Krolowe zycia i krol - Katarzyna Miller

Plik jest zabezpieczony znakiem wodnym

===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Spis treści Karta redakcyjna

Dedykacja

Maleństwo Grzeczna dziewczynka Niczyja Wojowniczka Śmiertelnie zakochana Artystka Wygnana z raju Twardzielka Promienna Zniewolona święta Dziewica Naiwna Lolitka Uboga Kochanka Bezimienna Mądra Bogata Gorąca Pusta Lojalna Spragniony ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Redakcja: Melanż Korekty: Redaktornia.com, Melanż Okładka: SYLWESTER DMOWSKI / Novimedia Sp. z. o.o. Skład: MARIA KOWALEWSKA Redaktor prowadzący: MAGDALENA CHORĘBAŁA Dyrektor produkcji: ROBERT JEŻEWSKI Zdjęcia: I strona okładki – Shutterstock.com

© Copyright by Wydawnictwo Zwierciadło Sp. z o.o., Warszawa 2015 Text © copyright by Katarzyna Miller 2015

Wszelkie prawa zastrzeżone. Reprodukowanie, kopiowanie w urządzeniach przetwarzania danych, odtwarzanie w jakiejkolwiek formie oraz wykorzystywanie w wystąpieniach publicznych tylko za wyłącznym zezwoleniem właściciela praw autorskich.

ISBN 978-83-64776-41-0

Wydawnictwo Zwierciadło Sp. z o.o. ul. Karowa 31a, 00-324 Warszawa tel. (22) 312 37 12 Dział handlowy: [email protected]

Konwersja: eLitera s.c. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

W podziękowaniu wszystkim wspaniałym kobietom, z którymi pracowałam, pracuję i będę pracować ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Maleństwo A

„ ch, jakie śliczne maleństwo!” – słyszała Amelia od początku życia gdzieś nad sobą, bo była nieduża. Za to wytoczona ze sztancy dla aniołka, a nie dla zwykłej dziewczynki. Ciocie, wujkowie, sąsiedzi i przechodnie cmokali nad Amelką i wykrzykiwali: „Cóż to za piękne dziecko”. W rodzinie byli zadowoleni – dostali znak od nieba, że w ich życiu wszystko jest w porządku, skoro mają takie wyjątkowe dziecko. Amelka też była zadowolona, bo wszyscy byli zadowoleni z niej. Czuła, że jest w swojej rodzinie najważniejsza. Słyszała często: „Ona to będzie chłopakom w głowach zawracać” i uśmiechała się. Cios przybył wraz z dojrzewaniem. Zmieniły się proporcje jej buzi i ciała, stała się jakaś nieforemna, niezdarna, popłakiwała, przestała się uśmiechać. Widziała sama, że nie zachwyca, słyszała: „To już nie nasza Amelka!”. Skulona schodziła każdemu z oczu, czuła, że teraz tego się od niej wymaga, tak jak przedtem czuła, że ma się pokazywać. Zapuściła włosy, zasłaniała twarz, ubierała się w ciemne, wielkie swetry, żeby się osłonić. Nikt z nią nie rozmawiał, słyszała tylko: „Teraz się przynajmniej ucz, bo będziesz sobie musiała sama poradzić”. Uczyła się chętnie, bo w książkach mogła się schować. Studia skończyła z wyróżnieniem, co rodzina skwitowała: „Przynajmniej pracę znajdziesz, bo nie wiadomo, czy wyjdziesz za mąż”. Za mąż wyszła szybko – jeden kolega ją chciał, a ona marzyła, żeby być u siebie. Mąż wyczuł jej niepewność i ciągle ją krytykował. Ona, najpierw pokorna, z czasem zaczęła oddawać i już oboje nie mieli dla siebie dobrych słów ani uczuć. Jedyną jasną postacią w życiu Amelii była przyjaciółka Ala. Dużo czytały, szukały odpowiedzi, co zrobić ze swoim życiem. Znalazły w prasie anons o warsztatach dla kobiet. „Jedziemy! Dosyć użalania się nad sobą!”. Na warsztatach Amelia siedziała w kącie, schowana pod grzywką, ze swetrem naciągniętym na kolana. Ala była aktywna, prosiła Amelię: „No nie siedź tak”. Amelia wciskała się w kąt. Czułam jej lęk i nieufność, czasem pytałam, czy jest gotowa coś o sobie powiedzieć. Kręciła głową, że nie. Na zakończenie warsztatów dziewczyny mówiły, z jakim zyskiem każda z nich wyjeżdża. Amelia na końcu wykrztusiła: „Nic tu nie zrobiłam i niedobrze mi się robi na myśl, że wrócę do tego samego”. Widać było, że sobie wyobraziła, do czego wraca, bo nagle wielki szloch targnął jej ciałem i zaczęła płakać. Wreszcie pozwoliła sobie na poluzowanie samokontroli. Płakała długo, najpierw cicho, potem zawodząc głośno. Pozwoliła grupie zbliżyć się do siebie i utulić. W objęciach kobiet chlipała już jak małe dziecko, które powoli się uspokaja. Kiedy wytarła nos do sucha, powiedziała z mocą: „Przyjeżdżam na następne warsztaty i już nie będę siedziała cicho w kącie!”. Przyjechała, ale w zielonym swetrze i z krótszymi włosami, z Alą. I to Ala opowiedziała, jak pięknym dzieckiem była Amelia i co działo się później. Poprosiłam Amelię o zdjęcie swetra, wyprostowanie się, odgarnięcie włosów i pokazanie nam się w jej dzisiejszej postaci. Bardzo się wstydziła i ociągała, od dawna nie patrzyła w lustro. „To popatrz teraz, jaka jesteś ładna!”. Ukazała się nieduża kobietka o ślicznym biuście przy filigranowej, zgrabnej sylwetce i ładnej, ciekawej twarzy. Biłyśmy brawo. Amelia z radością oswajała się z „nową” sobą. „Ci twoi durni rodzice nie wiedzieli, że dzieci się zmieniają, i nie zauważyli, jak ty się pięknie ukształtowałaś. Doceń, czym dysponujesz, ale teraz bądź już piękna tylko dla siebie”. Na kolejnych warsztatach Amelia była w czerwonym obcisłym sweterku, z nową fryzurą,

roześmiana i najaktywniejsza w grupie. Pracowała nad relacją z rodzicami. Dotarło do niej, że traktowali ją zawsze nie jak osobę, tylko jak rzecz – najpierw cenną, a potem już niewygodną. Zrozumiała, że nie ma w niej żadnej winy za normalny rozwój fizyczny i że teraz długa, ale fajna droga przed nią – nauczyć się cieszyć prawdziwą sobą. Amelia się rozwiodła i zaczyna swoje własne, autentyczne życie atrakcyjnej i coraz mądrzejszej kobiety. Nadal przyjeżdża na warsztaty, aby już świadomie pracować nad kolejnymi jego aspektami. I nadal razem z Alą. Ale o Ali to będzie już inna historia. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Grzeczna dziewczynka Ala była pociechą mamusi. Ba! Całej rodziny. Mama, tata i babcia zgodnie utwierdzali ją

i siebie w zadowoleniu: „Nasza udana, grzeczna dziewczynka, z tobą przynajmniej nie mamy kłopotu”. Bo był też kłopot. Kłopotem była starsza od Ali o trzy lata jej siostra Beata. Beata nie słuchała, co się do niej mówi, pyskowała, uciekała z domu, nie uczyła się, latała za chłopakami, paliła, popijała, farbowała włosy, robiła sobie tatuaże, zaczęła romans z narkotykami. Rodzina była bezradna, postawiła na niej krzyżyk, pocieszając się posiadaniem Ali. A ponieważ Beata ją biła i dokuczała jej od zawsze, Ala bardzo się jej bała i chętnie chowała przed nią za mamę. Podpatrywała, właściwie śledziła „co niedobrego u Beaty” i skarżyła na nią mamie. Dzięki temu zyskiwała jeszcze większe uznanie. Było jasne, że Beata jej nienawidzi, ale Beata była zła, a ona dobra, więc czuła, że idzie właściwą drogą i że z nią na pewno wszystko w porządku. Ala miała przyjaciółkę Amelkę, którą uwielbiała się opiekować, zarówno wtedy, kiedy Amelka była śliczna, jak i – jeszcze chętniej – kiedy tamta zbrzydła i odwróciła się od niej cała rodzina. Obie były grzeczne i wzajemnie się w tym utwierdzały. Obie bały się Beaty oraz jej koleżanek i kolegów. Zwierzały się sobie z tego, że pomimo starań, żeby zasłużyć na pochwały, są nieszczęśliwe, że czegoś ważnego ciągle im brak. Wyobrażały sobie swoje własne, przyszłe domy, wspaniałych mężów i cudowne dzieci. Na studia poszły razem. Za mąż wyszły prawie równocześnie, za kolegów ze studiów. Początki u obu par były dość miłe, jak to początki. Obie rzuciły się z entuzjazmem w zabawę w dom. Gotowały obiady z trzech dań, prały, prasowały, urządzały, pamiętały o rocznicach, imieninach, prezentach, formach i niuansach. Mimo to w ich parach działo się coraz dla nich gorzej. Mąż Amelki zaczął ją lekceważyć i obrażać. Mąż Ali zaszył się w pracę i było go coraz mniej, co stawało się dla niej tym trudniejsze, że dorobili się w szybkim tempie dwójki dzieci. I wtedy stało się coś dziwnego. Ala dostała list od Beaty. Już prawie o niej nie myślała, bo siostra zniknęła z rodzinnego horyzontu i wyglądało, że nikt się z tego powodu nie martwi. „Kochana Siostro! Najpierw proszę Cię o wybaczenie wszystkich krzywd, jakich ode mnie zaznałaś!” – czytała zdumiona Ala. Beata wyliczała te krzywdy sumiennie i niezwykle uczciwie. Przy słowach: „Jak mogłam nie wiedzieć, że jestem Ci potrzebna...” Ala wybuchnęła takim szlochem, jakiego nigdy jeszcze nie zaznała. Czytała, cała się trzęsąc. Nie wiedziała, co czuje i co powinna czuć przy tak dziwnych słowach: „Zostawiłam Cię na pastwę rodziców i babki. Byłam starsza, wiedziałam, jacy są. Ale tak strasznie Ci zazdrościłam ich akceptacji, że nie umiałam inaczej!”. To było jak postawienie na głowie wszystkiego, co znała. Nowe, groźne, ale i oszałamiająco świeże. Na prośbę Beaty zareagowała natychmiast. Spotkały się i nie mogły przestać rozmawiać, płakać, obejmować się, przywoływać co chwila nowych wspomnień, które zaczynały być oblane zupełnie nowym światłem i nabierały nowego sensu. Beata przez lata, w czasie których jej „nie było”, przeszła terapię odwykową i teraz pracowała psychologicznie nad krokiem w zdrowieniu, który nazywa się „Zadośćuczyniliśmy krzywdy zadane naszym bliskim”. Ala dowiedziała się, że Beata wysłała też takie listy do rodziców, ale oni nie zareagowali. „Wiesz, siostra, nawet się nie zdziwiłam, choć mnie to, oczywiście, boli. Ja wiem, jacy oni są strasznie sztywni”. Do Ali dotarło, że otwiera się przed nią przestrzeń zupełnie nowych prawd i sensu i że w tej przestrzeni są ratunek i droga. I że ona pójdzie tam, śladem swojej odnalezionej, mądrej siostry. Zabrała ze sobą Amelię. Już od paru lat jeżdżą razem na

warsztaty psychologicznej pracy nad sobą. Są wobec siebie zawsze otwarte, uczciwe i szczere. Ich życie bardzo się zmieniło. Czują się coraz pewniejsze, śmielsze, pełne bogactwa i coraz mniej grzeczne. Amelia się rozwiodła. Ala doceniła swojego męża i uczą się oboje radości z siebie. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Niczyja Teresa była ruda. Nie miała ojca, a jej matka piła. Wystarczy? Jej wystarczyło, żeby być do

dna, do gruntu nieszczęśliwą i całkowicie, zupełnie samotną. Ojca nie znała, matka przeklinała go w pijanym widzie, na trzeźwo w ogóle nie chciała o nim mówić. Matkę rzucał każdy kochanek. Na początku była sielanka, potem pogarda, potem przemoc. Potem matki rozpacz. Zawsze tak samo. Raz było inaczej. Jeden z nich dobierał się do Teresy, ale matka go wygoniła. Przynajmniej raz byłam dla niej ważniejsza od faceta – zapisała sobie w pamięci Teresa – bo poza tym to albo jej przeszkadzam, albo muszę wysłuchiwać jej żali do losu, Boga i całego świata. A najbardziej do dziadków, którzy ją wyrzucili, bo „z brzuchem przyszła”. Teresa dziadków też nie znała i nie dziwiła się, że matka ich nienawidzi. Tylko skąd miał nadejść jakikolwiek ratunek?! W szkole było fatalnie. Nikt jej nie lubił, ona nikogo nie darzyła sympatią. Łapała co nieco z lekcji, zdawała z klasy do klasy, ale uczyć się jej nie chciało i nikt, a tym bardziej ona sama, nie odkrył, jak jest zdolna. I nagle zdarzyło się coś przedziwnego. Na wycieczce szkolnej chłopcy wysłali dziewczyny po wódkę, bo wyglądały doroślej, to im sprzedadzą. Sprzedali. I wszyscy się do tej wódki dorwali. Teresa zdała sobie sprawę, że nigdy nie miała alkoholu w ustach, bo tak ją mierziło, że matka chla. Poczuła, że chętnie spróbuje. Wypiła parę solidnych łyków i po krótkiej chwili poczuła się dziwnie lekko, przyjemnie... Zupełnie inaczej niż zwykle. Ach, to dlatego matka pije – pomyślała i zaczęła się śmiać... Nie wiadomo skąd przypomniała sobie jakiś dowcip i swobodnie go opowiedziała. Całe towarzystwo zaśmiewało się. Boże, słuchali tego, co ONA mówi! Wszyscy. Opowiedziała więc jeszcze coś i jeszcze... „No, Teresa, ty jesteś gwiazda, dlaczego się tak ukrywałaś?” – usłyszała aprobujące krzyki i pomruki najbardziej liczących się chłopaków i dziewczyn z klasy. Była w siódmym niebie. Jednak następnego dnia na próżno próbowała wykrzesać z siebie tę werwę. Z powrotem czuła niepewność, smutek i niechęć do siebie i całego świata. Ale już wiedziała, co zdjęło z niej klątwę niemocy. Podebrała matce alkohol. Wypiła. Cudowny stan wrócił. Miała poczucie, że jest uratowana. Nie chodziło tylko o to, że staje się wygadana, śmiała i że ją aprobują... To było piekielnie ważne, gdyż nigdy nie zaznała aplauzu otoczenia, ale jeszcze ważniejszy był jej stan wewnętrzny, który się pojawiał po wypiciu alkoholu. Coś się w niej rozpuszczało, było jej lekko i słodko. Znikał dojmujący ciężar życia. Chciała to zatrzymać i mieć już na zawsze. Już nigdy nie czuć się tak podle jak zwykle. Podbierała alkohol z zapasów matki, co okazało się dość łatwe. Musiała tylko uważać, żeby nauczyciele nie spostrzegli jej nowego sposobu na życie. Stała się teraz ważną uczestniczką klasowej elity, w której ceniono piwo, wino, wódkę, papierosy, dragi, leki i wszystko, co dało się zdobyć, a co wpływało na zmianę znienawidzonej rzeczywistości. Dowiedziała się wtedy, że nie tylko ona jej nie znosi. Już nie czuła się sama. Czuła się wspaniale. Trzeba było tylko mieć ciągle coś do połykania lub popijania, bo inaczej dopadał ją z powrotem coraz cięższy stan czarnej pustki. Teresa tak jak większość ludzi nie wiedziała, że alkohol jest tak naprawdę depresantem i że wszelkie środki zmieniające świadomość po upłynięciu ich działania wyrzucają człowieka jak rozbitka bez sił na brzeg. Coraz bardziej wyniszczonego, ale tym bardziej oczekującego zapomnienia. Nie zdała matury. Wyrzucono ją ze szkoły razem z dwoma chłopakami, bo „mieli

zły wpływ na innych uczniów”. Dziwnym trafem wszyscy troje nie mieli rodziców, którzy by się za nimi wstawili, a szkoła, konkretnie ciało pedagogiczne, które oglądało przez parę lat ich degrengoladę, pozbyło się ich z ulgą. Teresa do tego momentu nie piła z matką. Czuła się lepsza od niej. Teraz zaczęła z nią pić. Przeleciało jej przez głowę, że chyba się stacza, ale nie chciała tej myśli, więc ją szybko odsunęła jak najdalej. Zaczęło im być bardzo ciężko. Matka zarabiała przedtem dorywczo, liczyła na kolejnych partnerów, ale oni byli coraz biedniejsi i bierniejsi życiowo, za to coraz bardziej agresywni. I nadszedł dzień, gdy nowy amant mamusi zażyczył sobie seksu z Teresą, „bo po co mam was tu obie”, a matka wybąkała niechętnie: „No co ci szkodzi, Teresa, przecież ci nie ubędzie tego skarbu”. I to do Teresy dotarło. Pękła ostatnia iluzja jej ważności dla matki. Już nie było żadnego jasnego punktu... Żadnego oparcia. Uciekła z domu. Zatrzymywała się na chwilę u kogoś z dawnej paczki. Nie wiedziała, co z sobą robić, gdzie się podziać. Była nikim i była niczyja. Nie miała domu. Nie miała pieniędzy. Nie było co pić, ćpać. Teresie rzadko udawało się coś zdobyć. Wiedziała już, co to GŁÓD. Przed nią rozpościerała się pustka. I zdarzył się cud. Próbowała właśnie wybłagać od jednego ze swoich starych kumpli możliwość przespania jeszcze jednej nocy w komórce, kiedy pojawił się, jak się potem dowiedziała, zupełnie wyjątkowo, jego starszy brat i żywo zareagował na obecność Teresy. Wysłuchał, czemu się tuła po ludziach. Patrzył i słuchał tak, że opowiedziała wszystko. „Jesteś na pewno uzależniona od alkoholu, a może jeszcze od leków i dragów” – powiedział poważnie i surowo, ale tak, że przyjęła to jako bardzo ważne opisanie i wytłumaczenie jej stanu. – Mam na imię Sylwek i jestem alkoholikiem. Nie piję od dziewięciu lat, jestem terapeutą odwykowym. – Nie rozumiem. Jak to: jesteś alkoholikiem i nie pijesz? – Może zechcesz kiedyś to zrozumieć. Chcesz się dalej staczać, czy podejmiesz pracę nad sobą i leczenie? – Niby jak miałabym to zrobić? – Zawiozę cię do ośrodka, gdzie zostaniesz na leczeniu odwykowym. Jeśli będziesz czysta, czyli przestaniesz pić i będziesz nad sobą pracować, możesz tam przez jakiś czas zarabiać, pomagając w gospodarstwie,a potem się zastanowisz, co dalej robić z życiem. Nie możesz wrócić do matki i nie masz co z sobą zrobić. To twoja szansa. O tak, Teresa czuła, że to on był jej szansą, jej aniołem. „Nie masz gdzie spać? Dzisiaj śpisz u mnie, a jutro jedziemy do ośrodka”. Miał małe, czyste i pustawe mieszkanko z jednym tapczanem. Miała nadzieję, że będzie się z nią kochał, nikt nie pomaga przecież za darmo, a poza tym imponował Teresie i bardzo jej się podobał. Rzucił koce i poduszki na podłogę „Będziesz tu spała, tam jest łazienka, masz moją piżamę, wykąp się porządnie”. Kiedy wyszła z łazienki, on już spał na tapczanie. Rano weszła do jego łóżka. Obudził się i szybko od niej odsunął. – Zwariowałaś? Myślisz, że po to cię tu zabrałem? – Nie chcesz mnie? – spytała. – Nie jesteś dla mnie kobietą, tylko zagubionym dzieckiem, a dzieci nie używam. Poczuła i żal, i ulgę jednocześnie. Ośrodek był na wsi. Oprócz spotkań całej społeczności odbywały się w nim wykłady, spotkania terapeutyczne, godziny czytania lektur, pisania prac własnych i praca w gospodarstwie. Sylwek przyjeżdżał tylko raz w tygodniu na prowadzone przez siebie wykłady i... zajęcia sportowe. Był tu bardzo lubiany, szanowany. Teresa nie piła i nie ćpała dla niego. Żeby mu się podobać, nie zawieść go, przekonać, że jest warta jego

uwagi i że nie jest dzieckiem. Dużo z nią nie rozmawiał, ale pytał, jak się czuje, i wszyscy wiedzieli, że jest jego podopieczną, co było bardzo „głaszczące” dla niej... Po ustalonym okresie terapii, gdy uczestnicy jej grupy rozjechali się do domów, Sylwek załatwił Teresie pozostanie w ośrodku jako pracownicy fizycznej na czas potrzebny do zdania matury wieczorowo. Nadal mogła brać udział w spotkaniach terapeutycznych dla utrwalających swoją trzeźwość. Dotrzymywała abstynencji, była pojętna i szybka, więc wtopiła się w życie ośrodka. Była lubiana, śmiała się coraz częściej, fizycznie czuła się świetnie i po raz pierwszy w życiu czuła z radością, że jest młodą dziewczyną... I zaczynało być ważne i zauważalne, że jest ładną dziewczyną... Na oddziale oprócz środków zmieniających świadomość zakazany był seks, ale pacjenci podkochiwali się w niej, adorowali ją, próbowali uwodzić, a ona patrzyła tylko, czy nie ma akurat gdzieś blisko Sylwka, żeby to zobaczył. Nawet się tak raz stało, ale fuknął tylko na pacjenta: „Jesteś tu, głupku, dla własnego zdrowia i życia, a nie dla amorów”, a do niej się w ogóle nie odezwał. W następnym tygodniu odciągnął ją na bok. Zadrżała w niej nadzieja, a on surowo powiedział: „Nie kokietuj tych chłopaków, wystarczy, że jesteś ładna. I tak jest im ciężko” i odszedł, nie słuchając jej tłumaczeń. „Przynajmniej powiedział, że jestem ładna. To może mu się w końcu spodobam” – cieszyła się Teresa. Maturę też zrobiła dla niego. Ale i sama się ucieszyła, że czegoś jednak dokonała. W ośrodku urządzono uroczystość na jej cześć. Sylwek przywiózł jej prezent – coś dużego i ciężkiego. Była niesamowicie podekscytowana. Odpakowała. To były wiersze zebrane Miłosza. Chyba dostrzegł jej zawód, bo serdecznie się zaśmiał. „Nie cieszysz się? Szkoda...”. A potem dorzucił poważnie: „Rozumiem, nie miałaś w życiu czasu ani miejsca na poezję. Ja też późno się za to zabrałem. Ale warto, mówię ci”. Siedział koło niej, śpiewał donośnie sto lat dla niej, podawał półmiski. Ludzie ją chwalili, uśmiechali się do niej, mówili, że może być z siebie dumna i że się cieszą razem z nią. Była bohaterką wieczoru. Było jej cudownie, coraz lepiej, aż w pewnej chwili przypomniała sobie najgorszy moment tego dnia. Nachyliła się do Sylwka: „Wiesz, ja głupia zadzwoniłam do matki powiedzieć jej, że jednak mam maturę, ale chyba nawet nie zrozumiała, co do niej mówię...”. Rozpłakała się. Objął ją i przytulił. „No popłacz, popłacz. To boli. Wiem”. Płakała z żalu nad sobą, nad matką, a potem już tylko czuła jego ramię i ciepło. Nikt nie zwracał na nich uwagi. Tu płacz i wszelkie uczucia miały prawo być ujawniane. Gdy się uspokoiła, zdjął delikatnie rękę z jej ramienia i uśmiechnął się: – Ważny etap masz za sobą. Teraz odpocznij i zdecydujesz potem, co dalej. – Wszystko, co mi radziłeś, było dla mnie dobre. – O nie. Nie uda ci się to. Pogadamy za tydzień. Chciała przedłużyć ten stan bezpieczeństwa, który stwarzał ośrodek i pewność, że przynajmniej raz na tydzień będzie widziała Sylwka. „Chciałabym tu jeszcze zostać. Pracować mogłabym w sekretariacie. Jeździłabym na kursy pielęgniarstwa do miasta. Szpitali dużo, pielęgniarek zawsze potrzeba, nawet mieszkanie służbowe można czasem dostać”. Widziała, że mu się to spodobało, ale powiedział, jak to on, surowo: – A dasz radę takiej robocie? Wiesz, jaka ona wyczerpująca, ciągle przy innych. – Ty też ciągle coś robisz dla innych! – Mnie to uratowało – odpowiedział, nawet jak na niego, niezwykle serio. – Może mnie też uratuje – szepnęła. Najpierw jednak zaczęły ratować ją wiersze. Czytała, bo on czytał. Ale powoli coś w niej się poruszyło, najpierw delikatnie, a potem coraz pewniej zaczęły mówić do niej i w niej SŁOWA. Przyzywały się, spotykały, czekały na siebie, splatały, tworzyły melodie i sensy... Teraz już

miała własną, całkiem pokaźną biblioteczkę poetów. A potem wiersze przyszły do niej. Jej własne. Niektóre już od razu gotowe, inne w przebłyskach, kawałkach, fragmentach. Zaczęła nad nimi świadomie pracować, szukać powiązań znaczeń i kształtów. Pokazała niepewnie Sylwkowi. To był przełom w ich relacji. On pokazał jej swoje wiersze. Zaczęli być partnerami. Najpierw w dzieleniu się słowami i wzruszeniami, potem uczuciami do siebie. Wtedy Sylwek przyprowadził Teresę do mnie. Pracowałam z niepijącymi alkoholikami już od jakiegoś czasu. Sylwek znał mnie z własnej terapii. Opowiedział przy Teresie, jak pilnował się, żeby nie przekroczyć granicy pomagania jej, żeby nie skrzywdzić jej ani też przy okazji siebie. – Ale przy tych wierszach już się poddałem, Teresa okazała się tak wspaniała... Wiem, powinienem jeszcze dać jej czas na dorastanie... – Przydałoby się, choć rozumiem, że cię to przerosło, i tak długo byłeś dzielny. Ale jest pewien problem. Ona to wszystko robi dla ciebie... – Skąd pani wie?! – wyrwało się Teresie. – Widzę, czuję. – To prawda?!!! – Sylwek złapał się za głowę. – Teresa, to prawda? – Oczywiście. Nigdy mnie o to nie pytałeś. Powiedziałabym ci. A co w tym złego? Przecież cię kocham. Nigdy nikogo nie kochałam. Uratowałeś mnie. I ty też mnie kochasz. To najcudowniejsze, co mogło mnie spotkać!!! – Teresa, czy do ciebie nie dotarło, że nie pije się DLA SIEBIE, a nie dla kogokolwiek? – wyrzucił z siebie zrozpaczony Sylwek. – Dotarło, ale ja jestem przekonana, że jeśli się kogoś kocha, to jeszcze lepiej robić coś dla niego. – Czyli nie dotarło... – Sylwek był załamany. – Co ja zrobiłem?... Powiedziałam: „Współczuję, Pigmalionie, i trochę mi się chce śmiać, życzliwie oczywiście... Już jesteście parą, kochacie się, dużo już razem przeszliście, mnóstwo osiągnęliście, ale jak każda para na świecie, kiedy zaczyna, nie jesteście GOTOWI, prawda? Ty, Sylwku, już wiesz, w czym problem. Pani, Tereso, jeszcze tego nie rozumie. Teraz będziecie się sprawdzać”. To mogłaby być bardzo długa opowieść. Nie wszyscy wiedzą, jak trudne jest wspólne życie dwojga alkoholików. Jak wiele Teresa oczekiwała od swojego wybawcy, anioła, jedynej bliskiej osoby, której zaufała. Jak bardzo była infantylna w swych marzeniach i wyobrażeniach na temat jego mocy i wielkości, podczas gdy on sam też przecież był człowiekiem, który cały czas borykał się z własną odpowiedzialnością za siebie i swoją trzeźwość. I musiał sobie radzić ze swoimi demonami z przeszłości. Mieli więc okresy lepsze i gorsze. Było i tak, że gdy Sylwek ujawnił swoje zmęczenie pragnieniem Teresy, by decydował za nią o jej sprawach, ona szantażowała go nawrotem picia. Tego właśnie Sylwek się obawiał, w chwili gdy dowiedział się, że Teresa nie pije dla niego. Odsunął się wtedy od niej w obawie o własną abstynencję i po to też, by nie dawać jej prawa do szantażu emocjonalnego. Ona próbowała zrzucić na niego winę za swoje picie, ale Sylwek nie podjął jej destrukcyjnej gry. Teresa musiała przejść kolejną drogę wychodzenia z picia, ale tym razem już samodzielnie. Spojrzała prosto w oczy swojemu życiu i pytaniu, czy jest ważna dla siebie SAMEJ, nawet gdyby nie było już w jej życiu Sylwka. Uratowały ją wiersze. Innych poetów, a najbardziej jej własne. Opisała w nich, jak dźwiga się ku życiu, WŁASNEMU życiu. Przestała być niczyja. Zaczęła być SWOJA. A kiedy zaczęła dysponować sobą, mogła już zacząć dzielić się miłością, a nie zawieszać się na swym wybawcy.

A potem Teresa i Sylwek żyli długo i szczęśliwie, włączając w to wszystkie kryzysy i ich rozwiązania, jakie spotykają nas wszystkich. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Wojowniczka To babcia widziała, jak Beata chciała wyrzucić malutką Alę z łóżeczka, i narobiła hałasu na

cały dom. „Beata chce zabić małą! To potwór, a nie dziecko!”. I nikt nie stanął w obronie Beaty, choć płakała, przepraszała i starała się coś wyjaśnić. „Skąd się u nas wzięło coś takiego!” – lamentowali nad Beatą rodzice wraz z babcią. Odtąd żyła już z piętnem rodzinnego potwora. Kiedy miała trzy i pół roku, urodziła się Ala. Zajęła jej miejsce. Teraz nad nią się wszyscy pochylali, uśmiechali, ją pieścili, nosili na rękach. Do niej, Beaty, mówili: „Ty już jesteś duża, nie przeszkadzaj!”. Jak umiała, próbowała zwrócić na siebie uwagę. Gaworzyła, przymilała się. Płakała, tupała. Tłukła wazony. Za wazony obrywała w pupę, reszta nie była zauważana: „Nie przeszkadzaj!”. Biedne, samotne, porzucone dziecko. Zupełnie bezradne. Energicznie poszukiwało rozwiązania tej przerastającej je sytuacji, ale w tej rodzinie nie można go było znaleźć. Beata odgrywała więc coraz lepiej rolę narzuconą jej przez bezmyślnych, okrutnych dorosłych, którym nigdy nie przyszło na myśl, że dziewczynka walczy o swoją ważność, wartość i godność. A walczyła namiętnie. Uczyła się tylko tego, czego chciała, czyli głównie tego, czego uczyli nauczyciele, którzy zwracali się do niej życzliwie. Uciekała z lekcji tych nielubianych. Wybierała do towarzystwa bardzo niestereotypowych rówieśników i biła tych, którzy bili słabszych oraz maltretowali zwierzęta. W domu krytykowała wszystkich i wszystko. Gardziła Alą i resztą; bali się jej języka i jej bezczelności. Sprawiało jej to satysfakcję, to była jej broń. Czuła się całkowicie inna, totalnie osamotniona. I ogromnie smutna. Próbowała popełnić samobójstwo. Połknęła garść pozbieranych zewsząd pigułek. Pożegnała się z życiem z ulgą i wielkim żalem. Skończyło się na straszliwym rzyganiu, a potem chorowaniu, które nikogo w domu nie obeszło. Aż odnalazła ją grupa, która piła, ćpała, kradła i lżyła cały świat dorosłych. Tutaj jej pogarda, ironia i szalona determinacja zyskały szacunek i swoje miejsce. Nie była już sama. Ale nadal była smutna. Banda i Beata rozhulali się w kradzieżach. Wpadli. Jako nienotowana i niekarana Beata dostała szansę – spotkania z psycholożką Michaliną. I stał się przełom. Beata poczuła, że po raz pierwszy ktoś dorosły chce jej słuchać, słucha uważnie i – o dziwo – rozumie ją! Któregoś dnia Beata z drżeniem serca zapytała Michalinę: „To ja nie jestem potworem?”. „Nie jesteś – opowiedziała bardzo poważnie Michalina. – Byłaś zrozpaczonym, pogubionym małym dzieckiem bez opieki, miłości i zrozumienia. Byłaś niewinna”. Beata zaufała. Otworzyła swoje zamknięte serce. Michalina opowiadała Beacie także o sobie. Jest trzeźwą od lat alkoholiczką. Ma za sobą próby samobójcze. Gwałcił ją starszy brat, czego rodzice nie życzyli sobie zauważać. Jej ukochany chłopak zmarł z przedawkowania, a dziecko poroniła. Beata czuła po raz pierwszy, że to nie ją los najbardziej skrzywdził. To, że tę cudowną, ciepłą kobietę spotkały rzeczy tak straszne, było nie do pojęcia, a to, że przetrwała i teraz pomaga innym, pokazało Beacie pewną drogę. Odkryły, że Beata, mając zaledwie szesnaście lat, uzależniła się od alkoholu. „Jak to dobrze, że nie od dragów!” – ucieszyły się obie. Beata poszła na odwyk i na spotkania klubu AA. Przestała pić i ćpać. Dzięki okazaniu szczerej skruchy, pracy nad sobą i opinii Michaliny została zwolniona z odpowiedzialności karnej. Zaczęła pracować, wyprowadziła się z domu. Maturę zrobiła wieczorowo. Poszła na studia. Na rehabilitację. Nadal spotyka się z Michaliną. Jeździ na warsztaty kobiece. Pogodziła się z Alą, przeprosiła ją za całą bolesną przeszłość. Mają ze sobą bliski, coraz serdeczniejszy kontakt, co napełniło Beatę nieznanym jej dotąd szczęściem. Stała się też świetną rzeczniczką w swojej grupie AA. Czuje się potrzebna, ważna

dla wielu ludzi i wartościowa. Do zakładania rodziny ani do związku się nie spieszy. „Muszę się jeszcze dużo nauczyć”. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Śmiertelnie zakochana Mirka marzyła. A co miała robić mała samotna dziewczynka w pustym domu, gdzie ciągle

zmieniały się gosposie? Mamy i taty prawie nie było. Oboje ciężko pracowali, oczywiście po to, żeby Mirce niczego nie brakowało. Na pewno nie brakowało gospoś. Co się Mirka do którejś przywiązała choć trochę, to mama ją wyrzucała. Rodzice wracali późno i zwykle do siebie nic nie mówili, a jeśli już – to syczeli. Mama miała pretensje: „Co ja właściwie z ciebie mam?!”.Tata najczęściej odburkiwał: „Daj mi święty spokój”. Rodzice nie zapraszali gości, z rodzinami byli na odległość kartek na święta. W domu nie słuchało się muzyki, nie oglądało filmów w TV, nie wychodziło się nigdzie razem, a na półce u taty stały tylko słowniki, „Pan Tadeusz” i Trylogia. Tata czytał gazety, mama nic, bo już nie miała na nic siły po pracy. Mirka tylko raz nieśmiało poprosiła o rodzeństwo, na co usłyszała od mamy: „Ty jedna już wystarczysz. Mogłabym się przynajmniej rozwieść”. W szkole Mirka była taka jak na koloniach, na które musiała jeździć w wakacje, i taka sama jak w domu. Cicha i uległa. Uczyła się średnio. Nikogo nie denerwowała, nikogo nie pociągała. Mirka marzyła. O czym? O wielkiej romantycznej miłości. Skąd dziewczynka wie, co to jest? Nie wie. Wyobraża sobie. Ze strzępków książek, historii, zasłyszanych opowieści, piosenek, filmów. Ale nade wszystko wie to ze swoich pragnień. Pragnienia i wyobraźnia nie są niczym ograniczane. Można się w nie zupełnie zanurzyć. Najwyżej czasem usłyszysz: „Coś ty taka nieprzytomna, ocknij się!”. Mirka snuła więc długie historie pełne zamków i książąt. Sama była prześliczną księżniczką, zawsze najpierw smutną, nierozumianą, tajemniczą, a później odkrywaną i bardzo długo adorowaną i przekonywaną przez czułego, pięknego królewicza, że już na zawsze on z nią będzie i nie dopuści, żeby kiedykolwiek czuła się opuszczona, niekochana lub niepotrzebna. Szczególnie chętnie i długo wyszeptywała sobie te zaklęcia, cudne słowa kierowane do niej. Wtedy czuła się słodko szczęśliwa. Miała 18 lat, pojechała na kolonie jako wychowawczyni. Grupą chłopców zajmował się student socjologii, przystojny, grający na gitarze, śpiewający tęskne piosenki o miłości. Dzieci bawiły się ze sobą, oni siedzieli razem nad wodą, zapalali ogniska, ona go słuchała z zachwytem, jednak pozwalała tylko na pocałunki. On bardzo ładnie nie tylko śpiewał, lecz także i mówił. Coraz częściej o tym, jak to ona jest inna niż wszystkie znane mu dotąd dziewczyny, tajemnicza i niezwykła. Spotykali się nadal w mieście, przedstawiła go rodzicom. Zyskał aplauz, szczególnie mamy. Zaczęli oficjalnie ze sobą chodzić, zaręczyli się, pobrali. Pierwsze dwa–trzy miesiące małżeństwa nurzali się w poznawaniu siebie, a głównie swoich ciał (bo Mirce udało się zachować dziewictwo). Przez dwa następne działo się coś, czego Mirka nie rozumiała i nie mogła znieść. Jej książę zostawiał ją coraz częściej samą, mówił, że ona go osacza, męczy, nie daje mu żyć. Tak jakby słyszała ojca, który uciekał od matki. Jej mąż wychodził, nie wracał na noce, w końcu powiedział: „Mam cię dość, składam pozew o rozwód”. Zabrał swoje rzeczy i nie wrócił. Mirka od tego dnia nie podniosła się z łóżka, przestała jeść, nie odezwała się do nikogo. Rodzice znaleźli ją po paru tygodniach ledwie żywą. W szpitalu podłączono ją do kroplówki. Uratowano jej życie, ale nie ją. „Po co mnie ratowaliście – wykrzyczała, po raz pierwszy

podnosząc głos na rodziców. – Przecież wy też mnie nie chcecie, nikomu nie jestem potrzebna”. Mama fuknęła: „Nie histeryzuj”. I wtedy tata po raz pierwszy wrzasnął na matkę: „Wyjdź stąd, skoro nie umiesz inaczej!”. Mama, obrażona, wyszła. Ojciec usiadł koło Mirki, wziął ją za rękę: „Boże, dziecko moje, po raz pierwszy coś do mnie dotarło, jak ty się czułaś w tym domu, co myśmy ci zrobili”. „Od tej chwili – opowiada Mirka swojej grupie terapeutycznej, a kobiety chlipią z nią razem ze wzruszenia – jeszcze nie wiem jak, ale już wiem, że chcę żyć”. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Artystka Ludmiła od dziecka skazana była na bycie artystką. Jej mama była znaną aktorką, ojciec

reżyserem, babcia – matka matki – śpiewaczką, a dziadek skrzypkiem. Ludmiła była efektem zapędów tatusia wobec mamusi – najpierw artystycznych, a potem już nie tylko. Historia jak na środowisko artystyczne była typowa – uznany reżyser zachwycił się śliczną, zdolną, dużo młodszą od niego aktorką. Najpierw ją wylansował, potem – rzucił. W międzyczasie pojawiła się Ludmiła. Dziecko nieuwzględnione w scenariuszu. Dzieciństwo spędziła w garderobach artystów, za kulisami teatrów, na planie zdjęciowym. Znała na pamięć wszystkie sztuki, w których występowała jej matka. Zdarzało się jej grać dziecięce role na scenie, a także w filmach, więc zarabiała, z czego była bardzo dumna. Zarobione przez córkę pieniądze mama wpłacała na jej książeczkę oszczędnościową, ale gdy miała dobry humor, Ludmile wpadało do małej rączki trochę gotówki, którą dziewczynka z rozkoszą wydawała na słodycze dla swoich cioć i wujków – aktorów, inspicjentów, garderobianych – i dla siebie, oczywiście, też. Wszyscy oni bardzo lubili Ludmiłę – była uroczą dziewczynką, miłą, żywiołową, pomocną, dowcipną, pełną wdzięku i zabawnych dziecięcych pomysłów. Ludmiła byłaby szczęśliwa w tym życiu, gdyby nie to, że wyraźnie czuła, że mama jej nie kocha. Tak gdzieś do piątego roku życiu bezkrytycznie uwielbiała matkę i zachwycała się nią niczym paź swoją królową. Aż w pewnym momencie poczuła, że jest matce potrzebna jako służka, której nawet się nie dziękuje. Ojca w życiu Ludmiły było mało. Ciągle był na planie filmowym lub jeździł po świecie. Dla obojga rodziców najważniejsza była kariera i Ludmiła nie miała co do tego wątpliwości. Kiedy ojciec rzucił matkę, widywał się nadal z Ludmiłą, ale nawet rzadziej niż dotychczas. Czyli naprawdę rzadko. Podczas tych nielicznych spotkań i tak był zajęty wszystkim, tylko nie córką. Tak było zawsze – widywali się tylko na planie filmowym i tam cały czas ktoś czegoś od ojca chciał. Dla Ludmiły jasne było, że wszystko to jest ważniejsze od niej. Ojciec cmokał „swoją Miłkę” w policzek, wciskał jej pieniądze do ręki i obiecywał, że następnym razem pójdą gdzieś, gdzie będą zupełnie sami. Wracała z tych spotkań smutna, a matka wypytywała ją, czy ojciec kogoś ma. Odpowiadała: „Naprawdę nie wiem, mamo”, a matka parskała ze złością: „Mogłabyś się rozejrzeć, skoro już tam chodzisz”. Ludmiła niechętnie poszła do szkoły, tak odmiennej od barwnego życia artystów. Była zdolna, więc bez wysiłku zdawała z klasy do klasy, ale do nauki się nie przykładała. W klasie była outsiderką, ale miała ugruntowaną pozycję – w końcu była dzieckiem znanych artystów, a do połowy polskich sław mówiła „ciociu” i „wujku”, co bardzo imponowało jej rówieśnikom. W dodatku była ładna, oryginalnie ubrana i przebojowa. Ta zewnętrzna pewność siebie szczelnie skrywała wewnętrzną samotność, smutek i niewiarę w siebie. Nie na darmo Ludmiła była pojętnym dzieckiem aktorki i reżysera, umiała grać i reżyserować samą siebie. W lot pojęła zasadę rządzącą światem, zwłaszcza światem show-biznesu – jak się sprzedasz, tak cię kupią. W teatrze, w którym matka Ludmiły miała etat, ogromnym szacunkiem i estymą cieszyła się pani Stefania – wielka dama polskiej sceny. Bardzo polubiła Ludmiłę, która przylgnęła do niej z radością i wdzięcznością, że ma w końcu kogoś dorosłego, kto i słucha jej, i opowiada jej o sobie. Poświęca jej czas, rozmawia z nią szczerze i serdecznie. I dla kogo jest ważna. Pani Stefania, osoba światowa, widząc braki Ludmiły w kindersztubie, zaczęła taktownie je uzupełniać. Irytowało i smuciło ją, że dziewczynka jest zaniedbana przez rodziców, jednak nigdy nie powiedziała o nich Ludmile złego słowa. Jednak Ludmiła czuła, że może powiedzieć pani Stefanii wszystko, i stara aktorka była jedyną osobą, przy której Ludmiła

była prawdziwa, nie wstydziła się płakać, skarżyć na swoją samotność i ból odrzucenia, którego doznawała od obojga rodziców. Pani Stefania przytulała ją i mówiła ciepło: „Rozumiem cię, dziecko, bardzo dobrze cię rozumiem”. I Ludmiła czuła się naprawdę rozumiana. Szkoła średnia była dla Ludmiły znacznie ciekawsza od podstawówki. Głównie z powodu kółka teatralnego, które sama założyła i prowadziła. I oczywiście reżyserowała wystawiane przez nie przedstawienia. Wokół Ludmiły było teraz pełno zdolnych, inteligentnych, twórczych rówieśników. Sami pisali sztuki, piosenki, wiersze, tworzyli skecze, robili scenografię, szyli kostiumy. A Ludmiła była wśród nich najważniejsza. I dumna z tego, że udało się jej stworzyć swój ukochany teatr w szkole. Odnosili sukcesy – wygrywali międzyszkolne konkursy teatralne i recytatorskie. Podczas przedstawień na widowni pojawiali się znani „wujkowie” i „ciocie” Ludmiły. I, o dziwo, jej ojciec, który po raz pierwszy naprawdę zainteresował się córką. „Moja krew” – mawiał z dumą do kolegów. Po jednej z premier zaprosił Ludmiłę na kolację i nareszcie, po raz pierwszy, faktycznie byli sami. Ludmiła na początku była bardzo spięta, ale ojciec natychmiast zaczął rozmawiać o przedstawieniu, chwalił jej inwencję i traktował ją jak koleżankę po fachu. O mało się nie popłakała ze szczęścia. Poczuła, że odnalazła dobrą drogę. Dla siebie na życie, a także do serca ojca, a przynajmniej do jego uwagi. Matka nie była zachwycona sukcesami córki. Przeciwnie – zaczęła być wobec Ludmiły coraz bardziej uszczypliwa. Tym bardziej że jej własna kariera straciła rozpęd. Nie obsadzano jej już w rolach amantek, a ról dla dojrzałych kobiet ciągle było za mało. Jej trudny charakter dodatkowo komplikował sprawę. Była poza tym wściekle zazdrosna o coraz bliższy kontakt córki z ojcem. Dla Ludmiły było oczywiste, że matka nie przebolała odejścia ojca i żaden z licznych romansów nie uleczył jej poczucia odrzucenia. Jedyną istotą, na której matka mogła bezkarnie wyładowywać swoje humory, była Ludmiła. Posunęła się nawet do tego, że wykrzyczała: „Miałabym lepsze życie, gdyby nie ty!”. Ludmiła poczuła, że nie wytrzyma już z matką pod jednym dachem. Gdy skończyła osiemnaście lat, natychmiast wyszła za mąż za młodego i pięknego aktora, którego niebagatelną zaletą było własne lokum. Ludmiła z zapałem urządzała swoje pierwsze gniazdko. Zrobiła to jak zwykle z polotem, ku zachwytowi męża i coraz liczniejszych gości. Ubierała się coraz śmielej i seksowniej, nadała też sznyt stylowi męża. Stali się w środowisku artystycznym modną i pożądaną parą. Matka była wściekła. Ojciec traktował wybranka córki z lekkim przymrużeniem oka. Nie miał o nim najlepszego zdania, co początkowo bolało Ludmiłę. Pani Stefania sekundowała wszystkim osiągnięciom Ludmiły, wspierała jej reżyserskie zapędy i wyzwolenie od matki. Poznawszy wybranka Ludmiły, nie okazała entuzjazmu, ale serdecznie życzyła jej szczęścia. Po maturze bez żadnych kłopotów Ludmiła dostała się do szkoły teatralnej na reżyserię. Studiowała z zapałem i osiągała sukcesy. Już na studiach otrzymała szansę reżyserowania w kilku pozawarszawskich teatrach. Poszło jej świetnie. Doceniali ją krytycy i publiczność. Kolejną bliską osobą, która nie zniosła sukcesu Ludmiły, był jej mąż. Sam nie robił zbyt wiele, żeby osiągnąć sukces, oddawał się głównie życiu towarzyskiemu, ale o karierę Ludmiły był wściekle zazdrosny. Nigdy nie stronił od alkoholu, ale teraz pił coraz więcej. Wręcz ostentacyjnie zaczął pokazywać się z innymi kobietami. Początkowo Ludmiła usiłowała ratować i jego, i ich małżeństwo, ale szybko zrozumiała, że on nie chce rozwijać siebie, za to chce umniejszyć ją. Dotarło do niej, dlaczego ani ojciec, ani pani Stefania nie byli nim zachwyceni. „Wyszłam za dupka” – rzuciła mu w twarz i wyprowadziła się do koleżanki. Kilka dni później umarła pani Stefania. Po pogrzebie Ludmiła położyła się do łóżka i nie wstawała przez trzy tygodnie. Koleżanka, Aśka, najpierw pocieszała, potem prosiła, a potem popadła w przerażenie, nie wiedząc, co zrobić z Ludmiłą, która milczała, nie jadła, głównie spała albo gapiła się w sufit. Wezwała posiłki. Do Ludmiły próbowali dotrzeć koledzy, koleżanki, ojciec, kilku lekarzy i jeden uzdrawiacz. Jemu jednemu

udało się skłonić ją do porzucenia stanu bezwładu. Ludmiła wstała, umyła się, ubrała i przeprosiła Aśkę za kłopoty, które jej sprawiła. „To nic, najważniejsze, że wróciłaś” – powiedziała koleżanka i uścisnęły się serdecznie. „Mam iść na psychoterapię i na wzmacniające zabiegi do mojego healera” – powiedziała Ludmiła. I tak Ludmiła trafiła do mnie i kobiecej grupy terapeutycznej. Dość szybko okazało się, jak wielkie ma zasoby. Nic nie ujmując z jej oryginalności, była kolejną nowoczesną kobietą spełniającą się w pracy i działalności zadaniowo-społecznej, a biedną i nieszczęśliwą w życiu intymnym. To kobiecy syndrom naszych czasów. Niczego nie potrzebowała w obszarze zawodowym, była tu wolna, utalentowana i niezależna. Trzeba było tylko skończyć studia. Brak miłości rodzicielskiej podcinał jej skrzydła i zakłócał swobodny lot ku szczęściu. To rozumiała, wiedziała. Ale zdziwiła się, gdy jej powiedziałam, że powodem wielu kłopotów z miłością jest wielka przepaść między jej zewnętrzną siłą a wewnętrzną biedą i bezradnością. – Wydawało mi się, że im będę mocniejsza, wspanialsza i taka, jak trzeba, tym bardziej będę kochana. Ojciec to potwierdził. – To prawda, że twoja strategia bycia taką, jaką cię chcieli, uratowała cię na wiele lat. Dała ci sympatię i życzliwość wielu ludzi. Ale miłość od pani Stefanii zyskałaś nie za ukrywanie siebie prawdziwej, smutnej. Przeciwnie: najistotniejsze dla twego rozwoju było, że kochała cię prawdziwie taką prawdziwą właśnie – powiedziałam. – O tak... – szepnęła Ludmiła. – Bardzo mi jej brak... – Ale ją miałaś, uratowała cię przed społeczną psychopatią, czyli tym, co gubi twego byłego męża. Dzięki temu, że miałaś jej miłość, mogłaś się z nim rozstać w miarę szybko. Nie zaległaś na lata w toksycznym związku, jak robi wiele kobiet. Ale w momencie, w którym to zrobiłaś, natychmiast straciłaś panią Stefanię. To niezwykły przypadek, a może chwila przełomu, koniecznego dla ciebie... Przez chwilę zaniemogłaś. Poczułaś, że ci ziemia spod nóg umknęła. – Tak było. – Ale skrzydła masz, tylko ktoś mądry musiał ci przypomnieć, do czego one są. Nie tylko do tworzenia efektownych przedstawień na zewnątrz, w czym nie ma nic złego i z czego będziesz żyła, ale do wydźwignięcia siebie z czarnej dziury, w którą wpadłaś. I do dalszego lotu. Oprócz skrzydeł masz mieć też własne nogi, na których stoisz. Ustaliłyśmy tematy i cele, jakie jawią się w pracy psychologicznej i w życiu przed Ludmiłą. Rozwieść się, zdobyć dla siebie jakieś lokum, skończyć szkołę. Znaleźć pracę. To na zewnątrz. A w „środku”? Rozliczyć się z mamą, ojcem za wczesne lata i pustkę od nich. Pożegnać panią Stefanię i nadać jej rangę zastępczej mamy, utrzymywać z nią serdeczny kontakt duchowy dla otrzymywania wsparcia. Inwestować w relacje i przyjaźnie rówieśnicze. I nie tylko w rówieśnicze, oczywiście. Pobierać wsparcie zawodowe od ojca i spróbować go poruszyć także jako tatę, a nuż coś z tego wyjdzie, szczególnie że ojciec się starzeje i wyraźnie mięknie. W relacjach z matką pilnować się przed nią. Utrzymywać je rzadko i zależnie od tego, jak bardzo będzie ona toksyczna. Kiedy matka stanie się bezradna, włączyć ojca w odpowiedzialność finansową, aby załatwić jej opiekę. A poza tym lub przede wszystkim – reżyserować. Tworzyć. Nie czekać na miłość. Sama przyjdzie. Nie spieszyć się z niczym. Niczego nie opóźniać. Kochać siebie i rozumieć siebie coraz bardziej. Żyć pełnią siebie. „Bardzo mi się to podoba! Idę w to!”– rzekła z mocą Ludmiła. I poszła. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Wygnana z raju Swiatem Zosi był tata. A ona jego. Mama też była, ale mniej. To tata pragnął dziecka. I on

przewijał, kąpał, karmił (mama szybko straciła pokarm), bawił, uczył, wychowywał. Z niezmienną radością, uwagą i entuzjazmem. Tata z Zosią grali w piłkę i w różne gry, piekli ciastka, turlali się po dywanie, biegali, czytali, spotykali się z innymi dziećmi. Tata wtedy wymyślał zabawy dla wszystkich, a Zosia puchła z dumy, bo wszystkie dzieci zazdrościły jej takiego taty. Któregoś wieczoru, gdy Zosia miała dziewięć lat, czekały z mamą na tatę. Zamiast niego przyszedł policjant i powiedział, że tata zginął na miejscu w wypadku. Mama zemdlała, policjant zajął się mamą. Zosia stała skamieniała. Przestała czuć. Policjant, wychodząc, powiedział: „Zajmij się mamą”. Zosia ruszyła, jak automat, w stronę mamy i jej potrzeb. I tak już zostało. Dla Zosi było jasne – musi przejąć opiekę nad mamą, bo najgorsze, co mogłoby się stać, to stracić jeszcze i ją. Życie trwało. Smutne, jałowe, puste. „Musisz się uczyć, inaczej sobie nie poradzisz” – to był główny przekaz matki dla córki. Zosia nie lubiła mamy, ale drżała o nią. Dreptała za nią, usługiwała, w czym mogła. Uczyła się, oczywiście, i nigdy nie płakała. Odsunęła się od innych dzieci. Tata śnił jej się często, nieruchomy, nawet nie patrzył na nią. Budziła się z krzykiem przerażenia i w strasznej samotności i nawet nie umiała sobie powiedzieć, że cierpi. Żyła w czyśćcu, wygnana z raju za niewiadomy grzech. Skończyła szkołę, poszła na studia – tata by tego chciał i miała na to rentę po nim. Postanowiła zostać pediatrą. Tylko ból małych dzieci trafiał do jej serca. Dorosłym nie ufała. Dzieci jej potrzebowały. Wiedziała to. Z matką nie stały się sobie bliższe, ale martwiły się o siebie. Obie bały się zostać same. Po kilku latach niezwykle oddanej i wyczerpującej pracy przy swoich małych pacjentach Zosia zemdlała. Zlekceważyła to. Po paru powtórkach koledzy zmusili ją do wszechstronnych badań. „To wyczerpanie – usłyszała diagnozę – nie wolno tyle pracować”. „Ale ja inaczej nie umiem” – przyznała się Zosia. „Trzeba iść na psychoterapię” – powiedział lekarz. Poszła więc. Powoli uczyła się mówić o sobie i wierzyć, że ktoś drugi naprawdę jej słucha. Polubiła terapeutkę i te intymne godziny, w czasie których oswajała się z nowymi słowami o sobie. Że ona też jest WAŻNA i że ma prawa. Poczuła ulgę, gdy terapeutka powiedziała: „Twoja mama jest bardzo egocentryczna”. Więc jeszcze ktoś oprócz niej to wie. O tacie nie chciała rozmawiać. Z trudem dała się namówić na wyjazd z grupą terapeutyczną. Przez pierwsze sesje jej własne problemy wydawały się nieważne. Te dziewczyny były bite, poniżane, zdradzane, porzucane. Miały okrutnych rodziców. Co prawda matka się nią nie zajmowała, ale przecież jej nie biła. „Co ja tu robię?” – pytała siebie. Aż przyszedł dzień, gdy Halina żegnała swego ojca, który umarł, gdy była mała. Zosia od pierwszych słów poczuła, że dzieje się z nią coś dziwnego. Dygotała coraz bardziej; jej ciało płonęło. Gdy Halina wyszlochała do swojego ojca: „Zostawiłeś mnie samą, zupełnie bezradną! Jestem wściekła, smutna, nieszczęśliwa! Nienawidzę cię za to i tak strasznie do ciebie tęsknię...”, Zosia zapłakała po raz pierwszy od ponad dwudziestu lat... Przeszył ją straszny ból. To były jej własne uczucia, jej słowa, stan, którego przez całe życie od śmierci ojca nie mogła nazwać i od którego nie mogła się uwolnić. A potem była wielka cisza w ciele, spokój w sercu i poczucie ciepła, po raz pierwszy od JEGO ŚMIERCI.

Zosia już trzy lata pracuje ze swoją terapeutką i grupą wspaniałych kobiet zmieniających swoje życie i pomagających sobie rozkwitać. Wyprowadziła się od matki. Po dwóch latach terapii pożegnała ojca i pozwoliła mu odejść. Przyśnił jej się wtedy radosny, taki jaki był, i poczuła, że go odzyskała. Poznała Tomka i uczą się siebie. Zrozumiała, że chcąc ratować małe dzieci, intuicyjnie chciała uratować siebie – małą Zosię, która teraz coraz pełniej żyje i pomaga żyć innym. Z radością. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Twardzielka M

„ oja mama musiała być twardzielką” opowiada Lenka. Jej babcia miała 35 lat i wiedziała, że umiera. Ostatnie miesiące życia poświęciła na przygotowywanie 12-letniej córki do przejęcia roli głowy rodziny. – Nie było ojca? – pytam. Był, ale pił. A rodzeństwo? Brat. Starszy o dziewięć lat. Czyli 21-letni mężczyzna! Tak, ale pił. Czyli babcia zostawiła to, co sama dźwigała – dwóch chlejących, toksycznych facetów – na głowie 12-letniego dziecka, bo było dziewczynką. Ciekawe, kto byłby przyuczany do opieki nad pozostałymi, gdyby to był chłopiec?! Widok samotnej dziewczynki, którą matka tak strasznie obarcza, rani serce. Nawet miejsca na żałobę i wielki lęk po stracie matki tu nie ma. Od razu jest zadanie przerastające siły i wyobraźnię, całkowicie łamiące życie... – Moja mama też się w końcu rozpiła. Jak ja już byłam dorosła – ciągnie opowieść Lena. – Tak, wtedy już mogła sięgnąć po tę nieodpowiedzialność, na którą jej ojciec i brat zawsze mogli sobie pozwolić dzięki swoim kolejnym twardzielkom – mówię. – I pewnie ty z kolei odpowiadałaś za nią. – O, tak – potwierdza Lena – zawsze mi mama opowiadała o przykazaniach babci i tłumaczyła, że ja też muszę być twardzielką. – Byłaś? – pytam. – Bardzo się starałam i ciągle się staram. Już ledwie żyję. Dlatego tu przyszłam. Już nie mam siły. – Jakbyś miała, to jeszcze byś pociągnęła, prawda? – Tak – szepcze. Lenka ma 45 lat i wygląda jednocześnie na 13 i 70. Jest drobniutka z sylwetki i delikatności ruchów, i głosu. Wszystko, ale nie twardzielka! Jednak nadludzki wysiłek sprostania oczekiwaniom wypisuje się na jej ładnej małej buzi bruzdami napięcia. Twarz jest ściągnięta, uważna, ciągle w jakiejś gotowości, bez uśmiechu. Lena jest lekarzem pediatrą. Pracuje ponad siły. Walą do niej tłumy pacjentów, bo jest im ogromie oddana, bardzo się nimi przejmuje. – Ból dzieci mnie tak porusza. – Lena płacze. – Chciałabym im wszystkim pomóc. – Pomagasz – zgodnym chórem odzywają się kobiety uczestniczące w grupie. – Ale i tak ciągle mi się wydaje, że robię za mało albo nie to, co trzeba. Tak bym chciała wreszcie odpocząć. – A co ci w tym przeszkadza? – pytam. – Nikt mi nigdy na to nie pozwolił. – Lena łka jak mała dziewczynka. – Ty sobie nie możesz pozwolić? – Nie, skądże, ja sama nie. – A czy przyjmiesz to pozwolenie, jeśli przyjdzie? – Taaak – z nadzieją odpowiada Lena. – A skąd ono może przyjść? – My ci je damy. Cała grupai ja. – Ojej, naprawdę? – Lena ożywia się. – Naprawdę zechcecie mi

pomóc?! – Z radością – pokrzykują dziewczyny. – I ty też?! – pyta mnie z napięciem. – Bardzo chcę dać ci to pozwolenie. – To ty daj mi pierwsza, a potem wy wszystkie. Szybko siada przede mną. Jestem zachwycona otwartością Leny. Jej wewnętrzne dziecko ujawnia się spontaniczne, chętne do rozwoju. – Zaraz to zrobię, ale najpierw chcę cię przeprosić za wszystkich dorosłych, za to, że nigdy dotąd nie dostałaś prawa do bycia pogodnym dzieckiem, do spokoju, zabawy, beztroski. – Nie dostałam – żarliwie przytakuje Lenka – ale chcę. Jej twarz zaczyna się zmieniać. Rozluźnia się, różowieje, wypełnia. – Weź ode mnie pozwolenie na wypoczynek, na zajmowanie się sobą, kiedy tego potrzebujesz, na zabawę, na branie pomocy od innych (Lena aż wzdycha), na swoją ważność dla siebie samej, na wewnętrzny spokój i zadowolenie z tego, co robisz i jak pracujesz. Masz to szczęście, że wykonujesz zawód, który kochasz, ale nie musisz się tak strasznie spinać. Wiesz, dlaczego cię ta praca tak zjadała? – Lena patrzy wyczekująco. – Bo robiłaś dla tych dzieci to, czego nie mogłaś dla siebie samej, je ratowałaś, a sama ginęłaś przytłoczona ciężarami, które narzuciły ci twoje przodkinie. Okazałaś się niebywale dzielna i odpowiedzialna. Nie rozpiłaś się. Możesz być z siebie duma. Ale już wystarczy tej rabunkowej gospodarki. Któraś z kobiet twego rodu musi przerwać tę epidemię i cudownie, że jesteś to właśnie ty. – Tak, tak, bardzo chcę! – Wzięłaś pozwolenie? – Tak. I jestem szczęśliwa. – Warto z tobą pracować – to już moja radość. A potem było mnóstwo kolejnych pozwoleń na dobre, spełnione życie. Lenka je brała, coraz jaśniejsza i piękniejsza. Kobiety, darowując jej te pozwolenia, obdarowywały także siebie. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Promienna U Julki w domu mama odpowiadała za wszystko. Taty prawie nie było. O jak wielu domach

można powiedzieć to samo? Dzieci było troje, więc mama miała pełne ręce roboty. Najstarszego brata Julka prawie nie znała: kiedy się urodziła, on kończył liceum. Jej starsza o cztery lata siostra była rodzinną buntowniczką, kłóciła się o wszystko, nie zgadzała się nikim i niczym i Julka była nią przerażona. Mama też potrafiła nakrzyczeć i Julka bała się podniesionego głosu. Julka zawsze starała się być zgodna, miła, pożyteczna i nieźle jej to wychodziło. I czasami mama nagradzała ją całusami i pochwałami. Kiedy poszła do szkoły, okazało się, że jest dyslektyczką. Trafiła fatalnie. Jej, pożal się Boże, nauczycielka wyzywała ją od osłów i idiotek. Julka kurczyła się w sobie po każdej obeldze i ulatywały z niej wszelkie zdolności. Przeżyła trzy lata takiej męki. Gdy dorosła, pamiętała je jako najkoszmarniejsze lata swojego życia. W końcu mama zauważyła, że jej dziecko ledwie żyje, i przeniosła ją do innej szkoły. I tam zdarzył się cud. Julka przyszła do szkoły w krótkiej spódniczce, w jakiej chodziła zawsze. Była nową dziewczynką, ładną dziewczynką i do tego w miniówce. Chłopcy zakochali się w niej natychmiast. Pobili się o nią już pierwszego dnia. Dziewczynki były pod jej wielkim wrażeniem. I wrażeniem wrażenia, jakie Julka zrobiła na chłopcach. Od tej chwili błyszczała jak gwiazda. Skończyły się także jej problemy z czytaniem, ponieważ pani bibliotekarka polubiła ją bardzo i czytała z nią baśnie. Cierpliwie i serdecznie wyleczyła Julkę z dysleksji. Dziewczynka zdobyła więc i popularność wśród rówieśników, i nieznany jej dotąd cudowny świąt książek. Wydawało się, że wszystkie kłopoty zniknęły. Nauczyła się być popularna. Była inteligentna, pomysłowa i bardzo nastawiona na dbanie o relacje. Zawsze wiedziała, co powiedzieć drugiej osobie, czym ją obdarować, co ją ucieszy. Nie sprawiała kłopotów ani złymi humorami, ani żądaniami, ani oczekiwaniami. Lubili ją rówieśnicy, nauczyciele, a mama była z niej coraz bardziej dumna. Siostra złościła się natomiast coraz bardziej, a Julce coraz większą przyjemność sprawiało to, że to ona jest lepszą córką. Po maturze Julka poszła na modny kierunek – marketing. W szkole słynęła z organizowania akademii, zabaw i wycieczek, była więc przekonana, że świetnie sobie poradzi jako PR-owiec. Tak też się stało. Szybko założyła z przyjaciółką firmę, miała wielu klientów, których olśniewała pomysłami. Stała się wysokiej klasy uwodzicielką, zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Uwodziła mężczyzn, kobiety, dzieci, zwierzęta i firmy. Nic dziwnego, że oczarowała jednego z najprzystojniejszych ze swojego otoczenia. Menedżera wysokiego szczebla. Pobrali się i po upojnej podróży poślubnej do Wenecji rozpoczęli wspólne bogate życie. Najładniejszy dom. Najmodniej urządzony. Najlepsze przyjęcia. Najciekawsze prezenty ofiarowywane przyjaciołom i znajomym. I najładniejsze, najlepiej wychowane dzieci. Julka dwoiła się i troiła, pomysł gonił pomysł. Umiała być wszędzie naraz – w pracy, w domu, na bankietach. Modna, piękna, promienna. Wiecznie atrakcyjna matka. I najlepsza matka – dzieci były zawsze na pierwszym miejscu. Wysłuchiwane, tulone, chwalone, obdarowywane, pieszczone. Znajomi i przyjaciele nie mogli wyjść z podziwu, jak jej się to wszystko udaje. Odpowiadała im: „Ja po prostu kocham moje życie”. Na tym oceanie szczęścia pojawiła się znienacka góra lodowa. Ktoś nie mógł ścierpieć dobrostanu Julki i przysłał jej anonim z taką ilością faktów, że maż nie mógł się niczego

wyprzeć. Okazało się, że od kilku lat zdradza Julię. To był dla niej prawdziwy szok. Zawalił się jej wspaniały świat. I natychmiast runęło też tak cenne poczucie jej własnej wartości. Jak gdyby zmiótł je wiatr. Po straszliwej awanturze, podczas której mąż przyznał się do romansu, Julka zażądała, żeby wyniósł się z domu. Najpierw zamieszkał w hotelu i próbował udobruchać Julkę. Ona nie chciała go widzieć, była pełna żalu i wściekłości, ale nie wiedziała, co ma robić. Raptem poczuła się jak mała dziewczynka, która nie wie, co jej wolno, co wypada, co jest słuszne. I na czym lub na kim może się w tej sytuacji oprzeć. Bo nie mogła już oprzeć się na mężu. W domu była totalna rozpierducha. Dzieci obraziły się na matkę. Były zdumione nieugiętą postawą wobec ojca. I wtedy Julia przyszła do mnie. Ciągle płakała, razem ze łzami wylewała z siebie upokorzenie, rozpacz, wściekłość, niepewność, ogromny lęk przed resztą życia i żal zarówno do męża, jak i do dzieci. Sprowadzało się to do jednego, straszliwego wniosku: „Teraz już nic nie ma sensu”. – Ile lat żyła pani tak dobrze? – zapytałam ją. – Prawie dwadzieścia – odpowiedziała. – I myślała pani, że tak będzie zawsze? – Oczywiście, przecież na to zapracowałam. – Robiła pani wszystko, co trzeba i jak trzeba, prawda? – A nawet lepiej – podkreśliła Julia. – Zwroćmy uwagę na to „lepiej”, zapamiętajmy je – poprosiłam. – Czy powiedziała pani dzieciom, co się naprawę stało? – Nie. – A mąż? – Też nie. – No to co one mogą z tego rozumieć? – Chciałam im tego oszczędzić. – Im czy sobie? – Ojej, co to znaczy „sobie”? – Nie chciała się pani pokazać jako ta zdradzona. – Chyba ma pani rację, chciałam, żeby po prostu wzięły moją stronę, bo to ja zawsze byłam bardziej z nimi związana – wyszeptała Julka. – Najlepiej byłoby, gdyby powiedzieli to państwo dzieciom razem. Jednocześnie podkreślając, że to nie ma z nimi nic wspólnego, że nie są niczemu winne i za nic nie opowiadają, a wy jako dorośli poradzicie sobie z tym sami, choć jeszcze nie wiecie, kiedy i jak. Mąż zgodził się na rozmowę z dziećmi. Nastąpiły długie miesiące naszej pracy. Mąż wynajął mieszkanie, bo Julka nie godziła się na jego powrót. Ona zaś przeżywała kolejne fazy – najpierw straszliwy smutek, niemoc, brak poczucia sensu, zaprzeczenie sobie samej („To znaczy, że wszystko, co robiłam, nie jest nic warte i nic nie znaczy”). Brzmiało to bardzo mocno i dziwnie z ust tak wspaniale dotychczas funkcjonującej kobiety. Zdaniem Julki winny jej stanu był oczywiście mąż. Nie chciała z nim rozmawiać, słuchać jego tłumaczeń ani przyjąć przeprosin. Kolejną fazą była niesłychana wściekłość, jaką Julka uwolniła z siebie wobec męża. Była to pierwsza prawdziwa, wydobywająca się z jej głębi furia, na którą Julka sobie pozwoliła. Była jednoczenie przerażona i zachwycona tym, ile tego w niej jest i jak cudownie czuje się ze swoją

wściekłością. Poczuła wielką ulgę i wielką siłę. Odrzuciła nienaganne maniery damy i obrzucała męża wyrazami, o jakich znajomość nikt by jej nawet nie podejrzewał. Julia sama również się dziwiła, ale coraz bardziej zaczynała podobać się taka nowa sobie samej. Mąż zgłupiał. Po fazie rozkosznej w gruncie rzeczy wściekłości Julię dopadła niepewność. Ale już inna niż wcześniej. „Przecież on zawsze był dobrym mężem. Mogłam na niego liczyć we wszystkich poważnych sprawach. Mam za sobą tyle lat dobrego życia z nim. I zawsze był bardzo dobrym ojcem, a teraz, gdy byłam w depresji bardzo zajmował się dziećmi. Ale jednocześnie patrzeć na niego nie mogę. Zranił mnie najmocniej, jak tylko można. Zabrał mi moje poczucie wartości jako kobiety” – mówiła. – Wiem, że to, co powiem, będzie bolało, ale nie można zabrać poczucia wartości komuś, kto je ma. – To dlaczego ja o sobie tak dobrze myślałam?! – wykrzyknęła. – Po pierwsze, bo chciałaś tak myśleć, po drugie, tak się podlizywałaś wszystkim, że oni mogli się tobą tylko zachwycać, a ty im z radością wierzyłaś. To był obopólny interes, oni nie mogli przestać cię chwalić, bo przestałabyś ich dopieszczać, a ty nie mogłaś przestać być dla nich najlepsza, bo przestaliby cię chwalić. Aż mąż tego nie wytrzymał i udał się w bok. – To nie mógł mi powiedzieć, że mu się coś we mnie nie podoba?!! Musiał zdradzać!? – warczała Julka. – Po pierwsze, nic innego by cię tak nie dotknęło, przyznaj. A nawet – gdyby tylko spróbował cię skrytykować, nie pozwoliłabyś mu dokończyć zdania. Przecież ty byłaś królową na włościach i WSZYSCY byli tobą zachwyceni, to z czym on by mógł startować? A poza tym on to zrobił nieświadomie. Każdemu, a już szczególnie mężczyźnie jest trudno zwerbalizować takie rozległe, dziwne uczucie, że coś jest nie tak i choć wszystko wydaje się cudne, to jednak czegoś ważnego nam brakuje. – Powoli zaczynam kumać, na czym to polega. Interes co prawda się kręcił, ale ja byłam coraz bardziej zmęczona. Ciekawe, ile bym tak pociągnęła – skwitowała Julia, z krzywym co prawda, ale uśmiechem. Uwielbiam w Julii to jej poczucie humoru i to, że umie się śmiać z siebie. Taka umiejętność świetnie rokuje „powrót do zdrowia”. Kolejny etap przyniósł naszej bohaterce zrozumienie, jak – paradoksalnie – cenne jest przebudzenie, które zafundował jej mąż. Dotarło też do niej, że ta zdrada była chwilowa, bo teraz, już od czasu sławetnej awantury, Ryszard jest dyspozycyjny i spełnia potrzeby dzieci, jej i domu. – To ja mu powiem, że go rozumiem, że mi pomógł w rozwoju, i zaproszę go z powrotem do domu! – oznajmiła upojona nowym odkryciem. – Zaraz, zaraz! Dopiero od paru chwil widzisz jego zasługę i już lecisz go wpuszczać, a niedawno z hukiem go wywaliłaś. Chłop ogłupieje, a ty staniesz się niewiarygodną chorągiewką na dachu – stopowałam Julkę. – O Boże, masz rację, kiedy ja zacznę działać dorośle?! – Jak się zaczniesz zastanawiać, myśleć, wyciągać wnioski, a nie tylko reagować. Teraz zaproś go do domu na obiad, za jakiś czas na następny, potem daj się gdzieś ty zaprosić. Spożytkuj ten czas na pracę nad sobą, żebyś wiedziała, czego od niego chcesz i co dla niego masz NAPRAWDĘ. A on też niech pobędzie sam, pochodzi na terapię (bo zaczął!), nauczy się lepiej nazywać SWOJE potrzeby i nazywać to, co w tobie ceni, a czego nie lubi. – A to już nie będzie takie fajne – zażartowała Julia.

– Tak, pozorna królowa będzie musiała zdjąć koronę z głowy. Nauczyć się pokazywać siebie niepewną i potrzebującą uwagi wprost, żeby on (i inni) też mógł być dawcą dobra, a nie tylko ty. Będziesz się też oswajać z tym, że te potrzeby nie zawsze będą dobrze odczytane i spełnione tak, jak byś sobie życzyła. Ale to będzie za to dużo prawdziwsze. – Coraz lepiej to ogarniam. Łatwo nie będzie, ale idę w to! – oświadczyła Julia z entuzjazmem, który u niej zawsze jest gwarancją powodzenia. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Zniewolona Ewka może mieć każdego. Tak mówiły o niej koleżanki na studiach. Zazdrościły. Niektóre

się z nią kolegowały z nadzieją, że przy niej będą miały większe powodzenie. W szkole mówili o niej „dziwka”. To nie było zwyczajne dopuszczać chłopaków do największej intymności. Ona to robiła i o tym wiedziano. Na studia wyjechała do dużego miasta, daleko. Nikt jej tu nie znał, była dorosła, uprawiać życie płciowe wręcz należało. Ewka odetchnęła. Paru facetów się w niej zakochało. Jeden poprosił o rękę. Wyszła za niego. Już nie była dziwką. Była mężatką. Wielu z jej adoratorów odpuściło, ale nie wszyscy... Męża nie kochała. Nie kochała nikogo. Nie przyjaźniła się z dziewczynami, nie ufała nikomu. Zaczęło do niej docierać, że samej sobie też nie ufa. Mąż chciał dziecka. Przeraziła się. Założyła spiralę. Wtedy po raz pierwszy pomyślała, że miała szczęście, nie zachodząc dotąd w ciążę. Poczuła też, że ta spirala, dając jej bezpieczeństwo przed ciążą, dała jej jeszcze coś innego, nowego. Otóż Ewka zaczęła odmawiać siebie swoim kochankom i mężowi... Jakby to coś w niej chroniło ją też przed nimi. Miała teraz dużo wolnego czasu i zupełnie nie wiedziała, co z nim robić. Czuła, że się od czegoś uwolniła, ale że sama sobie z całą resztą życia nie poradzi. Przyszła do mnie. Jako problem zgłosiła brak więzi z mężem i chęć rozwodu. Była jednak bezradna w tej sprawie. Opowieści Ewy o domu rodzinnym były ponure. Rządził w nim ojciec, zimny tyran. Matka – przelęknięta, cicha. Dom bez znajomych, bez uśmiechu. Był też starszy o pięć lat brat, którego ojciec niszczył, wyszydzając na każdym kroku. Ewki jakby prawie nie zauważał, używał sobie na żonie i synu. Nie byli biedni, dom był duży. Kiedy zaproponowałam, żeby wróciła myślami do swojego pokoju i tego, jak tam się czuła i co robiła, Ewa przekroczyła wielki próg: przestała bronić tajemnicy. Kiedy poszła do szkoły, a jej brat miał 12 lat, w dzień i w nocy przychodził do niej, rozbierał ją, macał, bił, związywał, obrażał, a w końcu gwałcił. Jej pokój to było łóżko, na którym leżała, trzęsąc się ze strachu, nienawiści i bezsilności. Z biegiem czasu było już tylko gorzej. Brat zaczął przyprowadzać kolegów i oddawał im ją do zabawy. Zorientowała się, że brał od nich za to pieniądze. – Naprawdę byłam dziwką – płakała Ewa, kiedy już puściły tamy i zaczęła pozwalać sobie czuć i przeżywać. – Jak to się stało, że twoi rodzice nie reagowali?! – pytałam. – Oni?! Byli głusi na wszystko. Gdybym im powiedziała, ojciec by brata zabił, a mnie wygnał. Matka by tylko płakała. – A nauczyciele? – Byłam cicho, uczyłam się na trójki, czwórki i wszyscy dawali mi spokój. O tym, że sypiam z chłopakami, gadały tylko niektóre dzieciaki, może mówiły swoim rodzicom, bo nikt mnie do domu nie zapraszał. Nie lubili mojego ojca i chyba się go bali, nikt nie chciał zadzierać z dyrektorem najważniejszego zakładu. Dzięki temu brat Ewki czuł się bezkarny. Jakiś czas temu osiadł za granicą, chyba ma rodzinę. Siostry nigdy nie przeprosił. Ewa pracowała nad sobą długo i skutecznie. Rozwiodła się z mężem, dziękując mu za to, że był. Rozstali się z klasą, pozostają w kontakcie. Ona od trzech lat żyje sama. Zdała sobie sprawę, że zrobiono z niej seksoholiczkę. Najpierw rodzice pozostawili ją samą sobie, potem brat wyuczył ją odbierania seksualnej przemocy jako sposobu na kontakt z innymi. Najpierw chłopcy szantażowali ją ujawnieniem, że z nimi sypia, po to, by robiła to nadal. Uwierzyła, że

od tego jest i że tego się od niej oczekuje. Dlatego do każdego kolejnego spotkanego mężczyzny wysyłała nieświadomie sygnał: jestem do twojego użytku. Większość korzystała. Z nikim dotąd nie przeżyła orgazmu, teraz uczy się go dawać sobie sama. Lubi coraz bardziej swoje mieszkanie i łóżko. Czeka na relację, w której zobaczy siebie dotąd sobie i nikomu nieznaną. Szykuje się do udziału w grupach kobiecych, by uczyć się od innych kobiecości i bliskości. Do rodziców i brata wysłała listy, w których po imieniu nazwała całą prawdę o ich domu i ich poczynaniach. Nie odpowiedzieli. Nie spodziewała się odpowiedzi. Zrobiła to dla siebie. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Święta Jak ty pięknie wyglądasz! – zakrzyknęły na widok Mady uczestniczki grupy terapeutycznej.

Stała przed nami rusałka. Wysoka, wiotka, o płowych włosach spływających na ramiona, w długiej kwiecistej sukni na ramiączkach, w delikatnych sandałkach, zaróżowiona z przejęcia i radości. „To naprawdę ty?” – dziwiły się dziewczyny z zachwytem. Dotąd znałyśmy Madę z ciemnymi włosami ściśniętymi w supełek, w czarnych spodniach i wyciągniętych swetrach, w ubraniach, jakie noszą dziewczyny, które chcą się schować. Mada się nie śmiała, siedziała w kącie skulona, rzadko mówiła o sobie. Bardzo silnie reagowała na smutne opowieści koleżanek, płakała wtedy mocno. Nie brała udziału w rozmowach i żartach o chłopakach, mężczyznach. Podkreślała potrzebę i konieczność bycia dobrą, uczynną i uczciwą, ale nie sprawiała wrażenia typowej grzecznej dziewczynki. Nie była miła. Była bardzo serio, jednocześnie niepewna i wystraszona. Grupa ją oszczędzała, nikt się z nią nie droczył, była traktowana z uwagą i troską. Aż przyszedł czas na jej historię. „Mam czterech starszych braci” – zaczęła. „Och, jak ja bym tak chciała” – zakrzyknęła jedna z jedynaczek. „Nie chciałabyś” – z wielkim smutkiem odpowiedziała Mada. To prawda, żadna z nas by tego nie chciała. Ojciec Mady był marynarzem. Marzył o córce, a mieli już z żoną czterech synów. Nareszcie urodziła się córeczka. Tata oszalał ze szczęścia. Bracia oszaleli z zazdrości. Już wcześniej nie było im łatwo, bo ojca prawie nie było, mama nie najlepiej radziła sobie ze zmultiplikowanym męskim żywiołem, a oni bili się, kłócili, wydzierali sobie, co się dało. Ojca to wściekało, kiedy się pojawiał, ochrzaniał, czasem przylał, nie rozumiał. Do żony szacunku nie miał, co jeszcze bardziej podważało jej autorytet w oczach chłopaków. To nie był pogodny ani ciepły dom. I w to miejsce trafiła maleńka, delikatna dziewczynka. Noszona na rękach, całowana, obdarowywana przez ojca, gdy był (i wtedy zostawiana we względnym spokoju przez braci), a znienawidzona, szarpana, obrażana przez nich, gdy tylko wyjechał. Matka powtarzała: „Zostawcie siostrę w spokoju”. Ale to było wszystko, co robiła w tej sprawie. „A oni się sprzysięgli przeciwko mnie. Przezywali mnie, straszyli, kradli lub chowali moje rzeczy, budzili mnie w nocy, szczypali, potrącali. Im byłam starsza, tym było gorzej. Żyłam w wiecznym strachu, co się za chwilę stanie, w poczuciu totalnej bezsilności, przekonana, że jestem najmarniejszym stworzeniem na świecie. Uwierzyłam braciom, a nie ojcu. Nie skarżyłam na nich, bo oddaliby mi podwójnie, to z nimi żyłam na co dzień. Chciałam iść do klasztoru, żeby nigdy nie mieć do czynienia z mężczyznami. W końcu uciekłam z domu na studia do innego miasta. Ukryłam się tam w moich brzydkich ubraniach. Wiedziałam, że jestem nieudana, na nic nie czekałam, ale lubiłam się zawsze uczyć, bo to było moje schronienie. Żyłam sama. Chciałam być święta, żeby moja udręka coś znaczyła. Po studiach dostałam dobrą pracę, miałam przecież świetny dyplom. Myślałam, że zawsze będę sama. Zrażałam do siebie mężczyzn. Jednak wypatrzył mnie mój mąż. Chodził koło mnie dwa lata, oswajał mnie ze sobą i przekonał, że mnie kocha. Jesteśmy już razem trzy lata”. W czasie kolejnych spotkań Mada rozliczyła się z mamą i tatą, a co najważniejsze, przy wielkiej pomocy grupy, z braćmi. Zaczęła myśleć i czuć inaczej. Zobaczyła nie tylko swą udrękę, lecz także swoją dzielność, poczuła się dumna, że nie oddaje nikomu krzywdy, której sama zaznała, i że umiała stanąć pewnie na własne nogi. Pogratulowała sobie, że rozpoznała miłość i umiała ją przyjąć i odwzajemnić. Najtrudniej było jej spodobać się samej sobie i uznać swoją kobiecość. Któregoś dnia ze zdziwieniem przyznała, że wokół zdarzają się fajni

mężczyźni, że nie widzi już braci we wszystkich. Dotarło do niej, że stała się częścią wspaniałej kobiecej wspólnoty, która sobie pomaga, wspiera się, ale i bawi razem. Więc i sobie, i nam ofiarowała naoczny dowód głębokiej zmiany – swoją nową, odzyskaną urodę. „Tak, to naprawdę ja. Jak to cudownie móc się podobać!”. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Dziewica Emilia ma lat 45 i jest dziewicą. Długo trwało, zanim się do tego przyznała swojej żeńskiej

grupie terapeutycznej. Kiedy były poruszane tematy damsko-męskie, milczała. Dziewczyny o nic nie pytały, bo było widać, że Emilia chowa się za tym milczeniem. Ale któregoś dnia Ela, inna uczestniczka grupy, opowiedziała, jak trudno było jej przekonać się do mężczyzn, i to ośmieliło Emilię. Powiedziała: – Myślałam, że wy wszystkie jesteście takie swobodne i wyzwolone. I że będziecie się ze mnie śmiały. Albo myślicie o mnie, że jestem do niczego. A po opowieści Eli mówiłyście, że i wam nie było łatwo stać się pewnymi siebie kobietami. – Emilio, nadal nie jesteśmy całkiem pewne. Przynajmniej ja – odezwała się Basia. – Tak – uśmiechnęła się Emilia. – Ale gdzie mi do ciebie. Posłuchajcie. Miałam siostrę, starszą ode mnie o pięć lat. Moi rodzicie zawsze wydawali mi się zmęczeni życiem, nami, a już na pewno moją starszą siostrą, o której mówili, że jest diabłem wcielonym. Karolina była śliczna. Miała ciemne długie włosy. Ciemne oczy, długie rzęsy. Istna Królewna Śnieżka. Była roześmiana, pyskata, wszędzie jej było pełno. Nikt za nią nie nadążał i nikt nie mógł jej zatrzymać. Rodzice byli z niej dumni, ale byli też przerażeni. W ogóle ich nie słuchała. Chodziła tam, gdzie chciała, robiła to, co chciała, a potem przepraszała z rozbrajającym uśmiechem. Wszyscy byli w niej zakochani. Dla mnie była całym światem. Chodziłam za nią krok w krok jak mały piesek. I słuchałam tylko jej. Naszym rodzicom nie było z nami łatwo. Oczywiście nie robiłyśmy nic złego, byłyśmy jeszcze dziećmi. Cudownie wspominam tamten czas. Najfajniej było, jak wyjeżdżałyśmy do babci, bez rodziców. Pola, łąki, las, stodoła, podwórko, strych. Wszystko było nasze. Latały z nami dzieciaki we wsi, a Karolina była prowodyrem wszystkich zabaw. Przebieraliśmy się, budowaliśmy szałasy, byliśmy Indianami, piratami, czterema pancernymi i psem. Ja byłam oczywiście Szarikiem – Emilia uśmiecha się, gdy to opowiada. – Gdy poszłam do podstawówki, do której Karolina chodziła od kilku lat, spadł na mnie splendor bycia siostrą TEJ Karoliny. Siostra czasami zaszczycała mnie swoim towarzystwem na przerwach. Tak w ogóle Karolina mnie trochę nadużywała, ale w gruncie rzeczy była dość opiekuńcza w stosunku do mnie. Chyba rozbrajało ją moje totalne uwielbienie dla niej. Gdy Karolina poszła do liceum, oddaliłyśmy się od siebie. To znaczy Karolina oddaliła się ode mnie. Coraz bardziej zajmowali ją rówieśnicy, a później starsi od niej chłopcy. Dzięki swojej urodzie, żywiołowości i temu, że była nieulękniona, miała ogromne powodzenie. I wśród „porządnych” chłopców i tych, przed którymi rodzice ostrzegają córki. Jej pierwszym stałym chłopakiem był Piotrek, niezły uczeń, z dobrej rodziny. Rodzice byli wniebowzięci. Zaczęło się nawet mówić, że Karolina się ustatkowała. Radość rodziców nie trwała długo, bo Piotrek szybko się Karolinie znudził. I zaczęła się jazda. Karolina umawiała się z coraz starszymi od siebie chłopakami – najpierw ze studentami, a potem już z dorosłymi mężczyznami. Nie wiedziałam oczywiście wszystkiego, ale wiedziałam i tak dużo więcej niż rodzice, bo często ją kryłam. Byłam jej życiem jednocześnie zafascynowana i przerażona, ale nigdy bym jej nie wydała. – Zaraz, zaraz – zatrzymała opowieść Emilii Basia. – Mówisz tylko o siostrze. A Ty? Miałaś jakichś chłopaków? Umawiałaś się? – A skąd. Byłam tak zajęta życiem Karoliny, że na mnie nie było już we mnie miejsca. To było tak, jakby Karolina wyssała wszystkie soki życiowe z całej rodziny. Mnie to wystarczało. Dopóki była ona, świat był ciekawy. Powoli do rodziców zaczęły docierać plotki z miasta.

Oczywiście niewybredne. Że Karolina się szlaja. Że prowadza się z dorosłymi facetami po knajpach i dancingach. W domu zaczęły się coraz częstsze awantury, po których Karolina, trzaskając drzwiami, wybiegała z mieszkania i już oficjalnie nie wracała na noc. „Nie będziecie mi dyktować, jak mam żyć – krzyczała. – Nie chcę żyć tak jak wy, to nie jest życie”. Matka załamywała ręce i płakała, a ojciec wrzeszczał „Nie podoba ci się nasze życie? Chcesz lepszego? Życia dziwki? Jak ci urośnie brzuch, to nie wracaj do domu”. – Znów ten przeklęty tekst o brzuchu – westchnęła jedna z dziewczyn w grupie. – Tak, nasz tata nie był zbyt finezyjny – przyznała Emilia. – Emilia, ironizujesz, zamiast nazwać to po imieniu. To okrutne, zimne i prymitywne – zaprotestowała Basia. – Tak, oczywiście masz rację – przyznała ze smutkiem Emilia. – Bardzo mnie to bolało. Wysłuchiwałam tego, próbowałam stawać w obronie Karoliny, ale ojciec zbywał mnie słowami: „Cicho, gówniaro. Słuchaj i ucz się, żebyś chociaż ty nie wystawiała nas na pośmiewisko”. Mama płakała: „Po kim ona to ma?”. Karolina szalała coraz bardziej. A ja coraz bardziej się o nią bałam. I w ogóle bałam się coraz bardziej. Mój ciepły świat oparty na mojej relacji z siostrą zniknął bezpowrotnie. Karolina już mnie nie potrzebowała, wychodziła, kiedy chciała i dokąd chciała, udowadniając, jak jest niezależna, i pokazując, że „starych” ma za nic. Zdawałam sobie sprawę, że rodzice popełniają wobec Karoliny błędy, ale jej postawa również mi się nie podobała. Jednak nie umiałam jej tego powiedzieć. Byłam pewna, że tylko by się na mnie zezłościła, a tego absolutnie nie chciałam. Czułam się bardzo samotna i bezradna. Kiedy nadeszło nieszczęście, nie byłam w stanie do niczego dobrego się w sobie odwołać, żeby mnie zupełnie nie zalało. Emilia zamilkła. Wszystkie siedziałyśmy cicho, przejęte tym, że za chwilę zmierzy się z opowiedzeniem o czymś, co wiele lat temu ją przerosło i na długo uszkodziło. Po dłuższej chwili Emilia wzięła głęboki oddech i powiedziała: – No trudno. Muszę się z tym zmierzyć. Nikomu o tym nie mówiłam, ale nie chcę dłużej już tego sama dźwigać. Bardzo proszę was o pomoc. – Jesteśmy z tobą – odpowiedziałyśmy. – Wiem. Dziękuję. Dlatego mogę wam o tym opowiedzieć. Któregoś dnia o świcie obudził mnie hałas w przedpokoju. Wybiegłam i zobaczyłam leżącą Karolinę, całą we krwi. Matka krzyczała, a ojciec dzwonił na pogotowie. Po kilku minutach przyjechali i zabrali Karolinę do szpitala. Rodzice pojechali za nimi, a ja przerażona zostałam sama w domu. Nikt do mnie nie zadzwonił. Nic nie wiedziałam. Nawet czy moja siostra żyje. Rodzice wrócili dopiero po kilkunastu godzinach i nic mi nie chcieli powiedzieć. Ojciec fuknął: „No, doigrała się wreszcie ta twoja siostrzyczka”. A matka... matka jak zwykle płakała. Przerażona wyjąkałam: „Ale czy ona żyje?”. „Żyje, żyje, ale lepiej żeby nie żyła” – burknął. Po dwóch dniach przywieźli Karolinę, cichą, bladą, wylęknioną. To nie była moja siostra... Przytuliła mnie raz leciutko, spojrzała z bólem i wyszeptała: „Nie zadawaj się z mężczyznami, malutka. Strzeż się”. To było wszystko, co od niej usłyszałam. Przyjechała milicja. Rodzice zamykali przede mną drzwi, ale i tak usłyszałam, jak jeden z nich głośno powiedział, tak żeby wszyscy usłyszeli: „Jak się te dziewczyny tak ubierają, że im wszystko widać, to nic dziwnego...”. Ojciec się potem pieklił na Karolinę: „No, teraz się z domu nie ruszysz. Zmądrzałaś czy ci jeszcze mało?!”. Tej nocy Karolina musiała bardzo cichutko wydostać się z domu. Inni milicjanci przyszli na drugi dzień... Ktoś widział nad ranem, jak skakała z mostu do Wisły, i zadzwonił na milicję. Inaczej może by jej tak szybko nie znaleźli – Emilia zamilkła. Siedziałyśmy długo w ciszy. Kilka dziewcząt płakało. I Emilia po chwili zaczęła płakać.

Najpierw delikatnie, potem coraz mocniej. „Płacz Emilko, wypuść to z siebie. Czy możemy być bliżej przy tobie?”. Skinęła głową. Kobiety zbliżyły się do niej, otoczyły ją ramionami. „Płacz, Emilko, płacz”. Emilką targnął wielki szloch, który przeszedł w długie, przerażające wycie. – Dobrze, kochanie, właśnie tak. To było takie straszne – trzymałam ją za rękę. – Jeszcze coś się stało. Dwa dni po pogrzebie Karoliny dowiedzieliśmy się, że w naszej piwnicy ktoś zabił córkę sąsiadki z pierwszego piętra, Luśkę. Ona trochę popijała. Milicja powiedziała, że była przed śmiercią zgwałcona. Rodzice nie wypuszczali mnie z domu. Po miesiącu strasznej ciszy między nami ojciec umarł na rozległy zawał, a moja mama zupełnie się załamała. Ja chyba też, ale musiałam dbać o nią. Przestałam chodzić do szkoły, siedziałam przy mamie. Przyszła moja wychowawczyni, a potem pani z opieki społecznej, która załatwiła rentę po ojcu i przysłała opiekunkę raz na tydzień do pomocy. Wychowawczyni powiedziała, że jak będę chciała, to potem mogę nadrobić rok albo pójść jeszcze raz do tej samej klasy – Emilka opowiadała głosem dziewczynki, nie kobiety. – A potem mama zaczęła powoli wstawać, chodzić, wychodzić na zakupy, coś gotować. Ja wróciłam do mojej klasy i rzuciłam się w naukę. Nauczyciele i koledzy byli dla mnie dobrzy, ale czułam, że jestem jakby za szybą i że to nie całkiem ja mówię, chodzę, czytam. Rozmawiała ze mną szkolna pani psycholog, powiedziała, że mi bardzo współczuje. Ale nie chciałam rozmawiać. Z nikim. O tym. Dopiero teraz... No to wszystko powiedziałam. Przepraszam, że tak wyłam, ale jest mi lżej”. Odetchnęłyśmy razem z Emilią. – To my ci dziękujemy za zaufanie. Wspaniale, że pozwoliłaś sobie na to wycie. Było bardzo straszne i bardzo prawdziwe, i bardzo ci potrzebne. Zwaliła się na ciebie ogromna ilość straszliwych przeżyć. Wielka trauma, wielka strata i w tym wszystkim wielka samotność. Byłaś bezradnym dzieckiem, a musiałaś udźwignąć ciężar, pod którym załamali się dorośli. Byłaś niezwykle dzielna. Podziękuj sobie za to, że nareszcie podzieliłaś się tym ciężarem. Razem będziemy cię od niego coraz bardziej i bardziej uwalniać. Powoli, bo twoja trauma ma bardzo wiele aspektów. Dzisiaj odwaliłaś największy głaz, który oddalał cię od pomocy i wspólnoty z innymi, ogromnie ci życzliwymi ludźmi. – Tak właśnie się czuję. Jakby nie było już tej szyby. Nadeszły tygodnie, miesiące pracy Emilii nad oczyszczaniem jej wewnętrznych ran. Przy pomocy grupy. Trzeba było pożegnać się z siostrą, ale i rozliczyć z nią wszystkie nierówności, i poczuć się jej siostrą, a nie giermkiem. Trzeba było wypłacić żal, gorycz i wściekłość rodzicom, razem i osobno za ich zimno, ojcu za okrucieństwo, matce – za umywanie rąk. Trzeba było pożegnać się z Luśką, ale i odseparować od niej: „Twoje doświadczenie jest twoje, Luśka, nie moje. Ty to ty, a ja to ja”. I to samo zrobić wobec siostry, co było znacznie trudniejsze. Trzeba było docenić swoją wolę przetrwania i zdolności, które pozwoliły skończyć szkołę i studia ze świetnymi wynikami, a teraz mieć udaną, świadomie wybraną karierę zawodową. – Aha, no i domyślacie się pewnie, że od facetów uciekałam jak od czegoś najgorszego na świecie – śmiejąc się pogodnie, Emilia poruszyła temat swojej ukrytej przed nią samą seksualności. Śmiałyśmy się i my. – Czasem jest od czego uciekać. Ale na szczęście nie zawsze. Przez trzy lata pracy nad pozostałościami uszkodzeń, jakie trafiły się Emilce, zabierałyśmy się też, równolegle, za sprawy dzisiejsze. Czyli za pytanie: „Co dalej? Jak chcesz żyć, kobieto?”. Emilia poczyniła wiele zmian, Zaprzyjaźniła się z jedną z kobiet w grupie, zakolegowała serdecznie z całą resztą i niektórymi koleżankami z pracy. Doprowadziła do zamiany mieszkania rodziców na dwa mniejsze i zamieszkała bez mamy. Matka, widząc, jak psychicznie podnosi się i rośnie Emilia, także sięgnęła po Życie. Powoli, ale z ochotą uczą się

obie takich relacji, żeby móc na siebie liczyć, ale na sobie nie wisieć. Emilka z ogromnym lękiem, ale i z determinacją otworzyła wobec mamy temat śmierci Karoliny i wszystkich okropnych zaszłości z tym związanych. Umiała przeczekać wielki lęk matki przed tym tematem. Nie odpuściła i stało się tak, że wreszcie mogły obie razem zapłakać nad ich wielką żałobą. Powiedziałam: „Jesteś wielka, że otworzyłaś mamę. Ale i ona okazuje się dużo bardziej otwarta i elastyczna, niż kiedykolwiek przypuszczałaś. Twoja mama tak jak i ty długo żyła poniżej swoich możliwości. Masz szczęście. Bardzo wiele matek nie dałoby rady”. To zawsze Emilka zaczyna rozmowę, ale mama już nie ucieka i rozmawiają czasem o tragicznej przeszłości. Niedawno zaczęły opowiadać sobie o dwóch cudnych dziewczynkach, siostrach, które się bardzo kochały. Nareszcie wróciła jaśniejąca radością życia Karolina i jej słodki Szarik. Obie powiesiły sobie i ustawiły w swoich mieszkaniach zdjęcia rodzinne, robione przy różnych okazjach. I to mama rozpoczęła kiedyś rozmowę o tacie. Przeprosiła Emilię za swoje tchórzostwo. „Córeczko, całe życie się bałam. Mojego ojca. I twojego ojca. Nie wiem, w kogo wdała się Karolina. Ale i ty okazałaś się niezwykle odważna. Myślałam, że jesteś taka jak ja, i tak mnie to bolało. A teraz zobacz, czego dokonałaś. Ja się znowu potrafię uśmiać, choć myślałam, że mi już do grobu po nich obojgu. Tobie to zawdzięczam, dziękuję ci, dziecko”. Spłakały się obie znowu. Ale tym razem z radości. Coraz częściej się śmieją, gdy się widzą. Mama młodnieje. Okazało się, że ma fajne wewnętrzne zasoby, dawno zapomniane. Za młodu dużo śpiewała. I teraz znów śpiewa. Zaczęła uczyć Emilkę ludowych piosenek i przyśpiewek, niektórych nawet sprośnych. Zaśmiewają się przy tym do łez. Emilka mówi zadowolona: „Nareszcie uczę się od mojej matki o istnieniu i ważności seksu. Przynajmniej w teorii”. Emilka uczy się od dziewczyn dbać o swój wygląd. Wypiękniała, dostaje pochwały i komplementy, uczy się je przyjmować i z nich cieszyć. Niedawno oświadczyła nam dumnie, że była na pierwszej w życiu kawie z mężczyzną – z kolegą z pracy. „Wiecie, wygląda na to, że go po prostu lubię. Tylko nic sobie nie wyobrażajcie. Zaczynam widzieć normalnych, bardzo różnych facetów. Nie wiem jeszcze, czy się kiedyś na któregoś otworzę, ale przestaję się ich bać i widzieć w nich tylko zagrożenie. Nie wiem, jak będzie, może zostanę dziewicą do końca życia, może nie... Ale nawet jeśli nią zostanę, to będę najszczęśliwszą dziewicą na świecie!”. Zgadniecie, co się stało? Zebrała huczne oklaski. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Naiwna Nie trzeba się było wcale starać, by Ula

wyrosła na dziewczynkę jak z tradycyjnego przepisu: posłuszną, miłą, dbającą o innych. Nie było z nią żadnych kłopotów. Najpierw rodzicom Uli urodziły się bliźniaczki, po paru latach Ula, potem bliźniaki. Bliźniaki, i jedne, i drugie, wymagały dużo uwagi i cierpliwości. Tylko Ula w locie odgadywała życzenia rodziców i innych dorosłych. Wszyscy byli do tego przyzwyczajeni i chętnie z tego korzystali. To Ula zajmowała się braćmi, a nie jej starsze siostry. Chyba szybko zrozumiała, że w tym domu tylko dla niej nie ma pary i że nikogo specjalnie nie obchodzi, więc nadrabiała to usłużnością. Siostry się śmiały, kłóciły, szeptały, szyły sobie podobne ciuchy, miały swoich znajomych, do których Uli nie dopuszczały. Bracia wrzeszczeli, biegali, bili się, przebywali najchętniej z innymi chłopakami poza domem. Rodzice dużo pracowali. Gdy Ula podrosła, powierzyli jej większość domowych obowiązków. Chwalili ją za to, że jest taką odpowiedzialną córką, ale innych nagród ani się nie spodziewała, ani nie dostawała. Uczyła się poprawnie, w szkole też nie sprawiała kłopotów. A potem wybrała sobie zawód, który nikogo nie zdziwił – została pielęgniarką. Siostry wyszły jednocześnie za mąż, szybko urodziły dzieci i nic od Ulki nie chciały. Bracia wyprowadzili się jeden po drugim i im też Ula do szczęścia nie była potrzebna. Została z rodzicami, coraz starszymi i jak zawsze chętnie korzystającymi z jej opieki. Reszta rodzeństwa czuła się z tej opieki zwolniona. Odkąd zaczęła pracować, odkładała pieniądze. Nie wiedziała na co, ale stało się to ekscytującym zajęciem. Była oddaną pielęgniarką, miała wiele zleceń, dyżurów, za mieszkanie nie płaciła, na siebie wydawała mało – miała co odkładać. „Może będę kiedyś podróżować?” – myślała. Miała ze dwie koleżanki, pielęgniarki, mężczyźni się nią nie interesowali, ona nimi też nie. I tak rodzice zawsze byli najważniejsi. Tak sobie żyła, bez wzlotów i upadków, do 42. roku życia, kiedy to położyli na jej oddziale nowego pacjenta. Mocno zniszczony, był jednak o trzy lata młodszy od niej. I on pierwszy okazał jej coś więcej niż wdzięczość za opiekę. Zaczął traktować ją jak kobietę, uwodził uporczywie i konsekwentnie. Nie miała szans. Zakochała się nieprzytomnie. Była zupełnie bezbronna. Ledwie zaczął mówić o wspólnym życiu i pochwalił, że ona taka pracowita i ceniona, i że na pewno nieźle zarabia, natychmiast rozpromieniona mu się pochwaliła, że odłożyła już 170 tysięcy. A on właśnie miał na oku małą firmę do kupienia i to by ich urządzało na resztę wspólnego życia. Trzeba tylko szybko wpłacić gotówkę, bo okazja przeleci. I ona mu te pieniądze w pudełeczku przyniosła z wielką radością. A jak on się ucieszył! Zaraz się ze szpitala wypisał, żeby wszystko załatwić. I być może załatwił, tyle że ona już go nie zobaczyła. Czekała jakiś czas z nadzieją. Potem zaczęła płakać. Nikomu się nie przyznała, ale poszła na policję, gdzie poczuła się wyśmiana i zlekceważona. I to ją ruszyło. Wściekła się po raz pierwszy w życiu. Nawrzeszczała na policjantów, że to oni są od złodziei, a nie ona, że ona całe życie innym oddała i to nie jest nic do wyśmiewania. – Pani się pójdzie leczyć! – któryś nie wytrzymał. – A pójdę, żeby już wam, facetom, nigdy się nie dać oskubać! – krzyknęła Ula. I poszła. A w dodatku po tym pierwszym w życiu wybuchu poczuła się wyjątkowo dobrze. – To tak może być? Czy to jest normalne? – zapytała mnie. – To, co pani poczuła, to wielka ulga po tzw. odreagowaniu, czyli pozwoleniu sobie na ujawnienie prawdziwych uczuć.

– Aha, czyli to, na co sobie nigdy nie pozwalałam. To będzie najdroższa lekcja odreagowania. 170 tysięcy. Ale może warto? – Przy pani poczuciu humoru i takiej motywacji odrobi pani wszystko w życiu, co jest do odrobienia! Będzie to kolejny dowód na to, że z każdego doświadczenia możemy się wiele nauczyć... Dopóki żyjemy, a wygląda na to, że pani się właśnie mocno żyć zachciało! ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Lolitka Długie kasztanowe loki, maleńka buzia, nadąsane usteczka, zgrabne ciałko w modnych,

obcisłych ciuszkach. Figlarne spojrzenia, mnóstwo uśmiechów, kuszące pozy. I to wszystko w czysto kobiecej grupie! Co by się działo z Lilką, gdyby pojawił się wśród nas mężczyzna?! Lilka reaguje na opowieści innych kobiet, tylko jeśli dotyczą one miłości i seksu. Sama opowiada wyłącznie o niestety już zakończonym romansie ze swoim... psychoterapeutą. Opowiada dużo i chętnie, zupełnie bez samoświadomości. Jest dumna, że udało jej się zdobyć dużo starszego, żonatego, wspaniałego mężczyznę, rozkochać go w sobie, i ciągle ma nadzieję, że jeszcze z nim będzie, może nawet na zawsze. Długo wydaje się nie słyszeć pytań, sugestii, reakcji grupy na swoje opowieści. Spływają po niej jak woda po kaczce. „Ale co z twoją terapią, Lilka? Czy nie widzisz, że on cię wykorzystał, ten twój wspaniały terapeuta? Nie jesteś na niego zła, że cię zostawił? Dobrze, że teraz przyszłaś do kobiety. Może wtedy poszłaś na terapię do faceta, żeby sobie udowodnić, że go zdobędziesz, a wcale nie chcesz siebie poznać?”. Lilka przytakuje łatwo, śmieje się, wije i nadal śni. Zastanawiam się, jak długo to potrwa. Przecież wytrwale przychodzi na wszystkie sesje... Kiedy się rozkruszy, poluzuje ta jej obrona, marzenie o zdobyciu na zawsze tatusia w zastępczej postaci? Powoli Lilka dopuszcza do siebie wszystkie historie koleżanek, reaguje coraz bardziej adekwatnie do ich smutku, bólu i gniewu. Zbliża się do jednej z dziewczyn, wyjeżdżają gdzieś razem. Postać mężczyzny i konieczność jego zainteresowania jej własną osobą przestają być wyznacznikiem jej wartości. Przełom pojawia się, gdy któregoś dnia skarżę się grupie na zmęczenie i smutek, a jedna z dziewczyn, Heńka, wyraża chęć przytulenia mnie, co przyjmuję z wdzięcznością. Obejmujemy się. Lilka zaczyna płakać. – Czemu mnie nie wybrałaś do tego? – krzyczy z płaczem i pretensją. – Po pierwsze, to Heńka mnie wybrała, a po drugie, nie szukam wsparcia u dzieci. Heńka jest dorosła, mogę przy niej poczuć się bezpiecznie i jej nie nadużywam, a ty jesteś dziecko. Lilka płacze coraz mocniej, ale już inaczej. – To prawda, jak stałyście przytulone, zobaczyłam moich rodziców razem i strasznie chciałam ich rozdzielić, żeby mieć tatę dla siebie. Zawsze chciałam mieć tatę, żeby mamy nie było. To tata się mną zajmował. Mamy nie lubiłam i nie liczyłam się z nią. W nocy wstawałam, szłam do ich łóżka i mówiłam mamie, żeby sobie poszła. I ona szła do mojego łóżka spać, a ja się kładłam przy tacie. – I co się działo? – Tata się odsuwał na drugi brzeg łóżka i spaliśmy do rana. – Nie dotykał cię? – Nie, nawet czułam, że się specjalnie odsuwał, żebyśmy się nie dotykali. – Ale pozwalał, żebyś jego żonę odsyłała z ich wspólnego łóżka? – Tak. – Oboje się godzili, żebyś nimi rządziła? – Tak – Lilka się uśmiecha. – Lubiłam nimi rządzić. – Co z tego miałaś? – No jak to co?! Byłam najważniejsza! – Ale nie miałaś tego, co sobie wyśniłaś jako najlepsze, że będziesz miała tatę na własność, i nie wiedziałaś, dlaczego nie możesz mieć. Nie miałaś poczucia bezpieczeństwa.

– Dlaczego? Ja się zawsze bałam... – Bo oni byli niedojrzali, za słabi. Ty wyrażałaś swoje pragnienia dużo silniej, niż oni byli w stanie poczuć swoje, i dlatego byli bezradni wobec ciebie. Wtedy dziecko ma fałszywe poczucie mocy zamiast prawdziwego poczucia bezpieczeństwa. Ma pogardę i pychę wobec rodziców, pozornie jest górą, ale tak naprawdę wcale mu to nie jest potrzebne, to jest tylko ekwiwalent za brak oparcia. – A ja tak lubiłam myśleć, że miałam fajne dzieciństwo. Niektóre z was, dziewczyny, bili, katowali, molestowali, znęcali się nad wami, a ja myślałam tylko, że skoro nic takiego mnie nie spotkało, to nie powinno mi być tak źle, samotnie i trudno. – Teraz już możesz zacząć to rozumieć. – Tak. – Zobacz, o jaką iluzję walczyłaś. Kiedy twój romans trwał, nadal wygrywałaś z matką i miałaś nadzieję, że posiądziesz ojca na zawsze. A to przecież jest niemożliwe. – To ja się teraz zabieram do dorastania. A tobie dziękuję, że mnie nie wybrałaś i nie nadużyłaś! ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Uboga Krysia nie lubiła swojego imienia. Ani tego, jak wygląda. Ani swojego domu. Rodziców. Co

gorsza – swojego życia. A najbardziej nie lubiła siebie. I czuła się zupełnie bezradna.

Nazwała sobie ten stan rzeczy, w całej jego obrzydliwej okazałości, gdzieś tak pod koniec liceum, kiedy w klasie wrzało od rozmów o tym, co kto zamierza robić po maturze, na jakie studia iść, a może do pracy, żeby już mieć jakieś własne pieniądze, a może najpierw za granicę, żeby się przetrzeć po świecie i nabrać dystansu... Krysia nie wiedziała, co chce robić ani co powinna zrobić, ani co ją pociąga, ani co ją zniechęca... I w dodatku pierwszy raz świadomie stwierdziła, że z nią było tak prawie zawsze. Gdyby ją ktoś spytał (ale nikt NIE pytał), dlaczego tak jest, nie umiałaby odpowiedzieć. Nie było w jej życiu traumatycznych zdarzeń. Nikt jej nie bił, nikt w domu nie pił. Nie był to dom zamożny, ale biedy też nie było. „Dziękuj Bogu, że głodna nie chodzisz” – słyszała często od mamy, która pochodziła z zabitej deskami wsi i opowiadała, jak dojadała jeżynami, orzechami laskowymi, grzybami, kradzionymi z cudzego pola kartoflami pieczonymi na ognisku z innymi dzieciakami. Opowiadała to często, kiedy chciała pouczyć Krysię o lepszości Krysi dzieciństwa nad jej własnym. Było o wyprowadzaniu i dojeniu bydła, pracach polowych, pilnowaniu małych dzieci... „A ty, co. Sama sobie siedzisz spokojnie w swoim własnym pokoju i jedyne, co masz do roboty, to się uczyć” – mówiła mama z wyraźną zazdrością. Tak, Krysia miała swój pokój i niektóre koleżanki też jej zazdrościły. Ale ona zazdrościła tym, u których w domu był rejwach, głosy i śmiechy. Mama nie chciała mieć więcej dzieci, a ojcu pewnie było jak zawsze wszystko jedno. Dla niego najważniejszy był święty spokój po pracy. Może to z powodu potrzeby zachowania tego świętego spokoju nikt do ich domu nie był zapraszany. Rodzice matki nie żyli, a ze swoim licznym rodzeństwem była pokłócona o schedę po nich. Krysi wydawało się, że matka jest tak zadowolona z wyrwania się z wiejskiej harówki, że do poczucia spełnienia wystarczało jej to, że może prać w pralce, kąpać się w łazience, gdzie ciepła woda leciała z kranu, a z roślinności mieć tylko pelargonie na balkonie, ale za to najładniejsze z całego bloku. Matka nie pracowała. Nigdy się niczego nie uczyła, miała tylko skończoną podstawówkę. Nigdy niczego nie czytała. Oglądała seriale, gotowała bez przyjemności, ale za to namiętnie sprzątała. Ojciec chciał chyba takiej partnerki, która nie zawracając mu głowy, będzie go obsługiwać. To był jego najczęstszy tekst do nich obu: „Nie zawracaj mi głowy”. Krysia bardzo szybko nauczyła się ojca omijać. Nie była pewna, czy on w ogóle pamięta o tym, że ma dziecko. Matka ojca mieszkała od lat za granicą z drugim mężem, Niemcem, który nie życzył sobie jej polskiej rodziny. Ona zresztą nie lubiła synowej, bo syn jej zdaniem popełnił mezalians, żeniąc się z dziewuchą ze wsi. Tyle wiedziała Krysia o swoich przodkach i rodzinie. W takim duchu „Ludzie są okropni”. Więcej nie pytała, bo jej to nie obchodziło. Znajomych było jak na lekarstwo. Na imieniny ojca i matki przychodziło parę osób od nich z pracy. Zawsze tych samych. Dla Krysi byli przeraźliwie nudni. Zawsze ją pytali, w której jest klasie i jakie lubi przedmioty. A ona nie lubiła żadnych i nie wiedziała, co odpowiedzieć. Na to mama mówiła: „Krysia ze wszystkich przedmiotów jest dobra”. I Krysia szła do swojego pokoju. Odrabiała lekcje, bo coś przecież trzeba było robić, zresztą wolała to niż denerwować się potem, że w szkole czegoś nie ma albo nie wie. Była czwórkową uczennicą, bo w niczym nigdy nie zabłysnęła, ale też nie nawalała. Na wagary nie chodziła zarówno ze strachu przed złą oceną

i marudzeniem matki, jak i z tego powodu, że nikt ich jej nie proponował, tak samo jak klasowemu prymusowi. Ona nie była w żadnej paczce, ani w tej elicie najbardziej atrakcyjnych, ani w bandzie najgorszych. Nie miała wrogów, bo dawała ściągać i odpisywać lekcje. Czasami bywała u jakiejś koleżanki, do siebie mogła zapraszać bardzo rzadko, i to tylko pojedynczą dziewczynkę. O chłopakach mowy nie było. A chłopcy interesowali ją bardzo. Chyba najbardziej. Przy dziewczynach była ostrożna od czasu, gdy jej jedyna przyjaciółka od serca, którą miała za swoją wymarzoną drugą połówkę, w konflikcie między dziewczynami z klasy nie stanęła po jej stronie. Krysia przeżyła wtedy taki zawód i ból, że już nigdy nie zbliżyła się do nikogo. Trzeba przyznać, że nikt też nie starał się o nią. Ale chłopcy wypełniali jej wewnętrzny pejzaż. Ci, których znała z klasy i z wyższych klas, ci mijani na ulicach i ci oglądani w serialach i filmach. Czytywała też romanse. Jednak kiedy jakikolwiek chłopak w jakikolwiek sposób ją zaczepiał, drętwiała w dziwnej niemocy, a potem czuła ulgę, gdy zagrożenie mijało. Tak to odczuwała – jako zagrożenie... Nie wiedziała, co powiedzieć, jak się zachować, nie wiedziała, co się dzieje, co to oznacza, czego się od niej chce lub wymaga. I nie miała kogo o to zapytać. Była przeraźliwie samotna. I pusta. Przyszłość po zakończeniu szkoły jawiła się jak bezkształtna plama bez kolorów. Nie złożyła nigdzie żadnych papierów i poddała się losowi, czyli matce. Matka wywierciła, po raz pierwszy, dziurę w brzuchu ojcu: zmusiła go, żeby załatwił Kryśce jakąś pracę, „przecież inaczej będziemy mieć darmozjada w domu”. Krysia wysłana została więc najpierw na kurs komputerowy (który, o dziwo, całkiem miło ją zaskoczył i zainteresował), a potem posadzona w dużej sali, gdzie kilkanaście młodych i starszych kobiet zajmowało się fakturami wielkiej firmy zaopatrzeniowej, w której pracował od lat jej ojciec. Na szczęście nie widywała go tam w ogóle. Wśród tych kobiet powoli zaczęła się czuć coraz lepiej. Były takie jak ona i, co stwierdziła ze zdumieniem, także jej matka. Rozmawiały o serialach albo harlekinach, które sobie pożyczały. Zauważyła, że dzieliły się na grupki: młodych matek, balangowiczek i starszych, najspokojniejszych kobiet. Ciągnęło ją do tych najmłodszych, które całą grupą chodziły do dyskotek i potem opowiadały sobie chichoczącym szeptem o spotykanych tam facetach. Mężczyźni!... Marzyła, żeby chodzić razem ze swoimi koleżankami z pracy i też tak z nimi szeptać o chłopakach, żeby te starsze robiły zawzięte i zazdrosne miny. Spełniło się. Tak rozpaczliwie czytelna dla dziewczyn była jej chęć i nadzieja, że prowodyrka całej grupki ulitowała się i zaproponowała Kryśce wspólny wypad. Ona mało się nie popłakała ze szczęścia, ale zaraz potem przeraziła, że nie wie, jak się ubrać i zachowywać. Przyznała się do tego Lidce. Tamta zaśmiała się i oświadczyła dziewczynom z paczki: „Słuchajcie, mamy kompletną nówkę”. Wzięły ją po pracy do Lidki, u której najczęściej się spotykały, bo miała największe mieszkanie i do tego własne, co, razem z jej wygadaniem i pewnością siebie, składało się na prawdziwie liderski zestaw zalet. Miały dużo radości z malowania i przebierania Kryśki. Czuła się po raz pierwszy w centrum uwagi, bo choć dziewczyny troszkę z niej podkpiwały, robiły to ciepło i życzliwie. Zobaczywszy się w lustrze, jęknęła z zachwytu i grozy: „Jakby mnie teraz matka zobaczyła, toby zawału chyba dostała”. Na dyskotece przeraziła się. „Tylko mnie nie zostawiajcie samej, błagam”. „Holowały” ją do końca, a potem wspólnie postanowiły: „Zrobimy z Krysieńki queen of dance...”. Zaczął się nowy okres w jej życiu. Nie była sama. Stała się maskotką grupy. Bawiły się świetnie, ćwicząc z Kryśką taniec dyskotekowy i ucząc ją, jak reagować na podrywanie przez facetów, jak spławiać tych, którzy jej się nie podobają, jak zwracać uwagę tych, których sama wybrała. To była prawdziwa akademia umiejętności. Niektóre z tych dziewczyn były w tym naprawę dobre. Nie były zazdrosne. Cieszyły się, kiedy Kryśce wychodziły coraz lepiej taniec

i flirt. Nauczyły ją też nosić ze sobą prezerwatywy. Na wszelki wypadek. – Nie wolno ci się bzykać bez zabezpieczenia. – A co z miłością? – pytała spragniona romantyzmu Krysia. – Ja się nie chcę bzykać. – To i dobrze – spokojnie odpowiedziała Lidka. – Kiedyś się zakochasz, ale ci faceci tutaj nie są do miłości. Oni chcą nas przelecieć, ale my chcemy tylko dobrze się bawić i tańczyć. Przychodzi na disco wystarczająco dużo dziewczyn, które się pukają. Ich sprawa. My tego prawie nie robimy – uśmiechnęła się do jakichś swoich wspomnień. Lidka, jako jedyna z nich miała już za sobą nawet małżeństwo. – A ty się ucz rozpoznawać facetów, żeby się nie dać nabrać. Stało się jednak to, co się stać musiało, i to oczywiście wtedy, kiedy Kryśka już, pozornie, „dyskotekowo okrzepła”. Tańczyła pięknie, bo bardzo to polubiła, z zalotnym uśmiechem odpowiadała odmownie na zaproszenia wspólnego wyjścia lub odprowadzania do domu, natomiast bez uśmiechu i tajemniczo omiatała długim spojrzeniem twarz upatrzonego przez siebie obiektu, by już więcej na niego nie spojrzeć. Zjawiał się przy jej boku sam. W międzyczasie zamieszkała u Lidki, płacąc jej za pokój, czego reszta grupy nieco jej zazdrościła, ale nie na tyle, żeby miały się przez to skłócić. Wtedy pojawił się w ich ulubionej dyskotece Romek. Długonogi Cygan o długich lokach i gorejących oczach. Tańczył fantastycznie. Zdarzało się nie raz, kiedy się z sobą rewelacyjnie „stańczyli”, że reszta obecnych usuwała się, robiąc im miejsce i podziwiając ich kunszt. Naprawdę stała się queen of dance! Nie wiedząc kiedy, Kryśka zakochała się bez pamięci. Lidka od początku ostrzegała: – Uważaj, to najgorszy typ uwodziciela! Krew wypije, a dziurki nie zostawi! – Co mi się może stać takiego strasznego? – złościła się Krysia na Lidkę po raz pierwszy, odkąd się znały. – Co takiego? – darła się na nią Lidka. – Ano to, że cię rozkocha i porzuci... Tacy się nami żywią... – Zazdrościsz mi, że to nie ciebie wybrał – Krysia sama czuła, że mówi coś nieładnego, bardzo nawet nieładnego, ale już było za poźno, a zresztą – miłości nie da sobie odebrać! – Trudno, życzę ci szczerze, żebym nie miała racji – powiedziała cicho Lidka. Jak myślicie? Słyszę, jak mówicie ze smutkiem: „Miała rację...”. Oczywiście. Początek, sam początek był rozkoszny, zresztą przeważnie tak jest – oboje zanurzyli się w sobie z niezwykłym podnieceniem. On był jej pierwszym, a ona jego pierwszą, dla której był pierwszy, więc starał się bardzo pozostawić na niej niezatarte wspomnienie swojej wspaniałości. Po paru miesiącach, w czasie których Krysia czuła się na zmianę w niebie lub w piekle (bo Romek celował w sprawdzaniu jej poziomu oddania mu – raz był czuły i ciepły, innym razem zimny, obojętny lub złośliwy, a często go po prostu nie było), zniknął totalnie bez uprzedzenia i pożegnania. – Dobrze, że cię przynajmniej nie okradł – oznajmiła Hanka. – Nie bądź złośliwa, daj jej spokój, przecież ledwie żyje – Lidka bohatersko powstrzymała się od „A nie mówiłam!!!”. – Dziewczyny, jestem w ciąży – zaszemrała cicho Krystyna. Usłyszały. – Jezus Maria, kobieto, nie używałaś prezerwatyw?!!! – Przestaliśmy. Romek mówił, że chce mieć ze mną dziecko i że to wszystko na poważnie. – Boże, co za idiotka do kwadratu – nie wytrzymała znów Hanka.

– I co ty teraz zrobisz? – Reszta patrzyła na Krysię w osłupieniu. – Nie wiem – zaczęła płakać. I nie przestawała. Płakała ciurkiem. Trochę spała, mało jadła. Płakała. Lidka poszła z nią do lekarza, z prośbą od szefowej, żeby jej dali zwolnienie i coś na uspokojenie, bo dla wszystkich było jasne, że pracować nie może. Wszystkim było jej żal, a jednocześnie nie mogły już tego wytrzymać. Lekarz poradził psychologa. Lepiej kobietę – powiedział. I Krysia trafiła do mnie. Płacząc. Coś próbowała opowiedzieć, ale łzy płynęły tak obficie, że nic nie rozumiałam. – Niech pani nic nie mówi, niech pani płacze – powiedziałam. – Naprawdę? – wykrztusiła zdumiona. – Mam płakać? Wszyscy mi mówią, żebym przestała! – Jak pani ma przestać, kiedy one same płyną, te łzy, prawda? – zapytałam. – Prawda. Same. – I to cudownie – powiedziałam z mocą. – Pani się cudownie sama leczy! – Jak to? – Krysia już prawie nie płakała, tylko patrzyła wielkimi oczami. – Pani wspaniały organizm najlepiej wie, co robić. Została pani zraniona, więc pani płacze, odpłakuje stratę, wypłakuje ból, oczyszcza siebie. Brawo! – Ojej, lepiej się czuję, jak pani tak mówi. Nigdy by mi to do głowy nie przyszło. Wszyscy mówili: „Przestań!”, bardzo się starałam, ale nie mogłam przestać, przeraziłam się, że będą mnie mieli dosyć, a pani mi mówi PŁACZ i ja... przestałam – zauważyła nagle z jeszcze większym zdumieniem. – Właśnie, niech pani zobaczy, jakie to jasne – płakała pani dla siebie, ale te łzy, a właściwie pani ból, potrzebowały zrozumienia i wsparcia. Ludzie je pani dali, ale bardzo im trudno było z tym, że pani od razu nie reaguje. Chcieli pocieszyć, a pani potrzebowała jeszcze łez i prawa do nich też, i pocieszenia też. Wszyscy słyszymy od małego: „Przestań płakać” i trudno nam słuchać kogoś, kto płacze duuuużo i dłuuuugo. Inni zaczynają się czuć nieswojo, bo im nie było wolno i, co gorsza, uwierzyli, że nie wolno. Ja kiedyś płakałam tydzień na jednym treningu psychologicznym i już koledzy chcieli mnie zabić. – I co pani zrobiła? – spytała Krysia z żywą ciekawością. – Hi, hi, płakałam dalej – odpowiedziałam z radością. – O matko, nie bała się pani, że panią znielubią? – A dla pani to ważne? – zapytałam, a Krysia przytaknęła. – Nie, nie bałam się, bo wtedy już postawiłam na siebie! – wyjaśniłam. – Co to znaczy? – Chce pani wiedzieć, czy tak się czuć? – I to, i to. – No to zaczynamy, OK? – zapytałam, znając odpowiedź. – O, tak. Krysia okazała się niezwykle pojętną i otwartą klientką. Już nie płakała. Ustaliłyśmy kolejność tematów. Jasne było, że najpierw musi rozstrzygnąć, czy chce urodzić dziecko, potem będzie się rozstawała z Romkiem i swoją iluzją wielkiej miłości między nimi, leczyła rany i budowała swoją nową postawę – szacunku do siebie samej. „Ja przecież nic nie zdobyłam i nic nie umiem” – tak mówiła i myślała o sobie. A ja na to: „Jak to? Zdobyłaś umiejętności zawodowe i w posługiwaniu się komputerem, to jeden obszar, zdobyłaś przyjaciółki, to społeczny obszar, i świetnie tańczysz – to osobisty obszar, twoje ciało, jego zdrowie i sprawność, ale i rozwój tej całości psycho-fizyczno-duchowej, którą jesteś”.

– Wiesz, dlaczego mogłaś tak cudownie, prawdziwie i do głębi, pomimo lęku przed odrzuceniem, płakać? – zapytałam. – Nie. – Bo tak samo tańczysz. Cała, do głębi swojej istoty. – Tak, wtedy JESTEM naprawdę. I rzeczywiście płakałam też cała. – Pogratuluj sobie gorąco. Wszystkie ważne sprawy będziesz mogła rozwiązywać, będąc ze sobą w takiej pełnej, prawdziwej relacji. I jeszcze się okaże, jak bardzo ten ból, który przeżywasz, potwierdził twą moc i ciebie prawdziwą. I tak Krysia przestała być uboga. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Kochanka O takich dziewczynach jak Monika mówiło się: dziewczyna z dobrego domu. Ułożona,

dobrze ubrana, umiejąca się znaleźć w każdym towarzystwie. Mówiąca nieźle trzema językami. Przyzwyczajona do dobrobytu finansowego. Pewna siebie. Inteligentna, oczytana, obyta w świecie. Dom był wygodny, a nawet wytworny. Dbała o niego piękna matka Moniki, także panna ze świetnego domu, która wyszła za równie dobrą partię, syna wspólnika swego ojca do interesów. Bajka? Pozornie, po wierzchu – jak to niestety wcale nie tak rzadko bywa. Matka Moniki była nienagannie wychowaną panną, tak nienagannie, że aż bez osobowości. Jej rodzicom udało się ją tak wytresować, że była całkowicie wypełniona i podporządkowana tylko przepisom, zasadom i powinnościom. Umiała wspaniale gotować, wydawać przyjęcia, gustownie urządzać dom, ubierać się i rozmawiać na kulturalne tematy w paru językach. To mnóstwo zalet, więc syn wspólnika jej taty ożenił się z nią wprawdzie bez uczucia, ale i bez wstrętu, licząc na to, że jej uroda osłodzi mu brak uczuć. Nie osłodziła. Mężem był jednak dbałym o dom i poprawnym. Miał klasę. Oszalał dla córki. Więcej dzieci oboje mieć nie chcieli. Monika rosła więc przy mamie Królowej Śniegu, która próbowała ją nauczyć być drugą sobą, czemu niezwykle czynnie przeciwstawiał się tata. Był czuły, ciepły, zabawny. Poświęcał Monice uwagę, czas i pieniądze. Nic nie było za dobre dla jego królewny. Monika ojca uwielbiała. Matka ją denerwowała i złościła ciągłym pouczaniem i wymaganiami. A za brak porozumienia emocjonalnego odcięła się od niej uczuciowo zupełnie. Próbowała ją lekceważyć i pogardzać nią, jednak ojciec nie pochwalał takiej postawy. Podkreślał zalety matki jako pełnej umiejętności i wymagał w domu dobrych form. Zresztą matka czasem imponowała też Monice. Z tego pogmatwania Monika ratowała się marzeniami o nagłej śmierci matki i pozostaniu, już na zawsze, z ojcem. Ojciec rozchorował się bardzo poważnie, kiedy ona zaczynała studia. Stawał się coraz bardziej bezradny. Matka stanęła na wysokości zadania, całkowicie oddała się opiece nad nim. Samotna Monika była przerażona, zrozpaczona i wściekła. Jej rycerz zawiódł. Dotąd prawie nie zauważała mężczyzn, teraz rzuciła się w wir życia imprezowego i w romanse. Były to zawsze związki z żonatymi mężczyznami, starszymi od niej. Wyławiała bez pudła takich w fazie niezadowolenia z małżeństwa, gotowych na przyjęcie balsamu dla zbolałej duszy i zgłodniałego nowości ciała. Była, ku swojemu zadowoleniu, górą w tych relacjach. Nie przejawiała zazdrości o żony, nie naciskała na to, by jej kochankowie z żonami się rozstali dla niej, wcale nie chciała ich mieć na głowie, lecz dobrze się bawić. Kiedy któryś zakochiwał się zbyt poważnie, rzucała go. Kiedy któraś żona się dowiadywała i miała do niej pretensje, śmiała się z niej. Nie przyjaźniła się z kobietami ani z mężczyznami. Zmieniała tylko kochanków. Podtrzymywało ją na duchu to, jak często słyszała od nich, że jest idealna, na nic nie napiera, jest taka tajemnicza i ciągle nie całkiem zdobyta, co ich ogromnie rajcowało. Po wielu latach takiego życia poczuła znużenie i pustkę. I tylko z powodu znudzenia mężczyznami przyszła na terapię. Powoli docierało do niej, że ta pustka jest w niej od dawna, że to pustka bez matki, przykryta po wierzchu intensywnością kontaktu z ojcem, który choć bardzo kochał, jednak nadużył jej psychicznie, i że nie darowała mu choroby i słabości. I że to ona go porzuciła. Że wybierała nieświadomie sytuację w trójkątach, by nieustannie wygrywać ojca w walce z matką. Spokoju wewnętrznego te wygrane dać jednak nie mogły, bo przestała wierzyć w mężczyzn jako pewnych opiekunów,

a jej wewnętrzne dziecko tęskni za kochającą się parą rodziców. Poczuła, ze wstydem i smutkiem, psychopatię swoich poczynań, pokłady krzywdy, jaką rozsiewała wokół. Zaprzestała relacji seksualnych. Zbliżała się coraz bardziej do kobiet, życzliwych i ciepłych. Zaczęła uczestniczyć w opiece nad ojcem i razem z matką opłakała jego śmierć, przed którą zdążyła odreagować jego „porzucenie”. Wybaczyła mu i przeprosiła go. Z matką jest jej trudno, ale powoli uczą się znajdować porozumienie. Zachowała umiejętności panienki z dobrego domu, ale uruchomiła, poczuła i ożywiła także swoje serce. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Bezimienna D

„ ziecko, przynieś mi, proszę, okulary”. „Dziecko, zostawiłam chyba torebkę w przedpokoju”. „Gosposiu, czy dziecko już jadło kolację?” „My wychodzimy, niech dziecko nie ogląda za długo telewizji”. „Dziecko chyba jest chore, bo strasznie kaszle, nie sądzisz, mój drogi?” W tym domu nie było dziewczynki o imieniu Dorota, było ono. Kulturalni, chłodni uczuciowo rodzice całą uwagę poświęcali sobie nawzajem i staraniom, żeby w ich życiu było zasobnie, wygodnie i spokojnie. Dziecko było nawet przydatne, choćby do podawania różnych rzeczy. Nie trzeba było odrywać gosposi od obowiązków. Jakieś gosposie były zawsze, więc dziecko nie musiało chodzić do przedszkola. Poszło prosto do szkoły. W szkole, tak jak w domu, Dorota była samotna, ale nie sprawiała żadnych kłopotów. Uczyła się średnio, nie zwracając na siebie niczyjej uwagi. Studia były kontynuacją szkoły do momentu, gdy przy jednej sesji egzaminacyjnej kolega z grupy, w dodatku taki, który jej się podobał, zauważył ją. „Dziewczyno, ty jesteś jakaś niesamowita, wyjątkowa. Wszyscy się denerwujemy, wpadamy w histerię przed egzaminami, a ty całkiem spokojna. Jak ty to robisz? Naucz mnie. Czy mogę się z tobą przygotowywać?”. Była mu tak wdzięczna za to, że ją wyróżnił z tła, że oboje wzięli to za miłość i stali się nierozłączni. Pobrali się. Pojawiły się dzieci. Troje. To była jedyna sprawa, o jaką kiedykolwiek postawiła się mężowi Dorota. Ona chce i musi mieć troje dzieci. Tylko tego była wewnętrznie pewna: nie może pozwolić żadnemu dziecku na taką samotność, jaka była jej udziałem, a jak ich będzie więcej, to sobie jakoś poradzą. W ich domu był rejwach i hałas. Dorota oddychała z ulgą, że przeszłość minęła. Była dla męża i dzieci na zawołanie. I wszystko było w porządku, aż do dnia, w którym ktoś ze znajomych męża – ona swoich nie miała – zaczął pytać dzieci o imiona, a potem czy wiedzą, jak tata ma na imię. Powiedziały. „A mama?” „Mama”. „A na imię?” „Mama nie ma przecież imienia – odpowiedziały. – Mama to mama”. Dorota złapała się za gardło, poczuła, że się zaraz udusi. Pobiegła do sypialni, nie do końca była świadoma, co się z nią dzieje. Czuła wielki lęk i miała poczucie, że coś się nieodwołalnie zepsuło i skończyło się jej życie. Taką przerażoną przyprowadził ją mąż na terapię. Nie umiał powiedzieć, co się stało, był przestraszony stanem tak dotąd idealnej żony. Gdy zostałyśmy same, spytałam: – Dzieckiem też pani była idealnym? – Dorota zaczęła się trząść. – Boi się pani pewnie tego, co dzieje się z pani ciałem? – Tak, bardzo. – Pani ciało jest mądre, ono mówi za panią. Coś bardzo ważnego, proszę pozwolić mu się trząść jak najmocniej. Posłuchamy tego, co chce powiedzieć. Dorota zamknęła oczy. Widać było, że poddała się temu czemuś, co się z niej wydobywało. Jej ciało drgało, popłynęły łzy. – Nie mam imienia u moich dzieci tak jak nie miałam go u rodziców. Moje życie jest porażką i udręką. A myślałam, że mi się udało stworzyć coś dobrego. Kolejne sesje poświęciłyśmy oglądaniu życia Doroty. Po raz pierwszy mówiła o sobie. Po raz pierwszy ktoś jej słuchał i pytał o nią. Czuła się lepiej, przyjęła propozycję pracy psychologicznej także w grupie kobiecej. Uczyła się ufać innym i sobie. Któregoś dnia „podwiozła się” na wspomnieniu innej uczestniczki o karaniu jej przez zamykanie na klucz w pokoju. Dorota zaczęła się trząść, a ponieważ szanowała już sygnały z ciała, poddała się temu i pozwoliła wypłynąć wspomnieniu, o którym nie chciała pamiętać. Ojciec zostawił ją w samochodzie w garażu po powrocie do domu ze szkoły do następnego

ranka. Nikt nie zauważył jej nieobecności. Nikomu jej nie brakowało. Gdy natknął się na nią następnego ranka, skuloną, milczącą, powiedział tylko: „Co ty tu robisz, dziecko? Siedziałaś tu całą noc? Nie mogłaś wysiąść razem ze mną, musiałaś się guzdrać!?”. Zbudowałyśmy Dorocie metaforę samochodu, zamknięcia, w jakim żyła, a ona, nareszcie z krzykiem, ukrywaną dotąd złością, mogła wyzwolić się ze swej bezsilnej samotności. Pierwszy raz poczuła wolność i autentyczną radość, że żyje. Otworzyła się na odkrycie własnych praw i zmniejszenie sumy powinności wobec wszystkich poza sobą. W domu najpierw zapanowało zdziwienie nową żoną i mamą, ale teraz, ku wspólnej radości, odnajdują się w nowym i znacznie ciekawszym dla wszystkich stylu. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Mądra Maria miała niezłe życie. Koleżanki i koledzy, którzy przychodzili do jej domu, najchętniej

by tam zostali na zawsze. „Ale masz fajnych rodziców” – zazdrościli i podziwiali, a Marysia odpowiadała dumnie, ale i spokojnie: „No, wiem”. I rzeczywiście wiedziała. Jej rodzice się kochali. I kochali swoją trójkę dzieci. A one to czuły. Było w ich domu dużo śmiechu i hałasu. Tata urządzał zabawy, konkursy, gry dla całego bractwa, które u nich koczowało, i jakoś, o dziwo, udawało się zjednoczyć starszych z młodszymi w lojalnym, liczącym się z możliwościami wszystkich, współzawodnictwie. Mama była mamą jak z obrazka reklamowego: dla wszystkich żywych stworzeń miała uśmiech, troskę i – oczywiście – jedzenie. Mnóstwo dobrego jedzenia, które znikało w chwilę po pojawieniu się. Uczyła całą hałastrę gotowania, i to gotowania twórczego. Każdy mógł się wykazać. Każdy czuł się w tym domu ważny i udany. Od tej bajki zaparło nam dech w piersiach. Siedziałyśmy jak trusie, gapiłyśmy się na Maryśkę, mocno już dojrzałą kobietę, która opowiadała nam nasze nigdy niespełnione marzenie. Bo krajobrazy dzieciństwa i dorastania kobiet w tej grupie dalekie były od tej cudnej historii. Tak jak koleżanki Marii z dzieciństwa, podziwiałyśmy i zazdrościłyśmy, ale i zaczęłyśmy rozumieć, skąd Maria mogła uczyć się miłości, skąd wzięła wiarę w siebie i umiejętność niestereotypowych rozwiązań trudnych, bolesnych problemów. Bo najpierw opowiedziała nam o wspaniałej, wieloletniej miłości... To też było jak słynne „I żyli długo i szczęśliwie...”, aż przerodziło się w coś niełatwego i nieprostego. „Miałam ze dwóch, trzech chłopaków, aż poznałam Marka i stało się jasne, że już się nie rozstaniemy. Poznaliśmy się w klubie studenckim, na balu przebierańców. On był przebrany za słońce, a ja za księżyc. Przysięgam wam, tak było. I odnaleźliśmy się. Byliśmy dla siebie stworzeni. Żeglowaliśmy, tańczyliśmy, lubiliśmy się uczyć, podobnie rozumieliśmy, co to znaczy być razem. Bo Marek też był ze szczęśliwej rodziny. Nasze obie rodziny, spore, zlały się razem i stworzyliśmy wielką serdeczną społeczność, która się i bawić, i wspierać wzajemnie umiała i chciała. Wiecie, zastanawiałam się, dlaczego los mnie tak chroni. Przecież ślepa i głucha na cały świat naokoło nie byłam. Ani ja, ani Marek. Mieliśmy, oprócz rodziny, dużo znajomych i trochę bliskich przyjaciół. Ludzie też bardzo lubili nasz dom. I ufali nam, opowiadali o przeróżnych przejściach, smutkach, tragediach. My współczuliśmy, czasem pomagaliśmy czy doradziliśmy. A u nas kwitło wszystko. Ogród i my. Nie mieliśmy dzieci, bo dość szybko okazało się, że Marek nie może. Ale i ja, i on mieliśmy tak pełne życie i tak nam było dobrze razem, że nie stanowiło to problemu. I nie myślcie, że unikaliśmy tego tematu. Czasem gadaliśmy o tym szczerze, tak jak o wszystkim, co nas dotyczyło. Oboje mamy duże rodziny, masę siostrzeńców i bratanic, teraz już i wnuków. Starczy. Ale coś się stało. Marek wrócił z badań (jest archeologiem i czasem wyjeżdżał, czasem ja jechałam razem z nim). Już od pierwszej chwili wiedziałam, że za chwilę mój, nasz świat się zmieni. Objął mnie i zaczął płakać. Rzadko płakał, choć się zdarzało, nie był macho. Potem mnie odsunął i powiedział: «Przepraszam, że płaczę, ale nie wiem, co robić. Zakochałem się w Agnieszce, którą spotkałem na badaniach. Nie chciałem tego, nie chcę, kocham ciebie, ale mam was teraz dwie w sercu». Ja też zaczęłam płakać... Czułam, jak moje serce przestaje bić. Marek mówił, że wiedział, jak wielki zada mi ból, i że dla niego mój ból jest jego bólem, i ja mu oczywiście wierzyłam, tylko co z tego?”. Siedziałyśmy cicho jak zaklęte. Cudowną parę dotknął los. Ślepy? „Tę noc spędziliśmy na płaczu, seksie, tak, seksie też, to zawsze była nasza mocna strona... I ten seks był

fantastyczny... Oczywiście pytałam go, czy z nią spał i ile razy, i jak mu z nią było... Powiedział, że tak, że mnóstwo i że się w tym zatracił, bo wiedział, że potem wróci do mnie, powie mi o tym i już nic nie będzie takie samo... Dziko mnie to bolało, rozrywało mnie całą, a on mówił, że zdaje sobie sprawę, że gdybym to ja wcześniej z kimś innym się kochała, on by tego nie zniósł. Kurwa! A ja mam znieść?!! CO JA mam z tym zrobić?!!! I na zmianę wrzeszczałam na niego, biłam go, odpychałam, przeklinałam najgorzej, jak potrafiłam, wyłam i znów płakałam... A on mnie przytulał, dawał się bić i powtarzał, że mnie kocha, ale ją też... «Które pół twojego serca jest moje?! – wrzeszczałam. – To drugie ci wydrapię i jej poślemy, żeby je sobie miała...». Boże, jaki człowiek potrafi być melodramatyczny” – smutno uśmiechnęła się Maria, czym zdjęła z nas zaklęcie ciszy i mogłyśmy się odezwać: „O Jezu, Marysiu... i co dalej?”. „Dalej było dużo i do bólu. Ja chciałam, żeby on w końcu się opamiętał, że mu tego kochania z nią wystarczyło i że już koniec z nią, a on obiecywał, że nie będzie kłamał. Cały mój Marek. Po dwóch dniach pojechał do niej. Chciałam umrzeć. Leżałam, nie spałam, nie jadłam, nie dzwoniłam, nie odbierałam telefonów, nawet mnie nie obchodziło, kto dzwoni i czy może on... Przyjechał po paru dniach, przeraził się, jak wyglądam. Nie ruszyłam się na jego widok. Zadzwonił natychmiast przy mnie do niej. Agnieszko, zostaję w domu z moją żoną. Zaniósł mnie do łazienki, kąpał, wycierał, masował, smarował olejkami, pieścił mnie, płakał, przepraszał, karmił i prosił: «Nie zostawiaj mnie, kocham cię całe moje życie, jesteś moja najdroższą żoną». Powolutku się budziłam z letargu i kiedy zaczęłam w miarę normalnie się ruszać, myć i jeść, on pojechał do niej. Teraz się zabiję – poczułam... Jestem strasznym tchórzem, żadne skakanie z okna ani rzucanie się pod pociąg nie wchodziło w grę. Po damsku, typowo, wybrałam «Otruję się». Poszłam do kilku psychiatrów po kolei. Wyglądałam jak śmierć na chorągwi, łatwo mi przepisywali środki nasenne, psychotropy. Nazbierałam tego masę. Marek dzwonił, nie odbierałam. Przyjechał. Zimno powiedziałam: «Wracaj do niej. Już cię nie chcę». Tak czułam. Już nic nie chciałam. Został trochę, ale go omijałam. Udawałam, że jestem czymś zajęta. Chodził jak zbity pies, po czym wyjechał. A ja do moich leków. Przyszykowałam sobie łóżko, piguły, założyłam wygodną piżamę, wyłączyłam telefon, pozamykałam drzwi i biorę się do łykania. Nawet zaczęłam. Ale po trzeciej tabletce drgnęła mi ręka i zawisła w powietrzu. Coś się do mnie zaczęło przedzierać spoza grubej zasłony mojego nieszczęścia. Ktoś mówił do mnie: «Mario, ty chyba oszalałaś? Co ty chcesz sobie zrobić, dziewczyno? Jest ci źle, okropnie, ale to nie koniec świata, tylko twojego małżeństwa, być może... Boli cię jak cholera, ale to początek jego romansu, nie wiadomo, co będzie dalej. On przyjeżdża, dzwoni, martwi się o ciebie, ratował cię z takim oddaniem w zeszłym tygodniu, to nie jest żaden łajdak, tylko twój Marek (choć już nie tylko twój, dodało coś złośliwie z boku). On też się męczy. A ty co? Chcesz go ukarać swoją śmiercią, żeby już się z poczucia winy nigdy nie podniósł? To ma być twoja wygrana i satysfakcja? A jak chcesz ją oglądać? Zza grobu? Z góry? Zawsze podejrzewałaś, że tej góry wcale nie ma... To prawda, że spotkała cię rzecz całkowicie nowa i tobie nieznana, ale ilu znajomych i przyjaciół przeżywało zdrady, oszustwa, sprzeniewierzenia, często w obrzydliwej formie? Poniżej poziomu, w sposób, o jaki byś ich nigdy wcześniej nie podejrzewała. A Marek jest w tym szczery i prawdziwy tak, że aż cię to bardziej boli. Nie okłamuje cię, nie bajeruje. Nie oszczędza, bo szanuje waszą wzajemną uczciwość, która zawsze wam pomagała w kryzysach. To prawda, takiego kryzysu nigdy dotąd nie było. Twoje poczucie bezpieczeństwa, przyznaj, oparte w wielkim stopniu na nim, runęło. Już nic nigdy nie będzie takie samo. Ale kto ci gwarantował, że ma być? Kto gdziekolwiek na świecie ma jakąkolwiek gwarancję, że coś, co mu odpowiada i dobrze służy, będzie wieczne? Wolałabyś może, żeby umarł, bo wtedy nosiłabyś kwiatki na jego grób i byłabyś świętą, pogrążoną w żałobie żoną? I byłoby co wspominać, prawda? Jak to mąż nieboszczyk mnie jedną całe życie kochał! A teraz ten łajdak kocha też Agnieszkę! I jak go znasz i cenisz,

a przede wszystkim jak siebie znasz i cenisz, to pewnie jest to świetna dziewczyna» – słuchajcie, aż mnie podniosło! Wstałam, ciepnęłam pigułasy do kibla, spuściłam wodę i oświadczyłam głośno: «No to niniejszym umieranie mamy odfajkowane, kochana moja, a teraz zabierzemy się za nowe życie, jakiekolwiek się ono okaże!»” – Maria zakrzyknęła ostatnie zdanie z entuzjazmem i impetem. Zaczęłyśmy bić brawo, śmiać się, oddychać z ulgą i radością. A potem doczekałyśmy się dalszego ciągu i rozwiązania. Maria wezwała Marka. Podziękowała mu za szczerość i miłość, taką jaką ciągle dla niej ma. Powiedziała, że nie zamierza z niego rezygnować, że jest jego żoną od prehistorii i potrzebuje go nadal, ale ponieważ go kocha, chce, by był szczęśliwy z Agnieszką, i wierzy, że na pewno byle kogo nie pokochał. Więc jeśli on kocha je obie, niech żyje z nimi obiema, ale nie jednocześnie i nie w szusach emocjonalnych, szarpiąc się między jedną a drugą, ale po kolei. Żeby wszyscy wiedzieli, na czym stoją. Marek oszalał ze szczęścia i krzyczał: „Mówiłem Agnieszce, że nikt nie ma takiej żony jak ja”. Maria ucięła: „Nie życzę sobie opowieści o Agnieszce! Żadnych. I żadnych porównań. Ani skarg, ani chwalenia się. Wasze życie to wasze życie. Nasze życie to nasze życie. Sprawdźmy to”. Marek się zgodził. Postanowili, że to będzie tydzień na tydzień. „Chcę być bezpieczna, że mam nadal mężczyznę w domu. Jest nasza bliskość, są sprawy do załatwiania, reperowania, nasza wielka rodzina, znajomi i przyjaciele. À propos bliskich – sami to wszystko przeżyliśmy w te dni. Nikt jeszcze nic nie wiedział, bo się odcięliśmy. Kiedyśmy się z Markiem dogadali, powiedzieliśmy im i sprawdzamy teraz, kto chce się z nami nadal przyjaźnić. Ale to już inna historia. To już trwa prawie rok”. – A jak ci jest teraz z Markiem? – Inaczej i tak samo. Przecież to Marek. Ciekawie w sumie. Jestem bardziej niezależna. Sporo decyzji podejmuję sama, czego przedtem nie robiłam prawie wcale. Uczę się włoskiego i zaczęłam jeździć konno, o czym zawsze marzyłam. Marek jest mną zachwycony, a mnie coraz bardziej cieszy moja wygrana. – Czemu przyjechałaś na grupę – spytałam – skoro wszystko tak mądrze i z miłością rozwiązałaś!? – Chciałam skonfrontować moją historię z zupełnie obcymi, nowymi dla mnie ludźmi, kobietami. Usłyszeć, jak ją opowiadam. Poczuć, jak ją odbieracie. – Zaimponowałaś nam. Dużo od ciebie się nauczymy. Pokazałaś, że zdrowy, szanujący i kochający siebie człowiek nie ucieka przed bólem, rozpaczą, lękiem i gniewem, tylko przeżywa je w całej ich prawdziwości, a tym samym może je przekroczyć i sięgnąć do zasobów swej mądrości, mocy i miłości. Dziękujemy ci. – I ja wam dziękuję. Wyjeżdżam spokojna i jeszcze bardziej ugruntowana w sobie i moim dobrym, nowym życiu. – A czy myślisz o Agnieszce? Przeszkadza ci? Jesteś zazdrosna? A gdyby mieli dziecko? Czy wiesz, co ona powiedziała na ten układ? Jak się z nim czuje? – dziewczyny zasypały jeszcze Marię pytaniami. – Coraz mniej uwagi poświęcam Agnieszce. Coraz więcej sobie. Co czuje, co myśli, co decyduje, to tylko jej sprawa. Dziecko musieliby adoptować lub skorzystać z cudzego nasienia. To ich sprawa. Jeśli chodzi o Marka, ona też wygrała, bo może z nim być. Czy nadal tego będzie chciała? Skąd mam to wiedzieć? Dopóki żyjemy, może się zdarzyć wszystko, czego nawet wymyślić by się teraz nie dało. Ale ja już się tego nie boję! ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Bogata Siedzi przede mną piękna kobieta. Wysoka, godnie się trzymająca, wytworna. W rzadkim

już dziś stylu.

– Mam na imię Regina. (I jeszcze to imię! Wygląda naprawdę jak królowa!) Przyszłam do pani – zaczyna opanowanym głosem – żeby się upewnić, czy mam się czuć winna, czy nie. Przed siedmioma miesiącami mój mąż popełnił samobójstwo. Miał 78 lat. Ja mam 70. Byliśmy ze sobą prawie 50 lat. Niedługo mieliśmy obchodzić złote wesele. Stanowiliśmy udane małżeństwo. Dużo czasu spędzaliśmy razem, a jednocześnie psychicznie dawaliśmy sobie dużą wolność. Mąż całe dorosłe życie zajmował się robieniem pieniędzy, do czego miał ogromny talent. Ja studiowałam historię sztuki. Moją rodzinę stać było na taką fanaberię. Pochodziłam z zamożnego domu. Nawet bardzo bogatego. Dla męża było to bardzo ważne. Od początku wiedział, że zrobi duże pieniądze, i chciał mieć żonę, która wie, jak obchodzić się z bogactwem. Pracowałam naukowo, bardziej dla własnej przyjemności niż ambicji, ale jego ambicje to zaspokajało. Dziękuję, że mi pani nie przerywa. Trudno mi o tym opowiadać, a chcę nakreślić, jak najpełniejszy obraz. Teraz to najgorsze... Znalazłam go w naszym garażu, gdzie stoi kilka najdroższych aut świata. Siedział martwy w jednym z nich. To były jego trofea. Nie dziwię się więc, że umarł obok nich. Przez dwa miesiące byłam w szoku. Mieliśmy zaplanowany wyjazd z przyjaciółmi na Malediwy. Cieszyliśmy się na tę wycieczkę. Mąż fizycznie czuł się dobrze. Zawsze dbał o swoją kondycję i wygląd. Nikt by go o te 78 lat nie podejrzewał. Tak jak mnie o 70, dodam nieskromnie. Dobrze wykorzystywaliśmy nasze możliwości. Czemu on tego nie uszanował?! (Pierwszy raz zadrżał jej głos.) Przecież mogliśmy jeszcze długo dobrze żyć... Z tym, co zostało... Władkowi nie udała się wielka transakcja, na wiele milionów. Ale to, co zostało, to nadal majątek, który wystarczyłby na tak samo luksusowe życie, jak dotąd. – Czy pani mąż przegrywał już wcześniej takie sumy? – Od razu trafiła pani w dziesiątkę. Nigdy! Czy pani sobie wyobraża?! Nigdy. – To prawdopodobnie zaczął myśleć o sobie, że jest Bogiem? – zaryzykowałam. – O tak! Był bardzo pewny siebie. Słynął z tego w biznesowych kręgach. – Co mówił po tej pierwszej, a wielkiej porażce? Jak się zachowywał? – Nic nie mówił. Był jeszcze bardziej opanowany niż zwykle. Ale ja czułam w nim burzę z piorunami. – A co pani czuła w sobie? – Trochę lęku o niego, bo nigdy go takiego nie widziałam. – Czym dla pani była ta strata finansowa? – Proszę mi wierzyć, niczym. Ja się nie ekscytowałam jego zyskami i stratą też się nie przejęłam. Tym bardziej że – jak pani mówiłam – zostało nam dużo. I powiedziałam mu to od razu. A potem już o tym wcale nie rozmawialiśmy. I teraz to sobie wyrzucam. Co ja powinnam była zrobić?! Naprawdę nie wiem. – Gdyby cokolwiek przyszło pani wtedy do głowy, na pewno by to pani zrobiła... Zachowywała się pani zgodnie z waszym zwyczajem, prawda? – Tak, oczywiście, my w ogóle dużo nie rozmawialiśmy. Raczej uzgadnialiśmy, co będziemy robić. A potem to robiliśmy.

– Byli w tym państwo do siebie podobni? – Tak, a przez te lata jeszcze się dotarliśmy. – Jest w tym zadaniowość, skuteczność, ale tez dużo wzajemnego zaufania. – Oczywiście. Czułam się przy moim mężu całkowicie bezpieczna. – Zamyśliła się. Po chwili powiedziała: – Przyszło mi do głowy coś niesamowitego... że on się zabił, żeby mi zostawić to wszystko, co zostało, bo się przestraszył, że jak już zaczął tracić, to nie przestanie! – Widzę, że bardzo panią ten pomysł poruszył. Jak się pani z nim czuje? – Dziwnie, nie pomyślałam tak dotąd ani razu... Ale rozmowa z panią coś we mnie otwiera. Jestem zadowolona, że do pani przyszłam, bo nareszcie mogę spokojnie i uczciwie pomyśleć i powiedzieć, co chcę. Jak mi z taką myślą? I lepiej, i gorzej. Bo wolałabym przecież, żeby żył, był ze mą, żeby chciał być ze mną tak długo, jak się da. A z drugiej strony – jest w tej myśli taka duża dbałość o mnie, którą zawsze u niego czułam.. – I to panią wzrusza... – Tak, ale też zasmuca, że on mógł pomyśleć, że dla mnie pieniądze są ważniejsze niż bycie z nim. – Pani Regino, dla niego pieniądze chyba zawsze były wyznacznikiem sensu, więc mógł panią rozumieć przez swój filtr. W szoku, który pani przeżyła, było parę ważnych składników. Najważniejszy to śmierć męża, tak nagła; śmierć samobójcza stawia nas wobec tajemnicy jeszcze bardziej bolesnej niż choroba czy wypadek. W utracie kochanej osoby zawiera się pytanie o jej intencje odejścia nie tylko od życia, lecz także od nas. Dlaczego? Oprócz pytań do siebie o to, co mogłam zrobić, jest też przecież w pani pytanie, dlaczego on to zrobił. A teraz pojawiła się możliwość odpowiedzi. Choć w tym punkcie pewności nie uzyskamy, dobrze robi samo poszerzenie możliwości zrozumienia, prawda? – Tak, lepiej się poczułam. Przestałam tak się kręcić w kółko ze swoimi myślami. – Pani Regino, gratuluję dużej przytomności umysłu jak na tak świeżą żałobę. Ale przede wszystkim bardzo pani współczuję... Czy pani się wypłakała, wyżaliła, pozwoliła sobie na przeżywanie bólu? – Pewnie nie do końca, ale tak, miałam parę takich dni, kiedy zamknęłam się po pogrzebie i tej fali kondolencji i zapewnień od wszystkich, że chcą mi pomóc... Swoją drogą, ważne, aby to usłyszeć, ale jak niby ci ludzie mogą pomóc? Chyba tymi zapewnieniami... – Pani płacz, pani Regino... – Domyśla się pani, że nie lubię płakać, uczono mnie opanowywać emocje. Ale płakałam. Samej ze sobą mi łatwiej, przed ludźmi nie umiem... – Zapraszam panią do płakania – tutaj, przy mnie... – Może kiedyś, pani Kasiu, dziś na pewno nie! Trzymam się, jak mogę. Bardzo mi zależy, żeby coś zrozumieć. Czy mogłam coś więcej zrobić?! Trochę już mi ulżyło, jak pani powiedziała, że gdybym mogła, tobym przecież zrobiła... – Wyobrażam sobie, ze zawsze pani stara się zrobić, co tylko się da. – Tak, nie uciekać od odpowiedzialności – to było nasze motto. Dlatego też jest dla mnie takie dziwne i trudne, aby zrozumieć, czy Władek uciekł od czegoś, zabijając się. – Trudno to pani zrozumieć, a co dopiero wybaczyć. Albo jeszcze więcej... zaakceptować... – Nie, nie mogę zaakceptować, to mnie przerasta... Nie wiem, jak teraz żyć... Wszystko było takie jasne, wiadome, poukładane... – I związane w tak wielkim stopniu z nim, prawda? Choć jednocześnie dawali sobie państwo

dużo przestrzeni. – Tak. I jedno prawda, i drugie. Nie mamy dzieci. Już od dawna byliśmy jedyną swoją rodziną. Nie licząc przyjaciół i znajomych, których mieliśmy zawsze wielu. Oboje byliśmy zawsze towarzyscy, choć Władek chyba nawet bardziej. Dzisiaj nasi znajomi ciągle się do mnie odzywają. Może im się znudzi, bo ja nie jestem gotowa odpowiadać na te wszystkie propozycje. – To ważny temat. Dotyczy pani życia teraz, ale wróćmy do pani uczuć związanych z samobójstwem męża. Czy pozwoliła pani sobie na złość na męża, że panią zostawił? – Złość, powiada pani... Tak, niechętnie przyznaję: poczułam też złość, ale, jak pani to nazywa, chyba sobie na nią nie pozwoliłam. Było mi wstyd, że on nie żyje, a ja się na niego złoszczę... że to nieładnie. – Ale zdrowo i prawdziwie! Najważniejsze, że miała pani świadomość tej złości. Ona jest blisko, do wypuszczenia. – A ją trzeba wypuścić? – Warto, bo robi się miejsce na inne uczucia. Na kłótnie z Bogiem lub losem, na zaprzeczanie, na żal, smutek, ból, a potem – gdy się przepuści przez siebie i te uczucia – przychodzi czas na zgodę i coraz więcej spokoju. I można zacząć się podnosić do swojego, innego już życia. – Mówi pani, że to możliwe. Chciałabym, bo bardzo mi ciężko. To jak mam wypuścić tę złość? – Pani Regino, pani jest rewelacyjna! Młoda emocjonalnie, elastyczna, otwarta. – Dziękuję, pani Kasiu, to miłe, ale przesadza pani. – Nie przesadzam ani trochę, znam masę młodych ludzi nawet w połowie nie tak otwartych i prawdziwych jak pani. To prawdziwe bogactwo psychiczne. Rozumiem, że chce pani pracować nad zmianą swojego stanu i zawiązujemy kontrakt terapeutyczny? – Tak, oczywiście! – Więc zaczynamy. Pracowałyśmy z panią Reginą kilkanaście miesięcy. Otwierała coraz więcej swoich uczuć, przestawała się ich wstydzić. Była panienką z „bardzo dobrego domu”, gdzie uczenie młodych dziewcząt elegancji i właściwych form zachowania i myślenia było ogromnie ważne. Ważniejsze od rozumienia ich potrzeb i uczenia realnego życia, ale z drugiej strony – wpajające opanowanie, uprzejmość, wartości moralne i gospodarność. Było to wychowanie, zależnie od domu, mniej lub bardziej sztywne. Pani Regina trafiła nieźle. Najlepszym dowodem na otwartość jej rodziców była zgoda na wybrane przez nią studia. Bo to, że pójdzie na studia, nie ulegało wątpliwości. I otwartość na zięcia. Rodzice pani Reginy byli światłymi, wykształconymi bogaczami, żyjącymi za pan brat ze sztuką i kulturą. Ich pieniądze nie były z pierwszego pokolenia. Umieli z nich korzystać. Nauczyli też tego swą jedynaczkę. Była piękna i miała charakter. Cieszyła się wielkim powodzeniem. Ubiegały się o nią nazwiska, sława, uroda i pieniądze. Wybrała dorabiającego się dopiero, ale bardzo wobec niej szczerego i uczciwego, pewnego siebie, swej mocy i wartości Władka. Podobał jej się także fizycznie. Świetnie jej się z nim tańczyło. Potem całowało. Potem uprawiało seks. Jak określiła, „Nie gadał za dużo i robił swoje. Wiedział zawsze, czego chce. I chciał mnie”. I dodała: „Jego samobójstwo było pierwszym prawdziwym zawodem, jaki mi sprawił”. Od tego stwierdzenia nie było już daleko do konstatacji, że pani Reginie tak naprawdę udało się całe dotychczasowe życie i miłość i że jeden zawód, nawet tak wielki i bolesny, to bardzo mało jak na 70 lat życia.

Regina nauczyła się płakać wtedy, gdy tego potrzebowała. Najpierw przy mnie, potem przy swoich przyjaciółkach, które dopuszczała do siebie coraz bliżej. Odkrywała, że nawet nie przypuszczała, jak dobrze może się czuć z kobietami. Jej bliska więź z mężem nie dawała miejsca na prawdziwą kobiecą przyjaźń. „To wspaniałe, że w jednym życiu mogę zaznać tak różnych relacji” – ta niezwykła kobieta umiała się cieszyć i znajdować pozytywy we wszystkim wokół. Regina wybaczyła sobie, że nie była w stanie powstrzymać swego męża od samobójstwa. Wybaczyła i jemu. Pogodziła się z tym, że pewnie nigdy nie dowie się, dlaczego targnął się na swoje życie. Czy pchnęła go do tego kroku jego chora ambicja, czy ucieczka przed wstydem porażki, przegrana rywalizacja, czy dziwna troska o nią? Przy całej bliskości i głębokiej więzi drugi człowiek jest zawsze innym światem. Regina na nowo, z coraz większą przyjemnością zaczęła korzystać z uroków życia, wygody i luksusu bogactwa, wracając do życia towarzyskiego i zauważając z radością, że nadal ma wielkie powodzenie. Na pożegnanie podsumowałam jej życie. – Jest pani, Regino, dzieckiem szczęścia na kolanach Wszechświata! Bogata we wszystko, czego można chcieć i co można mieć. – To prawda, pani Kasiu. Dziękuję za nowe, drugie życie. Regina wyruszała właśnie z jedną z przyjaciółek w podróż dookoła świata. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Gorąca Widok Roksany zapiera dech. Nie tylko z powodu jej niezwykłej urody i wspaniałego ciała.

Z Roksany bucha niezwykła energia. Wszystko, co robi i mówi, jest intensywne i ostateczne. Zwraca uwagę zarówno kobiet, jak i mężczyzn i wszystkim kojarzy się z seksem. Takie uposażenie może być zarówno błogosławieństwem, jak i przekleństwem. Długie lata było to w życiu Roksany przekleństwo. Roksana miała oboje rodziców aktorów. Obydwoje – bardzo piękni i bardzo egocentryczni. Imię otrzymała dzięki roli, którą matka grała w sztuce „Cyrano de Bergerac”. Roksana mieszkała z matką i babką, ponieważ ojciec opuścił je bardzo wcześnie. Żył we Francji, do Polski nie przyjeżdżał, pieniądze przysyłał rzadko i niechętnie, choć ogromnie się tam wzbogacił. Matka Roksany miała wielu kochanków, ale ponieważ w sercu hodowała zapiekłą miłość i nienawiść do ojca Roksany, z nikim nie umiała się związać. Chodziła wiecznie wściekła, utyskując na wszystko, jej głównym tematem był ON – raz jawił się w jej opowieściach jako bóstwo, które straciła, raz jako łajdak niewart splunięcia. Babcia Roksany była cicha i troskliwa wobec wnuczki, ale w obliczu siły i energii matki Roksany była mało ważna w ich domu. Matka raz przytulała Roksanę, a raz od siebie odpychała. To płakała przy córce, że bez jej ojca z niczym sobie nie radzi, to znowu wymyślała bajeczne scenariusze na temat przyszłej wspaniałości ich życia. Roksana znalazła sobie wewnętrzną przestrzeń do życia w książkach, a kiedy zaczęła malować w kółku plastycznym – otworzył się przed nią nowy cudowny świat. Malarstwo ją uratowało, miała coś, co było tylko jej, i – co było niezmiernie ważne – matka nie miała do tego żadnego dostępu. Żyło im się coraz gorzej, matka bowiem przez swój trudny charakter wszystkich do siebie zrażała, poza tym starzała się, a liczba ról dla kobiet nie zwiększa się wraz z ich wiekiem. Zaczęła szykować Roksanę na wyjazd do ojca po pieniądze. Wyposażały ją z babcią w sukienki zbyt infantylne dla niej, żeby podkreślić jej dziecięcość. Roksana nie chciała tego wyjazdu, bała się go, ale nie miała wyboru – z matką nie było dyskusji. Miała 13 lat i pierwszy raz jechała sama – w dodatku do tego nieznanego, wszechmocnego potwora, który się nią nigdy nie interesował. Pobyt u ojca był koszmarem. Ojciec wyglądał wspaniale, miał piękny dom z basenem i ogromnym ogrodem oraz atrakcyjną żonę, która od początku była wobec Roksany zimna i wyniosła. Ale najgorsze stało się drugiej nocy i trwało aż do wyjazdu. Ojciec przychodził do niej każdej nocy i gwałcił ją, strasząc, że jak komuś o tym powie, nie dostanie ani grosza. „Po to przecież mamusia cię przysłała” – mówił do niej. Roksana przeżyła miesiąc jak w strasznym śnie. Zamknięta w willi, całe dnie siedziała w basenie, a jej łzy mieszały się z wodą. Wróciła do matki, która pytała tylko o to, czy ojciec kocha drugą żonę i jaka ona jest. Ani razu nie zapytała Roksany o to, jak spędziła czas i jak się tam czuła. Przez kilka lat, do końca szkoły Roksana żyła niczym za szybą. W międzyczasie umarła babcia – jedyna osoba, której na niej zależało. Na pogrzebie Roksana była jak skamieniała. Potem prawie nie malowała, jakoś dotrwała do matury. Od razu po zdaniu egzaminów znalazła pracę kelnerki, wynajęła z koleżankami mieszkanie i wyprowadziła się od matki. Oderwanie od niej przyniosło Roksanie wielką ulgę i odzyskała część dawnej energii. Natychmiast zaczęła malować. We wspólnym mieszkaniu dziewczynom żyło się całkiem nieźle. Było im wesoło, choć zarabiały nie za dużo, to dzieliły się wszystkim, co miały, także ciuchami i kosmetykami. Roksana, mimo że budziła wielkie zainteresowanie mężczyzn, stroniła od nich. Jednak kiedy

w końcu się zakochała, okazało się, że wybrała pięknego łajdaka. Nic dziwnego – tylko taki wzorzec mężczyzny został jej wpojony. Szybko zaszła w ciążę, zamieszkała z Ludwikiem, który powoli, acz skutecznie zrobił z jej życia piekło. Czuła, że się rozpada na dwie części – przy Ludwiku jest przestraszoną, uległą kobietą, przebywając z innymi ludźmi, jest pewna siebie. Utrzymywała kontakty z przyjaciółkami i ludźmi ze środowiska artystycznego, o co Ludwik był wściekle zazdrosny i robił jej dzikie awantury. Tego jednak Roksana nie dała sobie nigdy odebrać. Mówiła o sobie, że odkąd zaczęła myśleć i czuć, jest feministką. Zdawała sobie sprawę ze swojego uzależnienia od Ludwika i z tego, że potrzebuje pomocy, ratunku. Przyszła wtedy do mnie, powiedziała, że wybrała mnie dlatego, że jestem feministką i wie, że na pewno pomogę jej stanąć na własnych nogach. Rozpoczęła pracę indywidualną oraz w kobiecej grupie terapeutycznej. Bardzo ciekawy był rozdźwięk pomiędzy niezwykłą inteligencją i świadomością Roksany jako kobiety i artystki a jej dziecięcą, lękową zależnością od partnera. Jej wnikliwość, celność uwag i bezkompromisowość były dla kobiet w grupie niezwykle cenne i pomocne. Jednocześnie, kiedy chodziło o sprawy Roksany, wzruszała jako mała, przestraszona dziewczynka. Roksana coraz wyraźniej widziała tę przepaść w sobie i wytrwale zaczęła budować nad nią mosty. Rozwijała się jej kariera artystyczna. Malowała obrazy ostre kolorystycznie i w treści. Dominował w nich seks pełen cierpienia i przemocy. Bulwersowało to opinię publiczną, przez jednych była odsądzana od czci i wiary, a przez innych – chwalona za odwagę i nowatorstwo. My, które ją znałyśmy, wiedziałyśmy, jak bardzo jej twórczość jest odreagowaniem jej przeżyć i jak pozwala się jej wyzwolić. Nie było w niej nic koniunkturalnego – choć niektórzy jej to zarzucali. Roksana zyskiwała uznanie, jej nazwisko stało się głośne. Ludwik nie mógł tego znieść, a ona coraz mniej znosiła Ludwika. Gdy ich córka miała cztery lata, Roksana rozstała się z nim. Nie oznaczało to, że Ludwik dał jej spokój. Roksana zaczęła mieć indywidualne wystawy i jej obrazy były coraz droższe. Stała się modna także za granicą. Mogła pozwolić sobie na zakup mieszkania i niezależność finansową od Ludwika. Zbierało się wokół niej coraz więcej interesujących ludzi. Pierwszy raz w życiu poczuła, że ma przyjaciół i ułożone życie. Wtedy nadszedł kolejny cios. Zaprzyjaźniony z nią marszand oszukał ją – ukradł kilkadziesiąt obrazów z jej ostatniej wystawy i uciekł za granicę. Większość z nich była już sprzedana. Roksana musiała – i chciała – pokryć długi wobec nabywców. Sprzedała mieszkanie, ale pieniędzy nie starczyło. Prawie ją to wykończyło – zawiódł ją jej bliski przyjaciel, została okradziona i bez środków do życia, a w dodatku z nadszarpniętą reputacją. Trzeba być Roksaną, żeby się całkiem nie załamać. Na szczęście nie zawiedli jej przyjaciele i grupa kobieca. Pożyczali jej pieniądze, znaleźli niedrogie mieszkanie do wynajęcia, pomagali w opiece nad córką i wspierali duchowo. Roksana powoli wychodziła z rozpaczy i odrętwienia, w które wpadła po tej „niespodziance”. Była coraz bardziej świadoma tego, że skoro przetrzymała już tyle batów od życia, a nadal potrafi się śmiać i cieszyć z towarzystwa bliskich jej ludzi, to może być już tylko lepiej. Śmiała się, że spotkało ją to samo, co wielkiego Leonarda Cohena, którego okradła jego księgowa. „Musiałam tyle stracić, żeby zobaczyć, ile tak naprawdę mam. Dowiedziałam się o sobie, że albo całkowicie nie ufam, albo całkowicie ulegam i że powinnam zająć się sobą bardziej rozważnie niż dotąd. To moje życie, dużo go jeszcze przede mną. Mogę się jeszcze sporo nauczyć i z tego korzystać. Już nie pozwolę się wykorzystać, okraść ani oszukać, a poza tym mam siebie, moje dziecko i mój talent. I mam przyjaciół”. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Pusta Ładna, zgrabna, w klasycznym, ale modnym niebieskim garniturze, z czerwoną apaszką na

szyi i delikatną złotą biżuterią, w granatowych butach na średnim obcasie, z dużą, skórzaną torebką, Agnieszka wygląda jak idealna pracownica korporacji. Którą oczywiście jest. Jest też „słoikiem”, czyli elementem napływowym do stolicy, pochodzącym z odległego, niewielkiego miasteczka. Nazwę „słoiki” ukuto na ludzi przywożących ze swoich rodzinnych domów jedzenie w słoikach. Żeby było łatwiej, taniej, zdrowiej i przyjemniej na dorobku w Warszawie. Warszawiacy chyba zazdroszczą im tych słoików z peklowanym mięskiem, gołąbkami, grzybkami w occie i innymi rarytasami. Agnieszka była najzdolniejsza w swojej klasie i w całej szkole. Ba, chyba w całym regionie! Wygrywała olimpiady historyczne i polonistyczne, ale poszła na prawo, bo tak jej poradziła polonistka: „Dziewczyno co będziesz robić po polonistyce albo historii? Uczyć, jak ja. Da się przeżyć, ale ty jesteś na to za mądra. A prawo otwiera wszystkie drzwi. Szczególnie w kapitalizmie”. Prawo otworzyło drzwi nawet w Warszawie. Rodzina pękała z dumy. Sąsiedzi i znajomi też – czyli cała miejscowość. Agnieszka i bała się, i cieszyła z tej wielkiej zmiany. Studiowała w Poznaniu, bo tam z domu było najbliżej. Otarła się już więc o duże miasto. A że była bardzo spokojna i nastawiona tylko na naukę, nie zaznała właściwie radości życia studenckiego. Na randki nie chodziła. Wyniosła z domu „zasady”. Z potępieniem patrzyła na koleżanki zmieniające facetów jak rękawiczki. Mama mówiła: „Za mąż zdążysz wyjść po studiach. Bylebyś zawód miała. Ustatkujesz się, urządzisz, znajdziesz lepszą partię. Teraz już się ludzie tak wcześnie nie łączą”. Skąd mama to wiedziała, Agnieszka nie miała pojęcia, ale nauczyła się słuchać starszych. Zawsze ją chwalili i nią się chwalili, że to szczęście mieć takie posłuszne, porządne dziecko, żadnych kłopotów, tylko pociecha i duma. Nie miała wielu przyjaciółek. Jedną ze szkoły. Jedną ze studiów. Nie należała nigdy do żadnej paczki, nigdy nie była popularna i nie miała powodzenia u chłopaków. Jej wspaniałe wyniki w nauce uwielbiali nauczyciele i rodzice. Kolegów drażniły, tym bardziej że Agnieszka nie dawała ściągać i nie podrzucała podpowiedzi. Mówili o niej, że jest „niespołeczna”. Z taką postawą spotkała się w warszawskim miejscu pracy: wyścig do awansów, chłodna, jakby wymuszona uprzejmość, brak wzajemnej pomocy, krótkotrwałe sojusze zamiast przyjaźni. Początkowo zupełnie jej to nie przeszkadzało. Dla niej też ambicja była najważniejsza. Jednak była przyzwyczajona do obecności kogoś bliskiego, komu ufała z wzajemnością, i to wystarczało, dawało emocjonalne bezpieczeństwo. Poza tym czuła aprobatę nauczycieli i ciepło domu rodzinnego. Tutaj tego nie było. Spróbowała zbliżyć się do jednej z koleżanek. Rozczarowała się boleśnie, bo ta porzuciła ją szybko dla innych relacji, ujawniając przy okazji jej osobiste zwierzenia. Bardzo ją to zabolało i zrodziło bezradność. Nie wiedziała, jak się ma zachować. Udawała, że nic się nie stało, ale ziemia usuwała się jej spod nóg. Dotarło do niej, że nie ma szans na zmianę kontaktów w zespole, bo przykład szedł z góry. Intrygi i donosy popierała bowiem szefowa, wręcz ich oczekiwała. A tak Agnieszka nie robiła i nie zamierzała robić. Straciła apetyt, zaczęła źle sypiać, rano niechętnie szła do pracy. Wieczorami nie wiedziała, co z sobą robić. Samotność dotkliwie dawała o sobie znać. Oczywiście mogła na wszystkie weekendy jeździć do domu, ale to nie było rozwiązanie na całe życie. Poza tym wstydziła się

przyznać bliskim. Nie chciała stracić opinii doskonałej w każdym calu. To, że rodzice zwracają się do niej jak do kogoś niezwykłego, a obie, dużo młodsze siostry prawie się do niej modlą i słuchają jej jak wyroczni, było cenną pożywką emocjonalną. Nie dało się jednak ukryć tego, że schudła, źle wygląda i jest smutna. – Dziecko, ty masz jakąś depresję – nazwała to mama. – Natychmiast opowiadaj, co ci się dzieje! Opowiedziała, szlochając. W końcu odkryła swoją warszawską udrękę. – Boże, córko – zakrzyknął ojciec – mnie to się nigdy ta kariera w stolicy nie podobała. I po co ci to. Tu też jest bank w powiecie, możesz tu pracować! – Tato, w tym banku pracuje kilkanaście osób, a w moim kilkaset! I ile ja bym tu zarabiała! Agnieszka dobrze pamięta, jak ojciec chlubił się córką. Ale on już taki jest, że zawsze ma rację. Mama płakała, ojciec mędrkował, siostry wybałuszały oczy. Niewiele z tego dla Agnieszki wyniknęło. Najistotniejsze było to, że wreszcie mogła się wypłakać, nie musiała udawać, że wszystko u niej, jak zawsze, jest super. Pojawiło się pytanie: co dalej? Rezygnować, czyli wracać, nie chciała. Nie po to tyle się uczyła i tyle już wytrzymała. I wtedy właśnie Agnieszka zjawiła się u mnie. Spytałam o jej uczucia. Z trudnością odpowiedziała. Okazało się, że o swoich uczuciach właściwie nie myślała. Ona się zawsze uczyła i co najwyżej rozważała, jak się zachować w danej sytuacji, by być jak najlepiej ocenioną. Zdziwiła się, że mogła okazać złość lub niezadowolenie, gdy koleżanka zachowała się nie fair i zdradziła jej tajemnice. I zażądać przeprosin. Zdziwiła się, gdy jej powiedziałam, że sama sobie nie współczuje i nie wspiera siebie. Z dużym zdziwieniem przyjęła, że rodzina też nie zajęła się właściwie jej samopoczuciem, utyskując jedynie na tę wstrętną stolicę oraz szukając rad dla niej i za nią. Spytałam: czy zmaltretowana, obolała osoba może znaleźć dobre rozwiązanie? Teraz ona wytrzeszczała oczy... Agnieszka, nic nie ujmując jej zdolnościom i indywidualności, jest typowym „produktem” naszych czasów. Pochodzi z rodziny ciepłej i serdecznej, ale nieobytej w świecie, a już na pewno nie w świecie wielkiego miasta. W dodatku jest to rodzina stereotypowa, szukająca oparcia w powtarzanych naokoło truizmach. Rodzina, dla której miarą sukcesu jest wyrwanie się z dotychczasowego życia, jednak nieznająca ceny, jaką za takie wyrwanie trzeba zapłacić. Wiara w potęgę wiedzy czy raczej dobrych ocen wydaje się im wystarczać. Wszyscy tylko w tym Agnieszkę wspierali. I rodzice, i nauczyciele sami poprawili sobie samopoczucie, karmiąc się jej osiągnięciami – „nasza krew” lub „moja uczennica”! Nikt nie zadbał o jej osobiste zainteresowania, o to, by miała dla siebie coś innego niż tylko naukę lub pracę. W Polsce wielu rodziców dumnie oznajmia: „nasze dziecko nie ma żadnych innych obowiązków oprócz nauki”, i nie zdaje sobie sprawy, że zmusza swoją pociechę do bycia cyborgiem. Szkoła niestety gorąco to popiera, bo uczeń, który się tylko uczy, nie sprawia kłopotów, czytaj: nie wymaga uwagi ani prawdziwej pedagogiki. Agnieszka jest (typową dla polskiego modelu bliższego tresurze niż wychowaniu) osobą o przerośniętym Wewnętrznym Rodzicu z masą powinności, z których najważniejsze to słuchaj starszych, bo tylko oni mają rację, także na twój temat; ucz się, bo tylko to zapewni ci dobrobyt i prestiż, oraz: masz być zawsze i wszędzie w porządku, czyli nikomu nie sprawiać kłopotów i spełniać cudze oczekiwania. I to by było na tyle. Zupełnie niewyartykułowane, ale za to najmocniejsze zalecenie brzmi: „Zapomnij o sobie i o swoich prawdziwych potrzebach!”. Straszne.

Agnieszka okazała się osobą idealnie nadającą się do spełnienia tych oczekiwań. Miała też za sobą serdeczność rodziny, co jest wielkim darem dla dziecka, gdyż niestety nie wszystkie rodziny stereotypowe są serdeczne i ciepłe. Umiała też zjednać sobie przyjaciół i im zawierzyć. To też plus – choć zawężała bliskość do jednej tylko, wybranej poza rodziną, osoby. Dopóki działały pochwały, bezpieczeństwo i codzienność w znanym otoczeniu, dopóty funkcjonowała, jak by się wydawało, bez zarzutu. Właśnie, bez zarzutu... To zarzuty i krytyka z pozycji Rodzica służą u nas tak chętnie do „motywowania” młodych ludzi do przystosowania się. Agnieszka uświadomiła sobie, z bólem i smutkiem, prawdę: jej życie jest puste. Ona sama też jest uczuciowo pusta, choć tak pełna wiedzy. Oprócz rodziny i dwóch przyjaciółek nikogo nie obchodzi. Ją też mało kto obchodzi. Pusto jest wokół niej i w niej. Jej Wewnętrzne Dziecko zostało porzucone przez rodziców, nauczycieli i przez nią samą. A właściwie zostały pozostawione w zamkniętej komórce prawie wszystkie aspekty Dziecka oprócz jego zadaniowości i posłuszeństwa. Agnieszka zobaczyła, że ma do odkrywania masę ziemi nieznanej, a niezwykle ciekawej: swoje osobiste chęci i niechęci, uczucia z ich ogromną paletą, relacje, także z chłopakami i mężczyznami, zabawę, nieposłuszeństwo, bunt, złość, własne wybory, próby i błędy, twórczość, kreatywność, odkrywanie ciała i jego przeróżnych możliwości, ruch i taniec, sport dla przyjemności, a nie dla wyczynu, erotyzm, seks, lenistwo... Agnieszka jeszcze w szkole odkryła autoerotyzm i uprawiała go regularnie, choć nie bez poczucia winy. Ale – nie odpuściła. I dobrze! Teraz bardzo się ucieszyła, że świadczy to o jej naturalnych zasobach i dobrej intuicji. Uświadomiła sobie istnienie Wewnętrznego Dorosłego, niezbędnego dla niezależności, wolności i mądrości Dziecka, a pomijanego i zwalczanego przez rodziców. Dla rodziców chcących mieć grzeczne dziecko jego Wewnętrzny Dorosły to wróg, który jest źródłem niezależnych decyzji. Agnieszka zaczęła pracować w kobiecej grupie rozwojowej. Zrozumiała, że nie jest skazana na puste koleżanki z korporacji. To miejsce to aż praca i tylko praca. Nauczyła się asertywności, odkryła miasto jako miejsce, gdzie wiele się dzieje i znów się zdziwiła, dlaczego przedtem z tego nie korzystała. Dotarło do niej, że jest uzależniona od zadań, jest pracoholiczką właściwie od początku szkoły. Pracoholizm trudno leczyć, bo w społecznym odbiorze jest postawą godną podziwu, gdyż przeważnie przynosi pieniądze i sukces zawodowy. Agnieszka jest już świadoma, że choroba może wrócić w każdej chwili, że musi uważać na „głaski” przełożonych, gdyż to zawsze najmocniej motywowało ją do pracy ponad miarę. To, że osoby postawione wyżej w hierarchii firmy są z niej zadowolone. Oczywiście najważniejsze było dla niej zawsze zadowolenie rodziców. Jednak trzeba wydorośleć i przestać być posłusznym, grzecznym dzieckiem. To było trudne wyzwanie i długi proces. Agnieszce się udało. Podziękowała rodzicom za życie, miłość, oparcie, ale zweryfikowała swoją wobec nich postawę. I zrobiła to z taką klasą, że oni nawet tego nie zauważyli. Nadal ją bardzo kochają i są dumni, że wygrała z tą wredną Warszawą. A ona wie, że wygrała ze sobą i siebie. I jest z tego naprawdę dumna. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Lojalna Jadwiga była w swojej rodzinie drugim dzieckiem, najstarszy był brat, potem urodziła się

ona i jeszcze dwie siostry. Zarówno mama, jak i wszystkie córki były bardzo ładne. Jadzia z rodzicami i rodzeństwem mieszkali w niewielkim miasteczku pod Łodzią. Ojciec pracował w urzędzie miejskim w Łodzi, matka zajmowała się dziećmi i domem. Ale przede wszystkim była dewotką. Kościół i modlitwy były najważniejsze, ciągle trzeba było śpiewać nowenny, a dom był pełen księży, których matka karmiła, poiła i słuchała we wszystkim. Nie pozwalała na żadne świeckie zbytki, bo to grzech. Prawie wszystko, co miłe i wesołe, było grzechem. Jadzia nie mogła chodzić na spotkania z koleżankami. Nauczyła się więc kłamać, że idzie się uczyć, wychodziła z domu w szkolnym fartuszku, a w worku na kapcie miała schowaną sukienkę, w którą przebierała się u koleżanki. Gdy Jadzia miała 12 lat, jeden z odwiedzających jej rodzinny dom księży próbował ją zgwałcić. Przerażona pobiegła do mamy po pomoc. Matka nakrzyczała na nią, że jest kłamczuchą, która opowiada takie straszne rzeczy o świętej osobie. Jadzia była zdruzgotana i całkowicie bezradna. Do ojca nie poszła, bo jego prawie nie było w domu i nie czuła z nim więzi. Po tym wydarzeniu straciła też resztki więzi, które łączyły ją z matką. Jadzia najbardziej kochała najmłodszą siostrę Wiesię. Przeżyła kolejny straszny cios, gdy Wiesia umarła na chorobę płuc w wieku 16 lat. Trwała wówczas II wojna światowa. Starszy brat został lekarzem i miał w Łodzi gabinet. Jadzia z radością opuściła dom i pojechała do niego. Wyjechała tym chętniej, że zaginął ojciec i atmosfera w domu była coraz gorsza. Matka chyba podejrzewała, że mąż ją rzucił. Jadzia raz pomyślała, że wcale by się nie dziwiła takiej decyzji ojca, ale zaraz potem zawstydziła się tej „brzydkiej” myśli. O dziwo, w Łodzi pod okupacją niemiecką żyło się jej dużo lepiej niż w domu rodzinnym. Odetchnęła. Była młoda, piękna, pracowała, zarabiała. Nareszcie mogła ubierać się tak, jak chciała. Ujawniły się jej elegancja, dobry gust i zamiłowanie do strojów. Miała wielkie powodzenie. Brat był ciepłym, dowcipnym człowiekiem, świetnym lekarzem, miał wielu pacjentów. Rodzeństwu powodziło się dobrze. W domu ich wujostwa zbierała się komórka AK. Jednocześnie został tam zakwaterowany kapitan Wehrmachtu Anton Zepf. Okazał się wrażliwym człowiekiem, artystą – wspaniale grał na pianinie i świetnie rysował – ponadto uczestniczył w wojnie wbrew swym przekonaniom. A – co najwspanialsze – podczas zbiórek AK patrolował ulicę, żeby uprzedzić ewentualne niebezpieczeństwo. Podkochiwał się w pięknej Jadzi i narysował jej portret. Na prośbę Jadzi narysował też ze zdjęcia portret Wiesi i ofiarował jej własny, na pamiątkę. Jadzia go lubiła, ale podobał jej się Edgar, jeden z akowców. Kiedy poznała jego bliskich, a zwłaszcza matkę, poczuła, że chce być częścią jego rodziny. Mama Edka była dużą, ciepłą i mądrą kobietą, która przyjęła dziewczynę syna z otwartymi ramionami. Serce Jadwigi nareszcie zaufało. Jakże chciała mieć taką mamę. Zaręczyli się z Edgarem. Niedługo potem on poszedł ze swoim oddziałem do lasu. Zaczęły się tragedie. Rodzice Edka byli całkowicie spolonizowanymi łódzkimi Niemcami. Odmówili podpisania Reichslisty podsuwanej przez okupanta obywatelom pochodzenia niemieckiego. Ojciec Edgara został zabity, mama wysłana poprzez Radogoszcz do obozu koncentracyjnego Ravensbrück, a Edgar wraz z bratem, Fredem, zostali aresztowani podczas odwiedzin u rodziców i wywiezieni do obozu koncentracyjnego w Mauthausen. Jadwiga po raz

kolejny straciła oparcie tych, których kochała, i poczucie sensu życia. Nie poddawała się jednak. Z narażeniem życia zaniosła paczki z żywnością do Radogoszczy i na nasyp kolejowy, gdy wieziono transport kobiet do Ravensbrück. Żegnała swoją wymarzoną mamę. Po rodzicach Edgara nie zostało nic. Żadnych zdjęć (Jadzia miała tylko trzy zdjęcia dorosłego Edka), żadnych pamiątek. Dziewczyna miała jednak świadectwo urodzenia narzeczonego, potrzebne, aby zawrzeć ślub. I jeszcze wieszak z przedpokoju, który sąsiedzi porwali w chwili nieuwagi niemieckich żandarmów, gdy ci rabowali dobytek rodziny. Ten wieszak sąsiedzi dali Jadwidze na pamiątkę. Wiedzieli, jak ważna była dla niej ta rodzina. Edgar pisał z Mauthausen piękne listy miłosne, dziękował za paczki, grypsy, które Jadzia posyłała, prosił o utrzymywanie kontaktów z kolegami na wolności i o wiadomości od nich i dla nich. Jadzia z przejęciem i poświęceniem wykonywała polecenia i prośby narzeczonego, zdobywała kontakty i szukała możliwości ulżenia mu tak, jak tylko mogła. Była jednak bardzo młoda, czuła się osamotniona i spotkała kogoś, w kim zakochała się bardzo mocno. To był partner, który pasował do niej bardziej niż Edek. Wówczas dotarło do niej, jak wielką część uczucia do Edgara stanowiła tęsknota do dobrej matki, którą odnalazła w jego mamie. Jej ukochany postanowił wyjechać na zawsze do Wielkiej Brytanii. Bardzo chciał zabrać ją ze sobą, mimo to nie zdecydowała się na wyjazd. Była zbyt lojalna. W Polsce byli jej matka, brat, z którym pracowała, młodsza siostra i Edek, oficjalny narzeczony, uwięziony w obozie, pozbawiony rodziców. Poza tym bała się tak radykalnej zmiany życia. Z wyzwolonego obozu brat Edgara wyjechał do Australii. Edgar, skrajnie wycieńczony, wrócił do Łodzi, gdzie nie było już jego rodziców ani mieszkania. Nieliczni krewni żyli w Warszawie i Skierniewicach. Jadwiga miała już swoje mieszkanie, w którym wisiały portrety wykonane przez Antona i innych artystów, którzy ją malowali. Jej matka nie pozwoliła jednak Edkowi się tam zatrzymać, bo według niej to był grzech zamieszkać razem bez ślubu. Wzięła Edka do siebie, odkurowała i pożeniła parę, gdy nieco wydobrzał. Wtedy Jadwiga i Edgar zamieszkali razem. Po roku pojawiła się Kasia. Edek kąpał ją, przewijał, gotował jej zupki. Młode małżeństwo miało wspaniałe grono przyjaciół i znajomych, z którymi uwielbiało się bawić. Oboje mieli dobrą pracę, byli odpowiedzialni, awansowali. Gdy Kasia miała rok, przyjęli nianię, by Jadwiga mogła swobodnie pracować. Świat po wojnie był niełatwy, ale ludzie tak bardzo chcieli znów normalnie żyć. Śpiewali, tańczyli, bawili się. Jadzia i Edek wyjeżdżali, najczęściej razem z paczką znajomych, nad morze, nad jeziora. Byli młodzi, piękni, dowcipni, lubiani. Ale... nie byli dobrani. Jadwiga chciała ubierać męża elegancko, on się opierał, ponieważ nie interesowała go moda. Ona uwielbiała bale, na które mogła pójść w długiej, wspaniałej sukni. On, choć dobrze i chętnie tańczył, wolał to robić w bardziej kameralnych warunkach. On dyskutował z córką, dzielił się z nią swoją wiedzą, grał w domu w piłkę, boksował się, robił to, co umiał i co robiłby z chłopcem. Córka go uwielbiała, od pierwszych dni mieli wspólny język. Jadwiga natomiast na jakiekolwiek pytania Kasi odpowiadała: „Zajrzyj do encyklopedii albo zapytaj ojca”. Nie lubiła ich zabaw w domu ze strachu, że jeszcze coś rozbiją. Niania też uwielbiała ojca swojej podopiecznej, a pani domu się bała. Kasia, dorastając, stawała się wobec matki coraz bardziej krnąbrna, Jadwiga nie umiała do niej trafić. Córka była bardzo podobna do ojca, a Jadwiga przecież przyjęła go za męża bardziej z powodu nieszczęsnych okoliczności niż z wyboru. Jej serce było gdzieś w Wielkiej Brytanii. Edgar coraz częściej spędzał noce na zakrapianym brydżu. Znajomi i przyjaciele zaczęli im służyć za płot odgradzający ich od siebie, uwalniający od bycia w swoim własnym towarzystwie. Jadwiga poświęcała sporo energii i wysiłków na „załatwianie spraw” dla przyjaciół i znajomych, co było niezbędnym zajęciem w PRL-u. W domu miała do bliskich

o wszystko pretensje, Edek tego nie znosił i wychodził. Dziecko pyskowało. Niania patrzyła w milczeniu z dezaprobatą. Tak dalej nie dało się żyć. Któregoś lata, kiedy Kasia była na obozie harcerskim, zdechł jej ukochany pies, a Jadwiga, po kolejnej kłótni z mężem, podjęła radykalne decyzje. Zwolniła nianię. Wyprowadziła Edgara z domu. Poinformowała Kasię o tych zmianach po jej powrocie z obozu. Zaczęły się trudne lata nienawistnego krążenia matki i córki koło siebie we wspólnym mieszkaniu jak w klatce. Jadwiga nie znosiła chłopaka Kasi, który się nie uczył, lekceważył nauczycieli i był piekielnie inteligentny. Z Jadwigą w ogóle się nie liczył. Choć zabroniła mu spotykać się z córką, to bezsilnie patrzyła, jak co rano, gdy ona jechała do pracy, on przychodził po Kasię pod dom, aby odprowadzić ją do szkoły. Jadwiga i Kasia albo ze sobą nie rozmawiały, albo się kłóciły. Obie cierpiały. Nie wiedziały jednak, co z tym zrobić. Zdarzały się chwile miłe i zabawne, wzbudzały nikłą nadzieję na porozumienie, która pryskała przy następnej awanturze. Regularne spotkania z ojcem i wyjazdy z nim na Mazury były dla Kasi rajem i wytchnieniem. Po nich zawsze najtrudniej wracało jej się do domu. Obie z matką wiedziały, że tak się dalej nie da żyć. Kasia już dawno wybrała kierunek, który bardzo chciała studiować, ale którego – na szczęście – nie było w Łodzi. Jadwiga załatwiła jej wspólny pokój ze starszą panią w Ursusie pod Warszawą, chociaż warszawscy znajomi zaoferowali puste mieszkanie pod opiekę, i do tego w Śródmieściu. „Muszę myśleć o jej moralności” – tłumaczyła Jadwiga, sama przed sobą nie chcąc się przyznać, ile w jej decyzji było złości na córkę, a ile szczerej troski i jak podobne stały się ich relacje do jej relacji z matką... Nie zdziwiła się, ale nie podobało jej się, gdy Kasia po pół roku sama znalazła sobie mieszkanie w Warszawie. Gdy Kasia kończyła pierwszy rok studiów, Edgar umarł na raka płuc. Nadwątlony obozem koncentracyjnym organizm nie wytrzymał wielu lat nocnych partyjek brydża w tumanach dymu papierosowego. Kasia rozpaczała, ale po cichu. Załatwiła wszystkie formalności pogrzebowe za co, po raz pierwszy w życiu, doczekała się podziękowania od matki. Jadwiga została wdową. Rozwodu z Edgarem nigdy nie wzięła, latami żyli w separacji. Biegły lata. Kasia wrastała w stolicę, dla obu pań było jasne, że nie wróci do Łodzi. Do matki przyjeżdżała w odwiedziny. Często związane one były z wydarzeniami towarzyskimi. Matka urządzała bowiem wspaniałe przyjęcia, w których Kasia chętnie pomagała i brała udział. Równie chętnie obie udawały się na spotkania do przyjaciół i znajomych. Także w ich relacji sposobem na wspólne przetrwanie było schowanie się wśród ludzi. Były to jednak bardzo ciekawe i miłe zdarzenia. Jadwiga w ogóle prowadziła życie aktywne kulturalno i towarzysko. O tym mogły rozmawiać. To je zbliżało. W domu Jadzi zaczął pojawiać się Wojtek, przystojny wdowiec z dalszych kręgów znajomych. Kasia odetchnęła z ulgą, że matka może w końcu zazna szczęścia z mężczyzną, czego szczerze jej życzyła – z nadzieją na własne korzyści. Gdyby matka wpuściła do swego życia intymną radość, może przestałaby nieustannie ją krytykować. Niestety. Wojtek zniknął. Kasia spytała, czemu. – Czy ty wiesz, czego on ode mnie chciał? – Jadwiga wycedziła z obrzydzeniem. – No, pewnie seksu. Mamo, gorzej by było, gdyby go nie chciał! Na tę odpowiedź Kasia usłyszała sarkastyczne: „Wiadomo, tobie tylko jedno w głowie...”. Pomyślała ze smutkiem, że babcia rządzi nawet zza grobu. Załatwiła biedną mamę raz na zawsze. Szkoda, że ona myśli, że ja naprawdę mam tylko „to” w głowie – rozmyślała Kasia –

przecież jej nie wytłumaczę, że to mechanizm projekcji. Jadwiga z nikim się nie związała. Kiedyś powiedziała Kasi, że napisał do niej ukochany z Anglii i prosił, by do niego przyjechała. – Nic ci nie powiedziałam, bo byś mnie namawiała. – Oczywiście – potwierdziła Kasia. – Bałam się – przyznała Jadwiga. – Rozumiem – powiedziała Kasia, bo naprawdę rozumiała. Przez kilka ostatnich lat przed śmiercią Jadwigi matka i córka doświadczyły całkiem spokojnego i serdecznego porozumienia. Kasia wydoroślała i dużo się nauczyła. Zrozumiała, jak trudne i pełne poświęceń i strat było życie jej matki. I ilu dobrych rzeczy się od niej nauczyła. Podziękowała jej za wszystko. Jadwiga długo chorowała i długo umierała. Nie była wtedy łatwa, wróciły jej zły humor i pretensje, jednak Kasia pamiętała też tę fajną matkę, którą przez parę chwil miała. Jadwiga zmarła, nie wiedząc, że jej ojciec nie porzucił rodziny, ale został zamordowany w Miednoje i pogrzebany we wspólnym grobie wraz z innymi funkcjonariuszami urzędów miejskich, którzy chcieli ukryć przed Niemcami ważne dokumenty. Miednoje to Katyń polskich urzędników. Jadwiga to moja mama. Królowa. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=

Spragniony Męski głos w komórce brzmiał bardzo młodo: – Pani Kasiu, czy pani przyjmuje także mężczyzn? – Tak, ale czemu pan o to pyta? Czy ktoś mówił, że nie przyjmuję? – zdziwiłam się. – Właśnie, bo koleżanki żony do pani przychodzą, a mężowie – chyba nie... – Wie pan, w Polsce na terapię chodzi duuużo więcej kobiet niż mężczyzn... ale to się powoli zmienia. Czy chce pan się do tego przyczynić? – Tak, tak. – Głos się ożywił. – Jeśli mogę... – Jak pan ma na imię? – Franciszek. – Głos stał się nieco cichszy. – Och , jakie piękne imię! Bardzo je lubię. Szkoda, że dziś jest takie rzadkie. – Miło mi, że się pani podoba. Czy to mnie kwalifikuje? – O, ma pan poczucie humoru. To znacznie bardziej pana kwalifikuje, bo ludzie z poczuciem humoru szybciej odzyskują radość z życia. – Ojej, ale mnie pani zaskoczyła. Skąd pani wie, dlaczego chcę do pani przyjść? – Z powodu braku radości z życia? – Tak, tak – przytaknął zdecydowanie. – Powie pan jeszcze ze dwa zdania o sobie? – Oczywiście. Co chciałaby pani wiedzieć? – Ile pan ma lat? – Czterdzieści dwa. – Brzmi pan dużo młodziej. – Niestety. – Czemu: niestety? – Na początku rozmowy zawsze muszę się starać, żeby rozmówcy traktowali mnie poważnie, żeby nie myśleli, że pomylili numer. Mimo że łączy ich moja sekretarka, to mogą pomyśleć, że to mój syn buszuje w gabinecie i zamiast mnie odbiera telefon. – Powiedział mi pan tym samym, że ma pan gabinet z sekretarką. Ale rozmówcy traktują pana poważnie? – Oczywiście, po chwili zdziwienia – tak. – Powiedział pan to spokojnie i pewnie. Nic dziwnego, że odnosi taki skutek. Wie pan, w biznesie efekt zaskoczenia może dawać bardzo pozytywny skutek. – I daje! – zaśmiał się młody głos czterdziestodwuletniego Franciszka. – Świetnie się z panem rozmawia, panie Franku. Dobrze się złożyło, bo dziś mam więcej czasu; najczęściej nie mogę tak długo rozmawiać przez telefon. – O, jak zwykle mam szczęście, fajnie... – Zaciekawia mnie pan. Wie pan, że ma szczęście, ma pan gabinet, wyniki, syna i... brak radości? – Mam dużą rodzinę, która bardzo kocham, mnóstwo szczęścia i... czegoś mi brakuje, żeby móc się tym cieszyć naprawdę, choć bardzo bym tego chciał. Solidnie się napracowałem, żeby

to osiągnąć. Czemu nie mogę się cieszyć tak naprawdę, w środku? – Zapraszam więc pana z tym ważnym pytaniem. W moich drzwiach stanął młody Gary Cooper. Dwa metry wzrostu, opadająca na oczy fala pszenicznych loków, nieśmiały, uroczy uśmiech, piękne dłonie o smukłych palcach. Ubrany w świetnie skrojony, drogi, ale dyskretny garnitur, fantastyczne buty z miękkiej skóry. O Jezu, ratunku! Kasia, trzymaj się mocno. Skąd on się wziął? Czy on jest prawdziwy? Na ile jest świadomy tego, jakie robi wrażenie? Okaże się w praniu. W trakcie kolejnych spotkań słuchałam opowieści o życiu Franka i coraz wyraźniej okazywało się, że to najszlachetniejszy typ prawdziwka. O Boziu, jak to dobrze, że tacy naprawdę istnieją i że co jakiś czas któraś z nas może na takiego trafić. I że oni jeszcze, najpewniej, podobnych synów wychowają. I córki. Czyż moja praca nie jest piękna? A czasami wręcz – luksusowa? Franciszek urodził się jako najstarszy syn w bardzo biednej, wielodzietnej rodzinie. Miał dwóch braci i pięć sióstr. Jego tata to był chłop z chłopów, a mama pochodziła ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Małżeństwo jego rodziców to był oczywiście mezalians, ale w rodzinie zupełnie się tego nie odczuwało – była to szczęśliwa rodzina. Może nie stuprocentowo, ale słuchając opowieści Franciszka o jego rodzinnym domu, miałam wrażenie, że obcuję z bajką – z przedwojenną, porządną bajką o porządnych ludziach. Mama miała na imię Zofia i imię to bardzo do niej pasowało, bo była naprawdę mądrą kobietą, która bardzo kochała swojego „niedźwiedzia” – jak nazywała dużego i silnego męża, który był bardzo robotny, pomysłowy i oddany żonie oraz dzieciom, co nie zmieniało niestety faktu, że żyło im się biednie. W domu było gwarno, wesoło i ciepło. Jako najstarszy syn Franciszek miał mnóstwo obowiązków, z których wywiązywał się z różnymi uczuciami – raz gorszymi, raz lepszymi, ale uważał je za normalne i naturalne. W tym domu wszyscy – i dorośli, i dzieci – mieli mnóstwo obowiązków. Było dużo pracy, spraw, ale też dużo śmiechu i zabawy, a czasami – kłótni i pretensji do losu, że ci mniejsi musieli donaszać ubrania po starszych, a starsi musieli dzielić się z młodszymi. Mama przykładała ogromną wagę do nauki. W domu było dużo książek i fortepian. Mama Franciszka często na nim grała i uczyła gry również swoje córki. Synowie nie uczyli się gry na fortepianie, ale tego Franciszek akurat wcale nie żałował. Z dużym rozrzewnieniem wspominał jednak chwile wspólnego rodzinnego muzykowania, zarówno podczas świąt, jak i w zwykłe dni – kiedy mama akompaniowała na fortepianie, a rodzina śpiewała. Tata Franciszka miał piękny bas, a siostry – łagodne soprany. Po wysłuchaniu opowieści Franciszka z tym większym zdumieniem wypytywałam go, po co właściwie do mnie przyszedł i nad czym mamy pracować. Franciszek jako jedna z niewielu osób, z którymi kiedykolwiek pracowałam, miał dobre i przyjemne wspomnienia z rodzinnego domu. Wyjaśnił mi, że problemem była straszliwa bieda, z którą on i jego rodzina się borykali, a co za tym idzie – brak kontaktu ze zmysłową przyjemnością. To spowodowało ogromne pragnienie, żeby zostać zamożnym człowiekiem. – Bardzo chciałem założyć rodzinę i stworzyć moim dzieciom warunki, o jakich sam jako dziecko nie mogłem marzyć – powiedział. – Oczywiście nie postrzegałem mojego ojca jako nieudacznika, ale... – Oj, chyba jednak nie do końca uważałeś, że wszystko mu się udało, skoro chciałeś być ojcem lepszym od niego. – To prawda – przyznał Franciszek po chwili zastanowienia i kontynuował opowieść. – Chciałem być lepszym ojcem niż on. Nie chciałem, żeby moje dzieci zaznały ubóstwa. Żeby

wbijały zęby w chleb, marząc o tym, by było na nim kilka plasterków kiełbasy, a nie jeden. Bo u nas, Kasiu, tak się często gęsto działo – jedząc kromkę chleba, przesuwaliśmy językiem jeden plasterek kiełbasy po chlebie, tak żeby chociaż przed nosem mieć jej zapach. Bardzo parłem do osiągnięcia sukcesu, co zresztą nie okazało się wcale takie trudne – byłem bowiem bardzo zdolny i pracowity. Podobnie jak reszta mojego rodzeństwa. Wszyscy mieliśmy wpojony etos pracy. Chętnie się uczyłem, pracowałem i wspinałem na kolejne szczeble kariery, prowadzące do upragnionego sukcesu. Miałem też dużo szczęścia, które – jak wiadomo – też jest potrzebne. Mogę powiedzieć, że osiągnąłem sukces finansowy i jestem bogatym człowiekiem. Mam też wspaniałą rodzinę. Czworo dzieci. Nie tak dużo, jak moi rodzicie, ale kilkoro – zawsze chciałem mieć dużą rodzinę. Mam żonę, z którą jestem szczęśliwy. Umiałem wybrać, bo znałem wiele dziewczyn – miałem przecież pięć sióstr, a co za tym idzie – w domu ciągle przewijały się ich koleżanki. Mama bardzo lubiła młodych ludzi i nasz dom był otwarty. Choć nie było lekko, to zawsze nasmażyło się naleśników czy placków ziemniaczanych i to wystarczało. To właśnie jedna z koleżanek moich sióstr została moją żoną. Znaliśmy siebie, swoje domy, w których panowały podobne wartości. Moja żona też pochodzi z wielodzietnej rodziny i ceni sobie podobne wartości jak ja. – To prawdopodobnie jedna z przyczyn, dla których wasze małżeństwo jest szczęśliwe – powiedziałam. – Zauważyłam, że ludziom, których domy rodzinne były podobne, łatwiej jest się dogadywać. Inność bowiem bardzo pociąga, ale w długim współżyciu staje się przeszkodą. Oczywiście najlepiej jest, jeśli obydwie osoby pochodzą ze szczęśliwych rodzin, ale to zdarza się rzadko, więc jesteście ze swoją żoną uprzywilejowani. – Moja żona nie musi pracować – dodał z dumą Franciszek. – Realizuje swoje ambicje w działaniach pro publico bono, co ja oczywiście bardzo cenię. I moja żona, i moje dzieci mają wszystko, co jest im potrzebne. – Drogi Franciszku, to wszystko brzmi jak bajka – uśmiechnęłam się. – Powiedz mi w takim razie, w czym rzecz. – No właśnie, nie wiem – przyznał Franciszek po chwili milczenia. – Mam wszystko. Dorobiłem się. Ziściły się moje pragnienia. Stworzyłem kilka firm, którymi zarządzam. Życie zmusiło mnie do tego, żeby być w interesach bardziej drapieżnym, niż bym chciał, ale taka jest rzeczywistość. Kocham żonę, która jest dla mnie atrakcyjną kobietą. – A seks? – spytałam – A seks w porządku. Oczywiście jest inny niż kiedyś, ale w pełni satysfakcjonujący. Czasami wyjeżdżamy sami, bez dzieci, żeby pobyć tylko we dwoje. Nie ma z tym problemu, bo mamy i nianię, i pomoc domową. Dzieci dobrze się chowają, są zdrowe i inteligentne. Ja może trochę zanadto je rozpuszczam, ale żona jest rozsądniejsza i hamuje te moje zapędy. Czasami trochę się na tym tle sprzeczamy, ale zazwyczaj przyznaję jej rację. Nasz dom jest otwarty. Dużo się też u nas śpiewa i gra. Często się śmiejemy. Mamy dobry kontakt z moim rodzeństwem i rodzeństwem żony, a także ich dziećmi. Nasza rodzina jest ogromna i serdeczna. – O co zatem chodzi? – nalegałam. – Czegoś mi brak – odpowiedział Franciszek. – Ale naprawdę nie wiem, czego. Jest to najbliższa prawdzie odpowiedź. To jest jakiś rodzaj smutku. Braku. Melancholii. Coś, co czasami mnie nachodzi. I nie wiem, czego to dotyczy. Moja żona czasami pyta, dlaczego nie umiem się cieszyć z tego, co mamy, dlaczego jestem smutny. A ja faktycznie czasami jestem smutny. Zamyśliłam się nad tym głęboko, bo z całej tej opowieści nie wynikało wprost, dlaczego

Franciszek może tak się czuć. Zapytałam go, czy jako dziecko miał tajemnice, smutki, problemy, z których nie miał się komu zwierzyć. Nie przypominał sobie niczego takiego. Oczywiście miał i lepsze, i gorsze nastroje – jak każdy z nas. Czasami złościł się na ojca, który był dość mrukliwy – ale był pewny jego miłości i troski. Nie miał więc tego konfliktu z ojcem, który dotyka wielu mężczyzn – że ojciec nie docenia, nie chwali. Ojciec Franciszka nie był duszą towarzystwa, ale potrafił powiedzieć synowi: „Jestem z ciebie dumny!”, córce: „Jesteś piękna!”, a żonie: „Jakie to szczęście, że cię spotkałem...”. Wreszcie podczas jednej z sesji zaczęliśmy rozmawiać o świętach. Franciszek wspominał święta w domu rodzinnym, ręcznie robione ozdoby na choinkę, a także skromne – również ręcznie robione – prezenty. I w pewnym momencie zaczął mówić o świątecznych smakołykach – typowych dla tamtych lat, czyli pomarańczach i czekoladzie. Oczywiście wszystkiego było niewiele i wszyscy dostawali po małym kawałku. Zetknięcie z tymi rzadkimi luksusami było niczym muśnięcie raju. Prócz tego, że smakowite, to jeszcze – kolorowe i piękne. Papierki od cukierków, sreberka w które zawinięta była czekolada. – Jaki ja jestem szczęśliwy, że mogę kupić moim dzieciom wszystkie słodycze, które one chcą. Najlepsze czekoladki – belgijskie czy szwajcarskie. Pyszne i pięknie opakowane. Czasami patrzę na moje dzieci, jak je pałaszują, i myślę, że one nawet nie mają świadomości, że mogłoby być inaczej, że mogłyby tego nie mieć. Czasami mam ochotę im to powiedzieć, ale co ja będę dzieciom głowę zawracał tym, że ja miałem jedną kosteczkę czekolady, a one mogą mieć, ile zechcą, i to w stu smakach. – Franek, a komu ty kupujesz czekoladę? – zapytałam. – Jak to komu? – odparł zdziwiony. – Dzieciom. – Czekolada jest tylko dla dzieci? – drążyłam. – Oczywiście. Czekolada, pomarańcze, szynka. Te rzadkie smakołyki, jeśli się już pojawiały w dzieciństwie Franka – zawsze były dzielone między dzieci. – A kupiłeś, Franku, kiedyś czekoladę sobie? Jak już cię było na to stać – zapytałam. – Jak to – sobie? – No, sobie. Tylko dla siebie. Nie dla dzieci, tylko dla siebie. Przecież ty też masz w sobie dziecko, które pamięta ten raj, do którego wstępowało, jedząc niewielki, wydzielony kawałek czekolady. I które tęskni za tym rajem. – Ojej, nigdy. Do głowy mi to nawet nie przyszło. – Franciszku, jak widać nie masz problemu z ubieraniem się i kupowaniem sobie ładnych rzeczy. – Wiesz, tego musiałem się nauczyć, ale tu mi pomogło środowisko, w którym się obracam. Wygląd, ubranie, zegarek – to części wizerunku, część zawodu. Pomogło mi to, że moja mama ma bardzo dobry gust i przekazała mi to w genach – uśmiechnął się. – Moja żona również. I lubi, jak jestem dobrze ubrany. Pomyślałam przez chwilę i powiedziałam: – Mam dla ciebie zadanie domowe. Zobaczymy, co z tego wyniknie. Kupisz sobie dużo czekolad. Wszystkie, jakie lubisz, albo takie, które ci się podobają. Kupisz je tylko dla siebie. – I dzieciom mam nie dać? – w oczach Franka błysnęło zaciekawienie. – Ani kawałka. Żadnemu ukochanemu dziecku. One mają nawet o tym nie wiedzieć. Masz kupić mnóstwo najróżniejszych czekolad, zamknąć się gdzieś z nimi i mieć je tylko dla siebie. Masz sobie zorganizować sesję z czekoladami w dowolnej ilości. Masz się nimi najeść,

wysmarować, napchać. Na następnym spotkaniu Franek pojawił się odmieniony. – Wiesz co, Kasiu? To było takie proste, a jednocześnie takie trudne. Takie dziwne. Takie nowe. Byłem tak przejęty, jakbym miał iść na randkę z nieznajomą kobietą. Jakbym miał zachować się tak, że tatuś, mamusia i ksiądz proboszcz na pewno by mi na to nie pozwolili. Jakbym miał stracić dziewictwo. To było coś bardzo nieznanego, trudnego i ekscytującego. – Opowiedz o tym dokładnie – powiedziałam. – Nakupiłem mnóstwo słodyczy w kilku sklepach – uśmiechnął się szelmowsko Franek. – Tak jak mówiłaś, wszystko, co mi się podobało. Przyszedłem do biura z wypchaną słodyczami aktówką, poprosiłem sekretarkę, żeby poszła do domu. Uprzedziłem żonę, że wrócę później, bo mam zebranie. I oddałem się tej rozpuście. Bo dla mnie to była rozpusta. Z jednej strony skrajne zepsucie i myśl: „Co by mój tata powiedział?”. Tata nie żyje, ale mam wrażenie, że słyszę jego głos. Mama toby się pewnie tylko uśmiechnęła... i powiedziała: „Wiesz co, Franek? Należy ci się to”. Sam tego nie mogłem sobie powiedzieć, bo jestem podobny do taty. Najpierw myślę, jak się powinno postąpić. – Widzisz, to ten twój Wewnętrzny Rodzic, bardzo poważny, twardy i moralny, nie pozwalał ci cieszyć się przysmakami, nazywając je rozpustą. Opowiadaj dalej – poprosiłam. – Miałem chwilę rozpłynięcia się w tej rozkoszy. A także chwilę strachu. Potem sobie powiedziałem: „Kazała mi to zrobić moja terapeutka. Jestem usprawiedliwiony”. W końcu zastanawiałem się, czy powiem o tym wszystkim mojej żonie, i postanowiłem, że najpierw omówię to, Kasiu, z tobą. – Jeśli będziesz chciał, to jej powiedz, a jeśli nie, to nie. Przecież nie musisz. – Nie muszę? – Oczywiście. Ty nic nie musisz. – Widzisz, Kasiu, to jest dla mnie bardzo trudne. Nie musieć... Miałem też chwilę smutku, kiedy pomyślałem, dlaczego ja i moje rodzeństwo nie mogliśmy mieć tego jako dzieci. Choć muszę przyznać, że teraz jesteśmy wszyscy bardzo szczęśliwi. Ułożyliśmy sobie życie. Prócz śmierci ojca, która była dla nas bardzo trudnym doświadczeniem, dotąd nie spotkało nas nic złego. Żadnych ciężkich chorób, żadnych nowotworów. – Wiesz, Franciszku, może dlatego, że bardzo się kochacie. Jesteś pierwszą osobą, która przyszła do mnie z problemem, który na tle innych można nazwać cudownym. Możemy nazwać cię Chłopcem od Braku Czekolady, a nie – od Braku Miłości, a to jest wielką, naprawdę istotną różnicą. Oczywiście to nie wyczerpuje twojego smutku, bo on ma większy zasięg, ale masz dzisiaj błysk w oku, którego wcześniej brakowało. Jesteś zadowolony z siebie, rozbawiony. Jak się czułeś po powrocie do domu? – Gdy wróciłem, żona zapytała o zebranie. Odpowiedziałem jej, że było wyjątkowo udane. A w myślach dodałem, że było to zebranie z samym sobą. Nowym, innym. Pomyślałem, że powinienem dawać dzieciom mniej luksusowych rzeczy. Niech one czasami o coś poproszą. – Dokładnie tak – powiedziałam. – Powinny czasami o coś poprosić. Jeśli będziesz dawał im wszystko, zanim tego zapragną, zrobisz z nich ludzi zupełnie innych niż ty. A jesteś naprawdę wyjątkowym człowiekiem i mężczyzną. Każdej kobiecie można życzyć takiego partnera, a wszystkim dzieciom – ojca. Przez kolejne sesje przyglądaliśmy się życiu Franka od momentu, kiedy zaczął się uczyć poza domem. Wtedy także było mu bardzo ciężko. Mieszkał w akademiku i co prawda dostawał stypendium, ale to była naprawdę skromna kwota. Więc uczył się i pracował.

– Franciszku. Najadłeś się już czekolady, nasyciłeś się nią. Wiesz już, że możesz mieć przyjemność tylko dla siebie. Przy czekoladowym eksperymencie przekroczyłeś próg. Zawsze byłeś ważny dla innych jako ktoś: starszy, opiekujący się, pamiętający, pilnujący, dorosły. Co prawda nie musiałeś przyjmować roli rodzica, jak wielu innych moich klientów, bo twoi rodzice byli bardzo wspierający i uczyli was samodzielności, ale jednak byłeś opoką. Byłeś głównie dla innych. Czekolada była tylko preludium. Czy masz jakieś niespełnione marzenie, pragnienie? Może z okresu studiów? – Jest jedno – zastanowił się Franek. – Marzyłem o tym całe życie. Wiąże się niestety z lękiem mojej żony. Marzę o motocyklu i o pędzie powietrza na twarzy. Moja żona boi się, że coś mi się stanie. Oczywiście to nie tak, że mi zakazała tego, bo my nie zakazujemy sobie wzajemnie niczego, ale wiedząc, że denerwowałaby się, gdybym jeździł na motorze, odpuściłem. – Oddałeś siebie. I oddałeś marzenie chłopca i mężczyzny. Myślę, że jesteś winien to sobie – powiedz swojej żonie: „Bardzo cię kocham i liczę się z twoim zdaniem, ale w tym nie masz racji. Nie możesz swojej obawy, lęku przedstawiać jako racji. Uległem temu, ale teraz czuję, że to nie jest dla mnie OK. Robię mnóstwo dla domu, dla rodziny. Mam prawo mieć swoje własne, ukochane chwile. Swoje momenty wolności. A wolność jest dla mnie w jeździe na motocyklu”. Najpierw z nią porozmawiaj, a potem sobie kup tę wymarzoną maszynę. Nikomu tym nie odejmiesz od ust – powiedziałam stanowczo. – Kup taki motor, o jakim zawsze marzyłeś. – Harley-davidson – jęknął Franek z przejęciem. Żona trochę się zdenerwowała, ale wiedziała też, że nie może naciskać na Franka, aby porzucił swoje marzenie. A Franek, który zakupił harleya-davidsona, był innym Frankiem. Franciszek był w mojej praktyce kimś wyjątkowym. Szczęśliwym męskim rodzynkiem. Same przyznajcie, że Franciszek może być postrzegany jako prawdziwy król życia. Król wśród królowych! PS Na szczęście takich mężczyzn pojawiło się ostatnio więcej. ===alJiBmBXNAU1BDFSYgNlBmUAYVM1AzYPa1xkVmVUbVw=