe przedramię Scotta jest grubsze i lepiej umięśnione, choć prawnik wyciągnął do niej prawą rękę. – Nazywam się Scott, Scott Saunders – przypomniał swoje nazwisko, ściskając jej dłoń. – Jesteś leworęczny, prawda? – zapytała Ruth. Nie lubiła grać przeciwko mańkutom. Serwowała najlepiej na lewą stronę kortu, a leworęczny gracz potrafiłby odebrać takie podanie z forhendu. – Masz ze sobą rakietę? – zapytał Scott, potwierdziwszy najpierw, że jest leworęczny. Zauważył, że Ruth ma dużo bagażu. – Mam trzy – odpowiedziała Ruth. – Ale są zapakowane. – Jak długo zostaniesz u ojca? – zapytał prawnik. – Tylko dwie noce – powiedziała Ruth. – Potem jadę do Europy. – Ach tak – powiedział Scott. – Interesy? – Tak... zagraniczne przekłady. Domyśliła się już, że będą razem siedzieć w autobusie. Jeśli Scott zostawił samochód w Bridgehampton, być może odwiezie ją (wraz z całym bagażem) do Sagaponack, a jeśli przyjedzie po niego żona, nie będzie chyba miała nic przeciwko temu, żeby ją podrzucić. Wtedy, w basenie, jego obrączka ślubna błyszczała w późnopopołudniowym słońcu, kiedy Scott pływał na stojąco w wodzie. Ale teraz, kiedy usiedli obok siebie w autobusie, nie miał obrączki na palcu. Pośród zasad, jakimi kierowała się Ruth w związkach z mężczyznami, była jedna, której nie gwałciła: w żadnym wypadku nie spotykać się z żonatymi mężczyznami. W górze rozległ się ryk silników samolotowych – autobus mijał właśnie lotnisko LaGuardii – kiedy Ruth powiedziała: – Niech zgadnę. Mój ojciec przekabacił cię i teraz zamiast w tenisa, grasz w squasha. A z twoją karnacją... masz bardzo jasną cerę, więc jesteś pewnie podatny na oparzenia słoneczne... tak czy owak, ze względu na skórę, to lepiej, że grasz w squasha. Nie narażasz się przynajmniej na działanie słońca. Scott miał niegodziwy, tajemniczy uśmiech, świadczący o tym, że podejrzewa, iż niemal wszystko doprowadzić może w końcu do sprawy sądowej. Nie był fajnym facetem. Ruth miała co do tego niemal całkowitą pewność.

324

– Właściwie porzuciłem tenisa dla squasha dopiero po rozwodzie – zaczął Scott. – W ramach ugody moja była żona zatrzymała członkostwo w klubie sportowym. Dla niej to wiele znaczyło – dodał wielkodusznie. – Poza tym nasze dzieci chodziły do klubu na lekcje pływania. – W jakim wieku są twoje dzieci? – zapytała skwapliwie Ruth. Hannah powiedziała jej już dawno temu, że jest to pierwsze pytanie, jakie należy zadać rozwiedzionemu facetowi. „Rozwodnicy czują, że są dobrymi ojcami, kiedy rozmawiają o swoich dzieciach – wyjaśniła Hannah. – A poza tym, jeśli masz się zadawać z takim facetem, powinnaś wiedzieć, czy będziesz miała do czynienia z dzieckiem trzyletnim, czy raczej z nastolatkiem. To duża różnica”. Autobus ruszył na wschód, a Ruth zdążyła zapomnieć, w jakim wieku są dzieci Scotta Saundersa. Interesowało ją bardziej, jakiej klasy graczem jest Scott w porównaniu z jej ojcem. – Och, Ted zwykle wygrywa – przyznał prawnik. – Czasem, kiedy wygra pierwsze trzy lub cztery sety, pozwala mi później wygrać raz albo i dwa. – Gracie tak długo? – zapytała Ruth. – Pięć, sześć setów? – Co najmniej godzinę, często nawet półtorej – odpowiedział Scott. – Właściwie nie liczymy setów. Ze mną nie wytrzymałbyś półtorej godziny, uznała Ruth. Stary robi się widocznie coraz słabszy. Ale powiedziała tylko: – Pewnie lubisz biegać. – Jestem w niezłej kondycji – odparł Scott Saunders. Wyglądało na to, że jest w świetnej kondycji, Ruth jednak puściła jego uwagę mimo uszu. Wyjrzała przez okno, wiedząc, że Scott wykorzystał ten moment, by otaksować jej piersi. (Widziała jego odbicie w szybie). – Twój ojciec twierdzi, że znakomicie grasz w squasha. Lepiej niż niejeden mężczyzna – dodał prawnik. – Ale twierdzi też, że wciąż jest i będzie lepszy od ciebie, jeszcze przez następnych kilka lat. – Myli się – powiedziała Ruth. – Nie jest lepszy ode mnie. Po prostu jest na tyle sprytny, że nigdy nie gra ze mną na korcie o regulaminowych wymiarach. A swoją stajnię zna... I nie gra ze mną gdzie indziej.

325

– W jego supremacji tkwi pewnie jakiś pierwiastek psychologiczny – powiedział prawnik. – Pokonam go – powiedziała Ruth. – I wtedy może przestanę uprawiać squasha. – Może my moglibyśmy zagrać przeciwko sobie – powiedział Scott Saunders. – Z dziećmi widuję się jedynie w weekendy. Dzisiaj jest wtorek... – Nie pracujesz we wtorki? – zapytała Ruth. Znowu zauważyła w jego uśmiechu jaśniejszą iskierkę – jak gdyby Scott chciał dać do zrozumienia, że kryje się za nim pewna tajemnica, której nigdy nie zdradzi. – Korzystam z urlopu rozwodowego – powiedział. – Wychodzę z biura, kiedy mi się podoba. – Naprawdę jest coś takiego jak „urlop rozwodowy”? – zapytała Ruth. – To moja terminologia – odparł prawnik. – Jeśli chodzi o biuro, jestem dość niezależny. – Powiedział to takim tonem, jak wtedy, kiedy mówił, że jest w niezłej formie, więc mogło to znaczyć, że został niedawno wyrzucony z pracy albo jest fenomenalnym prawnikiem, odnoszącym niezliczone sukcesy. Znów to samo, wiedziała już Ruth. Przyszło jej do głowy, że niewłaściwi faceci pociągają ją dlatego, że tak ewidentnie nadają się na partnerów jedynie na krótko. – Może moglibyśmy pograć systemem „każdy z każdym” – zaproponował Scott. – No wiesz, wszyscy – troje. Ty zagrasz ze swoim ojcem, potem on ze mną, a później ja z tobą... – Nie grywam systemem „każdy z każdym” – powiedziała Ruth. – Gram jeden na jednego, i to długo. Co najmniej dwie godziny – dodała, celowo wyglądając znów przez okno, żeby Scott mógł przyjrzeć się jej piersiom. – Dwie godziny... – powtórzył. – Żartowałam – powiedziała Ruth, odwracając się do niego z uśmiechem.

326

– Ach tak... – odparł Scott Saunders. – To może zagramy jutro, tylko we dwoje. – Najpierw chciałabym wygrać ze swoim ojcem. Wiedziała, że mężczyzną, z którym powinna przespać się w następnej kolejności, jest Allan Albright, ale zmartwiło ją, że musi przypominać sobie o Allanie – oraz o tym, jak powinna postępować. Biorąc pod uwagę jej dotychczasowe życie, Scott Saunders był bardziej facetem w jej typie, niż Allan. Rudawy blondyn zaparkował w pobliżu boiska baseballowej Małej Ligi w Bridgehampton. Scott i obładowana bagażami Ruth musieli przejść piechotą prawie dwieście jardów. Podczas jazdy Scott otworzył okna w samochodzie. Kiedy skręcili w Parsonage Lane w Sagaponack, jechali na wschód, toteż poprzedzał ich wydłużony cień auta. Padające ukośnie promienie słońca nadawały leżącym na południu polom ziemniaczanym jadeitowozieloną barwę, a na tle wyblakłego błękitu nieba ocean rysował się szafirowym, lśniącym i głębokim błękitem. Choć Hamptons to miejsce w zasadzie przecenione i zepsute, schyłki wczesnojesiennych dni bywają tu mimo wszystko olśniewające. Ruth pozwoliła sobie na myśl, że takie dni rekompensują wszystkie wady Hamptons, choć tylko o tej porze roku i pobłażliwej, późnopopołudniowej godzinie. Jej ojciec zapewne skończył właśnie mecz squasha, a on i jego pokonany przeciwnik biorą teraz prysznic albo już pływają nago w basenie. Strzelista bariera w kształcie podkowy, jaką utworzyła zasadzona przez Eduarda latem 1958 roku kocierpka, całkowicie osłaniała basen przed popołudniowym słońcem. Żywopłot był tak gęsty, że przebijały przez niego tylko najcieńsze promienie. Diamenciki światła pokrywały ciemną wodę cętkami, przypominającymi fosforyzujące plamki albo złote monety, które unosiły się na powierzchni, zamiast tonąć. Powyżej wznosił się drewniany taras – kiedy ktoś pływał w basenie, woda uderzająca o jego brzegi przypominała uderzenia fal jeziora o pomost. Gdy przyjechali do domu, Scott pomógł Ruth wnieść bagaże do przedpokoju. Volvo koloru marynarskiego błękitu, jedyny samochód jej ojca, stał na podjeździe, ale ojciec nie odpowiedział na wołanie. – Tato? 327

Scott rzucił na odchodnym: – O tej porze zapewne jest w basenie. – Tak – powiedziała Ruth. – Dziękuję! – zawołała za Scottem. Och, Allan, ratuj mnie! – pomyślała. Miała nadzieję, że nigdy więcej nie spotka już Scotta Saundersa ani żadnego podobnego mężczyzny. Miała trzy sztuki bagażu. Dużą walizę, torbę na ubrania i mniejszą walizeczkę, którą zamierzała zabrać na pokład samolotu jako bagaż podręczny. Najpierw zaniosła na piętro walizeczkę i torbę na ubrania. Wiele lat temu, gdy miała dziewięć albo dziesięć lat, przeniosła się z pokoju dziecinnego, położonego obok głównej łazienki, do największej i najbardziej oddalonej sypialni w gościnnym skrzydle domu. Latem 1958 roku Eddie O’Hare zajmował właśnie ten pokój. Ruth polubiła go, ponieważ znajdował się z dala od pokoju ojca i przylegał do osobnej łazienki. Drzwi wiodące do głównej sypialni były otwarte, ale ojca tam nie było. Przechodząc obok uchylonych drzwi Ruth znowu zawołała: – Tatusiu? – Ale jej uwagę przykuły, jak zwykle, fotografie, wiszące w korytarzu gościnnego skrzydła domu. Wszystkie nagie haczyki, które pamiętała lepiej niż zdjęcia zmarłych braci, były zajęte – w korytarzu wisiały obecnie setki banalnych fotografii Ruth z czasów dzieciństwa i wczesnego dojrzewania, kiedy zaczęła się stawać młodą kobietą. Czasami na zdjęciach pojawiał się także ojciec, choć na ogół to on robił zdjęcia, a Ruth towarzyszyła często Conchita Martinez. Poza tym było tam mnóstwo zdjęć kocierpkowego żywopłotu. Miały dokumentować wzrost krzaków, rok po roku: oto na przykład Ruth i Eduardo stoją w uroczystych pozach przed nieprzeniknionym żywopłotem. Bez względu na to, ile by Ruth urosła przez rok, niepohamowane krzaki rosły szybciej od niej, aż pewnego dnia osiągnęły wysokość przewyższającą dwukrotnie wzrost Eduarda. (Na kilku zdjęciach Eduardo sprawiał wrażenie, jak gdyby nieco bał się tej kocierpki) W korytarzu wisiało też kilka wykonanych niedawno fotografii Ruth i Hannah. Schodziła boso po pokrytych wykładziną schodach, gdy dobiegł ją plusk z basenu, leżącego za domem. Nie widziała basenu ze schodów

328

ani z sypialni na piętrze, ponieważ wszystkie wychodziły na południe – zaprojektowano je z myślą o widoku na ocean. Nie zauważyła na podjeździe innego samochodu oprócz błękitnego volvo ojca, przypuszczała jednak, że dzisiejszy partner squashowy Teda mieszka na tyle blisko, by przyjechać rowerem, a roweru mogła oczywiście nie zauważyć. Scott Saunders stanowił tak wielką pokusę dla Ruth, że ogarnęło ją znajome poczucie niepewności siebie. Nie chciała oglądać już dzisiaj żadnego mężczyzny, chociaż poważnie wątpiła, czy którykolwiek inny przeciwnik ojca pociągałby ją tak bardzo, jak ten rudawy prawnik. W przedpokoju mocno chwyciła pozostawioną na dole wielką walizę i zaczęła wspinać się z nią na górę, celowo odwracając wzrok od basenu, który mogła zobaczyć, przechodząc koło jadalni. Plusk ścigał ją nie dalej niż w pół drogi na górę. Kiedy ona skończy się rozpakowywać, tamten facet, kimkolwiek jest, już zniknie. Ale Ruth była weteranką podróży i rozpakowanie bagażu zabierało jej niewiele czasu. Potem przebrała się w kostium kąpielowy. Pomyślała, że wskoczy do basenu, kiedy przeciwnik ojca już sobie pójdzie. Po dłuższym pobycie w mieście kąpiel w basenie jest zawsze przyjemna. Potem zajmie się kolacją. Przygotuje tacie dobrą kolację. A później porozmawiają. Dreptała boso korytarzem na piętrze, mijając właśnie otwarte drzwi do sypialni ojca, gdy powiew nadmorskiego wiatru zatrzasnął drzwi. W poszukiwaniu książki albo buta – czegoś, co mogłaby wsunąć pod drzwi, żeby się nie zamknęły – Ruth weszła do pokoju. Pierwszym butem, na który padł jej wzrok, była damska szpilka w pięknym, łososioworóżowym kolorze. Ruth podniosła ją. But wykonany był ze skóry najwyższej jakości – a wyprodukowano go w Mediolanie. Potem Ruth spostrzegła nieposłane łóżko. W zmiętej pościeli spoczywał niewielki czarny biustonosz. Więc ojciec... nie pływa w basenie z jednym ze swoich partnerów do gry w squasha. Ruth przyjrzała się biustonoszowi bardziej krytycznym okiem. Był to drogi stanik, podnoszący biust – dla Ruth byłby całkiem bezużyteczny, ale kobieta pływająca w basenie z jej ojcem sądziła

329

widocznie, że jest jej potrzebny. Właścicielka stanika miała nieduże piersi – rozmiar biustonosza 32B. Ten rozmiar nosiła też Hannah. Wtedy Ruth rozpoznała otwartą walizkę, leżącą na podłodze ojcowskiej sypialni. Była to walizka z brązowej skóry, wyróżniająca się sfatygowanym wyglądem, poręcznymi przegródkami oraz praktycznymi i wygodnymi w użyciu paskami. Z tą walizką podróżowała Hannah, odkąd Ruth ją poznała. („Ta walizka nadawała jej wygląd dziennikarki, zanim jeszcze została dziennikarką” – zanotowała Ruth w swoim dzienniku – ale nie pamiętała już, jak dawno temu). Stała w sypialni ojca tak nieruchomo, jak gdyby Hannah i ojciec leżeli przed nią nadzy w łóżku. Morski wiatr ponownie wtargnął przez okno do sypialni, zatrzaskując drzwi. Ruth poczuła się tak, jakby ktoś zamknął ją w szafie. Gdyby w tej chwili coś się o nią otarło (na przykład wisząca na wieszaku suknia), zemdlałaby albo zaczęła przeraźliwie krzyczeć. Usiłowała przywołać nastrój spokoju, w jakim pracowała zwykle nad książkami. Traktowała powieść niczym wielki, nieporządny dom, jak wielką posiadłość, w której panuje bałagan – zadaniem autorki było uczynić ten dom miejscem, w którym można mieszkać i stworzyć w nim przynajmniej pozory ładu. Tylko kiedy pisała, strach nie miał do niej dostępu. A kiedy ogarniał ją strach, miała trudności z oddychaniem. Strach ją paraliżował – w dzieciństwie zawsze zamierała w bezruchu, kiedy w pobliżu nieoczekiwanie pojawiał się pająk. Kiedyś, gdy stała za zamkniętymi drzwiami, szczekał na nią niewidoczny pies, a Ruth nie była w stanie zsunąć dłoni z klamki. Myśl o tym, że Hannah jest z jej ojcem, zaparł teraz Ruth dech w piersi. Musiała zdobyć się na olbrzymi wysiłek – tylko po to, żeby się poruszyć. Z początku jej ruchy były bardzo powolne. Złożyła mały czarny stanik i schowała go do otwartej walizki Hannah. Odnalazła drugi but – pod łóżkiem – i postawiła parę łososioworóżowych szpilek obok walizki, gdzie nie można było ich nie zauważyć. Wiedziała, że najbliższe wydarzenia rozegrają się szybko, i nie chciała, by Hannah zostawiła w domu seksowne części garderoby. Wychodząc z sypialni ojca, spojrzała na fotografię swoich zmar330

łych braci, stojących przed wejściem do głównego gmachu Akademii. Pomyślała, że pamięć Hannah wcale nie jest tak fenomenalna, jak sądziła, kiedy rozmawiała z nią przez telefon. A zatem... Hannah wystawiła mnie do wiatru i nie przyszła, ponieważ pieprzyła się wtedy z moim ojcem, uświadomiła sobie Ruth. Wyszła na korytarz skrzydła gościnnego, zdejmując po drodze kostium kąpielowy. Zajrzała do obu mniejszych sypialni. Łóżka były pościelone, ale na jednym widać było odciśnięty kształt czyjegoś szczupłego ciała, a poduszki leżały wsparte wysoko na podgłówku. Telefon, znajdujący się zazwyczaj na nocnym stoliku, stał teraz na podłodze koło łóżka. To z tej sypialni dzwoniła do niej Hannah, a szeptała dlatego, żeby nie zbudzić jej ojca – kiedy już skończyła się z nim pieprzyć. Ruth rozebrała się do naga – ciągnęła kostium za sobą, idąc dalej do swojego pokoju. W sypialni ubrała się w ulubiony strój – włożyła dżinsy, ekskluzywny stanik, który kupiła jej Hannah, i czarny podkoszulek. Skoro zamierza zrobić to, co zamierza, powinna włożyć swój mundur. Następnie zeszła na dół, do kuchni. Hannah, leniwa, ale nie najgorsza kucharka, zaczęła przygotowywać smażone warzywa po chińsku – pokroiła nawet czerwoną i żółtą paprykę, którą wrzuciła do miski wraz z różyczkami brokułów. Warzywa tymczasem już lekko zwilgotniały. Ruth spróbowała kawałek żółtej papryki. Hannah posypała warzywa solą i cukrem, żeby puściły sok. Ruth pamiętała, że to ona nauczyła tego Hannah – podczas jednego z ich wspólnych weekendów w swoim domu w Vermoncie. Narzekały tamtego dnia na niewłaściwych kochanków, jak przypomniała sobie teraz Ruth. Hannah obrała również i zmiażdżyła korzeń imbiru. Przygotowała patelnię wok i olej orzechowy. Zajrzawszy do lodówki, Ruth zauważyła marynujące się w miseczce krewetki. Wiedziała, już, jaki obiad chciała przyszykować Hannah, ponieważ sama wielokrotnie gotowała te potrawy zarówno dla niej, jak i dla swoich kochanków. Hannah nie zdążyła tylko przygotować ryżu. Na drzwiach lodówki stały dwie butelki białego wina. Ruth wyjęła jedną, otworzyła ją i napełniła kieliszek. Przeszła do jadalni i wyszła przez rozsuwane drzwi na taras. Kiedy Hannah i ojciec usłyszeli, że 331

drzwi się zasuwają, odpłynęli od siebie, ale po chwili znaleźli się oboje na głębokiej wodzie. Przedtem siedzieli w kucki na płyciźnie – choć przykucnięty siedział chyba tylko ojciec Ruth, a Hannah unosiła się na wodzie, wspierając się na kolanach Teda. Ich głowy na głębinie wydawały się nieduże na tle połyskującego pola błękitu. Hannah nie wyglądała teraz na blondynkę, ponieważ jej mokre włosy, podobnie jak włosy Teda, przybrały ciemną barwę. Gęsta, falująca czupryna ojca Ruth odznaczała się na co dzień metalicznym odcieniem szarości, przeplatanej obficie pasmami siwizny, ale w ciemnobłękitnym basenie jego mokre włosy wydawały się nieomal czarne. Głowa Hannah wydawała się z daleka równie smukła, jak reszta jej ciała. Ona przypomina szczura, pomyślała Ruth. Drobne piersi Hannah podskakiwały, kiedy przebierała nogami, żeby utrzymać się w wodzie w pozycji stojącej. Ruth przyszło do głowy, że jej drobne cycki wyglądają jak ruchliwe, jednookie ryby. – Przyjechałam wcześniej – zaczęła Hannah, ale Ruth przerwała jej w pół zdania. – Byłaś tu wczoraj wieczorem. Zadzwoniłaś do mnie, kiedy skończyłaś się pieprzyć z moim ojcem. Mogłam cię uprzedzić, że on chrapie – powiedziała. – Ruthie, nie... – zaczął Ted. – To ty masz problemy z pieprzeniem, dziecino – przypomniała Hannah. – Hannah, nie... – powiedział Ted. – W większości cywilizowanych krajów obowiązują jakieś prawa – zwróciła się do nich obojga Ruth. – W większości społeczeństw obowiązują jakieś zasady... – Już to kiedyś słyszałam! – zawołała Hannah. Jej drobniutka twarz nie wyrażała takiej pewności siebie, jak zazwyczaj, co prawda chyba tylko dlatego, że Hannah nie była dobrą pływaczką i utrzymywanie się w wodzie na stojąco nie przychodziło jej z naturalną łatwością. – I w większości rodzin też obowiązują pewne zasady, tatusiu – oświadczyła Ruth Tedowi. – Podobnie jak na ogół wśród przyjaciół – zwróciła się do Hannah.

332

– No już dobrze, dobrze... Jestem ucieleśnieniem amoralności – odparła Hannah. – Nigdy nie stać cię na przeprosiny, prawda? – zapytała Ruth. – W porządku, przepraszam cię – powiedziała Hannah. – Teraz lepiej? – To był przypadek, niczego nie zaplanowaliśmy – wyjaśnił córce Ted. – Tak jakbyś to robił pierwszy raz, tato – powiedziała Ruth. – Spotkaliśmy się w mieście – zaczęła znów Hannah. – Zobaczyłam go, jak stał na światłach na rogu Piątej Alei i Pięćdziesiątej Dziewiątej, przy Sherry Netherland. – Nie chcę znać szczegółów – powiedziała Ruth. – Bo ty zawsze traktujesz wszystkich z wyższością! – zawołała Hannah i zaczęła kaszleć. – Muszę już wyjść z tego zasranego basenu, bo się w końcu utopię! – Przy okazji wynieś się z mojego domu – oświadczyła Ruth. – Zabieraj swoje rzeczy i wyjeżdżaj. W basenie Teda nie było drabiny – nie podobały mu się z punktu widzenia estetyki, Hannah musiała więc przepłynąć basen, by wrócić na płyciznę i wyjść po schodkach na taras, gdzie stała Ruth. – Od kiedy to jest twój dom? – zapytała Hannah. – Wydawało mi się, że to dom twojego ojca. – Hannah, nie... – zaczął znów Ted. – Chciałabym, żebyś ty też się z nią wyniósł, tato – zwróciła się Ruth do ojca. – Chcę być sama. Przyjechałam, żeby pomieszkać w domu razem z tobą i moją najlepszą przyjaciółką – dodała. – Ale teraz chcę, żebyście się oboje stąd wynieśli. – Na litość boską, przecież nie przestałam być twoją najlepszą przyjaciółką – powiedziała Hannah, okrywając się ręcznikiem. Ty mała, koścista szczurzyco, pomyślała Ruth. – A ja jestem ciągle twoim ojcem, Ruthie. Nic się nie zmieniło – powiedział Ted. – Zmieniło się to, że nie chcę cię więcej widzieć. Nie będę spać pod jednym dachem z żadnym z was – oznajmiła Ruth.

333

– Ruthie, Ruthie... – powiedział jej ojciec. – A mówiłam ci... To pierdolona księżniczka, wielka primadonna – zwróciła się Hannah do Teda. – Najpierw ty ją rozpuściłeś, a teraz rozpieszcza ją cały świat. Ruth pomyślała, że widocznie musieli o niej rozmawiać. – Hannah, nie... – zaczął Ted, ale Hannah weszła już do domu, zasuwając z trzaskiem drzwi. Ted nadal pływał na stojąco po drugiej stronie basenu – potrafiłby utrzymać się na wodzie w tej pozycji przez cały dzień. – Miałam mnóstwo spraw, o których chciałam z tobą porozmawiać, tatusiu – powiedziała Ruth. – Możemy rozmawiać, Ruthie. Nic się nie zmieniło – powtórzył Ted. Ruth skończyła wino. Spojrzała na pusty kieliszek, a potem rzuciła nim w unoszącą się nad wodą głowę ojca. Kieliszek minął Teda w bezpiecznej odległości, wpadł do wody i zatonął, ale nie pękł. Tańcząc niczym baletka, opadł na dno basenu na głębokiej wodzie. – Chcę zostać sama – powiedziała znowu Ruth. – Chciałeś się pieprzyć z Hannah, to wynoś się razem z nią. Jazda... Zabierajcie się stąd! – Przepraszam, Ruthie – powiedział Ted, ale Ruth weszła już do domu, zostawiając ojca, pływającego na stojąco w basenie. Stała w kuchni. Kolana drżały jej lekko, kiedy płukała ryż, a potem odsączała go na sicie. Czuła, że straciła apetyt, ale ku jej uldze ojciec ani Hannah nie próbowali więcej z nią rozmawiać. Z przedpokoju dobiegał stukot szpilek Hannah – Ruth wyobrażała sobie, jak idealnie leżą te łososioworóżowe pantofle na nogach seksownej blondynki. Potem usłyszała silnik błękitnego volvo i pod szerokimi oponami samochodu zatrzeszczały kamyki na podjeździe. (Latem 1958 roku podjazd w posiadłości Cole’ów w Sagaponack był jeszcze piaszczysty, ale Eduardo Gomez namówił Teda, żeby spróbował łupków. Pomysł na podjazd wysypany łupanymi kamieniami nasunęła mu nawierzchnia niesławnego podjazdu w posiadłości pani Vaughn). Stała ciągle w kuchni, nasłuchując, jak volvo skręca na zachód w Parsonage Lane. Może ojciec tylko odwiezie Hannah do Nowego Jorku, 334

a może zostanie u niej. Ruth pomyślała, że chyba za bardzo się wstydzą, by spędzić kolejną noc razem. Ale jej ojciec, choć bywał bojaźliwy, nigdy się nie wstydził, a Hannah nie było nawet przykro za to, co się stało! Pojadą pewnie do hotelu American w Sag Harbor. A później zadzwonią – oboje, ale o różnych porach. Przypomniała sobie, że automatyczna sekretarka ojca jest wyłączona – postanowiła zatem, że nie będzie odbierać telefonów. Ale kiedy zaledwie godzinę później rozległ się dzwonek, Ruth pomyślała, że może to być Allan, podniosła więc słuchawkę. – Ciągle myślę, żeby pograć z tobą w squasha – powiedział Scott Saunders. – Nie jestem w nastroju do squasha – skłamała Ruth. Pamiętała, że jego skóra ma złotawy odcień, a piegi są koloru plaży. – Jeżeli uda mi się wykraść cię ojcu, to może zjemy jutro razem kolację? – zaproponował. Ruth nie miała siły ugotować kolacji, którą w znacznym stopniu przygotowała już Hannah – wiedziała, że nie mogłaby nic przełknąć. – Przykro... ale nie jestem też w nastroju na kolację – powiedziała prawnikowi. – Może zmienisz zdanie jutro – odpowiedział Scott. Ruth wyobraziła sobie jego uśmiech – i bijącą z niego zarozumiałość. – Może... – przytaknęła, ale udało jej się jakoś zebrać siły i odłożyć słuchawkę. Nie odebrała już więcej telefonu, chociaż dzwonił i dzwonił przez pół nocy. Za każdym razem miała nadzieję, że to nie Allan, i żałowała, że nierozsądnie nie włączyła automatycznej sekretarki. Ale była właściwie pewna, że większość telefonów pochodziła od Hannah i ojca. Wprawdzie nie znalazła dość energii, żeby zjeść, ale udało jej się wypić obie butelki białego wina. Pokrojone warzywa przykryła folią plastikową, podobnie jak wypłukany ryż, który schowała do lodówki. Leżące w niej wciąż krewetki można było jeszcze przechowywać przez noc w marynacie, ale na wszelki wypadek Ruth dodatkowo wcisnęła do nich sok z jednej cytryny. Może jutro wieczorem będzie miała ochotę coś zjeść (na przykład ze Scottem Saundersem). 335

Była pewna, że ojciec jednak wróci. Spodziewała się, że rano zobaczy jego auto na podjeździe. Lubił zgrywać męczennika – byłby wniebowzięty, gdyby mógł dać Ruth do zrozumienia, że przespał noc w swoim volvo. Ale rano samochodu nie było. Telefon zaczął dzwonić już o siódmej, Ruth jednak nadal nie podnosiła słuchawki. Rozpoczęła poszukiwania sekretarki, ale nie było jej w pracowni Teda, gdzie zazwyczaj stała. Może zepsuła się i Ted zabrał ją gdzieś do naprawy. Pożałowała, że weszła do pokoju ojca. Nad biurkiem, przy którym Ted pisywał już tylko listy, wisiała lista nazwisk osób, z którymi jej ojciec grywał obecnie w squasha. Nazwisko Scotta Saundersa i numery jego telefonów otwierały spis. O Boże... Znowu to samo, pomyślała. Do Saundersa były dwa telefony – pierwszy do Nowego Jorku, drugi do Bridgehampton. Ruth wykręciła oczywiście do Bridgehampton. Dochodziła wpół do ósmej. Po jego głosie poznała, że Scott jeszcze spał. – Wciąż myślisz o tym, żeby zagrać ze mną w squasha? – zapytała Ruth. – Jest bardzo wcześnie – powiedział Scott. – Zdążyłaś już wygrać z ojcem? – Najpierw chcę wygrać z tobą – oświadczyła Ruth. – Spróbuj – powiedział prawnik. – A czy zjemy później razem kolację? – Zobaczymy, jak nam pójdzie gra – odparła Ruth. – O której? – Jak zwykle... To znaczy o tej samej porze, o której grywasz zwykle z moim ojcem. – No to do zobaczenia o piątej – powiedział Scott. Miała więc cały dzień, żeby przygotować się do gry ze Scottem. Przed meczem z leworęcznymi graczami lubiła ćwiczyć rozmaite specjalne uderzenia i serwisy. Ale Ted był królem mańkutów – i jak dotąd Ruth nigdy nie udało się należycie przygotować do gry z ojcem. Ale teraz wierzyła, że mecz ze Scottem Saundersem okaże się idealną rozgrzewką przed spotkaniem z ojcem. Najpierw zatelefonowała do Eduarda i Conchity. Nie chciała, żeby kręcili się po domu. Powiedziała Conchicie, że jest jej przykro, ale nie 336

zobaczy się z nią podczas tej wizyty, a Conchita zrobiła to, co zawsze, gdy rozmawiała z Ruth – rozpłakała się. Ruth obiecała, że spotkają się, kiedy wróci z Europy, choć wcale nie była pewna, czy odwiedzi wtedy swego ojca. Eduardowi powiedziała, że będzie przez cały dzień pisać. Nie chciała, żeby kosił trawę, przycinał żywopłot albo zajmował się basenem. Potrzebny był jej cichy, spokojny dzień. Biorąc pod uwagę mało prawdopodobną możliwość, że ojciec nie wróci w porę, aby odwieźć ją jutro na lotnisko, poinformowała Eduarda, że jeszcze do niego zadzwoni. Samolot do Monachium odlatywał w czwartek wczesnym wieczorem, a zatem zdąży, jeżeli wyjedzie z Sagaponack jutro o drugiej czy trzeciej po południu. Ruth miała już taką naturę, że próbowała wszystko organizować, usiłując nadać życiu strukturę swych powieści. („Wydaje ci się zawsze, że uda ci się zabezpieczyć na każdą nieprzewidzianą okoliczność” – powiedziała kiedyś Hannah. Ruth sądziła, że faktycznie jej się to udaje, a w każdym razie, że powinna próbować). Nie zatelefonowała tylko do Allana, choć należało to zrobić. A mimo że telefon wciąż dzwonił, nie podnosiła słuchawki. Nie miała kaca po dwóch butelkach białego wina, ale w ustach pozostał jej kwaśny posmak i żołądek Ruth niechętnie przyjął propozycję spożycia na śniadanie jakiegoś stałego pokarmu. Znalazła kilka truskawek, brzoskwinię i banana. Wrzuciła je do miksera, dodała sok pomarańczowy i kilka kopiastych łyżek ulubionej odżywki proteinowej ojca. Napój smakował jak zimna owsianka, ale poczuła się po nim niezwykle ożywiona, czyli właśnie tak, jak chciała. Ruth dogmatycznie wierzyła, że w squashu istnieją jedynie cztery skuteczne uderzenia. Rano zamierzała ćwiczyć uderzenia wzdłuż linii i w poprzek kortu – mocne i głębokie. Poza tym na przedniej ścianie stajni był pewien martwy punkt, leżący mniej więcej na wysokości ud Ruth, nieco na lewo od środka, poniżej linii serwisowej. Ojciec chytrze zaznaczył go smugą kolorowej kredy. Ruth chciała poćwiczyć także uderzenia w ten punkt. Bez względu na to, jak silnie uderzało się piłkę, traciła pęd, jeśli trafiła w ten punkt, i odbijała się od ściany niby dropszot. Zamierzała 337

też popracować nad mocnym serwisem. Chciała przećwiczyć rankiem wszystkie swoje silne uderzenia. Później obłoży ramię lodem i posiedzi na płyciźnie w basenie, zarówno przed, jak i po skromnym lunchu, który sobie przyrządzi. Po południu poćwiczy trochę dropszot. Opanowała również dwa skuteczne uderzenia kątowe – jedno ze środka kortu, drugie spod obu bocznych ścian. Rzadko stosowała uderzenia w przeciwległy róg kortu – uważała, że, procentowo rzecz biorąc, nieczęsto kończą się powodzeniem, a poza tym, że są trikowe, Ruth zaś nie lubiła uderzeń trikowych. Po południu będzie też trenować miękki serwis. W stajni o nisko zawieszonym suficie nie spróbuje nawet lobów serwisowych, ale ostatnio poprawiła serwis rotacyjny. Podcinała piłkę, która uderzała nisko w przednią ścianę, tuż nad linią serwisową, a potem odbijała się bardzo nisko od bocznej ściany i kozłowała płasko nad podłogą, jak gdyby chciała zastygnąć nieruchomo na korcie. Było jeszcze wcześnie rano, kiedy Ruth wspięła się po drabinie, stojącej na dole w stajni – w której jej ojciec parkował zimą samochód – a potem pchnęła umieszczone w górze zapadkowe drzwi. (Były zwykle zamknięte, żeby osy i inne owady nie wyfruwały na górę, na kort). Przed kortem, na pięterku stajni, służącym dawniej jako strych na siano, leżały rakietki, piłki, opaski na przeguby i okulary ochronne. Od zewnątrz na drzwiach wiodących na kort wisiała przypięta pineskami szara fotokopia, przedstawiająca drużynę squashową Exeter, w której grała Ruth. Była to kopia zdjęcia z PEAN-u z 1973 roku, czyli z księgi pamiątkowej rocznika Ruth. Stała w pierwszym rzędzie, na końcu z prawej strony, wśród zawodników męskiej drużyny squasha. Jej ojciec skopiował fotografię z księgi i dumnie przypiął ją na drzwiach. Ruth zerwała zdjęcie, a potem zgniotła je w dłoni. Weszła na kort i przez chwilę oddawała się rozgrzewce, rozciągając ciało – najpierw ścięgna udowe, potem łydki i w końcu prawe ramię. Grę zaczynała zawsze, stając twarzą do bocznej ściany w lewej części kortu – lubiła rozpoczynać od bekhendu. Ćwiczyła najpierw mocne woleje i uderzenia w poprzek kortu, a dopiero potem przeszła do pracy nad mocnym serwisem. Przez ostatnie pół godziny trenowała wyłącznie mocne ude-

338

rzenia serwisowe – tak długo, dopóki jej podania nie zaczęły lądować dokładnie tam, gdzie chciała. Mam cię w dupie, Hannah! – myślała Ruth, a odbita od przedniej ściany piłka pomykała po korcie niczym żywe stworzenie. Niech cię szlag trafi, tato! – powiedziała sobie w duchu, piłka zaś latała nad kortem jak osa czy pszczoła, tylko o wiele szybciej. Wyimaginowany przeciwnik Ruth nigdy nie zdołałby odbić piłki w locie. Jedyne, co mógłby zrobić, to usunąć się z drogi. Przerwała trening tylko dlatego, że poczuła, iż za chwilę odpadnie jej prawa ręka. Potem rozebrała się do naga i usiadła na najniższym stopniu schodków na płyciźnie basenu, rozkoszując się woreczkiem z lodem, który przylegał idealnie do jej prawego ramienia. Panowała wspaniała pogoda złotego, babiego lata, i twarz ogrzewało jej ciepłe, południowe słońce. Chłodna woda basenu okrywała całe ciało Ruth, z wyjątkiem ramion – prawe było jeszcze przejmująco zimne od lodu, ale za kilka minut stanie się cudownie odrętwiałe. Cudownym skutkiem bicia piłki z taką siłą i przez tak długi czas było to, że Ruth o niczym teraz nie myślała. Ani o Scotcie Saundersie, ani o tym, co będzie z nim robić, kiedy już skończą grać w squasha. Nie myślała też o ojcu ani o tym, co można albo czego nie można z nim zrobić. Nie myślała nawet o Allanie Albrightcie, do którego powinna była zadzwonić. I nie myślała o Hannah – nie myślała o niczym. Siedziała w basenie, na słońcu – teraz nie czuła już lodu, i całe życie wokół niej zniknęło. (Jak gdyby zapadła noc albo jak gdyby noc ustąpiła świtowi). Zadzwonił telefon – dzwonił znów wielokrotnie – ale Ruth nie myślała i o tym. Gdyby Scott Saunders widział poranny trening Ruth, zaproponowałby, żeby zamiast w squasha, zagrali w tenisa, albo może zjedli po prostu kolację. Gdyby ojciec Ruth widział jej ostatnich dwadzieścia serwisów, domyśliłby się, że lepiej nie wracać do domu. Gdyby Allan Albright mógł sobie wyobrazić, jak dalece Ruth zdystansowała się wobec wszelkich myśli, byłby bardzo, ale to bardzo zmartwiony. A gdyby Hannah Grant, która wciąż była najlepszą przyjaciółką Ruth Cole – a przynajmniej znała ją lepiej niż ktokolwiek inny – więc gdyby Hannah obserwowała mentalne i fizyczne przygotowania swojej przyjaciół339

ki, zrozumiałaby, że Scotta Saundersa, rudawego blondyna, czeka dzień (i noc) o wiele bardziej wymagających wyczynów niż te, do których byłby zmuszony podczas kilku szybkich setów squasha.

340

Ruth przypomina sobie, jak uczyła się prowadzić samochód

P

o południu, kiedy skończyła już ćwiczyć miękkie uderzenia, siedziała na płyciźnie basenu, obłożywszy sobie ramię lodem, i czytała „Życie Grahama Greene’a”. Ruth lubiła historyjkę o tym, jak mały Graham wypowiedział pierwsze artykułowane słowa w swoim życiu, brzmiące podobno „biedny pies”, a odnoszące się do psa jego siostry, który został przejechany na ulicy. Niania Greene’a ułożyła martwego psa w dziecięcym wózku, obok Grahama. Biograf Greene’a opisał jego dzieciństwo w następujący sposób: „Choć był jeszcze tak mały, musiał instynktownie uświadomić sobie śmierć, widząc zwłoki, czując ich zapach, a być może widząc krew i kły, obnażone w warknięciu śmierci. Czy nie obudziła się w nim narastająca panika, a może nawet mdłości, kiedy okazało się, że jest zamknięty i nieodwołalnie zmuszony dzielić ograniczoną przestrzeń wózka z martwym psem?” Ruth Cole pomyślała, że w życiu zdarzają się czasami gorsze rzeczy. „W dzieciństwie – pisał Greene w »Ministerstwie strachu« – żyjemy w blasku nieśmiertelności – niebo jest równie bliskie i rzeczywiste, jak brzeg morza. Obok skomplikowanych szczegółów świata pojawia się prostota: Bóg jest dobry, dorośli znają odpowiedzi na wszystkie pytania, istnieje coś takiego, jak prawda, a sprawiedliwość działa miarowo i bezawaryjnie, niczym zegar”. Dzieciństwo Ruth było inne. Matka odeszła od niej, gdy jej córka 341

miała cztery lata; Boga nie było; ojciec albo nie mówił jej prawdy, albo nie odpowiadał na pytania – a czasem jedno i drugie. Co zaś do sprawiedliwości, to jej ojciec spał z tak wieloma kobietami, że Ruth straciła już rachubę. Ruth bardziej podobało się to, co Greene napisał o dzieciństwie w „Mocy i chwale”: że w dzieciństwie zdarza się zawsze taka chwila, kiedy otwierają się drzwi, by wpuścić do środka przyszłość. O, tak, zgodziła się Ruth. Upierałaby się jednak, że podobne chwile zdarzają się częściej, ponieważ istnieje więcej niż jedna przyszłość. Na przykład w jej życiu zdarzyło się lato 1958 roku, najbardziej oczywisty moment, kiedy otworzyły się rzekome „drzwi”, mające wpuścić do środka rzekomą „przyszłość”. Ale zdarzyła się w jej życiu także wiosna 1969 roku, kiedy Ruth skończyła piętnaście lat, a ojciec nauczył ją prowadzić samochód. Przez ponad dziesięć lat prosiła ojca, żeby opowiedział jej o wypadku, w którym zginęli Thomas i Timothy, ale Ted zawsze odmawiał. „Opowiem ci, kiedy podrośniesz na tyle, żeby poznać tę historię... kiedy nauczysz się prowadzić samochód” – powtarzał. Jeździli codziennie, zazwyczaj z samego rana, nawet latem w weekendy, gdy w Hamptons panował tłok. Ojciec chciał, żeby Ruth przywykła do otoczenia kiepskich kierowców. Owego lata, w niedzielne wieczory, kiedy na wiodącej na zachód nitce autostrady Montauk tworzyły się korki, weekendowi turyści zaczynali się już niecierpliwić, a niektórzy gotowi byli (dosłownie) oddać życie, by wrócić do Nowego Jorku, Ted zabierał Ruth na przejażdżkę swoim starym, białym volvo. Jeździł tu i tam, aż wreszcie natrafiał na, jak mawiał, „niezły galimatias”. Ruch był zakorkowany, a niektórzy idioci zaczynali już wyprzedzać z prawej strony, na poboczu drogi, inni natomiast usiłowali wyrwać się z szeregu samochodów, wykręcić i wrócić do swoich domków letniskowych, żeby odczekać godzinę lub dwie albo żeby wypić porządnego drinka, nim znów wyruszą w drogę. „To mi wygląda na niezły galimatias, Ruthie” – powiadał ojciec. I wtedy Ruth zamieniała się z nim miejscami, choć czasem rozwścieczeni kierowcy, stojący za nimi, trąbili nieustannie. Oczywiście były też boczne drogi: Ruth znała je wszystkie. Mogła posuwać się no342

ga za nogą autostradą Montauk, a potem wyrwać się z korka i pędzić wzdłuż autostrady na łączących się ze sobą bocznych drogach – ale zawsze potrafiła znaleźć jakiś sposób, żeby wcisnąć się z powrotem w sznur samochodów. Wtedy ojciec oglądał się i mówił: „Zdaje się, że wyprzedziłaś siedem aut, o ile się nie mylę, sądząc, że to ten sam zakichany buick, którego widziałem poprzednio”. Czasami jechała aż na Long Island Expressway, zanim ojciec oznajmiał: „Dosyć na dzisiaj, Ruthie, bo za chwilę wylądujemy aż na Manhattanie!” Zdarzały się jednak wieczory, kiedy ruch był tak koszmarny, że ojciec za wystarczającą demonstrację umiejętności Ruth uważał udany manewr zawracania, po którym córka wiozła ich do domu. Ted podkreślał, że zawsze należy zerkać w lusterko wsteczne. Ruth wiedziała już także, że kiedy stoi, czekając na możliwość skrętu w lewo i przepuszczając pojazdy nadjeżdżające z przeciwka, nigdy, ale to nigdy nie wolno jej skręcać kół w lewo, niecierpliwie szykując się do skrętu. „Nigdy, ale to nigdy!” – powtarzał jej ojciec, począwszy od pierwszej lekcji jazdy. Lecz nadal nie opowiedział jej o tym, co przydarzyło się Thomasowi i Timothy’emu. Ruth wiedziała tylko, że prowadził Thomas. „Cierpliwości, Ruthie, cierpliwości” – powtarzał wciąż jej ojciec. „Ja jestem cierpliwa, tato – mówiła Ruth. – Przecież ciągle czekam, kiedy mi opowiesz tę historię, prawda?” „Chodzi mi o to, żebyś była cierpliwym kierowcą, Ruthie. Zawsze zachowuj cierpliwość za kierownicą”. Białe volvo, jak wszystkie samochody tej marki, które Ted zaczął kupować w latach sześćdziesiątych, było normalnym samochodem z ręczną skrzynią biegów. (Ted powtarzał córce, żeby nie ufała chłopcom, prowadzącym auta ze skrzynią automatyczną). – Poza tym pamiętaj, że kierowcy nigdy nie wolno patrzeć na siedzącego obok pasażera. Wszystko jedno, co mógłby mówić pasażer, wszystko jedno, czy dostał jakiegoś ataku, czy może się dusi – powiedział Ted. – Kierowca może rozmawiać z pasażerem, ale nie wolno mu na niego patrzeć. W żadnym wypadku. Więc kiedy prowadzisz, nie patrz ani na mnie, ani na nikogo, kto mógłby siedzieć obok na miejscu pasażera. Dopóki nie zjedziesz z drogi i nie zatrzymasz wozu. Kapujesz? – Kapuję – powiedziała Ruth. 343

– A jeżeli umówisz się na randkę i chłopak prowadzący auto spojrzy na ciebie, wszystko jedno dlaczego, powiedz mu, żeby tego nie robił, bo inaczej wysiądziesz i pójdziesz dalej pieszo. Albo powiedz, żeby dał ci prowadzić. To też kapujesz? – spytał ojciec. – Kapuję – powiedziała Ruth. – Opowiedz mi teraz, co się zdarzyło Thomasowi i Timothy’emu. Ale Ted odpowiedział: – A jeśli kiedyś zdarzy ci się pomyśleć o czymś bardzo przygnębiającym i zaczniesz, na przykład, płakać... i nie będziesz widziała drogi przez łzy... No wiesz, gdyby zdarzyło ci się wypłakiwać oczy w samochodzie, obojętne dlaczego... – Jasne, jasne! Kapuję! – powiedziała Ruth. – Hmm. Więc gdyby kiedyś ci się to zdarzyło, gdybyś płakała tak, że nie będziesz dobrze widzieć drogi, po prostu zjedź na pobocze i zatrzymaj się. – Jak było z tym wypadkiem? – zapytała Ruth. – Widziałeś go? Czy mama i ty byliście w samochodzie? Ruth, siedząca na płyciźnie basenu, poczuła, że lód rozpuszcza się. Zimny strumyczek spłynął jej z ramienia wzdłuż obojczyka i w dół po piersi, łącząc się z cieplejszą wodą w basenie. Ponad górującym nad nią żywopłotem zachodziło słońce. Pomyślała o ojcu Grahama Greene’a, nauczycielu, który uwielbiającym go uczniom udzielał dziwnych, ale w swoim rodzaju urokliwych rad. „Pamiętaj, byś dochował wierności swojej przyszłej żonie” – powiedział w 1918 roku pewnemu chłopcu, opuszczającemu szkołę, żeby wstąpić do wojska. Innym razem Charles Greene oświadczył uczniowi, mającemu właśnie przystąpić do bierzmowania: „Z lubieżności mężczyzn żyje cała armia kobiet”. Gdzie podziała się dziś owa „armia kobiet”? Ruth sądziła, że Hannah jest jedną z jej zaginionych żołnierek. Przez całe życie – nie odkąd zaczęła czytać, lecz począwszy od chwili, kiedy ojciec po raz pierwszy opowiedział jej bajkę – książki i występujące w nich postaci wkraczały w życie Ruth i pozostawały w nim utrwalone na zawsze. Książki i ich bohaterowie „utrwaliły się” 344

w życiu Ruth silniej niż ojciec i najlepsza przyjaciółka – nie wspominając już o mężczyznach, którzy w większości okazywali się niemal równie nieodpowiedzialni, jak Ted i Hannah. „Przez całe życie – napisał Graham Greene w swojej autobiografii, »Coś w rodzaju życia« – instynkt nakazywał mi zaniechać wszystkiego, do czego nie miałem zdolności”. Instynkt trafny, ale gdyby Ruth miała mu się podporządkować, nie miałaby nigdy do czynienia z mężczyznami. Ze wszystkich mężczyzn, których znała, jedynie Allan wydawał się jej godny podziwu i stały w uczuciach. Teraz jednak, siedząc w basenie i szykując się do sprawdzianu ze Scottem Saundersem, oczami wyobraźni widziała wyraźnie wyłącznie wilcze zęby Allana. I włosy na grzbietach jego dłoni... Miał nazbyt obficie owłosione dłonie. Nie lubiła grać z Allanem w squasha. Choć wysportowany i wytrenowany, był zbyt potężnym mężczyzną, by uprawiać ten sport. Gwałtowne skoki do przodu i chaotyczne ruchy jego ciała stwarzały zagrożenie na korcie. Mimo to Allan nigdy w życiu nie próbowałby jej skrzywdzić czy zastraszyć. I choć Ruth przegrała z nim dwukrotnie, nie miała wątpliwości, że w końcu go pokona. Musiała się tylko nauczyć nie wchodzić mu w drogę i nie bać się jego zamaszystych uderzeń. Podczas obu przegranych meczów Ruth oddała Allanowi centralną część kortu. Postanowiła, że następnym razem, oczywiście jeśli jeszcze kiedykolwiek zagrają, nie odda Allanowi ulubionej części placu. Rozkoszując się resztkami rozpuszczającego się lodu, myślała: w najgorszym razie skończy się na paru szwach na łuku brwiowym albo na złamaniu nosa. Poza tym, jeśli Allan uderzyłby ją rakietką, miałby z tego powodu wyrzuty sumienia i w konsekwencji sam oddałby jej swoją ulubioną część kortu. W każdym razie, bez względu na to, czyby ją uderzył, czy nie, zwyciężyłaby go błyskawicznie. Po chwili Ruth jednak pomyślała: a po co w ogóle zadawać sobie trud, żeby go pokonać? Jak mogła zastanawiać się nad tym, czy nie zerwać kontaktów z mężczyznami? Przecież kobietom nie ufała w jeszcze większym stopniu. Zbyt długo siedziała w basenie, w chłodzie późnopopołudniowego cienia, by już nie wspomnieć kleistego zimna woreczka z lodem, który

345

rozpuścił się na jej ramieniu. Chłód nadał babiemu latu listopadowy posmak, przypominając jej pewną listopadową noc z 1969 roku, kiedy ojciec udzielił jej, jak powiedział, „ostatecznej lekcji jazdy samochodem” i urządził jej „przedostatni egzamin z jazdy”. Kończyła szesnaście lat dopiero wiosną następnego roku, gdy miała dostać tymczasowe zezwolenie na prowadzenie samochodu, a potem czekał ją prawdziwy egzamin, który zdałaby z łatwością, bez najmniejszych problemów, ale tamtej listopadowej nocy ojciec przestrzegł ją: – Dla twojego dobra, Ruthie, mam nadzieję, że nigdy nie będziesz musiała przejść trudniejszego egzaminu niż dzisiejszy. Jedziemy. – Dokąd? – zapytała. Był niedzielny wieczór długiego weekendu po Święcie Dziękczynienia. Basen został już przykryty na zimę, drzewa owocowe były ogołocone z liści i owoców, a naga kocierpka poruszała się na wietrze sztywno niczym szkielet. Na północy widać było blask na horyzoncie: światła samochodów, stojących w korku na zachodnim pasie Montauk Highway. Ludzie wracali już po weekendzie do Nowego Jorku. (Zazwyczaj powrót do miasta trwał dwie, najwyżej trzy godziny). – Mam dzisiaj ochotę na światła Manhattanu – powiedział córce Ted. – Chcę zobaczyć, czy na Park Avenue powiesili już świąteczne dekoracje. Chcę wypić drinka w barze Stanhope. Piłem tam kiedyś armagnac z tysiąc dziewięćset dziesiątego roku. Oczywiście nie pijam już armagnacu, ale chciałbym jeszcze raz spróbować czegoś równie smacznego, może na przykład szklaneczkę dobrego porto. Jedziemy. – Chcesz jechać do Nowego Jorku właśnie dzisiaj, tato? – zapytała Ruth. Nie licząc końca weekendu po Święcie Pracy i Czwartego Lipca, tego dnia droga do Nowego Jorku była zapewne najgorsza. – Nie chcę prowadzić, Ruthie. Nie mogę prowadzić, bo piłem. Wypiłem trzy piwa i butelkę czerwonego wina. A przyrzekłem twojej matce, że nie będę prowadził po pijanemu, przynajmniej wtedy, kiedy ty będziesz jechała ze mną samochodem. A więc ty poprowadzisz wóz, Ruthie. – Nigdy nie prowadziłam do Nowego Jorku – powiedziała Ruth. Ale gdyby pokonała już kiedyś tę trasę, egzamin nie miałby większego sensu. 346

Gdy wydostali się wreszcie na Long Island Expressway w Manorville, Ted powiedział: – Wjedź na lewy pas, Ruthie. Przestrzegaj ograniczenia prędkości. Pamiętaj o lusterku wstecznym. Jeśli ktoś zbliży się do ciebie z tyłu, a będziesz miała dość czasu i miejsca, żeby zjechać na środkowy pas, to zjedź. Ale kiedy ktoś będzie nas naciskał i zacznie szaleć, żeby cię wyprzedzić, to niech sobie wyprzedza z prawej strony. – Czy to nie wbrew przepisom, tato? – zapytała Ruth. Sądziła, że kierowców uczących się prowadzić obowiązują pewne ograniczenia – że może na przykład nie wolno jej jeździć w nocy albo wyjeżdżać dalej niż piętnaście mil od miejsca zamieszkania. Nie wiedziała, że i tak prowadzi wbrew przepisom, ponieważ nie ma zezwolenia na naukę jazdy.* – Jeżdżąc zgodnie z przepisami, nie nauczysz się wszystkiego, czego trzeba – oświadczył ojciec. Musiała tak bardzo skupić uwagę na prowadzeniu auta, że była to jedna z ich niewielu wspólnych przejażdżek starym białym volvo, kiedy Ruth nie poprosiła ojca, by opowiedział jej, co przydarzyło się Thomasowi i Timothy’emu. Ted odczekał, dopóki nie zbliżyli się do Flushing Meadows, a potem bez żadnych wstępów zaczął opowiadać jej tę historię, dokładnie tak, jak opowiedział ją Eddiemu O’Hare’owi, to znaczy, mówiąc o Tedzie Cole’u w trzeciej osobie, jak gdyby był jedynie jednym z bohaterów opowieści, i to w dodatku drugoplanowym. Gdy doszedł do tego, ile on i Marion wypili alkoholu i dlaczego oczywistym kandydatem na kierowcę został Thomas, przerwał i kazał Ruth zjechać z lewego pasa na skrajny, prawy pas. – Wjedziesz tu na Grand Central Parkway, Ruthie – powiedział swobodnie ojciec. Musiała zmieniać pasy w pośpiechu, ale poszło jej dobrze. Wkrótce po prawej ręce zobaczyła Shea Stadium. Dotarłszy do tej części opowiadania, gdzie Ted i Marion zaczęli * W Stanach Zjednoczonych (przynajmniej w stanie Nowy Jork) osoba, która ukończy szesnaście lat i zda egzamin z przepisów, otrzymuje roczne zezwolenie, umożliwiające naukę i prowadzenie samochodu pod nadzorem osoby dorosłej, posiadającej prawo jazdy (przyp. tłum.).

347

się kłócić, w którym miejscu byłoby najlepiej skręcić w lewo, ojciec znów przerwał, tym razem po to, żeby powiedzieć Ruth, by skręciła w Northern Boulevard i pojechała przez Queens. Ruth wiedziała, że stare białe volvo ma skłonności do przegrzewania się w niezbyt płynnym ruchu ulicznym, ale kiedy o tym napomknęła, ojciec powiedział: – Nie jedź z wciśniętym sprzęgłem, Ruthie. Jeśli musisz się na chwilę zatrzymać, wyrzuć bieg na luz i wdepnij hamulec. Staraj się używać sprzęgła jak najrzadziej. I pamiętaj o lusterku wstecznym. Ale wtedy Ruth już płakała. Było to po scenie z pługiem śnieżnym, kiedy jej matka wiedziała, że Thomas nie żyje, ale nie wiedziała jeszcze, że zginął także Timothy. Marion pytała wciąż Teda, czy z Timmym wszystko w porządku, Ted jednak nie odpowiadał – widział, jak Timmy umiera, ale nie mógł mówić. Kiedy wjechali na Manhattan przez most Queensboro, ojciec opowiadał jej o lewej nodze Timothy’ego – że pług śnieżny odciął ją w pół uda, a kiedy ratownicy zabierali ciało, musieli zostawić nogę. – Nie widzę drogi, tato – powiedziała Ruth. – Hmm. Ale tu nie ma gdzie stanąć, prawda? – zapytał ojciec. – Więc chyba musisz jednak jechać dalej, co? – Potem zaczął opowiadać o tym, jak matka Ruth zauważyła but jej brata. („Och, Ted, spójrz... but będzie mu potrzebny” – powiedziała Marion, nie zdając sobie sprawy, że but Timmy’ego tkwi nadal na jego nodze. I tak dalej...) Ruth skierowała się Trzecią Aleją w stronę centrum. – Powiem ci, kiedy skręcić na Park Avenue – oznajmił ojciec. – Jest tam takie miejsce, skąd dekoracje świąteczne wyglądają wyjątkowo pięknie. – Za bardzo płaczę... Nie widzę, dokąd jadę, tato – powiedziała znów Ruth. – Bo na tym właśnie polega dzisiejszy egzamin, Ruthie. Czasem nie ma gdzie się zatrzymać... Czasem nie można stanąć, i wtedy trzeba znaleźć jakiś sposób, żeby jechać dalej. Kapujesz? – Kapuję. – Więc teraz wiesz już wszystko – oświadczył jej ojciec.

348

Ruth zrozumiała później, że zdała również tę część egzaminu, o której ojciec nie wspomniał. Nie spojrzała na niego ani razu i nie widziała go, choć siedział na siedzeniu obok kierowcy. Przez cały czas, kiedy ojciec opowiadał jej historię wypadku, Ruth ani razu nie spuściła oka z drogi i nie przestała spoglądać w lusterko wsteczne. To także był element egzaminu. Tamtego wieczoru w listopadzie 1969 roku ojciec kazał jej jechać w górę Park Avenue, a sam bez przerwy komentował wygląd świątecznych dekoracji. Gdzieś powyżej Osiemdziesiątej Piątej Ulicy powiedział, żeby Ruth skręciła w stronę Piątej Alei, a potem ruszyli w dół Piątą w kierunku hotelu Stanhope, położonego naprzeciwko gmachu Metropolitan Opera. Ruth po raz pierwszy usłyszała wtedy trzepoczące na wietrze flagi na gmachu opery. Kluczyki od białego volvo ojciec kazał jej oddać portierowi imieniem Manny. Ruth zaimponowało, że portier zna jej ojca. Ale okazało się, że jej ojca w Stanhope znają wszyscy. Ted musiał być częstym gościem tego hotelu. Więc on tutaj sprowadza swoje kobiety! – uświadomiła sobie Ruth. – Mieszkaj tu zawsze, jeśli tylko będzie cię na to stać, Ruthie – powiedział jej ojciec. – To dobry hotel. (Było ją stać na pokój w Stanhope, począwszy od 1980 roku). Tamtego wieczoru poszli razem do baru, a Ted rozmyślił się i zrezygnował z porto. Zamówił butelkę wyśmienitego pommarda i raczył się winem, Ruth natomiast wypiła podwójną kawę espresso, musiała bowiem prowadzić z powrotem do Sagaponack. Przez cały czas, kiedy siedzieli w barze, Ruth czuła się tak, jak gdyby wciąż zaciskała dłonie na kierownicy. I choć wtedy, w barze, przed powrotem do starego białego volvo, mogła już zerkać na ojca, nie mogła na niego patrzeć. Zdawało się jej, że Ted wciąż opowiada jej tę straszliwą historię. Było już po północy, kiedy ojciec kazał jej ruszyć w górę Madison Avenue, a gdzieś powyżej Dziewięćdziesiątej Piątej Ulicy skręcić na wschód. Ruszyli F.D.R. Drive w kierunku mostu Triborough, a potem Grand Central Parkway ku L.I.E., gdzie jej ojciec zasnął. Ruth zapamiętała, że powinna zjechać z autostrady w Manorville, nie musiała zatem budzić Teda, żeby zapytać go o drogę do domu. 349

Jechała teraz w kierunku przeciwnym niż weekendowicze – światła reflektorów powracającej do miasta hordy ludzkiej wciąż ją oślepiały – ale niemal nikt nie jechał w jej stronę. Kilka razy rozpędziła volvo, po prostu dlatego, żeby sprawdzić jego szybkość. Dwukrotnie osiągnęła osiemdziesiąt pięć mil na godzinę, a raz dziewięćdziesiąt, ale przy tych prędkościach przednie koła wozu zaczynały tańczyć shimmy i Ruth przestraszyła się. Niemal przez całą drogę stosowała się więc do ograniczenia prędkości i myślała o historii śmierci swoich braci – a zwłaszcza o tym, jak jej matka usiłowała zabrać but Timmy’ego. Ted obudził się dopiero w Bridgehampton. – Dlaczego nie jechałaś bocznymi drogami? – zapytał. – Miałam ochotę jechać wśród świateł miasta i świateł innych aut – powiedziała Ruth. – Aha – powiedział jej ojciec, jak gdyby zapadał znów w sen. – Jaki to był but? – spytała Ruth. – Do gry w koszykówkę. Ulubiony but Timmy’ego. – Sznurowany, z cholewką? – odgadła Ruth. – Tak jest. – Kapuję – powiedziała Ruth, skręcając na Sagg Main. Choć w tym momencie wokół jej auta nie było widać żadnych pojazdów, zasygnalizowała skręt – włączyła migacz całe pięćdziesiąt jardów przed zakrętem. – Dobrze prowadzisz, Ruthie – pochwalił ją ojciec. – Mam nadzieję, że przypomnisz sobie, czego się nauczyłaś, jeśli kiedykolwiek czeka cię trudniejsza podróż. Dygotała, wychodząc wreszcie z basenu. Wiedziała, że się rozgrzeje, zanim zacznie grać w squasha ze Scottem Saundersem, lecz przygnębiały ją zarówno wspomnienia nauki jazdy samochodem, jak i biografia Grahama Greene’a. Nie była to wina Normana Sherry’ego, ale biografia Greene’a zaczęła zmierzać w kierunku, który zupełnie się jej nie podobał. Pan Sherry był przekonany, że każda ważniejsza postać z powieści Grahama Greene’a posiada swój odpowiednik w prawdziwym życiu. Sam Greene powiedział w jakimś wywiadzie V.S. Pritchettowi: „Nie potrafię zmyślać”. Ale w tym samym wywiadzie, przyznając, że jego 350

postaci są „amalgamatem cech prawdziwych ludzi”, Greene jednocześnie zaprzeczył, jakoby jego bohaterowie pochodzili z rzeczywistości. „Prawdziwych ludzi wypierają ludzie wymyśleni...” – powiedział. „Prawdziwi ludzie narzucają pisarzowi nadmierne ograniczenia”. Ale pan Sherry na kolejnych stronach wciąż opowiadał o „prawdziwych ludziach”. Ruth zasmuciła szczególnie wczesna miłość młodego Greene’a. Jego biograf pisał o „obsesyjnej miłości” do „gorliwej katoliczki”, która miała później zostać żoną pisarza, ale Ruth wcale nie chciała dowiadywać się takich rzeczy o autorze, którego książki uwielbiała. „W sercu pisarza tkwi okruch lodu” – napisał Greene w „Czymś w rodzaju życia”. Ale w listach, które codziennie pisał do Vivien, swojej przyszłej żony, Ruth dostrzegała jedynie znaną jej patetyczność zadurzonego mężczyzny. Ruth nigdy w nikim się nie zadurzyła. Być może jej niechęć wobec propozycji małżeństwa ze strony Allana wynikała częściowo z tego, że doskonale zdawała sobie sprawę, jak bardzo Allan jest w niej zadurzony. Przerwała lekturę „Życia Grahama Greene’a” na stronie trzysta trzydziestej ósmej, na początku rozdziału dwudziestego czwartego, noszącego tytuł „Nareszcie małżeństwo”. Szkoda, że przestała czytać właśnie w tym miejscu, ponieważ pod koniec tego rozdziału znalazłaby coś, co pozwoliłoby jej bardziej polubić pisarza i jego przyszłą oblubienicę. Otóż kiedy pobrali się już wreszcie i wyjechali w podróż poślubną, Vivien wręczyła Grahamowi zaklejony list, który dostała od swojej wścibskiej matki. Był to „list zawierający instruktaż seksualny”, ale Vivien wręczyła Greene’owi nienaruszoną kopertę. Pisarz przeczytał go i natychmiast podarł, a Vivien nigdy nie poznała treści listu. Ruth z pewnością spodobałoby się, że nowa pani Greene uznała, iż da sobie radę bez matczynych porad. A jeśli chodzi o rozdział „Nareszcie małżeństwo”, to dlaczego przygnębiał ją ten tytuł? Dlaczego przygnębiało ją to sformułowanie? Czy dlatego, że i jej małżeństwo miało być podobne? Tytuł tego rozdziału brzmiał jak tytuł powieści, której Ruth Cole nigdy nie napisze i której nigdy nie chciałaby przeczytać. 351

Pomyślała, że powinna raczej przeczytać na nowo dzieła Grahama Greene’a. Była już pewna, że nie chce wiedzieć nic więcej o jego życiu. Zaczęła rozmyślać na swój „ulubiony temat”, jak twierdziła Hannah, czyli niezmordowanie i szczegółowo rozważać związki między tym, co „prawdziwe” i tym, co „zmyślone”. Ale wystarczyła sama myśl o Hannah, by Ruth powróciła do teraźniejszości. Nie chciała, żeby Scott Saunders zobaczył ją nagą w basenie – jeszcze nie. Weszła do domu i przebrała się w czysty, suchy strój do gry w squasha. Do prawej kieszonki szortów wsypała trochę talku, żeby uchwyt rakietki pozostał suchy i gładki, a ona nie nabawiła się bąbli. Białe wino ochłodziła już przedtem, teraz zaś wsypała ryż do elektrycznego naczynia do gotowania na parze. Wystarczy, że później wciśnie tylko guzik, żeby je włączyć. Nakryła także stół w jadalni – na dwie osoby. W końcu weszła po drabinie na pięterko stajni i po kilku ćwiczeniach rozciągających rozpoczęła rozgrzewkę. Wpadła w swobodny rytm – cztery forhendy wzdłuż linii, a potem uderzenie w pobrzmiewającą zdradliwie metalową taśmę. Cztery bekhendy wzdłuż linii, a potem znowu taśma. Kiedy uderzała w taśmę, rozmyślnie celując nisko, biła piłkę tak silnie, żeby metal dźwięczał jak najgłośniej. Podczas gry Ruth prawie nigdy nie uderzała w taśmę – w czasie trudnego meczu mogło jej się to zdarzyć najwyżej dwukrotnie. Ale chciała mieć pewność, że kiedy przyjedzie Scott Saunders, usłyszy odgłos piłki trafiającej w taśmę, bo kiedy będzie wchodził na górę po drabinie, żeby z nią zagrać, pomyśli: jak na rzekomo dobrego gracza, często bije w blachę. A później, kiedy zaczną grać, będzie zdumiony, że Ruth niemal nigdy nie trafia piłką w taśmę. Kiedy ktoś wchodził po drabinie na pięterko, na korcie do squasha dawało się wyczuć delikatne drżenie. Ruth poczuła, że kort lekko się zatrząsł i odliczyła jeszcze pięć uderzeń, za piątym razem trafiając piłką w taśmę. Zajęło jej to bez wysiłku tylko tyle czasu, ile potrzebowała, żeby zamruczeć pod nosem: – Tata z Hannah Grant! Scott dwukrotnie zastukał rakietką do drzwi wiodących na kort, a potem uchylił je ostrożnie. 352

– Hej – powiedział. – Mam nadzieję, że nie ćwiczyłaś specjalnie przed meczem ze mną. – Tylko troszeczkę – odparła Ruth.

353

Dwie szuflady

O

ddała mu pięć pierwszych punktów. Chciała zobaczyć, jak Scott się porusza. Był dość szybki, ale wymachiwał rakietą jak tenisista i nie zginał nadgarstka. Poza tym stosował tylko jeden rodzaj serwisu – było to mocne podanie, odbijające się wprost na Ruth, zazwyczaj za wysoko, mogła więc odsunąć się i uderzyć return o tylną ścianę. A return Scotta był słaby – piłka po jego uderzeniu spadała na podłogę w połowie kortu i Ruth mogła zwykle zdobyć w tej sytuacji punkt uderzeniem w róg, toteż goniła Scotta między tylną i przednią ścianą albo z jednego rogu kortu w drugi. Pierwszego seta wygrała piętnaście do ośmiu, zanim Scott zorientował się, że Ruth jest naprawdę dobrą zawodniczką. Należał do graczy, którzy przeceniają swoje umiejętności. Kiedy przegrywał, myślał początkowo, że nie gra najlepiej, i dopiero podczas trzeciego czy czwartego seta przyszło mu do głowy, że przegrywa, ponieważ przeciwnik jest lepszy. Podczas dwóch następnych setów Ruth starała się utrzymywać wyrównany wynik, ponieważ widok miotającego się po całym korcie Scotta sprawiał jej przyjemność. Wygrała drugiego seta piętnaście do sześciu i trzeciego piętnaście do dziewięciu. Scott był w znakomitej kondycji, ale po trzecim secie musiał sięgnąć po butelkę z wodą. Ruth nie piła. Tylko Scott biegał po korcie. Jeszcze nie całkiem odzyskał oddech, kiedy popełnił błąd serwisowy, rozpoczynając czwartego seta. Ruth wyczuła jego frustrację, jak gdyby w powietrzu rozszedł się nagle nieprzyjemny zapach.

354

– Nie mogę uwierzyć, że twój ojciec wciąż z tobą wygrywa – powiedział pomiędzy jednym sapnięciem a drugim. – Och, pewnego dnia go pokonam – oświadczyła Ruth. – Może już następnym razem. Wygrała czwartego seta piętnaście do pięciu. Kiedy Scott pędził do dropszotu, uderzonego przez Ruth w przedni róg kortu, poślizgnął się w kałuży własnego potu, upadł bokiem na biodro i uderzył głową w metalową taśmę. – Nic ci się nie stało? – zapytała Ruth. – Może chcesz już przestać? – Zagrajmy jeszcze jednego seta – warknął Scott. Nie podobała jej się jego postawa. Wygrała ostatniego seta piętnaście do jednego, a Scott zdobył ten jedyny punkt, kiedy Ruth (wbrew rozsądkowi) spróbowała zagrania o ścianę w przeciwległy róg i trafiła w taśmę. Podczas pięciu setów uderzyła w nią tylko ten jeden raz. Była wściekła na siebie, że usiłowała zagrać w przeciwległy róg. Potwierdziła tylko swą opinię na temat takich ryzykownych zagrań. Była pewna, że gdyby po prostu utrzymała piłkę w grze, ostatniego seta wygrałaby do zera. Ale przegrawszy piętnaście do jednego, Scott Saunders miał dość. Nie wiedziała, czy robi kwaśną minę, czy po prostu krzywi dziwnie twarz, dopóki nie odzyska tchu. Schodzili już z kortu, kiedy przez otwarte drzwi wleciała osa i Scott niezgrabnie zamachnął się na nią rakietką, ale chybił. Osa leciała dalej zygzakowatym torem. Rwanym, gwałtownym lotem zmierzała w stronę bezpiecznego sufitu, gdzie nie można byłoby jej dosięgnąć, kiedy Ruth trafiła ją w powietrzu z bekhendu. Niektórzy sądzą, że to najtrudniejsze uderzenie w squashu: wysoki wolej z bekhendu. Struny rakiety przecięły pierścieniowate ciało osy na dwoje. – Ładny strzał – powiedział Scott z taką miną, jak gdyby miał za chwilę zwymiotować. Ruth usiadła na skraju tarasu przy basenie. Zdjęła buty i skarpetki, żeby ochłodzić stopy w wodzie. Scott zachowywał się tak, jakby nie wiedział, co robić. Zazwyczaj rozbierał się do naga i wchodził pod podwórkowy prysznic z Tedem. Ruth musiała pierwsza zdjąć ubranie. Wstała i ściągnęła szorty. Potem zdjęła koszulkę, obawiając się, że 355

może wyglądać niezgrabnie, wykonując konwencjonalne, przymusowe akrobacje, żeby ściągnąć przepocony sportowy biustonosz. Udało jej się jednak zdjąć stanik ze span–deksu bez żenującej szamotaniny. W końcu zsunęła majtki i weszła pod prysznic, w ogóle nie patrząc na Scotta. Namydliła się już i stała pod wodą, kiedy Scott wszedł do kabiny i uruchomił drugi prysznic. Ruth namydliła głowę i spłukiwała szampon. Zapytała Scotta, czy nie jest uczulony na krewetki. – Nie, lubię krewetki – odpowiedział. Spłukując szampon z zamkniętymi oczami, odgadła, że Scott z pewnością przygląda się jej piersiom. – To dobrze, bo na kolację będą właśnie krewetki – powiedziała. Wyłączyła prysznic i wyszła na taras, a potem skoczyła na głowę na głębinę basenu. Kiedy wypłynęła na powierzchnię, Scott ciągle stał na tarasie z wzrokiem utkwionym gdzieś za jej plecami. – Czy to kieliszek do wina leży na dnie basenu? – zapytał. – Wydałaś niedawno przyjęcie? – Nie ja, tylko ojciec – odpowiedziała Ruth, pływając na stojąco. Scott Saunders miał większego kutasa, niż z początku myślała. Prawnik dał nurka na dno i wyłowił kieliszek. – Zabawa musiała być stosunkowo szalona – powiedział Scott. – Mój ojciec jest bardziej niż stosunkowo szalony – odparła Ruth, pływając teraz na plecach. Zawsze ją bawiło, że kiedy unosi się na powierzchni w tej pozycji, większa część jej piersi wystaje nad wodę. Kiedy Hannah pływała na plecach, ledwie udawało jej się wysunąć na powierzchnię czubki brodawek. – Masz piękne piersi – odezwał się Scott, płynąc na stojąco obok niej. Napełnił kieliszek wodą, a potem polał jej biust. – Moja matka miała podobno ładniejsze – powiedziała Ruth. – Co wiesz o mojej matce? – zapytała. – Nic. Słyszałem tylko jakieś plotki – przyznał Scott. – Zapewne prawdziwe – rzekła Ruth. – Może wiesz o niej prawie tyle, co ja. Popłynęła na płyciznę, a Scott za nią, wciąż trzymając w ręku kieliszek. Gdyby nie wyłowił tego głupiego naczynia, już by jej dotknął.

356

Ruth wyszła z basenu i owinęła się ręcznikiem. Zauważyła, że Scott wyciera się skrupulatnie przed wejściem do domu. Zawiązała sobie ręcznik na biodrach, ale piersi miała wciąż obnażone. – Włóż ubranie do suszarki, po kolacji będzie suche! – zawołała. Wszedł za nią do domu, przepasany ręcznikiem. – Powiedz mi, gdyby zrobiło ci się zimno. Możesz włożyć coś z ubrań mojego ojca. – Wystarczy mi ręcznik – odpowiedział Scott. Ruth włączyła urządzenie do gotowania ryżu i otworzyła butelkę białego wina. Nalała po kieliszku sobie i Scottowi. Ładnie wyglądała owinięta tylko w ręcznik, z nagim biustem. – Mnie też wystarczy ręcznik – powiedziała i pozwoliła mu się pocałować. Scott nakrył dłonią jej pierś. – Nie spodziewałem się tego – powiedział. Nie żartuj! – pomyślała Ruth. Jeśli już się na kogoś zdecydowała, nudziła się setnie, czekając, kiedy mężczyzna zacznie ją uwodzić. Nie była z nikim od czterech, prawie pięciu miesięcy. Nie miała ochoty czekać. – Pozwól, że coś ci pokażę – powiedziała. Zaprowadziła go do warsztatu ojca i otworzyła najniższą szufladę biurka, którego używał rzekomo do pisania. Była pełna setek czarnobiałych zdjęć polaroidowych, wśród których leżało też kilkanaście tubek z emulsją do polaroida. Emulsja wydzielała nieprzyjemny zapach, którym przesycona była zarówno szuflada, jak i fotografie. Ruth bez komentarza podała Scottowi stos zdjęć. Były to fotografie, które Ted robił swoim modelkom, zarówno przed, jak i po sesjach portretowych, jakie z nimi odbywał. Mówił, że fotografie są mu niezbędne, by mógł pracować nad rysunkami pod nieobecność modelek – że zdjęcia są mu potrzebne jako „materiał źródłowy”. W rzeczywistości nigdy nie kontynuował prac nad rysunkami. Zależało mu tylko na fotografiach. Kiedy Scott skończył przeglądać pierwszą stertę zdjęć, Ruth podała mu drugą. Wszystkie fotografie nosiły piętno amatorszczyzny, jakim odznacza się na ogół najbardziej tandetna pornografia, i to nie tylko dlatego, że modelki Teda nie były profesjonalistkami. W ich pozach wi357

dać było niezdarność, sugerującą seksualny wstyd, ale i w fotografiach dawał się wyczuć połączony z niedbałością pośpiech. – Dlaczego mi je pokazujesz? – zapytał Scott. – Nie podniecają cię? – zapytała Ruth. – Ty mnie podniecasz – odparł. – Bo mojego ojca chyba podniecają – powiedziała Ruth. – To wszystko jego modelki. Pieprzył się z każdą z nich. Scott przerzucał szybko fotografie, właściwie nie przypatrując się im bliżej. Trudno było je oglądać w towarzystwie innej osoby. – Jest tu wiele kobiet – zauważył. – Wczoraj i przedwczoraj ojciec pieprzył moją najlepszą przyjaciółkę – powiedziała Ruth. – Ojciec pieprzył twoją najlepszą przyjaciółkę... – powtórzył w zamyśleniu Scott. – Jesteśmy rodziną, którą idioci studiujący socjologię nazwaliby pewnie rodziną dysfunkcjonalną – powiedziała Ruth. – Ja studiowałem socjologię – przyznał Scott Saunders. – I czego się nauczyłeś? – zapytała Ruth, chowając zdjęcia do najniższej szuflady. Zapach emulsji był tak przejmujący, że Ruth omal się nie zakrztusiła. W pewnym sensie był bardziej nieprzyjemny niż odór wydzieliny mątwy. (Ruth po raz pierwszy odkryła te fotografie w najniższej szufladzie biurka swego ojca, gdy miała dwanaście lat). – Ze studiów socjologicznych wyniosłem tyle, że postanowiłem iść na prawo – odpowiedział prawnik o rudoblond włosach. – A znasz też jakieś plotki o moich braciach? – zapytała Ruth. – Nie żyją – dodała po chwili. – Zdaje się, że coś o tym słyszałem – odpowiedział Scott. – Zginęli dawno temu, prawda? – Pokażę ci ich zdjęcia. Przystojni z nich byli chłopcy – powiedziała Ruth, biorąc Scotta za rękę. Poprowadziła go na górę po wyłożonych dywanem schodach, na których nie było słychać kroków ich bosych stóp. Grzechotała tylko pokrywka naczynia do gotowania na parze i suszarka, z której dobiegał

358

dźwięk nieznanego przedmiotu, stukoczącego lub obijającego się o ścianki obrotowego bębna urządzenia. Ruth wprowadziła Scotta do głównej sypialni. Wielkie łóżko było wciąż w nieładzie. Ruth niemal widziała odciśnięte w pomiętej pościeli kształty ciał ojca i Hannah. – Oto oni – powiedziała, wskazując zdjęcie braci. Mrużąc oczy, Scott przyjrzał się fotografii, usiłując odczytać łacińską inskrypcję nad drzwiami. – Jako student socjologii pewnie nie uczyłeś się łaciny – powiedziała Ruth. – Prawo zawiera wiele łacińskich terminów – odpowiedział. – Nie sądzisz, że moi bracia byli bardzo przystojni? – Owszem – powiedział Scott. – Czy venite znaczy „chodźcie”? – zapytał. – „Pójdźcie tu, chłopcy, a staniecie się mężczyznami” – przetłumaczyła Ruth. – Ciekawa propozycja! – zauważył Scott Saunders. – Ja wolałem być chłopcem niż mężczyzną. – Mój ojciec pozostał chłopcem przez całe życie – powiedziała Ruth. – Czy to jego sypialnia? – Zajrzyj do górnej szuflady nocnego stolika – zachęciła Ruth. – No, śmiało, otwórz ją. Scott zawahał się. Myślał zapewne, że i ta szuflada kryje polaroidowe zdjęcia. – Nie bój się. Tam nie ma fotografii. Scott otworzył szufladę. Była pełna kondomów w kolorowych foliowych opakowaniach. Obok leżała wielka tuba kremu nawilżającego. – A więc... to chyba jednak jest sypialnia twojego ojca – rzekł Scott, rozglądając się nerwowo dookoła. – Ale na pierwszy rzut oka widać, że to szuflada chłopca – powiedziała Ruth. (Po raz pierwszy odkryła kondomy i krem nawilżający w nocnym stoliku ojca, kiedy miała dziewięć albo dziesięć lat). – Gdzie jest teraz twój ojciec? – zapytał Scott. – Nie wiem. 359

– Nie spodziewasz się, że dzisiaj wróci? – Gdybym miała zgadywać, powiedziałabym, że przyjedzie jutro przed południem – powiedziała Ruth. Scott Saunders patrzył na stos kondomów, leżących w otwartej szufladzie. – Mój Boże, nie używałem prezerwatyw od czasu studiów – wyznał. – Ale dzisiaj będziesz musiał – powiedziała Ruth. Zdjęła ręcznik, który okrywał jej biodra, a potem usiadła na nieposłanym łóżku. – Jeżeli zapomniałeś, co się z tym robi, mogę ci przypomnieć – dodała. Scott wybrał prezerwatywę w błękitnym opakowaniu. Długo całował Ruth i lizał ją jeszcze dłużej. Nie potrzebowała kremu nawilżającego, leżącego w szufladzie nocnego stolika jej ojca. Dostała orgazmu, kiedy Scott w nią wszedł, a chwilę później poczuła, że Scott także ma orgazm. Niemal przez cały czas, ale szczególnie wtedy, kiedy lizał ją między nogami, wpatrywała się w otwarte drzwi do sypialni. Nasłuchiwała kroków ojca na schodach albo w korytarzu na górze, ale słyszała tylko łomot i stukot suszarki. (Pokrywa naczynia do gotowania na parze przestała już grzechotać – ryż był gotowy). A kiedy Scott wszedł w nią i zrozumiała, że zaraz dostanie orgazmu i wszystko skończy się szybko, pomyślała: wróć do domu, tato! Wejdź na górę i popatrz na mnie teraz! Ale Ted nie wrócił do domu na czas i nie zobaczył swojej córki w tej sytuacji, tak jak chciała.

360

Ból w nieznanym miejscu

H

annah dodała za dużo sosu sojowego do marynaty. Poza tym krewetki macerowały się ponad dobę i nie smakowały już jak krewetki. Nie powstrzymało to jednak Ruth ani Scotta przed spałaszowaniem ich co do jednej, razem z ryżem i smażonymi warzywami oraz czymś w rodzaju sosu ogórkowego, który najlepsze dni miał już za sobą. Wypili też drugą butelkę białego wina, a Ruth później otworzyła czerwone, do sera i owoców. Opróżnili także i tę butelkę. Jedli i pili, przyodziani jedynie w ręczniki owinięte wokół bioder, Ruth siedziała więc z prowokująco obnażonymi piersiami. Miała nadzieję, że ojciec wejdzie do jadalni, ale nie wszedł. Pomimo zakrapianej winem wesołej biesiady w towarzystwie Scotta Saundersa, nie wspominając już o pozornym sukcesie ich wysoce elektryzującego stosunku seksualnego, rozmowa przy stole była wymuszona. Scott opowiadał, że jego rozwód odbył się „przyjaźnie” i że utrzymuje z eksżoną „sympatyczne kontakty”. Świeżo rozwiedzeni mężczyźni mówią zdecydowanie za dużo o swoich byłych żonach. Jeśli rozwód naprawdę odbył się „przyjaźnie”, po co o nim opowiadać? Ruth chciała, żeby Scott powiedział, którą z prawniczych specjalności praktykuje, ale on odparł, że to nic ciekawego – miał coś wspólnego z handlem nieruchomościami. Przyznał ponadto, że nie zna żadnej jej powieści. Próbował czytać drugą, „Przed upadkiem Sajgonu”, bo myślał, że może to być powieść wojenna. Jako młody człowiek zadał sobie wiele trudu, żeby nie pójść do wojska podczas wojny wietnamskiej – ale książka Ruth uderzyła go jako, jak to określił, „powieść kobieca”.

361

Określenie to zawsze kojarzyło się Ruth z szeroką gamą przeznaczonych dla kobiet produktów higienicznych. – To powieść o kobiecej przyjaźni, prawda? – zapytał. Natomiast jego była żona przeczytała całą twórczość Ruth Cole. – Jest twoją najwierniejszą wielbicielką – powiedział Scott Saunders. (Znowu jakaś eksżona!) Potem Scott spytał, czy Ruth „z kimś się spotyka”. Próbowała powiedzieć mu o Allanie, nie wymieniając żadnych nazwisk. Kwestię małżeństwa rozpatrywała niezależnie od Allana. Powiedziała Scottowi, że z jednej strony małżeństwo bardzo ją pociąga, a z drugiej odczuwa przed nim ogłupiający lęk... – Chodzi ci o to, że bardziej pragniesz małżeństwa, niż się go boisz? – zapytał prawnik. – George Eliot. Jak brzmi ten fragment? Tak bardzo mi się kiedyś spodobał, że go zapisałam – powiedziała Ruth. –„Czy dla dwojga dusz ludzkich może być coś wspanialszego nad poczucie, że połączyły się na całe życie...” Jednak... – A on wytrwał w małżeństwie? – zapytał Scott. – Kto? – George Eliot. Wytrwał w małżeństwie? Może jeśli wstanę i zajmę się naczyniami, znudzi mu się i pojedzie do domu, pomyślała Ruth.* Ale kiedy zaczęła wkładać naczynia do zmywarki, Scott stanął za nią i zaczął obmacywać jej piersi. Czuła jego erekcję przez oba ręczniki. – Chciałbym to zrobić w ten sposób... Od tyłu – powiedział. – Nie lubię robić tego w ten sposób – odparła Ruth. – Nie chodzi mi o niewłaściwy otwór – wyjaśnił grubiańsko Scott. – Mam na myśli właściwy otwór, ale od tyłu. – Wiem, co masz na myśli – powiedziała Ruth. Scott tak uparcie obmacywał jej piersi, że nie mogła ułożyć równo kieliszków na górnej półeczce zmywarki. – Nie lubię od tyłu i kropka – dodała. – A jak lubisz? * George Eliot (1819–1880) była kobietą – jej prawdziwe nazwisko brzmiało Mary Ann Evans (przyp. tłum.).

362

Było jasne, że Scott ma ochotę zrobić to jeszcze raz. – Pokażę ci, jak tylko skończę układać naczynia w zmywarce – obiecała Ruth. Nieprzypadkowo zostawiła otwarte drzwi frontowe i zapalone światło w korytarzu na dole i na piętrze. Nie zamknęła także drzwi do sypialni ojca, w kurczącej się coraz bardziej nadziei, że Ted wróci i zobaczy, jak ona kocha się ze Scottem. Ale jej życzenie jednak nie miało się spełnić. Dosiadła Scotta okrakiem i siedziała na nim w nieskończoność. Prawie ukołysała się w tej pozycji do snu. (Oboje za dużo wypili). Kiedy zauważyła, że Scott wstrzymuje oddech i będzie miał orgazm, przerzuciła ciężar ciała na jego pierś i trzymając go mocno za ramiona, wciągnęła Scotta na siebie, ponieważ na ogół nie znosiła widoku odmienionych twarzy mężczyzn w chwili szczytowania. (Ruth oczywiście nie wiedziała – i nigdy nie miała wiedzieć – że jej matka lubiła się kochać w ten sposób z Eddiem O’Hare’em). Leżała w łóżku, nasłuchując, jak Scott wyrzuca prezerwatywę do toalety i spuszcza wodę w głównej łazience. Kiedy wrócił do łóżka – a zasnął niemal natychmiast – leżała nadal z otwartymi oczami, słuchając dźwięków zmywarki. Pracowała już w cyklu ostatniego płukania i sądząc po odgłosach, Ruth doszła do wniosku, że kieliszki ocierają się o siebie. Scott Saunders zasnął, ściskając prawą pierś Ruth w lewej dłoni. Nie było jej zbyt wygodnie, ale teraz, kiedy spał już głęboko i chrapał, nie trzymał jej dłużej za pierś, a jego ręka wciskała się w nią wyłącznie siłą bezwładu, niczym łapa uśpionego psa. Ruth próbowała sobie przypomnieć resztę cytatu autorstwa George Eliot, mówiącego o małżeństwie. Nie była pewna, z której powieści pochodził ten fragment, ale doskonale pamiętała, że zapisała go kiedyś, dawno temu, w jednym z zeszytów swojego dziennika. Zasypiała już, gdy przyszło jej do głowy, że Eddie O’Hare mógłby wiedzieć, z jakiej powieści pochodzi ten fragment. A w każdym razie miałaby pretekst, żeby do niego zadzwonić. (Gdyby zadzwoniła, okazałoby się, że Eddie nie rozpoznałby cytatu – nie był wielbicielem Geor363

ge Eliot. Zatelefonowałby do ojca. Miętus O’Hare, choć był już na emeryturze, wiedziałby dobrze, skąd pochodzi ów fragment). – ... by wspierać się we wszystkich działaniach... – szepnęła do siebie Ruth, cytując z pamięci. Nie bała się, że obudzi Scotta, bo głośno chrapał. Tymczasem kieliszki w zmywarce tarły wciąż o siebie. Telefon nie dzwonił już tak długo, że Ruth zdawało się, iż cały świat zapadł w głęboki sen – ktokolwiek przedtem dzwonił (dzwonił bezustannie), dał za wygraną. – ... polegać na sobie w smutku... – (pisała George Eliot o małżeństwie) – ... pielęgnować się nawzajem w bólu i połączyć się w jedno w milczących, niewypowiedzianych wspomnieniach w chwili ostatecznego rozstania – recytowała Ruth. Uznała, że właśnie tak powinno być, i zasnęła w końcu obok obcego mężczyzny, który oddychał głośno jak orkiestra dęta. Telefon zadzwonił kilkanaście razy, nim Ruth usłyszała brzęczyk. Scott Saunders nie obudził się, dopóki nie podniosła słuchawki. Poczuła, że łapa spoczywająca na jej piersi ożyła. – Halo – powiedziała Ruth. Otworzyła oczy i dopiero po sekundzie rozpoznała elektroniczny budzik ojca. Dopiero po sekundzie łapa na piersi przypomniała jej też, gdzie się znajduje, w jakich okolicznościach – i dlaczego wcześniej nie chciała odbierać telefonu. – Bardzo się o ciebie martwiłem – powiedział Allan Albright. – Wydzwaniam do ciebie bez przerwy. – Och, Allan... – westchnęła Ruth. Było parę minut po drugiej w nocy. Zmywarka już się wyłączyła, suszarka jeszcze wcześniej. Łapa na piersi Ruth stała się znów ręką, która mocno zacisnęła się teraz na jej biuście. – Spałam – powiedziała Ruth. – Myślałem, że nie żyjesz! – odpowiedział Allan. – Pokłóciłam się z ojcem i nie odbierałam telefonów – wyjaśniła. Ręka puściła jej pierś. Ruth spostrzegła, że ręka przesuwa się ponad jej ciałem i otwiera górną szufladę pod stolikiem. Wybiera prezerwatywę, błękitną, jak poprzednio, a następnie sięga po tubkę kremu. – Próbowałem też dzwonić do twojej przyjaciółki, Hannah. Czy nie miała pojechać razem z tobą? – zapytał Allan. – Ale u Hannah włączała się sekretarka, więc nie wiem, czy dostała moją wiadomość. – Nie rozmawiaj z Hannah. Z nią też się pokłóciłam. 364

– Więc jesteś zupełnie sama? – spytał Allan. – Tak, jestem sama – odpowiedziała Ruth. Próbowała położyć się na boku z mocno zaciśniętymi nogami, ale Scott Saunders był silny. Udało mu się podciągnąć ją na kolana. Nałożył dużo kremu na kondom, więc wślizgnął się w nią ze zdumiewającą łatwością i Ruth przez chwilę nie mogła złapać oddechu. – Co? – zapytał Allan. – Okropnie się czuję – powiedziała Ruth. – Zadzwonię do ciebie rano. – Mógłbym do ciebie przyjechać. – Nie! – rzuciła Ruth, zwracając się zarazem do Allana i Scotta. Oparła się całym ciałem na łokciach i czole, usiłując położyć się płasko na brzuchu, ale Scott podciągał jej biodra tak silnie, że było jej wygodniej na kolanach. Uderzała czubkiem głowy w zagłówek. Chciała życzyć Allanowi dobrej nocy, ale rwał jej się oddech. Poza tym Scott odepchnął ją tak daleko do przodu, że nie mogła sięgnąć stolika i odłożyć słuchawki na widełki. – Kocham cię – powiedział Allan. – Przepraszam. – Nie, to ja przepraszam – zdołała odpowiedzieć, zanim Scott Saunders wyjął jej z ręki słuchawkę i odłożył. Potem obiema rękami chwycił piersi Ruth, ściskając je aż do bólu, i pokrył ją od tyłu, jak pies, w ten sam sposób, w jaki Eddie O’Hare posiadł kiedyś jej matkę. Na szczęście Ruth nie pamiętała szczegółów epizodu z niewłaściwym kloszem, ale to wspomnienie wystarczyło, żeby nie chciała nigdy znaleźć się w tej samej pozycji – w pozycji, w której się właśnie znalazła. Musiała ze wszystkich sił napierać tyłem na Scotta, bo inaczej przez cały czas uderzałaby głową o zagłówek. Spała, leżąc na prawym ramieniu, które bolało ją od wyczerpującej gry w squasha, ale Scott Saunders sprawiał jej większy ból. Nie tylko ze względu na wspomnienie Ruth – po prostu seks w tej pozycji był dla niej bolesny. Poza tym, jak na gust Ruth, Scott ściskał jej piersi o wiele za brutalnie. – Przestań, proszę – odezwała się, ale Scott czuł, że Ruth napiera na niego biodrami, i zaczął ją pompować jeszcze mocniej. Kiedy skończył, Ruth położyła się na lewym boku, zwrócona twa365

rzą w głąb pustego łóżka. Nasłuchiwała, jak Scott spłukuje w toalecie następną prezerwatywę. Z początku sądziła, że krwawi, ale okazało się, że to tylko resztki kremu nawilżającego. Scott wrócił do łóżka i usiłował znów dotknąć jej piersi, ale Ruth odepchnęła jego dłoń. – Powiedziałam ci, że nie lubię robić tego w ten sposób. – Przecież trafiłem we właściwą dziurę, nie? – Powiedziałam, że nie lubię robić tego od tyłu i koniec. – No, coś ty, ruszałaś biodrami. Podobało ci się – odparł Scott. Musiała napierać na niego biodrami, żeby nie uderzać głową w zagłówek. Może Scott też o tym wiedział. Ale Ruth rzekła tylko: – Sprawiłeś mi ból. – Coś ty – powiedział Scott. Znów sięgnął do jej piersi, a ona i tym razem odepchnęła jego dłoń. – Jeżeli kobieta mówi „nie”, jeżeli mówi „przestań, proszę”, to... hm... Co to znaczy, jeśli w takim wypadku mężczyzna nie przestaje? – zapytała Ruth. – Czy nie przypomina ci to gwałtu? Scott odwrócił się do niej plecami. – Daj spokój. Rozmawiasz z prawnikiem – powiedział. – Rozmawiam z dupkiem – odparła Ruth. – No a... kto to dzwonił? – zapytał Scott. – Ktoś ważny? – Ważniejszy od ciebie. – Biorąc pod uwagę okoliczności, wydaje mi się, że nie był to nikt ważny – orzekł prawnik. – Proszę, idź już sobie – powiedziała Ruth. – Proszę cię. – Dobrze, dobrze – odpowiedział. Ale kiedy Ruth wróciła z łazienki, Scott zapadł znowu w sen. Leżał na boku, z ramionami zarzuconymi na część łóżka, na której spała Ruth, zajmował więc całe posłanie. – Wstawaj! Wynoś się! – zawołała, ale albo Scott zasnął znów głęboko, albo udawał, że śpi. Z perspektywy czasu zdaje się, że Ruth powinna była zastanowić się przez chwilę nad swoją następną decyzją. Otworzyła szufladę z kondomami i wyjęła tubkę kremu nawilżającego, który wcisnęła Scottowi w lewe, odsłonięte ucho. Nie spodziewała się, że krem wydostanie się 366

z tubki tak szybko. Miał bardziej wodnistą konsystencję niż zwykłe kremy i natychmiast obudził Scotta Saundersa. – Pora już iść – przypomniała mu Ruth. Była zupełnie nieprzygotowana na to, że Scott ją uderzy. Mańkuci zawsze stosują niespodziewane zagrania. Uderzył ją tylko raz, ale cios był silny. W pierwszej chwili zakrył sobie dłonią lewe ucho, ale sekundę później wyskoczył z łóżka i stanął na wprost Ruth. Trafił ją w prawy policzek lewym prostym, którego nawet nie zauważyła. Leżąc na dywanie, mniej więcej w tym samym miejscu, gdzie dostrzegła otwartą walizkę Hannah, zrozumiała, że Hannah znów miała rację – wbrew temu, co Ruth sądziła, nie posiadała instynktu pozwalającego jej odgadnąć, czy dany mężczyzna ma skłonności do stosowania przemocy wobec kobiet, czy nie. Hannah powtarzała jej, że do tej pory Ruth miała najzwyczajniej szczęście. („Po prostu nie spotkałaś jeszcze takiego faceta” – tłumaczyła jej). Aż do tej pory. Odczekała chwilę, zanim spróbowała się poruszyć, żeby pokój przestał wirować. Znów pomyślała, że krwawi, ale okazało się, że to tylko krem; Scott uwalał nim sobie rękę, którą zasłaniał ucho. Leżała w pozycji embriona, z kolanami podciągniętymi pod brodę. Miała wrażenie, że skóra nad jej prawą kością policzkową jest zbyt mocno naciągnięta i wyczuwała na twarzy nienaturalne ciepło. Kiedy pomrugiwała powiekami, widziała gwiazdy, ale kiedy otwierała oczy, gwiazdy po kilku chwilach znikały. Znów miała uczucie, jak gdyby ktoś zamknął ją w szafie. Nie bała się tak bardzo od dzieciństwa. Nie widziała Scotta Saundersa, ale krzyknęła do niego: – Przyniosę ci ubranie! Jest jeszcze w suszarce. – Wiem, gdzie stoi suszarka – odpowiedział ponuro. Zobaczyła, że przechodzi nad nią, leżącą na dywanie, ale czuła się tak, jak gdyby nie była częścią własnego ciała. Potem usłyszała skrzypienie schodów, którymi Scott schodził na dół. Gdy wstała, przez chwilę kręciło jej się w głowie, ale mdłości utrzymywały się dłużej. Zeszła na dół z uczuciem nudności i przeszła prosto przez jadalnię na zaciemniony taras. Chłodne, nocne powietrze natychmiast ją ocuciło. To koniec babiego lata, pomyślała, zanurzając 367

palce stopy w basenie. Jedwabiście gładka woda była cieplejsza niż powietrze. Wejdzie później do basenu, ale teraz nie chciała być naga. Znalazła swój strój do squasha na tarasie koło kabiny podwórkowego prysznica. Ubranie było wilgotne od potu i rosy – kiedy włożyła koszulkę, przebiegły ją dreszcze. Nie zawracała sobie głowy majtkami, stanikiem ani skarpetkami. Wystarczy koszulka, szorty i buty. Wyprostowała obolałe prawe ramię. Mimo wszystko da sobie radę. Rakietka Scotta Saundersa stała oparta rączką do góry o ściankę kabiny podwórkowego prysznica. Była dla Ruth za ciężka i miała za duży uchwyt jak na jej dłoń. Ale ona nie zamierzała przecież rozgrywać nią meczu. Będzie dobra, pomyślała, wchodząc z powrotem do domu. Znalazła Scotta w pralni. Nie zadał sobie trudu, żeby włożyć suspensorium. Wciągnął tylko szorty, suspensorium wcisnął do prawej, przedniej kieszeni spodenek, a skarpetki do lewej. Włożył buty, ale nie zawiązał jeszcze sznurowadeł. Kiedy Ruth trafiła go niskim bekhendem, gruchocząc mu prawe kolano, Scott wciągał właśnie koszulkę. Udało mu się wysunąć głowę jakieś pół sekundy przedtem, nim z całej siły uderzyła go wysokim forhendem w twarz. Osłonił głowę rękami, ale Ruth przekręciła rakietkę na bok. Jej uderzenia cięły łokcie Scotta – raz bekhend, raz forhend, oba. Nie mógł już unieść zesztywniałych ramion, żeby zasłonić twarz. Krwawił z rany nad brwią. Ruth wymierzyła mu jeszcze dwa smeczowe uderzenia znad głowy, mierząc w obojczyki – po pierwszym ciosie w rakietce pękło kilka strun naciągu, a po drugim rama oderwała się całkiem od uchwytu. Uchwyt okazał się jednak też całkiem skuteczną bronią. Ruth rąbała nią na lewo i prawo, bijąc w te miejsca, które Scott odsłaniał. Usiłował wyjść z pralni na czworakach, ale miał złamany obojczyk i nie mógł oprzeć się na prawym kolanie, co uniemożliwiało mu posuwanie się na czworakach. Do wtóru uderzeń przez cały czas powtarzała wyniki kolejnych setów, jakie rozegrała ze Scottem w squasha, które składały się dla niego w upokarzającą litanię. – Piętnaście osiem, piętnaście sześć, piętnaście dziewięć, piętnaście pięć, piętnaście do jednego! Przestała go bić, kiedy upadł niezgrabnie, zakrywszy twarz rękami. 368

Wyglądał, jakby się modlił. Nie pomogła się podnieść Scottowi, ale pozwoliła mu wstać. Ponieważ miał uszkodzone kolano, kulał potężnie, co z pewnością przysparzało mu dotkliwego bólu w pękniętym obojczyku. Rana powyżej brwi Scotta krwawiła obficie. Gdy ruszył do samochodu, Ruth szła za nim w bezpiecznej odległości. Trzymała wciąż w dłoni uchwyt od rakietki – czuła, że rączka ma odpowiedni dla niej ciężar, ponieważ zabrakło ramy. Przez chwilę martwiła się kolanem Scotta, ale bała się tylko, że wskutek kontuzji nie będzie mógł prowadzić samochodu. Potem zauważyła, że ma samochód z automatyczną skrzynią biegów, więc będzie mógł obsługiwać pedał gazu i hamulec lewą nogą, jeżeli okazałoby się to konieczne. Przygnębiło ją, że mężczyznami, którzy jeżdżą samochodami z automatyczną skrzynią biegów, gardzi niemal tak samo, jak mężczyznami, którzy biją kobiety. O Boże, spójrzcie tylko na mnie! Jestem nieodrodnym dzieckiem swego ojca! – pomyślała. Kiedy Scott odjechał, znalazła w pralni ramę jego rakietki. Wyrzuciła ją do śmieci, razem z tym, co pozostało z uchwytu. Potem włożyła pranie do pralki – swój strój do squasha, bieliznę oraz ręczniki, których używała ona i Scott. Chciała przede wszystkim usłyszeć dźwięk pralki, bo odgłos pracy maszyny dodawał jej otuchy. W pustym domu było dla niej za cicho. Potem wypiła prawie kwartę wody i – znowu naga – poszła na basen, niosąc czysty ręcznik i dwa woreczki z lodem. Wzięła długi, gorący prysznic w podwórkowej kabinie. Mydliła się dwa razy i dwukrotnie umyła włosy, a potem usiadła na najniższym stopniu na płyciźnie basenu. Jeden woreczek z lodem przyłożyła na ramię, a drugi na twarz, zakrywając policzek i prawe oko. Starała się nie patrzeć w lustro, ale wiedziała, że policzek i oko ma już opuchnięte. Nie mogła otworzyć powieki szerzej, spoglądała przez szparkę. Do rana oko zamknie się zupełnie. Po gorącym prysznicu basen wydał się jej zimny, ale woda była naprawdę jedwabiście gładka i znacznie cieplejsza niż nocne powietrze. Na czystym niebie widać było co najmniej milion gwiazd. Ruth miała

369

nadzieję, że następna noc, kiedy będzie lecieć do Europy, okaże się równie pogodna. Była jednak zbyt zmęczona, żeby myśleć dłużej o podróży, i pozwoliła, by lód ją znieczulił. Siedziała tak nieruchomo, że podpłynęła do niej mała żabka. Ruth wzięła ją w rękę i wpuściła na taras, skąd żabka uciekła w podskokach. W basenie w końcu zginęłaby od chloru. Potem Ruth wyszorowała rękę w wodzie, żeby pozbyć się uczucia śliskości, jakie pozostawiła po sobie żaba. Jej śluz kojarzył się Ruth z niedawnymi doświadczeniami z kremem nawilżającym. Kiedy usłyszała, że pralka skończyła pracę, wyszła z basenu i przeniosła mokre ubranie do suszarki. Położyła się do łóżka w swojej sypialni i leżąc w czystej pościeli, nasłuchiwała krzepiąco znajomego odgłosu niewiadomego przedmiotu, stukoczącego czy obijającego się w wirującej suszarce. Ale później, kiedy musiała wstać, żeby pójść do łazienki, poczuła ból przy oddawaniu moczu. Pomyślała wtedy o nieznanym miejscu – głęboko w sobie – gdzie dźgał ją Scott Saunders. Tam też ją bolało. Nie był to ostry ból, raczej tępy, jak gdyby zbliżał się jej okres, ale czas menstruacji jeszcze nie nadszedł, a Ruth nigdy dotąd nie czuła bólu w tym miejscu. Rano zadzwoniła do Allana, jeszcze zanim wyszedł do pracy. – Czy kochałbyś mnie mniej, gdybym rzuciła squasha? – zapytała Ruth. – Wydaje mi się, że nie mam już sił grać dłużej. Choć najpierw muszę pokonać swojego ojca. – Oczywiście, że nie kochałbym cię mniej – odpowiedział Allan. – Jesteś dla mnie za dobry – ostrzegła go Ruth. – Powiedziałem ci przecież, że cię kocham – powiedział Allan. Boże, on mnie naprawdę kocha! – pomyślała Ruth. Ale obiecała tylko: – Zadzwonię jeszcze do ciebie z lotniska. Zbadała sine ślady, które palce Scotta pozostawiły na jej piersiach, a także biodrach i pośladkach, ale nie mogła zobaczyć wszystkich sińców, ponieważ widziała tylko na lewe oko. Wciąż unikała widoku swojej twarzy w lustrze. Nie musiała się przeglądać, by wiedzieć, że powinna ponownie obłożyć lodem prawe oko, więc przyłożyła sobie lód na 370

twarz. Bolało ją też zdrętwiałe prawe ramię, ale nie chciała obkładać już lodem ramienia. Poza tym miała jeszcze to i owo do zrobienia. Kończyła się właśnie pakować, kiedy przyjechał ojciec. – Ruthie, mój Boże... Kto cię uderzył? – To tylko squashowa kontuzja – skłamała. – Z kim grałaś? – zapytał ojciec. – Głównie ze sobą. – Oj, Ruthie, Ruthie... – odpowiedział ojciec. Sprawiał wrażenie zmęczonego, ale nie wyglądał na siedemdziesiąt siedem lat. Ruth uznałaby go najwyżej za mężczyznę po sześćdziesiątce. Uwielbiała gładkie grzbiety jego drobnych, kwadratowych dłoni. Zaczęła się przypatrywać rękom ojca, ponieważ nie mogła spojrzeć mu w oczy – choćby dlatego, że prawe oko zamknęła jej opuchlizna. – Przepraszam cię, Ruthie – zaczął ojciec. – A co do Hannah... – Nie chcę o tym słyszeć, tato – powiedziała Ruth. – Po prostu, jak to się mówi, nie potrafisz utrzymać fiuta w spodniach. Znam cię nie od dziś. – Ale Hannah, Ruthie... – spróbował jeszcze raz ojciec. – Nie chcę nawet słyszeć jej imienia – powiedziała Ruth. – W porządku, Ruthie. Nie mogła znieść jego bojaźni, choć już wiedziała, że ojciec kocha ją najbardziej ze wszystkich ludzi na świecie. Co gorsza, wiedziała, że i ona go kocha – bardziej niż Allana i z pewnością bardziej niż Hannah. Ruth Cole nikogo nie kochała i zarazem nie nienawidziła tak bardzo, jak ojca, ale teraz powiedziała tylko: – Weź rakietkę. – Widzisz na prawe oko? – zapytał ojciec. – Widzę na lewe – odpowiedziała Ruth.

371

Ruth udziela ojcu lekcji jazdy samochodem

O

dczuwała wciąż ból przy oddawaniu moczu, ale próbowała o tym nie myśleć. Włożyła szybko strój do squasha. Chciała wejść na kort i rozgrzać piłkę, zanim ojciec będzie gotów do gry. Chciała też zmazać smugę niebieskiej kredy, wskazującą martwy punkt na przedniej ścianie. Ślad nie był jej potrzebny – i bez niego wiedziała, w którym miejscu martwy punkt się znajduje. Piłka była rozgrzana i odbijała się sprężyście, kiedy Ruth poczuła niemal niezauważalne drżenie podłogi: ojciec wspinał się na górę po stajennej drabinie. Ruth podbiegła pędem ku przedniej ścianie, a potem odwróciła się i popędziła ku tylnej, zanim usłyszała, że ojciec dwukrotnie stuka rakietką w drzwi prowadzące na kort, a potem wchodzi do środka. Poczuła skurcz bólu w tym dotąd nieznanym miejscu, które Scott Saunders dźgał z niewłaściwej strony. Jeżeli nie będzie musiała za wiele biegać, wytrzyma. Większym problemem było to, że nie widziała nic na prawe oko. Chwilami nie będzie mogła zobaczyć ojca. Ted nie rozbijał się chaotycznie po korcie – biegał tylko tyle, ile musiał, ale kiedy już biegał, dosłownie płynął w powietrzu, więc jeśli się go nie widziało, nie było wiadomo, gdzie w danej chwili jest. Wiedziała, że zasadnicza sprawa to zwycięstwo w pierwszym secie. Ted był najtrudniejszym przeciwnikiem w środkowej partii meczu. Jeżeli dopisze mi szczęście, będzie potrzebował co najmniej jednego seta, żeby zlokalizować martwy punkt, pomyślała Ruth. Kiedy się rozgrzewali, przyłapała go wpatrującego się z natężeniem w przednią ścianę kortu w poszukiwaniu startej smugi niebieskiej kredy. 372

Wygrała pierwszego seta osiemnaście szesnaście, ale Ted odszukał już martwy punkt i po jego mocnych serwisach Ruth zbyt późno dochodziła do piłki, szczególnie gdy odbierała podanie na lewej stronie kortu. Nie widząc na prawe oko, musiała się całkiem odwrócić, by widzieć serwis Teda. Przegrała następne dwa sety dwanaście do piętnastu i szesnaście do osiemnastu, ale po trzecim secie to ojciec potrzebował butelki z wodą, choć przecież prowadził dwa jeden. Czwartego seta wygrała piętnaście dziewięć. Ojciec stracił ostatni punkt, trafiając piłką w metalową taśmę – jako pierwszy z nich obojga podczas meczu. W setach zrobiło się więc dwa do dwóch. Niejeden raz remisowała z ojcem, ale w końcu zawsze przegrywała. Przed rozpoczęciem piątego seta ojciec powtarzał jej często: „Chyba dziś ze mną wygrasz, Ruthie”. Ale wygrywał zawsze Ted, który tym razem nie odezwał się. Ruth wypiła łyk wody i przyjrzała mu się uważnie zdrowym okiem. – Chyba dziś z tobą wygram, tato – powiedziała. Zwyciężyła w piątym secie piętnaście do czterech. I znowu ojciec stracił ostatni punkt, trafiając piłką w taśmę. Jej zdradliwy odgłos dźwięczał w uszach Ruth przez następne cztery czy pięć lat. – Dobra robota, Ruthie – powiedział Ted, schodząc z kortu po butelkę z wodą. Musiała reagować szybko – i zdołała klepnąć go rakietką w tyłek, kiedy stanął w drzwiach. Właściwie chciała go uściskać, ale Ted nawet nie spojrzał w jej w zdrowe oko. Dziwny z niego człowiek! – pomyślała, ale potem przypomniała sobie niezrozumiałe zachowanie Eddiego O’Hare’a, który wyrzucił drobne do ubikacji i spuścił wodę. Może wszyscy mężczyźni są dziwaczni. Zawsze wydawało jej się zastanawiające, że ojciec czuł się tak swobodnie nago w obecności córki. Odkąd zaczęły się jej rozwijać piersi, które ostatecznie urosły bardzo wyraźnie, Ruth czuła się skrępowana bez ubrania w obecności Teda. Ale wspólne prysznice w kabinie na dworze i pływanie nago w basenie... cóż, czy nie były to jedynie elementy rodzinnego rytuału? Podczas ciepłej aury był to zresztą rytuał oczekiwany, nieodłącznie związany z grą w squasha. Teraz, kiedy przegrał, ojciec wydał jej się stary i zmęczony. Nie mogła znieść myśli, że miałaby zobaczyć go nago. Nie chciała także, by 373

Ted zauważył sine ślady palców na jej piersiach, biodrach i pośladkach. Być może uwierzył, że podbiła sobie oko, grając w squasha, ale zbyt wiele wiedział o seksie, aby uwierzyć, że mogła nabawić się tych sińców w czasie gry, wolała więc oszczędzić mu ich widoku. Oczywiście Ted nie wiedział, że córka go oszczędza. Kiedy powiedziała, że ma raczej ochotę na gorącą kąpiel w wannie niż na prysznic i kąpiel w basenie, poczuł się odepchnięty. – Ruthie, w jaki sposób chcesz rozwiązać problem incydentu z Hannah, skoro o nim nie rozmawiamy? – Porozmawiamy o Hannah trochę później. Może jak wrócę z Europy. Próbowała pokonać ojca w squasha od dwudziestu lat, a teraz, kiedy wreszcie zwyciężyła, rozpłakała się w wannie. Bardzo chciała odczuć najlżejszą choćby radość w chwili zwycięstwa, ale zaczęła płakać, bo ojciec sprowadził jej najbliższą przyjaciółkę do roli „incydentu”. Choć może to raczej Hannah sprowadziła ich przyjaźń do czegoś mniej istotnego niż przelotne igraszki z jej ojcem? Och, przestań to roztrząsać! Po prostu nie martw się! – powiedziała sobie Ruth. A więc oboje ją zdradzili... No i co z tego? Po wyjściu z kąpieli zmusiła się, żeby spojrzeć w lustro. Jej prawe oko wyglądało strasznie – trasa promocyjna ładnie się zaczyna, nie ma co! Oko było spuchnięte i zamknięte. Miała także opuchnięty policzek, ale najbardziej rzucającym się w oczy aspektem jej kontuzji było przebarwienie skóry. Na powierzchni mniej więcej wielkości pięści skóra Ruth przybrała ciemnoczerwoną, niemal purpurową barwę. Jaskrawe kolory przesycone były czernią, jak o zachodzie słońca przed burzą. Był to siniak niemal śmieszny przez swoją przeraźliwość. Będzie go obnosiła przez wszystkie dziesięć dni na trasie promocyjnej w Niemczech, i chociaż opuchlizna ustąpi, a siniak w końcu zblednie, przybierając ziemistożółty odcień, ślady stłuczenia zapewne pozostaną widoczne jeszcze w następnym tygodniu w Amsterdamie. Z rozmysłem nie zapakowała stroju do gry w squasha, a nawet sportowych butów, i celowo zostawiła w stajni swoje rakietki. To dobra okazja, żeby rzucić squasha. Wydawcy w Niemczech i Holandii umówili ją na mecze, ale będą musieli je odwołać. Ruth miała ewidentną (i wido374

czną gołym okiem) wymówkę – mogła powiedzieć, że doznała złamania kości policzkowej, a lekarz zalecił jej rekonwalescencję. (Zresztą Scott Saunders naprawdę mógł jej złamać kość). Podbite oko nie wyglądało na kontuzję, którą można odnieść, grając w squasha. Gdyby przeciwnik z taką siłą uderzył ją rakietką, oprócz sińca Ruth miałaby rozciętą skórę i szwy. Powinna zatem twierdzić, że przeciwnik uderzył ją łokciem, czyli musiała stać zbyt blisko gracza, napierając na niego z tyłu, a wyimaginowany przeciwnik Ruth musiał z kolei być mańkutem, skoro zdołał uderzyć ją w prawe oko. (Jako powieściopisarka Ruth wiedziała, że trzeba dbać o szczegóły, by opowiadać wiarygodne historie). Wyobrażała sobie, jak śmiesznie może to brzmieć w czekających ją wywiadach: „Już tradycyjnie mam kłopoty z mańkutami”. Albo: „Mańkuci zawsze stosują niespodziewane zagrania”. (Na przykład pieprzą was od tyłu, chociaż mówiliście, że tego nie lubicie, a potem biją was w mordę, kiedy im mówicie, że powinni już iść... Albo pieprzą waszą najlepszą przyjaciółkę). Charakter mańkutów znała na tyle dobrze, żeby wymyślić całkiem niezłą historię. Jechali zatłoczoną autostradą Southern Parkway, niedaleko zjazdu na lotnisko, kiedy Ruth zdecydowała, że nie jest zadowolona ze zwycięstwa nad ojcem. Od co najmniej piętnastu lat, kiedy jechali gdzieś razem, prowadziła zawsze Ruth, ale tego dnia zamienili się miejscami. Jeszcze w Sagaponack, chowając jej trzy walizki do bagażnika, ojciec powiedział: „Lepiej pozwól mnie prowadzić, Ruthie. Ja widzę na dwoje oczu”. Nie sprzeciwiała się. Jeśli Ted poprowadzi, będzie mogła powiedzieć mu absolutnie wszystko, a on nie będzie mógł na nią patrzeć – przynajmniej podczas jazdy. Zaczęła od tego, że bardzo spodobał się jej Eddie O’Hare. Powiedziała też, że Marion chciała odejść od Teda jeszcze przed śmiercią chłopców i że to nie Eddie podsunął matce ten pomysł. Oświadczyła także, że wie, iż to jej ojciec obmyślił intrygę, mającą doprowadzić do romansu Marion i Eddiego – że celowo zetknął ich ze sobą, wiedząc, 375

jak wrażliwa może okazać się Marion wobec chłopca, przypominającego jej Thomasa i Timothy’ego. Oczywiście Tedowi było jeszcze łatwiej zgadnąć, że Eddie beznadziejnie zakocha się w Marion. – Ruthie, Ruthie... – zaczął ojciec. – Uważaj na drogę i patrz w lusterko wsteczne – powiedziała Ruth. – Jeśli masz ochotę na mnie spojrzeć, lepiej zatrzymaj się i pozwól mi prowadzić. – Twoja matka cierpiała na beznadziejne przygnębienie i zdawała sobie z tego sprawę – powiedział ojciec. – Wiedziała, że będzie miała na ciebie okropny wpływ. To dla dziecka straszne... mieć wiecznie przygnębionego rodzica. Rozmowa z Eddiem znaczyła dla Ruth bardzo wiele, ale to, co Eddie jej powiedział, nie znaczyło nic dla ojca. Ted miał już utrwaloną opinię na temat tego, kim jest Marion i czemu go rzuciła. Więcej, spotkanie Ruth z Eddiem nie zrobiło na nim najmniejszego wrażenia. Zapewne tym można wytłumaczyć fakt, że pragnienie zdruzgotania Teda nigdy dotąd nie było w Ruth tak silne, jak wtedy, kiedy zaczęła opowiadać mu o Scotcie Saundersie. Jako zręczna powieściopisarka wprowadziła ojca w opowiadanie, podsuwając mu fałszywy trop. Zaczęła od spotkania ze Scottem w autobusie i rozegranego później meczu w squasha. – Więc to on podbił ci oko! – powiedział ojciec. – Nic dziwnego. Szarżuje po całym korcie i bierze za szeroki zamach. Jak każdy tenisista. A Ruth opowiadała wszystko po kolei. Gdy doszła do tego, jak pokazała Scottowi zdjęcia polaroidowe z najniższej szuflady biurka, zaczęła mówić o sobie w trzeciej osobie. Ojciec nie miał pojęcia, że Ruth wiedziała o zdjęciach, nie wspominając już o szufladzie w nocnym stoliku, pełnym kondomów i kremu nawilżającego. Kiedy dotarła do pierwszego kontaktu erotycznego ze Scottem i zaczęła opowiadać, że gdy Scott lizał ją między nogami, chciała, by ojciec wrócił i zobaczył ich przez uchylone drzwi sypialni, Ted przeniósł wzrok z drogi na Ruth i spojrzał na nią, choć trwało to najwyżej pół sekundy. – Lepiej zatrzymaj się i pozwól mi prowadzić – powiedziała Ruth. – Lepsze jedno oko wpatrzone w drogę niż żadne. 376

Ted wpatrywał się więc w drogę i zerkał w lusterko wsteczne, a Ruth ciągnęła dalej. Krewetki nie smakowały jak krewetki, a ona nie chciała kochać się po raz drugi. Jej pierwszym poważnym błędem było to, że za długo ujeżdżała Scotta. „Ruth wypieprzyła go tak, że mało nie zwariował” – wyraziła się. Kiedy doszła do tego, jak zadzwonił telefon, a Scott Saunders wszedł w nią od tyłu, choć powiedziała mu, że nie lubi robić tego w ten sposób, jej ojciec znów odwrócił wzrok. Ruth rozgniewała się. – Słuchaj, tato, jeśli nie potrafisz skupić się na prowadzeniu samochodu, nie powinieneś prowadzić. Zjedź na bok. Przejmę kierownicę. – Ruthie, Ruthie... – tylko tyle zdołał powiedzieć Ted. Płakał. – Jeżeli jesteś zdenerwowany i nie widzisz drogi, to jeszcze jeden powód, żeby stanąć, tato. Opowiedziała, że uderzała głową o zagłówek i nie miała wyboru, musiała napierać biodrami na Scotta. A później, że ją uderzył, i to bynajmniej nie rakietą do squasha. („Ruth pomyślała, że trafił ją lewym prostym, którego nawet nie zauważyła”). Skuliła się tylko i miała nadzieję, że Scott nie będzie jej już więcej bił. A kiedy oprzytomniała, zeszła na dół i znalazła jego rakietkę. Pierwszym uderzeniem załatwiła mu prawe kolano. – Uderzyła go niskim bekhendem – wyjaśniła. – Oczywiście ramą odwróconą bokiem. – Najpierw załatwiłaś mu kolano? – przerwał jej ojciec. – Kolano, twarz, łokcie i obojczyki, w tej kolejności – powiedziała Ruth. – I nie mógł chodzić? – zapytał ojciec. – Nie mógł iść na czworakach – sprecyzowała Ruth. – Mógł chodzić, ale kulał. – Jezu, Ruthie... – Zauważyłeś drogowskaz na lotnisko? – Zauważyłem. – A wydawało mi się, że go przegapiłeś – powiedziała Ruth. Potem dodała, że ciągle czuje ból przy oddawaniu moczu i że boli ją gdzieś wewnątrz, w nieznanym jej dotąd miejscu.

377

– Ale jestem przekonana, że to minie – zakończyła, rezygnując wreszcie z trzeciej osoby. – Muszę tylko pamiętać, żeby unikać odtąd tej pozycji. – Zabiję skurwysyna! – powiedział ojciec. – A po co? – zapytała Ruth. – Jeszcze zagrasz z nim w squasha, oczywiście kiedy znów będzie mógł biegać. Nie jest za dobry, ale możesz odbywać z nim w miarę przyzwoite treningi. Jako partner do sparingów nie jest zły. – Scott cię właściwie zgwałcił! Uderzył cię! – krzyknął jej ojciec. – Ale przecież nic się nie zmieniło – odparła Ruth. – Hannah jest ciągle moją najlepszą przyjaciółką. Ty jesteś wciąż moim ojcem... – Dobra, dobra... Kapuję – odpowiedział Ted, próbując otrzeć łzy rękawem starej flanelowej koszuli. Ruth uwielbiała ją, ponieważ ojciec często nosił tę koszulę, kiedy była jeszcze małą dziewczynką. Mimo to miała ochotę mu powiedzieć, żeby trzymał obie dłonie na kierownicy. Ale zamiast tego przypomniała mu, jakimi liniami leci i którego terminalu trzeba szukać. – Widzisz, prawda? – zapytała. – Lecę Deltą. – Widzę, widzę. Wiem, że Deltą – odpowiedział. – I rozumiem, o co ci chodzi. Kapuję, kapuję. – Nie sądzę, żebyś kiedykolwiek skapował – powiedziała Ruth. – Nie patrz na mnie! Jeszcze nie stanęliśmy! – musiała dodać po chwili. – Ruthie, Ruthie. Przepraszam cię, przepraszam... – Widzisz gdzieś napis: „Odloty”? – zapytała. – Tak, widzę – powiedział. W ten sam sposób powiedział: „Dobra robota, Ruthie”, kiedy córka pokonała go w jego przeklętej stajni. Ted w końcu zatrzymał samochód, a Ruth powiedziała: – Dobrze prowadzisz, tato. – Gdyby wiedziała, że będzie to ich ostatnia rozmowa, być może spróbowałaby się z nim pogodzić. Zauważyła jednak, że choć raz naprawdę udało się jej go pokonać. Ted był zbyt zdruzgotany, by mogła go podnieść na duchu zwykła zmiana tematu. A poza tym dokuczał jej głęboki ból, pulsujący wciąż w nieznanym miejscu.

378

Patrząc na rzecz z dystansu, powinno nam wystarczyć, że Ruth nie zapomniała, by pocałować ojca na pożegnanie. Z sali Delta Crown, przed wejściem na pokład samolotu, Ruth zadzwoniła do Allana. Miał zmartwiony głos, a może nie był z nią do końca szczery. Przeszył ją ostry ból, kiedy wyobraziła sobie, co mógłby o niej pomyśleć, gdyby kiedykolwiek dowiedział się o Scotcie Saundersie. (Ale Allan nigdy nie dowiedział się o istnieniu Scotta). Hannah dostała wiadomość od Allana i oddzwoniła do niego, Allan rozmawiał z nią jednak bardzo krótko. Powiedział, że nic się nie stało i że rozmawiał z Ruth, u której jest „wszystko w porządku”. Hannah zaproponowała, żeby umówili się na lunch albo na drinka („tylko po to, żeby pogadać o Ruth”), Allan odparł jednak, że spotka się z nią z przyjemnością, ale w towarzystwie Ruth, kiedy ta wróci z Europy. „Nigdy nie rozmawiam z nikim o Ruth” – oświadczył. Ruth nigdy nie była bliższa powiedzenia Allanowi, że go kocha, ale słyszała wciąż w jego głosie niepokojącą nutę zdenerwowania – jako redaktor nigdy niczego przed nią nie ukrywał. – Allan, co się stało? – zapytała Ruth. – Hmm... – zaczął jak jej ojciec. – Właściwie nic. Sprawa może zaczekać. – Powiedz mi – poprosiła Ruth. – Jest coś dla ciebie wśród listów od czytelników – powiedział Allan. – Zwykle nikt tego nie czyta, przesyłamy po prostu pocztę do Vermontu. Ale ten list był zaadresowany do mnie, czyli do twojego redaktora. Przeczytałem go więc i okazało się, że list jest właściwie do ciebie. – Czy to list ziejący nienawiścią? – zapytała Ruth. – Dostaję i takie. To tylko tyle? – Chyba tak – powiedział Allan. – Ale ten list jest niepokojący. Powinnaś go zobaczyć. – Zobaczę, jak wrócę – odpowiedziała Ruth. – A może przefaksowałbym go do hotelu? – zaproponował Allan. – Czy zawiera pogróżki? Czy ten list napisał ktoś, kto ciągle za mną jeździ? – zapytała. Na myśl o takich ludziach przebiegały ją dreszcze. 379

– Nie, to list od wdowy. Od rozjuszonej wdowy – odparł Allan. – Ach, więc o to chodzi – powiedziała Ruth. Spodziewała się czegoś takiego. Kiedy pisała o aborcji, choć sama nigdy jej nie doświadczyła, dostawała gniewne listy od kobiet, które kiedyś poddały się temu zabiegowi. Kiedy pisała o porodzie, choć była bezdzietna, albo o rozwodzie, choć nie była rozwiedziona (a nawet nie miała męża), wtedy... cóż, wtedy zawsze dostawała podobne listy. Pisali je ludzie przeczący, jakoby wyobraźnia mogła być realna, lub twierdzący, że wyobraźnia nie jest równie realna, jak osobiste doświadczenie. Ruth dobrze znała te listy. – Na litość boską, Allan, nie martwisz się chyba tym, że jakaś czytelniczka radzi mi znowu, żebym pisała o tym, co przeżyłam? – Ten list jest trochę inny – odparł Allan. – W porządku. Wyślij mi go faksem – zezwoliła. – Nie chcę cię martwić – powiedział. – Więc go nie wysyłaj! – odparła Ruth, ale po chwili coś przyszło jej nagle do głowy i dodała: – Czy ta wdowa usiłuje mnie wytropić, czy jest po prostu zła? – Wiesz co? Przefaksuję ci list – oświadczył Allan. – Czy jest to coś takiego, co powinieneś pokazać FBI? Czy to list tego rodzaju? – zapytała Ruth. – Nie, nie... Chyba nie. Nie sądzę – odparł. – Więc wyślij mi go faksem. – Zastanie cię na miejscu, kiedy przyjedziesz – obiecał Allan. – Bon voyage! Dlaczego kobiety to absolutnie najgorsze czytelniczki, gdy chodzi o sprawy dotyczące życia osobistego? – rozmyślała Ruth. Dlaczego kobietom wydaje się, że przeżyty gwałt (albo poronienie, ślub, rozwód, utrata dziecka czy męża) to jedyne uniwersalne doświadczenie, jakie istnieje? Czy może po prostu jest tak, że większość moich czytelników to kobiety, a kobiety piszące do powieściopisarzy, by opowiadać im o swoich osobistych katastrofach, to najbardziej pojebane kobiety na świecie? Ruth siedziała w sali Delta Crown, przykładając do podbitego oka szklankę z wodą i lodem. Zapewne jej zapatrzony wzrok i widoczne na twarzy skaleczenie skłoniły jedną z towarzyszek podróży Ruth, jakąś 380

pijaną kobietę, żeby się do niej odezwać. Była mniej więcej w tym samym wieku. Miała też oschłą, bladą, ściągniętą twarz i była przeraźliwie chuda – nałogowa palaczka o chrapliwym, przepitym głosie, uwydatniającym jeszcze ciężki, południowy akcent. – Kimkolwiek był, lepiej ci będzie bez niego, skarbie – zwróciła się do Ruth. – Skaleczyłam się rakietą do squasha – odparła Ruth. – Uderzył cię makietą? – zabełkotała kobieta. – O kurde, musiała być twarda! – Owszem, była dość twarda – przyznała z uśmiechem Ruth. W samolocie szybko wypiła dwa piwa. Poczuła ulgę, kiedy musiała się wysiusiać i okazało się, że ból nieco złagodniał. W pierwszej klasie siedziało tylko troje innych pasażerów, a obok Ruth siedzenie było puste. Poprosiła stewardesę, żeby nie podawała jej obiadu, chociaż chciała, żeby ją obudzić na śniadanie. Wyciągnęła się wygodnie na siedzeniu. Otuliła się cienkim kocem i próbowała ułożyć głowę na małej poduszeczce. Będzie musiała spać na plecach albo na lewym boku – prawa część twarzy zbyt mocno ją bolała, by mogła położyć się na prawym boku. Ostatnia myśl, jaka przyszła jej do głowy przed zaśnięciem, przypomniała Ruth, że Hannah znowu miała rację. Jestem zbyt surowa dla mojego ojca, pomyślała Ruth. (W końcu, jak powiada głupawa piosenka, jest przecież tylko mężczyzną). A potem Ruth zasnęła. Spała przez całą drogę do Niemiec, bezskutecznie usiłując śnić o niczym.

381

Wdowa do końca życia

B

yła to wina Allana. Nigdy nie śniłaby przez całą noc o ziejących nienawiścią listach od czytelników, a czasami tropiących ją maniaków, gdyby Allan nie opowiedział jej o rozzłoszczonej wdowie. Kiedyś odpowiadała na wszystkie listy. Było ich mnóstwo, szczególnie po opublikowaniu pierwszej powieści, ale Ruth zdobyła się na ten wysiłek. Och, nie zawracała sobie głowy złośliwymi listami – jeśli trafiał się list choć częściowo uszczypliwy w tonie, Ruth wyrzucała go, nie czytając dalej. („W zasadzie – pomimo wielu niekompletnych zdań – Pani książka dość mi się podobała, ale powtarzająca się niekonsekwencja w seryjnym stosowaniu przecinków i błędne użycie wyrażenia »można mieć nadzieję« sprawiły, że moja tolerancja w końcu się wyczerpała. Przerwałem lekturę na stronie 385, gdzie wyjątkowo jaskrawy przykład Pani stylu pisarskiego, przypominającego styl, stosowany przy układaniu listy sprawunków, kazał mi przestać czytać i ruszyć na poszukiwanie jakiejś lepszej prozy”). Czy ktoś zawracałby sobie głowę odpowiedzią na taki list? Ale obiekcje w stosunku do twórczości Ruth częściej przybierały postać zarzutów wobec treści jej książek. („Najbardziej nienawidzę w Pani książkach tego, że robi Pani ze wszystkiego sensację. A szczególnie wyolbrzymia Pani to, co nieprzyzwoite”). Jeśli chodzi o tak zwane nieprzyzwoitości, Ruth wiedziała, że niektórych czytelników gorszyło już to, iż w ogóle zajmuje się nieprzyzwoitościami, a nie tylko, że je wyolbrzymia. Nie była zresztą całkowicie pewna, czy wyolbrzymia nieprzyzwoitości. Najbardziej bała się, że nie-

382

przyzwoitość stała się zbyt powszechna, by można było ją naprawdę wyolbrzymić. Napytała sobie biedy dlatego, że odpowiadała na miłe listy – a należało dołożyć wszelkich starań, by właśnie na miłe listy absolutnie nie odpowiadać. Szczególnie niebezpieczne były te, których autorzy nie tylko twierdzili, że uwielbiają jakąś książkę Ruth Cole, ale i że książka ta zmieniła ich dotychczasowe życie. Istniał tu pewien schemat. Autor listu wyznawał nieśmiertelną miłość do jednej albo dwóch powieści Ruth, zazwyczaj utożsamiając się też z którąś z jej postaci. Ruth odpisywała, dziękując za list autorowi, który za drugim razem uderzał w bardziej interesowny ton i często dołączał do drugiego listu jakiś maszynopis. („Szalenie podobała mi się Pani książka i dlatego wiem, że moja powieść z pewnością spodoba się Pani” – pisał zwykle coś w tym rodzaju). Na ogół autor proponował również spotkanie. W trzecim liście donosił, jak bardzo jest dotknięty, że Ruth nie odpisała na poprzedni. Bez względu na to, czy odpowiedziała na trzeci list, czwarty zawsze był już gniewny i czasem stawał się pierwszym z całej serii wielu gniewnych listów. Taki to był schemat. Ruth myślała, że w pewnym sensie jej byli wielbiciele – czyli ci, którzy czuli się rozczarowani, ponieważ nie mogli autorki poznać osobiście – są bardziej przerażający niż poczwary, które nienawidziły jej od samego początku. Pisanie powieści wymaga odosobnienia i życia w niemal całkowitej izolacji, tymczasem wydanie książki staje się wydarzeniem niepokojąco publicznym. A Ruth nigdy nie była dobra w publicznej części procesu publikacji. – Guten Morgen – szepnęła jej do ucha stewardesa. – Frühstück... Ruth czuła się rozbita przez swoje sny, ale zgłodniała już, a kawa pachniała przyjemnie. Po drugiej stronie przejścia golił się jakiś pan. Siedział pochylony nad śniadaniem, zerkając w małe lusterko, które trzymał w dłoni. Brzęczący odgłos jego elektrycznej maszynki do golenia przypominał buczenie owada, tłukącego się o moskitierę. Pod nogami śniadających pasażerów rozciągała się Bawaria, zieleniejąca coraz bardziej, w miarę jak rozstępowały się chmury. Pierwsze promienie porannego słońca wypa383

lały mgły. W nocy spadł deszcz – płyta lotniska będzie jeszcze mokra, kiedy samolot wyląduje w Monachium. Ruth lubiła Niemcy i swoich niemieckich wydawców. Była to jej trzecia podróż do tego kraju. Jak zawsze, zapoznano ją zawczasu z każdą pozycją harmonogramu promocji, a dziennikarze, którzy mieli przeprowadzać z Ruth wywiady, przeczytali nawet jej ostatnią książkę. W recepcji widocznie oczekiwano na nią od rana, ponieważ pokój był gotowy. Wydawca przysłał kwiaty i fotokopie pierwszych recenzji, zresztą całkiem dobrych, w przeciwieństwie do niemczyzny Ruth, która okazała się jednak wystarczająca, by mogła je zrozumieć. W Exeter i w Middlebury uczęszczała tylko na jeden lektorat z języka obcego, którym był właśnie niemiecki. Niemcy chyba polubili ją za to, że próbuje się porozumiewać w ich języku, choć włada nim marnie. Pierwszego dnia zmusi się, żeby nie spać przed południem. Dopiero potem utnie sobie drzemkę – dwie albo trzy godziny wystarczą, by przyzwyczaić się do różnicy czasu po podróży. Pierwszy wieczór autorski miał się odbyć we Freising. Później, w czasie weekendu, kiedy udzieli już wywiadów dziennikarzom, organizatorzy zawiozą ją samochodem z Monachium do Stuttgartu. Wszystko było jasne. Bardziej niż w domu! – pomyślała Ruth, kiedy recepcjonistka powiedziała: – Ach, i przyszedł jakiś faks do pani. Ziejący nienawiścią list od rozgniewanej wdowy. Ruth na moment zupełnie o nim zapomniała. – Willkommen in Deutschland! – zawołała recepcjonistka, gdy Ruth odwróciła się i ruszyła śladem portiera do windy. („Witamy w Niemczech!”) „Moja droga – tak rozpoczynał się list – tym razem posunęłaś się nieco za daleko. Być może to prawda, że jak przeczytałam w jakiejś recenzji, masz »satyryczny dar choreograficznej prezentacji nadzwyczaj licznych bolączek społecznych i ludzkich słabości w obrębie jednej książki« czy dar »ukazywania niezliczonych katastrof moralnych naszej epoki na przykładzie życia jednej tylko postaci«. Ale nie wszystko w życiu to materiał komiczny. Są tragedie, które opierają się interpretacji komicznej. Posunęłaś się nieco za daleko. 384

Byłam mężatką przez pięćdziesiąt pięć lat – ciągnęła dalej wdowa. (Ruth uznała, że jej zmarły mąż musiał prowadzić zakład pogrzebowy). – Kiedy umarł mój mąż, moje życie się skończyło. Mąż był dla mnie wszystkim. Utraciwszy jego, utraciłam wszystko. A Twoja matka? Czy sądzisz, że znalazła jakiś sposób, żeby nadać odcień komizmu śmierci Twoich braci? Czy sądzisz, że porzuciła Cię kobieta, która odeszła od córki i od męża po to, żeby poświęcić się życiu satyryka? (Jak ona śmie? – pomyślała Ruth Cole). Piszesz o aborcji, rodzeniu dzieci i adopcji, ale sama nigdy nie byłaś w ciąży. Piszesz o tym, jak to jest być rozwódką i wdową, ale sama nigdy nie byłaś mężatką. Piszesz, kiedy wdowa może bezpiecznie powrócić do świata, ale nie istnieje nic takiego, jak jednoroczna wdowa. Ja pozostanę wdową do końca życia! Horace Walpole napisał kiedyś: »Świat jest komedią dla tych, którzy myślą, i tragedią dla tych, którzy czują«.* Ale świat rzeczywisty jest tragedią i dla tych, którzy myślą, i dla tych, którzy czują – a komiczny staje się jedynie dla szczęściarzy”. Ruth odwróciła ostatnią kartkę listu, a potem powróciła znów na początek, ale adresu zwrotnego nie było. Rozgniewana wdowa nie podpisała się. List kończył się tak: „Pozostała mi już tylko modlitwa. Uczynię Cię częścią mych modlitw. Co mówi o Tobie fakt, że choć nie jesteś już młoda, nigdy nie byłaś mężatką? Ani razu? Będę się modliła, żebyś wyszła za mąż. Może będziesz miała dziecko, a może nie. Mój mąż i ja kochaliśmy się tak bardzo, że nie chcieliśmy dzieci, które mogłyby zniszczyć naszą miłość. Ale co ważniejsze, będę się modlić, żebyś głęboko kochała swego męża – i żebyś go straciła. Będę się modlić, żebyś została wdową do końca życia. Dopiero wtedy zrozumiesz, jak nieprawdziwie pisałaś o rzeczywistym świecie”. Zamiast podać nazwisko, autorka listu podpisała się jako „Wdowa do końca życia”. Dodała także postscriptum, które przyprawiło Ruth o dreszcze: „Mam wiele czasu na modlitwy”. Ruth zamierzała wysłać faks do Nowego Jorku, do Allana, i spytać, * Horace Walpole (1717–1797), cytat z listu do księżniczki Upper Ossory, z 16 sierpnia 1776 roku (przyp. tłum.).

385

czy na kopercie był adres albo nazwisko rozgniewanej wdowy – a jeśli nie, to z jakiego miasta czy miasteczka list został wysłany? Odpowiedź miała okazać się jednak równie niepokojąca, jak sam list. Otóż doręczono go przez posłańca do gmachu wydawnictwa Random House na Pięćdziesiątej Wschodniej. Recepcjonista nie umiał sobie przypomnieć, jak wyglądała ta kobieta, a nawet nie był pewien, czy to rzeczywiście kobieta zaniosła list na piętro, gdzie rezydują redaktorzy. Jeśli ta rozmodlona wdowa była mężatką przez pięćdziesiąt pięć lat, musiała przekroczyć już siedemdziesiątkę lub nawet osiemdziesiątkę, albo wręcz dziewięćdziesiątkę! Być może więc rozgniewana staruszka miała istotnie dużo czasu na modlitwy, ale nie pozostało jej już wiele lat życia. Ruth przespała niemal całe popołudnie. Bombastyczny list wdowy nie zdenerwował jej na tyle, by nie mogła spać. A poza tym, może to normalne – jeśli książka jest dobra, zawsze staje się dla kogoś policzkiem. Nie pozwolę, żeby list jakiejś zagniewanej staruszki zepsuł mi podróż, postanowiła Ruth. Pospaceruje, wyśle kilka pocztówek i będzie prowadzić dziennik. Wyjąwszy Frankfurt i tamtejsze targi książki, na których nie ma mowy o odpoczynku, Ruth zamierzała nabrać w Niemczech sił. Notatki w jej dzienniku i treść pocztówek świadczą, że do pewnego stopnia jej się to udało, nawet we Frankfurcie!

386

Dziennik Ruth i pocztówki wybrane

N

iezły wieczór we Freising, ale albo ja, albo publiczność była nudniejsza, niż się spodziewałam. Potem kolacja w starym klasztorze o łukowych sklepieniach. Za dużo wypiłam. Ilekroć jestem w Niemczech, w takich miejscach jak recepcja w Vier Jahreszeiten przypomina mi się kontrast między kosztownie ubranymi gośćmi hotelowymi – głównie biznesmenami, którzy zachowują się bardzo oficjalnie – a świadomie obszarpanym wyglądem dziennikarzy, którzy zdają się upajać niechlujstwem niczym nastolatki, usiłujące zrobić na złość rodzicom. Oto społeczeństwo w akcie obrzydliwej konfrontacji z samym sobą – społeczeństwo bardzo podobne do naszego, ale jednocześnie bardziej zaawansowane i bardziej zdegenerowane niż nasze. * Albo nie przyzwyczaiłam się jeszcze do różnicy czasu, albo w mojej głowie rodzi się nowa powieść – nie potrafię przeczytać niczego, nie wybiegając naprzód. Dotyczy to zarówno zestawu dań, które służba dostarcza do pokoju, listy usług świadczonych przez hotel, jak i pierwszego tomu „Życia Grahama Greene’a” pióra Normana Sherry’ego, której to książki wcale nie zamierzałam zabierać ze sobą – musiałam po prostu włożyć ją bezmyślnie do podręcznego bagażu. Mogę czytać jedynie ostatnie wersy akapitów, które wydają mi się ważne, czyli ostatnie zdania, poprzedzające spacje na kolejnych stronach. Bardzo rzadko trafia się ciekawe zdanie w środku akapitu. No i nie mogę niczego czytać po kolei – moje myśli wciąż przeskakują dalej. Sherry tak pisze o Greenie: „Poszukiwanie brudu, plugastwa, seksu

387

i dewiacji prowadziło go w wielu rozmaitych kierunkach, jak świadczy dziennik pisarza”. Ciekawa jestem, czy mój dziennik świadczy o tym samym. Mam nadzieję, że tak. Żółć mnie zalewa na myśl, że po pisarzach mężczyznach ludzie spodziewają się poszukiwań brudu, plugastwa, seksu i dewiacji i w zasadzie akceptują je. Z pewnością jako pisarce wyszłoby mi na dobre, gdybym miała odwagę wyszukać więcej brudu, plugastwa, seksu i dewiacji. Ale otoczenie zmusza kobiety poszukujące tych rzeczy, żeby wstydziły się swojego postępowania, a gdy się bronią, ich słowa brzmią przejmująco absurdalnie, jakby się przechwalały. Przypuśćmy, że zapłaciłabym jakiejś prostytutce, żeby pozwoliła mi przyglądać się jej z klientem i widzieć każdy szczegół ich ukradkowego spotkania... Czy w pewnym sensie nie byłoby to coś, co właściwie pisarz powinien uczynić? A jednak istnieją tematy pozostające poza zasięgiem kobiet parających się literaturą. Przypomina to nieco rozdźwięk dotyczący przeszłości seksualnej człowieka: posiadanie przeszłości erotycznej jest dopuszczalne, a nawet atrakcyjne w wypadku mężczyzn, lecz jeśli kobieta posiada przeszłość seksualną, powinna raczej milczeć na ten temat. Niewątpliwie rozpoczynam nową powieść – moje rozkojarzenie jest zbyt ukierunkowane, by jego przyczyną mogła być różnica czasu. Myślę o pisarce, która jest bardziej bezkompromisowa ode mnie, i jako autorka, i jako kobieta. Dokłada wszelkich starań, by wszystko obserwować i zapamiętać dobrze każdy szczegół. Nie pragnie pozostać panną za wszelką cenę, ale uważa, że małżeństwo nałoży na nią pewne ograniczenia. Nie chodzi o to, że chce przeżyć wszystko sama – nie jest poszukiwaczką seksualnych przygód – ale chce wszystko zobaczyć na własne oczy. Przypuśćmy, że zapłaci prostytutce, żeby móc podglądać ją z klientem. Przypuśćmy, że nie śmie zrobić tego sama: powiedzmy więc, że uczyni to ze swoim kochankiem. (Oczywiście człowiekiem dla niej niewłaściwym). A to, co zajdzie później między nią a jej kochankiem w konsekwencji seansu u prostytutki, będzie dla niej tak poniżające (tak haniebne), że skłoni ją do zmiany swego życia. Wydarza się coś, co jest więcej niż brudne... Coś nazbyt plugawego, nazbyt zboczonego. Taka powieść byłaby demonstracją pewnego rodza388

ju nierówności seksualnej – pisarka, motywowana potrzebą obserwacji, posuwa się za daleko. Tymczasem jeśli chodzi o to, co się dzieje – co wynika z owego szczególnego spotkania z prostytutką – nie mielibyśmy do czynienia z poczuciem winy ani z poniżeniem, gdyby pisarkę zastąpił mężczyzna – pisarz. Norman Sherry, biograf Greene’a, pisze o „prawie – i potrzebie – pisarza do korzystania z własnych i cudzych doświadczeń”. Pan Sherry mniema, że owo prawo i owa straszliwa „potrzeba” obarczone są swoistą bezwzględnością. Ale związek pomiędzy obserwacją a wyobraźnią jest tak skomplikowany, że nie da się go sprowadzić wyłącznie do bezwzględności. Najpierw należy wymyślić ciekawą historię – a potem zadbać o prawdziwość szczegółów. By szczegóły wydawały się prawdziwe, dobrze jest, jeśli będą choć częściowo pochodzić z rzeczywistości. Ludzie przeceniają przeżycia osobiste – najważniejsza jest obserwacja. Nie, to zdecydowanie nie wpływ różnicy czasu – to powieść. Zaczyna się od wręczenia zapłaty prostytutce, czyli aktu tradycyjnie skażonego wstydem. Nie, głupia jestem – zaczyna się od niewłaściwego kochanka! Niewątpliwie uczynię go mańkutem. Kochanek o rudoblond włosach... * Mam powyżej uszu wysłuchiwania rad Hannah, która powtarza, że powinnam wyłączyć swój zegar biologiczny i wyjść za mąż (lub nie) z „odpowiednich” powodów, a nie „jedynie” dlatego, że mojemu ciału zdaje się, jakoby chciało mieć dziecko. Hannah urodziła się może bez zegara biologicznego, ale z pewnością reaguje na wszystkie rzekome pragnienia swego ciała – chociaż dziecko nie jest jednym z nich. * [Pocztówka do Hannah, przedstawiająca wystawę pełną kiełbas na monachijskim Viktualienmarkt]. „Przebaczam Ci, ale Ty przebaczasz sobie zbyt łatwo. Jak zawsze. Całuję, Ruth”. * Podróż samochodem z Monachium do Stuttgartu. Wymowa nazwy „Schwbische Alb”. Pola czerwonej, błękitnej i zielonej kapusty. Hotel w Stuttgarcie na Schillerstrasse. Nowoczesny, bogato oszklony hotel. Wymowa nazwy „Schlossgarten”. 389

Pytania, jakie po lekturze zadawali mi młodzi ludzie, siedzący na widowni, dotyczyły wyłącznie problemów społecznych w Stanach Zjednoczonych. Ponieważ oni uważają, że moje książki to krytyka amerykańskiego społeczeństwa, kuszą mnie, bym wyrażała rzekomy antyamerykanizm. (Dziennikarze przeprowadzający ze mną wywiady występują często z tą samą pokusą). A teraz – biorąc pod uwagę toczący się proces jednoczenia Niemiec – Niemcy chcą również wiedzieć, co myślę na ich temat. I co, ogólnie rzecz biorąc, myślą o Niemcach Amerykanie? Czy cieszymy się ze zjednoczenia Niemiec? Odpowiadam, że wolałabym mówić na temat budowania opowieści. Oni nie. W tej sytuacji mogę tylko powiedzieć, że mój brak zainteresowania tym, co ich interesuje, jest autentyczny. Nie podoba im się ta odpowiedź. * Prostytutka z mojej nowej powieści powinna być starszą kobietą, która nie onieśmielałaby pisarki. Jej niewłaściwy kochanek chciałby młodszej i ładniejszej prostytutki niż ta, którą ostatecznie pisarka wybiera. Czytelnik powinien się spodziewać, że kochanek okaże się okropny, ale pisarka nie spostrzeże, co się święci. Skupia się na obserwacji prostytutki – nie tylko na jej kliencie ani na wiadomym, mechanicznym akcie, lecz przede wszystkim na szczegółach dotyczących wystroju jej mieszkania. Powinna pojawić się także kwestia tego, co pisarce podoba się i nie podoba w mężczyznach. Być może zapyta prostytutkę, jak udaje jej się przezwyciężyć fizyczny wstręt wobec pewnego typu mężczyzn. Czy są mężczyźni, którym odmawia? Na pewno tak! Prostytutki nie mogą być całkiem obojętne wobec... hmm, pewnych elementów męskiej urody. Rzecz powinna dziać się w Amsterdamie. A. Ponieważ tak łatwo tam o prostytutkę. B. Ponieważ jadę do Amsterdamu. C. Ponieważ mój holenderski wydawca jest miłym facetem – mogłabym go namówić, żeby odwiedził ze mną jakąś prostytutkę i porozmawiał z nią. Nie, głupia – prostytutkę powinnaś odwiedzić sama. * Co lubię: agresywność Allana, na ogół. (Lubię też granice jego agresywności). I jego krytycyzm, w każdym razie wobec moich powie390

ści. Z nim mogę być sobą. Toleruje mnie i wybacza mi. (Może nawet za często). Czuję się z nim bezpieczna – chciałabym więcej robić, więcej czytać, częściej bywać z Allanem. Nie narzucałby się. (Bo do tej pory mi się nie narzucał). Byłby dobrym ojcem. Czego nie lubię: przerywa mi, ale on przerywa wszystkim. Nie wstydzę się jego zwyczajów konsumpcyjnych, czyli jego zachowania przy stole, ale sposób, w jaki je, wydaje mi się odpychający. Istnieje obawa, że seksualnie też byłby odpychający. No i jest jeszcze kwestia owłosienia jego dłoni... Och, daj sobie z tym spokój! * [Pocztówka do Allana, przedstawiająca daimlera z 1885 roku, stojącego w muzeum firmy Mercedes-Benz w Stuttgarcie]. „Nie potrzebujesz nowego samochodu? Chciałabym się wybrać z Tobą na długą przejażdżkę. Całuję, Ruth”. * Samolotem ze Stuttgartu do Hamburga, a potem samochodem z Hamburga do Kilonii. Mnóstwo krów. Jesteśmy w prowincji SzlezwikHolsztyn, skąd pochodzą krowy rasy holsztyńskiej. Mój kierowca jest przedstawicielem handlowym mojego wydawcy. Zawsze dowiaduję się czegoś nowego od przedstawicieli handlowych. Ten tłumaczy mi, że niemieccy czytelnicy chcieliby, żebym była bardziej „polityczna”, niż jestem. Mówi, że moje powieści są polityczne w tym sensie, w jakim polityczny jest każdy społeczny komentarz. Powiada: „Pani książki są polityczne, ale pani nie!” Nie jestem pewna, czy ma to być krytyka, czy proste stwierdzenie faktu, ale wierzę mu. A ten temat pojawia się w pytaniach od widowni, po wieczorze w kilońskiej Kunsthalle – miła publiczność. Próbuję jednak mówić o budowaniu opowieści. „Jestem jak ktoś, kto wytwarza meble – mówię. – Porozmawiajmy więc o rzeczach, które przypominają krzesła albo stoły”. Widzę po ich twarzach, że chcieliby, aby to było coś bardziej skomplikowanego i symbolicznego. „Myślę o nowej powieści – wyjaśniam. – Będzie osnuta wokół takiego momentu w życiu pewnej kobiety, kiedy postanawia ona wyjść za mąż. Nie dlatego, że jest w jej życiu mężczyzna, którego naprawdę pragnie poślubić, ale dlatego, że ma już powyżej uszu niewłaściwych kochanków”. Śmie391

chy są sporadyczne i zniechęcające. Próbuję mówić po niemiecku. Trochę więcej śmiechów, ale podejrzewam, że śmieją się z mojej niemczyzny. „To może być moja pierwsza powieść, w której występowałby narrator pierwszoosobowy” – powiadam. Widzę, że teraz stracili wszelkie zainteresowanie, bez względu na to, czy mówię po angielsku, czy po niemiecku. „Nosiłaby tytuł »Mój ostatni niewłaściwy kochanek«”. (Ten tytuł po niemiecku brzmi okropnie – słuchacze przyjmują go raczej ze zdumieniem niż ze śmiechem: „Mein letzter schlimmer Freund”. Brzmi jak powieść o jakiejś chorobie wieku dojrzewania). Przerywam na chwilę, żeby napić się wody, i widzę, że publiczność zaczyna się wymykać, szczególnie z ostatnich rzędów. Ci, którzy zostali, czekają w mękach, aż skończę. Nie mam odwagi, by im powiedzieć, że kobieta, o której napiszę tę powieść, jest pisarką, bo wtedy zupełnie straciłabym ich zainteresowanie. I to tyle, jeśli chodzi o rzemiosło układania opowieści albo konkretne zmartwienia literata! Nawet i mnie nudzi już zabawianie ludzi opowiadaniem o tym, czym się naprawdę zajmuję. * Z pokoju hotelowego w Kilonii widzę promy na Morzu Północnym. Płyną do Szwecji i Danii lub z powrotem. Może pewnego dnia mogłabym tam pojechać z Allanem. Może pewnego dnia mogłabym wyjechać w podróż z mężem i dzieckiem, a nawet z niańką do dziecka. * Pisarka, o której myślę: czy ona naprawdę wierzy, że małżeństwo oznaczać będzie koniec jej wolności w obserwacji świata? Gdyby wyszła za mąż wcześniej, mogłaby pójść do prostytutki z mężem! Mąż mógłby zapewnić pisarce więcej swobody w obserwacji. Może kobieta, o której piszę, nie wie o tym. Ciekawa jestem, czy Allan miałby coś przeciwko temu, by razem ze mną obserwować prostytutkę z klientem. Oczywiście że nie! Ale tak naprawdę to ojca powinnam poprosić, żeby poszedł ze mną do prostytutki. * [Pocztówka do ojca, przedstawiająca prostytutki w oknach na Herbertstrasse, w „czerwonej” dzielnicy w okolicach St. Pauli, w Hambur392

gu]. „Myślę o Tobie, tato. Przepraszam za to, co Ci powiedziałam. Byłam okrutna. Kocham cię! Ruthie”. * Lot z Hamburga do Kolonii. Podróż samochodem z Kolonii do Bonn. Wspaniałość uniwersytetu. Po raz pierwszy ktoś z publiczności zapytał o moje oko. (Podczas wywiadów pytali mnie o nie wszyscy dziennikarze). Była to młoda kobieta – wyglądała na studentkę i niemal bezbłędnie mówiła po angielsku. „Kto panią uderzył?” – zapytała. „Mój ojciec – powiedziałam. Publiczność nagle ucichła. – Łokciem. Graliśmy w squasha”. „Czy pani ojciec jest na tyle młody, żeby grać z panią w squasha?” – pytała dalej młoda kobieta. „Nie, nie jest młody – odpowiedziałam. – Ale jak na człowieka w swoim wieku, jest w całkiem dobrej formie”. „Więc przypuszczam, że pani go pokonała” – powiedziała studentka. „Owszem, wygrałam z nim” – odpowiedziałam. Ale po zakończeniu spotkania ta sama młoda kobieta wręczyła mi karteczkę. „Nie wierzę Pani. Ktoś Panią uderzył” – napisała. To także podoba mi się w Niemcach: potrafią dojść do samodzielnych wniosków. * Oczywiście, jeżeli powieść o pisarce napiszę w pierwszej osobie, zachęcę wszystkich recenzentów, by opatrzyli książkę etykietką autobiografii – i uznali, że piszę w istocie o sobie. Ale nie wolno nie pisać powieści z obawy, jak zostanie przyjęta. Domyślam się, co Allan powie o tym, że główną bohaterką już drugiej z rzędu książki czynię pisarkę, choć słyszałam, jak twierdził, że porady redaktorskie nie powinny zawierać żadnych wskazówek ani sprzeciwów, dotyczących tego, o czym można lub nie można pisać. Niewątpliwie będę musiała mu o tym przypomnieć. Ale rzecz dla tej powieści ważniejsza: co takiego robi niewłaściwy kochanek, skończywszy podglądać prostytutkę z klientem, co jest tak poniżające dla pisarki? Jakie zdarzenie przyprawia ją o taki wstyd, że gotowa jest zmienić swoje życie? Podejrzawszy prostytutkę z klientem, kochanek pisarki mógłby być tak podniecony, żeby kochać się z nią w sposób, który upewni ją, 393

że jej partner myśli o kimś innym. Ale to po prostu kiepski seks w nowej wersji, a chodzi o coś bardziej okropnego i upokarzającego. W pewnym sensie wolę ten etap konstrukcji powieści niż sam proces pisania. Na początku istnieje mnóstwo możliwości, a potem z każdym szczegółem dokonuje się wyboru, z każdym słowem przyjmuje się na siebie zobowiązanie, i w rezultacie liczba możliwości coraz bardziej maleje. Problem: czy powinnam poszukiwać swojej matki, czy nie. Nadzieja, że pewnego dnia ona mnie odszuka. Jakie jeszcze ważne wydarzenia czekają mnie w życiu? Chodzi mi o zdarzenia, które mogłyby skłonić matkę, żeby się ze mną spotkała. Śmierć mojego ojca; mój ślub, jeśli rzeczywiście wyjdę kiedyś za mąż; narodziny mojego dziecka, jeśli kiedykolwiek będę miała dziecko. (Jeżeli zdobędę się kiedyś na odwagę, żeby mieć dzieci, chciałabym mieć tylko jedno). Może powinnam rozgłosić, że w najbliższym czasie poślubię Eddiego O’Hare’a. Mogłoby to zwrócić uwagę mojej matki. Ciekawe, czy Eddie przystałby na taką propozycję – w końcu on też przecież chciałby ją zobaczyć! * [Pocztówka do Eddiego O’Hare’a, przedstawiająca ogromną katedrę kolońską – największą katedrę gotycką w Niemczech]. „Przebywanie w Twoim towarzystwie, rozmowa z Tobą... był to, jak dotąd, najważniejszy wieczór w moim życiu. Mam nadzieję, że niedługo znowu Cię zobaczę. Szczerze oddana Ruth Cole”. * [Pocztówka do Allana, przedstawiająca wspaniały zamek nad Renem]. „Bądź redaktorem. Wybierz jeden z dwóch następujących tytułów: »Jej ostatni niewłaściwy kochanek« albo »Mój ostatni niewłaściwy kochanek«. Oba mi się podobają. Całuję, Ruth. PS. Kup mi taki dom, a wyjdę za Ciebie. Zresztą myślę, że może i tak Cię poślubię! * W pociągu z Bonn do Frankfurtu przychodzi mi do głowy nowy tytuł powieści – chyba podoba mi się bardziej niż „Mój ostatni niewłaściwy kochanek”, ale tylko dlatego, że pozwoliłby mi napisać tę książkę w trzeciej osobie. „Co zobaczyła, czego nie wiedziała”. Myślę jednak, że jest za długi i nazbyt dosłowny. Byłby jeszcze trafniejszy z uży394

ciem średnika. „Co zobaczyła; czego nie wiedziała”. Wyobrażam już sobie, co powiedziałby Allan na temat średnika w tytule. On zresztą w ogóle stawia moje średniki w ponurym świetle. „Nikt już nie wie, co to takiego – mawia. – Każdy czytelnik, który nie oddaje się pasjami lekturze powieści dziewiętnastowiecznych, na widok średnika myśli, że autor zabił muszkę owocówkę, która przysiadła dokładnie nad przecinkiem... Dzisiaj średniki rozpraszają tylko uwagę czytelnika”. A mimo to chyba chcę za niego wyjść! * Podróż z Bonn do Frankfurtu zajmuje dwie godziny. Harmonogram moich zajęć we Frankfurcie jest najdłuższy i najbardziej czasochłonny. Wprawdzie mam tylko dwa wieczory autorskie, ale bez przerwy udzielam wywiadów, a na targach odbędzie się dyskusja panelowa, której się strasznie boję. Tematem będzie zjednoczenie Niemiec. „Jestem powieściopisarką – powiem niewątpliwie w pewnej chwili. – Opowiadam tylko różne historie”. Przyglądając się liście dyskutantów – czyli innych pisarzy, promujących swoje książki na targach – spostrzegam pewnego ohydnego amerykańskiego literata, należącego do gatunku Nieznośnych Intelektualistów. Jest też amerykańska pisarka, mniej od niego znana, ale nie mniej ohydna – należy do szkoły, wyznającej hasło: „Pornografia gwałci moje prawa obywatelskie”. (Jeśli jeszcze nie zrecenzowała „Nie dla dzieci”, zrobi to niebawem – nieżyczliwie). Dalej widzę pewnego młodego niemieckiego pisarza, którego utwór został zakazany w Kanadzie pod zarzutem obsceniczności, prawdopodobnie nie całkiem nieuzasadnionym, bo trudno nie pamiętać, czego ów zarzut konkretnie dotyczył. Otóż jeden z bohaterów powieści tego młodego Niemca uprawia seks z kurczakami i zostaje nawet przyłapany in flagranti z kurczakiem w jakimś ekskluzywnym hotelu. Na trop odkrycia naprowadza personel straszliwy skrzek – poza tym jedna z pokojówek już wcześniej skarżyła się na unoszące się wszędzie pióra. Mimo to ów niemiecki pisarz jest interesujący w porównaniu z innymi dyskutantami. „Jestem pisarką komediową” – powiem niewątpliwie w pewnej chwili. Zawsze to mówię. Połowa publiczności (i ponad połowa moich kolegów dyskutantów) uzna, że w takim razie nie jestem 395

pisarką poważną. Ale komizm jest cechą przyrodzoną. Pisarz nie staje się pisarzem komicznym z wyboru. Można wybrać fabułę lub jej nieobecność. Można wybrać postaci. Ale komizmu się nie wybiera – przejawia się sam przez się. Kolejną dyskutantką będzie jakaś Angielka, która napisała książkę o tak zwanej pamięci odzyskanej – w tym wypadku chodzi o jej własną pamięć. Otóż autorka obudziła się pewnego ranka i „przypomniała sobie”, że kiedyś gwałcił ją ojciec i bracia – i wszyscy wujowie. Nawet dziadek! Autorka każdego ranka po przebudzeniu „przypomina” sobie kolejnego gwałciciela. Na pewno jest kompletnie wycieńczona! Bez względu na to, jak gorąca okaże się dyskusja, młody niemiecki powieściopisarz niewątpliwie utkwi zapatrzony wzrok w oddali, jak gdyby przyszła mu do głowy jakaś pogodnie romantyczna myśl. Pewnie o kurczaku. „Ja opowiadam tylko różne historie – będę powtarzać stale (i wciąż). – Nie potrafię przeprowadzać uogólnień”. Rozumie mnie jedynie miłośnik kurczaków. Posyła mi sympatyczne spojrzenie, być może łagodnie pożądliwe. Jego wzrok mówi: „Wyglądałabyś o wiele lepiej w czerwono-brunatnych piórach”. Kiedy pociąg wjeżdża na frankfurcki Hauptbahnhof, po raz pierwszy zauważam, że kaszlę. * W małym pokoiku w Hessischer Hof we Frankfurcie piję niezbyt zimne piwo. O północy nastaje 3 października – połączyły się dwa państwa niemieckie. Niemiec. Oglądam w telewizji uroczystości w Bonn i w Berlinie. Historyczna chwila, przeżywana samotnie w hotelowym pokoju. Co można powiedzieć o zjednoczeniu Niemiec? Już się dokonało. * Kaszlałam całą noc. Zadzwoniłam rano do wydawcy, a potem do człowieka z promocji. Wielka szkoda, że odwołałam udział w dyskusji panelowej, ale muszę oszczędzać głos na lekturę podczas spotkań autorskich. Wydawca znów przysłał mi kwiaty, a facet z promocji przywiózł pudełko pastylek na kaszel, „zawierających organicznie hodowane szwajcarskie zioła alpejskie”. Mogę teraz przekasłać swoje wywiady,

396

zionąc zapachem balsamu cytrynowego i dzikiego tymianku. Nigdy jeszcze kaszel nie cieszył mnie bardziej. W windzie spotkałam tę tragikomiczną Angielkę. Sądząc po jej minie, niewątpliwie po przebudzeniu przypomniała sobie kolejny gwałt. Podczas lunchu w Hessischer Hof przy stoliku obok niemiecki pisarz, uprawiający seks z kurczakami, udzielał wywiadu kobiecie, która wcześniej tego ranka przeprowadziła wywiad ze mną. W czasie lunchu udzielałam wywiadu mężczyźnie, który kasłał jeszcze potężniej ode mnie. A kiedy zostałam sama, popijając kawę przy stoliku, młody Niemiec popatrywał na mnie, ilekroć zakaszlałam – przyglądał mi się tak, jak gdyby w gardle utkwiło mi kurze piórko. Naprawdę strasznie się cieszę z tego kaszlu. Mogę brać długie kąpiele i rozmyślać o swojej nowej powieści. W windzie spotykam małego człowieczka, jak gdyby napompowanego helem do groteskowych rozmiarów – to ten ohydny Amerykanin, Nieznośny Intelektualista. Gdy wchodzę do windy, wydaje mi się, że robi urażoną minę. „Nie brałaś udziału w dyskusji. Podobno jesteś chora” – powiada. „Tak”. „Wszyscy tu chorują... Okropne miasto”. „Tak”. „Mam nadzieję, że niczym się od ciebie nie zarażę” – powiada. „Ja też”. „Jestem tu tak długo, że pewnie i tak zdążyłem już coś złapać” – dodaje. Jego wypowiedź jest równie niejasna, jak jego pisarstwo. Czy chodzi mu o to, że jest na tyle długo we Frankfurcie, by złapać tu jakąś chorobę, czy może raczej o to, że przebywa na tyle długo w windzie, by mógł zarazić się już czymś ode mnie? „Nie wyszłaś jeszcze za mąż?” – pyta. To nie przypadek – to przypadek typowego myślenia non sequitur, z którego słynie Nieznośny Intelektualista. „Jeszcze nie, ale może już niedługo wyjdę” – odpowiadam. „Ach... to wspaniale!” – powiada. Zaskakuje mnie szczera życzliwość, jaką objawia po mojej odpowiedzi. „Na tym piętrze wysiadam – mówi. – Szkoda, że nie mogłaś wziąć udziału w dyskusji”. „Tak”. Ach, te niezapowiedziane, przypadkowe spotkania dwojga sławnych na cały świat pisarzy – co może się z nimi równać? * Pisarka powinna spotkać swojego rudoblond kochanka na frankfurckich targach książki. Niewłaściwy kochanek jest jej kolegą po piórze 397

– i minimalistą. Opublikował tylko dwa zbiory opowiadań – opowieści tak wątłych i oszczędnych, że pozbawionych po większej części fabuły. Sprzedaje się słabo, ale to niepowodzenie wynagradza mu niekompetentna adoracja krytyki, towarzysząca często literackiemu mętniactwu. Pisarka powinna być autorką „wielkich” powieści. Jako para są parodią przysłowiowej mądrości, głoszącej, że przeciwieństwa się przyciągają. Tymczasem moi bohaterowie wzajemnie nie cierpią swojego pisarstwa – ich pociąg ku sobie jest wyłącznie seksualny. On powinien być młodszy od niej. Ich romans rozpoczyna się we Frankfurcie. On jedzie z nią do Holandii, bo po targach książki pisarka wyjeżdża na promocję holenderskiego wydania swojej powieści. On nie ma wydawcy w Holandii – a we Frankfurcie nie znajdował się w centrum zainteresowania, tak jak ona. Ona tego nie zauważyła, ale on owszem. W Amsterdamie nie był od czasu studiów, kiedy spędzał wakacje za granicą. Pamięta prostytutki – chce zabrać pisarkę, żeby je zobaczyła. Może ma ochotę ją nawet zabrać na występy erotyczne na żywo. „Ja chyba nie chcę oglądać erotycznych występów na żywo” – mówi pisarka. Może to jego pomysł, by zapłacić prostytutce za to, żeby pozwoliła im się podglądać z klientem. „To byłby taki prywatny występ erotyczny na żywo, tylko dla nas” – wyjaśnia twórca opowiadań, ale odnosi się do tego pomysłu niemal obojętnie. Sugeruje, że pisarka może być nim bardziej zainteresowana niż on. „Jako pisarka – mówi. – W celach poznawczych”. Kiedy są już w Amsterdamie i on prowadzi ją przez czerwoną dzielnicę, wciąż zachowuje swobodny, niewymuszony ton. „Nie chciałbym zobaczyć, jak robi to ta dziewczyna. Coś mi się zdaje, że lubi być wiązana”. (Coś w tym rodzaju). Minimalista przekonuje pisarkę, że podglądanie prostytutki będzie po prostu chwilą niegrzecznej, ale wesołej zabawy. Sugeruje, że najtrudniej będzie im powstrzymać się od śmiechu, bo oczywiście nie będą mogli zdradzić swej obecności przed klientem. Ciekawe, gdzie prostytutka zdoła ich ukryć, by mogli ją obserwować, sami nie będąc widziani? Właśnie w tej kwestii muszę przeprowadzić odpowiednie badania. Mogę poprosić mojego holenderskiego wydawcę, żeby oprowadził mnie 398

po czerwonej dzielnicy – w końcu robią to wszyscy turyści. I pewnie proszą go o to wszystkie pisarki, bo przecież wszystkie pragniemy eskorty w wędrówce przez brud, plugastwo, seks i dewiację. (Kiedy byłam ostatnio w Amsterdamie, po czerwonej dzielnicy oprowadzał mnie pewien dziennikarz – i był to jego pomysł). Więc przyjrzę się tym kobietom. Pamiętam, że nie lubią, jeśli przyglądają im się kobiety. Ale na pewno znajdę jedną lub dwie, które nie napełnią mnie całkowitym przerażeniem – kogoś, do kogo będę mogła wrócić sama. Będzie to musiał być ktoś, kto zna angielski albo choć trochę niemiecki. Jedna prostytutka może wystarczy, o ile będzie ze mną swobodnie rozmawiać. Potrafię przecież wyobrazić sobie sam akt seksualny, wcale go nie widząc. Poza tym najbardziej interesuje mnie to, co dzieje się z tą kobietą, to znaczy z pisarką, kiedy podgląda prostytutkę. Przypuśćmy, że jej niewłaściwy kochanek jest podniecony, a nawet że onanizuje się, siedząc razem z nią w jakimś ukryciu. Pisarka nie może zaprotestować ani wykonać najmniejszego ruchu, żeby się od niego odsunąć, jeśli nie chce, by klient prostytutki zorientował się, że jest obserwowany. (Tylko w takim razie jak ten minimalista może się onanizować? Oto problem). Ironia tego zdarzenia polega być może na tym, że prostytutka otrzymała zapłatę za to, że pozwoliła się w pewien sposób wykorzystać, ale przecież wykorzystać pozwoliła się również pisarka – wręcz zapłaciła za to, by dać się wykorzystać. Hmm. Ale pisarz musi być gruboskórny. Mówię to bez ironii. * Dzwonił Allan. Zakaszlałam dla niego. Teraz, kiedy ze względu na dzielący nas ocean nie istnieje bezpośrednia możliwość, żebyśmy się kochali, oczywiście miałam ochotę pójść z nim do łóżka. Kobiety są perwersyjne! Nie powiedziałam mu nic o nowej książce, ani słówka. Zepsułabym w ten sposób efekt pocztówek. * [Druga pocztówka do Allana, przedstawiająca z lotu ptaka widok Międzynarodowych Targów Książki, szczycących się uczestnictwem

399

pięciu i pół tysiąca wydawców z blisko stu krajów]. „Nigdy więcej bez Ciebie. Całuję, Ruth”. * Samolotem linii KLM z Frankfurtu do Amsterdamu – prawie pozbyłam się już kaszlu i sińca. Kaszel przybrał formę łaskotek w głębi gardła, a oko i prawy policzek mam tylko nieznacznie przebarwione – są koloru chartreuse, czyli żółtozielone. Opuchlizna zniknęła, ale barwa mojej cery sugeruje, że długo chorowałam, i że choroba, podobnie jak mój kaszel, jest przewlekła. Interesujący wygląd, zważywszy, że zamierzam wejść w kontakt z prostytutkami. Można by sądzić, że łączy nas jakieś zastarzałe schorzenie. Mój przewodnik po Amsterdamie informuje, że czerwona dzielnica, znana jako „de Walleties” („małe mury”), została ustanowiona oficjalnie w czternastym wieku. Istnieją pocieszne wzmianki z tamtych czasów na temat „skąpo odzianych dziewcząt w oknach wystawowych” dzielnicy. Dlaczego jest tak, że pisarstwo tyczące brudu, plugastwa, seksu i dewiacji uprawia się na ogół z nieprzekonującą wyższością? (Komizm wyraża zarówno wyższość, jak i obojętność). Uważam, że komiczny lub obojętny stosunek do nieprzyzwoitości jest zazwyczaj fałszywy. Ludzie potępiają nieprzyzwoitość albo uważają ją za atrakcyjną, albo jedno i drugie – a mimo to usiłujemy mówić o niej z wyższością, udając, że nas bawi lub że żywimy do niej stosunek niewzruszony. „Każdy ma jakiś problem seksualny, przynajmniej jeden” – powiedziała kiedyś Hannah. (Jeśli Hannah też ma swój problem, nie wyjawiła mi nigdy, na czym on polega). W Amsterdamie czekają mnie normalne w mojej sytuacji zobowiązania, będę jednak miała dość czasu, by zrobić to, co sobie zamierzyłam. Amsterdam to nie Frankfurt – nie ma nic gorszego od Frankfurtu. Szczerze mówiąc, nie mogę się już doczekać spotkania z prostytutką! Te moje „studia badawcze” niosą z sobą dreszczyk czegoś w rodzaju wstydu. Ale oczywiście będę zwykłą klientką. Jestem przygotowana, ba, wręcz mam nadzieję, że będę musiała jej zapłacić. * 400

[Kolejna pocztówka do Allana, tym razem z lotniska Schiphol. Przypomina nieco widokówkę, wysłaną wcześniej ojcu, przedstawiającą niemieckie prostytutki w oknach na Herbertstrasse – ta była z widokiem na de Walleties, czyli czerwoną dzielnicę Amsterdamu: neony barów i sex-shopów odbijają się w kanałach; po ulicach chodzą wyłącznie mężczyźni w płaszczach przeciwdeszczowych; okno na pierwszym planie fotografii, otoczone purpurowo-czerwonymi światłami, w którym siedzi prostytutka w samej bieliźnie... wygląda, jak zagubiony manekin, przedmiot wypożyczony ze sklepu z bielizną, albo jak kobieta wynajęta na prywatne przyjęcie]. „Unieważniam swoje poprzednie pytanie. Tytuł brzmi »Mój ostatni niewłaściwy kochanek« – a będzie opowiadał po raz pierwszy narrator w pierwszej osobie. Tak, narratorką będzie znów pisarka. Ale zaufaj mi! Całuję, Ruth”.

401

Pierwsze spotkanie

G

łównym powodem trzeciej wizyty Ruth Cole w Amsterdamie było holenderskie wydanie jej powieści „Niet voor kinderen”, czyli „Nie dla dzieci”, ale Ruth uważała teraz, że jedynym powodem jej pobytu w tym mieście są „studia badawcze”, jakie powinna przeprowadzić do swojej opowieści z prostytutką. Na razie nie znalazła wolnej chwili, żeby opowiedzieć o tych nowych, pasjonujących planach swojemu holenderskiemu wydawcy, Maartenowi Schoutenowi, o którym żartobliwie mówiła, że jest „Maartenem piszącym się przez dwa »a« i jedno »e«”. Kiedy promowała przekład „Tego samego sierocińca” – po holendersku „Hetzelfde weeshuis”, co bezskutecznie próbowała wymówić – mieszkała w uroczym, choć podupadającym hotelu na Prinsengracht. Odkryła wtedy sporą porcję marihuany w szufladzie komódki, którą upatrzyła sobie na staniki. Trawa należała zapewne do osoby, która poprzednio zajmowała pokój, ale Ruth była tak zdenerwowana swoją pierwszą podróżą promocyjną do Europy, że nabrała przekonania, iż marihuanę podrzucił jej do pokoju jakiś niecny dziennikarz, który chciał narobić pisarce wstydu. Wspomniany wyżej Maarten przez dwa „a” i jedno „e” zapewnił ją jednak, że posiadanie marihuany w Amsterdamie nie jest żadnym przestępstwem, a tym bardziej wstydem. Poza tym Ruth od razu zakochała się w tym mieście, jego kanałach, mostach, rowerach, kafejkach i restauracjach. Podczas drugiej wizyty w Amsterdamie, związanej z holenderskim

402

wydaniem „Przed upadkiem Sajgonu” (Ruth cieszyła się, że potrafi przynajmniej wymówić „Voor de val van Saigon”), zamieszkała w innej części miasta, przy placu Dam. Hotel położony był tak blisko czerwonej dzielnicy, że jeden z dziennikarzy, którzy przeprowadzali z nią wywiady, podjął się osobiście pokazać jej siedzące w oknach prostytutki. Nie zapomniała bezwstydu kobiet, wysiadujących w oknach w samej bieliźnie, w środku dnia, ani „specjałów sado-maso” na wystawie sex-shopu. Zauważyła gumową waginę, zwisającą z sufitu na czerwonym pasku od pończoch. Gdyby nie kępka sztucznych włosów łonowych, przypominałaby dyndający omlet. Oprócz tego Ruth zapamiętała różne rodzaje pejczów, dzwonek, jaki noszą krowy, przymocowany skórzanym paskiem do sztucznego penisa, gruszki lewatyw rozmaitych rozmiarów i gumową pięść. Ale było to już pięć lat temu i odtąd nie miała okazji, żeby zobaczyć, czy coś się zmieniło w czerwonej dzielnicy. Już trzeci raz mieszkała w innym hotelu, na Kattengat – nie był zbyt stylowy i ucierpiał wskutek pozbawionych wdzięku starań, mających stworzyć w nim pozory ładu. Na przykład na piętrze Ruth znajdował się pokój śniadaniowy, przeznaczony wyłącznie dla gości hotelowych. Kawa była zimna, sok pomarańczowy ciepły, a rogaliki leżały w gruzach okruchów, nadających się jedynie do tego, by zanieść je nad najbliższy kanał i karmić nimi kaczki. Na parterze i w suterenie hotel sprokurował salę gimnastyczną. Muzykę, cieszącą się największym powodzeniem na zajęciach aerobiku, słychać było w rurach łazienkowych kilka pięter wyżej, a instalacje hydrauliczne pulsowały nieustającą perkusją. Ruth odnotowała, że Holendrzy – przynajmniej podczas ćwiczeń – preferują bezlitosną, jednostajną muzykę rockową, którą ona określiłaby mianem pozbawionego rymów rapu. Niemelodyjny rytm powtarzał się w kółko, a jakiś Europejczyk, dla którego angielski był zdecydowanie językiem obcym, powtarzał w kółko pojedynczy wers tekstu. W jednej z piosenek zdanie brzmiało: „Chce sie kuchać s tobo”, w drugiej: „Chce cie pipszyć”. Osobista inspekcja sali gimnastycznej szybko wyeliminowała ewentualne zainteresowanie, jakim mogłaby ją obdarzyć Ruth. Bar dla samotnych, działający pod płaszczykiem obiektu sportowego, to nie dla 403

niej. Nie podobało jej się także i to, że ćwiczenia trzeba było uprawiać w krępujących warunkach. Rowery treningowe, deptaki mechaniczne i inne urządzenia do ćwiczeń stały w jednym szeregu, zwrócone ku parkietowi, na którym odbywały się zajęcia aerobiku. Bez względu na to, gdzie się człowiek znajdował, nie można było nie widzieć podskoków i obrotów tancerzy, odbijających się w dziesiątkach luster. Ruth pomyślała, że w najlepszym wypadku można byłoby zobaczyć w nich skręcenie nogi w kostce albo zawał serca. Postanowiła się przespacerować. Teren wokół hotelu był jej nieznany. Choć znajdowała się znacznie bliżej czerwonej dzielnicy, niż przypuszczała, ruszyła w przeciwnym kierunku. Przeszła na drugi brzeg pierwszego napotkanego kanału i skręciła w niewielką, ładną boczną uliczkę – Korsjespoortsteeg – gdzie, ku swemu zdumieniu, zobaczyła kilka prostytutek. W tej, jak można było sądzić, zadbanej dzielnicy mieszkalnej, w kilku oknach siedziały w bieliźnie pracujące kobiety. Były ładne, białe, niemal bez wyjątku młodsze od Ruth i wyglądały kwitnąco – tylko dwie z nich były, być może, w jej wieku. Ruth była tak zaskoczona, że potknęła się, a jedna z prostytutek nie mogła się powstrzymać i wybuchnęła śmiechem. Był późny ranek, Ruth zaś – jedyną kobietą na tej krótkiej uliczce. Trzech mężczyzn oglądało wystawy – każdy osobno. Nie przypuszczała dotąd, że znajdzie prostytutkę, z którą mogłaby porozmawiać w mniej plugawym i oczywistym miejscu niż czerwona dzielnica, więc to odkrycie dodało jej otuchy. Na Bergstraat czekało ją następne zaskoczenie, okazało się bowiem, że i tam pracują prostytutki. Była to spokojna, schludna uliczka. Pierwsze cztery napotkane dziewczyny, młode i piękne, nie zwracały na nią najmniejszej uwagi. Ruth spostrzegła przejeżdżający wolno samochód, którego kierowca przyglądał się uważnie prostytutkom. Ale tym razem nie była jedyną kobietą na ulicy. Przed nią szła jakaś inna, ubrana podobnie do niej, w czarne dżinsy i czarne zamszowe buty na ściętym, średniej wielkości obcasie. Kobieta, jak Ruth, miała też na sobie krótką, męską kurtkę skórzaną, tyle że ciemnobrązową, a poza tym kolorową chustę na szyi. 404

Ruth szła tak szybko, że niemal wyprzedzała już kobietę, niosącą na ramieniu płócienną torbę na zakupy, z której wystawała duża butelka wody mineralnej i bochenek chleba. Nieznajoma niedbale obejrzała się przez ramię i łagodnie zajrzała w oczy Ruth. Nie była umalowana, nie używała nawet szminki. Dobiegała mniej więcej pięćdziesiątki. Przechodząc pod oknami, machała albo uśmiechała się do prostytutek. Ale przy końcu Bergstraat przystanęła nagle przed parterowym oknem, w którym zasłony były zaciągnięte, i zaczęła otwierać drzwi wejściowe. Instynktownie obejrzała się za siebie przed wejściem do środka, jak gdyby przywykła do tego, że chodzą za nią ludzie. Znowu rzuciła Ruth przeciągłe spojrzenie, tym razem z głębszym zainteresowaniem i flirciarską rozpustą, która uderzyła Ruth w początkowo ironicznym, a później uwodzicielskim uśmiechu kobiety. Była prostytutką! I przyszła właśnie do pracy. Mijając znowu okna prostytutek na Korsjespoortsteeg, Ruth zauważyła, że na ulicy jest teraz więcej mężczyzn, którzy nie patrzą ani na siebie, ani na nią. Rozpoznała dwóch z nich – zatoczyli koło, jak i ona. Ile razy będą jeszcze wracać, żeby przyglądać się znów prostytutkom? Ruth chciałaby znać również i taki szczegół – był to nieodzowny element studiów badawczych. Choć byłoby jej łatwiej rozmawiać z prostytutką na miłej, niegroźnej ulicy, jak Korsjespoortsteeg albo Bergstraat, Ruth uważała, że bohaterka jej powieści – pisarka z niewłaściwym kochankiem – powinna raczej przecierpieć swoje spotkanie z prostytutką w jednym z najpodlejszych pokoi w czerwonej dzielnicy. Bo w końcu jeśli to straszne przeżycie miało ją poniżyć i upokorzyć, czy nie byłoby lepiej – i bardziej nastrojowo – gdyby działo się to w możliwie najpaskudniejszym otoczeniu? Tym razem prostytutki na Korsjespoortsteeg powitały Ruth ostrożnymi spojrzeniami, a jedna czy dwie ledwo dostrzegalnie skinęły na jej widok. Ta, która śmiała się, gdy Ruth się potknęła, zmierzyła ją chłodnym, nieprzyjaznym wzrokiem. Tylko jedna prostytutka wykonała gest, który można było uznać za przyzywający bądź odpychający. Tleniona blondynka w wieku Ruth była od niej znacznie tęższa. Wyciągnęła palec w kierunku Ruth i spuściła wzrok z przesadną dezaprobatą. Była

405

to poza nauczycielki szkolnej, choć w afektowanym uśmiechu tęgiej kobiety kryła się niemała dawka złośliwości – sądziła być może, że Ruth jest lesbijką. Skręciwszy znów w Bergstraat, Ruth szła powoli w nadziei, że podstarzała prostytutka miała już dość czasu, żeby się ubrać – czy raczej rozebrać – i zająć pozycję w oknie. Jedna z młodszych i piękniejszych prostytutek otwarcie mrugnęła do Ruth, która poczuła się dziwnie podekscytowana tą lubieżnie kpiącą propozycją. „Oczko” ładnej dziewczyny tak ją rozproszyło, że niewiele brakowało, a przeszłaby obok starszej prostytutki, nie rozpoznając jej. Choć prawdę mówiąc, była tak całkowicie odmieniona, że wyglądała teraz zupełnie inaczej niż pospolita kobieta z torbą na zakupy, którą Ruth widziała na ulicy zaledwie kilka chwil wcześniej. W otwartych drzwiach stała czerstwa, rudowłosa kurwa. Szminka barwy czerwonego wina była dobrana pod bordowy kolor jej stanika i majtek, czyli wszystkiego, co miała na sobie, jeśli nie liczyć złotego zegarka i pary czarnych jak smoła butów, przytrzymywanych paskiem, biegnącym przez piętę. Szpilki były wysokie na trzy cale i prostytutka górowała teraz nad Ruth wzrostem. Zasłony w oknach rozsunięto, ukazując staroświecki stołek barowy o siedzisku z polerowanego mosiądzu, ale prostytutka nie siedziała na nim. Zastygła w domowej pozie – stała w drzwiach, trzymając w ręku miotłę, którą zmiotła z progu pojedynczy żółty liść. Nadal dzierżyła miotłę w pogotowiu, rzucając wyzwanie innym liściom, i uważnie taksowała Ruth od stóp do głów, jak gdyby ta stała na Bergstraat w samej bieliźnie i szpilkach, a prostytutka była tradycyjnie ubraną gospodynią domową w trakcie pełnienia swoich obowiązków. Ruth zdała sobie sprawę, że zatrzymała się, a wtedy rudowłosa prostytutka skinęła jej głową z zapraszającym uśmiechem, który – jako że Ruth nie znalazła jeszcze w sobie odwagi, żeby się odezwać – stawał się powoli pytający. – Mówisz po angielsku? – wypaliła Ruth. Prostytutka była tym raczej rozbawiona niż zaskoczona. – Nie mam nic przeciwko angielskiemu – powiedziała. – Przeciw lesbijkom też nie. – Nie jestem lesbijką – odparła Ruth. 406

– Nic nie szkodzi – rzekła pogodnie prostytutka. – To twój pierwszy raz z kobietą? Wiem, co robić w takiej sytuacji. – Ja nie chcę nic robić – powiedziała szybko Ruth. – Chciałabym tylko z tobą porozmawiać. Prostytutka zrobiła niechętną minę, jak gdyby „rozmowa” należała do kategorii zachowań aberracyjnych, którym stawiała już tamę. – Za to będziesz musiała zapłacić więcej – powiedziała ruda. – Rozmowa może trwać długo. Ruth poczuła się zakłopotana stanowiskiem prostytutki, zdradzającym, że woli ona dowolną formę aktywności seksualnej od rozmowy. – Oczywiście, zapłacę za twój czas – obiecała rudej, która bacznie przyglądała się Ruth, choć wcale nie chodziło jej o ciało – interesowało ją bardziej, ile Ruth wydała na swoje ubranie. – Cena wynosi siedemdziesiąt pięć guldenów za pięć minut – powiedziała ruda. Oceniła trafnie, że Ruth nosi niewyszukane, ale drogie ciuchy. Ruth rozsunęła zamek torebki i zajrzała do portfela, przypatrując się obcym banknotom. Czy siedemdziesiąt pięć guldenów to mniej więcej tyle, co pięćdziesiąt dolarów? Pomyślała, że to wysoka cena za pięciominutową rozmowę. (Ale chyba niższa niż wynagrodzenie, które pobierała prostytutka za taki sam albo i krótszy czas trwania zazwyczaj świadczonych przez nią usług). – Mam na imię Ruth – powiedziała nerwowo, wyciągając rękę, ale ruda roześmiała się. Zamiast uścisnąć jej dłoń, wciągnęła Ruth do niewielkiego pokoju za rękaw skórzanej kurtki. Kiedy znalazły się wewnątrz, zamknęła drzwi i zasunęła zasłony. W takiej ciasnocie mocny zapach perfum rudej prostytutki był niemal tak przemożny, jak jej prawie całkowita nagość. Pokój urządzony był na czerwono. Ciężkie zasłony miały odcień kasztanowy; szeroki, krwistoczerwony dywan wydawał zwietrzały zapach płynu do czyszczenia; narzutę, okrywającą starannie podwójne łóżko, zdobił staroświecki deseń płatków różanych, a poszwa samotnej poduszki była różowa. Na środku łóżka leżał ręcznik kąpielowy, w innym odcieniu różu niż poszwa na poduszce. Był równiutko złożony na pół i niewątpliwie miał zabezpieczać narzutę. Na krześle obok schlud407

nego, funkcjonalnego łóżka, leżał cały stos różowych ręczników – wyglądały na czyste, choć wysłużone, podobnie jak całe wnętrze. Niewielki czerwony pokoik był obwieszony lustrami – wisiały pod takimi samymi nieciekawymi kątami, jak lustra w hotelowej sali gimnastycznej. Światło w pokoju było mdłe, toteż z każdym krokiem Ruth widziała swój cień, który oddalał się albo przybliżał, czasami jednocześnie. (Lustra oczywiście odbijały również mnóstwo prostytutek). Prostytutka usiadła na łóżku dokładnie na środku ręcznika, ale nie musiała nawet patrzeć, gdzie siada. Skrzyżowała nogi w kostkach, wspierając stopy na obcasach pantofli, i pochyliła się ku przodowi, trzymając dłonie na udach. Była to poza, którą dyktowało długie doświadczenie, bowiem siedząc w ten sposób prostytutka wypinała zuchwałe, zgrabnie uformowane piersi, wyolbrzymiała dekolt i pozwalała Ruth zobaczyć drobne purpurowe brodawki przez bordową siatkę skąpego stanika. Majtki typu bikini wydłużały jeszcze wąski kształt jej krocza w formie litery „V” i odsłaniały paski rozstępów na wydętym brzuchu prostytutki – najwyraźniej miała dzieci, a co najmniej jedno. Ruda wskazała wyściełany fotel, zapraszając Ruth, żeby usiadła. Był tak miękki, że Ruth dotykała kolanami piersi, kiedy pochylała się do przodu, i musiała mocno trzymać się poręczy obiema rękami, żeby nie sprawiać wrażenia, że odchylając się w tył, rozkłada się na plecach. – Ten fotel nadaje się szczególnie do minet – powiedziała ruda prostytutka. – Ja mam na imię Dolores – dodała. – Ale przyjaciele mówią na mnie Rooie. – Rooie? – powtórzyła Ruth, starając się nie myśleć, ile minet wykonano na tym spękanym, obitym skórą fotelu. – Rooie znaczy „Ruda” – powiedziała Rooie. – Aha – powiedziała Ruth, przesuwając się na skraj fotela do minet. – Więc chodzi o to, że piszę właśnie pewną historię – zaczęła Ruth, ale prostytutka szybko podniosła się z łóżka. – Nie powiedziałaś, że jesteś dziennikarką – powiedziała Rooie Dolores. – Nie rozmawiam z dziennikarzami. – Nie jestem dziennikarką! – zawołała Ruth. (Boże, jak zabolało ją to oskarżenie!) – Jestem powieściopisarką. Piszę książki, wiesz, takie zmyślone. Muszę tylko sprawdzić kilka szczegółów. 408

– Jakich? – zapytała Rooie. Nie usiadła z powrotem – krążyła po pokoju. Ruch pozwolił pisarce zauważyć kilka dodatkowych elementów starannie urządzonego miejsca pracy prostytutki. Na jednej ze ścian zamontowana była niewielka umywalka, obok zaś stał bidet. (W lustrach oczywiście widać było kilka bidetów więcej). Na stoliku między bidetem a łóżkiem leżało pudełko chusteczek higienicznych i rolka papierowych ręczników. Białą, emaliowaną, jakby szpitalną tacę wieńczyły znane i nieznane Ruth kremy i galaretki nawilżające, a także sztuczny penis niepokojących rozmiarów. Podobną szpitalną czy też lekarską bielą odznaczał się wyposażony w pokrywę kosz na śmieci, z tych, które otwiera się, naciskając nogą na pedał. Przez częściowo uchylone drzwi Ruth zobaczyła wyciemnioną toaletę – wodę w muszli klozetowej o drewnianej klapie spuszczało się za pomocą łańcucha. Obok lampy ze szkarłatnym, witrażowym kloszem, tuż przy fotelu do minet, stał stolik z czystą, pustą popielniczką i wiklinowym koszyczkiem, pełnym prezerwatyw. Były to szczegóły, jakich Ruth szukała. Należały do nich także płytkie wymiary wąskiej szafy Rudej. Nielicznych sukienek i koszul nocnych oraz skórzanego gorsetu nie można było powiesić pod kątem prostym do tylnej ścianki szafy, ubrania na wieszakach były więc ukośnie skręcone, niczym prostytutki, usiłujące prezentować się ze swojej lepszej strony. Sukienki i koszulki, nie wspominając o skórzanym gorsecie, były zdecydowanie za frywolne dla kobiety w wieku Rooie. Ale czy Ruth znała się na sukienkach albo koszulach nocnych? Sukienki nosiła rzadko, a sypiała na ogół w majtkach i luźnym podkoszulku. (Jeśli chodzi o skórzany gorset, to nigdy nawet nie przyszłoby jej do głowy, żeby włożyć na siebie coś takiego). Ruth zaczęła opowiadać: – Przypuśćmy, że odwiedza cię kobieta z mężczyzną, którzy proszą, żebyś pozwoliła im przyglądać ci się z klientem. Zgodziłabyś się? Robiłaś to już kiedyś? – A więc to tego chcesz – powiedziała Rooie. – Czemu mi od razu

409

nie powiedziałaś? Oczywiście, mogłabym się zgodzić. Jasne, że to robiłam. Dlaczego nie przyprowadziłaś swojego faceta? – Nie, nie... Nie jestem tu z facetem – odparła Ruth. – I wcale nie chcę oglądać cię z klientem. Potrafię to sobie wyobrazić. Chcę tylko wiedzieć, jak byś to urządziła i czy to normalne, czy raczej rzadkie zjawisko. Chodzi mi o to, jak często ludzie proszą cię o coś takiego? Myślę, że częściej przychodzą z takimi prośbami samotni mężczyźni. A samotne kobiety... hmm, to chyba rzadkość. – Fakt – powiedziała Rooie. – Zazwyczaj to samotni mężczyźni. Zdarzają się też pary, raz albo dwa razy w roku. – A samotne kobiety? – Mogę to zrobić, jeśli tego chcesz – powiedziała Rooie. – Robię to czasami, ale niezbyt często. Mężczyznom na ogół nie przeszkadza, że patrzy na nich kobieta. To raczej kobiety, które podglądają mężczyzn, zazwyczaj nie chcą być widziane. W pokoju było ciepło i duszno i Ruth marzyła o tym, żeby zdjąć kurtkę. Ale w tym towarzystwie czułaby się bezwstydnie, siedząc tylko w czarnej jedwabnej koszulce, toteż rozpięła kurtkę, ale nie zdjęła jej. Rooie podeszła do szafy. Nie było drzwi – z drewnianego kołka zwisała wzorzysta perkalowa zasłona, malowana w opadłe, jesienne liście, w przeważającej części czerwone. Spuściła zasłonę, zakrywając wnętrze szafy z wyjątkiem butów, ustawionych czubkami na zewnątrz. Sześć par butów na wysokim obcasie. – Stałabyś tu, za zasłonką, a czubki twoich butów wystawałyby, jak te – powiedziała Rooie. Weszła do środka przez rozcięcie w zasłonie i schowała się. Kiedy Ruth spojrzała na jej stopy, nie mogła odróżnić butów, które prostytutka miała na nogach, od pozostałych par. Żeby je rozpoznać, musiałaby zobaczyć kostki Rooie. – Rozumiem – powiedziała Ruth. Chciała stanąć w szafie, żeby sprawdzić, jak widać stamtąd łóżko. Przez wąskie rozcięcie trudno byłoby chyba je zobaczyć. Prostytutka jakby czytała w jej myślach. Wyszła zza zasłonki i powiedziała – Chodź, popatrz. 410

Ruth nie mogła nie otrzeć się o prostytutkę, wślizgując się za rozchyloną zasłonę. Cały pokój był tak ciasny, że właściwie było niemożliwe, by dwoje ludzi mogło się w nim poruszać, nie dotykając się wzajemnie. Ruth stanęła między dwiema parami butów. Poprzez wąskie rozcięcie, gdzie zasłona rozchylała się, Ruth zobaczyła różowy ręcznik, rozłożony na łóżku prostytutki. W lustrze naprzeciwko widziała także szafę – musiała dobrze przyjrzeć się odbiciu, żeby rozpoznać swoje buty pod dolnym skrajem zasłonki. Nie widziała siebie za zasłoną, nie mogła nawet dostrzec swoich oczu, zerkających przez rozcięcie, a dopóki się nie poruszyła, nie zauważyła nawet cienia swojej twarzy, choć nawet wtedy udało jej się spostrzec tylko nieokreślony ruch. Nie odwracając głowy, a jedynie wzrok, Ruth mogła objąć spojrzeniem zlew i bidet. Widziała też sztuczny penis na szpitalnej tacy, wraz z kremami nawilżającymi i galaretkami. Widok fotela do minet zasłaniała jej jednak poręcz i oparcie. – Jeśli facet będzie chciał, żeby mu obciągnąć, a ktoś będzie go podglądał, mogę zrobić mu minetę na łóżku – powiedziała Rooie. – Jeżeli o tym myślisz... Ruth stała w szafie nie dłużej niż minutę – nie zauważyła jeszcze, że nierówno oddycha i że wskutek dotknięcia złotej sukienki, wiszącej na najbliższym wieszaku, zaczyna swędzić ją szyja. Przełknąwszy ślinę, poczuła niewielką dolegliwość w gardle – pomyślała, że to ostatnie pozostałości kaszlu albo początki przeziębienia. A kiedy z wieszaka zsunął się perłowoszary szlafroczek, zamarło jej serce i zrozumiała, że umrze tak, jak to sobie zawsze wyobrażała – w szafie. – Jeżeli jest ci tam wygodnie, to rozsunę zasłony i usiądę w oknie – powiedziała Rooie. – Ale o tej porze może trochę potrwać, zanim wejdzie do mnie jakiś facet. Pół godziny, a może nawet czterdzieści pięć minut. Oczywiście musisz mi też zapłacić następne siedemdziesiąt pięć guldenów. Już zajęło mi to wszystko sporo czasu. Ruth wypadła gwałtownie z szafy, potykając się o buty. – Nie! Nie chcę cię podglądać! – zawołała. – Ja po prostu piszę taką historię! Opowieść o dwojgu ludziach. Kobieta jest w moim wieku. Do podglądania namawia ją kochanek... Ona ma niewłaściwego kochanka. 411

Z zażenowaniem stwierdziła, że odkopnęła jeden z butów prostytutki na środek pokoju. Rooie odniosła but na miejsce i przyklękła przy szafie, żeby ustawić równo pozostałe buty. Ułożyła je teraz tak jak zwykle, czyli czubkami na zewnątrz, w tym także szpilkę, którą kopnęła Ruth. – Dziwna jesteś – powiedziała prostytutka. Stały obie niezręcznie koło szafy, jak gdyby podziwiając poustawiane na nowo buty. – Poza tym twoje pięć minut dawno już się skończyło – dodała Rooie, wskazując na ładny, złoty zegarek. Ruth rozsunęła raz jeszcze zamek torebki. Wyjęła z portmonetki trzy dwudziestopięcioguldenowe banknoty, ale Rooie stała dość blisko niej, by mogła zajrzeć do odpowiedniej przegródki. Zręcznym ruchem wyciągnęła z niej banknot pięćdziesięcioguldenowy. – Wystarczy pięćdziesiąt... Za następne pięć minut – powiedziała ruda. – Zachowaj drobniejsze banknoty. Może jeszcze kiedyś zechcesz tu wrócić... Jak się zastanowisz. – Zanim Ruth zdążyła jej przeszkodzić, Rooie przylgnęła bliżej i wtuliła twarz w jej szyję, a po chwili, zanim jeszcze Ruth zareagowała, prostytutka, odsuwając się, delikatnie ujęła dłonią jej pierś i usiadła znów na samym środku ręcznika, pokrywającego łóżko. – Ładne perfumy, ale prawie ich nie czuć – zauważyła Rooie. – I ładne piersi. Duże. Rumieniąc się, Ruth spróbowała tak usiąść w fotelu do minet, by nie dać mu się wciągnąć. – W moim opowiadaniu... – zaczęła pisarka. – Problem z twoim opowiadaniem polega na tym, że nic się nie dzieje – powiedziała Rooie. – Jakaś para płaci mi za to, żeby patrzeć, jak to robię. I co z tego? To się zdarza. A co potem? Czy prawdziwa historia nie zaczyna się potem? – Nie wiem, co będzie potem, ale tak wygląda moje opowiadanie – odpowiedziała Ruth. – Kobieta z niewłaściwym kochankiem zostaje upokorzona. Czuje się poniżona tym przeżyciem... nie ze względu na to, co widzi, ale ze względu na swojego kochanka. To przez niego czuje się upokorzona. – To też się zdarza – powiedziała prostytutka. – Może ten mężczyzna się onanizuje, podglądając prostytutkę z kli412

entem – zasugerowała Ruth, choć Rooie zrozumiała, że w istocie było to pytanie. – I to się zdarza – powtórzyła prostytutka. – A poza tym dlaczego kobietę miałoby to dziwić? To racja. Był zresztą jeszcze jeden problem: Ruth nie przewidywała, co może się wydarzyć w jej opowieści, ponieważ nie wiedziała jeszcze, kim są jej bohaterowie i jakie ich łączą stosunki. Nie pierwszy raz dokonywała podobnego odkrycia, komponując powieść, ale po raz pierwszy dokonała go w czyjejś obecności – i to w dodatku obcego człowieka, prostytutki. – Czy wiesz, co się zazwyczaj dzieje w takich sytuacjach? – zapytała Rooie. – Nie, nie wiem – przyznała Ruth. – Podglądanie to dopiero początek. Szczególnie w przypadku par. Podglądanie prowadzi do czegoś więcej. – Co masz na myśli? – zapytała Ruth. – Następnym razem nie chcą już podglądać. Chcą coś robić – powiedziała Rooie. – Nie wydaje mi się, żeby któreś z moich bohaterów miało odwiedzić prostytutkę po raz drugi – odpowiedziała Ruth, ale zaczęła się zastanawiać nad taką możliwością. – Czasami, jak skończą podglądać, niektóre pary chcą natychmiast robić różne rzeczy... no, od razu. – Jakie rzeczy? – zapytała Ruth. – Najróżniejsze – powiedziała Rooie. – Czasami facet chce mnie oglądać z kobietą. Chce zobaczyć, jak ją rozpalam. Ale zwykle robię to z facetem, a kobieta tylko się nam przygląda. – Robisz to z facetem... – powtórzyła Ruth. – A potem z kobietą – dodała Rooie. – I to ci się kiedyś zdarzyło? – Wszystko mi się kiedyś zdarzyło – odparła prostytutka. Przesycone szkarłatną barwą światło wypełniało teraz pokój narastającym, czerwonawym blaskiem. Różowy ręcznik na łóżku, na którym leżała Rooie, przybrał głębszy odcień różu, niewątpliwie ze względu

413

na szkarłatny kolor witrażowego klosza. Pokój rozjaśniało też stłumione światło, któremu udało się przebić przez zasłony w oknach, i umieszczona w górze wątła lampka, skierowana na drzwi, wychodzące na ulicę. Prostytutka pochyliła się ku przodowi w tym korzystnym dla niej świetle, a wtedy piersi omal nie wyślizgnęły się jej ze skąpego stanika. Delikatnie nakryła dłońmi ręce Ruth, zaciśnięte mocno na poręczach fotela do minet. – Chcesz się zastanowić, co będzie potem, i wrócić do mnie jeszcze? – zapytała Ruda. – Tak – powiedziała Ruth. Nieświadomie odezwała się szeptem. Nie mogła wyciągnąć rąk spod dłoni prostytutki, bo wtedy osunęłaby się na plecy w tym okropnym fotelu. – Tylko pamiętaj, wszystko się może zdarzyć – powiedziała Rooie. – Wszystko, co chcesz. – Tak – szepnęła znów Ruth, wpatrując się w odsłonięte piersi prostytutki. Zdawało się jej, że tak jest bezpieczniej, niż gdyby miała wpatrywać się w jej inteligentne oczy. – Może gdybyś zobaczyła, jak to z kimś robię... znaczy sama... coś by ci przyszło do głowy – powiedziała Rooie, zniżając też głos do szeptu. Ruth pokręciła głową, zdając sobie sprawę, że ten gest jest o wiele mniej przekonujący, niż gdyby powiedziała po prostu ostro: „Nie, raczej nie”. – Na ogół samotne kobiety, które chcą mi się przyglądać, to młode dziewczyny – oświadczyła Rooie głośniejszym, lekceważącym tonem. Ruth była tak zdumiona, że bezwiednie spojrzała Rooie w twarz. – Młode dziewczyny? Dlaczego? – zapytała. – Chcą się dowiedzieć, jak się uprawia seks? Czy to dziewice? Rooie puściła dłonie Ruth, przesunęła się głębiej na łóżko i roześmiała się. – Jakie tam dziewice! – powiedziała. – To młode dziewczyny, które zastanawiają się nad uprawianiem prostytucji. Chcą zobaczyć, jak to bywa, kiedy się jest prostytutką! Ruth nigdy w życiu nie czuła się tak zaszokowana – nawet wiado-

414

mość, że Hannah pieprzyła się z jej ojcem, nie była dla niej tak zdumiewająca. Rooie wskazała zegarek i wstała z łóżka dokładnie w tym samym momencie, w którym Ruth podniosła się z niesfornego fotela. Musiała się pochylić, żeby nie otrzeć się o prostytutkę. Rooie otworzyła drzwi, wpuszczając do środka przedpołudniowe słońce, świecące z tak przejmującą jasnością, że Ruth zdała sobie sprawę, iż nie doceniła mdłości oświetlenia w czerwonym pokoju prostytutki. Odwracając się od światła, Rooie dramatycznym ruchem stanęła jej na drodze, zasłaniając wyjście, i złożyła na policzkach Ruth trzy pocałunki: na prawym, potem na lewym, a potem znów na prawym. – Holenderskim zwyczajem... trzy razy – powiedziała wesoło prostytutka, z czułością należną raczej starym przyjaciołom. Oczywiście Ruth była już obcałowywana w ten sposób – przez Maartena i jego żonę, Sylvię, kiedy witali się z nią i żegnali – ale pocałunki Rooie trwały nieco dłużej. Poza tym Rooie położyła ciepłą dłoń na brzuchu Ruth, która instynktownie napięła mięśnie. – Masz bardzo płaski brzuch – powiedziała prostytutka. – Rodziłaś już dzieci? – Nie, jeszcze nie – odparła Ruth. Rooie ciągle zastępowała jej wyjście. – Ja raz – powiedziała. Wczepiła kciuki w gumkę majtek i zsunęła je błyskawicznym ruchem. – Ale były problemy – dodała prostytutka, mając na myśli wyraźnie widoczną bliznę po cesarskim cięciu. Ponieważ Ruth spostrzegła już rozstępy Rooie, blizna nie zdziwiła jej tak bardzo jak fakt, że prostytutka ma wygolone łono. – A może to właśnie jest łatwiejszy sposób – zdołała powiedzieć Ruth. – Nie miałam dziecka, więc nie wiem. Rooie puściła gumkę majtek, która ściągnęła się z trzaskiem. Ruth pomyślała: jeżeli ja wolałabym pisać, niż robić to, co robię w tej chwili, to wyobrażam sobie, jak ona się czuje. Jest przecież prostytutką, więc pewnie wolałaby w tej chwili robić to, co robią prostytutki, niż flirtować ze mną. A z drugiej strony sprawia jej przyjemność, że czuję się przy niej skrępowana. Zirytowana Ruth chciała po prostu wyjść i spróbowała przecisnąć się bokiem do drzwi. 415

– Wrócisz tu jeszcze – powiedziała Rooie, ale pozwoliła jej prześlizgnąć się na ulicę, nie zmuszając już Ruth do żadnego fizycznego kontaktu. Potem podniosła głos, tak żeby słyszeli ją wszyscy przechodnie na Bergstraat i prostytutki pracujące po sąsiedzku. – Lepiej dobrze zamykaj torebkę w tym mieście – ostrzegła. Ruth nie zamknęła torebki. Często popełniała ten błąd, ale portfel i paszport były na miejscu, podobnie jak reszta zawartości, przynajmniej na pierwszy rzut oka. Tubka szminki i nieco grubsza tubka bezbarwnego błyszczyku do ust, tubka kremu do opalania i tubka nawilżacza do ust. Ruth nosiła też w torebce starą puderniczkę matki. Puder wywoływał u niej kichanie i dawno już się wysypał z pojemnika, ale czasami, kiedy Ruth zerkała w małe lusterko, spodziewała się zobaczyć w nim Marion. Zamknęła torebkę, a Rooie uśmiechnęła się do niej ironicznie. Nie bez trudu usiłując odwzajemnić uśmiech, Ruth przymrużyła oczy w promieniach słońca. Rooie wyciągnęła rękę i dotknęła twarzy Ruth. Z bacznym zainteresowaniem przyglądała się jej prawemu oku, a ona nie odgadła, dlaczego prostytutka tak jej się przypatruje. Ostatecznie Ruth przywykła już do tego, że ludzie zauważają sześciokątną plamkę w jej źrenicy, ale nieczęsto bywała posiniaczona. – Urodziłam się z tym... – zaczęła. Ale Rooie zapytała: – Kto cię uderzył? – (A Ruth myślała, że siniak już zniknął.). – Wygląda na to, że tydzień albo dwa tygodnie temu... – Niewłaściwy kochanek – przyznała Ruth. – A więc masz kochanka – powiedziała Rooie. – Nie ma go w Amsterdamie. Jestem tu sama – powtórzyła z uporem Ruth. – Tylko do czasu, kiedy wrócisz do mnie następnym razem – odparła prostytutka. Rooie potrafiła się uśmiechać tylko na dwa sposoby: ironicznie i uwodzicielsko. Teraz uśmiechała się uwodzicielsko. – Zdumiewająco dobrze mówisz po angielsku. – Tylko tyle przyszło Ruth do głowy. Ale ten niezręczny, choć prawdziwy komplement, zrobił na Rooie o wiele większe wrażenie, niż mogła przypuszczać Ruth. Z zachowania prostytutki zniknęły wszelkie zewnętrzne oznaki 416

pewności siebie. Wyglądała tak, jak gdyby raptem przypomniały jej się jakieś dawne strapienia. Ruth o mało jej nie przeprosiła, ale zanim zdążyła się odezwać, Ruda odparła gorzko: – Znałam pewnego Anglika... Przez jakiś czas. Potem Rooie Dolores wróciła do pokoju i zamknęła drzwi. Ruth czekała, ale zasłony w oknach nie rozsunęły się. Jedna z młodszych, ładniejszych prostytutek przyglądała się jej niechętnie z drugiej strony ulicy, jak gdyby była osobiście zawiedziona, że Ruth wydaje pieniądze na starszą i mniej atrakcyjną kurwę od niej. Na króciutkiej Bergstraat oprócz Ruth znajdował się jeszcze tylko jeden przechodzień – starszy mężczyzna ze spuszczoną głową. Nie patrzył na prostytutki, ale raptownie podniósł wzrok na Ruth, kiedy przechodził obok. Odpowiedziała mu groźnym spojrzeniem, ale mężczyzna szedł już dalej, ze wzrokiem wbitym w bruk. Po chwili Ruth także ruszyła. Zachwiana została jej osobista, ale nie zawodowa pewność siebie. Jakkolwiek miałaby wyglądać ta historia – w swojej najbardziej prawdopodobnej, najlepszej wersji – nie wątpiła, że w końcu ją wymyśli. Nie zastanowiła się szczegółowo nad swoimi bohaterami, to wszystko. Nie, jej utracona pewność siebie była w pewnym sensie pewnością moralną, czymś z dna jej kobiecości, a czymkolwiek „to” było, Ruth zdumiewała się, że czuje jego nieobecność. Powróci jeszcze, żeby zobaczyć się z Rooie, ale nie to ją teraz niepokoiło. Nie pragnęła żadnych seksualnych przeżyć z prostytutką, która z pewnością pobudziła jej wyobraźnię, lecz nie wzbudziła pożądania. Ruth wciąż uważała, że nie ma potrzeby, by jako pisarka czy kobieta musiała koniecznie podglądać prostytutkę z klientem. Zaniepokoiła się, bo chciała następnego spotkania z Rooie, żeby zobaczyć, jak w opowiadaniu, co się stanie dalej. A to znaczyło, że w tej sytuacji Rooie jest górą. Ruth szybkim krokiem wróciła do hotelu i – jeszcze przed pierwszym wywiadem – zapisała w dzienniku tylko jedno zdanie: „Sądzi się na ogół, że prostytucja to coś w rodzaju gwałtu za pieniądze, ale w rze-

417

czywistości oddając się prostytucji – a być może nawet tylko wtedy – kobieta jest górą”. Drugiego wywiadu udzieliła podczas lunchu, a następnie trzeciego i czwartego. Powinna była spróbować się odprężyć, bo wczesnym wieczorem czekał ją wieczór autorski i składanie autografów, a potem kolacja. Ale ona siedziała w pokoju i zawzięcie pisała. Snuła jedną historię po drugiej, dopóki nie poczuła, że naciąga granice prawdopodobieństwa. Jeżeli pisarka podglądająca prostytutkę z klientem miała zostać upokorzona tym przeżyciem, musiałyby ją dotknąć jego następstwa seksualne... A zatem powinno chodzić o jej, pisarki, przeżycie seksualne. Gdyby było inaczej, czemu miałaby się czuć upokorzona? Im bardziej Ruth starała zagłębić się w opowiadanie, tym bardziej zwalniała czy też starała się nie myśleć o historii, w której przyszło jej uczestniczyć w życiu. Po raz pierwszy zrozumiała, jak to jest być jedną z postaci powieści, a nie autorką (która kontroluje swoje postaci), ponieważ była przekonana, że powróci na Bergstraat jako postać, i to postać w opowieści, którą pisze ktoś inny. Ogarnęło ją podniecenie czytelnika, który chce się koniecznie dowiedzieć, co będzie dalej. Zrozumiała, że nic jej nie powstrzyma przed powrotem do Rooie. Nieodparcie pragnęła się przekonać, co teraz nastąpi. Co zaproponuje Rooie? I na co Ruth mogłaby jej pozwolić? W czyją rolę może wcielić się powieściopisarz, który choć na chwilę wypada z roli twórcy? Istnieją jedynie autorzy opowieści i ich bohaterowie – nie ma innych ról. A Ruth znalazła się w nowej dla siebie roli. Nigdy dotąd nie czuła takiego napięcia. Nie miała najmniejszej ochoty, by zapanować nad tym, co się stanie, a wręcz przeciwnie, była uradowana, że to nie ona kieruje zdarzeniami i cieszyła się, że w tym wypadku nie ona jest pisarką. Tę historię pisał ktoś inny, a mimo to opowieść pasjonowała Ruth.

418

Ruth zmienia swoją opowieść

P

o wieczorze autorskim podpisywała książki, a potem poszła na kolację, zaproszona przez sponsorów spotkania z czytelnikami. Podpisywała też książki następnego dnia w Utrechcie, gdzie wystąpiła na wieczorze autorskim w miejscowym uniwersytecie. Maarten i Sylvia pomagali jej w pisowni holenderskich imion i nazwisk. Chłopcy chcieli, żeby podpis brzmiał na przykład: „Wouterowi” – albo Heinemu, Hansowi, Henkowi, Gerardowi czy Jeroenowi. Imiona dziewcząt brzmiały nie mniej obco. „Dla Els” – albo dla Loes, Mies, Marijke czy Nel (przez jedno „l”). Byli też i tacy czytelnicy, którzy pragnęli, żeby w dedykacji znalazło się ich nazwisko (jak Overbeek, Van der Meulens i Van Meurs, Blokhuis i Veldhuizen, Dijkstras, De Groot albo Smit). Podpisywanie książek przekształciło się w tak wyczerpujące ćwiczenia ortograficzne, że Ruth z obu wieczorów autorskich wyszła z bólem głowy. Ale Utrecht i jego stary uniwersytet były piękne. Przed wieczorem autorskim Ruth zjadła wczesną kolację w towarzystwie Maartena, Sylvii i ich dorosłych synów. Ruth pamiętała ich z czasów, kiedy byli jeszcze „małymi” chłopcami, ale teraz obaj przewyższali ją wzrostem, a jeden z nich zapuścił nawet brodę. Ruth, która w wieku trzydziestu sześciu lat była wciąż bezdzietna, szokowało występujące wśród małżeństw z dziećmi niepokojące zjawisko, polegające na tym, że dzieci błyskawicznie dorastały. W pociągu, w drodze powrotnej do Amsterdamu, Ruth opowiadała Maartenowi i Sylvii, że nie miała powodzenia wśród chłopców w wieku

419

ich synów – przy czym mówiła oczywiście o czasach, gdy była ich rówieśniczką. (Tamtego lata, kiedy wyjechała z Hannah do Europy, przystojniejsi chłopcy zawsze woleli Hannah). – Ale teraz, wstyd powiedzieć, podobam się chłopcom w wieku waszych synów. – Jesteś bardzo popularna wśród młodych czytelników – powiedział Maarten. – Nie o to jej chodzi – powiedziała Sylvia. Ruth podziwiała Sylvię: była inteligentna, atrakcyjna, miała dobrego męża i szczęśliwą rodzinę. – Och – powiedział Maarten. Był człowiekiem bardzo przyzwoitym i nawet się zaczerwienił. – Nie chciałam powiedzieć, że to wasi chłopcy czują do mnie tego rodzaju pociąg – pośpieszyła z wyjaśnieniem Ruth. – Miałam na myśli ich rówieśników. – Moim zdaniem, naszym synom też się podobasz w „tym” sensie! – powiedziała Sylvia i roześmiała się, widząc zdumioną minę swojego męża. Maarten nie zauważył, jak wielu młodych mężczyzn otaczało Ruth, kiedy podpisywała książki dla czytelników. Na spotkanie przyszły też młode kobiety, ale dla nich Ruth była wzorem do naśladowania, nie tylko jako wzięta pisarka, lecz również jako niezamężna kobieta, która miała kilku kochanków, lecz mimo to żyła wciąż samotnie. (Ruth nie miała pojęcia, dlaczego to miałoby być takie atrakcyjne. Gdyby te kobiety wiedziały, jak bardzo nie cierpi swojego tak zwanego życia osobistego!) Wraz z młodymi mężczyznami zjawiał się zawsze przynajmniej jeden chłopiec – co najmniej dziesięć, a czasem i piętnaście lat młodszy od Ruth – który próbował ją nieporadnie podrywać. („Z niemal rozdzierającą serce niezręcznością”, jak określiła to Ruth w rozmowie z Maartenem i Sylvią). Sylvia, matka chłopców w tym wieku, doskonale rozumiała, o co jej chodzi. Maarten, jako ojciec, zwracał baczniejszą uwagę na synów niż na tych obcych młodzieńców, którzy tłoczyli się jeden przez drugiego wokół Ruth. Tym razem trafił się wśród nich okaz wyjątkowy. Stał w kolejce 420

po autograf zarówno po spotkaniu w Amsterdamie, jak i w Utrechcie. Ruth czytała ten sam fragment książki przez dwa kolejne wieczory, ale młodemu człowiekowi najwyraźniej to nie przeszkadzało. Na wieczór w Amsterdamie przywiózł mocno już podniszczony egzemplarz kieszonkowego wydania wczesnej powieści Ruth, a w Utrechcie podsunął jej do podpisu „Nie dla dzieci” w twardej oprawie – obie książki w angielskim oryginale. – Wim, przez „W” – powiedział na drugim spotkaniu, jako że jego imię pisze się również przez „V” – „Vim”. Tak je zresztą napisała Ruth, kiedy dawała mu autograf po raz pierwszy. – Ach, to znowu ty! – powiedziała. Był zbyt ładny i najwyraźniej zbyt w niej zadurzony, by mogła go zapomnieć. – Gdybym wiedziała, że przyjdziesz, przeczytałabym dzisiaj inny fragment. Chłopak spuścił wzrok, jak gdyby coś go zabolało, kiedy Ruth na niego spojrzała. – Uczę się w Utrechcie, ale moi rodzice mieszkają w Amsterdamie. Tam się wychowałem. (Jak gdyby tłumaczyło to jego obecność na obu spotkaniach!) – Czy jutro nie mam znów jakiegoś wystąpienia w Amsterdamie? – spytała Ruth Sylvię. – Tak, na Vrije Universiteit – powiedziała Sylvia młodzieńcowi. – Wiem, przyjdę – odparł chłopak. – I przyniosę trzecią książkę do podpisu. Ruth zaczęła podpisywać kolejne książki, a oczarowany chłopak stanął z boku i wpatrywał się w nią tęsknym wzrokiem. W Stanach, gdzie Ruth Cole niemal nigdy nie zgadzała się na podpisywanie książek, pełen czci wzrok tego młodego człowieka mógłby ją przestraszyć. Ale w Europie, gdzie zwykle nie odmawiała składania autografów, nie czuła się nigdy zagrożona miłośnie tępymi spojrzeniami młodych wielbicieli. Nerwowość Ruth w domu i spokój za granicą tłumaczyła wątpliwej wartości logika, jako że Ruth z pewnością idealizowała niewolnicze oddanie swoich młodzieńczych czytelników z Europy. Ci zadurzeni chłopcy, mówiący po angielsku z obcym akcentem, chłopcy, którzy przeczytali każde słowo, jakie kiedykolwiek napisała, istnieli dla niej 421

wyłącznie w kategoriach bezgrzesznych i niewinnych – oni natomiast w swych udręczonych myślach czynili z niej przedmiot fantazji i chłopięcych marzeń o starszej kobiecie, aż wreszcie stali się teraz obiektem jej marzeń; na ten temat, wracając pociągiem do Amsterdamu, Ruth mogła sobie żartować z Maartenem i Sylvią. Podróż trwała zbyt krótko, by Ruth zdążyła opowiedzieć im wszystko, co wymyśliła w nowej powieści, ale kiedy tak śmiali się razem z zalecających się do Ruth młodych mężczyzn, uświadomiła sobie nagle, że musi zmienić swoją historię. Pisarka nie powinna spotkać na targach we Frankfurcie pisarza, którego zabiera potem do Amsterdamu. To powinien być jeden z jej wielbicieli – mający ambicje literackie przyszły kochanek pisarki, która powinna uznać, że już najwyższy czas wyjść za mąż. Powinna nawet, jak Ruth, rozważać propozycję małżeństwa, którą składa jej pewien frapujący, starszy od niej i bliski jej sercu mężczyzna. Nieznośna uroda chłopaka imieniem Wim sprawiała, że trudno było go zapomnieć. Gdyby nie niedawne żałosne spotkanie ze Scottem Saundersem, miałaby nawet ochotę, żeby się zabawić (a może i skompromitować) z Wimem. W końcu przyjechała do Europy sama – a prawdopodobnie wyjdzie za mąż, kiedy wróci do domu. Niezobowiązujący, przelotny romans z młodszym, znacznie młodszym mężczyzną... Czy w tego rodzaju romanse nie wdają się wszystkie starsze kobiety, mające wyjść za mąż za starszych od siebie mężczyzn? Ruth zdążyła jednak powiedzieć Maartenowi i Sylvii, że chciałaby odwiedzić czerwoną dzielnicę, i opowiedziała im tę część swojej powieści, na ile sama ją znała: że pewien młody mężczyzna namawia starszą od siebie kobietę, by zapłacili prostytutce za możliwość podglądania jej z klientem, że wówczas zachodzi coś niespodziewanego i kobieta doznaje takiego upokorzenia, iż postanawia zmienić swoje życie. – Pozwala się namówić młodzieńcowi, bo myśli, że to ona panuje nad sytuacją... A także dlatego, że on jest jednym z tych pięknych chłopców, którzy pozostawali dla niej nieosiągalni, gdy była ich rówieśniczką. Bohaterka nie przypuszcza jednak, że chłopak może jej przysporzyć bólu i cierpienia... A w każdym razie wydaje mi się, że może – dodała Ruth. – Wszystko zależy od tego, co wydarzy się u prostytutki.

422

ten.

– Kiedy chciałabyś pójść do czerwonej dzielnicy? – zapytał Maar-

Ruth mówiła o swoim pomyśle w taki sposób, jak gdyby jeszcze nie opracowała szczegółów. – To chyba zależy od tego, kiedy wam będzie najwygodniej... – A kiedy ta kobieta i ów młodzieniec mieliby udać się do prostytutki? – zapytał Maarten. – Zapewne w nocy – odpowiedziała Ruth. – Możliwe, że są trochę pijani. Uważam, że przynajmniej ona musiałaby być podpita, żeby nabrać odwagi. – Możemy pójść tam teraz – powiedziała Sylvia. – To okrężna droga do hotelu, ale z dworca do czerwonej dzielnicy idzie się pięć, najwyżej dziesięć minut. Ruth zdziwiła się, że Sylvia w ogóle bierze pod uwagę możliwość pójścia z nimi. Kiedy przyjadą do Amsterdamu, będzie już po jedenastej, niemal północ. – Czy w nocy nie jest tam niebezpiecznie? – zapytała Ruth. – W czerwonej dzielnicy kręci się tylu turystów – powiedziała z niesmakiem Sylvia – że jedyne niebezpieczeństwo stanowią kieszonkowcy. – Którzy w dzień też potrafią ukraść portfel – dodał Maarten. W de Walleties – albo w de Wallen, jak nazywają swoją dzielnicę mieszkańcy Amsterdamu – było o wiele tłoczniej, niż Ruth się spodziewała. Widziało się narkomanów i młodych pijanych mężczyzn, ale na ulicach roiło się od innych ludzi. Było wśród nich wiele par, rekrutujących się na ogół z turystów (niektóre pary szły razem na występy erotyczne na żywo), a zdarzały się również wycieczki grupowe. Gdyby było choć odrobinę wcześniej, Ruth czułaby się tam bezpiecznie nawet sama. W czerwonej dzielnicy trwał nieustanny pokaz plugastwa, ale większość ludzi, jak Ruth, przychodziła tutaj tylko po to, żeby mu się przyjrzeć. Na tle tej nieskrępowanej turystyki seksualnej rzucali się w oczy mężczyźni, zajęci gorączkowymi i długotrwałymi zazwyczaj poszukiwaniami odpowiedniej prostytutki. Ruth uznała, że czas i miejsce nie byłyby dogodne dla pisarki i chłopaka, by zdecydowali się zaczepić jakąś prostytutkę, choć w ciasnym 423

pokoju Rooie stało się jasne, że kiedy raz wejdzie się do izby nierządnicy, świat zewnętrzny zaczyna się szybko oddalać. Bohaterowie Ruth przyszliby do czerwonej dzielnicy tuż przed świtem, kiedy wszyscy z wyjątkiem narkomanów (i ludzi uzależnionych od seksu) już śpią, ewentualnie wczesnym wieczorem lub za dnia. Od czasu ostatniej wizyty Ruth w Amsterdamie w czerwonej dzielnicy zaszła pewna zmiana, a mianowicie przybyło w niej prostytutek nie należących do białej rasy. Jedną z uliczek niemal całkowicie opanowały Azjatki, zapewne Tajki, ponieważ w okolicy mieściło się wiele tajskich salonów masażu. I rzeczywiście, Maarten potwierdził, że to Tajki. Powiedział także, że niektóre z nich były dawniej mężczyznami. Podobno operację zmiany płci przeszły w Kambodży. Na Molensteeg i w okolicach starego kościoła na Oudekerksplein wszystkie dziewczyny miały brązową skórę. Jak powiedział Maarten, były to Dominikanki i Kolumbijki. Prostytutki z Surinamu, które do Amsterdamu przybyły pod koniec lat sześćdziesiątych, zniknęły co do jednej. Na Bloedstraat natomiast pracowały dziewczyny wyglądające jak mężczyźni – wysokie, o szerokich dłoniach i wystających grdykach. Maarten oświadczył, że większość z nich to rzeczywiście mężczyźni, transwestyci z Ekwadoru, o których opowiadano, że biją swoich klientów. Na Sint Annenstraat i na Dollebegijnensteeg można też było oczywiście znaleźć białe kobiety, zresztą niekoniecznie Holenderki. Ruth żałowała później, że Maarten i Sylvia zaprowadzili ją na jedną z uliczek, na których pracowały białe kobiety. Trompettersteeg była zbyt wąska jak na aleję – byłaby za wąska nawet na korytarz na pięterku. Powietrze stało tu, uwięzione, a wokół szalała wojna zapachów uryny i perfum, skłębionych tak dokładnie, że w rezultacie przypominały woń nieświeżego mięsa. Czuć było także suchy zapach spalenizny, którego źródło stanowiły suszarki do włosów, używane przez miejscowe kurwy, ale ten zapach nie pasował do otoczenia, ponieważ aleja nawet w bezdeszczową noc była wilgotna, a powietrze nigdy nie poruszało się tu na tyle, żeby osuszyć kałuże na upstrzonym plamami chodniku. Brudne i wilgotne mury pozostawiały smugi na piersiach, plecach 424

i ramionach mężczyzn, jako że mężczyźni musieli ocierać się o ściany, żeby się minąć na tej uliczce. Prostytutki w oknach lub otwartych drzwiach znajdowały się tak blisko, że można było ich dotknąć i poczuć zapach, ale nie dało się odwrócić wzroku, żeby nie spojrzeć w twarz kolejnej prostytutki albo w twarze rozglądających się dokoła mężczyzn, zresztą najniegodziwsze ze wszystkich – reagujące czujnymi spojrzeniami na dłonie kobiet, połyskujące w alejce, nawiązujące kontakt raz tu, raz tam. Trompettersteeg okazała się prawdziwym targowiskiem – kontakt był tu zbyt bliski, by jedynie oglądać wystawiony towar. Ruth zrozumiała, że w de Wallen nie trzeba wcale płacić prostytutce, by zobaczyć ludzi uprawiających seks. Młody człowiek (i/albo starsza od niego pisarka) muszą mieć jakiś szczególny powód, żeby zdecydować się na prostytutkę. W ich związku powinno być coś wyjątkowego – a może powinno w nim czegoś brakować. Bo w końcu w Centrum Rozrywki Erotycznej można było wynająć wideokabinę: „Jesteśmy po prostu najlepsi” – głosił slogan reklamowy. A Pokaz Porno na Żywo obiecywał „prawdziwy stosunek na żywo”. Gdzie indziej napis brzmiał: „prawdziwy stosunek na scenie”. Nie trzeba było się specjalnie natrudzić, żeby uprawiać voyeuryzm. Powieść zawsze okazuje się bardziej skomplikowana, niż się z początku wydaje. A w każdym razie tak powinno być. Niewielką pociechą dla Ruth było to, że na wystawie sex-shopu oferującego „specjały sado-maso” nic się nie zmieniło. Przypominająca omlet wagina zwisała wciąż z sufitu, ale tym razem na czarnym, nie czerwonym pasku do pończoch. Nikt nie kupił także śmiesznego penisa z krowim dzwonkiem na skórzanym pasku. Na wystawie leżały nadal rozmaite pejcze, podobnie jak gruszki lewatyw, w takim samym lub podobnym wyborze jak dawniej. Nawet gumowa pięść przetrwała upływ czasu – „prowokująca i niechciana, jak zawsze”, pomyślała Ruth... choć właściwie życzyłaby tylko sobie, żeby tak było. Było już po wpół do pierwszej w nocy, kiedy Maarten i Sylvia odprowadzili Ruth do hotelu. Usiłowała dobrze zapamiętać trasę, którą szli. W recepcji ucałowała ich oboje na pożegnanie. Po holendersku – trzy razy – ale szybciej i bardziej konwencjonalnie niż Rooie. Potem Ruth poszła do pokoju i przebrała się. Włożyła stare, wytarte niebieskie 425

dżinsy i granatową, zbyt obszerną bluzę, która nie podkreślała jej sylwetki, ale niemal całkiem ukrywała kształt piersi, a także najwygodniejsze buty, jakie z sobą przywiozła – czarne zamszowe espadryle. Odczekała kwadrans w swoim pokoju, zanim wyszła z hotelu. Była za piętnaście pierwsza w nocy, ale od najbliższej uliczki, zasobnej w prostytutki, dzieliło ją mniej niż pięć minut drogi. Nie zamierzała odwiedzać Rooie o tej porze, chciała jednak choć przez chwilę popatrzeć, jak kobieta siedzi w swoim oknie. „Może uda mi się zobaczyć, w jaki sposób zwabia klientów do środka” – pomyślała Ruth. A w odwiedziny wybierze się następnego dnia albo może pojutrze. Dotychczasowe doświadczenia Ruth Cole w kontaktach z prostytutkami powinny były nauczyć ją rozumu, gdyż w świecie prostytucji najwyraźniej nie potrafiła przewidywać dalszych wydarzeń tak trafnie, jak w swoich powieściach. Chyba należałoby sobie życzyć, żeby miała się choć trochę na baczności, jako że pod żadnym względem nie była przygotowana na znajomość z kobietą wiadomej profesji – co zresztą właśnie okazało się na Bergstraat, albowiem w oknie Rooie siedziała teraz jakaś wulgarniejsza i o wiele młodsza od niej kobieta. Ruth rozpoznała skórzany gorset, który wisiał przedtem w płytkiej szafie Rooie. Był czarny, zapinany przy dekolcie na srebrne zatrzaski, ale dziewczyna była zbyt biuściasta, żeby gorset dał się do końca zapiąć. Poniżej, pod wydatnym biustem i gorsetem, zwisał nad czarną króciutką spódniczką zwiotczały brzuch dziewczyny. Spódniczka była rozdarta. Ściągacz na biodrach pękł – biała gumka kontrastowała z czernią spódniczki i zwałem obwisłego ciała na wydatnym brzuchu grubaski. Wyglądała, jakby była w ciąży, ale szare sińce pod oczami młodej prostytutki zdradzały spustoszenie wewnętrzne, które redukowało możliwość poczęcia do minimum. – Gdzie jest Rooie? – zapytała Ruth. Zmęczona gruba dziewczyna wstała ze stołka i szeroko otworzyła drzwi. – Z córką – odpowiedziała. Ruth już odchodziła, gdy dobiegł ją głuchy odgłos jakiegoś przedmiotu, uderzającego o szybę. Nie był to znajomy dźwięk paznokcia, klucza albo pieniążka, stukającego w szkło, jaki słyszała już Ruth w ok426

nach kilku innych prostytutek, grubaska tłukła bowiem w szybę wielkim, różowym penisem, który Ruth zauważyła na szpitalnej tacy, stojącej na stoliku przy łóżku Rooie. Gdy młoda prostytutka zwróciła na siebie uwagę, wcisnęła koniec penisa do ust i nieprzyjaźnie szarpnęła go zębami. Potem obojętnie skinęła głową Ruth, a wreszcie wzruszyła ramionami, jak gdyby resztki energii pozwalały jej tylko na złożenie tej ograniczonej obietnicy: spróbuje dać Ruth tyle szczęścia, ile dawała jej Rooie. Ruth pokręciła przecząco głową, ale posłała młodej prostytutce sympatyczny uśmiech. W odpowiedzi żałosne stworzenie kilkakrotnie klasnęło sztucznym penisem o otwartą dłoń, jak gdyby odmierzając rytm muzyki, słyszalnej tylko dla siebie. Tej nocy Ruth miała przerażająco podniecający sen o pięknym holenderskim chłopcu imieniem Wim. Obudziła się z uczuciem zażenowania i przekonaniem, że zły kochanek w jej nowo powstającej powieści nie powinien być jednak rudawym blondynem. Zaczęła nawet wątpić, czy powinien być całkowicie „zły”. Jeśli starsza od niego pisarka ma zaznać upokorzenia, które każe jej zmienić swoje życie, to raczej ona powinna popełnić jakąś niegodziwość – własnego życia nie zmienia się dlatego, że ktoś inny postępuje źle. Niełatwo było Ruth przekonać, że to kobiety są zwykle ofiarami – a w każdym razie sądziła, że równie często padają ofiarą samych siebie, jak mężczyzn. Było to twierdzenie niewątpliwie prawdziwe w stosunku do kobiet, które Ruth znała najlepiej, czyli do niej samej i do Hannah. (Nie znała swojej matki, ale podejrzewała, że była zapewne ofiarą – jedną z wielu ofiar jej ojca). Ponadto dokonała już zemsty na Scotcie Saundersie, po co więc wciągać do tej powieści jego albo przypominającego go rudawego blondyna? W „Nie dla dzieci” owdowiała powieściopisarka, Jane Dash, podjęła słuszną decyzję, żeby nie pisać o swojej antagonistce, Eleanor Holt. Ruth dotknęła już kiedyś tego tematu! („Jako powieściopisarka pani Dash gardziła opisywaniem prawdziwych ludzi. Uważała, że jest to porażka wyobraźni, albowiem każdy powieściopisarz godny tego miana powinien umieć wymyślić postać ciekawszą od prawdziwego człowieka

427

z krwi i kości. Toteż uczynienie z Eleanor Holt postaci fikcyjnej, choćby i w celach szyderczych, byłoby dla niej czymś w rodzaju pochlebstwa”). Powinnam postępować zgodnie z głoszonymi przez siebie zasadami, powiedziała sobie Ruth. Zważywszy na niezadowalający wybór dań w pokoju śniadaniowym i fakt, że jedynego tego dnia wywiadu miała udzielić podczas lunchu, Ruth przełknęła pół filiżanki letniej kawy i sok pomarańczowy o równie nieciekawej temperaturze, a potem udała się prosto do czerwonej dzielnicy. O dziewiątej rano lepiej zresztą nie chodzić tamtędy z pełnym żołądkiem. Przeszła na drugą stronę Warmoesstraat w pobliżu komisariatu policji, którego początkowo nie zauważyła. Najpierw spostrzegła młodą narkomankę i zarazem prostytutkę uliczną, siedzącą w kucki na rogu Enge Kerksteeg. Dziewczyna miała trudności z zachowaniem równowagi i upadłaby, gdyby nie oparła się rękami o krawężnik, oddając mocz na ulicy. – Za pięćdziesiąt guldenów zrobię ci wszystko, co potrafi mężczyzna – powiedziała dziewczyna, ale Ruth nie zareagowała. O dziewiątej rano na Oudekerksplein w okolicy starego kościoła pracowała w oknie tylko jedna prostytutka. Na pierwszy rzut oka mogła być jedną z tych Dominikanek czy Kolumbijek, które Ruth widziała poprzedniego wieczoru, ale miała znacznie ciemniejszą skórę. Była bardzo czarna i bardzo gruba. Stała w otwartych drzwiach z wewnętrzną pewnością siebie, jak gdyby de Wallen roiło się od mężczyzn, choć było właściwie puste, jeśli nie liczyć zamiataczy ulic, zbierających śmieci wczorajszej nocy i poprzedniego dnia. W pustych pokoikach prostytutek krzątały się liczne sprzątaczki, których odkurzacze zagłuszały banalne pogaduszki, jakie kobiety nawiązywały czasem między sobą. Nawet na wąskiej Trompettersteeg, gdzie Ruth nie chciała się zapuszczać, widać było wysuwający się z pokoju na ulicę wózek z wiadrem, ścierką i butelkami płynów do czyszczenia. Obok stał worek na brudną bieliznę, pełen poplamionych ręczników, i pękata plastikowa torba, jakich zwykle używa się na śmieci, wypełniona niewątpliwie kondomami, papierowymi ręcznikami i chusteczkami 428

higienicznymi. W przenikliwym porannym świetle dnia tylko świeżo spadły śnieg mógłby nadać tej dzielnicy naprawdę czysty wygląd – „może rankiem w dzień Bożego Narodzenia, kiedy nie pracuje tu żadna prostytutka” – pomyślała Ruth. Ale czy one naprawdę nie pracują w święta? Na Stoofsteeg, gdzie przeważały prostytutki z Tajlandii, tylko dwie czekały na klientów w otwartych drzwiach – podobnie jak kobieta pracująca koło kościoła, obie były bardzo czarne i bardzo otyłe. Gawędziły w języku, którego Ruth nigdy w życiu nie słyszała, a ponieważ przerwały rozmowę, żeby uprzejmie i życzliwie pozdrowić ją skinieniem głowy, Ruth ośmieliła się przystanąć i spytać, skąd pochodzą. – Z Ghany – powiedziała jedna. – A ty? – spytała druga Ruth. – Ze Stanów Zjednoczonych – odpowiedziała, a Afrykanki zamruczały coś z uznaniem. Pocierając kciukami czubki palców, poprosiły znanym na całym świecie sposobem o pieniądze. – Chcesz coś, co mogłybyśmy ci dać? – zapytała pierwsza. – Chcesz wejść? – spytała druga. Wybuchnęły obie gromkim śmiechem. Nie łudziły się, że Ruth naprawdę może być zainteresowana seksem z którąś z nich. Po prostu znając bogactwo Amerykanów, uznały, że nie zaszkodzi spróbować jej skusić jakimś fortelem, których znały tak wiele. – Nie, dziękuję – odpowiedziała Ruth i wciąż uśmiechając się uprzejmie, odeszła. Sprzątaczki było widać tylko tam, gdzie pracowali przedtem Ekwadorczycy. Na Molensteeg, zdominowanej nocą przez Dominikanki i Kolumbijki, siedziała w oknie kolejna prostytutka prawdopodobnie afrykańskiego pochodzenia, choć była bardzo szczupła. W jednym z pokoi uwijała się kolejna sprzątaczka. Pustka nadawała dzielnicy atmosferę, którą w myślach zawsze przypisywała jej Ruth – sprawiała wrażenie opuszczonej, jak gdyby nikt nie chciał jej seksu, i prezentowała się korzystniej niż w nocy, gdy kwitła tu nieustająca turystyka erotyczna. Trawiona ciekawością Ruth weszła do sex-shopu. Jak w każdym sklepie z kasetami wideo, filmy poszczególnych gatunków spoczywały 429

na osobnych półkach; była tu półka chłosty, półka z seksem oralnym i analnym, a także półka oferująca seks z wykorzystaniem ekskrementów, gdzie się nie zapuściła. Czerwone światło nad drzwiami do zamkniętej „wideokabiny” skłoniło ją do wyjścia ze sklepu, zanim nieznany klient opuścił pomieszczenie, przeznaczone do indywidualnego oglądania filmów. Ruth chciała jedynie wyobrazić sobie wyraz jego twarzy. Przez jakiś czas wydawało się jej, że ktoś ją śledzi. Jakiś krępy, potężnie zbudowany mężczyzna w błękitnych dżinsach i brudnych adidasach kręcił się ciągle gdzieś za plecami Ruth albo po przeciwnej stronie ulicy, nawet kiedy dwa razy obeszła ten sam kwartał. Miał twarz twardziela, porośniętą szczeciną kilkudniowego zarostu i nieokrzesaną, zdradzającą pobudliwość minę. Ubrany był w luźną wiatrówkę, skrojoną na podobieństwo kurtki baseballowej. Nie wyglądał na człowieka, którego byłoby stać na prostytutkę, ale chodził za nią, jak gdyby wziął ją za dziwkę. W końcu jednak gdzieś zniknął i Ruth przestała się nim niepokoić. Spacerowała po czerwonej dzielnicy dwie godziny. Około jedenastej część Tajek powróciła na Stoofsteeg – Afrykanek natomiast już nie było, a grubą czarną Murzynkę przy Oudekerksplein, być może także pochodzącą z Ghany, zastąpiło kilkanaście kobiet o brązowej skórze – były to znów Kolumbijki i Dominikanki. Ruth przez pomyłkę skręciła w ślepą uliczkę gdzieś przy Oudezijds Voorburgwal. Zwężająca się gwałtownie Slapersteeg kończyła się wśród trzech czy czterech okien, należących do mieszkania, do którego prowadziły tylko jedne drzwi. Stojąca w progu potężna brunatna prostytutka, mówiąca chyba z jamajskim akcentem, chwyciła Ruth za ramię. W pokojach krzątała się ponadto sprzątaczka, a dwie dalsze prostytutki przygotowywały się do pracy przed długim lustrem, nakładając makijaż. – Kogo szukasz, słodyczko? – zapytała potężna brunatna kobieta. – Nikogo – odpowiedziała Ruth. – Zgubiłam się. Sprzątaczka pełniła swoje obowiązki z ponurą miną, ale prostytutki przed lustrem i potężna kobieta, która mocno trzymała Ruth za ramię, wybuchnęły śmiechem. – Święta racja, słodyczko – powiedziała potężna i pociągnęła ją za rękę ku wylotowi uliczki. Wciąż ugniatała ramię Ruth mocno i rytmi430

cznie, jak gdyby chcąc przekazać jej jakąś tajną wiadomość albo czule i zmysłowo miesząc ciasto. – Dziękuję – powiedziała Ruth, jak gdyby naprawdę się zgubiła i została naprawdę ocalona. – Nie ma sprawy, słodyczko. Tym razem, przechodząc przez Warmoesstraat, Ruth zauważyła komisariat policji. Dwóch umundurowanych policjantów rozmawiało z krępym, potężnie zbudowanym mężczyzną w wiatrówce, który przedtem za nią chodził. Dobrze... aresztowali go! – pomyślała Ruth. Dopiero po chwili odgadła, że wyglądający na bandziora mężczyzna jest policjantem po cywilnemu – zdawał się wydawać rozkazy dwóm gliniarzom w mundurach i najwyraźniej rozpoznał Ruth. Wskazał ją ruchem głowy, a wtedy dwaj mundurowi też na nią spojrzeli. Ruth zawstydziła się i pośpiesznie odeszła – jak przestępca! De Wallen to mała dzielnica – wystarczył jeden poranek, żeby zaczęła rzucać się w oczy. Wyglądała zapewne podejrzanie. Choć de Wallen bardziej podobało się Ruth rankiem niż nocą, zaczęła wątpić, czy jest to właściwe miejsce i pora dnia, by jej bohaterowie mogli znaleźć tu jakąś prostytutkę i zapłacić za możliwość podglądania kobiety z klientem. Na pierwszego mężczyznę mogliby przecież czekać przez całe rano! Ale tymczasem musiała się śpieszyć, żeby obejść hotel i dojść na Bergstraat, gdzie spodziewała się zastać już Rooie w oknie, zbliżało się bowiem południe. Tym razem prostytutka przeszła mniej radykalną przemianę. Jej włosy nie miały już tak pomarańczowego, miedzianego odcienia, jak przedtem. Ściemniały, stały się jasnobrązowe, niemal kasztanowe, a skąpy staniczek i majtki bikini były kremowe niczym kość słoniowa, podkreślając jeszcze biel skóry Rooie. Mogła wychylić się i otworzyć drzwi, nie wstając ze stołka – dlatego siedząc przez cały czas w oknie, pozwoliła Ruth wetknąć głowę do środka. (Ruth postanowiła nie przekraczać progu). – W tej chwili nie mam czasu, żeby do ciebie wstąpić, ale chciałabym przyjść jeszcze raz – powiedziała Ruth. – To świetnie – odparła Rooie, wzruszając ramionami. Jej obojętność zaskoczyła Ruth. 431

– Szukałam cię wczoraj w nocy, ale w twoim oknie siedziała inna kobieta – ciągnęła dalej Ruth. – Powiedziała, że jesteś ze swoją córką. – Spędzam z córką noce i weekendy – odparła Rooie. – Przychodzę tu tylko wtedy, kiedy ona jest w szkole. Chcąc się zachować przyjaźnie, Ruth zapytała: – Ile lat ma twoja córka? – Wiesz co? – westchnęła prostytutka. – Nie przybywa mi pieniędzy od rozmowy z tobą. – Przepraszam. – Ruth wycofała się z progu, jak gdyby ktoś ją odepchnął. – Odwiedź mnie, kiedy będziesz miała czas – powiedziała Rooie, zanim się przechyliła, żeby zamknąć drzwi. Ruth w duchu złajała się za swoje zawyżone mniemanie o prostytutkach. Poczuła się jak idiotka. Rooie, oczywiście, myślała głównie, jeśli nie wyłącznie, o pieniądzach, a ona próbowała traktować tę kobietę jak znajomą. Przecież łączyło je jedynie to, że Ruth zapłaciła jej za pierwszą rozmowę! Po tym długim spacerze bez śniadania Ruth wykazała się wilczym apetytem podczas lunchu. Była pewna, że udzieliła chaotycznego wywiadu. Nie potrafiła odpowiedzieć na ani jedno pytanie dotyczące „Nie dla dzieci” czy obu wcześniejszych powieści, nie sprowadzając tematu do jakiegoś aspektu swojej nowej książki: była podniecona perspektywą napisania powieści w pierwszej osobie i fascynującym pomysłem na bohaterkę, która w pewnym momencie popełnia błąd, doznając takiego upokorzenia, że postanawia rozpocząć nowe życie. Jednak opowiadając o tych sprawach, złapała się na tym, że myśli: Kogo chcesz oszukać? Przecież to jest o mnie! Czy nie podjęłaś w życiu kilku błędnych decyzji? (Co najmniej jedną, i to całkiem niedawno...) Czy nie zamierzasz rozpocząć nowego życia? Czy Allan nie jest zaledwie „bezpieczną” alternatywą życia, jakie boisz się prowadzić? Wykład, który wygłosiła późnym popołudniem na Vrije Universiteit, zabrzmiał, jej zdaniem, obłudnie. Poniekąd był to jedyny wykład, jaki napisała – przerabiała go wprawdzie nieustannie, ale sens tekstu pozostał zasadniczo niezmieniony. Ruth orędowała za czystością wyo432

braźni przeciwstawionej pamięci i wychwalała wyższość szczegółów zmyślonych nad materią autobiograficzną, oraz opiewała zalety bohaterów, pochodzących wyłącznie z wyobraźni, przeciwstawiając ich postaciom powieści, zaludnionych przyjaciółmi i członkami rodziny autora – „dawnymi kochankami i innymi ograniczonymi, rozczarowującymi ludźmi, z jakimi mamy do czynienia w prawdziwym życiu” – a mimo to wykład znów doskonale się sprawdził. Publiczność go uwielbiała. Powstał kiedyś w wyniku sprzeczki między Ruth a Hannah i dobrze przysłużył się Ruth jako pisarce – a nawet stał się jej wyznaniem wiary. Ruth twierdziła mianowicie, że najlepsze szczegóły fikcyjne to szczegóły wybrane, nie zapamiętane, albowiem prawda fikcji to nie tylko prawda obserwacji, będąca prawdą zwykłego dziennikarstwa. Najdoskonalszy szczegół fikcyjny powinien określać postać, epizod albo nastrój. W powieści obowiązują zdarzenia fikcyjnie prawdziwe, niekoniecznie zaś to, co się czasem zdarza bądź zdarzyło naprawdę. Kredo Ruth Cole sprowadzało się do wojny z powieścią z kluczem i krytyki powieści autobiograficznej, czego się teraz wstydziła, przygotowując się do napisania swojej najbardziej, jak dotąd, autobiograficznej książki. Jeśli Hannah oskarżała ją wielokrotnie, że pisze o postaciach wzorowanych na niej i na sobie, to o kim pisała obecnie? Ściśle rzecz biorąc, o postaci wzorowanej na Ruth, która podejmuje błędną decyzję, jaką podjęłaby zapewne Hannah! Cierpiała więc teraz, siedząc w restauracji i wysłuchując komplementów swoich sponsorów z Vrije Universiteit. Mili ludzie, ale w przeważającej części akademicy, którzy przedkładali sprawy teoretyczne nad bardziej konkretne i praktyczne problemy układania opowiadań. Ruth miała do siebie pretensje, że podsunęła im taką teorię prozy, co do której sama żywiła teraz potężne wątpliwości. Powieści nie są tezami – o sprawności bądź niesprawności opowiadania decydują jego własne wartości. Co za różnica, czy dany element jest prawdziwy, czy wymyślony? Liczy się to, czy jawi się jako prawdziwy i czy jest to najtrafniejszy element, jakiego można użyć w danych okolicznościach. Ta nieskomplikowana teoria kryła wszystko, czego Ruth gotowa była w tym momencie bronić. Nadeszła pora odesłania starego wykładu na emeryturę, tymczasem jednak musiała za niego od433

pokutować, czyli znosić komplementy pod adresem swojego dawnego kredo. Dopiero kiedy zamiast deseru poprosiła o kolejny kieliszek czerwonego wina, zorientowała się, że za dużo wypiła. W tym samym momencie przypomniała też sobie, że nie widziała dzisiaj pięknego młodego Holendra, Wima – nie stał w kolejce po autograf, gdy skończyła udany, ale upokarzający wykład. A przecież mówił, że przyjdzie. Musiała przyznać, że z przyjemnością czekała na kolejne spotkanie z Wimem – a może i na okazję, żeby go trochę rozruszać. Wcale nie zamierzała z nim flirtować, w każdym razie nie na serio, i zdecydowała już, że się z nim nie prześpi. Chciała jedynie spędzić z chłopakiem trochę czasu sam na sam, na przykład rano, na kawie, żeby dowiedzieć się, co takiego go w niej interesuje... Chciała wyobrazić go sobie jako swojego wielbiciela, a może nawet kochanka... poznać więcej szczegółów, tworzących tego pięknego młodego Holendra. Ale Wim się nie zjawił. Chyba się już mną znudził, pomyślała Ruth. Gotowa była mu współczuć, jeśli tak było, bo sama nigdy nie czuła się do tego stopnia sobą znudzona. Nie chciała pozwolić Maartenowi i Sylvii, żeby jej towarzyszyli do hotelu. Wczoraj poszli przez nią późno spać, więc wszyscy powinni położyć się dzisiaj wcześniej. Maarten i Sylvia wsadzili ją do taksówki i powiedzieli kierowcy, dokąd ma jechać. Po drugiej stronie ulicy, naprzeciwko hotelu, na postoju taksówek na Kattengat, Ruth zobaczyła stojącego pod latarnią Wima. Wyglądał na zagubionego chłopca, rozłączonego z matką w tłumie, który dawno już się rozproszył. Litości! – pomyślała, przechodząc przez ulicę, by zabrać go ze sobą.

434

Ani nie matka, ani nie jej syn

M

imo wszystko nie przespała się z nim – niezupełnie. Wprawdzie spędzili razem noc w jednym łóżku, ale Ruth nie kochała się z chłopakiem – to znaczy właściwie nie. Owszem, całowali się i przytulali, a ona pozwoliła dotknąć swoich piersi, ale kazała mu przestać, kiedy za bardzo się podniecił. Poza tym przez całą noc spała w majtkach i koszulce, więc nie leżała z nim nago. To nie jej wina, że chłopak się rozebrał. Poszła do łazienki umyć zęby i przebrać się na noc, a kiedy wróciła do sypialni, Wim zdążył już zdjąć ubranie i wślizgnąć się do łóżka. Długo rozmawiali. Nazywał się Wim Jongbloed i przeczytał kilka razy wszystko, co napisała dotąd Ruth. Chciał zostać pisarzem, jak ona, ale nie podszedł do niej po wykładzie na Vrije Universiteit, ponieważ zdruzgotało go to, co powiedziała. Twórczość Wima była nieustającą autobiograficzną biegunką słowną – nigdy w życiu nie „wymyślił” żadnego opowiadania ani bohatera. Rejestrował jedynie swoje nędzne tęsknoty i paskudne, pospolite doświadczenia. Wyszedł z wykładu z zamiarem popełnienia samobójstwa, ale zamiast się zabić, pojechał do domu i zniszczył swoje utwory. Powrzucał wszystkie dzienniki – bo uprawiał tylko ten gatunek – do kanału, a potem zaczął wydzwaniać do najlepszych hoteli w Amsterdamie, i wreszcie dowiedział się, gdzie mieszka Ruth. Siedzieli, rozmawiając w barze hotelowym, aż okazało się, że już zamykają – wtedy Ruth zabrała chłopaka do pokoju.

435

– Nie jestem w niczym lepszy od dziennikarza – powiedział zupełnie załamany Wim. Ruth skrzywiła się, słysząc swoje zdanie w cudzych ustach – sformułowanie to pochodziło bowiem wprost z jej wykładu. Powiedziała tak: „Jeśli nie potraficie nic wymyślić, w niczym nie jesteście lepsi od dziennikarzy”. – Nie potrafię wymyślać opowiadań! – skarżył się Wim Jongbloed. I pewnie nie umiałby napisać ani jednego porządnego zdania, choćby chodziło o zbawienie jego duszy, ale Ruth poczuła się za niego odpowiedzialna. A poza tym Wim był taki ładny. Miał długie ciemne włosy i ciemnobrązowe oczy o bardzo długich rzęsach, wyjątkowo gładką skórę, zgrabny nos, mocno zarysowany podbródek i usta w kształcie serca. A choć był zbyt drobny jak na gust Ruth, miał też szerokie ramiona i szeroką pierś – wciąż jeszcze nabierał ciała. Najpierw opowiedziała mu o powieści, nad którą zaczęła pracować: jak zmieniała się jej koncepcja, że w ten właśnie sposób wymyśla się powieści i że budowanie opowiadania właściwie nie wymaga niczego więcej nad wyostrzony zdrowy rozsądek. (Zastanawiała się, gdzie przeczytała to zdanie. Była pewna, że go nie wymyśliła). Przyznała nawet, że „wyobrażała” sobie Wima w roli owego młodego mężczyzny z powieści. Co nie znaczy, że będzie się z nim kochać – wręcz przeciwnie, chciałaby, aby zrozumiał, że się z nim nie prześpi. Wystarczy jej, że o tym fantazjowała. Wim odpowiedział, że i on o tym marzył – i to od wielu lat! Kiedyś onanizował się nawet, patrząc na jej zdjęcie na obwolucie książki. Na te słowa Ruth poszła do łazienki, umyła zęby i przebrała się w parę czystych majtek i koszulkę. Kiedy wróciła, chłopak leżał już nagi w łóżku. Ani razu nie dotknęła jego członka, choć czuła, że szturcha ją, kiedy się obejmują – miło było tulić się do tego chłopca. W kwestii masturbacji zachował się z niezwykłą delikatnością, przynajmniej za pierwszym razem. – Po prostu muszę to zrobić – powiedział. – Czy mogę? – No dobrze – powiedziała Ruth, odwracając się do niego plecami. – Nie, chcę na ciebie patrzeć – błagał Wim. – Proszę cię... Przekręciła się więc twarzą do niego. Pocałowała go w oczy, potem 436

w koniuszek nosa, ale w usta nie. Wim wpatrywał się w nią tak intensywnie, że niewiele brakowało, a uwierzyłaby, iż znów jest w jego wieku. Łatwo przyszło jej teraz wyobrazić sobie, jak było z Marion i Eddiem O’Hare’em. O tym Eddie jej nie opowiadał, ale Ruth czytała wszystkie jego powieści. Wiedziała doskonale, że nie wymyślił scen masturbacji – bo biedny Eddie niczego właściwie nie potrafił wymyślić. Przeżywając orgazm, Wim Jongbloed zatrzepotał powiekami, i dopiero wtedy Ruth pocałowała go w usta, ale nie był to długi pocałunek, bo zawstydzony chłopak pobiegł zaraz do łazienki, żeby umyć ręce. Gdy wrócił truchtem do łóżka, zasnął tak szybko, ułożywszy głowę na jej piersiach, że Ruth pomyślała: może i ja powinnam była spróbować! Ale po chwili ucieszyła się, że jednak się nie onanizowała. Gdyby to zrobiła, to trochę tak, jak gdyby się z nim kochała. Dostrzegła ironię w tym, że musi tworzyć własne zasady i własne definicje. Była ciekawa, czy jej matka też musiała powstrzymywać się i miarkować z Eddiem. Czy gdyby miała matkę, umiałaby się znaleźć w takiej sytuacji? Tylko raz odciągnęła kołdrę, żeby popatrzeć na śpiącego chłopaka. Mogłaby się w niego wpatrywać przez całą noc, ale starała się miarkować nawet wtedy, kiedy na niego patrzyła. Było to spojrzenie pożegnalne, a w dodatku, zważywszy na okoliczności, dość niewinne. Postanowiła, że nigdy więcej nie wpuści Wima do łóżka, a wczesnym rankiem chłopak umocnił ją jeszcze w tym postanowieniu. Sądząc, że Ruth śpi, znów się zonanizował, i tym razem wsunął jej dłoń pod koszulkę, żeby mocno ścisnąć nagą pierś pisarki. Wciąż udawała, że śpi, Wim pobiegł więc do łazienki, żeby znów umyć ręce. A to ci koziołek! Zaprosiła go do kawiarni na śniadanie, a potem poszli do „literackiej”, jak Wim ją nazywał, kawiarni na Kloveniersburgwal – na kolejną kawę. W de Engelbewaarder było mroczno – pod jednym ze stolików spał popierdujący co chwila pies, a pozostałe oświetlone miejsca pod oknem zajmowało kilku raczących się piwem angielskich kibiców piłkarskich. Ich lśniące błękitne koszulki głosiły chwałę pewnej marki angielskiego lagera, a kiedy od czasu do czasu dwójkami czy trójkami wchodzili do środka ich koledzy i przyłączali się do nich, siedzący witali nowo przybyłych, intonując gromko fragment jakiejś piosenki. Jednak nawet te chaotyczne wybuchy śpiewu nie były w stanie zbudzić 437

psa ani przeszkodzić mu w puszczaniu bąków. (Jeśli, zdaniem Wima, de Engelbewaarder był kawiarnią literacką, Ruth wolała nie wiedzieć, co określiłby mianem spelunki). Rano nie wydawał się już taki przygnębiony z powodu swojej twórczości. Ruth sądziła, że dała mu dość uciechy, by oczekiwać od chłopaka pomocy w dalszym zbieraniu materiałów do książki. – O jakiego rodzaju „materiały” chodzi? – zwrócił się młodzieniec do starszej od niego pisarki. – Hmm. Przypomniała sobie zdumienie, z jakim przeczytała, że Graham Greene, będąc jeszcze studentem Oksfordu, próbował grać w rosyjską ruletkę – znaną zabawę samobójczą z użyciem rewolweru. Ta informacja kłóciła się z jej wyobrażeniem Greene’a jako pisarza, który panował nad sobą całkowicie. W czasie gdy Greene uprawiał tę niebezpieczną grę, kochał się w guwernantce swojej młodszej siostry – niania była dwanaście lat starsza od młodego Grahama, zaręczona i wkrótce miała wyjść za mąż. Choć Ruth Cole potrafiła sobie wyobrazić, że jej młody wielbiciel, Wim Jongbloed, mógłby grać w rosyjską ruletkę z jej powodu, nie wiadomo jednak, co myślała, idąc z Wimem do czerwonej dzielnicy, gdzie podchodzili do przypadkowo wybranych prostytutek z propozycją, by pozwoliły im podglądać się z klientami. Ruth wyjaśniła Wimowi, że swoje pytanie stawia wyłącznie hipotetycznie – to znaczy, że nie chce naprawdę oglądać prostytutki odbywającej stosunek (bądź stosunki) z klientami – ale prostytutki, z którymi rozmawiali, nie rozumiały ich albo celowo wypaczały sens jej propozycji. Dominikanki i Kolumbijki, które dominowały w oknach i drzwiach w okolicy Oudekerksplein, nie podobały się Ruth, ponieważ podejrzewała, że słabo znają angielski, co okazało się prawdą, a Wim oświadczył, że po holendersku mówią jeszcze gorzej. W otwartych drzwiach przy Oudekennissteeg stała jakaś wysoka, oszałamiająca blondyna, nie mówiła jednak ani po angielsku, ani po holendersku. Wim twierdził, że jest Rosjanką. Wreszcie w jakiejś suterenie na Barndesteeg znaleźli pewną Tajkę. 438

Była to przysadzista młoda kobieta o obwisłych piersiach i wydatnym brzuchu, miała jednak niezwykłą, okrągłą jak księżyc twarz, soczyste usta i wielkie, piękne oczy. Z początku jej angielszczyzna wydawała się zadowalająca. Prostytutka poprowadziła ich przez labirynt podziemnych pokoi, gdzie niemal cała wioska Tajek przypatrywała im się z najwyższą ciekawością. – Chcemy z nią tylko porozmawiać – powiedział bez przekonania Wim. Zwalista prostytutka wprowadziła ich do mętnie oświetlonego pokoju, pustego, jeżeli nie liczyć podwójnego łóżka, nakrytego pomarańczowo-czarną narzutą z wizerunkiem ryczącego tygrysa. Na środku narzuty, czyli na otwartej paszczy zwierzęcia, leżał zielony ręcznik, poplamiony wskutek działania wybielacza i nieco zmięty, jak gdyby przysadzista prostytutka leżała na nim zaledwie kilka chwil wcześniej. Wszystkie pokoje w podziemnym korytarzu dzieliły ścianki nie sięgające sufitu. Ponad przepierzeniami wpełzało do nich światło z innych, lepiej oświetlonych pokoi. Ścianki zadrżały kiedy prostytutka opuściła kryjącą wejście bambusową zasłonę. Ruth zauważyła niżej bose stopy innych prostytutek, drepczących w holu. – Które z was chce patrzeć? – zapytała Tajka. – Nie chcemy patrzeć – powiedziała Ruth. – Chcemy się tylko dowiedzieć, czy zdarzyło ci się spotkać pary, które płacą, żeby podglądać, jak robisz to z klientem. – W pokoju nie było miejsca, gdzie można by się schować, Ruth zapytała więc znowu: – Jak byś to urządziła? Gdzie ukryłabyś kogoś, kto chciałby cię podglądać? Przysadzista Tajka rozebrała się. Była ubrana w pomarańczową podomkę bez rękawów, uszytą z jakiegoś cienkiego, śliskiego materiału. Sukienka miała z tyłu zamek błyskawiczny, który prostytutka rozpięła jednym ruchem. Wyślizgnęła się z ramiączek i potrząsając biodrami, zsunęła sukienkę na podłogę. Obnażyła się, zanim Ruth zdążyła się odezwać. – Możesz usiąść po tej stronie łóżka – powiedziała do Ruth. – Ja położę się z nim z drugiej strony. – Nie... – zaczęła znowu Ruth. – Albo możesz stać, gdzie tylko chcesz – powiedziała Tajka. 439

– A jeżeli my oboje chcemy się przyglądać? – zapytał Wim, ale tylko jeszcze bardziej zdezorientował prostytutkę. – Oboje chcecie patrzeć? – zapytała zwalista kobieta. – Niezupełnie – wyjaśniła Ruth. – Ale gdybyśmy chcieli, jak byś to urządziła? Naga kobieta westchnęła. Położyła się na plecach na ręczniku, zasłaniając go w całości. – Które z was chce patrzeć najpierw? – zapytała. – Myślę, że to powinno kosztować trochę więcej... Ruth zapłaciła jej już pięćdziesiąt guldenów. Wielka Tajka otworzyła ramiona w błagalnym geście. – Oboje chcecie robić to i patrzeć? – zapytała. – Nie, nie! – fuknęła Ruth. – Chcę tylko wiedzieć, czy ktoś cię już kiedyś podglądał i jak to było. Oszołomiona prostytutka wskazała sufit. – Ktoś podgląda nas teraz... Tak chcesz to zrobić? Ruth i Wim spojrzeli na przepierzenie za podwójnym łóżkiem. Spod sufitu szczerzyła do nich zęby drobna, starsza Tajka. – Mój Boże! – westchnął Wim. – Nie rozumiemy się – oświadczyła Ruth. – To problem językowy. Powiedziała prostytutce, że może zatrzymać pieniądze – widzieli już wszystko, co chcieli. – Nie patrzycie, nie robicie? – zapytała kobieta. – Co się stało? Ruth i Wim ruszyli wąskim korytarzem, a naga Tajka pobiegła w ślad za nimi. Pytała, czy to dlatego, że jest za gruba, czy o to im chodzi, gdy drogę zaszła im nagle tamta drobniejsza, starsza prostytutka, która przedtem uśmiechała się do nich z góry. – Chcesz czegoś nowego? – zapytała Wima. Dotknęła jego ust, a on odsunął się od niej. Drobna starsza kobieta mrugnęła do Ruth. – Założę się, że wiesz, co lubi ten chłopak – powiedziała, pieszcząc krocze Wima. – Oooch! – zawołała drobna Tajka. – Ma dużeeego! On czegoś naprawdę chce! Wim, usiłując bronić się w panice, jedną ręką zasłaniał sobie krocze, a drugą usta. 440

– Idziemy – powiedziała stanowczo Ruth. – Już zapłaciłam. Przypominająca szpon ręka drobnej prostytutki wyciągnęła się ku piersi Ruth, kiedy potężna, naga Tajka, która szła za nimi, wcisnęła się nagle między pisarkę i starą, agresywną kurwę. – To nasza najlepsza sadystka – wyjaśniła przysadzista prostytutka. – Nie tego chcecie, prawda? – Nie – odparła Ruth. Czuła, że Wim przylgnął do jej boku jak dziecko. Potężniejsza prostytutka powiedziała coś po tajsku do mniejszej, która wycofała się do jakiegoś nieoświetlonego pokoju. Ruth i Wim ciągle ją widzieli – pokazała im język, kiedy ruszyli spiesznie korytarzem w stronę upragnionego światła dnia. – Miałeś wzwód? – zapytała Ruth, gdy znaleźli się już bezpiecznie na ulicy. – Tak – przyznał chłopak. Czy jest coś, od czego chłopcom nie staje? – pomyślała Ruth. A przecież ten mały koziołek ostatniej nocy wytrysnął już dwukrotnie! Czy wszyscy mężczyźni są ciągle niezaspokojeni? Ale w tym momencie przyszło Ruth do głowy, że jej matce musiały podobać się miłosne zaloty Eddiego O’Hare’a. Pojęcie sześćdziesięciu razy nabrało nowego znaczenia. Jedna z południowoamerykańskich prostytutek na Gordijnensteeg zaproponowała Wimowi: – Pół ceny dla ciebie i dla twojej matki. Przynajmniej mówiła dobrze po angielsku, a ponieważ jej angielszczyzna była lepsza niż holenderski, rozmowę prowadziła Ruth. – Nie jestem jego matką. Poza tym chcemy tylko z tobą porozmawiać... Wyłącznie porozmawiać – powiedziała Ruth. – Cena jest ta sama, obojętne, co będziecie robić – oświadczyła prostytutka. Była ubrana w sarong i dobrany pod kolor stanik bez ramiączek w kwieciste wzory, przedstawiające tropikalną roślinność. Wysoka i szczupła, miała skórę koloru kawy z mlekiem, a choć wysokie czoło i wystające kości policzkowe nadawały jej obliczu egzotyczny wygląd, to jednak w pewnym sensie policzki rysowały się w tej twarzy zbyt ostro. 441

Zaprowadziła Wima i Ruth na górę do szczytowego pokoju. Zasłony były przejrzyste, a światło wpadające do środka tworzyło w skąpo umeblowanym pomieszczeniu sielski nastrój. Nawet łóżko o sosnowym zagłówku, przykryte pikowaną narzutą, wyglądało jak mebel, który można by znaleźć w gościnnej sypialni na farmie, choć na samym środku podwójnego łoża spoczywał wiadomy ręcznik. Bidetu ani umywalki nie było – podobnie jak miejsca, gdzie można by się schować. Przy łóżku stały dwa drewniane krzesła o prostych oparciach i tylko na nich można było złożyć ubranie. Egzotyczna prostytutka zdjęła stanik, który położyła na siedzeniu krzesła, a potem rozwiązała sarong. Kiedy usiadła na ręczniku, miała na sobie już tylko czarne majtki. Klasnęła dłońmi o łóżko, zapraszając Wima i Ruth, by dołączyli do niej. – Nie musisz się rozbierać – powiedziała Ruth. – Będziemy tylko rozmawiać. – Jak sobie życzycie – odparła egzotyczna kobieta. Ruth usiadła na skraju łóżka obok niej. Mniej ostrożny Wim usadowił się nieco bliżej prostytutki, niż mogłaby sobie tego życzyć Ruth. Pewnie już mu stanął! – przyszło jej do głowy. W tej samej chwili pomyślała o powieści. Zrozumiała wreszcie, co powinno się stać. A może pisarka uważa, że nie jest dość pociągająca dla młodzieńca? Że chłopak traktuje ich kontakty seksualne niemal obojętnie? Oczywiście, sypia z nią. Dla pisarki było zresztą jasne, że mógłby to robić cały dzień i całą noc, ale odnosiła wrażenie, że nigdy nie poddaje się większemu podnieceniu. A jeśli z jego powodu czuła się tak skrępowana własną atrakcyjnością seksualną, że sama nie ośmielała się nigdy do końca okazać podniecenia, bo bała się wygłupić? W takim razie musiałby to być chłopak pod tym względem zupełnie inny niż Wim, zupełnie niepospolity. I nie będący takim niewolnikiem seksu, jak mogłaby sobie tego życzyć pisarka... Ale kiedy podglądają razem prostytutkę, młodzieniec bardzo powoli i z najwyższym wyrachowaniem daje po sobie poznać starszej kobiecie, że jest naprawdę bardzo podniecony, czym podnieca ją tak, że pisarka nie może już usiedzieć spokojnie w szafie i doczekać się, kiedy klient prostytutki nareszcie sobie pójdzie. Kiedy w końcu wychodzi, kobieta po prostu musi posiąść młodzieńca bezzwłocznie, na łóżku pro442

stytutki, która przygląda się jej z czymś w rodzaju znudzonej pogardy. Może dotyka twarzy, stóp albo nawet piersi pisarki, trawionej żądzą chwili tak silną, że nie będzie w stanie nic uczynić i podda się po prostu biegowi wypadków. – Mam – powiedziała głośno Ruth. Ani Wim, ani prostytutka nie zrozumieli, o co jej chodzi. – Co masz? Więc co to będzie? – zapytała prostytutka. Bezecna kobieta trzymała rękę na kolanach Wima. – Dotknij moich piersi. No, dotknij – zachęcała chłopca. Wim spojrzał na Ruth niepewnie jak dziecko, szukające pozwolenia u matki, a potem z wahaniem położył dłoń na drobnej, jędrnej piersi prostytutki. Kiedy jej dotknął, natychmiast cofnął rękę, jak gdyby skóra kobiety była nienaturalnie zimna albo gorąca. Prostytutka roześmiała się. Śmiała się jak mężczyzna, chrapliwie i gardłowo. – Co ci się stało? – zapytała Ruth. – Ty jej dotknij! – odpowiedział chłopak, a prostytutka odwróciła się kusząco ku Ruth. – Nie, dziękuję – odparła Ruth. – Piersi to dla mnie żaden cud. – Moje piersi to prawdziwe cuda – powiedziała prostytutka. – No, dotknij ich. Pisarka wiedziała już wprawdzie, co stanie się w powieści, ale jej ciekawość – jeśli nie coś innego – została pobudzona. Ostrożnie położyła dłoń na piersi prostytutki. Pierś była tak twarda, jak napięty biceps albo pięść. Można by pomyśleć, że ta kobieta, jeśli rzeczywiście jest to kobieta, ma pod skórą dwie piłki baseballowe. (Bo jej piersi nie były od nich większe). Prostytutka poklepała się po zakrytym majtkami kroczu. – Chcecie zobaczyć, co tam mam? – zapytała (lub zapytał) swoich gości. Zmieszany chłopak spojrzał błagalnie na Ruth, ale tym razem nie prosił o pozwolenie dotknięcia prostytutki. – Możemy już iść? – zapytał. Kiedy schodzili po omacku spowitymi w ciemności schodami, Ruth zapytała prostytutkę, skąd pochodzi.

443

– Z Ekwadoru – poinformowała ją kobieta. Skręcili w Bloedstraat, gdzie w oknach i otwartych drzwiach zauważyli innych Ekwadorczyków, ale te prostytutki były potężniejsze i zdecydowanie bardziej zmaskulinizowane niż napotkana przez nich ślicznotka. – Jak tam twój wzwód? – zapytała Ruth. – Utrzymuje się – odpowiedział chłopak. Zrozumiała, że już nie potrzebuje Wima. Teraz, kiedy odkryła, co powinno się stać, nudziło ją jego towarzystwo, a poza tym Wim i tak był niewłaściwym typem chłopaka, nie mogłaby więc wykorzystać go w historii, którą obmyślała. Pozostawała jednak jeszcze kwestia tego, gdzie pisarka i towarzyszący jej młodzieniec czuliby się najswobodniej, chcąc zagadnąć jakąś prostytutkę. Może wcale nie w czerwonej dzielnicy... Ruth na przykład bezpieczniej czuła się tu, w zamożniejszej części miasta. Nic się nie stanie, jeżeli przejdzie się z Wimem po Korsjespoortsteeg i Bergstraat. (Myśl, żeby pozwolić Rooie przyjrzeć się pięknemu chłopcu, uderzyła Ruth jako coś w rodzaju perwersyjnej prowokacji). Musieli dwa razy przejść pod oknem Rooie. Za pierwszym razem zasłony były zasunięte – widocznie Ruda miała klienta. Ale gdy po raz drugi okrążali Bergstraat, Rooie siedziała w oknie. Nie dała znaku, że poznaje Ruth, tylko przyglądała się Wimowi, a Ruth nie skinęła jej głową ani nie pomachała – nie uśmiechnęła się nawet. Lekceważąco, mimochodem spytała jedynie Wima: – Co myślisz o tej? – Jest za stara – odpowiedział młodzieniec. Była pewna, że skończyła już z Wimem. Ale choć umówiła się z kimś na kolację, Wim oświadczył, że będzie na nią czekał, później, po kolacji, przy postoju taksówek naprzeciwko hotelu. – Nie powinieneś wracać już na uczelnię? – zapytała Ruth. – Co będzie z twoimi zajęciami w Utrechcie? – Chcę cię jeszcze raz zobaczyć – poprosił Wim. Ostrzegła go, że będzie zbyt zmęczona, żeby zaprosić go na noc. Musi się wyspać – i naprawdę ma na myśli sen. – No to zobaczymy się tylko na postoju – odpowiedział Wim. 444

Wyglądał niczym zbity pies, który chce znów dostać lanie. Ruth nie mogła wiedzieć, jak bardzo ucieszy się później tego wieczoru na widok Wima. Nie miała pojęcia, że jeszcze z nim nie skończyła. Umówiła się z Maartenem w sali gimnastycznej na Rokin, o której jej opowiadał. Chciała sprawdzić, czy byłoby to odpowiednie miejsce do spotkania pisarki i młodzieńca. Sala okazała się idealna – nie była ani zbyt luksusowa, ani ekstrawagancka. Kilkunastu mężczyzn zapamiętale ćwiczyło podnoszenie ciężarów. Ruth pomyślała, że młody człowiek z jej opowieści – znacznie chłodniejszy i bardziej beznamiętny niż Wim – powinien być zapalonym kulturystą. Powiedziała Maartenowi i Sylvii, że „w zasadzie spędziła noc” z pewnym oddanym wielbicielem, który okazał się przydatny, bo Ruth namówiła go, by „przesłuchał” z nią kilka prostytutek w de Wallen. – A jak udało ci się go potem pozbyć? – zapytała Sylvia. Ruth przyznała, że jeszcze ostatecznie nie pozbyła się Wima, a kiedy powiedziała, że będzie na nią czekał po kolacji, Maarten i Sylvia wybuchnęli śmiechem. Jeśli odwiozą ją wieczorem do hotelu, nie będzie musiała tłumaczyć się przed nimi. Pomyślała, że wszystko, czego chciała, zaczyna się w końcu układać. Pozostało jej jeszcze tylko odwiedzić ponownie Rooie. Czy to nie ona mówiła, że wszystko może się zdarzyć? Zamiast na lunch Ruth poszła z Maartenem i Sylvią podpisywać książki do księgarni na Spui. Zjadła jedynie banana i wypiła małą butelkę wody mineralnej. Po wizycie w księgarni miała wolne popołudnie – pójdzie zobaczyć się z Rooie. Martwiła się tylko, że nie wie, o jakiej porze prostytutka opuszcza swoje okno, by odebrać córkę ze szkoły. Kiedy podpisywała książki, zdarzyło się coś, co powinna była potraktować jako zły znak i ostrzeżenie, by nie iść mimo wszystko na spotkanie z Rooie. Do księgarni przyszła pewna kobieta w wieku Ruth, z torbą na zakupy – najwyraźniej była to czytelniczka, która przyniosła do podpisu cały swój księgozbiór. Ale oprócz holenderskich i angielskich wydań trzech powieści Ruth na zawartość torby składały się również holenderskie tłumaczenia znanych na całym świecie książek dla dzieci autorstwa Teda Cole’a. – Przykro mi, ale nie podpisuję książek ojca – powiedziała Ruth. – 445

To jego utwory. Nie ja je napisałam, więc nie ja powinnam je podpisywać. Kobieta wyglądała na tak oszołomioną, że Maarten powtórzył słowa Ruth po holendersku. – To dla moich dzieci! – zwróciła się do Ruth nieznajoma. Ach, czemu nie zrobić tego, czego chce ta kobieta? – pomyślała Ruth. Życie jest łatwiejsze, kiedy robimy to, czego chcą od nas inni. Poza tym, kiedy już podpisywała książki ojca, zrozumiała, że jeden z tych utworów należy do niej. Oto ona: książka, której powstanie zainspirowała. „Odgłos, jaki wydaje ktoś, kto stara się nie wydawać żadnych odgłosów”. – Powiedz, jak brzmi ten tytuł po holendersku – poprosiła Maartena. – Przeokropnie – odpowiedział Maarten. – Mimo wszystko powiedz. – „Het geluid van iemand die geen geluid probeert te maken”. Nawet w brzmieniu holenderskim ten tytuł budził w Ruth dreszcze. Powinna była potraktować to jako znak, ale spojrzała tylko na zegarek. Czym się martwi? W kolejce zostało już mniej niż dwanaście osób. Będzie miała mnóstwo czasu, żeby spotkać się z Rooie.

446

Człowiek-kret

O

tej porze roku późnym popołudniem na Bergstraat gościły ostatnie plamy światła. Pokój Rooie skrywał cień. Prostytutka paliła. – Palę, kiedy mi się nudzi – powiedziała. Gestykulowała trzymanym w ręce papierosem, gdy Ruth weszła do środka. – Przyniosłam ci książkę. Będziesz miała inne zajęcie, kiedy zaczniesz się nudzić – powiedziała Ruth. Podarowała jej angielską edycję „Nie dla dzieci”. Angielszczyzna Rooie była tak znakomita, że holenderski przekład byłby nie na miejscu. Ruth zamierzała podarować prostytutce powieść z dedykacją, ale jeszcze nic nie napisała, nie złożyła nawet autografu, ponieważ nie wiedziała, jak pisze się imię kobiety. A Rooie wzięła powieść i zaczęła ją przeglądać, przypatrując się uważnie fotografii Ruth na obwolucie. Potem odłożyła książkę na stolik przy drzwiach, gdzie trzymała klucze. – Dziękuję – powiedziała. – Ale mimo to musisz mi zapłacić. Ruth otworzyła torebkę i zajrzała do portmonetki, choć musiała najpierw pozwolić oczom przyzwyczaić się do mdłego światła – nie mogła odczytać nominałów na banknotach. Rooie usiadła tymczasem na ręczniku leżącym na środku łóżka. Nie zaciągnęła zasłon, być może dlatego, że przypuszczała, iż nie będzie kochać się z Ruth. Prostytutka zachowywała się dziś obojętnie, jak gdyby porzuciła zamiar uwiedzenia jej i pogodziła się z faktem, że Ruth chce z nią jedynie porozmawiać.

447

– Widziałam cię tu z jakimś ślicznym chłopcem – odezwała się. – Twój kochanek czy syn? – Ani jedno, ani drugie – odparła Ruth. – Nie jest tak młody, by mógł być moim synem. Musiałabym go urodzić, mając czternaście albo piętnaście lat. – Niejedna kobieta rodzi dzieci w tym wieku – powiedziała Rooie. Przypomniała sobie, że nie zasłoniła okien, i wstała. – Wyglądał tak młodo, że mógłby być moim synem – dodała. Zaciągała zasłony, kiedy spostrzegła nagle na ulicy coś lub kogoś, kto zwrócił jej uwagę, i zasłoniła okna tylko w trzech czwartych. Zanim otworzyła drzwi wejściowe, odwróciła się do Ruth i szepnęła: – Chwileczkę... – Potem uchyliła drzwi na szerokość szparki. Ruth nie usiadła jeszcze w fotelu do minet. Stała wciąż w ciemnym pokoju, wsparłszy dłoń na poręczy mebla, gdy dobiegł ją z Bergstraat głos mówiącego po angielsku mężczyzny. – Mam przyjść później? Czy zaczekać? – zwrócił się do Rooie. Mówił po angielsku ze znajomym akcentem, którego Ruth nie potrafiła jednak określić. – Chwileczkę – powiedziała Rooie. Zamknęła drzwi i zaciągnęła zasłony całkowicie. – Chcesz, żebym wyszła? Mogę przyjść później... – szepnęła Ruth, ale Rooie stała już obok, zasłaniając jej dłonią usta. – Przyszłaś w samą porę – odpowiedziała szeptem prostytutka. – Pomóż mi ustawić buty. – Przyklękła koło szafy, ustawiając buty czubkami na zewnątrz. Ruth skamieniała przy fotelu do minet. Oczy jeszcze nie przywykły jej do światła i nie odliczyła wciąż pieniędzy dla Rooie. – Zapłacisz mi później – powiedziała prostytutka. – Pomóż mi, szybko. Facet wygląda na zdenerwowanego. Może to jego pierwszy raz. Nie będzie czekał cały dzień. Ruth przyklękła obok. Trzęsły się jej dłonie i upuściła pierwszy but, który wzięła do ręki. – Ja to zrobię – powiedziała gniewnie Rooie. – A ty wchodź do szafy. I nie ruszaj się! Możesz poruszać tylko oczami – dodała prostytutka. – Wyłącznie oczami. 448

Rozstawiła buty wokół stóp Ruth, która mogła ją powstrzymać, mogła podnieść głos, ale nie wydała z siebie nawet szeptu. Myślała później – przez następne cztery albo pięć lat – że nie odezwała się z obawy, by nie sprawić prostytutce zawodu, jak gdyby chodziło o jakąś dziecinną próbę męstwa. Pewnego dnia miała jednak zrozumieć, że strach, by nie stchórzyć, to najbardziej niefortunny motyw wszelkiego działania. Od razu zaczęła żałować, że nie rozpięła kurtki. W szafie było duszno, ale Rooie wpuściła już klienta do małego czerwonego pokoiku. Ruth nie śmiała się nawet poruszyć – poza tym byłoby słychać, jak rozpina suwak. Liczba luster w pokoju wprawiła chyba mężczyznę w zakłopotanie. Ruth tylko przez krótką chwilę mignęły jego rysy, zanim celowo zwróciła wzrok w inną stronę. Nie chciała widzieć twarzy mężczyzny – było w niej coś nieprzyzwoicie nijakiego. Wolała patrzeć na Rooie. Prostytutka zdjęła stanik – tego dnia był czarny. Zamierzała zdjąć też czarne majtki, ale mężczyzna powstrzymał ją. – Nie trzeba – powiedział. Rooie wyglądała na rozczarowaną. (Pewnie ze względu na mnie, pomyślała Ruth). – Cena jest ta sama, czy patrzysz, czy dotykasz – wyjaśniła Rooie mężczyźnie o nijakiej twarzy. – Siedemdziesiąt pięć guldenów. Ale klient najwyraźniej znał cenę, ponieważ pieniądze trzymał już w dłoni. Wyjął banknoty z kieszeni palta, zapewne więc przełożył je tam z portfela, zanim wszedł do pokoju. – Nie będę dotykał, tylko patrzył – powiedział. Ruth pomyślała teraz, że mówi po angielsku z niemieckim akcentem. Rooie sięgnęła ręką jego krocza, ale mężczyzna się odsunął, nie pozwalając się dotknąć. Był łysy, gładko wygolony, miał jajowatą głowę i nieokreśloną budowę ciała – w każdym razie nie był zbyt potężny. Jego ubranie również nie było charakterystyczne. Spodnie od garnituru w szarym kolorze węgla drzewnego robiły wrażenie za luźnych, a nawet workowatych, ale starannie je zaprasowano. Czarne palto wydymało się, jak gdyby było na mężczyznę o numer za duże. Białą koszulę klient rozpiął pod szyją, rozluźniając krawat. 449

– Czym się zajmujesz? – zapytała Rooie. – Alarmami – mruknął mężczyzna. Ruth zdawało się, że dodał jeszcze: „W SAS”, ale nie była pewna. Czyżby miał na myśli linię lotniczą? – To dobry zawód – dobiegł ją głos mężczyzny. – Połóż się na boku, dobrze? – poprosił. Rooie zwinęła się na łóżku jak mała dziewczynka. Leżała twarzą do niego. Podciągnęła kolana aż na piersi, obejmując ciało rękami, jak gdyby było jej zimno, i spoglądała na mężczyznę z kokieteryjnym uśmiechem. Klient stał, wpatrując się w nią z góry. Swoją, jak można było sądzić, ciężką teczkę rzucił na fotel do minet, gdzie Ruth straciła ją z oczu. Była to zdeformowana skórzana aktówka, której mógłby używać profesor uniwersytetu albo nauczyciel. Jak gdyby oddając cześć skulonej postaci Rooie, mężczyzna przykląkł obok łóżka na dywanie, okrywając płaszczem jego szerokie sploty, a potem wydał z siebie przeciągłe westchnienie. Ruth dopiero wtedy usłyszała, że mężczyzna rzęzi. Oddychał z wyraźnym, bronchitowym świstem. – Wyprostuj nogi, proszę – powiedział. – Podnieś ręce nad głowę, jakbyś się przeciągała. Udawaj, że jest rano i właśnie się obudziłaś – dodał niemal bez tchu. Rooie przeciągnęła się – zdaniem Ruth, kusząco – ale astmatyk nie był zadowolony. – Spróbuj ziewnąć – zaproponował. Rooie udała, że ziewa. – Nie, chodzi mi o prawdziwe ziewnięcie, z zamkniętymi oczami. – Przykro mi, ale nie zamykam oczu – powiedziała Rooie i Ruth zrozumiała, że Rooie się boi. Pojęła to tak nagle, jak pojmuje się, że ktoś otworzył w pobliżu okno albo drzwi, ponieważ czujemy dopływ świeżego powietrza. – Mogłabyś uklęknąć? – zapytał mężczyzna, wciąż rzężąc. Rooie przyjęła chyba tę propozycję z ulgą. Uklękła na ręczniku, wspierając łokcie i głowę na poduszce. Zerkała teraz na mężczyznę bo-

450

kiem – włosy opadły jej na czoło i częściowo zakrywały twarz, ale Rooie widziała nieznajomego. Ani na chwilę nie spuszczała z niego wzroku. – Tak! – sapnął entuzjastycznie mężczyzna. Klasnął dwa razy w dłonie i zaczął kiwać się na boki na klęczkach. – Potrząśnij głową! – powiedział do Rooie. – Potrząśnij, niech włosy opadną ci na wszystkie strony! W lustrze wiszącym za łóżkiem prostytutki Ruth mimo woli po raz drugi przelotnie ujrzała zaczerwienioną twarz mężczyzny. Małe zmrużone oczka miał na wpół przymknięte – wyglądało to tak, jak gdyby powieki zarastały mu oczy, przypominające ślepe źrenice kreta. Oczy Ruth rzuciły błyskawiczne spojrzenie w lustro wiszące naprzeciwko szafy – obawiała się, że zauważy jakiś ruch za częściowo rozsuniętą zasłoną albo dostrzeże drżenie pośród butów. Miała wrażenie, że ubrania w szafie zaczynają się tłoczyć wokół niej. Rooie spełniła polecenie mężczyzny i potrząsnęła głową tak, że włosy opadły jej na twarz. Zasłoniły oczy prostytutki nie dłużej niż na sekundę – najwyżej dwie lub trzy – ale człowiek-kret nie potrzebował więcej czasu. Rzucił się naprzód i napierając z tyłu piersią na głowę i kark Rooie, wcisnął podbródek między jej łopatki. Prawym przedramieniem zakleszczył gardło dziewczyny, a potem drugą ręką chwycił swój prawy nadgarstek i ścisnął jej szyję. Powoli dźwignął się z kolan, przyciskając wciąż głowę i kark Rooie do swojej klatki piersiowej, a prawym przedramieniem dławiąc jej ciągle gardło. Minęło kilka sekund, zanim Ruth zrozumiała, że Rooie nie może oddychać. Słyszała jedynie bronchitowe poświstywanie mężczyzny. Chude ramiona Rooie cięły w ciszy powietrze. Prawą nogę podgięła pod siebie, a lewą odrzuciła w tył, tak że ze stopy zsunęła się jej szpilka, która uderzyła uchylone drzwi do toalety. Odgłos przyciągnął uwagę dusiciela – odwrócił gwałtownie głowę, jak gdyby spodziewał się zobaczyć kogoś na sedesie, ale widząc odrzucony daleko but Rooie, uśmiechnął się z ulgą i zaczął znowu dusić prostytutkę. Między piersiami Ruth spłynął strumyczek potu. Pomyślała, żeby skoczyć do drzwi, ale wiedziała, że są zamknięte na klucz, a ona nie ma pojęcia, jak je otworzyć. Wyobraziła sobie, że ten człowiek wciąga

451

ją z powrotem do pokoju i też miażdży jej tchawicę, aż w końcu ręce i nogi Ruth zwisną bezwładnie, tak jak ręce Rooie. Mimo woli zacisnęła i otworzyła prawą dłoń. (Żałowała później, że nie miała pod ręką rakietki do squasha). Ale strach do tego stopnia ją obezwładnił, że nie zrobiła nic, by przyjść Rooie z pomocą. Nigdy nie zapomniała ani nie wybaczyła sobie swojego zachowania w tamtej chwili. Czuła się tak, jak gdyby krępowały ją ubrania w szafie prostytutki. Rooie przestała już kopać. Kostka jej bosej stopy sunęła po dywanie i wydawało się, że rzężący mężczyzna tańczy z prostytutką. Zwolnił ucisk na jej gardle – głowa Rooie opadła mu na ramię, on zaś wodził ustami i nosem po jej szyi, przestępując z nogi na nogę i tuląc kobietę w ramionach. Ręce Rooie zwisały bezwładnie, obijając się o obnażone uda. Z niezwykłą łagodnością, jak gdyby za wszelką cenę usiłował nie zbudzić uśpionego dziecka, człowiek-kret położył Rooie na łóżku i ponownie ukląkł obok niej. Ruth nie mogła oprzeć się wrażeniu, że szeroko otwarte oczy prostytutki spoglądają w wąską szczelinę w zasłonie szafy z głębokim wyrzutem. Morderca też nie chciał chyba patrzeć w oczy Rooie, bo kciukiem i palcem wskazującym delikatnie zamknął jej powieki. Potem wyjął chusteczkę higieniczną z pudełka, stojącego na stoliku przy łóżku, i usiłując zabezpieczyć się nią przed jakąś wyimaginowaną chorobą, wepchnął prostytutce język w usta. Problem polegał na tym, że usta nie chciały się zamknąć. Pozostały rozchylone, a broda opadała wciąż na piersi Rooie. Rzężący mężczyzna niecierpliwie odwrócił jej głowę na bok i podparł brodę poduszką. Nienaturalność pozycji, w jakiej zastygła kobieta, najwyraźniej go złościła. Westchnął krótkim, pełnym irytacji westchnieniem, po czym rozległo się wysokie, chrapliwe rzężenie i mężczyzna szarpnął rozciągnięte na łóżku ciało, ale nie zdołał ułożyć go tak, jak chciał – tu zsuwała się ręka, tam opadała noga. W pewnym momencie człowiek-kret zupełnie stracił cierpliwość i zatopił zęby w nagim ramieniu Ruth. Przegryzł skórę, ale Rooie bardzo niewiele krwawiła, ponieważ jej serce przestało już pracować. Ruth wstrzymała oddech. Blisko minutę później zrozumiała, że nie 452

powinna była tego robić. Chcąc znów zaczerpnąć tchu, musiała wziąć bardzo głęboki oddech, a potem kilkakrotnie zadyszała, walcząc o powietrze. Sądząc po tym, jak morderca zesztywniał, zorientowała się, że ją usłyszał, a w każdym razie, że usłyszał jakiś dźwięk. Dał spokój wysiłkom, zmierzającym do ułożenia Rooie w pożądanej pozie, i przestał rzęzić, bo teraz on wstrzymał oddech i zaczął nasłuchiwać. Choć Ruth nie kaszlała już od paru dni, przestraszyła się, że kaszel może powrócić – czuła zdradliwe łaskotanie w głębi gardła. Człowiek-kret powoli wstał, wodząc spojrzeniem po wszystkich lustrach w czerwonym pokoiku. Ruth doskonale wiedziała, co usłyszał zabójca: odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów – ot co. Dlatego wstrzymał oddech, przestał rzęzić i rozglądał się wokoło. Jego nozdrza drgały, jak gdyby człowiek-kret wietrzył. Chcąc się uspokoić, Ruth odwróciła wzrok i wbiła spojrzenie w lustro, wiszące naprzeciwko szafy. Próbowała się dostrzec w wąskiej szczelinie zasłony i udało jej się zauważyć swoje buty pośród innych, których czubki wystawały spod kotary. Po chwili zobaczyła rąbek nogawki swoich czarnych dżinsów. Jeśli jeszcze bardziej wytęży wzrok, ujrzy tkwiące w butach stopy. A potem kostki i łydki... Zabójca zaczął nieoczekiwanie kaszleć, wydając przy tym straszliwe, ssące dźwięki, które przyprawiały jego ciało o konwulsje. Gdy człowiek-kret przestał kasłać, Ruth odzyskała już oddech. Tajemnica zachowania całkowitej ciszy i bezruchu tkwi w pełnej koncentracji. „Od tej pory, jeżeli kiedyś będziesz chciała poczuć się odważna, popatrz na swoją bliznę” – powiedział jej Eddie O’Hare, gdy była małą dziewczynką. Ale Ruth nie mogła w tej chwili zobaczyć palca wskazującego prawej ręki, nie poruszając głową albo dłonią, skupiła się natomiast na „Odgłosie, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów”. Ze wszystkich opowiadań ojca, które znała na pamięć co do jednego, to pamiętała najlepiej. W nim także występował człowiekkret. „Wyobraźcie sobie kreta, dwa razy większego niż dziecko, ale o połowę mniejszego od większości dorosłych. Kret ten chodził na dwóch łapach, wyprostowany jak człowiek, więc nazywano go człowiekiem-

453

kretem. Nosił workowate spodnie, kryjące jego ogon, i stare buty tenisowe, żeby mógł poruszać się szybko i cicho”. Pierwsza ilustracja przedstawia Ruth i jej ojca, którzy zbliżają się do drzwi domu w Sagaponack. Trzymają się za ręce, przekraczając próg przedpokoju, zalanego słońcem. Nie patrzą na stojący w kącie wieszak. Częściowo ukryty, stoi za nim wielki kret. „Człowiek-kret zajmował się polowaniami na małe dziewczynki. Lubił je łapać i zabierać ze sobą pod ziemię, gdzie przetrzymywał je przez tydzień albo dwa. Małym dziewczynkom nie podobało się pod ziemią. Kiedy człowiek-kret w końcu je wypuszczał, miały piasek w oczach i uszach i musiały myć głowę codziennie przez dziesięć dni, żeby nie pachnieć dżdżownicami”. Druga ilustracja przedstawia w średnim zbliżeniu człowieka-kreta, ukrywającego się pod stojącą lampą w jadalni, gdzie Ruth i jej ojciec jedzą obiad. Człowiek-kret ma przekrzywioną głowę, zwężającą się niby szpadel, i pozbawiony jest małżowin usznych. Maleńkie, szczątkowe uszka nie są niczym więcej jak tylko niewielkimi wgłębieniami na jego futrzastej mordce. Pięć szerokich, zakrzywionych paluchów sprawia, że przednie łapy człowieka-kreta wyglądają jak płetwy. Jego nos, jak nos kreta gwiaździstonosego, zbudowany jest z dwudziestu dwóch różowych, przypominających czułki organów czuciowych. (Róż, wypełniający gwiaździsty kształt nosa człowieka-kreta, był jedynym kolorem poza brązem i czernią, jakiego Ted Cole używał w swoich rysunkach). „Człowiek-kret był ślepy, a jego uszy były tak malutkie, że kryły się w całości w jego głowie. Nie widział wiec małych dziewczynek i ledwie je słyszał, ale potrafił je zwietrzyć nosem w kształcie gwiazdki – wyczuwał dziewczynki szczególnie wyraźnie, kiedy były same. Miał też aksamitne futro – można było je głaskać w dowolnym kierunku i nie stawiało oporu. Jeśli jakiejś dziewczynce zdarzyło się stanąć zbyt blisko człowieka-kreta, nie mogła się powstrzymać, żeby nie głaskać jego futra, i w ten sposób człowiek-kret orientował się, że dziewczynka jest obok. Kiedy Ruthie i jej tata zjedli już obiad, tata powiedział: – Skończyły się nam lody. Pójdę do sklepu i kupię lody, jeżeli posprzątasz ze stołu. 454

– Dobrze, tato – odparła Ruthie. Oznaczało to jednak, że dziewczynka zostanie sama z człowiekiemkretem. Ruthie nie wiedziała, że człowiek-kret jest w jadalni, dopóki jej tata nie wyszedł”. Trzecia ilustracja przedstawia Ruth, niosącą do kuchni naczynia i sztućce. Dziewczynka obserwuje czujnie człowieka-kreta, który wyłonił się już spod lampy i wysunął nosek w kształcie gwiazdy, usiłując zwietrzyć Ruth. „Ruthie uważała, żeby nie upuścić noża ani widelca, bo nawet kret usłyszałby tak głośny dźwięk. Spostrzegła człowieka-kreta, ale wiedziała, że człowiek-kret nie widzi jej. Najpierw poszła prosto do śmietnika i próbowała wetknąć we włosy stare skorupki od jajek i posypać głowę fusami od kawy, ale człowiek-kret usłyszał chrzęst skorupek, a poza tym podobał mu się zapach fusów. Pachnie jakby dżdżownicami! – pomyślał człowiek-kret, węsząc coraz bliżej i bliżej Ruthie”. Na czwartej ilustracji Ruth wbiega na górę po wyłożonych dywanem schodach, gubiąc po drodze skorupki od jajek i fusy, które wypadają jej z włosów. U stóp schodów, wpatrując się ślepo w ślad za nią, stoi człowiek-kret, zadarłszy nos ku górze. Jedną nogę w tenisowym bucie wsunął już na pierwszy stopień. „Ruthie pobiegła na górę. Musiała pozbyć się fusów i skorupek. Musiała się postarać, żeby pachnieć raczej jak jej ojciec! Przebrała się więc w jego rzeczy przeznaczone do prania i wysmarowała sobie włosy jego kremem do golenia. Potarła także twarz podeszwami jego butów, choć potem zrozumiała, że nie był to dobry pomysł, bo krety lubią brud. Zeskrobała więc z buzi brud i piach i użyła znów kremu do golenia, ale musiała się śpieszyć – byłoby bardzo niedobrze, gdyby została uwięziona na górze razem z człowiekiem-kretem, spróbowała więc prześlizgnąć się obok niego na schodach”. Piąta ilustracja: na półpiętrze widać człowieka-kreta, który znajduje się w pół drogi na górę. Ruth, w ubraniu ojca, wysmarowana kremem do golenia, znajduje się w pół drogi w dół. Ruthie i człowiek-kret stoją tak blisko siebie, że mogliby się dotknąć. „Człowiek-kret zwietrzył jakiś zapach, który przypominał zapach dorosłego człowieka, i cofnął się. Ale odrobina kremu do golenia dostała 455

się Ruthie do nosa. Musiała kichnąć, a nawet kret usłyszałby kichnięcie. Ruthie próbowała stłumić je trzy razy, a nie jest to przyjemne, bo potem strasznie bolą uszy. Za każdym razem wydawała jednak cichy odgłos, który człowiek-kret niewyraźnie usłyszał i pochylił głowę w jej stronę. Cóż to za dźwięk? – pomyślał. Żałował ogromnie, że nie ma uszu zewnętrznych! Był to taki odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów. Człowiek-kret nasłuchiwał dalej i wietrzył bezustannie, a Ruthie nie śmiała się ruszyć. Stała tylko, usiłując powstrzymać kichnięcie. Musiała też bardzo się starać, żeby nie dotykać człowiekakreta. Jego futro wyglądało jak aksamit! Cóż to za zapach? – zastanawiał się wciąż człowiek-kret. O rety, jest tu jakiś facet, który powinien natychmiast zmienić ubranie! A goli się pewnie trzy razy dziennie. Poza tym ktoś tu dotykał podeszew butów. Ktoś rozbił jajko i rozlał trochę kawy. Ktoś tu wygląda jak nieboskie stworzenie! – pomyślał człowiek-kret. Ale pośród wszystkich tych zapachów stała też mała dziewczynka, pachnąca tak, jak gdyby była prawie sama. Człowiek-kret domyślił się tego, ponieważ zwęszył puder dla dzieci. Pomyślał, że po kąpieli dziewczynka zasypuje sobie pudrem pachy i szparki między palcami u nóg. Małe dziewczynki imponowały człowiekowi-kretowi tym, że robią tak cudowne rzeczy. Jego futerko jest tak miękkie, że chyba zemdleję... albo kichnę – pomyślała Ruth”. Szósta ilustracja przedstawia w zbliżeniu Ruth i człowieka-kreta na podeście schodów. Człowiek-kret wyciąga ku niej swą płetwiastą łapę – długi szpon dotyka już niemal jej twarzy, a Ruth wyciąga rączkę w kierunku człowieka-kreta, chcąc pogłaskać aksamitne futerko na jego piersi. „To ja! Wróciłem! – zawołał tata Ruthie. – Przyniosłem lody w dwóch smakach! Ruthie kichnęła, spryskując człowieka-kreta resztkami kremu do golenia. Człowiek-kret nie cierpiał kremu do golenia. Niełatwo jest uciekać, jeśli jest się ślepcem, i człowiek-kret wpadł na słupek poręczy schodów na dole. Usiłował skryć się za wieszakiem w przedpokoju, ale

456

ojciec Ruthie zauważył go i chwycił za siedzenie workowatych spodni, gdzie krył się jego ogon, potem zaś wyrzucił człowieka-kreta za drzwi. A Ruthie czekała tymczasem prawdziwa uczta. Tata pozwolił jej jeść lody w dwóch smakach i kąpać się jednocześnie, bo nikt nie powinien iść do łóżka, pachnąc ubraniem przeznaczonym do prania, kremem do golenia, skorupkami od jajek, fusami po kawie i odrobiną pudru. Małe dziewczynki powinny kłaść się spać, pachnąc pudrem dla dzieci i niczym więcej”. Na siódmej ilustracji – „siedem rysunków na każdy dzień tygodnia”, powiedział Ted Cole – widać Ruth, która leży opatulona w łóżku. Tata zostawił otwarte drzwi do głównej łazienki, gdzie pali się lampka nocna. Przez szczelinę w zasłonie okiennej widać mrok nocy i daleki księżyc. A na zewnętrznym parapecie leży skulony człowiek-kret, który śpi tak smacznie, jak pod ziemią. Płetwiaste łapy o szerokich szponach kryją jego mordkę z wyjątkiem różowego ciałka gwiazdki nosa – co najmniej jedenaście z dwudziestu dwóch różowych, przypominających czułki organów czuciowych, wciska się w szybę okna sypialni Ruth. Przez wiele miesięcy nie można było zbliżać się do pracowni Teda, zarówno ze względu na mątwią wydzielinę, jak i cały szereg martwych kretów gwiaździstonosych, które znalazły się wśród modelek i modeli, pozujących dla ojca. Pewnego razu Ruth znalazła kreta zamrożonego w foliowej torebce. Leżał w zamrażalniku, gdzie buszowała w poszukiwaniu lizaka. Tylko Eduarda Gomeza nic to nie obchodziło – albowiem ogrodnik darzył wszystkie krety nieprzejednaną nienawiścią, a zadanie dostarczenia Tedowi odpowiedniej liczby kretów gwiaździstonosych, służących jako modele człowieka-kreta, pozwoliło Eduardowi dać upust wrogości do tych zwierząt. Ruth przypomniała sobie, że działo się to owej długiej jesieni, kiedy odeszła jej matka i Eddie O’Hare. Pierwsza, a potem druga wersja opowiadania powstała latem 1958 roku, ale ilustracje zostały wykonane później. Wszyscy wydawcy Teda Cole’a, a także jego tłumacze, błagali, by zmienił tytuł. Chcieli oczywiście, żeby książka nosiła tytuł „Człowiek-kret”, ale Ted uparł się, że będzie się nazywała „Odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić 457

żadnych odgłosów”, ponieważ to jego córka podsunęła mu pomysł na opowiadanie. A teraz – w małym czerwonym pokoiku, gdzie znajdował się morderca Rooie – Ruth Cole usiłowała się uspokoić, myśląc o dzielnej małej dziewczynce imieniem Ruthie, która stała kiedyś na podeście schodów obok dwa razy większego od niej kreta. W końcu odważyła się poruszyć oczami, ale tylko oczami. Chciała zobaczyć, co robi morderca – jego rzężenie doprowadzało ją do szału, ale słyszała, że kręci się tu i tam, a tymczasem w ciemnym pokoju zrobiło się jeszcze ciemniej. Zabójca wykręcił żarówkę z lampy, stojącej koło fotela do minet. Żarówka była tak małej mocy, że jej brak właściwie nie spowodował ubytku światła, tyle że pokoik stał się teraz znacznie mniej czerwony. (Morderca zdjął też z lampy szkarłatny witrażowy klosz). Po chwili z pojemnej aktówki, stojącej na fotelu do minet, człowiekkret wyciągnął halogen dużej mocy, który wkręcił w oprawkę stojącej lampy. Pokój Rooie został zalany światłem. Ani pokój, ani Rooie wcale nie wyglądali lepiej w tym świetle, które obejmowało również szafę. Ruth wyraźnie widziała kostki swoich obutych nóg, a w wąskiej szczelinie zasłony spostrzegła swoją twarz. Na szczęście morderca przestał już rozglądać się badawczo po pokoju. Teraz interesowało go tylko światło padające na ciało prostytutki. Skierował przeraźliwie jaskrawy snop bezpośrednio na łóżko Rooie, starając się jak najjaśniej oświetlić jej ciało. Wymierzył niecierpliwego klapsa nieposłusznemu prawemu ramieniu prostytutki, które nie chciało pozostać w pozycji, w jakiej usiłował je ułożyć. Wydawał się zawiedziony, że Rooie ma obwisłe piersi, ale co mógłby teraz na to poradzić? Najbardziej podobała mu się na boku, upozowana tak, że widać było tylko jedną pierś. W oślepiającym świetle łysa czaszka mordercy lśniła od potu. Jego skóra miała szary odcień, którego Ruth wcześniej nie zauważyła – za to rzęził teraz nieco ciszej. Wyglądało na to, że morderca trochę się uspokoił. Uważnie studiował wciąż upozowane ciało Rooie przez wizjer aparatu fotograficznego. Ruth rozpoznała aparat – był to staroświecki polaroid do zdjęć dużego 458

formatu, taki sam, jakiego używał ojciec, fotografując swoje modelki. Czarno-białe odbitki trzeba było później pokryć jeszcze cuchnącym utrwalaczem polaroidowym. Zabójca, nie tracąc czasu, zrobił zdjęcie i niemal natychmiast zupełnie przestał się interesować pozą Rooie – sturlał ją brutalnie z łóżka, chciał bowiem wyciągnąć spod niej ręcznik, żeby wykręcić halogen, który schował z powrotem do teczki. (Widocznie żarówka, choć podłączona jedynie na krótki czas, mocno się rozgrzała). Użył też ręcznika, żeby zetrzeć odciski palców ze słabej żarówki, którą wykręcił uprzednio ze stojącej lampy; wytarł również odciski z witrażowego klosza. Wymachiwał trzymanym w ręku zdjęciem, na którym zaczynał już pojawiać się obraz. Błona była wielkości dużej koperty. Morderca nie czekał dłużej niż dwadzieścia albo dwadzieścia pięć sekund, zanim otworzył kasetę, a potem podszedł do stołka okiennego i ostrożnie uchylił zasłonę, żeby ocenić jakość fotografii w naturalnym świetle. Wydawał się bardzo zadowolony ze zdjęcia. Kiedy powrócił w pobliże fotela do minet, schował aparat do swojej wielkiej teczki, a później starannie powlekł zdjęcie cuchnącym utrwalaczem i znowu zaczął machać fotografią, żeby wyschła. Rzężenie mordercy osłabło, ale mężczyzna mruczał teraz także jakąś niemożliwą do uchwycenia melodię – jak gdyby przygotowywał sobie kanapkę, którą miał ochotę zjeść, nie dzieląc się nią z nikim. Wymachując suchym już zdjęciem, podszedł do drzwi prowadzących na ulicę, sprawdził, jak otworzyć zamek, a potem uchylił drzwi odrobinę i zerknął na zewnątrz. Zamka i klamki dotknął przez rękaw płaszcza, nie pozostawił więc odcisków palców. Kiedy zamknął drzwi, zauważył powieść Ruth Cole „Nie dla dzieci” leżącą na stole, na którym prostytutka zostawiła klucze. Wziął książkę, obejrzał ją i przyjrzał się zdjęciu autorki. Potem, nie czytając ani słowa powieści, otworzył książkę i wsunął zdjęcie między kartki. Schował powieść do teczki, która otworzyła się nieoczekiwanie, kiedy podniósł ją z fotela do minet. Ponieważ lampa nie była zapalona, Ruth nie zauważyła, jakie przedmioty wypadły z teczki na dywan, ale morderca osunął się na kolana, po czym zaczął zbierać zguby i wkładać je z powrotem do aktówki, która to czynność najwyraźniej wzmogła jego rzężenie. Kiedy 459

wreszcie wstał i zatrzasnął szczelnie zamek teczki, jego rzężenie przeszło w wysoki świst. Po raz ostatni rozejrzał się po pokoju. Ku zaskoczeniu Ruth, nie spojrzał na Rooie, jak gdyby prostytutka istniała już tylko na fotografii. Potem, niemal tak szybko, jak zadał śmierć, kret o szarej twarzy wyszedł. Otworzył drzwi, nie czekając, by sprawdzić, czy ktoś akurat nie przechodzi ulicą albo czy pracująca po sąsiedzku prostytutka nie stoi przypadkiem w progu swego pokoju. Nim zamknął drzwi, skłonił się w przejściu, jak gdyby Rooie stała kilka stóp głębiej. Znów wsunął dłoń w rękaw płaszcza, kiedy dotykał drzwi. Prawa noga Ruth zdrętwiała, ale pisarka odczekała jeszcze w szafie minutę lub dwie na wypadek, gdyby morderca wrócił. Potknęła się o buty, kiedy kulejąc, wyszła wreszcie z szafy, i upuściła też torebkę, jak zwykle niezamkniętą, toteż musiała w ciemności, po omacku, szukać na kiepsko oświetlonym dywanie przedmiotów, które być może wypadły na podłogę. Wsunąwszy dłoń do torebki, wyczuła, że wszystkie ważne rzeczy (bądź przedmioty opatrzone jej nazwiskiem) są na miejscu. Na dywanie natomiast namacała ręką jakąś tubkę. Choć była zbyt gruba, jak na błyszczyk do ust, schowała ją do torebki. To, co uważała później ze swej strony za haniebne tchórzostwo – czyli nikczemną bierność w szafie, w której stała jak sparaliżowana ze strachu – uzupełniło teraz tchórzostwo zupełnie innego rodzaju. Ruth próbowała zacierać za sobą ślady – pożałowała, że przyszła do prostytutki, i zaczęła udawać, że nigdy tu nie była. Nie mogła się zmusić, by po raz ostatni spojrzeć na Rooie, ale zatrzymała się na chwilę przy drzwiach. Otworzyła je na oścież i czekała całą wieczność w środku, dopóki z progów nie zniknęły prostytutki, a na Bergstraat nie było widać przechodniów. Dopiero wtedy wyszła szybkim krokiem na ulicę zalaną przedwieczornym światłem, które tak bardzo lubiła w Sagaponack, lecz które tutaj niosło z sobą jedynie chłód ubywającego jesiennego dnia. Zastanawiała się, czy ktoś zauważy, że Rooie nie przyjdzie po swoją córkę do szkoły. Ruth usiłowała przekonać samą siebie, że nie ucieka, przez jakieś dziesięć albo dwanaście minut – bo tyle czasu zajęła jej droga na komisariat policji przy Warmoesstraat w de Wallen. Kiedy znalazła się w czer460

wonej dzielnicy, znacznie zwolniła kroku. Nie podeszła do dwóch pierwszych napotkanych policjantów – jechali konno i wydawali jej się ogromni. A pod drzwiami komisariatu na Warmoesstraat 48 Ruth zawahała się i nie weszła do środka. Zaczynała rozumieć, że jest tchórzem, a na dodatek także marnym świadkiem. Była światowej sławy powieściopisarką, znaną ze swojego zamiłowania do szczegółów – a jednak obserwując prostytutkę z klientem, nie zdołała zapamiętać najważniejszej rzeczy. Nie umiałaby bowiem zidentyfikować mordercy, którego potrafiła opisać jedynie powierzchownie, ponieważ usiłowała na niego nie patrzeć! Przymrużone oczy mężczyzny, które z taką mocą przywodziły jej na myśl człowieka-kreta, trudno było uważać za jakiś znak szczególny, umożliwiający identyfikację. Najlepiej zapamiętała z wyglądu zabójcy to, co było w nim zwyczajne – jego nijakość. Ilu może być na świecie łysych biznesmenów, noszących wielkie teczki? Nie wszyscy z nich rzężą i nie wszyscy mają wielkoformatowe polaroidy – choć w dzisiejszych czasach to dosyć charakterystyczny szczegół. Ruth przypuszczała, że taki aparat fotograficzny może interesować jedynie zawodowców. Ale w jakim stopniu zawęża to krąg podejrzanych? Była powieściopisarką, a pisarze nie wypadają najlepiej, kiedy przemawiają bez przygotowania. Doszła do wniosku, że powinna przygotować sobie to, co zamierza powiedzieć policji – najlepiej na piśmie. Wróciwszy do hotelu, wiedziała już, w jak niebezpiecznym znalazła się położeniu: oto sławna powieściopisarka, kobieta sukcesu (choć panna), staje się wylęknionym świadkiem morderstwa prostytutki, które obserwuje z ukrycia w jej szafie, i chce, żeby policja (oraz czytelnicy) uwierzyli, że podglądała prostytutkę z klientem, „zbierając materiały” do powieści – ona, Ruth Cole, pisarka, którą cytowano wielokrotnie, gdy twierdziła, że prawdziwe doświadczenie życiowe jest kwestią drugorzędną wobec wyobraźni! Nietrudno było przewidzieć, z jaką reakcją spotkałoby się jej oświadczenie. Znalazła wreszcie upokarzające zdarzenie, którego szukała, ale oczywiście nie miała zamiaru o nim pisać. Gdy wykąpała się już i wyszykowała na obiad z Maartenem, Sylvią 461

oraz przedstawicielami klubu książki, przygotowała kilka notatek dla policji. Jednak sądząc po stopniu roztargnienia Ruth w trakcie obiadu w klubie książki, uświadomiła sobie, że nie udało się jej przekonać samej siebie, jakoby napisanie sprawozdania z morderstwa było równie właściwym sposobem postępowania, jak pofatygowanie się na policję osobiście. Już na długo przed końcem obiadu obarczyła się odpowiedzialnością za córkę Rooie. A kiedy Maarten i Sylvia odwozili ją do hotelu, Ruth poczuła się jeszcze bardziej winna, zrozumiała już bowiem, że nigdy nie pójdzie na policję w tej sprawie. Niektóre elementy pokoju Rooie, oglądane z intymnego punktu widzenia szafy, miały pozostać z Ruth przez okres znacznie dłuższy niż czas, jakiego potrzebowałaby powieściopisarka, żeby trafnie uchwycić atmosferę miejsca pracy prostytutki. Elementy pokoju Rooie miały stać się Ruth tak bliskie, jak człowiek-kret, zwinięty na parapecie za oknem jej dziecinnego pokoju, z noskiem w kształcie gwiazdy, przyciśniętym do szyby. Przerażenie i trwoga, jakie budziły w niej ojcowskie opowieści dla dzieci, powróciły do życia w formie dla dorosłych. – O, jest. Twój niestrudzony wielbiciel – powiedział Maarten, spostrzegłszy Wima Jongbloeda stojącego na postoju taksówek przy Kattengat. – Ach, zanudzi mnie – powiedziała Ruth zmęczonym głosem, myśląc, że jeszcze nigdy w życiu nie cieszyła się tak bardzo na niczyj widok. Wiedziała już, co powiedzieć policji, ale nie umiała tego zrobić po holendersku. A Wim będzie umiał. To tylko kwestia przekonania tego głuptasa, że robi coś zupełnie innego. Całując Maartena i Sylvię na dobranoc, Ruth spostrzegła pytające spojrzenie, które posłała jej Sylvia. – Nie – szepnęła Ruth. – Nie pójdę z nim do łóżka. Ale zakochany chłopak przyjechał we własnych zamiarach, a nawet przywiózł trochę marihuany. Czyżby naprawdę sądził, że uwiedzie Ruth, jeśli ją najpierw upali? Ale oczywiście to Ruth upaliła Wima, a potem już z łatwością udało się jej go rozbawić. – Macie śmieszny język – zaczęła Ruth. – Powiedz coś po holendersku. Obojętne co.

462

Wszystko, co mówił Wim, Ruth próbowała powtarzać – po prostu. Chłopakowi jej holenderska wymowa wydała się przezabawna. – Jak powiedzieć: „Zjadł to pies”? – spytała. Wymyśliła wiele różnych zdań, zanim podsunęła mu to, o które w istocie chodziło. – „Jest łysym, gładko wygolonym mężczyzną o jajowatej głowie i nieokreślonej budowie ciała, niezbyt potężnej”. Założę się, że nie potrafisz tego szybko wymówić – powiedziała, a potem poprosiła, żeby zapisał to zdanie, bo chce je powtórzyć. – Jak się mówi: „Nie uprawia seksu”? – zapytała. – No wiesz, jak ty – dodała. Wim był tak upalony, że zaśmiał się z tej uwagi. Ale powtarzał i notował wszystko, o co prosiła Ruth, która wciąż mu przypominała, żeby pisał wyraźnie. Wim nadal sądził, że później mimo wszystko będzie się z nią kochał, Ruth jednak dostała już wszystko, co chciała. Ale kiedy poszła do łazienki, żeby zrobić siusiu, zamiast błyszczyku do ust znalazła w torebce tubkę polaroidowego utrwalacza, którą przez pomyłkę zabrała z pokoju Rooie. W mdłym świetle pokoju prostytutki Ruth uznała, że tubka wypadła jej z torebki, podczas gdy w rzeczywistości wypadła z teczki mordercy. Były na niej jego odciski palców – jej też. Ale czy jej odciski mają jakieś znaczenie? Ponieważ tubka była jedynym dowodem rzeczowym, pochodzącym z pokoju Rooie, utrwalacz należało przekazać policji. Wróciwszy z łazienki, Ruth sprytnie namówiła Wima do wypalenia kolejnego skręta, choć sama udawała tylko, że wciąga dym. – Morderca to upuścił – powiedziała. – Powiedz to po holendersku. I napisz. Przed pójściem do łóżka z Wimem lub pozwoleniem, by znów się przy niej onanizował, uratował ją telefon od Allana. Wim zorientował się, że Allan jest dla niej kimś ważnym. – Jeszcze nigdy tak za tobą nie tęskniłam – powiedziała szczerze Allanowi Ruth. – Powinnam była pójść z tobą do łóżka, zanim wyjechałam. Chcę kochać się z tobą natychmiast po powrocie... A wracam, jak wiesz, pojutrze. Mam nadzieję, że nic się nie zmieniło i przyjedziesz po mnie na lotnisko? Wim, choć upalony, zrozumiał wszystko i rozejrzał się po pokoju z taką miną, jak gdyby zostawił w nim połowę swego życia. Ruth roz463

mawiała wciąż z Allanem, kiedy Wim wyszedł. Mógł zrobić jej scenę, ale nie był złym, a tylko zwyczajnym chłopakiem. Wychodząc, pozwolił sobie wyłącznie na jeden gest zniecierpliwienia – wyjął z kieszeni prezerwatywę i rzucił ją na łóżko, na którym siedziała Ruth, rozmawiając z Allanem. Był to specjalny kondom aromatyzowany – napis na opakowaniu głosił, że prezerwatywa ma smak bananowy. Ruth postanowiła zabrać go dla Allana. Powie mu, że to drobny upominek z czerwonej dzielnicy. (Wiedziała już, że nie opowie Allanowi ani o Wimie, ani o Rooie). Siedziała długo w noc, przepisując to, co napisał Wim, żeby stworzyć z jego zdań spójną wiadomość, zanotowaną jej własnym charakterem pisma – choć ściśle rzecz biorąc, pisała drukowanymi literami, a każdą literę w słowach obcego języka rzeźbiła z najwyższą starannością, nie chcąc popełnić najmniejszego błędu. Policja niewątpliwie dojdzie do wniosku, że istnieje świadek morderstwa Rooie, ale Ruth nie chciała, by policja domyśliła się, że świadek nie jest Holendrem, bo w takim wypadku mogliby zakładać, że świadkiem zbrodni była inna prostytutka – być może jedna z sąsiadek Rooie na Bergstraat. Dysponowała zwykłą, szarą kopertą formatu A4, którą wręczył jej Maarten wraz z harmonogramem pobytu. Wsunęła do niej informację dla policji i tubkę utrwalacza polaroidowego. Ruth dotykała jej tylko na końcach, przytrzymując utrwalacz między kciukiem i palcem wskazującym. Pamiętała, że dotknęła tubki, podnosząc ją z dywanu Rooie, ale miała nadzieję, że nie zatarła odcisków palców mordercy. Nie znała żadnego miejscowego policjanta, ale doszła do wniosku, że może spokojnie zaadresować kopertę na komisariat przy Warmoesstraat 48. Z samego rana, zanim zdążyła cokolwiek napisać, zeszła do recepcji i nabyła odpowiedni znaczek, a potem udała się na poszukiwanie porannych gazet. W co najmniej dwóch dziennikach amsterdamskich morderstwo Rooie znalazło się na pierwszej stronie. Ruth wybrała gazetę, która pod nagłówkiem zamieściła fotografię. Było to niewyraźne zdjęcie, przedstawiające Bergstraat nocą. Przed drzwiami pokoju Rooie widać było barierki policyjne, a za nimi mężczyznę o wyglądzie tajniaka, rozmawiającego z dwiema kobietami o wyglądzie prostytutek. 464

Ruth znała tego gliniarza. Był to ów krępy, potężnie zbudowany mężczyzna w brudnych adidasach i kurtce baseballowej. Na zdjęciu był, co prawda, gładko ogolony, ale Ruth nie miała wątpliwości, że jest to ten sam człowiek, który śledził ją przez pewien czas w de Wallen. Bergstraat i czerwona dzielnica stanowiły zapewne jego rewir. Nagłówek głosił: „Moord in de Bergstraat”. Ruth nie musiała znać holenderskiego, żeby się domyślić, co to znaczy. Choć nigdzie nie wzmiankowano „Rooie” – pseudonimu prostytutki – w tekście znalazła się informacja, że ofiarą zbrodni padła niejaka Dolores de Ruiter, lat czterdzieści siedem. Oprócz tego artykuł zawierał tylko jedno nazwisko, wymienione również w podpisie pod zdjęciem, a mianowicie nazwisko policjanta – Harry’ego Hoekstry, którego tytułowano w gazecie na dwa sposoby. W jednym miejscu występował jako wijkagent, w innym zaś jako hoofdagent. Ruth postanowiła, że nie wyśle koperty, dopóki nie wypyta Maartena i Sylvii o treść artykułu w gazecie. Schowała artykuł do torebki, żeby zabrać go ze sobą na obiad. Miał to być jej ostatni obiad w towarzystwie Maartena i Sylvii przed wyjazdem z Amsterdamu, toteż Ruth przygotowała sobie pytanie, mające niby mimochodem nawiązać do artykułu o zamordowanej prostytutce. „Czy mam rację myśląc, że wiem, o czym jest ten artykuł? Spacerowałam nawet po tej ulicy”. Ale nie musiała poruszać tego tematu. Maarten także zauważył artykuł i wyciął go z gazety. – Widziałaś to? Wiesz, o co chodzi? – A ponieważ Ruth udawała, że nic nie wie, Maarten i Sylvia opowiedzieli jej wszystko ze szczegółami. Ruth domyśliła się, że ciało znajdzie zapewne młodsza prostytutka, korzystająca nocą z pokoju Ruth – dziewczyna, którą widziała w oknie w skórzanym gorsecie. Jedyną niespodzianką w tekście artykułu było to, że brakowało wzmianki na temat córki Rooie. – Kto to taki wijkagent? – zapytała Ruth. – Gliniarz służb patrolowych, dzielnicowy – odpowiedział Maarten. – Więc co znaczy hoofdagent? 465

– To jego stopień – odparł Maarten. – Jest starszym policjantem. Prawie sierżantem. Ruth Cole wyleciała z Amsterdamu do Nowego Jorku następnego ranka porannym samolotem, ale po drodze na lotnisko podjechała taksówką na najbliższą pocztę, której powierzyła kopertę, zaadresowaną na nazwisko Harry’ego Hoekstry, będącego prawie sierżantem w policji amsterdamskiej, w Drugim Okręgu. Zdziwiłaby się pewnie, gdyby znała motto tamtejszej policji, wypisane po łacinie na służbowych breloczkach do kluczy: ERRARE HUMANUM EST. Wiedziała, że mylić się to naprawdę ludzka rzecz. List oraz utrwalacz polaroidowy miały powiedzieć Harry’emu Hoekstrze znacznie więcej, niż zamierzała mu powiedzieć Ruth. A list, starannie wypisany drukowanymi literami po holendersku, brzmiał następująco: 1. De moordenaar liet dit vallen (Morderca to upuścił). 2. Hij is kaal, met een glad gezicht, een eivormig hoofd en een onopvallend lichaam – niet erg groot (Jest to łysy, gładko wygolony mężczyzna o jajowatej głowie i nieokreślonej budowie ciała – niezbyt potężny). 3. Hij spreekt Engels met, denk ik, een Duits accent (Wydaje mi się, że mówi po angielsku z niemieckim akcentem). 4. Hij heeft geen seks. Hij neemt een foto van het lichaam nadat hij het lichaam heeft neergelegd. (Nie uprawia seksu. Robi jedno zdjęcie ciała, które wpierw upozował). 5. Hij loenst, zijn ogen bijna helemaal dichtgeknepen. Hij ziet eruit als een mol. Hij piept als hij ademhaalt. Astma misschien... (Ma przymrużone oczy, niemal całkiem zamknięte. Wygląda jak kret. Rzęzi. Może to astma...) 6. Hij werkt voor SAS. De Scandinavische luchtvaartmaatschappij? Hij heeft iets te maken met beveili ging (Pracuje w SAS. Skandynawskie linie lotnicze? Zajmuje się jakimiś alarmami). Do powyższego sprawozdania naocznego świadka Ruth załączyła polaroidowy utrwalacz. Zapewne jednak zaniepokoiłaby się, słysząc, co mniej więcej tydzień później Harry Hoekstra powiedział koledze z komisariatu na Warmoesstraat. Harry nie był detektywem, a mordercy Rooie szukało ich już kilku. Był zwykłym ulicznym gliną, ale czerwona dzielnica i okolice Bergstraat stanowiły jego rewir od przeszło trzydziestu lat. Nikt w de Wallen nie

466

znał świata prostytutek lepiej od niego. Poza tym list naocznego świadka zaadresowany był na jego nazwisko, więc początkowo można było zakładać, że świadkiem jest ktoś, kto zna Harry’ego – czyli najprawdopodobniej jakaś prostytutka. Harry Hoekstra jednak nigdy niczego nie zakładał i robił wszystko po swojemu. Detektywi skupili się na osobie mordercy, pozostawiając mniej istotną kwestię świadka Harry’emu. Kiedy ktoś go zapytał, jak postępuje śledztwo w sprawie morderstwa prostytutki – i czy jest bliski ustalenia sprawcy – Hoekstra, który był niemal sierżantem, odpowiedział: – Zabójca to nie moje zadanie. Ja szukam świadka.

467

„Ktoś śledził ją w drodze do domu z Latającego Cyrku Jadła”

P

roblemem pisarza często bywa to, że nawet kiedy próbuje przestać myśleć o rozpoczętej powieści, jego wyobraźnia mimo wszystko pracuje – nie sposób jej wyłączyć. Dlatego Ruth Cole, siedząc w samolocie z Amsterdamu do Nowego Jorku, mimo woli układała pierwsze zdanie swojej nowej powieści. „Mojemu ostatniemu niewłaściwemu kochankowi należy się chyba choć słowo podziękowania”. Albo: „Był wprawdzie okropny, ale jestem wdzięczna mojemu ostatniemu niewłaściwemu kochankowi”. I tak dalej, pilot natomiast opowiadał coś o wybrzeżach Irlandii. Wolałaby lecieć nad ziemią nieco dłużej. Odkryła, że kiedy rozciąga się pod nią wyłącznie Atlantyk, a ona choć na chwilę przestaje myśleć o swojej nowej książce, jej wyobraźnia zapędza się na nieco bardziej niegościnne terytorium – i wtedy ona zadaje sobie pytanie, co będzie z córką Rooie. Osierocona dziewczynka może być młodziutka, ma pewnie siedem albo osiem lat, a może jest w wieku Wima albo nawet starsza... ale przecież w takim razie Rooie nie jeździłaby po nią do szkoły! Kto się nią teraz zajmie? Córka prostytutki... Ta refleksja zaprzątała wyobraźnię pisarki, jak tytuł nigdy nienapisanej powieści. Chcąc uwolnić się od obsesyjnych myśli, zajrzała do swojej torby podręcznej w poszukiwaniu czegoś do czytania. Zapomniała już, jakie książki pojechały z nią z Nowego Jorku dp Sagaponack i później do Europy. Na razie miała dość „Życia Grahama Greene’a”, a w obecnych okolicznościach nie wytrzymałaby ponownej lektury „Sześćdziesięciu 468

razy” Eddiego O’Hare’a. (Wystarczyłyby już sceny masturbacji, żeby dostała szału). Dlatego wróciła do tej kanadyjskiej powieści kryminalnej, którą dał jej Eddie. Czy Eddie nie mówił jej także, że to „dobra lektura na podróż samolotem”? Z ironiczną rezygnacją przystąpiła więc do lektury opowieści o tajemniczym morderstwie – ale w tym momencie przeczytałaby wszystko, byleby tylko uciec przed swoimi myślami. Zirytowała ją znów celowa enigmatyczność fotografii nieznanej autorki – a także i to, że ukrywa się pod pseudonimem Alice Somerset, co Ruth nic nie mówiło. Lecz gdyby Ted Cole zauważył to nazwisko na obwolucie książki, przyjrzałby się jej bliżej, szczególnie zdjęciu autorki, choć rzeczywiście było niewyraźne. Panieńskie nazwisko Marion brzmiało Somerset, a jej matka miała na imię Alice. Pani Somerset sprzeciwiała się małżeństwu córki z Tedem. Marion żałowała później, że zerwała kontakt z matką, ale nie było innej możliwości, żeby położyć kres swarom. Pani Somerset zmarła jeszcze przed śmiercią Thomasa i Timothy’ego, a ojciec niedługo potem, także przed śmiercią ukochanych synów swojej córki. Na skrzydełku czwartej strony obwoluty notka o autorce głosiła tylko tyle, że wyemigrowała ona do Kanady ze Stanów Zjednoczonych pod koniec lat pięćdziesiątych i że podczas wojny wietnamskiej pracowała jako doradca młodych Amerykanów, którzy przyjeżdżali do Kanady, żeby uniknąć poboru. „Choć autorka nie twierdziłaby chyba, że była to jej pierwsza książka – głosiła notka na obwolucie – pani Somerset wniosła ponoć osobisty wkład w nieoceniony »Podręcznik dla osób w wieku poborowym, emigrujących do Kanady«”. Wszystko to razem zniechęciło Ruth: bojaźliwa notka, szalbierskie zdjęcie autorki i afektowany pseudonim, nie mówiąc już o tytule. „Ktoś śledził ją w drodze do domu z Latającego Cyrku Jadła” przypominało jej tytuł piosenki w stylu country-western, której nigdy w życiu nie chciałaby usłyszeć. Ruth nie mogła wiedzieć, że Latający Cyrk Jadła to nazwa popularnej w latach siedemdziesiątych restauracji w Toronto i że jej matka pracowała tam kiedyś jako kelnerka. Ta posada była zresztą czymś w ro-

469

dzaju triumfu Marion, która dobiegając wówczas sześćdziesiątki, była jedyną niemłodą kelnerką w restauracji. (Wciąż miała zgrabną figurę). Ruth nie mogła też wiedzieć, że pierwsza powieść jej matki, niewydana w Stanach Zjednoczonych, odniosła skromny sukces w Kanadzie. Powieść „Ktoś śledził ją w drodze do domu z Latającego Cyrku Jadła” opublikowano także w Anglii, a dwie następne książki Alice Somerset cieszyły się ogromną popularnością w wydaniach obcojęzycznych. (Szczególnie w przekładzie niemieckim i francuskim – Marion sprzedała znacznie więcej egzemplarzy swoich książek w tych językach niż w oryginale angielskim). Ruth musiała przeczytać do końca pierwszy rozdział „Latającego Cyrku Jadła”, by zrozumieć, że Alice Somerset to pseudonim cieszącej się umiarkowanym powodzeniem pisarki Marion Cole, jej matki.

470

Rozdział pierwszy

P

ewną sprzedawczynię, pracującą również jako kelnerka, znaleziono martwą w jej mieszkaniu przy ulicy Jarvis, na południe od Gerrard. Było ją stać na takie mieszkanie tylko dlatego, że dzieliła je z dwiema innymi sprzedawczyniami. Wszystkie trzy dziewczyny sprzedawały staniki w domu towarowym Eaton’s. Dla zamordowanej praca w domu towarowym oznaczała krok w górę. Przedtem sprzedawała bieliznę w sklepie zwanym Bar Staników. Twierdziła, że Bar Staników leżał daleko na Avenue Road, niemal w pół drogi do ogrodu zoologicznego, co było przesadą, a kiedyś zażartowała w obecności swoich współlokatorek, że klientki Baru Staników pochodzą częściej z ogrodu zoologicznego niż z Toronto, co oczywiście również było przesadą. Współlokatorki twierdziły, że zamordowana dziewczyna miała wspaniałe poczucie humoru. Jak oświadczyły, przyjęła dodatkowo etat kelnerki, ponieważ zauważyła, że sprzedając staniki, nie spotyka się zbyt wielu facetów. Przez pięć lat pracowała wieczorami w Latającym Cyrku Jadła, gdzie przyjęto ją – podobnie jak inne pracujące tam kobiety – ponieważ zgrabnie wyglądała w koszulce. Koszulki kelnerek w Latającym Cyrku Jadła były obcisłe i głęboko wycięte, a w najniższym punkcie dekoltu zdobił je hamburger. Posiadał też skrzydła, które rozpościerały się na piersiach kelnerek. Kiedy współlokatorki znalazły ciało, zamordowana dziewczyna miała na sobie wyłącznie tę koszulkę, obcisłą, głęboko wyciętą, z latającym hamburgerem, który okrywał jej biust. Została ubrana w koszulkę dopiero po morder-

471

stwie – w piersi denatki widniało czternaście ran kłutych, ale w koszulce z latającym hamburgerem nie było ani jednej dziury. Żadna ze współlokatorek nie sądziła, jakoby zamordowana sprzedawczyni „spotykała się z kimś” w owym czasie. Ale nie dokonano włamania do mieszkania – kobieta wpuściła napastnika do domu. Kimkolwiek był, poczęstowała go winem. Na kuchennym stole stały dwa pełne kieliszki – na żadnym z nich nie było śladów ust, a odciski palców na obu kieliszkach należały tylko do niej. W ranach nie znaleziono śladów tkaniny, co – inaczej mówiąc – oznaczało, że dziewczyna była obnażona, kiedy morderca zadawał jej pchnięcia nożem. Może była już naga, kiedy wpuściła napastnika do mieszkania, ale w takim razie musiał to być ktoś, kogo dobrze znała, a może pod groźbą noża rozebrała się bez walki, której oznak nie było w mieszkaniu widać. Jeśli została zgwałcona, nie stawiała oporu, możliwe, że i w tym wypadku pod groźbą noża, a może odbyła stosunek seksualny z własnej woli, co wydawało się jednak mniej prawdopodobne. W każdym razie przed śmiercią odbyła z kimś stosunek. A ten „ktoś” nie użył prezerwatywy. Współlokatorki zamordowanej dziewczyny powiedziały policjantce, która rozmawiała z nimi pierwsza, że ich zmarła przyjaciółka używała kapturka antykoncepcyjnego. Nie zastosowała go tym razem, co zdawało się wskazywać, że została zgwałcona. Natomiast koszulka z latającym hamburgerem wskazywała na kogoś, kto poznał ją w Latającym Cyrku Jadła, a nie w Eaton’s albo w Barze Staników. Morderca po zabójstwie nie włożył jej przecież biustonosza. Dwoje detektywów z wydziału zabójstw, prowadzących śledztwo w tej sprawie, pracowało razem od niedawna. Mężczyzna, sierżant sztabowy Michael Cahill, przeszedł do wydziału zabójstw z zespołu do spraw zdarzeń krytycznych. Choć Cahillowi podobało się w wydziale, w głębi duszy był jednak człowiekiem od zdarzeń krytycznych. Miał mentalność malarza martwych natur, co budziło w nim wrodzone skłonności, by prowadzić śledztwo raczej wśród przedmiotów, a nie ludzi. Wolał szukać włosów na dywanie albo śladów nasienia na poduszce niż rozmawiać z kimkolwiek.

472

Dobrze uzupełniał się ze swoją partnerką. Zaczynała jako policjantka mundurowa, pełniąca obowiązki posterunkowego. Sięgające ramion kasztanowe włosy, które posiwiały już od tamtej pory, wciskała wtedy pod czapkę. Detektyw sierżant Margaret McDermid znakomicie spisywała się w rozmowach z ludźmi, od których można było czegoś się dowiedzieć – wyciągała z nich informacje niczym odkurzacz. To sierżant sztabowy Cahill znalazł zakrzepłą strużkę krwi w fałdzie zasłony prysznica. Wydedukował, że kiedy morderca zabił już dziewczynę i ubrał ją w koszulkę z latającym hamburgerem, spokojnie wziął sobie prysznic. Detektyw Cahill znalazł też plamę krwi na mydelniczce – był to rozmazany odcisk brzuśca prawej dłoni mordercy. Ze współlokatorkami zamordowanej natomiast rozmawiała detektyw sierżant Margaret McDermid. Najwięcej uwagi poświęciła Latającemu Cyrkowi Jadła, co uczyniłby zapewne każdy. Detektyw McDermid była właściwie pewna, że głównym podejrzanym okaże się mężczyzna odczuwający pociąg do kelnerek w tych uskrzydlonych koszulkach, a w każdym razie przynajmniej do jednej z nich. Może pracował z dziewczyną, może był częstym gościem restauracji, a może nawet nowym kochankiem ofiary. Najwyraźniej jednak zamordowana ekspedientka nie znała zabójcy tak dobrze, jak sądziła. Mieszkanie kelnerki położone było zbyt daleko od restauracji, by mogła chodzić do pracy pieszo. Jeśli morderca śledził ją w drodze z restauracji do domu, żeby sprawdzić, gdzie mieszka, musiał poruszać się samochodem albo taksówką. (Współlokatorki zamordowanej kelnerki zeznały, że dziewczyna z Latającego Cyrku Jadła zawsze wracała do domu taksówką). – Pewnie się cały uwalał, wciskając ją w tę koszulkę – zwrócił się Cahill do swojej partnerki. – Stąd prysznic – odpowiedziała Margaret. Wydział zabójstw coraz mniej jej się podobał, choć nie ze względu na niepotrzebne uwagi Cahilla, którego zresztą lubiła. Żałowała tylko, że nie może porozmawiać z zamordowaną ekspedientką. Sierżant McDermid zawsze bardziej interesowała się ofiarą niż mordercą – co nie oznacza, że wytropienie mordercy nie sprawiało jej satysfakcji, choć w tym wypadku wolałaby po prostu móc uprzedzić 473

ekspedientkę, by nie wpuszczała do domu nieznanego „kogoś”. Margaret wiedziała, że to niestosowna, a na pewno niepraktyczna refleksja, jak na detektywa z wydziału zabójstw. Być może czułaby się lepiej w wydziale osób zaginionych, gdzie zawsze istniała nadzieja, że uda się odszukać zaginionego, nim padnie ofiarą przestępstwa. Margaret doszła do wniosku, że wolałaby szukać potencjalnych ofiar niż morderców. Podzieliła się swoimi przemyśleniami z Cahillem, ale sierżant sztabowy zareagował flegmatycznie. – Spróbuj się przenieść do osób zaginionych, Margaret – powiedział. Później, w samochodzie, oświadczył, że widok nasączonego krwią latającego hamburgera właśnie uczynił z niego wegetarianina, ale Margaret nie pozwoliła rozbawić się tą uwagą. Wyobrażała już sobie, że pracuje w wydziale osób zaginionych, szukając kogoś, kogo mogłaby ocalić, a nie kogoś, kogo miałaby schwytać. Przypuszczała jednak, że wśród zaginionych jest mnóstwo młodych kobiet, z których wiele pada ofiarą zabójstw. W Toronto porwane kobiety rzadko kiedy odnajdywano w mieście. Ciała leżały zwykle gdzieś przy drodze 401, a kiedy puszczały lody w Georgian Bay i w lasach topniał śnieg, szczątki ludzkie odkrywano również przy trasie 69, łączącej Parry Sound i Pointe de Baril, czasem zaś bliżej Sudbury. Bywało, że jakiś rolnik znajdował coś na polu pod granicą w Brock. W Stanach ofiary porwań znajduje się zwykle w mieście, w którym dokonano porwania – na przykład w pojemniku na śmieci albo w skradzionym samochodzie. Ale w Kanadzie ziemi nie brakuje. Niektóre kobiety po prostu uciekały z domu. Ze wsi w Ontario przyjeżdżały zazwyczaj do Toronto, gdzie wiele z nich z łatwością odnajdywano. (Nierzadko już jako prostytutki). Ale z osób zaginionych Margaret najbardziej interesowały dzieci. Detektyw sierżant McDermid nie była jednak przygotowana na to, że praca w wydziale osób zaginionych będzie wymagać od niej studiowania fotografii dzieci. Nie przypuszczała również, że fotografie zaginionych dzieci będą ją tak dotkliwie prześladować. Zdjęcia związane z każdą kolejną sprawą katalogowano, a kiedy 474

nieodnalezione dzieci robiły się starsze niż na fotografiach, Margaret w myślach odpowiednio modyfikowała ich wygląd. W ten sposób detektyw sierżant McDermid dowiedziała się, że trzeba mieć dobrą wyobraźnię, żeby pracować z powodzeniem w wydziale osób zaginionych. Fotografie zaginionych dzieci były ważne, lecz stanowiły jedynie coś w rodzaju próbnych wersji tekstu – były to bowiem zdjęcia dzieci, które rosną i rozwijają się. Sierżant McDermid dzieliła z ich rodzicami pewną osobliwą acz dręczącą umiejętność: potrafiła mianowicie wyobrazić sobie zaginionego sześciolatka w wieku dziesięciu czy dwunastu lat albo nastolatka, który przekroczył już dwudziesty rok życia – a jest to zdolność „dręcząca”, ponieważ jedną z najbardziej bolesnych rzeczy, jakie robią rodzice zaginionych dzieci, jest wyobrażanie sobie, że ich zaginione dzieci rosną lub nawet stają się całkowicie dorosłe. Rodzice nie mogą na to nic poradzić – po prostu muszą tak myśleć. Ale detektyw sierżant McDermid odkryła, że musi to robić i ona. Wprawdzie umiejętność ta zapewniała jej sukcesy w pracy, ale nie pozwalała używać życia. Dzieci, których nie zdołała odnaleźć, stawały się jej dziećmi. Kiedy wydział zamykał śledztwo w ich sprawie, Margaret zabierała do domu zdjęcia tych dzieci. Prześladowali ją szczególnie dwaj młodzi Amerykanie, którzy zaginęli w czasie wojny wietnamskiej. Ich rodzice sądzili, że chłopcy uciekli do Kanady w 1968 roku, szczytowym okresie zagranicznych ucieczek „przeciwników wojny wietnamskiej”, jak ich nazywano. Mieli wtedy siedemnaście i piętnaście lat. Siedemnastolatkowi brakowało roku do wieku poborowego, choć jako student otrzymałby bezpieczne odroczenie przynajmniej na następne cztery lata. Jego młodszy brat uciekł razem z nim – chłopcy byli zawsze nierozłączni. Za ucieczką siedemnastolatka stało prawdopodobnie jego głębokie rozczarowanie w związku z rozwodem rodziców. Dla detektywa sierżanta Margaret McDermid chłopcy byli ofiarami nienawiści między rodzicami, a nie ofiarami wojny w Wietnamie. Tak czy inaczej, w sprawie braci wydział osób zaginionych nie prowadził już czynności śledczych. Jeśli ci chłopcy wciąż żyli, obaj musieliby mieć dziś ponad trzydzieści lat! Mimo to sprawa nie była „zamknięta” ani dla rodziców, ani dla detektyw sierżant McDermid. 475

Ojciec, który mówił o sobie, że jest „w zasadzie realistą”, dostarczył wydziałowi osób zaginionych karty dentystyczne swoich synów, matka natomiast przysłała ich zdjęcia, które sierżant McDermid zabrała do domu. Fakt, że Margaret była panną i przekroczyła już wiek, w którym mogłaby mieć własne dzieci, niewątpliwie przyczynił się do jej obsesji na tle tych przystojnych chłopców z fotografii – i równie uporczywej obsesji, powstałej wokół pytania, co mogło się z nimi stać. Gdzie są, jeśli żyją? Jak teraz wyglądają? Jakie kobiety mogły ich kochać? Czy wychowują może własne dzieci? Jak toczy się ich życie? O ile jeszcze żyją... Z czasem tablica korkowa, do której przyszpiliła zdjęcia chłopców, została przeniesiona z pokoju służącego jako salon i jadalnia – gdzie fotografie prowokowały niekiedy komentarze obiadowych gości – do sypialni Margaret, gdzie nie oglądał ich nikt prócz niej. Miała już prawie sześćdziesiąt lat, ale w kwestii wieku mogła jeszcze z powodzeniem kłamać. Za kilka lat zamierzała przejść na emeryturę i zamknąć swoją karierę zawodową, tak jak zamknięto sprawę dwóch zaginionych młodych Amerykanów, była już jednak za stara, by móc zapraszać kogoś do sypialni, w której z łóżka widać przede wszystkim korkową tablicę ze zdjęciami nieodnalezionych chłopców. Czasem, w nocy, gdy nie mogła zasnąć, żałowała, że przeniosła zdjęcia chłopców w tak intymne miejsce. Tymczasem ich matka, na przemian pełna niepokoju i rozpaczy, nadsyłała wciąż nowe fotografie. Pisała: „Wiem, że chłopcy już tak nie wyglądają, ale w osobowości Williama jest coś, co dobrze widać właśnie na tym zdjęciu”. (William był starszym z braci). Kiedy indziej napisała tak: „Zdaję sobie sprawę, że na tej fotografii nie widać wyraźnie twarzy – właściwie w ogóle ich nie widać, wiem – ale jest tu coś z figlarności Henry’ego, co może pani pomóc w poszukiwaniach”. Zdjęcie, które towarzyszyło tej uwadze, przedstawiało także matkę chłopców, kiedy była jeszcze młodą i atrakcyjną kobietą. Leży w łóżku w pokoju hotelowym. Sądząc po wystroju, sierżant McDermid odgadła, że to europejski hotel. Młoda matka uśmiecha się, a może nawet śmieje. W łóżku leżą z nią obaj chłopcy, ale przykryci tak, że widać tylko bose stopy. „Wydaje jej się, że będę ich mogła zidentyfi476

kować po stopach!” – pomyślała rozpaczliwie Margaret, choć nie potrafiła oderwać wzroku od tej fotografii. Tak jak od zdjęcia małego Williama, który bawi się w lekarza, opatrując kolano Henry’ego. Albo od zdjęcia, na którym chłopcy, w wieku pięciu i siedmiu lat, oprawiają homary – William z techniczną poniekąd swobodą i zapałem, Henry natomiast z miną wskazującą, że zadanie jest okropne i przerasta jego możliwości. Ale najlepszą fotografią chłopców, zrobioną na krótko przed ich zniknięciem, jest zdjęcie przedstawiające obu braci po meczu hokejowym, który odbywał się zapewne w ich szkole. William, trzymający w zębach krążek, jest wyższy od matki, Henry natomiast wciąż od niej niższy. Chłopcy pozują w strojach hokejowych, choć zdążyli już zamienić łyżwy na buty koszykarskie z wysoką cholewką. Kiedy w ich sprawie prowadzono śledztwo, zdjęcie to cieszyło się popularnością wśród kolegów Margaret z wydziału osób zaginionych – nie tylko dlatego, że matka chłopców była ładna, lecz także dlatego, że bracia w strojach hokejowych wyglądali na Kanadyjczyków. Ale zdaniem Margaret, w obu zaginionych tkwiło coś wyraźnie amerykańskiego – jakieś zarozumiałe połączenie figlarności i niepohamowanego optymizmu – jak gdyby chłopcy sądzili, że ich opinie będą zawsze niepodważalne, a ich samochody nigdy nie znajdą się na niewłaściwych pasach. Tylko wtedy, kiedy nie mogła spać, i w chwilach, w których zbyt często i długo przyglądała się tym fotografiom, detektyw sierżant McDermid żałowała, że przeszła z wydziału zabójstw do wydziału osób zaginionych. Kiedy szukała mordercy młodej kelnerki w koszulce z latającym hamburgerem, sypiała znakomicie. Nigdy jednak nie znaleźli mordercy dziewczyny, podobnie jak tych dwóch młodych Amerykanów. Gdy spotykała Michaela Cahilla, który pracował nadal w wydziale zabójstw, naturalnie pytała go po koleżeńsku, nad czym aktualnie pracuje, a on odwzajemniał jej zainteresowanie. Jeśli prowadzili sprawy, które nie szły – o których z góry było wiadomo, że pozostaną nierozwiązane – wyrażali frustrację w identyczny sposób: „Pracuję nad sprawą z serii »ktoś śledził ją w drodze do domu z Latającego Cyrku Jadła«”.

477

Osoby zaginione

R

uth nie musiała czytać dalej, skończywszy pierwszy rozdział. Nie miała najmniejszych wątpliwości, że Alice Somerset to Marion Cole. Fotografie, które opisała kanadyjska pisarka, nie mogły być zbiegiem okoliczności, podobnie jak oddziaływanie zdjęć na udręczoną nimi panią detektyw z wydziału osób zaginionych. Ruth nie zdziwiła się wcale, że jej matka wciąż roztrząsa temat fotografii swoich zmarłych synów ani że obsesyjnie rozmyśla o tym, jak wyglądaliby Thomas i Timothy jako dorośli i jak przebiegałoby ich życie – gdyby żyli. Po początkowym wstrząsie, kiedy upewniła się, że jej matka żyje, zdumiało ją, że Marion potrafi pisać pośrednio o tym, co najczęściej nie daje jej spokoju. A największym zaskoczeniem dla Ruth było to, że jej matka jest pisarką – i to całkiem niezłą. Musiała czytać dalej. Oczywiście znalazła opisy dalszych fotografii i okazało się, że wszystkie pamięta. Gatunkowa wierność książki wobec powieści kryminalnej przejawiała się jedynie w tym, że powieść przedstawiała przebieg pewnej sprawy, prowadzonej w wydziale osób zaginionych, aż do jej rozwiązania: dwie małe dziewczynki, siostry, udaje się całe i zdrowe odebrać porywaczowi, który nie okazuje się maniakiem seksualnym ani pedofilem (czego można się początkowo obawiać), lecz niewiele mniej straszliwym, skłóconym z rodziną, samotnym, rozwiedzionym ojcem zaginionych. Jeśli chodzi o kelnerkę znalezioną w koszulce z latającym hamburgerem, to dziewczyna pozostaje symbolem nierozwiązanych bądź niemożliwych do rozwiązania zbrodni, podobnie jak dwaj zaginieni

478

młodzi Amerykanie, których wyobrażenia wciąż prześladują detektyw sierżant Margaret McDermid pod koniec powieści. Pod tym względem „Ktoś śledził ją w drodze do domu z Latającego Cyrku Jadła” wykracza z powodzeniem poza gatunek powieści kryminalnej, nadając pojęciu osób zaginionych znaczenie pewnego stanu psychologicznego. Osoby zaginione to formuła określająca permanentny stan umysłu pełnej melancholii głównej bohaterki. Jeszcze zanim Ruth skończyła czytać pierwszą powieść swej matki, rozpaczliwie zapragnęła porozmawiać znów z Eddiem O’Hare’em, ponieważ przypuszczała (i słusznie), że Eddie wie coś na temat przebiegu jej kariery pisarskiej. Alice Somerset z pewnością napisała więcej niż jedną książkę. „Ktoś śledził ją w drodze do domu z Latającego Cyrku Jadła” wydano w 1984 roku – a nie była to długa powieść. Ruth doszła więc do wniosku, że do 1990 roku jej matka musiała napisać i opublikować co najmniej dwie powieści. Dowiedziała się wkrótce od Eddiego, że Marion istotnie napisała później jeszcze dwie książki. Obie dotyczyły kolejnych spraw, związanych z poszukiwaniem osób zaginionych. Tytuły nie były mocną stroną Marion. „McDermid maksymalistka” posiadał jeszcze pewien aliteracyjny urok, ale aliteracja w „McDermid i kamień milowy” zdawała się już nieco naciągana. Główny wątek „McDermid maksymalistki” to szczegółowy opis wysiłków sierżant McDermid, zmierzających do odszukania pewnej uciekinierki, będącej żoną i zarazem matką. Kobieta, Amerykanka, porzuca w tym wypadku męża i dziecko – mąż szuka jej, przekonany, że żona uciekła do Kanady. Przygotowując się do poszukiwań zaginionej żony i matki, Margaret odkrywa wiele nieprzyzwoitych szczegółów, związanych z niezliczonymi zdradami, jakich dopuścił się mąż poszukiwanej. Co gorsza, detektyw zdaje sobie sprawę, że do ucieczki przed przerażającą odpowiedzialnością kochania nowego dziecka – które porzuciła – skłoniła dezerterkę miłość rozdartej wewnętrznie matki do pierwszego dziecka (które zginęło w katastrofie lotniczej). Kiedy sierżant McDermid odnajduje poszukiwaną kobietę, która pracowała kiedyś jako kelnerka w Latającym Cyrku Jadła, darzy ją takim współczuciem, że pozwala jej się wymknąć. Zły mąż nie zdoła odnaleźć swojej żony.

479

„Mamy powody przypuszczać, że pańska żona jest w Vancouverze” – mówi Margaret mężowi zaginionej, choć doskonale wie, że kobieta przebywa w rzeczywistości w Toronto. (I w tej powieści fotografie dwóch zaginionych amerykańskich chłopców zachowują eksponowane miejsce w klasztornej sypialni pani detektyw). W powieści „McDermid i kamień milowy” Margaret – która „miała już prawie sześćdziesiąt lat, ale wciąż mogła z powodzeniem kłamać na temat swojego wieku” – osiąga w końcu – po dwóch wcześniejszych powieściach – sześćdziesiąty rok życia. Ruth zrozumiałaby natychmiast, dlaczego trzecia książka pióra Alice Somerset wywarła takie wrażenie na Eddiem: fabuła tej powieści dotyczy bowiem powrotu dawnego kochanka sześćdziesięcioletniej pani detektyw. Gdy Margaret McDermid była jeszcze kobietą czterdziestoparoletnią, poświęciła się bez reszty ochotniczej pracy jako doradca młodych Amerykanów, uciekających do Kanady przed poborem do wojska i wojną w Wietnamie. Jeden z tych młodzieńców zakochuje się w niej – chłopak, który nie skończył jeszcze dwudziestu lat, zakochuje się w kobiecie, która przekroczyła czterdziestkę! Ich romans, przedstawiony w kategoriach jawnie erotycznych, nie trwa długo. Kiedy Margaret kończy sześćdziesiąt lat, jej „młody” kochanek powraca – i ponownie potrzebuje jej pomocy. Tym razem dlatego, że zaginęła jego żona i dziecko, którzy najprawdopodobniej zostali porwani. Mężczyzna jest już człowiekiem po czterdziestce i sierżant McDermid zabawia się myślą, czy nadal jest atrakcyjna dla swego dawnego kochanka. („To chyba niemożliwe? – zastanawiała się Margaret. Jestem już starą wiedźmą”.) „Oczywiście, że w moich oczach ciągle byłaby pociągająca!” – miał powiedzieć Eddie. „Powiedz to jej, nie mnie” – miała odpowiedzieć Ruth. W końcu były „młody” człowiek szczęśliwie odnajduje swoją żonę i dziecko, a Margaret pociesza się myślami o życiu dwóch młodych Amerykanów, którzy patrzą na nią z fotografii wiszących w jej samotnej sypialni. Ruth upajała się notką na skrzydełku powieści „McDermid i kamień milowy”, głoszącą: „Najlepsza żyjąca autorka powieści kryminalnych!” (Zdaniem prezesa Brytyjskiego Związku Pisarzy Kryminalnych, choć nie 480

była to opinia rozpowszechniona). „McDermid maksymalistka” otrzymała natomiast tak zwanego Artura jako najlepsza powieść kryminalna roku. (Pisarze Powieści Kryminalnych Kanady nazwali tak swoją nagrodę na cześć Arthura Ellisa, które to nazwisko przyjął niejaki Arthur English, kanadyjski kat, pełniący swoją funkcję w latach 1913 – 1935. Jego wuj, John Ellis, był w tym samym czasie katem w Anglii. Kaci kanadyjscy przyjęli później nazwisko „Arthur Ellis” jako swój pseudonim zawodowy). Jak to jednak często bywa, sukces w Kanadzie – i jeszcze większy sukces, który odniosły powieści Marion w wydaniach francuskich i angielskich – nie oznaczał, że Alice Somerset była równie sławna czy równie chętnie wydawana w Stanach Zjednoczonych. Przeciwnie, w Stanach właściwie jej nie publikowano. Amerykański dystrybutor kanadyjskiego wydawcy Marion próbował bezskutecznie wylansować „McDermid i kamień milowy” choć w najskromniejszym zakresie. (Bo tylko trzecia powieść Marion wzbudziła zainteresowanie Amerykanów na tyle, że zechcieli ją wydać). Eddie O’Hare zazdrościł Alice Somerset, że jej powieści sprzedają się tak dobrze za granicą, ale był nie mniej dumny z Marion, że stara się, by przekuć swoją osobistą tragedię i nieszczęście w literaturę. „To bardzo dobrze – powiedział później Ruth. – To, co sprawiało jej ból, przerobiła na serię powieści detektywistycznych!” Ale nie był pewien, czy to on jest pierwowzorem młodego kochanka, który ponownie wkracza w życie sześćdziesięcioletniej Margaret McDermid, czy też może Marion w czasach wojny w Wietnamie wzięła sobie na kochanka jakiegoś innego młodego Amerykanina. „Nie opowiadaj głupstw, Eddie – powiedziała mu Ruth. – Ona pisze o tobie. Wyłącznie o tobie”. Eddie i Ruth zgadzali się co do najważniejszej kwestii w sprawie Marion, a mianowicie, że pozwolą jej pozostać osobą zaginioną tak długo, jak zechce. „Wie, gdzie nas szukać, Eddie” – powtarzała Ruth nowemu przyjacielowi, ale Eddie uważał, że jest mało prawdopodobne, by Marion kiedyś zechciała znów go zobaczyć – i przekonanie to ciążyło mu jak ustawiczny żal.

481

Lądując na lotnisku imienia Kennedy’ego, Ruth spodziewała się zobaczyć Allana, kiedy przejdzie już kontrolę celną, zaskoczyło ją jednak, że Allan czeka na nią w towarzystwie Hannah. O ile wiedziała, on i Hannah dotąd się nie znali, toteż ich widok przysporzył Ruth nie lada rozterek. Powinna była jednak przespać się z Allanem przed wyjazdem do Europy, bo teraz okazuje się, że Allan poszedł do łóżka z Hannah! Ale jak to możliwe? Przecież się nie znali... A jednak przyszli razem i wyglądali jak para zakochanych. W oczach Ruth wyglądali na „parę zakochanych”, ponieważ można było odnieść wrażenie, że dzielą jakiś straszny sekret – kiedy ją zobaczyli, mieli takie miny, jak gdyby czuli się winni. Tylko pisarce mogą przyjść do głowy podobne bzdury. (Po części dlatego, że posiadając perwersyjną zdolność wyobrażenia sobie absolutnie wszystkiego, Ruth nie umiała domyślić się tego, co oczywiste). – Och, dziecino, dziecino... – powtarzała Hannah. – To wszystko moja wina! – Trzymała w dłoni wymięty egzemplarz „New York Timesa”. Gazeta była zwinięta w bezkształtny rulon, jak gdyby Hannah zadusiła ją na śmierć. Ruth stała spokojnie, czekając, aż Allan ucałuje ją na powitanie, ale Allan zwrócił się do Hannah: – Ona nie wie. – O czym? – zapytała z niepokojem Ruth. – Twój ojciec nie żyje, Ruth – powiedział Allan. – Dziecino... Popełnił samobójstwo. Ta wiadomość wstrząsnęła Ruth. Nie sądziła, że jej ojciec jest zdolny do samobójstwa, ponieważ nigdy nie podejrzewała, że byłby w stanie winić się za cokolwiek. Hannah podsunęła jej „Timesa”, a raczej jego wygniecione szczątki. – Nekrolog jest do dupy – powiedziała. – Piszą tylko o nieprzychylnych recenzjach jego książek. Nie wiedziałam, że było ich aż tyle. Odrętwiała Ruth przeczytała nekrolog. Było to łatwiejsze niż rozmowa z Hannah. – Natknąłem się na Hannah na lotnisku – tłumaczył Allan. – Przedstawiła mi się. – Przeczytałam ten parszywy nekrolog – powiedziała Hannah. – 482

Wiedziałam, że wracasz dzisiaj, więc zadzwoniłam do Sagaponack i rozmawiałam z Eduardem. To Eduardo go znalazł. I to on podał mi numer twojego lotu. – Biedny Eduardo – powiedziała Ruth. – Owszem, zrobił się teraz, kurwa, wrakiem człowieka – oświadczyła Hannah. – A kiedy przyjechałam na lotnisko, zaczęłam, oczywiście, szukać Allana. Przypuszczałam, że tu będzie. Pamiętałam go z jakiegoś zdjęcia, więc go rozpoznałam... – Wiem, co robi moja matka – powiedziała im Ruth. – Jest pisarką. Pisze powieści kryminalne, ale to jeszcze nie wszystko. – Znajduje się w fazie sprzeciwu – wyjaśniła Hannah Allanowi. – Nieszczęsna dziecino – zwróciła się do Ruth. – To moja wina. Mnie oskarżaj, mnie! – To nie jest twoja wina. Ty nic nie obchodziłaś mojego ojca – powiedziała Ruth. – To moja wina. Ja go zabiłam. Najpierw złoiłam mu dupę w squasha, a potem go zabiłam. Ty nie miałaś z tym nic wspólnego. – Złości się... To dobrze, że się złości – zwróciła się Hannah do Allana. – Dobrze jest w takich wypadkach uzewnętrznić złość. Znacznie gorsza jest implozja złości. – Spierdalaj na drzewo! – powiedziała Ruth swojej najlepszej przyjaciółce. – Dobrze, dobrze, dziecino. Mówię poważnie. Złość ci dobrze zrobi. – Przyjechałem samochodem – odezwał się Allan. – Możemy jechać do miasta albo odwiozę cię do Sagaponack. – Chcę jechać do Sagaponack – powiedziała Ruth. – Chcę się zobaczyć z Eddiem O’Hare’em. Najpierw z Eduardem, a potem z Eddiem. – Słuchaj, zadzwonię do ciebie wieczorem – oznajmiła Hannah. – Może będziesz miała się ochotę wyładować. Zadzwonię. – Pozwól, że ja pierwsza do ciebie zatelefonuję – odrzekła Ruth. – Jasne, można i tak – zgodziła się Hannah. – Ty zadzwonisz do mnie albo ja do ciebie. Hannah musiała wziąć taksówkę, żeby wrócić do Nowego Jorku, a Allan zaparkował z dala od postoju. Podczas nieporadnych pożegnań

483

wiatr jeszcze bardziej potargał „New York Timesa”. Ruth nie chciała gazety, ale Hannah uparła się, by jej ją wcisnąć. – Przeczytaj później nekrolog – powiedziała. – Już przeczytałam – odparła Ruth. – Powinnaś go przeczytać jeszcze raz, kiedy się uspokoisz – doradziła Hannah. – Na pewno cię rozzłości. – Już się uspokoiłam i już jestem rozzłoszczona – powiedziała przyjaciółce Ruth. – Uspokoi się, a potem wścieknie naprawdę – szepnęła Hannah Allanowi. – Uważaj na nią... – Dobrze – odpowiedział. Ruth i Allan patrzyli, jak Hannah wysuwa się na czoło kolejki, z pominięciem innych oczekujących. Kiedy siedzieli wreszcie w samochodzie, Allan ją pocałował. – Wszystko w porządku? – zapytał. – To dziwne, ale tak – odparła Ruth. Zastanawiające było to, że w tej chwili nie miała żadnych uczuć dla ojca – odczuwała brak jakichkolwiek uczuć dla niego. Błądziła myślami pośród osób zaginionych, nie spodziewając się znaleźć między nimi Teda. – A twoja matka... – zaczął cierpliwie Allan. Przez blisko godzinę pozwalał Ruth zbierać myśli – jechali w tym czasie w milczeniu. Oto naprawdę odpowiedni dla mnie mężczyzna – pomyślała Ruth. Allan dowiedział się o śmierci ojca Ruth wczesnym przedpołudniem. Mógł zatelefonować do Amsterdamu, gdzie było już wówczas późne popołudnie. Ruth miałaby wtedy całą noc i podróż powrotną do domu, żeby kontemplować w samotności śmierć ojca. Allan liczył jednak, że Ruth nie zobaczy „Timesa” przed powrotem do Nowego Jorku następnego dnia rano. Istniała wprawdzie możliwość, że wiadomość dotrze do Amsterdamu wcześniej, Allan miał jednak nadzieję, że Ted Cole nie był aż tak sławny. – Eddie O’Hare dał mi książkę autorstwa mojej matki, powieść – wyjaśniła Ruth. – Naturalnie wiedział, kto ją napisał, tylko po prostu

484

nie śmiał mi o tym powiedzieć. Wspomniał jedynie, że książka świetnie nadaje się do lektury w samolocie. Owszem, jak jasna cholera! – Zdumiewające – powiedział Allan. – Nic już nie wydaje mi się zdumiewające – oświadczyła Ruth. Po chwili dodała: – Chcę zostać twoją żoną. – Minęła jeszcze chwila i powiedziała: – Teraz nic się nie liczy oprócz seksu z tobą. – Miło mi to słyszeć – przyznał Allan. Uśmiechnął się po raz pierwszy, odkąd zobaczyli się na lotnisku. Nie musiała się wysilać, żeby odwzajemnić mu ten uśmiech. Ale wciąż nie czuła nic dla swego ojca, podobnie jak przed godziną – było to dziwne i zdumiewające! Żywiła więcej współczucia dla Eduarda, który znalazł ciało. Nic nie stało teraz na przeszkodzie, by Ruth mogła zacząć nowe życie u boku Allana. Trzeba zorganizować Tedowi pogrzeb. Nic nadzwyczajnego – Ruth przypuszczała, że nie przyjdzie wiele osób. Zanim rozpocznie z Allanem nowe życie, musi tylko wysłuchać Eduarda Gomeza i dowiedzieć się dokładnie, co właściwie stało się z jej ojcem. W perspektywie tej myśli zrozumiała, jak bardzo ojciec ją kochał. Czyżby była jedyną kobietą na świecie, zdolną zmusić Teda Cole’a, by czuł wyrzuty sumienia?

485

Impas

E

duardo Gomez był dobrym katolikiem. Bywał przesądny, ale kontrolował skłonność do wiary w los, przejawiającą się ściśle w granicach jego wyznania. Na swoje szczęście nigdy dotąd nie zetknął się z kalwinizmem, ponieważ okazałby się z pewnością gorliwym i żarliwym konwertytą. Ale jak na razie, katolicyzm ogrodnika hamował co bardziej fantastyczne wyobrażenia, dotyczące jego osobistej predestynacji. Zaznał nieskończonych mąk, kiedy wisiał głową w dół w kocierpce pani Vaughn i czekał na śmierć wskutek zatrucia tlenkiem węgla. Przyszło mu wtedy do głowy, że to Ted Cole zasłużył na taką śmierć, nie zaś niewinny ogrodnik. W tamtej bezsilnej chwili Eduardo widział się jako ofiara lubieżności innego mężczyzny i przysłowiowej „wzgardzonej kobiety”. Nikt, a już z pewnością nie ksiądz w konfesjonale, nie zganiłby Eduarda za tego rodzaju myśli. Nieszczęsny ogrodnik, wisząc w żywopłocie w obliczu śmierci, miał wszelkie powody po temu, by uważać, że spotyka go niesprawiedliwość. Ale z biegiem lat, kosząc żniwo dochodów z pracy u Teda, Eduardo zrozumiał, że Ted jest sprawiedliwym i hojnym pracodawcą, i nigdy nie wybaczył sobie myśli, że pan Cole zasługiwał na śmierć wskutek zatrucia tlenkiem węgla. Dlatego fakt, iż to właśnie pechowy ogrodnik znalazł zwłoki Teda Cole’a, zatrutego tlenkiem węgla, wywołał niebywałą burzę w przesądnej duszy Eduarda, nie wspominając już o tym, że umocnił jego potencjalnie nieokiełznany fatalizm. Żona Eduarda, Conchita, zorientowała się pierwsza, że coś jest nie w porządku. Jadąc do domu Teda, odebrała jego korespondencję z urzę486

du pocztowego w Sagaponack. Ponieważ w tym dniu przypadała jej kolej, żeby zmienić pościel, zrobić pranie i posprzątać dom, Conchita przyjechała do Teda wcześniej niż Eduardo. Położyła pocztę na stole w kuchni, spostrzegłszy mimo woli, że stoi na nim także pełna butelka słodowej szkockiej whisky. Była otwarta, ale nie brakowało ani kropli. Obok stała pusta kryształowa szklanka od Tiffany’ego. Wśród listów Conchita spostrzegła pocztówkę od Ruth. Wzburzył ją widok prostytutek w oknach na Herbertstrasse, w St. Pauli, czerwonej dzielnicy Hamburga. Córka nie powinna posyłać ojcu nieprzyzwoitych widokówek. Z drugiej strony żałowała, że poczta z Europy idzie tak długo, ponieważ treść pocztówki zapewne podniosłaby Teda na duchu – gdyby ją przeczytał. („Myślę o Tobie, tato. Przepraszam za to, co Ci powiedziałam. Byłam okrutna. Kocham Cię! Ruthie”.) Zmartwiona Conchita zaczęła mimo wszystko sprzątać warsztat Teda – myślała, że może on wciąż jest na górze i śpi, choć zwykle wstawał wcześnie. Najniższa szuflada tak zwanego biurka Teda była otwarta – i pusta. Obok stał wielki ciemnozielony worek na śmieci, wypchany setkami czarno-białych polaroidowych zdjęć modelek Teda. Choć Ted zawiązał worek, zaleciał z niego zapach utrwalacza, kiedy Conchita zaczęła odkurzać w pokoju i odsunęła śmieci. Zauważyła na worku przyklejoną taśmą karteczkę: „CONCHITO, PROSZĘ WYRZUCIĆ ŚMIECI PRZED PRZYJAZDEM RUTH”. Zaniepokoiła się już do tego stopnia, że przestała odkurzać. Stanęła u podnóża schodów i zawołała: – Panie Cole? Nie było odpowiedzi, poszła więc na górę. Drzwi do głównej sypialni były otwarte. Nikt nie spał tej nocy w łóżku – było starannie posłane i wyglądało tak, jak zostawiła je Conchita poprzedniego ranka. Ruszyła do skrzydła gościnnego, do pokoju, który zajmowała zwykle Ruth. Ted (albo ktoś inny) spał ostatniej nocy w jej łóżku, a przynajmniej wyciągnął się na nim na chwilę. Szafa i komódka były otwarte. (Ojciec poczuł, że musi po raz ostatni zobaczyć ubrania córki). Conchita tak się zdenerwowała, że jeszcze zanim zeszła na dół, zatelefonowała do Eduarda, a czekając na męża, zabrała wielki ciemnozielony worek z warsztatu Teda i wyniosła go do stajni. Drzwi garażu 487

w starej stajni zaopatrzone były w szyfrowy zamek, ale Conchita wystukała odpowiedni kod. Gdy otworzyły się drzwi, zauważyła, że Ted ułożył na podłodze koce, żeby zatkać szczelinę pod drzwiami garażu. Spostrzegła też, że samochód Teda pracuje – volvo dyszało w stajni, cuchnącej spalinami. Conchita rzuciła worek w otwartych drzwiach garażu i czekała na Eduarda na podjeździe. Eduardo najpierw zgasił silnik, a potem poszedł na poszukiwanie Teda. Zbiornik był opróżniony w ponad trzech czwartych – samochód pracował zapewne niemal przez całą noc – a poza tym Ted przycisnął lekko pedał gazu starą rakietą do squasha, należącą kiedyś do Ruth. Wcisnął obręcz rakiety w pedał i zaklinował rączkę pod siedzeniem kierowcy, dzięki czemu silnik nie mógł zgasnąć na jałowym biegu. Zapadkowe drzwi, prowadzące na kort na pięterku, były otwarte, więc Eduardo wspiął się na drabinę. Oddychał z trudnością, ponieważ spaliny unosiły się pod sufit stajni. Ted leżał martwy na korcie. Był w stroju do squasha. Być może odbijał trochę piłkę i biegał po korcie. Kiedy się zmęczył, położył się na podłodze, na liniach zbiegających się w literę T, w tym samym miejscu, które zawsze kazał zajmować Ruth podczas gry i trzymać się go, jak gdyby od tego zależało jej życie, ponieważ zapewniało taką pozycję na korcie, z której najlepiej można kontrolować grę przeciwnika. Eduardo ubolewał później, że otworzył wielki ciemnozielony worek na śmieci i obejrzał jego zawartość, zanim wyrzucił wszystko do śmietnika. Wspomnienie licznych rysunków intymnych części ciała pani Vaughn nigdy go nie opuściło, choć widział jej genitalia tylko w strzępach i kawałkach. Czarno-białe zdjęcia obudziły w ogrodniku ponure reminiscencje na temat fascynacji Teda Cole’a poniżonymi i zdeprawowanymi kobietami. Czując w żołądku wzbierające mdłości, Eduardo umieścił zdjęcia w śmietniku. Ted nie zostawił żadnego listu oprócz karteczki, przyklejonej do worka na śmieci: „CONCHITO, PROSZĘ WYRZUCIĆ ŚMIECI PRZED PRZYJAZDEM RUTH”. Poza tym Ted domyślił się, że Eduardo skorzysta z telefonu w kuchni, albowiem w notesie, leżącym koło telefonu, zostawił kolejną wiadomość: „EDUARDO, ZADZWOŃ DO WYDAWCY RUTH, ALLANA ALBRIGHTA”, i podał obok służbowy numer telefonu Allana w wy488

dawnictwie Random House. Eduardo zatelefonował do niego bez wahania. Ruth, choć wdzięczna Allanowi, że się wszystkim zajął, przeszukiwała bezustannie dom w Sagaponack w nadziei, że znajdzie kartkę, którą ojciec zostawił dla niej. Nie mogła zrozumieć, dlaczego nie ma żadnego listu – ojciec zawsze potrafił coś znaleźć na swoje usprawiedliwienie. Kiedy się bronił, był niezmordowany. Hannah także czuła się urażona, że Ted nie zostawił dla niej wiadomości, ale wmawiała sobie, że odgłos odkładanej słuchawki, nagrany na jej automatycznej sekretarce, oznaczał telefon od Teda. – Gdybym tylko była w domu, kiedy dzwonił! – powiedziała Hannah. – Gdyby... – powiedziała Ruth. Uroczystości pogrzebowe, poświęcone pamięci Teda Cole’a, odbyły się w zaimprowizowanych warunkach w szkole publicznej w Sagaponack, obejmującej klasy 1 - 4. Dyrekcja szkoły oraz jej byli i obecni nauczyciele zadzwonili do Ruth z propozycją, żeby uroczystości odbyły się w ich budynku. Ruth nie wiedziała, że jej ojciec był wielkim dobroczyńcą szkoły. Zapłacił dwukrotnie za wyposażenie placu zabaw, co roku darowywał dzieciom materiały i przybory plastyczne i był głównym dostawcą literatury dziecięcej do biblioteki w Bridgehampton, z której korzystali wszyscy uczniowie z Sagaponack. Co więcej, o czym Ruth nie miała wcześniej pojęcia, Ted często czytał dzieciom na lekcjach angielskiego, a przynajmniej sześć razy w roku szkolnym przychodził do szkoły udzielać lekcji rysunków. Tak więc lokalna społeczność uczciła pamięć sławnego autora i ilustratora pośród małych, dziecięcych ławeczek i krzesełek oraz wiszących wokół na ścianach dziecięcych rysunków, przedstawiających najważniejsze wątki i postaci z książek Teda Cole’a. Pewna uwielbiana przez wszystkich emerytowana nauczycielka mówiła czule o poświęceniu, z jakim Ted dbał o zapewnienie dzieciom uciechy i rozrywki, choć myliły jej się jego książki – sądziła na przykład, że człowiek-kret był stworzeniem, czającym się pod przerażającymi drzwiami w podłodze, i fałszywie zinterpretowała nieokreślony odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się 489

nie czynić żadnych odgłosów, który wcale nie był przecież dźwiękiem, wydawanym przez mysz w ścianie. Na zdobiących ściany dziecięcych rysunkach Ruth zobaczyła tyle myszy i ludzi-kretów, że napatrzyła się ich dość na całe życie. Nie licząc Allana i Hannah, jedynym godnym uwagi zamiejscowym gościem był właściciel nowojorskiej galerii sztuki, który zbił niewielką fortunę na sprzedaży oryginalnych rysunków Teda Cole’a. Wydawca Teda nie mógł przyjechać – nie wyleczył się jeszcze z kaszlu, który złapał na targach książki we Frankfurcie. (Ruth pomyślała, że wie, o jaki kaszel chodzi). Nawet Hannah była przygaszona – dziwiła się, jak wszyscy, że na pogrzeb przyszło tyle dzieci. Przyjechał też Eddie O’Hare – jako mieszkaniec Bridgehampton nie był człowiekiem z zewnątrz, ale Ruth nie spodziewała się go spotkać. Dopiero później zrozumiała, dlaczego się zjawił. Podobnie jak Ruth, sądził, że na pogrzeb przyjedzie może Marion. Była to w końcu jedna z tych okazji, na które, jak łudziła się Ruth, mogłaby zjechać jej matka. Poza tym Marion była pisarką, a czyż każdego pisarza nie ciągnie do zakończeń? Coś się przecież skończyło – ale Marion jednak nie przyjechała. Był to przykry, zimny i słotny dzień. Wiał wilgotny wiatr od morza. Zamiast snuć się przed budynkiem szkoły, po zakończeniu zaimprowizowanych uroczystości wszyscy popędzili do swoich samochodów. Wszyscy, z wyjątkiem jednej kobiety, która w ocenie Ruth musiała być mniej więcej w wieku jej matki. Była ubrana na czarno, włożyła nawet czarny welon, i krążyła w okolicy swojego lśniącego czarnego lincolna, jak gdyby nie miała dość sił, żeby odjechać. Kiedy wiatr uniósł nieco welon, można było odnieść wrażenie, że skóra jej czaszki jest naciągnięta zbyt mocno. Kobieta, której szkielet groził przebiciem skóry, wpatrywała się w Ruth tak gniewnie, że Ruth pochopnie uznała, iż jest to z pewnością oburzona wdowa, która napisała do niej ów ziejący nienawiścią list – tak zwana wdowa na całe życie. Wziąwszy Allana za rękę, zaniepokojona Ruth zwróciła mu uwagę na obecność kobiety. – Nie straciłam jeszcze męża, więc przyszła napawać się tym, że straciłam ojca! – powiedziała Allanowi, ale w zasięgu jej głosu stał także Eddie O’Hare. 490

– Ja się tym zajmę – odparł Eddie, który wiedział, kim jest nieznajoma kobieta. Nie była to oburzona wdowa – była to pani Vaughn. Oczywiście pierwszy zauważył ją Eduardo, któremu obecność pani Vaughn ponownie przypomniała o losie, na który był skazany. (Ogrodnik ukrył się w szkole, w nadziei, że jego była chlebodawczyni zniknie wkrótce za sprawą jakiegoś cudu). To nie jej kości wystawały przez skórę – po prostu w odszkodowaniu alimentacyjnym dla pani Vaughn znalazła się pokaźna suma na operacje plastyczne, z której korzystała nazbyt hojną ręką. Pani Vaughn nie opierała się, gdy teraz Eddie ujął ją pod ramię i powiódł w kierunku lśniącego czarnego lincolna. – Czy my się znamy? – zapytała Eddiego. – Tak – odpowiedział. – Byłem kiedyś chłopcem. Znałem panią, kiedy byłem chłopcem. Jej podobne ptasim łapkom dłonie zacisnęły się na jego przegubie jak szpony, a zasnute welonem oczy wpatrywały się uważnie w jego twarz. – Widziałeś rysunki! – szepnęła pani Vaughn. – Wniosłeś mnie do domu na rękach! – Tak! – przyznał Eddie. – Wykapana matka, prawda? – spytała pani Vaughn. Oczywiście miała na myśli Ruth. Eddie nie zgadzał się z jej zdaniem, ale umiał rozmawiać ze starszymi paniami. – Pod pewnym względem, owszem, tak – odparł. – Jest nieco podobna do matki. – Eddie pomógł pani Vaughn usadowić się za kierownicą. (Eduardo Gomez opuścił szkołę dopiero, kiedy zobaczył, że lśniący czarny lincoln już bezpiecznie odjechał). – Moim zdaniem, podobieństwo jest uderzające! – powiedziała pani Vaughn. – A moim zdaniem, Ruth jest podobna do matki i do ojca – odrzekł taktownie Eddie. – Co to, to nie! – zawołała pani Vaughn. – Nikt nie może być podobny do jej ojca! Ted był absolutnie wyjątkowy!

491

– Owszem, można tak powiedzieć – zgodził się Eddie. Zatrzasnął drzwiczki auta i wstrzymał oddech, dopóki nie usłyszał, że silnik zaskoczył. Po chwili dołączył do Allana i Ruth. – Kto to był? – zapytała Ruth. – Jedna z dawnych kochanek twojego ojca – wyjaśnił Eddie. Hannah, która usłyszała jego słowa, obrzuciła odjeżdżającego lincolna wzrokiem pełnym ulotnej, dziennikarskiej ciekawości. – Śniło mi się, że przyjadą wszystkie jego dawne kochanki, co do jednej – powiedziała Ruth. Właściwie przyjechała jeszcze jedna, ale Ruth jej nie znała. Cierpiała na nadwagę i przedstawiła się Ruth przed uroczystością w szkole. Była pulchną kobietą około pięćdziesiątki, o pełnym skruchy wyrazie twarzy. – Pani mnie nie zna – zwróciła się do Ruth. – Ale ja znałam pani ojca. To znaczy znałyśmy, ja i moja matka. Ona też popełniła samobójstwo, więc jest mi bardzo przykro... wiem, co pani czuje. – A pani nazwisko... – powiedziała Ruth, wymieniając z kobietą uścisk dłoni. – Moje panieńskie nazwisko brzmi Mountsier – odpowiedziała z samodezaprobatą. – Ale pani nie może mnie znać... – I niepostrzeżenie zniknęła. – Gloria... Mówiła, zdaje się, że ma na imię Gloria – przypomniała sobie Ruth, Eddie nie wiedział jednak, kto to był. (Nieznajoma kobieta miała oczywiście na imię Glorie – była strapioną córką świętej pamięci pani Mountsier. Ale niepostrzeżenie zniknęła). Allan uparł się, żeby po uroczystości Eddie i Hannah pojechali z nim i Ruth na drinka do domu w Sagaponack. Padał już wtedy deszcz, a Conchita uwolniła wreszcie Eduarda ze szkoły i zabrała go do domu w Sag Harbor. Tym razem (a raczej raz jeszcze) w domu w Sagaponack znalazło się coś mocniejszego od piwa i wina, Ted bowiem kupił doskonałą słodową szkocką whisky. – Może nabył tę flaszkę z myślą o dzisiejszej okazji – powiedziała Ruth, Siedzieli przy stole, przy którym, w pewnym opowiadaniu, mała 492

dziewczynka imieniem Ruthie siedziała ze swoim ojcem, a pod stojącą lampą krył się człowiek-kret. Eddie O’Hare nie był w tym domu od lata 1958 roku. Hannah nie była w tym domu, odkąd pieprzyła się tu z ojcem Ruth. Ruth pomyślała o tym, ale powstrzymała się od komentarzy – choć aż bolało ją gardło, nie rozpłakała się. Allan przedstawił Eddiemu pomysł na wykorzystanie kortu w stajni. Ponieważ Ruth rzuciła squasha, Allan zaproponował, by przebudować kort na gabinet dla siebie albo dla Ruth. Dzięki temu jedno z nich mogłoby pracować w domu – w dawnym warsztacie Teda – a drugie w stajni. Ruth żałowała, że nie udało jej się uciec gdzieś z Eddiem sam na sam, bo przegadałaby z nim cały dzień na temat swojej matki. (Eddie przywiózł ze sobą dwie pozostałe powieści Alice Somerset). Ale ponieważ poszedł z Allanem do stajni, Ruth pozostała do towarzystwa tylko Hannah. – Wiesz, o co chcę cię zapytać, dziecino – powiedziała przyjaciółce Hannah. Ruth oczywiście wiedziała. – Wał śmiało. – Kochałaś się już? Z Allanem? – zapytała Hannah. – Owszem, tak – odparła Ruth. Czuła, jak szlachetna whisky rozgrzewa jej usta, gardło, a nawet żołądek. Zastanawiała się, kiedy przestanie jej brakować ojca, a raczej czy kiedykolwiek przestanie jej go brakować. – No i jak? – zapytała Hannah. – Allan ma największego kutasa, jakiego w życiu widziałam – powiedziała Ruth. – Wydawało mi się, że nie lubisz dużych fiutów, czy może to mówił ktoś inny? – zapytała Hannah. – Nie jest za duży – odparła Ruth. – W sam raz dla mnie. – Więc wszystko w porządku? Wyjdziesz za mąż, będziesz miała dziecko i tak dalej, tak? – pytała Hannah. – Wszystko w porządku, tak – powiedziała Ruth. – I tak dalej, tak.

493

nah.

– Ale co się stało? – Co masz na myśli, Hannah? – Że jesteś taka spokojna. Coś się musiało stać – upierała się Han-

– Hmm. Moja najlepsza przyjaciółka pieprzyła się z moim ojcem, mój ojciec popełnił samobójstwo, a ja dowiedziałam się, że moja matka jest pisarką... Nic się nie stało? – No dobrze, dobrze... Należy mi się – powiedziała Hannah. – Ale chodziło mi o to, co się stało z tobą. Jesteś jakaś inna. Coś ci się przytrafiło. – Jeśli o to chodzi, to mój ostatni kochanek był ostatnim niewłaściwym kochankiem – odparła Ruth. – Dobra, dobra. Nie chcesz, to nie mów – zgodziła się Hannah. – Coś się stało. Ale nic mnie to nie obchodzi. Nie chcesz, to nie mów. Ruth dolała przyjaciółce słodowej szkockiej whisky. – Dobra, nie? – zapytała Ruth. – Dziwna jesteś – powiedziała Hannah, potrącając odpowiednią strunę. To samo powiedziała Rooie, kiedy podczas swojej pierwszej wizyty Ruth nie chciała stanąć w szafie, wśród butów. – Nic się nie stało, Hannah – skłamała Ruth. – Czy ludzie czasem nie dochodzą po prostu do wniosku, że pragną zmienić swoje życie i zacząć je na nowo? – Taak... Ja tam nie wiem – odpowiedziała Hannah. – Ale jeżeli tak, to tylko dlatego, że coś im się zdarzyło.

494

Pierwszy ślub Ruth

A

llan Albright i Ruth Cole wzięli ślub w długi weekend po Święcie Dziękczynienia, który spędzili w domu Ruth w Vermoncie. Hannah wraz ze swoim niewłaściwym kochankiem była ich gościem, podobnie jak Eddie O’Hare, który poprowadził pannę młodą do ślubu. (Hannah była druhną). Przy pomocy Miętusa Eddie zidentyfikował ów cytat na temat małżeństwa, pochodzący z powieści George Eliot – Ruth chciała, żeby Hannah odczytała go podczas ceremonii ślubnej. Oczywiście Miętus nie mógł sobie odmówić małego wykładu na temat triumfu, jaki odniósł, znajdując źródło cytatu. – Widzisz, Edwardzie – poinformował syna – tego rodzaju tekst, o charakterze uogólniającym, zarówno w treści, jak i tonie, może stanowić początek rozdziału, albo, co bardziej prawdopodobne, jego zakończenie. A ponieważ widać, że jest częścią jakiegoś szerszego zakończenia, znajdziemy go raczej w końcowych partiach książki, nie zaś na początku. – Rozumiem – powiedział Eddie. – Z jakiej książki pochodzi? – Zdradza go nuta ironii. – Miętus podniósł głos. – A także jego słodko-gorzki duch. Brzmi jak sielanka, ale jest w istocie czymś więcej. – Z jakiej to książki, tato? – błagał już Eddie ojca. – To oczywiście „Adam Bede”, Edwardzie – powiedział synowi stary nauczyciel angielskiego. – Znakomicie pasuje na ślub twojej przyjaciółki, który odbędzie się w listopadzie, a właśnie tego miesiąca Adam Bede żenił się z Dinah... „Oszronionego poranka w gasnącym listopadzie” – przytoczył z pamięci Miętus. – To fragment pierwszego zdania ostatniego rozdziału, jeśli nie liczyć epilogu. 495

Eddie czuł się całkowicie wyczerpany, ale udało mu się ustalić źródło cytatu, o co prosiła go Ruth. Podczas ślubu Hannah przeczytała tekst George Eliot bez przekonania, ale dla Ruth jej słowa żyły własnym życiem. „Czy dla dwojga dusz ludzkich może być coś wspanialszego nad poczucie, że połączyły się na całe życie – by wspierać się we wszystkich działaniach, polegać na sobie w smutku, pielęgnować się nawzajem w bólu i połączyć się w jedno w milczących, niewypowiedzianych wspomnieniach w chwili ostatecznego rozstania?” To prawda, czy może być coś wspanialszego? – myślała Ruth. Przyszło jej do głowy, że dopiero zaczyna kochać Allana, ale już kocha go bardziej niż kogokolwiek w życiu, z wyjątkiem swego taty. Cywilna ceremonia, którą prowadził miejscowy sędzia pokoju, odbyła się w ulubionej księgarni Ruth w Manchester, w Vermoncie. Właściciele, od dawna zaprzyjaźnione z Ruth małżeństwo, okazali się tak mili, że zamknęli na kilka godzin księgarnię, choć był to jeden z najbardziej ruchliwych handlowych weekendów w roku. Po ślubie księgarnia otworzyła znów podwoje dla klientów, ale kupujących przyszło więcej, niż można było się spodziewać, bo znaleźli się wśród nich rozmaici ciekawscy. Ruth, już jako pani Albright (choć nikt jej tak nigdy nie nazywał), wyszła z księgarni, trzymając Allana pod rękę i odwracając wzrok od gapiów. – Jeżeli są tu jacyś dziennikarze, ja się nimi zajmę – szepnęła Hannah. Eddie oczywiście rozglądał się wszędzie za Marion. – Jest tutaj? Widzisz ją? – pytała Ruth, ale Eddie tylko pokręcił głową. Ruth wypatrywała także kogoś innego. Spodziewała się w duchu, że pojawi się była żona Allana, choć Allan kpił sobie z tych obaw. Gorzką kością niezgody między Allanem i jego eksżoną była kwestia dzieci, a raczej ich braku, ale decyzję o rozwodzie podjęli wspólnie. Allan twierdził, że natrętna dokuczliwość nie leży w naturze jego byłej żony. Ponieważ w weekend po Święcie Dziękczynienia panował duży ruch, musieli zaparkować stosunkowo daleko od księgarni. Kiedy mijali 496

pizzerię i sklepik ze świecami, Ruth zauważyła, że ktoś ich śledzi – choć niewłaściwy kochanek Hannah wyglądał na ochroniarza, ktoś podążał trop w trop za grupką uczestników ceremonii ślubnej. Allan wziął Ruth za ramię i przyśpieszył kroku, ponieważ zbliżali się już do parkingu. Hannah odwracała się co chwila, żeby zmierzyć spojrzeniem idącą za nimi staruszkę, ale nieznajoma kobieta nie należała do osób, które spuszczają wzrok. – To nie jest dziennikarka – powiedziała Hannah. – Chuj z nią... To tylko starsza pani – powiedział niewłaściwy kochanek Hannah. – Ja się tym zajmę – zaproponował Eddie O’Hare. Ale staruszka okazała się nieczuła na wdzięki Eddiego. – Nie będę z tobą rozmawiać. Będę rozmawiać z nią – oświadczyła starsza pani, wskazując palcem Ruth. – Słuchaj, paniusiu, to dzień jej wesela. Spierdalaj na drzewo – powiedziała Hannah. Allan i Ruth zatrzymali się i odwrócili w stronę starszej pani, która dostała zadyszki, idąc w pośpiechu za nimi. – To nie jest moja była żona – szepnął Allan, ale Ruth wiedziała o tym równie dobrze, jak i to, że nie jest to jej matka. – Chciałam spojrzeć pani w twarz – powiedziała starsza pani do Ruth. Na swój sposób była równie nijaka, jak morderca Rooie. Ot, jeszcze jedna zaniedbana staruszka. Z tą myślą, jeszcze zanim kobieta odezwała się znowu, Ruth zrozumiała nagle, kim jest nieznajoma. Kto oprócz wdowy na całe życie mógł mieć takie skłonności do niedbalstwa? – Spojrzała mi pani w twarz – powiedziała Ruth. – I co dalej? – Chciałabym spojrzeć pani w twarz raz jeszcze, kiedy zostanie pani wdową – powiedziała gniewna wdowa. – Nie mogę się tego doczekać. – Hej – zwróciła się znów Hannah do staruszki. – Jak ona zostanie wdową, ty będziesz dawno w grobie. Wygląda mi na to, że już zaczęłaś umierać. – Hannah wyrwała ramię Ruth z uścisku Allana i zaczęła ją ciągnąć w kierunku samochodu. – Chodź, dziecino... To dzień twojego ślubu!

497

Allan zmierzył staruszkę krótkim, groźnym spojrzeniem, a potem ruszył za Hannah i Ruth. Niewłaściwy kochanek Hannah, choć wyglądał na chojraka, był w istocie słabeuszem i fujarą. Przestępował tylko z nogi na nogę i zerkał na Eddiego. Eddie O’Hare nie spotkał dotąd staruszki, której nie można by (lub której on by nie mógł) oczarować. Pomyślał, że jeszcze raz spróbuje porozmawiać z gniewną wdową, która patrzyła uporczywie w ślad za Ruth, jak gdyby starając się dobrze zapamiętać tę chwilę. – Czy zgodzi się pani ze mną, że śluby są, a w każdym razie powinny być święte? – zaczął Eddie. – Czy dzień weselny nie należy do dni, które pamięta się przez całe życie? – Och, ależ oczywiście! – przyznała skwapliwie stara wdowa. – Ona z pewnością zapamięta ten dzień. A kiedy zostanie wdową, będzie mimo woli pamiętać go jeszcze lepiej. Nie ma godziny, żebym nie wspominała dnia swojego ślubu! – Rozumiem – powiedział Eddie. – Pozwoli pani, że odprowadzę ją do samochodu? – Nie, dziękuję, młody człowieku – odmówiła wdowa. Eddie, przytłoczony prawością jej rozumowania, odwrócił się i pośpieszył za resztą weselników. Wszyscy się teraz śpieszyli, być może z uwagi na surową listopadową aurę. Późnym popołudniem odbyło się małe przyjęcie. Przyjechali właściciele księgarni oraz Kevin Merton (dozorca Ruth) wraz z żoną. Allan i Ruth nie zamierzali wyjeżdżać w podróż poślubną, a w kwestii ich najbliższych planów Ruth wspomniała Hannah, że będą zapewne częściej korzystać z domu w Sagaponack niż w Vermont. Ostatecznie muszą wybierać między Long Island a Nową Anglią, na którą zdecydują się z oczywistych względów, jeżeli urodzi im się dziecko, powiedziała Ruth. (Chciała, żeby dzieciak chodził do szkoły w Vermoncie, kiedy znajdzie się już w wieku szkolnym). – A kiedy się dowiesz, czy będziesz miała dziecko? – zapytała Hannah. – Kiedy zajdę albo nie zajdę w ciążę – odpowiedziała Ruth. – A próbujesz zajść? – zainteresowała się Hannah. 498

– Zaczniemy próbować po sylwestrze. – To bardzo szybko! – powiedziała Hannah. – Nie tracicie czasu. – Mam trzydzieści sześć lat. Straciłam już dość czasu. Faks w domu Ruth w Vermoncie pracował na okrągło w dniu ślubu, a Ruth co chwila odchodziła od obiadu, żeby przeczytać życzenia. (W większości powinszowania od zagranicznych wydawców). Przemiłe życzenia nadesłali z Amsterdamu Maarten i Sylvia. („Wimowi pęknie serce!” – dopisała Sylvia). Ruth poprosiła Maartena, żeby donosił jej o postępie śledztwa w sprawie zamordowanej prostytutki. Okazało się, że Maarten nie ma żadnych wiadomości, ponieważ policja nie chce udzielać informacji na ten temat. „Czy ona miała dzieci?” – Ruth wysłała wcześniej Maartenowi faks z tym pytaniem. „Jestem ciekawa, czy ta nieszczęsna prostytutka miała dzieci”. Ale w gazetach nie pisano nic na temat córki zamordowanej prostytutki. Kiedy Ruth wsiadła do samolotu i pokonała ocean, wszystko, co przydarzyło się jej w Amsterdamie, niemal całkiem zniknęło. Tylko w ciemnościach, kiedy nie mogła zasnąć, czuła dotknięcie sukienki na wieszaku albo zapach skórzanego gorsetu, wiszącego w szafie Rooie. – Jeżeli zajdziesz w ciążę, powiesz mi? – zapytała Hannah, kiedy zmywały naczynia. – Nie będziesz chyba próbowała utrzymać tego w tajemnicy? – Ja nie mam tajemnic, Hannah – skłamała Ruth. – Największą tajemnicą, jaką znam, jesteś ty sama – powiedziała Hannah. – Wszystkiego o tobie dowiaduję się tak samo, jak inni. Czekam po prostu na twoją kolejną książkę. – Ale ja nie piszę o sobie – przypomniała jej Ruth. – Nie wszyscy są tego zdania – odparła Hannah. – Oczywiście, że powiem ci, kiedy zajdę w ciążę – powiedziała Ruth, zmieniając temat. – Dowiesz się w pierwszej kolejności, zaraz po Allanie. Kiedy tej nocy Ruth położyła się z Allanem do łóżka, była spokojna i pogodzona ze sobą, ale bardzo zmęczona.

499

– Wszystko w porządku? – zapytał Allan. – W porządku – powiedziała mu Ruth. – Wyglądasz na zmęczoną – zauważył Allan. – Bo jestem zmęczona – zgodziła się Ruth. – Jesteś jakaś inna, odmieniona – powiedział Allan. – Hmm. Wyszłam za ciebie za mąż – odparła Ruth. – Czyli coś się zmieniło, prawda? Kolejna odmiana nadeszła pod koniec pierwszego tygodnia stycznia 1991 roku, kiedy Ruth zaszła w ciążę. – Ho ho, szybko się uwinęliście! – zauważyła Hannah. – Powiedz Allanowi, że nie każdy mężczyzna w jego wieku strzela jeszcze ostrymi nabojami. Graham Cole Albright – siedem funtów i dziesięć uncji wagi – urodził się w Rutland w stanie Vermont 3 października 1991 roku. Narodziny chłopca zbiegły się z pierwszą rocznicą zjednoczenia Niemiec. Hannah, choć nie cierpiała prowadzić, odwiozła Ruth do szpitala. Mieszkała u niej przez ostatni tydzień jej ciąży, ponieważ Allan pracował w Nowym Jorku i do Vermontu przyjeżdżał jedynie na weekendy. Była druga nad ranem, kiedy Hannah wyruszyła z domu Ruth do szpitala w Rutland, odległego o czterdzieści pięć minut jazdy. Przed wyjazdem zadzwoniła do Allana. Dziecko urodziło się dopiero po dziesiątej, Allan dotarł więc do szpitala z dużym zapasem czasu przed porodem. Jeśli chodzi o imiennika chłopca, Grahama Greene’a, to Allan oświadczył, że nie chce, by jego mały Graham dzielił znane upodobanie pisarza do odwiedzania burdeli. Ruth, która na ponad rok utkwiła gdzieś pod koniec pierwszego tomu „Życia Grahama Greene’a”, o wiele bardziej obawiała się innej słabości pisarza – a mianowicie namiętności do wyjazdów w rozmaite niespokojne rejony świata w poszukiwaniu doświadczeń z pierwszej ręki. Ruth w żadnym wypadku nie chciała, żeby mały Graham żywił podobne skłonności, i sama postanowiła nie szukać podobnych przeżyć. Widziała już przecież zabójstwo, popełnione przez klienta na pewnej prostytutce, i można było sądzić, że mordercy zbrodnia ujdzie na sucho. 500

W nowej powieści Ruth nastąpiła roczna przerwa. Pisarka przeniosła się z synkiem z powrotem do Sagaponack, co oznaczało, że Conchita Gomez będzie nianią Grahama. Dzięki temu Allanowi było teraz łatwiej w weekendy. Podróż autobusem albo pociągiem z Nowego Jorku do Bridgehampton trwała o połowę krócej niż jazda samochodem do Vermontu – a poza tym w pociągu Allan mógł pracować. W Sagaponack urządził sobie gabinet w dawnym warsztacie Teda. Ruth twierdziła, że pokój cuchnie wciąż mątwią wydzieliną, rozkładającymi się zwłokami kreta gwiaździstonosego albo utrwalaczem polaroidowym. W warsztacie nie było już zdjęć, ale Ruth twierdziła, że wciąż czuje ich zapach. A co czuła (powonieniem bądź innymi zmysłami) na pięterku stajni, na przebudowanym korcie do squasha, który wybrała na swój warsztat? Drabinę i zapadkowe drzwi zastąpiły zwyczajne schody i zwyczajne drzwi. Nowy gabinet Ruth wyposażony został w przypodłogowy system ogrzewania, a w dawnym martwym punkcie na przedniej ścianie kortu znajdowało się okno. Pisząc na swojej staroświeckiej maszynie albo – częściej – ręcznie na długich kartkach żółtego liniowanego papieru, Ruth nie słyszała nigdy zdradliwych odgłosów, jakie wydawał pasek blachy na ścianie od uderzenia piłką. Środek dawnego kortu natomiast, wyznaczony przez linie, zbiegające się w kształt litery „T”, który ktoś nauczył ją zajmować podczas gry (jak gdyby od tego zależało jej życie), pokrywał teraz dywan, Ruth nie widziała zatem tego miejsca. Od czasu do czasu czuła spaliny samochodów parkujących w garażu na parterze starej stajni. Ten zapach jej nie przeszkadzał. – Dziwna jesteś! – powiedziała jej znów Hannah. – Mnie przechodzą dreszcze na samą myśl, że mogłabym tu pracować! Ale Ruth uważała, że przynajmniej do czasu, kiedy Graham pójdzie do przedszkola, dom w Sagaponack to dobre miejsce – także dla Allana i Grahama. Na lato wyjeżdżali do Vermontu, jeśli w Hamptons robiło się tłoczno – i jeśli Allan nie za bardzo narzekał na długie dojazdy z Nowego Jorku i z powrotem. (Podróż samochodem z Nowego Jorku do domu Ruth w Vermoncie trwała cztery godziny). Ruth niepokoiła się zawsze o Allana, który pokonywał ten znaczny dystans wieczorem, kiedy na drogach spotykało się jelenie i pijanych kierowców, ale poza 501

tym właściwie nie miała zmartwień. Była szczęśliwą mężatką i po raz pierwszy w życiu kochała swoje życie. Jak każda świeżo upieczona matka – czy każda starsza świeżo upieczona matka – Ruth martwiła się też o swoje dziecko. Nie sądziła, że będzie tak bardzo kochać synka. Na szczęście Graham okazał się zdrowym dzieckiem, a wszelkie niebezpieczeństwa istniały wyłącznie w niespokojnej wyobraźni Ruth. Na przykład nocą, kiedy wydawało jej się, że Graham oddycha dziwnie albo inaczej – albo, co gorsza, kiedy w ogóle nie słyszała jego oddechu – pędziła z głównej sypialni do pokoju dziecinnego, który w dzieciństwie służył i jej za sypialnię. Czasami kładła się na dywanie obok kołyski. Na taką ewentualność trzymała w szafie Grahama poduszkę i kołdrę. W weekendy Allan często znajdował ją rano na podłodze w pokoju dziecinnym, śpiącą głębokim snem obok śpiącego dziecka. A kiedy Graham przestał już spać w kołysce i podrósł na tyle, że samodzielnie kładł się i wychodził z łóżka, Ruth, leżąc w głównej sypialni, słyszała tupot nóżek synka na posadzce głównej łazienki, kiedy do niej biegł. Ruth biegała dokładnie tą samą trasą, drepcząc przez łazienkę do łóżka matki... Nie, częściej do łóżka ojca, z wyjątkiem jednej pamiętnej nocy, kiedy zaskoczyła swoją matkę z Eddiem. „Historia się zamyka, o ile to w ogóle możliwe” – myślała w duchu pisarka. Historia zatoczyła pełne koło. W tym miejscu tkwił zarówno początek, jak i koniec. (Eddie O’Hare był ojcem, a Hannah Grant matką chrzestną Grahama – bardziej odpowiedzialną i godną zaufania niż można by przypuszczać). Nocami, kiedy leżała skulona na podłodze w pokoju dziecinnym, wsłuchując się w oddech syna, Ruth Cole dziękowała swojej szczęśliwej gwieździe. Morderca Rooie, który najwyraźniej usłyszał odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów, nie zauważył jej. Ruth często rozmyślała o mordercy. Nie tylko o tym, kim był i czy mordował wyłącznie prostytutki – zastanawiała się też, czy przeczytał jej powieść, widziała bowiem, że zabrał przeznaczony dla Rooie egzemplarz „Nie dla dzieci”. A może książka miała mu posłużyć jedynie jako schowek na polaroidowe zdjęcie Rooie? Gdy tak leżała skulona na dywanie przy kołysce Grahama (a póź502

niej przy jego łóżku), przyglądała się uważnie pogrążonemu w półmroku dziecinnemu pokojowi, oświetlonemu jedynie wątłym blaskiem nocnej lampki. Widziała znajomą szczelinę w zasłonie okiennej – przez wąską szparę można było dostrzec czarną smugę nieba, czasami rozgwieżdżonego, a czasami nie. Ruth wstawała i przyglądała się swojemu śpiącemu synowi, kiedy oddech Grahama stawał się urywany, a potem wyglądała przez szczelinę w zasłonie, żeby zobaczyć, czy człowiek-kret jest tam, gdzie właściwie spodziewała się go zastać – czy leży na parapecie, zwinięty do snu, z różowymi czułkami swego gwiaździstego nosa przyciśniętymi do szyby? Oczywiście człowieka-kreta nigdy nie było za oknem, a mimo to Ruth zrywała się czasem niespokojnie ze snu, ponieważ była pewna, że słyszy jego rzężenie. (A to tylko Graham dziwnie wzdychał przez sen). Potem znowu zasypiała, zastanawiając się często, dlaczego nie ujawniła się jej matka, skoro ojciec już nie żyje. Nie chce zobaczyć wnuka? – rozważała Ruth. Żeby już nie wspomnieć o mnie! Tak ją to złościło, że próbowała przestać o tym myśleć. Ponieważ często bywała z Grahamem sama – a w każdym razie wtedy, kiedy Allan nocował w Nowym Jorku – zdarzało się, że dom wydawał rozmaite niesamowite dźwięki. Na przykład odgłos, jaki czyniła mysz w ścianie, odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów, i cały szereg dźwięków pośrednich, mieszczących się pomiędzy tymi odgłosami – na przykład dźwięk otwieranych drzwi w podłodze i dźwięk, jaki wydawał człowiek-kret, kiedy wstrzymywał oddech. Ruth wiedziała, że on gdzieś tam jest i ciągle na nią czeka. W oczach człowieka-kreta była wciąż małą dziewczynką. Usiłując zasnąć, Ruth widziała jego maleńkie, szczątkowe oczka – kosmate wgłębienia na kosmatej mordce człowieka-kreta. Na Ruth czekała także nowa powieść. Pewnego dnia nie będzie już młodą matką i zacznie znowu pisać. Jak dotąd, napisała tylko około stu stron „Mojego ostatniego niewłaściwego kochanka”. Nie dotarła jeszcze do sceny, gdzie kochanek namawia pisarkę, żeby zapłaciła prostytutce, którą będą mogli podglądać z klientem. Ciągle przygotowywała tę scenę. Ta scena też na nią czekała.

503

III Jesień 1995

504

Urzędnik w służbie państwowej

S

ierżant Harry Hoekstra, niegdyś hoofdagent, czyli prawie sierżant, zwlekał z opróżnieniem swego biurka. Gabinet Harry’ego na drugim piętrze komisariatu Drugiego Okręgu wychodził na Warmoesstraat. Harry nie zajmował się biurkiem (którego nigdy dotąd nie opróżniano), zabijał natomiast czas, wyglądając na ulicę i rejestrując zmiany, jakie na niej zaszły – albowiem Warmoesstraat, podobnie jak reszta czerwonej dzielnicy, nieco się zmieniła. Jako uliczny gliniarz, czekający na wcześniejszą emeryturę, sierżant Hoekstra wiedział, że jego uwagi na ulicy uchodziło zwykle bardzo niewiele. Naprzeciwko stacji mieściła się kiedyś kwiaciarnia Jemi, ale przeniesiono ją na róg Enge Kerksteeg. W zasięgu wzroku Harry’ego pozostawał zakład o nazwie La Paella i argentyńska restauracja Tango, a miejsce kwiaciarni Jemi zajął Sanny’s Bar. Gdyby Harry naprawdę miał takie zdolności przewidywania, o jakie podejrzewało go wielu kolegów, potrafiłby może zajrzeć głęboko w przyszłość i zobaczyć, że w rok po jego odejściu na emeryturę Sanny’s Bar zostanie zastąpiony kafejką o niezbyt szczęśliwej nazwie Café Pimpelmee. Lecz zdolności przewidywania dobrego nawet policjanta nie sięgają tak daleko i dokładnie w przyszłość. Jak większość ludzi, którzy decydują się odejść na wcześniejszą emeryturę, Harry Hoekstra uważał, że większość zmian zachodzących w interesującej go okolicy nie jest zmianami na lepsze. W roku 1966 do Amsterdamu trafiły po raz pierwszy większe ilości haszyszu. W latach siedemdziesiątych pojawiła się heroina – razem z Chińczykami, ale pod koniec wojny wietnamskiej Chińczycy utracili rynek heroiny na rzecz krajów Złotego Trójkąta z Azji Południowo505

Wschodniej. Wiele uzależnionych od narkotyków prostytutek pełniło funkcję kurierów przewożących heroinę. Obecnie personalia ponad sześćdziesięciu procent narkomanów były znane departamentowi zdrowia, a w Bangkoku rezydowali oficerowie holenderskiej policji. Ale przeszło siedemdziesiąt procent prostytutek w czerwonej dzielnicy stanowiły nielegalne imigrantki – choć właściwie nie było sposobu, żeby dokładnie skontrolować liczbę nielegalnych przybyszów. Kokainę transportowano natomiast małymi samolotami z Kolumbii przez Surinam. To Surinamczycy przywozili ten narkotyk do Holandii pod koniec lat sześćdziesiątych i na początku siedemdziesiątych. Prostytutki z Surinamu i ich alfonsi nie przysparzali policji większych kłopotów – problem stanowiła kokaina. Obecnie dostawcami byli już Kolumbijczycy, choć kolumbijskie prostytutki także nie sprawiały poważniejszych problemów, a ich alfonsi byli jeszcze mniej kłopotliwi niż alfonsi z Surinamu. Z trzydziestu dziewięciu lat służby w policji amsterdamskiej Harry Hoekstra spędził trzydzieści pięć lat w de Wallen i przez ten czas tylko jeden człowiek wymierzył w niego broń. Był to niejaki Max Perk, surinamski alfons. Wycelował w Harry’ego, co skłoniło sierżanta do zaprezentowania mu swojego uzbrojenia. Gdyby doszło do rewolwerowego pojedynku, Harry poniósłby porażkę, ponieważ Max wyciągnął broń pierwszy. Ale wydobycie broni miało w tym przypadku raczej charakter demonstracji siły, demonstracji, w której wygrał Harry. Bo bronią Harry’ego był walther, kaliber dziewięć milimetrów. „Produkowany w Austrii – wyjaśnił Harry alfonsowi z Surinamu. – A Austriacy znają się na broni. Robi większe dziury i dziurawi szybciej niż twój pistolet”. Czy była to prawda, czy nie, Max Perk odłożył broń. Ale bez względu na osobiste doświadczenia z Surinamczykami, sierżant Hoekstra uważał, że najbliższy okres będzie niemal z pewnością gorszy. Organizacje przestępcze zaczęły sprowadzać na Zachód młode kobiety z państw byłego bloku sowieckiego. Tysiące kobiet z Europy wschodniej pracowało teraz pod przymusem w czerwonych dzielnicach Amsterdamu, Brukseli, Frankfurtu, Zurychu, Paryża i innych zachodnioeuropejskich miast. Właściciele nocnych lokali, klubów striptizer506

skich, peep showów i burdeli sprzedawali te kobiety za odpowiednią opłatą. Młode Dominikanki, Kolumbijki, Brazylijki i Tajki w większości wiedziały, po co przyjeżdżają do Amsterdamu, i zdawały sobie sprawę, co będą tutaj robić. Ale kobiety ze wschodniej Europy niejednokrotnie sądziły, że jadą do pracy jako kelnerki w szacownych restauracjach. W swoich krajach, przed przyjęciem fałszywych ofert pracy na Zachodzie, były studentkami, ekspedientkami albo gospodyniami domowymi. Wśród nowo przybyłych w Amsterdamie najlepiej powodziło się okiennym prostytutkom, które teraz miały jednak tańszą konkurencję w postaci dziewcząt ulicznych. Wszystkie rozpaczliwie szukały pracy. Prostytutki, które Harry znał najdłużej, porzucały zawód albo groziły, że wkrótce to uczynią – choć prostytutki właściwie zawsze grożą, że rzucą pracę, opartą, jak mawiał Harry, na „krótkowzrocznym myśleniu”. Wszystkie dziwki powtarzały mu, że przestaną pracować „w przyszłym miesiącu” albo w „przyszłym roku” – a czasem któraś oświadczała: „W każdym razie następnej zimy na pewno idę na urlop”. Ostatnio zaś coraz częściej wyznawały Harry’emu, że jak to określały, dręczą je wątpliwości – co znaczyło, że wpuściły za próg niewłaściwego mężczyznę. Bo wokół kręciło się więcej niewłaściwych mężczyzn niż dawniej. Sierżant Hoekstra zapamiętał pewną młodą Rosjankę, która przyjęła posadę rzekomej „kelnerki” w Cabaret Antoine, choć Cabaret Antoine wcale nie był restauracją. Był to burdel, którego właściciel natychmiast odebrał dziewczynie paszport. Powiedziano jej, że nawet jeśli klient nie będzie chciał użyć prezerwatywy, nie może odmówić pójścia z nim do łóżka – o ile nie chce znaleźć się na ulicy. Dziewczyna, która i tak miała fałszywy paszport czeski, trafiła wkrótce na pozornie sympatycznego klienta, starszego pana, który sprokurował jej nowy paszport, też czeski i też fałszywy. Nosiła już inne nazwisko – w burdelu skrócono je do formy Vratna, ponieważ prawdziwe nazwisko Rosjanki okazało się za trudne do wymówienia. Wstrzymano jej „pensję” za pierwsze dwa miesiące, jako że od zarobków trzeba było odjąć tak zwane długi, które zaciągnęła wobec burdelu. Dowiedziała się, że owe rzekome „długi” to

507

opłaty za przystąpienie do agencji, podatki oraz koszty wyżywienia i czynsz. Zanim do burdelu wpadła policja, Vratna przyjęła pożyczkę od tego starszego, sympatycznego klienta, który opłacił jej cześć czynszu za pokój z oknem; Vratna dzieliła ten pokój z dwiema innymi dziewczętami ze Wschodu, stając się w ten sposób prostytutką „okienną”. Nie była w stanie spłacić „pożyczki”, a pozornie sympatyczny starszy pan stał się jej najbardziej uprzywilejowanym klientem i często ją odwiedzał. Oczywiście Vratna nie pobierała od niego żadnych opłat i nawet nie zauważyła, jak szybko starszy pan stał się jej alfonsem. Wkrótce płaciła mu połowę dochodów, które otrzymywała od innych klientów. Sierżant Hoekstra myślał później, że starszy pan nie był chyba wcale sympatyczny. Okazał się emerytem, piastującym niegdyś jakieś kierownicze stanowisko. Nazywał się Paul de Vries i zajął się stręczycielstwem, wykorzystując nielegalne imigrantki ze wschodniej Europy dla sportu i dla zabawy. Dla niego była to jedynie ucieszna gra – rżnąć młode dziewczyny najpierw za opłatą, a potem już za darmo. W końcu to one zaczynały mu płacić, a on rżnął je dalej! Pewnego poranka w dzień Bożego Narodzenia – a ostatnio rzadko nie brał urlopu na święta – sierżant Hoekstra pedałował na rowerze wśród świeżo spadłego śniegu w de Wallen. Było bardzo wcześnie i Harry chciał się przekonać, czy znajdzie prostytutki, które pracują o tej porze. Przyszło mu do głowy, podobnie jak kiedyś Ruth Cole, że w śniegu świątecznego poranka nawet czerwona dzielnica może wyglądać dziewiczo. Ale Harry, co niezwykłe, był jeszcze bardziej sentymentalny – kupił drobne prezenty dla prostytutek, które w ten świąteczny poranek mogłyby pracować w swoich oknach. Nic wyrafinowanego ani kosztownego – czekoladki, keks i kilka ozdób choinkowych. Harry wiedział, że Vratna jest religijna, a w każdym razie dziewczyna tak twierdziła, i dla niej, choć nie był pewien, czy będzie w pracy, kupił nieco bardziej wartościowy prezent. Co prawda, zapłacił za niego zaledwie dziesięć guldenów w komisie jubilerskim – był to krzyż loretański, który, jak poinformowała go ekspedientka, cieszył się szcze-

508

gólną popularnością wśród młodych ludzi o niekonwencjonalnym smaku. (Był to krzyż dwuramienny, o krótszej poprzeczce górnej). Sypał gęsty śnieg i około siódmej w de Wallen nie było niemal widać śladów stóp – odciski widniały wokół samotnego urynału przy starym kościele, ale na nietkniętym śniegu na Oude Kennissteeg, małej uliczce, gdzie pracowała Vratna, nie było żadnych śladów. Harry spostrzegł z ulgą, że Vratna nie pracuje – jej okno było ciemne, zasłona zaciągnięta, a czerwone światło wyłączone. Już miał pojechać dalej, dźwigając plecak pełen tchnących skromnością prezentów gwiazdkowych, gdy zauważył, że drzwi prowadzące do pokoju Vratny nie są szczelnie zamknięte. Wiatr nawiał do środka śniegu i Harry miał trudności z ich zamknięciem. Nie zamierzał zaglądać do pokoju, ale musiał szerzej otworzyć drzwi, żeby je zatrzasnąć. Zaczął zeskrobywać śnieg z progu nogą (jego sportowe obuwie nie było odpowiednie na taką pogodę), gdy spostrzegł ciało młodej kobiety, zwisające z sufitu na haku od żyrandola. Ponieważ drzwi na ulicę były otwarte, do wnętrza wtargnął wiatr, który zakołysał wiszącym ciałem. Harry wszedł do środka i zamknął drzwi, żeby do pokoju nie wpadło więcej śniegu. Dziewczyna powiesiła się tego samego ranka, prawdopodobnie o pierwszym brzasku. Miała dwadzieścia trzy lata. Ubrała się w swoje stare rzeczy, które włożyła niegdyś na wyjazd na Zachód, żeby przyjąć posadę kelnerki. Ponieważ nie była ubrana (a raczej rozebrana) jak prostytutka, Harry nie rozpoznał jej od razu. Vratna włożyła również całą biżuterię, co do sztuki. Kolejny krzyżyk od Harry’ego był całkowicie zbyteczny. Miała na szyi z sześć krzyży i niemal tyle samo krucyfiksów. Nie dotykał ani jej, ani żadnego przedmiotu w pokoju. Sądząc po otarciach naskórka w okolicy gardła i uszkodzonym tynku na suficie, nie udusiła się od razu i jakiś czas musiała rzucać się na linie. Mieszkanie nad pokojem Vratny wynajmował pewien muzyk, który kiedy indziej zapewne usłyszałby, że dziewczyna się wiesza – słyszałby przynajmniej spadający tynk i pewnie chrobot haka od żyrandola – ale muzyk zawsze wyjeżdżał na święta. Podobnie jak Harry. W drodze na komisariat, żeby zameldować o samobójstwie – bo już wiedział, że nie chodzi

509

o morderstwo – tylko raz obejrzał się na Oude Kennissteeg. Ślady opon jego roweru były jedynym świadectwem życia na maleńkiej uliczce. Owego świątecznego poranka naprzeciwko kościoła pracowała w oknie tylko jedna prostytutka – gruba Murzynka z Ghany. Harry zatrzymał się, żeby dać jej wszystkie swoje prezenty. Z radością przyjęła czekoladki i keks, ale oświadczyła, że ozdoby choinkowe do niczego jej się nie przydadzą. Krzyż loretański zatrzymał więc Harry na jakiś czas dla siebie. Kupił nawet do niego łańcuszek, chociaż kosztował go więcej niż sam krzyż. Krzyż z łańcuszkiem podarował swojej ówczesnej dziewczynie, ale popełnił błąd, opowiadając jej tę historię. Pod pewnymi względami zawsze niewłaściwie oceniał kobiety. Sądził, że jego kochanka przyjmie krzyż i opowieść z całym dobrodziejstwem inwentarza. Ostatecznie Harry szczerze polubił młodą Rosjankę i krzyż miał dla niego wartość sentymentalną. Ale żadna kobieta nie chciałaby słuchać, że jej biżuteria to taniocha, przeznaczona pierwotnie dla innej kobiety – i do tego nielegalnej imigrantki, rosyjskiej kurwy, która powiesiła się w swoim miejscu pracy. Ówczesna dziewczyna Harry’ego zwróciła mu prezent „o pewnej wartości sentymentalnej”, ponieważ dla niej był bezwartościowy. Obecnie Harry nie miał kochanki i nie sądził, by w przyszłości zdarzyło mu się obdarować krzyżem loretańskim jakąś inną kobietę – o ile w jego życiu pojawi się jeszcze kobieta. Harry Hoekstra nigdy nie narzekał na brak kochanek. Problem – jeśli był to problem – polegał na tym, że szybko zmieniał kobiety. Ale był lojalny. Nigdy nie oszukiwał swoich kochanek i zawsze spotykał się tylko z jedną naraz. Jednak niezależnie od tego, czy to one odchodziły, czy on je porzucał, nie były to trwałe związki. Teraz, wciąż zwlekając z opróżnieniem biurka, sierżant Hoekstra, mężczyzna pięćdziesięciosiedmioletni, zdecydowany odejść na emeryturę jesienią, kiedy skończy pięćdziesiąt osiem lat, zastanawiał się, czy już na zawsze pozostanie „wolnym” człowiekiem. Niewątpliwie stosunek Harry’ego do kobiet – i vice versa – był przynajmniej częściowo związany z charakterem jego pracy. I przynajmniej częściowo jednym

510

z powodów, dla których Harry chciał odejść na wcześniejszą emeryturę, była chęć sprawdzenia, czy jego przypuszczenia są trafne. Miał osiemnaście lat, kiedy rozpoczął pracę jako uliczny glina. W wieku pięćdziesięciu ośmiu lat będzie miał za sobą czterdzieści lat służby. Naturalnie sierżant Hoekstra dostanie nieco niższą emeryturę, niż gdyby doczekał przeciętnego wieku emerytalnego, wynoszącego sześćdziesiąt jeden lat, ale jako bezdzietny kawaler nie potrzebował wyższej. Poza tym mężczyźni w jego rodzinie umierali na ogół dość wcześnie. Choć Harry cieszył się doskonałym zdrowiem, dobrze pamiętał o swoich predyspozycjach genetycznych. Chciał podróżować, a także zasmakować życia na wsi. Przeczytał mnóstwo przewodników, podróżował jednak, jak dotąd, niewiele. Lubił czytać przewodniki, ale jeszcze bardziej lubił powieści. Mierząc wzrokiem biurko, które miał otworzyć z ciężkim sercem, sierżant Hoekstra pomyślał: pora już chyba na nową powieść Ruth Cole. Minęło prawie pięć lat, odkąd przeczytał „Nie dla dzieci”. A swoją drogą, ciekawe, ile czasu zajmuje jej napisanie powieści? Wszystkie książki Ruth czytał po angielsku, ponieważ całkiem dobrze władał tym językiem. A na ulicach czerwonej dzielnicy, w „małych murach”, to właśnie angielski stawał się stopniowo językiem prostytutek i ich klientów – niepoprawna, okaleczona angielszczyzna była nowym językiem de Wallen. (Okaleczona angielszczyzna stanie się językiem nowego świata, pomyślał Harry). Dlatego jako człowiek, który miał rozpocząć nowe życie w wieku pięćdziesięciu ośmiu lat, sierżant Hoekstra, odchodzący na emeryturę urzędnik w służbie państwowej, pragnął, żeby jego angielszczyzna była dobra.

511

Czytelnik

K

obiety sierżanta Hoekstry narzekały zwykle, że się nie goli. Być może z początku podobało im się, że najwidoczniej nie jest próżny, ale z czasem brak troski o wygląd zewnętrzny zaczynały uważać za symptom obojętności, z jaką traktuje kobiety. Golił się, kiedy jego zarost zaczynał przypominać brodę – nie lubił bród. Czasem golił się co drugi dzień, czasem raz w tygodniu, a czasami wstawał i golił się w nocy, tak że kobiety, z którymi spał, budziły się rano obok mężczyzny wyglądającego inaczej niż poprzedniego wieczoru. Harry wykazywał także obojętność wobec swojego stroju. Z uwagi na charakter pracy dużo chodził pieszo, nosił więc mocne, wygodne obuwie sportowe. Jeśli chodzi o spodnie, to w zupełności wystarczały mu dżinsy. Harry miał krótkie, nieco pałąkowate nogi, płaski brzuch i niewydatny tyłek młodego chłopaka. Od pasa w dół przypominał budową Teda Cole’a – jego nogi były krępe i sprawne, ale tors miał lepiej rozwinięty. Co dzień chodził na salę gimnastyczną. Miał rozłożystą klatkę piersiową ciężarowca, ponieważ jednak nosił zwykle luźne koszule z długimi rękawami, żaden przypadkowy obserwator nie domyśliłby się, jaki Harry jest muskularny. Koszule były jedynymi barwnymi częściami jego garderoby. Kobiety Harry’ego twierdziły na ogół, że jego koszule są zbyt kolorowe i krzykliwe, ale Harry mawiał, że lubi koszule, „na których dużo się dzieje”. Do takich koszul nie powinno się wkładać krawatów, ale Harry i tak niemal nigdy krawata nie nosił. Rzadko nosił też mundur. Był tak powszechnie znany w de Wallen,

512

jak najbardziej ekstrawaganckie i zasiedziałe tam od dawna prostytutki okienne – każdego dnia lub nocy patrolował dzielnicę przez przynajmniej dwie lub trzy godziny. Jeśli chodzi o kurtki, lubił wiatrówki albo kurtki przeciwdeszczowe, zawsze w ciemnych, zdecydowanych kolorach. Miał też podszytą flanelą starą kurtkę skórzaną, którą wkładał podczas chłodniejszej aury, ale wszystkie jego kurtki, podobnie jak koszule, były luźne. Harry nie chciał, żeby jego dziewięciomilimetrowy walther, którego nosił w kaburze pod ramieniem, odciskał się wyraźnie przez ubranie. Baseballową czapeczkę wkładał tylko wtedy, kiedy rzęsiście padało – nie cierpiał kapeluszy i nigdy nie nosił rękawiczek. Jedna z jego kochanek mawiała, że Harry ubiera się w „knajackim stylu”. Swoje ciemne, choć siwiejące już włosy Harry traktował z równą obojętnością, jak zarost. Najpierw strzygł się bardzo krótko, a potem czekał, aż włosy odrosną i staną się znów za długie. Mundur nosił częściej podczas pierwszych czterech lat służby, kiedy pracował w zachodnim Amsterdamie. Zachował w tej części miasta mieszkanie, nie dlatego, że był zbyt leniwy, aby się przeprowadzić, ale dlatego, że polubił luksus posiadania dwóch kominków, w tym jednego w sypialni. Żywił słabość do kominków i książek – uwielbiał czytać przy kominku, a miał tak zasobną bibliotekę, że trudno byłoby mu się gdziekolwiek przeprowadzić. Poza tym lubił jeździć do pracy rowerem – uważał, że w ten sposób dystansuje się jakoś od de Wallen. Choć doskonale znał czerwoną dzielnicę i był postacią dobrze znaną na jej tłocznych ulicach – de Wallen bowiem było jego prawdziwym gabinetem, a „małe mury” stanowiły jak gdyby szuflady jego prawdziwego biurka – Harry Hoekstra był w zasadzie samotnikiem. Jego kochanki narzekały również, że Harry’ego nie bardzo interesuje świat zewnętrzny. Wolał czytać książki niż na przykład słuchać, a zamiast rozmawiać, wolał rozpalić ogień w kominku, leżeć w łóżku i obserwować blask płomieni, migoczących na ścianach i suficie. Lubił też czytać w łóżku. Zastanawiał się, czy tylko jego kobiety są zazdrosne o książki. Uważał, że to główny przejaw kobiecej niedorzeczności. Jak można być zazdrosnym o książki? Wydawało mu się to jeszcze większą niedorzeczno513

ścią, w przypadku kobiet, które spotykał w księgarniach. Harry poznał w księgarniach bardzo wiele kobiet – inne, choć ostatnio coraz rzadziej, poznawał na sali gimnastycznej. Jego sala mieściła się na Rokin, gdzie kiedyś zabrał Ruth jej holenderski wydawca, Maarten Schouten. Pięćdziesięciosiedmioletni sierżant Hoekstra był już nieco za stary dla większości pań, które tam bywały. (Młode, dwudziestoparoletnie kobiety, które mówiły mu, że jak na „faceta w jego wieku”, jest w znakomitej formie, nie wprawiały go tym komplementem w dobry humor). Ostatnio Harry spotykał się z kobietą, która pracowała na Rokin jako instruktorka aerobiku. Nie cierpiał aerobiku – ćwiczył wyłącznie podnoszenie ciężarów. Sierżant Hoekstra w ciągu jednego dnia pokonywał pieszo dłuższe dystanse, niż przeciętny człowiek w ciągu tygodnia albo i miesiąca. Jeździł też na rowerze, więc po co miałby uprawiać aerobik? Instruktorka aerobiku była atrakcyjną kobietą, dobiegającą czterdziestki i obdarzoną zapałem misjonarskim: czuła się dotknięta, że nie udało jej się przekonać Harry’ego do swoich ulubionych ćwiczeń. Harry nie przypominał też sobie, żeby ostatnio poznał kogoś, kto odnosiłby się z równą niechęcią do jego książek. Instruktorka aerobiku nie lubiła czytać i – jak wszystkie kobiety Harry’ego – nie chciała uwierzyć, że nie przespał się nigdy z prostytutką. Na pewno musiał odczuwać przynajmniej pokusę. Harry odczuwał „pokusę” nieustannie – choć z każdym rokiem stawała się mniej intensywna. Podczas swej blisko czterdziestoletniej służby gliniarza „kusiło go” także, by zabić parę osób. Ale sierżant Hoekstra nigdy nikogo nie zabił i nie poszedł do łóżka z prostytutką. Nie było jednak wątpliwości, że wszystkie kochanki Harry’ego odnosiły się z niepokojem do jego kontaktów z kobietami z okien wystawowych i coraz liczniejszymi prostytutkami ulicznymi. Harry był człowiekiem ulicy, co zapewne niesłychanie przyczyniło się do jego sentymentu dla książek i kominków – był człowiekiem ulicy przez blisko czterdzieści lat i niewątpliwie dlatego pragnął spróbować teraz życia na wsi. Harry Hoekstra miał już dosyć miast – bez wyjątku, wszystkich. Tylko jedna z jego kochanek lubiła lekturę tak bardzo, jak Harry,

514

czytała jednak niewłaściwe książki. Ze wszystkich kobiet, z którymi przespał się w życiu, ta była też najbliższa prostytutce. Miała wykształcenie prawnicze i pracowała jako wolontariuszka w stowarzyszeniu zawodowych prostytutek. Była liberalną feministką i mówiła Harry’emu, że „identyfikuje się” z prostytutkami. Organizacja walcząca o prawa dla prostytutek nazywała się De Rode Draad, czyli Czerwona Nić. Kiedy Harry poznał panią prawnik, Czerwona Nić zawiązała niełatwy sojusz z policją, choć ostatecznie i policja, i Czerwona Nić troszczyły się o bezpieczeństwo prostytutek. Harry zawsze uważał, że ów sojusz mógłby osiągnąć więcej, niż osiągnął. Ale członkinie zarządu Czerwonej Nici irytowały go od samego początku. Obok wojowniczych prostytutek i eksprostytutek były wśród nich także takie kobiety, jak jego przyjaciółka prawniczka, które wydawały mu się pozbawionymi zmysłu praktycznego feministkami, zainteresowanymi głównie tym, żeby przekształcić swoją organizację w ruch wyzwolenia prostytutek. Harry od samego początku uważał, że Czerwona Nić powinna mniej troszczyć się o manifesty, a bardziej o ochronę prostytutek przed niebezpieczeństwami grożącymi kobietom ich profesji. Wolał jednak prostytutki i feministki od innych członkiń zarządu, przypominających mu członków związków zawodowych i ludzi, którzy, jak mawiał, szukają wyłącznie możliwości uzyskania subsydiów. Prawniczka nazywała się Natasja Frederiks. Dwie trzecie kobiet pracujących w Czerwonej Nici było prostytutkami bądź eksprostytutkami. Podczas ich spotkań kobietom, które nie trudniły się nigdy prostytucją, nie wolno było zabierać głosu. Czerwona Nić płaciła tylko dwie i pół pensji, dzielonych na cztery osoby – wszyscy inni pracownicy organizacji byli ochotnikami. Harry również pracował jako ochotnik. Pod koniec lat osiemdziesiątych współpraca między policją a Czerwoną Nicią układała się lepiej niż obecnie. Organizacji nie udało się przyciągnąć prostytutek cudzoziemskich, nie wspominając już o nielegalnych imigrantkach, a w oknach i na ulicach prostytutek holenderskich nie było już niemal wcale. Przyjaciółka Harry’ego, Natasja Frederiks, nie pracowała obecnie jako ochotniczka dla Czerwonej Nici, ponieważ i ją rozczarowała ta organizacja (Natasja mówiła teraz o sobie, że jest „byłą idealistką”.) Po515

znała Harry’ego na jednym z regularnych czwartkowych spotkań dla prostytutek, które podejmowały pracę po raz pierwszy. Harry uważał, że te spotkania to dobry pomysł. Siadał w kącie i nie odzywał się nigdy, chyba że padało jakieś pytanie, skierowane bezpośrednio do niego. Nowicjuszkom przedstawiano go jako „jednego z najbardziej życzliwych prostytutkom pracowników sił policyjnych” i zachęcano dziewczyny, żeby z nim rozmawiały, kiedy obrady dobiegały końca. „Zwykły porządek obrad” obejmował zwykle wystąpienie starszej prostytutki, która mówiła nowicjuszkom, czego powinny się strzec. Do takich weteranek należała Dolores de Ruiter, czyli „Ruda” Dolores, bo pod takim przydomkiem znał ją Harry i wszyscy inni bywalcy czerwonej dzielnicy. Rooie Dolores była dziwką w de Wallen, a później na Bergstraat, o wiele dłużej niż Natasja Frederiks prawnikiem. Rooie powtarzała nowym dziewczynom, by przede wszystkim upewniły się, czy klient ma erekcję. Wcale nie żartowała. „W pokoju, a właściwie już w chwili, kiedy przekracza próg, facet powinien mieć wzwód. Jeśli nie jest podniecony – przestrzegała Rooie – może to oznaczać, że wcale nie chodzi mu o seks. I nigdy nie zamykajcie oczu – upominała Rooie nowicjuszki. – Niektórzy faceci chcą, żeby dziewczyny zamykały oczy. Ale nie róbcie tego”. W związku seksualnym Harry’ego z Natasją Frederiks nie było nieprzyjemności ani rozczarowań, ale Harry szczególnie dobrze pamiętał, jak się kłócili o książki. Natasja była urodzoną kłótnicą, Harry natomiast nie lubił swarów, ale cieszył się, że ma kochankę, która czyta co najmniej tyle co on, choć niewłaściwe książki. Natasja lubiła literaturę faktu – książki mające „zmienić świat” – traktaty. Były to w większości dzieła lewicujące, oparte na myśleniu życzeniowym. Harry nie wierzył, że można zmienić świat albo ludzką naturę. Jego praca polegała na tym, żeby zrozumieć i zaakceptować świat istniejący tu i teraz. I z przyjemnością myślał, że dzięki niemu ten świat staje się może nieco bezpieczniejszy. Harry czytał powieści, ponieważ w nich właśnie znajdował najtrafniejsze opisy natury ludzkiej. Powieściopisarze, których lubił, nie sugerowali, że możliwa jest korekta choćby najgorszych ludzkich oby-

516

czajów. Mogli darzyć moralną dezaprobatą taką czy inną postać, ale nie chcieli zmieniać świata – opowiadali po prostu różne historie, lepsze niż przeciętne, a powieściopisarze dobrzy opowiadali o wiarygodnych postaciach. Powieści, które Harry lubił najbardziej, były utkanymi misternie historiami o prawdziwych ludziach. Nie lubił powieści detektywistycznych ani tak zwanych thrillerów. (Albo zbyt wcześnie wpadał na rozwiązanie zagadki, albo postaci wydawały mu się niewiarygodne). Nigdy nie wkroczyłby do księgarni z żądaniem, by pokazano mu klasykę albo prozę najnowszą, ale i tak czytał więcej „klasyki” i prozy „artystycznej” niż jakiejkolwiek innej literatury, choć z reguły były to powieści o stosunkowo konwencjonalnej strukturze narracyjnej. Harry nie miał nic przeciwko temu, żeby książka była zabawna, ale czuł się zawiedziony, jeśli pisarz okazywał się wyłącznie komediantem (albo satyrykiem). Lubił realizm społeczny, ale pod warunkiem, że pisarz nie był pozbawiony choć krztyny wyobraźni – i pod warunkiem, że powieść okazywała się na tyle intrygująca, by Harry musiał zgadywać, co zdarzy się dalej. (Powieść o rozwódce, która spędza weekend w ośrodku wczasowym, gdzie obserwuje pewnego mężczyznę i fantazjuje, że przeżywa z nim romans, choć nie romansuje z nim naprawdę, po czym wraca do domu, nie była powieścią, która zadowoliłaby sierżanta Hoekstrę). Natasja Frederiks mówiła, że jego powieściowy gust jest „eskapistyczny”, Harry jednak niezachwianie wierzył, że to Natasja uprawia eskapizm, czytając tę swoją idiotyczną literaturę faktu, zmierzającą do przemiany świata i opartą na próżniaczym, życzeniowym myśleniu! Do ulubionych twórców współczesnych sierżanta należała Ruth Cole. Natasja i Harry kłócili się o nią częściej niż o innych autorów. Prawniczka, która zaproponowała swoje usługi Czerwonej Nici, ponieważ, jak twierdziła, „identyfikuje” się z prostytutkami, uważała, że opowieści Ruth Cole są „zbyt dziwaczne”. Orędowniczka praw dla prostytutek, której nie wolno było zabierać głosu podczas spotkań ich organizacji, twierdziła, że fabuły powieściowe Ruth Cole są „zbyt nieprawdopodobne”. Natasja w ogóle nie lubiła fabuł. Twierdziła, że w świecie rzeczywi-

517

stym (który tak żarliwie usiłowała zmienić) nie da się wyodrębnić żadnej wyrazistej fabuły. Natasja, która (podobnie jak Harry) miała pewnego dnia rzucić ochotniczą pracę dla Czerwonej Nici, ponieważ organizacja reprezentowała mniej niż jedną dwudziestą wszystkich prostytutek Amsterdamu, oskarżała Ruth Cole o to, że jak na jej gust, jest „zbyt nierealistyczna”. (Kiedy Harry i Natasja rzucili ochotniczą pracę dla Czerwonej Nici, czwartkowe spotkania dla nowych prostytutek przyciągały mniej niż pięć procent nowicjuszek, pracujących w de Wallen). „Ruth Cole jest o wiele bardziej realistyczna od ciebie” – powiedział Natasji Harry. Zerwali ze sobą, ponieważ Natasja twierdziła, że Harry nie ma ambicji. Nie chciał nawet zostać detektywem – wystarczało mu, że jest „tylko” gliniarzem dzielnicowym. Było prawdą, że Harry chciał pracować na ulicach. Kiedy nie obchodził swojego rewiru i nie pracował w swoim prawdziwym gabinecie, nie czuł się w ogóle jak policjant. Na tym samym piętrze, gdzie oficjalnie mieścił się gabinet Harry’ego, mieli swoje biuro detektywi – było pełne komputerów, przy których spędzali o wiele za dużo czasu. Najlepszym przyjacielem Harry’ego wśród detektywów był niejaki Nico Jansen. Ni co drażnił się z Harrym, twierdząc, że ostatnie morderstwo prostytutki w Amsterdamie, czyli zabójstwo Dolores de Ruiter w jej własnym pokoju na Bergstraat, rozwiązał jego komputer, stojący w komputerowej pracowni detektywów, ale Harry i tak wiedział swoje. Wiedział, że w rzeczywistości zagadkę morderstwa prostytutki rozwiązał tajemniczy świadek. A Harry dokonał analizy uzyskanych od niego informacji, które zostały przecież nadesłane na jego nazwisko, i wskazał Nico Jansenowi, czego ma szukać w swoim przecenianym komputerze. Ale spór między Harrym a Jansenem miał charakter wyłącznie przyjacielski. Sprawa została rozwiązana, a Nico twierdził, że to jest najważniejsze. Harry wciąż jednak interesował się świadkiem i nie był zadowolony, że jednak mu się wymknął. Złościło go to tym bardziej, że był absolutnie pewien, iż widział świadka – widział tę kobietę na własne oczy, a jednak uciekła!

518

Widok środkowej szuflady biurka Harry’ego Hoekstry podniósł go na duchu – nie było w niej nic, co musiałby wyrzucić. Zawierała kilkanaście starych długopisów i kilka kluczy, których sobie nie przypominał, lecz które mogły dostarczyć jego następcy ciekawego materiału do dociekań, jeśli zacząłby się zastanawiać nad ich przeznaczeniem. Obok leżało narzędzie będące połączeniem otwieracza do butelek i korkociągu – nawet na komisariacie podobnych utensyliów nigdy nie było za dużo – oraz łyżeczka do herbaty (niezbyt czysta, ale zawsze można ją było wypucować). Nigdy nie wiadomo, czy człowiek się nie rozchoruje i nie będzie potrzebował łyżeczki, żeby zażyć lekarstwo, pomyślał Harry. Miał już zamknąć szufladę, nie ruszając zawartości, kiedy jego uwagę zwrócił pewien jeszcze bardziej użyteczny przedmiot. Był to pęknięty uchwyt od dolnej szuflady biurka, a nikt nie wiedział lepiej od Harry’ego, jak pożyteczne jest to małe narzędzie. Jego końce mieściły się idealnie w szparach bieżnika butów sportowych Harry’ego, który używał uchwytu do zeskrobywania psiego gówna z podeszew, jeśli zdarzyło mu się wdepnąć w kupę. Ale oczywiście było możliwe, że następca Harry’ego nie będzie zdawał sobie sprawy z prawdziwej wartości złamanego uchwytu. Harry sięgnął po jeden z długopisów i zanotował odpowiednią informację na kartce, którą włożył do środkowej szuflady, zanim ją po raz ostatni zamknął. „NIE NAPRAWIAJ DOLNEJ SZUFLADY I NIE WYRZUCAJ TEGO ZŁAMANEGO UCHWYTU. DOSKONALE NADAJE SIĘ DO CZYSZCZENIA BUTÓW Z PSIEGO GÓWNA. HARRY HOEKSTRA”. Zachęcony tym początkiem Harry zajął się trzema bocznymi szufladami, poczynając od górnej. Najpierw znalazł przemówienie, które napisał kiedyś dla członkiń Czerwonej Nici, ale którego nigdy nie wygłosił. Dotyczyło kwestii nieletnich prostytutek. Harry niechętnie zgodził się ze stanowiskiem stowarzyszenia, domagającego się obniżenia dolnej granicy wieku dla legalnie uprawiających nierząd prostytutek z osiemnastu do szesnastu lat. „Nikomu nie podoba się pomysł, żeby nieletnie dziewczęta mogły uprawiać nierząd” – tak zaczynało się przemówienie Harry’ego. „Ale jeszcze mniej podoba mi się pomysł, by nieletnie pracowały w miejscach 519

niebezpiecznych. Te dziewczęta i tak będą przecież uprawiać prostytucję, a właściciele burdeli nie będą się przejmować, że ich prostytutki to ledwie szesnastolatki. Dlatego istotne jest to, żeby młode dziewczęta mogły korzystać z tych samych świadczeń społecznych i placówek służby zdrowia, z których korzystają starsze prostytutki, bez obawy, że trafią w ręce policji”. To nie tchórzostwo powstrzymało Harry’ego od wygłoszenia tego przemówienia – nie pierwszy raz występował wbrew „oficjalnemu” stanowisku policji. Chodziło o to, że sprzeciwiał się, aby pozwalać szesnastolatkom na uprawianie nierządu tylko dlatego, iż nie ma sposobu, żeby je przed tym uchronić. W obliczu mądrych propozycji, jak uczynić rzeczywisty świat choć odrobinę bezpieczniejszym, nawet taki realista społeczny jak Harry Hoekstra musiał przyznać, że istnieją problemy, które go przygnębiają, gdy zastanawia się nad akceptacją owego świata. Nie wygłosił przemówienia, ponieważ w ostatecznym rozrachunku nie przyniosłoby ono żadnych praktycznych korzyści nieletnim prostytutkom – tak jak czwartkowe spotkania dla nowicjuszek nie przynosiły praktycznych korzyści przeważającej większości z nich. Nie przychodziły albo nie chciały przychodzić na spotkania – najprawdopodobniej nie wiedziały, że w ogóle się odbywają. A gdyby wiedziały, nic by ich to nie obchodziło. Harry sądził jednak, że przemówienie może mieć jakieś praktyczne znaczenie dla gliniarza, który zajmie miejsce za jego biurkiem, zostawił więc tekst na swoim miejscu w szufladzie. Zajrzawszy do środkowej bocznej szuflady, Harry z początku przestraszył się, że jest pusta. Wpatrywał się w nią ze zdumieniem człowieka, którego okradzione na komisariacie, a potem przypomniał sobie, że ta szuflada była pusta zawsze, odkąd pamiętał. Samo biurko stanowiło dowód na to, jak rzadko sierżant Hoekstra z niego korzystał! Bo prawdę mówiąc, w pozornym „zadaniu” opróżnienia biurka chodziło wyłącznie o pewną sprawę, której materiały Harry przetrzymywał uporczywie w dolnej szufladzie już od pięciu lat. Z jego punktu widzenia była to jedyna sprawa zawodowa, nie pozwalająca mu jeszcze odejść na emeryturę. Odkąd ułamany uchwyt dolnej szuflady stał się narzędziem używa520

nym przez Harry’ego do zeskrobywania z butów psiego gówna, sierżant musiał ją otwierać scyzorykiem. Akta dotyczące świadka morderstwa Rooie Dolores były złudnie cienkie, ale na przekór ich szczupłości sierżant Hoekstra czytał je często i niezwykle uważnie. Harry lubił skomplikowane fabuły, ale szczególne upodobanie żywił dla historii, które opowiada się chronologicznie. A ta opowieść zaczynała się od dupy strony, bo mordercę znaleziono w niej przed odnalezieniem świadka, którego w prawidłowo skonstruowanym opowiadaniu powinno znaleźć się najpierw. Ruth Cole poszukiwał ktoś więcej niż policjant. Jej sprawą zajmował się także staroświecki czytelnik.

521

Córka prostytutki

R

ooie rozpoczęła pracę w de Wallen jako prostytutka „okienna” podczas pierwszego roku pracy Harry’ego w roli ulicznego gliniarza w czerwonej dzielnicy. Była młodsza od niego o pięć lat, choć Harry podejrzewał, że skłamała. W swoim pierwszym oknie, na Oude Kennissteeg – tej samej małej ulicy, gdzie później miała się powiesić Vratna – Dolores de Ruiter wyglądała na mniej niż osiemnaście lat. Ale tyle naprawdę miała. Mówiła prawdę. A Harry Hoekstra miał dwadzieścia trzy lata. Zdaniem Harry’ego, Ruda Dolores na ogół nie mówiła prawdy, czy może raczej mówiła głównie półprawdy. W najbardziej pracowite dni Rooie pracowała w swoim pokoju przez dziesięć albo dwanaście godzin bez przerwy, przyjmując w tym czasie nawet do piętnastu klientów. Zarabiała dość pieniędzy, żeby kupić parterowy pokój przy Bergstraat, który wynajmowała na kilka godzin dziennie innej prostytutce. Jej obciążenie pracą zmniejszyło się wtedy do trzech dni w tygodniu po pięć godzin dziennie, a Rooie wciąż było stać na dwa wyjazdy wakacyjne w roku. Święta Bożego Narodzenia spędzała zawsze w jakimś kurorcie narciarskim w Alpach, a w kwietniu wyjeżdżała do ciepłych krajów. Pewnego razu pojechała na Wielkanoc do Rzymu. Była też we Florencji, a także w Hiszpanii, Portugalii i na południu Francji. Rooie pytała zwykle Harry’ego Hoekstrę, dokąd powinna wyjechać. Przecież Harry przeczytał niezliczoną ilość przewodników. Choć nigdy nie był tam, dokąd chciała jechać Rooie, sprawdzał dla niej wszystkie

522

hotele – wiedział, że kobieta najbardziej lubi mieszkać w „średnio luksusowych” warunkach. Wiedział też, że choć wakacje w ciepłych krajach są dla Rooie ważne, większą przyjemność sprawiają jej świąteczne wyjazdy do kurortów narciarskich. Choć brała co roku kilka prywatnych lekcji jazdy na nartach, nigdy nie przekroczyła poziomu początkującej narciarki. Po lekcjach pozostałe pół dnia jeździła sama – i tylko dopóki kogoś nie poznała. A zawsze udawało jej się kogoś poznać. Powiedziała Harry’emu, że to zabawne poznać człowieka, który nie wie, że ona jest prostytutką. Czasami byli to zamożni młodzi ludzie, którzy ostro jeździli na nartach i jeszcze ostrzej się bawili, ale częściej poznawała spokojnych, wręcz ponurych mężczyzn, będących najwyżej przeciętnymi narciarzami. Szczególną sympatią darzyła rozwiedzionych ojców, którzy mogli spędzać tylko co drugie święta ze swoimi dziećmi. (Zasadniczo łatwiej było uwieść ojców z synami niż córkami). Rooie zawsze zapierało dech na widok mężczyzny i dziecka, siedzących razem w restauracji. Zazwyczaj milczeli, a jeśli już prowadzili rozmowę, była niezręczna – dotyczyła zwykle narciarstwa lub jedzenia. Rooie widziała na twarzach ojców rodzaj samotności, innej i zarazem podobnej do samotności, widocznej na twarzach jej koleżanek z Bergstraat. Romans z ojcem podróżującym w towarzystwie dziecka to sprawa delikatna i sekretna. Choć Rooie nie przeżyła w życiu wielu prawdziwych romansów, wierzyła, że delikatność i tajemniczość zwiększają napięcie seksualne. Poza tym nic nie mogło się równać z ostrożnością, jakiej wymagało wzięcie pod uwagę uczuć dziecka. „Nie boisz się, że ci faceci będą chcieli odwiedzić cię w Amsterdamie?” – spytał kiedyś Harry (tego roku Rooie bawiła na urlopie w Zermatt.) Ale tylko raz któryś z nich uparł się, że przyjedzie do niej do Amsterdamu. Zwykle Rooie udawało się wyperswadować mężczyznom takie spotkania. „Co mówisz, kiedy cię pytają, gdzie pracujesz?” – chciał się dowiedzieć innym razem Harry. (Rooie wróciła wtedy z Pontresiny, gdzie poznała mężczyznę, mieszkającego z synem w Badrutt's Palace w St. Moritz). Dolores karmiła ojców rozmaitymi wygodnymi dla niej półprawdami. „Żyję w miarę dostatnio z prostytucji – zaczynała Rooie, przypatrując się, jak jej rozmówcę ogarnia zdumienie. – Och, to nie znaczy, że

523

jestem prostytutką! – dodawała po chwili. – Jestem po prostu niedobrą gospodynią, która wynajmuje mieszkanie prostytutkom...” Jeśli ją naciskali, rozbudowywała kłamstwo dalej. Umarł jej ojciec, urolog, a ona przekształciła jego gabinet w pokój z oknem wystawowym dla prostytutki. Wynajmowanie mieszkania prostytutkom, choć mniej dochodowe, to „barwniejsze” zajęcie niż wynajmowanie mieszkania na gabinety dla lekarzy. Rooie uwielbiała opowiadać Harry’emu wymyślone przez siebie historyjki. Harry podróżował tylko w myślach, i w myślach cieszył się romansikami Rooie. Wiedział też, skąd w jej opowieściach wziął się urolog. Otóż pewien lekarz tej specjalności był niegdyś jej wielbicielem i regularnym klientem. Przekroczył już znacznie osiemdziesiąty rok życia i pewnego niedzielnego popołudnia padł martwy w pokoju Rooie na Bergstraat. Był tak niezmiennie miły, że często zapominał zażądać stosunku seksualnego, za który zapłacił. Rooie darzyła wielką sympatią sympatycznego staruszka, doktora Bosmana, który przysięgał, że kocha swoją żonę, dzieci i niezliczone wnuki – i pokazywał Rooie rodzinne fotografie z niesłabnącą dumą. W dniu swojej śmierci siedział kompletnie ubrany na fotelu do minet i narzekał, że zjadł zbyt obfity lunch – zwykle nawet w niedziele nie jadał tak suto. Poprosił Rooie, żeby przyrządziła mu sodkę, której, jak przyznał, potrzebował w danej chwili bardziej niż tego, co nazywał jej „nieocenioną czułością fizyczną”. Rooie była wdzięczna losowi, że stała do niego tyłem, kiedy starzec wyzionął ducha w fotelu. Gdy rozpuściła sodkę i odwróciła się, stary doktor Bosman był już martwy. Wówczas zawiodła ją umiejętność wymyślania półprawd. Zatelefonowała do Harry’ego Hoekstry i powiedziała, że jakiś starzec umarł w jej pokoju, a ona uratowała go przed śmiercią na ulicy. Zauważyła rzekomo staruszka, który wyglądał na chorego i ledwie powłóczył nogami, zaprosiła go więc do pokoju i posadziła wygodnie w fotelu, a wtedy on zaczął ją błagać, żeby podała mu sodkę. „Powiedz mojej żonie, że ją kocham!”... To ostatnie słowa starca, poinformowała Rooie Harry’ego. Nie wspomniała natomiast, że martwy urolog był najstarszym i najbar524

dziej regularnie odwiedzającym ją klientem – chciała oszczędzić rodzinie doktora Bosmana świadomości, że ich ukochany patriarcha zmarł w obecności dziwki, z którą spotykał się od wielu lat. Ale Harry domyślił się wszystkiego. Doktor Bosman wyglądał dziwnie spokojnie w fotelu do minet, Rooie natomiast, przeciwnie, była wyraźnie podenerwowana. Na swój sposób kochała starego urologa. – Od jak dawna widywał się z tobą? – zapytał od razu Harry, a Rooie wybuchnęła płaczem. – Był dla mnie zawsze miły! – zawołała. – Nikt nigdy nie był dla mnie taki miły. Nawet ty, Harry. Harry pomógł Rooie dopracować historyjkę. W zasadzie opierała się na kłamstwie, które pierwotnie opowiedziała Harry’emu, ale sierżant pomógł jej skorygować niektóre szczegóły. Gdzie dokładnie zauważyła starego lekarza, który, jak to ujęła, „ledwie powłóczył nogami”? W jaki sposób wprowadziła go do swojego pokoju? Czy nie musiała zaprowadzić go na fotel? Czy kiedy umierający urolog poprosił, by prostytutka powtórzyła jego żonie, że ją kocha, mówił z wysiłkiem? Czy miał trudności z oddychaniem? Czy można było odnieść wrażenie, że dokucza mu fizyczny ból? Niewątpliwie żona doktora Bosmana chciałaby wiedzieć, jak to się odbyło... Wdowa po doktorze Bosmanie była tak wdzięczna Rooie Dolores, że zaprosiła miłosierną prostytutkę na pogrzeb starego urologa. Cała rodzina wyraziła Rooie głęboką wdzięczność. Z czasem Bosmanowie zaczęli ją traktować jak członka rodziny. Regularnie zapraszali Rooie na obiad w Boże Narodzenie i na Wielkanoc, a także na inne uroczystości rodzinne, jak wesela czy rocznice. Harry Hoekstra myślał często, że półprawda opowiedziana przez Rooie na temat okoliczności śmierci doktora Bosmana to chyba najszlachetniejsze kłamstwo, do którego w życiu przyłożył rękę. „Jak było?” – pytał zwykle prostytutkę, kiedy wracała z podróży. Ale poza tym zawsze zadawał jedno pytanie: „Co słychać u Bosmanów?” Więc kiedy Dolores de Ruiter została zamordowana w swoim pokoju, Harry natychmiast zawiadomił Bosmanów. Nikogo poza nimi nie musiał informować o jej śmierci. Harry sądził również, że Bosmanowie 525

pochowają Rooie, i tak się też stało, ponieważ jej pochówek zorganizowała i opłaciła pani Bosman. Na pogrzeb stawiła się liczna reprezentacja rodziny Bosmanów, jak również niewielka grupka policjantów (w tym Harry) oraz równie szczupła garstka kobiet z Czerwonej Nici. Przyszła też była kochanka Harry’ego, Natasja Frederiks, ale zdecydowanie najbardziej imponowała liczebnością druga rodzina Rooie, czyli prostytutki, które ciągnęły na pogrzeb całymi stadami. Rooie była lubiana wśród koleżanek. Dolores de Ruiter żyła życiem półprawd. Na pogrzebie wyszło na jaw pewne niezbyt szlachetne kłamstwo Rooie – jak sądził Harry, najboleśniejsze, do jakiego w życiu przyłożył rękę. Oto znajome prostytutki Rooie kolejno odciągały Harry’ego na stronę i zadawały wciąż to samo pytanie. „Gdzie jest jej córka?” Albo, przyglądając się mrowiu wnuków Bosmanów, pytały: „Która to? Czy córka Rooie nie przyszła?” „Córka Rooie nie żyje – musiał powiedzieć im Harry. – Prawdę rzekłszy, nie żyje od wielu lat”. Ale prawdę rzekłszy, tylko Harry wiedział, że córka prostytutki umarła jeszcze przed swoim urodzeniem. Był to dobrze strzeżony sekret Rooie. Harry usłyszał po raz pierwszy o Angliku po powrocie Rooie z narciarskiego urlopu w Klosters. Idąc za radą Harry’ego, zamieszkała w Chesa Grischuna, gdzie poznała pewnego Anglika nazwiskiem Richard Smalley. Był rozwodnikiem, spędzającym święta Bożego Narodzenia ze swoim sześcioletnim synkiem, neurastenicznym wrakiem dziecka, za którego wieczną nerwowość i zmęczenie obarczał winą nadopiekuńczą matkę. Ci dwaj wzruszyli Rooie głębiej niż zazwyczaj. Chłopak na krok nie odstępował ojca, a sypiał tak niespokojnie, że Richard i Rooie nie mogli się kochać. Udało im się tylko „skraść kilka pocałunków”, jak powiedziała Rooie, i „porządnie się poobmacywać”. Zrobiła wszystko, co mogła, żeby powstrzymać Smalleya przed przyjazdem do Amsterdamu następnego roku, kiedy to przypadała kolej jego byłej żony, by spędzić święta z neurastenicznym synkiem. Richard Smalley przyjechał do Klosters sam, ale przez cały rok nękał ją listami i telefonami i udało mu się namówić Rooie, żeby przyjechała do niego na Boże Narodzenie do Chesa. Harry ostrzegał ją, że będzie to niebez-

526

pieczny precedens (ponieważ po raz pierwszy miała spędzić drugie z kolei święta w tym samym kurorcie narciarskim). Rooie i Smalley zakochali się w sobie, jak poinformowała Harry’ego prostytutka, wróciwszy do Amsterdamu. Richard Smalley chciał się z nią ożenić – chciał, żeby Rooie urodziła mu dziecko. „A czy wie, że jesteś prostytutką?” – spytał Harry. Okazało się, że Rooie powiedziała Richardowi, iż jest byłą prostytutką – pokonała połowę drogi do prawdy, w nadziei, że to wystarczy. Tej zimy wynajęła swój pokój z oknem na Bergstraat dwóm kolejnym dziewczynom, toteż pobierała teraz czynsz od trzech, co niemal równało się dochodom, jakie czerpała dotąd z prostytucji. Miała w każdym razie dość pieniędzy na życie do wyjścia za mąż, a i po ślubie jej dochody byłyby czymś więcej niż tylko uzupełnieniem domowego budżetu. Ale kiedy zamieszkała ze Smalleyem w Londynie, trzy prostytutki „okienne” w Amsterdamie pozostały bez nadzoru, a choć Rooie starała się nie wynajmować pokoju narkomankom, nie mogła przewidzieć, co dziewczyny zrobią w jej dawnym mieszkaniu na Bergstraat. Harry miał oko na pokój, ale lokatorki Rooie pozwalały sobie na wiele i już wkrótce jedna z dziewcząt podnajęła mieszkanie czwartej prostytutce, a niedługo potem pojawiła się i piąta – jedna z nich była narkomanką. Później zaś jedna z trzech pierwszych lokatorek Rooie wyprowadziła się, nie zapłaciwszy czynszu za dwa miesiące, o czym Rooie dowiedziała się dopiero po jej wyjeździe. Była w ciąży, kiedy wróciła do Amsterdamu, by sprawdzić, w jakim stanie znajduje się jej pokój na Bergstraat. Wiedziona dziwnym przeczuciem, nie pozbyła się mieszkania, choć teraz ledwie wychodziła na swoje, a po przeprowadzeniu paru niezbędnych napraw i zapłaceniu kilku wysokich rachunków za sprzątanie dopłacała zapewne do utrzymania pokoju. Anglik chciał, żeby sprzedała mieszkanie, ale Rooie znalazła dwie byłe prostytutki, Holenderki, które zamierzały wrócić do zawodu. Postanowiła wynająć im pokój, sądząc, że w ten sposób pokryje koszty jego utrzymania. „Do diabła z zyskiem – powiedziała Harry’emu. – Chcę po prostu zatrzymać mieszkanie na wypadek, gdyby coś mi nie wyszło w Anglii”. 527

Była już wtedy w siódmym miesiącu ciąży i musiała wiedzieć, że z Richardem Smalleyem jej „nie wyjdzie”. Poród w końcu odbył się w Londynie, ale od początku przebiegał niedobrze. Pomimo cesarskiego cięcia płód urodził się martwy. Rooie nawet nie widziała swojej nieżywej córeczki. Wtedy, co było do przewidzenia, Smalley zaczął wysuwać pod adresem Rooie rozmaite zarzuty. Twierdził, że coś musi być z nią nie w porządku, skoro urodziła martwe dziecko, coś, co ma związek z jej dawnym życiem prostytutki – pewnie za dużo się rżnęła. Któregoś dnia, bez żadnej zapowiedzi, Rooie wróciła do swojego okna na Bergstraat. Wtedy to Harry dowiedział się o śmierci jej córki i rozpadzie małżeństwa Rooie. (Która, oczywiście, nieźle już znała angielski). Następnego roku znów wyjechała na Boże Narodzenie do Klosters i ponownie zamieszkała w Chesa Grischuna, ale miały to być jej ostatnie wakacje w tym narciarskim miasteczku. Choć nie przyjechał Richard Smalley z neurastenicznym synem, ktoś musiał rozpuścić plotki na temat prawdziwej tożsamości Rooie. Nie potrafiła przewidzieć sytuacji, w których zostanie potraktowana jako była prostytutka, a nie eksżona Smalleya. Przysięgała Harry’emu, że słyszała, jak ktoś w wagoniku wyciągu narciarskiego szepnął: „O, to ta kurwa Smalleya”. A w Chesa, gdzie co wieczór jadała samotnie kolację, pewien drobny, łysy człowieczek w aksamitnym smokingu i płomiennie pomarańczowym fularowym krawacie złożył jej propozycję. Kelner przyniósł Rooie kieliszek szampana, który zafundował jej łysy mężczyzna, a także kartkę z wypisanym wersalikami angielskim tekstem. „ILE?” – pytała kartka. Rooie odesłała szampana. Wkrótce po ostatniej wizycie w Klosters Rooie przestała pracować w oknie w weekendy. Potem przestała też pracować nocami, a później opuszczała okno także po południu – by odebrać córkę ze szkoły. Tak wszystkim mówiła. Prostytutki z Bergstraat prosiły ją czasem, żeby pokazała im zdjęcia córki. Rozumiały oczywiście, dlaczego nigdy nie zdarzyło im się

528

spotkać rzekomego dziecka Rooie w okolicach Bergstraat – większość prostytutek ukrywała swój zawód przed młodszymi dziećmi. Najbardziej ciekawska była prostytutka, z którą Rooie dzieliła pokój, a Rooie miała pewną fotografię, którą lubiła zwykle pokazywać. Dziewczynka na zdjęciu miała pięć albo sześć lat – siedziała z radosną miną na kolanach Rooie, jak można było przypuszczać, sądząc po otoczeniu, podczas jakiegoś rodzinnego obiadu. Była to oczywiście jedna z wnuczek doktora Bosmana i tylko Harry Hoekstra wiedział, że zdjęcie zostało zrobione podczas któregoś śniadania wielkanocnego u Bosmanów. A więc to była jej córka, której nieobecność nigdy nie rzucała się w oczy tak jawnie, jak na pogrzebie. Podczas tej żenującej uroczystości kilka prostytutek prosiło, żeby Harry przypomniał im, jakie imię nosiła nieobecna dziewczynka. Nie było to z pewnością imię pospolite. Czy Harry nie pamięta, jak ono brzmiało? Oczywiście, że pamiętał. Chesa. Dopiero po pogrzebie Rooie, podczas spotkania, będącego w istocie stypą po zmarłej – albowiem stara pani Bosman, która za wszystko płaciła, wierzyła w stypy – prostytutki zaczęły tak często powtarzać imię zmarłej córki, że i leciwa wdowa zagadnęła o tę sprawę Harry’ego. (Sierżant akurat próbował niezdarnie pozbyć się zwieńczonego kawiorem jajka na twardo, którego nie zamierzał zjeść). – Kto to jest Chesa? – zapytała stara pani Bosman. I wtedy Harry opowiedział jej wszystko. Pani Bosman wzruszyła się do łez, ale staruszka nie była w ciemię bita. – Doskonale wiedziałam, że mój kochany mąż odwiedzał tę prostytutkę – wyznała Harry’emu. – Ale z mojego punktu widzenia, wyświadczyła mi przysługę, a poza tym naprawdę uchroniła go przed śmiercią na ulicy! Na kilka lat przed morderstwem Rooie Dolores ograniczyła swe doroczne wakacje do jednorazowego wyjazdu do ciepłych krajów w kwietniu. Święta Bożego Narodzenia spędzała ostatnio z Bosmanami i musiała kupować mnóstwo prezentów ich licznym wnukom. „I tak wychodzi to taniej niż wyjazd na narty” – powiedziała Harry’emu. A pewnego 529

kwietniowego dnia – wiosną tego roku, kiedy została zamordowana – poprosiła go, żeby wyjechał z nią na wakacje w jakieś ciepłe okolice, dzieląc z nią koszty podróży na pół. „Masz przecież mnóstwo przewodników – podpuszczała go. – Wybierz odpowiednie miejsce, a pojadę z tobą”. Jakikolwiek urok mieli dla niej dotąd rozwiedzeni ojcowie z przygnębionymi dziećmi, ich czar w końcu prysł. Harry od dawna fantazjował na temat wyjazdu z Rooie, ale jej zaproszenie zaskoczyło go i zakłopotało. Najpierw myślał, że mógłby wyjechać z nią do Paryża. (Wyobraźcie sobie tylko, wyjechać do Paryża z prostytutką!) Harry zaczął robić notatki na marginesach swoich przewodników i podkreślać kluczowe informacje, dotyczące odpowiednich do ich potrzeb hoteli. Jednym z pierwszych, który wziął pod uwagę, był hotel du Quai Voltaire, ten sam, w którym Ted sfotografował Marion oraz stopy Thomasa i Timothy’ego. Ale przewodniki nie polecały hotelu du Quai Voltaire tak gorąco, jak hotel de L’Abbaye albo Duc de Saint-Simon. Harry chciał mieszkać gdzieś przy Saint-Germain des Près, uważał jednak, że wybór hotelu powinien ostatecznie pozostawić Rooie. Przyniósł jej na Bergstraat swoje przewodniki paryskie, pełne podkreśleń i notatek na marginesach. Musiał czekać na ulicy, aż Rooie skończyła obsługiwać klienta. – Och, Harry! – zawołała. – Więc zechcesz zabrać starą dziwkę do Paryża? Żadne z nich nie było dotąd w Paryżu. Ta podróż nie mogłaby się udać. Harry potrafił sobie wyobrazić, że Rooie spodoba się Notre-Dame, Tuileries i sklepy z antykami, o których tylko czytał, potrafił wyobrazić ją sobie, wspartą na jego ramieniu w Ogrodzie Luksemburskim, ale jakoś nie umiał wyobrazić sobie Rooie w Luwrze. Mieszkała przecież w Amsterdamie i nigdy w życiu nie była w Rijksmuseum! Jak Harry mógłby zabrać ją do Paryża? – Wydaje mi się, że jednak nie uda mi się wyrwać z pracy – powiedział asekuracyjnie Harry. – W kwietniu mamy zwykle sporo roboty w de Wallen. – To pojedziemy w marcu – powiedziała Rooie. – Albo w maju! Co za różnica? 530

– Naprawdę nie sądzę, żebym mógł wyjechać – przyznał Harry. Zaloty prostytutek bywają często odtrącane, dlatego dziwki potrafią na ogół pogodzić się z odmową. Kiedy Harry otrzymał telefon, że Rooie została zamordowana, odszukał w jej pokoju na Bergstraat przewodniki, których mu nie zwróciła. Leżały na wąskim stoliczku w toalecie, tam gdzie je zostawił. Zauważył też, że morderca ugryzł Rooie, a ponieważ niedbale zepchnął jej ciało z łóżka, Harry doszedł do wniosku, że nie ma do czynienia z morderstwem rytualnym. Najprawdopodobniej została uduszona, ale na gardle prostytutki nie było sińców, jakie pozostawiłyby palce dusiciela, to zaś, zdaniem Hoekstry, wskazywało, że morderca zdławił jej gardło przedramieniem. Obrzucił spojrzeniem szafę i zauważył buty, wystające z niej noskami do przodu. Jedną parę ktoś jednak odsunął na bok, a w środku szeregu widać było miejsce, gdzie zmieściłaby się właśnie para butów. Psiakrew! To tu schował się świadek! – domyślił się wtedy Harry. Wiedział, że Rooie należała do tych nielicznych prostytutek, które wychodzą ze skóry, żeby pomóc nowicjuszkom. Wiedział też, jak to robi – pozwalała im podglądać się z klientem, żeby mogły zobaczyć, jak to wszystko wygląda. Ukrywała wiele dziewcząt w swojej szafie. Harry usłyszał o metodach Rooie na jednym ze spotkań dla nowicjuszek w siedzibie Czerwonej Nici. Ale Rooie nie przychodziła na ich spotkania już od dłuższego czasu. Harry nie był nawet pewien, czy Czerwona Nić w ogóle jeszcze je organizuje. W otwartych drzwiach, prowadzących do pokoju Rooie, siedziała pochlipując i pociągając nosem dziewczyna, która znalazła zwłoki. Nazywała się Anneke Smeets. Była narkomanką, która wyleczyła się z uzależnienia od heroiny, a w każdym razie przekonała o tym Rooie. Anneke Smeets nie była ubrana (czy też rozebrana) jak do pracy w oknie – zazwyczaj nosiła skórzany gorset, który Harry zobaczył na wieszaku w szafie. Siedząca w progu Anneke była tego dnia ubrana pospolicie i sprawiała wrażenie zaniedbanej. Miała na sobie workowaty czarny sweter o rozciągniętych na łokciach rękawach i rozdarte na kolanach dżinsy. Nie była umalowana, nie uszminkowała nawet ust, włosy natomiast 531

miała sztywne i brudne. Jedyną oznaką ekstrawagancji wśród pospolitości był niewielki tatuaż, przedstawiający krechę błyskawicy na wewnętrznej części nadgarstka Anneke Smeets. – Wygląda na to, że ktoś ją podglądał z szafy z ubraniami – zaczął Harry. Ciągle szlochając, dziewczyna skinęła głową. – Na to wygląda – przytaknęła. – Czy Rooie pomagała jakiejś nowicjuszce? – zapytał Harry. – Nikomu, kogo bym znała! – odparła rozszlochana dziewczyna. Dlatego jeszcze zanim sprawozdanie naocznego świadka pióra Ruth Cole dotarło na komisariat przy Warmoesstraat, Harry Hoekstra zaczął podejrzewać, że ktoś widział morderstwo. – O Boże! – zawołała nagle Anneke. – Nikt nie odebrał córki Rooie ze szkoły! Kto powiadomi jej córkę? – Znalazł się już ktoś, kto ją odebrał ze szkoły i wytłumaczył jej wszystko – skłamał Harry. Ale powiedział prawdę kilka dni później, kiedy jego najlepszy przyjaciel wśród detektywów, Nico Jansen, zapytał, czy może prosić go „na słówko” na osobności. Harry domyślał się, o jakie „słówko” chodzi. Na biurku detektywa leżały przewodniki po Paryżu. Wszystkie Harry Hoekstra opatrzył kiedyś własnoręcznym podpisem. Nico Jansen otworzył pierwszy z brzegu przewodnik na stronie, na której omawiano walory hotelu Duc de Saint-Simon. Na marginesie Harry dopisał: „Serce Faubourg Saint-Germain, wspaniała lokalizacja”. – Czy to twój charakter pisma, Harry? – zapytał Jansen. – Na początku książki jest moje nazwisko. Nie zauważyłeś? – spytał Harry. – Chciałeś z nią wyjechać? – spytał detektyw Jansen. Harry był gliną od przeszło trzydziestu lat, ale dopiero teraz dowiedział się, jak to jest być podejrzanym. Wyjaśnił, że Rooie często wyjeżdżała, natomiast on, Harry, czytał tylko przewodniki. Powiedział, że od dawna pożyczał je prostytutce. Radziła się go zawsze, gdzie powinna mieszkać i co warto zobaczyć.

532

– Ale nie byłeś z nią związany? – zapytał Nico. – I nigdy z nią nie wyjechałeś, co? – Nie, nigdy. Gliniarzom w zasadzie lepiej jest mówić prawdę. Harry nigdy nie był związany z Rooie i nigdy z nią nie wyjechał. To była prawda. Ale gliniarze nie muszą wiedzieć wszystkiego. Nico Jansen nie musiał wiedzieć, jak bardzo kusiła Harry’ego Rooie. Ach, jak bardzo!

533

Sierżant Hoekstra odnajduje świadka

O

statnio sierżant Hoekstra wkładał mundur policyjny tylko wtedy, kiedy czerwoną dzielnicę opanowywały tłumy turystów albo przyjezdnych Holendrów. (Włożył też mundur na pogrzeb Rooie). Kiedy trzeba było oprowadzać wycieczki, wybór w Drugim Okręgu padał zwykle na Harry’ego – nie tylko dlatego, że mówił lepiej po angielsku (i niemiecku) od innych policjantów z komisariatu przy Warmoesstraat, lecz także dlatego, że był uznanym ekspertem od czerwonej dzielnicy i uwielbiał oprowadzać turystów. Pokazywał kiedyś de Wallen wycieczce zakonnic. Nierzadko oprowadzał po „małych murach” dziatwę szkolną. Na widok dzieci prostytutki w oknach spokojnie odwracały wzrok, ale pewnego razu jakaś kobieta gwałtownie zasunęła zasłony – powiedziała później Harry’emu, że zauważyła wśród uczniów własne dziecko. Wybór Drugiego Okręgu padał na Harry’ego także wtedy, kiedy trzeba było rozmawiać z przedstawicielami mediów. Ponieważ ludzie często fałszywie przyznają się do winy, Harry nauczył się szybko, że nigdy nie należy podawać prasie dokładnych szczegółów przestępstwa. Przeciwnie, nierzadko podsuwał dziennikarzom nieprawdziwe szczegóły, dzięki czemu można było od razu zdemaskować obłąkańców. Na przykład w wypadku morderstwa Dolores, mówiąc dziennikarzom, że Rooie została uduszona po „gwałtownej szarpaninie”, udało mu się uzyskać kilka zeznań, których autorzy przyznali się do zabójstwa. Oba fałszywe zeznania pochodziły od mężczyzn, którzy przyznali się, że udusili Rooie, dławiąc jej gardło dłońmi. Jeden namówił żonę,

534

żeby podrapała mu twarz i grzbiety dłoni, drugi poprosił kochankę, żeby pokopała mu golenie. I jeden, i drugi wyglądali, jak gdyby naprawdę brali udział w „gwałtownej szarpaninie”. W kwestii sposobu popełnienia morderstwa detektywi nie tracili czasu przy komputerach. Wysłali natychmiast niezbędne informacje do siedziby Interpolu w Wiesbaden i okazało się, że w podobny sposób dokonano zabójstwa pewnej prostytutki w Zurychu, mniej więcej pięć lat wcześniej. Rooie zdołała tylko zrzucić but, ale prostytutka z okolic Langstrasse w Zurychu stawiła większy opór – złamała sobie paznokieć, zapewne podczas krótkiej walki. Pod złamanym paznokciem znaleziono ślad tkaniny, pochodzącej prawdopodobnie ze spodni zabójcy. Była to tkanina wysokiej jakości, ale co z tego? Najbardziej oczywistym elementem wspólnym morderstwa w Zurychu i zabójstwa w Amsterdamie był fakt, że w Zurychu morderca też wykorzystał stojącą lampę z kloszem, z której wykręcił żarówkę, niczego nie uszkadzając. Policja szwajcarska nie wiedziała, czy ofierze zrobiono zdjęcie, ponieważ w wypadku morderstwa w Zurychu nie było świadka i nikt nie przysłał miejscowym policjantom tubki polaroidowego utrwalacza z doskonale zachowanym odciskiem prawego kciuka domniemanego mordercy. Żaden z odcisków palców zdjętych w pokoju prostytutki przy Langstrasse w Zurychu nie odpowiadał jednak odciskowi kciuka z Amsterdamu, do którego nie pasowały również odciski z archiwów Interpolu w Wiesbaden. Na tubce utrwalacza znajdował się jednak jeszcze jeden niewielki odcisk palca wskazującego prawej ręki, co wskazywało na to, że domniemany świadek podniósł tubkę w dwóch palcach, trzymając ją kciukiem i palcem wskazującym. (Wszyscy uznali, że świadek musiał być kobietą, ponieważ jej odcisk był znacznie mniejszy niż odcisk kciuka mordercy). Drugi niewielki, ale wyraźny odcisk palca świadka zdjęto z jednego z butów, wystających z szafy Rooie. Ten sam palec wskazujący prawej ręki dotknął również klamki w drzwiach pokoju prostytutki, niewątpliwie wtedy, kiedy już po wyjściu mordercy kobieta otworzyła drzwi, prowadzące na ulicę. Kimkolwiek była, była praworęczna, a na palcu 535

wskazującym prawej ręki miała cienką jak szkło, biegnącą dokładnie przez środek opuszki bliznę. Ale w Interpolu nie dysponowali odciskiem, który pasowałby do odcisku palca ewentualnego świadka – Harry zresztą nie spodziewał się, że Interpol znajdzie u siebie ten odcisk, był bowiem pewien, że jego świadek nie jest przestępcą. A po tygodniu rozmów z okolicznymi prostytutkami Harry nabrał też pewności, że świadek nie był prostytutką. Przypuszczał, że ta kobieta to najprawdopodobniej jakaś cholerna turystka erotyczna! W krótkim czasie, w ciągu niecałego tygodnia, każda dziwka z Bergstraat widziała domniemanego świadka co najmniej kilkakrotnie! A Anneke Smeets nawet z nią rozmawiała. Tajemnicza kobieta wypytywała o Rooie pewnego wieczoru, Anneke zaś, ubrana w skórzany gorset i dzierżąca w dłoni sztuczny penis, powiedziała turystce, dlaczego Rooie rzekomo nie pracuje w nocy. Anneke poinformowała kobietę, że Rooie jest z córką. Także prostytutki z Korsjespoortsteeg widziały tajemniczą kobietę. Któraś z młodszych dziwek twierdziła, że świadek Harry’ego jest lesbijką, ale pozostałe prostytutki zdecydowanie temu zaprzeczały – miały się przed tą kobietą na baczności, ponieważ nie wiedziały, czego od nich chce. Mężczyzn, którzy przechadzają się przed oknami pokojów prostytutek – zawsze zapatrzonych i zawsze napalonych, ale wiecznie niezdecydowanych – dziewczyny nazywały hengsten (ogiery), a prostytutki, które widziały Ruth Cole, przechodzącą pod oknami, nadały jej miano żeńskiej odmiany ogiera. Ale oczywiście ogier nie posiada żeńskiego odpowiednika i dlatego właśnie tajemnicza kobieta budziła w prostytutkach niepokój. Jedna z nich powiedziała Harry’emu: „Wyglądała na dziennikarkę”. (A dziennikarki budziły w prostytutkach wyjątkowy niepokój). Czyżby jakaś zagraniczna dziennikarka? Sierżant Hoekstra odrzucał tę możliwość. Większość zagranicznych dziennikarzy, którzy interesowali się prostytucją z przyczyn zawodowych, kierowano w Amsterdamie do niego.

536

Od prostytutek z de Wallen Harry dowiedział się również, że tajemnicza kobieta nie zawsze była sama. Widziano ją w towarzystwie młodszego mężczyzny, być może studenta. Kobieta, której szukał Harry, była po trzydziestce i mówiła wyłącznie po angielsku, chłopak natomiast z pewnością był Holendrem. Nasuwało to sierżantowi odpowiedź na następujące pytanie: jeśli poszukiwany przez niego świadek był mówiącą po angielsku cudzoziemką, to kto spisał po holendersku jej relację z morderstwa? Uzyskane informacje rzuciły nieco światła na starannie wypisany drukowanymi literami dokument, który świadek posłał Harry’emu. Pewien ekspert od tatuażu, którego Harry uważał również za eksperta grafologicznego, obejrzał wypisane pedantycznie litery i doszedł do wniosku, że tekst został skopiowany. Mistrz tatuażu nazywał się Henk i zajmował się liternictwem tatuażowym w Muzeum Tatuażu w czerwonej dzielnicy, w tak zwanym Domu Cierpień. (Specjalizował się w wierszach, które tatuował w kształcie kobiecego ciała). Henk twierdził, że długopis świadka zbyt długo zatrzymywał się na poszczególnych literach – tylko ktoś, kto kopiuje tekst w obcym dla siebie języku, pisałby każdą literę tak powoli. – A kto musi tak się starać, żeby nie popełnić błędu ortograficznego? – zapytał Henk Harry’ego. – Tylko ktoś, kto nie zna języka, w którym pisze. Prostytutki z de Wallen były zdania, że świadek Harry’ego i młody Holender nie byli parą w sensie erotycznym. – Nie chodzi tylko o różnicę wieku – powiedziała tajska prostytutka, którą odwiedzili Ruth i Wim na Barndesteeg. – Od razu zmiarkowałam, że nigdy ze sobą nie spali. – Może dopiero przymierzali się do tego? – podsunął Harry. – Może dopiero chcieli pójść ze sobą do łóżka? – Nie sądzę – powiedziała tajska prostytutka. – Nie potrafili mi nawet powiedzieć, czego chcą. Mówili, że chcą patrzeć, ale nawet nie wiedzieli na co. Drugą Tajką, która zapamiętała niecodzienną parę, była starą sadystką, znana z tego, że terroryzuje klientów.

537

– Chłopak miał duuużego – oświadczyła. – On bardzo chciał to zrobić. Ale mamuśka mu nie pozwoliła. – Chłopak wydupczyłby wszystko, z wyjątkiem mnie – powiedział Harry’emu transwestyta z Ekwadoru. – A kobieta pragnęła po prostu zaspokoić ciekawość. Nie chciała seksu, chciała tylko zobaczyć coś nowego. Harry był pewien, że jeśli chłopak stałby w szafie Rooie z tą tajemniczą kobietą, to będąc we dwoje, usiłowaliby zapobiec morderstwu. Poza tym Harry od początku wątpił, by świadek był początkującą prostytutką – bo nie licząc nielegalnych imigrantek, każda inna nowicjuszka zawiadomiłaby policję. A jeśli nawet byłaby to jedna z „nielegalniaczek”, gdzie mogłaby znaleźć osobę, która zdołałaby spisać jej relację z zabójstwa tak bezbłędną holenderszczyną? Jamajska prostytutka ze Slapersteeg też pamiętała Ruth Cole. – Nieduża kobieta. Powiedziała, że się zgubiła – poinformowała Harry’ego Jamajka. – Wyprowadziłam ją z naszej uliczki za rękę. Zdziwiło mnie, że ma tak muskularne ramię. Wtedy sierżant Hoekstra zrozumiał, że on też widział tajemniczego świadka! Przypomniał sobie nagle kobietę, którą pewnego ranka obserwował w de Wallen – miała ciężki, sportowy chód. Była drobnej, ale mocnej budowy ciała, i z całą pewnością nie wyglądała na „zagubioną”. Robiła wrażenie kogoś, kto wie, czego chce, a Harry zaczął ją śledzić nie tylko dlatego, że dziwnie wyglądała, lecz także dlatego, że była uderzająco piękna. Spostrzegłszy, że zorientowała się, iż jest śledzona, wrócił na komisariat przy Warmoesstraat. Na końcu przeprowadził rozmowę z dwiema tłustymi prostytutkami z Ghany. Nieznajoma turystka zatrzymała się na Stoofsteeg na tyle długo, żeby je zapytać, skąd pochodzą. Potem one z kolei zapytały Ruth Cole, skąd pochodzi, a ona odpowiedziała, że ze Stanów Zjednoczonych. (To, czego Harry dowiedział się od prostytutek z Ghany – że jego świadek jest Amerykanką – miało okazać się informacją daleko ważniejszą, niż początkowo sądził). Nico Jansen zabrnął na swoim komputerze w ślepą uliczkę. Polaroidowy utrwalacz mógł zostać kupiony równie dobrze w Amsterdamie, 538

jak i w Zurychu. A to, że (wedle tajemniczego świadka) morderca przypominał kreta, rzęził i miał przymrużone oczka („niemal całkiem zamknięte”)... jaki był pożytek z tych informacji, skoro w Zurychu nie znaleziono odcisku palca, który pasowałby do odcisku na tubce polaroidowego utrwalacza z Amsterdamu? Domysły świadka, że morderca pracuje dla SAS, skandynawskich linii lotniczych, okazały się fałszywym tropem. Zbadano odciski palców wszystkich mężczyzn zatrudnionych w służbach ochrony SAS, nie znaleziono jednak odcisku mordercy. Schwytano go jedynie dlatego, że Harry Hoekstra dobrze znał angielski, ale słabo niemiecki. Okazało się bowiem, że najważniejszą informacją z relacji naocznego świadka zbrodni była wzmianka, iż morderca mówił po angielsku najprawdopodobniej z niemieckim akcentem. Kiedy Nico Jansen powiedział Harry’emu, że detektywi zabrnęli w ślepą uliczkę w sprawie zabójstwa Rooie, Harry następnego dnia powrócił raz jeszcze do relacji świadka. I nagle zauważył coś, czego nie dostrzegał do tej pory. Mogło w ogóle nie chodzić o SAS. Ponieważ w angielskim „a” wymawia się jak „e”, w uszach amerykańskiego świadka SES znaczyłoby SAS. Morderca nie miał zatem nic wspólnego ze skandynawskimi liniami lotniczymi, tylko z firmą o nazwie SES! Nie musiał korzystać z komputera Nico Jansena, żeby dowiedzieć się, co to jest SES. Międzynarodowa Izba Handlowa z przyjemnością pomogła Harry’emu odszukać firmę z siedzibą w niemieckojęzycznym mieście, posługującą się tym skrótem nazwy. Okazało się, że jest to szacowna Schweizer Elektronik- und Sicherheitssysteme (SES), która mieści się w Zurychu i konstruuje oraz instaluje systemy alarmowe w bankach i muzeach całej Europy. Harry z niejaką satysfakcją odszukał Nico Jansena w pokoju detektywów, których twarze skąpane były zawsze w nienaturalnym świetle komputerów, bombardujących także detektywów nienaturalnymi dźwiękami. – Mam coś, co powinieneś wprowadzić do komputera, Nico – powiedział Harry. – A jeśli chciałbyś, żebym pogadał z twoim kolegą w Zurychu, to pamiętaj, że mówię lepiej po niemiecku od ciebie. Detektyw z Zurychu nazywał się Ernst Hecht i podobnie jak Har539

ry, wybierał się na emeryturę. Sądził, że nigdy już nie dowie się, kto zamordował brazylijską prostytutkę w okolicy Langstrasse przed niemal sześciu laty. Na szczęście Schweizer Elektronik- und Sicherheitssysteme była firmą małą, lecz bardzo ważną, bo produkowała przecież systemy alarmowe, toteż ze względów bezpieczeństwa pobierano odciski palców wszystkich jej pracowników, którzy kiedykolwiek projektowali albo montowali systemy alarmowe w bankach czy muzeach. Odcisk kciuka, który pasował do odcisku na tubce polaroidowego utrwalacza, należał do byłego pracownika firmy, inżyniera od systemów alarmowych nazwiskiem Urs Messerli. Messerli bawił w Amsterdamie jesienią 1990 roku, gdzie przygotowywał kosztorys alarmu przeciwpożarowego i antywłamaniowego dla jednego z tamtejszych muzeów sztuki. Miał w zwyczaju podróżować z aparatem polaroidowym starego typu, do którego używał filmu Land formatu 4x5, bo takimi odbitkami posługiwali się najchętniej inżynierowie z SES. Odbitki były duże, pozostawały też po nich negatywy. Messerli zrobił około siedemdziesięciu pięciu zdjęć w amsterdamskim muzeum sztuki, by sprawdzić, gdzie należy zainstalować czujniki przeciwpożarowe i reagujące na ruch oraz ile ich powinno być. Messerli nie pracował już w SES, był bowiem poważnie chory. Leżał w szpitalu, gdzie przypuszczalnie umierał na niewydolność płuc, powstałą wskutek rozedmy, na którą cierpiał od piętnastu lat. (Harry Hoekstra przypuszczał, że człowiek chory na rozedmę płuc rzęzi zapewne podobnie jak astmatyk). Słynny Universitatsspital w Zurychu specjalizował się w opiece nad pacjentami z rozedmą płuc. Ernst Hecht i Harry nie musieli się martwić, że Urs Messerli wymknie im się z rąk, nim zdążą z nim porozmawiać – chyba w objęcia śmierci, albowiem niemal przez cały czas leżał pod tlenem. Messerlego spotkało niedawno jeszcze jedno nieszczęście. Żona, z którą żył od prawie trzydziestu lat, chciała się z nim rozwieść. Umierał w szpitalu, dosłownie ledwo dysząc, a tymczasem jego żona zażądała, by nie wykreślał jej ze swego testamentu, odkryła bowiem w domowym biurze męża kilka fotografii nagich kobiet. Gdy Messerlego zabrano do szpitala, prosił żonę, by odszukała pewien ważny dokument – kodycyl 540

do testamentu. Frau Messerli natknęła się na fotografie całkiem przypadkowo. Kiedy Harry przyleciał do Zurychu, Frau Messerli wciąż nie wiedziała, co jest najważniejsze w fotografiach tych nagich kobiet. Przekazała je swojemu adwokatowi, ale ani ona, ani on nie mieli pojęcia, że są to zdjęcia martwych prostytutek. Interesował ich wyłącznie fakt, że kobiety były obnażone. Harry bez trudu rozpoznał zdjęcia Rooie w biurze Ernsta Hechta, Hecht zaś bez trudu rozpoznał brazylijską prostytutkę, zamordowaną w okolicy Langstrasse. Obu policjantów zdumiało jednak to, że Messerli zrobił jeszcze sześć innych fotografii. Jeździł z ramienia firmy Schweizer Elektronik- und Sicherheitssysteme po całej Europie – mordował prostytutki we Frankfurcie, Brukseli, Hamburgu, Hadze, Wiedniu i Antwerpii. Nie zawsze zabijał tak sprawnie i nie zawsze oświetlał ofiary halogenem, który nosił w wielkiej skórzanej teczce, ale zawsze podobnie upozowywał zwłoki. Leżały na boku, z zamkniętymi oczami i kolanami skromnie podciągniętymi do piersi, jak małe dziewczynki. Dlatego żona Messerlego (a także jej adwokat) nie podejrzewali ani przez chwilę, że nagie dziewczyny są martwe. – Powinieneś podziękować swojemu świadkowi – powiedział Harry’emu Ernst Hecht w drodze do Universitatsspital, żeby porozmawiać z Ursem Messerlim, zanim umrze. Messerli przyznał się już do winy. – Oczywiście, że podziękuję – odpowiedział Harry. – Jak tylko ją znajdę. Angielszczyzna Ursa Messerlego brzmiała dokładnie tak, jak opisała tajemnicza kobieta. Mówił po angielsku poprawnie, ale z niemieckim akcentem. Harry wolał rozmawiać z nim po angielsku, tym bardziej że angielszczyzna Hechta też była przyzwoita. – Amsterdam, Bergstraat... – zaczął Harry. – Kasztanowe włosy i dość dobra figura, jak na kobietę w jej wieku, ale stosunkowo małe piersi... – Tak, tak... Wiem! – przerwał Urs Messerli. Pielęgniarka musiała mu zdjąć maskę tlenową, żeby mógł rozma541

wiać. Nabierał gwałtownie tchu, wydając jakby ssący odgłos, dopóki pielęgniarka nie nałożyła mu znów maski na usta i nos. Bardzo posiwiał od czasu, kiedy widziała go Ruth Cole, która porównała go do kreta. Skóra Messerlego zrobiła się popielata. Jego rozdęte pęcherzyki płucne wydawały własne, swoiste odgłosy, niezależnie od nierównego oddechu mężczyzny. Wydawało się, że słychać, jak odrywają się uszkodzone tkanki, okrywające ich ścianki. – W Amsterdamie świadkiem zabójstwa była pewna kobieta – powiedział Harry mordercy. – Ale pewnie nie miałeś okazji, żeby się jej przyjrzeć. Zmrużone oczki tym razem otworzyły się szerzej, jak gdyby kret odzyskał nagle zmysł wzroku. – Tak, tak, słyszałem ją! Ktoś tam był! – dyszał Messerli. – Słyszałem cichutki odgłos... Prawie ją słyszałem. – Tu ogarnął go paroksyzm kaszlu i pielęgniarka raz jeszcze musiała położyć mu maskę na usta i nos. – Schowała się w szafie – powiedział Harry. – Wszystkie buty były odwrócone noskami do przodu, a ona stała wśród nich. Chyba zauważyłbyś jej kostki, gdybyś spojrzał w tamtą stronę. Ursa Messerlego niewymownie zasmuciła ta wiadomość, jak gdyby spotkanie, a może i zabójstwo świadka, mogło mu sprawić przyjemność. Działo się to w kwietniu 1991 roku, sześć miesięcy po zabójstwie Rooie, a mniej więcej rok wcześniej Harry Hoekstra omal nie zabrał Dolores de Ruiter do Paryża. Tamtej nocy w Zurychu ubolewał, że jednak tego nie zrobił. Nie musiał nocować w szwajcarskim mieście, mógł lecieć z powrotem do Amsterdamu pod koniec dnia, ale chciał choć raz zrobić coś, o czym dotąd czytał tylko w przewodnikach. Odmówił Hechtowi, który zaprosił go na obiad. Chciał zostać sam, a myśląc o Rooie, nie był całkiem sam. Wybrał nawet hotel, który, jak sądził, spodobałby się prostytutce. Choć nie był to najdroższy hotel w mieście, był za drogi jak na kieszeń gliniarza. Ale Harry podróżował tak niewiele, że udało mu się odłożyć całkiem okrągłą sumkę. Nie oczekiwał, że Drugi Okręg pokryje koszty jego pobytu w hotelu Zum Storchen, nawet za jedną noc, ale tam właśnie chciał mieszkać. Był to urokliwie romantyczny hotel, położony nad brzegiem rzeki Limmat, a Harry wybrał pokój, którego okna wychodziły na zalany światłem ratusz. 542

Harry sam zaprosił się na obiad do Kronenhalle, po drugiej stronie rzeki. Jadali tam Tomasz Mann i James Joyce. Restauracja składała się z dwóch sal, w których wisiały obrazy takich artystów, jak Klee, Chagall, Matisse, Miró i Picasso. Rooie nie zwróciłaby na to uwagi, ale smakowałoby jej Bündnerfleisch i wątróbka cielęca z rusztu. Zazwyczaj nie pijał nic mocniejszego od piwa, ale tamtego wieczoru w Kronenhalle wypił cztery piwa i butelkę czerwonego wina i wrócił do hotelu pijany. Zasnął, nie zdjąwszy nawet butów, i tylko telefon od Nico Jansena skłonił go, by wstać i rozebrać się przed pójściem spać jak należy. – No i co? – zapytał Jansen. – Sprawa skończona, tak? – Jestem pijany, Nico – odparł Harry. – Już spałem. – Mimo wszystko mów – powiedział Nico Jansen. – Skurwiel zabił osiem dziwek... każdą w innym mieście, tak? – Tak jest. Ma przed sobą kilka tygodni życia... Tak mi powiedział lekarz. Facet choruje na płuca. Cierpi na rozedmę płuc od piętnastu lat. Pewnie dlatego oddycha jak astmatyk. – Masz radosny głos – powiedział Jansen. – Jestem pijany – powtórzył Harry. – Powinieneś upić się na wesoło – zdziwił się Nico. – To już koniec, nie? – Został jeszcze świadek – sprostował Harry Hoekstra. – Ty i ten twój świadek! – żachnął się Jansen. – Daj jej już spokój. Nie jest nam więcej potrzebna. – Ale ja ją widziałem – upierał się Harry. Nie zdawał sobie z tego sprawy, dopóki nie zaczął o tym mówić, ale to właśnie dlatego, że ją widział, myśl o niej ciągle nie dawała mu spokoju. Co robiła w tej szafie? Okazała się pewnie lepszym świadkiem, niż myślała – przemknęło przez głowę Harry’emu. Ale Jansenowi powiedział: – Chcę jej tylko podziękować. – O Jezus, ty się naprawdę upiłeś – zniecierpliwił się Jansen. Harry próbował czytać w łóżku, ale był zbyt pijany, żeby rozumieć tekst. Powieść, stosunkowo przyzwoita lektura na podróż samolotem, okazała się zbyt trudna po alkoholu. Była to najnowsza powieść Alice

543

Somerset, jej czwarta książka. Miała być ostatnią z serii powieści detektywistycznych z Margaret McDermid. Nosiła tytuł „McDermid na emeryturze”. Chociaż na ogół gardził kryminałami, był wielbicielem tej leciwej autorki kanadyjskiej. (Eddie O’Hare nie uważałby, co prawda, że siedemdziesiąt dwa lata to „leciwy” wiek, ale tyle właśnie miała wtedy Alice Somerset alias Marion Cole w kwietniu 1991 roku). Harry’emu podobały się powieści z Margaret McDermid, uważał bowiem, że bohaterka poszukująca osób zaginionych została obdarzona odpowiednią miarą melancholii. Poza tym powieści Alice Somerset właściwie nie były kryminałami, lecz raczej psychologicznymi wyprawami badawczymi w głąb duszy samotnej policjantki. Zdaniem Harry’ego, były to powieści ukazujące wiarygodnie, w jaki sposób osoby zaginione oddziałują na charakter detektyw sierżant Margaret McDermid – chodziło mu oczywiście o te osoby, których nie udało jej się odnaleźć. Choć Harry’ego od emerytury dzieliło jeszcze wówczas co najmniej cztery i pół roku, niechętnie przeczytał powieść o policjantce, która przeszła na emeryturę, tym bardziej że z książki wynikało, iż nawet na emeryturze detektyw sierżant McDermid nie przestała myśleć jak policjantka. Stała się więźniem fotografii dwóch zaginionych młodych Amerykanów. Nie potrafi się zmusić do zniszczenia zdjęć, choć wie już, że chłopcy nigdy się nie odnajdą. „Miała nadzieję, że pewnego dnia znajdzie w sobie dość odwagi, by zniszczyć fotografie” – brzmiało zakończenie powieści. Miała nadzieję? – pomyślał Harry. Tylko tyle? Po prostu „miała nadzieję”? O kurwa! A cóż to za zakończenie? Przybity do głębi, wciąż nie mogąc zasnąć, zaczął się przyglądać zdjęciu autorki. Denerwowało go, że Alice Somerset trudno było rozpoznać na zdjęciach. Zawsze odwracała twarz i była w kapeluszu. Ten kapelusz porządnie wkurwiał Harry’ego. Pseudonim artystyczny to jedno, ale ta kobieta zachowuje się tak, jak gdyby była co najmniej kryminalistką. Ponieważ Harry nie widział dobrze twarzy Alice Somerset, jej ukryte oblicze przywodziło mu na myśl zaginionego świadka. Twarzy tamtej kobiety też się dobrze nie przyjrzał. Oczywiście zwrócił uwagę na 544

jej biust i spostrzegł przenikającą całe ciało czujność, ale zainteresowało go szczególnie, że kobieta bacznie przyglądała się wszystkiemu dookoła. Po części dlatego właśnie kusiło go, żeby z kolei uważnie się jej przypatrzyć. Wiedział, że chce ją zobaczyć nie tylko dlatego, że była świadkiem. Chciał ją zobaczyć bez względu na to, kim jest. W kwietniu 1991 roku, kiedy gazety amsterdamskie doniosły o schwytaniu zabójcy prostytutek, wiadomość, że morderca jest śmiertelnie chory, niosła ze sobą jak gdyby poczucie przykrego rozczarowania. Urs Messerli nigdy już nie miał opuścić Universitatsspital – zmarł jeszcze tego samego miesiąca. Można było przypuszczać, że seryjny zabójca co najmniej ośmiu prostytutek wzbudzi większą sensację, ale jego sprawa pozostawała na pierwszych stronach gazet krócej niż przez tydzień, a pod koniec maja w ogóle zniknęła z prasy. Maarten Schouten, holenderski wydawca Ruth Cole, bawił akurat na targach książki w Bolonii, kiedy wiadomość o śmierci Messerlego dostała się do gazet. (Włoska prasa nie pisała na ten temat, ponieważ żadna z prostytutek nie była Włoszką). Z Bolonii, jak co roku, Maarten leciał do Nowego Jorku, a ponieważ ich synowie byli już dorośli, Sylvia mogła wyjechać razem z mężem. Oboje nie wiedzieli o odnalezieniu mordercy Rooie, więc Ruth też nic nie słyszała na ten temat. Sądziła wciąż, że człowiekowi-kretowi udało się wymknąć... że czyha wciąż na wolności. Cztery i pół roku później, jesienią 1995 roku, Harry Hoekstra, mężczyzna niemal pięćdziesięcioośmioletni i jedną nogą na emeryturze, kupił sobie najnowszą powieść Ruth, którą wypatrzył na wystawie księgarni Athenaeum, przy Spui. „Był już najwyższy czas na następną książkę Ruth Cole” – powiedział ekspedientce. Wszyscy sprzedawcy w Athenaeum znali Harry’ego i jego słabość do powieści Ruth Cole niemal równie dobrze, jak plotkę, że sierżant Hoekstra, przeglądając książki w ich księgarni, poznał więcej swoich późniejszych kochanek niż gdziekolwiek indziej. Ekspedienci z Athenaeum lubili się z nim droczyć. Choć nie wątpili, że lubi przewodniki i powieści, z przyjemnością mówili sierżantowi, że ich zdaniem, nie przychodzi do księgarni tylko po to, by czytać.

545

„Mój ostatni niewłaściwy kochanek”, którego Harry kupił w wersji angielskiej, nosił po holendersku przeokropny tytuł: „Mijn laatste slechte vriend”. Ekspedientka, która obsługiwała Harry’ego, była dobrze wykształconym młodym księgarzem i wyłożyła Harry’emu przypuszczalne powody, dla których Ruth Cole potrzebowała pięciu lat, żeby napisać niezbyt, jak mogło się wydawać, obszerną książkę. – To jej pierwsza powieść, w której narrator mówi w pierwszej osobie – zaczęła młoda pracownica księgarni. – Poza tym słyszałam, że kilka lat temu urodziła dziecko. – Nie wiedziałem, że jest mężatką – powiedział Harry, przyglądając się bliżej zdjęciu Ruth na obwolucie książki. Uważał, że pisarka nie wygląda na mężatkę. – Mąż Ruth Cole zmarł mniej więcej rok temu – poinformowała ekspedientka. A zatem, jak wywnioskował sierżant Hoekstra, Ruth Cole jest teraz wdową. Przypatrzył się uważnie fotografii autorki. Tak, wyglądała raczej na wdowę niż mężatkę. W jej prawym oku krył się jakiś smutek – smutek, a może skaza. Ruth patrzyła nieufnie w obiektyw, jak gdyby lęk stanowił trwalszą część jej osobowości niż smutek. I pomyśleć tylko, że bohaterką poprzedniej powieści Ruth Cole była wdowa, pomyślał sierżant Hoekstra. A teraz sama jest wdową! Przyszło mu do głowy, że autorów fotografuje się zawsze w sztucznych pozach i że pisarze nigdy nie wiedzą, co zrobić z rękami. Często widziało się splecione dłonie, skrzyżowane ramiona albo ręce w kieszeniach, trafiały się też dłonie pod brodą i we włosach. Harry uważał, że pisarze powinni po prostu zwyczajnie stać z opuszczonymi ramionami albo siedzieć z rękami na kolanach. Inny problem z fotografiami autorów polegał na tym, że przedstawiały często jedynie popiersia pisarzy, a Harry chciał oglądać także ich ciała. Na zdjęciu Ruth nie było nawet widać piersi. Kiedy Harry miał wolne, po wyjściu z Athenaeum czytał zwykle w jakiejś kafejce przy Spui, ale powieść Ruth Cole wolał przeczytać w domu. Czy można wymarzyć sobie coś przyjemniejszego? Nowa powieść Ruth Cole i dwa dni wolne od pracy! 546

Dotarłszy do fragmentu książki, opowiadającego o związku starszej kobiety z młodym mężczyzną, Harry poczuł się rozczarowany. Miał niemal pięćdziesiąt osiem lat i nie chciał czytać o trzydziestokilkuletniej kobiecie, związanej z młodszym od siebie mężczyzną. Ale zaintrygowało go, że historia rozgrywa się w Amsterdamie, a kiedy dotarł do fragmentu, w którym młodzieniec namawia kobietę, żeby opłaciła prostytutkę, która pozwoli im podglądać się z klientem... cóż, łatwo wyobrazić sobie zdumienie sierżanta Hoekstry. „Był to urządzony całkowicie na czerwono pokój, który wydawał się jeszcze czerwieńszy w świetle witrażowego klosza stojącej lampy” – napisała Ruth Cole. Harry wiedział, jaki pokój pisarka miała na myśli. „Byłam tak zdenerwowana, że nie było ze mnie żadnego pożytku – pisała Ruth Cole. – Nie byłam nawet w stanie pomóc prostytutce ustawić butów noskami do przodu. Podniosłam tylko pantofel, który natychmiast upuściłam, a prostytutka zganiła mnie, że sprawiam jej tyle kłopotów. Kazała mi się schować za zasłoną, a potem rozstawiła szeregiem buty wokół moich nóg. Sądzę, że musiały się poruszać, ponieważ dygotałam”. Harry wyobrażał sobie dlaczego. Założył książkę w miejscu, w którym przerwał lekturę – dokończy jutro. Jest już późna noc, ale czy to ważne? Ma przed sobą jeszcze cały wolny dzień. Odległość z zachodniego Amsterdamu do de Wallen pokonał na rowerze w rekordowym czasie. Zanim tam pojechał, wyciął tylko nożyczkami fotografię Ruth Cole z obwoluty. Po co ludzie mają wiedzieć, kim jest jego świadek? Najpierw odszukał dwie grubaski z Ghany. Pokazał im zdjęcie, ale musiał przypomnieć prostytutkom tajemniczą Amerykankę, która przystanęła na Stoofsteeg i dopytywała się, skąd pochodzą. – To było dawno, Harry – powiedziała pierwsza. – Dokładnie pięć lat temu – odparł Harry. – Czy to ona? Prostytutki z Ghany przyjrzały się fotografii. – Nie widać piersi – powiedziała jedna. – Tak, miała ładne piersi – dodała druga. – Czy to jest ona? – spytał znów Harry. – Minęło pięć lat – powiedziała pierwsza. 547

– Tak, to było dawno – dodała druga. W następnej kolejności Harry odnalazł przysadzistą Tajkę z Barndesteeg. Starsza prostytutka, sadystka, spała, ale Harry i tak miał większe zaufanie do opinii młodszej dziwki. – Czy to ona? – spytał znowu. – Możliwe – wycedziła Tajka. – Lepiej pamiętam chłopca. Dwaj młodzi umundurowani policjanci interweniowali na Gordijnensteeg w sprawie bójki pod jednym z ekwadorskich okien. Wszędzie, gdzie pojawiali się ekwadorscy transwestyci, dochodziło do bójek. Przed upływem roku wszyscy mieli zostać deportowani. (Kilka lat wcześniej deportowano ich z Francji). Młodzi policjanci zdziwili się na widok sierżanta Hoekstry, wiedzieli bowiem, że wziął wolny dzień. Harry powiedział im, że ma interes do mężczyzny o twardych jak kamienie piersiach wielkości piłek baseballowych. Ekwadorski transwestyta westchnął głęboko, spojrzawszy na zdjęcie Ruth Cole. – Szkoda, że nie widać piersi – powiedział. – Miała ładne piersi. – Więc to ona? Jesteś tego pewien? – zapytał Harry. – Wygląda starzej na zdjęciu – powiedziała męska prostytutka z odcieniem zawodu. Bo przybyło jej lat, jak wiedział Harry. Poza tym urodziła dziecko i umarł jej mąż. Było wiele przyczyn, dla których Ruth Cole wyglądała starzej. Harry nie mógł odnaleźć jamajskiej prostytutki, która wyprowadziła Ruth ze Slapersteeg – to ona powiedziała, że jak na kobietę, świadek Harry’ego miał muskularne prawe ramię. Czy Ruth Cole uprawia jakiś sport? – zadał sobie pytanie Harry. Jamajska prostytutka często znikała z de Wallen na całe tygodnie, a czasem nawet na dłużej. Zapewne prowadziła drugie życie, które przysparzało jej problemów, być może na Jamajce. Ale nie miało to większego znaczenia – Harry już nie musiał się z nią widzieć. Popedałował na Bergstraat. Musiał czekać, aż Anneke Smeets skończy obsługiwać klienta. Rooie zapisała jej swój pokój w testamencie. Zapewne dzięki temu otyła młoda kobieta przestała brać heroinę, ale luksus posiadania pokoju Rooie na własność źle wpływał na jej dietę, 548

bo Anneke była już tak gruba, że nie mieściła się w skórzanym gorsecie. – Chcę wejść – powiedział Harry, choć zwykle wolał rozmawiać z nią na ulicy, na otwartym powietrzu. Nie lubił zapachu Anneke. Była już późna noc, a prostytutka zawsze wydzielała okropny zapach, gdy szykowała się, by skończyć pracę i wracać do domu. – Masz jakąś sprawę, Harry? – zapytała młoda grubaska. – Przychodzisz w swoim czy w moim interesie? Sierżant Hoekstra pokazał jej zdjęcie Ruth. – To ona. Kim jest ta kobieta? – zapytała Anneke. – Jesteś pewna? – Oczywiście że tak. To ona. Ale czego ty jeszcze od niej chcesz? Masz przecież mordercę. – Dobranoc, Anneke – powiedział Harry. Kiedy wyszedł znowu na Bergstraat, zauważył, że ktoś ukradł mu rower. Zareagował na tę drobną przykrość podobnie jak na nieobecność jamajskiej prostytutki. Czy to ważne? Miał jutro wolny dzień, czyli dość czasu, by skończyć nową powieść Ruth Cole i kupić nowy rower. Co roku w Amsterdamie zdarzało się od dwudziestu do trzydziestu zabójstw, na ogół zresztą nie w zaciszu domowym, ale ilekroć policja zaczynała bagrować kanały w poszukiwaniu ciał, znajdowała dosłownie setki rowerów. Skradziony rower nic nie obchodził Harry’ego. W pobliżu hotelu Brian, na Singel, siedziały w oknach dziewczyny, których nigdy przedtem tam nie było. Kolejne „nielegalniaczki”, ale Harry nie był dzisiaj na służbie. Dał im spokój i wszedł do hotelu, żeby poprosić recepcjonistę o wezwanie taksówki. Przed upływem roku policja miała przycisnąć nielegalne imigrantki – niedługo w całej czerwonej dzielnicy opustoszeją okna. Być może znów zaczną pracować w nich Holenderki. Ale wtedy Harry będzie na emeryturze, więc niewiele go to obchodziło. Wróciwszy do domu, rozpalił ogień w kominku w sypialni. Nie mógł się doczekać, kiedy przeczyta do końca powieść Ruth Cole. Taśmą samoprzylepną przykleił na ścianie nad łóżkiem fotografię Ruth, wyciętą z obwoluty, i czytał długo w noc w migotliwym świetle. Od czasu do czasu wstawał, żeby podsycić ogień. W blasku płomieni pełna lęku 549

twarz Ruth jakby ożyła. Harry’emu wydało się, że wygląda inaczej niż na obwolucie. Widział zdecydowany, sportowy krok kobiety i czujną obecność w czerwonej dzielnicy, gdzie śledził ją najpierw z przelotnym, a później na nowo rozbudzonym zainteresowaniem. Przypomniał sobie teraz, że miała ładne piersi. Pięć lat po morderstwie swojej przyjaciółki sierżant Hoekstra znalazł wreszcie świadka.

550

Rozdział, w którym Eddie O’Hare znów się zakochuje

W

racając do czwartego i prawdopodobnie ostatniego kryminału z Margaret McDermid, „McDermid na emeryturze”, pióra Alice Somerset: Harry’ego Hoekstrę zakończenie książki rozczarowało, ale Eddie O’Hare był nim wprost zdruzgotany. Nie chodziło tylko o to, co napisała Marion o fotografiach zaginionych chłopców: „Miała nadzieję, że pewnego dnia znajdzie dość odwagi, żeby je zniszczyć”. Jeszcze bardziej przygnębiający był wszechogarniający fatalizm emerytowanej policjantki. Sierżant McDermid z rezygnacją uznała, że chłopcy zaginęli bezpowrotnie. A zatem nie powiodły się wysiłki Marion, by tchnąć choćby fikcyjne życie w swoich martwych synów. Wyglądało na to, że Alice Somerset zamierza złamać pióro – tytuł „McDermid na emeryturze” brzmiał dla Eddiego niby oświadczenie, że pisarka Marion przechodzi również w stan spoczynku. Ruth powiedziała mu wtedy tylko tyle: „Niejeden człowiek przechodzi na emeryturę przed ukończeniem siedemdziesiątego drugiego roku życia”. Ale teraz, cztery i pół roku później, jesienią 1995 roku, nadal nie było żadnej wiadomości o Marion. Alice Somerset nie napisała, a w każdym razie nie wydała nowej książki, Ruth natomiast i Eddie rozmyślali o Marion znacznie rzadziej niż kiedyś. Eddiemu wydawało się, że Ruth spisała już swoją matkę na straty. Czy zresztą można było jej się dziwić? Ruth bezsprzecznie (i słusznie) oburzało, że urodziny Grahama, a następnie ich kolejne rocznice, nie skłoniły matki do ujawnienia się 551

– podobnie jak ubiegłoroczna śmierć Allana, która również mogła ją zachęcić, by wyjść z ukrycia i złożyć córce kondolencje – ale Marion znów się nie pokazała. Choć Allan nie był człowiekiem religijnym, pozostawił staranne i szczegółowe instrukcje na wypadek swojej śmierci. Chciał zostać poddany kremacji i życzył sobie, by jego prochy rozrzucono na kukurydzianym polu Kevina Mertona. Kevin, ich sąsiad z Vermontu, który pełnił rolę dozorcy i doglądał domu Ruth podczas jej nieobecności, był właścicielem prześlicznego, falującego łanu kukurydzy, stanowiącego pierwszoplanowy widok z sypialni Ruth. Allan nie zastanawiał się, czy Kevin i jego żona nie będą mieli nic przeciwko temu – pole nie było przecież własnością Ruth. Ale Mertonowie nie wyrazili sprzeciwu. Kevin filozofował nawet, że popioły Allana użyźnią pole, i powiedział Ruth, że jeśli kiedykolwiek musiałby sprzedać farmę, w pierwszej kolejności zaproponowałby kupno jej albo Grahamowi. (Allan zawsze wykorzystywał dobroduszność Kevina). Jeśli chodzi o dom w Sagaponack, to po śmierci Allana Ruth często myślała o tym, żeby go sprzedać. Pogrzeb Allana odbył się w Nowojorskim Towarzystwie Kultury Etycznej na Sześćdziesiątej Czwartej Ulicy Zachodniej. Uroczystości zorganizowali jego koledzy z Random House. Pierwszy przemawiał znajomy redaktor z wydawnictwa, który wygłosił ciepłe wspomnienie o niejednokrotnie onieśmielającej obecności Allana w gmachu czcigodnego domu wydawniczego. Następnie zabrało głos czworo autorów Allana – Ruth, jako wdowa po zmarłym, nie znalazła się wśród mówców. Miała na sobie dziwny kapelusz i jeszcze dziwniejszy welon, który wystraszył Grahama. Musiała błagać swojego trzyletniego synka, żeby w ogóle pozwolił go jej włożyć. Uważała, że welon jest bardzo ważny – nie jako oznaka pietyzmu czy szacunku dla tradycji, lecz dlatego, że mogła skryć pod nim łzy. Zdaniem większości żałobników i przyjaciół, którzy przyszli oddać cześć Allanowi, dzieciak kurczowo trzymał się matki przez całą uroczystość, ale w rzeczywistości było raczej odwrotnie. To Ruth trzymała synka na kolanach. Zapewne bardziej niepokoiły go jej łzy niż fakt śmierci ojca 552

– miał dopiero trzy lata i pojęcie śmierci nie odznaczało się dla niego ścisłością. Po kilku przerwach w uroczystościach żałobnych, Graham szepnął do matki: – Gdzie jest teraz tatuś? (Jak gdyby uważał, że jego ojciec wyjechał tylko w podróż). – Wszystko będzie dobrze, dziecino – szeptała przez cały czas Hannah, siedząca obok Ruth, która niespodziewanie przyjęła tę areligijną litanię z irytacją, ale i zadowoleniem, ponieważ pozwalała jej zapomnieć o rozpaczy. Bezmyślność, z jaką Hannah powtarzała swój tekst, zmusiła Ruth do zastanowienia, czy jej przyjaciółka pociesza dziecko, które straciło ojca, czy kobietę, która straciła męża. Ostatni przemawiał Eddie O’Hare. Nie prosili go o to ani koledzy Allana, ani Ruth. Wziąwszy pod uwagę niskie mniemanie Allana o Eddiem jako pisarzu i mówcy, Ruth była całkowicie zaskoczona, że Allan wyznaczył Eddiemu rolę do odegrania podczas uroczystości pogrzebowych. Allan wybrał muzykę i miejsce (ze względu na jego niereligijną atmosferę), wyraźnie podkreślił, że nie życzy sobie żadnych kwiatów (których zapachu zawsze nienawidził), i polecił, żeby Eddie zabrał głos ostatni. Poinstruował go nawet, co ma powiedzieć. Eddie jak zwykle nieco się jąkał i drżącym głosem szukał słów, z których mógłby sklecić coś w rodzaju wstępu, było więc jasne, że Allan nie przekazał mu wszystkiego, co powinien powiedzieć – nie przypuszczał bowiem, że tak młodo umrze. Eddie zauważył, że ma pięćdziesiąt dwa lata, jest więc tylko o sześć lat młodszy od Allana. Wiek jest o tyle istotny, mówił z trudem Eddie, że Allan polecił mu przeczytać pewien wiersz – Williama Butlera Yeatsa „Kiedy już siwa twa głowa”. Sęk w tym, że Allan widocznie zakładał, iż Ruth będzie staruszką, kiedy on umrze. Wziąwszy pod uwagę, że był od niej o osiemnaście lat starszy, przypuszczał słusznie, że umrze pierwszy. Ale, czego można było się spodziewać po Allanie, nie brał pod uwagę, że wdowa po nim będzie wciąż młodą kobietą. – Chryste, to nie do zniesienia – szepnęła Hannah. – Powinien po prostu przeczytać ten pierdolony wiersz! Ruth, która znała utwór Yeatsa, wolałaby nie usłyszeć go już nigdy 553

w życiu. Zawsze pobudzał ją do płaczu, nawet kiedy pozbawiony był kontekstu śmierci Allana, a ona nie była jeszcze wdową. Nie wątpiła, że wiersz i teraz tak na nią podziała. – Wszystko będzie dobrze, dziecino – szepnęła znów Hannah, gdy Eddie zaczął wreszcie czytać wiersz. – „Kiedy już siwa twa głowa, osnuta snem, zamyśleniem, pochyli się nad kominkiem, weź w ręce tę książkę i czytaj, czytaj powoli i wspomnij, jak uśmiech twój niegdyś rozkwitał, i wspomnij, jak głębokim oczy mroczyły się cieniem. Wspomnij, jak wielu kochało uśmiech łagodny i jasny, kochało – szczerze lub złudnie – czar, co radość twą zdobił. Lecz jeden człowiek miłował duszę wędrowną w tobie, i wtedy miłował najbardziej, gdy w smutku twe oczy gasły. Schylając się tak, schylając nad tlejącym ogniskiem, pomyśl, trochę ze smutkiem, o tym, jak miłość odeszła. Czy odleciała na skrzydłach, by w górach wysokich zamieszkać? Czy może twarz swą ukryła w gwiazd zamieci srebrzystej?”* Wszyscy obecni, co zrozumiałe, uznali, że Ruth płacze tak gorzko, ponieważ bardzo kochała swego męża. Oczywiście, kochała Allana, a w każdym razie nauczyła się go kochać. Ale bardziej kochała ich wspólne życie. I choć bolało ją, że Graham stracił ojca, szczęściem w nieszczęściu chłopiec był jeszcze tak mały, że śmierć Allana nie okaleczy go na całe życie. Z upływem czasu Graham miał prawie całkowicie zapomnieć o Allanie. Ruth była jednak wściekła na Allana, że umarł, i gdy Eddie czytał wiersz Yeatsa, rozzłościła się jeszcze bardziej, słysząc, że Allan sądził, iż kiedy umrze, ona będzie już staruszką. A przecież skończyła dopiero czterdzieści lat i została sama z trzyletnim synem. Łzy Ruth płynęły z jeszcze jednego, bardziej okrutnego i egoistycznego powodu. Otóż lektura Yeatsa zniechęciła ją kiedyś do tego, żeby choć spróbować zostać poetką – były to łzy pisarza, płynące zawsze wtedy, kiedy zdarza mu się usłyszeć coś lepszego niż jakikolwiek tekst, który sam mógłby napisać. – Dlaczego mamusia płacze? – Graham zapytał Hannah, już chyba po raz setny, ponieważ od dnia śmierci Allana Ruth, choć z przerwami, pozostawała nadal niepocieszona. *Przełożył Zygmunt Kubiak

554

– Bo tęskni za tatusiem – szepnęła chłopcu Hannah. – A gdzie jest tatuś? – zapytał Graham, który nie otrzymał jeszcze od matki zadowalającej odpowiedzi na to pytanie. Po zakończeniu uroczystości wokół Ruth cisnął się tłum ludzi – straciła rachubę, ile razy ściskano jej ramiona. Ręce trzymała zaciśnięte na brzuchu, toteż goście na ogół nie próbowali dotykać jej rąk – ściskali ją tylko za nadgarstki, przedramiona i ramiona. Hannah niosła Grahama na rękach, a obok sunął chyłkiem Eddie z wyjątkowo bojaźliwą miną, jak gdyby żałował teraz, że odczytał wiersz, choć możliwe, że piorunował się w duchu w mniemaniu, iż jego wstęp powinien być dłuższy i bardziej zrozumiały. – Zdejmij ten melon, mamo – powiedział Graham. – To jest welon, dziecino... nie melon – poprawiła chłopca Hannah. – A mama chce mieć go na sobie. – Nie, zdejmę go – powiedziała Ruth, która przestała w końcu płakać. Jej twarz zastygła w wyrazie odrętwienia. Poczuła, że nie chce więcej szlochać i okazywać, jak bardzo jest przybita. I wtedy przypomniała sobie tę kobietę, która twierdziła o sobie, że została wdową na całe życie. Gdzie ona się podziała? Uroczystości żałobne po śmierci Allana to dla tej kobiety wymarzona sposobność, żeby znowu dać o sobie znać! – Pamiętacie tę okropną starą wdowę? – zwróciła się Ruth do Hannah i Eddiego. – Rozglądam się za nią, dziecino – odparła Hannah. – Ale ona pewnie już nie żyje. Przejęty wierszem Yeatsa Eddie wił się wciąż w męczarniach, ale ani na chwilę nie przestał obserwować otaczających ich ludzi. Także Ruth szukała wzrokiem Marion – po chwili wydało jej się, że widzi swoją matkę. Kobieta była zbyt młoda, by mogła to być Marion, ale Ruth z początku nie zdawała sobie z tego sprawy. Uderzyła ją elegancja kobiety, jak również płynące z głębi serca współczucie i troska. Przyglądała się Ruth nie groźnie czy agresywnie, lecz raczej z żalem i lękliwą ciekawością. Była atrakcyjna, najwyżej w wieku Allana, nie miała więc nawet sześćdziesięciu lat. Poza tym przede wszystkim przyglądała się Hannah,

555

a nie Ruth. Dopiero później Ruth zrozumiała, że nieznajoma nie przygląda się Hannah – to Graham przyciągał jej uwagę. Ruth dotknęła ramienia kobiety i zapytała: – Przepraszam... Czy my się znamy? Zakłopotana kobieta odwróciła wzrok, ale kiedy uczucie wstydu minęło, zebrała się na odwagę i położyła dłoń na ramieniu Ruth. – Proszę mi wybaczyć. Wiem, że przypatrywałam się pani synowi, ale tylko dlatego, że wcale nie jest podobny do Allana – powiedziała nerwowo. – Co pani za jedna? – zapytała Hannah. – Och, przepraszam! – kobieta zwróciła się do Ruth. – Jestem drugą panią Albright. To znaczy pierwszą. Ruth nie chciała, żeby Hannah była niegrzeczna dla byłej żony Allana, a Hannah zrobiła taką minę, jak gdyby chciała zapytać: „A byłaś zaproszona?” Sytuację uratował Eddie O’Hare. – Miło mi panią poznać – powiedział, ujmując byłą żonę Allana za ramię. – Allan zawsze wyrażał się o pani w samych superlatywach. Była pani Albright wyglądała na oszołomioną – przejęła się tym stwierdzeniem równie głęboko, jak Eddie wierszem Yeatsa. Ruth nigdy nie słyszała, żeby Allan wyrażał się o swojej byłej żonie „w samych superlatywach”. Czasami mówił o niej ze współczuciem, szczególnie dlatego, że był pewien, iż pożałuje kiedyś swojej decyzji, by nigdy nie mieć dzieci. A tak uważnie przypatrywała się teraz Grahamowi! Ruth była przekonana, że eksżona Allana przyszła na uroczystości żałobne nie dlatego, żeby oddać hołd byłemu mężowi, lecz po to, by zobaczyć jego dziecko! Ale powiedziała tylko: – Dziękuję, że pani przyszła. – Mówiłaby dalej, plotąc nieszczere głupstwa, lecz powstrzymała ją Hannah. – Dziecino, lepiej wyglądasz w welonie – szepnęła. – To stara przyjaciółka twojego tatusia – zwróciła się do Grahama. – Przywitaj się z nią. – Dzień dobry – powiedział Graham do byłej żony Allana. – Ale gdzie jest tatuś? Gdzie jest teraz?

556

Ruth zasłoniła znów welonem twarz, która zdrętwiała jej tak, że ona sama nie zauważyła nawet, kiedy zaczęła płakać. Człowiek pragnie nieba dla swoich dzieci, pomyślała Ruth. Choćby dlatego, żeby móc powiedzieć: „Tatuś jest w niebie, Grahamie” – co też powiedziała. – W niebie jest ładnie, prawda? – upewnił się chłopiec. Odkąd umarł Allan, często rozmawiali o niebie i o tym, jak tam jest. Być może niebo wiele znaczyło dla chłopca, ponieważ stanowiło dla niego nowy temat rozmów – Ruth i Allan byli niewierzący, toteż niebo nie było dotąd częścią pierwszych trzech lat życia Grahama na ziemi. – Powiem ci, jak jest w niebie – zwróciła się była żona Allana do chłopca. – Jak w najpiękniejszych snach. Ale Graham był w wieku, w którym śniły mu się głównie koszmary. Sny nie zawsze odznaczają się niebiańskim pochodzeniem. Jeśli jednak chłopiec miał wierzyć słowom Yeatsa, musiałby wyobrazić sobie tatusia, który „w górach wysokich zamieszkał” albo „kryje swą twarz w gwiazd zamieci srebrzystej”. (Czy to jest raj, czy koszmar? – zastanawiała się Ruth). – Nie ma jej tu, prawda? – zwróciła się nagle do Eddiego zza welonu Ruth. – Nie widzę jej – przyznał Eddie. – Wiem, że jej tu nie ma – powiedziała Ruth. – Kogo? – spytała Hannah Eddiego. – Matki Ruth – odparł Eddie. – Wszystko będzie dobrze, dziecino – szepnęła Hannah swojej najlepszej przyjaciółce. – Chuj z twoją matką. Zdaniem Hannah Grant, „Chuj z twoją matką” byłby bardziej odpowiednim tytułem dla piątej powieści Eddiego, „Trudna kobieta”, opublikowanej jesienią 1994 roku, kiedy umarł Allan. Ale Hannah już dawno postawiła krzyżyk na matce Ruth, a nie będąc podstarzałą kobietą – przynajmniej nie w swoim mniemaniu – miała już powyżej uszu motywu „młodszy mężczyzna spotyka starszą kobietę”, który bezustannie eksploatował Eddie. Hannah ukończyła trzydziesty dziewiąty rok ży-

557

cia – jak zauważył Eddie, miała więc tyle lat, ile Marion, gdy Eddie się w niej zakochał. – Tak, ale ty miałeś wtedy szesnaście lat – przypomniała mu Hannah. – A tę kategorię wyeliminowałam ze swojego seksualnego leksykonu... nie pieprzę się z nastoletnimi chłopcami. Choć Hannah zaakceptowała go jako nowego przyjaciela Ruth, niepokoiło ją w Eddiem coś więcej niż tylko naturalna zazdrość, jaką przyjaciele odczuwają często o przyjaciół swoich przyjaciół. Miewała kochanków w wieku Eddiego, a nawet starszych (jesienią 1994 roku Eddie skończył pięćdziesiąt dwa lata), i choć Eddie w żadnym razie nie był w typie Hannah, wydawał się jej jednak fizycznie atrakcyjnym, starszym, heteroseksualnym mężczyzną, który mimo to ani razu nie próbował się do niej dobierać, i Hannah niesłychanie to niepokoiło. „Posłuchaj, lubię Eddiego – mawiała czasem do Ruth. – Ale musisz przyznać, że z tym facetem jest coś nie w porządku”. Zdaniem Hannah, dlatego że ze swojego leksykonu seksualnego Eddie wyeliminował kobiety młodsze od siebie. Ale Ruth uważała, że „seksualny leksykon” Hannah jest mimo wszystko bardziej niepokojący niż „leksykon” Eddiego. Jeśli nawet jego ustawiczny pociąg do starszych kobiet był dziwaczny, to w selektywny sposób. – Uważasz, że jestem seksualnym wszystkojadem... O to ci chodzi? – zapytała Hannah. – Każdy ma swoje gusta – odparła taktownie Ruth. – Posłuchaj, dziecino, widziałam kiedyś Eddiego na rogu Park Avenue i Osiemdziesiątej Dziewiątej... pchał jakąś staruszkę na wózku inwalidzkim – powiedziała Hannah. – Innym razem spotkałam go wieczorem w Rosyjskiej Herbaciarni. Był z jakąś staruszką w gipsowym kołnierzu! – Może obie uległy nieszczęśliwym wypadkom, a nie starości – odpowiedziała Ruth. – Młode kobiety też łamią sobie nogi. Może kobieta na wózku złamała nogę na nartach? Zdarzają się wypadki samochodowe. Zdarzają się kręcze karku... – Dziecino – powiedziała błagalnie Hannah. – Ta staruszka była przykuta do wózka. A ta w kołnierzu gipsowym była chodzącym szkie-

558

letem. Miała tak cienką szyję, że nie mogłaby utrzymać głowy w pionie! – Uważam, że Eddie jest słodki – oświadczyła Ruth. – Ty też się kiedyś zestarzejesz. Nie chciałabyś mieć wtedy koło siebie kogoś takiego jak Eddie? Ale nawet Ruth musiała przyznać, że „Trudna kobieta” wystawia na ciężką próbę jej gotowość do dobrowolnego zawieszenia sceptycyzmu i zaakceptowania powieściowego świata. Oto pewien mężczyzna po pięćdziesiątce, wykazujący niezwykłe podobieństwo do Eddiego, jest czułym kochankiem przeszło siedemdziesięciopięcioletniej kobiety. Ich seks obwarowany jest zniechęcającą liczbą najrozmaitszych środków ostrożności i wątpliwości medycznych. Nic dziwnego, że spotykają się po raz pierwszy w gabinecie lekarskim, gdzie mężczyzna z niepokojem oczekuje na swoją pierwszą rektoskopię. „Co ty tu robisz? – pyta kobieta. – Wyglądasz na zdrowego”. Mężczyzna przyznaje, że boi się badania, któremu ma zostać poddany. „Ach, nie bądź niemądry – powiada starsza kobieta. – Heteroseksualiści wykazują niebywałe tchórzostwo, jeśli chodzi o penetrację analną. To nic strasznego. Ja przeszłam już pewnie ze sześć rektoskopii. Ale uważaj, miej się na baczności, bo te badania wywołują wiatry”. Kilka dni później spotykają się znów na jakimś koktajlu. Staruszka jest ubrana tak pięknie, że mężczyzna z początku jej nie poznaje. Co więcej, kobieta zagaduje go w niepokojąco kokieteryjny sposób. „Kiedy widzieliśmy się ostatnio, czekała cię penetracja analna – szepcze do niego. – Jak poszło?” Jąkając się, mężczyzna odpowiada: „Ach, doskonale, dziękuję. Miałaś rację. Nie było się czego bać!” „Ja ci pokażę, czego powinieneś się bać!” – szepcze do niego kobieta, i tak rozpoczyna się ich niepokojąco namiętna historia miłosna, która kończy się dopiero wraz ze śmiercią bohaterki. – Na litość boską – powiedział Allan, rozmawiając z Ruth na temat piątej powieści Eddiego. – Trzeba oddać sprawiedliwość panu O’Hare’owi... Nie wstydzi się niczego! Choć Allan miał wciąż w zwyczaju nazywać Eddiego po nazwisku, czego Eddie wyjątkowo nie cierpiał, z czasem szczerze go polubił, 559

w przeciwieństwie do jego pisarstwa – Eddie natomiast, mimo iż Allan Albright był niejako antytezą jego wyobrażenia mężczyzny, nabrał z kolei sympatii do Allana, i to daleko głębszej, niż początkowo przypuszczał. Gdy Allan umierał, byli już dobrymi przyjaciółmi, i Eddie wcale nie traktował lekko obowiązków, jakie pełnił podczas uroczystości pogrzebowych. Zupełnie inaczej wyglądał natomiast związek Eddiego z Ruth, szczególnie dlatego, że Eddie tylko w ograniczonym stopniu rozumiał jej stosunek do matki. Choć zauważył ogromne przemiany, jakie zaszły w Ruth, kiedy sama urodziła dziecko, nie zdawał sobie sprawy, dlaczego, zostawszy matką, zaczęła traktować Marion jeszcze bardziej bezlitośnie. Mówiąc wprost, Ruth była dobrą matką. Gdy umarł Allan, Graham miał tylko o rok mniej niż Ruth, kiedy odeszła Marion. Ruth nie mogła pojąć tego, co przedstawiała sobie jako brak miłości matki do córki. Ona by prędzej umarła, niż porzuciła Grahama. Nie potrafiła sobie nawet tego wyobrazić. Eddie był opętany stanem ducha Marion – na ile udało mu się go zgłębić na podstawie „McDermid na emeryturze” – Ruth natomiast przeczytała czwartą powieść matki ze zniecierpliwieniem i pogardą. (Istnieje granica, za którą żałoba staje się usprawiedliwieniem własnej słabości, myślała). Jako wydawca Allan zrobił, co do niego należało: dowiedział się, ile mógł, na temat kanadyjskiej pisarki powieści kryminalnych, używającej nazwiska Alice Somerset. Zgodnie z tym, co powiedział mu jej wydawca z Kanady, Alice Somerset nie odniosła w tym kraju takiego sukcesu, by móc utrzymać się z honorariów autorskich, ale jej książki cieszyły się znacznie większą popularnością we Francji i w Niemczech. Allan przypuszczał, że przekłady zapewniały jej całkiem dostatnie życie. Miała skromne mieszkanie w Toronto, ale najcięższe miesiące kanadyjskiej zimy spędzała w Europie. Na ten okres wydawcy w Niemczech i Francji chętnie wynajmowali jej odpowiednie kwatery. – Miła, ale raczej chłodna kobieta – powiedział Allanowi niemiecki wydawca Marion. – Czarująca w nieco wyniosły sposób – określił ją wydawca francuski. 560

– Nie rozumiem, po co jej pseudonim... Wydaje mi się, że jest po prostu osobą ceniącą sobie prywatność – oświadczył Allanowi wydawca kanadyjski, który podał mu też jej adres w Toronto. – Na miłość boską! – powtarzał Allan. Rozmawiał nawet na ten temat z Ruth zaledwie kilka dni przed śmiercią. – Masz adres matki. Jesteś pisarką... Napisz do niej list! Jeżeli chcesz, możesz nawet do niej pojechać. Z przyjemnością będę ci towarzyszył, a jeśli nie chcesz, jedź sama. Albo z Grahamem. Na pewno chciałaby go poznać! – Ale ja nie chcę jej znać! – odpowiedziała Ruth. Ruth i Allan pojechali do Nowego Jorku na przyjęcie z okazji wydania nowej książki Eddiego, które odbyło się pewnego październikowego wieczoru wkrótce po trzecich urodzinach Grahama. Był to jeden z tych ciepłych, słonecznych dni, będących wspomnieniem lata – a kiedy zapadł wieczór, przyniósł z sobą chłód, będący kwintesencją tego, co najlepsze w jesieni. „Wprost niezrównany dzień!” – zapamiętała Ruth słowa Allana. Wynajęli apartament z dwiema sypialniami w hotelu Stanhope. Kochali się w swojej sypialni, gdy niania zabrała chłopca do hotelowej restauracji, gdzie traktowano go jak małego księcia. Tej nocy rolę niani pełniła Conchita Gomez. Przyjechali wszyscy razem samochodem z Sagaponack, choć Conchita twierdziła, że ona i Eduardo są już za starzy, by spędzić osobno nawet jedną noc – któreś z nich mogłoby umrzeć, a samotna śmierć byłaby straszna dla człowieka, pozostającego w szczęśliwym związku małżeńskim. Wspaniała pogoda, nie wspominając już o seksie, zrobiła na Allanie tak korzystne wrażenie, że uparł się, by poszli pieszo na przyjęcie Eddiego, odbywające się piętnaście przecznic dalej. Ruth pomyślała później, że kiedy dotarli na miejsce, Allan był nieco zarumieniony na twarzy, ale sądziła, że jest to rumieniec zdrowia lub skutek działania chłodnego, jesiennego powietrza. Podczas przyjęcia Eddie, jak zwykle, zdradzał brak poczucia własnej wartości. Wygłosił niemądre przemówienie, dziękując starym przyjaciołom za to, że zrezygnowali z ciekawszych planów, jakie mogli mieć na ten wieczór; przedstawił przesadnie bezceremonialne streszczenie 561

fabuły swojej nowej powieści, po czym zapewnił słuchaczy, że nie muszą już zadawać sobie trudu czytania książki, skoro znają jej treść. – A główne postaci będzie można rozpoznać... znając oczywiście moje wcześniejsze powieści – wymamrotał. – Bohaterowie po prostu trochę się zestarzeli. Przyszła też Hannah, z niezaprzeczalnie okropnym mężczyzną, byłym zawodowym bramkarzem hokejowym, który wydał niedawno wspomnienia dotyczące swoich wyczynów seksualnych – i puszył się niesmacznie, że nigdy nie był żonaty, jak gdyby był to powód do dumy. Jego beznadziejna książka nosiła tytuł „Nie w mojej siatce”, a poczucie humoru autora przejawiało się głównie poprzez pozbawiony wszelkiego uroku zwyczaj nazywania kobiet, z którymi sypiał, „krążkami”, co pozwalało mu na użycie żartobliwej gry słów: „Puknąłem kijem krążek”. Hannah poznała go, przeprowadzając z nim wywiad do pewnego artykułu na temat tego, co robią byli sportowcy po zakończeniu kariery. Ruth wydawało się, że na ogół próbują zostać aktorami albo pisarzami, i powiedziała Hannah, że woli, jeśli próbują raczej aktorstwa. Ale Hannah coraz częściej broniła swoich niewłaściwych kochanków. – Co może wiedzieć na ten temat stara mężatka? – pytała przyjaciółkę. Ruth byłaby pierwsza, by przyznać, że nic. Wiedziała tylko, że jest szczęśliwa. (Wiedziała także, że skoro jest szczęśliwa, musi być szczęściarą). Nawet Hannah musiałaby się zgodzić, że małżeństwo Ruth i Allana było udane. Ruth nie przyznałaby się, że jej życie seksualne z Allanem było początkowo co najwyżej znośne, ale później powiedziałaby, że nauczyła się lubić nawet ten aspekt życia z mężem. Znalazła towarzysza, z którym umiała rozmawiać i którego lubiła słuchać. Co więcej, Allan był dobrym ojcem jej jedynego dziecka. A dziecko... ach, całe życie Ruth zmieniło się ze względu na Grahama, i za to także miała zawsze kochać Allana. Ponieważ została matką w dość późnym wieku – Graham przyszedł na świat wkrótce po trzydziestych siódmych urodzinach Ruth – martwiła się o bezpieczeństwo swego syna bardziej niż młode matki. Roz562

pieszczała Grahama, ale świadomie zdecydowała się na jedno dziecko. Czyż jedynaków nie rozpieszcza się zawsze? Ślepa miłość do Grahama stała się najbardziej ożywczą częścią jej życia. Chłopiec skończył dwa lata, zanim Ruth wróciła do pisarstwa. Graham miał obecnie już trzy lata, a jego matka ukończyła wreszcie swoją czwartą powieść, choć ciągle mówiła, że nie jest jeszcze gotowa – a to dlatego, że jej zdaniem, książka nie była wciąż na tyle dopracowana, żeby mogła pokazać ją Allanowi. Ruth była nieszczera, nawet wobec siebie, ale nie potrafiła nic na to poradzić. Obawiała się tego, jak Allan zareaguje na powieść – z powodów, nie mających nic wspólnego z tym, w jakim stopniu książka jest ukończona bądź nie. Już dawno zawarła z Allanem umowę, że nigdy nie pokaże mu nic, co napisała, zanim sama nie nabierze przekonania, że ukończyła pracę nad tekstem i nie potrafi zrobić już nic więcej. Allan zawsze namawiał swoich autorów, by tak postępowali. „Mogę być dobrym redaktorem tylko wtedy, kiedy, waszym zdaniem, uczyniliście już wszystko, co możliwe” – powtarzał autorom. („Jak mogę zachęcać autora, żeby uczynił następny krok, jeśli autor ciągle jeszcze idzie?” – pytał zawsze). O ile Ruth udało się wmówić Allanowi, że nie może jeszcze pokazać mu powieści, ponieważ uważa, że książka nie jest skończona, o tyle nie mogła oczywiście okłamać samej siebie. Przeredagowała już tekst w takiej mierze, w jakiej było to możliwe – choć czasem miała wątpliwości, czy zdoła ją przeczytać po raz kolejny, a nie udawać tylko, że pracuje wciąż nad nową wersją. Z drugiej strony, nie wątpiła, że to mimo wszystko dobra powieść. Uważała, że jest jej najlepszym dziełem. Prawdę mówiąc, Ruth obawiała się tylko, że jej najnowsza książka, „Mój ostatni niewłaściwy kochanek”, może urazić męża. Główna bohaterka pod pewnym względem zbytnio przypominała Ruth z okresu przedmałżeńskiego – a mianowicie zdradzała tendencje do zadawania się z niewłaściwymi dla niej mężczyznami. Co więcej, tytułowy „niewłaściwy kochanek” był nieprawdopodobną i niesympatyczną kombinacją Scotta Saundersa i Wima Jongbloeda. To, że ów seksualny obrzydliwiec przekonuje postać wzorowaną na Ruth (jak niewątpliwie określiłaby bohaterkę Hannah), by podglądała prostytutkę z klientem, nie zaniepokoiłoby Allana do tego stopnia, co fakt, że tak zwana postać wzo563

rowana na Ruth poddaje się niekontrolowanemu podnieceniu seksualnemu. Wstyd, który skutkiem tego odczuwa – spowodowany utratą seksualnego panowania nad sobą – przekonuje ją, że powinna przyjąć propozycję małżeństwa, złożoną jej przez mężczyznę, choć nie wzbudza on w niej erotycznego pożądania. Czy Allan mógłby nie poczuć się urażony zawartą w nowej powieści Ruth aluzją do przyczyn, dla których go poślubiła? Fakt, że cztery lata małżeństwa z Allanem były najszczęśliwszym okresem jej życia, o czym Allan z pewnością wiedział, nie łagodził, jak się obawiała, cynicznego przesłania jej powieści. Potrafiła wyobrazić sobie dość dokładnie, do jakich wniosków dojdzie Hannah po lekturze „Mojego ostatniego niewłaściwego kochanka”: a mianowicie, że jej mniej żądna przygód przyjaciółka miała przelotny romans z pewnym holenderskim chłopcem, który zerżnął ją do nieprzytomności na oczach prostytutki! Byłaby to upokarzająca scena dla każdej kobiety, nawet dla Hannah. Ale Ruth nie obawiała się jej reakcji. Trudno byłoby zliczyć, ile już razy w przeszłości ignorowała bądź odrzucała interpretacje swojej prozy, które przedstawiała jej Hannah. Oto co się stało: Ruth napisała powieść, która z pewnością obrazi wielu czytelników i krytyków – szczególnie kobiety – i co z tego? Jedyną osobą, której nie chciała sprawić przykrości, był Allan, a najprawdopodobniej „Mój ostatni niewłaściwy kochanek” urazi właśnie jego! Ruth uznała, że wieczorne przyjęcie z okazji publikacji nowej książki Eddiego to najlepsza sposobność, by wyznać Allanowi swoje obawy. Posunęła się nawet do tego, by wyobrazić sobie, że zbiera się na odwagę i mówi mężowi, co jej się przydarzyło w Amsterdamie. Wierzyła, że nic nie jest w stanie zachwiać ich małżeństwa. – Nie chcę iść z Hannah na kolację – szepnęła mężowi na przyjęciu. – Czy nie mieliśmy zjeść kolacji z Eddiem O’Hare’em? – zapytał Allan. – Nie, z Eddiem też nie chcę iść... nawet jeśli nas zaprosi – odparła Ruth. – Chcę zjeść kolację z tobą... Tylko z tobą. Wyszli z przyjęcia i pojechali taksówką do restauracji, w której Allan kiedyś tak wielkodusznie pozostawił ją w towarzystwie Eddiego – owego, jak się zdawało, dawno minionego wieczoru po jej spotkaniu 564

autorskim w YMCA przy Dziewięćdziesiątej Drugiej Ulicy, z niekończącym się wprowadzeniem Eddiego. Nie było powodu, żeby Allan nie mógł wypić większej ilości wina – kochali się już wcześniej, a żadne z nich nie musiało tego dnia prowadzić samochodu. Ale Ruth w duchu nie chciała, żeby jej mąż się upił. Nie chciała, żeby był pijany, kiedy mu opowie, co stało się w Amsterdamie. – Umieram z niecierpliwości, żebyś przeczytał nareszcie moją książkę – zaczęła. – A ja umieram z niecierpliwości, żeby ją przeczytać... kiedy skończysz – rzekł Allan. Wydawał się bardzo spokojny. To naprawdę idealny moment, żeby mu wszystko powiedzieć. – Nie chodzi tylko o to, że kocham ciebie i Grahama – powiedziała Ruth. – Chodzi o to, że zawsze będę pamiętać, przed jakim życiem mnie uchroniłeś, że uchroniłeś mnie przed życiem, które wiodłam... – Wiem, mówiłaś mi o tym. – Jego głos zabrzmiał tak, jak gdyby zaczynał tracić do niej cierpliwość, jak gdyby nie chciał znów słuchać, jak Ruth, będąc panną, nieustannie wpadała w jakieś kłopoty – albowiem dopóki nie spotkała Allana, nie mogła sobie ufać w kontaktach z mężczyznami. – W Amsterdamie... – spróbowała, ale przyszło jej do głowy, że jeśli chce być szczera, powinna zacząć od Scotta Saundersa i squasha, nie wspominając już o grze, jaką rozpoczęli après squash. Ale urwała. – Jest mi trudniej pokazać ci tę powieść – zaczęła znowu – bo twoje zdanie znaczy dla mnie teraz więcej niż kiedykolwiek. A zawsze znaczyło dużo. – I już zaczęła oddalać się od tego, co chciała powiedzieć! Czuła się tak sparaliżowana strachem, jak wtedy, w szafie Rooie. – Spokojnie, Ruth – powiedział Allan, biorąc ją za rękę. – Skoro myślisz, że będzie dla ciebie lepiej, jeśli znajdziesz sobie innego redaktora... Skoro tak będzie lepiej dla naszego związku... – Nie! – zawołała Ruth. – Nie o to mi chodzi! Cofnęła dłoń wbrew sobie. Teraz ona usiłowała wziąć Allana za rękę, ale on położył dłoń na kolanach. – Chcę powiedzieć, że to dzięki tobie skończyłam ze swoim ostatnim niewłaściwym kochankiem... Chodzi o coś więcej niż tylko tytuł, wiesz? 565

– Wiem, mówiłaś mi – powiedział znowu Allan. Skończyło się na tym, że rozmawiali na przerażający i często powracający temat, kto powinien zostać opiekunem Grahama, jeśli im obojgu miałoby przydarzyć się coś złego. Było jednak mało prawdopodobne, by Graham został sierotą, ponieważ jeździł z nimi absolutnie wszędzie. Jeśli ich samolot miałby się rozbić, chłopiec zginąłby razem z rodzicami. Ale ta kwestia nie dawała Ruth spokoju. Eddie był ojcem, a Hannah matką chrzestną Grahama. Ani Ruth, ani Allan nie potrafili sobie wyobrazić Hannah w roli matki. Była wprawdzie oddana Grahamowi, ale prowadziła życie, które uniemożliwiało jej pełnienie obowiązków rodzicielskich. Choć zaimponowała Ruth i Allanowi troską o Grahama – przejawianą czasem skwapliwie wobec cudzych dzieci przez kobiety, które postanowiły nie mieć własnych – Hannah nie byłaby odpowiednią opiekunką dla Grahama. Eddie natomiast wystrzegał się młodszych kobiet, ale zdawał się nie mieć najmniejszego pojęcia, jak postępować z dziećmi. W towarzystwie Grahama zachowywał się niezręcznie, a nawet głupio. Wykazywał wielką nerwowość w obecności synka Ruth, co z kolei wzbudzało nerwowość Grahama, a Graham nie był z natury nerwowym dzieckiem. Kiedy Allan i Ruth wrócili do Stanhope, byli wstawieni. Ucałowali synka na dobranoc. (Graham spał na składanym łóżeczku w ich sypialni). Oboje życzyli też dobrej nocy Conchicie Gomez. Zanim Ruth umyła zęby i przygotowała się do snu, Allan spał już snem sprawiedliwego. Ruth zauważyła, że okno jest otwarte. Nawet jeśli powietrze tego dnia było szczególnie przyjemne, otwieranie okien na noc w Nowym Jorku to nie najlepszy pomysł – gwar uliczny wczesnym rankiem obudziłby umarłego (choć nie Allana). W każdym małżeństwie istnieje jakiś podział obowiązków – jest ktoś, kto wyrzuca śmieci, i ktoś, kto dba o to, żeby nie zabrakło kawy, mleka, pasty do zębów albo papieru toaletowego. Allan nadzorował temperaturę wnętrz – otwierał i zamykał okna, bawił się termostatem, rozpalał ogień w kominku albo pozwalał mu zgasnąć. Dlatego Ruth zostawiła otwarte okno w ich sypialni w Stanhope. A kiedy o piątej rano obu-

566

dził ją ruch uliczny, a Graham wślizgnął się do łóżka między rodziców, ponieważ było mu zimno, Ruth powiedziała: – Allan, jeśli zamkniesz okno, wszyscy będziemy jeszcze mogli pospać. – Zimno mi, tato – powiedział Graham. – Tata jest bardzo zmarznięty – dodał chłopczyk. – Wszyscy jesteśmy zmarznięci – odparła Ruth. – Ale najbardziej tata – powiedział Graham. – Allan? – zaczęła Ruth. Już wiedziała. Ostrożnie wyciągnęła rękę ponad wtulonym w nią Grahamem i dotknęła zimnej twarzy Allana, nie patrząc na niego. Wsunęła dłoń pod kołdrę, wyczuwając, że ciało jej i Grahama jest ciepłe, ale ciało Allana nawet pod przykryciem pozostało chłodne – jak posadzka w łazience w Vermoncie w zimowy poranek. – Słonko – powiedziała do Grahama. – Idź do drugiego pokoju. Pozwolimy tatusiowi jeszcze trochę pospać. – Ja też chciałbym jeszcze trochę pospać – powiedział Graham. – Chodźmy do drugiego pokoju – powtórzyła Ruth. – Może zaśniesz z Conchitą. Podreptali przez salon – Graham ciągnął za sobą koc i pluszowego misia, Ruth była w koszulce i majtkach. Nawet małżeństwo nie zmieniło stroju, w który ubierała się do snu. Zastukała do drzwi sypialni Conchity i obudziła staruszkę. – Przepraszam, Conchito, ale Graham chce spać z tobą – powiedziała Ruth. – Jasne, kochanie. Chodź śmiało – powiedziała Conchita Grahamowi, który przemaszerował obok i wszedł do łóżka. – Tu nie jest tak bardzo zimno, jak w naszym pokoju – powiedział chłopiec. – Tata całkiem zmarzł. – Allan nie żyje – szepnęła Conchicie Ruth. Potem, już w salonie, zebrała się na odwagę, żeby wrócić do sypialni. Zamknęła okno, weszła do łazienki i umyła szybko dłonie, twarz i zęby, ale nie uczesała się. Niezdarnie wkładała ubranie, nie patrząc na Allana i nie dotykając go. Nie chciała widzieć jego twarzy. Chciała zapamiętać go takiego, jak wyglądał za życia – wystarczy, że będzie mu-

567

siała zabrać do grobu straszne wspomnienie jego nienaturalnie zimnego ciała. Nie było jeszcze szóstej, kiedy zadzwoniła do Hannah. – Marny twój los, jeżeli nie jesteś moim przyjacielem – rzuciła Hannah do słuchawki. – Kto tam, kurwa, dzwoni? – usłyszała Ruth pytanie byłego bramkarza. – To ja. Allan nie żyje. Nie wiem, co robić – powiedziała Ruth. – Och, dziecino, dziecino... Zaraz tam będę! – obiecała Hannah. – Kto to, kurwa, dzwoni? – zapytał znów były gwiazdor hokejowy. – Och, lepiej idź poszukać nowego krążka! – usłyszała teraz Ruth słowa Hanny. – Nie twój zasrany interes, kto do mnie dzwoni... Kiedy Hannah przyjechała do Stanhope, Ruth zdążyła już zadzwonić do Eddiego, do Nowojorskiego Klubu Sportowego. Eddie i Hannah wszystkim się zajęli – Ruth nie musiała nawet rozmawiać z Grahamem, który na szczęście zasnął znów w łóżku Conchity i obudził się dopiero po ósmej, kiedy ciało Allana zabrano już z hotelu. Hannah wzięła chłopca na śniadanie i wykazała się zdumiewającą inwencją w odpowiedzi na pytania, gdzie jest ojciec. Ruth uznała, że jeszcze za wcześnie, by Allan mógł być w niebie – uznała, że jeszcze za wcześnie, by przeprowadzić z dzieckiem rozmowę o niebie, rozmowę, jakich wiele mieli odbyć później. Hannah skoncentrowała się więc na bardziej praktycznych kłamstwach. – Tatuś pojechał do biura... Albo: – Być może tatuś będzie musiał wyjechać. – Dokąd? – zapytał Graham. Conchita Gomez była zdruzgotana, Ruth czuła się jak sparaliżowana. Eddie zaproponował, że odwiezie wszystkich do Sagaponack, ale Ted Cole nie na darmo uczył swoją córkę prowadzić samochód. Ruth wiedziała, że w razie potrzeby wjedzie i wyjedzie z Manhattanu w każdych okolicznościach. Wystarczyło, że dzięki Eddiemu i Hannah nie musiała zajmować się ciałem Allana. – Mogę sama prowadzić – powiedziała. – Potrafię prowadzić w każdej sytuacji.

568

Ale nie była w stanie przeszukać ubrania Allana, żeby znaleźć kluczyki. Odszukał je Eddie, a Hannah spakowała ubrania Allana. Hannah usiadła z tyłu z Grahamem i Conchitą. Sterowała rozmową z Grahamem – to było jej zadanie. Eddie siedział z przodu, obok kierowcy. Nikt, w tym także sam Eddie, nie wiedział, co ma robić, ale Eddie znalazł sobie zajęcie i zaczął wpatrywać się uporczywie w profil Ruth, która ani razu nie spuściła oka z drogi, chyba tylko po to, by spojrzeć w boczne albo przednie lusterko wsteczne. Biedny Allan... To na pewno był zawał, myślał Eddie. Tak właśnie było. Miał rację. Ale bardziej interesująca okazała się pomyłka Eddiego. Pomylił się mianowicie, sądząc, że zakochał się w Ruth, kiedy wpatrywał się z profilu w jej przepełnioną rozpaczą twarz. Nie zdawał sobie sprawy, jak bardzo w tym momencie Ruth przypominała mu swoją nieszczęśliwą matkę. Nieszczęsny Eddie O’Hare! Przydarzyła mu się wyjątkowo niemiła historia – nawiedziła go bowiem oszałamiająca myśl, że zakochał się w córce jedynej kobiety, jaką w życiu kochał! Czy ktoś potrafi jednak odróżnić miłość od mniemania, że się jest zakochanym? Nawet kiedy zakochujemy się naprawdę, czynimy to przecież w akcie wyobraźni. – Gdzie jest teraz tatuś? – zaczął Graham. – Ciągle w biurze? – Wydaje mi się, że miał umówioną wizytę u lekarza – powiedziała Hannah. – Poszedł do lekarza, bo chyba nie czuł się najlepiej. – Czy ciągle jest taki zimny? – zapytał chłopiec. – Możliwe – odparła Hannah. – Lekarz będzie wiedział, co mu jest. Ruth nie czesała się od rana – wyglądała, jak gdyby dopiero wstała – i nie umalowała się. Miała spieczone usta, a Eddie nie pamiętał, by kurze łapki w kącikach jej oczu były kiedykolwiek bardziej widoczne. Marion też miała zmarszczki, ale Eddie na chwilę o niej zapomniał – jak zaczarowany wpatrywał się w emanującą smutkiem twarz Ruth. Odrętwienie żałoby dotknęło Ruth jako kobietę czterdziestoletnią. Gdy Eddie widział Marion po raz ostatni, miała lat trzydzieści dziewięć, a była w żałobie już od pięciu lat. Jej twarz, która tak bardzo przypominała teraz twarz jej córki, wyrażała niemal odwieczną rozpacz. Jako szesnastolatek, Eddie zakochał się najpierw w smutku Marion, 569

który wydawał się trwalszym atrybutem jej jestestwa niż uroda. Ale urodę pamięta się, gdy przemija – to, co Eddie widział w twarzy Ruth, było urodą minioną, kolejną miarą miłości, jaką Eddie darzył szczerze Marion. Nie wiedział jednak, że ciągle kocha Marion – uwierzył naprawdę, że teraz zakochał się w Ruth. Co się dzieje z Eddiem, do cholery? – myślała Ruth. Jeśli nie przestanie tak się na mnie gapić, zjadę z drogi! Hannah też zauważyła, że Eddie uporczywie przypatruje się Ruth. Co się dzieje z Eddiem, do cholery? – pomyślała. Od kiedy to ten dupek interesuje się młodszymi kobietami?

570

Pani Cole

„B

yła wdową już od roku” – napisała Ruth Cole. (Zaledwie na cztery lata przedtem, nim sama owdowiała!) A rok po śmierci Allana – zgodnie z tym, co napisała o swojej fikcyjnej wdowie – Ruth wciąż walczyła, by „opanować swoje wspomnienia, bo wdowy muszą panować nad wspomnieniami”. Skąd ja to wszystko wiedziałam? – zastanawiała się pisarka – bo choć utrzymywała zawsze, że dobry pisarz potrafi sobie wyobrazić wszystko (i prawdziwie), i chociaż często twierdziła, że doświadczenie życiowe na ogół się przecenia, była zdumiona, że tak trafnie wyobraziła sobie, jak to jest być wdową. Rok po śmierci Allana – identycznie było z jej powieściową wdową – Ruth „pozwalała się czasem porwać tak zwanej fali wspomnień, jak tego ranka, kiedy obudziła się obok martwego męża”. A gdzie podziała się zagniewana stara wdowa, która napastowała Ruth za to, że nieprawdziwie napisała o życiu we wdowim stanie? Gdzie była teraz ta harpia, która nazywała się wdową na całe życie? Spoglądając wstecz, Ruth żałowała, że stara wiedźma nie pojawiła się na uroczystościach żałobnych po śmierci Allana. Teraz, gdy sama była już wdową, chciała zobaczyć tę nędzną starą jędzę, choćby po to, żeby wykrzyczeć jej w twarz, że wszystko, co napisała o byciu wdową, to prawda! Ta zła stara kobieta, która usiłowała zepsuć jej ślub swoimi nienawistnymi groźbami, ta wstrętna czarownica, która się tak bezwstydnie opuściła... gdzie ona teraz jest? Zapewne nie żyje, jak twierdziła Hannah. Jeśli tak, Ruth czuła się oszukana – bo obecnie, kiedy zdobyła kon-

571

wencjonalne doświadczenie życiowe, które dawało jej prawo, by o nim mówić, miałaby ochotę powiedzieć tej suce kilka ostrych słów. Czy stara wdowa nie plotła bowiem czegoś o wyższości swojego uczucia do męża? Czy ta jędza nie chełpiła się, że jej miłość do męża wykluczała posiadanie dzieci? Tymczasem Ruth wiedziała, jak wielkie spotkało ją szczęście, że Allan dał jej Grahama. Trudny był dla niej ten rok we wdowim stanie, ale dawała sobie radę. Jednak wydawało jej się nie do pomyślenia, by mogła nie mieć przy sobie Grahama, albo, co gorsza, by mogła go teraz utracić. Sama myśl, że w ogóle można komuś powiedzieć „nie wiesz, co to jest rozpacz” albo „nie wiesz, co to jest miłość”, wydawała jej się niesłychana. Owa nieoczekiwana złość na starą, bezimienną wdowę stała się dla Ruth niewyczerpanym źródłem energii w pierwszym roku życia we wdowim stanie. Wtedy też, czego również się nie spodziewała, okazało się, że złagodniały nieco jej uczucia wobec matki. Kiedy uświadomiła sobie ze wzmożoną siłą, jak bardzo kocha jedynego syna, okazało się, że zaczyna współczuć Marion w jej wysiłkach, aby nie kochać kolejnego dziecka – ponieważ straciła już dwoje. W jaki sposób matce udało się powstrzymać przed samobójstwem, było dla Ruth zdumiewającą zagadką – nie mogła też zrozumieć, jak Marion w ogóle mogła mieć jeszcze jedno dziecko. Powody, dla których matka od niej odeszła, zaczęły niespodziewanie nabierać sensu. Marion nie chciała kochać Ruth, ponieważ nie mogła znieść myśli, że mogłaby utracić trzecie dziecko. (Ruth słyszała już to wszystko od Eddiego, pięć lat wcześniej, ale dopóki nie urodziła dziecka i nie straciła męża, nie miała ani dość doświadczenia, ani wyobraźni, żeby w to uwierzyć). A jednak adres Marion w Toronto spoczywał przez cały rok na widocznym miejscu na biurku Ruth. Duma i tchórzostwo – oto tytuł godny jakiejś długiej powieści! – nie pozwoliły Ruth napisać do matki. Nadal uważała, że to Marion pierwsza powinna nawiązać z nią kontakt, ponieważ to Marion ją porzuciła. Jako stosunkowo młoda matka i jeszcze młodsza wdowa, Ruth poznała dopiero przedsmak rozpaczy i lęku przed jeszcze boleśniejszą stratą. To Hannah zasugerowała, żeby Ruth podała adres swojej matki

572

Eddiemu. „Niech Eddie się nią martwi – powiedziała Hannah. – Niech on się męczy, czy do niej napisać, czy nie”. I faktycznie, męczył się, a nawet gorzej – parę razy próbował napisać do Marion, ale żaden owoc jego wysiłków nie trafił do skrzynki pocztowej. „Droga Alice Somerset – zaczął. – Mam powody wierzyć, że w istocie jest Pani Marion Cole, najważniejszą kobietą mojego życia”. Doszedł jednak do wniosku, że przybiera zbyt niefrasobliwy ton, zwłaszcza w obliczu faktu, że minęło blisko czterdzieści lat, spróbował więc jeszcze raz, w nieco bardziej bezpośredni sposób. „Kochana Marion – bo Alice Somerset nie może być nikim innym – przeczytałem Twoje powieści o Margaret McDermid z...” No właśnie, z czym? – zapytał Eddie sam siebie i zawahał się. Z fascynacją? Frustracją? Podziwem? Rozpaczą? A może wszystkie podane wyżej możliwości są prawdziwe? Nie wiedział. Poza tym po trzydziestu sześciu latach nieodwzajemnionej miłości do Marion Eddie uwierzył, że zakochał się w Ruth. Już od roku wyobrażał sobie, że kocha córkę Marion, i wciąż nie był świadom, że nigdy nie przestał kochać jej matki – wierzył za to, że kocha Ruth. Dlatego wysiłki, żeby napisać do Marion, przysparzały mu wyjątkowych cierpień. „Kochana Marion, kochałem Cię przez trzydzieści sześć lat, a potem zakochałem się w Twojej córce”. Ale Eddie nie miał nawet odwagi, żeby powiedzieć to Ruth! Ruth w swoim roku żałoby zastanawiała się często, co stało się z Eddiem O’Hare’em, jednak rozpacz i nieustanna troska o małego Grahama odciągały jej uwagę od widocznych, lecz zagadkowych zarazem cierpień Eddiego. Myślała zawsze, że Eddie jest miłym, ekscentrycznym człowiekiem. Czy ten miły człowiek stał się po prostu bardziej ekscentryczny? Potrafił spędzić w jej towarzystwie całe przyjęcie, odzywając się wyłącznie monosylabami, ale ilekroć Ruth na niego zerkała, wpatrywał się w nią uporczywie, a widząc jej spojrzenie, zawsze odwracał wzrok. – Co ci jest, Eddie? – zapytała go kiedyś. – Och, nic – odparł. – Zastanawiam się po prostu, co u ciebie. – Wszystko w porządku, dziękuję – powiedziała Ruth. Hannah ukuła własną teorię na temat Eddiego, którą Ruth uznała za absurdalną. 573

– Wygląda na to, że się w tobie zakochał, ale nie umie się przystawiać do młodszych kobiet – twierdziła Hannah. Przez cały ten rok myśl, że ktoś mógłby się do niej przystawiać, wydawała się Ruth zupełnie groteskowa. Ale jesienią 1995 roku Hannah oznajmiła: – Minął już rok, dziecino... Pora, żebyś powróciła do obiegu. Sama myśl o „powrocie do obiegu” wydawała się Ruth odpychająca. Nie tylko kochała wciąż Allana i wspomnienie ich wspólnego życia – mroził ją także strach przed kolejnym niewłaściwym wyborem. Jak napisała w pierwszym rozdziale „Nie dla dzieci”, któż może wiedzieć, kiedy wdowa powinna powrócić do świata? A z pewnością nigdy nie był to powrót „bezpieczny”. Wydanie czwartej powieści Ruth Cole, „Mój ostatni niewłaściwy kochanek”, zostało odłożone do jesieni 1995 roku, był to bowiem najwcześniejszy termin, w jakim Ruth mogłaby ewentualnie uczestniczyć w wystąpieniach publicznych po raz pierwszy od śmierci męża – choć nie udzielała się tak często, jak życzyli sobie tego jej wydawcy. Zgodziła się na wieczór autorski w YMCA na Dziewięćdziesiątej Drugiej, gdzie nie miała spotkania z publicznością od czasu maratońskiego wprowadzenia pióra Eddiego O’Hare’a w roku 1990, ale odmówiła udzielania wywiadów w Ameryce, uzasadniając to tym, że w Nowym Jorku spędzi tylko jeden dzień w drodze do Europy, a w swoim domu w Vermoncie nigdy nie będzie udzielać żadnych wywiadów. (Pierwszego września dom w Sagaponack został wystawiony na sprzedaż). Hannah utrzymywała, że to szaleństwo odcinać się od świata w Vermoncie – jej zdaniem, Ruth powinna sprzedać raczej tamten dom. Ale Allan i Ruth ustalili kiedyś, że Graham powinien wychowywać się w Vermoncie. Poza tym Conchita Gomez była już za stara, żeby samodzielnie zajmować się Grahamem, a Eduardo za stary, by pracować jako dozorca. W Vermoncie Ruth miałaby pod ręką opiekunki do dzieci, ponieważ Kevin Merton był ojcem trzech córek w odpowiednim do tej roli wieku, a jedna z nich, Amanda, była już uczennicą liceum, której rodzice pozwalali podróżować, choć w ograniczonym zakresie. (Władze szkoły zgodziły się, że wyjazd promocyjny w towarzystwie Ruth Cole mieści 574

się w kategorii wycieczki edukacyjnej, toteż Ruth mogła zabrać ze sobą Grahama i Amandę do Nowego Jorku i Europy). Nie wszyscy europejscy wydawcy byli zadowoleni z promocyjnych planów Ruth względem „Mojego ostatniego niewłaściwego kochanka”. Ale ona przestrzegła wszystkich uczciwie: jest wciąż w żałobie i nie ruszy się nigdzie bez swojego czteroletniego synka, a w dodatku ani on, ani jego niania nie mogą opuścić przedszkola i szkoły na dłużej niż dwa tygodnie. Zaplanowała podróż tak, by była jak najmniej męcząca zarówno dla niej, jak i dla Grahama. Mieli polecieć concorde’em do Londynu i wrócić concorde’em z Paryża do Nowego Jorku. Między wizytami w Londynie i Paryżu zamierzała zabrać Grahama wraz z niańką do Amsterdamu – uznała, że do Amsterdamu nie może nie pojechać. Ponieważ część powieści – upokarzająca scena w czerwonej dzielnicy – rozgrywa się w Amsterdamie, Holendrzy szczególnie interesowali się książką, a Maarten był ulubionym europejskim wydawcą Ruth. Nie było winą Amsterdamu, że Ruth bała się tam teraz jechać. Oczywiście, mogła promować swoją nową powieść dla Maartena, nie odwiedzając czerwonej dzielnicy. Wszyscy mało oryginalni dziennikarze, przeprowadzający z nią wywiady, nie mówiąc już o fotografach, obarczonych zadaniem zrobienia jej zdjęć, będą nalegać, żeby powróciła do de Wallen, na miejsce akcji najbardziej niesławnej sceny książki, ale Ruth nieraz już oparła się brakowi wyobraźni ze strony dziennikarzy i fotografów. A może powrót do Amsterdamu to forma pokuty? – myślała pisarka. Czy mój strach nie jest czymś w rodzaju pokuty? Czy nie będę bała się każdej sekundy, spędzonej w Amsterdamie?... Jak to miasto mogłoby jej nie przypominać wieczności, którą przeżyła, ukryta w szafie Rooie? Czy rzężenie człowieka-kreta nie stanie się podkładem muzycznym jej snu? Jeśli w ogóle będzie mogła spać... Nie licząc Amsterdamu, Ruth bała się jeszcze jednego miejsca na trasie swojej podróży promocyjnej, a mianowicie Nowego Jorku, gdzie miała spędzić noc. Ale Nowego Jorku bała się tylko dlatego, że i tym razem wprowadzenie przed jej wieczorem autorskim w YMCA przy Dziewięćdziesiątej Drugiej miał wygłosić Eddie O’Hare. 575

Ruth nierozsądnie zdecydowała się zatrzymać w hotelu Stanhope – nie była tam z Grahamem od dnia śmierci Allana, a Graham zapamiętał ostatnie miejsce, w którym widział ojca, lepiej niż przypuszczała. Zamieszkali wprawdzie w innym apartamencie, ale rozkład pokoi i wystrój uderzająco przypominały tamten apartament z dwiema sypialniami. – Tata spał po tej stronie łóżka, a mama po tamtej – tłumaczył chłopiec Amandzie Merton, swojej opiekunce. – Okno było otwarte – ciągnął dalej. – Tata zostawił otwarte okno i było mi zimno. Wstałem z łóżka... – W tym miejscu chłopiec urwał. Gdzie jest jego łóżko? Allana już nie było, wiec Ruth nie poprosiła obsługi hotelu o rozkładane łóżko dla Grahama. W podwójnym łożu Ruth było aż za dużo miejsca dla niej i jej synka. – Gdzie moje łóżko? – zapytał znowu chłopiec. – Możesz spać ze mną, skarbie – powiedziała Ruth. – Albo ze mną, w mojej sypialni – przyszła jej z pomocą Amanda, gotowa zrobić wszystko, by Graham porzucił temat śmierci swego ojca. – Dobrze. W porządku – odezwał się Graham tonem, który oznaczał coś wręcz przeciwnego. – A gdzie jest teraz tatuś? – Oczy wezbrały mu łzami. Nie zadawał tego pytania od ponad pół roku. Głupio postąpiłam, przywożąc go tutaj! – pomyślała Ruth, tuląc do siebie płaczącego chłopca. Siedziała jeszcze w wannie, kiedy przyszła Hannah. Przyniosła Grahamowi mnóstwo prezentów, niezbyt stosownych na lotniczą podróż do Europy: między innymi całe miasteczko z klocków lego i nie jedno pluszowe zwierzę, lecz całą rodzinę małp. Musieli poprosić personel hotelowy, żeby przechowano dla nich miasteczko i małpy, z czym byłby poważny problem, gdyby Ruth zdecydowała się zamieszkać w innym hotelu. Wydawało się, że Graham doszedł do siebie po wspomnieniu śmierci Allana, które obudził w nim widok hotelu. Takie są dzieci – w jednej chwili popadają w rozpacz, a w drugiej równie szybko odzyskują równowagę – Ruth natomiast pogodziła się już ze wspomnieniami, jakie w niej obudził pobyt w Stanhope. Pocałowała Grahama na dobranoc – chłopiec zaczął omawiać z Amandą listę dań, które można zamówić do pokoju, a Ruth wyszła z Hannah na swój wieczór autorski.

576

– Mam nadzieję, że przeczytasz najfajniejszy fragment – powiedziała Hannah. „Najfajniejszy fragment” oznaczał dla niej poruszającą scenę erotyczną z udziałem młodego Holendra w pokoju prostytutki. Ruth nie miała najmniejszego zamiaru, by kiedykolwiek czytać tę scenę na spotkaniu autorskim. – Jak myślisz, spotkasz go jeszcze? – zagadnęła ją Hannah po drodze do YMCA. – Bo pewnie przeczyta książkę... – Kogo miałabym spotkać? – spytała Ruth, choć dobrze wiedziała, o kim Hannah myśli. – Tego młodego Holendra, ktokolwiek to jest – odparta Hannah. – Nie mów mi tylko, że w twoim życiu nie było młodego Holendra! – Nie uprawiałam seksu z żadnym młodym Holendrem, Hannah. – Moim zdaniem, przeczyta twoją książkę – zaczęła znów Hannah. Kiedy dotarły na róg Dziewięćdziesiątej Drugiej i Lexington, Ruth niemal z przyjemnością czekała już na wprowadzenie Eddiego O’Hare’a, byle tylko nie musieć dłużej wysłuchiwać Hannah. Oczywiście brała pod uwagę, że Wim Jongbloed przeczyta „Mojego ostatniego niewłaściwego kochanka”. W razie potrzeby potraktuje go chłodno. Jeśli Wim ją zagadnie... Ale z największym zdumieniem i ulgą, choć jednocześnie z lekkim rozczarowaniem, przyjęła wiadomość od Maartena, że morderca Rooie został schwytany w Zurychu, a wkrótce potem zmarł! Zarówno Maarten, jak i Sylvia wspomnieli o tej sprawie niejako bez emocji. – Nie ujęto chyba zabójcy tamtej prostytutki, co? – spytała Ruth z udaną obojętnością. (W ostatnim faksie, zawierającym ponadto stereotypowe pytania, dotyczące jej rozkładu zajęć podczas zbliżającej się podróży). Maarten i Sylvia wyjaśnili, dlaczego początkowo przegapili wiadomość o ujęciu mordercy – nie było ich wtedy w Amsterdamie, toteż dowiedzieli się o wszystkim z drugiej ręki, a kiedy poznali szczegóły, zapomnieli już, że Ruth była zainteresowana tą historią. – W Zurychu? – zapytała Ruth. A więc to stamtąd pochodził niemiecki akcent człowieka-kreta... Był Szwajcarem! 577

– Tak mi się wydaje – odparł Maarten. – Poza tym facet mordował prostytutki w całej Europie. – Ale w Amsterdamie zabił tylko jedną – powiedziała Sylvia. Tylko jedną! – pomyślała Ruth. Przez cały czas usiłowała sprawiać wrażenie, że sprawą morderstwa interesuje się jedynie marginalnie, – Ciekawe, jak go złapali? Ale szczegóły zatarły się już nieco w pamięci Maartena i Sylvii. Mordercę, który zaraz umarł, schwytano kilka lat temu. – Kilka lat temu! – powtórzyła Ruth. – Zdaje się, że ktoś widział morderstwo – powiedziała Sylvia. – Chyba znaleziono też odciski palców... A facet był ciężko chory – dodał Maarten. – Na astmę? – zapytała Ruth, nie dbając już o to, żeby się nie zdradzić. – Wydaje mi się, że na rozedmę płuc – powiedziała Sylvia. Tak, to możliwe! – pomyślała Ruth, ale najważniejsze dla niej było to, że człowiek-kret został schwytany. Człowiek-kret nie żył! Jego śmierć sprawiła, że Ruth łatwiej było znieść myśl o powrocie do Amsterdamu – na miejsce zbrodni. Zbrodni, którą, jej zdaniem, sama popełniła. Eddie O’Hare nie tylko nie spóźnił się na wieczór autorski Ruth – przyszedł tak wcześnie, że ponad godzinę przesiedział samotnie w garderobie. Był bardzo przejęty wydarzeniami ostatnich kilku tygodni, kiedy to umarli jego rodzice – matka na raka, który postępował miłosiernie szybko, a ojciec (który nie odszedł tak nagle) wskutek czwartego w ciągu ostatnich trzech lat wylewu. Po trzecim wylewie biedny Miętus niemal całkowicie stracił wzrok, a stronice książek skurczyły się dla niego do, jak powiadał, wielkości „świata, jaki widać przez teleskop, jeśli patrzeć z drugiej strony okularu”. Kropka O’Hare czytała mu na głos, zanim powalił ją rak. Później ojcu czytał na głos Eddie, a Miętus narzekał, że syn ma gorszą dykcję niż świętej pamięci żona. Nie było wątpliwości, co należy czytać Miętusowi. Wszystkie jego książki były skwapliwie założone, stosowne fragmenty podkreślone na

578

czerwono, a dzieła tak dobrze znane staremu nauczycielowi, że nie trzeba było streszczać fabuł. Eddie po prostu otwierał książkę na odpowiedniej stronie i czytał tylko podkreślone fragmenty. (W końcu syn nie umknął usypiającej metodzie nauczania, jaką stosował w klasie jego ojciec). Eddie zawsze uważał, że długi akapit, otwierający „Portret damy”, w którym Henry James opisuje „ceremoniał znany pod nazwą popołudniowej herbaty”, jest sam w sobie zbyt ceremonialny, ale Miętus twierdził, że ów fragment zasługuje na to, by czytać go bez końca, co udawało się wykonać Eddiemu, jeśli wyłączał aktywność tej części mózgu, którą kiedyś wyłączył, przechodząc pierwszą w życiu rektoskopię. Miętus uwielbiał też Trollope’a, którego Eddie miał za serdecznego nudziarza. Ojciec najbardziej lubił następujący fragment z autobiografii Trollope’a: „W rzeczy samej uważam, że żadna dziewczyna nie wstała od lektury moich stronic mniej skromna, niż przedtem, a niektóre być może nauczyły się nawet, że skromność to czar, który niewątpliwie warto zachować”. Eddie uważał, że żadna dziewczyna w ogóle nie wstała nigdy po lekturze Trollope’a – był pewien, że dziewczyny, które w niego wsiąkły, w ogóle już nie były w stanie się dźwignąć. Czytając Trollope’a, zginęła cała armia dziewcząt – wszystkie umarły we śnie! Eddie na zawsze zapamiętał, jak prowadził ojca do łazienki i z powrotem, kiedy Miętus utracił w końcu wzrok. Po trzecim wylewie włochate kapcie Miętusa przytrzymywały na pozbawionych czucia stopach gumki recepturki, skrzypiące na podłodze pod jego platfusem. Różowe kapcie należały przedtem do mamy Eddiego – stopy Miętusa skurczyły się tak bardzo, że jego własne kapcie nie trzymały się na nogach, nawet za pomocą gumek. Dalej szło ostatnie zdanie czterdziestego czwartego rozdziału „Middlemarch”, które stary nauczyciel podkreślił na czerwono, a syn odczytywał ponurym głosem. Eddie sądził, że cytat z George Eliot mógłby odnosić się do jego uczuć wobec Marion albo Ruth – nie wspominając o ich urojonych uczuciach do niego. „Nie ufał jej afektowi; a czy istnieje bardziej samotna samotność niż samotność oparta na nieufności?” Co z tego, że jego ojciec był nudnym nauczycielem? Przynajmniej 579

zaznaczał wszystkie stosowne fragmenty. Uczniom mogło zdarzyć się coś o wiele gorszego niż lekcje z Miętusem O’Hare’em. Uroczystości żałobne pamięci ojca Eddiego odbyły się w bezwyznaniowym kościele na szkolnym kampusie i przyszło na nie więcej osób, niż spodziewał się Eddie. Przybyli nie tylko koledzy Miętusa z pracy – trzęsący się, emerytowani nauczyciele, krzepkie dusze, które go przeżyły – lecz także dwa pokolenia uczniów Exeter. Miętus zapewne zanudzał wszystkich przy takiej czy innej okazji, ale ich pokorna obecność powiedziała Eddiemu, że jego ojciec pozostał dla nich „stosownym fragmentem” na całe życie. Ucieszył się, znalazłszy pośród niezliczonych podkreśleń fragment, który podobał się chyba dawnym uczniom Miętusa. Wybrał ostatni akapit „Targowiska próżności”, jako że Miętus był zawsze wielbicielem Thackeraya. „Ach! Vanitas vanitatum! Kto z nas jest szczęśliwy na tym świecie? Komu spełniają się marzenia? Kto jest zadowolony, gdy się spełnią? A teraz, drogie dzieci, chowamy marionetki i zamykamy skrzynkę. Przedstawienie skończone”.* Następnie Eddie zajął się sprawą domku swoich rodziców. Kupili go, kiedy Miętus odchodził na emeryturę, a on i Kropka (po raz pierwszy w życiu) musieli opuścić szkolne mieszkanie służbowe. Ich nijaki dom stał w nieznanej Eddiemu części miasta, przy wąskiej, klaustrofobicznej uliczce, podobnej wszystkim uliczkom małych miasteczek – rodzice Eddiego musieli czuć się w nim bardzo osamotnieni z dala od imponującej architektury Akademii i rozległych terenów szkolnych. Niekoszony trawnik przed najbliższym, sąsiednim domem usiany był porzuconymi zabawkami, spomiędzy których wystawał olbrzymi zardzewiały korkociąg, wkręcony w trawę. Do korkociągu przykuty był kiedyś na łańcuchu pies, którego Eddie nigdy jednak nie widział. Wydawało mu się okrutne, że jego rodzice spędzili starość w takim otoczeniu – ich najbliżsi sąsiedzi nie byli chyba exeteriańczykami. (Więcej, sądząc po domowym nieporządku u sąsiadów, Miętus O’Hare podejrzewał, że stanowią modelowe ucieleśnienie tego, czego stary nauczyciel brzydził się najbardziej: parweniuszowskiego, pośledniego wykształcenia). * Przełożył Tadeusz Jan Dehnel.

580

Pakując książki ojca, gdy dom został już wystawiony na sprzedaż, Eddie znalazł niepodpisane powieści swojego autorstwa – zapomniał o dedykacjach dla własnych rodziców! Książki stały obok siebie na półce, a Eddie z bólem stwierdził, że ojciec nie podkreślił w nich ani jednego fragmentu. Obok dzieła swego życia, na tej samej półce, spostrzegł też rodzinny egzemplarz „Myszy w ścianie” pióra Teda Cole’a, w którym kierowca ciężarówki z małżami niemal idealnie podrobił niegdyś podpis autora. Trudno się dziwić, że Eddie był całkiem rozbity, kiedy przyjechał do Nowego Jorku na wieczór autorski Ruth. Ciążył mu także adres Marion, który dostał od Ruth. W końcu nieuchronnie wyciągnął rękę do Marion. Posłał jej pięć swoich powieści, które zapomniał podpisać rodzicom, a które zadedykował Marion w następujący sposób: „Dla Marion – kochający Eddie”. Do paczki i małego, zielonego formularza, który wypełnił na potrzeby kanadyjskich służb celnych, dołączył także karteczkę. „Kochana Marion – napisał, jak gdyby korespondował z nią przez całe życie – nie wiem, czy czytałaś moje książki, ale, jak widzisz, nigdy nie przestałem o Tobie myśleć”. W danych okolicznościach – to znaczy biorąc pod uwagę, że sądził, iż kocha się w Ruth – było to wszystko, na co mógł się odważyć, choć i tak powiedział przecież więcej, niż przez ostatnie trzydzieści siedem lat. Nie był w stanie wykrztusić z siebie słowa, kiedy wszedł do garderoby w YMCA przy Dziewięćdziesiątej Drugiej Ulicy, rozmyślał bowiem o śmierci rodziców, by nie wspomnieć już o żałosnej próbie nawiązania kontaktu z Marion. Ubolewał, że posłał jej w prezencie swoje książki, i doszedł do wniosku, że wystarczyłoby aż nadto, gdyby podał jej tylko ich tytuły: „Wakacyjna praca”, „Kawa i pączki”, „Opuszczając Long Island”, „Sześćdziesiąt razy”, „Trudna kobieta”. (Ale i tytuły wydały mu się teraz nikczemnym nadużyciem). Kiedy Eddie O’Hare podszedł wreszcie do stojącego na scenie mikrofonu i zwrócił się do publiczności, wypełniającej do ostatniego miejsca salę koncertową im. Kaufmanna, trafnie zinterpretował pełne uszanowania milczenie, jakie zapanowało na widowni. Publiczność czciła Ruth Cole i zgodnie uważała, że jest to jej najlepsza książka. Publiczność 581

wiedziała również, że będzie to pierwsze publiczne wystąpienie autorki od dnia śmierci jej męża. Na końcu domyślił się także, że milczenie widowni jest pełne niepokoju – jako że w tym olbrzymim tłumie było wiele osób, które wiedziały, iż Eddie potrafi przemawiać bez końca. I dlatego powiedział: – Ruth Cole nie potrzebuje żadnego wprowadzenia. Na pewno mówił to szczerze. Potem zszedł ze sceny i zajął zarezerwowane dla niego miejsce obok Hannah. Kiedy Ruth czytała, Eddie przez cały czas wpatrywał się stoickim spojrzeniem wprost przed siebie, zatrzymując wzrok dwanaście czy piętnaście stóp na lewo od mównicy, jak gdyby mógł patrzeć na Ruth tylko pod warunkiem, że jej postać znajdzie się gdzieś na obwodzie zasięgu jego wzroku. Poza tym ani na chwilę nie przestał płakać, jak opowiadała później Hannah. Trzymała go za rękę i przemoczyła sobie spodnie na kolanie, gdzie spoczywały ich dłonie. Eddie łkał w milczeniu, jak gdyby każde słowo Ruth było dla niego zasłużonym ciosem w serce. Nie pokazał się później w garderobie. Ruth i Hannah poszły na obiad same. – Wyglądał, jakby zamierzał popełnić samobójstwo – powiedziała Ruth. – Ma bzika na twoim punkcie i dlatego pęka – odparła Hannah. – Nie opowiadaj głupstw. On się kocha w mojej matce. – Chryste Panie! A ile ona ma lat? – zapytała Hannah. – Siedemdziesiąt sześć. – To sprośność kochać się w siedemdziesięciosześcioletniej osobie! – powiedziała Hannah. – Chodzi o ciebie, dziecino. Eddie ma bzika na twoim punkcie... Naprawdę! – To dopiero byłaby prawdziwa sprośność – orzekła Ruth. Jakiś mężczyzna jedzący obiad z kobietą, wyglądającą na jego żonę, wciąż gapił się na ich stolik. Ruth twierdziła, że mężczyzna przypatruje się Hannah, ale Hannah powiedziała, że przypatruje się Ruth. Zgadzały się natomiast, że nie wypada zachowywać się w ten sposób człowiekowi, który spożywa posiłek w towarzystwie żony. Kiedy płaciły rachunek, mężczyzna z zakłopotaniem podszedł do

582

ich stolika. Miał trzydzieści kilka lat, był zatem młodszy niż Hannah i Ruth, i przystojny, choć na jego twarzy malował się wyraz żałości, który zdawał się oddziaływać nawet na jego postawę. Im bliżej podchodził, tym bardziej się garbił. Jego żona została przy stoliku z głową ukrytą w dłoniach. – Jezu! Będzie cię podrywał na oczach swojej pierdolonej żony! – szepnęła Hannah. – Przepraszam – powiedział nieszczęśnik. – Słucham, o co chodzi? – zapytała Hannah, kopiąc Ruth pod stołem. Był to kopniak, oznaczający: „A nie mówiłam?” – Czy pani Ruth Cole? – Też mi zasrane odkrycie Ameryki – powiedziała Hannah. – Niezręcznie mi paniom przeszkadzać – wymamrotał nieszczęśliwiec – ale obchodzę dzisiaj rocznicę ślubu, a pani jest ulubioną autorką mojej żony. Wiem, że nie podpisuje pani książek, ale podarowałem żonie egzemplarz pani najnowszej powieści i tak się złożyło, że mamy go ze sobą. Czuję się okropnie, że panią o to proszę, ale czy zechciałaby pani go podpisać? (Żona, pozostawiona samotnie przy stoliku, znajdowała się już na krawędzi całkowitego upokorzenia). – Och, na litość boską... – zaczęła Hannah, ale Ruth zerwała się na nogi. Chciała uścisnąć mężczyźnie dłoń – i dłoń jego żony. Uśmiechnęła się nawet, podpisując książkę. Było to zachowanie zupełnie do niej niepodobne. Ale w taksówce, w drodze powrotnej do hotelu, Hannah coś jej powiedziała – kto inny jak nie Hannah miałby przekonać Ruth, że nie jest jeszcze gotowa, by powrócić do normalnego życia? – Może to i była jego rocznica ślubu, ale facet wpatrywał się w twoje piersi – powiedziała Hannah. – Nieprawda! – zaprotestowała Ruth. – Wszyscy gapią się na twoje piersi, dziecino. Powinnaś się do tego przyzwyczaić. Później, w swoim apartamencie w Stanhope, Ruth oparła się pokusie, by zadzwonić do Eddiego. Poza tym sądziła, że w Nowojorskim Klubie Sportowym nie odbiera się telefonów po określonej godzinie.

583

A jeśli tak, to pewnie chcieliby wiedzieć, czy osoba telefonująca ma na sobie marynarkę i krawat. Więc zamiast zadzwonić, napisała list do matki, której adres w Toronto utkwił jej w pamięci. „Kochana mamusiu” – napisała Ruth. – „Eddie O’Hare wciąż Cię kocha. Twoja córka Ruth”. Hotelowa papeteria nadawała listowi charakter formalny, a w każdym razie chłód, zupełnie niezamierzony ze strony Ruth. Pomyślała, że taki list powinien rozpoczynać się zwrotem „Kochana mamo”, ale ona mówiła do matki „mamusiu”, podobnie jak Graham do niej, co znaczyło dla Ruth więcej niż cokolwiek na świecie. Zrozumiała, że powróciła do normalnego życia w chwili, kiedy wręczyła list recepcjonistce Stanhope, tuż przed wyjazdem do Europy. – List jest do Kanady – zwróciła jej uwagę Ruth. – Proszę pamiętać o właściwej opłacie. – Oczywiście – powiedziała recepcjonistka. Stali w recepcji hotelu Stanhope, której dominujący element stanowił ozdobny zegar stojący – była to pierwsza rzecz, jaką rozpoznał Graham, kiedy weszli do hotelu od strony Piątej Alei. Portier, przewożący na wózku ich bagaże, sunął właśnie naprzeciwko imponującej tarczy zegara. Portier nazywał się Mel. Zawsze wykazywał wyjątkową troskę o Grahama – to on miał służbę, kiedy z hotelu trzeba było zabrać ciało Allana. Zapewne pomagał nawet wynieść zwłoki, ale Ruth wcale nie chciała pamiętać dokładnie wszystkiego. Graham, trzymając za rękę Amandę, ruszył w ślad za bagażami na Piątą Aleję, gdzie czekała już na nich limuzyna. – Do widzenia, zegarze! – powiedział Graham. Gdy samochód ruszał, Ruth pożegnała się z Melem. – Do widzenia, pani Cole – odparł Mel. A więc jestem panią Cole! – zdecydowała Ruth. Oczywiście nie zmieniła nazwiska po ślubie – była na to zbyt sławna, nigdy nie stała się więc panią Albright. Była wdową, która nadal czuła się mężatką – była panią Cole. I pozostanę panią Cole na zawsze, pomyślała. – Do widzenia, hotelu Mela! – zawołał Graham. Ruszyli, zostawiając za sobą fontanny przed Metropolitan Opera, łopoczące flagi i ciemnozielone markizy hotelu Stanhope, pod którymi 584

pędził teraz kelner, żeby obsłużyć jedyną parę gości, którzy uznali, że dzień nie jest za zimny, by zasiąść przy jednym ze stolików, ustawionych na dworze. Z perspektywy Grahama, skulonego na tylnym siedzeniu mrocznej limuzyny, Stanhope sięgał nieba – a może nawet samego raju. – Do widzenia, tato! – zawołał chłopczyk.

585

Lepiej niż z prostytutką

P

odróż zagraniczna w towarzystwie czteroletniego dziecka wymaga poświęcenia szczególnej uwagi rozmaitym podstawowym idiotyzmom, które w domu uchodzą za oczywiste. Trzeba tłumaczyć, dlaczego sok pomarańczowy ma inny smak (a nawet kolor) i dlaczego nie każdy rogalik jest dobrym rogalikiem. Spłuczka toaletowa, nie mówiąc już o sposobie jej działania i odgłosie, jaki przy tym wydaje, staje się przedmiotem poważnej troski. Na szczęście dla Ruth jej synek samodzielnie dawał sobie radę w toalecie, ale irytowało ją, że na niektórych muszlach klozetowych Graham boi się siadać. Poza tym chłopiec nie rozumiał zmęczenia wywołanego różnicą czasu po podróży, chociaż je odczuwał. Dostał zaparcia, ale nie umiał pojąć, że dzieje się tak dlatego, iż odmówił spożywania pewnych produktów. W Londynie, gdzie samochody jeździły po niewłaściwej stronie ulicy, Ruth nie pozwoliła Amandzie i Grahamowi przechodzić na drugą stronę, mogli więc pójść tylko do pobliskiego parku, a poza tą mało podniecającą ekspedycją chłopiec i jego niania nie opuszczali hotelu. Graham odkrył, że pościel w hotelu Connaught jest wykrochmalona. – Czy krochmal żyje? – chciał wiedzieć. – Jak go dotykam, wydaje mi się, że żyje – powiedział. Kiedy wyjeżdżali do Amsterdamu, Ruth żałowała, że w Londynie nie wykazała się nawet w połowie taką odwagą, jak Amanda Merton. Prostolinijnej dziewczynie udało się osiągnąć wymierny sukces: Graham przyzwyczaił się do różnicy czasu, przezwyciężył zaparcie i nie bał się już zagranicznych toalet – Ruth natomiast miała powody, by wątpić,

586

czy powracając do normalnego życia, udało jej się zachować choć odrobinę dawnego autorytetu rodzicielskiego. Choć kiedyś krytykowała przeprowadzających z nią wywiady dziennikarzy, że nie zadają sobie trudu, aby przed przystąpieniem do rozmowy przeczytać jej książki, tym razem ścierpiała tę zniewagę w milczeniu. Człowiek poświęca trzy czy cztery lata na napisanie powieści, a potem marnuje godzinę albo i więcej na rozmowę z dziennikarzem, który nawet nie przeczytał książki... cóż, trudno chyba znaleźć inną sytuację, w której można się wykazać większym brakiem szacunku dla samego siebie. (W dodatku „Mój ostatni niewłaściwy kochanek” nie był długą powieścią). Z wyjątkową dla siebie pokorą Ruth znosiła też często powtarzające się i łatwe do przewidzenia pytanie, które nie miało nic wspólnego z książką, a mianowicie, jak „daje sobie radę” jako wdowa i czy znalazła we wdowim stanie coś, co kłóciłoby się ze spostrzeżeniami na temat wdowieństwa, zamieszczonymi w jej poprzedniej książce. „Nie – odpowiadała pani Cole, jak zaczęła nazywać się już w myślach. – Jest mi tak źle, jak sobie wyobrażałam”. Natomiast w Amsterdamie, czemu trudno się dziwić, większą popularnością wśród holenderskich dziennikarzy cieszyło się inne „często powtarzające się i łatwe do przewidzenia pytanie”. Holendrzy chcieli wiedzieć, w jaki sposób Ruth zbierała materiały do powieści w czerwonej dzielnicy. Czy naprawdę ukryła się w szafie prostytutki okiennej i podglądała, jak uprawia seks z klientem? („Nie, tak nie było” – odpowiadała Ruth). Czy jej „ostatni niewłaściwy kochanek” był Holendrem? („Absolutnie nie” – oświadczała autorka. Ale zanim jeszcze wypowiedziała te słowa, rozglądała się już dokoła, wypatrując Wima, który, jak sądziła, z pewnością się pokaże). A w ogóle dlaczego tak zwana literacka pisarka interesuje się nagle prostytucją? („Nie interesują mnie prostytutki w sensie osobistym” – odpowiadała Ruth). Szkoda, twierdzili na ogół rozmawiający z nią dziennikarze, że wybrała akurat de Wallen jako przedmiot szczegółowych badań. Czy nic innego w mieście nie zwróciło jej uwagi? – Nie bądźcie prowincjonalni – oznajmiła Ruth rozmówcom. „Mój ostatni niewłaściwy kochanek” nie jest powieścią o Amsterdamie, a głó587

wna bohaterka nie jest Holenderką. W książce jest jeden epizod, który rozgrywa się tutaj. To, co przydarza się bohaterce w Amsterdamie, zmusza ją do zmiany swego życia. Interesuje mnie historia jej życia, a zwłaszcza pragnienie jego odmiany. Wielu ludzi przeżywa chwile, które skłaniają ich do przemiany wewnętrznej. Jak nietrudno zgadnąć, dziennikarze zapytali wówczas: – Czy pani też przeżywała takie momenty? I: – Jakich zmian dokonała pani w swoim życiu? – Jestem powieściopisarką – odpowiedziała pani Cole. – Nie napisałam wspomnień, tylko powieść. Pytajcie mnie o powieść. Czytając w gazetach wywiady z Ruth, Harry Hoekstra dziwił się, czemu Ruth Cole poddaje się tej trywialnej nudzie. Po co w ogóle udzielać wywiadów? Książki Ruth Cole z pewnością nie potrzebują rozgłosu. Dlaczego nie została w domu i nie zaczęła pisać następnej powieści? Ale pewnie lubi podróżować, myślał Harry. Słyszał już fragment jej nowej książki, który czytała podczas jednego ze spotkań. Widział ją też w lokalnym programie telewizyjnym i kiedy podpisywała swoją powieść w Athenaeum, gdzie Harry sprytnie ustawił się za regałem z książkami. Wyjąwszy z półki kilka książek, mógł obserwować z bliska, w jaki sposób Ruth Cole radzi sobie z wielbicielami. Najbardziej zagorzali czytelnicy ustawili się w kolejce po autograf, a kiedy Ruth zasiadła przy stole, Harry niemal bez przeszkód wpatrywał się w jej profil. Przez okienko, które utworzył na półce, zauważył, że w prawym oku Ruth rzeczywiście widać skazę – czego domyślał się już wcześniej na podstawie zdjęcia na obwolucie. Poza tym Ruth miała naprawdę wspaniałe piersi. Choć bez jednej skargi podpisywała książki przez ponad godzinę, zdarzył się w tym czasie pewien dość zdumiewający incydent, który kazał Harry’emu myśleć, że Ruth wcale nie jest taka sympatyczna, jaka wydaje się na pierwszy rzut oka. Więcej nawet, w pewnym sensie Ruth wydała się Harry’emu jedną z najbardziej skorych do gniewu osób, jakie kiedykolwiek zdarzyło mu się spotkać. Zawsze odczuwał pociąg do ludzi, którzy kryją w sobie znaczny ładunek złości. Ponieważ był funkcjonariuszem policji, niepohamowana 588

złość była dla niego wyłącznie zagrożeniem, złość powściągana natomiast podobała mu się, uważał bowiem, że ludzie, którzy wcale się nie złoszczą, są na ogół mało spostrzegawczy. Kobieta, która wywołała wspomniany incydent, stała w kolejce po autograf Ruth. Była starszą osobą i początkowo wydawała się niezdolna do jakiejkolwiek niegodziwości – to znaczy, nie uczyniła nic niewłaściwego na oczach Harry’ego. Kiedy nadeszła jej kolej, położyła na stole angielski egzemplarz „Mojego ostatniego niewłaściwego kochanka”. Obok niej stał nieśmiało wyglądający mężczyzna (równie leciwy, jak ona). Uśmiechał się z góry do Ruth, podobnie jak staruszka. Kłopoty zaczęły się chyba od tego, że Ruth jej nie rozpoznała. – Wpisać dedykację dla pani czy kogoś z pani rodziny? – zapytała Ruth staruszkę, której uśmiech wyraźnie przygasł. – Dla mnie, jeśli można prosić – odpowiedziała kobieta. Mówiła z niewinnym amerykańskim akcentem. Ale w słowie „prosić” kryła się fałszywa słodycz. Ruth czekała grzecznie... no, może z lekkim zniecierpliwieniem... aż kobieta poda jej nazwisko. Przyglądały się sobie przez dłuższą chwilę, ale Ruth Cole nie rozpoznała staruszki. – Nazywam się Muriel Reardon – odezwała się w końcu kobieta. – Nie poznaje mnie pani, prawda? – Nie, przykro mi – odparła Ruth. – Nie poznaję. – Rozmawiałyśmy ostatnio w dzień pani ślubu – ciągnęła Muriel Reardon. – Przepraszam za to, co pani powiedziałam. Obawiam się, że wtedy nie byłam sobą. Ruth przyglądała się dalej pani Reardon, a kolor jej prawego oka przeszedł z brązowego w bursztynowy. Okropnej starej wdowy, tak pewnej siebie w napaści na Ruth przed pięcioma laty, nie poznała zapewne z dwóch zrozumiałych powodów: nie spodziewała się natknąć na tę harpię właśnie w Amsterdamie, a poza tym stara wiedźma wyglądała, zdumiewające, o wiele korzystniej niż ostatnio. Wbrew przypuszczeniom Hannah, która twierdziła, że gniewna wdowa nie żyje, staruszka w znacznym stopniu zregenerowała swoją aparycję. – To jeden z tych przypadków, które nie są zwykłymi przypadkami – mówiła pani Reardon w sposób wskazujący, że doświadczyła niedawno nawrócenia religijnego – bo tak właśnie było. 589

Po ataku na Ruth pięć lat temu Muriel poznała i poślubiła pana Reardona, który stał wciąż rozpromieniony obok, a zarówno Muriel, jak i jej nowy mąż, stali się żarliwymi chrześcijanami. Pani Reardon ciągnęła dalej: – Nękała mnie dziwna myśl, by błagać panią o przebaczenie, kiedy przyjechaliśmy z mężem do Europy. I oto znajduję panią właśnie tutaj! To cud! Pan Reardon przezwyciężył nieśmiałość i powiedział: – Byłem wdowcem, kiedy poznałem Muriel. Wyjechaliśmy w podróż, żeby zwiedzić najwspanialsze kościoły i katedry europejskie. Jak zauważył Harry Hoekstra, Ruth przyglądała się teraz pani Reardon z narastającą niechęcią. Harry był zdania, że chrześcijanie zawsze czegoś chcą. A pani Reardon chciała podyktować warunki przebaczenia, jakie spodziewała się uzyskać! Oczy Ruth zwęziły się do tego stopnia, że nie można już było dostrzec sześciokątnej plamki na jej prawym oku. – Wyszła pani za mąż po raz drugi – powiedziała bezbarwnie. Takim właśnie dziwnie drewnianym tonem Ruth czytała na głos. – Proszę mi wybaczyć – powiedziała Muriel Reardon. – Przecież miała pani zostać wdową do końca swojego nędznego życia? – spytała Ruth. – Proszę... – powtórzyła pani Reardon. Pan Reardon, który grzebał w kieszeni sportowej marynarki, wyciągnął z niej plik zapisanych fiszek. Szukał chyba jakiejś szczególnej fiszki, ale nie mógł jej znaleźć. Niezbity z tropu, przeczytał pierwszą lepszą: – „Albowiem zapłatą za grzech jest śmierć, a łaska przez Boga dana to życie wieczne...” – To nie ten cytat! – zawołała pani Reardon. – Przeczytaj jej ten o przebaczeniu! – Nie przebaczam pani – oświadczyła Ruth. – To, co pani mi wtedy powiedziała, było nienawistne, okrutne i kłamliwe. – „Dążność bowiem ciała prowadzi do śmierci, dążność zaś ducha – do życia i pokoju” – przeczytał pan Reardon tekst z kolejnej fiszki.

590

Choć nie był to cytat, którego szukał, uznał za stosowne ujawnić jego źródło. – Oba fragmenty pochodzą z listu św. Pawła do Rzymian. – Ty i twoi Rzymianie! – warknęła pani Reardon. – Kto następny? – zawołała Ruth, jako że ludzie stojący dalej w kolejce mieli wszelkie powody, by niecierpliwić się zwłoką. – Nie wybaczę ci tego, że mi nie wybaczyłaś! – zawołała Muriel Reardon z niechrześcijańskim jadem w głosie. – Pierdolę ciebie i obu twoich mężów! – odkrzyknęła jej Ruth, kiedy drugi mąż pani Reardon usiłował odciągnąć od niej staruszkę. Cytaty z Biblii schował z powrotem do kieszeni marynarki – wszystkie, z wyjątkiem jednej fiszki. Być może był to cytat, którego szukał, ale nikt nie miał się już tego dowiedzieć. Harry trafnie przypuszczał, że siedzący obok Ruth mężczyzna o nieco zdumionej minie to jej holenderski wydawca. Ruth uśmiechnęła się do niego, a choć nie był to uśmiech, który Harry znał, zinterpretował go słusznie jako oznakę powracającej pewności siebie. I rzeczywiście, był to dowód na to, że powracając do normalnego życia, udało jej się zachować choć część dawnej asertywności. – Co to za kretynka? – zapytał ją Maarten. – Nikt, kogo warto znać – odparła Ruth. Urwała w połowie podpisu i rozejrzała się wokoło, jak gdyby zaciekawiona nagle, kto z obecnych słyszał jej bezlitosną uwagę – czyli właściwie wszystko, co powiedziała o pani Reardon. (Czy to Brecht napisał, że prędzej czy później upodobniamy się do naszych wrogów? – pomyślała Ruth). Kiedy Harry spostrzegł, że Ruth na niego patrzy, wycofał twarz z okienka między książkami na półce, ale dopiero wtedy, kiedy go zauważyła. Psiakrew! Zaczynam się w niej zakochiwać! – pomyślał Harry. Nigdy dotąd jeszcze się nie zakochał i myślał z początku, że dostał ataku serca. Wyszedł szybko z Athenaeum, bo zdecydowanie wolał umrzeć na ulicy. Kiedy kolejka po autograf Ruth Cole stopniała do dwojga czy trojga najbardziej zawziętych czytelników, jeden z księgarzy zapytał: – Gdzie jest Harry? Widziałem go w księgarni. Nie chce autografu? – Kto to jest Harry? – zainteresowała się Ruth. 591

– To twój największy wielbiciel – odpowiedział księgarz. – I gliniarz, tak się składa. Ale chyba już poszedł. Pierwszy raz widziałem, żeby przyszedł po autograf, a wieczorów autorskich nienawidzi. Ruth siedziała w milczeniu, podpisując ostatnie egzemplarze swojej nowej powieści. – Czytają cię nawet gliniarze! – powiedział Maarten. – Hm... – odparła Ruth. Nie była w stanie dodać nic więcej. Kiedy spojrzała w stronę regału z książkami, gdzie widziała przedtem twarz Harry’ego, okazało się, że okienko jest zamknięte. Ktoś wstawił książki z powrotem na swoje miejsce. Twarz policjanta zniknęła, ale była to twarz, której Ruth nie potrafiła zapomnieć – glina w cywilu, który śledził ją kiedyś w czerwonej dzielnicy, nadal ją obserwuje! Ucieszyła się, że z jej nowego hotelu w Amsterdamie łatwo dojechać na salę gimnastyczną przy Rokin, ale nie była zadowolona, że hotel mieści się w pobliżu czerwonej dzielnicy – stał ledwie pół kwartału od de Wallen. Poczuła się niezręcznie, kiedy Amanda Merton zapytała, czy może zabrać Grahama do Oude Kerk. (Jest to najstarszy kościół w Amsterdamie, zbudowany prawdopodobnie około 1300 roku, a stojący w samym środku czerwonej dzielnicy). Amanda wyczytała w przewodniku, że spacer na wieżę Oude Kerk zaleca się dzieciom, roztacza się z niej bowiem wspaniały widok na miasto. Ruth przesunęła wywiad na inną godzinę, żeby pójść z Amanda i Grahamem na krótki spacer – i sprawdzić, czy wejście na wieżę jest bezpieczne. A przede wszystkim chciała poprowadzić Amandę i Grahama przez de Wallen taką drogą, żeby jej czteroletni syn miał jak najmniej okazji zobaczyć w oknie jakąś prostytutkę. Sądziła, że wie, jak to zrobić. Jeśli przejdzie kanał przy Stoofsteeg, a potem pójdzie bliżej wody niż domów, Grahamowi trudno będzie dostrzec wąskie uliczki, gdzie kobiety siedzą w oknach na wyciągnięcie ręki. Ale Amanda chciała kupić pamiątkową koszulkę, którą spostrzegła w oknie kawiarni, należącej do sieci o nazwie Bulldog, i wtedy Graham przyjrzał się dobrze jednej z prostytutek, która na chwilę opuściła okno na Trompeterssteeg, żeby nabyć w Bulldogu paczkę papierosów. (Niebywale zdumiona Amanda Merton też niechcący się jej przypatrzyła). 592

Prostytutka, drobna brunetka, była ubrana w zielonkawe jak limona body, zapinane w kroku na zatrzask. Jej buty na wysokich obcasach były koloru nieco ciemniejszej zieleni. – Popatrz, mamusiu – powiedział Graham. – Ta pani jeszcze się ubiera. Widok de Wallen z wieży Oude Kerk był rzeczywiście wspaniały. Z wysoka Graham nie mógł zauważyć, że prostytutki okienne mają na sobie tylko bieliznę, ponieważ znajdowały się za daleko, ale Ruth nawet z tej wysokości spostrzegła bezustannie krążących po czerwonej dzielnicy mężczyzn. Kiedy wychodzili ze starego kościoła, Amanda skręciła w niewłaściwą stronę. Na mającym kształt podkowy Ouderkerksplein stało w drzwiach kilka pogrążonych w rozmowie południowoamerykańskich prostytutek. – Te panie też się jeszcze ubierają – powiedział obojętnym tonem Graham. Zupełnie nie obchodziła go niemal całkowita nagość tych kobiet. Ruth była zdumiona brakiem zainteresowania ze strony swojego syna. Był w takim wieku, że nie pozwalała mu już kąpać się ze sobą. – Graham nie daje spokoju moim piersiom – poskarżyła się kiedyś przyjaciółce. – Jak wszyscy – odparła Hannah. Przez trzy kolejne poranki Harry obserwował ćwiczenia Ruth na sali gimnastycznej przy Rokin. Ponieważ zauważyła go w księgarni, teraz był ostrożniejszy. Dźwigał ciężary – cięższe sztangi i ciężary znajdowały się pod ścianą długiej sali, ale Harry śledził ruchy Ruth w lustrze. Wiedział już, jaki jest jej program ćwiczeń. Najpierw wykonywała na macie ćwiczenia na mięśnie brzucha, a potem ćwiczenia rozciągające. Harry nie znosił stretchingu. Potem, owinąwszy szyję ręcznikiem, przez pół godziny jeździła na rowerze treningowym, wyciskając z siebie siódme poty. Kiedy skończyła z rowerem, dźwigała lekką sztangę, obciążoną najwyżej dwu albo trzykilowymi ciężarami. Jednego dnia pracowała nad ramionami i barkami, drugiego nad plecami i klatką piersiową. W sumie ćwiczyła przez prawie półtorej godziny – była to umiarkowanie intensywna, rozsądna jak na kobietę w jej wieku dawka ćwi593

czeń. Nawet nie wiedząc o squashowej przeszłości Ruth, Harry zauważył, że jej prawe ramię jest o wiele lepiej rozwinięte niż lewe. Ale Ruth najbardziej zaimponowała Harry’emu podczas ćwiczeń tym, że nic nie było w stanie zakłócić jej koncentracji, nawet koszmarna muzyka. Kiedy kręciła pedałami na rowerze, przez większość czasu miała zamknięte oczy. Dźwigając sztangę i ćwicząc na macie, wydawała się nie myśleć o niczym – nawet o swojej następnej książce. Poruszała ustami, odliczając pod nosem. Podczas ćwiczeń wypiła litr wody mineralnej. Opróżniwszy plastikową butelkę, nigdy nie wyrzucała jej do śmieci, nie zakręciwszy wpierw z powrotem – drobna, ale charakterystyczna cecha osoby świadomie dbającej o porządek. Harry nie miał żadnego problemu ze zdjęciem wyraźnego odcisku palca z jednej z butelek, którą Ruth wyrzuciła do kosza. Idealnie pionowa blizna była na swoim miejscu. Żaden nóż nie pozostawiłby tak równiutkiego nacięcia – to musiało być szkło. Ślad był tak niewielki i wąski, że niemal już zniknął – musiała się skaleczyć jeszcze w dzieciństwie. Jako kobieta czterdziestojednoletnia, Ruth była co najmniej o dziesięć lat starsza niż inne damy na sali gimnastycznej przy Rokin. Poza tym nie nosiła ciasnych, elastycznych trykotów treningowych, które preferowały młodsze kobiety. Była ubrana we wpuszczoną za pas koszulkę i luźne, męskie sportowe spodenki. Zdawała sobie sprawę, że ma trochę większy brzuch niż przed urodzeniem Grahama, i że biust nieco jej obwisł, choć ważyła dokładnie tyle samo, ile w czasach, gdy grała jeszcze w squasha. Większość mężczyzn na sali przy Rokin też była młodsza od Ruth przynajmniej o dziesięć lat. Ćwiczył tam tylko jeden starszy facet, ciężarowiec, który na ogół stał odwrócony do niej tyłem. Widziała ostre, twarde rysy jego twarzy tylko fragmentarycznie, w krótkich spojrzeniach w lustrze. Wydawało się, że jest w znakomitej formie, ale powinien się ogolić. Trzeciego dnia rano rozpoznała go, wychodząc z sali. To był jej gliniarz. (Odkąd zobaczyła go w Athenaeum, zaczęła o nim myśleć jak o swoim własnym, osobistym policjancie). Była zupełnie nieprzygotowana na spotkanie z Wimem Jongbloedem w hotelowej recepcji po powrocie z ćwiczeń. Spędziwszy już trzy 594

doby w Amsterdamie, przestała niemal zupełnie o nim myśleć i uwierzyła, że może zostawi ją w spokoju. Lecz oto zjawił się, jak można było sądzić, z żoną i z dzieckiem, a był obecnie tak gruby, że Ruth nie zorientowała się, kim jest, dopóki się nie odezwał. Próbował ją pocałować, ale dała mu do zrozumienia, że zamiast pocałunku woli uścisk dłoni. Dzieciak nazywał się Klaas. Był w bezkształtnej fazie niemowlęctwa, a jego napuchnięta buźka wyglądała jak coś, co długo spoczywało pod wodą. Małżonka Wima, którą przedstawił jako „Harriët z umlautem nad »e«”, też była napuchnięta – zostało jej jeszcze sporo zbędnego tłuszczu po niedawnej ciąży. Plamy na bluzce młodej matki wskazywały, że karmi dziecko piersią i wycieka jej mleko. Ale Ruth szybko zauważyła, że to spotkanie jeszcze bardziej niż ją zgnębiło żonę Wima. Dlaczego? – zastanawiała się. Co Wim opowiedział o mnie żonie? – Macie śliczne dziecko – skłamała, zwracając się do nieszczęśliwie wyglądającej żony Wima. Ruth pamiętała, że po urodzeniu Grahama jeszcze przez cały rok czuła się rozbita. Żywiła wielką sympatię dla kobiet, niańczących noworodki, ale kłamstwo na temat rzekomej urody Klaasa Jongbloeda nie wywarło na nieszczęsnej matce żadnego widocznego wrażenia. – Harriët nie rozumie po angielsku – powiedział Wim. – Ale czytała twoją najnowszą książkę w holenderskim przekładzie. Więc o to chodzi! – pomyślała Ruth. Żona Wima uważa, że niewłaściwy kochanek w nowej powieści Ruth to Wim, a Wim nic nie uczynił, żeby wybić jej z głowy taką interpretację. Dlaczego zresztą miałby zniechęcać żonę do wiary w tę wersję zdarzeń, skoro w powieści Ruth starsza pisarka płonie pożądaniem do swojego holenderskiego kochanka? Oto otyła Harriët z umlautem nad „e”, o ociekających mlekiem piersiach, stoi obok szczupłej i sprawnej fizycznie Ruth Cole – bardzo atrakcyjnej starszej kobiety, która (jak sądziła nieszczęsna żona Wima) jest dawną kochanką jej męża! – Powiedziałeś jej, że byliśmy kochankami. Czy tak? – zapytała go Ruth. – A czy w pewnym sensie tak nie było? – odpowiedział chytrze Wim. – Chodzi mi o to, że spaliśmy w jednym łóżku, a ty pozwalałaś mi robić pewne rzeczy... 595

– Nie uprawiałam seksu z twoim mężem, Harriet – powiedziała Ruth nic nie rozumiejącej żonie Wima. – Mówiłem ci, że ona nie zna angielskiego – odpowiedział Wim. – Więc ty jej to powiedz, do cholery! – zirytowała się Ruth. – Przedstawiłem jej moją wersję wydarzeń – odparł Wim z uśmiechem. Utrzymując, że kochał się z Ruth Cole, uzyskał swego rodzaju władzę nad Harriët z umlautem nad „e”. A sądząc po jej przygnębionej minie, najwyraźniej sądziła, że stosunki płciowe ze sławną, atrakcyjną pisarką, dawały jej mężowi jakiś rodzaj władzy także nad nią. – Posłuchaj, Harriët... Nigdy nie byliśmy kochankami – spróbowała znowu Ruth. – Nie spałam z twoim mężem. On kłamie. – Potrzebujesz holenderskiego tłumacza – powiedział Wim. Teraz już otwarcie z niej kpił. Wtedy Harry Hoekstra odezwał się do Ruth, która nie zauważyła, że poszedł za nią do recepcji hotelowej, jak każdego ranka. – Ja mogę być twoim tłumaczem – oznajmił. – Powiedz tylko, co mam mówić. – Ach, to ty, Harry! – ucieszyła się Ruth, jak gdyby znała go od lat i jakby Harry był jej najlepszym przyjacielem. Znała jego imię nie tylko dlatego, że ktoś w księgarni wspomniał Harry’ego glinę – pamiętała też artykuł prasowy na temat śmierci Rooie, a poza tym napisała przecież jego imię i nazwisko (dokładając starań, żeby zrobić to poprawnie) na kopercie, do której włożyła swoją relację naocznego świadka morderstwa. – Witaj, Ruth – powiedział Harry. – Powiedz, że nigdy nie spałam z jej kłamliwym mężem – poprosiła Ruth, a Harry zwrócił się po holenderski! do Harriët, ku jej wielkiemu zdumieniu. – Powiedz, że pozwoliłam, żeby jej mąż onanizował się, leżąc koło mnie, to wszystko – dodała Ruth. – Myśląc, że śpię, wybranzlował się potem jeszcze raz. Im dłużej Harry tłumaczył, tym bardziej Harriët wydawała się rozweselona. Podała dziecko Wimowi, powiedziała coś do męża po holendersku i poszła w stronę wyjścia. Kiedy Wim ruszył za nią, Harriët dodała coś jeszcze. 596

– Powiedziała: „Potrzymaj dziecko. Zmoczyło się” – przetłumaczył Harry na angielski. – A potem zapytała: „Dlaczego chciałeś, żebym ją poznała?” Gdy wychodzili z hotelu, Wim zwrócił się żałosnym głosem do żony. – Małżonek powiedział: „Jestem w jej książce!” – przetłumaczył Harry. Kiedy Wim, jego żona i dziecko w końcu sobie poszli, Ruth została w recepcji sama z Harrym, jeżeli nie liczyć kilku japońskich biznesmenów. Byli oczarowani ćwiczeniem translatorskim, któremu się przed chwilą przysłuchiwali. Trudno powiedzieć, co z tego zrozumieli, ale wpatrywali się w Harry’ego i Ruth z pełnym szacunku zadziwieniem, jak gdyby byli świadkami zdarzenia, będącego przykładem różnic kulturowych, które trudno byłoby wyjaśnić reszcie Japonii. – Więc... ciągle mnie obserwujesz – rzekła z wolna Ruth „swojemu” gliniarzowi. – Czy możesz mi powiedzieć, co ja takiego zrobiłam? – Chyba wiesz, co zrobiłaś. Nic strasznego – odparł Harry. – Chodźmy na mały spacer. Ruth zerknęła na zegarek. – Za trzy kwadranse mam wywiad w hotelu – powiedziała. – Wrócimy na czas – odrzekł Harry. – To będzie krótki spacer. – Dokąd idziemy? – zapytała Ruth, choć wydawało jej się, że chyba wie. Torbę z akcesoriami do ćwiczeń zostawiła u recepcjonistki, podobnie jak Harry. Kiedy skręcili w Stoofsteeg, Ruth instynktownie wzięła go pod rękę. Było jeszcze tak wcześnie, że obie grubaski z Ghany pracowały wciąż na swoich stanowiskach. – To ona, Harry. Złapałeś ją – powiedziała pierwsza. – To ona, tak jest – zgodziła się z nią druga. – Pamiętasz je? – zwrócił się Harry do Ruth. Trzymała go wciąż pod rękę, kiedy przechodzili przez kanał na Oudezijds Achterburgwal. – Tak – odpowiedziała cichym głosem Ruth. Po ćwiczeniach na sali gimnastycznej wzięła prysznic i umyła włosy. Były jeszcze wilgotne. Poza tym wiedziała, że w bawełnianej koszul-

597

ce będzie jej nieco za zimno – ubrała się tak tylko na drogę powrotną z Rokin do hotelu. Skręcili w Barndesteeg, gdzie w drzwiach stała młoda tajska prostytutka o twarzy przypominającej księżyc w pełni, trzęsąc się z zimna w pomarańczowej halce. Tajka przytyła przez minione pięć lat. – A ją pamiętasz? – zapytał Harry. – Tak – odpowiedziała znowu Ruth. – To ona – oznajmiła prostytutka. – Ona chcieć tylko patrzeć. Transwestyta z Ekwadoru przeniósł się z okna na Gordijnnensteeg do okna na Bloedstraat. Ruth natychmiast przypomniała sobie jego twarde piersi wielkości piłek baseballowych. Ale tym razem było w nim coś tak jawnie męskiego, że nie mogła uwierzyć, iż wzięła go kiedyś za kobietę. – Mówiłem ci, że miała ładne piersi – powiedział Harry’emu transwestyta. – Długo jej szukałeś. – Zrobiłem kilka lat przerwy w poszukiwaniach – odparł Harry. – Czy jestem aresztowana? – szepnęła Ruth. – Oczywiście że nie! – odpowiedział jej Harry. – Wyszliśmy po prostu na krótki spacer. Szli szybkim krokiem i Ruth przestało być zimno. Harry był pierwszym znanym jej mężczyzną, który chodził szybciej od niej. Musiała niemal biec truchtem, żeby dotrzymać mu kroku. Kiedy skręcili na Warmoesstraat, jakiś mężczyzna, stojący w wejściu do komisariatu, zawołał coś do Harry’ego – po chwili mężczyzna i Harry zaczęli przekrzykiwać się nawzajem po holendersku. Ruth nie wiedziała, czy rozmawiają o niej. Sądziła, że nie, ponieważ Harry nie zwolnił ani na chwilę podczas tej krótkiej rozmowy. Mężczyzną u wejścia do komisariatu był stary przyjaciel Harry’ego, Nico Jansen. – Hej, Harry! – zawołał. – Tak spędzisz emeryturę? Spacerując z dziewczyną po okolicy, w której pracowałeś? – To nie jest moja dziewczyna, Nico! – odkrzyknął Harry. – To mój świadek!

598

– Ja pierdykam! Znalazłeś ją! – wrzasnął Nico. – Co zamierzasz z nią zrobić? – Może się z nią ożenię – odpowiedział Harry. Harry wziął Ruth za rękę, kiedy przechodzili przez Damrak, a ona ujęła go znowu pod ramię, kiedy przekraczali kanał na Singel. Dochodzili do Bergstraat, kiedy Ruth zebrała się na odwagę, żeby mu coś powiedzieć. – Jednej nie znalazłeś – odezwała się. – Była jeszcze jedna kobieta, z którą tu rozmawiałam... znaczy w czerwonej dzielnicy. – Tak, wiem... Na Slapersteeg – powiedział Harry. – Jamajka. Miała jakieś kłopoty i wróciła do domu. – Ach tak – odparła Ruth. Okno Rooie na Bergstraat zastali zasłonięte. Choć było dopiero przedpołudnie, Anneke Smeets miała klienta. Harry i Ruth czekali na ulicy. – Jak skaleczyłaś się w palec? – zapytał Harry. – Czy to było szkło? Ruth zaczęła opowiadać mu całą historię, ale po chwili urwała. – Blizna jest maleńka! Jak ją zauważyłeś? Harry wyjaśnił, że była dobrze widoczna na odcisku jej palca, a oprócz utrwalacza polaroidowego Ruth dotknęła także jednego z butów Rooie, klamki przy drzwiach i butelki z wodą na sali gimnastycznej. – Rozumiem – powiedziała Ruth. Opowiadając dalej o tym, jak się skaleczyła („Było to podczas wakacji, kiedy skończyłam cztery lata...”), pokazała mu swój prawy palec wskazujący z maleńką blizną. Żeby ją zobaczyć, Harry musiał przytrzymać jej rękę w swoich dłoniach – Ruth drżała. Harry Hoekstra miał krótkie, kwadratowe palce. Nie nosił obrączki i był niemal całkiem pozbawiony włosów na grzbietach gładkich, muskularnych dłoni. – Nie aresztujesz mnie? – zapytała Ruth. – Naturalnie że nie! – odpowiedział. – Chciałem ci po prostu pogratulować. Byłaś bardzo dobrym świadkiem. – Mogłabym ją uratować, gdybym coś zrobiła – powiedziała Ruth. – Ale za bardzo się bałam, żeby się poruszyć. Mogłam próbować uciec

599

albo go uderzyć, na przykład lampą. Ale nic nie zrobiłam. Za bardzo się bałam... Nie byłam się w stanie poruszyć – powtórzyła. – Twoje szczęście, że się nie ruszyłaś – odparł Harry. – Zabiłby was obie, a w każdym razie na pewno by próbował. To był morderca. Zabił osiem prostytutek. Zresztą nie wszystkie z taką łatwością, jak Rooie. A gdyby zabił ciebie, stracilibyśmy świadka. – No, nie wiem – odparła Ruth. – Ale ja wiem – powiedział Harry. – Postąpiłaś słusznie. I żyjesz. Byłaś naszym świadkiem. Poza tym on cię niemal usłyszał. Powiedział, że w pewnej chwili usłyszał jakiś odgłos. Musiałaś się lekko poruszyć. Na wspomnienie człowieka-kreta, któremu wydawało się, że ją usłyszał – kiedy ją usłyszał! – zjeżyły się wszystkie włoski na ramionach Ruth. – Rozmawiałeś z nim? – zapytała cicho. – Tuż przed jego śmiercią, tak – odpowiedział Harry. – Uwierz mi. To dobrze, że się bałaś. Drzwi do pokoju Rooie otworzyły się i wyjrzał z nich jakiś mężczyzna z zawstydzoną miną, który rzucił im ukradkowe spojrzenie, zanim wyszedł na ulicę. Anneke Smeets potrzebowała jeszcze kilku minut, żeby doprowadzić się do porządku. Harry i Ruth zaczekali, dopóki nie usadowiła się w oknie. Kiedy ich zobaczyła, otworzyła drzwi. – Mój świadek czuje się winny – wyjaśnił jej po holendersku Harry. – Uważa, że mogłaby ocalić Rooie, gdyby nie bała się wyjść z szafy. – Mogłaby ocalić Rooie tylko wtedy, gdyby była jej klientką – odparła Anneke, też po holendersku. – To znaczy, gdyby przyszła do niej zamiast klienta, którego przyjęła Rooie. – Wiem, o co ci chodzi – powiedział Harry, nie widząc powodu, żeby tłumaczyć to Ruth. – Myślałam, że przeszedłeś na emeryturę, Harry – powiedziała Anneke. – Dlaczego znów pracujesz? – Nie pracuję – odpowiedział Harry. Ruth nie domyślała się nawet, o czym rozmawiają. W drodze powrotnej do hotelu powiedziała: – Ta dziewczyna sporo przytyła.

600

– Lepiej jeść niż zażywać heroinę – odparł Harry. – Znałeś Rooie? – zapytała Ruth. – Była moją przyjaciółką – powiedział Harry. – Raz mieliśmy nawet wyjechać wspólnie do Paryża, ale nigdy do tego nie doszło. – Kochałeś się z nią kiedyś? – ośmieliła się zapytać Ruth. – Nie. Ale miałem ochotę! – przyznał Harry. Przeszli na drugą stronę Warmoesstraat i wkroczyli znów do czerwonej dzielnicy w okolicach starego kościoła. Zaledwie kilka dni wcześniej wystawiały się tu do słońca południowoamerykańskie prostytutki, ale teraz w otwartych drzwiach stała tylko jedna kobieta. Ponieważ było chłodniej, narzuciła na ramiona szal, było jednak widać, że oprócz tego ma na sobie tylko stanik i majtki. Prostytutka pochodziła z Kolumbii i posługiwała się tą ułomną angielszczyzną, która stała się językiem de Wallen. – Hej, Harry! Aresztujesz ta kobieta? – zawołała Kolumbijka. – Spacerujemy tylko – odpowiedział Harry. – A mówiłeś, że poszłeś na emerytura! – zawołała za nim prostytutka. – Bo jestem na emeryturze! – odkrzyknął Harry. Ruth puściła jego ramię. – Jesteś na emeryturze – powiedziała tonem, którym zwykle czytała na głos. – Tak jest – odparł eksgliniarz. – Po czterdziestu latach... – Nie mówiłeś mi, że przeszedłeś na emeryturę – zdziwiła się Ruth. – Bo nie pytałaś – odrzekł były sierżant Hoekstra. – Jeśli nie wypytywałeś mnie jako gliniarz, to właściwie na jakiej podstawie mnie przesłuchiwałeś? – zapytała Ruth. – Jakie masz do tego prawo? – Żadnego – odparł wesoło Harry. – I wcale cię nie przesłuchiwałem. Odbyliśmy po prostu mały spacer. – Więc jesteś na emeryturze – powtórzyła Ruth. – Młodo wyglądasz, jak na emeryta. Ile ty właściwie masz lat? – Pięćdziesiąt osiem. I znów zjeżyły jej się włosy na rękach, ponieważ Allan był dokład601

nie w tym wieku w chwili swojej śmierci – ale Harry wydawał się jej dużo młodszy. Nie wyglądał na pięćdziesięciolatka, a Ruth wiedziała już, że jest w znakomitej formie fizycznej. – Oszukałeś mnie – powiedziała Ruth. – Wtedy, w tej szafie, kiedy podglądałaś przez zasłonkę... – zaczął Harry. – Czy byłaś zainteresowana Rooie jako pisarka, czy jako kobieta, czy może jedno i drugie? – Jedno i drugie – odpowiedziała Ruth. – Nadal mnie przesłuchujesz. – Zmierzam do tego, że początkowo śledziłem cię jako policjant – odpowiedział Harry. – A później zainteresowałem się tobą jako policjant i jako mężczyzna. – Jako mężczyzna? Chcesz mnie poderwać? – zapytała Ruth. – Oraz jako czytelnik – ciągnął dalej Harry, puszczając jej pytanie mimo uszu. – Przeczytałem wszystko, co napisałaś. – A skąd wiedziałeś, że to ja byłam świadkiem? – „Był to pokój urządzony na czerwono, a witrażowy klosz lampy sprawiał, że pokój stawał się jeszcze czerwieńszy” – zacytował Harry fragment jej najnowszej powieści. –„Byłam tak zdenerwowana, że nie było ze mnie żadnego pożytku” – kontynuował. – „Nie byłam nawet w stanie pomóc prostytutce ustawić butów czubkami do przodu. Wzięłam tylko pantofel do ręki i zaraz go upuściłam”. – Dobra, dobra – powiedziała Ruth. – Twoje odciski palców znajdowały się tylko na jednym bucie Rooie – uzupełnił Harry. Kiedy wrócili do hotelu, Ruth spytała: – I co teraz zamierzasz ze mną zrobić? Harry zrobił zdziwioną minę. – Nie mam żadnych zamiarów wobec ciebie – przyznał. W recepcji Ruth bez trudu rozpoznała dziennikarza, który przyszedł przeprowadzić z nią ostatni już wywiad w Amsterdamie. Potem miała wolne popołudnie i chciała zabrać Grahama do zoo. Poza tym przed wyjazdem do Paryża następnego ranka zamierzała już tylko zjeść wczesny obiad z Maartenem i Sylvią.

602

– Lubisz ogrody zoologiczne? – zapytała Harry’ego. – Byłeś kiedyś w Paryżu? Harry wybrał hotel Duc de Saint-Simon w Paryżu – zbyt wiele się o nim naczytał, żeby tam nie zamieszkać. Kiedyś fantazjował, że zamieszka w tym hotelu z Rooie, do czego przyznał się Ruth. Okazało się, że może powiedzieć jej wszystko – nawet to, że krzyż loretański (który podarował Ruth) kupił kiedyś za bezcen i że pierwotnie przeznaczył go dla prostytutki, ale ona się powiesiła. Ruth oświadczyła, że krzyż podoba jej się jeszcze bardziej ze względu na tę opowieść. (Nie zdejmowała go z szyi przez cały pobyt w Paryżu). Ostatniego wieczoru w Amsterdamie Harry pokazał jej swoje mieszkanie w zachodniej części miasta. Ruth była zdumiona, że Harry ma mnóstwo książek, lubi gotować, chodzić po zakupy i rozpalać wieczorem ogień w sypialnianym kominku – nawet kiedy jest na tyle ciepło, że można spać przy otwartym oknie. Leżeli razem w łóżku, a na półkach z książkami migotały płomienie. Wpadające do pokoju powietrze poruszało zasłonami – wiatr był łagodny i rześki. Harry zapytał, dlaczego prawe ramię Ruth jest lepiej rozwinięte i silniejsze, a ona opowiedziała mu, że grała kiedyś w squasha i miała talent do wybierania niewłaściwych kochanków – opowiedziała mu też o Scotcie Saundersie, o tym, jakim człowiekiem był jej ojciec i w jaki sposób umarł. Harry pokazał jej holenderską edycję „De muis achter het behang”. „Mysz w ścianie” była ulubioną książką jego dzieciństwa – dopiero później opanował angielski na tyle, by niemal każdego nieholenderskiego autora czytać po angielsku. Po holendersku zapoznał się też z „Odgłosem, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów”. Harry przeczytał jej w łóżku holenderski przekład tej książki, a Ruth wyrecytowała z pamięci tekst angielski. (Znała na pamięć wszystko, co dotyczyło człowieka-kreta). Kiedy opowiedziała Harry’emu historię swojej matki i Eddiego O’Hare’a, nie zdziwiło jej, że Harry przeczytał wszystkie kryminały z Margaret McDermid, sądziła bowiem dotąd, że policjanci czytają wy-

603

łącznie powieści kryminalne – zdumiała się jednak do głębi, że Harry zna również twórczość Eddiego O’Hare’a. – Czytałeś utwory całej mojej rodziny! – powiedziała. – Czy wszyscy ludzie, których znasz, to wyłącznie pisarze? – zapytał Harry. Tej nocy w zachodnim Amsterdamie Ruth usnęła z głową na piersi Harry’ego, rozmyślając o tym, jak swobodnie Harry bawił się z Grahamem w zoo. Najpierw naśladowali miny rozmaitych zwierząt, potem odgłosy ptaków, a później opisywali różnice w zapachach, jakie wydzielają różne stworzenia. Ale nawet śpiąc z głową na piersi Harry’ego, Ruth obudziła się, kiedy było jeszcze ciemno – chciała wrócić do własnego łóżka, zanim w pokoju Amandy obudzi się Graham. W Paryżu z hotelu na rue Saint-Simon nie było daleko do miejsca oficjalnego zamieszkania Ruth – hotelu Lutetia przy bulwarze Raspail. Na dziedzińcu Duc de Saint-Simon ktoś uruchamiał zawsze wczesnym rankiem wąż ogrodowy, a szum płynącej wody budził Ruth i Harry’ego. Ubierali się cicho, a potem Harry odprowadzał ją do jej hotelu. Kiedy Ruth udzielała nieustających wywiadów w recepcji hotelu Lutetia, Harry zabierał Grahama na plac zabaw w Ogrodzie Luksemburskim, dzięki czemu Amanda miała ranek wolny – chodziła więc na zakupy albo zwiedzała miasto na własną rękę. Była dwukrotnie w Luwrze, a także w Tuileries, Notre-Dame i na wieży Eiffla. Ostatecznie usprawiedliwieniem dwutygodniowej nieobecności Amandy w szkole miał być kształcący charakter jej wyjazdu w podróż, promującą najnowszą powieść Ruth Cole. (Jeśli chodzi o to, co sądziła Amanda na temat conocnej nieobecności Ruth w hotelu, pisarka miała nadzieję, że dla dziewczyny będzie to także „kształcące” doświadczenie). Ruth uważała, że francuscy dziennikarze są sympatyczni, częściowo dlatego, że przeczytali wszystkie jej książki, a częściowo dlatego, że nie uważali za dziwne (nienaturalne czy cudaczne), że główna bohaterka powieści Ruth Cole jest kobietą, która dała się namówić, by podglądać prostytutkę z klientem. Ruth sądziła też, że będąc z Harrym, Graham nigdy dotąd nie znajdował się w bezpieczniejszych rękach (Graham skarżył się tylko, że skoro Harry jest policjantem, to gdzie podział pistolet?) 604

Był ciepły, wilgotny wieczór przed kolacją, kiedy Ruth i Harry mijali czerwoną markizę i wykładaną białym kamieniem fasadę hotelu du Quai Voltaire. W maleńkiej kawiarence nikogo nie było, a umieszczona na zewnątrz plakietka pod lampą z lanego żelaza nie wspominała nazwiska Teda Cole’a na krótkiej liście sławnych gości, którzy tu kiedyś mieszkali. – Co chciałbyś robić na emeryturze? – zapytała Ruth byłego sierżanta Hoekstrę. – Chciałbym poślubić jakąś bogatą kobietę – powiedział Harry. – A czy ja jestem dla ciebie dość bogata? – chciała wiedzieć Ruth. – Czy ze mną nie jest ci w Paryżu lepiej niż z prostytutką?

605

Rozdział, w którym Eddiemu i Hannah nie udaje się dojść do porozumienia

G

dy jego samolot linii KLM wylądował w Bostonie, były sierżant Hoekstra z przyjemnością pomyślał, że nareszcie pomieszka trochę z dala od oceanu. Przeżył dotąd całe życie w kraju leżącym poniżej poziomu morza i sądził, że góry Vermontu zapewnią mu mile widzianą odmianę. Minął zaledwie tydzień, odkąd Harry i Ruth rozstali się w Paryżu. Ruth, jako wziętą pisarkę, stać było na kilkanaście transatlantyckich telefonów do Harry’ego. Ale biorąc pod uwagę długość rozmów, ich znajomość stała się już kosztowna, nawet dla niej. Harry’emu, choć nie telefonował z Holandii do Vermontu częściej niż kilka razy, ten „zamiejscowy” związek, wymagający długich konwersacji, groził bankructwem, i Harry obawiał się, że w najlepszym wypadku nie pobędzie długo na emeryturze. Toteż jeszcze przed przylotem do Bostonu oświadczył się Ruth – na swój prozaiczny sposób. – Chyba powinniśmy się pobrać – powiedział. – Zanim całkowicie zbankrutuję. – Dobrze... jeśli naprawdę tego chcesz – odparła Ruth. – Ale nie sprzedawaj mieszkania, na wypadek, gdyby nam nie wyszło. Harry uważał, że to dobry pomysł. Mógł wynająć mieszkanie jakiemuś koledze z pracy – a z perspektywy nieobecnego gospodarza były sierżant Hoekstra sądził, że policjant będzie bardziej odpowiedzialnym lokatorem niż większość innych ewentualnych najemców. Harry musiał przejść najpierw amerykańską kontrolę celną w Bo606

stonie – nie widział Ruth od tygodnia, i teraz rytuał związany z wjazdem do obcego kraju nasunął mu pierwsze wątpliwości. Nawet młodzi kochankowie nie pobierają się zwykle w zawrotnym następstwie oszałamiającego rżnięcia, trwającego zaledwie cztery czy pięć dni, a potem rozstania, trwającego tylko tydzień! A jeśli on ma wątpliwości, to co czuje Ruth? Urzędnik oddał mu podstemplowany paszport. Harry zauważył znak, zawiadamiający, że automatyczne drzwi są zepsute, choć mimo wszystko otworzyły się i wpuściły go do Nowego Świata, gdzie czekała na niego Ruth. Gdy tylko ją zobaczył, wszystkie jego wątpliwości zniknęły, a siedząc już w samochodzie, Ruth powiedziała: – Miałam wątpliwości, dopóki cię nie zobaczyłam. Była ubrana w dopasowaną oliwkowozieloną bluzkę, przylegającą do ciała niczym koszulka polo z długimi rękawami, ale ta była rozchylona pod szyją i Harry zauważył loretański krzyż, który podarował Ruth – dwa poprzeczne ramiona połyskujące w jaskrawym jesiennym słońcu. Jechali na zachód blisko trzy godziny, pokonując niemal całe Massachusetts, zanim skręcili na północ, ku Vermontowi. Była połowa października i w Massachusetts jesienne liście przybrały właśnie najpiękniejsze barwy, ale kiedy skierowali się na północ, kolory stały się bardziej stłumione, bo tam listowie zaczynało już więdnąć. Harry’emu wydało się, że niskie, zalesione góry są odbiciem melancholii zmieniającej się właśnie pory roku. Wyblakłe kolory zwiastowały nadchodzącą dominację nagich, mysiobrązowych drzew – wkrótce już tylko zimozielone rośliny kontrastować będą z mysio-szarą barwą nieba. A za najdalej sześć tygodni zmienna jesień ulegnie kolejnym przemianom i spadnie śnieg. Nastaną dni, kiedy jedynymi kolorami pośród przeważającej bieli będą odcienie szarości, rozjaśniane tylko od czasu do czasu barwą purpurowoniebieskiego bądź ciemnoniebieskiego nieba. – Nie mogę się już doczekać, żeby zobaczyć tutejszą zimę – powiedział Harry. – Zobaczysz ją bardzo niedługo – obiecała Ruth. – W Vermoncie ma się wrażenie, że zima trwa wiecznie. – Nigdy cię nie opuszczę. 607

– Tylko nie próbuj mi umierać, Harry. Hannah Grant uwikłała się w życiu w niejeden kompromitujący związek, ponieważ nie cierpiała prowadzić samochodu. Nienawidziła również samotnych weekendów, toteż pod koniec tygodnia często opuszczała Manhattan w towarzystwie takiego czy innego niewłaściwego, ale posiadającego prawo jazdy kochanka, żeby odwiedzić Ruth w Vermoncie. Chwilowo nie miała kochanka, a ponieważ nie potrafiła wytrzymać długo podobnej sytuacji, poprosiła Eddiego O’Hare’a, żeby został jej wybranym kierowcą na weekend, choć musiał najpierw pojechać po nią na Manhattan. Mniemała jednak, że jej prośba, by Eddie zawiózł ją do Vermontu, jest usprawiedliwiona – ale Hannah zawsze uważała, że jest usprawiedliwiona. Ruth zaprosiła ją na weekend razem z Eddiem, a Hannah od dawna sądziła, że nie istnieje nic takiego, jak zbyt okrężna czy niewygodna droga. Była zdumiona, jak łatwo Eddie pozwolił się namówić, ale Eddie miał własne powody, by sądzić, że czterogodzinna podróż samochodem z Hannah okaże się dla niego pożyteczna – a nawet opatrznościowa. Naturalnie dwoje przyjaciół (o ile Hannah i Eddiego można było nazwać „przyjaciółmi”) nie mogło się doczekać, by porozmawiać o tym, co zdarzyło się ich wspólnej przyjaciółce, albowiem Ruth absolutnie zaskoczyła zarówno Hannah, jak i Eddiego, oświadczając, że zakochała się w pewnym Holendrze, którego zamierza poślubić – nie wspominając o tym, że Holender okazał się byłym gliniarzem, poznanym zaledwie przed niecałym miesiącem! Kiedy Hannah chwilowo nie miała kochanka, ubierała się, jak mawiała, „ponuro”, czyli niemal tak zwyczajnie, jak Ruth, która nigdy nie powiedziałaby o Hannah, że ubiera się „ponuro”. Ale Eddie zauważył, że proste włosy Hannah wyglądały tym razem – co było dla niej niezwykłe – na przetłuszczone i nieumyte. Poza tym nie była umalowana, co już niechybnie znaczyło, że nie ma chwilowo kochanka. Eddie wiedział, że Hannah nigdy nie zadzwoniłaby do niego z prośbą, by ją podwiózł, gdyby z kimś była – obojętne z kim. W wieku czterdziestu lat straciła niewiele ze swojej seksualnej dzikości, którą jej zmęczone oczy tylko podkreślały. Bursztynowe, wpada608

jące w brąz włosy Hannah, zmieniły (za jej sprawą) kolor na popielaty blond, a nikłe dołeczki pod wystającymi kośćmi policzkowymi podsycały otaczającą ją aurę nieustannego, drapieżnego głodu. Jest to zdecydowanie głód seksualny, pomyślał Eddie, zerkając boczkiem na Hannę w samochodzie. To, że już od pewnego czasu nie malowała ust, wydało mu się seksualnie interesujące. A jasny meszek nad jej górną wargą, który Hannah miała zwyczaj zwilżać koniuszkiem języka, nadawał jej jakąś zwierzęcą moc, wywołującą w Eddiem nieoczekiwane i niezwykłe uczucie podniecenia. Eddie O’Hare nigdy nie odczuwał seksualnego pociągu wobec Hannah Grant, i nie odczuwał go teraz, ale kiedy zaczynała mniej dbać o swój wygląd, jej seksualna prezencja narzucała się patrzącym z brutalną siłą. Zawsze była szczupła i zgrabna w talii – miała sterczące, drobne, kształtne piersi, a kiedy przestawała o siebie dbać, podkreślała ten aspekt swojej osoby, z którego (nareszcie) była najmniej dumna – wyglądała wtedy na kobietę urodzoną po to, by nie wychodzić z łóżka i sypiać z całymi tabunami mężczyzn. (W sumie napawała Eddiego seksualnym przerażeniem, a szczególnie wówczas, kiedy chwilowo nie miała akurat kochanka). – Pierdolony holenderski gliniarz! Wyobrażasz sobie? – zwróciła się do Eddiego. Ruth powiedziała im obojgu tylko tyle, że poznała Harry’ego, podpisując książki czytelnikom, i że Harry przedstawił się jej później w recepcji hotelowej. Hannah wściekła się, że Ruth nie dba o to, iż Harry jest emerytowanym policjantem. (Miała więcej do powiedzenia w kwestii czytelniczych upodobań Harry’ego). Był ulicznym gliniarzem w czerwonej dzielnicy przez czterdzieści lat, ale Ruth mówiła tylko, że teraz Harry jest „jej” policjantem. – Jakie właściwie związki mogą łączyć takich facetów z dziwkami? – spytała Hannah Eddiego, który prowadził najlepiej, jak potrafił, ale nie umiał się oprzeć, żeby na nią od czasu do czasu nie zerkać. – Nie cierpię, kiedy Ruth mnie okłamuje albo kiedy nie mówi mi całej prawdy, a jest dobrą kłamczuchą – powiedziała. – To jej pierdolony zawód, wymyślanie łgarstw, no nie? Eddie rzucił Hannah jeszcze jedno ukradkowe spojrzenie, ale nigdy 609

nie ośmieliłby się jej przerwać, kiedy była zła – rozzłoszczona stanowiła widok, który Eddie uwielbiał oglądać. Rozparła się niedbale na siedzeniu, a pas bezpieczeństwa rozdzielał jej biust, choć jednocześnie niemal całkowicie spłaszczał prawą pierś. Zerkając znów na Hannah z boku, Eddie zauważył, że kobieta nie ma na sobie stanika. Była ubrana w gładki, obcisły, miękki pulower z jedwabiu o wystrzępionych mankietach – golf stracił swoją dawną elastyczność, a zwisając bezwładnie, podkreślał szczupłość szyi. Kiedy pas bezpieczeństwa naciągał pulower na lewej piersi, można było zobaczyć zarys brodawki. – Nigdy jeszcze nie słyszałem takiego szczęścia w głosie Ruth – wyznał ze smutkiem Eddie. Wspomnienie głosu uszczęśliwionej Ruth w słuchawce kazało mu niemal zamknąć oczy z bólu, ale przypomniał sobie, że prowadzi. Umarłe i umierające liście barwy palonej ochry przypominały mu chorobliwie, że kończy się sezon ulistnienia drzew. Czy razem z liśćmi umierała też jego miłość do Ruth? – No więc ma bzika na punkcie tego faceta. To, kurwa, oczywiste – powiedziała Hannah. – Ale czy my coś o nim wiemy? Czy tak naprawdę Ruth coś o nim wie? – Facet może być na przykład łowcą posagów – podsunął Eddie. – Co ty powiesz! – zawołała Hannah. – Oczywiście, że to możliwe! Gliniarz nigdy się niczego nie dorobi, jeśli nie bierze łapówek. – No i ma tyle lat, ile Allan, kiedy umarł – powiedział Eddie. Słysząc Ruth tak szczęśliwą, Eddie na poły nabrał przekonania, że nie jest w niej zakochany albo że już się odkochał. Był zdezorientowany. Nie będzie wiedział, jakie są jego uczucia wobec Ruth, dopóki nie zobaczy jej z Holendrem. – Ja nie spotykałam się nigdy z żadnym Harrym – powiedziała Hannah. – Więc mam chyba jednak jakieś zasady. – Ruth mówiła, że on doskonale rozumie się z Grahamem – odparował Eddie. – Cokolwiek miałoby to znaczyć. – Eddie wiedział, że sprawił zawód Ruth, ponieważ nie zajmował się Grahamem należycie. Był jego ojcem chrzestnym tylko z nazwy. (Odkąd spędził kiedyś cały dzień w towarzystwie Ruth, gdy była dzieckiem, i niewątpliwie dlatego,

610

że był to dzień, w którym odeszła jej matka, Eddie czuł się całkowicie zdruzgotany w obecności dzieci). – Ruth pozwoliłaby się uwieść każdemu, kto „doskonale rozumie się z Grahamem” – zaczęła znów Hannah, ale Eddie wątpił, czy taka taktyka byłaby skuteczna w jego wypadku – nawet gdyby kiedyś zdołał ją opanować. – Słyszałem, że Harry nauczył Grahama kopać futbolówkę – zauważył Eddie z anemicznym uznaniem w głosie. – Amerykański dzieciak powinien rzucać piłką – odparła Hannah. – Tylko ci pierdoleni Europejczycy lubią kopać piłki. – Ruth mówiła, że Harry jest bardzo oczytany – przypomniał jej Eddie. – Wiem – powiedziała Hannah. – Więc kto to ma być, entuzjasta literatury, uganiający się za pisarzami? W swoim wieku Ruth nie powinna już dać się na to nabrać! W jej wieku? – pomyślał Eddie O’Hare, który miał pięćdziesiąt trzy lata, ale wyglądał na więcej, głównie z uwagi na wzrost, a ściślej mówiąc, postawę, ponieważ się garbił. Kurze łapki w kącikach oczu Eddiego sięgały bladych wgłębień skroni – choć jeszcze nie łysiał, miał szpakowate włosy, które za kilka lat pokryją się siwizną całkowicie. Hannah zerknęła na niego, przyglądając się kurzym łapkom Eddiego, które nadawały mu taki wygląd, jak gdyby chronicznie mrużył oczy. Zachował szczupłą sylwetkę, ale szczupłość postarzała go. Była to szczupłość niezdrowa, wynikająca z jego nerwowości. Sprawiał wrażenie człowieka, który martwi się zbyt wiele, żeby jeść, a ponieważ nie pił alkoholu, Hannah uważała go za wcielenie nudziarstwa. Mimo to sprawiłoby jej przyjemność, gdyby choć od czasu do czasu próbował się do niej dobierać. Ponieważ tego nie robił, Hannah sądziła, że jest to oznaka apatii seksualnej z jego strony. Chyba zwariowałam, sądząc, że kocha się w Ruth! – pomyślała. Może ten nieszczęśnik wielbi po prostu starość. Od jak dawna idiotycznie kocha się bez wzajemności w matce Ruth? – Ile lat ma teraz Marion? – zapytała Eddiego, pozornie bez powodu. – Siedemdziesiąt sześć – odparł Eddie, który nie musiał zastanawiać się nad odpowiedzią. 611

– Może już nie żyje – zasugerowała z okrucieństwem Hannah. – Wykluczone! – powiedział Eddie z pasją, która na ogół nie towarzyszyła jego wypowiedziom na inne tematy. – Pierdolony holenderski gliniarz! – zawołała znów Hannah. – Dlaczego Ruth najpierw z nim po prostu nie pomieszka? Musi od razu wychodzić za niego za mąż? – Nie mam pojęcia – odpowiedział Eddie. – Może chce wziąć ślub ze względu na Grahama. Ruth odczekała prawie dwa tygodnie – odkąd Harry zamieszkał w jej domu w Vermoncie – zanim pozwoliła mu spać w swoim łóżku. Bała się, jak Graham zareaguje, widząc w nim rano Harry’ego. Chciała, żeby chłopak najpierw oswoił się z Harrym. Ale gdy Graham zastał go wreszcie w łóżku swojej matki, najzwyczajniej w świecie wsunął się między nich. – Cześć, mamo, cześć, Harry! – powiedział chłopiec. (Serce Ruth ścisnął żal, bo pamiętała, jak Graham mówił: „Cześć, mamo, cześć, tato!”). Potem Graham dotknął Harry’ego i poinformował: – Harry nie jest zimny, mamusiu. Oczywiście Hannah była niejako z góry zazdrosna o sukcesy Harry’ego w stosunkach z Grahamem, choć na swój sposób też potrafiła bawić się z chłopcem. Obok nieufności, jaką darzyła Holendra, wrodzony instynkt współzawodnictwa Hannah podsycała myśl, że jakiś gliniarz pozyskał zaufanie i uczucia jej syna chrzestnego – nie wspominając o tym, że pozyskał także zaufanie i uczucie Ruth. – Boże, czy ta kurewska jazda nie ciągnie się w nieskończoność? – zapytała Hannah. Ponieważ dla niego podróż zaczęła się w Hamptons, Eddiemu przemknęło przez myśl, by odpowiedzieć, że z jego punktu widzenia ta kurewska jazda ciągnie się w nieskończoność dwie i pół godziny dłużej, ale powiedział tylko: – Wiesz, coś mi przyszło do głowy. – A jakże! Medytował nad tym, żeby kupić dom Ruth w Sagaponack. Przez cały czas, gdy mieszkał tam Ted Cole, Eddie starannie omijał Parsonage Lane z daleka i ani razu nie przejechał samochodem pod domem, będą612

cym dlań symbolem najbardziej fascynujących wakacji w jego życiu. Ale po śmierci Teda Eddie stawał na głowie, żeby jeździć po Parsonage Lane. Ponieważ dom Cole’ów został wystawiony na sprzedaż, a Ruth zapisała Grahama do zerówki w Vermoncie, Eddie wykorzystywał każdą okazję, by skręcić w ich ulicę, którą pokonywał zawsze w żółwim tempie. Nie był też od tego, by nie przejeżdżać pod domem Ruth w Sagaponack na rowerze. Fakt, że dom nie został jeszcze sprzedany, dawał mu jedynie cień nadziei. Była to zakazanie kosztowna posiadłość. Nieruchomości nad oceanem po tej stronie Montauk Highway okazały się za drogie jak na kieszeń Eddiego, którego stać było na dom w Hamptons tylko dlatego, że mieszkał wciąż po niewłaściwej stronie drogi. Co gorsza, jego dwukondygnacyjny, kryty szarym gontem dom na Maple Lane stał nie dalej niż dwieście jardów od ruin dworca kolejowego w Bridgehampton. (Choć pociągi wciąż kursowały tą trasą, z dworca pozostały jedynie fundamenty). Z domu Eddiego roztaczał się widok na ganki sąsiadów i ich brunatniejące trawniki, konkurujące z sobą grille ogrodowe i rowerki dziecięce – nie był to więc raczej pejzaż nadmorski. Eddie nie słyszał nawet huku fal, ponieważ Maple Lane leżała za daleko w głębi lądu. Słyszał jedynie zatrzaskiwanie drzwi, kłótnie dzieci, rodziców krzyczących gniewnie na dzieci i szczekanie psów. (Psów, zdaniem Eddiego, było w Bridgehampton zdecydowanie za dużo). Ale przede wszystkim Eddie słyszał pociągi. Od północnej strony Maple Lane przejeżdżały tak blisko jego domu, że przestał korzystać z ogródka – trzymał grill na ganku, gdzie płonący tłuszcz nadpalił kilka gontów i poczernił lampę. Przejeżdżały tak blisko, że łóżko Eddiego drżało, gdy spał głębokim snem, co rzadko się zdarzało. Zamontował drzwiczki w szafce, w której stały kieliszki do wina, ponieważ wskutek wibracji wywoływanych przez pociągi spadały czasem z półek. (Eddie pijał wyłącznie dietetyczną colę, ale najchętniej w kieliszkach do wina). Pociągi przejeżdżały tak blisko Maple Lane, że zabijały często psy z sąsiedztwa, które zastępowały jednak, jak mu się wydawało, psy bardziej hałaśliwe, agresywne i obszczekujące pociągi z jesz-

613

cze ostrzejszą nutą skargi w głosie niż ta, którą udawało się wydobyć ich martwym już poprzednikom. W porównaniu z domem Ruth, dom Eddiego był psiarnią, znajdującą się przy torach kolejowych. Smuciło go nie tylko, że Ruth się wyprowadza, ale i to, że pomnik erotycznego zenitu jego życia został wystawiony na sprzedaż, on zaś nie może go kupić. Nigdy nie śmiałby żerować na przyjaźni Ruth czy jej sympatii dla niego i nawet mu się nie śniło, by mógł ją poprosić, żeby specjalnie dla niego obniżyła cenę. Przyśniło mu się natomiast – choć myślał o tym także i na jawie – że poprosi Hannah, by kupiła dom na spółkę z nim. Ta niebezpieczna kombinacja fantazji i desperacji była smutnym odbiciem charakteru Eddiego. Nie lubił Hannah, zresztą z wzajemnością – a jednak tak bardzo chciał mieć ten dom, że gotów był zaproponować, by dzielili go we dwoje! Biedny Eddie. Wiedział, że Hannah to niechluj, on zaś nie znosił bałaganiarstwa – do tego stopnia, że płacił służącej nie tylko za to, żeby sprzątała raz w tygodniu jego skromny dom, lecz również za to, by wymieniała (a nie po prostu prała) kuchenne rękawice ochronne, jeśli były poplamione. Musiała też prać i prasować ściereczki do naczyń. Eddie nie cierpiał wreszcie kochanków Hannah, i to na długo przed nadejściem tych łatwych do przewidzenia chwil, kiedy i Hannah zaczynała darzyć ich nienawiścią. Oczami wyobraźni widział już wierzchnie ubrania Hannah (nie wspominając o bieliźnie), porozrzucane po całym domu. Hannah będzie pływać nago w basenie i korzystać z podwórkowego prysznica przy otwartych drzwiach. Będzie wyrzucać albo wyżerać przechowywane w lodówce resztki posiłków Eddiego, podczas gdy resztki jej posiłków zdążą zzielenieć i spleśnieć, zanim Eddie weźmie sprawy w swoje ręce i pozbędzie się zepsutego jedzenia. Jej rachunki telefoniczne będą koszmarnie wysokie, a za wszystko będzie musiał płacić Eddie, bo kiedy nadejdą rachunki, nie tylko telefoniczne, Hannah wyjedzie służbowo do Dubaju albo Bóg wie gdzie. (Poza tym banki nie będą przyjmować jej czeków). Hannah będzie też kłócić się z Eddiem na temat tego, kto powinien korzystać z głównej sypialni, i wygra – argumentując, że potrzebuje po614

dwójnego łóżka z uwagi na swoich kochanków i więcej miejsca w szafie na ubrania. Ale Eddie wytłumaczył sobie, że będzie z radością korzystał z sypialni w końcu korytarza w gościnnym skrzydle domu. (Ostatecznie przecież sypiał tam z Marion). Biorąc pod uwagę zaawansowany wiek większości swoich przyjaciółek, Eddie przypuszczał, że będzie musiał przekształcić dawny warsztat Teda Cole’a (a później gabinet Allana) w sypialnię na parterze – ponieważ niektóre co bardziej słabowite i schorowane starsze znajome Eddiego nie będą miały dość sił, by wspinać się po schodach. Eddie przypuszczał, że Hannah pozwoli mu korzystać z gabinetu przerobionego z kortu w dawnej stajni – cieszyło go, że był to niegdyś także gabinet Ruth. Odkąd Ted popełnił samobójstwo na korcie, Hannah ani razu nie przekroczyła progu stajni. Nie dlatego, że ruszyło ją sumienie, lecz dlatego, że była przesądna. Poza tym Hannah korzystałaby z domu tylko podczas weekendów albo latem, Eddie natomiast mieszkałby tam przez okrągły rok. Ponieważ miał nadzieję, że Hannah będzie na ogół nieobecna, łudził się, że mimo wszystko potrafi dzielić z nią dom. Podejmował jednak olbrzymie ryzyko! – Mówiłem, że coś mi przyszło do głowy – powiedział znów Eddie, ale Hannah nie zwracała na niego uwagi. Przyglądała się otaczającym ich pejzażom, a wyraz jej twarzy stwardniał i przeszedł ze skrajnej obojętności w otwartą wrogość. Kiedy przekroczyli granicę stanu i znaleźli się w Vermoncie, zaczęła toczyć wokoło pełnym wściekłości wzrokiem na samo wspomnienie studiów w Middlebury, jak gdyby zarówno uczelnia, jak i stan Vermont wyrządziły jej jakąś niepowetowaną krzywdę – choć Ruth powiedziałaby, że główną przyczyną czteroletniego niepokoju i depresji Hanny w Middlebury była jej rozwiązłość seksualna. – Pierdolony Vermont! – powiedziała Hannah. – Coś przyszło mi do głowy – powtórzył Eddie. – Mnie też – powiedziała Hannah. – A co, myślałeś, że drzemię? Zanim Eddie zdążył odpowiedzieć, dostrzegli pierwsze zarysy pomnika, upamiętniającego bitwę pod Bennington – jego odwrócony szpic górował ponad budynkami miasteczka i pobliskimi wzgórzami. Wyglądał niczym spłaszczona, ociosana igła, a wzniesiono go, by upamiętnić 615

zwycięstwo Chłopców Zielonych Gór* nad Brytyjczykami. Hannah zawsze go nienawidziła. – Kto mógłby mieszkać w tym pierdolonym mieście? – zapytała Eddiego. – Gdzie tylko się obejrzysz, wznosi się nad tobą ten gigantyczny fallus! Wszyscy faceci, którzy tu mieszkają, mają na pewno kompleks wielkiego chuja. Kompleks wielkiego chuja? – pomyślał Eddie. Uraziła go głupota i wulgarność tej uwagi Hannah. Jak mogło mu się wydawać, że będzie w stanie mieszkać z nią w jednym domu? Aktualnie staruszką życia Eddiego była niejaka pani Bascom. (Ich związek pozostawał platoniczny, ale jak długo jeszcze?) Na Manhattanie wszyscy znali ją wciąż jako panią Bascom, choć jej świętej pamięci mąż, filantrop Arthur Bascom, nie żył już od dawna. Pani Bascom – dla Eddiego i kręgu najbliższych przyjaciół Maggie – kontynuowała filantropijną działalność męża, ale nigdy nie widywano jej na oficjalnych uroczystościach (nieustających imprezach charytatywnych) bez towarzystwa znacznie młodszych, nieżonatych mężczyzn. Przez kilka ostatnich miesięcy rolę eskorty Maggie Bascom pełnił Eddie. Początkowo sądził, że pani Bascom wybrała go ze względu na jego indolencję erotyczną. Później nie był już tego taki pewien – być może mimo wszystko panią Bascom pociągała w Eddiem jego seksualna przystępność, jako że – szczególnie w swojej ostatniej powieści „Trudna kobieta” – Eddie O’Hare opisywał w pełnych miłości szczegółach seksualne zainteresowanie, jakie okazują staruszkom jego młodsi bohaterowie. (Maggie Bascom miała osiemdziesiąt jeden lat). Bez względu na to, z jakiego powodu pani Bascom interesowała się Eddiem, jak mógł przypuszczać, że zaprosi ją do Sagaponack, kiedy Hannah będzie w domu? Hannah nie tylko pływałaby nago, ale zapewne sprowokowałaby rozmowę na temat różnicy kolorów pomiędzy jej popielatą fryzurą i ciemniejszymi blond włosami łonowymi, które jak dotąd zostawiła w spokoju. „Pewnie powinnam ufarbować też te pier-

* Chłopcy Zielonych Gór – armia partyzancka, zorganizowana w roku 1770 przez Athana Allena do obrony Vermontu, początkowo przed zakusami nowojorskich urzędników króla Jerzego III, a następnie przed Brytyjczykami (przyp. tłum.).

616

dolone kłaki na cipie” – Eddie wyobraził sobie, że Hannah zwraca się do pani Bascom w te słowa. Jak w ogóle mógł wpaść na taki pomysł? Jeśli szukał towarzystwa starszych od siebie kobiet, to z pewnością dlatego (przynajmniej częściowo), że były niemal bez wyjątku bardziej dystyngowane niż kobiety w jego wieku, nie mówiąc już o kobietach w wieku Hannah. (Wedle dogmatów Eddiego nawet Ruth nie była „dystyngowana”). – Więc co ci przyszło do głowy? – zapytała Hannah. Za pół godziny, a może nawet mniej, mieli zobaczyć się z Ruth i poznać jej policjanta. Powinienem chyba rozważyć rzecz nieco staranniej, pomyślał Eddie. Ostatecznie pod koniec weekendu czekała go czterogodzinna podróż samochodem z powrotem na Manhattan w towarzystwie Hannah. Będzie miał wtedy dość czasu, żeby poruszyć temat kupna domu na spółkę. – Zapomniałem – powiedział. – Ale jestem pewien, że jeszcze sobie przypomnę. – Więc chyba nie był to szczególnie niepokojący pomysł – zauważyła złośliwie Hannah, choć myśl o dzieleniu z nią domu wydała się Eddiemu jedną z najbardziej niepokojących myśli jego życia. – Z drugiej strony, chyba sobie jednak nie przypomnę – dodał Eddie. – Myślałeś może o swojej następnej powieści – podsunęła Hannah, dotykając znów czubkiem języka meszku nad górną wargą. – Pewnie będzie to rzecz o związku młodego mężczyzny ze starszą kobietą... – Bardzo śmieszne – powiedział Eddie. – Nie chowaj głowy w piasek – odparła Hannah. – Zapomnijmy na chwilę o twoim zainteresowaniu starszymi kobietami... – Proszę bardzo – zgodził się Eddie. – Interesuje mnie coś zupełnie innego – ciągnęła dalej Hannah. – Ciekawa jestem, czy kobiety, z którymi się spotykasz... takie, co to mają, kurwa, po siedemdziesiąt albo osiemdziesiąt lat... Czy one są ciągle aktywne seksualnie? Czy jeszcze chcą seksu?

617

– Są takie, które są aktywne seksualnie, i takie, które chcą seksu – odpowiedział ostrożnie Eddie. – Obawiałam się, że tak powiesz. To mnie kompletnie rozczula! – Boisz się, że nie będziesz aktywna seksualnie, mając siedemdziesiąt albo osiemdziesiąt lat? – zapytał Eddie. – Nawet nie chcę o tym myśleć – oświadczyła Hannah. – Ale wróćmy do twoich zainteresowań. Kiedy jesteś z jedną z tych starszych babek... na przykład z panią Bascom... – Nie spałem z panią Bascom! – przerwał jej Eddie. – Dobra, dobra... Jeszcze nie – powiedziała Hannah. – Ale powiedzmy, że sypiasz z nią albo będziesz sypiał... Albo robisz to z jakąś inną staruszką, z jakąś siedemdziesięcio- czy osiemdziesięcioletnią damulą. O czym wtedy myślisz? Naprawdę patrzysz na nią i podniecasz się? Czy może myślisz o kimś innym? Eddiego bolały palce – ściskał kierownicę mocniej, niż należało. Przypomniał sobie mieszkanie pani Bascom na rogu Piątej Alei i Dziewięćdziesiątej Trzeciej Ulicy. Pamiętał wszystkie fotografie: pani Bascom jako dziecko, jako młoda dziewczyna, młoda oblubienica, młoda matka, nieco starsza oblubienica (miała trzech mężów) i jako młodzieńczo wyglądająca babcia. Patrząc na Maggie Bascom, nie potrafił nie wyobrażać sobie, jak wyglądała w poszczególnych fazach swego życia. – Zawsze próbuję zobaczyć całą kobietę – powiedział Eddie. – Oczywiście, widzę, że jest stara, ale istnieją przecież fotografie albo ich odpowiedniki w ludzkiej wyobraźni, w której istnieje życie innych ludzi. Całe życie. Potrafię sobie wyobrazić, jak wyglądała, gdy była młodsza ode mnie, ponieważ istnieją gesty i miny, które są wrodzone, ponadczasowe. Stare kobiety nie zawsze postrzegają się jako stare kobiety, i ja też nie postrzegam ich jako staruszek. Próbuję dostrzec w tych kobietach całe ich życie. Jest coś niebywale wzruszającego w ludzkim życiu, widzianym jako całość. Urwał, nie tylko dlatego, że się zawstydził, ale także dlatego, że Hannah zaczęła płakać. – Nikt nie zobaczy mnie nigdy w takim stanie – powiedziała. Była to jedna z tych chwil, gdy Eddie powinien był skłamać, ale nie miał siły się odezwać. Nikt nigdy nie zobaczy Hannah w takim stanie. 618

Eddie próbował wyobrazić ją sobie w wieku lat sześćdziesięciu, siedemdziesięciu albo osiemdziesięciu, kiedy jej nieokiełznaną seksualność zastąpi... no właśnie, co? Seksualność Hannah pozostanie nieokiełznana na zawsze. Eddie jedną ręką puścił kierownicę i dotknął dłoni Hannah. Zaciskała ręce na kolanach, a czując dotyk Eddiego, powiedziała: – Trzymaj obie ręce na tej kurewskiej kierownicy, Eddie. Wiesz, chwilowo nie mam kochanka... Czasami współczucie przysparzało Eddiemu kłopotów. W niebezpiecznie przerośniętej części swego serca uważał, że Hannah nie jest potrzebny kolejny kochanek, lecz raczej dobry przyjaciel. – Myślałem, że moglibyśmy spróbować zamieszkać wspólnie w jednym domu – zaproponował. (Całe szczęście, że prowadził Eddie, bo Hannah zjechałaby w tym momencie z drogi). – Myślałem, że moglibyśmy kupić na spółkę dom Ruth w Sagaponack. Oczywiście nie sądzę, żeby... hm, żeby nasze ścieżki przecinały się w tym domu zbyt często. Hannah nie była pewna, co właściwie Eddie proponuje. W tym wrażliwym stanie ducha, w jakim się znajdowała, pomyślała najpierw, że chodzi o coś więcej niż podryw – to, co powiedział Eddie, brzmiało tak, jakby proponował jej małżeństwo. Ale im dłużej mówił, tym bardziej Hannah czuła się zdezorientowana. – Nasze ścieżki? – zapytała. – Co to ma, kurwa, znaczyć? Widząc jej oszołomienie, Eddie nie był w stanie opanować paniki. – Dałbym ci główną sypialnię! – wypalił. – Mnie wystarczy większa sypialnia gościnna, na końcu korytarza. Pokój na parterze, czyli dawny warsztat Teda, a potem gabinet Allana, można też przerobić na sypialnię. Mnie to wystarczy. – Przerwał tylko po to, żeby zaczerpnąć tchu, i wypalił znowu: – Wiem, jakie uczucia wzbudza w tobie dawna stajnia i kort. Mógłbym tam pracować, to znaczy, urządzić sobie gabinet. Ale resztę domu, całego domu, dzielilibyśmy na pół. Oczywiście latem trzeba by się wykłócać o gości weekendowych. No wiesz, czy przyjmować twoich, czy moich przyjaciół. Ale jeśli generalnie podoba ci się mój pomysł kupna domu w Hamptons, to myślę, że we dwoje nas na to stać. Poza tym Ruth byłaby szczęśliwa. – Eddie plótł już teraz jak najęty. – W końcu ona i Graham mogliby nas odwiedzać, a zatem Ruth 619

nie musi całkiem rezygnować z domu. To znaczy Ruth, Graham i ten gliniarz – dodał, nie wiedząc, czy półprzytomny wyraz twarzy Hannah oznacza, że wciąż jest oszołomiona jego propozycją, czy raczej poczuła przypływ choroby lokomocyjnej. – Chcesz, żebyśmy zostali pierdolonymi współlokatorami? – zapytała Hannah. – Wszystko pół na pół! – zawołał Eddie. – Ale ty mieszkałbyś tam przez okrągły rok, nie? – zapytała Hannah z przenikliwością, na jaką Eddie nie był przygotowany. – Jak sobie wyobrażasz, że będziemy wszystko dzielić pół na pół, skoro ja będę mieszkać w Hamptons tylko latem i przyjeżdżać czasem na weekendy, a ty będziesz na miejscu przez cały pieprzony czas? Powinienem był wiedzieć, że tak się to skończy! – pomyślał Eddie. Próbował potraktować Hannah jak przyjaciółkę, a ona już wdaje się z nim w jakieś negocjacje! To się nie może udać! Lepiej było trzymać buzię na kłódkę. Powiedział jednak zupełnie co innego: – Nie będzie mnie stać na ten dom, jeśli nie zapłacisz połowy ceny. Zresztą dom może okazać się za drogi nawet dla nas obojga. – Ta chałupa nie może być warta aż tyle – oświadczyła Hannah. – Ile kosztuje? – Dużo – odparł Eddie, choć nie znał odpowiedzi. Wiedział tylko, że dla niego samego dom jest za drogi. – Chcesz kupić dom i nie wiesz, ile kosztuje? – zapytała Hannah. Przynajmniej przestała płakać. Eddie pomyślał, że Hannah zarabia pewnie znacznie więcej od niego. W zawodzie dziennikarki wiodło jej się coraz lepiej, choć nie zdobyła sławy – tematy, które poruszała, były zwykle zbyt szmatławe, żeby przynieść rozgłos. Ostatnio napisała duży artykuł dla pewnego znaczącego czasopisma (choć Eddie nie wierzył w istnienie znaczących czasopism) o nieudanej resocjalizacji więźniów, osadzonych w stanowych i federalnych zakładach karnych. Tekst okazał się kontrowersyjny, a w dodatku Hannah związała się na krótko z pewnym recydywistą – to zresztą on był jej ostatnim niewłaściwym kochankiem, co tłumaczyło być może, dlaczego Hannah znalazła się obecnie w tak fatalnym stanie.

620

– Ciebie byłoby pewnie stać na ten dom – powiedział posępnie Eddie. – A po co mi ten dom? – zapytała Hannah. – Dla mnie to nie jest żaden skarbczyk z pierdolonymi pamiątkami! Nie kupię domu, ale przynajmniej nie będę musiał z nią mieszkać! – pomyślał Eddie. – Jezu, Eddie, ale z ciebie dziwak – powiedziała Hannah. Był dopiero pierwszy weekend listopada, ale drzewa stojące wzdłuż piaszczystej drogi, która wiodła w górę pod domem Kevina Mertona, straciły już wszystkie liście. Nagie gałęzie kamiennoszarych klonów i białych jak kości brzóz zdawały się trząść w oczekiwaniu nadchodzących śniegów. Zrobiło się zimno. Kiedy wysiedli z samochodu na podjeździe przed domem Ruth, Hannah stanęła, otulając się ramionami, Eddie natomiast otworzył bagażnik. Mieli tam walizki oraz płaszcze, które nie były im potrzebne w Nowym Jorku. – Pierdolony Vermont! – powiedziała znów Hannah, dzwoniąc zębami. Ich uwagę zwrócił odgłos rąbanych drew. Na dziedzińcu przy wejściu do kuchni leżały dwa czy trzy sągi nieporąbanego jeszcze drewna, ale obok rósł stos mniejszych szczap. Z początku Eddie myślał, że człowiek, który rąbie drewno i układa stos szczap to dozorca Ruth, Kevin Merton – Hannah też tak myślała, dopóki coś w wyglądzie drwala nie skłoniło jej, by przyjrzeć mu się bliżej. Był tak pochłonięty pracą, że nie zauważył samochodu Eddiego. Mężczyzna, ubrany w dżinsy i koszulkę, pracował na tyle energicznie, by nie czuć zimna – był wręcz zlany potem. Miał swoistą metodę łupania i składowania drew. Jeśli kloc nie był zbyt szeroki w obwodzie, ustawiał go pionowo na pieńku i rozłupywał wzdłuż za pomocą siekiery. Jeśli kloc był za szeroki – o czym mężczyzna wiedział na pierwszy rzut oka – ustawiał go na pieńku i rozłupywał za pomocą klina i młota. Choć wydawało się, że zamiłowanie do rąbania drew to jego druga natura, Harry Hoekstra zajmował się tą pracą dopiero tydzień lub dwa – nigdy przedtem nie miał z tym do czynienia. Uwielbiał to zajęcie. Z każdym potężnym uderzeniem siekiery albo młota wyobrażał sobie ogień, jaki rozpali. Hannah i Eddiemu wydał 621

się tak potężny i przejęty pracą, że ich zdaniem, mógłby rąbać drzewo przez cały dzień. Wyglądał na człowieka, który mógłby robić wszystko cały dzień – i całą noc, jak pomyślała Hannah. Zaczęła nagle żałować, że nie umalowała ust albo nie umyła przynajmniej włosów i nie nałożyła makijażu. Żałowała, że nie włożyła stanika i lepszego ubrania. – To na pewno ten Holender, gliniarz Ruth! – szepnął Eddie. – Co ty, kurwa, powiesz – szepnęła w odpowiedzi Hannah, która na chwilę zapomniała, że Eddie nie zna jej prywatnych gierek z Ruth. – Słyszałeś ten odgłos? – zapytała Eddiego, który, jak zwykle, wyglądał na oszołomionego. – To moje majtki zsunęły się na ziemie. O ten odgłos mi chodzi. – Aha – powiedział Eddie. Cóż za wulgarna kobieta z tej Hannah! Dzięki Bogu, że nie będzie musiał dzielić z nią domu! Harry Hoekstra usłyszał ich głosy. Odłożył siekierę i podszedł bliżej. Stali jak dzieci, bojąc się oddalić od samochodu, kiedy ekspolicjant podszedł do nich i wyjął walizkę z drżącej dłoni Hannah. – Witaj, Harry – zdołał wykrztusić Eddie. – Ty jesteś pewnie Eddie, a ty Hannah – rzekł Harry. – Co ty powiesz – powiedziała Hannah, ale w jej głosie zabrzmiała nietypowa, dziewczęca nuta. – Ruth mnie uprzedziła, że to usłyszę! – oświadczył Harry. No, dobra, teraz rozumiem... Kto by nie zrozumiał? – myślała Hannah, co tak naprawdę znaczyło: „Szkoda, że to nie ja pierwsza go poznałam!” Ale coś, co zawsze podważało jej zewnętrzną i pozorną jedynie pewność siebie, mówiło Hannah, że nawet gdyby pierwsza poznała Harry’ego, on nie byłby nią zainteresowany, a w każdym razie nie dłużej niż przez jedną noc. – Miło mi cię poznać, Harry. – Tyle tylko udało się jej powiedzieć. Eddie spostrzegł, że Ruth wychodzi im z domu na powitanie i otula się ramionami na zimnie. Na dżinsach miała ślady mąki, podobnie jak na czole, w miejscu, gdzie grzbietem dłoni odgarnęła włosy. – Cześć! – zawołała. Hannah nigdy dotąd nie widziała przyjaciółki w takim nastroju – wyglądała na więcej niż szczęśliwą.

622

To właśnie jest miłość, zdał sobie sprawę Eddie. Jeszcze nigdy w życiu nie czuł się tak przygnębiony. Spoglądając na Ruth, zastanawiał się, dlaczego uważał ją kiedyś za podobną do Marion – jak mógł sobie wyobrażać, że jest w niej zakochany? Hannah przypatrywała im się na zmianę – najpierw zerkała ukradkiem na Harry’ego, a potem z zazdrością na Ruth. Oni się, kurwa, kochają! – zrozumiała, myśląc o sobie z nienawiścią. – Masz mąkę na czole, dziecino – zwróciła się do Ruth i pocałowała ją. – Słyszałaś ten odgłos? – szepnęła do przyjaciółki. – To moje majtki zsunęły się na ziemię... Nie, uderzyły o ziemię! – Moje też – odpowiedziała Ruth, oblewając się rumieńcem. Ma to, czego chciała... Prowadzi życie, jakiego zawsze pragnęła, pomyślała Hannah. Ale powiedziała tylko: – Muszę umyć włosy, dziecino. I chyba się trochę umaluję. (Przestała już przyglądać się Harry’emu – po prostu nie była w stanie dłużej na niego patrzeć). Podbiegł do nich Graham, który wypadł na dwór przez kuchenne drzwi. Objął Hannah w biodrach, niemal przewracając ją na ziemię, ale przynajmniej odwrócił jej uwagę od Harry’ego. – A co to za bachor? – zawołała. – To nie może być mój dzieciak chrzestny... Jest za duży! Co to za bachor? – To ja! Graham! – wrzasnął Graham. – Nie możesz być Grahamem... Jesteś za duży! – powiedziała Hannah, biorąc go na ręce i całując. – No, to ja... Graham! – krzyczał Graham. – Powiedz „tak”, a nie „no” – szepnęła mu Hannah. – Tak, to ja, Graham! – powtórzył chłopiec. – Chodź, zaprowadź mnie do mojego pokoju – powiedziała Hannah. – Pomożesz mi uruchomić prysznic albo napełnić wannę. Muszę umyć włosy. – Płakałaś, Hannah? – zapytał chłopiec. Ruth spojrzała na nią, ale Hannah odwróciła wzrok. Harry i Eddie stali przy drzwiach kuchennych, zachwycając się rosnącym stosem szczap.

623

– Wszystko w porządku? – zwróciła się Ruth do przyjaciółki. – No. Eddie poprosił mnie właśnie, żebyśmy zamieszkali razem, ale niezupełnie o to mu chodziło – dodała Hannah. – Chciał, żebym została jego współlokatorką. – To dziwne – zauważyła Ruth. – Och, nie wiesz nawet, jak bardzo! – powiedziała Hannah, całując znów Grahama. Chłopak ciążył jej w ramionach, bo nie przywykła dźwigać czteroletnich dzieci. Skręciła w stronę domu, chcąc znaleźć swój pokój, wziąć prysznic albo kąpiel i zanurzyć się w najświeższym wspomnieniu widzianej przed chwilą miłości, na wypadek, gdyby i jej miała kiedyś się przydarzyć. Wiedziała jednak, że tak się nie stanie.

624

Szczęśliwa para i jej dwoje nieszczęśliwych przyjaciół

R

uth Cole i Harry Hoekstra wzięli ślub rankiem w dzień Święta Dziękczynienia w rzadko używanym salonie domu Ruth na Long Island. Ruth uważała, że to najlepszy sposób, żeby pożegnać się z domem. W korytarzach na parterze i piętrze stały szeregi tekturowych pudeł, opatrzonych naklejkami z informacją dla pracowników firmy przewozowej. Meble opatrzono nalepkami czerwonymi albo zielonymi – czerwona oznaczała, że mebel zostaje, zielona, że należy go przewieźć do Vermontu. Gdyby dom w Sagaponack nie został sprzedany do lata, Ruth zamierzała go wynająć. Większość mebli, których nie lubiła, miała pozostać w domu. Dom w Hamptons nigdy nie był dla niej szczęśliwy, z wyjątkiem okresu, kiedy mieszkała tam razem z Allanem. (Rzadko kojarzyła go z domem w Vermoncie, zresztą na szczęście dla siebie). Eddie zauważył, że ze ścian zniknęły wszystkie fotografie – zostały zapewne zapakowane do kartonowych pudeł. Widział już dom w Sagaponack pozbawiony zdjęć, ale tym razem ze ścian zniknęły także haczyki – dziury zostały wypełnione, a ściany pomalowano lub pokryto nowymi tapetami. Potencjalny nabywca nigdy by się nie domyślił, że w domu wisiało niegdyś mnóstwo fotografii. Ruth powiedziała Eddiemu i Hannah, że na zaślubiny „wypożyczyła” księdza z jednego z kościołów w Bridgehampton. Był to postawny mężczyzna o wiecznie zdziwionej minie, potężnym uścisku dłoni i dudniącym barytonie, który rezonował na parterze całego domu, wpra625

wiając w drżenie zastawę, stojącą na stole w jadalni. Conchita Gomez nakryła wcześniej stół do świątecznego obiadu. Eduardo poprowadził pannę młodą do ślubu, Eddie został drużbą Harry’ego, a Hannah była druhną, już po raz drugi. Na pierwszym ślubie Ruth Eddie prowadził oblubienicę i kamień spadł mu z serca, że nie będzie tego robił tym razem. Wolał być drużbą. Choć znal Harry’ego dopiero niecały miesiąc, bardzo polubił Holendra, podobnie jak Hannah, choć nadal nie potrafiła mu się swobodnie przyglądać. Harry wybrał wiersz na ślub. Nie wiedząc, że Allan polecił Eddiemu odczytać na swoim pogrzebie wiersz Yeatsa, zdecydował się na utwór tego samego poety. Wiersz wzruszył Ruth, Hannah i Eddiego do łez, ale Ruth pokochała za to Harry’ego jeszcze bardziej. Był to wiersz o „ubóstwie” – bo Harry, w porównaniu z Ruth, był niewątpliwie ubogi. Odczytał poemat z bezkompromisowym animuszem, z jakim początkujący policjant mógłby przeczytać przestępcy jego prawa. Wiersz nosił tytuł „Poeta pragnie szaty niebios”, a Eduardo i Conchita trzymali się za ręce podczas lektury, jak gdyby sami ponownie brali ślub. „Gdybym miał niebios wyszywaną szatę z nici złotego i srebrnego światła, ciemną i bladą, i błękitną szatę ze światła, mroku, półmroku, półświatła, rozpostarłbym ci tę szatę pod stopy, lecz biedny jestem: me skarby – w marzeniach; Więc ci rzuciłem marzenia pod stopy; stąpaj ostrożnie, stąpasz po marzeniach”.* Graham miał być „szafarzem” obrączek, ale przesłyszał się i sądził, że będzie „grabarzem”, więc kiedy nadeszła pora, by wręczyć obrączki księdzu, chłopiec był wielce wzburzony, uważał bowiem, że zapomniano o bardzo ważnej części ceremonii. Kiedy i gdzie powinien pogrzebać obrączki? Po uroczystości, ponieważ wciąż rozpaczał w przekonaniu, że wypaczono symbolikę obrączek, Ruth pozwoliła chłopcu pogrzebać obrączki w korzeniach kocierpki, otaczającej basen. Harry uważnie przyjrzał się miejscu pochówku, by po pewnym, odpowiednio uroczystym czasie, wskazać Grahamowi, gdzie odkopać obrączki. Poza tym incydentem drugi ślub Ruth przebiegł bez zakłóceń. Jedynie Hannah zauważyła, że Ruth i Eddie raczej nie spodziewają się przyjazdu matki Ruth. Jeśli myśleli o Marion, nie dawali nic po sobie * Przełożył Leszek Engelking

626

poznać. Hannah rzadko myślała o Marion – bo zresztą nigdy nie poznała matki Ruth. Indyk, którego podano na świąteczny obiad, wykarmiłby jeszcze całą rodzinę, nie licząc Ruth, Harry’ego, Hannah, Eddiego, Eduarda i Conchity. Ruth odesłała Eduarda i Conchitę do domu z połową resztek z uczty. Graham, traktujący indyka podejrzliwie, zażądał w zamian upieczonej na grillu kanapki z serem. Podczas długiego obiadu Hannah zapytała obojętnie, ile Ruth chce za dom w Sagaponack. Suma była tak oszałamiająca, że Eddie rozlał sobie na kolana sporą porcję sosu żurawinowego, a Hannah powiedziała chłodno: – Może dlatego jeszcze go nie sprzedałaś. Powinnaś chyba trochę spuścić z ceny, dziecino. Eddie pożegnał się z nadzieją, że dom będzie kiedykolwiek należał do niego. Na pewno nie chciał już dzielić posiadłości z Hannah, która wciąż „chwilowo” nie miała kochanka, choć udało jej się wyglądać pięknie przez cały weekend Święta Dziękczynienia. (Ruth zauważyła, że Hannah dokłada starań, by ładnie wyglądać w obecności Harry’ego). Teraz, kiedy Hannah znów zaczęła przywiązywać wagę do swojego wyglądu, Eddie ją ignorował. Uroda Hannah niewiele dla niego znaczyła. Niechybne szczęście Ruth przygasiło trwający cały rok pożar w sercu Eddiego – znów kochał się w Marion i wrócił na swoje miejsce. Czy jednak mógł mieć nadzieję, że jeszcze ją kiedyś zobaczy lub choćby nawiąże z nią kontakt? Minęły dwa miesiące, odkąd posłał Marion swoje książki, a nie otrzymał w odpowiedzi ani słowa. Podobnie jak Ruth, porzucił więc nadzieję, że Marion kiedykolwiek się z nimi skontaktuje. (Marion nie odpowiedziała również na list Ruth). Czego jednak mogliby się spodziewać po blisko czterdziestu latach? Zaświadczenia, że dobrze się prowadziła w Toronto? Przysłania eseju na temat życia na emigracji? Nawet Ruth i Eddie nie mogliby z pewnością oczekiwać, że Marion zjawi się na drugim ślubie córki. – Przecież nie pojawiła się na pierwszym – szepnęła Hannah do Harry’ego, kiedy po raz kolejny dolewał jej wina. Harry wiedział, że są tematy, którym lepiej dać spokój, zaimprowizował więc po prostu, najlepiej jak potrafił, niepohamowaną odę do 627

drewna opałowego. Nikt nie miał pojęcia, w jaki sposób na nią zareagować, więc wszyscy słuchali w milczeniu. Okazało się, że Harry pożyczył niedawno półciężarówkę Kevina Mertona i przewiózł pół sąga drewna z Vermontu na Long Island. Eddie zdążył się już zorientować, że Harry ma drobną obsesję na punkcie drew na opał. Nie był specjalnie zafascynowany jego drewnianą dysputą, którą Harry ciągnął już do końca świątecznego obiadu. (Mówił wciąż na ten sam temat, kiedy Eduardo i Conchita pojechali do domu). Eddie o wiele bardziej wolał słuchać Harry’ego, gdy opowiadał o książkach. Nie znał niemal nikogo, kto przeczytałby tyle książek, co Harry, z wyjątkiem swojego zmarłego ojca, Miętusa O’Hare’a. Po obiedzie, kiedy Harry i Eddie zmywali naczynia, a Hannah położyła Grahama do łóżka i szykowała się, żeby przeczytać mu coś na dobranoc, Ruth przystanęła przed domem, pod gwiazdami, nad brzegiem basenu, który został już częściowo opróżniony i osłonięty na zimę. Otaczający basen żywopłot w kształcie litery „U” pełnił rolę olbrzymiej ramy okiennej, wytyczającej w mroku panoramę gwiazd. Niemal nie pamiętała już czasów, kiedy nie było tu basenu i okalającego go żywopłotu, a zamiast trawnika dziedziniec porastało niekoszone pole, o które kłócili się ciągle jej rodzice. Przyszło jej do głowy, że w inne, chłodne noce – kiedy ktoś inny zmywał tu naczynia, a ojciec albo opiekunka kładli ją do łóżka wraz z bajką na dobranoc – jej matka stąpała po tym samym dziedzińcu, pod tymi samymi bezlitosnymi gwiazdami. Ale Marion, w przeciwieństwie do swej córki, nie spoglądała zapewne ku niebu z myślą, że sprzyja jej los. Ruth natomiast wiedziała, że miała w życiu szczęście. Moja następna książka powinna podjąć temat pomyślności, pomyślała. Powinna opowiadać o tym, jak nierówno rozkłada się powodzenie i niepowodzenie, jeśli nie od razu, przy ludzkich narodzinach, to później, wskutek okoliczności pozostających poza naszą kontrolą, w pozornie bezładnym biegu kolidujących ze sobą zdarzeń – jesteśmy zależni od ludzi, których spotykamy, od tego, kiedy ich spotykamy, i od tego, czy i kiedy ci ważni dla nas ludzie napotykają innych na swej drodze. Ruth dotknęła tylko odrobina nieszczęścia. Czemu udziałem jej matki stało się nieszczęście tak wielkie? 628

„Och, mamo – powiedziała w duchu Ruth do zimnych gwiazd. – Przyjedź nacieszyć się swoim wnukiem, póki jeszcze możesz”. Na górze, w głównej sypialni – na tym samym podwójnym łóżku, gdzie kochała się kiedyś z Tedem Cole’em – Hannah usiłowała wciąż przeczytać bajkę na dobranoc wnukowi, którego Ted nigdy nie widział. Nie poczynili na razie większych postępów – rytualne mycie zębów i wybór piżamy zajęły im więcej czasu, niż mogłaby przypuszczać. Ruth powiedziała jej, że Graham szaleje na punkcie opowieści o Madeline, ale Graham nie był tego taki pewien. – Na punkcie której opowieści szaleję? – zainteresował się Graham. – Na punkcie wszystkich – powiedziała Hannah. – Wybierz jakąś bajkę, a ja ci ją przeczytam. – Nie lubię „Madeline i Cyganów” – poinformował ją Graham. – Dobrze. W takim razie nie będziemy tego czytać – obiecała Hannah. – Mnie też nie podoba się ta historyjka. – Dlaczego? – zapytał Graham. – Z tego samego powodu, dla którego ty jej nie lubisz – odpowiedziała Hannah. – Wybierz bajkę, która ci się podoba. Jakąkolwiek. – „Ocalenie Madeline” już mnie nudzi – wyjaśnił Graham. – To świetnie. Ja też mam go powyżej uszu – powiedziała Hannah. – Wybierz historyjkę, którą lubisz. – Lubię „Madeline i niedobry kapelusz” – zadecydował chłopczyk. – Ale nie lubię Pepita. Naprawdę go nie lubię. – A czy Pepito nie pojawia się w „Madeline i złym kapeluszu?” – zapytała Hannah. – Właśnie to mi się w tej bajce nie podoba – odpowiedział Graham. – Musisz wybrać coś, co naprawdę lubisz – powiedziała Hannah. – Denerwujesz się? – zapytał Graham. – Ja? Nigdy w życiu – powiedziała Hannah. – Mogę z tobą siedzieć cały dzień. – Jest noc – zauważył chłopiec. – Dzień już się skończył. – A może chcesz „Madeline w Londynie”? – zaproponowała Hannah. – Tam też występuje Pepito – powiedział Graham. 629

– To może po prostu zwykłą „Madeline”, tę oryginalną? – Co znaczy „oryginalny”? – zapytał Graham. – Pierwszy. – Za często słyszałem tę bajkę – odparł Graham. Hannah zwiesiła głowę. Wypiła sporo wina do obiadu. Szczerze kochała Grahama, swoje jedyne dziecko chrzestne, ale chłopiec czasami utwierdzał ją w przekonaniu, że postąpiła słusznie, nie decydując się na własne. – Chcę „Boże Narodzenie Madeline” – oznajmił w końcu Graham. – Przecież mamy dopiero Święto Dziękczynienia – powiedziała Hannah. – Chcesz usłyszeć opowieść bożonarodzeniową w Święto Dziękczynienia? – Mówiłaś, że mogę wybrać każdą historyjkę, jaką zechcę. Ich głosy niosły się aż na dół, do kuchni, gdzie Harry skrobał patelnię, a Eddie suszył w zamyśleniu szpatułkę, machając nią w powietrzu. Rozmawiali na temat tolerancji, ale Eddie stracił właśnie wątek. Dyskusja zaczęła się od kwestii nietolerancji (głównie rasowej i religijnej) w Stanach Zjednoczonych, Harry wyczuł jednak, że Eddie wkracza na tereny bardziej osobiste – bo rzeczywiście, Eddie miał już przyznać, że nie toleruje Hannah, gdy dobiegł go jej głos w rozmowie z Grahamem i przerwał mu tok myśli. Harry miał swoje zdanie na temat tolerancji. Nie spierałby się z Eddiem ani z żadnym z jego współobywateli, że Holendrzy są bardziej tolerancyjni niż większość Amerykanów, uważał jednak, że tak właśnie jest. Wyczuwał, że Hannah nie toleruje Eddiego, nie tylko dlatego, że (z jej punktu widzenia) jest on postacią żałosną, lecz także ze względu na monotonię jego miłosnej fascynacji starszymi kobietami oraz dlatego, że nie stał się sławnym pisarzem. Żadna odmiana nietolerancji w Ameryce nie da się porównać do dziwnie charakterystycznej dla Amerykanów nietolerancji wobec ludzi, którym nie udało się odnieść sukcesu w życiu, pomyślał Harry. Choć nie lubił pisarstwa Eddiego, bardzo go polubił osobiście, szczególnie z uwagi na niesłabnące uczucie, jakim Eddie darzył Ruth. Trzeba jednak przyznać, że intrygował go charakter adoracji Eddiego – ekspolicjant 630

przypuszczał, że jej źródłem jest zaginiona matka Ruth, zauważył bowiem, że Ruth i Eddiego łączy najbardziej nieobecność Marion, stanowiąca fundamentalną część ich życia – podobnie jak nieobecność córki stanowiła fundamentalną część życia Rooie. Jeśli chodzi o Hannah, to wymagała ona takiej dozy tolerancji, jaką nie umiał jej obdarzyć nawet Holender. Poza tym uczucie Hannah dla Ruth nie było tak pewne, jak uczucie Eddiego. Co więcej, w spojrzeniach, którymi obrzucała go Hannah, były sierżant Hoekstra dostrzegał coś zbyt dobrze sobie znanego. Hannah miała serce dziwki – a serce prostytutki, o czym Harry wiedział, nie jest przysłowiowym sercem szczerozłotym. To przede wszystkim serce, które kalkuluje, a uczucie wykalkulowane nigdy nie jest godne zaufania. Stosunki z przyjaciółmi człowieka, którego się kocha, nie należą do najłatwiejszych, ale Harry wiedział, kiedy należy trzymać język za zębami i być wyłącznie widzem. Gdy Harry postawił na kuchni garnek z rosołem, Eddie zapytał byłego policjanta, co zamierza robić na emeryturze – albowiem Eddie (i Hannah) wciąż zachodzili w głowę, co Harry mógłby sobie znaleźć do roboty. Czy zaangażuje się w utrzymanie prawa i porządku w Vermoncie? Był gorliwym, lecz wybrednym czytelnikiem – czy to możliwe, że pewnego dnia sam napisze powieść? Było też jasne, że lubi pracę fizyczną, czy podejmie zatem jakieś zajęcie w terenie? Harry odparł, że nie po to przeszedł na emeryturę, żeby szukać sobie innej pracy. Chciał czytać i podróżować, lecz tylko pod warunkiem, że Ruth znajdzie czas, żeby z nim wyjeżdżać. Ruth była mniej niż przeciętną kucharką – wedle swych własnych słów – Harry gotował lepiej od niej, a poza tym był tym członkiem rodziny, który miał czas, by jeździć po zakupy. Ponadto Harry chciał zająć się Grahamem. Okazało się zatem, że Hannah miała słuszność, mówiąc w zaufaniu Eddiemu, że Ruth wyszła za mąż za gospodynię domową! Który pisarz nie chciałby mieć własnej gospodyni? Ruth nazywała Harry’ego swoim osobistym policjantem, ale Harry był raczej jej osobistą gospodynią domową. Ruth wróciła do domu. Miała zmarznięte dłonie i twarz, zaczęła więc rozgrzewać się nad garnkiem, w którym bulgotał rosół. 631

– Przez cały weekend będziemy jeść rosół z indyka – powiedział Harry. Ponieważ wszystkie naczynia zostały już zmyte, Eddie, Ruth i Harry usiedli w salonie, w którym zaledwie tego rana odbył się ślub, choć Eddie miał wrażenie, że Ruth i Harry znają się od zawsze – i na zawsze, Eddie był tego pewien. Nowożeńcy zasiedli na kanapie – Ruth popijała wino, a Harry piwo. Słyszeli, jak na górze Hannah czyta Grahamowi. – „Szła już noc na Boże Narodzenie, lecz nigdzie w całym domu nie drgnęło ni jedno stworzenie. I nawet myszka leżała w łóżku, bo w naszym starym domu nie oszczędzono przeziębienia nikomu. I tylko dzielna mała Madeline krzątała się chybko i czuła się dobrze”. – Ja też się tak czuję – powiedział Harry. – Jest mi dobrze. – Mnie też – powiedziała Ruth. – Zdrowie pary szczęściarzy – powiedział Eddie O’Hare, popijając toast dietetyczną colą. Troje przyjaciół wzniosło szklanki. Głos Hannah czytającej Grahamowi napawał ich niezwykłą, długotrwałą rozkoszą. A Ruth znów pomyślała, że sprzyja jej los i że dotknęła ją tylko odrobina nieszczęścia. W czasie tego długiego, świątecznego weekendu szczęśliwa para tylko raz jeszcze zjadła obiad z Hannah i Eddiem, dwojgiem swoich nieszczęśliwych przyjaciół. – Pieprzyli się przez cały weekend. Nie żartuję – szepnęła Hannah Eddiemu, kiedy pojawił się na kolacji w sobotni wieczór. – Przysięgam ci, zaprosili mnie tutaj tylko dlatego, żebym zajmowała się Grahamem, bo wtedy mogą się gdzieś wymknąć i robić to ze sobą. Nic dziwnego, że nie wyjechali w podróż poślubną... nie było potrzeby! Poprosili mnie na druhnę tylko po to, żeby mieć jakiś pretekst! – Może tak ci się tylko wydaje – odpowiedział Eddie, ale Hannah naprawdę znalazła się w „niezwykłym” położeniu, przynajmniej z jej punktu widzenia. Przyjechała do Ruth bez kochanka, a doskonale zdawała sobie sprawę, że jeśli nawet Ruth i Harry nie kochają się co chwila, to najwyraźniej mają na to ochotę. Oprócz sałatki z buraków Harry przyrządził znakomity rosół z indyka i upiekł chleb kukurydziany. Ku zdumieniu obecnych namówił Grahama, żeby spróbował odrobinę zupy, którą chłopiec zjadł z zapie632

kaną na grillu kanapką z serem. Siedzieli jeszcze wszyscy przy obiedzie, kiedy rozległo się pukanie do drzwi i zapracowana pośredniczka handlu nieruchomościami, zatrudniona przez Ruth, wprowadziła jakąś kobietę o zgorzkniałym wyglądzie, którą przedstawiła obecnym jako „potencjalną nabywczynię”. Pośredniczka przeprosiła Ruth za to, że nie uprzedziła jej telefonicznie i nie umówiła się wcześniej, ale kobieta, nazwana „potencjalną nabywczynią”, dowiedziała się właśnie, że dom jest na sprzedaż i koniecznie chciała go zobaczyć – a musi wrócić na Manhattan jeszcze tego wieczoru. – Żeby uniknąć tłoku na drodze – powiedziała potencjalna klientka. Miała na imię Candida, a zgorzkniałość emanowała z jej zaciśniętych warg, zachodzących na siebie i zaciśniętych tak mocno, że uśmiech niewątpliwie sprawiał jej ból – było nie do pomyślenia, by z takich ust mógł się wydobyć śmiech. Candida musiała być kiedyś równie ładna, jak Hannah – była wciąż szczupła i modnie wystrojona – ale osiągnęła już co najmniej wiek Harry’ego, choć wyglądała starzej i wydawała się bardziej zainteresowana ludźmi siedzącymi przy stole w jadalni niż domem. – Czy ktoś tu się rozwodzi? – zapytała. – Przeciwnie, ktoś się tu niedawno pobrał – powiedziała Hannah, wskazując Ruth i Harry’ego. – A my nie byliśmy małżeństwem i dlatego się nie rozwiedliśmy – dodała, wskazując Eddiego i siebie. Candida popatrzyła pytająco na Grahama. Odpowiedź Hannah nie tłumaczyła, skąd w takim razie wzięło się tu dziecko. I żadnego wytłumaczenia nie będzie, zdecydowała Hannah, mierząc zgorzkniałą kobietę wzrokiem, dopóki Candida nie spuściła w końcu oczu. Na kredensie w jadalni stały resztki sałatki, które Candida obrzuciła spojrzeniem pełnym dezaprobaty. Obok leżał egzemplarz francuskiego przekładu „Mojego ostatniego niewłaściwego kochanka” o wielkiej sentymentalnej wartości dla Ruth i Harry’ego, traktowali bowiem „Mon dernier voyou” jak pamiątkę początków ich miłości w Paryżu. Sposób, w jaki Candida popatrzyła na powieść, świadczył o tym, że darzy dezaprobatą również język francuski. Ruth od razu ją znienawidziła. Prawdopodobnie pośredniczka również nie lubiła Candidy i teraz poczuła się zakłopotana. 633

Była zwalistą kobieta o świergotliwym głosie, którym raz jeszcze przeprosiła obecnych, że przeszkadza w obiedzie. Należała do kobiet, które zajmują się handlem nieruchomościami, kiedy tylko ich dzieci wyfruną z rodzinnego gniazda. Żywiła przeraźliwie niepewne pragnienie, by przypodobać się wszystkim, właściwe raczej kobietom, nieustannie przygotowującym kanapki z masłem orzechowym i konfiturą, niż kobietom handlującym domami – ale jej entuzjazm, choć kruchy, nie był udawany. Naprawdę chciała, żeby wszystko wszystkim się podobało, a ponieważ zdarzało się to rzadko, pośredniczka często i łatwo nieoczekiwanie wybuchała płaczem. Harry zaofiarował się zapalić światło w stajni, żeby potencjalna klientka mogła zobaczyć gabinet na pięterku, ale Candida oznajmiła, że nie po to szuka domu w Hamptons, żeby tracić czas na chodzenie po stajniach. Chce natomiast rozejrzeć się na górze – bo najbardziej interesują ją sypialnie – więc pośredniczka podreptała za nią. Znudzony Graham poszedł razem z nimi. – O kurwa, porozrzucałam bieliznę po całej sypialni – szepnęła Eddiemu Hannah, który potrafił to sobie wyobrazić – a właściwie wyobraził sobie ten widok już wcześniej. Kiedy Harry i Ruth poszli do kuchni zająć się deserem, Hannah szepnęła Eddiemu: – Czy ty wiesz, co oni robią w łóżku? – Jestem sobie w stanie wyobrazić – odpowiedział również szeptem Eddie. – Nie musisz mi o tym mówić. – Harry czyta jej na głos – szeptała dalej Hannah. – Całymi godzinami. Czasami to ona mu czyta, ale jego lepiej słychać. – Mówiłaś, zdaje się, że cały czas się pieprzą. – W dzień. Nocami on czyta jej książki. To obrzydliwe – dodała Hannah. Eddiego ponownie ogarnęła zazdrość i tęsknota. – Nie każda gospodyni domowa robi takie rzeczy – szepnął Hannah, która odpowiedziała mu morderczym spojrzeniem. – Co wy tam szepczecie między sobą? – zawołała z kuchni Ruth. – Romansujemy sobie – odpowiedziała Hannah, a Eddie na te słowa aż skulił się ze strachu. 634

Jedli właśnie jabłecznik, kiedy pośredniczka wprowadziła Candidę z powrotem do jadalni. Graham przywlókł się niechętnie za nimi. – To dla mnie za wielki dom – oświadczyła Candida. – Jestem rozwódką. Pośredniczka, śpiesząc w ślad za klientką, posłała Ruth spojrzenie pełne napływających jej do oczu łez. – Czy musiała mówić, że jest rozwiedziona? – zapytała Hannah. – Przecież to chyba widać na pierwszy rzut oka. – Oglądała książkę, którą czyta Harry – poinformował Graham. – Przyglądała się też twoim majtkom i stanikom, Hannah. – Są osoby, które interesują takie rzeczy, dziecino – wyjaśniła Hannah. Tej nocy Eddie O’Hare spał już w swoim skromnym domu po północnej stronie Maple Lane. Nie dalej niż dwieście stóp od zagłówka jego łóżka przebiegały tory kolei Long Island. Czuł się tak zmęczony – Eddiego często ogarniało zmęczenie, kiedy był przygnębiony – że nie obudził go jadący na wschód pociąg o 3.21 rano. Zazwyczaj słyszał ten pociąg, ale tamtego niedzielnego ranka wyjątkowo spał spokojnie dalej... dopóki nie zbudził go skład, zmierzający na zachód o 7.17. (W dni powszednie każdego ranka budził go wcześniejszy pociąg, jadący na zachód o 6.12). Hannah zadzwoniła, kiedy Eddie parzył jeszcze kawę. – Muszę stąd uciekać – wyszeptała. Chciała kupić bilet na autobus, ale wszystkie miejsca były zarezerwowane. Udało jej się natomiast dostać bilet na pociąg odjeżdżający o 18.01 na Penn Station. – Ale muszę wyjechać wcześniej – poinformowała. – Inaczej zwariuję. Oszaleję przez tych zakochanych kiciusiów. Pomyślałam sobie, że znasz pewnie rozkład jazdy pociągów. O, tak – Eddie znał rozkład jazdy. W soboty, niedziele i święta kursował na zachód pociąg o 16.01, a w Bridgehampton prawie zawsze można było znaleźć w nim wolne miejsce. Mimo to Eddie ostrzegł Hannah, że jeśli pociąg okaże się wyjątkowo zatłoczony, będzie musiała stać. – Myślisz, że żaden facet nie ustąpi mi miejsca albo nie zaproponuje chociaż, żebym mu usiadła na kolanach? – zapytała Hannah. Eddie sposępniał jeszcze bardziej, zgodził się jednak pojechać po 635

Hannah i zawieźć ją na stację w Bridgehampton. Fundamenty, czyli to, co pozostało z opuszczonego dworca, znajdowały się niemal obok domu Eddiego. Hannah powiedziała mu, że Harry obiecał zabrać Grahama na spacer na plażę późnym popołudniem, w czasie kiedy Ruth, jak oświadczyła, zamierza wziąć długą kąpiel. Tej niedzieli, kończącej weekend po Święcie Dziękczynienia, padał zimny deszcz. Siedząc w kąpieli, Ruth przypomniała sobie, że dokładnie tego samego dnia wiele lat temu ojciec kazał jej zawieźć się do hotelu Stanhope, gdzie bywał często ze swoimi kochankami. Po drodze opowiedział jej, co stało się z Thomasem i Timothym, a Ruth nie odrywała wzroku od drogi. Wyciągnęła się w wannie, mając nadzieję, że Harry i Graham są odpowiednio przygotowani na spacer po plaży w deszczu. Gdy Eddie przyjechał po Hannah, Holender i Graham wsiadali właśnie do półciężarówki Kevina Mertona, ubrani w impregnowane płaszcze przeciwdeszczowe i kapelusze rybackie o szerokich rondach. Graham miał też sięgające kolan kalosze, ale Harry włożył swoje stare adidasy, bo nie dbał o to, czy je przemoczy, czy nie. (Zdawały egzamin w de Wallen, wystarczą więc na plażę). Ponieważ panowała nieładna pogoda, tylko niewielka liczba nowojorczyków wracała do miasta popołudniowym pociągiem – większość wyjechała już wcześniej. Kiedy pociąg stanął o 16.01 w Bridgehampton, okazało się, że nie jest przepełniony. – Przynajmniej nie będę musiała tracić dziewictwa ani nic w tym rodzaju, żeby zdobyć kurewskie miejsce w pociągu. – Uważaj na siebie, Hannah – powiedział Eddie ze szczerą troską w głosie, choć bez szczególnej czułości. – To ty powinieneś na siebie uważać, Eddie. – Umiem dbać o siebie – zaprotestował Eddie. – Pozwól, że coś ci powiem, mój śmieszny przyjacielu – powiedziała Hannah. – Czas nie stoi w miejscu. – Wzięła go za ręce i pocałowała w oba policzki, czym zastępowała zwykle uścisk dłoni. Czasami pieprzyła się z ludźmi, zamiast ściskać im dłonie. – Co masz na myśli? – zapytał Eddie. – Minęło prawie czterdzieści lat. Pora, żebyś to zaakceptował! Pociąg zdążający na zachód o 16.01 uniósł Hannah w dal, pozosta636

wiając samotnego Eddiego, który stał nieruchomo w deszczu tam, gdzie skamieniał na jej słowa. To, co powiedziała, dotknęło tak głęboko zadawnionego żalu, że Eddie rozmyślał o jej słowach cały czas, z roztargnieniem przygotowując, a potem jedząc swoją niedzielną kolację. „Czas nie stoi w miejscu” – to zdanie długo powracało echem w jego myślach, choć dawno już plasnął marynowanym stekiem z tuńczyka o ogrodowy ruszt. (Gazowy grill Eddiego, stojący na ganku jego niepokaźnego domu, był przynajmniej osłonięty przed deszczem). „Minęło prawie czterdzieści lat” – powtarzał sobie, jedząc stek z tuńczyka z gotowanym ziemniakiem i garścią gotowanego mrożonego groszku. – Pora, żebyś to zaakceptował! – powiedział głośno, myjąc talerz i kieliszek do wina. Był tak przybity, że kiedy otworzył kolejną dietetyczną colę, napił się wprost z puszki. Pociąg o 18.01, w którym Hannah miała zarezerwowane miejsce, wstrząsnął domem Eddiego – był to późniejszy, ale nie najpóźniejszy ze zdążających w kierunku zachodnim składów niedzielnych. – Nienawidzę kolei! – zawołał Eddie, bo nawet sąsiad nie mógłby go usłyszeć ponad łoskotem pociągu. Dom zatrząsł się raz jeszcze o 19.59, kiedy przejeżdżał ostatni już niedzielny pociąg. – Spierdalaj! – zawołał bezsensownie Eddie. Bez żartów – pora, żeby się otrząsnął. Ale Eddie nigdy nie zaakceptuje straty Marion. Wiedział, że nigdy się z tym nie pogodzi.

637

Marion w wieku siedemdziesięciu sześciu lat

M

aple Lane, czyli ulicę Klonową, zgodnie z nazwą zdobią na połowie jej długości liczne stare klony. Wśród nich trafiają się czasem inne drzewa – jeden lub dwa dęby albo dekoracyjne grusze odmiany Bradford. Na wjeżdżających od wschodu ulica wywiera początkowo korzystne wrażenie. Maple Lane wydaje się ładnie ocienioną, małomiasteczkową uliczką. Samochody parkują na podjazdach – niektórzy mieszkańcy zostawiają auta na ulicy, pod drzewami, a obecność dzieci zaznaczają widoczne gdzieniegdzie rowery, trójkołowce albo deskorolki. Wszystko w okolicy świadczy o tym, że mieszkają tu ludzie należący do wyższej, choć nie najwyższej klasy średniej. Tutejsze psy, niestety, świadczą wyłącznie o sobie – i to głośno. W rzeczy samej, psy pilnują serca okolicy, w której mieszka Eddie O’Hare, z opiekuńczością, która mogłaby sugerować obcym czy przypadkowym przechodniom, że te skromnie wyglądające domy kryją znacznie więcej wszelakich bogactw, niż można by sądzić na pierwszy rzut oka. Posuwając się wzdłuż Maple Lane na zachód, napotykamy Chester Street, biegnącą na południe, oraz kolejne ładne, uroczo ocienione domy. Ale później, niemal dokładnie w połowie długości ulicy – w miejscu, gdzie Maple Lane łączy się z Corwith Avenue, sięgającą Main Street – wygląd Maple Lane ulega gwałtownej przemianie. Północna strona ulicy staje się handlowa. Z ganku Eddiego widać zarówno sklep z częściami samochodowymi NAPA, jak i dom handlowy 638

Johna Deree’ego – dzielą między siebie długi, brzydki budynek, całkowicie pozbawiony wdzięku, jak szopa na narzędzia. Dalej, w bezspornie mniej odpychającym, drewnianym budynku, mieści się sklep z urządzeniami elektrycznymi, „Elektryczny Grzegorz”, oraz sklep z materiałami dla grafików, „Żelazny Koń”, zajmujący stosunkowo atrakcyjny, nowoczesny dom. Niewielki ceglany budynek („Militaria Żelazne i Brązowe”) niewątpliwie wyglądałby efektownie, gdyby nie to, że rozpościera się przed nim – jak przed wszystkimi tutejszymi zabudowaniami – szeroki, zaniedbany, monotonny parking, wysypany żwirem. Za budynkami handlowymi widać najbardziej charakterystyczny atrybut Maple Lane: tory kolei Long Island, biegnące równolegle do północnej strony ulicy w odległości rzutu kamieniem. Na jednej z nieogrodzonych parcel stoi chybotliwie wyglądający stos podkładów kolejowych, a za torami majaczą kopczyki piachu, ziemi uprawnej i żwiru – jest to teren magazynów firmy „Materiały Hamptons”, oznaczony dobrze widocznym szyldem. Po południowej stronie Maple Lane zaledwie kilka prywatnych domów wcisnęło się pomiędzy takie nieruchomości komercyjne, jak na przykład Biuro Służb Paliwowych i Gazowych w Hamptons. Dalej ulica po południowej stronie staje się całkowicie zaniedbana – widać odrażające krzaki, piach, żwir i – szczególnie w miesiącach letnich albo w świąteczne weekendy – sznur samochodów, parkujących pod kątem prostym do jezdni. Choć rzadko, sznur zaparkowanych aut ciągnie się na odległość stu albo więcej jardów, ale teraz, w ponury niedzielny wieczór, pod koniec długiego weekendu Święta Dziękczynienia, parkuje tutaj tylko kilka samochodów. Wyglądają, jak gdyby stały na terenie opuszczonego autokomisu. Kiedy brakuje aut, parking sprawia jeszcze gorsze wrażenie – beznadziejne. Tym bardziej że leży blisko nieszczęsnej budowli po północnej stronie, na biedniejszym krańcu ulicy, czyli w pobliżu wspomnianych już resztek dawnej stacji kolejowej w Bridgehampton. Fundamenty są spękane. W miejscu gmachu stacyjnego stoją dwie imitujące dworzec wiaty z prefabrykatów oraz dwie ławki. (Tej zimnej, mokrej niedzieli pod koniec listopada nikogo na nich nie ma). Ktoś posadził tu zaniedbany żywopłot z kocierpki, jak gdyby w przepraszają-

639

cym geście, mającym skryć degenerację niegdyś dobrze prosperującej linii kolejowej. Beznadziejne szczątki dworca, niezadaszony automat telefoniczny i smołowany peron, biegnący wzdłuż torów na długości pięćdziesięciu jardów... niestety, oto co w raczej zamożnym miasteczku Bridgehampton uchodzi za miejsce, mające służyć transportowi kolejowemu. Jezdnia na tym żałosnym odcinku Maple Lane to połatany asfalt, którym zalano pierwotną nawierzchnię z betonu. Nierówne pobocze pokrywa żwir, a chodników brak. Tej listopadowej nocy nie ma tu żadnego ruchu. Duży ruch nieczęsto i nie na długo gości na Maple Lane, nie tylko dlatego, że miasteczko Bridgehampton obsługuje zdumiewająco niewiele pociągów pasażerskich, lecz także dlatego, że same pociągi to owiane popiołem zabytki. Pasażerowie wysiadają w staroświecki sposób, czyli gramoląc się na dół po zardzewiałych stopniach na końcu wagonu. Ruth Cole (oraz większość dorównujących jej zamożnością podróżnych z i do Nowego Jorku) nie korzystała z pociągów – podróżowała autobusem. Podobnie jak Eddie, choć z pewnością nie dorównywał jej zamożnością. Zaledwie kilka miejscowych taksówek oczekuje w Bridgehampton przyjazdu pociągów, które mogą przywieźć jednego czy dwoje wysiadających tu pasażerów – czekają na przykład na kursujący w piątki wieczorny ekspres „Torpeda”, który przyjeżdża dokładnie o 18.07 (wyruszywszy z Penn Station o 16.01). Ale ogólnie rzecz biorąc, zachodni kraniec Maple Lane to paskudne, smutne, opuszczone miejsce. Samochody i taksówki, pędzące na wschód albo na południe po Corwith Avenue po krótkim postoju pociągu na peronie, wyglądają, jak gdyby chciały możliwie najszybciej oddalić się od stacji. Czy można się dziwić, że Eddie O’Hare też chciał się stamtąd wyrwać? Ze wszystkich niedzielnych wieczorów w roku – a szczególnie w Hamptons – wieczór wyznaczający koniec długiego weekendu Święta Dziękczynienia jest chyba najbardziej samotny. Nawet Harry Hoekstra, który miał wszelkie powody, żeby być szczęśliwy, wyczuwał jego samotność. Piętnaście po jedenastej tego wieczoru oddawał się swojej no640

wej, ulubionej rozrywce. Emerytowany funkcjonariusz policji siusiał mianowicie na trawniku za domem w Sagaponack. Ekssierżant często widywał uliczne prostytutki i narkomanów, sikających na ulicach czerwonej dzielnicy, ale dopóki nie zetknął się z lasami i polami Vermontu oraz trawnikami Long Island, nie wiedział, jak głębokiej przyjemności dostarczyć może oddawanie moczu pod gołym niebem. – Znów siusiasz na dworze, Harry? – zawołała Ruth. – Patrzę w gwiazdy – skłamał w odpowiedzi. Gwiazd nie było widać. Deszcz ustał, ale niebo było czarne i zrobiło się zimniej. Burza pociągnęła nad morze, jednak północno-zachodni wiatr był ostry – jakąkolwiek pogodę zwiastował, niebo pozostawało wciąż zachmurzone. Nie dało się zaprzeczyć, że była to ponura noc. Źródło słabej poświaty na północnym horyzoncie stanowiły światła samochodów, wiozących tych nielicznych nowojorczyków, którzy nie wrócili jeszcze do miasta – na autostradzie Montauk, nawet na jej zachodniej nitce, nie było niemal żadnego ruchu – zjawisko niezwykłe, jak na niedzielny wieczór. Paskudna pogoda wygnała wszystkich wcześniej do domów. Potem, o 23.17 rozległ się żałobny gwizd lokomotywy, oznajmiający przyjazd pociągu, zdążającego na wschód, ostatniego pociągu tego wieczoru. Harry zadygotał i wszedł z powrotem do domu. To właśnie ze względu na pociąg o 23.17 nie położył się jeszcze spać. Czekał na ten pociąg, ponieważ nie znosił leżeć w łóżku, które trzęsło się, kiedy skład przyjeżdżał i odjeżdżał. Dlatego chodził zwykle spać dopiero po odjeździe pociągu, przyjeżdżającego o 23.17. Ponieważ deszcz ustał, Eddie ubrał się ciepło i wyszedł na ganek. Przyjazd pociągu o 23.17 przyciągnął kakofoniczną uwagę okolicznych psów, ale drogą nie przejechał żaden samochód. Zresztą kto mógłby przyjechać do Hamptons pod koniec świątecznego weekendu? Nikt, pomyślał Eddie, ale usłyszał jednak jakiś samochód, ruszający z parkingu na zachodnim krańcu Maple Lane. Auto ruszyło w kierunku Butter Lane i nie przejechało obok domu Eddiego. Eddie nadal stał na zimnie na ganku, nasłuchując odgłosów odjeżdżającego pociągu. Kiedy psy przestały ujadać, a pociąg umilkł w oddali,

641

Eddie próbował napawać się krótkotrwałym spokojem i niezwykłą w tej okolicy ciszą. Północno-zachodni wiatr zdecydowanie niósł ze sobą zimę. Chłodne powietrze owiewało cieplejszą od niego wodę w kałużach, rozsianych wzdłuż Maple Lane. W powstałej w ten sposób mgle Eddie usłyszał nagle odgłos kół, jak gdyby dziecięcej zabawki-ciężarówki – wydawały ledwie słyszalny dźwięk, który jednak zwrócił już uwagę kilku psów. Przez mgłę przedzierała się jakaś kobieta. Ciągnęła za sobą walizkę z rodzaju tych, jakie widuje się najczęściej na lotniskach – wyposażoną w kółka. Ze względu na uszkodzoną nawierzchnię ulicy – spękane płyty chodnikowe, wysypane żwirem pobocze i kałuże – nieznajoma kobieta z trudem sobie radziła, zważywszy, że jej walizka nadawała się zdecydowanie lepiej na lotnisko niż na zdewastowany kraniec Maple Lane. W ciemności i mgle nie można było określić wieku kobiety. Była więcej niż średniego wzrostu – szczupła, ale nie wątła – i nawet w bezkształtnym płaszczu przeciwdeszczowym, którym owinęła się ciasno na zimnie, widać było, że ma wciąż zgrabne ciało, nie przypominające w niczym ciała staruszki, bo Eddie spostrzegł już, że jest to stara, lecz mimo to piękna kobieta. Nie wiedział, czy kobieta widzi go w mroku na ganku, więc starając się jej nie przestraszyć, powiedział: – Przepraszam. Czy mogę pani pomóc? – Witaj, Eddie – powiedziała Marion. – Oczywiście, że możesz. Wydaje mi się, że minęło już strasznie dużo czasu od chwili, kiedy zaczęłam chcieć, żebyś mi pomógł. O czym rozmawiali po trzydziestu siedmiu latach? (Gdyby wam przydarzyła się taka historia, na jaki temat zaczęlibyście najpierw rozmawiać?) – Zgryzota bywa zaraźliwa, Eddie – powiedziała Marion, gdy Eddie wziął jej płaszcz, żeby powiesić go w szafie w przedpokoju. Dom Eddiego miał tylko dwie sypialnie. Jednoosobowy pokój gościnny był mały i duszny, a poza tym znajdował się na piętrze, obok równie małego pokoju, który służył Eddiemu jako gabinet. Główna sy-

642

pialnia mieściła się na dole – było ją widać z salonu, gdzie Marion usiadła teraz na kanapie. Gdy Eddie ruszył na górę z jej walizką, Marion powstrzymała go, mówiąc: – Jeśli nie masz nic przeciwko temu, będę spała z tobą. Nie bardzo daję sobie radę na schodach. – Oczywiście, że nie mam nic przeciwko temu – odpowiedział Eddie, wnosząc walizkę do sypialni. – Zgryzota jest zaraźliwa – zaczęła znów Marion. – Nie chciałam, żebyś się ode mnie zaraził. A tym bardziej nie chciałam, żeby zaraziła się nią Ruth. Czy w jej życiu pojawili się kiedyś inni młodzi mężczyźni? Nie można mieć pretensji do Eddiego, że o to zapytał. Marion zawsze podobała się młodszym od siebie mężczyznom, ale który z nich mógłby zastąpić wspomnienie tych dwóch młodzieńców, których utraciła? Nie było nawet nikogo, kto zastąpiłby jej wspomnienie Eddiego! Pozostał więc dla niej pierwszy i ostatni. Trudno zatem winić go i o to, że zapytał, czy w takim razie spotykała się ze starszymi mężczyznami. (Ostatecznie ten rodzaj namiętności był mu lepiej znany). Ale kiedy Marion zaczęła akceptować towarzystwo starszych mężczyzn – głównie wdowców, lecz także rozwodników i zatwardziałych kawalerów – odkryła, że nawet starszym mężczyznom nie wystarcza zwykła „przyjaźń” – oczywiście chcieli także seksu. A Marion nie – powiedziała mu szczerze, że odkąd się rozstali, naprawdę nie chciała już seksu. – Nie twierdzę, że sześćdziesiąt razy to dosyć – powiedziała. – Ale podniosłeś jednak poprzeczkę na wyjątkowy poziom. Z początku Eddie myślał, że to radosne wieści o drugim ślubie Ruth skłoniły Marion do wyjazdu z Kanady, ale Marion, choć ucieszyła się ze szczęścia córki, przyznała, że nie słyszała nic o Harrym, dopóki nie powiedział jej o nim Eddie. Wtedy oczywiście przyszło mu do głowy, żeby zapytać, dlaczego zdecydowała się wrócić do Hamptons akurat teraz. Myślał o wszystkich okazjach, kiedy on i Ruth spodziewali się w duchu, że Marion przyjedzie... więc czemu właśnie teraz? 643

– Dowiedziałam się, że dom jest na sprzedaż – powiedziała Marion. – To nie od niego musiałam uciekać... i nie od ciebie, Eddie. Zrzuciła przemoczone buty. Przez śliskie pończochy bladocielistej barwy było widać, że paznokcie u stóp pomalowała na ognistoróżowy kolor dzikich nadmorskich róż, porastających tyły rezydencji straszliwej pani Vaughn z Southampton. – Twój dawny dom bardzo urósł w cenie – ośmielił się zauważyć Eddie, ale nie odważył się wspomnieć, ile dokładnie żąda za niego Ruth. Jak zawsze bardzo podobało mu się ubranie Marion – długa spódnica ciemnego, grafitowego koloru i kaszmirowy sweter typu polo o salamandrowym odcieniu pomarańczy, pastelowej, jakby tropikalnej barwy, przypominającej tamten różowy kaszmirowy sweter, w który była ubrana, kiedy ją zobaczył po raz pierwszy – sweter, na którego punkcie miał obsesję, dopóki jego matka nie podarowała go żonie jakiegoś nauczyciela z Exeter. – Ile kosztuje dom? – zapytała. Westchnęła, kiedy Eddie podał cenę. Zbyt długo nie było jej w Hamptons – nie miała pojęcia, jak bardzo rozkwitł tu rynek handlu nieruchomościami. – Zarobiłam sporo pieniędzy – powiedziała. – Więcej niż mi się należało, biorąc pod uwagę jakość mojego pisarstwa. Ale nie aż tyle. – Ja na swoich książkach nie zarabiam prawie wcale – przyznał Eddie. – Ale w każdej chwili mogę sprzedać ten dom. Marion przez grzeczność starała się nie rozglądać po dość nędznie wyglądającym wnętrzu. (Maple Lane to Maple Lane, a lata, kiedy Eddie nieroztropnie wynajmował swój dom letnikom, też odcisnęły na nim swe piętno). Marion skrzyżowała długie, zgrabne nogi, jak gdyby w wystudiowanej pozie. Węzeł chusty w szaroperłowym kolorze ostrygi spoczywał dokładnie pomiędzy jej piersiami, które, jak zauważył Eddie, zachowały swoją dawną kształtność. (Może dlatego, że nosiła biustonosz). Odetchnął głęboko, zanim wyrzucił z siebie to, co miał do powiedzenia. – A może kupilibyśmy dom Ruth na spółkę, pół na pół? Chociaż właściwie – dodał szybko – jeśli stać cię na zapłacenie dwóch trzecich, 644

to dla mnie pozostała część ceny jest bardziej realistyczną sumą niż połowa. – Mam dość pieniędzy, żeby zapłacić dwie trzecie – powiedziała Marion. – A potem umrę i zostawię cię samego, Eddie, więc w końcu te dwie trzecie i tak przypadną tobie! – Mam nadzieję, że nie jesteś jeszcze umierająca? – zapytał Eddie, ogarnięty paniką na myśl, że to nadchodząca śmierć oddała mu Marion, która przyjechała tylko po to, żeby się z nim pożegnać. – Wielkie nieba, nie! Czuję się dobrze. W każdym razie nic mi wiadomo, żeby toczyła mnie jakaś choroba, jeśli pominąć starość... Była to nieunikniona rozmowa – Eddie przewidział jej przebieg. Ostatecznie pisał ten dialog tyle razy, że znał go już na pamięć. A Marion przeczytała wszystkie jego książki i wiedziała, co bohater, kochający młodszy mężczyzna, mówi bohaterce, starszej kobiecie, we wszystkich powieściach Eddiego O’Hare’a: mężczyzna zawsze dodawał kobiecie otuchy. – Wcale nie jesteś stara, a w każdym razie nie dla mnie – zaczął Eddie. W myślach – i w pięciu swoich powieściach – odgrywał ten moment od lat, ale mimo to był zdenerwowany. – Będziesz musiał się mną zaopiekować, może nawet wcześniej, niż myślisz – ostrzegła go Marion. Ale Eddie od trzydziestu siedmiu lat żywił nadzieję, że Marion pozwoli mu się sobą zaopiekować. Jeśli był zdumiony, to tylko dlatego, że od pierwszej chwili miał rację – miał rację, kochając Marion i musiał wierzyć, że powróciła do niego tak szybko, jak mogła. Nieważne, że powrót zajął jej trzydzieści siedem lat. Może potrzebowała aż tyle czasu, żeby pogodzić się ze stratą Thomasa i Timothy’ego, podobnie jak z upiorem, w jakiego niewątpliwie przedzierzgnął się Ted, choćby tylko po to, żeby ją straszyć. Oto kobieta w pełnym tego słowa znaczeniu – albowiem zgodnie ze swoim charakterem oddała Eddiemu całe swoje życie, by mógł je kochać i cieszyć się nim. A kto mógłby spełnić to zadanie lepiej od Eddiego? Pięćdziesięciotrzyletni pisarz kochał ją przecież w dosłownym i literackim sensie już od lat! Nie można mieć pretensji do Marion, że powiedziała Eddiemu, iż 645

unika pewnych pór dnia i dni tygodnia. Że nie wychodzi, kiedy dzieci kończą lekcje w szkole, że omija z daleka muzea i ogrody zoologiczne, nie spaceruje podczas ładnej pogody po parkach, gdzie bawią się dzieci z niańkami albo rodzicami, nie bywa na rozgrywanych za dnia meczach baseballowych i nie robi przedświątecznych zakupów. Czy o czymś zapomniała? Unika letnich i zimowych kurortów urlopowych, pierwszych ciepłych dni wiosny, ostatnich ciepłych dni lata i oczywiście święta Halloween. Lista rzeczy, których nigdy nie robi: nie jada śniadań poza domem i zrezygnowała z lodów... Marion, dobrze ubrana, zawsze samotna kobieta w restauracji – prosiła o stolik tuż przed zamknięciem kuchni. Zamawiała wino na kieliszki i jadła, czytając powieści. – Nie cierpię jadać sam – powiedział współczująco Eddie. – Jeśli jesz, czytając powieść, to nie jesteś sam. Wstydź się, Eddie – odparła. Nie mógł się oprzeć, żeby nie zapytać, czy pomyślała kiedyś, żeby podnieść słuchawkę telefonu. – Nie zliczę, ile razy – powiedziała. Nie spodziewała się nigdy, że będzie w stanie wieść choćby skromny żywot z dochodów ze swoich książek. – Książki były dla mnie tylko formą terapii – wyjaśniła. Zanim zaczęła pisać, uzyskała od Teda to, czego żądał jej adwokat: pieniędzy na przeżycie. Ted w zamian chciał jedynie, by Marion pozostawiła mu Ruth. Po śmierci Teda pokusa, by zadzwonić, stała się dla niej nie do zniesienia, więc Marion zdemontowała swój telefon. – I tak zrezygnowałam z telefonu – powiedziała. – Nie było to trudniejsze niż rezygnacja z weekendów. – Przestała wychodzić z domu podczas weekendów znacznie wcześniej. (Za dużo dzieci). A gdziekolwiek podróżowała, starała się przyjeżdżać na miejsce po zmroku – nawet na Maple Lane. Chciała się czegoś napić przed pójściem do łóżka i nie chodziło jej o dietetyczną colę, której puszkę Eddie ściskał w ręku, choć była już pusta. Miał w lodówce butelkę białego wina i trzy butelki piwa (na wypadek, gdyby ktoś wpadł), ale znalazła się również butelka czegoś lep646

szego, czyli słodowej whisky, którą Eddie trzymał pod zlewozmywakiem w kuchni – dla szczególnie lubianych gości i rzadko odwiedzających go przyjaciółek. Po raz pierwszy i ostatni pił ten szlachetny trunek w domu Ruth w Sagaponack, po uroczystościach pogrzebowych pamięci Teda Cole’a – zaskoczyło go wtedy, że whisky bardzo mu smakuje. (Trzymał też pod ręką trochę dżinu, choć sam jego zapach wywoływał u niego duszności). Tak czy owak, poczęstował Marion słodową whisky – w kieliszku do wina, bo tylko takie szklane naczynia posiadał. Sam także wypił drinka. Potem, kiedy Marion skorzystała już z łazienki i szykowała się do łóżka, Eddie skrupulatnie umył kieliszki ciepłą wodą i płynem do naczyń (po czym zupełnie niepotrzebnie wstawił je do zmywarki). Marion, w halce koloru kości słoniowej i z sięgającymi ramion rozpuszczonymi włosami – o bielszym odcieniu szarości niż włosy Eddiego – zaskoczyła go w kuchni, obejmując go w biodrach i przytulając się do jego pleców, stał bowiem tyłem do niej. Przez pewien czas zachowywali tę niewinną pozycję w łóżku, zanim Marion pozwoliła swojej dłoni zabłądzić w okolice erekcji Eddiego. – Wciąż jak chłopiec! – szepnęła, trzymając go za to, co Penny Pierce określiła kiedyś mianem „nieustraszonego członka” – którego nazwała też kiedyś „bohaterskim kutasem”. Marion nigdy nie byłaby tak niemądra ani prostacka. Potem leżeli w ciemności, zwróceni twarzami do siebie, a Eddie, jak dawniej, wtulił głowę w jej piersi, Marion zaś przygarnęła go do siebie i wplotła palce w jego włosy. Zasnęli w tej pozycji, aż obudził ich zdążający na zachód pociąg o 1.26. – Boże miłosierny! – zawołała Marion, bo ów poranny pociąg był zapewne najgłośniejszy ze wszystkich. O pierwszej dwadzieścia sześć rano człowiek śpi na ogół jak zabity, a w dodatku pociąg mijał dom Eddiego, zanim wjeżdżał na stację, dlatego trzęsło się łóżko i słychać było nie tylko turkot kół, lecz także zgrzyt hamulców. – Nic się nie dzieje, to pociąg – uspokoił ją Eddie, trzymając Marion w ramionach. Co z tego, że jej piersi skurczyły się i obwisły? Tylko trochę! Przynajmniej wciąż miała piersi, w dodatku miękkie i ciepłe. 647

– Jak mógłbyś dostać choć centa za ten dom, Eddie? Jesteś pewien, że uda ci się go sprzedać? – zapytała Marion. – Mimo wszystko to Hamptons – przypomniał jej Eddie. – Tu można sprzedać wszystko. Rozbudzili się już całkowicie i w mroku ciemnej choć oko wykol nocy doszły do głosu obawy Marion przed spotkaniem z Ruth. – Czy ona mnie nienawidzi? – spytała Marion. – Niewątpliwie dałam jej po temu wszelkie powody... – Nie sądzę, żeby Ruth cię nienawidziła – odpowiedział Eddie. – Uważam, że po prostu gniewa się na ciebie. – W złości nie ma nic złego – rzekła Marion. – Łatwiej przezwyciężyć gniew niż wiele innych rzeczy. Ale co będzie, jeśli Ruth nie zechce sprzedać nam domu? – To mimo wszystko Hamptons – powtórzył Eddie. – Bez względu na to, kim jest i kim ty jesteś dla niej, szuka po prostu kupca. – Czy ja chrapię, Eddie? – zapytała Marion bez związku z tematem. – Chyba nie, a przynajmniej na razie nic nie słyszałem – odpowiedział. – Jeśli będę chrapać, powiedz mi... nie, lepiej mnie kopnij. Nie miałam dotąd nikogo, kto by mi powiedział, czy chrapię, czy nie – przypomniała mu Marion. Okazało się, że Marion istotnie chrapie. Naturalnie Eddie nigdy by jej o tym nie powiedział ani tym bardziej nikogo by nie kopnął. Spał błogim snem pomimo odgłosów chrapania, dopóki nie obudził ich znów pociąg o 3.22. – Dobry Boże, jeśli Ruth nie sprzeda nam domu, zabiorę cię do Toronto. Wszędzie, byle nie tutaj – powiedziała Marion. – Nawet miłość nie mogłaby mnie tu zatrzymać. Jak ty to wytrzymujesz? – Zawsze przenosiłem się myślami gdzie indziej – przyznał Eddie. – Aż dotąd. – Był zdumiony, że pamięta zapach, który czuł, wtulony w piersi Marion – zapach, który dawno już ulotnił się ze straconego, różowego kaszmirowego swetra; zapach, który czuł na jej bieliźnie i który nosił ze sobą na studiach.

648

Spali głębokim snem, kiedy ponownie obudził ich pociąg o 6.12. – Ten jechał na zachód, prawda? – zapytała Marion. – Tak jest. Można poznać po hamulcach. Po 6.12 kochali się, bardzo ostrożnie. Zasnęli, kiedy zmierzający na wschód pociąg o 10.21 życzył im słonecznego, chłodnego, bezchmurnego poranka. Był poniedziałek. Ruth i Harry zarezerwowali miejsca na promie, odpływającym we wtorek rano z Orient Point. Pośredniczka handlu nieruchomościami – owa przysadzista kobieta, łatwo roniąca łzy porażki – miała wpuścić pracowników firmy przewozowej i zamknąć dom w Sagaponack po wyjeździe Ruth, Harry’ego i Grahama do Vermontu. – Teraz albo nigdy – powiedział Eddie do Marion przy śniadaniu. – Jutro już ich nie będzie. – Poznał, że Marion jest zdenerwowana, ponieważ ubierała się wyjątkowo długo. – Do kogo on jest podobny? – zapytała Eddiego, który źle ją zrozumiał – sądził, że Marion chodzi o Harry’ego, ale ona pytała o Grahama. Eddie wiedział, że Marion boi się zobaczyć z Ruth, Marion jednak obawiała się także spotkania z Grahamem. Na szczęście (zdaniem Eddiego) los oszczędził Grahamowi wilczego wyglądu Allana. Chłopiec był zdecydowanie bardziej podobny do Ruth. – Jest podobny do matki – powiedział Eddie, ale Marion nie miała na myśli rodziców. Chodziło jej o to, do którego z jej chłopców jest podobny Graham i czy w ogóle jest podobny do któregoś z nich. To nie Grahama obawiała się zobaczyć Marion, lecz reinkarnacji Thomasa lub Timothy’ego. Zgryzota po utracie dzieci nie ginie nigdy – jest to zgryzota, która ustępuje tylko trochę, i to dopiero po bardzo długim czasie. – Proszę cię, powiedz konkretnie, Eddie. Czy, twoim zdaniem, Graham przypomina bardziej Thomasa, czy Timothy’ego? Muszę wiedzieć, na co się przygotować – rzekła Marion. Eddie wolałby powiedzieć, że Graham nie jest podobny ani do Thomasa, ani do Timothy’ego, ale fotografie zmarłych braci Ruth pamiętał lepiej niż ona. W okrągłej buzi Grahama i jego szeroko otwartych, cie649

mnych oczach widać było dziecięce poczucie zadziwienia i nadziei, jakim odznaczał się młodszy z synów Marion. – Graham jest podobny do Timothy’ego – przyznał Eddie. – Chyba tylko trochę – powiedziała Marion, ale Eddie wiedział, że w rzeczywistości zadaje kolejne pytanie. – Nie, bardzo. Jest bardzo podobny do Timothy’ego. Tego rana Marion wybrała tę samą, długą ciemnoszarą spódnicę, ale inny kaszmirowy sweter typu polo, tym razem koloru burgundzkiego wina, a zamiast chusty włożyła prosty naszyjnik – cienki platynowy łańcuszek z pojedynczym jasnobłękitnym szafirem, dobranym do barwy jej oczu. Najpierw upięła włosy, ale potem rozpuściła je i przytrzymała szylkretową przepaską, żeby nie spadały jej na oczy. (Dzień był wietrzny, chłodny, ale piękny). W końcu, kiedy była już gotowa na spotkanie, nie chciała włożyć płaszcza. – Jestem pewna, że nie będziemy długo stali na dworze - powiedziała. Eddie próbował odciągnąć jej myśli od wagi spotkania rozmową na temat przebudowy domu Ruth. – Skoro nie lubisz schodów, moglibyśmy przerobić dawny warsztat Teda na sypialnię – zaczął. – Można by też powiększyć łazienkę po drugiej stronie korytarza, a gdybyśmy wejście do kuchni przebudowali na główne wejście do domu, łazienka na dole zapewniałaby odosobnienie. – Eddie chciał mówić dalej – gotów był zrobić wszystko, byle tylko nie pozwolić jej, żeby wyobrażała sobie, jak bardzo Graham jest podobny do Timothy’ego. – Mam wybierać między wchodzeniem po schodach a spaniem w tak zwanym warsztacie Teda... cóż, będę musiała się nad tym zastanowić – powiedziała Marion. – Być może w końcu odczułabym to jako osobisty triumf... że sypiam w tym samym pokoju, w którym mój były mąż uwiódł tyle nieszczęśliwych kobiet, nie mówiąc już o tym, że tam je rysował i fotografował. Teraz, kiedy o tym myślę, wydaje mi się, że mogłoby to być niesłychanie przyjemne.– Marion rozpromieniła się nagle na tę myśl. – Być kochaną w tym pokoju... A nawet, później, być w nim pod 650

czyjąś opieką. Owszem, czemu nie? Nie miałabym nawet nic przeciwko temu, żeby tam właśnie umrzeć. A co zrobimy z tym cholernym kortem do squasha? – zapytała po chwili. Nie wiedziała, że Ruth przebudowała już piętro stajni – nie wiedziała też, że Ted tam właśnie umarł. Wiedziała tylko, że popełnił w stajni samobójstwo, trując się tlenkiem węgla, sądziła jednak, że siedział w samochodzie, a nie na tym cholernym korcie do squasha. Takie i inne trywialne drobiazgi zaprzątały uwagę Eddiego i Marion, kiedy zjechali z Ocean Road w Bridgehampton i zaczęli zbliżać się do Main Street w Sagaponack. Było niemal południe – promienie słońca padały na jasną twarz Marion, której skóra zachowała wciąż niezwykłą gładkość. Słońce zmusiło ją do zakrycia oczu dłonią, zanim Eddie sięgnął ręką w jej stronę, żeby zaciągnąć osłonę przeciwsłoneczną. Jasnożółty sześciokąt nieobliczalnego światła jarzył się w prawym oku Marion niczym latarnia morska. W promieniach słońca złota plamka zmieniała kolor jej oka z błękitnego na zielony, i Eddie zrozumiał, że już nigdy nic go z nią nie rozdzieli. – Póki śmierć nas nie rozłączy – powiedział. – Myślałam o tym samym – powiedziała Marion, kładąc szczupłą dłoń na jego udzie. Trzymała ją tam jeszcze, gdy Eddie skręcił w prawo z Sagg Main na Parsonage Lane. – Dobry Boże! – powiedziała. – Ile tu nowych domów! Wiele z nich wcale nie było nowych, ale Eddie nie potrafił sobie wyobrazić, ile tych nowych w pewnym sensie domów wybudowano na Parsonage Lane od 1958 roku. Gdy Eddie zwolnił na podjeździe domu Ruth, Marion zdumiała się na widok strzelistych zarośli kocierpki – żywopłot majaczył za domem i otaczał basen, którego Marion nie widziała z podjazdu, podejrzewała jednak jego istnienie. – Ten skurwiel zbudował tu basen, prawda? – zapytała Eddiego. – Właściwie jest bardzo ładny... i nie ma trampoliny. – I oczywiście na podwórku jest też prysznic – domyśliła się Marion. Jej ręka, spoczywająca wciąż na udzie Eddiego, zadrżała. – Wszystko będzie dobrze – uspokajał ją Eddie. – Kocham cię, Marion. Została na miejscu obok kierowcy i zaczekała, aż Eddie otworzy 651

jej drzwi – przeczytała wszystkie jego książki, wiedziała więc, że Eddie lubi robić takie rzeczy. Przystojny mężczyzna o surowej powierzchowności rąbał drwa na dworze przed wejściem kuchennym. – Boże mój, wygląda na silnego! – powiedziała Marion, wysiadając z samochodu i biorąc Eddiego pod rękę. – Czy to jest ten policjant Ruth? Jak mu na imię? – Harry – przypomniał jej Eddie. – Ach tak, Harry. Nie brzmi z holenderska, ale spróbuję zapamiętać. A chłopczyk? Przecież to mój wnuk, a ja nie potrafię nawet zapamiętać jego imienia! – wykrzyknęła Marion. – Nazywa się Graham – powiedział Eddie. – Tak, Graham, oczywiście. – Na wciąż wspaniałej, pomnikowej twarzy Marion, wyciosanej niczym twarze greckich czy rzymskich posągów, pojawił się wyraz bezdennego smutku. Eddie wiedział, którą fotografię przypomniała sobie Marion. Timothy w wieku czterech lat siedzi przy opustoszałym stole po obiedzie w Święto Dziękczynienia, trzymając w ręku nietknięte udko indycze; przygląda mu się z taką samą nieufnością, z jaką Graham zaledwie cztery dni wcześniej przypatrywał się prezentowanemu przez Harry’ego pieczonemu indykowi. W niewinnym wyrazie twarzy Timothy’ego nie było nic, co nawet w odległy sposób zapowiadałoby śmierć chłopaka za zaledwie jedenaście lat – i że umierając, straci nogę, o czym matka dowie się dopiero, próbując odzyskać but zmarłego syna. – Chodź – szepnął Eddie. – Jest zimno. Wejdźmy do środka, do wszystkich. Eddie pomachał Holendrowi, który odpowiedział natychmiast w ten sam sposób. Potem Harry nieco się zawahał. Były policjant oczywiście nie rozpoznał Marion, ale wiele słyszał na temat fascynacji Eddiego starszymi kobietami – mówiła mu o tym Ruth. Poza tym Harry przeczytał wszystkie książki Eddiego, dlatego z niejakim wahaniem pomachał także staruszce trzymającej Eddiego pod rękę. – Przyprowadziłem kupca na dom! – zawołał do niego Eddie. – Naprawdę, kupca! Jego słowa zwróciły uwagę byłego sierżanta Hoekstry. Wbił siekie652

rę w pieniek, żeby Graham nie mógł się nią przypadkowo skaleczyć, i zabrał ostre dłuto, bo nie chciał też, by Graham skaleczył się dłutem. Tylko bijak pozostawił na ziemi. Chłopiec ledwie dałby radę go unieść. Tymczasem Eddie i Marion weszli już do domu, nie czekając na Harry’ego. – Dzień dobry. To ja! – zawołał Eddie z przedpokoju. Marion przyglądała się warsztatowi Teda z rozgorzałym na nowo entuzjazmem, choć ściślej mówiąc, nigdy dotąd nie wiedziała, że go ma. Jej uwagę zwróciły też nagie ściany w przedpokoju – Eddie wiedział, że Marion z pewnością pamięta wszystkie fotografie, które tam wisiały, a teraz nie było zdjęć, nie było haczyków, nie było nic. Zauważyła stojące jedno na drugim kartonowe pudła. Dom musiał wyglądać podobnie, kiedy widziała go po raz ostatni w towarzystwie pracowników swojej firmy przewozowej. – Dzień dobry! – usłyszeli dobiegający z kuchni głos Ruth. Graham wbiegł do przedpokoju, żeby się z nimi przywitać. Musiało to być dla Marion trudne spotkanie, ale Eddie uważał, że spisała się dobrze. – A więc ty jesteś Graham – powiedziała Marion. Chłopiec wstydził się obcych. Stanął nieco z boku, chowając się za Eddiego – jego przynajmniej znał. – To jest twoja babcia – powiedział mu Eddie. Marion wyciągnęła rękę, którą Graham uścisnął z przesadnym namaszczeniem. Eddie przyglądał się Marion – wydawało się, że kobieta zachowuje panowanie nad sobą. Grahamowi, niestety, nie było dane poznać swoich dziadków. Wszystko, co wiedział o babciach, wiedział z książek, a babcie w książkach były zawsze bardzo stare. – Czy jesteś bardzo stara? – zapytał swoją babcię. – Och, tak... Pewnie że tak! – powiedziała Marion. – Mam siedemdziesiąt sześć lat! – Wiesz co? – zapytał Graham. – Ja dopiero skończyłem cztery, ale ważę już trzydzieści pięć funtów. – Mój Boże! – powiedziała Marion. – Ważyłam sto trzydzieści pięć

653

funtów, ale to było dosyć dawno temu. Od tamtej pory straciłam trochę na wadze... Za ich plecami otworzyły się drzwi i w progu stanął zlany potem Harry, trzymając w dłoni swój ulubiony klin. Eddie miał już przedstawić Marion Harry’emu, gdy nagle od strony kuchni weszła do przedpokoju Ruth. Miała świeżo umyte włosy. – Cześć! – powiedziała do Eddiego. A potem zobaczyła swoją matkę. – To klientka. Naprawdę, chce kupić dom – powiedział od progu Harry. Ale Ruth go nie słyszała. – Dzień dobry, kochanie – powiedziała Marion. – Mamusiu... – wykrztusiła Ruth. Graham podbiegł do matki. Chłopiec był wciąż w wieku, w jakim dzieci czepiają się matczynych bioder, więc Ruth instynktownie schyliła się, żeby go podnieść, ale ciało odmówiło jej posłuszeństwa – po prostu zabrakło jej sił. Wsparła rękę na drobnym ramieniu Grahama, a grzbietem drugiej dłoni usiłowała bez przekonania otrzeć łzy, po chwili jednak zaprzestała tych wysiłków i pozwoliła łzom płynąć. Zmyślny Holender nie poruszył się w progu. Wiedział, że nie należy tego robić. Eddie zrozumiał, że Hannah była w błędzie. Są takie chwile, kiedy czas staje w miejscu. Trzeba tylko zachować przytomność umysłu, by móc je dostrzec. – Nie płacz, kochanie – powiedziała Marion do swojej jedynej córki. – To tylko Eddie i ja.

654

Spis treści Podziękowania..........................................................................................3 I. Lato 1958 Nieodpowiedni klosz.................................................................................5 Wakacyjna praca.....................................................................................11 Odgłos, jaki czyni ktoś, kto stara się nie czynić żadnych odgłosów....15 Nieszczęśliwe matki................................................................................26 Marion czeka...........................................................................................33 Eddie nudzi się i rozpala erotycznie......................................................39 Drzwi w podłodze...................................................................................45 Maszyna masturbacyjna..........................................................................60 Pójdźcie tu...............................................................................................76 Pionek......................................................................................................90 Prawe oko Ruth.....................................................................................100 Rzucając panią Vaughn.........................................................................108 Po co panikować o dziesiątej rano?......................................................122 Jak sekretarz pisarza został pisarzem...................................................136 Coś niemal biblijnego............................................................................145 Moc słowa pisanego..............................................................................162 Dziecko bez matki.................................................................................172 Noga.......................................................................................................189 Jak pracuje się u pana Cole’a.................................................................200 Wyjazd z Long Island...........................................................................212 II. Jesień 1990 Eddie w wieku czterdziestu ośmiu lat.................................................229 Ruth w wieku trzydziestu sześciu lat...................................................248 Czerwono-niebieski materac dmuchany.............................................269

655

Allan w wieku pięćdziesięciu czterech lat...........................................278 Hannah w wieku trzydziestu pięciu lat...............................................302 Ted w wieku siedemdziesięciu siedmiu lat..........................................318 Ruth przypomina sobie, jak uczyła się prowadzić samochód.............341 Dwie szuflady........................................................................................354 Ból w nieznanym miejscu.....................................................................361 Ruth udziela ojcu lekcji jazdy samochodem........................................372 Wdowa do końca życia.........................................................................382 Dziennik Ruth i pocztówki wybrane...................................................387 Pierwsze spotkanie................................................................................402 Ruth zmienia swoją opowieść..............................................................419 Ani nie matka, ani nie jej syn...............................................................435 Człowiek-kret........................................................................................447 „Ktoś śledził ją w drodze do domu z Latającego Cyrku Jadła”............468 Rozdział pierwszy.................................................................................471 Osoby zaginione....................................................................................478 Impas......................................................................................................486 Pierwszy ślub Ruth...............................................................................495 III. Jesień 1995 Urzędnik w służbie państwowej..........................................................505 Czytelnik...............................................................................................512 Córka prostytutki..................................................................................522 Sierżant Hoekstra odnajduje świadka..................................................534 Rozdział, w którym Eddie O’Hare znów się zakochuje......................551 Pani Cole................................................................................................571 Lepiej niż z prostytutką........................................................................586 Rozdział, w którym Eddiemu i Hannah nie udaje się dojść do porozumienia.........................................................................................606 Szczęśliwa para i jej dwoje nieszczęśliwych przyjaciół......................625 Marion w wieku siedemdziesięciu sześciu lat.....................................638

656