Malzenstwo wagi polsredniej - John Irving

John Irving

Małżeństwo wagi półśredniej Tytuł oryginału: The 158—pound Marriage Przełożyła: Julita Wroniak

dla JMF Było więc nas czworo, a nie tylko dwoje, soki żywotne krążyły w całym kwartecie niby wino, krążyły niby krew i wrzały, jak to już chyba nigdy się nie zdarzy. John Hawkes, „Krwawe pomarańcze” (przeł. Halina Cieplińska) Zdumiewająca historia! Sądzę, że ta trójka lepiej wyglądałaby w oczach Boga, gdyby wyłupiła sobie nawzajem oczy nożami do krajania pieczystego. Ale byli to „ludzie z dobrego towarzystwa”. Ford Madox Ford, „Dobry żołnierz” (przeł. Tadeusz Jan Dehnel)



1 Anioł zwany Uśmiechem Reims Moja żona Uczka (której imię już jakiś czas temu skróciłem do Ucz) mogłaby nawet bombę zegarową nauczyć cierpliwości. Na szczęście mnie też trochę zdołała nauczyć. Ona sama opanowała tę sztukę w warunkach, że tak powiem, przymusowych. Urodziła się w Eichbüchl —małej austriackiej wiosce leżącej nieopodal robotniczego miasta Wiener Neustadt, które znajduje się zaledwie godzinę drogi od Wiednia — w 1938 roku, kiedy Hitler przyłączył Austrię do Niemiec, gdy Ucz miała trzy latka, jej ojca zastrzelono jako bolszewickiego sabotażystę. Nie istnieją wprawdzie dowody na to, że był bolszewikiem, ale z całą pewnością był sabotażystą. W Wiener Neustadt, gdzie ku niezadowoleniu mieszkańców mieściły się zakłady lotnicze Messerschmitta, powstało w czasie wojny największe lotnisko w Europie. Ojca Ucz zabito w 1941 roku, po tym, jak usiłował wysadzić w powietrze kilka samolotów czekających na pasie startowym. Po jego śmierci grupa esesmanów z Wiener Neustadt przybyła z wizytą do Eichbüchl. Powiadomili wieśniaków o „nasieniu zdrady”, które wykiełkowało w rodzinie mojej żony, po czym kazali im mieć na oku matkę Ucz i bacznie obserwować, czy przypadkiem nie zaraziła się bolszewizmem od swojego nieboszczyka męża. Następnie zgwałcili wdowę i ukradli z domu drewniany zegar z kukułką, który ojciec Ucz kupił na Węgrzech. Eichbüchl leży blisko granicy węgierskiej i węgierskie wpływy są tam widoczne na każdym kroku. Kilka miesięcy później matka Ucz została ponownie zgwałcona, tym razem przez wieśniaków, którzy — gdy ich później spytano o powód — wyjaśnili, że po prostu starali się wypełniać polecenia esesmanów: nie spuszczać oka z matki Ucz i bacznie obserwować, czy przypadkiem nie zaraziła się bolszewizmem. Wieśniaków nie ukarano. W 1943 roku, kiedy Ucz miała pięć lat, matka straciła pracę w bibliotece

klasztoru w pobliskim Katzelsdorf. Szeptano, że podsuwa młodym nieprzyzwoite książki do czytania. Nie było to prawdą; prawdą było, że wynosiła książki z biblioteki, ale o kradzież jej nie oskarżono, bo nikt tego nie zauważył. Stojąca nad rzeczką mała murowana chata, w której Ucz przyszła na świat i która przylegała do kurnika (sprzątanego przez matkę) oraz do obory (sprzątanej codziennie przez Ucz, odkąd skończyła pięć lat), pełna była kradzionych tomów, głównie o tematyce religijnej, choć mojej żonie ich zawartość bardziej kojarzyła się ze sztuką niż z religią. Ogromne, wielkości plakatów albumy przedstawiały rzeźby i witraże kościelne oraz architekturę sakralną od czasów Karola Wielkiego po późne rokoko. Wieczorami, kiedy zaczynało się ściemniać, Ucz pomagała matce doić krowy i wybierać jajka. Wieśniacy płacili za mleko i jaja kiełbasą, kocami, kapustą, drewnem na opał (rzadziej węglem), winem, ziemniakami. Na szczęście wioska była na tyle oddalona od zakładów Messerschmitta i lotniska w Wiener Neustadt, że uniknęła poważniejszych zniszczeń. Pod koniec wojny alianci zrzucili na fabrykę i lotnisko więcej bomb niż na jakiekolwiek inne obiekty w Austrii. W małej murowanej chacie w Eichbüchl Ucz często leżała w ciemnościach, przytulona do matki, i słuchała łoskotu pocisków spadających na miasto — buch! buch! buch! Czasem jakiś uszkodzony samolot przelatywał nisko nad wioską; pewnego razu zbombardowany został sad Haslingerów, i to akurat w porze kwitnienia jabłoni. Ziemię pod drzewami zaścieliła, niczym konfetti, gruba warstwa płatków. Niestety, pszczoły nie zdążyły zapylić kwiatów, więc na jesienny zbiór trudno było liczyć. Sąsiedzi znaleźli Frau Haslinger w szopie, w której stała prasa do wyciskania soku; ponieważ kobieta z rozpaczy dźgała się sekatorem, czym prędzej ją obezwładnili, związali i wsadzili do dużego kosza na jabłka, w którym przesiedziała kilka dni, dopóki nie przyszła do siebie. Frau Haslinger twierdziła później, że w czasie gdy była związana, paru wieśniaków ją zgwałciło, ale nikt nie dał wiary jej słowom; sądzono, że szok wywołany utratą przyszłych zbiorów był tak silny, iż po prostu to sobie uroiła. Wejście Rosjan do Austrii w 1945 roku nie było jednak żadnym urojeniem. Ucz miała wtedy siedem lat i była ładną dziewczynką. Jej matka wiedziała, że Rosjanie źle traktują kobiety, ale kochają dzieci, nie była jednak pewna, czy uznają Ucz za kobietę, czy za dziecko. Rosjanie wkroczyli od strony Węgier i od północy; w Wiener Neustadt i okolicznych wioskach odznaczali się szczególną brutalnością, głównie ze względu na usytuowaną w mieście fabrykę meserszmitów i fakt, że w pobliżu mieszkało wielu wysokich stopniem oficerów

Luftwaffe. Matka zabrała Ucz do obory. Miały już tylko osiem krów. Podeszła do największej, która stała przywiązana do żerdzi, i poderżnęła jej gardło. Kiedy zwierzę wykrwawiło się na śmierć, odwiązała je i przewróciła na bok. Następnie rozpruła krowie brzuch, wyjęła wnętrzności, wycięła odbyt. Uczyniwszy to, poleciła Ucz wsunąć się w pustą jamę między krowimi żebrami, po czym wepchnęła do środka tyle bebechów, ile się zmieściło, a resztę wyniosła za drzwi i położyła na słońcu, żeby zleciały się muchy. Rozcięte krowie boki zasunęła niczym kurtynę i powiedziała córce, że ma oddychać przez wyciętą pod ogonem dziurę. Kiedy muchy obsiadły wyrzucone za drzwi flaki, kobieta wciągnęła je z powrotem do obory i przykryła nimi krowi łeb. Otoczone rojem much martwe zwierzę wyglądało tak, jakby od dawna nie żyło. Matka pochyliła się nad otworem w krowim zadzie i przemówiła do córki. — Leż cicho i nie ruszaj się, dopóki ktoś cię nie znajdzie. Wcześniej dała jej wąską, wysoką butelkę po winie, napełnioną herbatą rumiankową z miodem, i słomkę, przez którą dziewczynka miała pić, gdy poczuje pragnienie. — Leż cicho i nie ruszaj się, dopóki ktoś cię nie znajdzie — powtórzyła. Ucz leżała w krowim brzuchu dwa dni i dwie noce, podczas gdy Rosjanie plądrowali wioskę. Najpierw wyrżnęli pozostałe krowy, potem przywlekli do obory kilka chłopek, później zaszlachtowali w niej paru mężczyzn, ale zdechłą krowę, w której matka ukryła Ucz, omijali z daleka, pewni, że zwierzę od dawna jest martwe, a jego mięso zgniłe, niejadalne. Dopuszczali się w oborze wielu okrucieństw, lecz Ucz ani razu nie dała znaku życia; leżała cicho w krowim brzuchu, tak jak przykazała jej matka. Nawet gdy skończyła się herbata, a krowie trzewia wyschły i zaczęły twardnieć, zacieśniając się coraz bardziej, Ucz nie drgnęła ani nie zajęczała. Po pewnym czasie rozległy się nad nią obce głosy; dziewczynka nie zareagowała. Mówiły w niezrozumiałym języku i brzmiała w nich nuta obrzydzenia. Ktoś szturchnął krowę. Inni wciągnęli z odrazą powietrze. Potem zaczęli wlec martwe zwierzę po ziemi. Sapali przy tym i wydawali takie dźwięki, jakby ledwo powstrzymywali się od wymiotów. Kiedy chwycili krowę za nogi i podnieśli z głośnym, zbiorowym stęknięciem, Ucz wyślizgnęła się ze środka oblepiona cuchnącą mazią i wylądowała w ramionach śniadego, wąsatego mężczyzny z czerwoną gwiazdą na szarozielonej czapce.

Mężczyzna był Rosjaninem. Trzymając Ucz w ramionach, osunął się na kolana; chyba nawet zemdlał. Jego kompani zdjęli czapki i spuścili głowy, jakby się modlili. Ktoś przyniósł wiadro wody i obmył dziewczynkę. Tak się złożyło, że akurat ci Rosjanie kochali dzieci i bynajmniej nie wzięli Ucz za kobietę; prawdę mówiąc, w pierwszej chwili wzięli ją za cielaka. Powoli wszystkie części łamigłówki zaczęły się układać w całość. Matka dziewczynki została zgwałcona. (Prawie wszystkie matki i córki zostały zgwałcone, a prawie wszyscy ojcowie i bracia zamordowani). Kiedy jeden z Rosjan chciał spalić oborę, jakaś wieśniaczka rzuciła mu się do nóg, błagając, żeby tego nie robił, ale nie miała dużej siły przetargowej — była już przecież zgwałcona. W końcu chwyciła łopatę i roztrzaskała mu głowę; w tej sytuacji inny Rosjanin chwycił pistolet i zastrzelił nieszczęsną kobietę. Rosjanie poskładali łamigłówkę. Wieśniaczka, która tak zawzięcie broniła obory, była zapewne matką tego dziecka, a broniła jej dlatego, że... Pierwszy wpadł na to wąsaty mężczyzna, który złapał w ramiona oblepioną mazią Ucz, kiedy jego kompani wrzucali cuchnący zewłok na ciężarówkę. Był oficerem, Gruzinem znad słynącego z jesiotrów Morza Czarnego, z rejonów, których mieszkańcy posługują się własną specyficzną gwarą. Na przykład na krowę nie mówią dzrocha, lecz ucz. Indagowani przeze mnie Gruzini tłumaczyli mi, że jest to zapewne słowo onomatopeiczne, naśladujące dźwięk, jaki wydobywa się z cielącej się krowy. A uczka? To zrusyfikowane zdrobnienie, określające cielę! Takie właśnie imię nadano dziewczynce, która wypadła z brzucha krowy. Naturalnie, trzydziestokilkuletnia kobieta w żadnym wypadku nie jest już uczką, dlatego zacząłem mówić do niej Ucz. Prawdziwe imię i nazwisko mojej żony brzmiało Anna Agati Thalhammer. Oficer, poznawszy w wiosce historię dziewczynki i jej rodziny, zabrał Uczkę ze sobą do Wiednia. Okupowanie Wiednia stanowiło prawdziwą przyjemność. Było to miasto muzyki, malarstwa i teatrów, w którym znajdowało się również wiele przytułków dla dzieci osieroconych podczas wojny. Na myśl o tym, ile razy opowiadałem Severinowi Winterowi o przeszłości Ucz, opadają mi ręce! Najważniejszą cechą Ucz, tłumaczyłem mu raz po raz, jest lojalność. Cierpliwość, mówiłem, jest odmianą lojalności, ale Severin za nic nie potrafił tego zrozumieć. — Słuchaj — wbijałem mu do głowy — lojalność Ucz jest jej siłą, a zarazem piętą achillesową. Kogo kocha, temu bezgranicznie ufa. Jeśli obdarzy kogoś

miłością, wówczas gotowa jest na wszystko przystać i wszystko cierpliwie znosić. To Ucz znalazła te pocztówki. Idąc za złą radą przyjaciół, spędzaliśmy upiorne lato w Maine, nękani deszczem i kąsani przez owady, które cięły jak opętane, kiedy nagle Ucz opętała pasja do antyków. Nie trwała długo, lecz tamto lato wciąż kojarzy mi się ze starymi, śmierdzącymi stęchlizną rupieciami z czasów kolonialnych. Zwiedzając Bath w stanie Maine, Ucz wypatrzyła mały, obskurny sklepik przy porcie, oferujący, jak głosił napis na szyldzie, „rzadkie antyki”; właśnie w nim znalazła pocztówki. Z początku właściciel sklepu usiłował sprzedać jej stary bat dorożkarski. Jak mi później wyznała, oczy staruszka błagały ją, żeby go na nim wypróbowała, ale może tak jej się tylko zdawało — jest Europejką, a Amerykanie na ogół nie gustują w tego typu rzeczach. Chociaż nie znam upodobań mieszkańców Maine. W każdym razie żona podziękowała uprzejmie za bat i na wszelki wypadek nie oddalała się zbytnio od drzwi. Staruszek nie odstępował jej na krok. Szperając po półkach, natrafiła na zakurzoną szklaną kasetkę, pełną pocztówek z Europy. Powiedziała, że chce je obejrzeć. Wszystkie przedstawiały Francję z okresu pierwszej wojny światowej. Spytała staruszka, skąd je ma. Okazało się, że podczas pierwszej wojny światowej walczył w szeregach armii amerykańskiej i był akurat we Francji, kiedy świętowano zwycięstwo. Pocztówki — stare, kiepskiej jakości fotografie, większość czarno–białych, kilka podbarwionych — stanowiły jedyną pamiątkę, jaką miał z tych czasów. Jego zdaniem, czarno–białe lepiej oddawały klimat ówczesnej Francji. — Pamiętam Francję w czarno–białych barwach — rzekł. — Chyba wtedy nie była jeszcze kolorowa. Ucz wiedziała, że pocztówki sprawią mi przyjemność, więc nabyła je wszystkie — ponad czterysta sztuk — za jednego dolara. Studiowałem je uważnie przez wiele tygodni i wciąż do nich wracam. Są na nich kobiety w długich czarnych sukniach, panowie z czarnymi parasolami, wiejskie dzieci w tradycyjnych costumes bretons, bryczki, stare samochody, nakryte plandeką ciężarówki armii francuskiej, żołnierze przechadzający się po parku. Są widoki Reims, Paryża i Verdun — zarówno sprzed bombardowań, jak

i po nich. Ucz miała rację; takie rzeczy zawsze mogą mi się przydać. Tamtego lata w Maine zbierałem materiały do swojej trzeciej powieści historycznej, umiejscowionej w Tyrolu w czasach Andreasa Hofera, przywódcy powstania ludowego, który dzielnie walczył z wojskami Napoleona, wiec nie w głowie mi była Francja z okresu pierwszej wojny światowej; wiedziałem jednak, że prędzej czy później sięgnę do tego tematu. Może za kilka czy kilkanaście lat, kiedy wszystkie osoby uwiecznione na kartach, zarówno dorośli, jak i dzieci w costumes bretons, dawno będą w grobie. Uważam, że powieść historyczna nie powinna traktować o ludziach, którzy są wśród nas. Historia wymaga czasu, dlatego unikam pisania o żywych. Do studiowania przeszłości potrzebny jest aparat o wymiennych obiektywach: jeden musi mieć długą ogniskową, żeby widać było plan ogólny, drugi krótką, która daje ostre, wyraźne zbliżenia. Szerokość kąta jest nieistotna; żaden obiektyw nie obejmie całego obrazu. Jak już wspomniałem, wtedy, w Maine, Francja nie była mi w głowie, bo zajęty byłem czym innym. Smarowałem maścią odkażającą miejsca po ukąszeniach owadów, przeżywałem klęski i sukcesy chłopskich oddziałów sławnego Tyrolczyka, Andreasa Hofera, i podtrzymywałem na duchu Ucz, którą przerażało skaliste wybrzeże oraz groźny, rozhukany ocean. Nasze dzieci były wówczas w głupim, lekkomyślnym wieku (czy kiedykolwiek nie są?), a w dodatku nie umiały pływać. Żona uznała, że przynajmniej w samochodzie i w sklepach z antykami nic im nie grozi, ja zaś nie protestowałem, gdyż wolałem nie narażać się na dalsze ukąszenia mustyków, bolimuszek i widliszków. Lato w Maine spędziliśmy więc kryjąc się w zamkniętych pomieszczeniach. — Dlaczego myszmy tu przyjechali? — pytała Ucz. — Myśmy — poprawiałem ją. — Ja, myszmy. Dlaczego myszmy tu przyjechali? — Może żeby uciec? — Ot czeko? — dziwiła się żona. To śmieszne, kiedy teraz o tym myślę, ale zanim poznaliśmy Edith i Severina Winterów, naprawdę nie mieliśmy przed czym uciekać. A tamtego lata w Maine

jeszcze ich nie znaliśmy. Wracając do obiektywu o krótkiej ogniskowej... Wśród pocztówek, które Ucz mi kupiła, jest kilka z katedrą w Reims przed zniszczeniem i po zbombardowaniu; są także dwa zbliżenia anioła czy raczej anielicy zwanej Uśmiechem Reims, wykonane od strony wejścia do zachodniej kruchty. Zanim na katedrę spadły bomby, anielica istotnie była uśmiechnięta. Obok niej stał święty Nikazjusz z wyciągniętym kikutem ręki ułamanej na wysokości nadgarstka i miną tak ponurą, jakby przewidywał, co się wydarzy. W czasie bombardowań anielica zwana Uśmiechem Reims straciła głowę. Straciła również rękę poniżej łokcia oraz kawałek nogi między udem a łydką. Święty Nikazjusz stracił drugą rękę, jedną nogę, brodę oraz prawy policzek. O ile kiedyś promienny uśmiech anielicy przyćmiewał swym blaskiem żałość bijącą z oblicza świętego, o tyle po bombardowaniach z obu posągów emanował głęboki smutek. Po wojnie niektórzy twierdzili, że to joie de vivre na ustach anielicy sprowadziła na nią nieszczęście. Ale większość mądrych ludzi w Reims uważała, że winę ponosił markotny Nikazjusz, który nie mogąc znieść wyrazu radości na twarzy swojej towarzyszki, ściągnął bomby na nich oboje. Jak się powszechnie sądzi w tych rejonach Francji, morał historii jest taki, że kiedy wokół toczy się wojna, nie należy okazywać radości. Okazując radość, znieważa się zarówno swoich, jak i wroga. Dla mnie nie brzmi to zbyt przekonująco. Poczciwi mieszkańcy Reims nie rozumieją, na czym polega istota rzeczy. Otóż tak długo jak anielica uśmiechała się promiennie, stojący obok święty cierpiał katusze. Kiedy zaś straciła głowę, a wraz z nią uśmiech, święty — mimo że sam również odniósł nowe rany — poczuł się znacznie lepiej. Moim zdaniem, morał jest następujący: nieszczęśliwy mężczyzna nie potrafi zaakceptować szczęśliwej kobiety. Gdyby nie wyręczyły go bomby, święty Nikazjusz prędzej czy później sam pozbawiłby anielicę uśmiechu, a może i głowy. Na tej samej zasadzie, nawet gdybym nie pojawił się w ich życiu, Severin Winter prędzej czy później unieszczęśliwiłby Edith. — Trochę czerplywoszczy — mówiła Ucz, kiedy jeszcze zmagała się z prawidłową wymową. W porządku, Ucz. Zbliżenia dają dokładny obraz zniszczeń. Zdjęcia przedstawiające ogólny plan miasta są mniej wyraźne. Na jednym, wykonanym z katedry, widać sporo zbombardowanych domów, lecz ani ja, ani mądrzy

mieszkańcy Reims nie wysnuliśmy z tego żadnej nauki. Tak jak mówiłem, szerokokątny obiektyw nie na wiele się zdaje. Edith i Severina Winterów również widzę jedynie na zbliżeniach. Nam, autorom powieści historycznych, potrzebny jest czas. Trochę czerplywoszczy. Nie żeby to było specjalnie ważne, ale historia Severina Wintera, tego upartego, zadufanego w sobie Prusaka, w pewnym sensie przypominała historię Ucz. Ale historia czasem kłamie. Najlepszym przykładem jest to, że zniszczenie katedry i pozbawienie głowy posągu zwanego Uśmiechem Reims zaliczane są do jednych z większych tragedii ludzkości, jakie miały miejsce w czasie pierwszej wojny światowej. Bardzo to pochlebne dla aniołka, lecz jakże niedorzeczne! Jak można stawiać znak równości między zburzeniem zabytku a gwałtami dokonywanymi przez Szwabów na francuskich i belgijskich kobietach, z okaleczeniami ciał, mordami? Jak można porównywać zniszczenie kamiennego posągu, zwanego Uśmiechem Reims, do nabijania na bagnety — niczym kawałków mięsa na szpikulce — małych dzieci? Ludzie zbyt wysoko cenią sztukę, zbyt nisko historię. Wciąż mam przed oczami, jak Severin Winter, miłośnik sentymentalnej muzyki operowej, krąży po zastawionym roślinami salonie, niczym groźne zwierzę po ogrodzie botanicznym, i słucha Beverly Sills śpiewającej Łucję z Lammermoor Donizettiego. — Severin, ty jej nie rozumiesz. Chodziło mi o Ucz, on jednak był myślami przy oszalałej z rozpaczy Łucji. — Tak, chyba Joan Sutherland lepiej śpiewa tę partię — rzekł. — Słuchaj, gdyby Rosjanie nie podnieśli krowy, Ucz nigdy by z niej nie wyszła. — Wyszłaby. Zachciałoby jej się pić i by wyszła. — Herbata w butelce dawno się skończyła! — zawołałem. — Nie znasz jej, Severin. Gdyby podpalili oborę, Ucz spłonęłaby żywcem. — E tam! Dałaby nogę, jak tylko poczułaby dym. — Mylisz się. Nawet gdyby poczuła swąd pieczonego mięsa, leżałaby w tej krowie, dopóki sama by się nie upiekła.

Severin Winter mi nie wierzył. Ale czego można się spodziewać po trenerze drużyny zapaśniczej? Matka Severina była aktorką, ojciec malarzem, on natomiast — jak twierdził jego trener — mógł zostać wielkim zapaśnikiem. Kilkanaście lat temu na mistrzostwach Wielkiej Dziesiątki — dziesięciu największych uczelni Środkowopółnocnego Wschodu — rozgrywanych na uniwersytecie Michigan State w East Lansing, Severin Winter, który reprezentował barwy uniwersytetu Iowa, zajął drugie miejsce w kategorii wagi półśredniej. Był to jego największy sukces sportowy. W finale Wielkiej Dziesiątki przegrał ze znakomicie posługującym się nogami Jeffersonem Jonesem z uczelni Ohio State, szczupłym, młodym Murzynem o twardej jak kamień czaszce, sinych dłoniach i sterczących kolanach, które wyglądały niby ogromne mahoniowe gałki u drzwi. Kiedy Jones objął go od tyłu nogami, Severin — jak twierdził — miał wrażenie, że znalazł się w imadle; zdaje się, że kości biodrowe przeciwnika, rozstawione szeroko niczym u kobiety, pozwalały mu wywierać nieprawdopodobny ucisk. A kiedy Jones rozpłaszczył go na macie — wyginając mu do tyłu lewe ramię, na prawą nogę zaś zakładając nożyce — Severin poczuł się tak, jakby w okolicach kręgosłupa odcięto mu krążenie. Ale nawet Jones, który przez dwa lata z rzędu zwyciężał w Wielkiej Dziesiątce, ani razu nie wygrał w ogólnokrajowych zawodach międzyuczelnianych. Tytuł akademickiego mistrza kraju tym bardziej był poza zasięgiem Severina Wintera. Tego roku, kiedy zajął drugie miejsce na mistrzostwach Wielkiej Dziesiątki, walczył również w zawodach ogólnokrajowych. W pierwszej walce eliminacyjnej położył go na łopatki broniący tytułu zawodnik z Oklahoma State, w drugiej walce student geologii z Colorado School of Mines, a w walce o piąte i szóste miejsce jeszcze raz przegrał na punkty z Jeffersonem Jonesem. Usiłowałem kiedyś porozmawiać z zapaśnikami, którzy pokonali Severina; z wyjątkiem jednego, reszta nawet nie pamiętała jego nazwiska. — Bo nigdy nie pamięta się tych, których się pokonało. Pamięta się tylko tych, z którymi się przegrało — wyjaśnił Severin. Okazało się jednak, że Jefferson Jones, który został trenerem drużyny zapaśniczej w szkole średniej w Cleveland, bynajmniej nie zapomniał Wintera. W ciągu trzech lat stoczyli pięć walk; wszystkie pięć wygrał Jones. — Wie pan, on po prostu nie umiał mnie podejść. Ale trzeba mu przyznać,

wytrwale próbował, nie dawał za wygraną. Rozumie pan, nie? Na przykład robiłem wózek, powalałem go na brzuch, a on wolno, mozolnie, jak stare psisko, podnosił się z powrotem na czworaki. Ja go znów na brzuch, a on znów na czworaki. Uparty był, tyle że to ja zgarniałem punkty. — Ale... czy był dobry? — Wygrał więcej pojedynków, niż przegrał. Jednak ze mną mu nie wychodziło. Jeffersona Jonesa cechowała ta sama pewność siebie, która emanowała z Severina. Zdaje się, że ego zapaśników pozostaje w szczytowej formie długo po tym, jak sami ją tracą. Może ciągłe wyrzeczenia, aby utrzymać się w danej kategorii wagowej, rekompensują sobie bujną wyobraźnią? Takie miałem wrażenie, słuchając opowieści Severina o niezwykłych wyczynach jego rodziców. Matką Severina była wiedeńska aktorka, Katrina Marek. To akurat pokrywało się z prawdą. Ostatni występ Katriny w Wiedniu miał miejsce w czwartek wieczorem, 10 marca 1938 roku. Recenzenci zachwycali się jej grą; Katrinie również bardzo leżała rola Antygony, albowiem mogła nosić na scenie luźne szaty, maskujące fakt, że jest w ósmym miesiącu ciąży. Piątkowe przedstawienie odwołano z powodu nieobecności aktorki. W słynny Czarny Piątek 11 marca 1938 roku nastąpiło przyłączenie Austrii do Trzeciej Rzeszy, a dzień później wojska niemieckie przekroczyły austriacką granicę. Katrina Marek, wiedząc, co się szykuje, zdążyła uciec ze swym jeszcze nienarodzonym dzieckiem. Wyjechała taksówką. Akurat ten szczegół też jest zgodny z prawdą. Zapakowała do taksówki siebie, swój płód oraz kolekcję rysunków i obrazów olejnych swojego męża. Obrazy zostały zdjęte z blejtramów i zrolowane. Ojciec Severina pozostał w Wiedniu. Dał żonie rysunki, obrazy oraz wiele rad: żeby dojechała taksówką do granicy szwajcarskiej i tam wsiadła w pociąg do Belgii lub Francji, a następnie popłynęła statkiem do Anglii; żeby udała się do Londynu i odszukała tych dwóch lub trzech malarzy londyńskich, którzy znają jego twórczość; żeby poprosiła ich, aby popytali, czy któryś z miejscowych teatrów nie zatrudniłby znanej austriackiej aktorki; żeby każdemu, kto zażąda od niej jakiegoś dowodu tożsamości, pokazywała prace męża i mówiła: „Nazywam się Katrina Marek. Jestem aktorką, żoną wiedeńskiego malarza, Kurta Wintera. Wyjechałam z Wiednia, bo jestem w ciąży...” Co wyraźnie rzucało

się w oczy nawet wtedy, gdy miała na sobie luźny strój Antygony. — Tylko nie urodź dziecka, póki nie dotrzesz do Londynu — przykazał jej Kurt Winter. — Nie zdążysz wyrobić mu paszportu. W Czarny Piątek pocałował Katrinę na pożegnanie, wsadził ją do taksówki i patrzył, jak dzień przed wkroczeniem Niemców do Austrii żona opuszcza Wiedeń. Aż się wierzyć nie chce, ale w samym Wiedniu pierwsza fala aresztowań objęła siedemdziesiąt sześć tysięcy osób. (Katrina Marek wraz z nienarodzonym Severinem akurat wsiadała w Sankt Gallen do pociągu jadącego do Ostendy). A co z Kurtem Winterem? Severin twierdzi, iż ojciec pozostał w Wiedniu dlatego, że był oddany idei rewolucji i chciał dokonać bohaterskich czynów. Ktoś, na przykład, przewiózł przez węgierską granicę (po tym, jak Czesi zawrócili go ze swojej) odważnego austriackiego wydawcę, Herr Lennhoffa, którego Niemcy uznali za przestępcę. Również i w tym celu użyto taksówki. Kurt Winter mógł w południe przeczytać artykuł wstępny Lennhoffa potępiający anszlus, a kilka godzin później pędzić taksówką w stronę Kittsee. O dwunastej w południe bowiem Hitler dotarł zaledwie do Linzu. — Nie wiem, czy tak było — przyznał Severin — ale czasowo ojciec by się wyrobił. Kiedy po raz pierwszy opowiadał tę historię, wynikało z niej, że kierowcą taksówki, którą wydawca uciekł przez granicę, był na pewno Kurt Winter. Z każdą kolejną relacją udział ojca stawał się coraz bardziej niejasny. — Ale mógł nim być — upierał się Severin. — Przecież musiał mieć jakiś bardzo ważny powód, żeby zostać w Wiedniu. No i jeszcze ta historia z zoo. Zasadnicze fakty się zgadzają; zdołałem je sprawdzić. W 1945 roku, tuż przed wkroczeniem Rosjan do Wiednia, zjedzono wszystkie zwierzęta z ogrodu zoologicznego. Oczywiście, im bardziej ludziom dokuczał głód, tym częściej pod osłoną nocy zakradali się do zoo, żeby upolować antylopę lub zebrę. Kiedy nie ma co jeść, troska o zwierzęta istotnie wydaje się dość śmieszna. A jednak wojsko wyznaczyło straż złożoną z rezerwistów, żeby w dzień i w nocy pilnowała rozległego terenu wokół pałacu w Schönbrunnie, gdzie mieścił się ogród zoologiczny i botaniczny. Severin twierdzi, że rezerwiści sprzedawali zwierzęta, sztuka po sztuce, głodującym ludziom, że rozwinął się pokątny handel egzotycznymi okazami. W porządku, akurat w to mogę

uwierzyć. Trudniej mi uwierzyć w to, co nastąpiło później. Otóż w nocy z 31 marca na 1 kwietnia 1945 roku, dwanaście dni przed zajęciem Wiednia przez Rosjan, jakiś dureń postanowił wypuścić zwierzęta z klatek. — Mój ojciec kochał zwierzęta, więc chętnie by się podjął tej roboty — oznajmił Severin Winter. — Był zagorzałym antyfaszystą; to mogła być jego ostatnia akcja z polecenia podziemia... Ostatnia dlatego, że zwierzęta, które uwolnił, natychmiast pożarły biednego głupca. Bądź co bądź, im też doskwierał głód. Wypuszczone z klatek, zaczęły ryczeć tak głośno, że pobudziły głodne dzieci. Mieszkańcy Wiednia tłumnie wyruszyli na łowy. Nie było na co czekać; Rosjanie dotarli już do Budapesztu. Tylko ktoś, kto ma nie po kolei w głowie, zostawiłby obcym wojskom zoo pełne jedzenia! — Akcja się nie powiodła — zakończył Severin. — Zamiast uratować zwierzęta, ojciec doprowadził do ich śmierci, i przy okazji sam zginął. Akcja rzeczywiście się nie powiodła, jeśli w ogóle miała miejsce i jeśli Kurt Winter był w nią bardziej zaangażowany niż w ucieczkę Lennhoffa. Ale skoro nie opuścił Wiednia wraz z żoną, czemu nie przyjąć, że pozostał, aby dokonywać bohaterskich czynów? Ucz mówi, że świetnie rozumie Severina i wcale mu się nie dziwi. No pewnie! Jak się ma podobną przeszłość i podobnych ojców... Kiedyś przyszedł mi do głowy szalony pomysł. A może ojciec Ucz, sabotażysta z Wiener Neustadt, był oszustem, który prowadził podwójne życie? Może podczas pobytu w Wiedniu, gdzie z powodzeniem grał rolę młodego malarza, nawiązał romans z Katriną Marek, która zaszła w ciążę? I wtedy, zamiast płacić alimenty, dał aktorce swoje rysunki i obrazy, następnie pojechał do Wiener Neustadt wysadzić kilka meserszmitów, cudem umknął Niemcom, po czym wrócił do Wiednia, bo nie chciał oglądać zgwałconej żony w Eichbüchl, i wreszcie, nękany wyrzutami sumienia, postanowił w nocy z 31 marca na 1 kwietnia 1945 roku, w prima aprilis, jako zadośćuczynienie za grzechy uwolnić zwierzęta z zoo? Jak widać, my, autorzy powieści historycznych, interesujemy się nie tylko tym, co się stało, ale również tym, co mogło się wydarzyć. Według mojej wersji, Severin i Ucz byliby przyrodnim rodzeństwem, a to by tłumaczyło pewne elementy ich późniejszego związku, które wciąż pozostają dla mnie zagadką. Czasem pocieszam się, że chodzi tylko o podobne doświadczenia z okresu

dzieciństwa. Para prostaczków z Europy Środkowej, którzy wszystko kwitują wzruszeniem ramion! Kiedy Ucz wpadała w złość, twierdziła, iż gdyby nie to, że istnieją orgazmy, cały świat nie byłby wart złamanego grosza. Severin również nie przypisywał światu żadnych innych zasług. Lecz jeśli się nad tym dobrze zastanowić, łączyło ich coś znacznie więcej niż przeżycia wojenne. Ale wróćmy na chwilę do jakże intrygujących zrolowanych płócien i rysunków, które Kurt Winter dał Katrinie Marek. Przez całą drogę do Anglii aktorka ani razu do nich nie zajrzała, dopiero na cle musiała je rozwinąć. I wtedy jej oczom ukazały się akty, erotyczne akty, przedstawiające ją, Katrinę Marek. Zdziwiła się nie mniej niż celnicy brytyjscy, bo Kurt Winter nigdy nie zajmował się aktami ani sztuką erotyczną. Znany był głównie jako autor prac o delikatnej kolorystyce, utrzymanych w stylu Schielego i Klimta, dwóch austriackich malarzy, których niezmiernie cenił i nieudolnie naśladował. Podczas gdy Katrina stała speszona, brytyjski celnik z dużym zainteresowaniem studiował kolejno każdy rysunek i obraz. Aktorka była w ósmym miesiącu ciąży, na jej twarzy malowało się znużenie, jednakże urzędnik celny, który uśmiechał się do niej i po chwili (przekupiony rysunkiem Wintera) łaskawie wpuścił ją do Anglii, przypuszczalnie widział Katrinę oczami Kurta, czyli ani ciężarną, ani zmęczoną podróżą. Mąż Katriny wcale nie liczył na to, że malarze londyńscy, do których aktorka zgłosi się z prośbą o pomoc w znalezieniu pracy, pomogą jej zaczepić się w teatrze ze względu na szacunek, jakim darzą jego dzieła. Nie wysyłał przecież do Anglii żadnych dzieł. Wysyłał austriacką aktorkę w zaawansowanej ciąży, słabo mówiącą po angielsku, przerażoną, nie mającą w Anglii znajomych ani przyjaciół, którzy mogliby się nią zaopiekować. Świadomie więc zaopatrzył ją w obrazy i rysunki, będące najlepszą reklamą jej samej. Przeglądając pokazywane im prace, malarze, kierownicy galerii oraz dyrektorzy teatrów pytali Katrinę: — Jest pani modelką, tak? — Jestem aktorką — odpowiadała. — Żoną artysty, który namalował te obrazy. A oni na to: — Tak, ale to pani mu do nich pozowała, prawda?

— Prawda. I mimo że była w dziewiątym miesiącu ciąży, patrzyli na nią z podziwem w oczach. Bardzo troskliwie się nią zajęto. Severin przyszedł na świat w kwietniu 1938 roku w dobrym londyńskim szpitalu. Na przyjęciu z okazji jego trzydziestych piątych urodzin słyszałem, jak mocno podpity zwierzał się Ucz: — Jeśli chcesz wiedzieć, mój ojciec był kiepskim malarzem. Jednak pod pewnymi względami — geniuszem. Zdawał sobie sprawę, że z matki jest taka sama aktorka, jak z niego malarz, i że jeśli wszyscy razem wyjedziemy do Londynu, to zdechniemy z głodu. Postanowił więc przedstawić matkę w możliwie najlepszym świetle, sam zaś usunął się nie tyle w cień, co w ogóle poza ramy obrazu. I rzeczywiście namalował ją wspaniale. — Położył dłoń na brzuchu Ucz, trochę poniżej jej pępka. Jeszcze nigdy nie widziałem go tak pijanego.—Wszyscy najlepiej prezentują się na golasa, no nie? Zdumiało mnie, kiedy Ucz skinęła głową, jakby przyznawała mu rację. Żona Severina, Edith, na pewno by się z nim nie zgodziła. Była to osoba znacznie bardziej subtelna, o wyjątkowo dużej klasie, naturalnym wdzięku i wrodzonej elegancji. Odprężona, wysoka, o zmysłowych ustach, chłopięcych biodrach i wąskich, szczupłych dłoniach, poruszała się z gracją baletnicy. I dlatego zawsze przeżywałem szok, widząc ją z Severinem, który idąc koło niej, przypominał niezdarnego, źle wytresowanego niedźwiedzia. Edith miała zgrabne nogi o skórze gładkiej jak jedwab, młodzieńcze piersi, małe i jędrne, swobodną dziewczęcą fryzurę. Ubierała się ze smakiem, w stroje tak wygodne, że śmiało mogłaby w nich sypiać — tyle że taka kobieta jak ona powinna raczej kłaść się do łóżka bez niczego. Kiedy ją poznałem, zbliżała się do trzydziestki i od ośmiu lat była żoną Severina Wintera, który z kolei we wszystkim, co nosił, wyglądał jak we włosiennicy, w dodatku niepasującej rozmiarem, i który na pierwszy rzut oka sprawiał wrażenie szerszego niż dłuższego. Mierzył metr siedemdziesiąt dwa wzrostu, a ważył z dziesięć kilo więcej niż w czasach, gdy walczył w kategorii półśredniej. Solidny pancerz mięśni pokrywał mu plecy i klatkę piersiową. Ramiona miał grubsze od ślicznych ud swojej połowicy. Kiedy napinał szyję, w koszulach renomowanych firm z trzaskiem pękały kołnierzyki. Ciągle usiłował pozbyć się małego, prawie niewidocznego brzucha, w który lubiłem go dźgać, bo tak bardzo mu przeszkadzał. Palec zagłębiał mi się w nim tyle, co w piłce do futbolu. Głowa Severina była duża, okrągła niczym kask motocyklisty i porośnięta gęstwą ciemnych włosów, które na czubku przylegały płasko do czaszki, jakby chodził w za ciasnej czapce narciarskiej, a po bokach

opadały na uszy niby lwia grzywa. (Chętnie zasłaniał uszy, zwłaszcza jedno, bo były wyraźnie zdeformowane). Łobuzerski uśmiech często gościł na jego twarzy, a wtedy ukazywał się rząd silnych, białych zębów, z których jeden, dolny, był nadłamany: szczerba sięgała prawie do samego dziąsła. Oczy miał duże, piwne, szeroko rozstawione, nos złamany w dwóch miejscach: jedno skrzywienie widać było, gdy się patrzyło na lewy profil, drugie, gdy się patrzyło en face. Severin nie tylko wyglądał jak zapaśnik, lecz w rozmowie co chwila powoływał się na tę dyscyplinę sportu, a ponieważ był człowiekiem nie tylko praktycznym, lecz również romantykiem, jego karkołomne metafory wręcz porażały swoją kwiecistością. Przypominał dzikusa, który liznął nieco dobrych manier; raz zachowywał się jak hrabia na salonach, raz jak nieokrzesany prostak. Wysoko cenił własne poczucie godności, a jednak często sam z siebie robił pośmiewisko. Na zebraniach uczelnianych znany był z tego, że perorował w dwóch językach naraz, oskarżając innych wykładowców o dyletantyzm i wysługiwanie się współczesności; grzmiał, że „znajomość przeklętej historii” jest studentom nieodzowna, a warunkiem ukończenia studiów powinno być zaliczenie co najmniej trzyletniego kursu języka obcego. (Sam był adiunktem na wydziale filologicznym). Koledzy go oczywiście podjudzali, ale czynili to ostrożnie. Był zbyt atletycznie zbudowanym dyskutantem, aby go lekkomyślnie prowokować, ponadto do perfekcji posługiwał się drwiną i posiadał jeden dar niezwykle cenny w świecie akademickim, w którym triumfuje nudziarstwo: wytrwałość. Potrafił przeczekać każdego mówcę. Choć wykładał w instytucie germanistyki, ani na moment nie pozwalał nikomu zapomnieć, że jest trenerem uniwersyteckiej drużyny zapaśniczej. Podkreślał to z uporem, zwłaszcza przy obcych. Ilekroć go komuś przedstawiano, nie przyznawał się, że prowadzi zajęcia na germanistyce. — Pracuje pan na uniwersytecie? — pytano go. — Tak, trenuję zapaśników — odpowiadał. Któregoś razu zauważyłem, jak Edith skręca się ze złości. Severin nigdy nie uciekał się do przemocy. Kiedyś na przyjęciu wydanym dla nowych pracowników naukowych pokłócił się o coś z jakimś rzeźbiarzem. Rzeźbiarz, nie podejrzewając, że przeciwnik ma mięśnie twarde jak ze stali, zamachnął się i huknął go pięścią w brzuch. Choć facet przewyższał Severina o głowę i był kilka kilogramów od niego cięższy, jego pięść po prostu odbiła się, jakby uderzył w trampolinę. Severin nawet nie drgnął.

— Nie tak. Trzeba wyprowadzić cios całym ramieniem — zaczął wyjaśniać. — I nie stać jak kołek. Należy oderwać stopę od podłogi... Nie miał najmniejszego zamiaru się mścić; zapomniał o kłótni i w okamgnieniu przeobraził się w trenera udzielającego fachowych porad tępemu wychowankowi. Ponieważ z maniackim uporem podkreślał wagę sportu w swoim życiu, zanudzając tym wszystkich przyjaciół, zacząłem podejrzewać, że może wcale nie był tak dobrym zapaśnikiem, jak twierdził; kiedy więc otrzymałem zaproszenie z uniwersytetu Iowa, aby wygłosić cykl wykładów na temat powieści historycznej, postanowiłem skorzystać z okazji i odnaleźć człowieka, który przed laty trenował Severina. Przyszło mi bowiem do głowy, że może Jefferson Jones z Ohio State stworzył sobie zbyt pochlebny obraz przeciwnika, którego pokonał pięć razy w pięciu walkach. Bez trudu odszukałem trenera, który po latach szkolenia studentów pełnił teraz jakąś honorową funkcję administracyjną, i spytałem go, czy pamięta Severina Wintera, zawodnika wagi półśredniej. — Jasne, że pamiętam! To mógł być wielki zapaśnik. Miał ku temu wszelkie dane: dobrze się czuł na macie, garnął się do walki, nigdy nie dawał za wygraną. Rozumie pan? Powiedziałem, że tak. — Ale nie radził sobie na ważnych zawodach. Nie dlatego, że nie wytrzymywał psychicznie, że puszczały mu nerwy. Nie. Po prostu popełniał jakiś gigantyczny błąd. Rzadko mu się to zdarzało, ale na ważnych zawodach wystarczy jeden taki błąd, żeby przegrać. Rozumie pan? — Rozumiem. A czy to prawda, że kiedyś w mistrzostwach Wielkiej Dziesiątki zajął drugie miejsce w kategorii półśredniej? — Pewnie — przyznał trener. — Tylko że od tamtej pory zmieniły się kategorie wagowe w sporcie akademickim; granice przesunęły się w górę. Winter musiał się ciągle pilnować, żeby nie przytyć choćby o jeden gram, bo automatycznie znalazłby się w wyższej kategorii, a dziś mógłby walczyć w półśredniej, nawet gdyby ważył kilogram więcej niż wtedy. Wiedział pan o tym? Nie wiedziałem i naprawdę mało mnie to obchodziło. Pożegnałem się czym

prędzej, bojąc się, że za chwilę staruszek zacznie mnie informować, ile wynosiły poszczególne kategorie wagowe dawniej, a ile wynoszą dziś; mimo że w środowisku akademickim człowiek przywyka do nudziarstwa, nic nie jest tak nudne, jak szczegółowa wyliczanka sportowych danych. Czasem żartowałem sobie z Wintera i jego wielkiej pasji. — To musi być miłe — mówiłem — zajmować się dziedziną, która w ciągu dziesięciu lat zmieniła się nie więcej niż o kilogram. — A historia? — replikował. — Myślisz, że o ile historia się zmieniła? Najwyżej o dziesięć deka od narodzin Chrystusa i półtora od Marksa. Severin Winter był człowiekiem wykształconym, po niemiecku mówił oczywiście bezbłędnie i chociaż cudzoziemcy często nie potrafią dobrze nauczać swojego ojczystego języka, cieszył się doskonałą opinią jako wykładowca. Cieszył się również doskonałą opinią jako trener, która to praca trafiła mu się zupełnym przypadkiem. Uniwersytet zatrudnił go na wydziale filologii, ale po zajęciach Severin chodził na wszystkie walki i treningi zapaśników i wkrótce został nieoficjalnym zastępcą trenera. Trenerem w owym czasie był tępawy olbrzym z Minnesoty, który tego roku, gdy Winter reprezentował barwy uniwersytetu Iowa, zajął pierwsze miejsce w kategorii ciężkiej zarówno w mistrzostwach Wielkiej Dziesiątki, jak i w akademickich mistrzostwach kraju. Niedługo po tym jak Severin został jego nieoficjalnym zastępcą, były zapaśnik z Minnesoty zmarł na atak serca w trakcie demonstrowania przerzutu przez ramię. („Wydawało mi się, że jakoś źle się do tego zabiera” — powiedział później Severin). Ponieważ zdarzyło się to w środku roku akademickiego i nie miał kto trenować zapaśników, dziekan wydziału wychowania fizycznego zwrócił się o pomoc do Severina. Severin przyznał się Edith, że po cichu od dawna marzył o tej pracy. Drużyna zaczęła osiągać tak dobre wyniki, że zatrzymano Severina na kolejny rok, co wywołało lekkie poruszenie wśród bardziej zawistnych pracowników uniwersytetu, zazdrosnych o to, że ich kolega dostaje podwójne wynagrodzenie. Na wydziale filologii rozległy się głosy niezadowolenia, że Severin, obciążony dodatkową pracą, poświęca znacznie mniej czasu i uwagi studentom germanistyki. Oczywiście nikt mu tego w twarz nie powiedział. Prawda zaś wyglądała tak, że coraz więcej studentów zapisywało się na naukę języka niemieckiego, gdyż Severin żądał tego od wszystkich, którzy chcieli trenować zapasy. Severin Winter twierdził, że praca trenera pozwala mu być lepszym wykładowcą. Że dzięki niej wszystko, co robi w życiu, robi lepiej niż przedtem. Powtarzał to przy każdej okazji, w każdym

towarzystwie, w każdej sytuacji. — Po prostu sprawniej funkcjonuję! — oznajmiał głośno i poklepywał po zgrabnym tyłeczku Edith, która podskakiwała zaskoczona, rozlewając drinka. Łączyło ich głębokie uczucie, które wszystkich dość dziwiło. Pamiętam, że kiedy wracaliśmy do domu po pierwszej kolacji u Edith i Severina, oboje z Ucz byliśmy zaintrygowani naszymi gospodarzami. — Boże, ten facet przypomina trolla — powiedziałem. — Za to ona jest w twoim guście — zauważyła Ucz. — Wygląda niemal groteskowo — ciągnąłem. — Jak wyrośnięty karzeł... — Znam cię. — Położyła solidną dłoń na moim udzie. —Pociąga cię ten typ kobiet. O szlachetnych rysach twarzy, miłych manierach... — On prawie wcale nie ma szyi. — Jest bardzo atrakcyjny — sprzeciwiła się żona. — Naprawdę ci się podoba? — zdumiałem się. — Och, ja. Wyjątkowo. To bardzo atrakcyjny menszczyzna. — Mężczyzna — poprawiłem. — Ja. Ona też jest atrakcyjna, prawda? — Och, ja. Wyjątkowo. — Roześmiałem się. Zacisnęła dłoń na moim udzie i też się roześmiała. — Czy wiesz, że cała kuchnia jest na jego głowie? —spytała po chwili. Jedno trzeba Severinowi przyznać: uroczyście celebrował przyrządzanie posiłków, choć na jedzenie rzucał się jak dzikus. Po kolacji przeszliśmy do salonu i siedząc na półkolistej kanapie, popijaliśmy brandy. Wystawione na niskim stoliku owoce i sery znikały w błyskawicznym tempie; Severin, wciąż nienasycony, pożerał wszystko, co znajdowało się w zasięgu ręki — winogrona, gruszki, kanapki z brie, kawałki gorgonzoli. Brandy popijał winem, które

mieliśmy do kolacji. W pewnej chwili Ucz zrobiła się senna; wyciągnęła się wygodnie i oparła bosą stopę o blat stolika. Severin chwycił ją i zmierzył takim wzrokiem, jakby to był pyszny udziec barani. — Tylko spójrzcie! — zawołał. — Spójrzcie na szerokość tej kostki, na wielkość stopy! — Powiedział coś po niemiecku, na co Ucz zareagowała śmiechem. Nie była zła ani speszona. — Spójrzcie na tę łydkę! Tak wyglądają nogi prawdziwej wieśniaczki! Nogi, które chadzają boso po polach! Nogi, na których można uciec przed całą armią! Znów przeszedł na niemiecki. Wyraźnie podobała mu się krępa sylwetka mojej żony. Ucz była z pięć centymetrów niższa od Severina, miała szerokie biodra, bujne piersi, zaokrąglony brzuch, silnie umięśnione nogi oraz wypukłe pośladki, na których — nawet gdy stała — można by posadzić dziecko. Jej ciało było jednak jędrne, bez grama zbędnego tłuszczu. Twarz miała szeroką, jak większość kobiet z Europy Środkowej, o wydatnych kościach policzkowych, mocno zarysowanej szczęce i wąskich ustach. Żona odpowiedziała Severinowi po niemiecku. Z przyjemnością słuchałem ich śpiewnej wiedeńskiej mowy, żałując, że nie wiem, o czym dyskutują. Kiedy Severin puścił nogę Ucz, nie cofnęła jej ze stolika. Podniosłem świeczkę i najpierw przypaliłem papierosa Edith, potem sobie. Ani Ucz, ani Severin nie palili. — Czy to prawda, że jesteś pisarką? — zwróciłem się do mojej gospodyni. Uśmiechnęła się, a ja nagle zrozumiałem, co ten uśmiech znaczy i co nas wszystkich czeka. Dotychczas tylko raz w życiu widziałem uśmiech równie piękny, ale Edith uśmiechała się jeszcze bardziej beztrosko i bardziej czarująco niż uwieczniona na pocztówce anielica, zwana Uśmiechem Reims.

2 Profil zawodnika: Edith (waga kogucia)

Edith Fuller ze znanej nowojorskiej rodziny Fullerów przerwała naukę w ostatniej klasie szkoły średniej, żeby wyjechać z rodzicami na rok do Paryża. Ojciec powiedział, iż nie ma sensu, by zostawała w Nowym Jorku, skoro może mieszkać i uczyć się w Paryżu. Córka przyznała mu rację i z radością opuściła Amerykę. We Francji uczęszczała do dobrej szkoły, a potem, zamiast wrócić z rodzicami do domu, przez kilka miesięcy podróżowała sama po Europie. Kiedy w końcu dotarła do Ameryki, aby rozpocząć studia w Sarah Lawrence College, matka była niepocieszona, że Edith „tuszuje swoją naturalną urodę w nienaturalny sposób, żeby wyglądać jak pisarka”. Edith wyglądała jak pisarka przez dwa lata studiów, i był to jedyny powód do niezgody między córką a rodzicami. Chęć zostania pisarką nie miała tu oczywiście nic do rzeczy, Edith po prostu ubierała się i czesała tak jak wtedy, gdy jeździła po Europie. Po nagłej śmierci ojca zrezygnowała z dalszej nauki i zamieszkała z matką w Nowym Jorku. Żeby zaoszczędzić jej trosk, postanowiła zadbać o swoją „naturalną urodę” i przekonała się, że to, jak wygląda, nie ma najmniejszego wpływu na jej twórczość pisarską. Przy okazji znalazła matce pracę — nie żeby ktokolwiek z nowojorskich Fullerów musiał zarabiać na utrzymanie; po prostu uznała, że kobiecie, która straciła męża, potrzebne jest jakieś zajęcie. Ponieważ matka również studiowała kiedyś historię sztuki (też jej nie ukończyła), a przyjaciel Edith kierował działem akwizycji w Museum of Modern Art, które szukało ludzi chętnych, by pracować społecznie, sprawę załatwiono szybko i pomyślnie. Wszyscy przyjaciele Edith mieli interesujące zawody. Nigdy nie pociągali jej rówieśnicy. Kiedy była w college’u, ani razu nie umówiła się na randkę ze studentem; zdecydowanie wolała starszych mężczyzn i takim też najbardziej odpowiadała. Przyjaciel z muzeum był od niej o trzynaście lat starszy. Edith miała wówczas dwadzieścia jeden. Spędziła w Nowym Jorku pół roku, dotrzymując matce towarzystwa. Któregoś wieczoru zaproponowała, aby wybrały się razem do kina. — Oj, nie mogę, kochanie — odparła matka. — Mam zbyt wiele pracy. Edith nareszcie poczuła się wolna; mogła wrócić do Europy. — Tylko błagam cię, kochanie, nie staraj się znów wyglądać jak pisarka — poprosiła matka. Niepotrzebnie, bo Edith nie miała takiego zamiaru. Mieszkając przez rok w

Paryżu, Fullerowie zaprzyjaźnili się z wieloma ludźmi; Edith liczyła, że u kogoś z nich będzie mogła się zatrzymać. W ciągu dnia mogłaby pisać, wieczorami na pewno też by się nie nudziła. Zawsze była poważną osobą, nigdy nie sprawiała kłopotów rodzinie. W Ameryce z nikim nie była na stałe związana i nie po to jechała do Europy, żeby znaleźć miłość swego życia. Do tej pory ani razu nie czuła się tak naprawdę zakochana i chociaż wtedy, gdy opuszczała Nowy Jork, kołatała jej się po głowie myśl (przyznała mi się do tego później), że może nadszedł czas, by „zakochać się bez pamięci”, przede wszystkim zamierzała poświęcić się pisaniu, stworzyć coś wielkiego. Nie zastanawiała się nad tym, co by to miało być; podobnie nie zastanawiała się nad tym, jak powinien wyglądać „wymarzony książę z bajki”. Spała dotąd z dwoma mężczyznami. Jednym z nich był ów przyjaciel z muzeum. — Tylko nie myśl, że przespałam się z nim, żeby załatwić mamie pracę — rzekła. — Przyjęliby ją bez mojego pośrednictwa. Przyjaciel z muzeum był żonaty i miał dwójkę dzieci. Kiedy powiedział Edith, że pragnie rzucić dla niej żonę, Edith przestała się z nim widywać; nie chciała rozbijać rodziny. Natychmiast po przyjeździe do Paryża spotkała się z dawnymi przyjaciółmi rodziców, którzy zaproponowali, że może mieszkać u nich tak długo, jak zechce, i oddali jej do dyspozycji wspaniale urządzony pokój gościnny oraz mały pokoik do pracy. Pierwszą rzeczą, jaką Edith kupiła, była elegancka maszyna do pisania. Chociaż wtedy, w wieku dwudziestu jeden lat, nie starała się już wyglądać jak pisarka, swoje plany literackie traktowała z niezwykłą powagą. Z początku sporo czasu poświęcała na korespondencję z matką, która była ogromnie przejęta zadaniem, jakie zleciła jej dyrekcja muzeum. Otóż poproszono ją, żeby zajęła się uzupełnieniem zbioru „Kierunki i nurty we współczesnej sztuce”. W nowojorskim Museum of Modern Art znajdowały się obrazy prawie wszystkich znanych malarzy, reprezentujących zarówno ważne, jak i pomniejsze kierunki w sztuce dwudziestego wieku, brakowało jednak obrazów kilku mniej znanych artystów. Praca pani Fuller polegała więc na wyszukiwaniu dostępnych na rynku dzieł drugorzędnych artystów, mających jednak związki z ważnymi szkołami bądź kierunkami w sztuce. Edith nie słyszała o żadnym z malarzy, którymi żyła teraz jej matka. — Ale ponieważ sama byłam nikomu nieznaną pisarką, czułam z nimi pewnego rodzaju więź.

Mieliśmy chyba podobnych rodziców. Moja matka zaczęła przejawiać żywe zainteresowanie mało znanymi pisarzami akurat wtedy, gdy wydano moją pierwszą powieść historyczną. Większość powieści historycznych jest oczywiście niedobra, ale matka chciała „być na bieżąco”, jak powiadała, w dziedzinie, którą syn uprawia. Mnie samego lektura powieści historycznych nigdy nie bawiła, matka jednak postanowiła dzielić się ze mną swoimi odkryciami. I do dziś przysyła mi najciekawsze, jej zdaniem, pozycje. Kiedy wkrótce po ukazaniu się pierwszej powieści udałem się z wizytą do rodziców, matka czekała na mnie w drzwiach (powitanie na schodach stało się częścią rytuału towarzyszącego każdej kolejnej publikacji). Wczoraj wieczorem przeczytała moją książkę, oznajmiła, ściskając mnie za ręce; była zdumiona tym, jak bardzo poruszył ją problem, który opisywałem; ojciec, ciągnęła szeptem, gdy wędrowaliśmy na palcach przez hol, właśnie teraz ją kończy i „jak na razie” chyba całkiem mu się podoba. Szliśmy w głąb starego domu, wolno skradając się do drzwi ojcowskiego gabinetu, zupełnie jakby ojciec był dzikim zwierzęciem, które „właśnie kończy” zjadać surowe mięso, więc lepiej nie przeszkadzać mu w posiłku. Stanęliśmy po obu stronach zapadniętego fotela, który służył ojcu za miejsce do czytania. Ojciec spał. Poznałem to po tym, jak ściskał między udami szklaneczkę whisky. Jakoś nigdy podczas snu nie rozluźniał mięśni nóg; jeszcze się nie zdarzyło, aby zawartość szklanki się wylała. Wszędzie wokół leżało mnóstwo pootwieranych książek, które „właśnie kończył”. Zwykle co najmniej dwie, z czego jedna mojego autorstwa, znajdowały się na jego kolanach, lecz nie sposób było się domyślić, która go tak bardzo znużyła. Ani razu nie widziałem, żeby jakąkolwiek książkę przeczytał od deski do deski. Kiedyś powiedział mi, że zakończenia zawsze napawają go bezgranicznym smutkiem. Ojciec był historykiem; przez trzydzieści sześć lat wykładał na Harvardzie. Jako student popełniłem, niestety, błąd, zapisując się do niego na seminarium. Władze uczelni szczyciły się tym, że duża część seminariów dotyczy analizy „istotnych problemów intelektualnych”. Problem, który analizowali studenci ojca, dotyczył Lenina i roli, jaką odegrał. Czy bez niego rewolucja też by wybuchła? Jeśli tak, to czy w tym samym czasie, czy może wiele lat później? Czy naprawdę był tak ważną postacią, jak się powszechnie sądzi? Rzecz jasna, zajęcia nie polegały na tym, aby znaleźć prawidłową odpowiedź. Po prostu w piętnastoosobowej grupie prowadziliśmy rozważania na zadany temat; ojciec

prowadził je wraz z nami. Na ostatnich zajęciach poprosiłem go (zwracając się do niego „panie profesorze”), aby nam powiedział, jak on sam ocenia Lenina, bo przecież musi mieć w tej sprawie zdanie. Czy uważa, że Lenin był niezbędny rewolucji? — Oczywiście, że nie — odparł, ale zły, że zażądałem konkretnej odpowiedzi, postawił mi na koniec roku stopień zaledwie dostateczny. Był to jedyny stopień dostateczny, jaki kiedykolwiek otrzymałem. Pamiętam, jak kiedyś spytałem ojca, co sądzi o moim pisarstwie. — Pewnie uważasz — rzekłem — że powieść historyczna nie wnosi nic ani do historii, ani do literatury, ale... — No właśnie — przerwał mi. Akcję mojej pierwszej książki umieściłem w pewnej małej wiosce podczas epidemii dżumy, która dziesiątkowała ludność Francji. Powstał przerażająco dokładny, niemal kliniczny opis tego, jak w ciągu jednego roku czarna śmierć dosięgła wszystkich siedemdziesięciu sześciu mieszkańców. Z natury rzeczy powieść nie stanowiła przyjemnej lektury. — Na razie czyta się nieźle — powiedział ojciec. — Jeszcze jej nie skończyłem, ale wydaje mi się, że słusznie zrobiłeś, decydując się pisać o tak małej wiosce. To matka była prawdziwą entuzjastką mojej twórczości. Przysyłała mi jedną niedobrą powieść historyczną po drugiej oraz dziesiątki listów, w których pisała: „Twoje są o niebo lepsze!” Ten sam rytuał powtarzał się przy każdej kolejnej publikacji. Ilekroć — z początku sam, potem z Ucz, wreszcie z Ucz i dziećmi. — przyjeżdżałem do domu rodziców przy Brown Street w Cambridge, do domu, w którym się wychowałem i do którego co jakiś czas wracałem, matka zawsze witała mnie w drzwiach i szeptem oznajmiała: „Podoba mi się twoja ostatnia książka, ojcu chyba też. Mówi, że jest lepsza od poprzedniej. Właśnie kończy ją czytać...” Wchodziliśmy do środka i cichutko, na palcach, szliśmy do gabinetu. Ojciec jak zwykle spał ze szklanką whisky wciśniętą między uda, a wokół niego — niczym wyrzuty sumienia — leżały książki, w tym i moja, które prawdopodobnie wprawiły go w ów stan uśpienia. Zresztą nigdy też nie widziałem, aby ojciec wypił do dna whisky.

Podobnie jak matka Edith, moja również niezwykle poważnie traktowała wszystko, co robi, choćby to było najbardziej błahe zajęcie pod słońcem. Matki chyba z reguły podchodzą do życia znacznie poważniej niż ojcowie. Któregoś dnia zasiadłem do kolacji, poklepałem żonę po udzie, po czym nalałem wina do szklanki z mlekiem stojącej przed naszym starszym synkiem. — Czyś ty choć raz dzisiaj spojrzał na swoje dzieci? —spytała mnie Ucz. — Zamknij oczy i powiedz mi, w co są ubrane. Jednakże moja teoria na temat matek i ojców nie sprawdzała się w wypadku rodziny Winterów. U nich Severin pełnił rolę matki. Mniej więcej tydzień po tym, jak Ucz przyłapała mnie na wlewaniu wina do mleka, byliśmy wszyscy w ruchliwej kuchni Winterów: oni, my i dzieci. Severin przyrządzał bouillabaisse, zupę z kilku gatunków ryb, Edith i ja siedzieliśmy przy stole, Ucz wiązała sznurowadło którejś z naszych pociech, a młodsza latorośl gospodarzy stała przy matce, ze wzrokiem utkwionym w jej kolczyk. Ja też nie słyszałem, żeby cokolwiek mówiła, ale nagle Severin odwrócił się od kuchenki i wrzasnął: — Edith! Edith aż podskoczyła. — Twoja córka, która całymi dniami wpatruje się w ciebie jak w obrazek, po raz czwarty zadała ci to samo pytanie. Może byś jej wreszcie raczyła odpowiedzieć? Edith spojrzała na córkę, jakby zaskoczona jej obecnością. Na pytanie małej odpowiedziała Ucz, która — podobnie jak Severin — zawsze słyszała, co mówią dzieci. — Nie, Dorabello. Nie bardzo. Edith wciąż spoglądała na córkę z taką miną, jakby przed chwilą dowiedziała się, że to ona wydała na świat tę śliczną dziewczynkę. — Pytała, czy przekłuwanie uszu boli! — ryknął znad kuchenki Severin. — Tak, troszeczkę, Fiordiligi — odparła Edith.

Owszem, jedna z jej córek miała tak na imię, lecz akurat nie ta. Wszyscy zauważyliśmy przejęzyczenie; czekaliśmy, aż Edith też je zauważy i naprawi swój błąd, ale tak się nie stało. — To jest Dorabella — sprostował Severin. Dorabella roześmiała się; Edith spojrzała na nią niepewnie. — Nie dziwcie się — powiedział Severin do mnie i do Ucz, starając się usprawiedliwić żonę. — Cztery lata temu Fiordiligi zadała identyczne pytanie. Nagle w gwarnej kuchni zrobiło się wyjątkowo cicho, słychać było tylko zupę bulgoczącą w garnku. Może aby rozładować napięcie, które się wytwarzało, ilekroć ujawniały się nasze wzajemne podobieństwa i różnice, Severin postanowił zadać własne — ale jakże niedorzeczne! — pytanie: — A czy boli przybicie gwoździem języka do stołu? Wszyscy parsknęliśmy śmiechem. Dlaczego? Myśląc nad tym, przypomniałem sobie odpowiedź, jakiej ojciec udzielił dziennikarzowi z „Timesa”. Dziennikarz poprosił go, aby zechciał skomentować aktualny zwrot w amerykańskiej polityce zagranicznej, a zwłaszcza wyjaśnił „drobne subtelności, które my, laicy, mogliśmy przeoczyć”. — Całe to działanie jest równie subtelne, jak rewolucja październikowa. Dziennikarz nie bardzo wiedział, o co ojcu chodzi. Spaczony obiektyw szerokokątny — oto czym się ojciec posługiwał. Nie zgadzałem się z nim co do Lenina. Moim zdaniem, Lenin był niezbędny; bez niego nie wybuchłaby rewolucja. Ludzie zawsze są niezbędni. („Jak to miło — powiedział kiedyś Severin. — Edith też jest romantyczką”). Czasem mi się wydaje, że autorzy tych kiepskich powieścideł, w których rozczytywała się matka, bardziej zbliżyli się do prawdy i poznali ją lepiej niż mój ojciec. Ani Edith, ani ja nie wyrośliśmy na snobów — oboje uwielbialiśmy naiwność cechującą nasze rodzicielki. W Paryżu Edith zaczęła chodzić po bibliotekach i czytać wszystko na temat drugorzędnych malarzy, o których wspominała w listach jej matka. O kilku informacje były niezwykle skąpe. Zaniedbała własną twórczość. Kiedy już zdobyła dostatecznie dużą wiedzę, aby móc swobodnie korespondować z matką o jej nowych zainteresowaniach, nagle w domu, w którym czuła się tak dobrze, usłyszała z ust gospodarza wyznanie miłosne. Zawsze dotąd był wobec niej

bardzo uprzejmy i traktował ją jak córkę, toteż nigdy się niczego nie domyślała. Któregoś dnia przy śniadaniu zbyt mocno uderzył w skorupkę jajka na miękko; jajko wyślizgnęło się z kieliszka i rozbiło na pięknym perskim dywanie. Gospodyni poderwała się od stołu i poleciała do kuchni po gąbkę. Kiedy Edith kucnęła przy krześle mężczyzny i papierową serwetką usiłowała zebrać z dywanu żółtą maź, gospodarz wsunął rękę w jej włosy i delikatnie uniósł do góry jej twarz. Nie zważając na zdziwioną minę dziewczyny, wyszeptał chrapliwym głosem: — Kocham cię, Edith — po czym wybuchnął płaczem i wybiegł z jadalni. Pani domu wróciła z gąbką. — Co, uciekł od stołu? — spytała. — Biedak, tak strasznie się przejmuje, kiedy coś rozleje albo nabrudzi. Edith poszła do swojego pokoju i zaczęła się pakować. Zastanawiała się, czy powinna napisać do matki i wyjaśnić, co się stało. Wciąż nad tym dumała, kiedy pokojówka przyniosła jej kolejny list od matki, znów na temat jakichś drugorzędnych malarzy. Czy Edith mogłaby się oderwać od swoich zajęć w Paryżu, pytała matka, i na kilka dni wyskoczyć do Wiednia? Szef matki pragnął powiększyć zbiór „Kierunki i nurty we współczesnej sztuce” o prace pewnego austriackiego artysty. Muzeum miało oczywiście kilku przedstawicieli wiedeńskiej secesji, między innymi Gustava Klimta, którego (zdaniem matki) nie powinno się zaliczać do późnej secesji, bo tak naprawdę był prekursorem ekspresjonizmu. Z austriackich ekspresjonistów muzeum posiadało dzieła Egona Schielego, Kokoschki, Richarda Gerstla. (Kto to taki? — zdziwiła się Edith). „Mamy nawet kiepski obraz Fritza Wotruby — pisała matka. — Chcemy jednak powiększyć kolekcję o prace malarza z lat trzydziestych, którego twórczość była na tyle eklektyczna, że łączyła w sobie wszystkie elementy charakterystyczne dla tego okresu sztuki wiedeńskiej”. Ten wątpliwy zaszczyt miał przypaść w udziale malarzowi, który studiował na akademii pod kierunkiem Herberta Boeckla i osiągnął „szczytową formę” w 1938 roku, kiedy hitlerowcy wkroczyli do Austrii. Miał dwadzieścia osiem lat, gdy wszelki ślad po nim zaginął. „Jego obrazy nadal znajdują się w Wiedniu — pisała matka. — Poza czterema, które są wypożyczone do Belwederu, pozostałe można obejrzeć tylko w domach prywatnych. Większość należy do syna artysty, który, zdaje się, pragnie ich jak najwięcej sprzedać. Bylibyśmy zainteresowani kupnem jednego, najwyżej dwóch. Jeśli możesz, kochanie, zrób slajdy, ale, broń

Boże, nie rozmawiaj o cenie”. Edith wysłała do matki telegram: „Lecę dziś do Wiednia. Wyjazd dobrze mi zrobi. Wybrałaś idealny moment”. Wsiadła w samolot na Orły, wylądowała na Schwechat. Była w Wiedniu trzy lata temu, w grudniu, i bardzo jej się nie podobał. Było to najbrzydsze miasto środkowoeuropejskie, jakie kiedykolwiek widziała. Breja na ulicach i ziąb stanowiły jakby nieodłączną część ciężkiej barokowej zabudowy. Odtąd Wiedeń kojarzył jej się z szarymi domami o wymyślnej, ponurej architekturze i równie szarymi ludźmi w wymyślnych, ponurych strojach. Miastu brakowało zarówno elegancji typowej dla metropolii, jak i przyjaznej atmosfery typowej dla wsi. Spacerując po ulicach, Edith miała wrażenie, jakby wojna skończyła się tu zaledwie wczoraj. Wszędzie widziała tablice wskazujące kierunek na Budapeszt i podające liczbę kilometrów do stolicy Węgier. Nie zdawała sobie sprawy, że od Węgier dzieli ją tak niewielka odległość. Spędziła w Wiedniu tylko trzy dni. Jednego wieczoru wybrała się do opery na Der Rosenkavalier i, ku własnemu zaskoczeniu, wynudziła się śmiertelnie. Nie dość że miała zmarnowany wieczór, to w czasie przerwy jakiś mężczyzna czynił jej niestosowne propozycje. Tym razem jednak, kiedy samolot z Paryża wylądował na lotnisku w Wiedniu, była wczesna wiosna, w powietrzu unosił się zapach wilgoci, wiał ciepły wiaterek, a niebo wyglądało jak na obrazach Belliniego. Budynki, które przedtem wydawały się przeraźliwie szare, mieniły się w słońcu wieloma odcieniami. Pulchne amorki i inne rzeźby zdobiące gzymsy stanowiły całkiem sympatyczny komitet powitalny. Na ulicach roiło się od ludzi; populacja Wiednia jakby się podwoiła. Atmosfera miasta wyraźnie się zmieniła, wszędzie wokół widać było wózki dziecięce — a to najlepszy dowód, że wiedeńczycy ożyli na tyle, aby zacząć się rozmnażać. Kierowcą taksówki była kobieta, która znała kilka słów po angielsku, między innymi „moja droga”. — Ty mów, moja droga, gdzie ja cię zawiozę — zwróciła się do Edith. Edith pokazała jej dwa adresy wymienione w liście matki. Pierwszym był adres hotelu w pobliżu Górnego Belwederu, drugim — adres syna malarza. Kilka lat temu ów młody człowiek skończył studia w Ameryce, po czym wrócił do Wiednia, żeby zająć się umierającą matką. Po jej śmierci odziedziczył wszystkie obrazy ojca. Nie zamierzał osiąść w Wiedniu na stałe; chciał tu tylko

zrobić na uniwersytecie doktorat, a przy okazji sprzedać spuściznę po ojcu. W tym właśnie celu napisał zabawny list do Museum of Modern Art w Nowym Jorku. Zaczął od tego, że zapewne pracownicy muzeum nigdy nie słyszeli o Kurcie Winterze, ale niewiele stracili i nie powinni mieć z tego powodu wyrzutów sumienia, bo ojciec nie był wielkim malarzem. Syn miał dwadzieścia siedem lat, o pięć więcej niż Edith. Okazało się, że mieszka zaledwie dwie przecznice od Belwederu. Taksówka zajechała na Schwarzenberg Platz. Na chodniku przed kawiarnią hotelową kelnerzy ustawiali ogromne czerwono–biało–granatowe parasole ze znakiem firmowym Cinzano. Powietrze jednak było zbyt rześkie, a słońce grzało za słabo, aby można było długo wysiedzieć na zewnątrz. Edith miała takie uczucie, jakby przybyła na przyjęcie trochę przed czasem, gdy jeszcze trwają przygotowania. Podziękowała kobiecie, która prowadziła taksówkę. — Proszę, moja droga. Jedna rzecz nie dawała Edith spokoju. Zanim wysiadła z taksówki, na wszelki wypadek postanowiła się upewnić. — Jak to się wymawia? — spytała, pokazując kobiecie za kierownicą list matki, w którym podkreśliła imię syna malarza: Severin. — Sei–we–ryn — odparła kobieta. Zdumiało Edith, jaką przyjemność sprawia jej powtarzanie tego imienia. Biorąc prysznic i przebierając się, nuciła pod nosem: „Sei–we–ryn, Sei–we–ryn”. Promienie słońca wciąż oświetlały zachodnie ściany budynków na Schwarzenberg Platz. Za fontanną widziała pomnik Radzieckich Bohaterów. Wprost nie mogła uwierzyć, że minęło zaledwie kilka godzin, odkąd przyjaciel rodziców wsunął jej rękę we włosy, szepnął: „Kocham cię”, a potem wybuchnął płaczem. Przyszło jej do głowy, że swoim francuskim gospodarzom mogłaby wysłać w prezencie coś z niezwykle kruchej saskiej porcelany, a potem uśmiechnęła się na myśl, że przesyłka prawdopodobnie dotarłaby w mocno uszkodzonym stanie. Włożyła czarną obcisłą bluzkę oraz popielaty kostium z miękkiego kaszmiru. Wokół nadgarstka omotała sobie jaskrawozieloną apaszkę. Lubiła takie niecodzienne pomysły. Stała przed lustrem, wyciągając rękę, jakby jaskrawozielona apaszka była

symbolicznym podarkiem, i powtarzała cicho: „Sei–we–ryn, Sei–we–ryn”. Nie cierpiała telefonów, postanowiła więc wpaść niespodziewanie, bez uprzedzenia. Usiłowała sobie wyobrazić, jak wygląda syn drugorzędnego artysty. Ciekawa była, jak się zachowa, czy zaprosi ją na drinka, na kolację, może do opery? Czy później zadzwoni do Belwederu i poprosi, aby wpuszczono ich po zamknięciu muzeum? A jeśli okaże się ubogi i nieśmiały, czy wówczas ona powinna go zaprosić do restauracji? Nie wiedziała, czy starać się, aby wizyta miała wyraźnie oficjalny charakter (wówczas od progu należałoby wyjaśnić, że przybyła do Wiednia z ramienia nowojorskiego Museum of Modern Art, które w odpowiedzi na list Herr Wintera dotyczący twórczości ojca...), czy lepiej się przyznać, że przyjechała do Austrii na prośbę swojej matki. Tak bardzo ucieszyła ją możliwość wyjazdu z Paryża, że nie zastanawiała się nad tym, co robi. Dopiero w hotelu opadły ją wątpliwości, a w dodatku nie była pewna, czy jest odpowiednio ubrana. Włożyła lśniące zielone botki, sięgające do kolan, i uznała, że nie będzie się już przebierać. Niewiele dziewcząt w Paryżu ubierało się tak jak ona; podejrzewała, że w Wiedniu jeszcze mniej albo wręcz żadna. Ale przecież Severin Winter mieszkał przez jakiś czas w Ameryce. Dla Edith Ameryka była równoznaczna z Nowym Jorkiem. Nie wiedziała, że większość swojego pobytu w Stanach Zjednoczonych Severin spędził w stanie Iowa, na przemian to siedząc w słuchawkach na uszach w laboratorium językowym, to walcząc w nausznikach na macie zapaśniczej (z tych względów, a także ze względów dziedzicznych uszy przylegały mu ciasno do czaszki). — Sei–we–ryn — powtórzyła znów, rozsmakowując się w brzmieniu jego imienia. Oczami wyobraźni widziała chudego, brodatego mężczyznę, który wygląda na lat trzydzieści pięć, a nie dwadzieścia siedem. Ani razu nie obejrzała się w Stanach za jakimkolwiek doktorantem, więc tym bardziej nie wiedziała, czego można oczekiwać po doktorancie w Austrii. Ciekawa była, z czego pisze doktorat: z drugorzędnych malarzy? Promienie słońca oświetlały już tylko górny rząd amorków na starych budynkach przy Opernring. Pomyślała, że bez płaszcza będzie jej chłodno. Kusiło ją, żeby kupić sobie nowy, ale pamiętała z poprzedniego pobytu, że odzież austriacka wykonana jest zwykle ze skóry albo z grubej, szorstkiej wełny, zrezygnowała więc z tego pomysłu i narzuciła elegancką, czarną pelerynę, którą nabyła w Paryżu. Przeglądając się w lustrze, doszła do wniosku, że jednak wystąpi w roli wysłanniczki Museum of Modern Art, która właśnie przyleciała z Paryża. Cóż szkodzi drobna mistyfikacja?

Przeszła na piechotę do domu przy Schwindgasse, zaledwie parę kroków od Belwederu. Uliczka była ciemna, wąska, wybrukowana kocimi łbami. Budynek, w którym mieszkał Severin, sąsiadował z Czytelnią Polską, naprzeciw mieściła się ambasada Bułgarii, a kilkadziesiąt metrów dalej kawiarnia o przyćmionych światłach i przygasłej elegancji. Na dole w holu Edith spojrzała na mosiężne tabliczki z nazwiskami lokatorów, po czym weszła po marmurowych schodach na pierwsze piętro i zadzwoniła do mieszkania Severina Wintera. — Sei–we–ryn — szepnęła cichutko. Zadarła lekko głowę, pewna, że drzwi otworzy wysoki, chudy mężczyzna z brodą. Ku własnemu zdziwieniu, musiała opuścić wzrok. W drzwiach stał wygolony młodzieniec, ubrany w trampki, dżinsy i bawełnianą koszulkę: wyglądał jak najtypowszy turysta amerykański w Europie. Na koszulce miał niegustowny, czarny blezer uniwersytecki ze skórzanymi rękawami i dużą złotą literą „I” na piersi. Amerykański barok, pomyślała w duchu Edith. Była przekonana, że młodzieniec jest znajomym Severina Wintera z czasów studenckich. — Czy tu mieszka Severin Winter? — spytała z wahaniem w głosie. — A mieszkam, owszem. Młodzieniec odskoczył w tył; bardziej przypominał boksera, który drażni się z przeciwnikiem, niż mężczyznę, który zaprasza do środka kobietę. Zdumiał ją jego uśmiech, chłopięcy, a zarazem męski; od razu też zauważyła nadłamany ząb ze szczerbą sięgającą dziąsła. W świetle padającym z pokoju widać było, że Winter ma ciemne, lśniące włosy, bardzo gęste i puszyste. Wygląda jak wielki misiek, pomyślała Edith, wchodząc do mieszkania. — Nazywam się Edith Fuller. — Spostrzegła ze zdumieniem, że jego obecność ją onieśmiela. — Przyjechałam obejrzeć prace pańskiego ojca. Wysłał pan list do Museum of Modern Art, że... — Tak. — Uśmiechnął się. — Ale nie sądziłem, że muzeum może się nimi zainteresować. — Chciałabym je obejrzeć — wyjaśniła chłodno; zawstydził ją jej własny ton. — Teraz? Po nocy? To w Nowym Jorku nie ogląda się obrazów w świetle dziennym?

Speszyła się; dopiero po chwili zrozumiała, że ten facet, który wygląda jak skory do psot misiek, żartuje z niej, i roześmiała się. Weszła do salonu; wisiało tu tyle obrazów, że nie wiedziała, na którym zatrzymać wzrok. Pokój był ogromny (znajdowało się w nim co najmniej czworo drzwi), zastawiony ciasno książkami, zdjęciami oraz bibelotami całkiem nie w jej guście. Podejrzewała, że salon stanowi zaledwie czubek lodowca — jednego z wielu na tym kontynencie osobliwości. Nadmiar przedmiotów sprawił, że nie dostrzegła siedzącej w kącie grupki osób, więc aż podskoczyła, kiedy Severin zaczął ją przedstawiać. Wśród gości była kobieta w dość nieokreślonym wieku —mogła mieć zarówno czterdzieści dziewięć lat, jak i sześćdziesiąt dwa — w szerokiej, wzorzystej sukni bez ramion, ściągniętej w pasie i rozciętej u dołu, która, zdaniem Edith, wyglądała tak, jakby ją ktoś pośpiesznie uszył z prześcieradła pokrytego secesyjnym malowidłem. — Frau Reiner była przyjaciółką mojej matki — wyjaśnił Severin. —Też pracowała jako modelka. Trudno się było domyślić, co Frau Reiner miała do zaoferowania artystom poza usianą zmarszczkami twarzą, dużymi ustami i śniadą cerą, gdyż obszerna, pofałdowana suknia dokładnie skrywała jej kształty. Obok Frau Reiner siedziało dwóch mężczyzn, niemal bliźniaczo do siebie podobnych, których nazwiska były równie dziwne, jak ich powierzchowność. Brzmiały niczym dania figurujące w menu, których nie ma się odwagi zamówić bez wyraźnej zachęty kelnera. Obydwaj mieli około sześćdziesiątki i wyglądali jak szpiedzy, gangsterzy albo emerytowani bokserzy, którzy przegrali więcej walk, niż wygrali. Edith nie wiedziała oczywiście, że są to przyszywani wujowie Severina, których ten darzy ogromnym uczuciem. Živan Knežević i Vaso Trivanović, dwaj czetnicy, którzy pod koniec wojny domowej umknęli partyzantom Tity, a potem, tak jak wielu innych, przekonali się, że Wiedeń leży zbyt blisko Wschodu, żeby być całkiem wolny, mieli nie mniejszy wpływ na Severina niż Katrina Marek. Nauczyli go zapasów, poradzili mu, żeby wyjechał do Ameryki, i przykazali, by zawsze bił Rusków. Obaj należeli kiedyś do jugosłowiańskiej kadry narodowej w zapasach w stylu wolnym. Vaso Trivanović zdobył brązowy medal na olimpiadzie w Berlinie w 1936 roku; Živan Knežević był niewiele gorszy. Skłonili się niczym dwaj starzy rycerze, którzy właśnie przed chwilą zdjęli zbroje, i pocałowali Edith w rękę, natomiast Frau Reiner uniosła swoją wysoko, jakby oczekiwała, że to Edith złoży na niej pocałunek. Co też Edith, nieco

zaskoczona, uczyniła. Dłoń Frau Reiner połyskiwała pierścieniami jak kasetka z biżuterią. Pochylając się nad nią, Edith odkryła ze zdziwieniem, że używa tych samych perfum, co przyjaciółka Katriny Marek, i pomyślała, iż nie powinna odtąd tak bezgranicznie ufać swemu zmysłowi powonienia. Lekkim krokiem przesadnie umięśnionego jelenia Severin obszedł solidny drewniany stół z wpuszczoną w blat dużą ceramiczną szachownicą. — Na co ma pani ochotę? — spytał, zwracając się do Edith. — Na Kremser Schmitt? A może na piwo? Nie lubiła piwa; zdecydowała się na Kremser Schmitt, choć brzmiało to jak nazwa jakiejś kiełbasy, i odetchnęła z ulgą, kiedy dostała kieliszek schłodzonego białego wina o całkiem przyjemnym smaku. Starzy czetnicy rozmawiali ze sobą po serbsko–chorwacku (nawet Edith zorientowała się, że z niemieckim słabo sobie radzą), a ponieważ jeden miał kłopoty ze słuchem, drugi musiał krzyczeć. Frau Reiner siedziała z szerokim uśmiechem na twarzy, jakby Edith była pyszną zakąską, na którą za chwilę się rzuci. Dziewczyna więc czuła się najlepiej, patrząc na Severina, który ogromnie urósł w jej oczach, kiedy przekonała się, z jakim uwielbieniem odnoszą się do niego przyjaciele. Sama jeszcze nigdy nie spotkała kogoś, kto zachowywałby się w równie naturalny i swobodny sposób. Z rozklekotanego gramofonu leciała muzyka Mozarta. Severina roznosiła energia; to kiwał się na krześle, to rozglądał wkoło. Zastanawiała się, dlaczego nosi ten okropny blezer; może ma jakieś blizny na rękach? Frau Reiner mówiła i zadawała po niemiecku jedno pytanie za drugim, a Severin tłumaczył to Edith na angielski. — Frau Reiner mówi, że na pewno nie kupiła pani tej peleryny w Wiedniu. — Kupiłam ją w Paryżu. Frau Reiner pokiwała głową. — A botki są z Nowego Jorku, prawda? — Prawda. Patrząc na blezer z wyszytą na piersi złotą literą, Edith bezskutecznie

usiłowała sobie przypomnieć nazwę uczelni w Stanach zaczynającą się na „I”. W końcu wybrali się wszyscy razem na kolację. Edith była pewna, że wyglądają jak grupa cyrkowców. Dwaj starzy zapaśnicy narzucili na ciemne garnitury luźne prochowce, pod którymi śmiało mogliby ukryć broń; szturchali się i popychali jak zawodnicy wracający po meczu do szatni. Frau Reiner szła z prawej strony Severina, trzymając go pod rękę, Edith z lewej, również trzymając go pod rękę, jakby to była najnaturalniejsza rzecz na świecie, on zaś kroczył między nimi, prowadząc rozmowę w dwóch językach. Na przykład, wskazując jakiś mijany lokal, rzucał do Edith: — Schiele lubił tu wpadać na obiad. Na dźwięk znajomego nazwiska Frau Reiner ożywiała się i swoim pięknym, głębokim głosem mruczała coś Severinowi do ucha po niemiecku. — Frau Reiner mówi, że jako mała dziewczynka pozowała Schielemu rok przed jego śmiercią. — Miał zaledwie dwadzieścia osiem lat, kiedy umarł —zauważyła Edith i zaraz speszyła się, bo spojrzał na nią tak, jakby powiedziała: „Kiedy pada, to się moknie”. — Nie wierzę — rzekł. — Pani też nie powinna. — W co pan nie wierzy? Że miał dwadzieścia osiem lat? Że umarł? — Że Frau Reiner pozowała mu jako dziecko. Nie występuje na żadnym ze szkiców czy niedokończonych płócien Schielego, a wszystko, co namalował w ostatnim roku życia, jest znane. Chyba że pozowała do jakiegoś obrazu, z którego był tak niezadowolony, że go zniszczył. W co wątpię, bo nie miał tego zwyczaju. Frau Reiner pozowała licznym artystom, choć nie tak wielu jak moja matka, ale zawsze żałowała, że była dzieckiem, kiedy zmarli Schiele i Klimt. Frau Reiner sprzeciwiła się po niemiecku. — Mówi, że nigdy nie pozowała Klimtowi — przetłumaczył Severin. Po chwili coś dodała. — Ale twierdzi, że raz z nim rozmawiała. Niewykluczone, podejrzewam

jednak, że była za mała, aby to zapamiętać. Edith zauważyła, że zwracając się do niej, Severin zawsze przysuwa się bliżej. Ilekroć coś mówił, dotykał jej, ściskał ją za rękę, poklepywał, lecz nie wyczuwała w jego zachowaniu żadnych podtekstów erotycznych. W ten sam sposób zachowywał się, rozmawiając ze starymi czetnikami. To prawda: zaledwie Severin otwierał usta, jego łapy automatycznie szły w ruch. Pamiętam, jak mnie strasznie irytowało, kiedy w towarzystwie, na dużych przyjęciach stojąc obok Ucz, nie potrafił utrzymać rąk przy sobie. Wyglądało to niemal tak, jakby ją obmacywał. Oczywiście Edith i ja byliśmy znacznie dyskretniejsi. Zresztą mnie też dotykał w rozmowie. A to otaczał ramieniem, a to chwytał za dłoń i ściskał ją miedzy jednym zdaniem a drugim, czasem mnie szczypał, niekiedy głaskał po brodzie. Nic się za tym nie kryło, po prostu były to bezwiedne odruchy. Ale chyba nie zgadzam się z oceną Edith; nie wiem, może rzeczywiście miała rację, podkreślając naturalność Severina, moim zdaniem jednak, ta niemożność utrzymania rąk przy sobie i potrzeba ciągłego dotykania rozmówcy wynikała z potwornego napięcia i tylko dlatego uchodziła za oznakę swobody i nieskrępowania, że nikomu się w głowie nie mieściło, iż można być aż tak zdenerwowanym. W każdym razie wtedy, w Austrii, Severin wydał się Edith niezwykle przyjacielski. Kiedy mówił, sprawiał wrażenie człowieka znacznie starszego, a kiedy się uśmiechał, miał w sobie coś z małego chłopca. Sądzę, że gdy poznajemy kogoś nowego, od razu czujemy do niego sympatię, jeśli widzimy, jak bardzo lubią go jego przyjaciele. A jak Edith sama przyznała, przyjaciele Severina, Frau Reiner oraz dwaj czetnicy, po prostu go uwielbiali. — Ale i tak bym się w nim zakochała, bo był pierwszym mężczyzną, który nie traktował mnie ze śmiertelną powagą. Był śmieszny. Nie chcę przez to powiedzieć, że próbował wszystkich rozweselić na siłę. Nie, był autentycznie zabawny. Miał duszę komika, który dostrzega komizm i w ludziach, i w przedmiotach. We mnie też go dostrzegł, bo całe życie podchodziłam do siebie niezwykle serio... W porządku, nie będę się kłócił. Moim skromnym zdaniem, co innego zdopingowało Edith, coś, co każdego podrywa do działania, a mianowicie zazdrość. Poszli w czwórkę do serbskiej restauracji, w której wszyscy powitali Vasa i

Živana jak bohaterów, poklepując ich przyjaźnie po plecach, a do Edith, Severina i Frau Reiner odnosząc się z niewiele mniejszym szacunkiem. Orkiestra rzęziła na instrumentach smyczkowych, ostro przyprawione potrawy paliły w gardle, porcje były za duże, lecz Edith bawiła się znakomicie. Severin Winter opowiadał jej o swojej matce i ojcu (podejrzewam, że nie obyło się bez bajeczki o zoo), opowiadał o ucieczce Živana i Vasa z Jugosławii, a także o Frau Reiner, kiedy była najbardziej wziętą modelką w mieście (w co Edith, słuchając go, nawet zaczęła wierzyć). — Nauczyła się pozowania od mojej matki. Wyjaśnił, że duże złote „I” na blezerze oznacza uniwersytet Iowa i że srebrny medal w kategorii wagi półśredniej — do 71 kilogramów — zdobyty podczas mistrzostw Wielkiej Dziesiątki to największe osiągnięcie w jego karierze sportowej. — A ile pan teraz waży? — spytała Edith. Wydawał się jej masywny, choć wtedy był jeszcze całkiem szczupły. — Siedemdziesiąt jeden i pół — odparł. Nie wiedziała, czy mówi prawdę, czy żartuje. Nigdy z nim nie było wiadomo. — To co, spotkamy się jutro rano? — spytał, pochylając się nad stołem. — Zaprowadzę panią do Belwederu, a potem odwiedzimy kilku przyjaciół moich rodziców. Część najlepszych obrazów wisi w prywatnych domach. Podejrzewam, że ojciec nigdy w życiu nic nie sprzedał, w każdym razie nigdy się nie dorobił na sztuce. Cieszę się, że pani przyjechała. Nawet pani nie wie, jak bardzo. Edith patrzyła na jego oczy, na włosy, na nadłamany ząb. — Marzę o tym, żeby wreszcie wyjechać z Europy — ciągnął. — Duszę się tu. Tutaj wszystko umiera. Chcę jak najszybciej wrócić do Ameryki, ale najpierw muszę spieniężyć przynajmniej część obrazów. Więc spadła mi pani z nieba. Wtem dotarło do Edith, że Severin mówi o pieniądzach. Nic dziwnego: sądził, że ma do czynienia z przedstawicielką nowojorskiego Museum of Modern Art, która przybyła z Paryża do Wiednia, aby obejrzeć dzieła starego Kurta. Tymczasem ona nie miała najmniejszego pojęcia, ile muzeum jest gotowe

wydać; podejrzewała jednak, że niewiele. Nagle przeraziła się, bo przyszło jej do głowy, że może szef matki liczy na dar! Rodziny artystów przecież często przekazują muzeom dzieła w darze! Poza tym, jak wynikało z listu matki, dyrekcja zainteresowana była jednym obrazem, co najwyżej dwoma. Położyła rękę na dłoni Severina; jego potrzeba dotykania była najwyraźniej zaraźliwa. Zanim jednak zdołała cokolwiek powiedzieć, Frau Reiner przysunęła się do niego, ugryzła go leciutko w ucho, po czym ujęła palcami za brodę, obróciła ku sobie i pocałowała namiętnie w usta. Edith zauważyła, jak język Frau Reiner wsuwa się między wargi młodego mężczyzny. Severin wydawał się zdziwiony nie tyle samym pocałunkiem, co tym, że Frau Reiner przerywa mu rozmowę. Po chwili kobieta odsunęła się i przeszyła Edith tak miażdżącym spojrzeniem, że tę aż przeszły ciarki i poczuła się nagle jak mała dziewczynka. I to ma być przyjaciółka matki? Dobre sobie! Raptem Edith puściły nerwy. — Cały wieczór patrzę na pani suknię — powiedziała —i wciąż nie mogę dojść do tego, jak jest uszyta. Frau Reiner wytrzeszczyła oczy, zdumiona tym, że Edith się do niej zwraca. Oczywiście nic nie rozumiała. Ale Edith kierowała swoje słowa do Severina. — Tak się zastanawiam, czy może projektował ją dla pani Gustav Klimt. Frau Reiner zesztywniała na dźwięk nazwiska. Jak gdyby nigdy nic Edith mówiła dalej: — Ma w sobie coś z klimatu jego obrazów. Te lśniące, złociste płaszczyzny, małe kwadraciki, egipskie oczy. Tylko szalenie trudno docenić efekt końcowy, bo tak dziwnie ją pani wokół siebie omotała. — Urwała zawstydzona. Jeszcze nigdy w życiu nie próbowała się przed kimś popisać. Severin spojrzał na nią z chłopięcym uśmiechem, lecz przemówił tym samym denerwującym, ojcowskim tonem, jakim od dawna zwracali się do niej mężczyźni. — Chyba nie będę tego tłumaczył Frau Reiner — oznajmił, ukazując nadłamany ząb. — Ale jeśli pani zależy, to oczywiście mogę. — Nie, proszę — powiedziała szybko i w nagłym przypływie szczerości dodała: — Ona jest dla pana za stara.

Mina mu zrzedła; po raz pierwszy tego wieczoru stracił rezon. Ale Edith też się stropiła. To nie twój zakichany interes, skarciła się w duchu. Wracali z restauracji jedną taksówką. Frau Reiner usadowiła się Severinowi na kolanach (i dwa razy w czasie jazdy polizała go po uchu), Edith siedziała wciśnięta pomiędzy nich a Živana lub Vasa, których nadal nie potrafiła odróżnić; drugi czetnik siedział z przodu obok kierowcy. Zatrzymali się przed hotelem przy Schwarzenberg Platz. — Ach, Geld! — rzekła Frau Reiner, wskazując na hotel. Edith nie znała niemieckiego, wiedziała jednak, że geld znaczy „pieniądze”. — Ależ to muzeum jest rozrzutne! — zawołał Severin i w tym momencie zrozumiała, że domyślił się, iż to ona, a nie muzeum, ma pieniądze. Może od początku śmiał się z niej w duchu, ani przez chwilę nie traktując poważnie jej oświadczenia, że przybyła do Wiednia jako wysłanniczka Museum of Modern Art. Poczuła się okropnie. Wysiadała z taksówki (jeden ze starych czetników przytrzymywał drzwi, rozglądając się bacznie wkoło niczym jej osobisty ochroniarz), kiedy Severin uniósł z kolan Frau Reiner, posadził ją na miejscu, które się zwolniło, po czym wyskoczył z wozu i podbiegł do Edith. — Ma pani rację — rzekł. — Do zobaczenia jutro w Belwederze. O dziesiątej, dobrze? Zanim się zorientowała, uścisnął na pożegnanie jej dłoń i wskoczył z powrotem do taksówki. Dwaj starzy zapaśnicy krzyknęli coś chórem. Po chwili Edith weszła do hotelu. W holu na parterze wisiało ze dwadzieścia luster w złotych ramach; spoglądając na swoje liczne odbicia, uświadomiła sobie, że nie wie, w jakiej sprawie Severin przyznał jej rację. Czy że suknia Frau Reiner przypomina płótno Klimta? Czy że kobieta jest dla niego za stara? Udała się na górę do pokoju i napuściła wody do wanny. Była na siebie zła. Obce otoczenie sprawiło, że nie umiała być sobą, że cały czas grała. Doszła do wniosku, że ludzie, z którymi się dziś zetknęła, są po prostu dziwni. „Mieszkańcy tego miasta — napisała w liście matka — nie potrafią zaakceptować dwudziestego wieku”. Pani Fuller uczyniła trafną uwagę. Kiedyś spytałem Severina, czy sądzi, że rewolucja seksualna stanowi chwilowy kaprys. „Cały

dwudziesty wiek to chwilowy kaprys” — odparł, szczerząc zęby. Ale gdy się tak uśmiechał, nigdy nie było wiadomo, czy mówi serio. Przed pójściem spać Edith zaczęła przeglądać ubrania, próbując zdecydować, co włożyć na jutrzejsze spotkanie w Belwederze. Wkrótce ogarnęła ją jeszcze większa złość; nigdy dotąd nie zwracała uwagi na stroje. Leżąc w łóżku, patrzyła na grube beżowe kotary w oknach, przez które światła latarni i neonów usiłowały przeniknąć do pokoju. Zastanawiała się, dlaczego ciągle ubiera się na czarno. Zasnęła, marząc o tym, żeby Severin nie zjawił się jutro w tym strasznym blezerze z wyszytą na piersi literą „I”. Widziałem ten blezer tylko raz. Kiedy poznaliśmy Winterów, Severin już go nie nosił; po prostu się w nim nie mieścił. Sądziłem więc, że blezer dawno temu wylądował w śmieciach albo leży schowany głęboko na strychu. Któregoś dnia siedzieliśmy z Ucz na schodkach przed domem, kiedy Edith wpadła do nas z niespodziewaną wizytą. Usiadłszy między nami, oznajmiła, że „cała ta sprawa” nie daje Severinowi spokoju. Właśnie o tym samym rozmawiałem z żoną. Edith parę dni temu zwierzyła mi się ze swoich obaw — nie wierzyła, że „cała ta sprawa” ma szansę powodzenia. Wiedzieliśmy, że Severin jest niezadowolony, ale nasz związek był przecież bardzo świeży, a Severin nie umiał lub nie chciał wyjaśnić, co konkretnie go unieszczęśliwia. — Pomyślałam, że powinniśmy pogadać — rzekła Edith. — To znaczy, wszyscy razem, w czwórkę. Więc siedzieliśmy na schodach, czekając na Severina. Obiecał Edith, że do nas zajrzy, kiedy odwiezie córki do koleżanki. Nasi chłopcy też bawili się gdzieś poza domem. Była wczesna wiosna, słońce grzało silnie, lecz trochę marzliśmy, siedząc na zewnątrz. — A Severin tego chce? To znaczy, rozmowy w czwórkę? — spytała Ucz. — Nie wiem, ale uznałam, że tak będzie najlepiej. Severin zaparkował wóz pod domem, przekręcił kluczyk w stacyjce, po czym spojrzał na naszą trójkę przycupniętą na schodkach. Uśmiechnął się szeroko. Uświadomiłem sobie, że trzymam obie panie za ręce. Przez chwilę siedział bez ruchu, jakby filmując nas wzrokiem, a gdy wreszcie otworzył drzwiczki, poczułem, jak Edith ściska mocno moją dłoń. Severin szedł w naszą stronę ubrany w słynny blezer ze złotym „I” na piersi. Rękawy sięgały mu do łokci, a ściągacz dochodził zaledwie do połowy brzucha. Reszta stroju — bawełniana

koszulka, dżinsy, trampki — była mi dobrze znana, zawsze się tak ubierał, lecz blezer... Mimo że widziałem go po raz pierwszy, z miejsca skojarzyłem, iż jest to ten sam, który Severin nosił w Austrii. Do licha, nawet pogoda była taka sama jak przed laty w Wiedniu! Severin nie zdołał do nas dojść. Edith poderwała się ze schodków i dopadła go, kiedy był jeszcze na chodniku. — Skądżeś to wytrzasnął? — zawołała, chwytając za blezer. Ponieważ stała twarzą do męża, a plecami do nas, nie mogliśmy dojrzeć, czy jest uradowana, czy wściekła. Przez chwilę potrząsała go za ramię, potem przytuliła się do niego. Nie jestem pewien, które wykonało pierwszy krok: czy Severin delikatnie popchnął Edith w stronę wozu, czy ona sama tam ruszyła, a on jej jedynie towarzyszył. W każdym razie wsiadła do środka (była do nas zwrócona profilem, toteż nie widziałem jej miny), Severin zaś obszedł szybko wóz, zajął miejsce za kierownicą i nie patrząc na nas, pomachał. — Zdzwonimy się! — zawołał, naciskając na gaz. Edith nie drgnęła. — Severin tak łatwo nie wypuści kierownicy z rąk —wyznała po kilku dniach. — To ci przeszkadza? — spytałem. — Nie. Od początku wiedziałam, że lubi panować nad sytuacją. Severin, prawdziwy apologeta przeszłości, wyciągnął skądś swój stary blezer i pokonał nas, nawet nie przystępując do walki.

3 Profil zawodnika: Ucz (waga piórkowa)

9 lipca 1945 roku alianci podzielili Wiedeń na cztery strefy okupacyjne. Amerykanie i Brytyjczycy zajęli najlepsze dzielnice mieszkaniowe, Francuzi — targowiska oraz główne punkty handlowe, a Rosjanie (którzy mieli wobec miasta dalekosiężne, realistyczne plany) — dzielnice robotniczo–przemysłowe oraz centrum, gdzie mieściły się ambasady i gmachy rządowe. Niczym biesiadnicy dzielący się ustrzelonym bażantem, okupanci jednoznacznie ujawniali swoje preferencje. Powszechnie wiadomo, że Rosjanom nie udało się osiągnąć w Wiedniu tego, co osiągnęli w Berlinie, nie wszyscy jednak wiedzą, jak bardzo się starali. Na dwadzieścia jeden dzielnic szesnaście miało komunistycznych komisarzy policji. Czary–mary? Podczas dziesięcioletniej okupacji Wiednia znikła bez śladu prawie jedna trzecia przeciwników komunizmu; pewnie nie mogąc się rozeznać w podziale miasta na strefy, zabłądzili w niewłaściwej. W każdym razie kanclerz Figl przyznał kiedyś: „Mieliśmy bardzo długą listę nazwisk, przy których figurowała adnotacja: zniknął”. Czary–mary? Tylko komuniści oraz ci, którym nie przeszkadzały gwałty i terkot karabinów maszynowych, decydowali się mieszkać w strefie okupowanej przez Rosjan. Za siedmioletnią Ucz decyzję podjęli inni, ale dziewczynka miała dobry powód, żeby lubić komunistów. Znienawidzonego przez kobiety z Eichbüchl kapitana Kudaszwilego, który się nią zaopiekował, traktowała jak swego wybawcę. Choć nie był jej ojcem, lecz jedynie położnikiem, który wydobył ją z krowiego brzucha, to jemu zawdzięczała powtórne przyjście na świat. Kapitan Kudaszwili zamieszkał oczywiście w czwartej — rosyjskiej — strefie. Tak się szczęśliwie dla Ucz złożyło, że był idealistą. Nigdy dotąd nie widział powojennego sierocińca. Ucz zaś nigdy dotąd nie widziała Wiednia. Tego dnia, gdy szła ze swoim wybawcą Argentinierstrasse w stronę sierocińca przy Südbahnhof, czuła się tak, jakby po raz pierwszy w życiu znalazła się poza barakami czy oborą. Podejrzewam, że po spędzeniu dwóch dób w krowim brzuchu samo przebywanie na świeżym powietrzu stanowiło dla niej duże przeżycie. W dodatku bogato zdobione budynki przy Argentinierstrasse wyglądały jak te na zdjęciach w kradzionych albumach matki. Dziewczynka miała świadectwo urodzenia przypięte do klapy płaszcza. Od Kudaszwilego dostała szalik po zabitym żołnierzu. Choć omotała szalik czterokrotnie wokół szyi, i tak ciągnął się za nią po ziemi. Kiedy dotarli do sierocińca, Ucz domyśliła się, że kapitan zamierza ją tu zostawić. Oczywiście Kudaszwili nie taił tego przed nią, ale wtedy jeszcze nie rozumiała po rosyjsku.

W sierocińcu panował ścisk. Licznie reprezentowane było najstarsze pokolenie i najmłodsze — babcie i dziadkowie oraz dzieci, których usiłowali się pozbyć — brakowało natomiast pokolenia średniego, pokolenia rodziców, które zginęło — lub zaginęło — na wojnie. Kudaszwili, jak twierdzi Ucz, był jedynym przedstawicielem średniego pokolenia i wszyscy się na niego gapili. Jakaś staruszka splunęła mu na pierś — dlatego, oczywiście, że miał rosyjski mundur, a nie dlatego, że różnił się od pozostałych wiekiem. Jakaś inna babcia próbowała uwolnić się od pięciorga lub sześciorga wnucząt. Pracownica sierocińca przytrzymywała jedno, jej koleżanka dwoje, ale pozostała dwójka czy trójka za nic w świecie nie chciała babci puścić. Ilekroć babcia dochodziła do drzwi, któreś z wnucząt dopadało ją. Wszystkie potwornie wrzeszczały, ale to nie widok krzyczących dzieci zrobił na Ucz największe wrażenie. Największe wrażenie wywarły na niej dzieci, których opiekunowie już odeszli. Nie płakały, nie ruszały się, po prostu w milczeniu obserwowały to, co się dzieje. I Ucz jakoś pojęła, że wyraz ich twarzy już nigdy nie ulegnie zmianie. Kiedy Kudaszwili sięgnął po pióro, żeby coś podpisać, dziewczynka chwyciła go za nadgarstek. Szarpała mężczyznę, gryzła w rękę, próbowała związać go szalikiem. Kudaszwili nie protestował; być może od początku był niechętny myśli oddania dziewczynki do sierocińca. Wziął Ucz na ręce i wyniósł z budynku. Do dziś Ucz pamięta, jak krzyknęła do wszystkich: Auf Wiedersehen! Ruszyli z powrotem Argentinierstrasse w stronę czwartej strefy, Po drodze Kudaszwili odpiął z płaszcza dziewczynki świadectwo urodzenia i włożył je do skórzanej raportówki pomiędzy inne dokumenty. Na jego piersi, tuż pod licznymi orderami, ślina staruszki, która splunęła na niego w sierocińcu, połyskiwała niby kropla stopionego kurzego tłuszczu. Mężczyzna wytarł mundur chustką do nosa, po czym zdjął jeden z orderów i przypiął go do płaszcza Ucz. Żona ma go do dziś. Był to Order Czerwonego Sztandaru, wręczany — jak zdołałem się zorientować — za szczególne męstwo w czasie działań bojowych; Kudaszwili dostał go za obronę Kijowa, stolicy Ukrainy. Tak więc Ucz wróciła ze swoim opiekunem do czwartej strefy i przez następnych dziesięć lat, kiedy alianci okupowali Wiedeń, dzieliła mieszkanie z kapitanem oraz z niejaką Drexą Neff, starą, zgorzkniałą kobietą, którą mąż rzucił jeszcze przed wojną, a którą Kudaszwili zatrudniał w roli gosposi, pomocy do dziecka i praczki. Frau Neff, podobnie jak większość wiedeńczyków, nie przepadała za Rosjanami, jednakże kapitana Kudaszwilego darzyła sympatią. Jej głównym źródłem rozrywki były wizyty młodego chłopaka, zbyt chorowitego, aby wzięto go do wojska, który raz w tygodniu przychodził do

pralni po odbiór rzeczy swojej matki i płacił Frau Neff dwadzieścia szylingów za to, by w dusznym, zaparowanym pomieszczeniu zechciała wykonać pewną nadprogramową usługę. Drexa Neff karciła Ucz, docinała jej, lecz w sumie dobrze się nią zajmowała. Codziennie rano Kudaszwili osobiście odprowadzał dziewczynkę do szkoły, a Frau Neff zawsze czekała na nią po lekcjach. Kiedy inne dzieci dokuczały Ucz, kobieta tłumaczyła jej cierpliwie, co ma im mówić: że owszem, kapitan Kudaszwili jest Rosjaninem, ale porządnym człowiekiem, czego „niektórzy z was nie mogą powiedzieć o swoich ojcach, jeśli ich w ogóle jeszcze macie...”. Oczywiście Ucz ani razu nie skorzystała z tej rady. Frau Neff utwierdzała małą w przekonaniu, że kiedyś będzie Rosjanką. Uważała, że szkoła, do której dziewczynka chodzi, jest stratą czasu. — Ja, ale czy nauczyli cię tego po rosyjsku? — pytała, kiedy Ucz chwaliła się po lekcjach swoimi osiągnięciami. — Bo prędzej czy później, Liebchen, wyjedziesz z nim do Rosji. Kto inny może by cię nie zabrał ze sobą, ale der Kudaszwili jest zbyt porządnym człowiekiem, żeby zostawić cię na pastwę losu. Więc Ucz pilnie słuchała swojego opiekuna i powoli poznawała jego język. Pomocna w nauce języka była również zabawa „w telefon”. Dziewczynka miała przykazane, że jeśli chce gdziekolwiek wyjść, musi najpierw zadzwonić pod numer 06–036–27. W tamtych czasach dzwoniło się w Wiedniu przez centralę. Dziewczynka podawała telefonistce numer, który znała na pamięć: Null sechs, null sechsunddreizig, siebenundzwanzig — był to numer do pracy kapitana Kudaszwilego. Nie wiedziała, gdzie jej opiekun pracuje, i on sam nigdy nie odbierał telefonu: w słuchawce zawsze rozlegał się obcy głos. Potem Ucz czekała w mieszkaniu albo w pralni razem z Drexą Neff. Zwykle zjawiało się po nią dwóch facetów. Nie byli to Rosjanie, nie nosili też mundurów, po prostu pracowali dla Rosjan. Ucz pamięta, że byli wyjątkowo czujni. Czasem, zamiast iść koło niej, szli kilka kroków z tyłu i kiedy ktoś zatrzymywał dziewczynkę albo ją zagadnął, natychmiast interweniowali. Osoba, która nieopatrznie odezwała się do dziecka, zawsze przepraszała i oddalała się w pośpiechu. Dopiero po latach Ucz zorientowała się, kim byli ci mężczyźni i dlaczego przydzielano ich do jej ochrony. Większość ludzi mieszkających w strefie rosyjskiej potrzebowała ochrony, ale Uczka, jako „córka czy diabli–wiedzą–co

tego ruskiego kapitana”, była szczególnie narażona na ataki i wrogie zaczepki antykomunistów. Mężczyźni którzy jej wszędzie towarzyszyli, należeli do najbardziej znanej grupy przestępczej w Wiedniu — do gangu Benna Bluma. Gang ten zajmował się szmuglem papierosów oraz handlem poszukiwanymi na rynku nylonami. To oczywiście była ta mniej groźna strona działalności jego członków, bo z rzeczy poważniejszych mieli na sumieniu głośne „znikniecie” jednej trzeciej antykomunistów w stolicy. W strefie rosyjskiej członkowie gangu byli bezkarni; nikt się ich nie czepiał za drobne przestępstwa, gdyż w zamian za usługi, które świadczyli Rosjanom, ci zapewniali im ochronę przed policją. Członkowie gangu zabijali ludzi. Niewykluczone, że częściowo zawiadywał tym wszystkim kapitan Kudaszwili, i niewykluczone, że okoliczni mieszkańcy domyślali się prawdy. Gdyby wiedeńczycy znali przeszłość Uczki, na pewno nie chcieliby jej skrzywdzić, ale ponieważ nie znali, a mieli porachunki z kapitanem, istniało ryzyko, że mogli się nią posłużyć. Jednak jak już wspomniałem, gang Benna Bluma nie tylko szmuglował papierosy i pończochy, ale również likwidował ludzi. Podejrzewam, że w owym czasie Ucz była najlepiej strzeżonym dzieckiem w czwartej strefie. Severin Winter, którego nigdy nie zadowalało drugie miejsce, powiedział mi kiedyś, że mylę się, sądząc, iż Ucz była najlepiej strzeżonym dzieckiem w czwartej strefie, gdyż najlepiej strzeżonym dzieckiem w czwartej strefie był on. Z tym, że jego nie strzegli Rosjanie; przeciwnie, strzeżono go przed nimi, co było znacznie bardziej typową sytuacją. Katrina Marek wróciła z synem do Austrii po zakończeniu wojny. Przywiozła ze sobą z Londynu wiele obrazów Kurta Wintera, a jeszcze więcej czekało na nią w Wiedniu. Łudziła się, że może zdoła odszukać męża. Po przyjeździe postanowiła zamieszkać w dawnym mieszkaniu przy Schwindgasse, mimo że przyjaciele tłumaczyli jej, iż ulica znajduje się w strefie rosyjskiej. Katrina się uparła. Gdzież indziej będzie jej szukał mąż? W Londynie, podczas wojny, matka Severina nie pracowała jako aktorka; zarabiała na życie, pozując artystom. W Wiedniu podjęła pracę modelki i już nigdy nie wróciła na scenę. Była dość znaną modelką, kiedy Severin rozpoczynał naukę w szkole dla chłopców. Matce zależało, aby syn nie zapomniał angielskiego. — To twoja przepustka do lepszego życia — mówiła mu. — Opuścisz kiedyś ten śmierdzący chlew, tę cuchnącą Küche. Zdecydowała, że Severin codziennie rano będzie wędrował wraz ze swoją ochroną ze strefy rosyjskiej do amerykańskiej, gdzie mieściła się szkoła dla dzieci Amerykanów stacjonujących w Wiedniu, a po południu wracał do strefy rosyjskiej. Przemieszczanie się

między strefami wymagało wiele zachodu i na pewno mało kto potrafiłby to robić dzień po dniu, ale faceci, którzy służyli chłopcu za ochronę, radzili sobie doskonale. Byli to dwaj przyjaciele Katriny, którzy cieszyli się ogromnym wzięciem jako modele. Severin twierdzi, że wśród studentów Gütersloha na wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych byli niemal tak popularni jak jego matka. Katrina spotkała ich u pewnego malarza, który poprosił ją, aby wspólnie z nimi pozowała mu do obrazu. Po przyjściu do studia przedstawił jej Živana Kneževicia i Vasa Trivanovicia, dwóch zapaśników, którzy w 1936 roku reprezentowali Jugosławię na olimpiadzie w Berlinie. Podczas okupacji Wiednia dwaj dawni czetnicy wciąż byli młodzi i silni, a ponieważ mieli Rosjan w głębokiej i nieustającej pogardzie, codzienne ryzykowne wyprawy z jednej strefy do drugiej sprawiały im autentyczną przyjemność. Severin Winter jest oczywiście durniem, jeśli myśli, że zapaśnicy daliby radę członkom gangu Benna Bluma. Na szczęście — dla Severina i jego ochroniarzy — ich drogi nigdy się nie zeszły, w przeciwnym razie dawni sportowcy jugosłowiańscy pływaliby w Dunaju, ich ciała nadęte, każde z nylonową pończochą naciągniętą na głowę i okręconą wokół szyi (wizytówka Bluma). Z drugiej strony to dziwne, że się nie zeszły, że ani razu niski, śniady chłopiec idący w asyście dwóch zapaśników nie minął na ulicy małej Uczki, gdy ta, odprowadzana przez swojego opiekuna, wędrowała rano do szkoły albo gdy wracała po południu ze sklepu w towarzystwie wynajętych zbirów z gangu Bluma, którzy grzecznie nieśli za nią torebkę z czekoladkami. A może się spotkali, lecz po prostu nie pamiętają? Wydaje mi się, że musieli się widzieć choć raz, skoro przez dziesięć lat Ucz mieszkała koło ambasady bułgarskiej, dokładnie na wprost budynku przy Schwindgasse, w którym mieszkała Katrina Marek z synem. Musieli też patrzeć w swoje okna, bo oba mieszkania znajdowały się na pierwszym piętrze. Poza tym zarówno kapitan, jak i Katrina Marek korzystali z tej samej pralni. Czy naprawdę ani razu, gdy Ucz siedziała, słuchając trajkotania Frau Neff, albo gdy pomagała jej składać czystą odzież, Severin nie wszedł z obstawa do zaparowanego pomieszczenia, by spytać, czy pranie matki jest gotowe do odbioru? — Matka niewiele rzeczy oddawała do pralni — wyjaśnił dorosły Severin. — Nosiła się raczej skromnie. Raczej skromnie? Można i tak powiedzieć. Codziennie rano Katrina Marek

wychodziła z domu ubrana w futro z piżmaków. Sięgające do łydek brązowe futro ze wspaniałym, wielkim kołnierzem — postawiony wznosił się nad jej głowę — było prezentem od amerykańskiego malarza, któremu pozowała w Londynie. Spod futra wyglądały pomarańczowe pończoszki, identyczne w kolorze z tymi, które miała na nogach modelka pozująca Schielemu do „Vally w czerwonej bluzce” (1913) i „Kobiety w szkarłatnym boa” (1915). Matka Severina posiadała kilka takich par. Strój, który wkładała do pracy, rzeczywiście był dość skromny. Centralne ogrzewanie należało wtedy w Wiedniu do rzadkości, kiedy więc Katrina nie pozowała, narzucała na siebie futro. Pod nim — jeśli nie liczyć pomarańczowych pończoszek — była zupełnie naga. — Ubierała się dopiero po przyjściu do domu — wyjaśnił Severin. — A jak wracała późno, to od razu wskakiwała do łóżka. Ucz twierdzi, że jako dziecko często słyszała o Katrinie Marek, ale nie była pewna, czy ją kiedykolwiek widziała. — Taka wysoka blondynka, prawda? — spytała kiedyś. — Chyba ją sobie przypominam. Miała bardzo pociągłą twarz... — Mylisz się. Matka była niska, ciemna, a twarz miała szeroką jak ty. Severin z kolei zaklina się, że codziennie słyszał nazwisko kapitana Kudaszwilego, choć również nie umiał go opisać z wyglądu. — Ja, no pewnie, der Kudaszwili. Postrach całej dzielnicy. Matki mówiły do dzieci: „Jak będziecie niegrzeczne, przyjdzie der Kudaszwili i was zabierze”. Ja, dobrze go pamiętam. Gruby jak niedźwiedź, o włosach jasnych niczym rodowity Niemiec. Nosił takie specjalne buty, żeby się podwyższyć. — Bzdura! — sprzeciwiła się Ucz. — Był wysoki, szczupły, o smutnej, pociągłej twarzy, czarnych, wełnistych wąsach i oczach stalowoszarych niczym rewolwer. — Ach, to tamten? Tak, już go kojarzę! Ale wcale nie kojarzył. Po prostu, swoim zwyczajem, kłamał jak najęty. Dlaczego się nie zapamiętali?! Zupełnie tego nie mogłem pojąć. Dzieci było wtedy mało, więc choćby z tego powodu wszystkie musiały się za sobą oglądać. Dzieci zawsze patrzą na inne dzieci, nawet dziś, gdy jest ich dużo.

— Staraliśmy się o wielu rzeczach zapomnieć — tłumaczyła mi Ucz. Zwłaszcza ona. Na pewno nie było jej lekko, zważywszy na pracę, jaką kapitan wykonywał. W dodatku Drexa Neff ciągle czyniła jakieś aluzje. Na przykład któregoś dnia przy kolacji (kapitan pozwalał Dreksie zasiadać z nimi do stołu, mimo że kobiecie usta się nie zamykały) spytała: — Słyszał pan, kapitanie, że stary Gortz zniknął? To ten właściciel sklepu z częściami do maszyn przy Argentinierstrasse. — Gortz? — zdziwił się Kudaszwili. Znacznie lepiej znał język niemiecki, niż się do tego przyznawał. — Ja. Po prostu zniknął. W środku nocy. Kiedy nad ranem żona się obudziła, bo zrobiło jej się zimno, zobaczyła, że męża nie ma w łóżku. — Mężczyźni to tchórze, Drexo. Jeśli nie chcesz, żeby cię jakiś porzucił w środku nocy, musisz znaleźć sobie porządnego chłopa — odparł kapitan. Po czym zwrócił się do Uczki: — A ty, moja mała, ciesz się, bo ciebie do małżeństwa nikt nie będzie zmuszał. Jeśli sama kiedyś zdecydujesz... — Ja — przerwała mu Frau Neff, śmiejąc się skrzekliwie. — Uczka wyjdzie za cara! — Zdawała sobie sprawę, że Rosja carska już nie istnieje, ale lubiła, kiedy kapitan stroszył gniewnie swoje czarne brwi. — Carowie nie wrócą, Drexo. — Ja, mein Hauptmann, Gortz też nie. — Ależ, Ucz, przecież musiałaś wiedzieć, co się dzieje — powiedział kiedyś Severin. — Wiedziałam również, co się działo wcześniej — odparła moja żona. — I czym się różnił twój gestapowiec od tamtych? — Opiekował się mną. Któregoś wieczoru po kolacji siedzieliśmy u nas w salonie. Na ogół, kiedy spotykaliśmy się w czwórkę, wspólna rozmowa się nie kleiła. Zwykle ja rozmawiałem z Edith, a Severin z Ucz. Wiedziałem jednak, że jeśli się chce, aby

taki układ, jak nasz, sprawnie funkcjonował, powinien to być związek między czterema osobami, a nie dwoma parami, czyli związek, w którym jedni nie mają tajemnic przed drugimi. Lecz Severin nie pozwalał nam zbliżyć się do siebie. Albo milczał z posępną miną, albo prowadził z Ucz długie dysputy na temat rodziny i Wiednia, a Edith i ja słuchaliśmy znudzeni. Czuł się skrępowany naszą obecnością, więc robił, co mógł, żeby i nam zepsuć nastrój. Czasem, po kolacji u nich w domu, gdy toczyła się w miarę swobodna rozmowa, Severin nagle się zrywał i podawał mojej żonie płaszcz. — Chodźmy — mówił. — Przez nas biedacy nie mogą sobie podyskutować o swojej twórczości literackiej. To on nam narzucił, kto się z kim gdzie spotyka; tak się jakoś złożyło, że zawsze zabierał Ucz do nas albo zostawał z nią u nas, jeśli akurat tam byliśmy, natomiast ja z Edith nieodmiennie lądowaliśmy w domu Winterów. Sprzeciwiał się wszelkim zmianom, a potem wyśmiewał się, że popadamy w rutynę! — Jakie to idiotyczne — powiedział kiedyś, odzywając się po raz pierwszy w ciągu całego wieczoru. — Siedzimy tu i tylko czekamy na chwilę, gdy będziemy mogli pójść do łóżka. Nie lepiej zrezygnować z tej farsy, z tych kolacyjek i zaoszczędzić trochę forsy? Więc kilka razy spróbowaliśmy bez kolacyjek i Severinowi całkiem się podobał dystans, jaki się wytworzył. Robiliśmy to tak: jadłem kolację w domu, po czym jechałem do Winterów, i kiedy dzwoniłem do ich drzwi frontowych, Severin wymykał się kuchennymi. A kiedy on przyjeżdżał do nas, siadał w płaszczu na kanapie i dopóki nie wyszedłem do Edith, na wszystkie pytania odburkiwał krótko: „tak” lub „nie”. Potem, jak mi mówiła Ucz, szybko zrzucał płaszcz. Niezbyt mi odpowiadał taki zimny, bezosobowy układ. Nie odpowiadało mi również, kiedy Severin świadomie próbował nas zanudzić; czasem rozpoczynał przy stole monolog, który kontynuował później w salonie, wyraźnie zmierzając do tego, by uśpić całe towarzystwo. Któregoś wieczoru perorował tak długo, że w końcu Edith nie wytrzymała. — Kochanie, jesteśmy już wszyscy zmęczeni — rzekła. — Tak? — zdziwił się. — No dobra, to zbieramy się i idziemy lulu — powiedział do niej, po czym cmoknął Ucz na dobranoc, uścisnął moją dłoń i ruszył do drzwi. — Co się odwlecze, to nie uciecze, nie?

Uwielbiał wracać wspomnieniami do przeszłości. Kiedyś zapytał Ucz: — Pamiętasz te rozruchy pod ambasadą grecką w pięćdziesiątym drugim roku? — Miałam wtedy czternaście lat — odparła. — Ja też, ale wciąż widzę przed oczami te tłumy wściekłych komunistów, które atakowały ambasadę grecką, protestując przeciwko aresztowaniu i straceniu Belojanisa. — Nie pamiętam żadnego Belojanisa. — Był działaczem ruchu robotniczego, ale mnie chodzi o sam atak na ambasadę. Rosjanie sprzeciwili się, żeby policja przysłała zbrojny oddział, który zaprowadziłby ład. A wiesz, co było najzabawniejsze? Że tę hałastrę dowoziły pod ambasadę ruskie ciężarówki wojskowe. Naprawdę sobie nie przypominasz? — Nie. — Jeszcze zabawniejsze było to, że Rosjanie rozbroili całą policję, przynajmniej w naszej strefie. Pozabierali policjantom nawet gumowe pałki. Zawsze się zastanawiałem, czy Kudaszwili maczał w tym palce. — Wielu rzeczy nie pamiętam — powiedziała Ucz. — Severin też — wtrąciła Edith. — Jakich? — spytał zaintrygowany. — Dotyczących twojej matki. Ucz i ja przeżuwaliśmy w milczeniu jedzenie, Severin zaś siedział ze skupioną miną, jakby usiłował przypomnieć sobie to, czego nie pamięta. — Mojej matki? — Tego, że była modelką — odparła lekko Edith. — Że większość czasu spędzała nago. — Ależ oczywiście, że pamiętam! — ryknął.

— Opowiedz im, jak mijała w futrze strażnika — poprosiła. —To śmieszna historia. Ale Severin bez słowa znów zabrał się do jedzenia. Znałem historyjkę, o którą Edith chodziło. W soboty i niedziele, kiedy nie było zajęć w szkole, Severin zawsze towarzyszył Katrinie. Przesiadywał w różnych pracowniach, coś sobie malując, rysując i klejąc, podczas gdy Katrina pozowała artystom. Jedna z pracowni mieściła się w strefie rosyjskiej. Budynku pilnował strażnik, któremu wszyscy goście zwykle dawali napiwek, kiedy wpuszczał ich do holu. Katrina nie miała tego zwyczaju. Od kilku lat, niemal w każdą sobotę, zjawiała się z synem u boku, po czym zbliżając się do mężczyzny, który z uśmiechem odkładał gumową pałkę, rozsuwała na chwilę poły futra. — Heil Stalin! — mówiła, mijając go. — Guten Tag, Frau Winter — odpowiadał strażnik. — Guten Tag, Sevi. Chłopiec nigdy nie reagował na pozdrowienie. Mam wrażenie, że Severin zbyt często rozmyślał o swojej matce. Kiedy zobaczyłem erotyczne rysunki i obrazy, do których Katrina Marek pozowała mężowi, muszę przyznać, że przeżyłem szok. Było to wtedy, gdy po raz pierwszy przespałem się z Edith. Edith zaprowadziła mnie na górę (znałem dotąd tylko parter ich domu). Ponieważ obiecaliśmy sobie wszyscy, że ze względu na dzieci będziemy się zachowywać ostrożnie, szliśmy cichutko, na palcach. Edith zajrzała do pokoju dziewczynek, potem minęliśmy pomieszczenie, które służyło jako pralnia, i wreszcie znaleźliśmy się w sypialni. Wstąpiłem na moment do łazienki. Rozejrzałem się wkoło, popatrzyłem na szczoteczki do zębów, na otwarte pudełko z czopkami przeciw hemoroidom (uznałem, że cierpi na nie Severin), po czym wtuliłem twarz w wiszący na drzwiach damski szlafrok. W sypialni Winterów panował idealny porządek. Edith zapaliła świeczkę, rozpraszając mrok. Łóżko było pościelone, róg kołdry odwinięty. Planowaliśmy to w czwórkę od kilku dni. Tego wieczoru Severin i Ucz wymknęli się po cichu z domu i pojechali do nas. Po jakimś czasie Edith i ja zorientowaliśmy się, że jesteśmy zupełnie sami, nie licząc oczywiście dzieci. Nazajutrz zdumiałem się, kiedy Ucz powiedziała, że wcale tak nie było. Według jej wersji, ona z Severinem rozmawiali w kuchni; wróciwszy do salonu, przekonali się, że Edith i ja poszliśmy już na górę, i dopiero wtedy sami przenieśli się do nas.

Zresztą co za różnica? Wodziłem oczami po sypialni, myśląc, że dojrzę jakieś ciśnięte w kąt ubrania, ale wszystko było posprzątane. Na stolikach nocnych leżały książki (Ucz i ja nigdy nie czytaliśmy w łóżku), a stwardniałe grudki wosku na parapecie świadczyły o tym, że gospodarze często korzystają ze świec. Kiedy rozbierałem Edith, zdziwiło mnie, że zachowuje się tak — bo ja wiem? — figlarnie i swobodnie; trochę mi to do niej nie pasowało. Zacząłem podejrzewać, że — w przeciwieństwie do mnie — Winterowie lubią nieco brutalniejszy seks. Wyciągnąłem się obok Edith na wielkim barokowym łożu i nagle wszędzie na ścianach ujrzałem te cholerne obrazy i rysunki — erotyczny posag, z którym Kurt Winter wyprawił żonę do Londynu. Mimo że leżała przy mnie atrakcyjna, podniecająca kobieta, nie potrafiłem oderwać od nich wzroku — nikt by nie potrafił. W owym czasie niewiele jeszcze wiedziałem o Kurcie Winterze, bo rozmowy, jakie prowadziłem z Edith, na ogół dotyczyły nas samych. — O rany! Kto... — Nie dokończyłem. Chodziło mi o to, kto jest autorem prac, Edith jednak myślała, że pytam, kogo przedstawiają. — To matka Severina — rzekła. Sądziłem, że żartuje, ale zanim zdążyłem się roześmiać, obróciła się na bok, przysłaniając moją twarz swoim szczupłym ciałem, i zdmuchnęła świecę, abym nie patrzył dłużej na inną kobietę. My, autorzy powieści historycznych, uwielbiamy gdybać, zastanawiać się, co by było, gdyby... Na przykład gdyby Ucz i Severin poznali się w dzieciństwie? Albo gdyby Kudaszwili spotkał kiedyś Katrinę Marek? (Wyobraziłem sobie taką scenę: Jest po godzinie policyjnej. Matka Severina idzie pod rękę z jednym ze swoich wielbicieli, młodym, dobrze wychowanym malarzem, który zawsze odprowadza ją do domu na Schwindgasse, kiedy praca przeciągnie im się do późna. Nagle przy latarni oświetlającej budynek ambasady bułgarskiej pojawia się kapitan Kudaszwili, który z ponurą, urzędową miną prosi malarza o dokumenty. Chce sprawdzić, czy młody człowiek ma prawo przebywać na mieście po godzinie policyjnej. Malarz szuka nerwowo po kieszeniach kawałków płótna, mokrych pędzli i innych dowodów tożsamości. Następnie Kudaszwili zwraca się grzecznie — bo z tego, co słyszałem, był uprzejmym człowiekiem — do Katriny i prosi ją, żeby rozsunęła poły brązowego futra z piżmaków. Gdyby doszło do takiego spotkania, kto wie, jak by się dalej potoczyły losy?).

Ale, jak już mówiłem, Ucz i Severin ani razu się w tamtych czasach nie widzieli. — Wracasz do tego z uporem maniaka — oświadczyła Ucz. — Zresztą nawet gdybyśmy się poznali, pewnie nie przypadlibyśmy sobie do gustu. Masz zbyt bujną wyobraźnię. Może. Nie ulegało jednak wątpliwości, że wiedli całkiem odmienne życie. Na przykład w marcu pięćdziesiątego trzeciego roku Ucz brała udział w uroczystościach żałobnych. Severin w nich nie uczestniczył. Oczywiście pogrzebu jako takiego nie było, bo zwłoki znajdowały się gdzie indziej. Ucz pamięta głęboki smutek, jaki przebijał z głosów żołnierzy śpiewających w wojskowym chórze, oraz wilgotne oczy Kudaszwilego. Wielu Rosjan szlochało, lecz Ucz do dziś uważa, że kapitan wcale nie opłakiwał zmarłego; jej zdaniem, wzruszył się, słuchając pieśni, które obudziły w nim wspomnienia. Jej samej nawet pół łzy nie zakręciło się w oku. Miała wówczas piętnaście lat i zaczynały jej rosnąć piersi, które później tylu ludzi wprawiały w osłupienie. Obserwując uroczystości żałobne, myślała sobie, że w porównaniu z tym, jak inni ginęli, miło musi być umrzeć śmiercią naturalną. W pięćdziesiątym trzecim roku Severin również miał piętnaście lat. Nie było szansy, aby tego dnia ich drogi się spotkały. Kiedy Ucz słuchała wojskowego chóru, Severin w towarzystwie matki i dwóch jugosłowiańskich ekswojowników upijał się ze szczęścia i wraz z innymi wydzierał na całe gardło. Chociaż znajdowali się w miejscu publicznym, w wielkiej, zatłoczonej piwiarni, Katrina nie dbała o to, by poły futra zachodziły na siebie. Tego wieczoru Severin po raz pierwszy w życiu urżnął się tak, że aż zwymiotował. Przez cały dzień w rosyjskim radiu puszczano muzykę Chopina. Człowiekiem, którego śmierć przysporzyła jednym tyle smutku, a drugim tyle radości, był oczywiście Iosif Wissarionowicz Dżugaszwili, Gruzin, lepiej znany jako Józef Stalin — dla lubiących gdybać pisarzy postać niezwykle tajemnicza i fascynująca. Wracając do gdybania: Co by było, gdyby Ucz wyjechała do Związku Radzieckiego? Ale, jak twierdzi pewien poeta, gdyby ziemia była płaska, ludzie ciągle by z niej spadali. Oczywiście poeta ten dobrze wie, że niezależnie od jej kształtu ludzie i tak z niej spadają. Choćby kapitan Kudaszwili. Kudaszwili miał

szczery zamiar zaadoptować Ucz i zabrać ją ze sobą do kraju. Jednakże my, autorzy powieści historycznych, doskonale wiemy, jak często szlachetne zamiary spełzają na niczym. 15 maja 1955 roku Austria podpisała traktat państwowy z aliantami i w październiku Kudaszwili wraz z armią radziecką opuścił Wiedeń — niewielu Austriaków ze smutkiem żegnało okupantów. Ucz miała siedemnaście lat; oprócz języka niemieckiego świetnie znała rosyjski, a w angielskim, którego uczyła się za namową kapitana, robiła coraz większe postępy. Kudaszwili czynił starania, żeby Ucz mogła do niego przyjechać i otrzymać obywatelstwo radzieckie. Uważał, że powinna zostać tłumaczką; o ile jednak język niemiecki był przydatny, o tyle angielski był wręcz niezbędny. Toteż każdy list, który do niej pisał, kapitan kończył pytaniem: „Jak sobie moja Uczka radzi z angielskim?” Planował, że zamieszkają w pięknym mieście Tbilisi i że Ucz będzie studiowała na tamtejszym uniwersytecie. Po wyjeździe kapitana Ucz wyprowadziła się z mieszkania przy Schwindgasse, ale wciąż (mimo że nadkładała teraz kawał drogi) korzystała z pralni Drexy Neff. W nowym Studentenheim przy Krügerstrasse czuła się dobrze, bo nareszcie nikt nie wiedział o jej powiązaniach z Kudaszwilim i nie nazywał „ruskim szpiegiem”. Mniej więcej po trzech miesiącach samodzielnego życia przekonała się, że jest całkiem atrakcyjna i podoba się innym. Zdała sobie sprawę, że chłopcy patrzą z podziwem, a dziewczyny z zazdrością na jej pokaźny biust, jednakże nie umiała go jeszcze należycie wyeksponować ani odpowiednio ukryć nóg, które wyglądały jak nogi typowej wieśniaczki. To, że lubiła chodzić do opery i muzeów, było niewątpliwą zasługą Kudaszwilego; to, że ubierała się dość dziwnie — jego winą. W szkole języków, do której uczęszczała, a która w owym czasie stanowiła część Akademii Dyplomatycznej, była wzorową studentką, choć niekiedy między jednym listem od kapitana a drugim w skrytości ducha myślała, że zamiast tak biegle władać rosyjskim wolałaby władać francuskim lub angielskim. Największą przyjemność sprawiały jej samotne włóczęgi po Wiedniu; dotychczas w spacerach towarzyszyli jej ochroniarze z gangu Benna Bluma, przez co miała nieco spaczony obraz miasta. Nie tęskniła za nimi, zwłaszcza za swoim ostatnim stróżem, niskim, łysym mężczyzną z dziurą w policzku, która wyglądała jak rana postrzałowa od kuli dużego kalibru, ale nią nie była, bo przecież kula musiałaby wylecieć drugą stroną. Inne porównania, które nasuwały się na myśl, to krater wielkości piłeczki pingpongowej oraz dodatkowy oczodół umieszczony tuż poniżej właściwego. W każdym razie otwór był szaro–czarno–różowy po brzegach i tak głęboki, że nie widziało się dna. Kudaszwili wyjaśnił kiedyś Ucz, że podczas

wojny torturowano biedaka świdrem elektrycznym i że dziura w policzku jest jedną z wielu, jakie mu wywiercono. Odkąd zakosztowała wolności, Ucz zaczęła czytać inne gazety, nie tylko te finansowane przez komunistów. Co tydzień trafiała na jakiś artykuł o członkach gangu Benna Bluma; policja po kolei ich aresztowała. Chłopcy Bluma cieszyli się wśród społeczeństwa nie większą sympatią niż oprawcy z obozów koncentracyjnych. Ucz również nie czuła litości dla swoich dawnych opiekunów. Miała jednak wyrzuty sumienia, że nie zżera jej tęsknota za Kudaszwilim. Raz na tydzień, z coraz większą niechęcią, chodziła do ambasady radzieckiej, w której składała podpis na różnych formularzach imigracyjnych i wielokrotnie przysięgała, że jest dobrą komunistką. Sądziła, że mówi prawdę. Któregoś dnia zrozumiała, że te wszystkie starania o wyjazd do Związku Radzieckiego czyni wyłącznie ze względu na Kudaszwilego, a nie dlatego, że sama chce tam jechać. Lecz w najmniejszym stopniu nie wpłynęło to na jej dalsze plany; taka już była. Kudaszwili kochał ją, roztoczył nad nią opiekę. Nie zostawił jej ani w Eichbüchl, ani w sierocińcu wśród tłumu posępnych, patrzących otępiałym wzrokiem dzieci. Miała wobec niego dług wdzięczności. Wydaje mi się, że Severin nigdy nie pojął, na czym polega niezwykłość mojej żony. Dla niej spłata długu wdzięczności była czymś jak najbardziej naturalnym. Do głowy by jej nie przyszło narzekać czy próbować się wymigać. W odczuciu Ucz wolność i odpowiedzialność to były naczynia połączone: wierzyła, że człowiek jest prawdziwie wolny dopiero wtedy, gdy nikomu nie jest nic winien. Kiedy podpisywała papiery w ambasadzie radzieckiej, miała siedemnaście lat, nie była wolna i wcale się z tego powodu nie rozczulała nad sobą. Darzyła Wiedeń coraz większą miłością, ale wiedziała, że gdy Kudaszwili ją wezwie, zostawi wszystko i pojedzie do niego. Prawdziwą wolność pomogli jej zdobyć dzielni mieszkańcy Budapesztu. 25 października 1956 roku szlachetne zamiary wielu osób spełzły na niczym. Węgrzy nie uważali, aby Rosjanom należało się całe państwo węgierskie w podzięce za to, że wojska radzieckie wyzwoliły ich kraj spod okupacji hitlerowskiej. Rewolucja węgierska musiała być czymś prawdziwie kuriozalnym dla Ucz; z jej punktu widzenia oddawanie życia za wolność było szczytem lekkomyślności. Tłumy uchodźców zaczęły szturmować granicę, przedzierać się przez druty kolczaste i dawne pola minowe. Do samego Wiednia dotarło sto siedemdziesiąt tysięcy osób, a kolejni uciekinierzy wciąż napływali. Dzień później Austriacy obchodzili pierwszą rocznicę niepodległości. Rok temu

bowiem, 26 października, nastąpił oficjalny koniec okupacji Austrii. I rok temu Kudaszwili wyjechał do Związku Radzieckiego. Kilka dni po obchodach święta niepodległości Ucz ponownie wybrała się do ambasady radzieckiej; okazało się, że wszystkie jej papiery imigracyjne zostały odesłane z decyzją odmowną. Spytała dlaczego, ale nie otrzymała odpowiedzi. Wróciła więc do Studentenheim i napisała do Kudaszwilego. Niecały tydzień później, zanim jeszcze dostała od niego list, z ambasady radzieckiej nadeszła wiadomość, że niejaki M. Majski pragnie się z nią widzieć. M. Majski zaprosił Ucz na obiad do rosyjskiego klubu w pobliżu Grabenu, Po pierwszym daniu wyjawił jej, o co chodzi. Kapitana Kudaszwilego wysłano do Budapesztu, żeby służył pomocą w tłumieniu rozruchów. Którejś nocy, gdy dokonywał oględzin jednego z gmachów na uniwersytecie, padł od kuli osiemnastoletniego snajpera. Drugie danie i deser Ucz jadła ze łzami w oczach, starając się zachować spokój. M. Majski wyciągnął z kieszeni zdjęcie Kudaszwilego. — To dla ciebie, moja droga — oznajmił. Wręczył też Ucz część zaległych poborów kapitana; prosił on, aby przekazać je dziewczynie, gdyby mu się coś stało. Były to cztery tysiące szylingów austriackich, czyli sto sześćdziesiąt dolarów. Następnie towarzysz Majski zaczął kartkować grubą teczkę, zawierającą wszystkie informacje o Ucz aż do 1956 roku. Nazwał ją ofiarą faszyzmu, a jej dzieciństwo określił jako jedno długie pasmo cierpień; tym większa więc chwała należy się Kudaszwilemu, powiedział, że ją uratował, i tym większa szkoda, że tak tragicznie musiał zginać. Ucz, kontynuował, powinna pamiętać, że zawsze może liczyć na partię komunistyczną i że jeśli kiedyś w przyszłości zechce przyjechać do Związku Radzieckiego, będzie tam mile widziana. Dziewczyna pokręciła głową, zdumiona tym, że całe jej życie zostało podsumowane dwoma słowami — ofiara faszyzmu. Ambasada, mówił dalej Majski, postara się służyć jej pomocą. W końcu Ucz zna kilka języków obcych, więc kiedy przyjedzie do Wiednia następna delegacja radziecka potrzebująca tłumacza, on, Majski, spróbuje załatwić Ucz tę pracę. Uprzedził ją jednak, że może być trudno, bo „w tym zawistnym środowisku panuje ostra rywalizacja”. — Ucz się pilnie angielskiego — rzekł. — Kudaszwili na pewno by tego chciał. Ucz domyśliła się, że w ambasadzie czytano wszystkie jej listy do kapitana,

ale, z drugiej strony, nie zamierzała gardzić pieniędzmi za tłumaczenia. Podziękowała towarzyszowi Majskiemu za obiad i wróciła do Studentenheim, w którym mieszkała — w samotności — do 1963 roku. Przez tych siedem lat zrobiła znaczne postępy w angielskim, sporo tłumaczyła na rosyjski, a języka niemieckiego używała w rozmowie z dwoma studentami, którzy zajmowali wspólny pokój na drugim końcu korytarza i byli w niej po uszy zakochani. Znali się prawie trzy lata, zanim zdecydowała się przespać z jednym z nich, a kiedy zobaczyła, jak bardzo z tego powodu cierpi drugi, z nim również się przespała. Ponieważ wtedy obydwaj zaczęli cierpieć, postanowiła wrócić do układu czysto koleżeńskiego. Młodzieńcy nadal zajmowali wspólny pokój i wciąż zabiegali o Ucz; może liczyli, że kiedyś znów zmieni zdanie i wszystko rozpocznie się od nowa. Ucz doszła jednak do wniosku, że nie potrafi (przynajmniej w tym okresie swojego życia) sypiać z dwoma facetami naraz. Znalazła więc sobie innego kochanka — młodego człowieka, którego z tamtymi dwoma nic nie łączyło (był dublerem wielkiego tenora w operze wiedeńskiej). Kiedy studenci odkryli romans, dopadli wieczorem młodego śpiewaka w labiryncie rusztowań podtrzymujących katedrę Świętego Stefana i zagrozili mu, że jeśli się nie oświadczy Ucz, to mu powyrywają z gardła struny głosowe. Choć może się to wydać dziwne, Ucz nie widziała nic złego w niedojrzałym zachowaniu swoich byłych kochanków. Czuli się pokrzywdzeni, toteż chcieli się odegrać na młodym tenorze. Wychodząc z założenia, że jeśli tylko można zaoszczędzić sobie i innym bólu, należy to bezzwłocznie uczynić, Ucz poradziła kochankowi, żeby jednak się jej oświadczył, w przeciwnym razie nie będą mogli się więcej spotykać. Zamiast zrobić to, o co go prosiła, młody tenor przeniósł się do opery w innym mieście, co Ucz również uznała za doskonałe rozwiązanie. Po kilku dniach grzecznie, lecz stanowczo ostudziła zapędy dawnych kochanków, którzy ze zdwojoną siłą i energią znów zaczęli się do niej zalecać. — Nein, Willy. Nein, Heinrich — powiedziała. — Bo ktoś na tym ucierpi. Pewnego wieczoru Severin, którego poglądy często były zbieżne z poglądami Ucz, zaskoczył nas. Siedzieliśmy w czwórkę, próbując się zastanowić nad istotą naszego związku. Przynajmniej Edith i ja próbowaliśmy, bo Ucz nie uczestniczyła w rozmowie (w ogóle rzadko zabierała na ten temat głos), Severin natomiast w typowy dla siebie, irytujący sposób od czasu do czasu wtrącał jakieś słowo po niemiecku. W każdym razie Edith i ja uznaliśmy, że to nie tyle seks czyni nasz związek podniecającym, co sam fakt przebywania z nową osobą (bądź co bądź, w małżeństwach o ośmioletnim stażu zanika świeżość doznań).

— A ja myślę, że seks — oświadczył ni stąd, ni zowąd Severin. — Łączy nas tylko seks, i nic poza tym. Ale czy warto cierpieć dla samego seksu? — A kto cierpi? — spytała Edith. Severin popatrzył na nią znacząco, jakby nie chciał nic więcej mówić w mojej i Ucz obecności, ale z tego, co wiem, nigdy się wcześniej żonie nie uskarżał. Od samego początku zakładaliśmy, że jeśli ktoś z jakiegokolwiek powodu będzie się źle czuł w kwartecie, rozstaniemy się i już. Zresztą wszyscy byliśmy zgodni, że priorytet mają dzieci oraz nasze małżeństwa. Więc trochę nas zamurowało, kiedy Severin — pozując na męczennika — rzucił tego rodzaju uwagę, tym bardziej że równie ochoczo jak my korzystał z istniejącego układu. Umówiliśmy się bowiem, że nasz związek ma sens tylko wtedy, gdy wszyscy czerpią z niego radość i gdy wzbogaca nasze małżeństwa, a przynajmniej im nie szkodzi. — Dwojgu ludziom niełatwo jest osiągnąć równość seksualną, a co dopiero czworgu... Pokiwaliśmy głowami, przyznając mu rację, choć to, co powiedział, stanowiło prawdę tak oczywistą, że aż banalną. — To znaczy, nie istnieje równość idealna, ale trzeba mieć poczucie, że się do innych przystaje, bo inaczej wszystko mija się z celem. Jeśli, na przykład, trzy osoby są zadowolone, a czwarta nie, wówczas cała sytuacja jest do luftu, sami rozumiecie. I jeśli osoba, która czuje się niezadowolona, chce się wycofać, nie powinno się obarczać jej winą... Znów pokiwaliśmy głowami. — Jeśli jesteś nieszczęśliwy, możemy przestać się widywać — rzekła Ucz. — Nie, nie o to... W końcu wam ten układ najwyraźniej sprawia przyjemność. — Bo ma sprawiać — powiedziała Edith. — Sprawia ją seks. — Owszem, lecz nie to jest najważniejsze. Niezależność poglądów żony zawsze wprawiała Severina w zakłopotanie.

— Ja też myślę, że chodzi tylko o seks — wtrąciła Ucz. Zdziwiły mnie jej słowa, ale uznałem, że po prostu chce wesprzeć Severina, który uporczywie próbował się od nas zdystansować. — Słuchaj, stary — rzekłem — jeśli cała ta sytuacja, jak ją określasz, naprawdę ci nie odpowiada, możemy natychmiast z nią skończyć. Przyznaj się: jesteś nieszczęśliwy? Nawet gdyby przepytywał go sam Pan Bóg, Severin znalazłby sposób na to, żeby wykręcić się od odpowiedzi. — Widzisz, to nie takie proste, jak by się zdawało —oświadczył. — Boję się, żeby przypadkiem ktoś z nas zbyt mocno się nie zaangażował. Wiem, że Edith była dotknięta jego uwagą. W końcu wielokrotnie dawała mu dowody na to, że panuje nad swoimi uczuciami. — Jesteśmy poważnymi, rozsądnymi ludźmi, Severin —odparłem. — Nikt nie będzie porzucał dotychczasowego partnera i zaczynał życia z nowym. — Wiem — oburzył się. — Wcale nie o to mi chodzi. — Więc o co? — spytała Edith; powoli wyprowadzał ją z równowagi. Severin wzruszył ramionami. — Mam wrażenie, że muszę się martwić za wszystkich, bo wy się jakoś niczym nie przejmujecie. Ale na razie wstrzymajmy się z decyzją. Może się w końcu wszystko ułoży. Takie sprawy wymagają czasu. Rozgniewała mnie jego gruboskórność; to, że nie pomyślał na przykład o Ucz. Bo na pewno zrobiło się jej przykro, kiedy usłyszała, że sprowadza wszystko do seksu. Poza tym, skoro zachowywał się tak, jakby cały ten układ nie dawał mu żadnej radości, podejrzewałem, że Ucz zacznie się obwiniać za złe samopoczucie kochanka. Edith roześmiała się. — Dobrze, kochani, niech mój mężulek dalej się za nas martwi, a my się niczym nie przejmujmy.

Ja też parsknąłem śmiechem. Severin wyszczerzył zęby — gdybym tuż po obudzeniu zobaczył uśmiech, jakim nas obdarzył, wystraszyłbym się nie na żarty. Ucz wyznała mi później, iż rozzłościło ją to, że Edith mówiła takim tonem, jakby rozmawiała z dzieckiem, ale moim zdaniem, Severin sobie na to zasłużył. Ignorując męża, Edith zaczęła nam tłumaczyć, dlaczego nie powinniśmy się przejmować tym, że Severin czasami bywa przygnębiony. — Takie ma usposobienie — oznajmiła lekko. — Nie należy sądzić, że jest nieszczęśliwy z jakiegoś konkretnego powodu. Po prostu inni z natury są od niego weselsi. — Popatrzyła na Severina, jakby oczekując potwierdzenia. Nie potwierdził, chociaż kiedyś słyszałem identyczne słowa z jego ust. Siedział z ponurą miną, jakby to, co sam wcześniej mówił, było nieprawdą, a to, co mówi żona, nie podlegało dyskusji. Zapadła krępująca cisza. Wtem Ucz poderwała się, włożyła płaszcz i stanęła pomiędzy Severinem a kanapą, na której siedziałem z Edith. — To który odwozi mnie dziś do domu? — spytała. — Który chce się dziś ze mną kochać? Atmosfera się rozładowała. Podniosłem się z kanapy, skłoniłem nisko i zwracając się do Severina, rzekłem: — Panie, oddaję ją w twoje ręce. Severin również wstał, również się skłonił i nagle się zawahał. Przeraziłem się, że za moment usłyszę: „Zabieraj swoją żonę i daj mi się nacieszyć moją!” Ale on, spoglądając z rozbawieniem na Edith, spytał cicho: — Może i z tobą dostąpię kiedyś tego zaszczytu? Po czym chwycił Ucz, bez trudu przerzucił ją sobie przez ramię i ruszył do drzwi. Jej niepewny śmiech jeszcze przez chwilę dźwięczał nam w uszach. Edith i ja popatrzyliśmy na siebie porozumiewawczo, świadomi tego, iż stwierdzenie Severina, że „takie sprawy wymagają czasu”, nic nie znaczy. Nie czas był ważny. Ważne było to, że Severin chciał panować nad sytuacją. (Mogliśmy się przeciwstawiać; ale po co? Nie czuliśmy potrzeby). Wiedzieliśmy też, że w każdej chwili może zburzyć istniejący układ. (Teoretycznie każde z nas mogło, ale podejrzewaliśmy, że jeśli ktokolwiek się zdecyduje na ten krok, na

pewno będzie to Severin). Zwykle kiedy Edith i ja zostawaliśmy sami, godzinami rozmawialiśmy o sobie i o naszej twórczości. Na ogół czytałem jej fragmenty mojej powieści, czasem poddawałem dokładnej analizie jakieś opowiadanie, które ona napisała. Gdy spoglądaliśmy wreszcie na zegarki, często była już druga nad ranem; szliśmy na górę, wiedząc, że Severin zjawi się mniej więcej za godzinę, i zaczynaliśmy się kochać. Zawsze staraliśmy się zakończyć nasze igraszki przed jego powrotem. Kiedy Severin pukał do sypialni, żeby mnie obudzić, ubierałem się i jechałem do domu, do Ucz. Tego wieczoru, ledwo drzwi się zamknęły, od razu poszliśmy do łóżka. Może drążył nas niepokój, że wszystko się wkrótce zmieni? — I ty uważasz, że nie chodzi o seks? — spytała Ucz, kiedy się jej zwierzyłem. — Edith i ja uważamy, że chodzi nie tylko o seks. Przynajmniej w naszym przypadku. Ale takie subtelności — podobnie jak biadolenie nad własnym losem czy gotowość oddania życia za wolność —nie trafiały Ucz do przekonania. Życie nauczyło ją lepiej niż kogokolwiek z naszej czwórki, że to, co się robi z myślą o innych, niekoniecznie pokrywa się z tym, czego się pragnie dla siebie.

4 Profil zawodnika: Severin (waga półśrednia) Nowa hala sportowa mieściła lodowisko do gry w hokeja, trzy boiska do koszykówki, basen, siłownię, kilka sal gimnastycznych, męskie i damskie szatnie oraz duży, brzydki hol, w którym wystawione były trofea i zdjęcia niegdysiejszych bohaterów. Z zewnątrz, podobnie jak nowoczesne biblioteki czy kryte lodowiska publiczne, przypominała olbrzymi grobowiec. Wśród starej gwardii słychać było glosy niezadowolenia, że budynek zanadto różni się od pozostałych gmachów na terenie uniwersytetu, leciwych budynków z cegły,

całych porośniętych bluszczem, nikt się bowiem nie łudził, że bluszcz zdoła się uczepić gładkich betonowych ścian i wielkich szyb. Ale Severinowi nowy obiekt od razu przypadł do gustu. Z dawnej hali ostał się ogromny podziemny labirynt kortów do squasha, do dwuosobowej piłki ręcznej, szatni i natrysków, z których obecnie korzystały drużyny gości — pewnie gospodarze liczyli, że pobyt w ciemnych lochach wpłynie na rywali deprymująco. Z tego podziemnego świata do mieszczących się również w podziemiu nowych szatni, wyposażonych w lśniące, metalowe szafki i supernowoczesne prysznice, przechodziło się długim tunelem, który ciągnął się aż do „starej klatki”. Klatką nazywano złowieszczo wyglądający, zwieńczony kopułą ceglany okrąglak, który wszystkim nieodmiennie kojarzył się z krematorium. Mury oplecione były bluszczem o łodygach grubości dziewczęcego nadgarstka, a sufit, który przypominał szklany plaster miodu, składał się z dziesiątków zmatowiałych świetlików. Ponieważ w środku nawierzchnia wykonana była z ubitego żwiru, zmieszanego z gliną, odbywały się tu głównie halowe zawody lekkoatletyczne. W czasie mityngów panował zaduch jak w szklarni, tyle że rośliny nie wydzielają potu. („Wydzielają, wydzielają!” — powiedział Severin). Przed zawodami, żeby dyskobole nie powybijali świetlików, rozciągano pod kopułą siatkę ochronną — rodzaj przezroczystego całunu. Siatkę rozciągano również nad kortami tenisowymi. Wzdłuż ścian po wewnętrznej stronie klatki ciągnęła się umieszczona wysoko nad ziemią drewniana bieżnia. Zawodnicy, którzy biegali w butach z kolcami, korzystali z żużlowej bieżni na dole, ci, którzy biegali w butach na gumowych podeszwach — z drewnianej na górze. Dla wygody biegaczy drewniana bieżnia zbudowana była pochyło; kiedy się po niej szło normalnym krokiem, siłą rzeczy ściągało człowieka ku barierce. Niektórzy twierdzili, że zbyt intensywny trening na górnej bieżni stwarza niebezpieczeństwo, iż jedna noga zrobi się dłuższa od drugiej. („Bzdura! Wystarczy od czasu do czasu zmieniać kierunek biegu” — oznajmił autorytatywnie nasz wszystkowiedzący przyjaciel). Kiedy w klatce odbywały się zawody, uszy puchły od hałasu. Nogi zawodników dudniły po drewnianej bieżni, huk wystrzałów sygnalizował początek kolejnych biegów, stare świetliki skrzypiały pod naporem śniegu i wiatru. Wiele lat po wzniesieniu okrąglaka wydzielono w krokwiach pod świetlikami długą, prostokątną salę, odgrodzoną ścianką od drewnianej bieżni. Wyposażono ją w długie, fluorescencyjne lampy, dające jaskrawe światło,

termostat i dwie potężne dmuchawy. Ściany obito miękką czerwona wykładziną, a podłogę wyłożono czerwonymi i białymi matami. Severin Winter twierdził, że „ze względów psychologicznych” sala jest idealnie usytuowana. Zapaśnicy grupowali się w niej przed każdym turniejem i w milczeniu obserwowali, jak koledzy z drużyny lekkoatletycznej zabierają część mat (przenosili je do nowej hali sportowej, rozkładali na boisku do koszykówki i wiązali razem, żeby się nie rozsuwały). Kiedy zostawali sami, przystępowali do rozgrzewki. Kilka minut przed rozpoczęciem turnieju Severin dawał znak do wyjścia. Schodzili na dół po skrzypiącej, drewnianej bieżni; Severin gasił po drodze światła (wszystkie turnieje planował na wieczór), toteż w wielkiej, ponurej hali robiło się coraz ciemniej. Prowadził zawodników długim, wilgotnym tunelem, łączącym stary budynek z nowym. Po obu stronach podziemnego przejścia ciągnęły się korty, na których samotni sportowcy, zamknięci niczym więźniowie w celach, grali w squasha lub w dwuosobową piłkę ręczną. Każdy najlżejszy dźwięk odbijał się w tunelu głośnym echem. Severin i tu gasił światła, a wtedy z któregoś kortu dolatywał krzyk: „Co, do jasnej cholery!”, i otwierały się drzwi. Widok zapaśników maszerujących gęsiego, w skupieniu, ubranych w długie szlafroki z nasuniętymi na głowę kapturami (tak jak sobie tego życzył Severin) wywoływał niesamowite wrażenie. Na ogół samotni gracze odkładali piłki i rakietki, po czym bez słowa opuszczali swoje cele i podążali nieśmiało za procesją. Był to celowy rytuał: ciemny tunel i pokonywana w milczeniu droga pozwalały zawodnikom osiągnąć maksymalne skupienie. Kiedy dochodzili do światła na końcu tunelu, Severin zwalniał i z ręką na klamce mierzył wzrokiem swoich podopiecznych, tak jakby mógł ich dojrzeć w ciemności. — Wie geht’s? — pytał, a jego glos niósł się echem. Piłkarze ręczni i gracze w squasha pozostawali w tyle, nie chcąc zakłócić obrzędu. — Wie geht’s?! — powtarzał rykiem Severin. Oczywiście wszyscy zapaśnicy chodzili obowiązkowo na zajęcia z niemieckiego. — Gut! — wołali chórem. Wówczas Severin Winter otwierał szeroko drzwi i zapaśnicy — przy

akompaniamencie ryku z trybun — wpadali za trenerem do jaskrawo oświetlonej sali, niczym ćmy lecące do blasku świecy, i ustawiali się w szeregu na lśniących białych i czerwonych matach, zalegających podłogę. Wyglądali na nieco otumanionych, jakby w ciemnych lochach poddano ich praniu mózgów, a potem wysłano w świat z ważną misją do spełnienia. I tak zapewne było. Wiedeńczycy to specjaliści od psychologii. Severin uczciwie przyznawał, że są lepsi trenerzy niż on i lepsi zawodnicy niż chłopcy, których szkolił. Nasz uniwersytet nie był liczącą się potęgą w zapasach. A mimo to drużyna Wintera ani razu nie przegrała, gdy walczyła przed własną publicznością. Oczywiście mecze zawsze zaczynały się po zmierzchu. Stare, znane uczelnie w Nowej Anglii, które cieszyły się znakomitą renomą, działały na młodych ludzi jak magnes, więc to, że kilku rzeczywiście zdolnych zapaśników trafiło pod skrzydła Severina, nie było jego zasługą. Owszem, Severin sumiennie przykładał się do swoich obowiązków, odwiedzał trenerów mających kontakty z młodzieżą w tych regionach, gdzie zapasy stały na wysokim poziomie, starał się rekrutować najzdolniejszych chłopaków. Problem polegał na tym, że o ile trenerzy pamiętali go z czasów, gdy walczył w finale Wielkiej Dziesiątki, o tyle młodzieży jego nazwisko nic nie mówiło; bądź co bądź, nigdy nie zdobył tytułu mistrza. Od czasu do czasu, jak już wspomniałem, trafiali na naszą uczelnię nieźli sportowcy, lecz byli to ci, którym przede wszystkim zależało na dobrej uczelni. Gdyby zależało im na karierze zapaśniczej, uniwersytet w Nowej Anglii nie stanowiłby dla nich pokusy. Innymi słowy, Severin miał w drużynie chłopaków lubiących zapasy, lecz nie miał fanatyków. — Potrzebuję bandytów z morderczym instynktem, a dostaję, cholera, myślicieli — poskarżył mi się kiedyś. — Człowiek myślący wie, że może przegrać. A wtedy tak się najczęściej zdarza. Zwróciłem mu uwagę, że jego słynny spacer po ciemnym tunelu nie odniósłby zamierzonego skutku, gdyby zawodnicy nie myśleli. — Dobra, dobra! A wiesz, po co ich prowadzę przez ten zasrany tunel? Bo wszyscy wielcy zapaśnicy mają własne tunele, ciemne, puste tunele biegnące przez ich ciemne, puste łepetyny. Ja moim intelektualistom muszę stwarzać iluzję. Muszę się bawić w Platona. Nie, nie szedł na łatwiznę, a w Platona bawił się jedynie wtedy, gdy

zawodnicy walczyli na swoim terenie. Dwa razy do roku jeździł z nimi w trasę i staczali ze trzy lub cztery walki z uczelniami Wielkiej Dziesiątki lub Wielkiej Ósemki. Oczywiście zawsze przegrywali, ale nie były to sromotne porażki. Zwykle w jednej czy w dwóch kategoriach wagowych chłopcy Severina zwyciężali, a na łopatki dawało się położyć bardzo niewielu. Te zawody były konieczne, żeby chłopcy mogli potem wygrywać u siebie. Gdy grali u siebie, żadna z akademickich drużyn w Nowej Anglii nie była w stanie ich pokonać. Severin potrafił chytrze przewidzieć, która ze znanych uczelni na Wschodnim Wybrzeżu będzie w danym roku miała najsłabszych zawodników — i raz do roku urządzał wielki pokaz, wyprowadzając z ciemnego tunelu swoich zapaśników i dając im szansę rozgromić drużynę gości. Rozgromili kadetów z Army War College, z Navy War College, zawodników uniwersytetu Penn State. Ale na wyjeździe zawsze przegrywali, choć czasem w paru kategoriach wagowych zdarzało im się zająć punktowane miejsca. Każdego roku Severin wybierał najlepszego zapaśnika i wystawiał go do turnieju o akademickie mistrzostwo kraju. I każdego roku jeden zawodnik w samotności i upokorzeniu przeżywał porażkę, bo odpadał już po pierwszej turze walk eliminacyjnych. Severin, który zresztą nie liczył na zwycięstwo, nie łudził swoich podopiecznych obietnicą wygranej. Zawsze wystawiał tylko jednego zawodnika — w końcu zawsze jakiś się kwalifikował — i wspólnie z nim odbywał podróż, której koszty ponosił uniwersytet. — Chłopak może okazać się czarnym koniem turnieju — mówił ludziom z wydziału wychowania fizycznego. Było to nieszkodliwe kłamstwo. Wiedział, że nie zdoła przetransportować do Stillwater w stanie Oklahoma czy do Ames w stanie Iowa starej, ciemnej hali, zwanej „klatką”, i długiego podziemnego tunelu. — Oni tam mają własne tunele — powiedział kiedyś, pukając się w swoją kudłatą głowę. — Prywatne, niewidoczne tunele, których nie sposób ich pozbawić. Zastanawiałem się kiedyś nad prywatnym tunelem Severina — jaki jest długi, jaki kręty? Pierwszego razu, gdy byliśmy u Winterów na kolacji, zaproszenie wyszło od Edith. Nic się za tym nie kryło: po prostu chciała ze mną porozmawiać o swoim pisaniu. W owym czasie miała trzydzieści lat, do powieści jeszcze się nie

zabrała, ale kilka jej opowiadań (pisała głównie o związkach międzyludzkich) ukazało się drukiem, większość w niskonakładowych miesięcznikach, lecz jedno trafiło do poważnego pisma typu „Harper’s” czy „The Atlantic”. Co roku Edith albo uczęszczała na zajęcia z pisania na uniwersytecie, chociaż nie zależało jej na zdobyciu tytułu magistra, albo chodziła na konsultacje do zatrudnionego przez uczelnię pisarza, który te zajęcia prowadził. Tym pisarzem nie byłem ja. Mnie zatrudniał wydział historii. Od razu wyjaśniłem Edith, że nigdy nikogo nie uczyłem pisania i nie wyobrażam sobie, abym kiedykolwiek chciał się tego podjąć. Ona jednak w sposób tak inteligentny mówiła o tym, co robi, że zgodziłem się rzucić okiem na jej opowiadania. Od dwóch lat zajęcia z pisania prowadził sławny Helmbart. Edith zdradziła mi, że nie przepada ani za nim, ani za jego twórczością. Ucieszyłem się. Denerwowało mnie poczesne miejsce, jakie w świecie literackim zajmował ten zadufany w sobie ojciec amerykańskiej „nowej powieści”. I Edith, i mnie nudzili autorzy, którzy treścią swych książek czynili sam proces pisania; nas interesowała literatura, a nie pisanie o pisaniu. Rozmawialiśmy długo i z ożywieniem. Schlebiało mi, że Edith czytała przynajmniej jedną moją książkę — trzecią, o Andreasie Hoferze. Spytała, dlaczego upieram się, by określać swoje powieści mianem historycznych; uważała, że taki termin działa na czytelników zniechęcająco. Wytłumaczyłem jej, że zawsze osadzam akcję w pewnym wybranym okresie historii, bo powieść zawieszona w próżni czasowej nie ma najmniejszego sensu. Chwilę o tym dyskutowaliśmy, ale nie przekonałem Edith. Potem wspomniała, że Severin czytał wszystkie moje książki. Zdziwiło mnie to. Spojrzałem na niego, myśląc, że coś powie, ale akurat rozmawiał po niemiecku z Ucz. — Oczywiście Severin czyta wszystko — dodała. Nie wiedziałem, jak to rozumieć: czy że Severin jest niewybrednym czytelnikiem, który pochłania każde powieścidło, jakie mu wpadnie w ręce, czy że książki są jego autentyczną pasją. W trakcie rozmowy Edith patrzyła mi w oczy i bez przerwy gestykulowała (prawdopodobnie nauczyła się tego od męża). Helmbart, oznajmiła, większość czasu poświęcał na analizowanie jej „kompleksów”. Nigdy nie wspominał o jej stylu lub stworzonych przez nią postaciach. Któregoś razu stwierdził, że człowiek nie powinien chwytać za pióro, dopóki nie potrafi „opisać stołu, jego duszy i erotyki”. Pewnie tego rodzaju idiotyczne poglądy czyniły go ojcem amerykańskiej „nowej powieści”.

Ponieważ Edith wnikliwie, a w dodatku pochlebnie, wyrażała się o książce poświęconej Andreasowi Hoferowi, przyznałem się jej, że czasem złości mnie to, iż moja twórczość jest tak przez innych niedoceniana. Nawet władze uczelni, drukując wykaz publikacji swoich wykładowców, pomijały moje książki. Na liście znajdowały się — jakżeby inaczej? — wszystkie powieści Helmbarta oraz cała masa różnych artykułów naukowych, często zupełnie idiotycznych, na przykład o „symbolice mebli w twórczości Henry’ego Jamesa”. Choć sami autorzy na pewno by się ze mną nie zgodzili, uważałem, że istnieje duże podobieństwo między tego typu artykułami a wydumanymi opowiadankami Helmbarta. Edith oświadczyła, że podziwia zapał takich ludzi jak ja — prawie całkiem nieznanych, lecz niezwykle płodnych. — Ja też — wtrącił nagle Severin; nie sądziłem, że przysłuchuje się naszej rozmowie. —Twoje książki chyba same skapują ci z pióra. — I nim zdążyłem odpowiedzieć, mówił dalej: — Wiesz, trudno je znaleźć w księgarniach. Nie są wznawiane. Niestety, to była prawda. — A ty gdzieś je znalazł? — spytałem. Poza matką i redaktorem z wydawnictwa nie spotkałem dotąd nikogo, kto by je wszystkie przeczytał. (Podejrzewałem, że Ucz, podobnie jak mój ojciec, żadnej nie zmogła do końca). — W tutejszej bibliotece — odparł. — Mają wszystko, tylko trzeba wiedzieć, jak się do tego dokopać. Biblioteka jako ogromne wykopalisko archeologiczne? Severin najwyraźniej uważał, że „dokopanie” się do moich książek jest większym osiągnięciem niż ich napisanie. Tamtego wieczoru nie wypowiadał się więcej na tematy literackie, ale później się dowiedziałem, że dzieli książki według kategorii zaczerpniętych z zapasów (na przykład: „To całkiem niezła powieść wagi piórkowej”). Nazajutrz odwiedził nas na rowerze. Ucz nie było w domu, wyszła z dziećmi na spacer, i chociaż podejrzewałem, iż przyjechał po to, aby z nią pogadać, myślałem, że skoro jesteśmy sami, powie coś jeszcze o moich książkach. Ale nie. Zamiast tego wręczył mi kilka opowiadań napisanych przez Edith. — Jest strasznie podniecona, że zgodziłeś się rzucić na nie okiem — rzekł. — Nie wyszła jej współpraca z Helmbartem.

— Mówiła mi. Swoją drogą, cieszę się, że ktoś poza mną interesuje się tu literaturą. Dyskusje z Edith na pewno będą miłym urozmaiceniem nudnego życia akademickiego. — Wiesz, ona bardzo poważnie traktuje pisanie. Helmbart chciał to wykorzystać. Zaczął przebąkiwać, że znacznie lepiej będzie w stanie ocenić jej twórczość, jeśli Edith się z nim prześpi. Edith nic mi o tym nie wspominała. — Pewnie uznał — kontynuował Severin — że tak jak inne profesorskie żony, nudzi się i po prostu szuka rozrywki. Kretyn! Domyśliłem się, dlaczego mi to mówi. — Masz rację! — powiedziałem ze śmiechem. — Przecież od razu widać, że literatura to jej pasja. Severin również się roześmiał. Stał przy mnie opalony, ociekający potem. Kiedy tylko pogoda dopisywała, wskakiwał w jednoczęściowy strój, przypominający kostium zapaśnika, i godzinami pedałował na rowerze (posiadającym aż dziesięć przerzutek), pokonując wiele kilometrów. — Gdy wreszcie przestał przebąkiwać, a zaczął ją podszczypywać, Edith zrezygnowała z konsultacji — dokończył. Znów wybuchnęliśmy śmiechem. — Spędziliśmy u was bardzo miły wieczór — rzekłem. —Doskonale gotujesz. — Bo uwielbiam jeść — odparł. — A mnie się miło rozmawiało z twoją żoną. — Macie dużo wspólnego. Popatrzył na mnie zdziwiony. — Oj, chyba się mylisz — oznajmił z powagą, po czym znów się roześmiał (miałem wrażenie, że trochę nerwowo) i zaczął pedałować do tyłu, ale coś mu się zacięło w skomplikowanym układzie przerzutek, więc zsiadł z roweru i przez chwilę przy nim dłubał. Uzgodniliśmy, że wkrótce musimy się znów wszyscy w czwórkę spotkać.

Dopiero później usłyszałem, jak się naprawdę zakończyła historia z podszczypywaniem. Edith od początku skarżyła się mężowi, że Helmbart nie potrafi trzymać rąk przy sobie. — Kopnij go w jaja — poradził jej Severin. Jednakże kopanie w jaja nie było w stylu Edith. Poza tym liczyła, że może się jednak czegoś od Helmbarta nauczy. Poprosiła więc Severina, żeby z nim porozmawiał. Severin odmówił, twierdząc, iż dureń mógłby się poczuć tak zakłopotany, że potem nie byłby w stanie obiektywnie oceniać jej utworów. Moim zdaniem, Severin miał rację. Edith więc nadal zanosiła Helmbartowi swoje opowiadania i opędzała się od jego łap. Któregoś wieczoru odbywało się na uniwersytecie duże przyjęcie, głównie dla ludzi z anglistyki i wydziału sztuki. Ponieważ Edith zajmowała się pisaniem, zwykle zapraszano ją na takie spędy. Severin zawsze towarzyszył żonie; lubił podśmiewać się z obecnych na przyjęciu gości. W pewnym momencie Helmbart uszczypnął Edith. Posłała mu „piorunujące”, jak to określiła, spojrzenie, po czym podeszła do Severina i oznajmiła mu, że ma dość zaczepek tego drania. — Choć zdawałam sobie sprawę, że nie lubi wykorzystywać swojej przewagi fizycznej, po raz pierwszy w życiu chciałam, żeby stanął w mojej obronie i walnął kogoś w zęby. Nie pamiętam, co powiedziałam, ale z całego serca pragnęłam, żeby upokorzył Helmbarta. Chyba liczyłam na to, że zastosuje jakiś chwyt zapaśniczy i rzuci faceta na środek podłogi. Najgorsze, że Severin zawsze pokładał we mnie wiarę, twierdził, że umiem sobie radzić w każdej sytuacji, a tu nagle okazało się, że nie. Severin poklepał żonę po dłoni i dziarskim krokiem ruszył na poszukiwanie pisarza. Edith, zaciekawiona, podążyła za mężem. Ujrzawszy w tłumie winowajcę, który zabawiał towarzystwo jakąś historyjką, Severin stanął za nim. Wyglądał jak groźny karzeł. Helmbart był wysokim mężczyzną, więc Severin, który sięgał mu zaledwie do ramion, wspiął się na palce, po czym uszczypnął go mocno w tyłek i jednocześnie cmoknął głośno w ucho. Pisarz podskoczył, spąsowiał i wypuścił z rąk zakąskę, która wpadła prosto do kieliszka. Kiedy zobaczył Severina, szybko podał kieliszek mężczyźnie stojącemu obok; ten natychmiast upuścił go na podłogę. Helmbart zrobił się blady jak kreda. Bał się, że zaraz oberwie od trenera drużyny zapaśniczej. A Severin, mrugając do niego lubieżnie, spytał:

— Jak się posuwa twoja nowa książka, co, Helmbart? Edith stała obok męża, trzymając go pod rękę i starając się zachować poważną twarz. Severin jednak, widząc ogłupiałą minę Helmbarta, wybuchnął gromkim śmiechem, a po chwili Edith mu zawtórowała; ruszyli razem do wyjścia, rechocząc i zataczając się jak para pijaków. — Nawet nie wiesz, jaka się czułam podbudowana — powiedziała mi. — Idąc do drzwi, zerknęłam przez ramię i po raz ostatni spojrzałam na tego biednego erotomana. Miał tak smętną minę, jakby go wykastrowano. Severin i ja zrywaliśmy boki ze śmiechu. Było jeszcze wcześnie. Opiekunka, którą wynajęliśmy do dzieci, zapewne dopiero szykowała dziewczynkom kolację, więc postanowiliśmy udać się na krótką przejażdżkę. W samochodzie położyłam głowę na kolanach Severina, rozpięłam mu spodnie, wzięłam do ust jego członek. Severin jechał bardzo szybko i gadał jak najęty. Nie wiem, co mówił, ale mimo członka w ustach chichotałam przez całą drogę. Potem wbiegliśmy do domu tylnym wyjściem i nie zatrzymując się w kuchni, gdzie dziewczynki z opiekunką jadły kolację, popędziliśmy na górę do sypialni. Zamknęłam drzwi na klucz. Severin odkręcił kran w łazience, aby szum wody zagłuszył nasze jęki i żeby dzieci myślały, że gnaliśmy na złamanie karku po to, by się jak najszybciej wykąpać. Oczywiście wiedzieliśmy, że opiekunka się nie nabierze, ale trudno. Rzuciliśmy się na siebie jak dzikie bestie. Pamiętam, jak leżałam na łóżku, po nie wiadomo ilu orgazmach, i nagle zobaczyłam gęstą parę wydobywającą się z łazienki. Po jakimś czasie wzięliśmy razem prysznic, jedno drugie porządnie namydliło, po czym Severin wciągnął do wanny dywanik, który leżał na podłodze, i wszystko zaczęło się od nowa. Mydło się pieniło, z prysznica lały się strugi wody, a nasiąknięty pianą dywanik mlaskał pod nami obleśnie. Kiedy wreszcie zeszliśmy na dół, dzieci powiedziały, że opiekunka uciekła do domu. O ile się nie mylę, chyba Fiordiligi zawołała: „Aleście się długo kąpali!” Na co Severin odrzekł: „Bo mamusia i tatuś byli bardzo brudni”. I znów parsknęliśmy śmiechem. Wszyscy się śmialiśmy, ja, Severin, Dorabella, której niewiele trzeba do śmiechu, nawet Fiordiligi, którą strasznie trudno jest rozweselić. Ryczeliśmy tak, że brzuchy nam się trzęsły. Nazajutrz rano byłam cała obolała. Wszystko mnie bolało, ledwo mogłam się ruszać. „Teraz wiesz, jak się czuje zapaśnik po walce” — oświadczył Severin. Rozbawiło mnie to, co powiedział, ale bałam się, że jeśli nie zachowam powagi, znów się na siebie rzucimy. Byłam tak potwornie obolała, że z całej siły

starałam się powstrzymać od śmiechu, lecz Severin zauważył to, no i wiesz... Był jednak cudowny, wszedł we mnie wolno, bardzo delikatnie. Kochaliśmy się inaczej niż zwykle, bez pośpiechu; ogromnie mi się to podobało. Biedny Helmbart, pomyślałem. Z kim on chciał rywalizować? Czyli, gdy chodziło o żonę, Severin nie zachowywał się jak zazdrosny paranoik. Zresztą Edith nie dawała mu ku temu powodów. Odkąd się pobrali osiem lat temu, była wierną żoną; nie miała nawet przelotnego romansu. Trzeba być takim durniem jak Helmbart, żeby się tego nie domyślić. Z drugiej strony wcale się nie dziwiłem, że próbował ją poderwać. Niezależnie od wszystkiego, Severin Winter był zbyt próżnym człowiekiem, aby znać uczucie zazdrości. Od początku miałem go za typowego męskiego szowinistę, aroganckiego egocentryka, który nigdy nie idzie na żadne ustępstwa. Lecz ani Ucz, ani Edith nie zgadzały się z moją oceną. Ucz twierdziła, że spośród wszystkich znanych jej facetów on jeden traktuje kobiety na równi z mężczyznami. Prawda: wobec obu płci był takim samym aroganckim egocentrykiem. Edith z kolei uważała, że równość, z jaką Severin odnosi się do kobiet, bywa dla nich czasem obraźliwa: skoro zachowuje się identycznie w stosunku do wszystkich, kobieta nie czuje się wyróżniona czy dowartościowana — przeciwnie, czuje się jak babochłop, a mało której to odpowiada. Nawet gdy swoim zwyczajem dotykał ich podczas rozmowy, kobiety nie czuły się zagrożone. Co nie znaczy, że nie było im trochę przykro. Jego dotyk bowiem był do tego stopnia pozbawiony jakichkolwiek podtekstów erotycznych, że rozmówczyni natychmiast zdawała sobie sprawę, iż Severin w ogóle nie dostrzega w niej kobiety. Przeżył prawie osiem lat w monogamicznym związku, zanim przyszło mu do głowy, że można się rano budzić w czyichś innych ramionach, leżeć w innym łóżku, wieść inny tryb życia. Przeraził się własnych myśli. To chyba najlepiej świadczy, jaki był prostolinijny. Kiedy wreszcie zdobył się na odwagę, żeby wspomnieć żonie o tym, co go dręczy, przeraził się jeszcze bardziej; okazało się, że jego śmiałe, ryzykowne marzenia drzemią również w Edith. — To znaczy, że miałaś kochanków? — spytał. — Nie. Jeszcze nie. — Jeszcze nie? Więc myślisz o innych mężczyznach?

— Tak. Zdarza mi się fantazjować, że jestem gdzie indziej, z kim innym... — Aha. — Ale nie myślę o tym zbyt często, Sevi. — Aha. Nie po raz pierwszy przekonał się, że idea równości brzmi pięknie w teorii, trudniej natomiast zaakceptować ją w praktyce. Własna naiwność bardzo go speszyła. Moim zdaniem, Severin miał wrodzone poczucie wyższości. Edith i Ucz, które z uporem podkreślały, że identycznie traktuje kobiety i mężczyzn, nie dostrzegały jednego: otóż Severin wierzył, że za wszelką cenę musi chronić Edith przed swoją skomplikowaną naturą. Ze zdumieniem odkrył, że żona ma naturę równie skomplikowaną. Nawet jeśli nie był zazdrosny, potrafił być szalenie uciążliwy. Chciał, żeby wszystko w życiu Edith obracało się wokół niego. Potrzebna mu była świadomość, że żona należy do niego nie tylko ciałem, ale i duszą; pragnął, aby dzieliła się z nim każdą myślą, każdym słowem, które przelewa na papier. Wiem, że Edith przeszkadzała jego nadmierna zaborczość. Chociaż ciągle powtarzał, że naszą czwórkę łączy jedynie seks (mówił to zarówno wtedy, gdy coś się nie układało, jak i wtedy, gdy wszystko szło dobrze), podejrzewam, że najbardziej drażniły go moje i Edith wspólne zainteresowania literackie. On sam nigdy nic nie pisał, Edith jednak twierdziła, że jest jej najlepszym krytykiem. Wątpię. Jego sposób dzielenia książek według zapaśniczych kategorii wagowych zawsze okropnie mnie irytował. W każdym razie kiedy Severin wpadał w chandrę, nie wiedziałem, czy nie może znieść myśli, że śpię z Edith, czy że łączy nas więź intelektualna. Różnica wydawała mi się istotna, ale on nie potrafił udzielić jasnej odpowiedzi. — Chodzi o całą tę sprawę — mówił krótko, zamykając nam usta swoją prostacką filozofią życiową. Kiedyś wykrzyczał do Edith w wściekłości: — Dobrze, możesz się spotykać ze wszystkimi pisarzami, z jakimi chcesz! Ale chyba nie będziesz z każdym szła do łóżka?! Podwójna zdrada — fizyczna i duchowa — stanowiła jego obsesję. I w sumie uważam, iż bardziej bolało go to, że Edith i ja lubimy ze sobą rozmawiać, niż to,

że ze sobą sypiamy. Nie wiem, czego się spodziewał. Że nasz związek będzie dokładnie taki sam, jak jego z Ucz? Czy naprawdę mniej by narzekał, gdyby Ucz była trenerem zapasów? Ale przynajmniej była zapalonym kibicem. Severin cierpiał z tego powodu, że Edith nie interesuje się zapasami. Błagał ją, żeby przychodziła na walki, zanudzał opowieściami o zawodnikach, aż wreszcie poprosiła go, by dał jej spokój. Cieszy się, powiedziała, że jemu to sprawia frajdę, ale nie każda dziedzina, którą pasjonuje się mąż, musi obchodzić żonę. — A mnie obchodzi wszystko, co ciebie dotyczy! — zawołał. (Edith wcale nie uważała, że koniecznie tak powinno być). — Czytam każde twoje opowiadanie, czytam rzeczy, których nie napisałaś, i takie, których ty sama nawet nie czytasz. I zawsze o nich dyskutujemy! — Ale ty lubisz czytać. — W dużej mierze z twojego powodu. Zresztą skąd wiesz, że lubię? Doskonale rozumiałem, dlaczego Edith nie chce dzielić sportowej pasji męża. Severin posiadał cechy charakteru, które ją pociągały, a zarazem odpychały. Chociaż sama była spokojna, podobała się jej jego arogancja i wybuchowy temperament; jednocześnie nie znosiła tych cech, gdy objawiały się w nadmiarze — czuła się wówczas zdominowana przez męża. A najsilniej objawiały się właśnie wtedy, gdy Severin przebywał wśród zapaśników. Przerażało Edith szaleństwo w oczach jego młodych podopiecznych. Ich wola walki działała na nich jak narkotyk; wprowadzali się w trans, żeby rozbudzić w sobie maksymalną agresję. Z jednej strony przeszkadzał Edith ten straszny hałas, jaki panował na treningach i zawodach, z drugiej zaś denerwowało ją to, że wszyscy zachowują się z przesadną powagą i nabożeństwem. Dla Edith zapasy były zwykłą szarpaniną, sportem pozbawionym wdzięku; wprawdzie Severin tłumaczył jej, że ruchy zapaśnika przypominają ruchy tancerza, ale ona tego nie widziała. Ja też nie. Poza wszystkim innym turnieje zapaśnicze były piekielnie nudnym widowiskiem. Rzadko zdarzało się, żeby zawodnicy prezentowali wyrównany poziom; na ogół jeden przewyższał drugiego o klasę, nie wiadomo tylko było, czy uda mu się położyć ofiarę na łopatki, czy też będzie musiał zadowolić się rzucaniem jej po macie. Oczywiście sam nigdy nie uprawiałem żadnej dyscypliny sportowej. Sport mnie nie bawił. Owszem, od czasu do czasu chodziłem na spacery — nie dla ruchu, ale dlatego, że to mi pomagało się skupić. Edith też nie uprawiała żadnej dyscypliny. Podobały jej się

jednak ciała zapaśników, lecz tylko — jak mi wyznała — tych wagi lekkiej, półśredniej i średniej. Widok wielkich, ociężałych cielsk działał na nią odrażająco. Mimo że była wysoka, odpowiadało jej to, iż Severin jest raczej niskiego wzrostu. Podniecali ją mężczyźni o sylwetce zapaśników, czyli trochę nieproporcjonalni, krępi, o szerokiej, dobrze umięśnionej klatce piersiowej, płaskich tyłkach i krótkich nogach. Słowem, tacy jak Severin. — To dlaczego ja ci się podobam? — spytałem kiedyś. Byłem wysoki, szczupły, a broda jeszcze bardziej mnie wychudzała. — Przez kontrast — odparła. — Jesteś przeciwieństwem Severina. I może z powodu brody. Lubię starszych panów, a ona cię postarza. — Wcale nie postarza, po prostu jestem od was starszy — rzekłem. I byłem: cztery lata od Ucz i Severina, osiem od Edith. Gust Ucz był dla mnie zagadką. Twierdziła, że budowa ciała nie odgrywa dla niej roli. Zgadzała się z Edith, że broda nadaje mi dystyngowany wygląd, sama jednak najbardziej lubiła we mnie to, że darzę sympatią kobiety. — Nigdy dotąd nie spotkałam faceta, który aż tak by wokół nich skakał — powiedziała kiedyś. — Oczywiście, czasem bywa to uciążliwe dla żony, ale... Uważała, że jestem wrażliwy na ich wdzięki, i często nazywała mnie w żartach „uwodzicielem”. Cóż, rzeczywiście byłem większym uwodzicielem niż Severin Winter, lecz w porównaniu z nim nawet papież uchodziłby za podrywacza. — Więc jestem miły dla pań? — Naturalnie. Zachęcasz je, żeby podkreślały swoją kobiecość, były z niej dumne. — Na moment zmarszczyła czoło, po czym dodała: — Nie jesteś równie ujmujący w kontaktach z mężczyznami. Może kobiety widzą, że nie masz przyjaciół wśród mężczyzn, i dlatego ci ufają? — A Severin? Co w nim pociąga kobiety? Pytanie było zadane żartem. Naprawdę nie musiałem wiedzieć. — Severin? On jest inny... — odparła, unikając mojego wzroku.

Nie lubiła mówić na temat Severina. Uwielbiała natomiast rozmowy o zapaśnikach. Wiedziała dokładnie, w jakich kategoriach wagowych mieszczą się poszczególni zawodnicy, jaki preferują styl walki, i mnóstwo innych rzeczy, o których opowiadał jej Severin. Przed zawodami często dzielił się z nią swoimi uwagami, starał się przewidzieć przebieg walk, rozważał, kto zdobędzie ile punktów, kto wygra, a kto przegra. Potem Ucz przychodziła na zawody i śledząc poczynania na macie, zapisywała swoje spostrzeżenia: w których momentach pojedynek, na przykład w wadze lekkiej, różnił się od przewidywań Severina i dlaczego. Wydawać by się mogło, że mając tak zapalonego kibica, Severin będzie w siódmym niebie i przestanie zanudzać Edith rozmowami o zapasach. Oboje tak sądziliśmy. Nic z tego. Kazał nam wszystkim przychodzić na zawody. W trakcie kolejnych walk Ucz informowała Edith i mnie, na co powinniśmy zwracać uwagę. Czułem się wykorzystywany. Widząc, z jaką satysfakcją Severin zerka w naszą stronę, byłem prawie pewien, że bardziej zależy mu na tym, żebyśmy obserwowali jego niż zawodników. Ulubionym zapaśnikiem Ucz był Tyrone Williams, czarnoskóry zawodnik wagi piórkowej z Lock Haven w Pensylwanii. Młody Murzyn zawsze miał taką minę, jakby przed chwilą się obudził, lecz mimo sennego wyglądu był piekielnie szybki. Poza tym podobało się Ucz, że waży dokładnie tyle samo, co ona. — Jakby potrzebował partnera sparingowego, przyślij go do mnie — mawiała żartem do Severina. Na treningach Tyrone Williams świetnie się ruszał, miał doskonały refleks, ale kiedy musiał stoczyć prawdziwą walkę, był to stres ponad jego siły. W pierwszej rundzie na przemian atakował przeciwnika z niesamowitą szybkością i zwalniał tempo, wybijając go z rytmu. Ale w drugiej rundzie następował kryzys i Williams wysiadał psychicznie; ni stąd, ni zowąd wpadał w kataleptyczny trans, zupełnie jakby w jego głowie rozlegał się tajemniczy gong, kończący walkę. Wyglądało, jakby myślami był już w drodze do szatni: krążył ospale po macie lub przemieszczał się niemrawo na plecach, patrząc w jaskrawe światła, zawieszone u sufitu. Na ogół przeciwnik wygrywał przez tusz; dopiero wtedy Tyrone podrywał się na nogi, chwytał za głowę i wpatrywał w przeciwnika takim wzrokiem, jakby przegrał pojedynek z widmem. Później Severin pokazywał mu sfilmowaną walkę i cierpliwie wytykał błędy. — Zaraz zobaczysz, Tyrone. O! W tym momencie zasypiasz. Głowa opada ci na bok, ręka zwisa bezwładnie wzdłuż ciała. Teraz rozumiesz? Widzisz, co się z

tobą dzieje? — O kurwa — mówił z pokorą w głosie Murzyn. — Nie do wiary. Kurwa, niesamowite. —I zdumiony swoim zachowaniem na macie, zapadał w kolejny trans. — Widzisz? — ciągnął Severin. — Teraz puszczasz jego kostkę i zamiast wsunąć łapę pod jego ramię, po prostu ją na nim kładziesz. Słyszysz, Tyrone? Tyrone! Ucz uwielbiała Tyrone’a za te pożałowania godne transy. — To takie ludzkie — śmiała się. — Wiesz, Severin, kto jak kto, ale Ucz mogłaby go z nich wyleczyć — zażartowałem kiedyś. — Może pozwoliłbyś jej spróbować? — Po co? Żeby na niej zasnął? Jego słowa wydały mi się nieco wulgarne, lecz Ucz była zachwycona. — Jeszcze nikomu się to nie zdarzyło — rzekła, przeciągając się zmysłowo. Edith roześmiała się, nie okazując żadnej zazdrości. W owym czasie wszyscy czuliśmy się sobie bliscy i byliśmy niezwykle przyjaźnie do siebie nastawieni. — Co ci się w nim tak podoba? — spytała; chodziło jej o Tyrone’a Williamsa. — To, że waży dokładnie tyle, co ja — odparła Ucz. — I że ma taki cudowny odcień skóry. Karmelkowy. — Mniam, mniam — powiedziała Edith bez przekonania. Sama nie miała ulubieńców wśród zapaśników. Dla niej podopieczni Severina to byli mili, nudni chłopcy i nic ponadto, a ponieważ się z tym nie kryła, czuli się przy niej wyraźnie skrępowani. Raz w miesiącu Severin zapraszał całą drużynę na kolację. Edith mówiła, że kręcili się wówczas po domu niezdarni, ociężali, potrącając nawet obrazy na ścianach. — Żaden nie pali, a po ich wyjściu wszystkie popielniczki są potłuczone. To tak, jakby bez miękkiej maty pod nogami i wolnej przestrzeni dookoła siebie tracili swoją przysłowiową zwinność.

Przynajmniej raz na tydzień któryś z zapaśników wpadał do Winterów na korepetycje z niemieckiego. Czytając, puszczając płyty albo wylegując się w wannie, Edith słyszała dolatujący z dołu głos Severina. — Wir müssen nur auf Deutsch sprechen — mówił łagodnie do ucznia. — Wir müssen nur auf... auf co? — pytał młodzieniec. — Deutsch. — No tak. Jezu, panie trenerze, ale jestem głupi! — Nein, nein, du bist nicht... Severin też lubił Williamsa, ale jego sympatia dla zawodnika, który ciągle przegrywa, nawet jeśli przegrywa w interesujący sposób, miała jednak granice. Zdecydowanie wolał zwycięzców, a tym, który najczęściej w drużynie odnosił sukcesy, był nowy chłopak z Waterloo w stanie Iowa — George James Bender, zawodnik wagi półśredniej. Przez trzy lata z rzędu Bender był młodzieżowym mistrzem Iowy; potem zabiegały o niego różne uczelnie — wybrał Iowa State, potęgę w dziedzinie zapasów. W tamtym czasie studenci pierwszego roku nie mieli prawa startować w mistrzostwach akademickich, więc przez pierwsze dwa semestry Bender startował jedynie w zawodach pozauniwersyteckich; wygrał wszystkie. Nie poniósł dotąd ani jednej porażki. Pokładano w nim duże nadzieje. Kiedy był na drugim roku studiów, liczono, że weźmie udział w akademickich mistrzostwach kraju; niestety, w trakcie walk eliminacyjnych Wielkiej Ósemki naderwał ścięgno w kolanie. Bender był dziwnym, poważnym młodzieńcem. W szkole średniej wygrał jakiś turniej wiedzy przyrodniczej. W Iowa State miał same najlepsze oceny. Studiował medycynę i marzył o tym, aby w przyszłości zostać genetykiem. Podczas mistrzostw kraju, w których nie mógł startować z powodu kontuzji, Bender podszedł o kulach do Severina i przedstawił mu się. — Panie doktorze, czy mógłbym chwilę z panem porozmawiać? Severin miał oczywiście doktorat, ale wszyscy mówili do niego „panie trenerze”. — Słyszałem, że pańska uczelnia jako jedna z niewielu w kraju kształci

przyszłych genetyków i że prowadzi na niej wykłady najlepszy na świecie specjalista z tej dziedziny. — U nas? — zdziwił się Severin, któremu własna uczelnia kojarzyła się wyłącznie z instytutem germanistyki i z halą sportową. I patrząc na wspartego o kule George’a Jamesa Bendera, nagle uświadomił sobie, że chłopak zastanawia się nad zmianą uczelni, a co za tym idzie, nad zmianą drużyny! Severin, rzecz jasna, słyszał wcześniej o Benderze; wszyscy trenerzy i zapaśnicy o nim słyszeli. Kolano długo się goiło. Ale zgodnie z przepisami, przez rok po przeniesieniu Bender i tak nie mógł walczyć w barwach nowej uczelni; tyle trwał okres karencji. Severin jednak wystraszył się, gdy w trakcie przymusowej przerwy chłopak musiał przejść drugą operację kolana. Od kilku miesięcy Bender trenował z zespołem, niezbyt intensywnie, lecz mimo to ze wszystkimi wygrywał. Zapewne potrafiłby również pokonać zawodników wagi ciężkiej, ale Severin nie pozwalał mu się do nich zbliżać. Wiedział, że o kontuzję w sporcie nietrudno, i bał się, że któryś z tych „niezdarnych osiłków” upadnie na Bendera i uszkodzi jego cenne kolano. Chłopiec uszkodził je sam — nie podczas walki, lecz gdy ćwicząc w siłowni, usiłował podnieść nogą zbyt duży ciężar. Severina Wintera gnębiły wątpliwości, czy przypadkiem „ta cholerna miłość Bendera do genetyki” nie przerasta jego miłości do zapasów. Z niepokojem czekał na koniec karencji. Jeszcze z żadnym zawodnikiem nie wiązał tak dużych nadziei. Przerwę wakacyjną Bender spędził w rodzinnym mieście w Iowa, codziennie trenując z kilkoma zapaleńcami z dawnej uczelni. Kiedy w sierpniu chłopak wrócił na Wschód, żeby uczęszczać na prywatne konsultacje do naszego wybitnego genetyka, profesora Showaltera, Severin przeraził się, że Bender nie będzie miał z kim trenować, bo wszyscy zapaśnicy porozjeżdżali się na lato do domów. Bender przechadzał się po uczelni w długim białym fartuchu. Był to blady młodzieniec o cerze niewiele ciemniejszej niż jego fartuch, krótkiej, rudawoblond czuprynie i brodzie składającej się z sześciu czy siedmiu delikatnych włosków, które golił raz na tydzień, zawsze się przy tym kalecząc. Zza grubych szkieł osadzonych w masywnych, czarnych ramkach patrzyły blade, jasnoniebieskie oczy. Wyglądał jak silny parobek z przełomu wieków. Nie wiem, może i zapowiadał się na świetnego genetyka — w końcu wielki Showalter cenił go jako studenta — ale był to najnudniejszy młody człowiek, jakiego w życiu znałem. Po namyśle Severin doszedł do wniosku, że sam musi zostać partnerem

sparingowym Bendera. Chociaż regularnie ćwiczył z zapaśnikami i był w całkiem niezłej formie, z żadnym nigdy nie stoczył pełnej walki. Jednakże doświadczenie zdobyte przed laty sprawiało, że w dalszym ciągu przewyższał umiejętnościami swoich podopiecznych. Oczywiście ważył znacznie więcej niż dawniej — może gdyby odciął sobie głowę, zakwalifikowałby się do wagi półśredniej — ale codziennie podnosił ciężary i na przemian albo biegał, albo jeździł na rowerze. Nie miał złudzeń, że wygra z Benderem; nie wygrałby z nim nawet dwanaście lat temu, kiedy był szczupłym, zwinnym zawodnikiem. Ale ktoś musiał ćwiczyć z młodzieńcem. Severin wiedział, że nikogo w sierpniu nie znajdzie i że nawet kiedy inni zapaśnicy wrócą we wrześniu na uczelnię, będą odstawać od Bendera nie tylko poziomem, lecz również kondycją. W sierpniu sala, która służyła zapaśnikom do treningu, nadawała się do użytku jedynie w godzinach porannych; potem słońce wpadające przez świetliki w suficie nagrzewało maty i robiło się duszno jak w saunie. Ale w godzinach porannych Bender prowadził z Showalterem doświadczenia w laboratorium, z którego wyłaniał się dopiero koło południa. Severin Winter miał świra. Mimo że zostawiał drzwi otwarte, w południe temperatura w sali dochodziła do trzydziestu pięciu stopni. Maty były gorące w dotyku. — Ale nie parzą — powiedział Severin. — Wypełnione są specjalnym plastikiem i kiedy jest ciepło, po prostu stają się miększe. Codziennie spotykał się tam z Benderem i trenował z nim, dopóki mu sił starczało. Potem chłopak biegał w kółko, z zawrotną szybkością, po starej drewnianej bieżni, a Severin leżał na miękkiej, rozgrzanej macie, wpatrując się w słońce i słuchając, jak serce mu wali w rytm niosącego się echem tupotu. Po pewnym czasie wstawał i ponownie razem ćwiczyli, dopóki Severin znów nie opadł z sił. Wtedy wychodził z budynku — ze starej klatki — na odpoczynek i dla ochłody siadał w cieniu, a Bender wracał do swoich szaleńczych solowych biegów. Uciekające drzwiami gorące powietrze tworzyło miraże, jakie widuje się latem na rozgrzanych szosach. Automatyczne spryskiwacze ustawione na płycie hali cały czas polewały wodą żwirową nawierzchnię, żeby kurz nie wzbijał się w górę. — Dlaczego w takim upale ten głupek nie biega na dworze? — spytałem Severina.

Uniwersytet położony był wśród drzew, nikt się latem po alejkach nie kręcił, nad rzeką zawsze wiał chłodny wiaterek. — Bo lubi się pocić. Ty tego nigdy nie zrozumiesz. Któregoś dnia szedłem z dziećmi na plac zabaw mieszczący się na tyłach hali sportowej, kiedy tuż przy drzwiach starej klatki zobaczyłem Severina: leżał wyciągnięty na ziemi w cieniu starego wiązu. — Posłuchaj tylko — wysapał, z trudem łapiąc oddech. Podejrzewałem, że jeszcze ładnych kilka minut będzie tak zipał. — Zajrzyj tam i posłuchaj. Zmusiłem się, żeby wejść do parnej łaźni. W środku nie było czym oddychać. Tupot nóg, równie rytmiczny jak uderzenia tłoków, rozchodził się echem po całym wnętrzu. Przez pół okrążenia George James Bender był widoczny, potem znikał nad moją głową. Miał na sobie obcisły, gumowy kombinezon z elastycznym ściągaczem przy szyi, nadgarstkach i kostkach oraz gruby bawełniany dres. Pot lał się z chłopaka strugami, chlupał mu w butach. — O tu — rzekł z podziwem Severin, stukając się w spocony łeb. — Bender tu ma swój tunel. Wiesz, o czym trzeba myśleć, żeby tak biegać? Przez chwilę obserwowałem młodego zapaśnika. Biegał niezgrabnie, ale na jego twarzy malowało się niesamowite zacięcie; był jak starożytny posłaniec, który zawsze dociera do celu i dopiero tam — a nigdy w drodze —umiera z wyczerpania. — Nie wyobrażam sobie, aby można było myśleć o czymkolwiek — odparłem. — No właśnie. Spróbuj tego kiedyś. Postaraj się mieć totalną pustkę w głowie. Ludzie nie rozumieją, na jak ogromny wysiłek psychiczny trzeba się zdobyć, żeby nie myśleć o tym, co się robi. Czasem w te upalne sierpniowe dni chodziłem popatrzeć, jak Severin obrywa od Bendera. Niekiedy tak się słaniał ze zmęczenia, że w końcu chłopak nie wytrzymywał i sam proponował mu przerwę. — Niech pan odpocznie, panie trenerze, a ja zrobię sobie kilka rundek wokół bieżni — mówił, podnosząc się z Wintera. A Severin leżał bez ruchu na macie — tam gdzie go chłopak zostawił —

dysząc ciężko i powoli odzyskując czucie w rękach oraz nogach. Kiedy dostrzegał mnie w drzwiach, przywoływał palcem do siebie i po paru minutach, wciąż z trudem łapiąc oddech, pytał z uśmiechem: — Przyszedłeś... zobaczyć... jak ten szczeniak... się nade mną znęca? Któregoś dnia, gdy wyszczerzył w uśmiechu zęby, zauważyłem, że ma krew na ustach; widocznie głowa lub łokieć Bendera rozcięły mu wargę. Mata, którą czułem pod stopami — Severin zabraniał wchodzić na salę w butach — przypominała ciepłą, mokrą gąbkę. — Wiesz, stary — rzekłem, gdy leżał, sapiąc, wciąż zbyt wyczerpany, aby mówić normalnie — masz dziwny sposób zabawiania się jak na trzydziestopięcioletniego faceta. — On będzie mistrzem kraju — wycharczał mój przyjaciel. — A ty wicemistrzem. Chociaż sam często żartował z tego, jak niewiele dzieliło go od zdobycia tytułu mistrza, złościł się, kiedy inni to robili. Zmieniłem więc temat i opowiedziałem mu kiepską historyjkę z morałem, myśląc, że może go rozweselę. Podczas pierwszej wojny światowej był sobie francuski pilot, as lotnictwa, Jean–Marie Navarre, który twierdził, że nie znosi zabijania. Navarre uwielbiał dostarczać ludziom rozrywki. Kiedy nie widział wkoło żadnych samolotów niemieckich, urządzał podniebne popisy akrobatyczne dla żołnierzy w okopach. Miał na swoim koncie ponad dwieście pięćdziesiąt walk powietrznych nad Verdun. Do maja 1916 roku zestrzelił dwanaście nieprzyjacielskich samolotów. Wkrótce potem został ranny i resztę wojny spędził w różnych szpitalach. Co jeszcze o nim wiadomo? Że miał wybuchowy charakter; że stracił na wojnie brata; że często brał „urlopy zdrowotne”; że był dandysem z fantazją, który zamiast kapelusza nosił na głowie jedwabną damską pończoszkę; że kiedyś w Paryżu podobno jechał wozem po chodniku, goniąc uciekającego żandarma. Navarre przeżył wojnę, lecz niecały rok później zginął, gdy usiłował przelecieć pod Łukiem Triumfalnym. Kiedy zobaczyłem, jak bardzo Severin przejął się losem pilota, zrobiło mi się głupio.

— Zupełnie nie rozumiem, co cię tak bawi — oznajmił. No pewnie. Wszystko zawsze musiało być na jego warunkach. Nie tolerował nawet innego poczucia humoru. Zarówno Bender, jak i Tyrone Williams dostarczali nam tematu do rozmów. Ucz lubiła wymyślać sposoby, jakimi można by wyleczyć Williamsa z jego słynnych transów, ale zdaniem Severina, żadna z jej sugestii nie nadawała się do zastosowania. Edith z kolei lubiła żartować z Bendera, któremu Severin — jak twierdziła — poświęca stanowczo za dużo czasu. — To nie Tyrone, tylko George James Bender bez przerwy jest w transie — powiedziała. — Cały ten pot ścieka mu prosto do mózgu i wszystko z niego wymywa. — Nie powinnaś się wywyższać — skarcił ją Severin. —Bender ma niesamowity dar koncentracji. Jest to inny rodzaj koncentracji niż ten, którego ty potrzebujesz do pisania, ale wymaga równie wiele wysiłku. Widzicie, jak poważnie traktował zapasy? — Zgadzam się — ciągnął po chwili — że to niedoświadczony, naiwny chłopak. Nieśmiały, chyba niezbyt przystojny, bo kobiety na niego nie lecą... Zdaje się, że z żadną się jeszcze nie przespał... — Nie przespał? — zawołała Edith. — Co ty mówisz, Sevi? Moim zdaniem, ten biedak nigdy dotąd nie miał wzwodu! Ledwo wypowiedziała te słowa, natychmiast ich pożałowała. Severin roześmiał się, nie wyglądał na zakłopotanego. Jednakże oboje z Ucz zauważyliśmy, że przez resztę wieczoru Edith nadskakiwała mężowi, jakby chciała mu coś wynagrodzić. Dotykała go częściej niż zwykle, głaskała i pierwsza oznajmiła, że jest zmęczona i chciałaby pójść wcześniej spać. Ucz i ja ruszyliśmy do drzwi, a Edith została z Severinem. Nie mieliśmy do nich żalu o zmianę planów; byliśmy wyrozumiali, zresztą widywaliśmy się regularnie. — Co o tym sądzisz? — spytałem w samochodzie Ucz. Przyszło mi do głowy, że ostatnio jakoś często bywa poruszany temat wzwodów. — Cóż... — Ucz lubiła odpowiadać monosylabami.

Udaliśmy się na górę do sypialni. Żona przeprosiła mnie, mówiąc że też jest zmęczona. Przesunąłem się na swoją stronę łóżka. Nie bardzo chciałem drążyć ten temat, ale kiedy sądziłem, że Ucz już zasypia, spytałem cicho: — Severin chyba nie ma kłopotów, co? Z... no wiesz... Cisza. Uznałem, że Ucz śpi. Kiedy zapadałem w sen, nagle usłyszałem: — Nie. Pogrążyłem się w zadumie. Leżałem na wpół obudzony i czułem, że Ucz też nie śpi. Rozmyślałem o sprawach, o których właściwie wolałem nic nie wiedzieć, gdy wtem Ucz, jakby czytając moje myśli, oświadczyła: — Severinowi zawsze stoi. Jej słowa rozładowały lekkie napięcie, które wytworzyło się między nami i zawisło nad środkiem łóżka. Roześmiałem się. — Myślę, że jednak czasem mu opada, a przynajmniej trochę wiotczeje, tylko ty tego nie zauważyłaś. To miał być dowcip, lecz Ucz poważnie potraktowała moje stwierdzenie. — Mylisz się — rzekła. Obudziłem się definitywnie. — Chryste, Ucz! Jeśli mu nigdy nie opada, to znaczy, że nigdy nie ma orgazmu. Ucz? Więc jak to z nim jest? — Zawsze mówisz, że Severin zadaje zbyt wiele pytań. Że zamęcza nimi Edith. To prawda. Uważałem, że nie należy pytać o wszystko. Ale tym razem nie zamierzałem dać za wygraną. — Powiedz, Ucz, miewa orgazmy czy nie? Zapadła długa cisza.

— Tak — odparła wreszcie żona. — Przynajmniej z tobą je miewa, tak? Ucz wyciągnęła rękę i zacisnęła ją na moim przyrodzeniu. Zważywszy, o czym przed chwilą rozmawialiśmy, poczułem się skrępowany, bo akurat w tym momencie mój członek był wiotki. Przez chwilę trzymała go w dłoni, potem puściła; zawsze w ten sposób mówiła mi dobranoc. Pogrążyliśmy się oboje w milczeniu, stosując niezwykle mądrą taktykę, którą opanowuje się dopiero po wielu latach szczęśliwego małżeństwa, i leżeliśmy, udając, że śpimy, dopóki naprawdę nie zapadliśmy w sen.

5 Rozgrzewka Z początku podniecała mnie myśl, że Severin śpi z Ucz. Czułem, jak na nowo rozpala się we mnie dawna żądza, która wprawdzie nigdy całkiem nie zanikła, ale po latach małżeństwa mocno przygasła. Edith reagowała podobnie; twierdziła, że znacznie bardziej pociąga ją własny mąż, odkąd śpi z inną kobietą. W sytym głód wzbiera, gdy widzi, jak inny pałaszuje ze smakiem. Choć nie zawsze. Ucz przyznała mi się, że czasem czuje większe podniecenie, a czasem wprost przeciwnie. Natomiast jaki to wszystko miało wpływ na Severina, pozostaje oczywiście tajemnicą. Severin był za niski, żeby kochać się z Edith na stojąco. Zanim spytałem, czy to jej ulubiona pozycja, sama szybko wyjaśniła, że nie. Nie przeczę, z zainteresowaniem słuchałem o jego fizycznych niedociągnięciach. Edith i ja zwykle kochaliśmy się na stojąco pod prysznicem, potem szliśmy do łóżka, gdzie na ogół znów się kochaliśmy. Uprawianie miłości w strugach wody zaczęło się przypadkiem, lecz nim się zorientowaliśmy, zrobił się z tego pewien rytuał. („Życie składa się z samych rytuałów” —oświadczył kiedyś Severin). Edith kładła ręce na moich ramionach, a ja mydliłem jej piersi. Mydliłem je długo i kiedy tworzyła się gęsta, sztywna piana, jak z dobrze ubitych białek,

rozprowadzałem ją po ciele partnerki. W tym czasie Edith szorowała mi szyję oraz kark, po czym zgarniała nadmiar piany i pokrywała nią moje plecy i brzuch. Następnie odkręcaliśmy prysznic i braliśmy się do dalszego wspólnego ubijania piany; byliśmy idealnie dopasowani wzrostem (Severin po prostu nie sięgał tam, gdzie trzeba). Edith wsuwała ręce pod moje ramiona i mocno się do mnie przytulała, a ja napierałem na nią z całej siły; kiedy czuła za plecami zimne, mokre kafelki, wyciągała rękę, żeby przytrzymać się wieszaka na ręczniki — wymagało to z jej strony nie lada akrobacji. Wypucowani i pachnący mydłem, szliśmy do łóżka; paląc papierosy i pijąc schłodzone białe wino, rozmawialiśmy szeptem w blasku świecy, dotykaliśmy się, patrzyliśmy sobie w oczy, dopóki znów nie nabieraliśmy ochoty na seks. Ale jakoś w łóżku to nie było to samo. Może dlatego, że „w pozycji horyzontalnej”, jak powiedziała Edith, Severin doskonale się sprawdzał — bez względu na to, czy znajdował się na górze, na dole, czy z boku. Pod prysznicem, na stojąco, ja byłem zdecydowanie lepszy, a sama pozycja stanowiła dla Edith miłą odmianę. Zwykle spałem, kiedy Severin pukaniem do drzwi oznajmiał swój powrót. Budziła mnie Edith. Słysząc głośne stuknięcie, wołała: „Chwileczkę, kochanie!”, po czym szarpała mnie za ramię. Uwielbiałem słodki, senny zapach, który unosił się w powietrzu — zupełnie jakby po seksie skóra człowieka pozbywała się przesiąkniętych erotyzmem komórek. Czasem po przebudzeniu, zamiast szybko wstać i wyjść, miałem wielką ochotę znów kochać się z Edith, ale nigdy mi na to nie pozwalała. Twierdziła, że Severin nie znosi siedzieć na dole i czekać, aż wyjdę. Podobno strasznie wtedy cierpiał. Kilka razy proponowałem mu, że mogę wychodzić pierwszy. Byłem gotów wracać do domu, pukać do drzwi, za którymi on leży w łóżku z Ucz, budzić ich, czekać, aż się ubierze i ruszy do Edith. Mnie to nie przeszkadzało. Ale nie, musiało być tak, jak on chciał. Któregoś razu wyjątkowo się zgodził; umówiliśmy się, że zostanie z Ucz, dopóki ja się nie zjawię. Oczywiście spóźniłem się — lecz czy to było ważne? Powiedziałem, że będę w domu między trzecią a czwartą, jednakże zaspaliśmy z Edith i kiedy dotarłem na miejsce, zbliżała się piąta. Severin przemierzał nerwowo chodnik przed domem, dygocząc z zimna. Był tak wściekły, że wsiadł do samochodu i odjechał, zanim zdążyłem odezwać się do niego. Kiedy się wstaje z łóżka o trzeciej lub czwartej nad ranem, zawsze jest zimno. Przed wyjściem z pokoju całowałem Edith — oddech miała trochę nieświeży od papierosów, wina i snu, ale jego cierpka, zmysłowa woń działała na mnie podniecająco — po czym ruszałem po schodach na dół. Czekając, aż opuszczę ich dom, Severin opróżniał popielniczki, płukał szklanki, wstawiał naczynia do

zmywarki. Nie odzywał się, jedynie kiwał mi głową na pożegnanie. Kiedyś poznałem po hałasie, jaki czynił w kuchni, że ma mi za złe, iż tak długo się ubieram; gdy w końcu zszedłem na dół, wręczył mi zimną puszkę piwa. — To na drogę. Przepłuczesz sobie usta — powiedział. Kiedy wracałem do żony, od której bił mdły, nieco odurzający zapach, zastawałem na łóżku jej wymiętą odzież, a sam materac do połowy zsunięty na podłogę. I też natychmiast brałem się do porządków. Nie, nie opróżniałem popielniczek; zbierałem ogryzki po jabłkach, po gruszkach, skórki z wędliny, resztki sera, pestki winogron i puste butelki po piwie. A przecież Severin dobrze wiedział, że nienawidzę, gdy się je w sypialni! — A ty dobrze wiesz, że on nie cierpi, gdy się pali — ripostowała Ucz. — Mówi, że w całym domu zostawiacie popielniczki pełne tlących się petów. Przesada, wcale nie w całym. Severin miał również bzika na punkcie swojej kolekcji płyt i podobno wściekał się, że źle się z nimi obchodzę. Żadnej nie dawało się wyjąć jednym ruchem: najpierw z okładki właściwej trzeba było wyciągnąć cienką, papierową kopertę, która oczywiście wsunięta była bokiem, żeby, broń Boże, płyta przypadkiem nie wypadła, i dopiero z niej wydobywało się czarny krążek. — Uważa, że specjalnie wsadzasz je po swojemu — oznajmiła Ucz. — A na tacki do lodu też ci się skarżył? — spytałem. —Ciągle się awanturuje, że Edith nie napełnia ich wodą. Cholera, używamy lodu do chłodzenia wina w kubełku, a on chce, żeby natychmiast po opróżnieniu tacek pędzić do kuchni i... — A wam akurat nie to w głowie? — Oj, przestań! Kiedy wracałem przed świtem do domu i widziałem, jak Ucz leży na łóżku, zmęczona, lecz emanująca zmysłowością, kusiło mnie, żeby się na nią rzucić, zakosztować tej namiętności, jaką Severin w niej rozbudził. Zawsze jej wtedy pragnąłem i zawsze mnie dziwiło, że czułem się na siłach kochać po raz trzeci lub czwarty tej samej nocy. Czasem Ucz reagowała tak, jakby ona też była wciąż nienasycona; zapach Edith na mojej skórze podniecał ją i sprawiał, że do naszego seksu wkradał się ekscytujący element inności. Często jednak Ucz skomlała:

— Och, Boże, już nie mogę, naprawdę nie mogę. Przynieś mi szklankę wody, dobrze? I leżała bez ruchu, jakby była ciężko ranna i obawiała się krwotoku wewnętrznego. Niekiedy z jej oczu wyzierał strach i tuliła wtedy moją rękę do swoich piersi, dopóki nie zapadła w sen. Edith mówiła, że kiedy Severin zjawiał się w sypialni, reagowała na niego tak, jak ja na Ucz. Czekając, aż przyjdzie na górę, przesuwała się na miejsce, które przed chwilą zwolniłem, i grzała je sobą, aby nie ostygło; mimo że Severin jeszcze długo po moim wyjściu krzątał się na dole, była zbyt podniecona, rozmyślając o tym, co robił z Ucz, żeby zasnąć. Kiedy w końcu wchodził do łóżka, mruczała do niego, szeptała mu do ucha, obwąchiwała go. W owym czasie obce zapachy bardzo działały nam na wyobraźnię. „Zboczeni niuchacze” — określił nas Severin. Ale po nocy spędzonej z Ucz Severin Winter był jak żołnierz, który po ciężkim dniu walki szuka wytchnienia w rozmokłym okopie. Po przyjściu na górę najpierw usuwał z sypialni kieliszki do wina, kubełek na lód, popielniczkę, wypaloną świecę, a wszystko — jak mówiła Edith — brał do rąk z takim obrzydzeniem, jakby było skażone. Potem wchodził do łóżka i układał się z samego brzegu, niczym cnotliwa panna. Niemal wzdrygał się, kiedy żona go dotykała. Gdy tuliła się do niego, miała wrażenie, że jej zapach przyprawia go o mdłości. Po chwili odsuwała się urażona i skrępowana. — Źle ci minął wieczór? — pytała. — A tobie dobrze? — Chcę wiedzieć, jak ci było. — Wcale nie chcesz. Nic cię to nie obchodzi. Chryste! Oczywiście nie zawsze bywał tak nieprzystępny, ale faktem jest, że najbardziej niewinne zaczepki o erotycznym podtekście działały na niego jak płachta na byka. („Pachniesz ładną kobietą” — powiedziała mu kiedyś Edith, kąsając go delikatnie w ucho. „A ty cuchniesz obcym facetem” — odparł). Wiem, że zdarzały się chwile, kiedy na myśl o łączącej nas więzi erotycznej przestawał zaprzątać sobie głowę ponurymi rozważaniami i odczuwał autentyczne podniecenie, lecz zdarzały się rzadko — prawdę mówiąc, tak

rzadko, że wszystkie je dokładnie pamiętam. Kiedyś, na przykład, spędziliśmy weekend na Cape Cod w domu matki Edith. Byliśmy sami, tylko w czwórkę; do dzieci udało nam się wynająć na dwa dni opiekunkę. Zbliżał się koniec września i mimo słońca dzień był chłodnawy. Podobnie jak matka Edith, większość ludzi wypoczywających latem w tej znanej miejscowości urlopowej wróciła na zimę do Bostonu i Nowego Jorku. Z samego rana zapakowaliśmy się do wozu Severina i ruszyliśmy w drogę; po kilku godzinach dotarliśmy na miejsce. Winterowie znali oczywiście okolicę, ale to Ucz pierwsza uświadomiła nam, jak bardzo jest tu cicho i spokojnie o tej porze roku: po prostu rozebrała się do naga na pustej, wietrznej plaży. Zauważyłem zaciekawione spojrzenie Edith. Później, w domu, obie kobiety paradowały na golasa, otwarcie się sobie przyglądając, Severin przyrządzał wielki gar gulaszu, a ja rozłupywałem surowe ostrygi, które miały być na przystawkę. Atmosfera była swobodna, dotykaliśmy się bez skrępowania, co chwila wybuchaliśmy śmiechem. Severin ganiał za Ucz, dźgając ją w pupę szczypcami homara. W pewnej chwili, przepasany białym fartuchem, pod którym nie miał nic na sobie, stanął z jedną ręką na szczupłym udzie Edith, z drugą zaś na okrągłym udzie mojej połowicy. — Szyneczka nowojorska jest zdecydowanie chudsza od szyneczki środkowoeuropejskiej — powiedział do mnie, przesuwając w górę obie dłonie — ale prawdziwy smakosz potrafi obie docenić. Każda jest inna... — I niepowtarzalna — dodałem. — Brawo! Niech żyje różnorodność! — zawołała Edith i sięgnąwszy pod fartuch Severina, natrafiła na rękę Ucz. Karmiłem na zmianę ostrygami to Edith, to Ucz. Miałem na sobie szorty; Edith rozpięła rozporek, Ucz ściągnęła je w dół. — Dlaczego ci faceci ukrywają się przed nami? — spytała. — Ja jestem kucharzem — odparł Severin. — Nie chcę sobie nic przypalić. — A ja otwieram ostrygi. Chwila nieuwagi i... Nagle Edith położyła ręce na biodrach Ucz. — Masz takie jędrne, nabite ciało — powiedziała, obejmując moją żonę, która

odwzajemniła jej uścisk. — Jest za co chwycić, zwłaszcza gdy ma się w domu chudzielca, prawda, Severin? Danie zabulgotało; Severin odskoczył z sykiem od kuchenki, zadarł fartuch i zaczął się nim wachlować. Ucz odsunęła się od Edith i przejechała swoją szeroką, kwadratową dłonią po jej płaskim brzuchu. — A twoje jest takie szczupłe i długie — rzekła z podziwem w głosie. Edith roześmiała się i znów przytuliła Ucz do siebie. Głowa Ucz sięgała jej do szyi. I wtem moja żona z zadziwiającą łatwością dźwignęła Edith na ręce. — Boże, zupełnie nic nie ważysz! — zawołała. — Mnie też potrafi podnieść — pochwaliłem się. Edith patrzyła zaniepokojona, kiedy Ucz, sapiąc cicho z wysiłku, demonstrowała, że mówię prawdę. — O Jezu! — Odetchnęła z ulgą, gdy Ucz postawiła mnie na ziemię. Severin tymczasem zdjął fartuch i obwiązawszy się w pasie sznurem serdelków, zaszedł żonę od tyłu; czując na skórze chłodny, oślizgły dotyk Edith podskoczyła z piskiem. — Wariat! — Możesz przebierać w moich serdelkach jak w ulęgałkach — zażartował, stojąc plecami do kuchenki, na której gulasz bulgotał coraz głośniej. Kiedy Severin i Ucz wyszli popływać, Edith i ja zaczęliśmy się kochać w salonie, na długiej narożnikowej kanapie, obitej sztruksem. Leżeliśmy ospali, odpoczywając po stosunku, gdy nasi zmarznięci partnerzy zjawili się z powrotem. Mimo że trzęśli się z zimna, miałem ochotę wziąć z nich przykład. Edith nie wyraziła zainteresowania. Powoli zmierzchało. Zerwałem się z kanapy i pognałem na golasa po jasnozielonym trawniku w stronę nagrzanego od słońca piasku. Niewiele myśląc, wbiegłem do wody i wrzasnąłem na całe gardło, taka była zimna, ale tylko mewy i brodźce usłyszały mój krzyk. Wyskoczyłem czym prędzej i ruszyłem pędem do ciepłego domu i oczekujących mnie tam ciepłych ciał.

Po dźwiękach, które mnie doleciały, gdy wszedłem przez drzwi balkonowe na oszkloną werandę, uświadomiłem sobie, że bynajmniej nikt nie czeka z utęsknieniem na mój powrót. Starając się nie rozglądać po salonie, udałem się dyskretnie do kuchni i stałem tam, grzejąc się przy parującym garnku, dopóki nie zakończyli swych igraszek. Pomyśleć tylko: Ucz, Edith i Severin w trójkę! Ucz opowiedziała mi później, jak to było. Otóż, dygocząc z zimna, wyciągnęli się na kanapie obok Edith — nie wiem, czy dlatego, że rozwarła w zapraszającym geście ramiona, czy dlatego, że ich samych kusiło jej ciepłe, lepkie ciało. W każdym razie Edith zaczęła tulić Ucz, całować ją, Severin z kolei gładził je obie i nagle Ucz zorientowała się, że leży na spodzie, a oni na niej, że Severin kąsa ją delikatnie w wargi, a Edith też, tylko w te drugie. Czuła, że zbliża się jej orgazm, i zapragnęła mieć w środku Severina. Wszedł w nią. Edith nie tylko nie protestowała, ale jeszcze podtrzymywała głowę Ucz przy ramieniu męża. Całowały się namiętnie w usta, kiedy Ucz wstrząsnął potężny dreszcz. Podobno niewiele brakowało, aby obie skończyły jednocześnie. Potem zamieniły się miejscami i ona podtrzymywała głowę Edith. Severin potrzebował mało czasu; zaspokoił się szybko i zmęczony stoczył z żony. Ucz wiedziała, że ta nie miała jeszcze orgazmu, więc sama się nią zajęła. Podniosła do góry jej biodra (dobrze, że Edith tak niewiele ważyła), po czym wsunęła ramiona pod jej szczupłe pośladki i zaczęła ją leciutko lizać tam, gdzie Edith była bardziej mokra i słona od morskiej wody. Kiedy Edith otworzyła usta do krzyku, Severin prędko zamknął je pocałunkiem. Usłyszałem jeden krótki krzyk, zanim moją uwagę znów pochłonęły dźwięki bulgoczącego w garnku gulaszu. Wkrótce potem Severin zjawił się w kuchni, wnosząc ze sobą zapach znacznie silniejszy od tego, który wydobywał się z garnka, i popchnął mnie w stronę salonu. — Wynocha, nie znasz się na gotowaniu — powiedział. —Lepiej idź i dotrzymaj towarzystwa naszym paniom. Co wcale nie jest łatwe — dodał, przewracając oczyma. (Było to chyba najbardziej szczere, intymne wyznanie, jakie kiedykolwiek uczynił). — No, już cię tu nie ma. Zanurzył drewnianą łyżkę głęboko w garnku i ostrożnie zamieszał ten osobliwy, lecz jakże pysznie pachnący, parujący gulasz z kury, wieprzowiny, serdelków, homara, małży i ślimaków, po czym podniósł łyżkę do ust i skosztował potrawy. Spojrzałem na długi kawałek ostrej, czerwonej papryczki, który przykleił mu się do brody, i wyszedłem do salonu. Edith i Ucz leżały przytulone do siebie na kanapie, gładząc się po piersiach, po włosach, ale na mój widok rozsunęły się, robiąc mi miejsce między sobą. Nie oponowałem, gdy

zaczęły wyprawiać ze mną cuda. A potem nabraliśmy ochoty na kąpiel w morzu i pobiegliśmy w trójkę po zielonym — lub teraz już raczej czarnym trawniku w stronę plaży. W oddali, na kołyszących się bojach, migotały jasne punkciki światła. Weszliśmy do wody i obróciwszy się, ujrzeliśmy obramowaną światłem samotną postać, stojącą w otwartych drzwiach werandy. Po chwili Severin ruszył pędem po trawniku, następnie odbił się jak przy skoku w dal i niemal przefrunął nad długą wydmą. Gdyby pięciobój nowoczesny rozgrywany był z gotowania, jedzenia, picia, zapasów oraz seksu, Severin niewątpliwie miałby szansę zostać mistrzem. — Poczekajcie na mnie, wy erotomani! — krzyknął. Zalała nas fala, horyzont przechylił się i na moment straciliśmy Severina z oczu, lecz nim się zorientowaliśmy, wyłonił się z wody i zgarnął nas w swoje ramiona; staliśmy zanurzeni po piersi. — No dobra, kochani, żarcie gotowe! Wytrzymacie z jebaniem do po kolacji? Czasem bywał wulgarny. Wytrzymaliśmy: siedzieliśmy w jadalni, oddając się normalnym, w miarę cywilizowanym rozkoszom stołu, którą to czynność wykonywaliśmy wspólnie wiele razy; kolacja trwała tak długo, że mieliśmy mnóstwo czasu, aby ochłonąć i w pełni uświadomić sobie, co wcześniej zaszło. Czuliśmy się szczęśliwi, choć trochę speszeni. Niczym ekspert, który analizuje dzieło sztuki, Severin poddał drobiazgowej krytyce przyrządzony przez siebie gulasz: wieprzowina była ciut za twarda, kurczak smakował nie jak kurczak, lecz jak stara kwoka, serdelki miały za mało pieprzu, ślimaki nie różniły się od innych ślimaków, małże przerastały je o klasę, za to homar był po prostu George’em Jamesem Benderem podwodnego świata. — Bo stracę apetyt — zagroziła Edith. — Błagam cię, wykaż trochę umiaru, powściągnij swoją wyobraźnię. — Umiar, moja droga, zostawiliśmy w domu! — odparł Severin. — Są wakacje! I nie widzę, aby ktokolwiek w tym towarzystwie wykazywał umiar... — Rzucił we mnie szczypcami homara; odrzuciłem je z powrotem. Roześmiał się.

— To nie wakacje. To początek nowego życia — powiedziałem, wznosząc toast. Edith podniosła się i wypiła wino duszkiem, tak jak to zwykła czynić Ucz. — Nie, nie, to tylko wakacje — sprostował Severin. —Krótki odpoczynek między rundami. Ucz nie odzywała się. Widziałem, że jest lekko wstawiona. Edith oświadczyła, że zamierza przejść na inny gatunek papierosów. — Bez filtra — rzekła, miażdżąc moją paczkę. Swoją wypaliła już kilka godzin temu. — Jeśli to tylko odpoczynek między rundami, nie będę sobie niczego odmawiać! Severin zaproponował, że pojedzie do sklepu. — Jakie są najgorsze papierosy, co? — spytał. — Najmocniejsze, najohydniejsze, najbardziej drapiące w gardło, takie, od których naprawdę chce się rzygać? Kupię ich cały karton i zmuszę cię do wypalenia. Jak wypalisz wszystkie w ten weekend, może wreszcie zmądrzejesz. — Jedź z nim — poprosiła mnie Edith. — Jeszcze gotów mi kupić pudełko cygar. — Nie powinnaś palić — powiedziała Ucz. — Wiesz, że Severin tego nie lubi. Patrząc, jak siedzi z błogim uśmiechem na twarzy i z ręką wetkniętą w miskę z sałatką, jakby akurat tam jej było najwygodniej, wiedziałem, że jutro nie będzie nic pamiętała. Edith uśmiechnęła się i wyjęła jej rękę z miski. Ucz mrugnęła do przyjaciółki i posłała jej całusa. — Jeśli się nie pośpieszymy — powiedział w samochodzie Severin — dziewuchy pójdą do łóżka bez nas. — Przeszkadza ci to? — spytałem. — Bo mnie nie. Nawet wydaje mi się całkiem normalne, że czują do siebie pociąg. — Nie wiem, co jest normalne, a co nie — odparł, po czym dodał: — W zasadzie też mi to nie przeszkadza. Boję się tylko, że możemy zastać drzwi do sypialni zamknięte, a nie po to jechałem taki kawał drogi, żeby spędzić

romantyczny weekend z tobą. — Ale nie był zły; w jego głosie brzmiał żartobliwy ton. W sklepie nie mogliśmy dojść do porozumienia, jakie kupić Edith papierosy: lucky strike’i, camele czy pall malle. Severin nalegał na pall malle, bo były dłuższe i miał nadzieję, że będą bardziej drapały w gardło. W drodze powrotnej chciałem podzielić się z nim moimi wrażeniami; było mi dobrze, cieszyłem się, że Severin zdołał się wreszcie zrelaksować, patrzyłem optymistycznie w przyszłość. Zanim jednak zdążyłem otworzyć usta, nagle oznajmił: — Trzeba umieć nad sobą panować. A przecież tak niedawno mówił o wakacjach; nie miałem pojęcia, co go nagle naszło. — Dlaczego Ucz tyle pije? — zapytał po chwili. — Dlaczego jej na to pozwalasz? — No wiesz, jedna podnieta prowadzi do drugiej... — Może jak się ma cztery lata. — Nie przesadzaj. Podnieca mnie świadomość, że moja żona się z tobą kochała. A świadomość tego, że sam kochałem się z Edith, sprawia, że pożądam Ucz jeszcze bardziej. — Polimorficzna perwersja — skwitował Severin. — Albo coś w tym stylu. Jedna z faz erotyzmu dziecięcego. — Nie gadaj bzdur. A ciebie nasz związek nie podnieca? Nie jesteś bardziej pobudzony erotycznie niż dawniej? — Bardziej? Zawsze w ciągu dnia miewałem takie chwile, że mógłbym wyruchać choćby parchatą kozę. Zrobiłem się zły. — Mam nadzieję, że nie dlatego sypiasz z Ucz? — Mam nadzieję, że nie dlatego sypiam z Edith. — Słuchaj, ja naprawdę nie chcę być wścibski. Po prostu usiłuję cię trochę

lepiej poznać. — Za późno na to, nie sądzisz? Co innego, gdybyśmy wszyscy najpierw byli przyjaciółmi, a potem stopniowo doszli do obecnego etapu. Myśmy jednak zaczęli od seksu, a przyjaźń istnieje tylko między tobą a Edith. — Nie umiem przyjaźnić się z mężczyznami. Ty tak, a ja nie. Różnimy się. — Bo ja wiem? Kiedyś miałem paru bliskich kumpli, ale to było dawno. Teraz już mnie nie interesują męskie przyjaźnie. — A męsko–damskie? Miałeś jakieś przyjaciółki? To znaczy, zanim poznałeś Ucz? — Nie tyle co ty — odparł. Blefował. Nic o mnie nie wiedział. — Czyli ile? — Licząc parchate kozy? — Uśmiechnął się szeroko, odsłaniając krzywy, nadłamany ząb (jak zawsze, kiedy zaczynał kłamać lub fantazjować). — Jeśli jesteś ciekaw, spytaj Edith. — Ona wie? — Jasne. Nie mamy przed sobą tajemnic. — Niektórzy wolą nie wiedzieć. Ucz i ja... nie żebyśmy się często zdradzali, ale oboje uważamy, że jeśli któreś z nas ma drobną przygodę, lepiej nie mówić o niej drugiemu. Po prostu staramy się być dyskretni i nie wyrządzić partnerowi krzywdy. W końcu jeśli to tylko błahy, przelotny romansik, nie ma powodu informować żony lub męża. Po co ma cierpieć bez powodu? — Nie interesują mnie błahostki — oświadczył Severin. — Gdybym miał z kimś romans, a Edith nawet by nie zauważyła różnicy w moim zachowaniu, to tak, jakby tamten związek w ogóle nie istniał. Więc jaki ma sens błahy, nieistniejący związek, skoro ten istniejący daje satysfakcję? Pewnie powiesz, że właśnie dlatego, że istniejący ją daje, szuka się drugiego, który też by dawał? To słaba wymówka! Kiedyś spytałem Edith, czy o wszystkim, co robimy, opowiada Severinowi.

— Jeśli pyta, to mu opowiadam. Tak się umówiliśmy. — Po czym uśmiechnęła się. — Ale nie o wszystkim wie. To znaczy, niczego nie przemilczam, ale on nie zawsze wie, o co pytać. Siedząc w samochodzie, poruszyłem ten temat. — Sądzisz, że to w porządku? Przecież wtrącasz się w jej prywatne sprawy. Pogwałcasz jej niezależność. — Jaką niezależność? — zdumiał się. — Jeśli z kimś żyję, dobrowolnie rezygnuję z iluś tam procent swojej niezależności i w zamian oczekuję tego samego. (Pamiętam, jak się kiedyś zezłościł: „Jak wy to sobie, do cholery, wyobrażacie? Świat jest tak zbudowany, że nie można mieć wszystkiego naraz!”) Kiedy podjechaliśmy pod dom, w środku nie paliły się światła. — Pewnie języki już je rozbolały, i to nie od gadania — oznajmił Severin. Ponieważ wiedziałem, ile Ucz wypiła przed naszym wyjazdem, nie zdziwiłem się, widząc, że leży wyciągnięta bezwładnie na kanapie, zamroczona winem (co do tego nie miałem wątpliwości), a nie kolejną porcją pieszczot. Edith siedziała obok i nie zważając na chrapanie Ucz, zaplatała jej włosy w warkocze. Nowa fryzura żony nie była zbyt twarzowa. — Brunhildę zmogły trunki lub figle, albo jedno i drugie — wyjaśniła Edith. W czasie naszej nieobecności umyła włosy i owinęła głowę dużym zielonym ręcznikiem z łazienki przy Zielonym Pokoju. Tak jak w dawnych angielskich posiadłościach, pokoje miały nazwy. Był więc Zielony Pokój, Przytulny Pokój, Czerwony Pokój pana domu oraz Żółty Pokój pani domu. Pani domu nigdy nie poznałem osobiście, ale podobno Severin wspaniale potrafił ją naśladować. Oczywiście przechrzcił pokoje i oprowadzając nas, podawał nam ich nowe nazwy: Pokój Onanisty (znajdowało się w nim jedno pojedyncze łóżko), Pokój Siódmych Potów (sypialnia pani domu, która w okresie klimakterium narzekała na nadmierne pocenie się), Pokój Tłumionej Żądzy (sąsiadował z sypialnią matki; tuż po ślubie Severin z Edith przeżywali istną udrękę, starając się, aby starsza pani nie słyszała ich jęków) oraz Pokój Upadłej Miłości (najbardziej odosobniony, najbardziej intymny i gdy dom był pełen ludzi, najbardziej przez wszystkich upragniony).

— Jest areną największej liczby orgazmów — wyjaśnił Severin. — W domu matki, córki miewają z tym problemy. W Pokoju Upadłej Miłości stało mosiężne łoże, słynące z tego, że co chwila się rozpadało. Wylądowawszy na podłodze, brało się klucz francuski, który wisiał w nogach łóżka, przywiązany atłasowym sznurkiem do lśniącej poręczy, i skręcało je z powrotem. Owijając mokre włosy zielonym ręcznikiem, Edith dała nam do zrozumienia, który pokój wybrała na noc. — Kochanie — zwróciła się do Severina, dotykając jego ręki. — Ty i Ucz idźcie do Pokoju Tłumionej Żądzy, dobrze? Skoro matki nie ma, nie musicie nic tłumić. Powiedziała mi później, że kiedy wyszedłem na moment do ubikacji, Severin wskazał z wściekłością na chrapiącą Ucz i burknął: — Powiedz to śpiącej królewnie! Swoją drogą, jaka jest stawka za niańczenie cudzej żony? Bo jak mężuś się chce zabawiać, to niech buli! Wróciwszy do salonu, wyczułem, że atmosfera jest napięta. Zaproponowałem, że sam zaniosę Ucz do łóżka, ale Severin sprzeciwił się. — Nic jej nie będzie, ale musi się wyspać — powiedziałem. — Chyba nie każesz mi jej śpiewać kołysanek? Ponieważ odsłonił w uśmiechu wyszczerbiony ząb, byłem pewien, że humor mu się poprawił. Ale Edith poderwała się na nogi i opuściła nas bez słowa. Ciekawe, do którego pokoju się uda? — przemknęło mi przez myśl. — Jest w Pokoju Upadłej Miłości — rzekł Severin. — Nie martw się. Zajmę się Ucz. Kiedy wszedłem do Pokoju Upadłej Miłości, Edith siedziała na łóżku, paląc papierosa; na mój widok zaczęła pomstować na Severina. — Próbuje nam zepsuć pobyt! Jakim prawem? Nie pozwolę mu! Przypomniałem jej o tym, co się wydarzyło po południu; nieoczekiwanie przeżyliśmy coś cudownego i było nam wszystkim dobrze ze sobą. Edith

uśmiechnęła się. Kiedy Severin ją zdenerwował, wpadała w przygnębienie. Na mnie jeszcze nigdy się nie dąsała. — Nie przerywaj — poprosiła zmęczonym głosem. —Mów dalej. Nagle jednak spytała, czy nie obrażę się, jeśli cichutko, na palcach, pójdzie na drugi koniec korytarza, do Severina, i powie mu dobranoc. Nie miałem pojęcia, co ją naszło, ale nie zaprotestowałem. Zostawszy sam, zacząłem rozglądać się po pokoju: wodziłem wzrokiem po zielonych ścianach i zielonych zasłonach w oknach, obejrzałem dokładniej słynne mosiężne łoże oraz zwisający z poręczy klucz francuski. Po chwili usłyszałem, jak Edith puka do Pokoju Tłumionej Żądzy. — Śpij dobrze! — zawołała wesoło do męża. — A żądzę tłum, tłum, tłum! Nakrzyczałem na nią, kiedy wróciła. Powiedziałem, że jeśli chce, abyśmy przestali się spotykać, to wybiera właściwą drogę, bo prowokując Severina, na pewno osiągnie swój cel. Nadąsała się. Tego wieczoru miałem ogromną ochotę się z nią kochać, wiedząc, że Severinowi nic z Ucz nie wyjdzie. Ale wściekłość na męża sprawiła, że Edith zrobiła się zła na cały świat; zrozumiałem, że w tej sytuacji ominie nas upojna noc. Myślałem, że śpi, gdy usłyszałem jej szept. — To dotyczy tylko mnie i Severina. Te jego nastroje zwykle nie mają z tobą nic wspólnego. Nie przejmuj się. On po prostu nie wie, czego chce, i sam jest swoim największym wrogiem. — Po paru minutach dodała: — Myśli tylko o sobie. Oboje spaliśmy, gdy obudziło nas pukanie do drzwi. — Dobranoc! — zawołał Severin. — Tylko uważajcie, co robicie z kluczem! Służy wyłącznie do naprawiania łóżka! Słysząc głos męża, Edith zaczęła ciężko sapać i dyszeć; uchwyciwszy się mosiężnej poręczy u wezgłowia, rzucała się z boku na bok, wierzgała nogami, jęczała. Kochając się ze mną, nigdy nie dawała takiego koncertu wokalnego, jak teraz na użytek Severina. — Aaaaaaaa! — krzyknęła i łóżko zatrzęsło się. —Uuuuuuu! — jęknęła i łóżko przesunęło się na rolkach wzdłuż zielonej ściany, rozkołysane niby łódka

wstrząsana falami. — Jezu! — zapiszczała, naprężając swoje długie, szczupłe ramiona. Kiedy łoże się pod nami zawaliło, Severin był już zapewne pod drzwiami swojego pokoju, ale mimo to usłyszał hałas. Edith siedziała na podłodze i wyła ze śmiechu — przynajmniej tak mi się zdawało, bo był to bardzo dziwny śmiech. Rama odczepiła się od wezgłowia (w nogach jeszcze się trzymała), a my wraz z materacem zsunęliśmy się na środek dywanu, przewracając po drodze stolik nocny, który wylądował przy szezlongu. — Nic wam się nie stało? — spytał przez drzwi Severin. Edith znów wybuchnęła śmiechem. — Nie, nic — odparłem. Nie miałem pojęcia, jak skręcić łóżko tym głupim kluczem francuskim. Edith zwinęła się na szezlongu i patrząc na mnie ognistym wzrokiem, szepnęła: — Jak to zreperujesz, dam ci się wyruchać. — Nigdy dotąd nie używała takiego języka. Ale sprawa była beznadziejna; należę do ludzi, którzy mają dwie lewe ręce. Zamierzałem właśnie zaproponować, żebyśmy się przenieśli do innego pokoju, gdy wtem z końca korytarza doleciało nas jakieś charczenie oraz głos Severina, który mówił uspokajającym tonem: — Śmiało, malutka! Zwróć wszystko, to poczujesz się lepiej. Usłyszałem przeraźliwy, ochrypły jęk. Musiałem iść do Ucz. Edith pocałowała mnie szybko i ruszyłem do drzwi. Severin stał w łazience sąsiadującej z Pokojem Tłumionej Żądzy, podtrzymując głowę Ucz nad sedesem. — Przepraszam — szepnęła słabym głosem i znów puściła pawia. — Jestem przy tobie, kochanie — powiedziałem do niej. — Co z tego? — odparła. Severin odczekał, aż Ucz skończy wymiotować, po czym wyszedł, zostawiając

nas samych. Wróciliśmy do Pokoju Tłumionej Żądzy, Edith i Severin zaś przenieśli się do Pokoju Siódmych Potów. Widocznie Severinowi też się nie chciało w środku nocy skręcać mosiężnego łoża, choć wiedziałem, że robił to już wielokrotnie. W Pokoju Tłumionej Żądzy Ucz i ja przytuliliśmy się do siebie, podczas gdy w pokoju obok Severin i Edith zlewali się siódmym potem. Odgłosy, jakie Edith wydawała, brzmiały znajomo i autentycznie. Ucz przesunęła dłoń do nasady mojego kręgosłupa. Czytaliśmy w swoich myślach: przed wyjazdem z domu wszyscy liczyliśmy na to, że nareszcie będziemy mieli okazję spędzić z tą drugą osobą całą noc, zamiast zrywać się do wyjścia o trzeciej nad ranem; cieszyliśmy się, że przynajmniej raz uda nam się zasnąć i obudzić w ramionach kochanki lub kochanka. Ale obudziłem się w ramionach Ucz, której w dodatku cuchnęło z ust. Przy śniadaniu Edith zaczęła żartować, że nie warto było tłuc się taki szmat drogi, skoro spaliśmy z naszymi ślubnymi małżonkami. — Oj, warto było, warto! — przerwał jej Severin. — Od dawna chciałem cię przelecieć w pokoju mamuśki. — Biedna mama. Dzień się rozpogodził na tyle, że w południe Ucz zdjęła bluzkę. Severin, który przyrządzał kanapki, przyozdobił jej goły sutek majonezem, ale nie było chętnych, by go zlizać, więc Ucz wytarła się serwetką. Edith siedziała w ubraniu. Kiedy Severin oznajmił, że idzie popływać, Ucz postanowiła dotrzymać mu towarzystwa. Edith i ja rozmawialiśmy o Djunie Barnes; oboje uznaliśmy, że jej powieść „Nightwood” jest studium wysublimowanej niemoralności. Wszystko w porządku, tylko czy literatura musi być aż tak kliniczna? — Pewnie się pieprzą na plaży — rzekła nagle Edith. — Ciekawe, czy oni w ogóle o czymkolwiek rozmawiają? — Przeszkadza ci, jeśli się pieprzą? — Właściwie nie. Bardziej przeszkadza mi to, że Severin zawsze nalega, że musi być sprawiedliwie, po równo. Więc gdzie tu sprawiedliwość, skoro wie, że wczoraj w nocy do niczego między tobą a mną nie doszło? — Ucz myśli, że doszło. Czuje się pokrzywdzona.

— Nie mówiłeś jej, co się stało? — Nie. Zadumała się na moment, po czym wzruszyła ramionami. Kiedy Severin z Ucz wrócili do domu, spytała lekkim tonem: — No i coście robili? — Wsunęła rękę do kąpielówek męża i mocno go ścisnęła. Ucz jeszcze na plaży wciągnęła bluzkę. Severin jęknął z bólu, w oczach zakręciły mu się łzy. Edith cofnęła rękę. — Korzystaliśmy z uroków wakacji — odparł. (Znów wrócił do dawnej śpiewki!) — Odpoczywaliśmy... — Od czego? — przerwała mu. — Od dzieci i od rzeczywistości. Ale głównie od dzieci. Jeszcze wtedy nie wiedziałem, jak bardzo je kocha. Za Severinem, nad suszarką do naczyń, wisiał ohydny obraz przedstawiający ryby bez głów; ich łuski przypominały barwne kwadraciki Klimta. Autorem obrazu był oczywiście Kurt Winter. Museum of Modern Art w Nowym Jorku nie wyraziło zainteresowania tym dziełem. Matce Edith przybyło przez lata mnóstwo obrazów drugorzędnych artystów. Nie czuła się odpowiedzialna za spuściznę po, na przykład, van Goghu, ale ilekroć muzeum odrzucało Haringę, Bodlera czy Kurta Wintera, starszej pani żal ściskał serce. I kupowała płótna, z których muzeum rezygnowało. — To chodząca dobroć — powiedziała Edith o matce. —Kolekcjonuje złe obrazy, bo współczuje ich twórcom, nawet jeśli już dawno nie żyją. To prawda. W swojej kolekcji nie posiadała ani jednej przyzwoitej pracy Kurta Wintera; kupiła same najgorsze. Pod tym względem Edith niewiele się od niej różniła. Przed laty w Wiedniu umówiła się z Severinem na drugim piętrze Górnego Belwederu, w galerii malarstwa dwudziestego wieku. Chociaż potwierdziły się

jej najgorsze obawy, że przyjdzie na spotkanie w blezerze z wyszytą na piersi złotą literą, spędzili ze sobą cały dzień, oglądając dzieła sztuki. Zatrzymując się przy wielkim kwadratowym obrazie Gustava Klimta z 1912 roku, zatytułowanym „Aleja do zamku Kammer”, Severin powiedział: — Widzisz tę wspaniałą zieleń? Mój ojciec tak nie potrafił. U niego każde drzewo i każde źdźbło trawy musiało być namalowane oddzielnie. — Słuchaj, nie jestem oficjalną przedstawicielką... —zaczęła Edith. — A tu mamy „Judytę z głową Holofernesa” z roku 1901 — przerwał jej Severin, wskazując kolejny obraz Klimta. — Brat artysty, Georg, wykonał ramę z napisem. Edith nie dawała za wygraną. — Niestety, nie orientuję się, jaką sumę Museum of Modern Art zamierza przeznaczyć na obrazy twojego ojca. Nie wiem, może zechcą kupić jedno płótno... A ile potrzebujesz pieniędzy? Czy polecisz prosto do Stanów? Czy może najpierw pozwiedzasz Europę? — O proszę, „Słoneczniki” Schielego, rok 1911. Zupełnie nie w jego stylu, prawda? — Mama i ja mogłybyśmy kupić ze dwa obrazy, ale powiedz, co zrobisz z pieniędzmi? Czy w Ameryce znajdziesz pracę? Bo tu piszesz doktorat, tak? Z czego? — Podoba ci się „Pocałunek”? — Co? — „Pocałunek”. Namalował go w 1908. To mój ulubiony obraz Klimta. — Mój też. Przez chwilę stali przed „Pocałunkiem”, jednakże Edith wróciła myślami do „Judyty z głową Holofernesa”. — Sądzisz, że Klimt lubił kobiety? — spytała wreszcie. — Nie. Wydaje mi się, że go pociągały i fascynowały, że ich pożądał i że

cierpiał z ich powodu. Spojrzeli ponownie na Judytę, na jej kruczoczarne loki, silnie zarysowaną szczękę, otwarte usta i wilgotne zęby, na jej spowite gazą, może już w stanie rozkładu ciało oraz długie, szczupłe palce, zanurzone we włosach Holofernesa. Trzymała jego ścięta głowę przy brzuchu; zamknięte oko wodza znajdowało się mniej więcej na poziomie jej ocienionego pępka. Piersi miała dumnie sterczące, dziewczęce w kształcie, lecz miękkie. Jedna była odsłonięta, druga prześwitywała spod cieniutkiej bluzki, pozłacanej delikatnie, tak by nie przysłonić sutka. Różne owoce i rośliny, cały ogród i las, wyzierały zza pleców Judyty i okalały jej chłodną, ładną twarz. Głowa martwego Holofernesa była poza obrazem, jedynie jego włosy oraz fragment policzka z zamkniętym okiem znajdowały się wewnątrz ram. — O czym myślisz, jak na nią patrzysz? — spytała Edith. — Że jest to kobieta, której mógłbym ulec. A ona by się chwili nie wahała. — Przed ścięciem ci głowy? — Przed tym też nie. Roześmiali się. Edith ogarnął beztroski nastrój; poczuła się jak niegrzeczna dziewczynka. — Kochała się z nim, zanim go ukatrupiła — rzekła. —To widać po jej minie. Z postaci biła dziwna zmysłowość, lubieżność, która przywodziła na myśl jeszcze gorsze rzeczy. — Albo próbowała się z nim kochać, gdy już był martwy — dodała Edith, chcąc zaszokować syna Kurta Wintera. Severin w milczeniu wpatrywał się w obraz. — Więc jak myślisz, kiedy to robiła? Przed czy po? Ale to on ją zaszokował: — W trakcie. Następnie zabrał Edith do Muzeum Dwudziestego Wieku. Tam również nie

rozmawiali na temat twórczości Kurta Wintera. — Czy Frau Reiner wybiera się z tobą do Ameryki? — Nie wiesz, od czego są starzy przyjaciele? — zdziwił się. — Starzy przyjaciele są od tego, żeby się nigdzie nie ruszać. Żeby zostać na starych śmieciach. — Więc będziesz sam podróżował? — Oj, chyba raczej z siedemdziesięcioma obrazami Kurta Wintera pod pachą. — Moja matka ma, niestety, dość luźne kontakty z muzeum. — Po raz pierwszy zauważyła, że gdy się ma na nogach tenisówki, krok automatycznie staje się bardziej sprężysty. — Czy Frau Reiner z tobą mieszka? Oglądali namalowaną w 1908 roku „Rodzinę Schönbergów” Gerstla. — Oto przykład mało znanego malarza, któremu się w końcu poszczęściło — orzekł Severin. — Oczywiście najpierw musiał umrzeć. Za życia nie doczekał się ani jednej wystawy. Mój ojciec, rzecz jasna, nie miał okazji rozwinąć się zbytnio po trzydziestym ósmym roku... — Zatrzymasz mieszkanie matki? Żeby przyjeżdżać tu na wakacje? — spytała Edith. — Na wakacje? — zdumiał się. — Jeśli człowiek żyje tak, jak lubi, pojęcie wakacji nie istnieje. Przed laty matka zabrała mnie do Grecji. Pakowaliśmy walizki, kiedy Živan albo Vaso spytali ją, czy zamierza tam pozować. „Oczywiście odparła. — Jeśli tylko ktoś będzie chciał mnie malować”. To był normalny turystyczny wyjazd, ale matka kochała swoją pracę. Nie jechała na wakacje, żeby od niej odpocząć. — Powiedz, czym się interesujesz. Co lubisz? — Języki. Chciałbym, żeby każdy znał dwa lub trzy i posługiwał się wszystkimi naraz. W jednym można wyrazić coś tylko na kilka sposobów, ale gdybyśmy używali trzech... Wyobrażasz sobie, jakie mielibyśmy bogate słownictwo? Jakie wspaniałe toczyli dyskusje? Jaki cudowny powstałby zamęt... a właściwie nie zamęt, lecz ferment. Wspaniały ferment twórczy. Pasjonuję się też jedzeniem. Chętnie poznałbym tajniki sztuki kulinarnej i został wielkim

kucharzem. Gotowałbym potrawy delikatne i zwalające z nóg, potrawy proste i wykwintne... Uwielbiam jeść! — Chciałbyś mieć własną restaurację? — A skądże znowu! Pitrasiłbym wyłącznie dla siebie i przyjaciół. — Z czego się będziesz w Stanach utrzymywał? — Jak to? Z nauczania niemieckiego, oczywiście. Wolałbym prowadzić kursy gotowania, tylko że wtedy sam pewnie przymierałbym głodem. Wolałbym też trenować zapaśników, ale nie mam doktoratu z zapaśnictwa. Zresztą ważniejsze jest to, jak się żyje, niż to, co się robi. Interesuje mnie jakość życia, a nie zarabianie pieniędzy. Najchętniej ożeniłbym się z bogatą kobietą i gotował dla niej posiłki! Codziennie bym się gimnastykował, naturalnie z korzyścią dla nas obojga, a resztę czasu poświęcał na czytanie, poszerzanie wiedzy i wzbogacanie słownictwa. Byłbym niewyczerpanym źródłem informacji. Ach, Sprache! Gdybym mógł, skoncentrowałbym się na samej istocie życia. Boże, gdyby ktoś się troszczył o moje sprawy bytowe, rewanżowałbym się wspaniałą rozmową, wspaniałym żarciem i wspaniałym seksem! Och, przepraszam... — Nie, nie, mów — poprosiła Edith. Ona sama chciała być pisarką i bardziej interesowało ją to, co będzie robiła, niż to, jak będzie żyła. Nie znosiła gotowania, lecz uwielbiała dobrze zjeść. A człowiek, którego miała przed sobą, twierdził, iż największym jego marzeniem jest być czyjąś żoną! — To już wszystkie obrazy mojego ojca, jakie są w muzeach. Reszta znajduje się w rękach prywatnych. Ale może byśmy poszli gdzieś na obiad? — Uwielbiam jeść! — Może do mnie, co? Wczoraj przyrządziłem Gulaschsuppe. I opracowałem nowy typ sosu winegret do szparagów. — No i masz u siebie sporo prac Kurta Wintera. Mogłabym je przy okazji obejrzeć. — Nie wszystkie są na sprzedaż — zastrzegł.

— Myślałam, że... — Tylko dzieła sztuki. Rysunków i obrazów pornograficznych przedstawiających nagą Katrinę Marek Severin nie zaliczał do dzieł sztuki; były jego historią, jego korzeniami — co Edith od początku zdawała się rozumieć. Tak więc korzenie Severina Wintera wisiały w sypialni, sztuka w salonie. — Zajmę się jedzeniem, a ty się rozejrzyj — powiedział, stawiając na gazie Gulaschsuppe. W sypialni Edith odkryła to, czego publiczność nigdy nie widziała: nad starannie posłanym łóżkiem Katrina Marek demonstrowała cały wachlarz pozycji erotycznych. Zapewne Edith czułaby się zakłopotana, gdyby nie wiedziała, że modelką jest matka Severina. Po chwili namysłu uznała jednak, że to, iż modelką jest właśnie matka Severina, tym bardziej powinno wprawiać ją w zakłopotanie. Mam wrażenie, że Edith traktowała kobietę na rysunkach jak rywalkę. Usiadła na łóżku. Obok na podłodze leżały hantle, ciężkie i nieprzyjemne jak wspomnienie Frau Reiner wsuwającej język w ucho Severina. Kiedy wszedł do sypialni, by oznajmić, że Gulaschsuppe jest gotowa, Edith po raz pierwszy ujrzała go bez blezera i z przerażeniem uświadomiła sobie, że jeśli on teraz podejdzie do niej i jej dotknie, ona nie zaprotestuje. Severin minął jednak łóżko i podszedł do okna. Był taki przystojny, taki... — Idealnie schłodzone — powiedział, wyjmując ze skrzynki na kwiaty drewnianą miskę ze szparagami. — W lodówce zawsze mam za mało miejsca. — Pomachał miękkim szparagiem, ociekającym oliwą i sosem winegret. — Chcesz spróbować? Rozchyliła wargi i zamknęła oczy. Severin ujął ją delikatnie za brodę, odchylił jej lekko głowę i wsunął do ust podłużny pęd. Szparag był pyszny. Kiedy z kuchni doleciał ją brzęk naczyń, otworzyła oczy. — Wino czy piwo? Nie miała ochoty wstawać. W niektórych pozach Katrina Marek wyglądała tak, jakby się onanizowała. Przyglądając się jej, Edith zdała sobie sprawę, że sama nigdy w życiu nie dotykała się w ten sposób.

— Wino czy piwo? — zawołał ponownie Severin. Położyła się na posłaniu i kiedy usłyszała zbliżające się kroki, zamknęła oczy. — Źle się czujesz? — Okłamałam cię — powiedziała. Czekała, aż łóżko ugnie się pod jego ciężarem, ale Severin pozostał w pozycji stojącej. Wciąż trzymała oczy zamknięte. — Nie jestem oficjalnie upoważniona do kupna jakichkolwiek obrazów twojego ojca, a moją matkę łączą z muzeum jedynie bardzo luźne związki. Z tego co wiem, nikomu w Museum of Modern Art nie podoba się twórczość Kurta Wintera. A te rysunki... — nie otwierając oczu, wskazała ręką na ściany —te rysunki są po prostu straszne! Poczuła, że mężczyzna siada obok na łóżku, ale nie uniosła powiek. — One nie są na sprzedaż — oznajmił cicho. — Nie powinny nigdy opuszczać sypialni. — Nie opuszczą. Wreszcie otworzyła oczy. — Nie jesteś na mnie zły? — spytała. — Że podałam się za pracownicę muzeum? — I tak w to nie wierzyłem — odparł, czym trochę ją zirytował. Zachowywał się jak dżentelmen: siedział odwrócony profilem, starając się nie patrzeć na wyciągniętą na swoim łóżku kobietę. — Ale wspomniałaś, że może ty lub twoja matka byłybyście zainteresowane... Edith usiadła. Wiedziała, że jej nie dotknie, nawet gdyby rozebrała się do naga. — Co byś zrobił, gdybyś nagle dostał mnóstwo pieniędzy? — spytała. — Mnóstwo? Wystarczy mi trochę. Tyle, żebym mógł zabrać do Stanów obrazy, których tu nie zdołam sprzedać. —Rozejrzał się po pokoju i wyszczerzył zęby; jak ogromnie podobał się jej jego uśmiech! — Niestety, jest ich całkiem sporo. I żebym miał za co żyć w Stanach, dopóki nie znajdę odpowiedniej pracy.

I... — ponownie wyszczerzył zęby —żebym przed wyjazdem do Ameryki mógł się wybrać do Grecji. Najchętniej pojechałbym choćby dziś. — Położył się na łóżku i zamknął oczy. —To najlepsza pora roku, już jest ciepło, a sezon turystyczny jeszcze się nie zaczął. Mieszkałbym w małych, czystych hotelikach, kąpałbym się w morzu. Niczego bym sobie nie odmawiał. Jadłbym pyszne dania, pił dobre wina, czytał mądre książki, wylegiwał się na plaży, pływał. A kiedy zjechaliby się turyści, wróciłbym do Wiednia, spakował manatki... — Pożegnał się z Frau Reiner... — I z Vasem oraz Živanem. Powiedziałbym im — otworzył oczy — że jeszcze się kiedyś zobaczymy. Że zanim umrą, na pewno wrócę. Ale chyba już bym nie wrócił. —Znów zamknął oczy. — Grecja to moje marzenie. Bardzo bym chciał tam pojechać. — Ile musiałbyś sprzedać obrazów? — spytała Edith. Uniósł powieki. Lubiła patrzeć na jego oczy, ale gdy były zamknięte, mogła bez skrępowania patrzeć na jego usta. — Zamknij oczy — poprosiła — i pomyśl. Pogrążył się w zadumie. Edith wstała z łóżka, poszła do kuchni, zgasiła gaz pod Gulaschsuppe, po czym wróciła do sypialni, niosąc butelkę wina i dwa kieliszki. Severin wciąż leżał z zamkniętymi oczami. Zdjęta buty, nalała wina do kieliszków i wyciągnęła się na brzegu łóżka. Miała ochotę zapalić, ale nie sądziła, by ten człowiek o lśniących, białych zębach, szerokiej klatce piersiowej, wąskich biodrach i szczupłych udach pochwalał ten nałóg. — Chyba pięć dużych płócien — oświadczył wreszcie. —Ale z tych pięciu, o których myślę, dwóch jeszcze nie widziałaś. — Pięć? No dobrze. Wolałabym jednak sama dokonać wyboru. Otworzył oczy. Podała mu kieliszek, a gdy wypił łyk, zabrała kieliszek z powrotem i poprosiła, aby znów zamknął oczy. Posłuchał. — Są dwa warunki — powiedziała, kiedy leżał bez ruchu. Otworzył jedno oko, lecz przysłoniła je ręką. Korciło ją, żeby nie cofać dłoni, jednak po chwili namysłu położyła ją na łóżku, tuż przy twarzy Severina. Czuła

na palcach jego oddech, on zaś czuł zapach perfum, które rano wtarła sobie w nadgarstek. — Pierwszy: że pozwolisz mi nabyć jeden z obrazów wiszących w sypialni. Nie otwieraj oczu. Przecież znasz je na pamięć. Obiecuję, że nigdy nie będzie wystawiony: nie sprzedam go ani nie wypożyczę żadnemu muzeum. Prawdę mówiąc, chcę go powiesić nad swoim łóżkiem. — O który ci chodzi? Edith skierowała wzrok na wybrane przez siebie płótno. — Ten, na którym ona leży na plecach, z nogą lekko zgiętą w kolanie i twarzą odwróconą w naszą stronę. Jedną ręką głaszcze się delikatnie po podbrzuszu, palce drugiej ma przy ustach. Wygląda tak, jakby posyłała patrzącemu całusa. Albo jakby chciała powstrzymać krzyk, który podchodzi jej do gardła. — Jaki krzyk? Już prędzej liże własne palce — powiedział Severin i nagle Edith pojęła, co obraz przedstawia. — Na zgiętej nodze ma pomarańczową pończochę, tak? I leży ze zmrużonymi powiekami? — Tak — wyszeptała. — Ten mi się najbardziej podoba. — Nic z tego. Mnie się też najbardziej podoba. Nie otworzył oczu, nawet nie próbował się targować. Zdziwiła się, ale brnęła dalej, starając się niczego po sobie nie okazać. Czuła się bezradna, zagubiona. Sama siebie nie poznawała. — Drugi warunek: musisz mi odpowiedzieć na jedno pytanie. Tak albo nie. Z tym, że odpowiedź negatywna nie wpłynie na naszą transakcję. Tylko nie kłam, dobrze? — Dobrze. Tak. Zobaczyła, że ma otwarte oczy. Zamierzała zasłonić je ręką, ale chwycił ją za nadgarstek i położył sobie na klatce piersiowej. — Tak — powtórzył. — Przecież jeszcze nie zadałam pytania — rzekła, unikając jego spojrzenia.

Wpatrywał się w nią uporczywie, nie puszczając jej ręki. — Nie szkodzi. Odpowiedź brzmi: tak. Domyśliła się, że odgadł pytanie, i poczuła się upokorzona. Wyszarpnęła rękę. Postanowiła nic więcej nie mówić. Był okrutny; dlaczego się z nią tak drażnił? — Ja też mam warunek — powiedział. Spojrzała na niego. — Musisz pojechać ze mną do Grecji. Właśnie o to zamierzała go spytać: czy chciałby, żeby mu towarzyszyła. — Na miłość boską, po co? — Wzruszyła ramionami. —Zresztą nie mam czasu. — Wstała z łóżka, sięgnęła po torebkę i wyjęła papierosa. — Jak myślisz, czy Gulaschsuppe jest gorąca? — Jeśli stoi na ogniu. — Przekręcił się na brzuch. Edith poszła do kuchni, odkręciła gaz i zaczęła głośno przestawiać garnki, lecz Severin nie pojawił się. Spojrzała na zabawne zdjęcie przedstawiające Katrinę Marek, Frau Reiner oraz dwóch byłych jugosłowiańskich zapaśników, Vasa i Živana, i nagle przemknęło jej przez myśl, że autorem zdjęcia jest pewnie Severin. Frau Reiner i zapaśnicy wyglądali znacznie młodziej niż obecnie. Przekonała się też, że Frau Reiner miała przed laty piękne ciało, wszyscy bowiem pozowali na golasa. Stali w czwórkę przed elegancko zastawionym stołem, na którym znajdowały się różne wykwintne potrawy, i trzymali w rękach noże oraz widelce. Vaso albo Živan (nie była pewna, który) położył sobie na głowie serwetkę, Frau Reiner zaś wcisnęła między swoje obfite piersi kieliszek wina, który wyglądał tak, jakby lada moment miał się wysunąć. Katrina Marek, starsza i dostojniejsza od reszty towarzystwa, uśmiechała się nieśmiało do aparatu, skromnie przysłaniając krocze. Nie przypominała kobiety na obrazach w sypialni. Chociaż była naga, sprawiała wrażenie ubranej. — Ty robiłeś to zdjęcie? — zawołała Edith. Sądziła, że Severin spyta: „Jakie zdjęcie?”, a wtedy ona odpowie: „To tutaj!”, i wówczas on wstanie z łóżka, którego tak bardzo się bała, i przyjdzie do kuchni. Nie było jednak żadnej odpowiedzi. — Zupa gotowa! — krzyknęła. Ponieważ w dalszym ciągu nie było odpowiedzi, udała się do sypialni.

Severin leżał na brzuchu w tej samej pozie, w jakiej go zostawiła. — Nie musisz kupować żadnych obrazów — powiedział, mamrocząc w poduszkę. — A jeśli tamten naprawdę ci się podoba — wskazał ręką na ścianę — możesz go wziąć. — Chcę z tobą pojechać do Grecji. Severin nawet nie drgnął. — A ja chcę ciebie — rzekł po chwili. Edith uznała to za dostateczne zaproszenie. Rozpięła spódnicę i pozwoliła jej opaść na podłogę, po czym ściągnęła przez głowę bluzkę; materiał naelektryzował jej włosy. W tamtych czasach nosiła stanik, więc odpięła z tyłu haftkę i powiesiła go na oparciu krzesła. Następnie zdjęła majtki i rzuciła nimi w Severina, który wciąż leżał jak kłoda. („Figi sfrunęły mu na ucho, zakrywając je niczym spadochron polne kwiatki” — przeczytałem później w jednym z jej bardziej wydumanych opowiadań). Zamierzała odwrócić się do niego przodem, kiedy nagle Severin usiadł na łóżku i ze zdziwieniem wbił w nią wzrok. Po chwili zerwał się, niezdarnie wcisnął jej majtki do ręki i wybiegł z sypialni. Edith myślała, że zapadnie się pod ziemię ze wstydu, ale wtem doleciał ją z kuchni krzyk: — O rany, Gulaschsuppe! Nie czujesz swędu? Pewnie się wylała z garnka i przypaliła. Dobry Boże, w co ja się pakuję? — pomyślała w duchu Edith. Kiedy wsunęła się pod kołdrę, poczuła na poduszce zapach swoich, a raczej Frau Reiner, perfum. Było jej przykro, że Severin ledwo raczył na nią spojrzeć. Krótko jednak leżała sama; po chwili wpadł do pokoju, ściągając w biegu spodnie i koszulę. Zbyt mało miała w życiu mężczyzn, aby wiedzieć, że sportowcy, którzy, podobnie jak kobiety, przyzwyczajeni są do częstego przebierania się, szybko zrzucają z siebie ubranie, ciskając je gdzie popadnie. Nim się zorientowała, stał przed nią nagi, pozwalając, by na niego patrzyła. Zsunęła więc kołdrę, żeby i on mógł na nią popatrzeć. Co uczynił, zbyt pobieżnie jak na jej gust, ale gdy wślizgnął się do łóżka i przytulił ją do siebie, poczuła się wspaniale. Pomyślała, że pewnie nagość nie robi na nim wrażenia, skoro przywykł do niej od dzieciństwa, i może później przyjdzie czas na dokładniejsze oględziny.

— Coś mi się zdaje, że cię polubię — zdążyła powiedzieć, zanim zaczął ją całować (i długo nie przestawał). Oczywiście nie pomyliła się. Pięć dni później wyruszyli do Grecji. Wyjechaliby wcześniej, lecz Edith najpierw chciała sfotografować najlepsze prace Kurta Wintera i wysłać matce slajdy. „Mamo — napisała w liście — mam nadzieję, że muzeum zdecyduje się kupić jeden lub dwa obrazy. Dla nas wybrałam pięć; te oznaczone numerami od jednego do czterech (zdjęcia piątego nie załączam). Na razie jadę do Grecji, potem wracam do pisania”. Rano w dniu wyjazdu Frau Reiner oraz dwaj byli czetnicy wyprawili im rytualne pożegnanie. Edith z Severinem leżeli zaspani w łóżku, gdzie przez ostatnich pięć dni spędzali większość czasu, kiedy nagle Edith usłyszała w salonie jakieś kroki i szepty. — To Frau Reiner — wyjaśnił cicho Severin; Edith skrzywiła się. — Ma klucze do mieszkania, dostała je od matki. Vaso i Živan pewnie też uzbierali przez lata ze cztery komplety każdy. Edith spytała, co o tej porze robią u niego w mieszkaniu. Severin wytężył słuch. Odgłosy najwyraźniej brzmiały znajomo, bo przewracając oczyma, oznajmił: — To taki stary rodzinny żart. — Jaki żart? — Rytualne pożegnanie. Zobaczysz. — Minę miał zakłopotaną. — Potraktuj je jako oznakę wielkiego szacunku. Na korytarzu rozległ się tupot nóg oraz chichot. — Ta tradycja sięga daleko w przeszłość — dodał nerwowo Severin, obejmując Edith i zerkając z uśmiechem na drzwi. Te otworzyły się szeroko i do pokoju wkroczyli rozebrani do naga czetnicy, z trudem niosąc na rękach Frau Reiner — nagą, zaczerwienioną i pulchną, jak z obrazu Rubensa. Ustawili się w nogach łóżka, szybko przybierając pozę jak na starej fotografii, którą Edith oglądała w kuchni. Brakowało jedynie Katriny

Marek, która na zdjęciu stała między Vasem a Živanem. Każdy z trójki dzierżył w dłoni nóż i widelec, a Vaso albo Živan, znów nie była pewna który, miał na głowie serwetkę. Frau Reiner tym razem była bez kieliszka wina; po prostu nie dałaby rady utrzymać go między obwisłymi piersiami. Widok trzech pomarszczonych ciał, które kiedyś były takie jędrne, musiał być dla Severina przykry. — Gute Reise! — zawołała zdławionym głosem Frau Reiner; dwaj zapaśnicy ryknęli płaczem. — Życzą nam miłej podróży — przetłumaczył Severin. Później Edith dowiedziała się, że zdjęcie wiszące w kuchni zostało zrobione na przyjęciu pożegnalnym, kiedy Severin wyjeżdżał do Iowy i przyjaciele matki przyszli mu życzyć wspaniałej kariery sportowej. Po chwili zapłakani goście otoczyli łóżko, zaczęli poklepywać Edith i Severina, całować ich. W pewnej chwili Edith uświadomiła sobie, że kołdra zsunęła się i że ona sama jest równie naga, jak żegnający ja ludzie. Starzy zapaśnicy zdawali się tego nie dostrzegać, pewnie jako zawodowi modele byli przyzwyczajeni do obcowania z nagością, w oczach Frau Reiner natomiast, która dokładnie zlustrowała jej młode ciało, sympatia do Edith mieszała się z bólem i zazdrością. I nagle kobieta przytuliła ją do siebie z przerażającą siłą; żeby nie stracić kontaktu z rzeczywistością, Edith chwyciła za udo Severina, którego poszturchiwali i tarmosili dwaj zalewający się łzami starzy olimpijczycy. Przygnieciona piersiami Austriaczki, tymi dwoma zabytkami historii, Edith przypomniała sobie fragment listu, w którym matka pisała, że Severin nie ma rodziny. Frau Reiner coraz hardziej przypierała ją do łóżka, skrapiając jej twarz potem — a może łzami? Była co najmniej dwie kategorie wagowe powyżej Severina. Edith jeszcze mocniej zacisnęła rękę na udzie kochanka, zważywszy jednak na chaos, jaki panował w sypialni, równie dobrze mogło to być udo Vasa czy Živana, i zaczęła się modlić, by przyjaciółka Katriny Marek nie zadusiła jej na śmierć. Severin sierotą? Matka była w błędzie. Syn Kurta Wintera wykazywał tak silne poczucie więzi rodzinnych, jak mało kto. Powinniśmy byli wziąć to pod uwagę. Przyznaję, że moje własne poczucie więzi rodzinnych ucierpiało na skutek naszego czworokąta. Najsłabiej z tego okresu pamiętam dzieci, i to mi nie daje

spokoju. Mieliśmy oczywiście innych przyjaciół, a także normalne życie domowe. Ale naprawdę nie umiem sobie odtworzyć, co się wtedy działo z dziećmi. Kiedyś, gdy byłem w sypialni z Edith, Dorabella cichutko zastukała do drzwi. Podskoczyłem. Myślałem, że Severin wrócił do domu wcześniej, choć zdziwiło mnie, że puka tak cicho. Nastąpiła pośpieszna, nerwowa kotłowanina; Edith wystraszyła się, że Severin mógł nas słyszeć. Za drzwiami rozległ się dziecięcy głosik. — Mamusiu? Ukryłem się pod kołdrą, a Edith wpuściła córkę do pokoju. Dziewczynka miała zły sen; opowiadała go równym, monotonnym głosem, nerwowo szarpiąc i poklepując przykryty kołdrą kształt leżący obok jej matki. — Przestań, bo obudzisz tatusia — rzekła Edith. Dziewczynka dźgnęła mnie palcem. — A dlaczego tatuś śpi z zakrytą głową? — Zaczęła podnosić kołdrę, lecz Edith w porę ją powstrzymała. — Bo mu zimno. Dorabelli śniły się wyjące psy oraz świnka kwicząca pod samochodem. — Koła wozu schowały się; wiesz, mamusiu, tak jak się chowają koła samolotu. Świnka była przygnieciona, ale jeszcze żyła. A psy wyły, ponieważ uszy bolały je od potwornego kwiku. Dorabella krążyła wokół samochodu, usiłując pomóc śwince, ale nie była w stanie. — I nagle okazało się, że to wcale nie świnka leży pod samochodem, tylko ja — oznajmiła drżącym głosikiem. —To ja kwiczałam i to na mnie psy szczekały. — Naciskała mój tyłek swoimi małymi kłykciami niczym kucharka ugniatająca ciasto. — Biedna mała Fiordiligi — powiedziała Edith. — Jestem Dorabella, mamusiu! — oburzyło się dziecko.

Edith zapaliła lampkę. — A tak, Dorabella — przyznała. — Co za okropny sen. — To nie jest koszula tatusia, prawda? Wiedziałem, na czyje ubranie dziewczynka patrzy. Edith wykazała się refleksem. — Tatuś wymienił coś na nią — odparła błyskawicznie. — A co? — spytała Dorabella. W tym momencie zaległa grobowa cisza. Fiordiligi i Dorabella to córki Winterów. Moich dzieci prawie wcale nie pamiętam, a przecież kiedyś znałem je całkiem dobrze. — Co wymienił? — spytała ponownie dziewczynka. Nie pamiętam dzieci, ale doskonale pamiętam tę ciszę.

6 Kto wygrywa? Kto przegrywa? Kiedyś, gdy byliśmy wszyscy razem, popatrzyłem na mojego starszego synka, szczupłego, zwinnego chłopczyka o twarzy nawet ładniejszej niż Edith. — Spójrzcie na Jacka — powiedziałem. — Ależ ma piękna, esowatą linię pleców! Bo to chyba nie jest lordoza, co? Przypomina mi łucznika, którego widziałem na renesansowym sztychu. Wiecie, Jack jest bardzo wrażliwym dzieckiem, lubi muzykę... Mam nadzieję, że w przyszłości zostanie malarzem. — Nawet jeśli wyrobi sobie mięśnie, i tak będzie chuchrem — skwitował Severin. — Może najwyżej startować w wadze lekkiej.

Severin zdecydowanie wolał mojego młodszego syna, Barta. Bart był przysadzistym chłopcem o klockowatej budowie, który odziedziczył po Ucz szerokie kości policzkowe i niski wzrost. Gdybyśmy znali Winterów, kiedy się Bart urodził, pewnie podejrzewałbym Severina o ojcostwo, z wyglądu bowiem chłopiec znacznie bardziej przypominał jego niż mnie. W dodatku też był niesamowicie odporny na ból, jakby jego ciało pokrywała żółwia skorupa. — To oczywiście po Ucz — rzekł Severin. — Jej nic nie jest w stanie zranić. Ma skórę hipopotama. Hipopotama? Co miał na myśli? Jack, chociaż był starszy, zawsze wchodził do wody drugi; chociaż był większy, zawsze przegrywał w bójce z Bartem, który po prostu wbijał w niego zęby i mocno zaciskał szczęki. Biegnąc do drzwi, Bart nie zwalniał kroku, jakby liczył, że same się otworzą. Z niepokojem obserwowałem młodszego syna; ciągle zdawało mi się, że katastrofa wisi w powietrzu. Jack był przeciwieństwem brata: schludny, ostrożny, nieśmiały, pełen gracji. Rano budził się powoli. Kiedyś, leżąc w łóżku, spytał: — Tatusiu, czy jest ci czasem smutno i chcesz płakać, choć nie stało się nic złego? Ależ naturalnie! Tak, to dziecko było moim synem; świetnie je rozumiałem. Zdarzało się, że Jack przez godzinę mył zęby, wpatrując się w lustro z takim skupieniem, jakby mógł dojrzeć w nim swoją przyszłość. Bart od urodzenia był jak taran. Ten mały człowieczek o grubych nadgarstkach i kostkach, pogodny, beztroski, przypominał mi poczciwych wieśniaków z Eichbüchl. Ledwo się rano budził, natychmiast otwierał szeroko oczy i głośno domagał się śniadania. Kiedy zabieraliśmy dzieci do miasta, Jack zadzierał głowę do góry, przesuwał wzrokiem po dachach, wypatrywał gargulców, dziewczyn machających z okien i duszków fruwających po niebie. Bart szedł powłócząc nogami, przystając to tu, to tam, żeby wyłowić jakiś śmieć z rynsztoka. Córki Severina stroiły się dla Jacka, pisały do niego liściki miłosne, prosiły go: „Jack, usiądź koło nas. Pobaw się z nami w dom”, z Bartem natomiast ganiały się i tarmosiły jak z młodym psiakiem. Któregoś dnia Dorabella powiedziała matce, że gdy będzie duża, wyjdzie za mąż za Jacka. Wtedy Fiordiligi zawołała ze

śmiechem: — A ja zostanę jego kochanką! — Kochanką? — zdziwiła się Edith. — Przecież nawet nie wiesz, co to znaczy. — Właśnie, że wiem! Kochanka to taka pani, która dostaje prezenty. Innym razem Severin oświadczył: — Prawdziwy zuch z tego Barta! Ma wilczy apetyt. Zobaczycie, wyrośnie na świetnego kucharza! — Tak, pisarzem to on nigdy nie będzie — powiedziałem z żalem. — Choć sam wygląda jak opasłe tomiszcze. — Może kiedyś dojdzie do wagi średniej? — rozmarzył się Severin. — Popatrzcie tylko na jego klatkę piersiową! — Moje kochane, słodkie maleństwo — szepnęła Ucz. Takiego urwisa jak Bart mogła kochać jedynie rodzona matka oraz trener zapaśników. — Zauważyliście, jakie Jack ma zabójcze spojrzenie? —spytała Edith. — Za parę lat nie będzie mógł się opędzić od dziewczyn. W skrytości ducha liczyłem na to, że mój pierworodny, który istotnie miał piękne oczy i rzęsy dłuższe niż Edith i Ucz razem wzięte, wyrośnie na kochającego syna i będzie podsyłał swojemu staremu panienki. — Dlaczego daliście dzieciom tak typowo amerykańskie imiona? — spytała moją żonę Edith. — Bo są proste i niewydumane — odparła Ucz. — Zresztą chłopcy je lubią. Myślę, że żaden dzieciak w Ameryce nie chciałby, żeby wołano na niego Helmut czy Florian. — A ja uwielbiam włoskie imiona! I kiedy już pierwszą córkę ochrzciliśmy Fiordiligi, wiedziałam, że drugiej po prostu muszę dać na imię Dorabella. — Gdyby urodził się chłopak, byłby Dante — rzekł Severin. — Ale cieszę się,

że mamy dziewczynki. Chłopcy to tacy mali egoiści. Ciągle zapędzał córki do książek. „Trzeba nie tylko mieć dobre serce, ale również być mądrym — powtarzał im. — Człowiek dobry, lecz głupi, jest wykorzystywany przez innych”. — Uwielbiam wszystko, co włoskie — westchnęła Edith. — Bo nigdy nie byłaś we Włoszech — zauważył kwaśno Severin, po czym, zwracając się do nas, wyjaśnił: — Edith najbardziej pociąga to, czego nie zna. — Nieprawda! A czy kiedykolwiek zniechęciłam się do tego, co już poznałam? — Poczekamy, zobaczymy. — Severin popatrzył na mnie. Siedziałem ze wzrokiem utkwionym w moich synach. Nie mieściło mi się w głowie, że dwie osoby, które tak bardzo kocham, mogą się tak bardzo od siebie różnić. — To normalne — powiedziała Edith. — A ja uważam, że jedno dziecko zawsze kocha się bardziej niż drugie — rzekła Ucz. — Przestańcie się zgrywać na filozofów! — uciął dyskusję Severin. Potrafił być zabawny. Ale czyim kosztem? — Mylisz się, Severin wcale nie jest okrutny — zirytowała się kiedyś Edith. — Po prostu zaakceptuj go; przestań analizować każde jego słowo i gest. Wiem, co mówię, bo odkąd sama przestałam, polubiłam go znacznie bardziej. Złości mnie, że faceci muszą wszystko rozbierać na czynniki pierwsze. Była przygnębiona, bo wreszcie zrozumiała, że Severin i ja nigdy nie zdołamy się zaprzyjaźnić. W pisarstwie Edith też nastąpił zwrot. Uważałem, że na gorsze, ale wszystkie moje ataki odpierała z zadziwiającym spokojem. Dawniej z wdzięcznością przyjmowała wszelkie krytyczne uwagi, teraz jednak zaczęła je puszczać mimo uszu. Podejrzewałem, że to Severin, wytężając swój intelekt wagi muszej i naigrawając się z powieści historycznych, pomieszał jej w głowie.

Często słyszałem, jak Winter poucza zapaśników: „Jeśli nie zdołacie się podnieść z maty, nigdy nie wygracie”. Ale to inna historia. Pamiętam, jak kiedyś nocowaliśmy u nich w domu: my, oni i czwórka naszych pociech. W salonie przed telewizorem rozłożyliśmy materace, na których zostawiliśmy dzieciaki z wielką michą chrupek ziemniaczanych, żeby oglądały horrory. Rano, gdy smacznie spałem w pokoju Dorabelli (w środku nocy wymknąłem się z czyjegoś łóżka, żeby być sam), zbudziła mnie Edith, która nie wiedziała, gdzie się podział Severin. Szukaliśmy go po całym domu. Wreszcie Edith znalazła męża wyciągniętego przed telewizorem razem z gromadką śpiących dzieci: leżały mu na brzuchu, na nogach, przytulone do jego boków. Okazało się, że tuż przed świtem, kiedy filmowe upiory przekonały mojego młodszego syna o swoim istnieniu, a jego krzyk przekonał o tym resztę dzieci, Severin porzucił rozgrzane kobiece ciało, które trzymał w objęciach, zerwał się z łóżka, chwycił pierwsze z brzegu okrycie i zbiegł na dół. Obiecał dzieciom, że nie zostawi ich, dopóki się nie rozwidni. Okryciem, które chwycił po ciemku, był sięgający ziemi, cieniutki szlafrok Edith, fiołkoworóżowy, pokryty drobnymi kwiatkami. Edith zawołała nas, żebyśmy przyszli do salonu; dzieci, które powoli otrząsały się ze snu, tuliły się do Severina, jakby był wielką poduchą albo ogromnym, przyjaznym psiskiem, a on leżał pomiędzy nimi w fiołkoworóżowym szlafroku — wyglądał jak ciężarowiec–transwestyta, który niczym dobrotliwa bomba przebił dach przedszkola i wylądował na podłodze wśród maluchów. Po śniadaniu ruszyliśmy z synami do domu, Ucz ubrana w długą, regulowaną w talii spódnicę Edith; swoją gdzieś zawieruszyła. — Znajdzie się — pocieszyłem ją. — Wiem, gdzie ją kładłam, ale rano już jej nie było. Prowadziłem samochód jedną ręką, drugą trzymałem na nodze Ucz, czy raczej na spódnicy Edith. Ach, jak ja lubiłem porównywać te kobiety! Ale to było dawno temu. Pamiętam, że kiedy wracaliśmy z dwudniowego pobytu na Cape Cod, ruch na szosie był duży i światła reflektorów niczym fale co chwila obmywały nam twarze. Edith i ja siedzieliśmy z tyłu, jej chłodne palce błądziły po moim brzuchu. Jednostajny szum obracających się kół i warkot silnika sprawiały, że mogliśmy rozmawiać normalnie, nie zniżając głosu, i być pewni, iż Severin z Ucz

nas nie słyszą. Nie żebyśmy mieli przed nimi tajemnice. Nie, po prostu jazda nocą stwarzała intymny nastrój. Chłodny, bezosobowy blask reflektorów wydobywających na chwilę nasze twarze z mroku powodował, że czułem się odizolowany od świata, zapomniany. Severin i Ucz siedzieli grzecznie od siebie odsunięci — nie z własnej woli, ale dlatego, że wóz miał fotele kubełkowe. Severin oczywiście nalegał, żebyśmy wszyscy jechali w zapiętych pasach. Edith i ja wkrótce swoje odpięliśmy i przysunęliśmy się bliżej siebie. Myślę, że to zauważył. Od czasu do czasu jego śpiewny głos wznosił się ponad mój, a także ponad warkot silnika, lecz kiedy wytężałem słuch, próbując uchwycić parę słów, okazywało się, że mówi po niemiecku. Ciekawe, czym zabawiał Ucz. Historyjką z dzieciństwa? Wspominkami o Wiedniu? Nieraz zastanawiałem się, o czym oni ze sobą rozmawiają. — O niczym — powiedziała kiedyś Ucz, dość cierpkim tonem. — Ubzdurałeś sobie, że Severin i ja mamy mnóstwo wspólnego. Gdybyś podczas pobytu w Wiedniu przypadkiem spotkał Amerykanina z Cambridge w Massachusetts, czy z góry byś zakładał, że łączy was coś poza językiem i paroma cechami wspólnymi dla mieszkańców Stanów Zjednoczonych? Uff! Człowiek zadaje niewinne pytanie, a musi słuchać kazania. Ale przecież widziałem moją żonę oraz stan naszej sypialni po wizytach Severina. O tym, że się świetnie rozumieli, świadczyły rozrzucone po sypialni ogryzki, puste butelki, nadgryzione kawałki sera i kromki chleba, ogołocone z winogron łodyżki, pościel skołtuniona, jakby zbita w wielką pięść, materac zsunięty ze stelaża. Wielokrotnie podnosiłem z podłogi ciśnięte w kąt poduszki, a raz w koszu na brudną bieliznę znalazłem wstawione do góry nogami chybotliwe krzesło, na którym przed pójściem spać zwykle wieszałem spodnie. Ponieważ na wszystkie cztery drewniane nogi zatknięto buty (oczywiście moje), miałem wrażenie, że patrzę na czworonożnego potwora o ludzkich stopach, któremu poderżnięto gardło i którego wsadzono do kosza, by wykrwawił się na śmierć. — Chyba się nieźle bawiliście — powiedziałem. Ucz roześmiała się. — Myśl sobie, co chcesz... — Dała mi prztyczka w nos. —Bo i tak będziesz myślał, co chcesz. — Wymierzyła mi lekki cios pięścią w ramię. Zanim poznała Severina, nie zachowywała się jak niedojrzały młodzik w szatni, który dźga

kolegów w żebra, tarmosi za uszy, trąca w brodę. Kiedy minęliśmy Boston, ruch na szosie zmalał i tylko z rzadka światła reflektorów rozpraszały mrok wewnątrz wozu. Siedziałem w milczeniu. Słowa wypowiadane po niemiecku przez Severina brzmiały melodyjnie jak muzyka. Wiedziałem, że Edith też się w nie wsłuchuje, choć — podobnie jak ja — nic nie rozumie. Ucz nie odzywała się; Severin dawał solowy popis. Nawet nie zauważyłem, kiedy wyłączył radio (czyżby próbował nas podsłuchiwać? A może chciał, żebyśmy słuchali jego?), ale wtem Edith nachyliła się do przodu, cmoknęła go w kark i poprosiła, aby włączył je z powrotem. — Zapnij pas — rozkazał Severin. — Możesz puścić jakąś muzykę? — spytała, ignorując jego polecenie. — Nie. Najpierw zapnij pas. Ucz wpatrywała się przed siebie. Po pewnym czasie Severin wyciągnął rękę do radia. Edith czekała pochylona do przodu, jakby wiedziała, że mąż spełni jej życzenie; usiadła normalnie dopiero wtedy, gdy z radia popłynęły dźwięki. Nie zapięła jednak pasa. Severin wreszcie zamilkł. Pogładziłem Edith delikatnie po piersi, uszczypnąłem w sutek. Chciałem ją rozśmieszyć, ale siedziała spięta, jakby wciąż czekała na muzykę. Bo ta, którą nadawano, była okropna, w dodatku przerywana trzaskami. W końcu Ucz nie wytrzymała, odpięła pas i znalazła inną stację. Gdy sięgnęła po pas, żeby go zapiąć, Severin zwrócił się do niej po niemiecku. Odpowiedziała mu; zaczął ją przekonywać. Zostawiła pas odpięty, on również odpiął swój. Edith ścisnęła mnie za rękę; była zdenerwowana. Severin znów coś powiedział. — Nein — odparła Ucz. Przyśpieszyliśmy. Zerknąłem między fotelami na coraz bardziej wychylającą się w prawo strzałkę szybkościomierza. Kiedy Severin ściemnił światło na tablicy rozdzielczej, poczułem, jak Edith sztywnieje. Ucz odezwała się cicho po niemiecku. Przypomniały mi się chwyty psychologiczne, które Severin stosował wobec swoich zapaśników: gaszenie świateł, słynny przemarsz ciemnym tunelem. Miałem wrażenie, że pędzimy z ogromną prędkością i że lada moment powita nas ostry blask jupiterów oraz ryk zgromadzonej na trybunach publiczności. Ucz powtórzyła to, co przed chwilą powiedziała. Edith pochyliła się lekko do przodu — po co? Co zamierzała? Poklepać męża po ramieniu?

Pocałować go w szyję? Zapiąć pas Ucz? Tym razem, gdy Severin skończył mówić, Ucz się nie sprzeciwiła. Osunęła się nisko i oparła głowę na kolanach kierowcy. Widoczną od tyłu przestrzeń między fotelami wypełniła niczym morska toń zieleń jej puszystego swetra. Tablica rozdzielcza była czarna, prędkość wozu duża. Edith odsunęła się ode mnie, odszukała po ciemku pas i zapięła go; metaliczny chrzęst zadźwięczał głośno w ciszy. Czy Ucz trzymała Severina w ustach? Nie odważyłaby się! Zwłaszcza że Edith i ja siedzieliśmy za nią. A może o to właśnie Severinowi chodziło? Żebyśmy tak myśleli? Postanowiłem im przeszkodzić — naturalnie nie wprost. Umiem być przebiegły. — Ciekawe, jak radzą sobie bez nas dzieci? — spytałem. Edith uśmiechnęła się. Wiedziałem, że jestem na dobrym tropie. — Nie boisz się zostawiać ich samych na noc? Być tak daleko od nich? Im są starsze, tym mniejszy, oczywiście, powód do niepokoju, ale pewnie i tak się zamartwiasz, co? Pytania przeznaczone były dla Severina. Edith milczała. Ucz podniosła głowę i z powrotem usiadła w fotelu. — Powinnam była natychmiast otworzyć okno i splunąć — powiedziała później, gdy byliśmy sami. — Dopiero byś wybałuszył gały! Przyznaj się, myślałeś, że mu ciągnę druta? Jeśli tak, szkoda, że się podniosłam! — Po co to robiłaś? — krzyknąłem. — Dlaczego leżałaś z głową na jego kolanach? — Bo mnie poprosił. — Po co? Żeby nas zdenerwować? — Myśl sobie, co chcesz. Chryste! Ale przynajmniej miał drań za swoje! Tyle razy krytykował Edith za jej stosunek do dzieci, jakby to były świętości, które niedostatecznie czci. W jego wydaniu miłość była nierozerwalnie powiązana z wyrzutami sumienia.

Wtedy w samochodzie odpowiedział mi lodowatym tonem: — Sądzę, że dzieci mają się dobrze. Ale tak, martwię się o nie. Zawsze się martwię o moje córki. Tablica rozdzielcza pojaśniała. Czerwona strzałka szybkościomierza zaczęła opadać. — Pytam, bo wiem, że miałeś opory przed tym wyjazdem — rzekłem. — Bałeś się zostawić dziewczynki na dwa dni z opiekunką. Ale tak się zastanawiam... jeżeli po powrocie okaże się, że wszystko jest w porządku, a ręczę ci, że będzie, to może byśmy częściej organizowali sobie takie dwudniowe wypady za miasto, co? Bo to był naprawdę udany weekend, prawda? Edith i Ucz nie odezwały się słowem. Severin zaś pewnie dumał nad nowymi zasadami dotyczącymi postępowania naszej czwórki, a raczej nad nową wersją starych zasad, którą po przyjeździe do domu zamierzał natychmiast wyłuszczyć żonie. Znając go, podejrzewałem, że przygotowuje w samochodzie długą mowę. Że nie życzy sobie, aby Edith przebywała ze mną, chyba że on i Ucz przebywają ze sobą dokładnie w tym samym czasie. Że mamy się z góry umawiać, co i jak, żeby nie było żadnych niespodzianek, których on organicznie nie cierpi. Że dwudniowy pobyt z dala od dzieci stanowi jednorazowe doświadczenie, którego absolutnie nie ma ochoty powtarzać. Uważał, że bez dzieci mamy, jak to określał, zawężone pole widzenia. W porządku, lecz czego się bał? Czym się tak martwił? Dziećmi na pewno. Ale czym jeszcze? Przed laty wyruszyli w podróż do Grecji samochodem marki Zorn–Witwer, rocznik 1954. Granicę jugosłowiańską przekroczyli w Jezersku; podobno nazwa miasteczka tak bardzo przypadła Severinowi do gustu, że koniecznie chciał je zwiedzić. Jezersko leży całkiem nie po drodze, gdy się jedzie z Wiednia do Grecji. Kiedy zerknąłem do atlasu, zobaczyłem, że musieli nadłożyć wiele kilometrów. W każdym razie dawniej Severin nie upierał się, żeby wszystko było z góry dokładnie zaplanowane. Wycieczka do Grecji jest tego najlepszym przykładem. Mogłem sobie wyobrazić Edith i Severina jako młodych kochanków, zwłaszcza że Edith sporo mi opowiadała o początkach ich znajomości. Zupełnie jednak nie potrafiłem sobie wyobrazić wozu, którym odbywali podróż. Zorn– witwer, rocznik 1954? Z tego, co Edith mówiła, był to prymitywny kabriolet z

opuszczanym brezentowym dachem, który przeciekał, ilekroć padał deszcz; drążek do zmiany biegów wsuwało się i wysuwało z tablicy rozdzielczej jak przepychacz do odtykania zapchanego zlewu (w życiu o takim nie słyszałem), a podłoga była tak przeżarta rdzą, że miejscami prześwitywała jezdnia. Ostatnie zorn–witwery opuściły fabrykę właśnie w 1954 roku. Severin wyjaśnił mi, że przed wojną zakłady Zorna wytwarzały sprzęt wojskowy, po wojnie — rolniczy i motoryzacyjny. Natomiast Witwer to nazwa podupadłej firmy motocyklowej, która dla ratowania kasy produkowała również monocykle. Nie wiedziałem, czy Severin się ze mnie nabija, czy mówi prawdę. Bo, do jasnej cholery, czy ktokolwiek słyszał kiedy o wozach marki Zorn–Witwer? Edith nie znała się na samochodach, a Severin... Severin lubił przesadzać. Podróż do Grecji odbyli mitycznym pojazdem. Im bardziej oddalali się od Austrii, tym robiło się cieplej. Severin miał nosa, gdy chodziło o wodę: wiedział, w którym miejscu skręcić z głównej autostrady, aby po chwili dotrzeć nad jezioro. Gdy tylko zaczynał doskwierać im głód, Severin natychmiast znajdował wioskę, w której mogli coś przekąsić. Kiedy w ciągu dnia rozmawiali o rękodzielnictwie, na noc zatrzymywali się w pokoju, w którym stała rzeźbiona ludowa szafa oraz staroświeckie łóżko z pierzyną; pościel oczywiście pokrywały hafty przedstawiające zwierzęta gospodarskie. W małym wiejskim pensjonacie w Tracji Severin pokazał Edith ciekawy przykład ludowego stylu: rączkę do spuszczania wody w ubikacji wyrzeźbioną w kształcie męskiego członka. W kolebce demokracji wspólnie odkrywali rozkosze seksu. Pamiętali wszystkie łóżka, w jakich spali po drodze. Przez jakiś czas Edith najlepiej wspominała łóżko w Lublanie, Severin jednak zdecydowanie wolał to w Pireusie, gdzie było ciepło, okna hotelu wychodziły na port, a przez całą noc fale obmywały burty łodzi kołyszących się na wodzie. („Brzmiało to jak odgłos rytmicznie uderzających o siebie spoconych ud” — powiedział Severin do Ucz). Pod ich oknem znajdował się targ rybny. Leżąc rano w łóżku, Edith słuchała dolatujących z dołu dźwięków skrobania i patroszenia oraz wznoszących się i opadających głosów sprzedawców i klientów targujących się o cenę. Kiedy handlarze nie chcieli już bardziej ustąpić z ceny, zdecydowanym ruchem odcinali rybie głowę. Ciach! Kto by miał odwagę dalej się targować? Edith i Severin kochali się rano przed śniadaniem, czasem nawet dwukrotnie. Kładli się do łóżka wkrótce po kolacji i znów się kochali, a jeśli potem — co zdarzało się dość często — czuli się zbyt rozbudzeni, by zasnąć, to wstawali i szli do restauracji na kolejny posiłek. Po czym znów się kochali. W ciągu dnia

zatrzymywali się czasem gdzieś nad wodą, żeby „się popluskać”. Był to ich ulubiony eufemizm. Edith spisała swoje przeżycia. Jedno z pierwszych opowiadań jest o wycieczce za miasto, jaką urządzili sobie podczas pobytu w Pireusie, zanim wyruszyli na zwiedzanie wysp. Zaczyna się od opisu targu rybnego w porcie. Słysząc ożywiony ruch na dole, wiedziałam, że kiedy wyjdę na wysadzaną kocimi łbami uliczkę, wszystkie ryby będą już sprzedane. Wstaliśmy późno, bo kochaliśmy się cały ranek. I istotnie, stragany stały pozamykane, lecz portier hotelowy jeszcze się nie pojawił ze szlauchem: ulica była mokra, śliska, tu czerwona od krwi, tam niebieskawa od rybich pęcherzy, gdzieniegdzie pokryta lśniącymi łuskami. Do wieczora — jak nam wyjaśnił kierownik sali w restauracji hotelowej — wszystko musiało być posprzątane, żeby widok krwi na kocich łbach nie odstraszał potencjalnych gości; po co mają myśleć, że jakiś samobójca skoczył z czwartego piętra hotelu albo że zazdrosny mąż zaszlachtował kochanka swej żony, którego przyłapał na gorącym uczynku? Ponieważ nie chciałam, aby mnie na czymkolwiek przyłapano, nalegałam, żebyśmy jeździli za miasto. Wprawdzie kamienne ściany sprawiały, że w pokoju panował miły chłód, przeszkadzały mi jednak podsłuchujące pod drzwiami pokojówki. Z pokoju więc korzystaliśmy wyłącznie rano i w nocy, a całe dnie spędzaliśmy na powietrzu. Samochód, którym podróżowaliśmy, był wolny i nie miał przyśpieszenia. Często kilometrami wlekliśmy się za jakimś starym, rozklekotanym wozem — czasem nawet za furmanką! — nie dając rady go wyprzedzić. Drogi były kręte, a ramiona i kark mojego kierowcy ogorzałe od słońca. Sunęliśmy nad zatokę, w kierunku promu w Patras; marzyła nam się woda, w której moglibyśmy się popluskać. Kiedyś czytałam o dziewczynie, którą odwieziono karetką do szpitala, bo gdy kochała się w wodzie, nagle chwyciły ją potworne skurcze — podobno do jajowodu dostała się bańka powietrza. Czy to możliwe? Chyba nie. Zdawało nam się, że bez względu na to, w którą stronę jedziemy, słońce zawsze świeci nam w oczy. On siedział z gołym torsem, ja w rozpiętej bluzce, związanej w supeł pod biustem. Piersi miałam małe, lecz jędrne, brzuch opalony na brąz. Przednia szyba wozu, staromodna, stercząca pionowo, wykonana była ze szkła, które wszystko trochę powiększało. Z tyłu za moim siedzeniem, gdzie była odrobina cienia, stało wiadro wody — lodowatej, gdy ją nalewaliśmy, teraz

już letniej — w której trzymaliśmy arbuza. Od czasu do czasu moczyłam w niej palce, po czym strząsałam krople na ramiona mężczyzny, jakbym udzielała mu chrztu, a następnie wyjmowałam z wiadra mokry owoc, kładłam go sobie na kolanach, tak by opierał się o mój brzuch, i rozkoszując się jego cudownym, chłodnym dotykiem, odkrawałam kilka plastrów. Byliśmy w arbuzowym raju. W wioskach i na przydrożnych straganach melony i oberżyny walczyły z nimi o palmę pierwszeństwa, jednak pod względem wielkości, jak twierdził mój kierowca, arbuzy wiodły prym. To prawda, ale pod względem ubarwienia piękniejsze były oberżyny. Patrząc na ciągnące się wzdłuż szosy niskie, monotonne pagórki, porośnięte drzewkami oliwnymi, zastanawialiśmy się, ile nas jeszcze dzieli od morza i czy zanim dojedziemy do wody, poczujemy w powietrzu jej słony zapach. Nagle pojawiła się przed nami wielka, rozklekotana ciężarówka, wypełniona po brzegi arbuzami. Musieliśmy ostro hamować. Z tyłu na platformie siedział kilkunastoletni chłopak, który — sądząc po jego uśmiechu — zatrzymał się w rozwoju na poziomie czteroletniego dziecka. Wybałuszając oczy, wpatrywał się intensywnie w moje odsłonięte piersi i brzuch. Najwyraźniej nie chciał stracić ich z widoku, bo gdy spróbowaliśmy wyminąć wolno sunący pojazd, młodzieniec poderwał się na nogi, chwycił największy owoc i ustawił się gotów do rzutu. Z jego obłąkanego uśmiechu wynikało, że będziemy gorzko żałować, jeśli nie zwolnimy. Przez trzydzieści cztery kilometry, aż do promu w Patras chłopak siedział na stosie arbuzów, obnażając się przede mną. Nie mogliśmy nic zrobić. Gdyby nie szaleństwo w jego twarzy, byłby całkiem atrakcyjnym młodzieńcem Ukroiłam kawałek arbuza. Zaczęliśmy rozważać, czy nie stanąć na poboczu i pozwolić ciężarówce się oddalić, korciło mnie jednak, żeby zobaczyć, co chłopak uczyni. Tuż przed Patras, zanim droga poszerzyła się, żeby ułatwić samochodom wjazd na prom, chłopiec opadł z jękiem na plecy; wił się pomiędzy zielonymi kulami, dopóki nie nastąpił wytrysk. Strumień gęstego, białego nasienia wzbił się w powietrze, po czym — pac! — wylądował niczym ptasie łajno na przedniej szybie naszego wozu, po stronie pasażera. Podskoczyłam, jakby mi ktoś wymierzył siarczysty policzek. Szosa wreszcie podzieliła się na kilka pasów ruchu i wyminęliśmy ciężarówkę. Chłopiec nie miał siły nam grozić; spodziewałam się, że przynajmniej splunie na nas, ale leżał wyczerpany na stosie arbuzów i patrzył gdzieś w dal. Obejrzałam się przez ramię na kierowcę w szoferce i napotkałam

wzrok starca o równie szalonym wyrazie twarzy, co chłopiec; uśmiechał się do mnie obleśnie i wiercił w fotelu, usiłując się podnieść i zademonstrować mi przez okno swoje przyrodzenie! — Niedaleko pada jabłko od jabłoni — powiedziałam, zerkając na mojego towarzysza podróży. Ale on milczał. Mięśnie ramion miał napięte, palce tak mocno zaciśnięte na kierownicy, że aż białe, minę ponurą; po raz pierwszy zdarzyło mu się zetknąć z taką prymitywnością i nie umiał sobie z tym poradzić. Nie miał ochoty pluskać się w morzu. Żeby się czymś zająć, popłynęliśmy promem tam i z powrotem przez Zatokę Koryncką. Staliśmy na pokładzie, oparci o balustradę, i rozmyślaliśmy o historii, o starożytnej cywilizacji. Byłam podniecona, lecz mój kochanek powiedział mi, że w tym momencie czuje się równie osamotniony jak wtedy, gdy się masturbuje. Nigdy nie potrafiłam zrozumieć, skąd u mężczyzn biorą się takie zahamowania. Po raz pierwszy w życiu uświadomiłam sobie z niejakim zgorszeniem, że mogłabym się kochać absolutnie wszędzie! Pływaliśmy po zatoce tam i z powrotem, a mnie ogarniało coraz większe podniecenie. Tuląc się do mężczyzny na tyle, na ile mi pozwalał, szeptałam mu do ucha, że gdy dotrzemy do hotelu, natychmiast się nim zajmę: nawet nie zdąży we mnie wejść, gdy... Wreszcie się otrząsnął i humor mu się poprawił. No pewnie! To jego stary numer. Gdy byliśmy w czwórkę, często siedział z naburmuszoną miną, jakby usiłował we mnie i w Edith wywołać wyrzuty sumienia, a Ucz sprowokować do tego, by oświadczyła, że ten poczwórny układ nie ma sensu i powinniśmy ze sobą zerwać. Moja żona błagała go wówczas, aby wyznał, co go dręczy. „W porządku — mówiła czasem. — Jeśli chcesz, żebyśmy zerwali, to zerwiemy. Wystarczy jedno twoje słowo”. Ale on milczał jak głaz. Wiedziała oczywiście, co należy robić, żeby poprawić mu humor. A on, rzecz jasna, tylko na to czekał. Dlaczego nie przejrzała jego gry? Zupełnie nie potrafiłem zrozumieć, jak taka wiecznie skwaszona mina może kogokolwiek pociągać. — Jedynym lekarstwem na chandrę Severina — powiedziała kiedyś — jest porządne jebanko.

— A co w tym złego? — spytała Edith, gdy jej to powtórzyłem. — Masz inne rozwiązanie? Nie? Więc czym się martwisz? Ale seks to tylko środek doraźny. Byliśmy pół godziny od domu, nasze żony smacznie spały, kiedy Severin zatrzymał samochód na poboczu, bo musiał się odlać. Wysiadłszy, pobiegł w stronę niskich, ciemnych drzew, które stały przy drodze, niczym grupa żołnierzy czekających na autobus. Ucz obudziła się. Szosa była pusta, wyludniona, jakby mieszkańcy tych okolic woleli spędzać weekendy w domu. Nie byłem pewien, gdzie się znajdujemy. Poprosiłem Ucz, żeby zamieniła się ze mną miejscami, bo chciałem porozmawiać z Severinem. Nie zaczynałem rozmowy, dopóki nie nabrałem pewności, że Ucz ponownie zasnęła. Każde miasteczko, które mijaliśmy po drodze, miało kościół, a każdy kościół — podświetloną wieżę. — Wiesz, Severin — powiedziałem wreszcie — nie podoba mi się, że wszystko jest tak, jak ty chcesz, i że zawsze o wszystkim decydujesz. Jest nas czworo i powinniśmy mieć równe prawa. — To ty? Całe szczęście! Przeraziłem się, ze Ucz przechodzi mutację — zażartował. — Spotykamy się jak na zajęciach w szkole — ciągnąłem — W ściśle określonym miejscu i w ścisłe określonym czasie. Oczywiście to twój pomysł. Jeśli ci na tym tak bardzo zależy, w porządku, ale w paru innych sprawach powinieneś nam jednak ustąpić. — Od jakiegoś czasu nawiedza mnie sen. Opowiedzieć ci? — spytał. A idź do diabła, pomyślałem sobie. — Pewnie, opowiedz. — Byłem świadom, że niełatwo jest mówić wprost na tematy związane z seksem. — Dotyczy moich dzieci... Setki razy słyszałem, jak mówił o córkach, używając terminologii sportowej; nazywał je swoją słabą stroną, brakiem równowagi, ślepym punktem, nieudanym chwytem, niezdobytym punktem, błędem, który wciąż powtarza. Z

drugiej strony, nie wyobrażał sobie bez nich życia; dzięki córkom nieustannie przeżywał wielką przygodę obfitującą w niebezpieczeństwa. Był dziewczynkom za to wdzięczny. Przekorny drań! Twierdził też, że żonę kocha miłością prawie racjonalną (pojęcie dość względne), córki zaś irracjonalną. Złościło go, że ludzie bezdzietni naiwnie sądzą, iż w pełni panują nad swoim życiem, a przynajmniej mogliby, gdyby chcieli. Wytknąłem mu, że zbyt dużą wagę przywiązuje do sprawowania kontroli. Osoby bezdzietne też nie nad wszystkim potrafią zapanować. — Zresztą odpowiedzialność jako taka bywa potwornie uciążliwa — rzekłem. —Większość ludzi woli scedować ją na innych, zrzucić z siebie poczucie obowiązku. Nieraz widziałem, jak zapaśnicy mierzą się na macie zimnym, morderczym wzrokiem. Severin Winter posłał mi właśnie takie spojrzenie. Uwielbiał mieć nad wszystkimi kontrolę, choć musiał zdawać sobie sprawę, że w jego przypadku było to posunięte do absurdalnych granic. — Boże, uchowaj nas przed idealistami! — powiedziała kiedyś Edith. Boże, uchowaj nas przed Severinem Winterem, pomyślałem. Sen, który go nawiedzał, miał podłoże w rzeczywistości. Otóż śniło się Severinowi, że wlecze się za ciężarówką z arbuzami, że nie może jej wyminąć, że nie ma kontroli nad swoim życiem, bo jego los zależy od bezczelnego szczeniaka, który stoi na platformie, grożąc mu, kpiąc z niego i raz po raz tryskając z góry na szybę wozu strumieniem ohydnego nasienia; wreszcie, zmęczony bezmyślnym wyuzdaniem chłopca, Severin zmienia pas i naciska pedał gazu. A wtedy arbuzy, którymi szczeniak mu grozi, przybierają postać córek Severina, i zanim Severin może cokolwiek zrobić, chłopak z całej siły ciska je w dół: dziewczynki rozbijają się o przednią szybę. — Niezły sen, co? — spytał. Niezłe mi słabe strony, pomyślałem. I ślepe punkty, i nieudane chwyty! — Boże, uchowaj nas — szepnąłem. Severin zgasił światło na tablicy rozdzielczej, ale mimo ciemności wiedziałem, że się śmieje. Miałem ochotę wykrzyczeć mu w twarz: Oszczędź mi tych alegorii,

trzymaj się faktów! Przestań być despotą! Pozwól innym też decydować! Samochód zatrzymał się; dojechaliśmy na miejsce. — Pozwoliłbym ci wybrać, którą damę wolisz wynieść z wozu — rzekł — ale niestety... W domu czeka opiekunka do dzieci, a poza tym stęskniłem się za moimi córkami. — Musimy kiedyś poważnie pogadać, Severin. — Jasne. Kiedy wsunąłem się na tylne siedzenie, żeby zbudzić Ucz, oczy miała otwarte; czaił się w nich strach. Zrozumiałem, że słuchała, o czym mówimy. Wycofując się, trąciłem delikatnie Edith i pocałowałem ją we włosy nad uchem, ale nawet nie drgnęła. Ucz podeszła do Severina, żeby się z nim pożegnać; oczekiwała całusa, on jednak ostentacyjnie uścisnął jej dłoń. — Śpij dobrze. Przy okazji oddamy wam wasze rzeczy. Wiedziałem, że ten chaos ubraniowy — ciuchy Edith w mojej walizce, rękawiczki Ucz pozostawione w domu Winterów — doprowadzał Severina do szału. Edith opowiedziała mi, jak któregoś ranka, zajrzawszy na swoją półkę, krzyknął oburzony: — To nie moje gacie! — Leżały na krześle, więc je tam rzuciłam — odparła beztrosko Edith. — To jego gacie! Cholera jasna, dlaczego skurwiel me może pilnować własnych zasranych gaci? Dlaczego musi je tu zostawiać? — Rozciągnął gumkę w pasie tak, ze obydwaj byśmy się w nich pomieścili, następnie zwinął je w kłębek i kopnął w róg pokoju. — Oboje to robią —mruknął. — Chcą mieć pretekst, żeby do nas wpadać. Ona też ciągle gubi swoje rzeczy. Edith zlekceważyła wybuch męża i koło południa zajrzała do Ucz z pozostawioną przeze mnie sztuką garderoby. Cały incydent ubawił je i tyle. Kilka dni później, wkładając gacie, nagle zorientowałem się, że coś jest nie w

porządku, czułem się bowiem tak, jakbym miał na sobie króciutką spódniczkę, spod której wystaje to i owo. Okazało się, że są przecięte żyletką w kroczu. — Ucz? Nie wiesz, co się stało z moimi slipami? Odparła, że to te, które zostawiłem u Winterów. Przy najbliższej sposobności spytałem Edith, czy może je dla żartu rozcięła. Ale nie; tego typu żarty jej się nie trzymały. Winowajcą najwyraźniej był Severin. Nie miał zwyczaju bawić się w subtelności. — A niech go diabli wezmą! — ryknąłem do Ucz. — O co mu chodzi? Żebyśmy się więcej nie widywali? To niech powie! Jeśli nasz związek sprawia mu tyle bólu, dlaczego się na niego godzi? Lubi być cierpiętnikiem, czy co? — Uspokój się — poprosiła cicho Ucz. — Jeśli ktokolwiek doprowadzi do zerwania, to na pewno on. — Drażni się z nami: z tobą, ze mną i z Edith! Sprawdza, ile wytrzymamy! Jest zazdrosny o żonę, wyobraża sobie, że ona beze mnie nie może żyć, więc testuje naszą cierpliwość. Może gdybyśmy oznajmili, Edith albo ja, że nasze spotkania nie mają sensu, przekonałby się, że nikt nikogo nie chce skrzywdzić? Może poczułby się lepiej i moglibyśmy zacząć od nowa? Ucz pokręciła głową. — Nie, błagam cię, nie wtrącaj się. Niech będzie tak, jak on chce. — Tak jak on chce? — krzyknąłem. — A ciebie nie złoszczą jego sztywne reguły i zasady? — Złoszczą — przyznała. — Ale lepsze to niż nic. — Bo ja wiem? Pogadam z Edith. Może ma na niego jakiś sposób... — Nie, proszę cię. — Była bliska łez. — Bo Severin jeszcze się zdenerwuje i naprawdę dojdzie do zerwania. —Wybuchnęła płaczem. Przeraziłem się. Wziąłem ją w ramiona, zacząłem głaskać po głowie, lecz żoną nadal wstrząsał szloch. — Ucz? — Głos miałem zmieniony prawie nie do poznania. — Myślisz, że nie

mogłabyś zerwać, gdyby było trzeba? Ucz? Przytuliła się do mnie, wciskając twarz w mój brzuch. — Nie — odparła szeptem. — Chybabym nie mogła. Chybabym nie wytrzymała. — Na pewno byś mogła. Na pewno, Ucz. Nie odpowiedziała. Łkała cichutko, a ja tuliłem ją, dopóki nie zasnęła. Do tej pory sądziłem, że Severin czuje się zagrożony moim związkiem z Edith. Sądziłem, że denerwuje go, iż tak wiele łączy nas poza seksem, a skoro nam zazdrości, to znaczy, że jego z Ucz łączy w istocie niewiele. Więc czym wytłumaczyć histeryczną reakcję mojej żony? Kilka tygodni temu na dużym, hucznym przyjęciu zauważyłem, że Severina złości uwaga, jaką Ucz mu poświęcała, oraz uwaga, jaką Edith i ja poświęcaliśmy sobie (choć w towarzystwie zawsze zachowywaliśmy się znacznie dyskretniej niż oni). Ucz, lekko wstawiona, wisiała Winterowi na ramieniu, co chwila prosiła, żeby z nią zatańczył, szeptała mu coś do ucha. Nad ranem wrócił do domu, obudził mnie i Edith, po czym, gdy już wychodziłem, oznajmił chłodno: — Zatroszcz się o swoją żonę. Zirytował mnie jego władczy ton, więc bez słowa zamknąłem za sobą drzwi i wsiadłem do samochodu. Podejrzewałem, że chodzi mu o to, abym nie pozwalał Ucz tyle pić, albo że na podstawie czegoś, co mu opowiedziała, uznał, iż ją czasem zaniedbuję. Po powrocie do domu spytałem Ucz, co mógł mieć na myśli. — Nie mam zielonego pojęcia — odparła. Zacząłem się teraz nad tym zastanawiać. Może chciał mnie ostrzec, że Ucz zakochała się w nim po uszy? Jego próżność nie znała granic! Był środek nocy, kiedy zaniosłem Ucz do sypialni i położyłem w ubraniu do łóżka; wiedziałem, że się obudzi, jeśli będę ją rozbierał. Następnie zadzwoniłem do Edith. Rzadko to robiłem, ale mieliśmy umówiony sygnał: w trakcie pierwszego dzwonka przerywałem połączenie, po czym znów wykręcałem numer. Jeśli Edith nie spała i słyszała pierwszy dzwonek, wówczas czekała przy telefonie, z ręką na słuchawce, i gdy dzwoniłem po raz drugi, natychmiast odbierała. Jeśli nie podnosiła słuchawki w ciągu sekundy, oznaczało to, że albo

śpi, albo nie może w danym momencie rozmawiać, i wtedy szybko się rozłączałem. Severin zawsze wszystko przesypiał. Tej nocy odebrała błyskawicznie. — O co chodzi? — Głos miała rozgniewany. — O nic. Po prostu myślałem o tobie — rzekłem. — Jestem zmęczona. Kłócili się? — A ja trochę zaniepokojony. — Porozmawiamy jutro — powiedziała. — Severin nie śpi? — Śpi. No dobrze. Więc o co chodzi? — Słuchaj, jeśli chce, żebyśmy przestali się widywać, dlaczego nic nie mówi? Nastała cisza. — Edith? — Co? Najwyraźniej nie zamierzała odpowiedzieć na pytanie. — Jak sądzisz? Czy Severin chce zakończyć ten związek? Bo jeśli tak, a wszystko na to wskazuje, dlaczego nam po prostu nie powie? — Proponowałam mu, że możemy zerwać — rzekła. Wspominała mi o tym wcześniej, ale i tak poczułem kłucie w sercu. — I nie chciał? — Nie. — Dlaczego?

— Bo pewnie jednak sprawia mu przyjemność. Nawet wtedy, gdy nie widziałem jej twarzy, domyślałem się, kiedy kłamie. — W dziwny sposób ją okazuje — oznajmiłem. — Chodzi też o to, że mam nad nim przewagę. — Jaką przewagę? — To stara historia. Severin jest mi coś winien. — Nigdy mi o tym nie mówiłaś — rzekłem. Jaką przewagę? I dlaczego Edith trzymała to przede mną w tajemnicy? Przecież rozmawialiśmy ze sobą o wszystkich istotnych sprawach, które nas dotyczą. — To prawda — przyznała. Wywnioskowałem z jej tonu, że teraz również nie zamierza mi nic powiedzieć. — A nie lepiej, żebym wiedział?... — Severin wyznaje zasadę, że żonie i kochance należy się ze wszystkiego zwierzać. Ty zaś ciągle powtarzasz, że człowiek ma prawo do swoich tajemnic. Podoba mi się twoje podejście, więc nie widzę powodu, żeby... — Ale ważnych spraw nigdy nie przemilczam — wtrąciłem. — Czyżby? — Edith... — Spytaj Ucz — powiedziała w końcu. — Ucz? Co ma do tego Ucz? — Jest kochanką Severina, więc on się jej zwierza. — Kocham cię.

— Nie martw się. Wszystko będzie dobrze. Nie to chciałem usłyszeć. Sprawiała wrażenie pogodzonej z czymś, o czym nie miałem najmniejszego pojęcia. — Dobranoc — zakończyłem rozmowę. Odłożyła słuchawkę. Spróbowałem obudzić Ucz, ale leżała bez ruchu, okrągła i twarda jak arbuz. Aż miałem ochotę się w nią wgryźć. Zamiast tego zacząłem ją całować, lecz jedynie uśmiechnęła się przez sen. Przewaga to termin sportowy. Jakąż Edith mogła mieć przewagę nad Severinem? Rano spytałem Ucz, czy wie, o co chodzi. — Porozmawiaj z Edith — odparła. — Mówiła, żebym spytał ciebie. Że ty wiesz. — Tak, ale wiem od Severina. Gdyby Severin chciał, żebyś i ty wiedział, sam by ci się zwierzył. Gdyby Edith chciała, żebyś wiedział, postąpiłaby podobnie. — Gdyby nie chciała, żebym wiedział, nie odsyłałaby mnie do ciebie. — Przykro mi — oświadczyła Ucz. — Obiecałam Severinowi, że dochowam tajemnicy. Jak ci na tym zależy, pomagluj Edith. — Przetoczyła się na drugi brzeg łóżka i przyjęła dobrze mi znaną pozycję: kolana podkulone, łokcie przyciśnięte do boku, twarz przysłonięta włosami. — Słuchaj... Wiedziałem, co zaraz usłyszę. — ...sam ustaliłeś zasady tej gry, ja się ich po prostu trzymam. Twój romans to twoja sprawa, mówiłeś, a mój to moja. Po co się o wszystkim informować? Zgadza się? — Tak. — Wtuliłem twarz w jej włosy. — I jestem prawie pewien, że poza mną i Severinem w twoim życiu nie było nikogo, prawda? — Zdziwiłbyś się — rzekła, ale wiedziałem, że blefuje. —A ty miałeś parę skoków w bok — dodała.

— Owszem. — Nie pytałam. — Ale ja pytam, Ucz. — Łamiesz zasady. Nie można tak bez uprzedzenia wprowadzać zmian. — Przylgnęła do mnie biodrami i wsunęła moją rękę pomiędzy swoje uda. — Jedna z zasad brzmi: Bierz, jak ci dają. Zaczęła pocierać się o moją rękę. Była już cała mokra. — O którym z nas teraz myślisz? — spytałem. Czy byłem grubiański? Może. Ale Ucz się roześmiała. — O wszystkich naraz. O tobie, Severinie i tych dwóch czy trzech innych. Wzięła mnie szybko do ust, jak zwykle uważając, by nie skaleczyć mnie zębami. Kiedy przylgnąłem wargami do jej wzgórka, przycisnęła uda do moich uszu. Czułem na języku jej smak, smak gałki muszkatołowej, wanilii, awokado. Zastanawiałem się, czy tylko ze mną Edith traci panowanie w tej pozycji? I czy naprawdę Severin powiedział jej kiedyś: „Nieźleście to sobie wymyślili. Wspaniały romans bez wyrzutów sumienia. Po co współmałżonkowie mają cierpieć i chodzić smętni? Lepiej niech się zajmą sobą. I na otarcie łez wepchnęliście mi do łóżka Ucz”. Chyba miał nie po kolei w głowie. Ucz była pyszna jak pieczone jagnię, jak ściekające z niego soki, a jej usta... jej usta były marzeniem. — Powiedz, czy czujesz się wykorzystywana? — spytałem. — Bo może Severin tak się czuje, co? A z tymi kochankami mam rację, prawda? Że Severin to twój pierwszy? Naparła mocniej na moją twarz. — A może wolisz... porozmawiać o Sally Frotsch? — rzekła. — Tej opiekunce do dzieci... na którą się tak nagle zdecydowałeś? — Co kilka słów robiła przerwę i brała mnie do ust. Zdumiałem się, że wie o Sally. — Albo o Gretchen... nie pamiętam jej nazwiska... Wtedy miałeś jakąś pilną pracę... Nie do wiary!

— Albo o tej biednej rozwódce... pani Stewart? Nie sądziłam... że potrafisz reperować termy... — Wzięła mnie z powrotem do ust i już nie kontynuowała wątku. Czy o innych też wiedziała? Nie żebym często ją zdradzał. Zresztą żaden z tych związków nie zagrażał naszemu małżeństwu. Zastanawiałem się, czy Ucz mogła mieć jakiegoś kochanka. Nikogo nie podejrzewałem o romans z moją żoną, ale to o niczym nie świadczy. Natomiast jeśli chodzi o Edith... właściwie byłem pewien, że dopóki mnie nie poznała, żyła jak Pan Bóg przykazał. Wsunąłem się głębiej w Ucz, próbując znaleźć jakąś odpowiedź, lecz ona, zaciskając uda na moich uszach, zdawała się mówić: „Spytaj Edith”. Starałem się powstrzymać wytrysk, co nie było łatwe, zważywszy na to, jak rytmicznie pracował jej język. A Severin? Taki moralista jak Severin? Czy zanim przystąpił z Ucz do zapasów, zdradzał wcześniej żonę? „Spytaj Ucz” — powiedziała mi Edith. Właśnie próbowałem. Kiedy dłużej nie mogłem powstrzymać wytrysku, usta Ucz stały się miękkie jak rozchylone płatki róży. Nie miała orgazmu, choć dwukrotnie była na krawędzi. — Nie szkodzi — szepnęła. — Wynagrodzę sobie później. Z nim czy ze mną? — przemknęło mi przez myśl. Poszedłem do łazienki i wypiłem trzy szklanki wody. Kiedy wróciłem do sypialni, Ucz właśnie sobie wynagradzała. Czasem gdy się kochaliśmy, ogarniało ją tak silne podniecenie, że tylko sama potrafiła się doprowadzić do orgazmu. Niekiedy byłem w stanie jej pomóc, kiedy indziej zaś — jeśli za bardzo się angażowałem — moja obecność jej przeszkadzała. Wyciągnąłem się obok na łóżku, nie dotykając żony. Patrzyłem, jak leży z zamkniętymi oczami, maksymalnie skupiona, gładząc się po ciele. Zdarzało się, że wystarczał mój dotyk, by zaczęła szczytować, czasem jednak ją dekoncentrował. Znałem jej rytm. Wiedziałem, że tym razem jest już blisko: oddech miała urywany, biodrami wykonała charakterystyczne koliste ruchy. W takiej chwili często na sam dźwięk mojego głosu tama puszczała. Spojrzawszy na zaciśnięte powieki i napiętą twarz żony, zdałem sobie sprawę, że nie wiem, kto się jej jawi przed oczami: ja, Severin czy jeszcze ktoś inny. Chciałem zawołać: „Ucz, kogo widzisz? Mnie czy jego?”, lecz to by ją wybiło z rytmu. I nagle zaczęło się: najpierw stłumiony jęk, potem głośniejszy, jakby wydobywający się z trzewi ryk, połączony z gwałtownym drżeniem przepony, a potem zwolnienie rytmu, tak aby każda sekunda trwała jak najdłużej. Zalewała ją rozkosz, której nic nie było w stanie powstrzymać; mógłbym krzyczeć do

żony, gryźć ją, wejść w nią — nic by nie poczuła. Leżałem bez ruchu, obserwując Ucz, szukając w jej twarzy wskazówki. Myślałem, że coś usłyszę, imię Severina, moje, czyjeś inne. I w końcu powiedziała coś, ale po niemiecku. — Noch eins! — jęknęła. Po chwili, wijąc się i skręcając, powtórzyła: — Noch eins! Nawet ja to zrozumiałem. Wystarczyło parę razy pójść w Wiedniu do baru, by wiedzieć, że kiedy kufel po piwie jest pusty, a ma się ochotę na więcej, wrzeszczy się: Noch eins!, i barman podaje jeszcze jeden. Ucz leżała odprężona, jedną ręką dotykając się między udami, drugą przytykając do ust. Oblizywała sobie palce. Nieraz mi mówiła, że lubi własny smak. Wyglądała w tej pozie jak Katrina Marek na rysunku Kurta Wintera. My, autorzy powieści historycznych, często dostrzegamy różne analogie i z pozoru nic nieznaczące podobieństwa, zacząłem się jednak zastanawiać, czy aby na pewno znam swoją żonę i czy wszyscy czworo mądrze robimy, chcąc dowiedzieć się o sobie więcej, niż już wiemy. Popatrzyłem na wyciągniętą obok żonę, która przed chwilą wołała o jeszcze. Wyglądała na zadowoloną.

7 Walka karnawału z postem Któregoś wieczoru Severin zabrał Ucz do sali zapaśniczej. Podczas kolacji wszyscy zauważyliśmy, że jest jakby odmieniony: nie siedział z tak skwaszoną miną jak zwykle, język miał mniej cięty, nie starał się za wszelką cenę wywołać w nas wyrzutów sumienia za swój wielki, nieokreślony Schmerz. Podając Ucz płaszcz, mrugnął do Edith. Widziałem, że jest zdziwiona. Zawsze dotąd skurwiel rzucał jej cierpiętnicze spojrzenie, jakby mówił: „Trudno, obowiązki wzywają”. I zawsze zachowywał się tak, jakby robił nam łaskę — jakby seks z Ucz był

żmudnym zadaniem, które powinien bez protestu spełniać. Tego wieczoru bez przerwy dotykał Ucz i rozmawiał z nią cicho po niemiecku. Oboje z Edith spostrzegliśmy, jak bardzo jej nadskakuje. Edith co chwila zerkała spod oka na męża. Czy chciał obudzić w niej zazdrość? Wielokrotnie zapewniała go, że nie należy do zazdrosnych kobiet. — No jasne — odpowiadał wtedy. — To wprost idealny dla ciebie układ. Masz kochanka, którego sama sobie wybrałaś, a mnie na otarcie łez podesłałaś to nieszczęsne krówsko, o które trudno być zazdrosnym. Nieszczęsne krówsko? Jakim prawem nazywał tak Ucz? Parszywy cham! Zapyziały fagas! Widziałem moją sypialnię po jego wyjściu; sądząc po jej stanie, chyba nie mógł mieć żadnych pretensji. Ale jak już wspomniałem, tego wieczoru Severin zrzucił maskę ponuraka: był serdeczny, dowcipny, sprośny w zabawny sposób. Na pożegnanie poklepał Edith po tyłku, a podając Ucz płaszcz, pomacał ją po piersiach. — Chyba wreszcie oswoił się z sytuacją — powiedziałem do Edith, kiedy wyszli za drzwi. Bez słowa obserwowała, jak światła reflektorów omiatają sufit. — Nie rozumiesz, o co chodzi? — ciągnąłem. — Chce, żebyś była zazdrosna. Stara się wzbudzić w tobie uczucie, które jego tak długo gnębiło. Pokręciła głową. — Nie zachowuje się naturalnie — rzekła. — Odkąd zaczęliśmy się z wami spotykać, Severin nie jest sobą. Próbowałem rozwiać jej obawy. — Myślę, że się powoli przyzwyczaja. Że wreszcie potrafi się odprężyć przy Ucz. Edith zamknęła oczy; nie zgadzała się ze mną, ale nie chciała wdawać się w dyskusję. — Chyba lepiej, gdy jest taki ożywiony, niż gdy siedzi z posępną miną i tylko

czeka, aż któreś z nas spyta: „Co cię dręczy?”, żeby mógł odburknąć: „Nic!”, prawda? Nie wyglądała na przekonaną. Jak zawsze, kochaliśmy się najpierw pod prysznicem, a potem poszliśmy do łóżka, lecz Edith wciąż trawił niepokój. Nagle oznajmiła, że musi zadzwonić do Severina i o coś go zapytać, ale nie chciała zdradzić mi, o co. Usiłowałem wyperswadować jej ten pomysł. Tłumaczyłem, że Severin i Ucz pewnie są zajęci, że Severin uzna, iż dzwoni tylko po to, aby im przeszkodzić, że... — Nie gadaj bzdur — burknęła. Była na mnie zła. Severin zjawił się w domu później niż zazwyczaj. Wyszedłem do ubikacji, żeby się wysikać, a gdy wróciłem, zobaczyłem, że moje miejsce jest zajęte. Winter leżał w ubraniu obok Edith, trzęsąc się ze śmiechu. Zapewne od jakiegoś czasu tkwił pod drzwiami sypialni, czekając, aż wstanę z łóżka, żeby wyciąć mi ten numer. Po chwili zaczął się rozbierać pod kołdrą. Wiercił się tak bardzo, że w końcu obudził Edith, która usiadła wystraszona, po czym zmierzyła nas obu wzrokiem, pokręciła głową i przetoczyła się na drugi bok. — Ale ci humor dopisuje — powiedziałem. Czułem się niezręcznie, wciągając ubranie na jego oczach, lecz Severin bawił się znakomicie. — Wyrzuć po drodze popielniczki, dobra? Postanowiłem przyłączyć się do jego gry. — Ŕ propos popielniczek, chciałem pogadać z tobą o tych ogryzkach. Nie przeszkadzają mi okruchy w łóżku, ale ogryzki i skórki od sera to lekka przesada, nie uważasz? Roześmiał się. — Dziś nie znajdziesz ani jednego okruszka. Całe mieszkanie lśni czystością. Zęby połyskiwały mu w mroku, słowo daję! Chciałem pocałować Edith na dobranoc. Nie byłem jednak pewien, czy śpi, czy leży wściekła. Zdmuchnąłem świeczkę na komodzie. — Aj! — mruknęła, jakby Severin jej nagle dotknął.

— Dobranoc, Edith — rzekłem do pogrążonej w ciemnościach postaci. Gdy mijałem ich łóżko, Severin wychylił się i chwycił mnie za rękę. Bałem się jego siły; wprawdzie nie zadał mi bólu, lecz wiedziałem, że gdyby chciał, mógłby mnie tak trzymać w nieskończoność. Może to miał być przyjacielski uścisk dłoni na pożegnanie? W samochodzie ciarki przeszły mi po skórze. Nagle bowiem ujrzałem przed oczyma koszmarny obraz: łóżko, a na nim zamordowaną Ucz, z rękami i nogami zawiązanymi w jakiś misterny węzeł żeglarski; reszta domu oczywiście „lśniła czystością”. Pchnąłem ostrożnie drzwi, wszedłem do środka... i zastałem Ucz przy stole w kuchni, ubraną od stóp do głów; siedziała, pijąc herbatę i kończąc jeść coś, co wyglądało na bardzo obfite śniadanie. Był już prawie świt. Uśmiechnęła się na mój widok. Minę miała zaspaną, ale szczęśliwą. — Co się stało? — spytała. — Bałem się, że wydarzyło się coś złego. Zaczęła rechotać. Dobrana z nich para, pomyślałem sobie. Strasznie im dzisiaj wesoło! — Coście porabiali? — Byłem zdziwiony, że jest ubrana. W sypialni ujrzałem starannie posłane łóżko, prześcieradło równo podwinięte pod materac, na poduszkach ani śladu wgnieceń. — Pojechaliśmy do sali zapaśniczej — odparła Ucz. Zarumieniła się i znów wybuchnęła śmiechem, po czym wszystko mi po kolei opowiedziała. Severin zaparkował wóz na tyłach nowej hali sportowej i kilka razy zamigotał światłami, a kiedy ze środka wyłonił się strażnik, zawołał: — To ja, Harvey. Idę na górę! — W porządku, trenerze. I wtedy Ucz zdała sobie sprawę, że nie po raz pierwszy Severin przyjeżdża tu w nocy. Była dwunasta, gdy prowadził ją ciemnymi korytarzami; znał je jak własną kieszeń. Rozebrali się w szatni. Ucz zaczęła drżeć z zimna. Wciągnęli na

siebie czyste szlafroki, te czerwono—białe z kapturami, w których zawodnicy wyglądali tak złowieszczo. Przemierzyli sławny tunel niczym mnisi udający się na tajemniczy nocny obrządek. Pocałował ją w tunelu, wsunął dłoń pod jej szlafrok. Mimo egipskich ciemności ani razu nie otarł się o ścianę. Akurat w momencie gdy zbliżyli się do drzwi, wyciągnął rękę, aby je otworzyć. Promienie księżyca wpadające przez świetliki w kopule, którą oplatały pędy bluszczu, rzucały widmowy blask na gliniano–żwirową nawierzchnię. Stara drewniana bieżnia skrzypiała pod nogami. Gołębie nocujące pod okapem zbudziły się, wystraszone hałasem, i zaczęły dreptać w kółko jak zdenerwowane babiny. Ze stojaka do skoków wzwyż obsunęła się poprzeczka; Ucz struchlała, lecz Severin kroczył dalej — niespodziewany odgłos nie wytrącił go z rytmu. Najwyraźniej często wpadał nocą do hali. W sali zapaśniczej blask księżyca sprawiał, że zsunięte razem czerwone maty wyglądały jak pomarszczone falami krwiste jezioro. Ucz czuła dreszcz podniecenia, ale i dreszcz strachu. Severin zabrał jej szlafrok. Maty miały dokładnie te samą temperaturę co jej skóra. Zaczęli od rozgrzewki, żeby się rozluźnić. Ucz wykonała kilka ćwiczeń jogi, Severin zademonstrował jej parę ćwiczeń rozciągających. Termostat utrzymywał stałą, wysoką temperaturę i wkrótce oboje byli zlani potem. Ucz podobno jeszcze nigdy w życiu nie czuła się taka giętka. Potem Severin ustawił się z poważną miną przy centralnym polu walki na środkowej macie, czubkami palców dotykając białej, widmowej krawędzi. Przywołał Ucz. Mimo niepokoju, jaki ją ogarnął, ufała kochankowi. Stanęła naprzeciw niego, po drugiej stronie pola. Oddychała głęboko. Wykonała kilka obrotów głową, starając się rozluźnić mięśnie szyi. Severin potarł dłońmi o swoje lśniące w blasku księżyca uda. Ucz zgięła i rozprostowała palce, tak jak to czynił Tyrone Williams tuż przed gwizdkiem rozpoczynającym walkę. — Wie geht’s? — spytał Severin tym samym tonem, co zawodników w tunelu. — Gut — odparła Ucz głosem ochrypłym, lecz donośnym. Jakby nagle usłyszał gwizdek, Severin przekroczył linię zaznaczonego pola i ruszył wolno, nieco na ukos w stronę Ucz. Ponownie ogarnął ją lekki strach, ale kiedy Severin wyciągnął rękę i chwycił ją z tyłu za kark, poczuła przypływ adrenaliny. Schyliła się szybko i z całej siły walnęła go barkiem powyżej kolan. Odskoczył do tyłu, po czym znów ruszył w jej stronę. Zamachnęła się, mierząc w jego głowę, i od razu się zorientowała, że to był błąd. Severin pochylił się nisko,

wykonując błyskawiczny unik, po czym sam ją zaatakował — ostro, lecz czysto, więc nic jej nie bolało. Trzymał ją w żelaznym uścisku. Jego ramię wpijało się w jej krocze, tuż nad pośladkami czuła jego rozpostarte palce. Ucz wyciągnęła do tyłu dłoń, chcąc zamortyzować upadek, i ze zdumieniem odkryła, że leży płasko na macie. Zaczęła się szamotać; oderwała łopatki od maty (pozwolił jej, rzecz jasna), po czym, napierając na przeciwnika, dźwignęła się na kolana i usiłowała wstać. Przylgnął do niej wówczas ciałem. Był niezwykle delikatny; miała niemal wrażenie, że sama zamieszkuje dwa ciała, które poruszają się jak jedno. Nie walczył z nią, po prostu się na niej opierał. Czuła zmęczenie w ramionach i wkrótce, pod ciężarem jego klatki piersiowej, zaczęła powoli osuwać się z powrotem na plecy. Kiedy odchyliła głowę w bok, jego usta przywarły do jej szyi. Wreszcie opadła na matę. Ich ciała lśniły, niemal fosforyzowały w blasku księżyca, giętkie jak rzadko kiedy. Mata wydzielała ciepło. Ślizgali się po gładkiej powierzchni niczym po lodzie, ale w końcu Ucz zahaczyła o coś piętami. Nad wtulonym w nią ramieniem Severina obserwowała poprzez skłębione pędy bluszczu sunący po niebie księżyc. Albo gruchanie podenerwowanych gołębi wypełniło salę, albo jej własne jęki — nie była pewna — w każdym razie trzepot ptasich skrzydeł był tak głośny, iż zdawało jej się, że sama unosi się w powietrzu. Wstrząsnął nią potężny dreszcz, a potem czekała na Severina. Kiedy skończył, spodziewała się, że za moment ręka niewidzialnego arbitra uderzy mocno w matę, ogłaszając koniec walki. Nic takiego się nie stało, w sali zapanowała niczym niezmącona cisza; wprawdzie wielkie dmuchawy, nagrzewające powietrze, wciąż pracowały, ale ich szum był tak jednostajny, że się nie liczył. Odsunęli się od siebie, tylko ich palce się stykały. Ucz nie pamiętała, które pierwsze wybuchnęło śmiechem, ale kiedy Severin chwycił ręcznik i zaczął wycierać zabrudzone maty, rechotali oboje. Potem Ucz zrobiło się wesoło, kiedy wyobraziła sobie, jak ciśnięty w kąt ręcznik rozmnaża się przez całą noc i jak nazajutrz rano wita zaskoczonych sportowców ogromna góra frotte. Ich śmiech dudnił na starej drewnianej bieżni, niósł się echem po labiryncie podziemnych korytarzy. Skorzystali z basenu, z sauny, ponownie z basenu. Byli jak odkrywcy nowych lądów, którzy niczym psy wszędzie chcą zostawić swój ślad i zapach. — A zamieniliście chociaż ze sobą dwa słowa? — spytałem. Ucz uśmiechnęła się. Nawet nie próbowałem zgadnąć, ile jajek zjedli na śniadanie. Zlew był pełen skorupek. — Ja, trochę rozmawialiśmy — odparła po chwili.

— O czym? — On pytał: Wie geht’s? Wie geht’s? A ja odpowiadałam: Gut! Gut! Cisnęło mi się na usta pytanie: „Jak bardzo gut?”, ale widząc błogą minę Ucz, która bawiła się pokruszoną bułką i resztkami jajecznicy na talerzu, nie potrafiłem wydobyć z siebie głosu. Nad stołem w kuchni wisiała reprodukcja „Walki karnawału z postem”. Wpatrując się w namalowany przed ponad czterystu laty obraz, wszedłem nieproszony w świat Bruegla, wtopiłem się w jego wizję. Skurczyłem się, włożyłem drewniane chodaki i ruszyłem na spacer po starym niderlandzkim miasteczku. — Źle się czujesz? — spytała Ucz. Jest rok 1559. W powietrzu unosi się zapach pieczonych wafli (zbliża się środa popielcowa; trwają przygotowania do ostatków). Pończochy trochę mi opadają, saczek uwiera w kroczu. Ubrany w ciemny płaszcz, wędruję na obrazie przez tłum prostych ludzi, zgromadzonych na placu przed kościołem, ale na ich twarzach nie dostrzegam oznak pobożności. Kobiety sprzedają ryby. Za chwilę dojdzie do potyczki karnawału z postem. Mnich i zakonnica ciągną na platformie wysoką, chudą kobietę, za którą podąża orszak. Jej przeciwnik — tłusty, podpity obrońca karnawału — siedzi okrakiem na beczce, trzymając w ręce prosię nadziane na rożen. Beczkę otaczają zamaskowani swawolnicy z instrumentami. Jedne dzieci śmieją się z orszaków, inne je ignorują; żebraków ignorują wszyscy. W gospodzie panuje większy ruch niż w kościele. Oglądam przedstawienie — komedię „Niecna oblubienica”. Jestem chyba wzruszony, bo przechodzą mnie ciarki, ale prawie wszystkie niewiasty szczerzą rozpustnie zęby. Brnę dalej, jestem nagabywany. Muszę uważać, by nie podeptać jakiegoś kaleki — wszędzie roi się od dziwnych, szpetnych typów: żebraków, ślepców, karłów, garbusów. Aż trudno się między nimi przecisnąć. Kobieta w kapeluszu pątniczym zwraca się do mnie błagalnym tonem: „Ulituj się, miłosierny panie, nad tą biedną istotą bez nóg i z kikutem zamiast ręki”. Z ziemi mierzy do mnie rozdziawiona, bezzębna jama ustna. Z dwudziestego wieku dolatuje głos Ucz: — Idziesz do łóżka?

Skąd mam wiedzieć? Nic z góry nie planuję, co ma być, to będzie. Wracając do obrazu: zawsze się na nim rozpoznaję — różnię się od reszty ubiorem. Kim jestem? Bogatym mieszczaninem? Patrycjuszem? Nie umiem dokładnie określić swojej pozycji społecznej. Mam na sobie elegancki czarny płaszcz, podbity futrem, i czapkę z miękkiej skóry, włosy przycięte na modłę uczonego, na piersi wisi mi wypchana sakiewka, z kieszeni wystaje pięknie oprawiony modlitewnik. Mijam ślepca i z przerażeniem stwierdzam, że mężczyzna nie tylko nie widzi, ale nie ma oczu! Jego twarz jest niedokończona — okrutny zamysł artysty! — zamiast oczodołów widać nieznaczne wgłębienia, które zarasta blada, pokryta bliznami skóra. Nie patrząc na kalekę, wrzucam mu monetę do kapelusza. Słyszę, jak idące za mną zakonnice wciągają gwałtownie oddech. Czyżbym dał za dużą jałmużnę? Może same czegoś ode mnie chcą? Cały czas depcze mi po piętach chłopiec lub karzeł trzymający pod pachą sztalugi albo składany stołek, taki, na jakim zwykle siedzi klawikordzista. Czyżby ów przedmiot należał do mnie? Czyżbym był malarzem? Muzykiem? Poza mną reszta ludzi na obrazie to wieśniacy, tylko ja mam służącego. Przedmiot, który chłopiec niesie, najbardziej kojarzy mi się ze stołkiem, jaki zabiera się ze sobą na pole golfowe, ale pewnie używałem go do siedzenia w kościele. Wysypujący się z domu bożego wieśniacy dźwigają ciężkie, prymitywne krzesła; za nikim nie kroczy żaden służący. A może — przychodzi mi do głowy —jestem prawnikiem lub burmistrzem? Nigdy nie próbowałem tego zbadać. Wolałem spekulować nad tożsamością i celem wędrówki postaci, z którą się utożsamiałem. Posuwała się we właściwym kierunku: od kościoła do gospody. Przed laty usiłowałem sobie wyobrazić trasę, jaką mężczyzna w czarnym płaszczu i skórzanej czapce odbywa po tym niderlandzkim placu. Zamierzałem opisać ją w swojej drugiej powieści historycznej, nawet zwróciłem się do ojca o pożyczkę, ale w końcu nic z tego pomysłu nie wyszło. Było to w roku 1963. Obroniłem pracę doktorską na uniwersytecie i zamiast szukać uczelni, która chciałaby mnie zatrudnić, postanowiłem inaczej spędzić kilka najbliższych miesięcy. Kusiło mnie, żeby pojechać do Wiednia, obejrzeć na własne oczy słynny obraz Bruegla, wymyślić zajęcie dla mojego protagonisty, z tłumu zgromadzonego przed kościołem wybrać kilka osób i obsadzić je w rolach drugo– i trzecioplanowych. Pisana pod wpływem Bruegla powieść miała oczywiście nosić tytuł „Walka karnawału z postem”. W którejś scenie wszyscy bohaterowie zeszliby się na placu przed kościołem i zachowywali identycznie jak na obrazie. Narratorem postanowiłem uczynić siebie, czyli wyróżniającego się strojem mężczyznę z modlitewnikiem w kieszeni. — Nie rozumiem, skąd czerpiesz takie pretensjonalne pomysły — oznajmił

mój ojciec. — W przyszłym roku rozejrzę się za pracą na uczelni, tato. Ale ten chciałbym poświęcić na pisanie. — Po co? Jedna książka ci nie wystarczy? Wolałbym sfinansować twoje wakacje, żebyś odpoczął, nabrał sił... Milczałem. Znałem jego zdanie na temat powieści historycznych. — Zamiast jechać taki kawał do Wiednia — ciągnął —czy nie lepiej, żebyś poszperał tu, na miejscu, w bibliotekach? I najpierw zdobył jak najwięcej informacji o tym malowidle? Może ten twój bohater to poborca podatkowy albo jakiś flamandzki fircyk! Każdy obraz, który wyszedł spod pędzla Pietera Bruegla, posiada liczne opracowania. Na miłość boską, podejdź do tego profesjonalnie i przeprowadź badania, nim przystąpisz do pracy! Ojciec nic nie rozumiał. Uważał, że życie składa się z konspektów, które się ocenia, a następnie akceptuje lub odrzuca. Setki razy tłumaczyłem mu, że nie interesują mnie suche fakty historyczne, że służą mi one tylko jako punkt wyjścia, jako natchnienie. Ale ojciec do końca swoich dni pozostał zagorzałym faktografem. Naturalnie, dał pieniądze na podróż; nigdy mi nie odmawiał wsparcia finansowego. — To jedyna rzecz, jaką chętnie ode mnie przyjmujesz — westchnął. — Mój Boże, Wiedeń! — dodał z obrzydzeniem. — Dlaczego nie Paryż albo Londyn, czy Rzym? Powinieneś odpocząć, wyszumieć się! Musisz jechać akurat do Wiednia? I znając cię, pewnie wkrótce się ożenisz. Cholera, już to sobie wyobrażam: jakaś hrabina bez grosza przy duszy, ale przyzwyczajona do życia w luksusie, której cała rodzina, złożona z samych hemofilityków i szaleńców, marzy o tym, żeby przenieść się z Wiednia do Nowego Jorku, lecz nie potrafią, biedacy, rozstać się ze swoimi ukochanymi końmi. Dobrze ci radzę, synu — kontynuował ojciec, siedząc w głębokim fotelu — jeśli już masz tam jakiejś dziewczynie spłodzić bachora, wybierz sobie wieśniaczkę. Wiejskie kobiety to najlepsze żony i matki. Książki, pisma, fiszki zsuwały mu się z kolan. Matka stała obok, przysłuchując się ze zdziwieniem. Przypomniałem sobie obraz Bruegla i spróbowałem wyobrazić, jak by artysta przedstawił mojego ojca — pewnie jako kalekę bez nóg, który siedzi na ziemi obok innych żebraków, z pucharem kiepskiego wina

tkwiącym między kikutami i ze zwojami pergaminów w rękach. — Pisać powieść na podstawie szesnastowiecznego obrazu? — ryknął ojciec. — Chyba ci odbiło! Tak marnować wykształcenie! Nie wolisz pojechać na Bliski Wschód? Tamtejsze kobiety też się świetnie nadają na żony. Wyczerpany psychicznie, odleciałem do Europy. Na lotnisku pożegnałem się z matką (ojciec odmówił ruszenia się z domu). — Dzięki Bogu, że masz dość pieniędzy na podróż —rzekła matka. — Tak, mamo. — Myśląc o ojcu, staraj się go pamiętać jako uśmiechniętego, pogodnego człowieka. — Dobrze, mamo. — Zacząłem się zastanawiać, czy go kiedykolwiek takim widziałem. — Dzięki Bogu, że zdobyłeś wykształcenie. Bez względu na to, co ojciec uważa. — Tak, mamo. — Ostatnio jest trochę nieswój. — Bóg? — spytałem, wiedząc oczywiście, kogo matka ma na myśli. — Nie żartuj. — Przepraszam. — Zbyt dużo czyta. To go przygnębia. — Będę wam przysyłał kartki z Wiednia — obiecałem. —Najładniejsze, jakie mi się uda znaleźć. — Lepiej od czasu do czasu opisz w liście, co miłego cię spotkało — powiedziała matka. — Na pocztówkach nigdy nie ma dość miejsca na korespondencję. — Dobrze, mamo.

Przypomniałem sobie, co jeszcze przygnębia, a raczej złości mojego ojca: ludzie, którzy przysyłają pocztówki. „Czy ten pacan myśli, że na takim skrawku cokolwiek się mieści?” — grzmiał oburzony. W domu, ściskając na pożegnanie moją dłoń, ojciec wcisnął mi do ręki jakąś kartkę. Schowałem ją do kieszeni i zapomniałem o niej. Kiedy samolot zaczął schodzić do lądowania nad Schwechat, stewardesy puściły przez megafon stary walc Straussa, „Nad pięknym, modrym Dunajem”. Dziwna, sentymentalna muzyka rozległa się tak głośno i nieoczekiwanie, że wszyscy podskoczyli. Stewardesy uśmiechnęły się z zadowoleniem. Mężczyzna siedzący koło mnie wpadł w szał. — Aaaaa! — zawył. Wiedział, że jestem Amerykaninem. — Pochodzę z Wiednia — wyjaśnił po chwili. — I kocham to miasto, ale za każdym razem, gdy słyszę tego przeklętego Straussa, mam ochotę zapaść się pod ziemię. Dlaczego nie zniszczycie tej okropnej płyty? — zawołał do stewardes, które nadal stały z zadowolonymi minami. Mężczyzna miał w sobie coś z mojego ojca i właśnie wtedy, patrząc na niego, przypomniałem sobie o kartce. Czytałem ją, gdy koła samolotu zetknęły się z ziemią. Pozdrów od swego starego to ckliwe miasto, tę stolicę kiczu. Ściskam cię, synu — Tata. Reszta to historia. Przybyliśmy do Wiednia, Edith Fuller i ja, po czym zakochaliśmy się w swoich przewodnikach. W przypadku Edith Severin sam zaofiarował jej swoje usługi, ja natomiast po prostu wynająłem Ucz. Poznałem ją w Kunsthistorisches Museum, dokąd poszedłem, żeby obejrzeć malarstwo Bruegla. Kupując bilety, poprosiłem o przewodnika mówiącego po angielsku. Wyjaśniłem, że interesują mnie głównie sale, w których wystawione są obrazy Bruegla, że Rubensa i innych mogę sobie darować. Był listopad, niebo miało odcień stalowo–szary, powietrze tchnęło chłodem niczym barokowe mury. Sezon turystyczny się zakończył, ludzie spędzali większość czasu we wnętrzach. Kasjerka odparła, że za chwilę przewodniczka będzie wolna i że od razu zaprowadzi mnie do sali z Brueglem. „Wszyscy ciągle o niego pytają” — dodała; poczułem się tak, jakbym czekał w sklepie na mięso, które cieszy się największym powodzeniem u klientów. Jej ton wydał mi się lekceważący.

Przypomniałem sobie, co mówił ojciec. Gdybym go posłuchał i przed przyjazdem do Austrii dokładnie zapoznał się z twórczością Bruegla, mógłbym oglądać obrazy okiem konesera sztuki flamandzkiej. Może rzeczywiście podchodziłem do powieści historycznej z punktu widzenia turysty? Wkrótce zjawiła się przewodniczka. Od razu zwróciłem uwagę nie tylko na jej dziwne nazwisko, lecz także na kąt nachylenia plakietki, którą miała przypiętą do biustu. — Fräulein Kudaszwili? Pani jest Rosjanką? — spytałem. — Austriaczką — odparła. — Po wojnie zaadoptował mnie Gruzin. — A jak pani ma na imię? — Uczka. Jest pan pierwszym Amerykaninem, jakiego spotykam. — Uczka? — Ja. Ale to gwarowa forma. Nie znajdzie jej pan w słowniku. Trudno również znaleźć słowa, by opisać to, co przeżyliśmy razem podczas dwóch listopadowych tygodni w Wiedniu, a jeszcze trudniej znaleźć słowa, by opisać zachowanie dawnych kochanków Ucz, mieszkających na tym samym piętrze w Studentenheim przy Krügerstrasse. Codziennie rano staliśmy w trójkę nad rzędem połyskujących umywalek w Herrenzimmer i goliliśmy się. Willy miał kozią bródkę, którą omijał równie starannie, jak tętnicę szyjną, Heinrich zaś wąsik cienki niby żyła w nadgarstku. Gwiżdżąc pod nosem, obserwowałem ruchy ich żyletek. Po trzeciej nocy, jaką spędziłem z Ucz, Willy ze łzami w oczach zgolił kozią bródkę. Po czwartej Heinrich pozbył się wąsika. Po piątej czy szóstej Willy opróżnił całą tubę z kremem do golenia na swoje jasne, kręcone włosy i ustawiwszy się za mną, łypał na mnie złym wzrokiem, kiedy drżącą ręką prowadziłem żyletkę po gardle. Wreszcie po tygodniu spytałem Ucz: — Znasz facetów, którzy mieszkają na końcu korytarza? Tych, których spotykam rano w łazience? — Ja. — Czy coś was kiedyś łączyło? Zamiast zareagować na pytanie, Ucz opowiedziała mi o swoim opiekunie,

kapitanie Kudaszwilim, o pralni Frau Drexy Neff i o uroczystościach pogrzebowych na cześć Stalina. Codziennie rano, kiedy się goliłem, Willy i Heinrich usuwali owłosienie z kolejnych partii ciała. Ósmego czy dziewiątego dnia mojego pobytu w Studentenheim Willy zgolił kłaki porastające mu tors, od mostka po brzuch, a następnie przejechał żyletką po jasnej kępce wokół pępka. — Ich zachowanie staje się coraz gorsze — poskarżyłem się Ucz. — Wyraźnie mnie nie lubią. Dlaczego? Tym razem opowiedziała mi o gangu Benna Bluma, a właściwie o swoim ostatnim ochroniarzu, facecie z dziurą w policzku. Nazajutrz rano Heinrich ustawił się za mną, tak żebym go widział w lustrze, i jednym szybkim pociągnięciem ręki wyciął ścieżkę w poprzek ciemnej gęstwiny porastającej mu klatkę piersiową, przy okazji kalecząc sobie przysłonięty włosami sutek. Krem do golenia zabarwił się na różowo. Heinrich pomalował nim brwi, po czym wyszczerzył do mnie zęby. — Chyba zapuszczę brodę i wąsy — powiedziałem do Ucz. — Lubisz brodatych? Ucz zabrała mnie do opery i do zoo; zwierzęta, podobnie jak melomani, ignorowały nas. Pokazała mi małe, ciasne uliczki, sławny Prater, parki, w których odbywały się występy muzyczne, ogrody, dom, w którym mieszkała z Kudaszwilim, budynek ambasady radzieckiej. Ponieważ jednak był listopad, większość czasu spędzaliśmy pod dachem. Pokój Ucz w Studentenheim nie miał w sobie nic dziewczęcego. Trudno się dziwić: w końcu Ucz liczyła już dwadzieścia pięć lat, poza tym nie posiadała żadnych pamiątek rodzinnych. Jako dziecko dorastała w domu oficera armii radzieckiej, potem wśród słowników i książek z dziedziny historii sztuki. W dorastaniu pomogli jej również Willy i Heinrich, lecz o tym dowiedziałem się dopiero później. W pokoju stało wąskie, pojedyncze łóżko, niemal tak twarde i nabite, jak ciało Ucz, ale gdy się na nim kładliśmy, pozwalała mi opierać głowę na swoich piersiach. — Nie gniotę cię? — pytałem. — Na pewno jest ci wygodnie? — Na pewno — odpowiadała. — A czy wam, Amerykanom, nigdy nie jest wygodnie? Chociaż zapuszczałem brodę, zęby wciąż musiałem myć; nie udało mi się całkiem wyeliminować wypraw do Herrenzimmer. Im dłuższy miałem zarost, tym bardziej łysi stawali się Willy i Heinrich.

— Chyba w symboliczny sposób starają się dać mi do zrozumienia, że moja obecność czegoś ich pozbawiła — poinformowałem Ucz. Usłyszałem kolejna opowieść o facecie z dziurą w policzku, który w ciągu minionych lat też urósł do rangi symbolu. Był ucieleśnieniem wszystkich ochroniarzy, którzy nie odstępowali Ucz na krok, gdy dorastała w okupowanym mieście. W jej myślach przeistoczył się w samego Benna Bluma. Pojawiał się w jej snach, lecz czasem także na jawie. Kilka razy widziała go na przykład za szybą przejeżdżającej taksówki albo schowanego za uniesioną gazetą w rozkołysanym tramwaju. Kiedyś spostrzegła go, gdy oprowadzała wycieczkę po Kunsthistorisches Museum. Czatował przy prawym, dolnym rogu ogromnego płótna Tycjana niczym upadły anioł, który straciwszy łaskę Boga, został wyrzucony poza ramy obrazu. Przez te dwa tygodnie, które spędziliśmy razem w Wiedniu, Ucz nadal chodziła do pracy w muzeum, a ja snułem się za grupami turystów, których oprowadzała po salach. Ale był listopad, turyści odjeżdżali do domów lub do cieplejszych krajów i dyrekcja zaczynała zwalniać przewodników. Ucz lubiła to zajęcie głównie dlatego, że nie miało nic wspólnego z polityką. Zimą często zatrudniał ją M. Majski z ambasady radzieckiej. Służyła jako tłumaczka tancerzom z zespołu baletowego, muzykom z orkiestry smyczkowej, mistykowi, pułkownikowi w cywilu oraz kilku „dyplomatom”, których stanowisk ani celu wizyty nie znała. Większość z nich czyniła jej niedwuznaczne propozycje. Swoją przyszłość Ucz wyobrażała sobie dość skromnie. — Albo mogę być komunistką w Wiedniu, albo w Związku Radzieckim. — Albo możesz pojechać ze mną do Ameryki. — Ameryka to nie jest dobre miejsce dla komunistów — odparła. — A dlaczego jesteś komunistką? — A dlaczego mam nie być? Kto się mną zaopiekował, gdy byłam mała? — Teraz ja się tobą zaopiekuję. — Nie znam Amerykanów, nie wiem, jacy są. W jej pokoju znajdowało się mnóstwo roślin; lubiła kolor zielony. Bez względu na to, ile w ciągu dnia i nocy wdychaliśmy tlenu, zawsze mieliśmy pod

dostatkiem świeżego powietrza. Ale był listopad i rośliny też powoli więdły. Któregoś ranka w Herrenzimmer Heinrich ogolił głowę. Moja broda miała już długość około jednego centymetra. Patrząc na jego lśniącą czaszkę, oznajmiłem: — Chyba wyjedziemy z Uczką do Ameryki. Heinrich sprawiał wrażenie, jakby nie rozumiał słowa po angielsku. Zerknął na mnie spod oka, wcisnął sobie do ust trochę kremu do golenia i splunął do umywalki. W dość jasny sposób dał mi do zrozumienia, co o mnie myśli. Pochyliłem się nad własną umywalką, żeby dokończyć mycia zębów, bo oczywiście przerwałem tę czynność na widok lśniącej łysiny. Kiedy sięgnąłem po szczoteczkę, okazało się, że ma zgolone włosie. Dokonał tego Willy, gdy na moment odwróciłem się do Heinricha. Spojrzałem na winowajcę, który stał przy sąsiedniej umywalce i uśmiechając się do mnie, zmieniał żyletkę w maszynce. On również robił wrażenie, jakby nie rozumiał, co do niego mówię. — To dziwne — powiedziała Ucz. — Obydwaj przez siedem lat uczyli się angielskiego w szkole. Czasem rozmawialiśmy ze sobą w tym języku. — Czarna magia. — Was ist „czarna magia”? W końcu odwiedziliśmy towarzysza M. Majskiego, który urzędował w gabinecie o stylowych meblach obitych czerwonym brokatem i ścianach zdobionych sztukaterią ze złoceniami. Był to mężczyzna w podeszłym wieku, o obwisłej, pomarszczonej skórze. Popatrzył na Ucz z miłością, a zarazem z goryczą — wzrokiem, jakim stary, schorowany wujaszek mierzy swoją młodą, niepokorną siostrzenicę. — Oj, Uczka, Uczka — westchnął, po czym mówił coś długo i zawile po rosyjsku, aż wreszcie Ucz poprosiła, żeby przeszedł na angielski, abym i ja mógł go rozumieć. Starzec skierował na mnie smętne spojrzenie. — Więc chcesz nam ją zabrać, drogi chłopcze? — spytał. — Oj, Uczka, Uczka! Ameryka? Co by powiedział biedny Kudaszwili? Płakałby jak borsuk! — Jak bóbr — poprawiła go Ucz. — No właśnie. — W szarych oczach starca zakręciły się łzy. — Oj, Uczka, Uczka, tyle lat obserwowałem, jak dorastasz! Tyle lat! A teraz...

— A teraz się zakochałam. — Tak. I ja też — wtrąciłem niepotrzebnie. — Jak to się mogło stać? — zadumał się Majski. Ubrany był w krzykliwy szary garnitur (jeśli szary garnitur może być krzykliwy) i miał połyskliwy, sztywny jak z tektury, szary krawat. Szare były również jego włosy, cera, szkła w okularach i koszula, niegdyś zapewne biała. — Proszę pana — rzekłem — ponieważ nie chcemy, żeby władze amerykańskie zwlekały z przyznaniem Uczce papierów imigracyjnych, Uczka będzie musiała napisać w podaniu, że nie jest, a jeszcze lepiej, że nigdy nie była, komunistką. Mam nadzieję, że nie weźmie pan sobie tego zbytnio do serca. Uczka mówiła mi, jak bardzo pan jej pomógł. — Ma się nas wyrzec? — zawołał Majski. — Oj, Uczka, Uczka... — Myślałam, że pan zrozumie — powiedziała Ucz, niewzruszona rozpaczą starca, któremu nawet ja współczułem. — Uczka! Jeśli wyjedziesz do Ameryki, to znaczy, że Bóg nie istnieje! — Bo nie istnieje — odparła dziewczyna. Majski uniósł oczy do góry, jakby zamierzał wezwać niebiosa na pomoc. Albo proletariuszy wszystkich krajów, przemknęło mi przez myśl, ale po chwili starzec pokręcił z rezygnacją głową i skierował wzrok na ponury, listopadowy krajobraz za oknem. — Wszystko mnie przygnębia — oświadczył. — Pogoda, ceny, stosunki między Wschodem i Zachodem, a teraz jeszcze to... —Westchnął. — Przygnębia mnie pogarszający się wszędzie standard życia, ale pewnie tam, dokąd ty się wybierasz, może być zabawnie choćby dlatego, że rozkład następuje w znacznie szybszym tempie. — Rozprostował swoje sztywne plecy i z jego szarych ust wydobył się szary, zdławiony jęk. — Przygnębia mnie, że młodzi ludzie odrzucają wartości moralne. Ta cała rewolucja seksualna, ta pycha i zadufanie w sobie młodzieży, prawdopodobieństwo kolejnej wojny, prokreacja bez umiaru... Wy pewnie też zamierzacie mieć dzieci? Ogarnęły mnie wyrzuty sumienia z powodu tego wszystkiego, czym gnębił się towarzysz Majski, ale Ucz nie miała dla niego litości.

— Oczywiście, że tak! — odparła. — Ależ zrobił się z pana zgorzkniały starzec! Wzdrygnąłem się. Kim była ta gruboskórna młoda kobieta, którą zamierzałem zabrać do Ameryki? Przed chwilą udowodniła mi, że nie należy do osób sentymentalnych. Wyobraziłem sobie szok malujący się na twarzy mojej matki. Ale ojciec ze swoim wrodzonym pesymizmem powinien czuć się ukontentowany. — Mało wiem o Ameryce, ale kilka rzeczy mi przeszkadza — powiedziała Ucz po wyjściu z ambasady. — Jakich? — spytałem. — Potworna nędza, wypadki samochodowe, przemoc na tle rasowym, zbrodnie seksualne... — Co takiego? — Czy to prawda, że w Ameryce wszyscy gotują na... jak wy je nazywacie? Na rusztach? Na rusztowaniach? W jej pojęciu Stany były najwyraźniej krajem pełnym gwałcicieli, wyjących syren policyjnych, karamboli samochodowych i głodujących murzyńskich dzieci, krajem, nad którym unosi się potężna chmura dymu z pieczonego na rusztach mięsiwa. W konsulacie amerykańskim zdobyliśmy potrzebne formularze. Mężczyznę, z którym rozmawialiśmy, przygnębiały te same zjawiska, co towarzysza Majskiego, ale nie pozwoliliśmy, by jego ponury nastrój zepsuł nam humor. Kiedy wróciliśmy do Studentenheim przy Krügerstrasse, Ucz natychmiast zaczęła przygotowywać mowę, w której odżegnywała się od komunizmu. Gdy nazajutrz wszedłem do Herrenzimmer, Willy golił brwi. — Uczka szykuje się do wyjazdu do Stanów — poinformowałem go. — Sam się szykuj! — burknął. Po chwili w Herrenzimmer zjawił się Heinrich z gołym torsem. Stanął przed lustrem, wycelował pod pachę pojemnik z kremem do golenia, zupełnie jakby to był dezodorant, powtórzył to samo z drugą pachą, po czym odwrócił się od

lustra i zaczął wymachiwać ramionami; wyglądał jak wielkie, niezdarne ptaszysko, trzepoczące skrzydłami. Piana tryskała na ściany, ciekła mu po żebrach, skapywała na buty. — Powinieneś ożenić się z Uczką, zanim ją stąd zabierzesz — oświadczył. — Ja — poparł go Willy; z ogolonymi brwiami przypominał świeżo wyklutą sowę. — To jedyne honorowe wyjście. Wróciłem do pokoju i spytałem Ucz, czy się zgadza. Omówiliśmy nasze poglądy na temat małżeństwa. Oboje święcie wierzyliśmy w wierność małżeńską. Uważaliśmy, że skoki w bok są nieuczciwe i poniżające dla obu stron, a posiadanie stałej kochanki lub kochanka stanowi zaprzeczenie prawdziwej namiętności — jest jakby działaniem z premedytacją. Taka sytuacja po prostu nie mieściła nam się w głowie. Zastanawialiśmy się nad ideą „otwartego” małżeństwa, nad zamianą partnerów z inną parą, ale to również wydawało nam się bezsensowne. Tego rodzaju eksperymenty świadczyły o znudzeniu się sobą małżonków, były obrzydliwie dekadenckie i kierowały inwencję erotyczną na niewłaściwy tor. (Świeżo zakochani mają na ogół jasno sprecyzowane poglądy na te sprawy). Zanim mogliśmy zostać mężem i żoną, potrzebne nam były kolejne papierki z konsulatu amerykańskiego, które otrzymaliśmy bez trudu. Ponieważ Austria była krajem katolickim, Ucz ateistką, a ja pochodziłem z rodziny protestanckiej, najprościej było wziąć ślub w kościele bezwyznaniowym. Konsul powiedział nam, że większość Amerykanów, którzy zmieniają w Austrii stan cywilny, najchętniej wybiera Amerykański Kościół Jezusa Chrystusa. Pastor, Amerykanin z Sandusky w stanie Ohio, zdradził nam, że sam jest unitarianinem. — Ale to w niczym nie przeszkadza. — Uśmiechnął się; w ogóle często się uśmiechał. — Zobaczysz, złotko — powiedział do Ucz — wszyscy w Ameryce oszaleją na punkcie twojego akcentu. Kościół znajdował się na czwartym piętrze nowoczesnego gmachu; wjechaliśmy na górę windą. — Niektórzy młodzi wolą korzystać ze schodów — poinformował nas pastor. — Mają więcej czasu do namysłu. W zeszłym roku jedna para rozmyśliła się na schodach, ale jak się wchodzi do windy, to już klamka zapadła. — Co to znaczy: „klamka zapadła”? — spytała Ucz.

— Ależ ma pan uroczą narzeczoną? Będą jej panu w Stanach zazdrościć. Na formularzu, który otrzymaliśmy z konsulatu, konieczny był podpis świadka; naszym został kościelny — Grek imieniem Golfo, który nie potrafił napisać swojego nazwiska. Na formularzu widnieje tylko „Golfo X”. — Powinien mu pan coś dać — powiedział pastor. Wręczyłem Grekowi dwadzieścia szylingów. — Golfo chce wam ofiarować prezent — ciągnął pastor. —Często służy za świadka i zawsze daje nowożeńcom prezent. Podarował nam łyżeczkę; nie była ze srebra, ale miała na rączce malutki kolorowy obrazek, przedstawiający katedrę Świętego Stefana. Żebyśmy mogli udawać, że tam wzięliśmy ślub? Pastor odprowadził nas do najbliższego skrzyżowania. — Nie zdziwcie się, jeśli od czasu do czasu wyniknie między wami jakieś drobne nieporozumienie — powiedział. — Albo dojdzie do kłótni. Pokiwaliśmy głowami. — Sam mam żonę i uważam, że małżeństwo to świetna rzecz. Moja również jest wiedenką — szepnął mi na ucho. — Wiedenki to najlepsze żony na świecie. Tym razem tylko ja skinąłem głową. Nagle przystanął, a my wraz z nim. — No, ruszajcie w drogę. Tu was pożegnam; nie mogę skręcić z wami za róg. — Dlaczego? — spytałem. Sądziłem, że mówi metaforycznie, ale najwyraźniej chodziło mu o róg Rennweg i Metternichgasse. — Bo za rogiem jest cukiernia — odparł. — Jestem na diecie, a ilekroć widzę na wystawie Haselnusstorte, nie mogę się oprzeć pokusie. — Oj, zjadłabym Mokkacremetorte — powiedziała Ucz, ciągnąc mnie w stronę cukierni. — Tak, tortów i ciastek mają w tym mieście pod dostatkiem — przyznał pastor. — A wiecie państwo, czego mi najbardziej brak?

— Czego? — Hamburgerów. Tutejsze to nie to samo. — Hamburgery smaży się na rusztowaniach, prawda? —spytała Ucz. — Ha, ha! Ona jest cudowna! — zawołał pastor. — Ależ się panu udało! Szliśmy z powrotem do Studentenheim, gdy nagle Ucz wciągnęła gwałtownie powietrze, wbiła paznokcie w mój nadgarstek i krzyknęła, ale zanim spojrzałem, zjawa, której się tak przestraszyła, znikła na ruchomych schodach pod Opernring. Ucz była pewna, że znów dojrzała mężczyznę z dziurą w policzku. My, autorzy powieści historycznych, wiemy, że obrazy z przeszłości potrafią być niezwykle żywe i sugestywne. — Ale to naprawdę był on — upierała się Ucz. — Za każdym razem, kiedy go widzę, jest odrobinę starszy. Gdybym po wyjeździe Rosjan próbowała sobie wyobrazić, jak będzie wyglądał za dziesięć lat, wyglądałby dokładnie tak, jak dziś. Trochę bardziej siwy, trochę bardziej zgarbiony, no wiesz... — A dziura w policzku? Nie zmienia się? — Jak się ma zmienić? Dziura to dziura. Jest ohydna. W pierwszej chwili sądzi się, że to jakiś cień na policzku, ale ten cień się nie rusza. Potem myśli się, że to brud, ale ten brud jakby zapada się do wewnątrz, w otchłań, i nie wiadomo, gdzie się kończy. W dodatku oko faceta też jakby zapada się po tej stronie twarzy, a kość policzkowa sterczy dziwnie w bok. — Koszmar — powiedziałem. Zacząłem wypytywać, jak często i w jakich sytuacjach ukazuje się zjawa. Czy wtedy, gdy Ucz (tak jak obecnie) usiłuje zerwać z dawnym życiem, uwolnić się od swojej przeszłości? Bo może „zjawa” siedzi w niej samej, może jest nią jej własny strach przed zerwaniem z przeszłością? Ucz wzruszyła ramionami. Nie umiała się doszukać żadnego logicznego, powtarzającego się schematu. Nawet zbytnio nie próbowała. Powiedziałem, że może mężczyzna z dziurą w policzku stanowi dla niej jakby substytut ojca. W końcu to przecież Kudaszwili wynajął go dla jej ochrony, a ona, nie chcąc się pogodzić z faktem, że Kudaszwili nie żyje, podświadomie zastąpiła jego wizerunek wizerunkiem człowieka, który zapewniał jej poczucie

bezpieczeństwa. Od lat śledziła w prasie wiadomości na temat aresztowań kolejnych członków gangu Bluma; wyraziłem opinię, że gdyby kiedykolwiek ujrzała zdjęcie mężczyzny z dziurą w policzku schwytanego przez policję lub zabitego, na pewno silnie by to przeżyła. — Mylisz się — odparła. (Wiele lat później oświadczyła: „Psychologia jest dobra dla roślin”). Codziennie, jak żołnierz, gimnastykowała się — ćwiczenia na brzuch, pompki... Oczywiście Kudaszwili zawsze je rano wykonywał. Lubiłem patrzeć, jak żona ćwiczy. — Jak się po niemiecku mówi: „pobraliśmy się”? — zapytałem. — Wir sind verheiratet. Ruszyłem na drugi koniec korytarza do Herrenzimmer, ale nie trafiłem ani na Willy’ego, ani na Heinricha; pora ich porannej toalety już minęła. Któryś z nich zostawił na szklanej półce pojemnik z kremem do golenia. Potrząsnąłem nim, wyobrażając sobie biały napis, ciągnący się przez całą długość lustra: WIR SIND VERHEIRATET! Bałem się jednak, że nie starczy kremu. Nagle otworzyły się za mną drzwi i z kabiny wyłonił się facet z dziurą w policzku. Odruchowo nacisnąłem przycisk i z pojemnika trysnęła struga białej piany. Mężczyzna był dość stary, a rana na policzku zgadzała się z opisem Ucz. Nie byłem tylko pewien, czy dziura jest czarna dlatego, że nie ma dna, czy dlatego, że przypalona skóra nigdy nie odzyskała normalnej barwy. Ohydna, otwarta rana przykuwała wzrok, a jednocześnie budziła odrazę. — Wir sind verheiratet — oznajmiłem, bo przecież właśnie w tym celu przyszedłem do Herrenzimmer. — Tak, wiem, ja — odparł znużonym, niecierpliwym tonem mężczyzna. Wolnym krokiem zbliżył się do umywalek, po czym oparłszy się na jednej, popatrzył na swoje odbicie w lustrze. Po chwili kontynuował. — Więc ona ci o mnie mówi, co? Ja to dostrzeguję po twojej minie. — Uczka myśli, że pan jest zjawą. Ja też tak myślałem. — Dobrze, nawet tak lepiej. Moja praca jest koniec. Ty chcesz zabrać Uczka w Amerykę, a ja mam brak pieniędzy i siły, żeby za wami ujechać. Ameryka... —

jęknął boleśnie, jakby nagle coś go ukłuło. — Szkoda, że mnie nikt tam nie zabierze! Wbił we mnie wzrok. W niczym już nie przypominał bandyty, płatnego mordercy, ochroniarza czy szpiega; wyglądał jak osowiały, podupadający na zdrowiu jubiler, który oszczędza na ubraniu i lekarzach, a wszystkie zarobione pieniądze przeznacza na drogie pierścionki i naszyjniki dla kochanek, które porzucają go prędzej czy później. Mądrzej by zrobił, kupując sobie ogromną klamrę lub broszę, żeby zasłonić dziurę w policzku. Tylko jak ją przypiąć do twarzy? Wydawało mi się, że facet nie ma przy sobie broni. — Podoba się tobie mój angielski? — spytał. — Całkiem nieźle panu idzie. — Ja, no właśnie. Ona uczy się angielski, to ja uczę się angielski. Ona chodzi do muzeum, to ja chodzę do muzeum. Ona podróżowuje Strassenbahn w niedobrych porach, to ja podróżowuje Strassenbahn w niedobrych porach. Większość czasów ona mnie nie dostrzeguje, ale kilka razy się zagapiam. Starość to nie jest radość, co? — Dlaczego pan ją śledzi? — zapytałem. — Nadal pracuje pan dla Rosjan? Splunął do umywalki i pokręcił głową. — Rosjanie, Amerykanie... wy tacy sami. Zanim Kudaszwili ujechał, ja zrobił z nim umowę. Ja mu obiecował opiekować się Uczka, aż ona pojedzie w Rosji. Skąd ja miał wiedzieć, że on wkrótce uginie? Ale ja dał słowo, więc rok po rok ja strzeguję Uczka. Teraz już koniec! Kto myślał, żeby Uczka poczekowała dwadzieścia pięć latów, żeby wyjść za męża, co? — Mój Boże. Dlaczego pan jej nic nie powiedział? — Bo Uczka mnie nienawiduje. Niesłusznie, rzecz jasny. To co, że ja pracowywał dla Benna Bluma? Później ja pracowywał dla Kudaszwili. On święty? — Niech pan jej wszystko powie — rzekłem. — Niech pan jej pokaże, że naprawdę istnieje. Tylko może najpierw sam z nią porozmawiam i... — Masz bzika?! — zawołał. —To koniec. Uczka mnie nie zobaczuje więcej. Po

co ja ukazować się teraz? Ona myśli, że ja zjawa? Dobrze. Ty jej powiaduj, że zjawa się rozpływuje i nie wróci. Taka prawda. Teraz ty mąż Uczki, teraz ty nią się dobrze opiekowuj. — Będę, przysięgam. W jego głosie brzmiała większa szczerość i gorliwość niż w głosie pastora, który udzielał nam ślubu, toteż moja przysięga złożona w Herrenzimmer miała również bardziej uroczysty charakter. Nagle mężczyzna zgarbił się nad umywalką, rzucił okiem na swoją zdeformowaną twarz, po czym, dławiąc w sobie szloch, odwrócił się szybko od lustra i podszedł do rzędu kabin. Oparł się o drzwi i zaczął cicho płakać. — Ja tobie okłamowałem — powiedział. — Przez całe laty ja rozmarzał, że Uczka spojrzy na mnie bez stracha, bez drżączka, że ja potwór. Dawniej, jak ona mała dziewczynka, jej moja twarz nie przeszkodziła; patrzyła na mnie normalnie, ze współczułowaniem. Ona była bardzo miłe dziecko. — Z czym mnie pan okłamał? — zapytałem. — Ja obserwował, jak Uczka zadaje siebie z tamten dwoma chłopaki. Któregoś dzień ja pomyślił, że ich zabiję! Innego dzień ja pomyślił, że ciebie zabiję, ale potem ty stracił głowa dla Uczki. Ja to dostrzeguję. Bo ja dawno stracił. — Pan ją kocha? — Ja! — załkał. — Ale to koniec. Koniec! I ty jej ani słów nie pisknij! Bo jak piskniesz, to ja ciebie wszędzie znajduję. Nigdzie w cała Ameryka nie schowasz siebie przede mną. Ja ciebie znajduję nawet w Oklahoma i wydłubuję tobie oczy! — Skąd pan wie, że mieszkam w Oklahomie? — zdziwiłem się. — Nieważne — odparł ze szlochem. — Ja strzeguję Uczka wiele latów. Nawet kapitan lepiej się Uczka nie opiekowywał. Kiedyś powiedział, że nie spuści Uczka z oków, dopóki Uczka nie znajduje porządnego mężczyzna jako męża. A ja na to: „A co kapitan wykonuje, jak ona zakocha w nieporządnym?” A on na to: „Zabiję go, rzecz jasny”. To prawdziwa miłość! — Miłość? — Ja! — krzyknął ze złością. — Co ty wiesz o miłość? Was tylko chodzi o

pieprzenie! Po chwili wziął się w garść, wygładził garnitur, wsunął z powrotem koszulę do spodni. A jednak myliłem się; kiedy poprawiał krawat, dostrzegłem broń. Rogowa kolba wystawała z zielonej skórzanej kabury, zawieszonej wysoko pod pachą. — Jak ty Uczka coś o mnie piskniesz, ja to usłyszuję nawet na koniec świata. A jak będziesz dla Uczka niedobry, pistolet mi zadrży i serce zastukuje. A wtedy przyśnię sobie, że ty zmierasz, i ty zmierzesz. Wierzyłem mu. I chyba wciąż mu wierzę. Kiedy mnie mijał, kierując się do drzwi, światło padające z długiej jarzeniówki na suficie nie zdołało wedrzeć się do ohydnej dziury w policzku. — Do widzenia — powiedziałem. — I dziękuję za opiekę nad Ucz. Przypuszczalnie nie wzbudziłem jego zaufania, bo postanowił zademonstrować mi, że lepiej z nim nie zadzierać. Ruszył wzdłuż umywalek, odkręcając po drodze wszystkie krany, po czym spuścił wodę we wszystkich klozetach i pisuarach. Herrenzimmer wypełnił się szumem bulgoczącej wody. Kiedy mężczyzna wyciągnął z kabury pistolet, byłem pewien, że za chwilę powiększy się i tak już imponująca liczba ofiar gangu Benna Bluma. — Odkładź puszka — rozkazał. Odstawiłem pojemnik z kremem do golenia na brzeg umywalki. Mężczyzna wycelował szybko i strzelił. Pojemnik, obracając się wokół własnej osi, przeleciał nad rzędem umywalek i wpadł do ostatniej. Podskakiwał niczym korek na wzburzonym morzu. Przez powstały na środku otwór trysnęła struga piany. Kiedy szum spuszczonej w klozetach wody ucichł, mężczyzna ponownie ruszył wzdłuż umywalek, tym razem zakręcając krany; w ostatniej wciąż podrygiwał pojemnik z coraz wolniej wyciekającą pianą. — Auf Wiedersehen — powiedział i zniknął za drzwiami. Gdy je ostrożnie uchyliłem, na korytarzu nie było żywej duszy. Ani Willy’ego, ani Heinricha, ani Ucz. Nikt poza mną nie widział zjawy z dziurą w policzku. Wróciwszy do pokoju, przytuliłem Ucz i zacząłem obiecywać, że nigdy jej nie skrzywdzę, że będę się nią opiekował, że będę jej strzegł...

— Jesteś moim mężem, a nie strażnikiem — wtrąciła. Przemilczałem jej uwagę. Została nam jeszcze jedna rzecz do zrobienia. Wynająłem samochód i zawiozłem Ucz do Eichbüchl — do wioski, w której dwukrotnie, można by rzec, przyszła na świat. Nie była tam ani razu, odkąd Kudaszwili zabrał ją do Wiednia. Na przedmieściach Wiener Neustadt minęliśmy ogromny, otoczony drutem kolczastym teren, mieszczący zbombardowane zakłady Messerschmitta, w których podczas wojny przyłapano ojca Ucz na działalności sabotażowej. Wstęp był surowo verboten ze względu na liczbę zrzuconych tam bomb, z których nie wszystkie wybuchły. Ze dwa lub trzy razy do roku następował potężny huk, gdy jakiś kot, wiewiórka czy bezpański pies potrącały niewypał. Ogrodzenie z drutów kolczastych miało uniemożliwić wstęp dzieciom i zapobiec tragediom. Oczyszczenie terenu było żmudną i niebezpieczną pracą, do której buldożery się nie nadawały. Tak więc zbliżając się do miasta, mijało się potężne rumowisko, martwe i bezużyteczne niczym wybebeszony wrak na dnie morza; dalej ciągnęły się długie, podziurawione pasy startowe. Wystarczyłoby jedynie załatać nawierzchnię, żeby w Wiener Neustadt powstało największe lotnisko w Europie, większe od Orly czy Heathrow. Ale mieszkańcy byli temu przeciwni; już dość się nasłuchali warkotu silników. Eichbüchl leżało niedaleko za klasztorem w Katzelsdorf, z którego matka Ucz wynosiła książki. Na każdym kroku widać było mnóstwo nowych willi, wybudowanych przez lekarzy i prawników z Wiednia, którzy przyjeżdżali tu na weekendy. W wiosce nadal oczywiście mieszkali chłopi, ale tak jak wszędzie na przestrzeni dziejów, byli jakby wtopieni w tło. Trzeba było chwili, żeby się zorientować, czym się zajmują. Pracowali w sadach, hodowali pszczoły, zabijali świnie, rzadziej cielaki; robili kiełbasy, uprawiali warzywa, polowali na bażanty, króliki, sarny i dziki. W piwnicach gromadzili jabłka, ziemniaki, kapustę, buraki; tłoczyli wino z własnych winogron. Wszyscy trzymali po kilka kur, więc z jajami nie było problemów. W mleko i śmietankę zaopatrywali się u dwóch rodzin, które miały krowy. W wiosce znajdował się tylko jeden Gasthof, w którym można było się czegoś napić i zjeść jedno jedyne danie, figurujące w jadłospisie. Tego dnia, gdy się tam wybraliśmy, była to zupa fasolowa, do której podawano razowy chleb oraz wino lub piwo. Dochodziła trzecia. Nieco dalej przy tej samej wąskiej, jednokierunkowej uliczce stał budynek podobny do obory, ale Ucz nie chciała się do niego zbliżyć, nie chciała też pytać nikogo o Frau Thalhammer i jej małą córeczkę, która wywarła tak silne wrażenie na gruzińskim oficerze.

Staruszka, która prowadziła Gasthof, nie rozpoznała Ucz i nie dostrzegła podobieństwa między nią a jej matką. Moja obecność też nie wzbudziła jej zainteresowania — osiem lat temu zawitał do Gasthof ktoś ze Stanów, więc nie byłem pierwszym Amerykaninem, jakiego widziała. Kilku starców siedziało przy stoliku, pijąc wino i grając w karty. Ucz popatrzyła na nich w milczeniu. Wiedziałem, że myśli o młodych, rosłych wieśniakach, którzy zgwałcili jej matkę. — Podejdź i przedstaw się — rzekłem. — Zobaczysz, jak zareagują. Przecież po to chciałaś przyjechać, prawda? Odparła, że są jej obojętni, że ich widok nie wywołuje w niej żadnych uczuć. Było to dość skomplikowane. Starcy przy stoliku wydawali się jej niewinni, bo nie przystawali do obrazu silnych, krzepkich mężczyzn, których wciąż żywo miała w pamięci. Natomiast ci, którzy przystawali i wydawali się jej winni — młodzi, silni chłopcy mniej więcej w jej wieku — byli w czasie wojny dziećmi niezdolnymi do popełnienia gwałtu. — Tylko tamten mi się nie podoba — dodała, mieszając zupę. Wbiła wzrok w jednego z karciarzy, który wcale nie był młodszy od swoich kompanów, lecz różnił się od nich wyglądem. W niczym nie przypominał zgarbionego, schorowanego starca; miał grube, umięśnione ramiona, taką samą szyję, szerokie bary, wydatną, agresywnie wysuniętą szczękę, ruchliwe oczy i młodzieńcze spojrzenie. Od czasu do czasu zerkał z zaciekawieniem na Ucz. Gdy chciałem wyjść, Ucz zaprotestowała. Miała nadzieję, że w końcu zdobędzie się na odwagę i podejdzie do niego. Czując na sobie natarczywe spojrzenie Ucz, mężczyzna był wyraźnie speszony; wiercił się niespokojnie na krześle, jakby go coś uwierało. Gdy wreszcie wstał od stolika, zrozumiałem, do kogo należą drewniane kule oparte o długą ławę — obie nogi miał amputowane. A kiedy wyszedł na środek sali, zrozumiałem, dlaczego jego bary, ramiona i szyja są wciąż tak umięśnione. Gdy zbliżał się w naszą stronę, wyglądał jak beznogi akrobata, jak przepołowiona kukła. Po chwili stanął przed nami i chwiejąc się lekko, przesuwał kule to w przód, to w tył, żeby nie stracić równowagi. Rzuciło mi się w oczy, że uchwyty, na których opierał ręce, są mocno sfatygowane, a poduszki pod pachami obszyte resztkami starej kołdry. Ciemne drewniane kule, pełne wyrytych imion, inicjałów, rysunków twarzy i zwierząt, miały historię bodaj równie długą i złożoną, jak portale średniowiecznych katedr. Mężczyzna uśmiechnął się do

Ucz. Powiedziała mi później, że spytał ja, czy nie pochodzi z tych stron i czy on jej przypadkiem nie zna. „Dzieci tak szybko dorastają” — rzekł. Odparła, że nie, nie znają się, że jest w Eichbüchl po raz pierwszy w życiu. Przeprosił ją i pokuśtykał dalej. Kiedy znikł za drzwiami, Ucz zapytała właścicielkę Gasthof, kiedy i w jakich okolicznościach mężczyzna stracił nogi. Na wojnie, wyjaśniła krótko staruszka. Ale jak? Czy z winy Rosjan? Staruszka przytaknęła, że owszem, mogło się to stać na froncie wschodnim. Tam wiele osób straciło kończyny. Kiedy opuściliśmy Gasthof, podszedł do nas jeden ze starców grających w karty. — Nie wierzcie jej — rzekł. — Nie stracił nóg na żadnym froncie, tylko tu, w wiosce. Rosjanie torturowali go, bo nie chciał im powiedzieć, gdzie ukrył żonę i córki. Wsadzili mu nogi do tłoczni. Nic im nie zdradził, a oni i tak znaleźli jego żonę i dziewczynki. Po co jakiś starzec miałby opowiadać obcym ludziom taką historyjkę? Pomyślałem, że może Ucz czegoś nie zrozumiała, oświadczyła jednak, że dobrze zna miejscowy dialekt i na pewno się nie pomyliła. Wyjechaliśmy z Eichbüchl, zanim się ściemniło. Ucz siedziała koło mnie, popłakując cicho. Zatrzymałem się nad rzeką, żeby wziąć żonę w ramiona i ją pocieszyć. Rzeka Leitha była wyjątkowo piękna i czysta, dość płytka, o kamienistym dnie. Ucz wciąż jeszcze pochlipywała, gdy nagle, ni stąd, ni zowąd, pojawiła się przed nami krowa. Skubiąc trawę, odbiła od stada pasącego się nad wodą, wspięła na pobocze i podniósłszy łeb, gapiła się prosto na nas. — O Boże! — załkała Ucz. — Nie bój się. To tylko krowa. Zwierzę patrzyło na nas tępym, bezmyślnym wzrokiem; dla krowy liczy się dzień dzisiejszy, historia nie istnieje. Wreszcie Ucz nie wytrzymała i parsknęła śmiechem. — Żegnaj, mamusiu! — zawołała. Kiedy przejeżdżaliśmy drewnianym mostem na drugą stronę Leithy, stado pasące się nad rzeką usłyszało turkot kół i zadarło głowy.

— Żegnajcie, moje mamusie! Przyśpieszyłem. Czuło się, że jest listopad. Okres winobrania się skończył, zebrane warzywa leżały w piwnicach, jabłecznik dojrzewał w beczkach. Wróciliśmy do zastawionego roślinami pokoju w Studentenheim; przez większą część nocy Ucz płakała, a ja ją całowałem i pieściłem. Przed świtem wstała z łóżka i znikła na dwie godziny; sądziłem, przynajmniej z początku, że poszła do łazienki i bierze długą, gorącą kąpiel. Gdy zjawiła się nad ranem, wyjaśniła mi, że wpadła do Willy’ego i Heinricha, aby się z nimi pożegnać. Nie miałem jej tego za złe, bądź co bądź wieczorem odlatywaliśmy. Ja sam pożegnałem się z chłopakami w Herrenzimmer. Byli osowiali, ale zachowywali się grzecznie; żadne numery nie były im w głowie. Zacząłem ich przepraszać za zniszczony pojemnik z kremem do golenia, ale przerwali mi w pół słowa. — Wyrosła ci już całkiem ładna broda — powiedział Willy. — Dlaczego chcesz ją zgolić? Na Schwechat pojechaliśmy taksówką. Na niebie kłębiły się szare chmury; nie był to najlepszy dzień na podróż samolotem. Na lotnisku kupiłem „International Herald Tribune”; mieli tylko wczorajsze wydanie z datą 22 listopada 1963 roku. Czekaliśmy na wieczorny lot. Przez megafon nadawano komunikaty po niemiecku, francusku, włosku, rosyjsku i angielsku, ale ich nie słuchałem. W barku, do którego wstąpiliśmy, siedziało sporo Amerykanów. Wielu z nich płakało. W ciągu ostatnich paru dni widziałem tyle dziwnych rzeczy, że niemal do nich przywykłem. Podobnie jak inni, oglądałem w telewizji jakąś relację filmową. Obraz był niewyraźny, spiker mówił po niemiecku. Po ekranie sunął duży amerykański kabriolet; nagle siedząca na tylnym siedzeniu kobieta zaczęła wdrapywać się na pokrywę bagażnika, najwyraźniej po to, żeby pomóc wskoczyć do wozu biegnącemu za samochodem mężczyźnie. Nie miało to najmniejszego sensu. — Gdzie jest Dallas? — spytała Ucz. — W Teksasie. A co się stało w Dallas? — Prezydent nie żyje — odparła. — Jaki prezydent? — Pomyślałem, że chodzi jej o burmistrza Dallas.

— Twój prezydent. No... jak mu tam... Herr Kennedy. — John Kennedy? — Ja, John Kennedy. Nie żyje. Został zastrzelony. — W Dallas? Nie mogłem w to uwierzyć; po jakie licho mój prezydent miałby jechać do Dallas! Patrzyłem na Ucz, której nazwisko Kennedy’ego niewiele mówiło. Ciekaw byłem, co teraz myśli o kraju, do którego ją zabieram. Oczywiście w Europie na przestrzeni wieków ciągle rozprawiano się z arystokracją, lecz nie w Ameryce. Siedząca przede mną otyła kobieta w futrze beczała na cały głos. Wołała, że chociaż jest republikanką z Kolorado, zawsze lubiła Kennedy’ego. Spytałem jej męża, czy wiadomo, kto zastrzelił prezydenta; odparł, że pewnie jakiś skurwysyn, który nie zhańbił rąk uczciwa pracą. Widząc zdziwienie na twarzy Ucz, próbowałem jej wyjaśnić powagę i niezwykłość sytuacji, ale ona zdawała się bardziej przejęta moim zdenerwowaniem niż śmiercią Kennedy’ego. Podczas przesiadki we Frankfurcie usłyszeliśmy, że człowiek, którego podejrzewano o dokonanie zabójstwa, sam został przed chwilą zastrzelony, w dodatku na komisariacie! Relację z tego zabójstwa również obejrzeliśmy w telewizji. Ucz patrzyła w ekran z niewzruszoną miną, w przeciwieństwie do większości Amerykanów, którzy szlochali, oburzeni i przerażeni. Dla niej takie wydarzenie nie było niczym nadzwyczajnym; wieśniacy z Eichbüchl właśnie w ten sposób załatwiali między sobą porachunki, i sądziła, że w innych częściach świata ludzie zachowują się identycznie. Kiedy wylądowaliśmy w Nowym Jorku, jakaś gazeta opublikowała duże, kolorowe zdjęcie pani Kennedy — w kolorze robiło większe wrażenie, bo widać było, że krew jest autentyczna — które później przez wiele miesięcy nie schodziło z łamów prasy. Na zdjęciu żona zamordowanego prezydenta stała oszołomiona, pogrążona w bólu i niepomna własnego wyglądu. Ponieważ zawsze bardzo dbała o swój wizerunek publiczny, wszystkim spodobało się to nieupozowane ujęcie. To było tak, jakbyśmy oglądali ją nagą — no cóż, każdy ma w sobie coś z podglądacza. W zakrwawionym kostiumie i zachlapanych krwią pończochach, patrzyła przed siebie pustym, szklanym wzrokiem. Ucz uważała, że zdjęcie jest obrzydliwe; spojrzawszy na nie, rozpłakała się i płakała aż do Bostonu. Współpasażerowie zapewne myśleli, że rozpacza nad śmiercią

prezydenta, ale mylili się. Łzy Ucz były reakcją na ten pusty wyraz twarzy na zdjęciu, na ból tak ogromny, że wszystko człowiekowi obojętnieje. Wydaje mi się, że opłakiwała Kudaszwilego, swoją matkę, a także okropną wioskę, z której pochodziła, a która niczym nie różniła się od setek innych wiosek. Że znała uczucie pustki, która teraz malowała się na twarzy wdowy. Do Cambridge dotarliśmy metrem. — To taki podziemny Strassenbahn — wyjaśniłem Ucz, ale nie interesowało jej metro. Siedziała spięta, trzymając na kolanach wymięte zdjęcie pani Kennedy. Resztę gazety wyrzuciła. Na placu Harvarda co chwila mijaliśmy żałobników. Ucz rozglądała się wkoło, lecz nic do niej nie docierało. Zacząłem jej opowiadać o swoich rodzicach. Od ich domu przy Brown Street dzielił nas spory kawał drogi. Złapaliśmy taksówkę; gdyby nie ciężkie walizki, doszlibyśmy na piechotę. W taksówce usta mi się nie zamykały. — Nie powinieneś żartować z matki — upomniała mnie Ucz. Matka otworzyła drzwi, ściskając w ręce to samo cholerne zdjęcie z gazety, co Ucz, zupełnie jakby obie należały do jednej z tych kobiecych organizacji, których członkinie w pełni się ze sobą solidaryzują, choć ich poczucie więzi bierze się najczęściej stąd, że nie wiedzą, iż każda inaczej interpretuje cele, jakie pozornie je łączą. — O Boże! Więc to prawda! Mój syn się ożenił! — zawołała matka, wyciągając ramiona do Ucz. Ucz padła w jej objęcia i zaczęła szlochać. Na twarzy matki pojawiło się zdziwienie: od lat nikt się tak przy niej nie zalewał łzami. — Idź, przywitaj się z ojcem — poleciła mi. Spazmatyczny szloch wstrząsał ciałem Ucz. — Jak ona ma na imię? — spytała szeptem matka, tuląc do siebie synową. — Uczka. — Jak ślicznie. Już dobrze, Uczko. Szszsz, Uczko — wyszeptała takim tonem,

jakby pocieszała zapłakane niemowlę. Zanim znów ujrzałem żonę, minęło wiele godzin; matka trzymała ją ukrytą w innej części domu, sama zaś co pewien czas wpadała do nas, by podzielić się swoimi spostrzeżeniami, na przykład: „Boże, biedne dziecko! Jak pomyślę, co spotkało jej matkę...” albo „Ona jest doprawdy niezwykłą kobietą. Nie wiem, czym sobie na nią zasłużyłeś”. Siedziałem z ojcem, który tłumaczył mi, jakie zmiany zajdą w Ameryce w ciągu najbliższych dziesięciu lat w związku z zabójstwem prezydenta Kennedy’ego oraz jakie zajdą niezależnie od tego, co się stało. Wydawało mi się to wszystko dość mętne. Żonę zwrócono mi dopiero podczas kolacji. Nagromadzone emocje, które sprawiły, że straciła nad sobą panowanie, znikły bez śladu. Przy stole była odprężona, pełna wdzięku, nawet dowcipkowała z moim ojcem, który później powiedział mi na boku: — Ale ci się trafiła świetna dziewczyna! Wcześniej, gdy matka wpadała tu jak po ogień, bałem się, żeś przywiózł ze sobą jakąś biedną sierotę, wykolejoną przez wojnę. Kiedy wreszcie stary nudziarz przestał ględzić, poszliśmy wszyscy spać. Z okna sypialni wyjrzałem na ciemny chodnik. Chyba chciałem się przekonać, czy mężczyzna z dziurą w policzku przypadkiem nie sprawdza, jak się opiekuję jego ukochaną Uczką. Ale historia wymaga czasu. Dopiero się pobraliśmy, było więc za wcześnie, żeby mnie kontrolował. Nazajutrz rano ojciec spytał: — Jak ci idzie ta głupia brueglowska powieść? — Nawet jej nie zacząłem. — To dobrze. — Mam pomysł na inną — rzekłem. — O wieśniakach. Nie wiedziałem, że pomysł, który przyszedł mi wówczas do głowy, wykorzystam w swojej trzeciej powieści historycznej, tej o bohaterskim Tyrolczyku, Andreasie Hoferze.

— Tylko nic mi o niej nie mów! — zawołał ojciec. — Dziś mam ochotę prawić ci komplementy. Masz znakomity gust, jeśli chodzi o kobiety, a kiepski, gdy chodzi o literaturę. „Walka karnawału z postem”? Ha! — wykrzyknął pogardliwie. — Zdaje się, że post przegrał. Ta dziewucha to istny karnawał! Całkowite zaprzeczenie postu! Niech żyje karnawał! Hura, karnawał! Stary lubieżnik. Ale miał oczywiście rację. Ucz była uosobieniem karnawału. Na przykład pozycja, w jakiej spała. Nie zwijała się w ciasny kłębuszek, jakby się przed czymś chowała; przeciwnie, zajmowała trzy czwarte łóżka. Mogłem się do niej przytulić, nie przeszkadzało jej to, ale sama nie garnęła się, by spać w moich objęciach. Edith zajmowała w łóżku niewielką powierzchnię, spała zwinięta, mocno wtulona w partnera. Patrząc na Ucz, miało się wrażenie, że przed chwilą wyszła z morza i teraz suszy się na słońcu. Nie zwracała uwagi na to, czy jest przykryta, czy nie; gdy leżała na brzuchu, wyglądała jak zatrzymana w kadrze postać płynąca żabką, gdy leżała na boku, nogi miała w takiej pozycji, jak płotkarka w trakcie skoku. Przekręcając się w nocy, często wyrzucała przed siebie ramię i strącała ze stolika nocnego lampę albo budzik, który rano znajdowałem na drugim końcu pokoju. Któregoś dnia, komentując te gwałtowne wyrzuty ramion i dziwne pozy, jakie Ucz przyjmowała w łóżku, powiedziałem żartobliwym tonem do Severina: — Jak myślisz? Pewnie jej się śni, że leży uwięziona w krowie i próbuje się uwolnić. — Wątpię. Ja też tak śpię — odparł z powagą Severin, ucinając rozmowę. Edith i ja byliśmy jak koty; spaliśmy ściśnięci, mocno przytuleni do siebie. Często podśmiewaliśmy się z naszych partnerów, usiłując ich sobie wyobrazić rozwalonych na jednym łóżku. — Nic dziwnego, że poszli do sali zapaśniczej — zauważyłem. — Dopiero na tych matach mają dosyć miejsca. Edith poderwała się jak oparzona i zapaliła lampę. — Coś ty powiedział? — spytała głosem, który brzmiał, jakby dochodził zza grobu. Jej ładna twarz stała się nagle szpetna; może za sprawą ostrego światła?

— Poszli do sali zapaśniczej. Którejś nocy w zeszłym tygodniu. Pamiętasz ten wieczór, kiedy zachowywali się tak dziwnie? To było właśnie wtedy. Edith zadrżała i skuliła się; wyglądała tak, jakby za chwilę miała zwymiotować. — Myślałem, że Severin o wszystkim ci mówi — rzekłem. — No, co ci jest? Przecież te maty są jakby dla nich stworzone. Miejsca w bród, można się tarzać i tarzać... Spuściła nogi na podłogę, wstała z łóżka i zapaliła papierosa. Jej ręce i nadgarstki poznaczone były wystającymi żyłami. Pięści miała zaciśnięte, zwieszone wzdłuż ud. Nigdy dotąd nie zdawałem sobie sprawy, że jest tak przeraźliwie chuda. — Edith? Co w tym złego, że tam poszli? — On dobrze wie! — załkała żałośnie. Chodziła po pokoju, tak nieświadoma własnej nagości, że patrząc na nią, czułem się niemal jak podglądacz. — Dlaczego to zrobił? Przecież wiedział, że mnie tym zrani! Nic nie rozumiałem. Wstałem z łóżka i podszedłem do niej, ale odskoczyła ode mnie, po czym wsunęła się niezdarnie pod kołdrę i zakryła po brodę. — Proszę cię, idź do domu — wyszeptała. — Wyjdź stąd. Chcę być sama. — Edith, porozmawiaj ze mną. Powiedz, co się stało? — Właśnie tam zabierał Audrey Cannon! — Co? Kogo? — Jego o to spytaj! — krzyknęła. — Wyjdź! Proszę cię! No, idź! Wypadłem pośpiesznie na korytarz, ubrałem się w biegu, znalazłem w kieszeni kluczyki samochodowe i pojechałem do domu. Wcześniej, kiedy jeszcze byłem na schodach, usłyszałem, jak Edith przekręca klucz w drzwiach sypialni. Miałem totalny mętlik w głowie i nic dziwnego; nagle bowiem okazało się, iż wcale nie znam osoby, o której sądziłem, że wiem wszystko. Samochód Severina stał zaparkowany na podjeździe. Całe szczęście, że znów

nie wybrali się do sali zapaśniczej. Akurat wchodziłem na chodnik, kiedy głos Ucz targnął powietrzem. Zawsze było ją słychać przy orgazmie, ale tym razem trwało to wyjątkowo długo. Przez ściany domu i zamknięte okna docierała do mnie pieśń mojej żony, wstrząsanej dreszczami rozkoszy. Co za idealne miejsce, ten chodnik pod domem, dla podglądaczy i zboczeńców, pomyślałem. Wtem rozległ się łoskot, jakby coś spadło na podłogę, a po chwili Severin chrząknął niczym znane wszystkim kopytne zwierzątko. Nie wiedziałem, że Ucz jest sopranem; przy mnie nigdy tak nie śpiewała. Rozejrzałem się po ciemnej ulicy i wyobraziłem sobie, jak prowadzę frywolną rozmowę z przypadkowym przechodniem. — O, cholera, ale komuś tam dobrze — mówi do mnie obcy. — Oj, dobrze, dobrze — potwierdzam i przez chwilę obydwaj milczymy, przysłuchując się arii. — Ale kobita daje popis! — Oj, daje, daje. — A jaką facet ma krzepę — zauważa obcy; w blasku latarni widać zazdrość na jego twarzy. — Musi mieć wielkiego. A ja na to: — E tam, bzdury pan pleciesz. Wielkość nie ma tu nic do rzeczy. — Tak? — pyta obcy, słuchając, jak głos Ucz wznosi się jeszcze wyżej. — Jeśli rozmiar się nie liczy, to ten facet zna jakąś sztuczkę, której chętnie bym się nauczył. Wreszcie było po wszystkim. Głos Ucz nagle się załamał, słabe światełko, które paliło się w pokoju, zamigotało i zgasło. Prawdopodobnie dyszeli tak ciężko, że niechcący zdmuchnęli świecę. Pomyślałem o dzieciach, o tym, jakie byłyby przerażone, gdyby obudziły się w środku nocy i usłyszały ten przeciągły jęk. Zdałem sobie sprawę, że myślę o dzieciach po raz pierwszy od bardzo dawna. Obejrzałem się szybko za siebie, pewien, że zza ciemnych krzaków zaraz wyłoni się mój oskarżyciel — mężczyzna z dziurą w policzku. „Ja to usłyszuję nawet na koniec świata. A jak będziesz dla Uczka niedobry, pistolet mi zadrży i serce zastukuje” — tak mi powiedział na pożegnanie w Wiedniu. Gdybym go teraz zobaczył, zwiesiłbym nisko głowę. Czułem, że przeze mnie Ucz wpakowała się w kłopoty, ale nie wiedziałem, w jakie.

Wszedłem do domu, zatrzaskując za sobą głośno drzwi, potem otworzyłem szafę i zacząłem zsuwać i rozsuwać wieszaki, żeby narobić hałasu. Severin zaskoczył mnie; wbiegł nagi do salonu, gotów rozprawić się z włamywaczem. — Chryste, to tylko ja! — zawołałem. Zauważyłem z ulgą, że rozmiarem członka nie różni się od większości mężczyzn. Po chwili zjawiła się Ucz i podała mu spodnie. Sama zdążyła narzucić na siebie szlafrok. Chyba po mojej minie zorientowali się, że coś jest nie w porządku. — Edith się zdenerwowała — oznajmiłem. — To pewnie moja wina. Wygadałem się, żeście byli w sali zapaśniczej. Severin zacisnął powieki. Ucz położyła rękę na jego ramieniu. — Trzeba mnie było uprzedzić, żebym jej o tym nie mówił. Stali bez ruchu: Severin z zamkniętymi oczami, Ucz z utkwionym w niego spojrzeniem. Nie ulegało wątpliwości, że oboje wiedzieli, czym Edith się zdenerwowała. Byłem zły: tylko ja jeden nie miałem o niczym pojęcia. — Kim jest Audrey Cannon? — spytałem z wściekłością. Ucz cofnęła rękę z ramienia Severina i usiadła na kanapie. — Zdaje się, że ją też zabierałeś do sali zapaśniczej —powiedziałem. Moje słowa brzmiały butnie, ale kiedy zerknąłem na Ucz, wystraszyłem się. Patrzyła na mnie z politowaniem, z żalem, z którego przebijała głęboka mądrość. Chociaż z oczu żony wyczytałem, że lepiej, abym o nic nie pytał, zwróciłem się ponownie do Severina: — Kim, u licha, jest Audrey Cannon?

8 Miłość na macie

We wrześniu ci zapaśnicy, którzy nie grali w rugby albo w piłkę nożną, biegali wokół stadionu lub uprawiali biegi przełajowe. Zimą biegali po drewnianej bieżni w starej klatce, ale dopóki utrzymywała się ciepła pogoda, Severin kazał im ćwiczyć na dworze. Nie wszyscy byli ulepieni z tej samej gliny co George James Bender. Czasem grali w koszykówkę; śmiesznie wyglądali, tacy niscy i krępi, kiedy niezdarnie podawali sobie piłkę, która nie tylko rzadko trafiała do kosza, ale rzadko również w tablicę. Dwóch zawodników zamiast koszykówki czy biegów wolało dwuosobową piłkę ręczną; grali na krytym korcie, dopóki jeden z nich nie wpadł na ścianę. Wszystkie dyscypliny sportu zapaśnicy uważali za śmiertelnie nudne, ale gdy nadchodził październik, sumiennie ganiali za piłką, żeby poprawić kondycję i stracić zbędne kilogramy. Potem szli na górę do sali zapaśniczej, nastawiali termostat na wyższą temperaturę i przystępowali do treningu. Jeśli nie trenowali podczas letnich miesięcy — a tylko tacy zapaleńcy, jak Bender, robili to cały rok — Severin nie zezwalał im na prawdziwe pojedynki. Za wcześnie, tłumaczył, nie jesteście w odpowiedniej formie. Przyjmowali pokornie jego polecenia i wykonywali wszystkie ruchy i chwyty w zwolnionym tempie. Niekiedy zdarzało się, że ponosiła ich fantazja: zapominali o tym, że walka jest pozorowana, i następowała chwila autentycznych zmagań, ale na ogół po prostu ćwiczyli. Później siadali na matach, opierali się plecami o wyłożone miękkim obiciem ściany, nastawiali termostat tak, by temperatura wewnątrz dochodziła do dwudziestu ośmiu, trzydziestu dwóch, a nawet trzydziestu pięciu stopni, i tkwili nieruchomo, czasem tylko zmieniając pozycję. Gdyby ktoś ich widział w trakcie treningów, patrzył na ich spowolnione ruchy, będące zaprzeczeniem istoty walki, pomyślałby pewnie, że to nie zapaśnicy, lecz klauni parodiujący zapaśników. Chłopcy przewracali się, tarzali po matach i podnosili z opieszałością sędziwych starców. Niektórzy, wyczerpani biegami po parku lub ćwiczeniami na siłowni, po prostu zasypiali. Przychodzili ubrani w dwie pary dresów, owijali głowy ręcznikiem, żeby pocić się nawet podczas snu, i układali się wzdłuż ścian lub po kątach, aby nikt się na nich niechcący nie wtoczył. Gdy tak leżeli jeden obok drugiego, wyglądali jak wielkie, śpiące niedźwiedzie. Severin Winter, ich trener i nauczyciel niemieckiego, czasem wpadał do sali

tylko po to, żeby rzucić na nich okiem — jak ojciec, który wpada do szpitala, by zajrzeć przez szybę do swoich dzieci. Wiedział, że te dziwne, nieruchome stworzenia jeszcze nie są gotowe stawić czoła zadaniu, które ich czeka. Czuł się zakłopotany, gdy na nich patrzył, jakby miał świadomość, że nie może im ofiarować nic prócz nadziei i słów zachęty — te oczywiście wypowiadał po niemiecku. Zresztą na początku roku akademickiego często prowadził zajęcia z niemieckiego w sali zapaśniczej. W każdym razie kilka miesięcy przed przyjazdem Bendera na Wschód (i kilka miesięcy przed naszym poznaniem) Severinowi wyczerpał się zapas nadziei. — Wiedziałam, że jest w dołku — oznajmiła Edith — bo ciągle przebąkiwał o przeprowadzce do Wiednia. U niego to pierwsza oznaka chandry. — Nie, nie — sprzeciwił się Severin. — Najpierw była bezsenność. Wszystko zaczęło się od mojej bezsenności. Nietrudno uporać się z bezsennością, gdy występuje po ośmiu latach małżeństwa. Gdybym znał wówczas Severina, doradziłbym mu mniej drastyczne środki niż ten, który zastosował. (Kiedy sekretarka na wydziale historii przepisywała rękopis mojej trzeciej powieści historycznej, miałem kłopoty ze snem i byłem świadom, że nie znikną, dopóki maszynopis nie będzie gotowy. Udawało mi się zasnąć tylko w małym mieszkanku panny Ronquist, kiedy przynosiłem jej kolejne strony i leżałem, wsłuchując się, jak uderza w klawisze. Powiedziałem Ucz, że sam przepisuję tekst, korzystając z dużej maszyny biurowej na wydziale, i że, niestety, mogę to robić jedynie w nocy, kiedy wszyscy już wyjdą. Nie, nie sposób się ze mną połączyć telefonicznie, wyjaśniłem żonie, bo panie z centrali uniwersyteckiej kończą pracę o północy. Długo trwało, zanim maszynopis ujrzał światło dzienne. Panna Ronquist była tak wyczerpana, że nie dawała rady przepisać więcej niż pięć stron za jednym posiedzeniem. Niewiele, jak na zawodową maszynistkę, znała jednak mnóstwo sztuczek, które pomagały mi zasnąć. Kiedy wreszcie książka była gotowa, znów zacząłem sypiać w domu. Bezsenność minęła, a Ucz niczego się nie domyśliła i nie miała do mnie pretensji). Ale Severin, który był niedoświadczony w tych sprawach, zareagował na bezsenność w sposób irracjonalny. Uważam, że to, jak człowiek sobie radzi, kiedy nie może zasnąć, wiele mówi o jego charakterze. Ja, na przykład, spokojnie się poddaję i bezsenności, i życiu jako takiemu. Moje zmysły lubią bierność, a ja — słowo „uległość”. Severin natomiast nigdy niczemu nie ulegał i

kiedy popadł w bezsenność, postanowił ją pokonać. Zaczęło się pewnego wieczoru; najpierw kochali się z Edith, potem ona zrobiła się śpiąca, on zaś leżał obok niej w pełni rozbudzony, czując, że buzuje w środku niczym zbyt długo ładowany akumulator. — Nudzi mi się — oznajmił, wstając z łóżka. — Dokąd idziesz? — spytała. — Nie mogę zasnąć. — No to poczytaj — doradziła mu. — Światło mi nie przeszkadza. — Nie mam ochoty na czytanie. — Więc napisz coś. — To twoja domena. Jeden pisarz w domu wystarczy. — Wiesz co? Poczekaj, aż zasnę, a potem zacznij się ze mną kochać, ale bardzo delikatnie. Sprawdzimy, czy się obudzę. — Już to wczoraj sprawdzałem. — Naprawdę? — zdziwiła się żona. — I co? — Nie obudziłaś się. — Włożył tenisówki i spodenki gimnastyczne, po czym stanął nad łóżkiem, niepewien, co ma robić. — Pojeżdżę trochę na rowerze. Może jak się zmęczę, to szybciej zasnę. — Jest po północy, a rower nie ma lampki. — Przecież będę widział samochody. Albo słyszał, gdyby jeździły bez świateł. — Dlaczego miałyby jeździć bez świateł? — spytała Edith. — Nie wiem! — krzyknął. — A dlaczego nie mogę zasnąć? — Nie wiem! — odparła, a w duchu pomyślała: to ja jestem pisarką, to mnie powinna roznosić energia, to ja powinnam być tą szaloną.

Wydaje mi się, że obydwoje nie rozumieli sytuacji. Kiedy powiedziałem Severinowi, że wiem, jak to jest, bo sam cierpiałem na bezsenność, odburknął, że nic nie wiem. — Nie porównuj się ze mną. Jesteśmy inni. Ja po prostu nie mogłem zasnąć, więc postanowiłem pojeździć na rowerze. Była ciepła jesienna noc. Severin pedałował po sennym przedmieściu, a koła jego wyścigówki obracały się bezgłośnie, nie budząc śpiących w domach ludzi. Tylko w kilku oknach paliły się światła; zwalniał wtedy, ale rzadko udawało mu się cokolwiek dojrzeć. Cieszył się, że nie umocował do roweru lampki, bo dzięki temu mógł mknąć niepostrzeżenie w mieście po chodnikach, za miastem po szosie; oczywiście, gdy widział albo słyszał zbliżający się samochód, natychmiast usuwał się na pobocze. Tej pierwszej nocy pokonał wiele kilometrów; jeździł wokół uniwersytetu, po miejskich ulicach i wiejskich drogach. Już prawie świtało, kiedy otworzył drzwi hali sportowej i wniósł rower do szatni. Narzucił na siebie szlafrok, po czym udał się do sali zapaśniczej, wyciągnął na wielkiej, ciepłej macie i zasnął. Zbudziły go promienie słońca wpadające przez świetliki w suficie. Wstał, skorzystał z sauny, popływał w basenie i wrócił do domu akurat w porę, aby przynieść Edith śniadanie do łóżka. — Było wspaniale! — oznajmił. — Właśnie tego mój organizm potrzebował. Lecz nie skończyło się na jednej przejażdżce. Kilka dni później znów nie mógł zasnąć. Chodził po domu tam i z powrotem, a na dworze, wsparty o szopę z narzędziami ogrodniczymi, stał biały rower wyścigowy, który w blasku księżyca wyglądał jak widmowy, biały chart. — Czeka na mnie — powiedział do żony Severin. Wkrótce odbywał przejażdżki trzy lub cztery razy w tygodniu. Z początku traktował te nocne rajdy (podobnie jak wszystko w życiu) jako sprawdzian swoich sił. Robił próby wytrzymałości: pedałował do coraz dalej położonych miasteczek, usiłując zdążyć z powrotem, zanim zacznie dnieć. Później zaczął jeździć na czas, za każdym razem pokonując trasę długości sześćdziesięciu pięciu kilometrów. Przed świtem drzemał z godzinkę na matach w sali zapaśniczej. Edith nie protestowała. Kochała się z mężem, zanim wyruszał w drogę, a kiedy budziła się, był w domu — świeży i wypoczęty po saunie i kąpieli w basenie. Często sam ją budził pocałunkami i wtedy kochali się ponownie. Mniej

więcej raz w tygodniu brak snu dawał mu się we znaki i następował kryzys; wieczorem po kolacji Severin popadał w dziwny stan odrętwienia i aż do południa snuł się bez życia po domu, podsypiając to tu, to tam. Cóż, normalna reakcja organizmu. Severin przysięgał, że jego nocne przejażdżki były całkiem niewinne aż do momentu, gdy dostrzegł światło palące się w sali zapaśniczej. Z początku nie skojarzył tego faktu z obcym samochodem zaparkowanym przed halą i po prostu uznał, że strażnik zaniedbał się w obowiązkach. Ponieważ zamierzał odbyć długą trasę, postanowił nie tracić czasu: zgasi światło w drodze powrotnej, kiedy wpadnie na poranną drzemkę. Ujechał jednak niewielki kawałek i zawrócił; światło nie dawało mu spokoju. Jeśli ktokolwiek był w sali zapaśniczej w środku nocy, na pewno nie trenował zapasów. Wyobraził sobie, jak przyłapuje na gorącym uczynku dwoje dżudoków, którzy cisnąwszy w kąt swoje śmieszne kimona, parzą się bez opamiętania na macie. Energicznym krokiem ruszył w stronę sali, lecz nagle przyszło mu do głowy, że wzbudzi większy postrach, jeśli zjawi się w pełnym rynsztunku bojowym; najpierw więc wstąpił do szatni i przebrał się w kostium zapaśniczy. Podążając bezgłośnie ciemnym tunelem, obiecał sobie, że porządnie zruga ciecia. Teoretycznie nawet pracownicy uniwersytetu nie mieli prawa korzystać z hali po dziesiątej wieczorem; ponieważ Severin był jedynym, który korzystał z niej o tak dziwnych porach, pewnie czuł, że jego pozycja monopolisty jest zagrożona. Skradając się niczym drapieżne zwierzę, obszedł starą, drewnianą bieżnię i zbliżył się do zamkniętych drzwi sali, w której za dnia trenował swoich chłopaków. Jego podejrzenia się sprawdziły: sala nie była pusta, ze środka płynęła muzyka. Jako wykształcony wiedeńczyk bez trudu rozpoznał dźwięki „Motyli” Schumanna. Przynajmniej intruzi mają dobry gust, pomyślał. Nie bardzo umiał sobie wyobrazić, co za chwilę ujrzy: jakie dziwne wyczyny sportowe, jakie tajemnicze obrzędy miłosne. Wsunął po cichu klucz do zamka. Co, na Boga, można robić przy akompaniamencie Schumanna? Drobna, ciemnowłosa kobieta, ubrana w czarny trykot, tańczyła samotnie na środku sali. Ciało miała żylaste, dobrze umięśnione, ruchy jak antylopa — nerwowe, lecz pełne wdzięku. Rozbrzmiewający akurat staccatowy pasaż tak ją pochłonął, że nie zauważyła, kiedy Severin wemknął się do sali i zasunął za sobą drzwi. Choć pot lał się z kobiety strumieniami, oddychała rytmicznie, głęboko. Muzyka płynęła z magnetofonu kasetowego, który stał na stosie ręczników w kącie, tak aby nie przeszkadzał tancerce, gdy przemierzała salę wzdłuż i wszerz,

wykonując niezwykle dynamiczną, wręcz sportową interpretację Schumanna. Severin oparł się o wyłożoną miękkim obiciem ścianę, jakby pod wrażeniem „Motyli” kolana się pod nim ugięły. Wiedział, kim jest kobieta, ale coś mu nie pasowało. Bo wiedział również, że Audrey Cannon, asystentka na wydziale tańca i teatru, jest kaleką! Jej nazwisko było wszystkim dobrze znane i padało, gdy ktoś chciał podkreślić jakiś absurd. Kiedyś Audrey Cannon tańczyła na scenie, obecnie wykładała taniec; jej karierze położył kres tajemniczy wypadek, o którym nigdy nie rozmawiano. Poruszała się brzydko, niezdarnie, właściwie kuśtykała, powłócząc jedną nogą. Nazwiskiem jej posługiwano się w sposób niezwykle okrutny; na przykład gdy jednej osobie przychodził do głowy niedorzeczny pomysł, inna mówiła: „Jest to równie kretyńskie jak fakt, że Audrey Cannon uczy tańca”. Była kobietą szczupłą, ładną, niezamężną i, co nie ulegało wątpliwości, skrzywdzoną przez los, ale tak zakompleksioną i nieśmiałą, że niewiele wiedziano o jej życiu osobistym. Nie przyjmowała zaproszeń na żadne przyjęcia, a wszystkie weekendy spędzała w mieście; szeptano, że ma tam kochanka. Edith powiedziała mi kiedyś, że najlepszą historyjkę o Audrey wymyślił Severin — nie, nie starał się być złośliwy; po prostu puścił wodze wyobraźni. Otóż twierdził, że przeszłość Audrey „lśni na jej twarzy niczym świeży grzech”; że trzydziestopięcioletnia Audrey przeżyła więcej niż wszyscy wkoło; że jej tajemniczy wypadek na pewno powstał w wyniku perturbacji miłosnych; że przypuszczalnie wydarzył się, kiedy tańczyła na scenie ze swoim partnerem (a jednocześnie kochankiem), i że siedząca na widowni zazdrosna kobieta (która od wielu miesięcy tylko w tym celu brała lekcje na strzelnicy) odstrzeliła jej lewą stopę, tak żeby Audrey do końca życia musiała niezdarnie kuśtykać. Zdaniem Severina, Audrey wciąż była piękną kobietą, ale świadomość własnego kalectwa sprawiała, że czuła się brzydka. („Bo dla tancerki najważniejsza jest harmonijność ruchów” — powtarzał). Zdumiewało wszystkich, że uważa ją za piękną, bo nikt poza nim nie uważał jej nawet za atrakcyjną. (Dla Edith Audrey była po prostu „neurasteniczką”). Ale Severin upierał się, że piękno Audrey bierze się z harmonijności, która ją niegdyś cechowała. Twierdził też, że mógłby pokochać czyjąś przeszłość. Nawet my, autorzy powieści historycznych, rzadko bywamy tak sentymentalni. Tamtego wieczoru na widok tańczącej Audrey Cannon Severin Winter przeżył szok; przypuszczalnie pomyślał, że zawładnęła nią jakaś dziwna, hipnotyczna siła. Albowiem kobieta, która tańczyła na matach, w najmniejszym stopniu nie przypominała kaleki. Kiedy jednak taśma z muzyką dobiegła końca, przeżył

kolejny szok, bo kobieta opadła na maty, przez chwilę leżała zadyszana, a gdy oddech wreszcie jej się unormował, podniosła się i pokuśtykała swoim zwykłym, kalekim krokiem w stronę magnetofonu stojącego w kącie na stosie ręczników. Audrey Cannon zawsze pilnie strzegła swojej intymności, kiedy więc ujrzała mężczyznę tkwiącego bez ruchu pod ścianą, który wdarł się w jej pilnie strzeżony, intymny świat, przerażona zaczęła krzyczeć. — Proszę się nie bać! — zawołał Severin, odrywając się szybko od ściany. — Niech się pani nie boi! To tylko ja, Severin Winter! Panno Cannon? Panno Cannon? Skuliła się wystraszona, zastanawiając się pewnie, jaką jej taniec mógł wywołać reakcję w tym obcym człowieku. Rozmawiali bardzo długo. Ponieważ zaskoczył ją w chwili, kiedy nie działały jej mechanizmy obronne, poczuła się tak, jakby przejrzał ją na wylot, i opowiedziała mu wszystko o sobie. Severin nigdy nie zdradził ani Edith, ani mnie najmniejszego szczegółu z osobistego życia Audrey Cannon. Zachował jej tajemnice wyłącznie dla siebie. — Kiedy zwierza ci się osoba tak zamknięta w sobie, jak Audrey, rodzi się specyficzny, choć niezamierzony rodzaj więzi — oświadczył. Edith przypomniała mu z goryczą, że przecież zawsze uważał Audrey za piękną kobietę i darzył uczuciem nawet przed owym dramatycznym spotkaniem w sali zapaśniczej. Severin nie zaprzeczył. Audrey Cannon powiedziała Severinowi, że może tańczyć na matach, gdyż są miękkie i w przeciwieństwie do twardej podłogi uginają się pod niewielkim ciężarem jej ciała, więc nie traci równowagi. Moim zdaniem, była to zwykła iluzja. Myślę, że na matach Audrey wpadała w trans, że sala zapaśnicza miała w sobie coś, co sprzyjało wpadaniu w transy. Powiedziała też, że tu nauczyła się tańczyć od nowa. Strażnik Harvey, który nikogo nie wpuszczał na teren hali sportowej po dziesiątej wieczorem, dla Audrey uczynił wyjątek. — Tylko rozmawialiśmy! — upierał się Severin. — Tej pierwszej nocy tylko rozmawialiśmy! Nie poszli do sauny? Nie pływali w basenie? — Nie! Tylko rozmawialiśmy!

— To najgorszy rodzaj zdrady, jaki może być — oznajmiła Edith. No pewnie; w moim związku z Edith Severinowi też najbardziej przeszkadzała nasza bliskość duchowa. Tak więc tej pierwszej nocy do niczego między nimi nie doszło poza rozmową, zwierzeniami i tym, że Audrey pokazała Severinowi swoją oszpeconą stopę — umięśnioną, o wysokim podbiciu, ale pozbawioną trzech palców i części śródstopia. Chryste, co za ponura historia! Tancerka z okaleczoną nogą! Severin opowiedział Audrey historyjkę, którą sobie o niej wymyślił. Czy również wyznał jej, że zawsze uważał ją za piękną kobietę? — Nie! — oburzył się. — Nie rozumiecie! Po prostu byłem kimś, komu mogła się zwierzyć. Okazało się, że żadna zazdrosna kobieta z widowni nie odstrzeliła jej stopy. Wypadek zdarzył się przed laty, kiedy Audrey Cannon wzięła się w sandałach do strzyżenia trawy i najechała sobie kosiarką na lewą nogę. Obracające się ostrze pozbawiło ją trzech palców, kawałka czwartego, a także sporej części śródstopia. Krew lała się tak obficie, że Audrey nawet się nie zorientowała, iż ma cokolwiek ucięte. Kiedy powiedziano jej o tym w szpitalu, była przekonana, że jakiś nadgorliwy medyk pochopnie dokonał amputacji. Domyśliłem się, co w jej opowieści tak bardzo zafrapowało Severina. Otóż kiedy po powrocie ze szpitala Audrey ujrzała kosiarkę na trawniku przed domem, a nieopodal urwany pasek od sandała, zbliżyła się do niej i ostrożnie ją podniosła; na ziemi leżały trzy ucięte palce oraz kawałek śródstopia, który wyglądał jak połówka brzoskwini. — Jej własne palce! — wykrzyknął Severin. — I wiecie co? Były całe czarne od mrówek! Boże, co za historia miłosna! — Ale jeśli tej pierwszej nocy tylko rozmawialiście, dlaczego rano nic o tym nie wspomniałeś Edith? — zapytałem. — Nawet słowem się nie zająknąłeś. Severina bolało podejrzenie, że świadomie, z premedytacją szykował się do zdrady. Ale, moim zdaniem, musiał wiedzieć, że prędzej czy później dojdzie między nim i Audrey do czegoś więcej. Podejrzewam, że czuł to przez skórę,

zanim jeszcze lepiej poznał tancerkę; że czuł to już wtedy, gdy powtarzał, iż jest piękną kobietą. Faceci zawsze czują takie rzeczy. Odpierał ten zarzut, podkreślając z satysfakcją, że po ich pierwszym spotkaniu nic się nie zmieniło — kontynuował tylko przejażdżki rowerowe. Mijając halę sportową, wiedział, że Audrey tańczy na matach, widział zapalone światło, lecz mimo to pedałował dalej, ile sił w nogach, do coraz bardziej odległych miasteczek, i dopiero o świcie wpadał do swojej ukochanej sali zapaśniczej, kiedy Audrey już dawno pokuśtykała do domu i zapewne od wielu godzin spała smacznie we własnym łóżku. A że szukał śladów jej bytności — drobnych wgnieceń na macie, długiego, ciemnego włosa w saunie, zmarszczki na powierzchni wody w basenie? Cóż w tym złego? Wracając rano do domu i żony, wybierał trasę prowadzącą koło budynku, w którym mieszkała Audrey. Po co? Żeby sprawdzić, czy prawidłowo zaparkowała samochód? Upewnić się, czy rolety w jej oknach są opuszczone? Co za idiota! Znam te sztuczki; oszukujemy się, wmawiamy sobie, że ktoś jest nam obojętny, a tymczasem podsycamy jedynie nasze pożądanie. Severin może powtarzać do znudzenia, że charakterologicznie dzieli nas ogromna przepaść („Zakochałem się! W przeciwieństwie do ciebie, któremu chodzi tylko o zaliczenie nowej dupy!”), ale ja wciąż uważam, że dobrze wiedział, w co się pakuje. Nie nabierze mnie na swoje bajeczki. Faktem jest, że którejś nocy, gdy mijał halę sportową, nogi jakby odmówiły mu posłuszeństwa. Na samą myśl, że miałby znów pedałować do jakiejś odległej mieściny, zrobiło mu się słabo. Objechał halę, chwilę postał pod ciemnymi drzewami, chwilę przy odkrytych kortach tenisowych, wpatrując się w drżące na wietrze siatki, przeszedł się po boisku do baseballu, tu i ówdzie kopiąc czubkiem buta ziemię, i ponownie wrócił do punktu wyjścia. Nagle miał dość jazdy rowerowej. Dziwnym zbiegiem okoliczności przed wyruszeniem z domu nie kochał się z Edith. Czy wziął prysznic w szatni, zanim wyjął z szafki czysty szlafrok? Dałbym sobie rękę uciąć, że tak. Czy niechcący zapomniał włożyć coś pod szlafrok? Kiedy zasunął za sobą drzwi, zauważył, że Audrey nie tańczy. Z magnetofonu płynęły „Motyle” Schumanna, lecz kobieta siedziała na macie. Odpoczywała? Medytowała? A może czekała, aż Severin Winter wreszcie podejmie decyzję?

Czy powiedział do niej: „Przyszedłem spytać, czy mogę popatrzeć, jak tańczysz”? Czy ona poderwała się niezdarnie i pokuśtykała do niego? Jest wiele pozycji, przy których brak palców u nogi nie odgrywa żadnej roli. Skończyła się jazda na rowerze, a wraz z nią osławiona kondycja Severina Wintera. Teraz, gdy wracał nad ranem do żony, był zbyt zmęczony na miłość. A to przejechał znacznie dłuższy odcinek niż zwykle, a to pobił swój rekord w jeździe na czas. Kładł się do łóżka i spał do południa. Czy myślał, że Edith będzie w nieskończoność tolerować takie zachowanie? Chyba w ogóle nie myślał. W prawdziwym świecie, poza salą zapaśniczą, nie był w stanie zebrać myśli. Jego umysł i ciało funkcjonowały sprawnie jedynie pod wielką, oświetloną blaskiem księżyca kopułą, na matach wyraźnie podzielonych na pole walki, strefę pasywną i ochronną, z chwilą natomiast gdy Severin wkładał ubranie i zostawiał w szatni szlafrok, zachowywał się tak, jakby zostawiał w niej również rozum. Emocje i zmartwienia Severina były niby krosty na twarzy — nie do ukrycia na dłuższą metę. („Nie potrafię kłamać, jeśli o to ci chodzi — powiedział w rozmowie ze mną. — Nie mam twojego daru”). Musiał wiedzieć, że Edith prędzej czy później odkryje prawdę. Rany boskie, ile ulewnych nocy można spędzić, jeżdżąc na rowerze? Pod koniec listopada, w Święto Dziękczynienia, spadł śnieg. Przez jakiś czas Edith była przekonana, że Severin znajduje pewien rodzaj masochistycznej przyjemności w tych nocnych rajdach, i traktowała je jako ostatni zryw starzejącego się sportowca, który nie może się pogodzić z utratą sił i młodzieńczego wigoru. Co innego miała sądzić, widząc nowy nabytek Severina: jednoczęściowy, zapinany z przodu na suwak, pomarańczowy kombinezon lotniczy, obmyślony tak, aby pilot, który katapultował się do morza, nie utopił się ani nie zamarzł na śmierć? Zresztą śliczny biały rower też nosił ślady używania, a to skrzypiał, a to był gdzieś wgnieciony, a to pojawiały się na nim plamki rdzy. Severin godzinami go pucował, oliwił, naprawiał. W kuchni na ścianie wisiała mapa, na której zaznaczał odbyte trasy. Nie dziwiło Edith, że mąż nie ma siły kochać się z nią rano po całonocnej jeździe. Coraz bardziej natomiast dziwiło ją, że nie mogą się kochać wieczorem, bo jest zbyt podniecony przed wyruszeniem w drogę. Zastanawiała się też, co to za melodia, którą Severin ciągle nuci pod nosem. Chłopcy, których trenował, czasem zapominali przyciąć sobie krótko

paznokcie, była więc przyzwyczajona do tego, że mąż miewa zadrapane ramiona lub plecy. Ale nie pośladki! Pośladki mogłaby mu podrapać tylko ona, Edith. Powoli zaczęła nabierać pewności, że zadrapania na tyłku Severina nie są jej dziełem. Dwa razy, starając się ukryć niepokój, powiedziała do niego żartem: — Zachowujesz się tak, jakbyś miał kochankę. Nie wiem, co odpowiedział, ale trudno mi sobie wyobrazić, żeby zareagował naturalnie, jak gdyby nigdy nic. Co ją ostatecznie przekonało? Jego stosunek do dzieci. Zbyt długo układał je do snu, raczył zbyt wieloma bajkami na dobranoc, a gdy dziewczynki zasypiały, stał nad nimi, bez słowa wpatrując się w ich twarzyczki. Pewnego razu płakał, kiedy weszła do pokoju. — Prawda, jakie one są śliczne? — spytał. Odczytała wyraz jego oczu. Severin usiłował pożegnać się z córkami, ale nie potrafił od nich odejść. Na początku grudnia rozszalała się w środku nocy potężna śnieżyca; okiennice otwierały się i zamykały z hukiem, dodatkowe drzwi ochronne dudniły o framugę, a wiatr wył na poddaszu głośniej niż stado wilków. Gdy Edith wyjrzała na zewnątrz, drzewa były niemal zgięte wpół. Wiedziała, że przy takiej pogodzie Severin nie zdoła utrzymać się na rowerze. O trzeciej udało się jej uruchomić zaparkowany na podjeździe samochód. Ruszyła ostrożnie po śliskiej nawierzchni, kierując się w stronę hali sportowej. Akurat w tę część opowieści Severina dotyczącą sauny i kąpieli w basenie nie miała powodu wątpić; ilekroć starała się wywąchać na mężu obce zapachy, zawsze czuła w jego włosach zapach chloru. Dostrzegła światło palące się w sali zapaśniczej i domyśliła się, do kogo należy wóz stojący na parkingu. Z przodu na tablicy rozdzielczej leżała para baletek. Niejednakowej wielkości, ale też i stopy Audrey Cannon różniły się rozmiarem. Edith siedziała w samochodzie, wpatrując się w zamarzającą przednią szybę i w ciemny zarys wielkiej hali sportowej. Nagle — choć trudno w to uwierzyć — pomyślała, że Severin będzie zły, gdy się dowie, iż w taką noc zostawiła dzieci same w domu. Włączyła więc silnik i wróciła do córek. Nastawiła w salonie gramofon i wypaliła papierosa, potem przeszła do sypialni i wypaliła drugiego.

Przy okazji znalazła zapasowy zestaw kluczy Severina; na metalowym kółku wisiał zapasowy kluczyk samochodowy, zapasowy klucz do mieszkania, zapasowy klucz do hali sportowej, zapasowy klucz do sali zapaśniczej... Nie chciała tam jechać, z drugiej strony kusiło ją, żeby sprawić mężowi niespodziankę. Nie chciała otworzyć drzwi i przyłapać kochanków na gorącym uczynku, ale też korciło ją, żeby zobaczyć wyraz zaskoczenia na ich twarzach. Wyobraziła sobie, jak idą objęci po starej, drewnianej bieżni (nie była pewna, czy nadzy, czy ubrani; Audrey w każdym razie powłócząc nogą) i nagle ona, Edith, wyłania się z mroku i rusza im naprzeciw. Nie. Zapaliła kolejnego papierosa. Wyobraziła sobie inny scenariusz. Severin prowadzi kulawą tancerkę ciemnym tunelem, który tak lubi wszystkim pokazywać. Edith czeka w połowie drogi, przy kontakcie, którym włącza się światło w sali z kortami do squasha. Severin wyciąga po omacku rękę i zamiast na kontakt natrafia na jej twarz (sądziła, że rozpozna dotykiem znajome rysy). Z jego gardła wydobywa się krzyk, Audrey Cannon też krzyczy, ona — Edith — również. Wszyscy troje krzyczą w ciemnym tunelu, a ich krzyk niesie się głośnym echem. Wreszcie Edith przekręca kontakt w ścianie i ukazuje się im skąpana w świetle, które razi ich w oczy. Jej nerwowa krzątanina po sypialni obudziła Fiordiligi. — Dokąd idziesz, mamo? — zapytała córka. Edith nie zdawała sobie sprawy, że w palcie, którego nie zdjęła po powrocie do domu, rzeczywiście wygląda tak, jakby zamierzała wyjść. Teraz, słysząc pytanie dziecka, podjęła decyzję. Obiecała córce, że wróci przed śniadaniem. Mknąc po oblodzonej jezdni, myślała jedynie o zapachu chloru we włosach Severina. Kiedy zobaczyła, że w sali zapaśniczej wciąż jest jasno, weszła na teren hali sportowej i oświetlając sobie drogę zapalniczką, ruszyła przed siebie. Nagle zapalniczka zgasła; skończył się gaz. Edith rozpłakała się; przez kilka minut stała w ciemności, pochlipując cicho, dopóki nie zorientowała się, że znajduje się w męskiej łaźni nieopodal basenu. Po chwili wymacała kontakt; przekręciła go i umieszczone na ścianach basenu reflektory oświetliły wodę, przekręciła go drugi raz i reflektory zgasły. Wspięła się po schodach na trybuny dla widzów i usiadła w kącie w pierwszym rzędzie na balkonie. Ciekawa była, czy Severin z Audrey pływają po ciemku, czy przy włączonych światłach.

Miała wrażenie, że czeka kilka godzin, zanim w końcu z łaźni, za którą mieściła się sauna, dobiegły ją głosy. Po chwili ujrzała zarys dwóch postaci: jedna była niska, solidnie zbudowana, druga kuśtykająca. Skoczyli oddzielnie do wody, potem wynurzyli się, wzdychając z rozkoszy, i spotkali na środku basenu. Zdumiało Edith, że jednak zapalili światło; spodziewała się, że Severin będzie wolał ciemności, ale widać niezbyt dobrze znała swojego męża. Pluskali się radośnie niczym pełne wdzięku młode foki. Pomyślała ze smutkiem o tym, jak bardzo Severinowi musi się podobać szczupła, drobna figurka Audrey Cannon, jak bardzo silny i męski musi się czuć w jej obecności. Całe życie był silnym mężczyzną, a teraz przy Audrey był nie tylko silny, ale i rosły. Żałowała, że nie może się nigdzie ukryć. Ze wstydu pragnęła zapaść się pod ziemię. Wtem Audrey Cannon dojrzała postać siedzącą w pierwszym rzędzie na balkonie: jej krzyk rozdarł powietrze i odbijając się od ścian oraz tafli wody wypełnił cale pomieszczenie. — To Edith! Edith! Edith nawet nie wiedziała, kiedy się podniosła i ruszyła w dół po schodach, ale zanim krzyk ucichł, stała już nad brzegiem basenu. Audrey Cannon i Severin Winter unosili się w lśniącej zielonej wodzie, oświetleni blaskiem podwodnych reflektorów, i wyglądali bezbronnie jak ryby w akwarium. Edith żałowała, jak mi później zdradziła, że nie wpadła na to, aby zgromadzić na trybunach widzów, może chłopców z drużyny zapaśniczej, na pewno cały wydział filologii i oczywiście własne córki. („Gdybym chociaż odważyła się przyprowadzić ze sobą dziewczynki! Stałybyśmy sobie we trójkę, może wszystkie trzy w piżamach...”) — Ciągle o tobie myślał! — zawołała Audrey. — Ciągle... Ale Edith nie słuchała; krążyła wzdłuż basenu, jakby tylko czekając na moment, gdy będzie mogła zmiażdżyć obcasem mokre dłonie. Była jak kocur, który zamierza pożreć ryby w akwarium. Kiedy Severin próbował wyjść z wody, wepchnęła go z powrotem. Nie pamięta, co mówiła; pamięta tylko, że płakała i wrzeszczała na niego. Severin nie odpowiadał, bez słowa młócił nogami wodę. Korzystając z tego, że Edith stoi naprzeciw męża, Audrey Cannon podpłynęła na drugi koniec basenu i wyszła na brzeg. Był to ostatni raz, kiedy Edith ją widziała. Popatrzyła na wąskie, chude plecy swojej rywalki, na jej szczupłe, umięśnione nogi, drobne, sterczące piersi oraz ciemne włosy, lśniące jak stopiona czekolada. Audrey pokuśtykała w stronę pryszniców. Gdy tak szła,

groteskowo powłócząc lewą nogą, jej kościste biodra wznosiły się i opadały niezgrabnie, lecz pośladki — twarde i małe jak u dwunastoletniego chłopca — nawet nie drgały. — Dopadnę cię, ty kuternogo! — wrzasnęła za nią Edith. — Złapię cię i połamię ci wszystkie kości! Zanim jednak postąpiła krok, Severin wyszedł z wody i stanął przed żoną, ofiarując jej siebie jako cel, cel duży i nieruchomy. Zaczęła okładać go pięściami, kopać, drapać. Wbiła mu zęby w ramię; przegryzłaby mu również szyję, gdyby na siłę nie rozwarł jej zaciśniętych szczęk i nie odsunął jej na odległość wyciągniętej ręki. Ugryzła go mocno w oba kciuki. Podnosił nogi, osłaniając się przed ciosami, które próbowała zadać kolanem. Pozostał jej w pamięci obraz, jak z różnych miejsc na ciele męża tryska krew. Miała na sobie botki, które Severin kupił jej w Tyrolu, i tymi botkami skoczyła mu na stopę. Z furią kopała go, gryzła i biła, aż wreszcie całkiem opadła z sił. Poczuła na wargach krew z jego kciuków, spojrzała na łzy spływające po jego policzkach (a może to była tylko woda ściekająca z mokrych włosów?) i zdała sobie sprawę, że okładając męża, robi dokładnie to, czego Severin pragnie, i że jeżeli wepchnie go do wody, on się pewnie utopi i jeszcze będzie jej wdzięczny. Nie mogła ścierpieć myśli o zdradzie, ale bardziej od zdrady mierziły ją wyrzuty sumienia malujące się na jego twarzy. W drodze powrotnej do domu przerwała ciszę w samochodzie i powiadomiła Severina, że nie pozwoli mu się widywać z dziećmi; będzie musiał ją błagać, żeby zobaczyć je choćby na zdjęciu. Rozpłakał się. Uświadomiła sobie, jaki jest bezbronny i jak wielką ma nad nim władzę. Poczucie własnej przewagi wywołało w niej dziwną reakcję; z jednej strony chciała wyrządzić mu krzywdę, zniszczyć go, z drugiej zaś pragnęła go wziąć w ramiona i pocieszyć. — Strasznie pomieszałeś mi w głowie — powiedziała. — A jak strasznie pomieszałem sobie! Słowa te wywołały w niej wściekłość. Wbiła mu paznokcie w policzek i przesunęła dłoń w dół, zostawiając głębokie, krwawe szramy. Severin nawet się nie poruszył. Przeraziło ją, do czego jest zdolna, ale jeszcze bardziej przeraziło ją, że Severin się nie broni. — Spoczęła na mnie ogromna odpowiedzialność — wyznała mi później.

Przez wiele tygodni odchodziła od niego, zmieniała decyzję, starała się uprzykrzyć mu życie, próbowała wybaczyć, a on to wszystko cierpliwie znosił. — Zachowywał się nie jak Severin — rzekła. Był uległy, zdany na jej łaskę i niełaskę; stawiał się jej wyłącznie wtedy, gdy usiłowała atakować Audrey Cannon. — Kochałem ją — mówił smętnie. — A jednocześnie kochałem ciebie. Wspaniały melodramat. Któregoś wieczoru Edith oświadczyła, że chce zadzwonić do Audrey. Kiedy podniosła słuchawkę, Severin nacisnął widełki. Zaczęła walić go słuchawką po ręce, potem rozkwasiła mu nos i owinęła sznur wokół szyi. Severin jednak miał szyję grubości pnia. Nikt nie zdołałby go udusić. Nie wykonał żadnego ruchu, nie próbował się bronić, ale nie pozwolił żonie niepokoić Audrey. — Na co liczyłeś? — spytałem go. — Gdyby Edith was nie przyłapała, jak by się to skończyło? Edith go uratowała i miał świadomość tego faktu. Podejrzewam, że od początku pragnął, aby odkryła jego romans. W każdym razie ta bierność i nieprawdopodobna uległość były dla niego nowym doświadczeniem, dotąd bowiem sam o wszystkim decydował. Audrey Cannon przeprowadziła się do miasta i dojeżdżała na zajęcia ze studentami. Poinformowała władze uniwersyteckie, że ma zamiar złożyć wymówienie, gdy tylko znajdzie inną pracę. Chociaż słyszałem, że od czasu do czasu gdzieś się pojawia, nikt mi jej nigdy nie wskazał. Severin i Edith twierdzili zgodnie, że od tamtej pory więcej jej nie widzieli. Krótko przed naszym poznaniem, a wiele miesięcy po tym, jak Audrey pływała nago w basenie, Severin i Edith znów poszli razem do łóżka. I kochali się, mimo że Edith i tym razem okładała męża pięściami po plecach, ciągnęła za włosy i kopała gdzie popadnie. Później oznajmiła mu ze szlochem, że do końca życia nie wybaczy mu bólu, jaki jej sprawił, i tych bezsennych nocy, które przeleżała w łóżku, próbując sobie wyobrazić jego szaloną miłość do kalekiej tancerki, miłość tak wielką, że zdołała sprowadzić uczciwego człowieka na drogę kłamstwa i obłudy. Właśnie tego wieczoru, gdy się kochali po raz pierwszy od miesięcy,

powiedziała Severinowi, że się na nim zemści. — Znajdę sobie kochanka i nie będę się z tym kryła. Chcę, żeby dręczyły cię wątpliwości, kiedy będziemy razem w łóżku, czy nie nudzę się z tobą, czy on nie robi tego lepiej. Chcę, żebyś ciągle zastanawiał się, o czym mu opowiadam, co on mi mówi, i jakie mamy wspólne tajemnice. — Teraz wpadłaś na ten pomysł? — Nie — przyznała. — Czekałam, żeby sprawdzić, czy kiedykolwiek znów wzbudzę w tobie pożądanie. Musiałam się przekonać, czy będziesz chciał się ze mną kochać i czy sprawi ci to przyjemność. — Oczywiście, że sprawiło. — Wiem. Nie jestem ślepa. Oboje jednak wiemy, że teraz mam nad tobą przewagę. Przeszkadza mi to nie mniej niż tobie; dopóki jej nie zlikwiduję, nie będziemy mogli normalnie żyć. Więc muszę ci się zrewanżować, wyrównać konto. — Po co się tak liczyć? — Patrzcie, kto to mówi! — burknęła. Kiedy obudziła się w nocy, Severina nie było w łóżku. Znalazła go w kuchni; płakał. — Nie bój się, nie zdradzę cię — powiedziała łagodnie. — Co było, minęło. Chodź na górę. — Przytuliła się do niego. — Kocham cię. — Po jakimś czasie szepnęła: — Należy mi się rewanż. Ale daruję ci go. — A jeszcze później dodała: — Chyba ci daruję. Nie jestem jeszcze pewna. Ciągle powtarzasz, że lubisz wiedzieć, o czym myślę; teraz wiesz. Przez długi czas oboje mieli w duszy niezabliźnione rany, których nie potrafili przed sobą ukryć. — Przebywając razem, bez przerwy czuliśmy się skrępowani — wyznała mi Edith. A Severin powiedział:

— Więc widzisz, nasz związek z tobą i Ucz był w pewnym sensie nieunikniony. Kiedyś, przed laty, zastanawialiśmy się nad tym, czy nie spróbować seksu z inną parą, i sam pomysł nam się podobał, ale mieliśmy różne wątpliwości. To znaczy, zgadzaliśmy się, że lepszy jest jawny poczwórny układ niż pokątne romanse, ale baliśmy się, że jeśli trafimy na niewłaściwych ludzi, sytuacja stanie się nie do zniesienia. Ja zawsze uważałem, że nie jesteście dla nas, a przynajmniej dla mnie, odpowiednią parą, lecz skoro Edith się uparła... Sam rozumiesz. — Do czego zmierzasz? — spytałem. (Ucz poszła spać; podejrzewałem, że przy niej nie byłby tak szczery). — Bo jeśli próbujesz mi wmówić, że Edith sypia ze mną tylko dlatego, żeby się na tobie zemścić, to nie wierzę. Severin wzruszył ramionami. — No, może nie tylko dlatego. Ale nic się nie dzieje bez powodu. — Przepadamy za sobą — rzekłem. — Gdyby nie moja przygoda z Audrey, nawet byście się nie znali — odparł beznamiętnie. — W owym czasie nie miałem jednak prawa zabraniać Edith czegokolwiek. — A co z Ucz? — Lubię ją i nigdy bym jej nie skrzywdził. Lubił Ucz? Dobre sobie! Mało która sypialnia nosiła ślady tak intensywnego „lubienia”. — Więc nic cię w naszym związku nie trzyma? — spytałem. — Nie wierzę, że trwasz w nim tylko ze względu na Edith. — Myśl, co chcesz — oznajmił. — Usiłuję ci wytłumaczyć, jak się wszystko zaczęło. Edith i ja nie startowaliśmy z równych pozycji... — Jesteś zazdrosny — przerwałem mu. — Nieważne, jak się zaczęło. Po prostu pożera cię zazdrość. Severin pokręcił głową i ruszył do drzwi. Byłem ciekaw, czy Edith go wpuści.

W rozmowie z żoną też ciągle powracał do wątku równości i nierówności w małżeństwie. Zachowywał się tak, jakby wszystko było jego zasługą. Pomijał nas totalnie, dając nam jasno do zrozumienia, że na nim spoczywa cała odpowiedzialność. — Ty o niczym nie decydowałeś! — zdenerwowała się Edith. — Ale niczemu się nie sprzeciwiłem — odparł. — I więcej nie pozwolę, żebyś miała nade mną przewagę. Teraz wszystko się wyrównało — dodał lekkim tonem. — Znów czuję się równoprawnym partnerem. — Ty! Ty! Zawsze ty! — zawołała z pogardą Edith. — I co? Pewnie już nigdy mnie nie zdradzisz? — Nigdy. — Brzmiało to szczerze. Był takim fanatykiem, że człowiek mu wierzył, a przynajmniej wierzył, że on sam wierzy w swoje obietnice. — Nie chcę o tym rozmawiać — powiedziała chłodno Edith. — Nie mam zamiaru cię dłużej słuchać. — Dlaczego traktujesz go jak dziecko? — spytała Ucz. — Bo jest dzieckiem. — Słuchajcie — wtrąciłem się. — Tam gdzie są cztery osoby, są również cztery wersje, i zawsze tak będzie. Trudno, żebyśmy się we wszystkim zgadzali i wszystko widzieli w identycznym świetle. — Jest pewnie pięć czy sześć wersji — zauważyła Edith. —A może nawet osiem lub dziewięć. — Ale moja jest najbardziej obiektywna — oświadczył Severin, jakby ani chwili nie potrafił usiedzieć cicho — bo od początku olewałem ten związek. Chciałem go zabić; nie miał prawa tak mówić przy Ucz. Edith nie myliła się: rzeczywiście był dziecinny. — A co do mojej dziecinności — dodał, zwracając się do żony — mnie ona nie przeszkadza. — Tobie, tobie! — krzyknęła Edith. — Przestań być takim egocentrykiem!

Ale wybiegam w przyszłość. Tamtej nocy, kiedy nieopatrznie wygadałem się, że Severin zabrał Ucz na maty, Edith wpuściła męża do domu. Odwiedzili nas nazajutrz rano, gdy wyprawiliśmy dzieci do szkoły. Unikając mojego wzroku, Edith uśmiechnęła się do Ucz i wzięła ją za rękę. Kiedy zobaczyłem siniec na jej twarzy, chwyciłem Severina za ramię. — Ty draniu! Musiałeś ją bić? Jeśli byłeś taki wściekły, nie mogłeś się rozprawić ze mną? Przynajmniej stawiłbym ci większy odpór! Popatrzył na mnie z powątpiewaniem. Edith miała nabrzmiały policzek w kolorze śliwki, oko przymknięte, powiekę spuchniętą. Sądząc po jego rozmiarach, siniak mógł powstać od uderzenia opasłą książką. — To był wypadek — wyjaśniła. — Kłóciliśmy się; on mnie trzymał, a ja próbowałam mu się wyrwać. Odwróciłam się gwałtownie i wpadłam na coś. — Na ścianę — mruknął Severin. — Kto się napije kawy? — spytała Ucz. — Wolałabym się nie zasiadywać — powiedziała Edith do męża, ale mimo to spoczęła na krześle przy kuchennym stole. — Chcemy z wami zerwać — oznajmiła, patrząc na cukiernicę. — To znaczy, ja chcę — sprostował Severin. — Ten związek nie służy ani Edith, ani mnie. Ucz i ja milczeliśmy. — Przykro mi — ciągnął po chwili. — Ale to po prostu nie zdaje egzaminu. Cały czas byłem jakby pod presją. Nikt z was jej na mnie nie wywierał. To była raczej presja wewnętrzna. Zgodziłem się uczestniczyć w czymś, do czego od początku nie miałem przekonania. Zgodziłem się ze względu na Edith, bo czułem się wobec niej winny. Ale ona mnie do niczego nie zmuszała. — Mylisz się — wtrąciła Ucz. Zdziwiły mnie jej słowa. Edith siedziała z zasznurowanymi ustami. — Nie, Edith mnie do niczego nie zmuszała — powtórzył cicho Severin. —To była moja świadoma decyzja. Myślałem, że z czasem się przyzwyczaję, ale tak

się nie stało. Myślałem, że nasze, moje i Edith, problemy znikną, ale nie znikły. — Jakie problemy? — spytałem. — Nic nam wcześniej nie mówiliście o żadnych problemach. — Związek z wami jedynie je pogorszył — kontynuował, jakby mnie nie słyszał. Edith nadal się nie odzywała. —Zacząłem mieć do Edith nieuzasadnione pretensje. Wyżywałem się na niej. Doszło do tego, że jedynie przy Ucz potrafiłem być sobą. To się musi skończyć. Nie chcę dłużej zachowywać się tak okropnie wobec własnej żony. Wstyd mi. — To nie była twoja wina — powiedziała Ucz. — To nie była niczyja wina. — Uderzyłem Edith. Po raz pierwszy w życiu. To straszne. Kiedyś umiałem nad sobą panować. — To moja wina — rzekła Edith. — Ja go sprowokowałam. — Mimo wszystko nie powinienem był podnosić na ciebie ręki. — Może słusznie zrobiłeś — wtrąciła Ucz. Cholera jasna, co ona plotła? — W każdym razie między nami czworgiem to już koniec — powiedział Severin. — Innego wyjścia nie ma. — Tak po prostu koniec? — spytałem. — Tak — odparła Edith, patrząc mi w oczy. — Innego wyjścia nie ma. — Czy mogę z Edith porozmawiać na osobności? — zwróciłem się do Severina. — Mnie pytasz? — Później — powiedziała Edith. Po raz któryś z rzędu miałem wrażenie, że im dłużej się znamy, tym mniej o sobie wiemy. — Na razie chcę porozmawiać z Ucz — dodała.

— Ja. Wynoście się — rozkazała nam moja żona. — Usiądźcie przed domem, idźcie na spacer... — Albo do kina — rzuciła Edith. — Najlepiej na podwójny seans. Severin spojrzał na swoje ręce. Ucz zaczęła krzyczeć na niego po niemiecku. — Es tut mir leid — wymamrotał cicho. Ale ona wciąż krzyczała. Ująłem Severina za ramię, dając mu znak, żeby wstał, Edith zaś objęła Ucz i skierowała ją w stronę sypialni. Wkrótce doleciał nas stamtąd ich płacz. Język, którym rozmawiały, brzmiał dziwnie; nie przypominał ani angielskiego, ani niemieckiego. Severin zbliżył się do drzwi sypialni. — Ucz? — zawołał. — Naprawdę nie powinniśmy się przez jakiś czas widywać. Czas leczy rany. Drzwi otworzyła Edith. — Wybij to sobie z głowy! — warknęła na męża. — To nie są Ullmanowie. Sytuacja jest całkiem inna. — Zatrzasnęła drzwi. — Jacy Ullmanowie? — spytałem, lecz Severin minął mnie bez słowa i wyszedł przed dom. — Wybieram się do sali zapaśniczej — oznajmił. — Pewnie nie masz ochoty mi towarzyszyć... Nie było to powiedziane tonem zaproszenia. Zazdrościłem naszym żonom, że przynajmniej potrafią ze sobą rozmawiać. — Kim, do cholery, są Ullmanowie? — krzyknąłem. — Jacy Ullmanowie? — Słuchaj, Severin. A co będzie, jeśli wasze problemy nie znikną? Jeśli okaże się, że to nie my ich przysparzaliśmy, tylko ty sam albo coś niezwiązanego z nami? Co wtedy? — Edith i ja nie mamy żadnych problemów — odparł, ruszając w kierunku

uniwersytetu. Samochód zostawił Edith, żeby miała czym wrócić do domu. — Pójdę z tobą. One chcą być same. — Jak sobie życzysz. Jak na krępego faceta o krótkich nogach, drałował szybko; ledwo mogłem za nim nadążyć. W połowie drogi zaczęło mi brakować tchu. Pomyślałem sobie, że pewnie Winter wciąga w płuca więcej niż przynależną mu działkę tlenu, że zużywa powietrze należne innym ludziom. — Czym ją uderzyłeś? — spytałem. Sina plama na policzku Edith miała kształt prostokąta i była stanowczo za duża, aby mogła powstać od ciosu pięścią. Severin zaś nie wyglądał na człowieka, który bije otwartą dłonią. — Czymś, co leżało pod ręką — odparł. — To znaczy? — Książką. A więc jednak! Oto cały Severin: uderzyć pisarza tym, co go zaboli najbardziej. — Jaką? — Jakąś. Nie wiem. Pierwszą z brzegu. Nie patrzyłem na tytuł. Zbliżaliśmy się do hali sportowej. Nie zamierzałem oczywiście wchodzić do środka. Z prawej strony pojawili się dwaj chłopcy z drużyny Severina. Wąscy w biodrach, o płaskich tyłkach i kabłąkowatych nogach, mieli charakterystyczny dla zapaśników chód, i po tym ich rozpoznałem. Gdy tak szli, wciągając szyje w ramiona, miałem wrażenie, że patrzę na parę osłów zaprzęgniętych w jarzmo. — Czy Ullmanowie byli przed, czy po Audrey Cannon? — zapytałem. — To nie twoja sprawa. — Chryste, Severin! Nawet nie wiesz, jak bardzo Edith i Ucz będą cierpieć!

— Gdybyśmy kontynuowali nasz związek, mogłyby cierpieć jeszcze bardziej. Po chwili chłopcy zrównali się z nami. Bender, ten fanatyk zapaśnictwa, który w największe upały pilnie trenował, szybkim, kocim ruchem pacnął Severina w plecy. Iacovelli, trzymając przy sobie swoje długie gorylowate łapy, wyszczerzył w uśmiechu zęby. W zeszłym roku uczęszczał na moje zajęcia — był to „Wstęp do historii Europy”; pamiętam, jak musiałem mu wytknąć, że Dordogne to rzeka we Francji, a nie imię króla, jakiegoś Dordogne’a Pierwszego. — Serwus, trenerze — powiedział do Severina, po czym zwrócił się do mnie: — Dzień dobry, panie doktorze. — Należał do tych, którzy uważają, że ludzi ze stopniem naukowym jest mniej niż admiralicji. To dziwne, że się nie orientował, iż Severin Winter również posiada tytuł doktora. — Zadzwonię do ciebie — rzekłem do Wintera. — Ja. Patrząc, jak idzie w stronę hali sportowej, z Benderem po jednej ręce, z Iacovellim po drugiej, nie mogłem oprzeć się pokusie i krzyknąłem: — Wiem, co to była za książka! To była moja powieść! Kilka dni wcześniej podarowałem Edith moją pierwszą powieść historyczną, tę o francuskiej wiosce, której mieszkańców wykończyła dżuma. Nakład już dawno się wyczerpał, a była to jedyna moja książka, której Edith nie czytała. Rozmawialiśmy o ewolucji, jakiej ulega pierwotny styl pisarza, i chciałem, żeby zobaczyła, od czego ja zaczynałem. Książka ta — opasłe tomiszcze w twardej oprawie, liczące ponad czterysta stron — mogła być całkiem niebezpiecznym narzędziem zbrodni. (Później Severin powiedział do Edith: „Zarozumialstwo tego skurwiela nie ma granic. Tak jakby powieść wagi muszej mogła zostawić jakikolwiek ślad na ciele, nie mówiąc już o takim siniaku jak twój”. Ale dałbym głowę, że właśnie nią się posłużył! Pewnie kłócili się na mój temat, Severin się zezłościł... I jak lepiej dać upust frustracji, niż ciskając w żonę książką jej kochanka?) Ale wtedy, przed halą, Severin zignorował moje słowa. Nie odwrócił się, jego ciężki, niedźwiedzi chód nie uległ zmianie. Tylko Bender zerknął przez ramię, jakby sądził, że wołam do niego. Spojrzenie miał ponure i nieruchome jak budynek, do którego weszli po chwili. Szary budynek z betonu, stali i szkła, pełen chlorowanej wody, wydezynfekowanych mat, oszronionych rur urządzeń

klimatyzacyjnych, napompowanych piłek oraz maści i pudrów skutecznie zwalczających grzybicę stóp i krocza, stanowił królestwo Severina Wintera i wiedziałem, że nie mam w nim czego szukać. I tak wyglądało nasze zerwanie. Severin wycofał się do sali zapaśniczej, ja zaś udałem się do biblioteki, w której przesiedziałem kilka godzin, czekając, aż Edith z Ucz nagadają się do syta. Trudno mi było sobie wyobrazić je razem, pochłonięte rozmową. Kiedy wróciłem do domu, dzieci bawiły się w kuchni, a Ucz przygotowywała kolację. Szykowała jakieś skomplikowane danie, choć nie podejrzewałem jej o to, że chce hucznie obchodzić zerwanie z Winterami. — Pobawcie się gdzie indziej — poleciłem dzieciom. —Nie przeszkadzajcie mamie. Ale Ucz pragnęła mieć synów koło siebie, czuć, że dom tętni życiem. Zabrałem się do krojenia rzodkiewek. Jack wygrzebał stary przewodnik po Europie; czytał nam fragmenty dotyczące różnych atrakcji dla dzieci i na bieżąco informował nas, które miasta najchętniej by odwiedził. Bart zjadał rzodkiewki tak szybko, jak je kroiłem; od czasu do czasu wypluwał plasterek, celując w Jacka. W trakcie kolacji Ucz gawędziła z Jackiem, a Bart co chwila odpychał od siebie talerz z jedzeniem. Uświadomiłem sobie, że dawno nie jedliśmy posiłku wspólnie z synami. Po kolacji, kiedy Jack obiecywał Bartowi, że przygotuje mu kąpiel i nie będzie go topił w wannie, Ucz szepnęła do mnie: — Jakoś nad sobą panuję, póki oni są na nogach. Nie kładźmy ich jeszcze spać, dobrze? Może byśmy się wybrali razem do kina? Wykąpałem się z synami; ich małe ciałka były gładkie i jedwabiste jak futerka mokrych szczeniąt. Potem, ubierając się, sięgnąłem do szuflady i wyciągnąłem slipy, które Severin przefasonował mi żyletką. Cisnąłem je do kosza na śmieci, zastanawiając się, dlaczego Ucz ich wcześniej nie wyrzuciła. Z łazienki dolatywały odgłosy pluskania; żona zajęła moje miejsce w wannie, widocznie czuła potrzebę kontaktu z dziećmi. Druga para slipów też była przecięta w kroczu; trzecia i czwarta również. Nie miałem już ani jednej pary gaci! Wciągnąłem na goły tyłek stare sztruksowe spodnie i pojechaliśmy do kina. Film nadawał się dla rodzin z dziećmi, nie zawierał bowiem żadnych elementów erotycznych, a liczne sceny przemocy pokazane były w prostej,

niewyrafinowanej formie. Niedoświadczony mieszczuch imieniem Robert wędruje przez głuszę, spotykając po drodze różne bestie, zarówno dwunożne — białych oraz Indian — jak i czworonożne, które uczą go sztuki przetrwania. I o tym jest chyba film, o przetrwaniu. Dzięki otrzymywanym radom i wskazówkom Robert łapie wiewiórki i robi z ich futerek rękawice, zaczyna nosić buty z zajęczych skór, zapuszcza włosy jak Indianin, żeby mu było ciepło w głowę. Spotyka też wielu ludzi słabych, którzy dostali pomieszania zmysłów lub są o krok od szaleństwa, takich, co żyją w ustawicznym strachu; w przeciwieństwie do niego, nie posiedli umiejętności niezbędnych do przetrwania. Robert wkracza w świat dziewiczej przyrody jako młody człowiek: chłopięcy, ogolony blondyn w ubraniu, które idealnie na nim leży. Gdy ten świat opuszcza — pomarszczony, zarośnięty, odziany w skóry — wygląda jak zwierzę, które ze starości skurczyło się i futro zwisa na nim w luźnych fałdach. Z dala od cywilizacji nauczył się niczego nie bać i nic nie czuć. Zdaje się, że aby móc przetrwać, należy zapomnieć o tym, co było, pogodzić się z losem. Pod koniec filmu widać, że Robert przystosował się do życia w głuszy i pogodził na przykład z tym, że jego żonę zgwałcono, a całą rodzinę zabito i poćwiartowano. Film był potwornym kiczem, nakręconym ze śmiertelną powagą i z powagą odbieranym przez całą publiczność oprócz Ucz, która wiedziała co nieco o przetrwaniu i parsknęła śmiechem od razu przy scenie pierwszej rzezi. — Dlaczego się śmiejesz? — spytał szeptem Jack. — Bo nie ma w tym źdźbła prawdy — odparła Ucz. Wkrótce Jack wybuchał śmiechem, ilekroć słyszał śmiech matki, a Bart, przyzwyczajony do oglądania kreskówek, dzielnie im wtórował. Było mi trochę głupio, ale rechotałem najgłośniej ze wszystkich. Oczywiście widzowie mieli nam to za złe, zerkali na nas z jawną wrogością, zwłaszcza podczas najzabawniejszej sceny w całym filmie. Musiałem wyjść z Bartem do toalety, więc początek przegapiłem, ale wróciliśmy w chwili, gdy bohater zbliżał się do starej drewnianej szopy. Trwa to strasznie długo, napięcie rośnie. Wiemy, że w szopie od kilku dni ukrywa się wariatka ze swoimi martwymi dziećmi; dzieciaki leżą na ziemi niczym puszki, które wysypały się z torby na zakupy. Wiemy również, że wcześniej Indianie urządzili krwawą rzeź. Kobieta czyhająca za drzwiami zabija każdego, kto próbuje zajrzeć do szopy, po czym wciąga zwłoki do środka. Nie wiadomo, kto zabił dzieci: ona czy Indianie. Kiedy nasz bohater przysuwa rękę do drzwi, widzowie wstrzymują oddech; mają nadzieję, że człowiek, który tak doskonale nauczył się radzić sobie w głuszy, wymyśli coś

mądrego. Oczywiście najmądrzej by było, gdyby w ogóle nie otwierał drzwi, ale taki pomysł nie przychodzi mu do głowy. Kilka rzędów przed nami z pięć czy sześć dziewczynek usiłowało ostrzec Roberta. — Nie! Nie! — jęczały, widząc, jak kładzie na klamce dłoń w rękawicy — z wiewiórczego futerka. Nagle z drugiego końca sali rozległ się krzyk: — No szybciej, ty durna pało! Otwórz te przeklęte drzwi! Ucz i chłopcy ryknęli śmiechem. Ja również, choć rozpoznałem ten poirytowany głos. Naturalnie należał do Severina Wintera. Kiedy film się skończył, zacząłem poganiać Ucz i chłopaków. Nie dlatego, żebym się bał spotkania z Winterami, ale dlatego, że padało i nie chciałem zmoknąć. — Przestań mnie tak ciągnąć — powiedziała Ucz. — Lubię chodzić po deszczu. Akurat odjeżdżaliśmy spod kina, kiedy ze środka wyłonili się Winterowie z córkami. — O! — krzyknął Jack. —Tam jest Fiordiligi! — I Dorabella! — zapiszczał Bart. — Otwórz te przeklęte drzwi! — zawołała Ucz i roześmiała się tak dziwnie, że przeszły mnie ciarki. Po powrocie do domu położyliśmy synów spać. — Nie rozpłaczę się, nie załamię — obiecała moja żona. — Szlag by trafił Winterów! — rozzłościłem się. — Zawsze wszystko było po ich myśli. — Winterów? Już nie Edith i Severina? — Po chwili wzięła mnie za rękę. — Ale możemy się z nimi dalej przyjaźnić?

— Tak. Choć nie od razu. — Początki zwykle są trudne, lecz potem skrępowanie minie i będzie jak dawniej, tyle że bez seksu, prawda? — Prawda. Znów będziemy przyjaciółmi. — Ty durna pało — rzekła, po czym pokręciła ze smutkiem głową i jednak się rozpłakała. Przytuliłem ją do siebie. — Myśmy nigdy nie byli przyjaciółmi. Byliśmy kochankami. Łączył nas tylko seks, a jak seks odpadnie, nie zostaje nic. Zadumałem się na moment nad zarośniętym Robertem, odzianym w skóry zabitych przez siebie zwierząt, który wędruje po świecie, otwierając kolejne drzwi. Jego twarz z każdym dniem coraz bardziej się przeobraża: znika z niej inteligencja, pojawia się upór i wytrwałość. I pomyśleć, że do tego sprowadza się przetrwanie — do krwawej, bezsensownej wędrówki i zdobywania nowych, niepotrzebnych doświadczeń. — Nawet nie wiem, czy byliśmy kochankami — powiedziała ze szlochem Ucz. — Oczywiście, że tak. — Chyba tylko jebakami! — Nie, nieprawda. Ale musi minąć trochę czasu, nim to zrozumiesz. Czas jest najważniejszy. — Czas... historia... historia nic nie znaczy. — W głosie Ucz słychać było gorycz. Ciekawe, kto jej to powiedział? — Nie zbliżaj się do mnie! — zawołała, po czym dodała łagodniej: — Przez jakiś czas, dobrze? Zacząłem się rozbierać. — Muszę sobie kupić nowe slipy — rzekłem, ale żona milczała. — Dlaczego to zrobiłaś? — spytałem spokojnie, bez pretensji czy wyrzutów. — Jak mogłeś do tego dopuścić! — krzyknęła, ignorując moje pytanie. Na jej wystraszonej, obolałej twarzy malowało się oskarżenie. — Nie pomyślałeś o

mnie! O tym, jak będę się czuła! Zastanawiałem się, czy Edith z Severinem również się w tej chwili kłócą. — Nawet teraz myślisz tylko o niej! — Szczerząc złośliwie zęby, wyrwała mi z ręki pocięte żyletką slipy. (Przypomniała mi się scena z filmu, kiedy ta biedna wariatka stoi wśród swoich zamordowanych dzieci i mówi z uśmiechem do Roberta: „Prawda, jaka jestem cwana? Wiedziałam, gdzie ukryć dzieciaki, żeby nikt im nie wyrządził krzywdy”). — To moja robota — oświadczyła, nasadzając je sobie na głowę niczym kapelusz. — Wiem — odparłem delikatnie, starając się ją uspokoić, ale ona kręciła niecierpliwie głową, jakbym nic nie rozumiał. I nagle doznałem olśnienia: ta pierwsza zniszczona para, o którą podejrzewałem Severina, też była jej dziełem. Dojrzawszy zmianę na mojej twarzy, Ucz skinęła energicznie. — No właśnie! — zawołała radośnie. —Tak! To ja je pocięłam! — Wyglądała niemal na uszczęśliwioną, lecz po chwili oczy znów zaszły jej łzami. — Kocham go — wyznała ze szlochem. — Jesteśmy w niezłych tarapatach! — Zobaczysz, wszystko będzie dobrze. Roześmiała się i przez kilka minut chichotała nerwowo, a potem zasnęła, pochlipując cichutko. W środku nocy Jack obudził się z płaczem. Śniła mu się scena z filmu: kilku starym, nieustraszonym łachudrom z głuszy zebrało się na wspominki. Opowiadają sobie o różnych okropnościach, jakie widzieli. Jeden na przykład widział, jak facet rozpruł innemu brzuch, wydłubał ze środka kawałek kiszki i pomachał nią psu przed nosem. Psisko chwyciło kiszkę w zęby i pognało w krzaki, wywlekając z trupa resztę bebechów. Wyjaśniłem mojemu wrażliwemu dziecku, że w prawdziwym świecie takie rzeczy się nie zdarzają i że ten zły sen już nigdy więcej mu się nie przyśni. — Zobaczysz, wszystko będzie dobrze. Ach, te kłamstwa, które pomagają nam zasnąć! Płacz Jacka nie zbudził jego młodszego brata, który spal twardo niczym żółw

w skorupie. Ucz również spała kamiennym snem. Odczekałem, aż Jack znów zaśnie. Potem czekałem, aż w domu Winterów zaśnie Severin. Wiedziałem, że dzisiejszej nocy Edith — podobnie jak ja — nie będzie w stanie zmrużyć oka. Spacerowałem po pogrążonym w ciszy domu, paląc papierosy. Byłem pewien, że Edith robi to samo. Musiałem z nią pomówić, musiałem usłyszeć jej głos. Kiedy wydawało mi się, że minęło dostatecznie dużo czasu, wykręciłem numer Winterów i posługując się naszym kodem, rozłączyłem się w trakcie pierwszego dzwonka. Chwilę stałem przy telefonie; widziałem w myślach, jak Edith zbliża się do aparatu, zapala następnego papierosa, odgarnia za ucho długi kosmyk włosów, potem kładzie na słuchawce szczupłą, kościstą rękę i czeka, aż telefon znów zabrzęczy. Ponownie wykręciłem numer. Jak zwykle, nim ustał pierwszy dzwonek, słuchawkę podniesiono. — Edith śpi — powiedział Severin.

9 Kompleks wicemistrza Kiedy już zerwaliśmy, ale zanim jeszcze ochłonęliśmy po zerwaniu, czuliśmy się niezręcznie, ilekroć natykaliśmy się na siebie w sklepie czy na parkingu. Nic dziwnego, skoro dotąd spotykaliśmy się w zupełnie innych okolicznościach. Nasze dzieci oczywiście nadal chciały się ze sobą bawić. Czasem udawało nam się przez tydzień chodzić innymi drogami, a potem znów gdzieś na siebie wpadaliśmy; świadomość, jak bardzo stajemy się sobie obcy, działała na nas paraliżująco. Żeby było śmieszniej, któregoś dnia Edith i ja czekaliśmy w dwóch kolejkach do dwóch okienek w banku. — Ucz i ja mamy nadzieję, że wkrótce zaczniemy się z wami widywać — powiedziałem. — Z początku wszystkim pewnie będzie ciężko, ale... — Mnie nie — odparła lekko. — Nie?

— Trzeba zapomnieć o tym, co było. Ja już zapomniałam. Kłamała. Po prostu starała się zagłuszyć w sobie uczucie, jakie do mnie żywiła. Musiała tak robić — dla świętego spokoju, żeby Severin nie wiercił jej dziury w brzuchu. Ucz prawie się nie odzywała. Jej milczenie było bolesne jak jątrząca się rana. W końcu wyznała mi, że ilekroć spotyka na mieście Severina, ten zawsze odwraca głowę. — Brzydzi się mną... — rzekła, a kiedy próbowałem wziąć ją w ramiona, odsunęła się. Teraz ona cierpiała na bezsenność. Kładła się spać (w bieliźnie) o coraz późniejszych porach, potem zaczęła wstawać w środku nocy i wychodzić na spacer. — Przecież nigdy nie lubiłaś spacerować. Wzruszyła ramionami; nie chciała mi zdradzić, dokąd chodzi w nocy. A ja nie nalegałem, wiedząc, że bezsenność należy pokonywać delikatnie. Kilka miesięcy temu planowaliśmy, że podczas trwających trzy lub cztery dni akademickich mistrzostw kraju w zapasach każda para spędzi ze sobą długi, romantyczny weekend. Edith i ja zostaniemy w domu, żeby pilnować dzieci, a Ucz pojedzie z Severinem do Stillwater w stanie Oklahoma, aby wraz z nim świętować zwycięstwo jego wychowanka, George’a Jamesa Bendera. Bender, sądziliśmy, będzie tak przejęty zawodami, że nawet nie zauważy, iż ta obca, choć znana mu z widzenia kobieta, która w hotelu zajmuje pokój sąsiadujący z pokojem Severina, to właśnie Ucz. Z kolei Edith i ja często pokazywaliśmy się razem na mieście, więc — jak tłumaczyliśmy Severinowi, którego jednak dręczyły obawy — na pewno nikt nas o nic nie zacznie podejrzewać, zwłaszcza że będziemy otoczeni gromadką dzieci. Wreszcie Severin się zgodził: Edith zostanie na miejscu ze mną, Ucz zaś pojedzie kibicować jemu i Benderowi, a kiedy Bender zaśnie kamiennym snem gladiatora, będą mogli co noc dokazywać na wibrującym hotelowym łożu. Ucz czekała na mistrzostwa w Stillwater w Oklahomie jak na upragnioną podróż do Paryża. Niestety, wyjazd nie doszedł do skutku. — Ty też czekałeś — powiedziała. — Cieszyłeś się na myśl, że tyle czasu

będziesz mógł spędzić z Edith, budzić się z nią rano w jednym łóżku, w ciągu dnia dotykać ukradkiem jej ciała i gromadzić siły na następną noc. Więc nie mów, że tylko ja się nastawiałam na Stillwater. — Wszyscy się nastawialiśmy — rzekłem. — Severin nie. Chyba się bał tego wyjazdu. Próbowałem ją pocieszyć, ale odsuwała się ode mnie i wychodziła na spacer. Przez tych kilka dni, kiedy Severin był z Benderem w Stillwater, Ucz spacerowała non stop. Któregoś wieczoru (Severin jeszcze nie wrócił) poszła do Winterów, żeby porozmawiać z Edith. O czym? Nie miałem zielonego pojęcia. Spotkała ją niespodzianka — dom był pełen hamburgerów, puszek z colą, chrupek kartoflanych oraz zapaśników: Iacovelli, Tyrone Williams oraz inni chłopcy z drużyny, którzy nie zakwalifikowali się do mistrzostw, opiekowali się córkami Winterów, bo okazało się, że Edith pojechała z mężem i George’em Jamesem Benderem do Stillwater. Edith w Stillwater? Pasowała tam jak kwiatek do kożucha. Nigdy nie byłem w Stillwater, ale wiedziałem, że właśnie z Oklahomy wywodzi się jedna z najsilniejszych drużyn zapaśniczych, Oklahoma State Cowboys. Zastanawiałem się, jaka jest ta Oklahoma. Wyobraziłem sobie płaski, cuchnący ropą krajobraz, ziemię zdeptaną przez bydło, kowbojów i zapaśników. A samo Stillwater? Przed oczami stanęło mi kilka domów nad śmierdzącą rzeką, rząd małych, klimatyzowanych hoteli wzdłuż szosy oraz tłumy spragnionych zapaśników na koniach, którzy kłębią się wokół jedynego w miasteczku baru i zamawiają oczywiście tylko oranżadę. Biedna Edith! — Skoro tak bardzo nie chciała jechać, to dlaczego się w końcu wybrała? — Bo Severin nie pozwolił jej zostać samej. Nie ufał jej — wyjaśniłem. — Skąd wiesz? — Ponieważ nigdy jej nie ufał. Przez cały okres znajomości z nami. Szukaliśmy w prasie szczegółowych relacji z Oklahomy, ale zapaśnictwo nie jest dziedziną, o której „New York Times” by się rozpisywał. W czwartek znaleźliśmy jedynie krótką wzmiankę:

DRUŻYNA ZAPAŚNICZA Z IOWA FAWORYTEM AKADEMICKICH MISTRZOSTW KRAJU Stillwater, Oklahoma (AP). Zajmujący trzecią pozycję gospodarze, zawodnicy uniwersytetu stanowego Oklahoma, mają nadzieję pokonać drużynę z Iowa, która broni tytułu mistrza w rozpoczynającym się dzisiaj międzyuczelnianym turnieju zapaśniczym o mistrzostwo kraju. O pierwsze miejsce walczyć będą również zawodnicy uniwersytetu stanowego Oregon, obecnie na drugiej pozycji, oraz zajmująca czwarte miejsce drużyna uniwersytetu Oklahoma. W zespole uniwersytetu Iowa znajdują się trzej utytułowani zawodnicy, panuje jednak opinia, że Willard Buzzard (waga półśrednia; 23–0–1) nie powtórzy zeszłorocznego sukcesu. Broniący tytułu Buzzard rozstawiony został za George’em Jamesem Benderem (20–0–0), zwycięzcą turnieju na Wschodnim Wybrzeżu i jedynym spośród zawodników trenujących na wschód od Missisipi, który w Stillwater ma szansę zdobyć tytuł. Dwa tygodnie temu, po turnieju w Annapolis, znawcy ogłosili Bendera najlepszym zapaśnikiem swojego pokolenia; na dwadzieścia stoczonych walk w osiemnastu położył przeciwników na łopatki... W artykule nie było słowa o tym, dlaczego Edith wybrała się do Stillwater. Nie było wzmianki o jej rozkładzie dnia, o tym, czy zwiedziła Muzeum Historyczne i czy obejrzała malowidło największej krowy, jaką kiedykolwiek ubito w stanie Oklahoma. Piątkowy „New York Times” przyniósł kolejną porcję suchej statystyki. W kategorii wagi półśredniej Willard Buzzard z drużyny Iowa State przeszedł przez obie walki eliminacyjne: w jednej położył na łopatki zawodnika uniwersytetu Yale (pierwsza runda — 0,55), w drugiej pokonał na punkty (15– 7) zawodnika Colorado State. Mike Warner z uniwersytetu Lehigh, który w Annapolis zajął drugie miejsce za Benderem, w pierwszej walce eliminacyjnej pokonał zawodnika uniwersytetu Minnesota, zwycięzcę Wielkiej Dziesiątki (4– 4, 5–4 w dogrywce), a w drugiej (druga runda — 1,36) położył na łopatki kadeta z Army War College. Hiroshi Matsumoto z zespołu Oregon State docisnął do maty Curta Strode’a reprezentującego barwy uniwersytetu Wyoming (pierwsza runda — 1,12), a potem zwyciężył na punkty Irańczyka studiującego na uniwersytecie w Los Angeles (11–1). George James Bender przeszedł eliminacje

bez trudu, kładąc na łopatki Akirę Shinjo z drużyny Portland State (trzecia runda — 1,13) oraz Lesa McCurtaina, nadzieję gospodarzy (pierwsza runda — 1,09). Ci czterej zawodnicy zwyciężyli również w ćwierćfinałach. Artykuł ciągnął się dalej w tym stylu — kto kogo pokonał, kto kogo położył, same nudy na pudy. Wyobraziłem sobie, jak Severin pochyla się nad sałatką owocową i szeptem tłumaczy coś Benderowi. Na stole leżą różne papiery, na których zapisane są wyniki poszczególnych walk, analizy i prognozy, informacje na temat ulubionych chwytów Matsumoto i tym podobne rzeczy. Bender, który po walce z zawodnikiem reprezentującym Portland State ma otartą skórę na brodzie i podbite, łzawiące oko, zajada się sałatką z krewetek. Malutki widelczyk ginie w jego potężnej dłoni o krótkich, grubych palcach i obandażowanych, spuchniętych kłykciach. — Nie opychaj się tym gównem — mówi do zawodnika Severin, po czym zwraca się do siedzącej między nimi żony, przed którą stoi zupa z homara: — Czyś ty oszalała? Zamawiać w Oklahomie homary?! Ciekaw byłem, jak sobie Winterowie radzą. Ucz zaś była ciekawa, jak sobie radzą zapaśnicy Wintera, którzy niańczą jego dzieci. Poszła sprawdzić. Miała za złe Edith i Severinowi, że nie poprosili nas o opiekę nad córkami. — Dziewczynki są w dobrych humorach — oznajmiła po powrocie. — Cały dzień wsuwają hamburgery. Pewnie surowe, pomyślałem, ale zanim zdołałem otworzyć usta, Ucz dodała: — Chłopcy twierdzą, że jeśli Bender pokona w półfinałach Japończyka, to tytuł mistrza ma w kieszeni. Twierdzą, że kiedy jeszcze studiował na Iowa State, codziennie rozkładał Buzzarda na treningach. — Co mnie to obchodzi? Naburmuszyła się. Wiedziałem, że marzy o tym, aby być teraz w Stillwater. — Skoro obiecał, mimo wszystko powinien był cię zabrać — rzekłem. — Mieszkalibyście w oddzielnych pokojach... Ale Severin ma umysł paranoika; chociaż sam doprowadził do zerwania, nie wierzy oczywiście, że to już koniec. Kretynowi się wydaje, że gdyby zostawił tu Edith, zakradałbym się do niej po ciemku i próbował ją zgwałcić!

— Ja bym tak zrobiła. Gdybym była w Stillwater, zakradłabym się do Severina i na pewno bym go zgwałciła. Zaskoczyła mnie. Nie potrafiłem nic na to odpowiedzieć. Po chwili wyruszyła na kolejny spacer. Wyobraziłem sobie Edith spacerującą po Stillwater, pijanych kowbojów, gapiące się na nią krowy, wyjące kojoty. Sobotni „New York Times” podał, że szeregi w wadze półśredniej przerzedziły się zgodnie z oczekiwaniami. Willard Buzzard z drużyny Iowa State stoczył zacięty pojedynek półfinałowy z Mike’em Warnickiem z zespołu Lehigh, wygrywając zaledwie dwoma punktami (12–10). (W meczu finałowym w Annapolis Bender z łatwością położył Warnicka na łopatki; wyglądało na to, że tu w finałach Buzzard będzie miał poważne trudności). Bender, prowadząc w trzeciej rundzie (9–0), naderwał Hiroshiemu Matsumoto mięsień grzbietowy; kontuzja zawodnika z Oregon State uniemożliwiła mu dalszą walkę i Bender automatycznie przeszedł do finału. — Świetnie — ucieszyła się Ucz. — Japończyk był jego najgroźniejszym rywalem. Jeśli nie będzie żadnej niespodziewanej obsuwy, Bender ma już zwycięstwo w kieszeni. — Jak to nie będzie obsuwy? — Boże, nienawidziłem tych ich powiedzonek. — Mam nadzieję, że utknie w windzie i spóźni się na mecz! Że zje zatruty kawałek wołowiny i wyląduje w szpitalu! Że da się uwieść jakiejś kowbojce i nie będzie miał siły walczyć! Wzniosę ołtarzyk na cześć Buzzarda i przez całą noc będę się modlił o jego zwycięstwo. Niech Bender przegra! Niech go nagle pochłonie jakiś ważny problem z genetyki! Najlepiej niech mu własne geny wytną jakiś numer! Niech Severin dozna takiego upokorzenia, żeby już więcej nie odważył się nikogo trenować! — Przestań. Proszę cię, przestań. Dlaczego go nienawidzisz? Dlaczego? W niedzielnym „New York Timesie” nie było słowa na temat zapasów. Walki finałowe zaczynały się o ósmej wieczorem czasu miejscowego. Wiedzieliśmy, że gazeta zamieści wyniki dopiero w poniedziałkowym wydaniu. — Mogłabym zadzwonić do domu Winterów. Chłopcy na pewno już je znają. — Chłopcy na pewno już je znają — powtórzyłem zgryźliwie. — Jak chcesz, to dzwoń.

— No dobrze, mogę poczekać do jutra — rzekła, poskramiając ciekawość. Kilka minut po północy skończyły mi się papierosy, więc wyskoczyłem do pizzerii „Mama Paduzzi”, jedynego lokalu w okolicy, który był czynny o tak późnej porze; jak zwykle roiło się w nim od studentów i różnych podejrzanych typów. Przy automacie z papierosami spotkałem Edith. Severin stał się tak zagorzałym przeciwnikiem palenia, że teraz nawet gdy w środku nocy zabrakło jej fajek, sama musiała po nie jechać. Edith nie znosiła „Mama Paduzzi”, w dodatku jakichś dwóch podrywaczy łypało na nią okiem, toteż chyba szczerze ucieszyła się na mój widok. — Już wróciliście? — zdziwiłem się. — Nie byliśmy aż tak daleko. — A ja myślałem, że Oklahoma leży na końcu świata. — Niewiele się pomyliłeś — odparła ze śmiechem. Ja też się roześmiałem. Nagle Edith zamilkła i spojrzała gdzieś w bok, jakby przypomniały jej się te szczęśliwe chwile, które spędziliśmy razem. — Muszę iść — powiedziała. — Zostawiłam włączone światła w samochodzie. — Ruszyła do drzwi, potem wsiadła do wozu, wyłączyła światła i przez kilka sekund tkwiła nieruchomo, wpatrując się w kierownicę. — Nie możemy się widywać. Pod żadnym pozorem. To nie ma najmniejszego sensu. — Gdyby Severin od czasu do czasu zamienił słowo z Ucz... Nawet nie wiesz, jak ona cierpi... chyba się w nim naprawdę zadurzyła i... — Wiem — przerwała mi zniecierpliwionym tonem. — Dziwię się, że wcześniej tego nie zauważyłeś. Ale na Severina nie licz. On nie chce rozmawiać z Ucz. Nie chce na nią patrzeć. Nie chce wyrządzić jej większej krzywdy. — Jakim prawem nas nienawidzi? — Nie was, tylko mnie — odparła. Położyłem rękę na jej ramieniu, lecz odsunęła się szybko. — Zajmij się Ucz, a mną się nie przejmuj. Ja nie cierpię. Nie jestem w tobie zakochana. — Po co mi to mówisz?

Włączyła silnik. Zauważyłem, że łzy ciekną jej po policzkach. Co opłakiwała? Kiedy wróciłem do domu, znalazłem kartkę od żony. Pojechała zobaczyć się z Edith. Przez chwilę zapewne rozmawiała z Severinem, bo przecież Edith zjawiła się dopiero później. O czwartej nad ranem ruszyłem do Winterów po swoją zgubę. Leżała zwinięta w salonie na kanapie i stanowczo odmówiła powrotu do domu. Severina nie było widać. — Poszedł spać kilka godzin temu — oświadczyła Edith. — Ja też już idę na górę. Powiedziała, że Ucz może zostać na kanapie, jeśli sobie tego życzy. Ucz właśnie tego sobie życzyła. Opuściłem dom Winterów mniej więcej po godzinie, świadom, że nic nie wskóram. W poniedziałek wpadła mi w ręce gazeta uniwersytecka. Do dziś nie wiem, co napisał dziennikarz „New York Timesa”, ale wątpię, by zamieścił tyle informacji o zawodach w Stillwater co nasza lokalna prasa. Tytuł artykułu brzmiał: PORAŻKA BENDERA W FINAŁACH; WINTER REZYGNUJE Z TRENERSTWA. W „New York Timesie” na pewno pominięto ten szczegół. A to ciekawostka, pomyślałem sobie. Nie mogłem uwierzyć w porażkę Bendera. Willard Buzzard z uniwersytetu Iowa State przypuszczalnie też nie. „Zabrakło mi pary” — oświadczył po walce Bender. Willard Buzzard, który jeszcze dwa lata temu był kolegą Bendera z drużyny, powiedział dziennikarzom, że z punktu wyczuł, iż Bender nie jest w formie: „Robił wrażenie osowiałego”. Wspominając ich wspólne treningi, rzekł: „George zawsze dawał mi porządny wycisk i nigdy mu tego nie zapomniałem. Wreszcie mogłem się zrewanżować”. Z gazety wynikało, że Buzzard stoczył zażarty, agresywny pojedynek. „Nie stanąłem na wysokości zadania” — oznajmił George James Bender. Trener Severin Winter potwierdził słowa swojego wychowanka: „George nie był sobą. Sądzę, że wyprztykał się do cna wczorajszego wieczoru”. Miał na myśli zwycięstwo w półfinałach nad Hiroshim Matsumoto z zespołu Oregon State. Na konferencji prasowej w Stillwater Winter powiadomił dziennikarzy, że zamierza zrezygnować z pracy trenera. Po powrocie na uczelnię zdementował plotkę, jakoby przegrana Bendera miała wpływ na jego decyzję. „Już od dawna nosiłem się z tym zamiarem. Chcę poświęcić więcej czasu żonie i dzieciom, a także pracy naukowej w instytucie germanistyki”. Na pytanie dziennikarzy, czy będzie pełnił obowiązki trenera, dopóki władze uczelni nie znajdą kogoś na jego miejsce, odparł, że tak. „Później też będę wpadał do sali, żeby trochę poćwiczyć”.

Bender nie szczędził Winterowi pochwał. „Bez niego nie dotarłbym do finałów. Reszta zależała wyłącznie ode mnie. Przykro mi, że zawiodłem trenera”. Gdy go spytano, czy czuje się zawiedziony, Winter pokręcił z uśmiechem głową. „Nie. Tylko sami sobie możemy sprawić zawód — odparł. — Nie czujmy się odpowiedzialni za wszystkich wkoło. Niech każdy odpowiada za siebie”. Proszę, proszę! Taka refleksja rzadko pojawia się w prasie na kolumnie sportowej. — Nie do wiary! — zawołałem. — Jaki był wynik? Ta głupia gazeta nawet nie podaje wyniku. — Buzzard prowadził w ostatniej rundzie dwanaście do pięciu — odparła Ucz. — Potem położył Bendera na łopatki. — Słowem, rozgromił go! Niesamowite! Może Bender był chory albo co? Ucz popatrzyła na mnie z wyższością, po czym szybko odwróciła wzrok, nie chcąc, żebym zauważył jej spojrzenie. Za późno. — O co chodzi? — spytałem. — Co się stało? — Nic. Benderowi zabrakło pary — rzekła, wciąż odwrócona do mnie plecami. — Tak jak piszą w gazecie: wyprztykał się do cna wczorajszego wieczoru. — Wyprztykał się? Co za ohydny żargon! — „Nie stanąłem na wysokości zadania” — zacytowała pokonanego zawodnika, po czym nagle parsknęła śmiechem. Nie podobał mi się ten śmiech; ostry, zjadliwy, był całkiem nie w stylu Ucz. — Rozmawiałaś z Edith. Co mówiła? — Zazdrościsz, prawda? Sam byś z nią chętnie porozmawiał? — Przestań, Ucz. Co ci powiedziała? Ucz nie ma mściwej natury, toteż zdumiał mnie wyraz determinacji na jej twarzy, z którego jasno wynikało, że żona zamierza mi się odpłacić. Ale za co?

— Edith była wściekła, że Severin kazał jej ze sobą jechać. — No widzisz? — zawołałem. — Nietrudno się było domyślić... — Zamknij się! — przerwała mi. Jeszcze jej nie widziałem w tak bojowym nastroju. — Jeśli chcesz usłyszeć, jak było, to nie przeszkadzaj! — W porządku. Przepraszam. — Spodoba ci się ta historyjka! — W jej głosie brzmiała obca nuta okrucieństwa. — Oj, jak ci się spodoba! — Mów, Ucz. — No więc Edith była wściekła, że Severin jej nie ufa, że boi się zostawić ją samą na trzy dni i trzy noce. On oczywiście twierdził, że to nie jej, lecz tobie nie ufa, i że dlatego nalega, aby z nim pojechała. — Nonsens. Gdyby ufał Edith, mną by się nie przejmował. — Zamknij się! — Głos żony załamał się, jakby była na granicy histerii; po chwili wzięła się w garść. — Miała do niego żal, że, jak to określiła, pozbawia ją wolności. „Chciałam mu pokazać, że nie może prowadzać mnie na smyczy jak psa”. Właśnie tak powiedziała. „Zawsze bez protestu akceptowałam jego decyzje. Nawet wtedy, gdy oznajmił, że musimy z wami zerwać, nie sprzeciwiłam się”. Długo się na ten temat rozwodziła. — I co dalej? — W Stillwater Severin też na nic Edith nie pozwalał. Chciała polecieć na jeden dzień do Denver, w którym nigdy nie była, i wrócić nazajutrz rano. Nie zgodził się. Potem chciała po prostu zająć się czymś innym, pozwiedzać miasto, zamiast codziennie oglądać walki. — I też się nie zgodził? — Edith mówi, że nie. — Chryste! — No więc uznała, że skoro jej nie ufa, powinna jakoś sobie zasłużyć na ten brak zaufania. I strzeliła prosto w dziesiątkę.

— W jaką dziesiątkę? Rany boskie, o czym ty, do diabła, mówisz? — Bender był wyczerpany po piątkowej walce półfinałowej — ciągnęła Ucz. — Severin chciał obejrzeć resztę pojedynków, więc poprosił Edith, żeby zawiozła Bendera do hotelu. Mieli wynajęty na trzy dni wóz. Okazuje się, że Bender nie umie prowadzić. — Co? Nie umie prowadzić samochodu? — Tak, ale wielu innych rzeczy też nie potrafi — oznajmiła moja żona. Przyjrzałem się jej uważnie. — Nie, Ucz. O nie! Zmyśliłaś to sobie, kłamiesz... — Jeszcze nic nie powiedziałam. — Ale już kłamiesz! — Skoro tak, to znaczy, że Edith mnie okłamała. Zawiozła Bendera do hotelu... — Nie! — Położyła go do łóżka... — Nie! — No i okazało się... — mówiła ironicznym tonem, naśladując głos Edith — że chłopakowi zabrakło pary, że nie stanął na wysokości zadania. — Nie wierzę! Edith uwodziła Bendera? To niemożliwe! — Może powiedziała mu, że spełnia polecenie trenera? Może, że seks pozwoli mu się zrelaksować? W każdym razie Benderowi nie wyszło. — Edith łże. — Może. Nie wiem. — Wiesz, na pewno wiesz — rzekłem. — I co było dalej?

— Severin wrócił do hotelu i zastał ich razem w łóżku. — Nie wierzę! — Bender miał minę zbitego psa... — No, ja myślę! — Pewnie czuł wyrzuty sumienia, że nie był w stanie zaspokoić Edith, a zatem zawiódł swojego trenera... — A niech to diabli! — Nazajutrz, tuż przed walką, Severin powiedział do Bendera: „Mam nadzieję, że Buzzard tak ci dokopie, że się więcej nie pozbierasz”. Po czym zajął miejsce i z kamienną twarzą obserwował pojedynek. No i Bender oczywiście przegrał. — A Edith pewnie siedziała na trybunie, wymachiwała chorągiewką i głośno kibicowała, co? Nabijasz mnie w butelkę, Ucz! — Wiesz, co Edith powiedziała Severinowi? Powiedziała: „Teraz jesteśmy kwita, jeśli to nadal dla ciebie takie ważne”. — I Severin uznał, że ma dość zapasów, i postanowił zrezygnować z funkcji trenera? — Tak. — Nie, moja droga. Albo Edith ma kiepską wyobraźnię, albo ty. — Ona to samo mówi o tobie: że jesteś kiepskim pisarzem bez wyobraźni i że nie wierzy, abyś mógł ją czegokolwiek nauczyć. — Tak ci powiedziała? — spytałem. Lecz Ucz opuściła głowę i głośno westchnęła, dając mi do zrozumienia, że wyczerpała temat. — To nie Edith tak powiedziała, tylko Severin, prawda? Edith nigdy by... Żona podniosła głowę; oczy miała zaczerwienione od łez.

— Czy ty nie widzisz? — spytała. — To się staje nie do wytrzymania. Niby zerwaliśmy, ale nie potrafimy przestać o nich myśleć. Nie możemy dłużej tak żyć. — Ucz, kochanie... — Podszedłem do niej, ona jednak odsunęła się ode mnie. — Nawet nie zauważyłeś! — krzyknęła. — Czego? — spytałem zdumiony. — Że nie potrafię już mieć orgazmu! Wytrzeszczyłem oczy. — Nie potrafię mieć orgazmu! — powtórzyła. — Czy musisz się wydzierać na całe gardło? Wypadła przez drzwi do ogrodu, wrzeszcząc: — Nie mam orgazmu! Nie mam orgazmu! Nie mam orgazmu! — Po czym wbiegła do sypialni, rzuciła się na łóżko i zaczęła szlochać. Wyszedłem, zostawiając ją samą, i zadzwoniłem do Severina. — Słuchaj, jak się czujecie, ty i Edith? Bo Ucz mi o wszystkim opowiedziała. — O jakim wszystkim? — O tym, co się zdarzyło w Stillwater. Rozmawiała z Edith... — Ja. Bender się nie popisał. Żeby tak dać dupy! — Severin, bądź ze mną szczery — poprosiłem, po czym streściłem mu historię usłyszaną od Ucz. Wszystkiemu zaprzeczył, ale tego oczywiście należało się spodziewać. Później Edith zatelefonowała do Ucz z pretensją, że ta ją zdradziła. Okazało się, iż kiedy rozmawiały wcześniej, Edith kazała Ucz przysiąc, że nie powie mi ani słowa — wiedząc naturalnie, że żona natychmiast mi się wygada. Ucz odparła, że to Edith zawiodła zaufanie Severina i że to ona powinna była

trzymać język za zębami. Potem ja zadzwoniłem do Edith i powiedziałem, że wiem, iż cała historyjka jest zmyślona. — No pewnie, że tak — rzekła; sądziła, że sugeruję, iż Ucz wyssała ją sobie z palca. — Nie. Ty ją wymyśliłaś. — Odpierdol się! Nie widzieliśmy Winterów przez wiele tygodni, więc kiedy nagle zaprosili nas na kolację, nie byliśmy pewni, co się za tym kryje. — Chcą nas otruć — zażartowałem, ale Ucz nawet się nie uśmiechnęła. — Słuchaj, Severin po prostu jest strasznym formalistą. Pewnie wydaje przyjęcie, żeby nas uroczyście i oficjalnie poinformować, że to koniec. — A może chcą nas przeprosić? — Za co? Że nas wykorzystali? Wątpię. — Przestań! Może chcą spróbować od nowa? — Akurat! — Gdyby jednak coś takiego zaproponowali — powiedziała — czym prędzej skorzystałbyś z szansy. — Mylisz się. — Akurat! — Odczep się. Severin powitał nas w drzwiach. — Edith rzuciła palenie — oznajmił — więc nie dziwcie się, że zaraz podamy kolację. Najbardziej kuszą ją papierosy, kiedy siedzi się przy drinkach i gada. Pocałował Ucz w policzek w taki sam sposób, w jaki całował swoje dzieci, a

następnie wyciągnął do mnie rękę. Miał wyjątkowo słaby uścisk dłoni, zwłaszcza jak na zapaśnika; może chciał zademonstrować, jaki potrafi być delikatny? Edith czekała w salonie; trzymając obie ręce zaciśnięte na marchewce, którą pogryzała, nadstawiła mi do pocałunku policzek. Przypomniałem sobie pierwszy wieczór, jaki spędziliśmy u nich w domu; oboje byli wtedy znacznie mniej spięci. — Przygotowałem kalmary — poinformował nas Severin. — Cały dzień spędził w kuchni — dodała Edith. — Czyszcząc je i patrosząc. To zajmuje najwięcej czasu. Zanim się wyjmie wnętrzności, najpierw trzeba ściągnąć skórę, taką cienką, śliską błonkę... — Która do złudzenia przypomina prezerwatywy! —przerwała mu Edith. — Edith dzielnie mi pomagała — wyjaśnił Severin. —Nawet nie wiecie, jak się podnieciła, miętosząc te oślizgłe macki. Edith roześmiała się. Ucz wbiła zęby w marchewkę; rozległ się chrzęst, jakby ktoś skręcił wiewiórce kark. — Jak ci idzie praca? — zapytałem Edith. — Właśnie niedawno coś skończyłam. — Chrupała jedną marchewkę po drugiej. Miałem ochotę zapalić, ale wszystkie popielniczki były schowane. — Przybyło ci na wadze, odkąd rzuciłaś palenie? — spytała Ucz. — Jeszcze nie, ale rzuciłam zaledwie tydzień temu. Przyjrzałem się jej uważnie, trudno jednak było cokolwiek poznać. Miała na sobie luźną, porozciąganą sukienkę, jakiej przedtem nigdy by na siebie nie włożyła. Podejrzewałem, że Severin wybrał jej kreację na wieczór, tak aby ukryć przed moim wzrokiem ponętne kształty swojej żony. — Kolacja gotowa! — zawołał.

Na dużym półmisku leżały kalmary — drobno pocięte szare kawałki i białe pierścienie polane czerwonym sosem; wyglądały jak pokrojone w plasterki palce u rąk i nóg. Na górze w łazience córki Winterów brały kąpiel. Słyszeliśmy, jak woda leje się do wanny, jak dziewczynki się pluszczą, jak Fiordiligi drażni się z siostrzyczką, a Dorabella protestuje z piskiem. — Dawno ich nie widziałam — rzekła Ucz. — Teraz się kąpią — oznajmiła Edith. Siedzieliśmy jak ciołki, w milczeniu wsłuchując się w dolatujące z góry odgłosy. Marzyłem o tym, żeby cokolwiek przerwało krępującą ciszę, która zapadła przy stole, ale kiedy rozległ się potworny łoskot, zupełnie jakby ktoś serią z pistoletu maszynowego roztrzaskał wszystkie szyby w oknach na piętrze, a po chwili przeraźliwy wrzask dzieci, wystraszyłem się, bo natychmiast pojąłem, co się stało. Edith, która podnosiła do ust kieliszek, zacisnęła na nim kurczowo dłoń; szkło pękło, z jej gardła wydobył się nieludzki krzyk. Ucz, która sięgała do półmiska, podskoczyła, rozsypując kalmary po białym obrusie. Severin i ja zerwaliśmy się od stołu i rzucili pędem w stronę schodów; Severin biegł przede mną, jęcząc pod nosem: — O Boże, nie, nie, błagam, nie. Już idę! Już idę! Wiedziałem, co się stało, bo równie dobrze jak Severin znałem łazienkę Winterów, ich wannę i prysznic. Tyle razy się tam kochałem z Edith! Musiały wypaść szklane drzwi zamontowane na wannie. Boże, ileż to razy rozsuwaliśmy je i zasuwali za sobą! Były osadzone w ciągnącym się wzdłuż wanny czarnym, śliskim od brudu i mydlin rowku, w którym leżały drobne kawałki plastiku, odłamane z dziecięcych zabawek. Przy najlżejszym dotyku gruba, solidna tafla ze szkła chybotała się w pordzewiałej, metalowej ramie. W mojej obecności drzwi dwukrotnie wysunęły się z rowka; złapaliśmy je w porę, zanim rozbiły się na podłodze, i ostrożnie wsunęliśmy z powrotem. Za drugim razem zezłościłem się: „Powiedz Severinowi, żeby naprawił to świństwo. Możemy tu sobie zrobić krzywdę”. Severin z kolei ciągle polecał Edith naprawić drzwi. „Wezwij jakiegoś hydraulika” — powtarzał bez sensu. Podejrzewałem, że jeśli drzwi zwalą się na nas i jeśli, nie daj Boże, doznam obrażeń, Severin będzie zacierał ręce z uciechy. Najbardziej by się oczywiście ucieszył, gdyby szyba pękła i przy okazji ucięła mi pewną część ciała.

— Ja idę! Już idę! — krzyczał do córek. Wiedziałem, że ujrzę krew, ale nie spodziewałem się aż tyle. Łazienka wyglądała jak miejsce gangsterskich porachunków. Stare szklane drzwi wysunęły się z pordzewiałej ramy i wpadły do wanny, w której siedziały nagie dziewczynki, szyba roztrzaskała się w drobny mak, a jej odłamki rozprysły po całym wnętrzu; skrzypiały pod butami Severina, kiedy pochylając się nad wanną, zanurzył ręce w czerwonej od krwi wodzie. Nie mogliśmy dojrzeć, która z dziewczynek — i gdzie — jest ranna. Z kranu wciąż leciał silny strumień wody; wanna przypominała wzburzone morze, na którego falach unoszą się kawałki szkła i bezbronne, zakrwawione dzieci. Severin podał mi Dorabellę. Dygotała z przejęcia, ale już nie krzyczała. Wierciła się nerwowo w moich ramionach, szukając ran na swoim ciele. Przekręciłem gałkę nad kranem i gdy z prysznica trysnął strumień wody, obmyłem małą i zacząłem ją oglądać ze wszystkich stron. Severin tymczasem ostrożnie uniósł znad ślicznej główki Fiordiligi przekrzywioną ramę drzwiową, po czym postawił wrzeszczące, wyrywające się dziecko pod prysznicem i też przystąpił do dokładnych oględzin. Obie dziewczynki miały liczne zadrapania i skaleczenia na rękach i ramionach. Obmacując głowę Dorabelli, znalazłem głęboką ranę tuż za jej uchem — wielką, paskudną szramę niemal długości palca, ale na szczęście kość była nie uszkodzona. Z mokrych włosów dziecka ściekały krople krwi; kapały wolno, gdyż nie przebiegała tamtędy żadna tętnica. Severin owinął mocno ręcznik wokół nogi Fiordiligi; z kolana dziewczynki sterczał trójkątny kawał szkła i krew lała się równomierną strugą. Niewątpliwie obie córki Winterów znajdowały się w stanie szoku, na pewno czekał je długi i nieprzyjemny zabieg wydłubywania odłamków szkła oraz zakładania szwów, ale wiedziałem, że szybko wrócą do zdrowia. Wiedziałem też, że pędząc po schodach, Severin bał się, iż dziewczynki wykrwawią się na śmierć; że zanim dobiegnie na górę, jedna lub obie będą unosić się martwe w wannie. — Żyją! — krzyknąłem na dół. (Dowiedziałem się później, że Ucz cały czas obejmowała Edith, która tkwiła nieruchomo na krześle, prawie nie oddychając, dopóki nie usłyszała, iż córkom nic nie grozi). — Severin, zadzwonię do szpitala i powiem, że jesteście w drodze. Severin wziął ode mnie Dorabellę i zniósł obie dziewczynki do salonu. Tam podał je Edith, która — blada jak trup — kręcąc z niedowierzaniem głową, jakby to ona sama była sprawczynią nieszczęścia, drżącymi rękami badała każdą ranę na ich nagich ciałkach.

— Częstujcie się kolacją — rzekła do nas, nieobecna myślami. Było jej wszystko jedno, co ze sobą zrobimy. Najważniejsze w tej chwili to dzieci. Nagle Severin nie wytrzymał. — Kurwa, te drzwi mogły się zwalić na was! — warknął; tak naprawdę to chciał powiedzieć, że powinny się były zwalić na mnie i Edith, kiedy kochaliśmy się pod prysznicem. Nagle uświadomiłem sobie, że nie obchodzi mnie, co myślą Winterowie. Uświadomiłem sobie, że w tej ich cholernej wannie kąpali się przecież moi synowie; że równie dobrze drzwi mogły wypaść z szyn, kiedy w wodzie pluskali się Jack i Bart, i że wszystko mogło zakończyć się znacznie gorzej. Okryliśmy dziewczynki płaszczami, potem Ucz otworzyła drzwi wozu, pomagając Edith wsiąść do środka. Edith nie podziękowała, nawet nie skinęła głową; tuląc do siebie poharatane córki, czekała, aż Severin zapali silnik i zawiezie je do szpitala, żeby lekarze jak najszybciej mogli oczyścić rany i pozakładać szwy. Kiedy samochód wykręcił, zauważyłem z satysfakcją, że Edith pali papierosa. Ucz uznała, że powinniśmy doprowadzić łazienkę Winterów do porządku. Miała rację. Widok krwi tylko by im przypominał o tym, co się stało. Wspólnymi siłami zataszczyliśmy ciężką, metalową ramę oraz większe kawałki szkła na śmietnik, potem wyciągnęliśmy elektroluks i wspólnie zaczęliśmy odkurzać. Staraliśmy się nie pominąć żadnej szparki. Znalazłem odłamek szkła na szczoteczce do zębów; niebezpieczeństwo czyhało na każdym kroku. Wypuściliśmy z wanny zakrwawioną wodę, wypucowaliśmy do czysta podłogę i ściany, zmyliśmy plamy krwi ze schodów, zakrwawione ręczniki wrzuciliśmy do pralki, pralkę włączyliśmy. Malutkim śrubokrętem wydłubałem z czarnego rowka przy wannie kawałeczki szkła, które do niego wpadły. I pomyśleć, że kiedyś Edith oparła się piętami o te szklane drzwi! Z półki, na której Winterowie trzymali bieliznę („Ale ty dobrze znasz ich mieszkanie” — zauważyła kwaśno Ucz), wyjęliśmy czyste ręczniki i powiesili je w łazience. W skrytości ducha liczyłem na to, że na dnie wanny ostał się jakiś kawałek szkła i że Severin się na niego nadzieje. Kiedy uporaliśmy się z pracą, wcale nie byliśmy głodni. Zresztą zimne, rozrzucone po białym obrusie kalmary ochlapane czerwonym winem, które

wylało się z kieliszka Edith, nie wyglądały zbyt apetycznie. Prawdę mówiąc, kojarzyły mi się z jakimiś ohydnymi flakami, które chirurg wyciągnął podczas operacji z brzucha pacjenta. W drodze powrotnej do domu nie odezwałem się ani słowem. Ucz tylko raz przerwała ciszę panującą w samochodzie. — Dzieci to największy skarb na świecie — rzekła. Nie odpowiedziałem, ale nie dlatego, żebym się z nią nie zgadzał. Kiedy obudziłem się w nocy, zobaczyłem, że leżę sam, w dodatku w wilgotnej pościeli. Przez otwarte okno lał się do środka deszcz. Zajrzałem do kuchni, do salonu, ale żony nie znalazłem. Najwyraźniej wyruszyła na spacer. Ciekaw byłem, gdzie mogła pójść w taką noc. Zamknąłem okna w pokoju dzieci. Bart leżał bezładnie rozwalony na łóżku, ściskając w palcach róg prześcieradła. Szczupłe ciało Jacka tchnęło wdziękiem, którego mógłby mu pozazdrościć niejeden tancerz. Obydwaj nasi synowie spali twardo, oddechy mieli głębokie, równomierne. Odeszła mi ochota na sen. Wyciągnąłem parasol. Ucz go nie potrzebowała; tam gdzie była, nie padało. Wiedziałem, że nie oddała Severinowi kluczy do sali zapaśniczej. Pomyślałem, że skoro polubiła nocne spacery, nic nie stoi na przeszkodzie, abym i ja je polubił. Powitałem bezsenność niczym zrzędliwą kochankę, którą zbyt długo zaniedbywałem. 10 Powrót do Wiednia Chodzę tam, żeby posiedzieć w samotności — powiedziała. — Relaksuję się, rozmyślam... — I liczysz na to, że może którejś nocy spotkasz Severina? — spytałem. — Severin już tam nie wpada. Nie pamiętasz? Zrezygnował z trenerstwa. — Ale wątpię, żeby zrezygnował z innych rzeczy. — Następnym razem wybierz się ze mną. Wiem, że nie cierpisz tego budynku, ale wybierz się ze mną i sam się przekonaj.

— W nocy? Chyba żartujesz! Żeby mnie zaatakowały w mroku jakieś prątki grzybicy? — Proszę cię. Zależy mi na tym. W nocy ta pusta sala ma bardzo specyficzny nastrój... — I wiążą się z nią bardzo specyficzne wspomnienia. — To jedno z ostatnich miejsc, gdzie miałam orgazm —wyznała wprost. — Pomyślałam, że może moglibyśmy tam spróbować... — O, nie! Miłość na macie to nie w moim guście. I nie w moim stylu. — Proszę cię, spróbujmy. Zrób to dla mnie. Nienawidziłem Severina za to, że przez niego musiała tak żałośnie skomleć. Nie było jednak wyjścia. Wybrałem się z żoną do sali zapaśniczej. W ciemnościach nocy zwieńczona kopułą stara klatka majaczyła niczym ogromny ul, z którego już dawno wyleciały wszystkie pszczoły. Weszliśmy do nowej hali; idąc przez szatnię pełną sztywnych od potu skarpet, rozwieszonych na sznurze, by szybciej wyschły, ustawionych w kątach kijów hokejowych, nakolanników, opasek i bandaży, nagle huknąłem goleniem w otwarte drzwiczki szafki. Rozległo się głośne, metaliczne echo. — Szszsz! Lepiej, żeby nas Harvey nie słyszał — powiedziała Ucz. — Kto? — Wyobraziłem sobie psa imieniem Harvey, który krąży nieopodal pod kapiącymi natryskami. — Strażnik. — Przecież cię zna, nie? — spytałem, po czym wpadłem na niską ławkę i wylądowałem na ziemi, z policzkiem przytulonym do zimnej, kamiennej posadzki. Całą podłogę pokrywała cienka warstwa proszku dezynfekującego — dezodorantu przeznaczonego dla budynków. — Na miłość boską, Ucz! Daj mi rękę! Doszliśmy do tunelu. Gdy mijaliśmy podziemne korty do squasha, wyobraziłem sobie wiszące pod sufitem nietoperze. Powietrze cuchnęło stęchlizną. Ledwo znaleźliśmy się pod oświetloną blaskiem księżyca kopułą,

rozległ się trzepot gołębich skrzydeł. Idąc po skrzypiącej, drewnianej bieżni, znów się potknąłem. — Chyba zgubiłem klucze. — Ja je mam, nie ty — oznajmiła Ucz. Kiedy rozsunęła drzwi do sali zapaśniczej, w twarz buchnął nam powiew nagrzanego powietrza. Zasunąłem drzwi, żona przekręciła kontakt w ścianie. Wiedziałem, że z zewnątrz świetliki w suficie wyglądają jak sześciokątne komórki pszczelego plastra. Jeden z nich błyszczał teraz jaskrawo niczym oko prehistorycznego potwora o łbie w kształcie kopuły. — Nie wystarczy nam blask księżyca? — spytałem. — To nie to samo — odparła Ucz i zaczęła zdejmować ubranie. Popatrzyłem na jej jędrne, apetycznie zaokrąglone ciało. Była dojrzałą kobietą o ruchach młodej dziewczyny. Poczułem, jak zalewa mnie fala pożądania... I przyszło mi do głowy, że gdyby Severin potrafił choć na moment zapomnieć o swoim niezadowoleniu i frustracji i dał się ponieść najprostszym emocjom... a potem pomyślałem, że może właśnie tu, w tej sali, dawał się im ponieść. To nie Ucz, lecz obca, nieznana mi kobieta obserwowała, jak się rozbieram. I wtem przystąpiła do ataku. Niechcący podniosłem łokieć i uderzyłem ją w wargę. — Nie tak ostro. Ruchy muszą być spokojniejsze, bardziej płynne. „Przestań się bawić w trenera!” — miałem ochotę krzyknąć, ale po chwili przywarliśmy do siebie. Wcisnąłem rękę pomiędzy jej uda; Ucz była mokra. I nagle zdałem sobie sprawę, że są tacy mężczyźni, którzy z łatwością mogliby ją doprowadzić do orgazmu; że na samą myśl o nich ogarnia ją podniecenie. Weszła na mnie tak szybko, że nie zdążyłem się wzdrygnąć, kiedy poczułem pod sobą lepką matę; plastikowe pokrowce wydzielały dziwną woń, jak nieświeża żywność w cudzej lodówce. Zaczęliśmy się suwać po gładkiej powierzchni, minęliśmy zaznaczone na biało pole walki i zbliżyli do wyłożonej miękkim obiciem ściany. Starałem się zmienić kierunek, zawrócić; tyle razy słyszałem przecież, jak Severin wołał do swoich chłopaków: „Trzymaj się środka!” Ucz wierzgała nogami, wyginała plecy w kabłąk. Poczułem, jak jej ciałem

wstrząsają dreszcze, a potem usłyszałem dźwięk, który najbardziej przypominał głośne, przeciągłe bzyczenie oszalałej pszczoły. Pomyślałem o biednych, wystraszonych gołębiach i o strażniku Harveyu, który zapewne przysiadł gdzieś w dole na żwirowej płycie i jęcząc cicho, masturbuje się w ciemności. Mój Boże, więc tak to było, kiedy kochała się z Severinem! Severin znał Ucz, jakiej ja nie znałem. Przejechaliśmy na tyłkach przez dwie maty i znajdowaliśmy się w samym rogu, z dala od zaznaczonych białą linią pól, a Ucz wciąż wstrząsały dreszcze. Czułem, jak się w niej kurczę, wiotczeję; gdy wreszcie skończyła i rozluźniła uda, wyślizgnąłem się na zewnątrz. — Miałam orgazm. — Co ty powiesz? Usłyszała zazdrość w moim głosie i zorientowała się, że jestem na nią zły. — Dlaczego musisz wszystko popsuć? — Poderwała się na nogi, chwyciła ze stosu w rogu ręcznik i obwiązała się. — Co teraz proponujesz? — spytałem ironicznie. — Trochę ćwiczeń gimnastycznych? Kilka okrążeń? Zgarnęła z maty ubranie i skierowała się do drzwi. — Wychodząc, zgaś światło — powiedziała. Wstałem i pośpieszyłem za nią po pochyłej bieżni. W piętę wlazła mi drzazga. Zrównałem się z Ucz, zanim zniknęła w ciemnym tunelu. Resztę trasy pokonałem, trzymając rękę na plecach żony. — Psiakrew! Drzazga mi weszła w piętę. W saunie Ucz zajęła miejsce w samym kącie, jak najdalej ode mnie. Siedziała na ręczniku, z podkurczonymi nogami i głową wciśniętą pomiędzy kolana. Nie odzywałem się. Po kilku minutach podniosła się i ruszyła do basenu; pływała tam i z powrotem, podczas gdy ja czekałem z płytkiej strony. Następnie podreptałem za nią w kierunku szatni. Po paru krokach Ucz odwróciła się i cisnęła coś do wody.

— Co rzuciłaś? — spytałem. — Klucze. Już mi nie będą potrzebne. W blasku podwodnych reflektorów zobaczyłem, jak kółko z kluczami opada na dno. Szkoda mi ich było. Wolałbym je zapakować w śliczne, małe pudełeczko, pełne kozich bobków, i wysłać Severinowi w prezencie gwiazdkowym. Nie wiem, po co były mi te klucze, w każdym razie zanurkowałem do wody i wyłowiłem je. Zanim wynurzyłem się z basenu, Ucz znikła w łaźni. W taki oto sposób wszedłem w posiadanie kluczy. Miałem je przy sobie tej nocy, kiedy będąc na spacerze, ujrzałem samochód Severina stojący na parkingu pod halą sportową. Tylko w sali zapaśniczej paliło się światło — i to jedno rozświetlone okienko sprawiło, że zwieńczony kopułą budynek wyglądał jak tajemnicze obserwatorium z rozsuniętym w dachu otworem na teleskop. A więc Severin już tu nie przychodzi, tak? Dobre sobie! Byłem pewien, że nie jest sam. Rozejrzałem się wokół, sprawdzając, czy przy wozie nie leży para porzuconych, różniących się rozmiarem baletek; nie leżała. Ciekawe, kogo tym razem przyprowadził. Zastanawiałem się, czy nie podjechać po Edith. Niech zobaczy na własne oczy, co osiągnęła, mszcząc się na mężu. I nagle pomyślałem o Ucz, która wciąż była przekonana, że biedny Severin tak okrutnie cierpi. Jemu oczywiście już dawno wybaczyła, mnie natomiast i Edith nie potrafiła. W porządku, Ucz, udowodnię ci, jak bardzo Severin cierpi! Biegnąc ścieżką koło biblioteki, uzmysłowiłem sobie, że wcale nie przestał widywać się z Audrey Cannon po tym, jak żona przyłapała go z kochanką w basenie. Ciekawe, czy Edith wiedziała o tych nocnych schadzkach? — Ale Ucz zaraz się dowie! — wydarłem się na cały głos. Zasapany, minąłem nowy budynek nauk przyrodniczych, w którym George James Bender zapewne hodował muszki owocowe i głowił się nad łatwymi do przewidzenia wynikami. Ucz moczyła się w wannie. — Wstawaj! — zawołałem. — Narzuć coś na siebie! Wystarczy byle co, bo weźmiemy samochód. Chcesz poznać Audrey Cannon? — Wyjąwszy z kieszeni kółko z kluczykami do hali sportowej i sali zapaśniczej, pomachałem nim przed żoną niczym naładowanym pistoletem. — No, wstawaj! Pokażę ci, że ten drań

wcale się nie wycofał z zapasów! — Oszalałeś? Przestań. Uspokój się, proszę. — Współczujesz mu, bo tak strasznie cierpi, co? No to zaraz zobaczysz to jego cierpienie. Przekonasz się, co mu dolega. — Chwyciłem ją za ramię i wyciągnąłem z wanny. — Dzieci śpią. Nie lubię ich zostawiać samych, nie mówiąc, dokąd wychodzimy. — Nie wykręcaj się, Ucz! — krzyknąłem. — Severin się pieprzy w sali zapaśniczej! Nie chcesz zobaczyć, z kim? — Nie! — wrzasnęła. — Nie mam najmniejszej ochoty go widzieć! Sięgnąłem po pierwszą lepszą bluzkę i wiszące na drzwiach łazienki spodnie, które wkładałem do pisania. Podałem je Ucz. Było mi wszystko jedno, co na siebie włoży. — Ubieraj się. Podniosłem z krzesła marynarkę ze skórzanymi łatami na łokciach i zarzuciłem ją żonie na ramiona. Wreszcie Ucz przestała się opierać; wyszła z domu na bosaka, ale na dworze było ciepło, poza tym nie wybieraliśmy się na żaden długi spacer. Wskoczyła do wozu, zatrzasnęła za sobą drzwiczki i siedziała bez ruchu, ze wzrokiem utkwionym w szybę. — To dla twojego własnego dobra — rzekłem, zajmując miejsce za kierownicą. — Kiedy zobaczysz, jaki z niego skurwysyn, od razu poczujesz się lepiej. — Zamknij się i jedź. W sali zapaśniczej wciąż paliło się światło; trzeba przyznać, że sił im nie brakowało! Uznałem, że najlepiej będzie zaczekać na Severina przy basenie. — Może mu się coś przypomni? Dać się dwa razy złapać w tym samym miejscu! Jak można być takim kretynem! Jak... — Słuchaj — przerwała mi Ucz. — Możemy czekać, gdzie tylko chcesz, ale

zamknij się wreszcie. W szatni pogubiłem się, nie mogłem trafić do natrysków, ale Ucz znała drogę i już po chwili wspinaliśmy się po schodach, żeby zająć miejsce w pierwszym rzędzie na balkonie, tam gdzie Edith czekała kiedyś na niewiernego męża. — Powinienem był pojechać po Edith — szepnąłem. — Nie wierzę, że Severin przyprowadził tu Audrey Cannon — powiedziała Ucz. — Nie zrobiłby tego... — Jak nie jest z tą Audrey Cannon, to jest z inną Audrey Cannon! Nie rozumiesz? On zawsze znajdzie sobie jakąś Audrey Cannon, taki już ma charakter. Jak nie tancerkę bez nogi, to siatkarkę bez ręki. W jego życiu zawsze będzie jakaś Audrey Cannon. Znam Severina, znam takich facetów jak on. — Znasz tylko siebie — rzekła. Siedziała skulona na twardej ławie, ubrana w wilgotną bluzkę, męską marynarkę ze skórzanymi łatami, które znajdowały się na wysokości jej nadgarstków, i męskie spodnie, których krocze zwisało jej między kolanami. Wyglądała jak klaun, który uciekając w popłochu z płonącego w nocy domu, szybko wciągnął na siebie to, co akurat było pod ręką. Przytuliłem ją; uderzyła mnie, po czym chwyciła moją dłoń i ugryzła ją tak mocno, że sam się czym prędzej odsunąłem. — Poczekaj. Zaraz się przekonasz. — Czekam. Czekaliśmy bardzo długo. Kiedy doleciał nas z łaźni głos Severina śpiewającego po niemiecku, nagle tknęło mnie, że pewnie Ucz zna tę piosenkę i że może pomysł, aby wyciągnąć żonę z wanny i zmusić do przyjścia tutaj, nie był jednak najlepszy. Po chwili rozbłysły reflektory umieszczone na ścianach basenu i dwie nagie, roześmiane postaci przebiegły po kafelkowej podłodze, po czym wskoczyły do wody. Żadna z nich nie kulała. Krótkie, silnie zbudowane ciało, przypominające kształtem fokę, które wynurzyło się na środku basenu, prychając niczym mors, należało oczywiście do Severina, natomiast szczupłą, poruszającą się z wdziękiem kobietą, która podpłynęła do niego i przytuliwszy się, chwyciła go delikatnie za

krocze, była niewątpliwie Edith. — To Edith — szepnąłem do Ucz. — Widzę. I nagle Winterowie nas dojrzeli. Edith odpłynęła na płytki koniec basenu i przycupnęła skulona przy ścianie. Severin spoglądał na nas bez słowa, przebierając nogami niczym wściekły bawół. Nikt się do nikogo nie odezwał. Wziąłem Ucz za rękę, ale wyrwała mi ją i ruszyła w dół po schodach. Droga do łaźni trwała całe wieki. Jedyne, o czym myślałem, krocząc ze spuszczoną głową, to że prawdopodobnie zaszło obustronne nieporozumienie; byłem bowiem święcie przekonany, że Winterowie sądzą, iż właśnie przed chwilą Ucz i ja zakończyliśmy jakieś własne obrzędy miłosne. Zanim zniknąłem w łaźni, spojrzałem na Edith, na jej szczupłe plecy i mokre, opadające na ramiona włosy. Nie patrzyła na mnie; siedziała skulona w wodzie, tuląc się do okafelkowanej ściany. Severin zaś wciąż przebierał nogami na środku basenu; na jego okrągłej twarzy malowało się zdumienie, ale szczerzył zęby w uśmiechu, jakby ten dziwny zbieg okoliczności — że obydwaj wybraliśmy się tu z żonami — wydał mu się całkiem zabawny. Zresztą może wcale nie o to chodziło? Może po prostu oddychał ustami? Kto go tam wie! Doszedłszy do drzwi łaźni, odwróciłem się i cisnąłem klucze do wody, celując w wystającą znad lśniącej tafli głowę. Spudłowałem tylko dlatego, że Severin dał nura. Okazało się, że Jack zbudził się w czasie naszej nieobecności. Kiedy otworzyliśmy drzwi, jego chude ciałko majaczyło w mroku na schodach niczym długie, wąskie ostrze, wbite w podest. — Dlaczego masz na sobie spodnie tatusia? — zapytał Ucz. Ściągnęła je jednym ruchem i szurnęła nogą w kąt. — Już nie mam — powiedziała i kręcąc gołymi pośladkami, ruszyła na górę, żeby zaprowadzić dziecko z powrotem do łóżka. Syn objął matkę w pasie. Setki razy mówiłem jej, aby się przy nim nie rozbierała, tłumaczyłem, iż Jack jest w tym wieku, że nie powinna chodzić przy nim nago.

— Nie wiedziałem, gdzieście wyszli — poskarżył się. — Co by było, gdyby Bart się obudził? Albo gdyby przyśnił mu się zły sen? Albo gdyby go rozbolało ucho? — Już dobrze, przecież jesteśmy w domu. — Ale tak naprawdę to wcale się nie bałem. — No, marsz do łóżka. Wkrótce udamy się w długą podróż. Niech ci się śnią obce kraje. — Kto się uda? — spytał. — Ty, ja i Bart — odparła Ucz. — A tatuś nie? — Tatuś nie. — Nie wiem, co zamierzasz — powiedziałem później do żony — ale nie mieszajmy dzieciom w głowie. Jeśli chcesz ode mnie odpocząć, w porządku, wyjedź sobie na kilka dni. Ale chłopców zostaw w domu. — Nie rozumiesz. Nie chcę wyjechać na kilka dni, chcę wyjechać na dobre. — Proszę bardzo. Ale Jack i Bart zostaną ze mną. Po deszczowej wiośnie zawitało chłodne lato, lecz dzieci i tak się cieszyły, bo wreszcie skończył się rok szkolny. Nazajutrz rano, kiedy wybrałem się z nimi na basen uczelniany, rozpoznałem dziewczynkę, która chodziła za Jackiem, zaczepiała go i pozwalała mu się wpychać do wody. Była to Fiordiligi; jej śliczną nóżkę szpeciła ohydna blizna w kształcie kurzego dzioba i w kolorze skrzeli pstrąga. Bawiąca się nieopodal Dorabella miała na głowie czepek kąpielowy, który skrywał wygolone nad uchem włosy. Nie wiem, kto przyprowadził dziewczynki, Severin czy Edith. Nie interesowałem się tym, wróciłem do czytania książki. Niedawno wyszła moja piąta powieść historyczna i wciąż nie mogłem pogodzić się z faktem, że została potraktowana jako literatura dziecięca.

Wydawca tłumaczył mi, że nie mam się co denerwować, bo to, że książka jest reklamowana jako powieść dla jedenasto– i dwunastolatków, w niczym nie umniejsza jej wartości. W głowie mi się nie mieściło, że mógł coś takiego zrobić! Powieść nosiła tytuł „Joya de Nicaragua” i opowiadała o życiu kubańskich plantatorów tytoniu, którzy po dojściu Fidela Castro do władzy uciekli do Nikaragui i zaczęli tam siać hawańskie nasiona. Skoncentrowałem się wyłącznie na życiu tych uchodźców, którzy zmarli na obczyźnie. Joya de Nicaragua jest także nazwą znakomitych nikaraguańskich cygar. Znajomy redaktor zdradził mi, że wydawnictwo poskąpiło pieniędzy na prawdziwą akcję reklamową, ponieważ moje cztery poprzednie książki nie rozchodziły się najlepiej i żadna nie doczekała się recenzji w poważnym czasopiśmie. Też mi coś! A jak się miała doczekać, skoro wydawnictwo zawsze skąpiło na reklamę! Na liście najnowszych publikacji pracowników wydziału „Joya de Nicaragua” oczywiście znów nie figurowała. Zdaniem dziekana, miałem tylko jedną liczącą się publikację w swoim dorobku: napisany przed laty artykuł, który był rozdziałem mojej pracy doktorskiej. Praca doktorska („Bergsonowskie pojmowanie czasu a klerykalny faszyzm w Austrii”) nigdy nie ukazała się drukiem i nie umywa się do mojej ostatniej powieści. Kiedy przyjechałem z dziećmi do domu, Ucz skończyła się pakować. — Do zobaczenia wkrótce! — powiedział do mnie Bart na lotnisku. Jack wyciągnął na pożegnanie dłoń; czuł się zbyt dorosły, aby rzucić mi się na szyję. Wróciłem na stare śmieci i zacząłem krążyć po domu, zaglądając po kolei do wszystkich pokoi; szukając wskazówek, dokąd rodzina mogła wyjechać, nagle odkryłem, że Ucz zabrała ze sobą mój paszport. Spryciula, pomyślałem; będzie spać spokojnie, wiedząc, że nie ruszę za nią w natychmiastową pogoń. Dopiero wieczorem znalazłem list od żony przypięty agrafką do poduszki. List długi, napisany po niemiecku. Orientowała się, że nie zdołam go sam przeczytać. Mniej więcej co dziesiąte słowo wyglądało znajomo, ale i tak nie byłem do końca pewien jego treści. Zrozumiałem, że nie obejdzie się bez tłumacza. W którymś miejscu zauważyłem zwrot „zurück nach Wien” i domyśliłem się, że postanowiła wrócić do Wiednia. W innym miejscu zauważyłem imię Severina. No jasne! Do kogo innego miałem się zwrócić o tłumaczenie? Wiedziała, że nie poproszę pierwszego lepszego człowieka, który zna niemiecki, bo nie będę się chciał czerwienić ze wstydu. Ale jej cel był jasny.

Nazajutrz więc poszedłem z listem do Winterów. Był letni poranek. Dziewczynki wybierały się z koleżankami na plażę i Severin szykował im w kuchni kanapki na drugie śniadanie. Na podjeździe przed domem stał obcy samochód, wyładowany dziećmi. Za kierownicą siedziała nieznana mi kobieta, ale patrząc na jej zadowoloną minę, domyśliłem się, że to jedna z tych idiotek, którym podróż samochodem pełnym wiercących się, piskliwych bachorów sprawia autentyczną przyjemność. Co chwila wybuchała śmiechem, nie mogąc się nadziwić, że to właśnie Severin przygotowuje kanapki i wyprawia córki w drogę, a przecież każdy, kto znał Winterów, wiedział, że Edith nigdy się takimi sprawami nie zajmuje. — Głupie babsko! — mruknął pod nosem Severin, kiedy kobieta, trąbiąc na pożegnanie, wycofywała się z podjazdu. — Zrobiłem im znacznie lepsze kanapki niż ona swoim dzieciom. Niech pani jedzie ostrożnie! — ryknął nagle. Zabrzmiało to niemal jak groźba. Weszliśmy do kuchni. — Edith jest zajęta. Pisze... — Nie, ja do ciebie — wyjaśniłem. — Potrzebuję twojej pomocy. — Podałem mu list. — Przykro mi. Nie podejrzewałem, że Ucz cię opuści —rzekł, nie przerywając czytania. — Co pisze? — Że wyjeżdża do Wiednia. — Wiem. — Prosi, żebyś na razie zostawił ją w spokoju. Że pierwsza do ciebie napisze. Że jest osobą odpowiedzialną i nie powinieneś się martwić o chłopców. Za mało jak na tak obszerny list. — To wszystko? — spytałem. — Wszystko, co dotyczy ciebie — odparł.

Na desce do krojenia pieczywa leżał długi, cienki nóż, pokryty łuskami, który lśnił w blasku promieni słońca wpadających kuchennym oknem. Zanim Severin wziął się do robienia córkom kanapek na drogę, pewnie patroszył ryby, które miały być na kolację. Dziwny człowiek. Mnie by było niedobrze, gdybym zaraz po wstaniu musiał wywlekać rybie flaki. Gdy tak stałem ze wzrokiem utkwionym w nóż, podniósł go i wrzucił do mydlin w zlewie. — Cierpliwości. Wszystko się wkrótce wyjaśni — powiedział. — Zdaje się, że w liście jest mowa o jakichś kurach. O co chodzi? — O nic, to taki zwrot — odparł ze śmiechem. — O żadnym ptactwie Ucz się nie rozpisuje. — A co ten zwrot znaczy? — Hm, że czas ruszać, że czas na zmianę. Coś w tym sensie. Chwyciłem oślizgłą deskę do pieczywa i zamachnąłem się nią jak rakietą do tenisa. — Chcę wiedzieć, co to dokładnie znaczy. Przetłumacz słowo w słowo. — Nie mogłem opanować drżenia. — Osiodłajcie kury, ruszamy w drogę — powiedział. Wpatrywałem się w Severina, wciąż wymachując brudną, lepką od ryb deską. — Osiodłajcie kury, ruszamy w drogę? — To taki stary wiedeński dowcip — wyjaśnił. — Dziwne macie poczucie humoru! Widząc wyciągniętą w moją stronę rękę, podałem mu deskę do krojenia pieczywa. — Nie wiem, może poczujesz się lepiej, jak ci powiem... Ucz mnie nienawidzi — rzekł. — Wątpię.

— Słuchaj, podobnie jak ja, ona po prostu chce odzyskać godność, móc spojrzeć sobie w oczy. To nie jest takie skomplikowane, jak ci się wydaje. Od początku wiedziała, że cały ten układ nigdy mnie nie pociągał i że tobie bardziej chodziło o siebie niż o nią. Tak naprawdę to nikt z nas nie przejmował się Ucz, a ty i Edith nie przejmowaliście się mną. Teraz masz jedno wyjście: musisz uzbroić się w cierpliwość i postępować tak jak dotąd, tylko trochę mniej agresywnie. To znaczy, staraj się, żeby mnie znienawidziła, ale rób to nieco spokojniej. — Żeby cię znienawidziła?... — Tak. Edith wkrótce ciebie też znienawidzi. I będzie żałować, żeśmy się kiedykolwiek z wami związali. Ja jej w tym pomogę. Zresztą już zaczęła żałować. — Czy potrzebna jest ta nienawiść? — Nie udawaj głupiego — powiedział Severin. — Przecież sam wiesz, że stajesz na głowie, żeby wywołać w Ucz nienawiść do mnie. I nie martw się, osiągniesz swój cel —dodał ze śmiechem. — Tyle że to trochę potrwa. Nigdy mnie tak nie irytował, jak wtedy, gdy sądził, że wyświadcza komuś przysługę. — Gdzie Edith? — spytałem. — Już ci mówiłem. Pisze. Widząc, że mu nie wierzę, wzruszył ramionami i dał znak, abym za nim poszedł. Przy schodach pokazał na migi, żebym zdjął buty, po czym zakradliśmy się bezgłośnie na górę. Wprowadził mnie do sypialni, w której jak zwykle panował wielki bałagan; na widok roztopionych świeczek poczułem kłucie w sercu. Gabinet Edith znajdował się za sypialnią. Za drzwiami grało radio. Nawet gdybyśmy krzyczeli do siebie w kuchni, Edith i tak by nas nie słyszała. Severin wskazał mi dziurkę od klucza. Przytknąłem oko i ujrzałem Edith. Siedziała przy biurku całkiem nieruchoma, po chwili jednak ożyła, wystukała szybko na maszynie ze trzy lub cztery zdania i znów zamarła z palcami uniesionymi nad klawiaturą, skupiona niczym mewa zawieszona nad wodą, w której wypatruje pokarmu. Severin ujął mnie lekko za łokieć i wróciliśmy na palcach do kuchni.

— Znalazła wydawnictwo, które kupiło jej powieść —oznajmił. Poczułem się tak, jakby dał mi deską do krojenia pieczywa po głowie, ogłuszył mnie, a następnie wypatroszył jak rybę. — Jej powieść? Jaką powieść? Nie wiedziałem, że napisała powieść. — Nie wszystkie swoje teksty ci pokazywała. Tego wieczoru postanowiłem skończyć z nocnymi spacerami i spróbować normalnie zasnąć. Z kosza na brudną bieliznę wygrzebałem starą halkę żony, owinąłem nią poduszkę i zasnąłem, czując w nozdrzach zapach Ucz. Jednak po kilku nocach halka przeszła moim zapachem, zapachem łóżka, całego domu, a kiedy ją wyprałem — zapachem mydła. Zacząłem ją rano na siebie wkładać, po prostu dlatego, że była pod ręką, kiedy się budziłem. Trochę się porozciągała, jedno ramiączko się zerwało. Znalazłem również pasiastą koszulkę Barta, taką z rysunkiem uśmiechniętej żaby, oraz srebrną kowbojską kurtkę, z której Jack dawno wyrósł. Rano wieszałem koszulkę Barta na jednym krześle, kurtkę kowbojską Jacka na drugim i ubrany w starą, podartą halkę Ucz siadałem do stołu w kuchni, wyobrażając sobie, że jem śniadanie w towarzystwie synów. I właśnie siedziałem tak któregoś ranka, kiedy nieoczekiwanie pojawiła się Edith; lecieli całą rodziną do Wiednia — czy chciałbym, żeby przekazali jakąś wiadomość Ucz? Okazało się, że w odstępie dwóch dni od siebie zmarli Vaso Trivanović i Živan Knežević, dwaj niepokonani czetnicy, dawni reprezentanci olimpijscy w zapasach. Frau Reiner przysłała telegram. Obydwaj zostawili po sobie liczne bohomazy Kurta Wintera, a Severina ustanowili wykonawcą swoich testamentów. — Czy to nie dziwne? — powiedziała Edith. — Żona Schielego zmarła na grypę podczas słynnej pandemii w 1919 roku, a Schiele zmarł dwa dni po niej. Zupełnie jak Vaso i Živan. W dodatku żona Schielego też miała na imię Edith. Uświadomiłem sobie, że plecie trzy po trzy z mojego powodu. Patrzyła zmieszana to na krzesła w kuchni przystrojone w ubranka dzieci, to na mnie w starej halce Ucz, i na pewno marzyła o tym, żeby wynieść się stąd jak najprędzej. Jeśli nie wierzyła wcześniej Severinowi, kiedy przekonywał ją, że jestem niepoczytalny, teraz miała tego najlepszy dowód. — Nie, nic jej nie przekazujcie — rzekłem.

Odkąd Ucz wyjechała, dostałem od niej dwa listy. Pisała, że dzieci za mną tęsknią, a ona sama wiedzie przykładne życie i nie przynosi mi wstydu. W drugim liście odesłała mój paszport, nie wspominając jednak o tym, abym ich odwiedził. — Postanowiłam wybrać się z Severinem, no bo wiesz, jest lato i dziewczynki nigdy nie były w kraju, z którego pochodzi ich ojciec, i pomyślałam sobie, że może miło będzie tam wrócić — paplała Edith. — Więc jak? Naprawdę nie chcesz przekazać Ucz żadnej wiadomości? — Robiła wrażenie roztargnionej. Zdawałem sobie sprawę, że halka Ucz prześwituje, więc nie wstawałem od stołu. Podobnie jak Edith, czułem się skrępowany i pragnąłem, żeby wyszła. Trochę mnie korciło, żeby spytać o jej powieść, kto ją wydaje i kiedy ukaże się w druku, ale nie chciałem, aby myślała, że to mnie interesuje. Ona sama nie zająknęła się słowem na temat „Joya de Nicaragua”. Na pewno książka jej się nie podobała — jeśli ją w ogóle przeczytała. Patrzyła na mnie jak na żałosnego pijaka, z którym nie warto nawet rozmawiać. — Osiodłajcie kury, ruszamy w drogę — powiedziałem. To ją chyba ostatecznie przekonało, że dostałem pomieszania zmysłów, bo odwróciła się na pięcie i wyszła równie nagle, jak się pojawiła. Udałem się na górę do sypialni, cisnąłem halkę w kąt, po czym wyciągnąłem się nago na łóżku i rozmyślałem o Edith, dopóki lepka, biała ciecz nie zmoczyła mi dłoni. Wiedziałem, że to ostatni raz, że już nigdy więcej nie będę się masturbował, przywołując w pamięci obraz tej kobiety. Nieco później zadzwonił Severin. Nie ulegało wątpliwości, że Edith powiedziała mu, iż całkiem zwariowałem i żeby na wszelki wypadek sprawdził, co się ze mną dzieje. — Słuchaj, daj nam adres Ucz. Może zdołamy ją namówić, żeby do ciebie wróciła — rzekł. Nie zastanawiając się ani chwili, podyktowałem mu adres — tyle że nie Ucz, lecz Amerykańskiego Kościoła Jezusa Chrystusa, w którym braliśmy ślub, Przyszło mi potem do głowy, że był to dowcip w stylu Severina i że na pewno go rozbawi. Napisałem do żony, że Winterowie wybierają się do Wiednia, i wyjaśniłem

powód ich wizyty. „Więc jeśli zobaczysz na ulicy kobietę i mężczyznę, którzy niosą wielki, ohydny obraz i sprzeczają się, co z nim zrobić, nie zbliżaj się do nich!” Zaczęły mnie nawiedzać sny. Nie mogłem spać. Severin by to zrozumiał, bo sny dotyczyły dzieci. W jednym Jack wsiada do wiedeńskiego tramwaju; kłóci się z Ucz, żeby pozwoliła mu jechać na odkrytym pomoście, i w końcu Ucz się zgadza. Strassenbahn wykonuje ostry zakręt i kiedy Ucz ogląda się do tyłu, Jacka już nie ma. Drugi sen był o Barcie, o ufnym chłopcu nienawykłym do miejskich niebezpieczeństw. Ucz wyjmuje z torby chleb i idzie nakarmić gołębie w parku, a Bart stoi na chodniku, tam gdzie kazała mu czekać. Do krawężnika podjeżdża samochód, stary, śmierdzący ropą mercedes, który wygląda jak taksówka, ale nią nie jest. Silnik warkocze. Kierowca woła: „Chłopczyku! Chłopczyku!” Ponieważ jest to sen, kierowca — wiedeńczyk — woła Barta po angielsku i mój synek idzie sprawdzić, czego ten okropny mężczyzna od niego chce. Nie mogłem dłużej wytrzymać; wiedziałem, że muszę wyjechać. Podróż do Wiednia pociągała jednak za sobą konieczność zwrócenia się do mojego stałego źródła o drobną pożyczkę. Dziwnym trafem znów zacząłem rozmyślać o obrazie Bruegla, o powieści, którą zarzuciłem, i o moim bohaterze — niezidentyfikowanym, jakby zagubionym mieszczaninie. Poza tym weszło w zwyczaj, że zawsze po ukazaniu się książki składałem rodzicom wizytę. Wyprawa do staruszków była lepsza niż takie bezczynne siedzenie. Matka powitała mnie w drzwiach ich domu przy Brown Street. — Nie wiedziałam, że tylu Kubańczyków wyjechało do Nikaragui — powiedziała z przejęciem. — I nie wiedziałam, dlaczego hawańskie cygara cieszą się takim uznaniem. Dobrze, że dałeś powieści obco brzmiący tytuł, dzięki temu się wyróżnia. A swoją drogą, jak się wymawia Joya de Nicaragua? Wiesz, mam wątpliwości, czy książka rzeczywiście nadaje się dla dzieci, ale pewnie wydawca najlepiej się orientuje w gustach młodych czytelników, prawda? Twój ojciec właśnie kończy ją czytać. I chyba go bawi, bo co chwila parska śmiechem. To znaczy, chyba przy twojej się tak śmieje, ale głowy nie dam, bo wiesz, on czyta tyle książek naraz. Mnie wcale nie wydawała się zabawna; prawdę mówiąc, uważam, że to najbardziej ponura powieść, jaką napisałeś, ale może ojciec dostrzegł w niej coś, co ja przegapiłam. A gdzie Ucz i chłopcy? — Wszystko w porządku, mamo. Są na wakacjach.

— Nie kłam. Wyglądasz okropnie — oświadczyła i wybuchnęła płaczem. — Nie, na razie nic nie mów — rzekła, prowadząc mnie korytarzem i ocierając łzy. — Chodź, przywitasz się z ojcem. Później porozmawiamy. Promienie popołudniowego słońca wdzierały się przez okna gabinetu, padając na pootwierane książki, którymi otoczony był mój ojciec. Staruszek siedział w znajomej pozie, z głową pochyloną na piersi i zwisającymi bezwładnie rękami, jednakże brak wciśniętej między kolana szklaneczki z whisky natychmiast mi uświadomił, co się stało. Kolana ojca były szeroko rozwarte, stopy nienaturalnie wykręcone, to znaczy, nienaturalnie jak na kogoś, kto ma czucie w ciele; szklanka leżała na podłodze, a whisky, która się wylała, wsiąkła w dywan. Matka zaczęła przeraźliwie krzyczeć. Już zanim dotknąłem chłodnego policzka ojca, wiedziałem, że po raz pierwszy w życiu staruszek wreszcie coś dokończył. Ale, jak zwykle, miał tyle książek na kolanach i wokół siebie, że nie sposób się było zorientować, przy której zasnął — tym razem na wieki. Równie dobrze mógł to zrobić przy mojej. Po pogrzebie wzruszyła mnie postawa matki, która nie dość że opłakiwała śmierć męża, to jeszcze przejmowała się rozpadem mojego małżeństwa. — Tylko w jeden sposób możesz mi pomóc — powiedziała. — Leć do Wiednia i zaprowadź porządek w swoim życiu. Matka należała do osób, które uwielbiają zaprowadzać porządki we wszystkim. A rzadko się zdarza, że robiąc coś dla własnego dobra, możemy sprawić przyjemność i przysłużyć się innym. — Nie pamiętasz, jacy byliście szczęśliwi? — spytała. —Sądziłam, że pisarze mają dobrą pamięć. Ale może to nie dotyczy autorów powieści historycznych, którzy nie potrzebują sięgać pamięcią we własną przeszłość. W każdym razie staraj się myśleć o miłych rzeczach. Ja tak robię, wiesz? Zobaczysz, jak zaczniesz sobie przypominać szczęśliwe chwile, dobre wspomnienia same odżyją ci w pamięci. W porządku. Mam przed oczami utrwalony na zawsze obraz Severina w sali zapaśniczej. Umówiliśmy się, że podjedziemy po niego w trójkę; zamierzaliśmy się wybrać do miasta, pójść do kina, potem przenocować w hotelu. (To była jedyna nasza noc, spędzona w hotelu). Severin uprzedził nas, że nie zdąży wziąć wcześniej prysznica ani się przebrać. — Chryste, będzie nam śmierdział w samochodzie — powiedziałem do Ucz.

— To jego samochód — zauważyła. Potem wpadła po nas Edith. — Spóźniłam się. Severin nie znosi, jak się spóźniam — oznajmiła. W pobliżu hali sportowej zobaczyliśmy brnącego po śniegu Iacovellego. Chłopak rozpoznał samochód Severina i pomachał do nas. — Goryl uciekł z klatki i błąka się pośród śniegów — powiedziała Edith. Minęło kilka minut, ale Severin się nie pojawił. — Dzięki Bogu, pewnie bierze prysznic — odezwałem się. Wkrótce z hali wyłonił się Tyrone Williams i ruszył w naszą stronę; jego czarna twarz wyglądała jak osmolony księżyc, który unosi się nad śnieżną równiną. Okazało się, że Severin wciąż jest na górze, zajęty walką z Benderem. — Chryste, trzeba go będzie znosić do samochodu —mruknąłem. — Chodźmy po niego — zaproponowała Edith. Wiedziałem, co myśli: że jeśli sama pójdzie na górę i przerwie mu trening, Severin będzie zły, a jeśli zjawimy się w trójkę, może się nam upiec. Na ciemnej, żwirowej nawierzchni samotny sportowiec ćwiczył pchnięcie kulą. Kiedy upadła, rozległ się głuchy łomot, jakby z drewnianej bieżni w górze ktoś zrzucił na ziemię martwe ciało. Z sali zapaśniczej dochodził nieregularny odgłos dudniących kroków. Edith pchnęła drzwi; nie otworzyły się; potem pociągnęła je do siebie. — One się rozsuwają — wyjaśniła Ucz. Gorące, wilgotne powietrze buchnęło nam w twarz. Kilku zlanych potem zapaśników siedziało pod ścianą i obserwowało walkę pomiędzy Severinem a George’em Jamesem Benderem. Może z początku był to bardziej wyrównany pojedynek, teraz jednak Severinowi wyraźnie brakowało sił. Leżał na brzuchu, sapiąc ciężko i usiłując wyjść z parteru. Ilekroć udawało mu się zgiąć ramiona i dźwignąć na kolana, Bender napierał na niego, popychając go niczym taczkę; po chwili zmęczone mięśnie odmawiały Severinowi posłuszeństwa i znów opadał na brzuch.

— Przepraszamy, złotko, za spóźnienie — zaświergotała Edith. Severin wyglądał tak, jakby nie miał siły dłużej walczyć. Kiedy podniósł głowę, żeby na nas spojrzeć, przeciwnik przycisnął ją z powrotem do maty. Oczywiście Bender nie słyszał Edith; zawsze był tak skupiony, że nic do niego nie docierało. Severin ponowił próbę; z trudem uniósł się na tyle, by oprzeć się na łokciach i kolanach. Bender natychmiast chwycił go w pasie. Severin wykonał błyskawiczny ruch, wyprostował się i zaczął tak szybko obracać, że Bender na moment stracił równowagę. Zanim ją odzyskał, Severin uwolnił się spod jego ciężaru i poderwał na nogi. Wygiął Benderowi rękę do tyłu, rozsunął mu siłą paluchy, po czym rzucił się pędem przed siebie niczym rugbysta, który umknął atakującym przeciwnikom. Bender skoczył szczupakiem, usiłując złapać Severina za kostki, ale Severin wyrwał nogę, a potem przykucnął, oparł dłonie na kolanach i tkwił tak bez ruchu, jedynie klatka piersiowa wznosiła mu się i opadała, kiedy dyszał ciężko, ze świstem wciągając ustami powietrze. Dopiero wtedy Bender nas zauważył. Siedzący pod ścianą zapaśnicy zaczęli się podnosić i pojedynczo, każdy ze skupioną, poważną miną, opuszczać salę. Edith pogładziła zasapanego męża po plecach; były tak spocone, że natychmiast wytarła rękę o płaszcz. Ucz poklepała Severina po mokrej od potu klatce piersiowej i ręki nie wytarła. Powiedziałem później Ucz, że, moim zdaniem, Bender świadomie pozwolił się Severinowi uwolnić, wyśmiała mnie jednak, mówiąc, że nie znam się na zapasach. Według niej, Bender walczył do końca. Wszystko jedno. Faktem było, że Severin zdobył się na nadludzki wysiłek, żeby się przed nami popisać. — Pięknie, stary — pochwaliłem go. — Nie sądziłem, że dasz mu radę. Ledwo mógł mówić. Z gardła wydobywały mu się jakieś rzężące dźwięki, krople potu spływały ciurkiem po krzywym nosie, ale mrugnął do mnie i wysapał na tyle głośno, żeby Edith z Ucz słyszały: — Rogacz zawsze łapie wiatr w żagle... Swoją odżywką Severin, jak zwykle, dostarczył nam tematu do rozmowy. Podczas pierwszej i jedynej nocy, jaką spędziliśmy w hotelu, Edith i ja gadaliśmy o tym do rana. — A wyście o czym rozmawiali? — zapytałem nazajutrz Ucz.

— W ogóle nie rozmawialiśmy — odparła. Któregoś dnia wybrałem się z samego rana na ostatni spacer po okolicy. Zbliżając się do nowej hali sportowej i wznoszącej się obok niej starej, zwieńczonej kopułą klatki, widziałem, jak dozorca otwiera szeroko drzwi, żeby ze środka wywiało wszystkie duchy i zarazki. Za kortami do tenisa jakaś młoda dziewczyna odbijała piłkę o ścianę; był to jedyny odgłos w całym pomieszczeniu. Nikt nie biegał po drewnianej bieżni. Klatka powoli zaczynała się nagrzewać; latem było tu duszno jak w saunie. Stałem na żwirowej płycie, spoglądając w górę na rozciągnięte nad głową siatki, które chroniły okna w suficie. Nagle wyczułem czyjąś obecność; osoba ta tkwiła bez ruchu przy drzwiach sali zapaśniczej. Na jej twarz padał cień — a może to nie był cień, tylko dziura w policzku? Przerażony, wciągnąłem gwałtownie powietrze; byłem pewien, że dawny goryl Ucz przybył do Ameryki, aby spełnić swoją groźbę i mnie zabić. Czując na sobie mój natarczywy wzrok, schowany za siatką osobnik wyłonił się z ukrycia. Był zbyt młody jak na ochroniarza Ucz, poza tym wcale nie miał dziury w policzku — miał natomiast podbite oko. George James Bender rozpoznał mnie i skinął na powitanie ręką. Był normalnie ubrany, nie przyszedł do klatki potrenować, lecz — tak jak ja — powspominać. Nie widziałem Bendera, odkąd poniósł sromotną porażkę w Stillwater, i kusiło mnie, żeby go spytać, czy rzeczywiście poszedł wtedy z Edith do łóżka. Czy ta niesamowita historia wydarzyła się naprawdę? — Dzień dobry, panie doktorze. Co pan tu robi? — Myślę. — Tak, to dobre miejsce do rozmyślań. — Myślę o Severinie Winterze. I o Edith. Brakuje mi ich. — Uważnie go obserwowałem, ale w jego szarych oczach nie dojrzałem błysku. — Dokąd wyjechali? — spytał od niechcenia. — Do Wiednia. — To pewnie ładne miasto.

— A mówiąc między nami, Edith Winter to pewnie najładniejsza dupa w tym mieście. Jego flegmatyczny spokój nie uległ zachwianiu, ale na twarzy chłopaka pojawił się cień zainteresowania czy może raczej zadumy. Bender zmrużył oczy, jakby poważnie się zastanawiał nad tym, co przed chwilą usłyszał. — Nie sądzi pan, że jest trochę za chuda? — powiedział wreszcie. Zobaczyłem, że George James Bender się uśmiecha, lecz jego uśmiech wzbudził we mnie obrzydzenie; był równie głupkowaty i mało mówiący, jak jego spojrzenie. W dalszym ciągu nie znałem prawdy. Wybieram się więc do Wiednia i spróbuję napisać książkę opartą na motywach Bruegla. Oczywiście książka nie jest jedynym powodem mojego wyjazdu. („Zawsze są inne powody” — mawiał Severin). Chcę być blisko dzieci; chcę również, żeby Ucz miała świadomość, że na nią czekam. My, autorzy powieści historycznych, wiemy, że pewne sprawy wymagają czasu. W Wiedniu, co nie jest bez znaczenia, podpisano mnóstwo traktatów i osiągnięto wiele trwałych, doniosłych porozumień. Chciałbym kiedyś spotkać Edith i Severina. Na przykład w restauracji. Mogliby siedzieć przy kolacji z inną parą. Wystarczyłby mi rzut oka na tych ludzi, żebym wszystko o nich wiedział. Ucz i ja siedzielibyśmy sami, na drugim końcu sali. W pewnym momencie przywołałbym kelnera i poprosił go, żeby zaniósł przyjaciołom Winterów karteczkę ode mnie. Na kartce byłyby tylko dwa słowa: „Strzeżcie się!” Mężczyzna, zdziwiony, pokazałby kartkę żonie, potem Edith i Severinowi, który zacząłby się rozglądać po restauracji. Zobaczyłby nas, a my byśmy mu skinęli głową i może do tego czasu zdobyli się nawet na uśmiech. Mam też jedno pytanie, które chciałbym Severinowi zadać. A mianowicie, czy kiedy pada deszcz albo sypie śnieg, kiedy słońce praży albo mróz szczypie w uszy, słowem, kiedy pogoda daje mu się we znaki, czy myśli wtedy o Audrey Cannon? Założę się, że tak. Wczoraj dostałem list od Ucz. Przechodząc koło cukierni, widziała przez szybę Edith jedzącą ciasto. Świetnie, mam nadzieję, że Edith Winter się roztyje. No dobrze. Dziś kupiłem bilet lotniczy. Pieniądze otrzymałem od matki. Jeśli to prawda, że rogacz zawsze łapie wiatr w żagle, czekam niecierpliwie na

podmuch.

SPIS TREŚCI 1. Anioł zwany Uśmiechem Reims 2. Profil zawodnika: Edith (waga kogucia) 3. Profil zawodnika: Ucz (waga piórkowa) 4. Profil zawodnika: Severin (waga półśrednia) 5. Rozgrzewka 6. Kto wygrywa? Kto przegrywa? 7. Walka karnawału z postem 8. Miłość na macie 9. Kompleks wicemistrza 10. Powrót do Wiednia