Masaz Punktowy I Inne Metody Refleksoterapii

Tadeusz Kasperczyk, Stanis aw Kmak

MASA PUNKTOWY I INNE METODY REFLEKSOTERAPII

KRAKÓW 2003

SPIS TRE CI owo wst pne ............................................................................................. 5 Rozdzia I Rys historyczny ..'. ......................................................................................... 9 U róde czyli w Chinach ......................................................................... 9 W Polsce .............................................................................................. 11 Rozdzia II Podstawy filozofii medycyny chi skiej ..................................................... Tao ...................................................................................................... Energia Qi i jej formy yang i yin .............................................................. Prawo pi ciu elementów ....................................................................... Meridiany g ówne i dodatkowe ............................................................. Punkty chi skie i metody ich lokalizacji .................................................

13 13 16 20 27 29

Rozdzia III Przebieg meridianow, po enie punktów i wskazania terapeutyczne .......................................................................... Meridian p uc ....................................................................................... Meridian jelita grubego ........................................................................ Meridian dka ................................................................................. Meridian ledziony i trzustki ................................................................. Meridian serca ..................................................................................... Meridian jelita cienkiego ...................................................................... Meridian p cherza moczowego ............................................................. Meridian nerek ..................................................................................... Meridian osierdzia................................................................................... Meridian potrójnego ogrzewacza ............................................................. Meridian p cherzyka ciowego .......................................................... Meridian w troby .................................................................................. ówny regulator tylny .........................................................................

34 34 37 42 51 56 59 63 73 79 82 87 94 99

4

SPIS TRE CI

ówny regulator przedni ...................................................................... 103 Punkty pozameridianowe dodatkowe i nowe" ................................... 107 Rozdzia IV Podstawy diagnostyki................................................................................. Diagnostyka kliniczna ................................................... .................... Diagnostyka stanów chorobowych .................................................. ... Diagnostyka narz dowa ....................................................................... Diagnostyka meridian ............................................................................ Poj cie recepty punktowej", podzia punktów pod wzgl dem funkcji ............................................... Punkty ród owe ................................................................................... Punkty zgodno ci (przychylno ci) .......................................................... Punkty przepustowe (Luo) ................................................................... Punkty tonizuj ce ................................................................................ Punkty sedatywne ................................................................................ Punkty zgodno ci przedniej (alarmowe) ............................................... Punkty zgodno ci tylnej (alarmowe) .................................................... Punkty Hua Tuo ................................................................................... Punkty pozosta e ..................................................................................

119 120 120 121 122 122 122 123 126 126

Rozdzia V Akupresura i inne metody refleksoterapii ............................................. Akupresura .......................................................................................... Akupunktura ........................................................................................ Przy eganie .......................................................................................... Elektroakupunktura ................................................................................ Sonopunktura ...................................................................................... Elektropunktura .................................................................................. Magnetopunktura ................................................................................. Laseropunktura ....................................................................................

127 127 131 132 132 132 132 134 136

Rozdzia VI Recepty punktowe ................................................................................... Wykaz recept punktowych .................................................................... Wskazania i przeciwwskazania w stosowaniu akupresury .................... Recepty punktowe .............................................................................. Punkty samodzielne ............................................................................. Najcz ciej stosowane punkty w praktyce sportowej ............................

138 138 139 140 197 204

109 109 111 112 115

Bibliografia .............................................................................................. 211 Za cznik

.......................................................................... 213

Za cznik II .............................................................................................. 214

l

OWO WST PNE Troska o zachowanie w asnego zdrowia staje si wspó cze nie coraz powszechniejsza. Do wielu z nas dotar a wiadomo , e przeciwdzia anie chorobie to nie to samo co leczenie jej samej. Szukamy wi c takich sposobów post powania, które chroni nas od chorób. Strategiczne miejsce w systemie profilaktyki chorób przypada na odnow psychosomatyczn . Odnowa psychiki i odnowa biologiczna to dzia anie polegaj ce na przyspieszaniu naturalnych procesów wypoczynkowych i regeneracji organizmu. Aby efekty te osi gn nale y pozna odpowiednie techniki stosowane w tym celu i ich teoretyczne uzasadnienie. Ogromn rol w tym wzgl dzie odgrywaj systemy profilaktyczne i terapeutyczne zbudowane na podstawie filozofii medycyny wschodu, np. joga, Zen, Qigong i inne. W ramach studiów na kierunku rekreacji w Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie realizowana jest specjalizacja z odnowy psychosomatycznej. Na program tej specjalizacji sk adaj si mi dzy innymi takie dzia y jak: masa klasyczny i punktowy, refleksoterapia, odnowa biologiczna i psychiczna, trening zdrowotny i dietetyka. Autorzy adresuj t ksi g ównie do studentów wspomnianego kierunku studiów jako podr cznik do masa u punktowego. Zak adamy, e b dzie ona pomocna tak e w zawodzie: lekarza, fizjoterapeuty, masa ysty i innych osób zainteresowanych zagadnieniami zdrowotnymi. Osoby bez przygotowania metodycznego, które zechc skorzysta z niej winni zdawa sobie spraw , e wiadomo ci g ównie w zakresie anatomii i patofizjologii, nale y uzupe ni we w asnym zakresie. Niniejszy podr cznik po wi cony jest przede wszystkim akupresurze. Przez akupresur rozumiemy tak form terapii, w której dzia aj c bod cem mechanicznym w formie ucisku palcem (lub pa eczk ) na okre lony punkt lub stref cia a wywo ujemy reakcj organizmu.

6

OWO WST PNE

Akupresura wykonywana na punktach chi skich bywa nazywana masa em punktowym. Poj ciem szerszym od akupresury jest refleksoterapia. W refleksoterapii wykorzystuje si ró ne postacie bod ców: energi pr du elektrycznego, ciep a, sta ego i zmiennego pola magnetycznego, wiat a, itp. W tej ksi ce, obok akupresury wykonywanej na punktach chi skich omawiamy najpopularniejsze metody refleksoterapii tj. elektropunktur , magnetopunktur i laseropunktur . Pierwowzorem tej publikacji jest nasza pierwsza ksi ka z tego zakresu pt: Leczniczy masa punktowy" . Szybkie wyczerpanie si nak adu ksi ki zach ci o nas do dalszego doskonalenia jej merytorycznej strony, a tak e szeregu zmian redakcyjnych. Najistotniejsze ró nice pomi dzy Leczniczym masa em punktowym" a Masa em punktowym i innymi metodami refleksoterapii" dotycz : 1. Szerszego potraktowania zagadnie teoretycznych podstaw masa u punktowego, a w szczególno ci filozofii taoistycznej i prawa pi ciu elementów w medycynie naturalnej. 2. czenia do rozdzia u Podstawy diagnostyki" oprócz diagnostyki stanów chorobowych i diagnostyki narz dowej, tak e diagnostyki klinicznej i diagnostyki meridian. Pomimo szerszego potraktowania problematyki rozpoznania, ci gle aktualne, pozostaje za enie, e odbiorca tej ksi ki b dzie korzysta z gotowych recept punktowych". Postawienie diagnozy w konwencji tradycyjnej medycyny chi skiej jest spraw bardzo trudn i wymaga wszechstronnej wiedzy medycznej, a zatem i lat studiów koniecznych do jej zdobycia i zastosowania w praktyce. 3. Poszerzenia zakresu wykorzystania punktów samodzielnych" o punkty wykorzystywane w odnowie biologicznej sportowców. 4. Wszystkie punkty wchodz ce w sk ad recepty punktowej" a tak e punkty samodzielne" zilustrowano rycinami niezale nie od podania w tek cie lokalizacji punktów. / W tym miejscu zwracamy uwag czytelnika, e metodyka lokalizacji punktów nakazuje post powa wed ug nast puj cego toku: W pierwszej kolejno ci wykorzystujemy rysunek, który ukazuje topografi punktu, nast pnie nale y zapozna si z opisem jego po enia a ostatecznym potwierdzeniem w ciwej lokalizacji jest efekt de-Qi.

* Kasperczyk T., Kmak S.: Leczniczy masa punktowy. Comes, Warszawa, 1993.

7

OWO WST PNE

5. Zrezygnowano z umieszczenia tre ci dotycz cych obja nienia biologicznych mechanizmów dzia ania akupresury. Tym razem przyj li my za enie, e ksi ka w ca ci napisana b dzie w konwencji tradycyjnej filozofii medycyny wschodu. Jakkolwiek wiele zagadnie z zakresu tradycyjnej medycyny wschodu znalaz o obja nienie na gruncie nauk medycznych, to istniej jeszcze takie obszary, których w stopniu zadawalaj cym na gruncie medycyny konwencjonalnej nie sposób wyja ni . Z kolei szersze zaprezentowanie tej problematyki wykracza oby poza ramy tego wydawnictwa. Czytelników których te zagadnienia bardzo interesuj odsy amy do pozycji ksi kowych, których wykaz podano w Bibliografii". 6. Z metod refleksoterapeutycznych szerzej omówiono wykorzystanie pr du sta ego (elektropunktura), sta ego pola magnetycznego (magnetopunktura) i wiat a laserowego (laseropunktura). W tym miejscu pragniemy podzi kowa wszystkim tym, którzy podzielili si z nami swoimi uwagami i opiniami na temat Leczniczego masa u punktowego". Mamy nadziej , e i tym razem b dzie podobnie. Prosimy o uwagi i spostrze enia Pa stwa na adres autorów.

Tadeusz Kasperczyk, Stanis aw Kmak Katedra Teorii Rekreacji i Sportów Wodnych Al. Jana Paw a II 78 AWF 31-571 KRAKÓW.

Rozdzia I RYS HISTORYCZNY Ten rys historyczny, wbrew pozorom, w wi kszo ci po wi cony jest nie dokonaniom w sferze akupresury, lecz akupunktury, któr potocznie zwie si starsz siostr " masa u punktowego. Wynika to z trudno ci jakie napotyka si ju na wst pie docieka maj cych na celu okre lenie historii akupresury. Aby wiarygodnie przedstawi problem nale oby przeprowadzi gruntowne studia materia ów dotycz cych chi skiej medycyny. Nie to jednak jest tematem niniejszego opracowania. Poni szy rys historyczny nie pretenduje do roli wszechstronnego opracowania rozwoju tej dziedziny medycyny chi skiej w uj ciu historycznym. Celem tego rozdzia u jest podanie w formie kalendarium najwa niejszych dat i faktów dotycz cych rozwoju akupunktury i przy egania, które traktujemy jako minimum niezb dnej wiedzy w tym zakresie. Szersze omówienie historii rozwoju akupunktury znajdzie zainteresowany Czytelnik w podr cznikach autorów polskich i zagranicznych, których du y zestaw zamieszczono na ko cu ksi ki.

U róde , czyli w Chinach Pocz tki akupunktury, za kolebk której uznajemy Chiny, si gaj oko o 5000 lat p.n.e. Nazwy Zhen - tzn. nak uwanie i Tsju - tzn. przy eganie pochodz z czasów staro ytnych. yj cy oko o 3000 lat p.n.e. cesarz Chin, nazwany w przekazach historycznych tym Cesarzem - Huang Ti, nakaza lekarzom zaniechania leczenia tradycyjnego, tj. w rozumieniu wspó czesnym farmakologicznego, a zaleci leczenie nak uwaniami za pomoc cienkich igie , które kieruj przep ywem energii yciowej (Qi) i w ten sposób przywracaj zdrowie. Z tego wynika, e wówczas metoda ta musia a by ju do powszechnie znana, a filozofia zwi zana z uzasadnieniem jej skuteczno ci rozwini ta.

10

RYS HISTORYCZNY

Jednym z najstarszych opracowa po wi conych akupunkturze jest dzie o pt. Huangdi-Nei-Jing", czyli Przyroda i ycie", nazwane tak e Kanonem Medycyny Wewn trznej". Prawdopodobnie dzie o to powsta o w latach 475221 p.n.e. Jest prac zbiorow sk adaj si z 10 tomów w 2 cz ciach, z których druga cz po wi cona jest akupunkturze i przy eganiu (Ling shu Kanon Akupunktury). W dziele tym zamieszczono map z topografi 295 punktów, w tym 25 nieparzystych. Znajdziemy tam omówienie teorii pi ciu elementów (drzewo-ogie -ziemia-metal-woda) oraz pogl dy na energi ycioQi i jej formy yang i yin. yj cy w latach 141-208 n.e. lekarz - uwa any za pioniera chirurgii chi skiej - Hua Tuo jako pierwszy wykorzysta akupunktur do znieczulenia przed zabiegiem chirurgicznym. W latach 215-282 n.e. lekarz chi ski - Huang Fou-Mi, który w 285 r. og osi dzie o pt. Kia-yi-king", co w t umaczeniu na j zyk polski znaczy: O akupunkturze i przy eganiu" (te sposoby w Chinach rozwija y si jednocze nie). Autor opisa ju 649 punktów: 300 parzystych i 49 nieparzystych. Inny wybitny lekarz - Souen Ssen-Mo (581-682) napisa dzie o, z one z 30 tomów, pt. Tsien-kin-fang", czyli Tysi c Z otych Recept". Dwa z owych 30 tomów po wi cone s akupunkturze i przy eganiu. Podr cznik ten przez ugie lata s do nauki akupunktury i przy egania nie tylko lekarzom chi skim, ale tak e korea skim i wietnamskim. W okresie 618-907 powsta y w Chinach szko y akupunktury jako wydzia y szkó medycznych. To dla celów szkoleniowych w 1027 r. na polecenie Cesarza Chin, lekarz Wang-Wei-Jin zleci odlanie z br zu modeli naturalnej wielko ci ludzkich postaci, pustych w rodku. Na powierzchni ka dej z dwóch figur (odlano tylko 2 modele zwane Tang-Jen) zaznaczono przebieg 12 meridian i 649 punktów. Wspomniany lekarz jest autorem podr cznika pt. Ilustrowany podr cznik o punktach akupunktury i przy egania na odlanym modelu z br zu". Kolejny krok w rozwoju metody leczenia akupunktur przypad na rok 1303. To z tego roku pochodzi zapis autorstwa lekarza Hu-Te-Pina o kolejnych 2 kana ach (meridianach): g ównym tylnym i g ównym przednim. cznie mamy ju w XIV wieku 14 meridianów i 693 punkty. Od tamtego jak e odleg ego czasu - nie zmieni a si liczba kana ów, dodaje si jedynie nowe punkty. Czasy renesansu przynios y dalszy rozwój metod leczenia i nowe dzie a naukowe. W 1601 roku ukaza o si Kompendium akupunktury i przy egania" - dzie o porz dkuj ce posiadan na ten temat wiedz ówczesnych. Znajdujemy w nim opis dziewi ciu igie oraz terapeutyczne w ciwo ci kana ów i punktów.

RYS HISTORYCZNY

11

Powtórnie zosta y odlane modele z br zu, tym razem trzy: m czyzny, kobiety i dziecka. Modele te s y g ównie celom szkoleniowym. W rozwoju akupunktury w Chinach nast pi pewien regres. W XVIII w. w Chinach powsta y wy sze uczelnie na wzór europejski. Wielu lekarzy powróci o z Europy po okresie studiów i stali si oni przeciwnikami tradycyjnej chi skiej medycyny uznaj c j za nienaukow . Zastój ten przypad na lata 1664-1930. W latach wojen, jakie z przerwami toczy y si w Chinach od 1924 r. a do ko ca II wojny wiatowej akupunktura by a wykorzystywana do leczenia rannych nierzy i to sprawi o, e nast pi jej powtórny rozkwit i pe na rehabilitacja. Ponownie metoda ta zosta a zrównana z innymi metodami leczenia. Z Chin akupunktura rozprzestrzeni a si na ca y Daleki Wschód i tam, z pewnymi zmianami, by a szeroko stosowana.

W Polsce Je eli nie bra pod uwag udzia u Micha a Boyma w dziele popularyzacji akupunktury w Europie, to pierwsze dokumenty, wiadcz ce o zainteresowaniu si lekarzy t metod leczenia w Polsce, pochodz z lat 1828 i 1830. Data 1828 wi e si z uzyskaniem przez lekarza Antoniego Baranowskiego stopnia doktora medycyny na Uniwersytecie Wile skim za prac napisan po acinie, a po wi con japo skiej moksie (przy eganiu). Tytu rozprawy po acinie brzmi: De moxa japonica ac sinensi dissertatio inauguralis chirurgico-practica quam in Caesarea Litteraturum Universitate Vilnensi ad gradum doctoris medicinae vito obfinendum publice defendet Antonius Baranowski Lithauanus Medicinae Magister". W dwa lata pó niej inny Polak - Józef Domaszewski na Uniwersytecie Jagiello skim broni rozpraw doktorsk cz ciowo po wi con akupunkturze; tytu rozprawy: De Hydrocephale interno chronice item de acupunctura. Dissertatio inauguralis medico-chirurgica". * Micha Boym (1612-1659). Polski jezuita, urodzony we Lwowie, jako misjonarz wyjecha do Chin (1644 r.). Pobyt w Chinach, obok dzia alno ci misyjnej, M. Boym po wi ci na studiowanie medycyny chi skiej. Mia ku temu dobre podstawy wyniesione jeszcze z domu rodzinnego - ojciec Micha a, Pawe Boym, by nadwornym lekarzem Zygmunta III Wazy. Poza tym znajomo j zyka chi skiego pozwala a mu na szybkie zg bienie tajemnic chi skich ksi g medycznych i t umaczenie ich na j zyk aci ski. Pozostawi po sobie dzie a: Flora Sinesis (Flora Chin), wydane w 1656 r. w Wiedniu, Clavis Medica ad Chinarium Doctorinam de Pulsihus (Klucz medyczny), wydane w 1686 r. w Norymberdze; ponadto kopisy prac Chi ski medyk i Ksi gi chi skich receptur, wydane ju po mierci przez Andreasa Cleyera oraz Wilhelma Ten Rhyne. Zmar w Chinach w 1659 roku.

12

RYS HISTORYCZNY

Jako ciekawostk podajemy, e ta cz pracy, która zosta a po wi cona akupunkturze zawiera zaledwie 9 stron druku, ma charakter pracy pogl dowej i oparta by a na 12 wspó czesnych publikacjach zagranicznych. Niemniej zawarto w niej zadziwiaj co du o tre ci: rys historyczny akupunktury, opis igie , obja nienia mechanizmu dzia ania nak uwa , zastosowanie i warto ci lecznicze tej metody. Pomi dzy rokiem 1830 a poni ej sporz dzonym wykazem dat wa niejszych wydarze dotycz cych akupunktury istnieje olbrzymia przepa . Wydaje si , e jest to niemo liwe, aby przez ca e dziesi ciolecia w Polsce nie znano, nie interesowano si akupunktur . Je eli podr czniki z tego okresu nic na ten temat nie mówi , to oprócz hipotezy, e rzeczywi cie nic istotnego w tym zakresie si nie dzia o mo na tak e przypuszcza , e nie odkryto i nie opisano jeszcze tych co si tym zagadnieniem interesowali. Uznajemy zatem, e histori polskiej akupunktury, któr mo emy zaliczy do m odych dziedzin medycyny, wyznaczaj nast puj ce daty: 1972 - powsta a w Gliwicach Poradnia zwalczania Bólu (za spraw dr med. Boles awa Rutkowskiego), w której stosowano g ównie akupunktur i elektroakupunktur . 1978 - w Warszawie utworzono pierwsz w Polsce instytucj maj nazw akupunktura w swoim szyldzie: Poradnia Akupunktury. 1981 - rozpocz a prac Sekcja Refleksoterapii przy ZG Polskiego Towa rzystwa Lekarskiego. 1983 - ukaza o si czasopismo Akupunktura polska". 1985 - powo ano Krajowego Specjalist do spraw Akupunktury. 1987 - utworzono samodzieln organizacj : Polskie Towarzystwo Akupunktury (w miejsce wspomnianej Sekcji Refleksoterapii). 1988 - powsta o Sto eczne Centrum Akupunktury. 1982 i 1984 - odby y si krajowe konferencje akupunktury. Przy omawianiu historii akupunktury w Polsce i jej osi gni doby wspó czesnej nie sposób nie wspomnie o roli i zas ugach jakie na tym polu po Prof. dr med. Zbigniew Garnuszewski, którego uznaje si powszechnie za ojca polskiej akupunktury.

Rozdzia II PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ Tao Omówienie zagadnienia dotycz cego poj cia Tao wymaga odniesienia si do a historyczno - filozoficznego okresu w którym si ono pojawi o za spraw chi skiego lekarza i filozofa nazwiskiem Lao-Tsy (lub Lao-Tzu), czyli stary mistrz". Powstaje w tym czasie utwór filozoficzny pt. Tao - te King" (IV albo III w. p.n.e.). To w nim opisane jest po raz pierwszy poj cie Tao. Przez Tao rozumie si - drog , metod , sposób w jaki wszech wiat znajduje si w ci ym ruchu, zasady dotycz ce regularno ci pewnych zjawisk w nim wyst puj cych, inaczej mówi c wszelkie prawid owo ci wiata przyrody i praw nim rz dz cych. Zak ada si , e koncepcja Tao zrodzi a si g ównie z obserwacji corocznego nast powania po sobie pór roku, prowadz cego do rozwoju, odnowy i rozk adu. Cz owiek cz sto zastanawia si nad pot przyrody i zdawa sobie spraw ze swej bezwzgl dnej od niej zale no ci. W ten sposób zrodzi o si w ludziach przekonanie, e aby istnie i we wzgl dnej szcz liwo ci, powinni post powa zgodnie z zasadami natury - przystosowa si do jej praw. Gdyby czyny cz owieka by y w jakim momencie niezgodne z wszechmocnym Tao, wówczas z pewno ci nast pi by konflikt, w którym strona zdecydowanie s absza - czyli cz owiek musia by ponie pora . Tego rodzaju rozwa ania prowadzi y ludzi do badania i odkrywania prawid owo ci Tao oraz kszta towania w oparciu o nie swojego post powania. Innymi s owy, cz owiek pojmuj c wszech wiat jako co o ywionego, zmuszaj cego go do bezwzgl dnego pos usze stwa, stara si poznawa jego rol by móc w ciwie j wype ni . Taoizm jako system filozoficzno-religijny powsta w epoce Chou (XI - III w. p.n.e.), w tej samej w której inny wybitny filozof tej epoki Konfucjusz (551^79 r. p.n.e.). Filozof ten wywar ogromny wp yw na my l filozoficzn i spo eczn tej epoki.

14

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

Nale y nadmieni , e w epoce tej w Chinach panuje jeszcze system patriarchalny - w adz sprawuje król, a ziemia i ludzie j uprawiaj cy pozostaj jego w asno ci . Wtedy jeszcze uznawano, e obok Tao nieba i ziemi istnieje jeszcze Tao - droga króla. Tak rozumiano sposób post powania nieba i króla. Król co jaki czas schodzi z nieba na ziemi przebywa w poszczególnych komnatach pa acu - wi tyni. Mia on g ównie za zadanie kierowa adem spo ecznym. Bez w tpienia pogl dy te mia y s zachowaniu okre lonego adu spo ecznego i norm moralnych, a wi c pozwoli rz dzi ludem bez zak óce . Konfucjusz jakkolwiek w wielu kwestiach wyra wiat y pogl d, w tych trzyma si tradycyjnych pogl dów i akceptuje istniej ce stosunki spo eczne. Zarówno Konfucjusz (który jednak e nie napisa adnego dzie a) jak i yj cy po nim wspomniany ju Lao-Tsy znali teori pi ciu elementów. Zosta a ona opisana w rozdziale Wielki Kanon" w utworze Ksi ga pism" i zak ada si , e zosta a napisana w pierwszej po owie pierwszego tysi clecia p.n.e. (a wi c przed urodzeniem si obu filozofów). Lao-Tsy wyklucza ju w swoich za eniach o Tao ingerencj czynnika ludzkiego w prawa natury i wszech wiata. G osi pogl d, e Tao wszech wiata sk ada o si z 2 zasadniczych cz ci: Tao nieba (Chien-tao) oraz Tao ziemi (Kun-tao). Tao nieba by o otoczone wi ksz czci ni Tao ziemi. Uwa ano, e dzi ki ciep u i deszczom jakie niebo zsy o na biern , ciemn i such ziemi móg nast powa proces tworzenia. W zwi zku z tym niebo by o najwi kszym bóstwem, a coroczne odradzanie si ycia w przyrodzie by o uwa ane za spontaniczne dzia anie nieba i ziemi w oparciu o odwieczne zasady Tao. Równolegle do Tao wszech wiata istnia o Tao cz owieka. Cz owiek winien kierowa si w swoim yciu jednostkowym i spo ecznym porz dkiem obowi zuj cym w wiecie natury. W my l tej filozofii kto kto jest zdrowy jest cz owiekiem znaj cym sw wewn trzn natur , widz cym siebie w swoim wn trzu. Cz owiek taki uwa any jest za zdrowego, poniewa zna swój umys . A wi c zdrowie nie mo e by w aden sposób oddzielone od duchowego rozwoju. Rozwa aj c problem po ywienia wiadomo, e je li nie b dzie ono odpowiednie mo e doprowadzi do tego, e cz owiek zacznie zachowywa si neurotycznie. Wspieraj c swoje w asne zdrowie poprzez dba o wszystko co jest wokó nas, o bezpiecze stwo innych ludzi, rozwijaj c w ten sposób swoje otoczenie - powodujemy, e to wraca do nas niejako podtrzymuj c nasze zdrowie. Kiedy pracujecie nad swoim umys em, starajcie si o to by panowa nad swoimi negatywnymi uczuciami, nad emocjami, gniewem, niech ci , a wówczas staniecie si zdrowsi.

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

15

Staro ytna filozofia chi ska uwa a, e cz owiek jest male kim wszechwiatem, zbudowanym z tych samych elementarnych cz stek materialnych na obraz i podobie stwo wszech wiata. yje i dzia a pod wp ywem tych samych si , które rz dz przyrod i podlega tym samym regu om. Cz owiek wyró nia si jednak posiadaniem rozumu, zdolno ci odczuwania i poznawania otaczaj cego wiata. Lekarze chi scy wychodz c z tych ogólnych za filozoficznych odpowiednio interpretowali zgromadzone wiadomo ci z anatomii, patologii i fizjologii oraz ustalali zasady teorii naukowych i metody post powania, które uleg y stopniowej przemianie ewolucyjnej. Budowa cz owieka i procesy yciowe przebiegaj wed ug zasad si yin i yang, oraz regu 5 elementów. Aktywno cz owieka to jest yang, jego sen to yin, górna po owa cia a - yang, dolna - yin, ramiona - yang, nogi yin. Tzw. puste narz dy systemu trawiennego: jelita, dek s aktywnymi producentami energii i dlatego yang. Rozwini cie teorii yin-yang zawarto na dalszych stronach ksi ki. Nie wdaj c si w dalsze rozwlek e opisy poj cia Tao, przedstawiamy 7 twierdze uniwersalnych i 12 zasad wzgl dno ci, które wystarczaj co szczegó owo ujmuj istot zagadnienia. (Królicki 1994) Twierdzenia te i zasady stwarzaj dobr okazj do refleksji i medytacji i jako takie s podstaw kontemplacji w zakresie ró nego rodzaju praktyk psychoterapeutycznych wywodz cych si z my li taoistycznej. Siedem twierdze uniwersalnych 1. Wszystko jest rezultatem zró nicowania. Niesko czono ci. 2. Wszystko podlega ustawicznym zmianom. 3. Ka da rzecz i ka de zjawisko posiada swoje przeciwie stwo. 4. Ka da rzecz i ka de zjawisko ma dwa oblicza. 5 Nie istnieje identyczno . 6. Im mocniejsza jest cecha danej rzeczy, tym wi ksze jest przeciwie stwo tej cechy. 7. Cokolwiek ma pocz tek musi dobiec ko ca. Dwana cie zasad wzgl dno ci 1. Jedna jedyna Niesko czono manifestuje si ci przemian dope niaj cych i antagonistycznych tendencji yin i yang.

16

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

2. Yin i yang przejawiaj si nieustannie we wszystkim dzi ki odwiecznemu ruchowi niesko czonego Tao. 3. Yin reprezentuje si od rodkow , yang si do rodkow i wspólnie tworz energi Qi i wszystkie zjawiska. 4. Yin przyci ga yang, yang przyci ga yin. 5. Yin odpycha yin, yang odpycha yang. 6. czone w ró nych proporcjach yin i yang tworz ró ne zjawiska, które s do siebie podobne. Zachodz cy pomi dzy rzeczami i zjawiskami objaw przyci gania i odpychania jest wprost proporcjonalny do zawartych w nich si yin i yang. 7. Wszystkie zjawiska s zmienne, nieprzerwanie zmieniaj , swoj konstytucj stanowi z enie si yin i yang. Yin ulega przemianie w yang, yang przemianie w yin. 8. Nic nie sk ada si wy cznie z yin lub wy cznie z yang. Wszystko stanowi komponent obydwu tendencji o zró nicowanym stopniu nasycenia. 9. Nie istnieje neutralne, w ka dym zjawisku przewa a yin lub yang. 10. Wielkie yin przyci ga ma e - yin, wielkie yang przyci ga ma e yang. 11. Skrajne yin wytwarza yang, skrajne yang wytwarza yin. 12. Wszystkie reakcje fizyczne s natury yang w swym wn trzu, natury yin na powierzchni.

Energia Qi i jej formy yang i yin Jednym z podstawowych poj chi skiej filozofii medycyny jest poj cie energii Qi. Wszystkie procesy, stany, zdrowie rozpatruje si w kategoriach braku, nadmiaru lub równowagi Qi. Qi - jest to niewidzialna energia - si a yciowa, która istnieje i kr y w ka dym organizmie ywym, a nawet ka dej materii posiadaj cej struktur chemiczn warunkuj c jego prawid owe funkcjonowanie. Ka da komórka i narz d maj wi kszy lub mniejszy zasób Qi. Suma wszystkich Qi stanowi o potencji yciowej ca ego organizmu. Kr enie owej energii ma charakter ci y i odbywa si ustalonymi szlakami, które nazywamy kana ami, po udnikami lub meridianami. Nale y jednak podkre li , e jednoznaczne t umaczenie Qi przy pomocy owa energia" w kr gach cywilizacji europejskiej mo e prowadzi do wielu mylnych interpretacji. Dzieje si tak dlatego, e poj cie energii jest na gruncie nauk przyrodniczych ci le zdefiniowane. Dlatego powinni my pami ta

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

17

o pewnej umowno ci tego znaczenia, a ju na pewno unika jego fizycznych interpretacji. Ca a medycyna chi ska to w zasadzie studiowanie i analiza energii Qi i jej rodzajów. Zachodzi pytanie sk d ta energia si bierze. ród em jej s rodzice i jest to energia odziedziczana. Przez ca e swoje ycie cz owiek uzupe nia i wydatkuje swoj Qi. Uzupe nienie nast puje poprzez oddychanie i czerpanie jej z powietrza jak te poprzez spo ywanie pokarmów. Qi jest te pobierana z kosmosu poprzez skór . Cz owiekowi s niezb dne do prawid owego funkcjonowania ró ne rodzaje Qi - typu yang z kosmosu, typu yin z ziemi z po ywienia i oddychania, ta odziedziczona, i ró ne inne nabywane innymi sposobami. cz si one przenikaj c wzajemnie, tworz c w ciele cz owieka wewn trzne Qi" lub ma e Qi" uwa ane za podstawowy czynnik yciowy. Z istnieniem wielkiej ilo ci Qi, lub jej wyczerpywaniem si , wi zano poziom aktywno ci yciowej cz owieka. Wewn trzne Qi by o tym, co decydowa o o powodzeniu danej dzia alno ci, nie metoda dzia ania by a najwa niejsza, lecz ilo Qi, której cz owiek móg u do wykonywania okre lonej czynno ci. Energia ta w trakcie pracy wyczerpuje si ale podlega bardzo szybko odnowieniu. Ruch energii jest ci y i wielostronny. Nawi zuje do tego nast puj cy obrazowy opis: ka de dzia anie powinno by jak woda, która najpierw sp ywa po zboczach gór strumieniami w doliny, a potem w postaci mgie i chmur unosi si ponad szczyty gór, by spa na nie w postaci deszczu i sp yn z powrotem po ich zboczach. Cz sto podkre la si , e woda zatrzymana w swoim biegu zarasta zielskiem, zamula si i zmienia w niezdrowe bagno, wystarczy jednak umo liwi jej dalszy ruch, by sta a si znów przejrzysta i zdrowa. Ka da aktywno je eli tylko nie jest zbyt jednostronna powoduje przep yw Qi, stwarzaj c pomy lne warunki zarówno dla podejmuj cego j , jak i dla jego otoczenia. Aktywno powoduje równie gromadzenie si energii Qi. Niebezpieczny jest zarówno zastój energii, jak i jej gwa towne wyczerpanie si . Utrata kontroli i brak mo liwo ci regeneracji zapasów Qi grozi chorob , a w skrajnych stanach mierci . Z rozwa nad Tao wiemy, e yang i yin to dwie formy energii Qi (ryc. 1). Formy te s przeciwstawne sobie, to dwa bieguny, które istniej tylko razem, (nie mog istnie samodzielnie). Egzystuj we wzajemnym powi zaniu harmonii. Zachwianie równowagi mi dzy nimi ma wp yw na równowag ustroju, na jego zdolno do Ryc. i. znak Tao, symbol samoregulacji. W poj ciach starochi skiego systemu energii Q\ - yang i yin. filozoficznego nie ma we wszech wiecie organizmu,

18

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

gdzie nie by oby konkurencji i walki przeciwie stw. Dlatego te formy energii yang i yin okre la si jako prawo jedno ci lub walki przeciwie stw. Te obie formy energii zmieniaj si i zachodz na siebie. Przedstawia to najlepiej monada chi ska gdzie kolor jasny to yang, a ciemny - yin. W ciemnym jest cz stka jasnego i odwrotnie (ma e yang i ma e yin). Wed ug tej filozofii wszystko co nas otacza, a tak e jest w nas, daje si zaliczy do yang, lub yin. Yang to: wiat o, s ce, niebo, ogie , ciep o, dzie , lato, rodzaj m ski, ruch, rado , czerwie , opadanie i inne. Yin to: ciemno , noc, ksi yc, zimno, woda, rodzaj ski, sta , smutek, bezruch, purpura, przestrze , wznoszenie si i inne. Z faktu, e co jest yang a co yin nie wynika, e co jest lepsze a co gorsze. W przyrodzie nie wyst puje poj cie dobra i z a i nie stosuje te ona takiego warto ciowania. Jest to wytwór intelektualny cz owieka dobry i s uszny tylko w sferze, wytworzonych przez niego zasad moralnych. Dla przyrody zarówno to co z e, np.: drapie nik, jak i to co dobre np.: jagni , s potrzebne i równie wa ne dla niezak óconego jej stanu. Rozwa ania o istocie prawa jedno ci, lub walki przeciwie stw maj ogromne znaczenie praktyczne. W yciu codziennym w sposobie pracy i czasie wolnym, przy wyborze towarzystwa lub partnerów, przy dobieraniu ciwej diety czy leku, najwa niejsze jest czenie pierwiastków na zasadzie przeciwie stw i pami tanie, e ca y otaczaj cy nas wiat zawsze d y do równowagi i pe nej homeostazy. W dalszych rozwa aniach dotycz cych energii Qi i jej form skupimy uwag na tych wiadomo ciach, które wykorzystane b dla omówienia mechanizmu akupresury. Wspomniano te powy ej, e energia Qi w organizmie kr y nieustannie swoimi utartymi szlakami czyli meridianami. Jeden cykl kr enia energii Qi trwa dob (24 godz.) i rozpoczyna si od serca i do serca wraca. Wysoko fali przep ywu energii w danym meridianie zale y od poziomu Qi w meridianie przed nim le cym. Je eli z przyczyn chorobowych poziom Qi w danym narz dzie zwi zanym z meridianem jest niski to fala p yn ca do narz du nast pnego b dzie równie niska. Zadzia anie na przyk ad poprzez ucisk (akupresur ) lub nak ucie ig ami (akupunktur ), lub inn technik na okre lone punkty meridianu chorego narz du - czyli os abionego energetycznie - wyrównuje w nim poziom energii, a przez to podnosi fal p yn do narz du nast pnego. Narz dy cia a ludzkiego wykazuj ró ny stopie aktywno ci w ci gu doby, co daje podstawy do podzia u ich na narz dy: dzienne, dzienno-nocne i nocne (ryc. 2).

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

19

Ryc. 2. Dobowy cykl kr enia energii Qi w organizmie cz owieka.

Narz dy dzienne - maksimum energii wyst puje w nich w godzinach od 7.00 do 15.00, s to: 1. dek 2. ledziona z trzustk ( ledziona i trzustka w tradycyjnej medycynie chi skiej, uwa ane s za jeden narz d) 3. serce 4. jelito cienkie Narz dy dzienno-nocne: godz. 15.00-19.00 i 3.00-7.00, s to: 1. uca 2. jelito grube 3. cherz moczowy 4. nerki Narz dy nocne: od 19.00 do 3.00, s to: 1. osierdzie 2. potrójny ogrzewacz 3. cherzyk ciowy 4. troba Zdrowym jest ten cz owiek, u którego energia Qi cyrkuluje w organizmie w sposób niezak ócony.

20

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

Istota leczenia w medycynie starochi skiej, polega na udro nieniu przep ywu energii Qi w ustroju, by ta przep ywa a w sposób niezak ócony. W tym celu stosuje si ró ne techniki oddzia ywania na punkty chi skie le ce na przebiegu meridianu. Prawo pi ciu elementów Wed ug tradycyjnej filozofii medycyny chi skiej u podstaw organizacji wszech wiata le y cykliczno . Przyj to, e sposób organizacji wszech wiata jest uniwersalny, tzn. e elementy owej organizacji w takim samym stopniu dotycz ca ci (wszech wiata) jak i sk adowych cz ci tej ca ci, np. istot ywych oraz ka dej fizjologicznej funkcji. W ten sposób podporz dkowano wszystkie zjawiska pi ciu elementom. Teoria ta t umaczy materialne zjawiska i procesy zachodz ce w tkankach, tak e stany psychiki, oraz wszelkie zale no ci mi dzy fizjologi , patologi i rodowiskiem. Te pi 1. 2. 3. 4. 5.

elementów (pierwiastków) to: drzewo (D) ogie (O) ziemia (Z) metal (M) woda (W)

Pomi dzy tymi elementami zachodz relacje, które mo na okre li ogólnie jako prawa przemiany i istnienia. Tak wi c przez prawo pi ciu elementów Wu Sing rozumie si symbole pod które podstawia si równowa niki odnosz ce si do cz owieka, jego otoczenia, a tak e do wiata przyrody (tab. 1). Tab. 1. Odpowiedniki pi ciu elementów Odpowiedniki

DRZEWO

OGIE

I Narz d pe ny

troba

serce osierdzie

Narz d pusty

cherzyk ciowy

jelito cie . polrójny ogrzewacz

Zmys

oczy - wzrok

zyk - mowa

ZIEMIA

METAL

WODA

ledziona

uca

dek

jelito gr.

cherz moczowy

nos - w ch

ucho - s uch

wargi luzówka dotyk

nerka

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

Odpowiedniki

DRZEWO

OGIE

Tkanka

mi nie, ci gna, paznokcie

cera ukrwienie, naczynia tnicze

Wydaliny

zy

pot

ZIEMIA cia o mi nie, tkanka czna lina

21

METAL skóra, w osy cia a

luz

WODA ko ci, mózg, osy g owy

mocz

aktywny

zrównowa ony

prawy, nieugi ty

ruchliwy

rado

troska, zmartwienie, wspó czucie

smutek

strach, depresja

Osobowo

spokojny

Emocje

gniew, z nienawi

Sk onno

do wzywania - do miechu krzyku

do piewu

do p aczu

do st kania

Wyczerpuje

nadu ycie oczu

obserwacja, dzia anie poznawcze

siedzenie

le enie

stanic

Zapach

zje cza y

spalenizna

przyjemny

gryz cy

zgni y

Smak

kwa ny

gorzki

odki

Rozwój

urodzenie

wzrost

dojrza

Kolor

zielony

czerwony

Mi so

kura (drób)

baranina

Ziarno

pszenica

Metoda konserwacji

Fermentacja, kiszenie

Sposób gotowania

krótkie zaparzanie bez przykrycia na ogniu z drzewa

Pora dnia

,

ostry

ony

starzenie si

zej cie mier

bia y, srebrny

czarny, niebieski

wo owina

konina

wieprzowina, ryby

kukurydza

owies, ry

fasola

w cukrze

w ostrych przyprawach, w pró ni

solenie, zamra anie

pieczenie (ruszt), sma enie z obracaniem

duszenie pod przykryciem w ma ej ilo ci wody, t uszczu nic miesza , piec w glowy

pod ci nieniem, kuchnia elektryczna

gotowa w du ej ilo ci wody, miesza

rano

po udnic

po po udniu

wieczór

noc

Pora roku

wiosna

lato

pó ne lato

jesie

zima

Wp yw bioklimatu

wiatr

gor co

wilgo

sucho

zimno

Strona wiata

wschód

po udnic

zachód

pó noc

yto dzenie

ty, ot>

rodek

22

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

Istniej wzajemne wi zi mi dzy tymi pi cioma elementami. S to: 1. Wi twórczo-pobudzaj ca (od ywcza) Drzewo pobudza (w znaczeniu rodzi) ogie , ogie pobudza (ogrzewa) ziemi , ziemia daje metal, metal daje wod , woda ywi drzewo (ryc. 3). Nadmiar pobudzania jednego z 5 elementów prowadzi do zaburzenia równowagi pomi dzy nimi. 2. Wi destrukcyjno-hamuj ca Drzewo hamuje (podrywa korzeniami) ziemi , ziemia wypija wod , woda gasi ogie , ogie topi metal, metal tnie drzewo (ryc. 3). Je eli okre lony element np. woda wykazuje s abo , to inny np. ogie zaczyna dominowa , przybiera form ataku a do jego ca kowitego zniszczenia.

*» wzajemne pobudzanie > wzajemna akcja destrukcyjna > przeciwdzia anie

Ryc. 3. Schemat przedstawiaj cy prawo pi ciu elementów.

Z powy szych wi zi wywodzi si jedno z prawide recepty punktowej nazwane prawid em matka-córka", (lub ojciec-syn"). Element drzewa, który ma zwi zek z w trob jest matk " elementu, ognia. Ogie ma zwi zek z sercem. W przypadku chorej w troby nie jest ona w stanie dostarczy energii Qi sercu i serce wykazuje niesprawno . Do wykorzystania w praktyce tego prawid a b dziemy powraca jeszcze na dalszych stronach ksi ki.

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

23

Patologia mi dzy pi cioma elementami Zdrowie zawdzi czamy energii Qi, która sprawia, e organizm dysponuje odpowiednimi si ami obronnymi zarówno przed patogennymi czynnikami zewn trznymi jak i wewn trznymi. Mechanizmy obronne ustroju, dzi ki dynamicznej równowadze pomi dzy yang i yin naszego cia a zachowuj stan zdrowia. Utrzymuje si on dopóki silny czynnik atakuj c nie naruszy tego stanu lub b c s abym nie natrafi na obni on niewydoln wewn trzn si energii patogennej. Czynnikiem atakuj cym mo e by nag e pogorszenie si pogody jak np. przenikliwe zimno i je eli natrafi na obni on odporno na ten czynnik mo e doj do choroby. Choroba mo e trwa krótko przy dobrych si ach obronnych ustroju, wytwarza si podwy szona ciep ota (gor czka) i poty, które przeciwdzia aj atakowi agresji. Je eli organizm na skutek zak ócenia energii yang-yin nie upora si z atakiem w krótkim czasie, to choroba przewleka si . W tradycyjnej chi skiej medycynie istnieje poj cie pe no ci gdy nadmiar patogennego czynnika atakuje powierzchni odpornego organizmu (Pincel 1994). Objawami pe no ci jest nag y pocz tek choroby, ostry jej przebieg, wysoka gor czka, poty, szybkie t tno. Jest to tzw. zespó wewn trzny yang-nadmiar czyli Shi. Drugie poj cie to pusto , jest ona przy s abej obronno ci organizmu i wnikni ciu g biej czynnika szkodliwego. Objawami pusto ci s : przewlekanie si choroby, brak gor czki i zwolnione t tno. Stan ten to zespó wewn trzny yinniedobór czyli Xu. Leczenie ma wzmocni stan niedoboru lub os abi nadmiar. Ze wzgl du na pochodzenie czynnika patogennego dzieli sieje na: 1. Patogenne czynniki zewn trzne; zimno, ciep o, wiatr, susza, wilgo , wp ywy kosmiczne, urazy i zaka enia. 2. Patogenne czynniki wewn trzne; z , troska, smutek, strach, rado , przeci enie prac narz dów wewn trznych, b dy w od ywianiu i inne. Meridiany i punkty zwi zane z elementami Meridiany g ówne czyli narz dowe posiadaj odpowiedni równowa nik w zakresie elementów i tworz bardzo ciekawy uk ad, którego cechami szczególnymi s : wyst powanie tego samego elementu w parze jak tworz poszczególne meridiany typu yang (narz dy puste) i yin (narz dy pe ne). Zmiana elementu wyst puje zawsze b przy uk adzie yang-yang, b yinyin. Element ognia wyst puje 4-krotnie, a pozosta e tylko po 2 razy.

24

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

Ryc. 4. Schemat obrazuj cy powi zania pomi dzy meridianami a pi cioma elementami.

Oprócz obiegu energii w meridianach tworz cych pary (ryc. 4) i maj cych po czenia pomi dzy sob poprzez punkty przepustowe (Luo) istniej te po czenia, które okre lamy jako du e po udniki. Wyodr bniamy trzy du e po udniki typu yang; i trzy typu yin. Du e po udniki typu yang tworz : 1. jelito cienkie (meridian r czny) i p cherz moczowy (meridian no ny) Tai yang 2. potrójny ogrzewacz (meridian r czny) i p cherzyk ciowy (meridian no ny) - Shao yang 3. jelito grube (meridian r czny) i dek (meridian no ny ) - Yang Ming Du e po udniki typu yin tworz : 1. uco (meridian r czny) i ledziona-trzustka (meridian no ny) - Tai yin 2. osierdzie (meridian r czny) i w troba (meridian no ny) - Yueh yin 3. serce (meridian r czny) i nerka (meridian no ny) - Shao yin Du e po udniki i ich funkcje mo emy przedstawi w nast puj cy sposób: Tai yang - zimno Shao yang - ciep o Yang Ming - sucho Tai yin - wilgo Yueh yin - wiatr Shao yin - ogie

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

25

Strza ki cz ce du e po udniki wskazuj wzajemne oddzia ywania na siebie du ych po udników. Ka da para w ten sposób jest w stanie wyrówna powstaj ce w wyniku dzia powy szych czynników zaburzenia. Przyk ad: atak zimna na powierzchni cia a zadzia a na le cy zewn trznie du y po udnik Tai yang. Tai yang tworz meridian jelita cienkiego (ciep o) i cherza moczowego (zimno). Podczas ataku zimna na po udnik p cherza moczowego b dzie d no ze strony jelita cienkiego do wyrównania zimna swoim ogniem. Przy ataku suszy na Yang Ming ratunek nast pi przy pomocy wilgoci ze strony dka. Tak wyrównane s mi dzy innymi codzienne wahania klimatyczne. Pojawienie si deficytu energii w wyrównuj cym sk adniku utrudnia likwidacj ataku patogennego czynnika prowadz cego do zaburzenia. W pierwszym przyk adzie atak zimna dotknie po udnik Tai yang, a w drugim sucho , po udnik Yang Ming. Zaburzenie równowagi w tych podwójnych, du ych po udnikach niezlikwidowane w ich obr bie, mo e by wyrównane, jak wskazuj strza ki, przez drugi du y po udnik wspó pracuj cy. I tak Tai yang otrzyma pomoc ze strony ognia Shao yin rozpraszaj cego zimno, a Yang Ming od Tai yin dostarczyciela wilgoci. Zale no ci te s wzajemne, tzn. e je eli wewn trzny ogie b dzie uszkadza Shao yin, wtedy Tai yang dostarczy zimna. W terapii gdy zimno uszkodzi Tai yang, trzeba u punktu Luo po udnika jelita cienkiego dla zaopatrzenia go w ogie od serca z równoczesnym rozproszeniem punktu ród a na po udniku serca. Takie post powanie na pocz tku choroby mo e wspomóc zlikwidowanie szkodliwego zimna na po udniku Tai yang. Jak wida z tego, du e po udniki maj wa ne praktyczne znaczenie (Pincel 1994).

26

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

Punkty chi skie i ich po czenie z pi cioma elementami Ka dy z punktów zgodno ci (Shu) zwi zany jest z odpowiednim elementem, (st d inna ich nazwa - punkty-elementy") i tak: Punkty dla meridianów yang: I róde ko (Ting) - metal II strumyczek (Yang) - woda III strumie (Shu) - drzewo IV rzeka (King) - ogie morze (Ho) - ziemia

(M) (W) (D) (O) (Z)

Punkty dla meridianów yin: - drzewo (D) - ogie (O) - ziemia (Z) - metal (M) V - woda (W)

Tab. 2. Punkty elementy Meridiany Yang VF IT SJ G IC

vu

Elementy M 44 1 1 45 1 67

W 43 2 2 44 2 66

D 41 3 3 43 3 65

Meridiany O 38 5 6 41 5 60

Z 34 8 10 36 11 40

Yin H C PC LP P R

Elementy D 1 9 9 1 11 1

0 2 8 8 2 10 2

Z 3 7 7 3 9 3

M 4 4 5 5 8 7

W 8 3 3 9 5 10

liczby wygrubionc - punkt element w elemencie"

Punkty te wykorzystuje si przede wszystkim do oddzia ywania na okre lone narz dy. Szczególnie dotyczy to punktów elementów" (lub element w elemencie). Punkty te w tab. 2 wygrabiono. Punkt le cy na lewo od niego ma dzia anie pobudzaj ce, a le cy na prawo uspakajaj ce (hamuj ce). Z zagadnieniem tym wi e si poj cie prawid a okre lanego jako matkacórka" lub ojciec-syn". To co przedstawiono przy omawianiu rodzaju wi zi pomi dzy pi cioma elementami (ryc. 3) odnosi si tak e do ka dego mendianu z osobna. Wi twórczo-pobudzaj ca wyra a si tym, e chc c pobudzi serce C.8. (ogie ), nale y dzia na C.9. (drzewo). W wi zi hamuj cej serce C.8. (ogie ) nale y dzia na C.3. (woda). Prawo - teoria pi ciu elementów t umaczy w sposób, który mo na uzna za naukowy, obieg energii w naturze i stanowi kanon medycyny naturalnej.

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

27

Meridiany g ówne i dodatkowe to szlaki przep ywu energii Qi. Biegn one przewa nie wzd cia a. Odchodz ce od nich odga zienia (kolaterale) cz okre lone punkty na powierzchni cia a z odpowiednimi narz dami wewn trznymi. Punkty te najcz ciej s znane jako: punkty chi skie (PCH), punkty akupunktury (PA), biologicznie aktywne punkty (BAP). Na obwodzie meridianów ko czyn, tak górnej (poni ej stawu okciowego), jak i dolnej (poni ej stawu kolanowego), meridiany cz si ze sob . Te ga zki cz ce nazywamy Luo (czyt. lo). Meridian yang czy si z meridia-nem yin i tym samym daje to swobodne kr enie energii Qi w ca ym ustroju. Dla unikni cia nieporozumie , których przyczyn mo e by stosowanie ró nych nazw, postanowiono oznacza meridiany cyframi rzymskimi (od I do XIV), przyjmuj c za I meridian p uc. Meridiany g ówne : Wydaje si , e najlepszym rozwi zaniem jest stosowanie obok nazw rodzimach - nazw aci skich. Chi czycy wspó cze ni tak e stosuj ten system.

I II III IV V VI VII VIII IX X

NAZWA POLSKA Meridian p uc P Meridian jelita grubego JG Meridian dka Z Meridian ledziony - trzustki ST Meridian jelita cienkiego JC Meridian p cherza moczowego PM Meridian nerki N Meridian osierdzia O Meridian potrójnego ogrzewacza PO

XI Meridian p cherzyka XII Meridian w troby W

ciowego P

NAZWA ACI SKA Pulmones P Intestinum crassum IC Gaster G Lien - Pankreas LP Cor C Intestinum tenue IT Vesica urinaria VU Ren R Pericardium PC przyj to z chin. SJ (San Jiao) Vesica fellea VF Hepar H

28

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

Meridiany dodatkowe XIII Meridian rodkowy tylny (ST), czyli ówny regulator tylny (GRT) XIV XIV Meridian rodkowy przedni (SP), czyli g ówny regulator przedni (GRP) "

przyj to z chin. TM (Tu Mai) przyj to z chin. JM (Jen Mai)

to mendiany niesymetryczne. Mendiany maj dwie cz ci: zewn trzn , biegn po powierzchni cia a wzd punktów, i wewn trzn , zmierzaj do odpowiadaj cych im narz dów. Zewn trzne cz ci meridianów maj charakterystyczny przebieg. Wszystkie zaczynaj si lub ko cz na palcach r k i nóg. Tylko meridian nerki zaczyna si na podeszwowej cz ci stopy. W przewa aj cej swojej d ugo ci biegn one przez ko czyny górne lub dolne, dlatego dzielimy je na meridiany górne - tj. r k, i dolne - tj. nóg. Do meridianów r k nale : m. p uc, m. jelita grubego, m. osierdzia, m. potrójnego ogrzewacza, m. serca, m. jelita cienkiego. Pozosta e to meridiany nóg. T. Mann, omawiaj c przebieg meridianów po powierzchni cia a, podaje nast puj cy opis: je li cz owiek wyprostuje si w taki sposób, e jego ramiona uniesione w stron nieba, a jego stopy spoczywaj na ziemi, to zauwa amy, e meridiany yang id od nieba do ziemi, a yin od ziemi do nieba. Jest to zgodne ze staro ytn tradycj , wed ug której, energia yang pochodzi z kosmosu, a yin z ziemi. Obok 12 meridianów g ównych istnieje 8 meridianów dodatkowych. Dwa z nich maj szczególne znaczenie i zostan omówione podobnie jak g ówne. to: meridian rodkowy tylny (TM) i rodkowy przedni (JM). Oba meridiany dodatkowe maj po czenia z meridianami g ównymi typu yang i yin, i zarz dzaj nimi. TM zarz dza typem yang, a JM typem yin. Wed ug starych ksi g chi skich, meridiany te stanowi zbiorniki energii Qi i s zlewiskiem tej energii, dlatego nazywamy je meridianami zarz dzaj cymi, lub g ównymi regulatorami. Punkty kolejne meridianu podano cyfr arabsk i odnosz si one wy cznie do danego meridianu (bywaj systemy numeracji cznej punktów). Liczb punktów w danym meridianie oraz jego typ podano przy charakterystyce ogólnej przebiegu meridianu (patrz rozdzia III).

IEJ

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

29

Punkty chi skie i metody ich lokalizacji Punkty chi skie s to miejsca na ciele o szczególnych w ciwo ciach, których nak ucie, ucisk lub inny sposób pobudzenia s podstaw leczniczego oddzia ywania na organizm. W przebiegu wy ej wymienionych meridianów le y 670 punktów: 12 Meridianów g ównych Meridian ówny regulator tylny Meridian ówny regulator przedni

= 309 x 2 (parzyste) =618 + 28 + 24 RAZEM: 670 punktów

Oprócz tych punktów opisano oko o 800 dodatkowych, tzw. Extra. Punkty te znajduj si na skórze cz owieka od urodzenia i maj jednakow lokalizacj u ka dego. Ich wielko u ludzi zdrowych waha si od 2 do 5 mm ( rednica), a w czasie choroby narz du mog si powi ksza do 10 mm. Istnieje kilka sposobów lokalizacji punktów. Poni ej podajemy niektóre z nich. 1. Wed ug informacji dotycz cych miejsc anatomicznych cia a, na przyk ad: G.45. znajduje si po stronie strza kowej drugiego palca u nogi, 3 mm od rogu paznokcia. T metod b dziemy si pos ugiwa najcz ciej. 2. Metoda cuna indywidualnego. Cun jest to jednostka, która nie odpowiada adnej znanej dotychczas jednostce pomiarowej. Od tysi cy lat stosowany jest w akupunkturze, s c do lokalizacji punktów. W akupunkturze szeroko kciuka uznajemy za 1 cun. Tak e odleg ci mi dzy dwoma fa dami na rodkowym paliczku III palca r ki (u kobiet prawej, u m czyzn lewej) okre la 1 cun indywidualny (ryc. 5). 3. Metoda cuna proporcjonalnego. Chi czycy podzielili poszczególne okolice cia a wzd i wszerz na ró ne odcinki, tzw. proporcjonalne jednostki cun. W metodzie tej 1 cun na czole nie jest równy 1 cunowi na klatce piersiowej. Mierzony w jednostkach uk adu SI w ka dej okolicy cia a dzie mia inn d ugo . Zawsze jednak odleg od punktu Extra 1, tj. le cego u nasady nosa w rodku mi dzy brwiami - do przedniej linii osów, niezale nie od tego, czy b dzie to kobieta czy m czyzna, doros y czy dziecko, o wysokim czy niskim czole -wynosi b dzie 3 cuny. Inne przyk ady: odleg mi dzy brodawkami

30

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

Ryc. 5. Cun indywidualny.

sutkowymi wynosi b dzie 8 cunów , odleg od górnego brzegu spojenia onowego do p pka - 5 cunów (ryc. 6). 4. Metoda palpacyjna - szczególnie przydatna w stanach chorobowych, kiedy punkt jest powi kszony i bolesny. 5. Lokalizacja za pomoc punktoskopu. Punktoskop jest to aparat, którego dzia anie opiera si na wykorzystaniu ni szego oporu elektrycznego punktu od otaczaj cej go skóry. Inaczej mówi c, punktoskop jest to bardzo czu y omomierz (ryc. 7).

* U kobiet mi dzy liniami rodkowoobojczykowymi.

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHINS KIEJ

Ryc. 6. Cun proporcjonalny.

31

32

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

1 2 3 4 5

- elektroda czynna, - elektroda bierna, - potencjometr, - sygnalizator optyczny, - pokrywa pojemnika baterii.

Ryc. 7. Punktoskop (omomierz).

6. Lokalizacja punktów przez odpowiednie u enie cia a lub przyj cie odpowiedniej pozycji. Przyk ad: punkt VF.31. (Fengshi) mo na zlokalizowa , przyjmuj c pozycj wyprostn ( na baczno ") z przy eniem k do ud. Koniec palca rodkowego wskazuje ten punkt. Sposób ten wykorzystuje si najcz ciej dla wyznaczenia punktów: a) VF.3L, b) LP.10., c) IC.4., d) P.7., e) R.l.(ryc. 8).

PODSTAWY FILOZOFII MEDYCYNY CHI SKIEJ

33

Ryc. 8b

Ryc. 8a

Ryc. 8c

Ryc. 8d Ryc. 8. Przyk ady sposobów lokalizacji punktów.

Ryc. 8e

Rozdzia III PRZEBIEG MERIDIANÓW, PO ENIE PUNKTÓW I WSKAZANIA TERAPEUTYCZNE MERIDIAN P UC ( AC. PULMONES - P) Przebieg meridianu W swoim przebiegu zewn trznym rozpoczyna si w punkcie P.I., tj. na powierzchni klatki piersiowej, na wysoko ci pierwszej przestrzeni mi dzy ebrowej, 6 cunów od linii rodkowej cia a. Dalej biegnie w gór i na zewn trz - punkt P.2., st d zst puje w dó po przy rodkowej powierzchni ramienia i dochodzi do stawu okciowego. Od stawu okciowego biegnie po stronie promieniowej przedramienia, przez nadgarstek przechodzi na t tnic promieniow i osi ga koniuszek kciuka - 3 mm od promieniowego k ta macierzy paznokcia (P. 11.). Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu: yin, zwi zany z elementem Metal, tworzy par z meridianem jelita grubego. Wa niejsze punkty: - ród owy P.9. -przychylno ci Shu" P.ll., P.10., P.9., P.8., P.5. - tonizuj cy P.9. - sedatywny P.5. - przepustowe P.7., (P.9.) - alarmowy przedni P. 1. - alarmowy tylni VU.13. - samodzielne P.7., P.l 1. Ogó em punktów: 11, czas najwi kszej aktywno ci 3.00-5.00.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

35

Ryc. 9. Meridian p uc.

Wykaz punktów: P.l. Zhongfu (zwyk y pa acyk) Po enie: na powierzchni klatki piersiowej, na wysoko ci pierwszej przestrzeni mi dzy ebrowej, 6 cunów od linii rodkowej cia a.

36

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

Wskazania: dychawica oskrzelowa, choroby p uc, obrz k twarzy i ko czyn, ból w okolicy klatki piersiowej. P.2. Yunmen (drzwi ob oków) Po enie: we wg bieniu, pod wewn trznym brzegiem obojczyka (w odleci 1/3 od barkowego ko ca obojczyka). Wskazania: takie same . P.3. Tianfu (niebia ski pa ac) Po enie: na rodkowej górnej powierzchni ramienia, 3 cuny poni ej przebiegu do u pachowego, po promieniowej stronie mi nia dwug owego ramienia. Wskazania: choroby narz dów oddechowych, ból w okolicy opatki, barku i stawu barkowego, nerwice, zawroty g owy. P.4. Xiabai (szlachetny wiat) Po enie: na rodkowej powierzchni ramienia, po promieniowej stronie mi nia dwug owego, 1 cun poni ej P.3. Wskazania: neurogenne choroby serca, cz stoskurcz napadowy, md ci, ból w piersiach. P.5. Chize (staw okcia) Po enie: we wg bieniu stawu okciowego, po stronie promieniowej ci gna mi nia dwug owego ramienia (u atwia lokalizacj pozycja zgi cia przedramienia z d oni zwrócon ku górze - mo na wtedy zauwa nieznaczne wg bienie, w którym le y ten punkt). Wskazania: choroby narz dów oddechowych i uk adu nerwowego (nerwice, stany reaktywne, nietrzymanie moczu, drgawki u dzieci, ból w okolicy opatki, niedow ady, zapalenie splotu nerwowego). P.6. Kongzui (wi kszy otwór) Po enie: po odwróceniu d oni ku górze punkt ten znajduje si po promieniowej stronie przedramienia, w odleg ci 5 cunów poni ej zgi cia okciowego, a 7 cunów powy ej poprzecznego zgi cia nadgarstka. Wskazania: ostre choroby uk adu oddechowego, wysoka temperatura, kaszel, chrypka, nie yt krtani, zapalenie gard a, ból w okolicy ramienia i stawów r k. P.7. Lieque (niedostatek przechylenia) Po enie: przy d oni zwróconej ku górze punkt ten le y po promieniowej stronie, powy ej wyrostka rylcowatego, 1,5 cuna od zgi cia poprzecznego nadgarstka.

Przez stwierdzenie takie same" nale y rozumie wskazanie jak dla punktu poprzedniego.

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

37

Wskazania: tiki i przykurcze mi ni mimicznych, zapalenie nerwu twarzowego i nerwu trójdzielnego, bóle z bów, dychawica oskrzelowa, nie yt krtani, zapalenie migda ków podniebiennych, bóle g owy w okolicy potylicznej, migrena, szczególnie z towarzysz cymi wymiotami, schorzenia r k. P.8. Jingqu (dolny kana lub sp yw kana u) Po enie: przy promieniowej stronie mi nia zginacza r ki, 1 cun nad fa dem promieniowo-nadgarstkowym. Wskazania: zapalenie migda ków podniebiennych, dychawica oskrzelowa, wymioty, czkawka, zapalenie nerwu promieniowego. P.9. Taiyuan (wielkie ród o) Po enie: przy promieniowym brzegu ci gna mi nia promieniowego zginacza r ki, na dolnym fa dzie stawu promieniowo-nadgarstkowego. Wskazania: rozedma p uc, angina, nerwoból mi dzy ebrowy, ból przedramienia, zapalenie spojówek, zapalenie rogówki, bezsenno , depresja. Wykazuje specjalne oddzia ywanie na t tnice, podnosi ci nienie t tnicze itp. P.10. Yuji (spotkanie ryby) Po enie: na d oniowej powierzchni k bu, w rodku pierwszej falangi kciuka. Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, nadmierne wydzielanie potu, zapalenie migda ków podniebiennych. P.ll. Shaoshang (m ody kupiec) Po enie: po promieniowej stronie kciuka, 3 mm od rogu paznokcia (ko cowy punkt). Wskazania: omdlenia, choroby jamy ustnej, gard a, prze yku, bezsenno , drgawki u dzieci, punkt znieczulenia skóry podczas zabiegów chirurgicznych.

MERIDIAN JELITA GRUBEGO ( AC. INTESTINUM CRASSUM - IC) Przebieg meridianu Biegnie w gór od punktu IC.l., który znajduje si 3 mm w bok (po stronie promieniowej) od rogu paznokcia palca II, poprzez nadgarstek, przedrami , rami do przedniego brzegu wyrostka barkowego opatki (acromion), od tego punktu skr ca na przedni powierzchni klatki piersiowej do do ka nadoboj-czykowego. St d wznosi si ku górze i biegnie przez rodek trzonu uchwy, policzek, do wargi górnej. Ko czy si na górnym brzegu bocznej bruzdy skrzyde ka nosa (IC.20.).

38

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Metal, tworzy par z meridianem p uc. Wa niejsze punkty: - ród owy IC.4. - przychylno ci Snu" IC.l., IC.2., IC.3., IC.5., IC.l 1. - toni uj cy IC.l 1. - sedatywny IC.2. - przepustowe IC.6., (IC.4.) - alarmowy przedni G.25. - alarmowy tylni VU.25. - samodzielny IC.4., IC.l 1. Ogó em punktów: 20, czas najwy szej aktywno ci 5.00-7.00. Wykaz punktów: IC.l. Shangyang (kupiec yang) Po enie: po stronie promieniowej palca wskazuj cego, 3 mm w bok od ta macierzy paznokcia. Wskazania: choroba jamy ustnej (zapalenie migda ków podniebiennych, jamy ustnej, krtani, bóle z bów), szum w uszach, choroby narz du oddechowego; udzielenie nag ej pomocy w omdleniach. IC.2. Erjian (drugi interwa ) Po enie: po promieniowej stronie, nieco dystalnie od stawu ródr cznopaliczkowego palca wskazuj cego. Punkt ten lokalizuje si przy d oni zaci ni tej w pi . Wskazania: choroba jamy ustnej i nosa (zapalenie krtani i migda ków podniebiennych, krwawienia z nosa, ból z bów); zw enie prze yku, kruczenie w jelitach, rozwolnienia itp., choroby skóry (tr dzik pospolity), itp. IC.3. Sanian (trzeci interwa ) Po enie: na promieniowym brzegu II ko ci ródr cza (w ty od jej g ówki wyczuwa si zag bienie). Wskazania: takie same. IC.4. Hequ (z cza ko ci) Po enie: w po owie d ugo ci II ko ci ródr cza po stronie promieniowej. Przy odwiedzeniu od siebie kciuka i palca wskazuj cego punkt ten le y w rodku linii cz cej miejsce po czenia I i II ko ci ródr cza i rodka kraw dzi b ony mi dzy palcowej (p etwy).

PRZEBIEG MERIDIANOW...

11

10

39

9

8

Ryc. 10. Meridian jelita grubego.

Wskazania: bóle g owy (twarzy, nosa, oczu, uszu), narz du oddechowego, zapa , bezsenno , nocne pocenie si , brak miesi czki, nerwica neurasteniczna, ból i niedow ad ko czyn górnych, zespo y bólowe w górnej po owie tu owia.

40

PRZEBIEG MERIDIANOW...

IC.5. Yangxi (potok yang) Po enie: na grzbietowej stronie nadgarstka. Gdy kciuk jest odwiedziony w bok i ku górze, to punkt ten znajduje si w powsta ym wg bieniu mi dzy ci gnami mi ni prostowników d ugiego i krótkiego kciuka, w popularnej anatomicznej tabakierce". Wskazania: bóle g owy, szum w uszach, zapalenie migda ków podniebiennych, ból z bów, choroby stawu promieniowo-nadgarstkowego. IC.6. Pianli (pochylone przej cie) Po enie: 3 cuny powy ej IC.5. Wskazania: takie same. IC.7. Wen iu (ciep y strumyk) Po enie: nad ko ci promieniow , po rodku odleg ci mi dzy stawem promieniowo-nadgarstkowym a zgi ciem okciowym. Wskazania: choroby jamy ustnej, dka, jelit, bóle r k. IC.8. Xialian (dolna wynios r ki) Po enie: 4 cuny poni ej zewn trznego zgi cia okciowego, po rodku mi dzy fa dem okciowym a zewn trznym k ykciem (przy zgi tym stawie okciowym). Wskazania: pora enie zwieraczy p cherza moczowego, kruczenie w jelitach, ból w okolicy serca, dychawica oskrzelowa, nie yt oskrzeli, zapalenie op ucnej, gru lica p uc, zapalenie gruczo u sutkowego. IC.9. Shanglian (górna wynios r ki) Po enie: 3 cuny poni ej zewn trznego zgi cia okciowego po rodku mi dzy fa dem okciowym a zewn trznym k ykciem (przy zgi tym stawie okciowym). Wskazania: takie same. IC.10. Shousanli (trzy odleg ci na r ce) Po enie: 2 cuny poni ej zewn trznego zgi cia okciowego, po rodku mi dzy fa dem okciowym a zewn trznym k ykciem (przy zgi tym stawie okciowym), na linii cz cej IC.5. z IC.6. Wskazania: bóle z bów, zapalenie jamy ustnej, ból w okolicy okcia i ramienia, pora enia po owicze, udar mózgu, nerwoból nerwu promieniowego, zapalenie gruczo u sutkowego, zapalenie linianki przyusznej, grypa, przewlek e zapalenie okr nicy. ICH. Quchi (zgi ty staw) Po enie: na zewn trznym brzegu zgi cia okciowego, po rodku mi dzy fa dem okciowym a zewn trznym k ykciem (przy zgi tym stawie okciowym). Wskazania: zapalenie migda ków podniebiennych, ból w okolicy ramienia, epatki i okcia, bóle g owy, pora enie po owicze, zapalenie op ucnej, nerwoból

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

41

mi dzy ebrowy, neurastenia, niedokrwisto , choroby skóry, przewlek e zapalenia okr nicy. IC.12. Zhouliao (jamka stawu okciowego) Po enie: na bocznej powierzchni ramienia, 1 cun powy ej zewn trznego brzegu zgi cia okciowego, po rodku mi dzy fa dem okciowym a zewn trznym ykciem (przy zgi tym stawie okciowym). Wskazania: choroby ko czyn górnych. IC.13. Shouwuli (pi odleg ci na r ce) Po enie: na zewn trznym brzegu ko ci promieniowej, 3 cuny nad zgi ciem okciowym. Wskazania: zapalenie p uc, go ciec, zaburzenia czynno ci ruchowej i czuciowej ko czyn górnych, senno , gru licze zapalenie w ów ch onnych w okolicy szyi, fobie. IC.14. Binao (mi sie r ki) Po enie: na bocznej powierzchni ramienia, tu nad przyczepem mi nia naramiennego do ko ci ramieniowej. Wskazania: takie same. IC.15. Jianyu (koniec k ta ramienia) Po enie: nad stawem ramiennym, mi dzy barkowym wyrostkiem opatki a guzkiem wi kszym ko ci ramieniowej. Odpowiada zag bieniu powsta emu przy podniesieniu r ki. Wskazania: choroba nadci nieniowa, pora enie po owicze, kr cz szyi, ból w okolicy ramienia. IC.16. Jugu (wielka ko ) Po enie: w zag bieniu mi dzy ko cem barkowym obojczyka a grzebieniem opatki. Wskazania: drgawki u dzieci, bóle z bów, uchwy, zapalenie splotu nerwowego, zapalenie oko ostawowe ramienno- opatkowe. IC.17. Tianding (naczynie niebios) Po enie: na tylnym brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, na wysoko ci dolnego brzegu chrz stki tarczowej. Wskazania: zapalenie migda ków podniebiennych, zapalenie gard a, trudno ci w po ykaniu. IC.18. Neck-Futu (boczne uwypuklenie) Po enie: w rodku mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkawego, na wysoko ci górnego brzegu chrz stki tarczowej. Wskazania: kaszel, dusznica, nadmierne lub zbyt sk pe wydzielanie liny, afonia czynno ciowa, zbyt niskie ci nienie t tnicze.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

42

IC.19. Nose-Heliao (male ka jamka) Po enie: 15 mm poni ej skrzyde ka nosa (na wysoko ci 1/3 wargi górnej). Wskazania: ostry i przewlek y nie yt nosa, czyrak nosa, zapalenie nerwu twarzowego, tik i przykurcz mi ni twarzy, nerwoból nerwu trójdzielnego. IC.20. Yingxiang (powitanie wonno ci) Po enie: w po owie fa du wargowego, tu obok skrzyde ka nosa (punkt ko cowy). Wskazania: ostry nie yt nosa, os abienie powonienia, krwawienie z nosa, zapalenie nerwu twarzowego itp.

MERIDIAN

DKA ( AC. GASTER - G)

Przebieg meridianu Rozpoczyna si w punkcie G.I., tj. na dolnym brzegu oczodo u, prostopadle do renicy oka. St d biegnie w dó , okala wargi i dalej wzd dolnej cz ci uchwy do jej k ta, dziel c si po drodze na dwie odnogi. Jedna odnoga skierowana pionowo do góry, do k ta czo a (punkt G.8.). Druga zst puje na dó po szyi, klatce piersiowej, brzuchu, pachwinie, przedniej powierzchni uda, podudzia i po grzbietowej cz ci stopy i ko czy si na palcu drugim stopy, 3 mm od rogu paznokcia, po stronie strza kowej (G.45.). Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Ziemia, tworzy par z meri-danem ledziony i trzustki. Wa niejsze punkty: - ród owy G.42. - przychylno ci Shu" G.45., G.44., G.42., G.41., G.36. - tonizuj cy G.42. - sedatywny G.45. - przepustowy G.40. (G.42.) - alarmowy przedni JM. 12. - alarmowy tylni VU.21. - samodzielny G.36., G.44. Ogó em punktów: 45, czas najwy szej aktywno ci 7.00-9.00.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

43

Wykaz punktów: G.l. Cheng i (zbiornik ez) Po enie: na dolnym brzegu oczodo u, prostopadle do renicy oka. Wskazania: choroby oczu, tiki i przykurcz mi ni okr nych ust i oczu. G.2. Sibai (czterokrotna wiat ) Po enie: 0,7 cuna poni ej dolnego brzegu oczodo u prostopadle do renicy oka. Wskazania: nerwoból nerwu trójdzielnego, choroby oczu, ból g owy, zawroty owy, zapalenie zatok szcz kowych, nie yt nosa, zapalenie nerwu twarzowego, przykurcz mi ni mimicznych, zaburzenia mowy. G.3. Face-Juliao (du a ko ) Po enie: na wysoko ci skrzyde ka nosa, w linii G.2. Wskazania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurcze mi ni mimicznych, nerwoból nerwu trójdzielnego, zapalenie rogówki, jaskra, krótkowzroczno , zapalenie zatok szcz kowych, bóle z bów, choroby warg i policzków. G.4. Dicang (spichlerz ziemi) Po enie: 0,4 cuna (ok. 1 cm) z boku k cika ust. Wskazania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurcze mi ni okr nych ust i oczu, nerwoból nerwu trójdzielnego, zaburzenia mowy itp. G.5. Daying (wielkie przej cie) Po enie: ku przodowi i górze od k ta uchwy, na dolnym brzegu mi nia wacza, w miejscu, w którym wyczuwa si t tnic uchwow . Przy ustalaniu punktu usta winny by zamkni te. Wskazania: obrz k twarzy, tiki i przykurcze mi ni okr nych ust, mi ni uchwy i mi ni szyi oraz oczu, zaburzenia mowy, ból z bów. G.6. Jiache (rydwan szcz ki) Po enie: ok. 0,5 cuna do przodu i ku górze od k ta uchwy (we wg bieniu). Wskazania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurcze mi ni mimicznych, nerwoból nerwu trójdzielnego, chrypka, bóle z bów (w uchwie), zapalenie jamy ustnej, bóle, tiki i przykurcze mi ni szyi, rozci gni cie wi zade w okolicy szyjno-poty licznej, pora enie po owicze, pora enie 4 ko czyn, zaburzenia mowy. G.7. Xiaguan (dolna granica) Po enie: w przód i w dó od wyrostka stawowego uchwy; przy zamkni tych ustach miejsce to jest nieznacznie wg bione, a gdy usta s otwarte, miejsce, w którym ten punkt le y, jest uwypuklone. Wskazania: zapalenie nerwu twarzowego, zawroty g owy, szum w uszach, os abienie s uchu, bóle z bów (w szcz ce).

PRZEBIEG MERIDIANOW...

44

Ryc. 11. Mcridian

dka (cz

górna).

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

Ryc. 12. Meridian

45

dka (cz

dolna).

46

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

G.8. Touwei (zm czona g owa) Po enie: nieznacznie powy ej k ta czo a, 0,5 cuna od przedniej linii osów; 4,5 cuna od linii rodkowej g owy. Wskazania: ból w okolicy czo owej, migrena, zapalenie spojówki, os abienie wzroku, zawienie, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trójdzielnego. G.9. Renying (przyj cie cz owieka) Po enie: na przednim brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, na wysoko ci górnego brzegu chrz stki tarczowej. Wskazania: nie yt krtani, zapalenie migda ków podniebiennych, choroby uc, choroba nadci nieniowa. G.10. Shuitu (wodospad) Po enie: na przednim brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, w bok od dolnego brzegu chrz stki tarczowej. Wskazania: zapalenie migda ków podniebiennych, zapalenie oskrzeli, dusznica, nie yt krtani, krztusiec. G.ll. Qishe (domek oddechu) Po enie: na górnym brzegu do rodkowego ko ca obojczyka, mi dzy ówkami mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Wskazania: takie same. G.12 Quepen (rozbity puchar) Po enie: na tylnym brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, w rodku jamki nadobojczykowej. Wskazania: dychawica, zapalenie op ucnej, zapalenie mi ni szyi i barku, nerwoból nerwów mi dzy ebrowych, zapalenie migda ków podniebiennych, gru licze zapalenie w ów ch onnych. G.13. Qihu (dom oddechu) Po enie: pod obojczykiem, 4 cuny w bok od linii po rodkowej klatki piersiowej. Wskazania: choroby uk adu oddechowego, skurcz przepony, czkawka, krztusiec. G.14. Kufang (skarbiec) Po enie: w pierwszym mi dzy ebrzu, 4 cuny w bok od linii po rodkowej klatki piersiowej. Wskazania: choroby p uc. G.15. Wayi (pokojowy parawan) Po enie: w drugim mi dzy ebrzu, pod G.14. Wskazania: takie same.

-

PRZEBIEG MERIDIANOW...

47

G.16 Yingchuang (sokole oko) Po enie: w trzecim mi dzy ebrzu, pod G.15. Wskazania: takie same. G.17. Ruzhong rodek klatki piersiowej) Po enie: w rodku sutka. Wskazania: takie same. G.18. Rugen (trzon piersi) Po enie: w pi tym mi dzy ebrzu, na dolnym brzegu gruczo u sutkowego. Wskazania: procesy zapalne gruczo u sutkowego, niedostateczna laktacja, zapalenie op ucnej, nerwoból mi dzy ebrowy. G.19. Burong (zakazane wej cia) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 6 cunów powy ej pka. Wskazania: choroby serca, dka, w troby, zaburzenie czynno ci ruchowej i czuciowej w okolicy opatki i barku, nerwoból mi dzy ebrowy. G.20. Chengman (poczucie pe no ci) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 5 cunów nad pkiem. Wskazania: kaszel, krwawe wymioty, utrudnione po ykanie, os abienie apetytu, wzd cie brzucha, biegunka, kruczenie w jelitach, zapalenie otrzewnej, taczka, skurcz przepony. G.21. Liangmen (wrota skrzy owania) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 4 cuny nad p pkiem. Wskazania: choroby dka, a szczególnie nie yt, choroba wrzodowa, os abienie apetytu, niestrawno itp. 22. Guanmen (pograniczne wrota) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 3 cuny nad p pkiem. Wskazania: takie same. G.23. Taiyi (wielka monada) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 2 cuny nad p pkiem. Wskazania: takie same. G.24 Huaroumen ( liskie, nasmarowane wrota) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 1 cun nad p pkiem. Wskazania: padaczka, zapalenie j zyka, przewlek e zapalenie dka i jelit, wodobrzusze, zapalenie nerek, zapalenie b ony luzowej macicy, zaburzenia cyklu miesi czkowego.

48

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

G.25. Tianshu (niebia ska kolumna) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, na wysoko ci p pka. Wskazania: choroby dka i jelit, zapalenie p cherzyka ciowego, nerek, ony luzowej macicy, zaburzenia cyklu miesi czkowego. G.26. Wailing (zewn trzne wzgórze) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 1 cun pod p pkiem. Wskazania: ból w dolnej cz ci brzucha, kolka jelitowa, bolesno przedniej ciany brzucha. G.27. Daju (wielka w adza) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 2 cuny poni ej p pka. Wskazania: bezsenno , kolka jelitowa, zaparcia, zatrzymanie moczu, niemoc ogólna (astenia). G.28. Shuidao (szlak wodny) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 3 cuny poni ej p pka. Wskazania: zapalenie nerek i p cherza moczowego, zatrzymanie moczu, zapalenie naj drza i rdzenia, kolka jelitowa, wypadanie odbytnicy, choroby macicy i jajników. G.29. Guilai (powrót) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, 4 cuny poni ej p pka. Wskazania: zaburzenia moczowo-p ciowe. G.30. Qichong (uderzenie oddechu) Po enie: 2 cuny w bok od linii po rodkowej brzucha, na wysoko ci wzgórka ko ci onowej. Wskazania: choroby narz dów p ciowych m skich i skich, ból krzy a. G.31. Biguan (granica biodra) Po enie: mi dzy mi niem krawieckim a mi niem napinaj cym powi szerok uda. Na skrzy owaniu linii prowadz cych przez kolec biodrowy przedni, górny i linii horyzontalnej przechodz cej przez dolny brzeg spojenia onowego. Wskazania: ból krzy a, zaburzenia czynno ci ruchowych i czynno ci ruchowych ko czyn dolnych, zapalenie pachwinowych w ów ch onnych. G.32. Femur-Futu (boczne uwypuklenie) Po enie: na brzu cu mi nia prostego uda, 6 cunów powy ej górnego brzegu rzepki. Wskazania: takie same.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

49

G.33. Yinshi (zacieniony bazar) Po enie: w zag bieniu, 3 cuny powy ej górno-bocznej kraw dzi rzepki. Wskazania: takie same. G.34. Liangqiu (szczyt wzgórza) Po enie: w zag bieniu, 2 cuny powy ej górno-bocznej kraw dzi rzepki. Wskazania: zapalenie stawu biodrowego, ból krzy a, zapalenie gruczo u sutkowego, ból i s abo ko czyn dolnych. G.35. Dubi (nos cielaka) Po enie: przy zgi tym kolanie punkt ten le y we wg bieniu na zewn trz wi zad a rzepki, na poziomie dolnego brzegu rzepki, tzw. oko tygrysa. Wskazania: zaburzenia czynno ci stawu kolanowego. G.36. Zusanli (trzy odleg ci na nodze). Punkt przez Chi czyków nazywany wielkim lekarzem nóg". Po enie: 3 cuny poni ej dolnego brzegu rzepki i 1,5 cuna w bok od grzebienia ko ci piszczelowej. Lokalizacja punktu przez odpowiednie u enie cz ci cia a: przy zgi tym stawie kolanowym (90°) uk adamy d z rozwartymi palcami w taki sposób, e dolny brzeg rzepki pokrywa si z lini stawów paliczkowo- ródr cznych. Palec rodkowy przebiega wzd grzebienia ko ci piszczelowej, a koniec palca IV wskazuje punkt G.36. Praw d oni wyznaczamy punkt na prawej nodze, lew za na lewej. Wskazania: choroby uk adu trawiennego, ko czyn dolnych, wyczerpanie ogólne, choroby jamy ustnej, zatrzymanie moczu, choroba nadci nieniowa, ból owy, zawroty g owy, choroby oczu. G.37. Shangjuxu (górna, ogromna pustka) Po enie: 3 cuny poni ej G.36., na brzu cu mi nia piszczelowego. Wskazania: ból krzy a, zaburzenia czynno ci czuciowej i ruchowej ko czyn dolnych, zapalenie stawu kolanowego, choroby dkowo-jelitowe. G.38. Tiaokou (pokryte zmarszczkami usta) Po enie: mi dzy ko ci piszczelow i ko ci strza kow , 8 cunów nad górn kraw dzi kostki bocznej. Wskazania: choroby dkowo-jelitowe i choroby ko czyn dolnych. G.39. Xiajuxu (dolna, ogromna pustka) Po enie: mi dzy ko ci piszczelow i ko ci strza kow , 7 cunów nad górn kraw dzi kostki bocznej. Wskazania: zaburzenia czynno ci czuciowych i ruchowych ko czyn dolnych, bóle fantomowe, ból g owy, nerwoból mi dzy ebrowy, zapalenie migda ków podniebiennych, linotok, zapalenie gruczo u sutkowego.

50

PRZEBIEG MERIDIANOW...

G.40. Fenglong (bogata pe no ) Po enie: na przedniej kraw dzi ko ci strza kowej, 8 cunów nad górn kraw dzi kostki bocznej. Wskazania: zaburzenia czynno ci czuciowych i ruchowych ko czyn dolnych, ból g owy, zaparcia, zatrzymanie moczu, choroby w troby, kaszel z plwocin . G.41. Jiexi (rozerwany potok) Po enie: w poprzecznym zgi ciu grzbietu stopy, mi dzy ci gnem mi nia prostownika palców d ugiego a ci gnem mi nia prostownika palucha. Wskazania: choroby ko czyn dolnych, obrz k twarzy, zawroty g owy, padaczka, zaparcia, wzd cia brzucha. G.42. Chongyang (wartki yang) Po enie: na najwy szym miejscu grzbietu stopy, na zewn trznym brzegu ci gna prostownika d ugiego palca, mi dzy II a III ko ci ródstopia. Wskazania: zaburzenia czynno ci czuciowej i ruchowej ko czyn dolnych, stany zapalne stawów ko czyn dolnych, ból z bów, zapalenie dzi se , padaczka, wymioty, wzd cia brzucha, brak aknienia. G.43. Xiangu (obni aj cy si pagórek) Po enie: mi dzy II a III ko ci ródstopia, w najszerszym miejscu. Wskazania: obrz k twarzy, przekrwienie spojówki, kruczenie w jelitach, kolka jelitowa, choroby z gor czk , pocenie si nocne. G.44. Neiting (wewn trzny dziedziniec) Po enie: na grzbietowej powierzchni stopy, mi dzy g ówkami II i III ko ci ródstopia, w odleg ci 0,5 cuna od brzegu p etwy. Wskazania: gor czka przerywana, obrz k twarzy, zapalenie dzi se , skurcz wi zade g osowych, kolka jelitowa, skurcze przepony. G.45. Lidui (straszna zap ata) Po enie: po stronie strza kowej drugiego palca u nogi, 3 mm od rogu paznokcia (ko cowy punkt). Wskazania: choroba narz dów jamy ustnej, ból g owy, psychozy, ból ko czyn dolnych i okolicy pachwinowej, wzd cia brzucha.

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

51

MERIDIAN LEDZIONY I TRZUSTKI AC. LIEN-PANCREAS - LP) Przebieg meridianu Meridian ledziony i trzustki rozpoczyna si w punkcie LP. 1., tj. 3 mm do wewn trz od macierzy paznokcia palucha. Nast pnie biegnie po przy rodkowej powierzchni stopy, podudzia, uda, bocznej powierzchni brzucha (gdzie wielokrotnie wchodzi do jamy brzusznej) i dalej w gór do drugiego mi dzy ebrz - 6 cunów od linii rodkowej cia a. St d kieruje si w dó do drugiej przestrzeni mi dzy ebrowej, gdzie ko czy si punktem LP.21., tj. w rodku linii pachowej, w szóstym mi dzy ebrzu. Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu: yin, zwi zany z elementem Ziemia, tworzy par z meridianem dka. Wa niejsze punkty: - ród owy LP.3. -przychylno ci Shu" LP.l., LP.2., LP.3.. LP.5., LP.9. - tonizuj cy LP.2. - sedatywny LP.5. - przepustowe LP.4. (LP.3.) - alarmowy przedni H.13. - alarmowy tylni VU.20. - samodzielny LP.6. Ogó em punktów: 21, czas najwy szej aktywno ci 9.00-11.00. Wykaz punktów: LP.l. Yinbai (tajemnicze wiat o) Po enie: 3 mm do wewn trz od macierzy paznokcia palucha stopy. Wskazania: zapa , ostre zapalenie jelita cienkiego i okr nicy, wzd cia brzucha, zaburzenia cyklu miesi czkowego, drgawki u dzieci, choroby psychiczne. W okresie ci y dzia anie na ten punkt jest przeciwwskazane. LP.2. Dadu (wielkie miasto) Po enie: na wewn trznej powierzchni palucha, u podstaw falangi palucha, na jej dolnym bfzegu. Wskazania: takie same. LP.3. Taibai (najwy sza wiat ) Po enie: na wewn trznej stronie stopy, na tylno-dolnym brzegu g ówki I ko ci ródstopia.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

52

Ryc. 13. Meridian lcdziony-trzustki (cz

dolna).

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Ryc. 14. Meridian ledziony-trzustki (cz

53

górna).

54

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Wskazania: choroby dkowo-jelitowe, ból krzy a, zaburzenia czynno ci ruchowej i czuciowej ko czyn dolnych, padaczka. LP.4. Gongsun (wnuk ksi cia) Po enie: na wewn trznej powierzchni stopy, na przednio-dolnym brzegu podstawy I ko ci ródstopia. Wskazania: choroby dkowo-jelitowe, zapalenie mi nia sercowego, choroba wie cowa, zapalenie op ucnej, obrz ki g owy i twarzy, padaczka, krwotok z macicy, poronienie nawykowe. LP.5. Shangqiu (wzgórze narad) Po enie: we wg bieniu, nieco z przodu i poni ej kostki przy rodkowej. Wskazania: choroby dkowo-jelitowe (wzd cia brzucha, kruczenie w jelitach, ból j zyka i dolnej cz ci brzucha, wymioty, zaparcia i hemoroidy). Choroby i ko ci. LP.6. Sanyinjiao (punkt spotkania trzech yin) Po enie: na wewn trznej powierzchni ydki, 3 cuny powy ej rodka kostki przy rodkowej, bezpo rednio z ty u kraw dzi ko ci piszczelowej. Wskazania: choroby uk adu moczowo-p ciowego (brak miesi czkowania, krwotok maciczny, bóle w okolicy pr cia, polucje), zaburzenia czynno ci czuciowych i ruchowych ko czyn dolnych, nie yt jelita cienkiego i okr nicy, krwawienie z ylaków odbytu, bezsenno , zespo y neurasteniczne. LP.7. Lougu (ods oni ty pagórek) Po enie: 6 cunów nad górnym brzegiem kostki przy rodkowej, 15 mm w ty od ko ci piszczelowej. Wskazania: choroby uk adu trawiennego. LP.8. Diji (organ ziemi) Po enie: 8 cunów nad kostk przy rodkow , przy tylnym brzegu ko ci piszczelowej. Wskazania: bóle krzy a, os abienie. LP.9. Yinlingquan ( ród o na wzgórzu) Po enie: na wewn trznej stronie ydki, przy zgi tym kolanie we wg bieniu na dolnym brzegu k ykcia przy rodkowego piszczeli. LP.IO. Xuehai (morze krwi) Po enie: na wewn trznej powierzchni uda, przy zgi tym kolanie 2 cuny powy ej górnego brzegu rzepki i przy rodkowego k ykcia ko ci udowej. Wskazówka praktyczna: pacjent siedzi, a masa ysta k adzie swoj praw d na jego lewym kolanie, tak aby d znajdowa a si nad rzepk -koniuszek kciuka wskazuje punkt LP.IO. Punkt ten nazywamy punktem 100 sw dze ".

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

55

Wskazania: krwotok macicy, zapalenie b ony luzowej macicy, zapalenie naj drza, zaburzenia cyklu miesi czkowego, wyprysk (egzema), wrzody na ko czynach dolnych, zmazy nocne. LP.ll. Jimen (siódme wrota) Po enie: przy przy rodkowej kraw dzi mi nia czworog owego uda, 6 cunów nad górn kraw dzi rzepki. Wskazania: zaburzenia czynno ci p cherza moczowego, pachwinowe zapalenie w ów ch onnych. LP.12. Chongmen (wrota ataku) Po enie: przy dolnej kraw dzi rodka wi zad a pachwinowego, 4 cuny w bok od linii po rodkowej cia a. Wskazania: zapalenie naj drza, nerwoból nerwu powrózka nasiennego, zapalenie b ony luzowej macicy, rozd cie brzucha, kurczowy ból dka, zapalenie gruczo u sutkowego. LP.13. Fushe (wielki pa ac) Po enie: 1 cun nad wzgórkiem onowym, 4 cuny w bok od linii po rodkowej cia a. Wskazania: powi kszenie ledziony, zatrucia o owiem, zaparcia. LP.14. Fujie (szew brzucha) Po enie: 3,5 cuna nad wzgórkiem onowym, 4 cuny w bok od linii po rodkowej cia a. Wskazania: kolka jelitowa, czerwonka, impotencja. LP.15. Daheng (wielki zakr t) Po enie: na wysoko ci p pka, 4 cuny w bok od linii po rodkowej cia a. Wskazania: choroby jelita cienkiego i grubego. LP.16. Fuai (ból brzucha) Po enie: 1,5 cuna nad p pkiem, 4 cuny w bok od linii po rodkowej cia a. Wskazania: choroby dka. LP.17. Shidou (otwór po ywienia) Po enie: w pi tym mi dzy ebrzu, 6 cunów w bok od linii po rodkowej cia a. Wskazania: zapalenie p uc i oskrzeli, nerwoból mi dzy ebrowy, choroby troby. LP.18. Tianxi (niebia ski potok) Po enie: w czwartym mi dzy ebrzu, 6 cunów w bok od linii po rodkowej cia a. Wskazania: zapalenie oskrzeli, nerwoból mi dzy ebrowy, zmniejszona wydzielina mleka, zapalenie gruczo u sutkowego.

56

PRZEBIEG MERIDIANOW...

LP.19. Xiongxiang (okolica piersi) Po enie: w trzecim mi dzy ebrzu, 6 cunów od linii po rodkowej cia a. Wskazania: bóle w klatce piersiowej i plecach, utrudnione po ykanie, zapalenie oskrzeli. LP.20. Zhourong (otaczaj cy przepych) Po enie: w drugim mi dzy ebrzu, 6 cunów od linii po rodkowej cia a. Wskazania: takie same. LP.21. Dabao (wielki wynalazca) Po enie: w rodku linii pachowej, w szóstym mi dzy ebrzu (ko cowy punkt). Wskazania: nerwoból mi dzy ebrowy, choroby w troby.

MERIDIAN SERCA ( AC. COR - C) Przebieg meridianów Rozpoczyna si pod pach w punkcie Cl., tj. przy dolnym brzegu mi nia piersiowego wi kszego i wewn trznym brzegu mi nia dwug owego ramienia. St d biegnie wzd okciowego brzegu wewn trznej powierzchni ramienia, stawu okciowego, przedramienia nadgarstka i dalej przez d i promieniow powierzchni V palca r ki, po stronie grzbietowej, 3 mm od wewn trznego k ta paznokcia (punkt C.9.). Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu; yin, zwi zany z elementem Ogie , tworzy par z meridia-nem jelita cienkiego. Wa niejsze punkty: - ród owy Cl. - przychylno ci Shu", C.9., C.8., C.7., C.4., C.3. - tonizuj cy C.9. - sedatywny C.7. przepustowe C.5. (C.7.) - alarmowy przedni JM. 14. - alarmowy tylni VU. 15. - samodzielny C.7., C.9. Ogó em punktów: 9, czas najwy szej aktywno ci 11.00-13.00.

57

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

Ryc. 15. Meridian serca.

Wykaz punktów: Cl. Jiquan (najwy sze ród o) Po enie: na wysoko ci do u pachowego, przy dolnym brzegu mi nia piersiowego wi kszego i wewn trznym brzegu mi nia dwug owego ramienia. Wskazania: choroby serca, histeria, nerwoból mi dzy ebrowy, zapalenie splotu nerwowego, md ci, choroba Raynauda. C.2. Qingling (m oda dusza) Po enie: na wewn trznym brzegu mi nia dwug owego ramienia, 3 cuny nad zgi ciem okciowym. Wskazania: te same. C.3. Shaohai (ma e morze) Po enie: na brzegu okciowym przedramienia, w odleg ci 12 cunów od zgi cia poprzecznego nadgarstka.

58

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Wskazania: cz stoskurcz napadowy, zapalenie w ów ch onnych szyjnych i pachowych, psychozy, bóle z bów, zawroty g owy, nerwoból nerwu trójdzielnego, kurcze mi ni ko czyn górnych, choroba Raynauda. C.4. Lingdao (droga ducha) Po enie: na d oniowej powierzchni przedramienia, po promieniowej stronie ci gna mi nia zginacza nadgarstka okciowego, 1,5 cuna powy ej bruzdy poprzecznej nadgarstka. Wskazania: choroby czynno ciowe serca, histeria, md ci, ból w okolicy stawu okciowego, pora enie nerwu okciowego. C.5. Tongli (wi ze wiatem wewn trznym) Po enie: mi dzy ci gnem okciowym zginacza r ki a powierzchniowym zginaczem palców, 1 cun nad fa dem nadgarstkowym. Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, cz stoskurcz pochodzenia nerwowego, przekrwienie spojówki, kurcze mi ni ko czyn górnych, nerwice, nadci nienie t tnicze. C.6. Yinxi (granica yin) Po enie: mi dzy ci gnem okciowego zginacza r ki a powierzchniowym zginaczem palców, 0,5 cuna nad fa dem nadgarstkowym. Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, krwotoki z nosa, cz stoskurcz napadowy, zapalenie migda ków podniebiennych, histeria, wrzody dka, astemia u ludzi w podesz ym wieku. C.7. Shenmen (boskie drzwi) Po enie: w bru dzie poprzecznej nadgarstka po stronie d oniowej, na linii cz cej C.4., C.5. i C.6. Wskazania: bezsenno , nerwice, psychozy i neurogenne choroby serca, nadczynno gruczo u tarczowego, choroba nadcisnieniowa, utrata krwi po porodzie itp. C.8. Shaofu (ma y obszar) Po enie: mi dzy IV a V ko ci ródr cza, w szerokiej przestrzeni mi dzy kostnej. Wskazania: nerwoból mi dzy ebrowy, zatrzymanie lub nietrzymanie moczu, okresowe obfite krwawienia miesi czkowe, wi d w okolicy zewn trznej narz dów p ciowych, cz stoskurcz napadowy, ból ramienia. C.9. Shaochong (mniejszy potok) Po enie: po promieniowej stronie koniuszka V paica, 3 mm od k ta podstawy paznokcia (ko cowy punkt). Wskazania: astemia po chorobach z gor czk , nerwoból mi dzy ebrowy, cz stoskurcz neurogenny, kurcze mi ni ko czyn górnych, zapalenie gard a, nerwice z zespo em strachu, smutku, t sknoty, amnezja itp.

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

59

MER1DIAN JELITA CIENKIEGO AC. INTESTINUM TENUE - IT) Przebieg meridianu Zaczyna si na V palcu r ki, 3 mm od zewn trznego k ta podstawy paznokcia (punkt IT.l.). Nast pnie biegnie wzd okciowego brzegu tego palca i r ki, przechodzi na tyln powierzchni nadgarstka, sk d po stronie okciowej wznosi si na bark. Z barku (po stronie grzbietowej) przechodzi na szyj , kieruje si w okolic k ta uchwy, policzka, zewn trznego k ta oka i ko czy si w okolicy skrawka ucha w punkcie IT.l9. Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Ognia, tworzy par z meridianem serca. Wa niejsze punkty: - ród owy IT.4. -przychylno ci Shu" IT.l., IT.2., IT.3., IT.5., IT.8. - tonizuj cy IT.3. - sedatywny IT.8. - przepustowe IT.7., (IT.4.) - alarmowy przedni JM.4. - alarmowy tylni VU.27. - samodzielny IT.l., IT.2. Ogó em punktów: 19, czas najwy szej aktywno ci 13.00-15.00. Wykaz punktów: IT.l. Shaoze (ma y staw) Po enie: ok. 3 mm od zewn trznego k ta podstawy paznokcia V palca r ki. Wskazania: kaszel, bóle g owy, zapalenie migda ków podniebiennych, choroby czynno ciowe serca, ból przedramienia, tiki i przykurcze mi ni okolicy szyjno-potylicznej, niedostateczna laktacja, zapalenie gruczo u sutkowego, zatrucia pokarmowe. IT.2. Qiangu (przednia dolina) Po enie: w zag bieniu przednim od g ówki paliczka V palca. Wskazania: szum w uszach, bóle przedramienia, niedostateczna laktacja, zapalenie gruczo u sutkowego, padaczka, czkawka.

60

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Ryc. 16. Meridian jelita cienkiego.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

61

IT.3. Houxi (tylny w wóz) Po enie: w stawie ródr czno-paliczkowym V palca r ki, tu za g ow V ko ci ródr cza. Punkt ten naj atwiej wyznaczy wówczas, gdy r ka jest zaci ni ta w pi . Wtedy to znajduje si on na szczycie zgi cia d oni w stawach ródr czno-paliczkowych. Wskazania: przykurcz mi ni okolicy szyjno-potylicznej, przedramienia i ramienia, padaczka, krwotok z nosa, os abienie s uchu, zapalenie powiek, zapalenie korzeni nerwowych szyjnych. IT.4. Hand-Wangu (ko nadgarstka) Po enie: na okciowym brzegu d oni, we wg bieniu mi dzy podstaw ko ci ródr cza a ko ci trój grani as t . Wskazania: takie same. IT.5. Yanggu (s oneczna okolica) Po enie: w zag bieniu mi dzy wyrostkiem rylcowatym ko ci okciowej a ko ci grochowat , po stronie okciowej nadgarstka. Wskazania: zawroty g owy, szum w uszach, os abienie s uchu, padaczka, zapalenie jamy ustnej, bóle przedramienia. IT.6. Yanglao (troska staro ci) Po enie: na grzbiecie nadgarstka po stronie promieniowej wyrostka rylcowatego ko ci okciowej. Wskazania: zaburzenia czynno ci czuciowej i ruchowej w okolicy ramienia i opatki, przekrwienia spojówki, os abienie wzroku. IT.7. Zhinheng (prosta ga ) Po enie: 5 cunów powy ej bruzdy poprzecznej nadgarstka, na linii cz cej IT.5. z IT.8. Wskazania: choroby psychiczne, zespo y neurasteniczne, zawroty g owy, bóle owy i r ki. IT.8. Xiaohai (niewielkie morze) Po enie: na tylnej powierzchni stawu okciowego, w rowku mi dzy nadk ykciem okciowym ko ci ramieniowej a wyrostkiem okciowym ko ci okciowej. Wskazania: przykurcze mi ni ramienia i stawu okciowego, nerwoból stawu okciowego, zapalenie dzi se , pl sawica, padaczka, bóle w dolnej cz ci jamy brzusznej. IT.9. Janzhen (czysto kamienia) Po enie: w ty i w dó od stawu ramiennego, mi dzy ko ci ramienn a opatk , na tej samej linii pionowej co dó pachowy. Wskazania: szum w uszach, bóle g owy, bóle w okolicy opatki, pleców i stawów ko czyn górnych.

62

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

IT.10. Naoshu (punkt ramienia) Po enie: na tylnej powierzchni stawu ramiennego, na tylnej linii pionowej przechodz cej przez dó pachowy. Wskazania: bóle ramienia i opatki, stawu ramieniowego, bóle w okolicy szyjno-szcz kowej. IT.ll. Tianzong (niebia scy przodkowie) Po enie: w centrum do u podgrzebieniowego, na wysoko ci Th.5. i Th.6. Wskazania: zaburzenia czuciowe i ruchowe w okolicy ramienno- opatko-wej, zapalenie splotu nerwowego. IT.12. Bingfeng (twarz wiatru) Po enie: w centrum do u nadgrzbietowego opatki, we wg bieniu. Wskazania: takie same. IT.13. Quyuan (zgi ta ciana) Po enie: na górnym brzegu kolca opatki. Wskazania: takie same. IT.14. Jianwaishu (zewn trzna strona ramienia) Po enie: na przysrodkowym brzegu opatki, na wysoko ci I a II kr gu piersiowego. Wskazania: zaburzenia czuciowe i ruchowe r ki, zapalenie p uc, zespo y neurasteniczne, zbyt niskie ci nienie t tnicze. IT.15. Jianzhongshu rodek ramienia) Po enie: 2 cuny w bok od wyrostka kolczystego VII kr gu szyjnego. Wskazania: choroby uk adu oddechowego, bóle w okolicy szyjnej i potylicznej, os abienie wzroku. IT.16. Tianchuang (niebia skie okno) Po enie: na tylnym brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, na wysoko ci górnego brzegu chrz stki tarczowej. Wskazania: nerwoból nerwów mi dzy ebrowych, zapalenie jamy ustnej, bóle w okolicy szyi i opatki, szum w uszach, zapalenie dzi se . IT.17. Tianrong (niebia ska posta ) Po enie: w miejscu przyczepienia mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego do wyrostka sutkowatego (nieco w gór i w ty od k ta uchwy). Wskazania: nerwoból nerwów mi dzy ebrowych, bóle w okolicy szyjnopotylicznej, szum w uszach, zapalenie dzi se , tiki i przykurcze mi ni pleców i klatki piersiowej. IT.18. Quanliao (zag bienie ko ci jarzmowej) Po enie: w zag bieniu poni ej ko ci jarzmowej. Wskazania: zapalenie nerwu twarzowego, tiki i przykurcze mi ni mimicznych, bóle szcz ki.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

63

IT.19. Tinggong (pa ac s uchu) Po enie: we wg bieniu przed skrawkiem ucha. Uciskaj c ten punkt, zamykamy przewód s uchowy zewn trzny. Lokalizacj u atwia otwarcie ust (ko cowy punkt). Wskazania: os abienie s uchu, zapalenie zewn trznego przewodu s uchowego, chrypka, afazja, j kanie.

MERIDIAN P CHERZA MOCZOWEGO AC. VESICA URINARIA - VU) Przebieg meridianu Rozpoczyna si w punkcie VU.l., tj. 3 mm od wewn trznego k ta oka, st d wznosi si na czo o i po szczycie g owy biegnie na potylic . Tu (VU.10.) rozdziela si na 2 ga zie. Pierwsza ga biegnie dok adnie wzd kr gos upa, w odleg ci 1,5 cuna od linii rodkowej cia a, do miejsca nieco powy ej fa du po ladkowego, sk d z punktu VU.35. przechodzi przez po ladek na tyln ( rodkow ) powierzchni uda i ko czy si w dole podkolanowym. Druga ga biegnie od ga zi pierwszej, wzd wewn trznego brzegu opatki do do u podkolanowego, gdzie czy si z ga zi pierwsz w punkcie VU.40. Dalej wzd tylnej powierzchni goleni, skr ca za kostk zewn trzn , przechodz c na zewn trzny brzeg stopy do V palca i w odleg ci 3 mm od zewn trznego k ta podstawy paznokcia ko czy swój przebieg (VU.67.). Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Woda, tworzy par z meridianem nerki. Wa niejsze punkty: - ród owy VU.64. - przychylno ci Shu" VU.67 VU.66 VU.60 VU.40. - tonizuj cy VU.67. - sedatywny VU.65. - przepustowe VU.58. (VU.64.) - alarmowy przedni JM.3. - alarmowy tylni VU.28. - samodzielny VU.60. Ogó em punktów: 67, czas najwy szej aktywno ci 15.00-17.00.

64

PRZEBIEG MERIDIANOW.

Ryc. 17. Meridian p cherza moczowego (cz

górna).

65

PRZEBIEG MERIDIANOW...

67

62

63 64 65 66

Ryc. 18. Mcndian p cherza moczowego (cz

dolna).

66

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

Wykaz punktów: VU.l. Jingming (Jing - oko, ming - wiat ) Po enie: 3 mm od wewn trznego k ta oka. Wskazania: choroby oczu, nie yt nosa. VU.2. Zanzhu (przewiercony bambus) Po enie: na wewn trznym brzegu (nad VU.l.). Wskazania: choroby oczu, zawroty g owy, bóle przedniej cz ci g owy, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trójdzielnego. VU.3. Meichong (przej cie brwi) Po enie: 0,5 cuna w cz ci ow osionej czo a. Wskazania: takie same. VU.4. Quchai (skrzywiony s uga) Po enie: nad wewn trznym k tem oka, na linii w osów, nad czo em. Wskazania: bóle g owy, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trójdzielnego, os abienie wzroku, niedro no nosa, krwotoki z nosa, polipy nosa, nie yt nosa. VU.5. Wuchu (pi te miejsce) Po enie: 0,5 cuna nad wewn trznym k tem oka, na linii w osów, nad czo em. Wskazania: padaczka, ból g owy, zawroty g owy, os abienie wzroku, bóle w okolicy ramion i pleców. VU.6. Chengguang (zbiornik wiat a) Po enie: 2 cuny powy ej linii w osów, 1,5 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, choroby nosa. VU.7. Tongtian (przenikaj ce niebo) Po enie: na wierzcho ku g owy, 4 cuny nad lini w osów, 1,5 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: choroby nosa, przykurcze i tiki mi nia okr nego ust, nerwoból nerwu trójdzielnego. VU.8. Luo ue (niepe ne po czenie) Po enie: 5,5 cuna nad lini w osów, 1,5 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: toniczne napi cie mi ni okolicy szyjno-potylicznej, jaskra, szum w uszach, psychozy. VU.9. Yuzhen (nefrytowa poduszka) Po enie: na bocznej powierzchni górnego brzegu guzowato ci potylicznej, 1 1/3 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: nerwoból nerwu trójdzielnego, zawroty g owy, bóle g owy, krótkowzroczno , os abienie w chu, nadmierne wydzielanie potu.

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

67

VU.10. Tianzhu (niebia ska kolumna) Po enie: na bocznej powierzchni mi nia czworobocznego, na granicy ow osionej cz ci karku, 1 1/3 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: bóle g owy, tiki i przykurcze mi ni karku oraz okolicy szyjnoopatkowej, kr cz karku, zapalenie krtani, choroby nosa, zespo y neurasteniczne, choroby oczu; dzia anie na autonomiczny uk ad nerowy. VU.11. Dashu (wielki kr g) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego. Th.l. Wskazania: zapalenie oskrzeli, bóle g owy, padaczka, zapalenie korzeni nerwowych szyjno-piersiowych, choroby uk adu oporowo-ruchowego. VU.12. Fengmen (wrota wiatru) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.2. Wskazania: choroby uk adu oddechowego, zapalenie korzeni nerwowych szyjno-piersiowych, senno , wymioty, zapobieganie grypie. VU.13. Feishu (shu p uca) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.3. Wskazania: choroby narz dów oddechowych, taczka, wi d skóry, bóle w okolicy pleców oraz l wi. VU.14. Jueyinshu (shu osierdzia) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.4. Wskazania: choroby serca, p uc, czkawka, wymioty. VU.15. Xinshu (shu serca) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.5. Wskazania: choroby serca, dka, zw enie prze yku, zaburzenia emocjonalno-wolicjonalne. VU.16. Dushu (shu Du-Mai) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.6. Wskazania: takie same. VU.17. Geshu (shu przepony) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego Th.7. Wskazania: choroby serca i p uc (ko atanie serca, zapalenie op ucnej, dychawica oskrzelowa, zapalenie oskrzeli), nie yt dka, niestrawno u dzieci, dla zwi kszenia czynno ci krwiotwórczych. VU.18. Ganshu (shu w troby) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.9. Wskazania: taczka, choroby dka i jelit, zawroty g owy po chorobach z gor czk , zawienie, psychozy, zapalenie oskrzeli, nerwoból mi dzy ebrowy, goryjcowato dwunastnicy (choroba t goryjcowa, hakowica).

68

PRZEBIEG MERIDIANOW...

VU.19. Danshu (shu p cherzyka ciowego) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th. 10. Wskazania: gor czka, dreszcze, bóle g owy, choroba p cherzyka ciowego, taczka, wymioty, zw enie prze yku, nie yt krtani, zapalenie op ucnej, nadci nienie t tnicze. VU.20. Pishu (shu ledziony) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.l 1. Wskazania: choroby uk adu trawiennego, cukrzyca. VU.21. Weishu (shu dka) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.12. Wskazania: choroby dka, w troby, os abienie wzroku. VU.22. Sanjiaoshu (shu potrójnego ogrzewacza) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego L.l. Wskazania: choroby dka, zapalenie korzeni nerwowych l wiowokrzy owych, zespo y neurasteniczne, nietrzymanie moczu. VU.23. Shenshu (shu nerki) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.2. Wskazania: choroby uk adu moczowo-p ciowego (zapalenie nerek, skurcz zwieraczy p cherza moczowego, nietrzymanie moczu, brak nasienia (asper-mia), zmazy nocne (polucje), zaburzenia cyklu miesi czkowego, bóle krzy a. VU.24. Qihaishu (shu morza oddechu) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.3. Wskazania: bóle krzy a - lumbagia, hemoroidy, nadci nienie t tnicze. VU.25. Dachnugshu (shu jelita grubego) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.4. Wskazania: bóle l wiowo-krzy owe, choroby jelita grubego (wzd cie brzucha, nie yt jelita grubego i okr nicy, kruczenie w brzuchu, rozwolnienie lub zaparcia), nietrzymanie moczu, choroba nadci nieniowa. VU.26. Guanyuanshu (shu pocz tku granicy) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, L.5. Wskazania: bóle l wiowo-krzy owe, choroba nadci nieniowa, zatrzymanie lub nietrzymanie moczu. VU.27. Xiaochangshu (shu jelita cienkiego) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, S.l. (w zag bieniu pomi dzy kolcem biodrowym tylnym a ko ci krzy ow ). Wskazania: nie yt jelita cienkiego i okr nicy, hemoroidy, bóle l wiowokrzy owe, zapalenie b ony luzowej macicy.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

69

VU.28. Pangguangshu (shu p cherza moczowego) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, na wysoko ci drugiego tylnego otworu krzy owego. Wskazania: choroby uk adu moczowo-p ciowego, bóle l wiowo-krzy owe. VU.29. Zhonglushu (shu rodka palców) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, na poziomie trzeciego otworu ko ci krzy owej. Wskazania: cukrzyca, nie yt jelita cienkiego i okr nicy, bóle krzy a. VU.30. Baihuanshu (shu zwieracza) Po enie: 1,5 cuna w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, na poziomie czwartego otworu ko ci krzy owej. Wskazania: bóle l wiowo-krzy owe, choroby odbytnicy, zatrzymanie moczu, zapalenie b ony luzowej macicy. VU.31. Shangliao (górna jamka) Po enie: odpowiada pierwszemu tylnemu otworowi krzy owemu. Wskazania: choroby uk adu moczowo-p ciowego, bóle l wiowo-krzy owe, hemoroidy. VU.32. Ciliao (nast pna jamka) Po enie: odpowiada drugiemu tylnemu otworowi krzy owemu. Wskazania: takie same. VU.33. Zhongliao rodkowa jamka) Po enie: odpowiada trzeciemu otworowi tylnemu ko ci krzy owej. Wskazania: takie same. VU.34. Xialiao (jamka dolna) Po enie: odpowiada czwartemu otworowi tylnemu ko ci krzy owej. Wskazania: takie same. VU.35. Huiyang (krocze) Po enie: na dolnym brzegu ko ci guzicznej, mi dzy mi niami po ladkowymi. Wskazania: choroby odbytnicy i odbytu, wi d skóry i wierzbi czka w okolicy krocza. VU.36. Chengfu (podtrzymanie oparcia) Po enie: w rodku fa du po ladkowego, w miejscu spotkania trzech mi ni: po ladkowego wielkiego, dwug owego uda i pó ci gnistego. Wskazania: bóle l wiowo-krzy owe, hemoroidy, zatrzymanie moczu. VU.37. Yinmen (wrota rozkwitu) Po enie: w rodku tylnej powierzchni uda, mi dzy mi niem dwug owym a mi niem pó ci gnistym, 6 cunów poni ej VU.36. Wskazania: takie same.

70

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

VU.38. Fuxi (p ytka dolina) Po enie: na wewn trznym brzegu mi nia dwug owego uda, 1 cun nad do em podkolanowym (lokalizowa przy zgi tym stawie kolanowym). Wskazania: wymioty, rozwolnienie, zapalenie p cherza moczowego, zatrzymanie moczu, zapalenie nerwu sutkowego, zapalenie korzeni rdzeniowych wiowo-krzy owych. VU.39. Weiyang (skupisko yang) Po enie: na zewn trznym brzegu do u podkolanowego, z zewn trznej strony ci gna mi nia dwug owego uda. Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych l wiowo-krzy owych, zespó Guillaina-Barrego, padaczka, stany gor czkowe. VU.40. Weizhong rodek wydaj cy rozkazy) Po enie: w rodku do u podkolanowego, w bok od t tnicy podkolanowej. Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych l wiowo-krzy owych, grypa, zapalenie stawu kolanowego, udar mózgu, brak wydzielania potu w chorobach z gor czk , wypadanie w osów i brwi, krwawienie z ylaków odbytu, krwotoki z nosa, choroby skóry (dermatozy), choroby dkowo-jelitowe, choroba nadci nieniowa. VU.41. Fufen (cz dope niaj ca) Punkt rozpoczyna drugie odga zienie. Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.2. Wskazania: choroba narz dów oddechowych, zapalenie korzeni rdzeniowych szyj no-piersi owych. VU.42. Pohu (siedziba duszy) Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.3. Wskazania: takie same. VU.43. Gaohuang (centrum ycia) Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.4. Wskazania: choroby przewlek e (gru lica p uc, zapalenie oskrzeli, choroba wrzodowa dkowa), zespo y neurasteniczne, zmazy (polucje). W staro ytno ci uwa ano, e dzia anie na ten punkt umo liwia leczenie stu chorób" i wp ywa na organizm zapobiegawczo. VU.44. Shentang (sala ducha) Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.5. Wskazania: choroby serca, narz dów oddechowych, bóle pleców w okolicy ramienia. VU.45. Yixi (krzyk bólu) Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.6. Wskazania: choroby serca, zapalenie korzeni rdzeniowych piersiowych.

PRZEBIEG MER1DIANÓW...

71

VU.46. Geguan (granica przepony) Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.7. Wskazania: nerwoból mi dzy ebrowy, choroby prze yku, przepony, czkawki, linotoki. VU.47. Hunmen (wrota duszy) Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.9. Wskazania: choroby w troby, dka, prze yku. VU.48. Yanggang (po czenia yang) Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th. 10. Wskazania: takie same. VU.49. Yishe (miejsce uczu ) Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th.l 1. Wskazania: takie same. VU.50. Weicang (zbiornik dka) Po enie 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, Th. 12. Wskazania: choroby dka i jelit. VU.51. Huangmen (wrota o rodków ycia) Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, LA. Wskazania: przewlek e choroby narz dów wewn trznych, zapalenie gruczo u sutkowego. VU.52. Zhishi (miejsce walki) Po enie: 3 cuny w bok od dolnego brzegu wyrostka kolczystego, S.2. Wskazania: choroby narz du moczowo-p ciowego i jelit. VU.53. Baohuang ysko yciowe centrum) Po enie: 3 cuny bocznie w linii rodkowej tylnej, na wysoko ci drugiego otworu krzy owego. Wskazania: nie yt jelita cienkiego i okr nicy, zaparcia, zatrzymanie moczu, zapalenie naj drza, zapalenie korzeni rdzeniowych l dzwiowo-krzy owych. VU.54. Zhibian (sk adany kraj) Po enie: na wysoko ci czwartego otworu krzy owego, 3 cuny bocznie od linii rodkowej cia a. Wskazania: zapalenie p cherza moczowego, hemoroidy, bóle krzy a, rwa kulszowa, choroba ko czyn dolnych. VU.55. Heyang (punkt spotkania yang). Po enie: 2 cuny poni ej poprzecznej linii do u podkolanowego. Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych l dzwiowo-krzy owych i zespó Guillaina-Barrego, krwotok z macicy, zapalenie b ony luzowej macicy.

72

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

VU.56. Chengjin (podtrzymywacz mi ni) Po enie: 5 cunów poni ej do u podkolanowego, mi dzy g ówkami mi nia brzuchatego ydki. Wskazania: takie same. VU.57. Chengshan (podparcie góry) Po enie: na dolnym brzegu mi nia brzuchatego ydki, mi dzy jego ow boczn a przy rodkow . Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych l wiowo-krzy owych, kurcz mi nia brzuchatego ydki, wymioty, rozwolnienia, drgawki u dzieci, hemoroidy. VU.58. Feiyang (pobudka) Po enie: w miejscu przej cia zewn trznego brzu ca mi nia brzuchatego ydki w ci gno pi towe, 7 cunów nad kostk boczn . Wskazania: takie same. VU.59. Fuyang (yang ko ci nogi) Po enie: 3 cuny powy ej kostki bocznej, na zewn trz brzegu ci gna pi towego. Wskazania: przykurcz miejscowy, zapalenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trójdzielnego, bóle w okolicy uda i bóle l wiowo-krzy owe. VU.60. Kunlun (nazwa góry w Tybecie) Po enie: w zag bieniu, w rodku linii cz cej ci gno Achillesa z tylnym brzegiem kostki zewn trznej, na wysoko ci szczytu kostki. Wskazania: bóle g owy i inne zespo y bólowe, choroba nadci nieniowa, zawroty g owy, krwotoki z nosa, krwawienie z ylaków odbytu, rwa kulszowa, zapalenie stawu skokowo-goleniowego, zapalenie sromu, zatrzymanie odej cia yska. VU.61. Pushen (pomoc robotnicom) Po enie: w zag bieniu po bocznej stronie kostki pi towej, na pograniczu skóry bia ej" i czerwonej". Wskazania: zapalenie nerwu kolanowego, s abo mi nia brzuchatego ydki i mi nia podeszwowego. VU.62. Shenmai (wysuni ty pa ac) Po enie: 0,5 cuna poni ej dolnego brzegu zewn trznej kostki stopy. Wskazania: bóle przedniej cz ci g owy, bóle dolnej cz ci brzucha, przeczulica w okolicy stawu kolanowego, wymioty, padaczka, drgawki u dzieci. VU.63. Jinmen (z ote wrota) Po enie: ku przodowi i w dó od VU.62 w zag bieniu tylnym od guzowato ci V ko ci ródstopia. Wskazania: bóle przedniej cz ci g owy, bóle dolnej cz ci brzucha, przeczulica w okolicy stawu kolanowego, wymioty, padaczka, drgawki u dzieci.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

73

VU.64. Jinggu (g ówna ko ) Po enie: na zewn trznym brzegu stopy, poni ej i do przodu guzowato ci pi towej V ko ci ródstopia, w miejscu po czenia czerwonej i bia ej" skóry stopy. Wskazania: bóle g owy, bóle l wiowo-krzy owe, padaczka, drgawki u dzieci, przykurcze mi ni, zawienie. VU.65. Shugu (zbiór ko ci) Po enie: na zewn trznym brzegu stopy, z ty u i poni ej g ówki V ko ci ródstopia, w miejscu po czenia czerwonej i bia ej" skóry stopy. Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, os abienie s uchu, zapalenie wewn trznego k ta oka, zawienie, bóle w okolicy ciemieniowej i szyjno-potylicznej, bóle l wi i pleców, przykurcze mi nia brzuchatego ydki, czyraki mnogie (karbunku y) i czyraki (furunku y), w gry pospolite. VU.66. Foot-Tonggu (przej cie dolin ) Po enie: w zag bieniu przednim od g ówki V ko ci ródstopia. Wskazania: bóle g owy, krwotok z nosa, bóle szyi i karku. VU.67. Zhiyin (kra cowy yin) Po enie: na ko cu V palca stopy, 3 mm od zewn trznego k ta podstawy paznokcia (ko cowy punkt). Wskazania: bóle g owy, przekrwienie spojówki, zatrzymanie moczu, bóle w stawach ko czyn dolnych.

MERIDIAN NEREK ( AC. REN - R) Przebieg meridianu Meridian rozpoczyna si na podeszwie stopy w punkcie R.I., tj. w zag bieniu mi dzy II a III ko ci ródstopia. St d wznosi si w kierunku pi ty i po zatoczeniu ko a (p tli) w okolicy kostki przy rodkowej biegnie w gór po przy rodkowej stronie goleni i uda. Mi dzy narz dami p ciowymi a odbytem wnika do miednicy, aby wy oni si w punkcie na górnym brzegu spojenia onowego, w odleg ci 0,5 cuna od linii rodkowej cia a (punkt R.ll.). Dalej wznosi si i na wysoko ci mi dzy zag bieniem pierwszego ebra a obojczykiem, 2 cuny w bok od linii rodkowej cia a, w punkcie R.27. ko czy swój przebieg. Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu: yin, zwi zany z elementem Woda, tworzy par z meridia-nem cherza moczowego.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

74

Ryc. 19. Meridian nerek (cz

dolna).

PRZEBIEG MERIDIANOW... Ryc. 20. Meridian nerek (cz górna).

75

76

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

Wa niejsze punkty: - ród owy R.3. - przychylno ci Shu" R.I., R.2., R.3., R.7., R.10. - tonizuj cy R.7. - sedatywny R.l. i R.12. - przepustowe R.4. (R.3.) - alarmowy przedni VF.25. - alarmowy tylni VU.23. - samodzielny R.L, R.3. Ogó em punktów: 27, czas najwy szej aktywno ci 17.00-19.00. Wykaz punktów: R.l. Yongquan (wi ksze tryskaj ce ród o) Po enie: we wg bieniu, na podeszwie stopy, mi dzy II a III stawem ródstopowo-paliczkowym, przy zgi tych palcach stopy. Wskazania: afazja histeryczna, ochryp g osu, afonia, kaszel, ostre zapalenie migda ków podniebiennych, bezp odno , opadni cie macicy, nietrzymanie lub zatrzymanie moczu, kurcz mi ni ko czyn dolnych, drgawki u dzieci, padaczka. R.2. Rangu (dolina prób) Po enie: na przy rodkowej powierzchni stopy, we wg bieniu z przodu i poni ej guzowato ci ko ci ódkowej, w po owie d ugo ci cz cej koniec palucha z tylnym brzegiem pi ty. Wskazania: nie yt krtani, zapalenie migda ków podniebiennych, linotok, wymioty, choroby uk adu moczowo-p ciowego (zapalenie p cherza moczowego, zapalenie naj drza, nietrzymanie moczu, bezp odno , zaburzenia cyklu miesi czkowego, wi d sromu), drgawki u dzieci. R.3. Taixi (wielki potok) Po enie: w po owie odleg ci mi dzy szczytem kostki przy rodkowej a ci gnem Achillesa (bezpo rednio po przeciwnej stronie znajduje si punkt VU.60.). Wskazania: choroby narz du oddechowego, jamy brzusznej, kurcz trzewny, bóle w okolicy serca. R.4. Dazhong (wielki puchar) Po enie: 0,5 cuna w dó i nieco do ty u od zag bienia pomi dzy kostk przy rodkow a ci gnem Achillesa. Wskazania: cz stoskurcz napadowy, psychozy, zapalenie jamy ustnej, wymioty, zaparcia, nadmierne krwawienie miesi czkowe, bóle l wiowe.

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

77

R.5. Shuiguan ( ród o wody) Po enie: 1 cun poni ej zag bienia pomi dzy kostk przy rodkow a ci gnem Achillesa, w linii pionowej. Wskazania: brak miesi czki, sk pe krwawienie miesi czkowe, nadmierne wydalanie moczu. R.6. Zhaohai ( wiec ce si morze) Po enie: w zag bieniu, 1 cun poni ej dolnego brzegu kostki przy rodkowej. Wskazania: sucho b ony luzowej w jamie ustnej, ogólna s abo , zapalenie migda ków podniebiennych, kolka jelitowa, zaburzenia cyklu miesi czkowego, bezsenno , zwiotczenie , oty . R.7. Fuliu (powracaj cy potok) Po enie: 2 cuny powy ej zag bienia pomi dzy kostk przy rodkow a ci gnem Achillesa, na jego przednim brzegu. Wskazania: zapalenie rdzenia, choroba narz dów moczowo-p ciowych, mocne pocenie si , bóle l wiowe, bóle z bów, krwawienie z ylaków odbytu, zbyt niskie ci nienie t tnicze. R.8. Jaoxim (zmienne zaufanie) Po enie: na tylnym brzegu ko ci piszczelowej, dwa cuny powy ej wewn trznego brzegu kostki przy rodkowej. Wskazania: choroby narz dów moczowo-p ciowych. R.9. Zhubin (buduj ca si zapora) Po enie: w miejscu przej cia mi nia brzuchatego ydki w ci gno Achillesa. Wskazania: padaczka, skurcz mi nia brzuchatego ydki, zapalenie j zyka, impotecja. R.10. Yingu (dolina yin) Po enie: na przy rodkowej linii poprzecznej kolana, mi dzy ci gnem mi ni pó ci gnistego i pó oniastego. Wskazania: bóle wewn trznej powierzchni uda, zapalenie stawu kolanowego, choroby narz dów moczowo-p ciowych. R.ll. Henggu (poprzeczna ko ) Po enie: na wysoko ci wzgórka onowego, 0,5 cuna w bok od linii rodkowej cia a. Wskazania: nietrzymanie moczu, cz stoskurcz, zmazy (polucje), przekrwienie spojówki, zapalenie rogówki, zespo y bólowe miednicy mniejszej. R.12. Dahe (wielki blask) Po enie: 1 cun nad wzgórkiem onowym, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a.

78

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

Wskazania: impotencja, ból w okolicy pr cia, aspermia (brak nasienia), przewlek e zapalenie pochwy, przekrwienie spojówki, zapalenie rogówki. R.13. Qixue (punkt energii) Po enie: 2 cuny nad wzgórkiem onowym, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: takie same. R.14. Siman (czterokrotna pe no ) Po enie: 3 cuny nad wzgórkiem onowym, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: choroby jelit i narz dów moczowo-p ciowych. R.15. Abdomen-Zhongzhu rodkowa rzeka) Po enie: 4 cuny nad wzgórkiem onowym, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: takie same. R.16. Huangshu (punkt zgodno ci centrów yciowych) Po enie: na wysoko ci p pka, 0,5 cuna od linii rodkowej cia a. Wskazania: choroby dka i jelit. R.17. Shangqu (melodia kupca) Po enie: 2 cuny nad p pkiem, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: takie same. R.18 Shinguan (kamienna granica) Po enie: 3 cuny nad p pkiem, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: takie same. R.19. Yindu (stolica yin) Po enie: 4 cuny nad p pkiem, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: choroby narz dów oddechowych, dka i jelit. R.20. Abdomen-Tonggu (przenikaj ca dolina) Po enie: 5 cunów nad p pkiem, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: takie same. R.21. Youmen (wrota ciemno ci) Po enie: 6 cunów nad p pkiem, 0,5 cuna od linii po rodkowej cia a. Wskazania: odbijanie si z dka, linotok, choroby w troby. R.22. Bulang (spacerowy korytarz) Po enie: w pi tym mi dzy ebrzu, 2 cuny w bok od linii rodkowej cia a. Wskazania: choroby narz dów oddechowych, prze yku, dka. R.23. Shonfeng (piecz ducha) Po enie: w czwartym mi dzy ebrzu, 2 cuny od linii rodkowej cia a. Wskazania: takie same.

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

79

R.24. Lingxu (pustka duchowa) Po enie: w trzecim mi dzy ebrzu, 2 cuny od linii po rodkowej cia a. Wskazania: nerwoból mi dzy ebrowy, choroby narz dów oddechowych, os abienie w chu, zapalenie gruczo u sutkowego, zaburzenia nerwicowe u kobiet. R.25. Shencang (zbiornik ducha) Po enie: w drugim mi dzy ebrzu, 2 cuny od linii po rodkowej cia a. Wskazania: takie same. R.26. Yuzhong (w zw tpieniu) Po enie: w pierwszym mi dzy ebrzu, 2 cuny od linii po rodkowej cia a. Wskazania: choroby narz dów oddechowych. R.27. Shufu (warsztat zgodno ci) Po enie: w dole podobojczykowym, tu poni ej dolnego brzegu obojczyka, 2 cuny na zewn trz od linii rodkowej mostka (ko cowy punkt). Wskazania: zapalenie oskrzeli, czkawka, wymioty, linotok.

MERIDIAN OSIERDZIA ( AC. PERICARDIUM - PC) Przebieg meridianu Meridian osierdzia nale y do meridianów r k. Rozpoczyna si w punkcie PC.l., tj. w czwartej przestrzeni mi dzy ebrowej, 1 cun na zewn trz od brodawki sutkowej (5 cunów od linii rodkowej cia a). St d wznosi si nieco ukiem nad do em pachowym) i przechodzi na przedni powierzchni ramienia. Biegn c rodkiem ramienia, mi dzy g owami mi nia dwug owego, przecina staw okciowy do wewn trz od ci gna tego mi nia. Na przedramieniu meridianu biegnie dalej po rodku, przecina staw nadgarstkowy i kieruje si do palca rodkowego III, gdzie w odleg ci 3 mm po wewn trznej stronie ta podstawy paznokcia ko czy swój bieg. Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu: yin, zwi zany z elementem Ogie , tworzy par z meridianem potrójnego ogrzewacza. Wa niejsze punkty: - ród owe PC.7. - przychylno ci Shu" PC.9., PC.8., PC.7., PC.5., PC.3. - toni uj cy PC.9. - sedatywny PC.7. - przepustowe PC.6. (PC.7.) - alarmowy przedni JM. 17. - alarmowy tylni VU.14.

Ryc. 21. Meridian osierdzia. PRZEBIEG MERIDIANOW.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

81

- samodzielny PC.7. Ogó em punktów: 9, czas najwy szej aktywno ci 19.00-21.00. Wykaz punktów: PCI. Tianchi (niebia ska sadzawka) Po enie: w czwartym mi dzy ebrzu, 5 cunów w bok od linii rodkowej cia a. Wskazania: zapalenie osierdzia, nerwoból mi dzy ebrowy, hipolaktacja, zapalenie gruczo u sutkowego. PC.2. Tian uan (niebia skie ród o) Po enie: mi dzy g owami mi nia dwug owego ramienia, 2 cuny ni ej do u pachowego. Wskazania: choroby serca i dka. PC.3. Quze (kr ty staw) Po enie: w poprzecznym zgi ciu do u okciowego, po okciowej stronie ci gna mi nia dwug owego ramienia. Po przeciwnej stronie tego ci gna znajduje si punkt P.5. Dla atwiejszej lokalizacji punktu nale y zgi przedrami . Wskazania: zapalenie mi nia sercowego, zapalenie oskrzeli, ostry nie yt dka, bóle ramienia, udar s oneczny, zwi kszona potliwo w okolicy g owy. PC.4. Ximen (pograniczne wrota) Po enie: mi dzy ci gnami mi nia d ugiego d oni i mi nia promieniowego zginacza nadgarstka, 5 cunów powy ej poprzecznego zgi cia nadgarstka. Wskazania: zapalenie mi nia sercowego, cz stoskurcz, wymioty krwawe, krwotoki z nosa, czkawka, psychozy. PC.5. Jianshi (po rednik) Po enie: na powierzchni d oniowej przedramienia, 3 cuny powy ej poprzecznego zgi cia nadgarstka. Wskazania: zapalenie mi nia sercowego, nie yt dka, padaczka, zespo y depresyjne, zaburzenia cyklu miesi czkowego, hydroadenit. PC.6. Neiguan (wewn trzne wrota) Po enie: 2 cuny nad zgi ciem poprzecznym nadgarstka, mi dzy ci gnami mi nia d oniowego d ugiego i zginacza nadgarstka (1 cun poni ej PC.5.). Wskazania: choroby serca, dka, wylew krwawy do spojówki, bóle stawu okciowego i ramienia, psychoza, choroba nadci nieniowa. PC.7. Daling (wielkie wzgórze) Po enie: w rodku poprzecznego zgi cia nadgarstka, mi dzy ci gnami mi ni zginacza nadgarstka promieniowego i d oniowego d ugiego.

82

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Wskazania: choroby serca, nerwoból mi dzy ebrowy, hydroadenit, zapalenie migda ków podniebiennych, bóle g owy, choroba nadci nieniowa, bezsenno , psychozy, kurcz pisarski, zapalenie splotu nerwowego. PC.8. Laogong (pa ac pracy) Po enie: w rodku d oni, mi dzy III a IV ko ci ródr cza. Wskazania: choroba nadci nieniowa, zapalenie jamy ustnej, taczka, krwotoki z nosa, parastezje koniuszków palców, nadmierne wydzielanie potu, psychozy reaktywne, histeria, punkt nag ej pomocy". PC.9. Zhongchong rodkowe urwisko) Po enie: na koniuszku III palca r ki, 3 mm od wewn trznego k ta podstawy paznokcia (ko cowy punkt). Wskazania: choroby serca, bóle g owy, choroby gor czkowe z brakiem wydzielania potu. Punkt nag ej pomocy".

MERIDIAN POTRÓJNEGO OGRZEWACZA ( AC. CARDINALIS TRICALORI; Z CHIN. - SJ) Przebieg meridianu Meridian potrójnego ogrzewacza zaczyna si na palcu serdecznym (palec IV) ki, przy macierzy paznokcia (SJ.l.). Dalej biegnie przez grzbietow cz r ki, przedrami , rami i dochodzi do tylnej doliny barku, sk d przechodzi na szyj , okr a od góry ucho i ko czy swój bieg w punkcie SJ.23., tj. na zewn trznym brzegu brwi. Ogólna charakterystyka meridianu; Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Ogie , tworzy par z meridianem osierdzia. Wa niejsze punkty: - ród owy SJ.4. -przychylno ci Shu", SJ.l., SJ.2., SJ.3., SJ.6., SJ.l 1. - tonizuj cy SJ.3. sedatywny SJ.10. - przepustowe SJ.5. (SJ.4.) - alarmowy przedni JM.5. - alarmowy tylni VU.22. - samodzielny SJ.5. Ogó em punktów: 23, czas najwi kszej aktywno ci 21.00-23.00.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Ryc. 22. Meridian potrójnego ogrzewacza.

83

84

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Wykaz punków SJ.l. Guanchong (pograniczny punkt ataku) Po enie: 3 mm w bok - po stronie okciowej, obok macierzy paznokcia IV palca r ki. Wskazania: stany gor czkowe, md ci, bóle g owy, os abienie aknienia, niestrawno ci u dzieci, punkt nag ej pomocy". SJ.2. Yemen (wrota p ynów) Po enie: na okciowym brzegu paliczka bli szego IV palca. Wskazania: bóle i zawroty g owy, os abienie s uchu, szum w uszach, zapalenie dzi se , choroby oczu, bóle w okolicy stawu okciowego i przedramienia, psychozy reaktywne. SJ.3. Hand-Zhongzhu (s'rodkowa wyspa) Po enie: na grzbietowej stronie r ki mi dzy IV a V ko ci ródr cza, tu za stawem ródr czno-paliczkowym. Wskazania: stany gor czkowe, niskie ci nienie t tnicze. SJ.4. Yangchi (zbiornik wody yang) Po enie: na grzbietowej powierzchni r ki, w zag bieniu grzbietowego zgi cia nadgarstka, po okciowej stronie ci gna mi nia prostownika wspólnego palców. Wskazania: cukrzyca, zapalenie stawu promieniowo-nadgarstkowego, grypa, go ciec, bóle przedramienia. SJ.5. Waiguan (zewn trzne wrota) Po enie: 2 cuny powy ej stawu promieniowo-nadgarstkowego. Punkt ten nale y do najcz ciej wykorzystywanych w akupunkturze. Wskazania: os abienie s uchu, ból w stawach ko czyny górnej, bóle z bów, choroby oczu, ogólna s abo , bezsenno , grypa. SJ.6. Zhigou (rozwidlenie rowu) Po enie: 3 cuny nad stawem promieniowym nadgarstka, mi dzy ko ci promieniow a okciow . Wskazania: choroby p uc i serca, bóle r k, wymioty, zapa po porodzie. SJ.7. Huizong (spotkane ród o) Po enie: w rodku linii poprzecznej nadgarstka pomi dzy ci gnem mi ni zginacza promieniowego nadgarstka i mi nia d ugiego d oni. Wskazania: pl sawica, bóle ramienia i przedramienia. SJ.8. Sanyangluo (Luo 3 yang) Po enie: 4 cuny nad stawem promieniowo-nadgarstkowym, mi dzy ko ci okciow a ko ci promieniow . Wskazania: g uchota, bóle z bów uchwy, choroby oczu, bóle ramienia i przedramienia.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

K5

SJ.9. Sidu (cztery zasuwy) Po enie: mi dzy ko ci okciow a promieniow , 5 cunów poni ej zgi cia okciowego. Wskazania: takie same. SJ.10. Tianjing (niebia skie ród o) Po enie: na tylnej powierzchni stawu okciowego, w odleg ci 1 cuna powy ej szczytu wyrostka okciowego. Przy zgi tym stawie okciowym w miejscu tym powstaje wg bienie. Wskazania: choroby narz du oddechowego, psychozy, g uchota, zapalenie powiek, bóle w okolicy szyi i karku, kr cz szyi. SJ.ll. Qinglengyuan (czysta ch odna otch ) Po enie: na tylnej powierzchni ramienia, 2 cuny nad wyrostkiem okciowym. Wskazania: bóle ko czyn górnych. SJ.12. \iaoluo (odprowadzenie zastoju wody) Po enie: na tylnej powierzchni ramienia, 5 cunów nad stawem okciowym. Wskazania: bóle g owy, nerwoból nerwów potylicznych, padaczka, go cowe zapalenie t tnic, bóle r k. SJ.13. Naohui (spotkanie ramienia) Po enie: na dolnym brzegu mi nia naramienoego, na wysoko ci do u pachowego. Wskazania: bóle ko czyn górnych i w okolicy szyi oraz karku. SJ.14. Jianliao (jamka ramienia) Po enie: w ty i w dó od wyrostka barkowego opatki. Podczas odwiedzenia ramienia w miejscu tego punktu tworzy si jamka. Wskazania: zapalenie splotu nerwowego ramienia. SJ.15. Tianliao (boski do ek) Po enie: w rodku odleg ci mi dzy punktem VF.21. a górnym brzegiem kolca opatki. Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych szyjno-piersiowych, zapalenie splotu nerwowego ramienia. SJ.16. Tianyou (boskie okno) Po enie: w ty i w dó od wyrostka sutkowego, w miejscu przyczepienia tylnego brzegu mi nia mostkowo-obojczykowo-sutkowego (pod punktem VF.12.). Wskazania: bóle okolicy szyjno-potylicznej, nie yt krtani, szum w uszach, uchota, przekrwienie oka, obrz ki twarzy, bezsenno .

86

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

SJ.17. Yifeng (ochrona przed wiatrem) Po enie: w zag bieniu, w ty od podstawy p atka ucha, mi dzy k tem uchwy a wyrostkiem sutkowym, nieco poni ej i do przodu od wyrostka sutkowego. Lokalizacj punktu u atwia otwarcie ust. Wskazania: szum w uszach, g uchota, zapalenie nerwu twarzowego, zapalenie jamy ustnej. SJ.18. Qimai (pulsuj ca a) Po enie: na tylnym brzegu podstawy ma owiny usznej, na tej samej wysoko ci co otwór przewodu s uchowego zewn trznego. Wskazania: bóle g owy, szum w uszach, zapalenie t czówki, drgawki u dzieci, wymioty, padaczka, biegunka. SJ.19. Luxi (oparcie czaszki) Po enie: na tylnym brzegu podstawy ma owiny usznej, (w rodku odleg ci mi dzy punktem SJ.20. a punktem SJ.18.). Wskazania: szum w uszach, bóle g owy, padaczka, l ki. SJ.20. Jiaosun (k t ucha) Po enie: przy podstawie górnego brzegu ma owiny usznej. Wskazania: zaburzenia podwzgórza, tiki, przykurcze mi ni okolicy ust, zapalenie jamy ustnej, s abo mi ni waczy, wymioty, choroby oczu, powi kszenie gruczo u tarczowego. SJ.21. Ermen (brama ucha) Po enie: w przód i w gór od skrawka ucha, na tylnym brzegu wyrostka stawowego uchwy. Wskazania: szum w uszach, g uchota, zapalenie ucha, bóle z bów szcz ki, przykurcz mi nia okr nego ust. SJ.22. Ear-Heliao (jamka skroniowa) Po enie: na przednio-górnym brzegu podstawy ma owiny usznej, nad podstaw wyrostka jarzmowego ko ci skroniowej. Wskazania: bóle g owy, nerwobóle nerwu trójdzielnego i jego powik ania, nie yt nosa, zapalenie przewodu s uchowego. SJ.23. Sizhukong (jedwabny bambus) Po enie: na zewn trznym brzegu brwi (ko cowy punkt). Wskazania: choroby oczu, bóle g owy, zawroty g owy, pora enie nerwu twarzowego, drgawki u dzieci.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

MERIDIAN P CHERZYKA AC. VESICA FELLEA - VF)

87

CIOWEGO

Przebieg meridianu Meridian ten swój kr ty przebieg rozpoczyna od zewn trznego k ta oka (VF.l.); na samej g owie posiada a 20 punktów. W odcinkach do u nadobojczykowego schodzi po przednio-bocznej stronie tu owia, uda, goleni i stopy do IV palca stopy - 3 mm od zewn trznego k ta podstawy paznokcia (VF.44.). Ogólna charakterystyka meridianu; Typ meridianu: yang, zwi zany z elementem Drzewo, tworz par z meridianem w troby. Wa niejsze punkty: - ród owy VF.40. -przychylno ci Shu" VF.44 VF.43 VF.41., VF.38., VF.34. - tonizuj cy VF.43. - sedatywny VF.38. - przepustowe VF.37. (VF.40.) - alarmowy przedni VF.24. - alarmowy tylni VU.19. - samodzielny - brak Ogó em punktów: 44, czas najwi kszej aktywno ci 23.00-1.00. Wykaz punktów: VF.l.Tongziliao (ko zag bienia ocznego) Po enie: ok. 6 mm w bok od zewn trznego k ta oka. Wskazania: choroby narz du wzroku, nerwoból nerwu trójdzielnego, zapalenie dzi se , pora enie nerwu twarzowego, przykurcz mi ni mimicznych, migrena. VF.2. Tinghui (zbieracz s uchu) Po enie: poni ej skrawka ucha (trages), z przodu, na wysoko ci wci cia skrawka. Przy otwartych ustach powstaje w tym miejscu do ek. Wskazania: zapalenie zewn trznego przewodu s uchowego, szum w uszach, uchota, pora enie nerwu tarczowego, tiki, ból z bów. VF.3. Shangguan (górne wrota) Po enie: na przeci ciu granicy ow osionej cz ci skroni i górnego brzegu uku jarzmowego. Wskazania: migrena, zawroty g owy, szum w uszach, g uchota, pora enie nerwu tarczowego, tiki, bóle z bów, przykurcz mi nia okr nego ust.

PRZEBIEG MERIDIANÓW.

Ryc. 23. Mcridian p cherzyka

ciowego (cz

górna).

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Ryc. 24. Meridian p cherzyka

89

ciowego (cz

dolna).

90

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

VF.4. Hanyan (zamkni cie szcz ki) Po enie: na granicy górnej trzeciej cz ci odleg ci mi dzy punktami G.8. a VF.6. Wskazania: takie same. VF.5. Xuanlu (daszek czo a) Po enie: na 1/3 górnej linii cz cej VF.4. z VF.7. Wskazania: takie same. VF.6. Xuanli (zawieszony ci ar) Po enie: na linii cz cej VF.4. z VF.7. w 1/3 dolnej cz ci. Wskazania: zespo y neurasteniczne, migrena, obrz ki twarzy, bóle z bów. VF.7. Qubin (zgi ty k t skroni) Po enie: na skrzy owaniu linii poziomej i pionowej, przechodz cych przez górny i przedni brzeg ucha. Wskazania: bóle w okolicy ciemieniowej, skroniowej i szyjnej, migrena, choroby oczu. VF.8. Shuaigu (koniec doliny) Po enie: nad wierzcho kiem ma owiny usznej, 1,5 cuna w cz ci ow osionej (w miejscu szwu kostnego ciemieniowego i skroniowego). Wskazania: bóle w okolicy ciemieniowej i szyjno-potylicznej, migrena, wymioty, nietrze wo , pragnienie. VF.9. Tianchong (punkt niebia ski) Po enie: 0,5 cuna ku ty owi od VF.8., powy ej i do ty u od ucha, 2 cuny w cz ci ow osionej. Wskazania: padaczka, bóle g owy, bóle w okolicy szyjno-potylicznej. VF.10. Fubai (nap ywaj ca wiat ) Po enie: ok 1 cuna poni ej od VF.9. Wskazania: szum w uszach, g uchota, bóle z bów, zapalenie migda ków podniebiennych, niedow ad ko czyn, bóle w okolicy szyjno-potylicznej. VF.11. Head-Qisoyin (pocz tek yin) Po enie: miejsce po czenia wyrostka sutkowatego ko ci skroniowej i ko ci potylicznej. Wskazania: nerwoból nerwu trójdzielnego, przykurcz mi ni ko czyn, czkawka, szum w uszach. VF.12. Head-Wangu (ostatnia ko ) Po enie: we wg bieniu z ty u i poni ej wyrostka sutkowego ko ci skroniowej. Wskazania: obrz ki twarzy, afazje, zapalenie dzi se , ucha, migda ków podniebiennych, migrena, bezsenno .

PRZEBIEG MERIDIANOW...

91

VF.13. Benshen (korze ducha) Po enie: na linii zewn trznego brzegu oka, ok. 0,5 cuna w cz ci ow osionej czo a. Wskazania: padaczka, bóle g owy, zawroty g owy, tiki, przykurcz mi ni szyjno-potylicznych. VF.14. Yangbai (rozkwit wiat ci) Po enie: na czole, pionowo nad renic oka, w odleg ci 1 cuna od brwi. Wskazania: choroby oczu, nerwoból nerwu trójdzielnego, pora enie nerwu twarzowego, przykurcz mi ni mimicznych. VF.15. Head-Lingi (sp yw ez) Po enie: u pacjenta patrz cego na wprost, punkt ten le y w cz ci ow osionej czo a, 0,5 cuna ku ty owi od czo a, na linii renicy oka. Wskazania: choroby oczu, padaczka. VF.16. Muchuang (okno oka) Po enie: le y w cz ci ow osionej czo a, 1,5 cuna ku ty owi od czo a, na linii renicy oka. Wskazania: zapalenie spojówki, os abienie wzroku, obrz ki twarzy, zawroty owy, stany gor czkowe. VF.17. Zhengying (pionowe yin) Po enie: le y w cz ci ow osionej czo a, 2,5 cuna ku ty owi od czo a, na drugiej bocznej linii g owy. Wskazania: zawroty g owy, bóle z bów, zanik nerwu wzrokowego. VF.18. Chengling (spotkanie ducha) Po enie: w cz ci ow osionej czo a, 4 cuny ku ty owi od czo a, w linii VF.17. Wskazania: krwawienie z nosa, grypa. VF.19. Naokong (obszar mózgu) Po enie: 1 cun nad zag bieniem pomi dzy mi niem mostkowo-sutko-woobojczykowym i czworobocznym (nad VF.20.). Wskazania: krwawienie z nosa, duszno , bóle g owy, przykurcz mi ni okolicy ramiennej i szyjnej, cz stoskurcz. VF.20. Fengchi (zbiornik wodny na wietrze) Po enie: na dolnym brzegu potylicy, we wg bieniu mi dzy przyczepami mi nia czworobocznego i mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Wskazania: choroby mózgu, oczu, nosa, zaburzenia czuciowe nerwu dnego i dodatkowego, pora enie po owiczne, zespo y neurasteniczne, choroba nadci nieniowa.

92

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

VF.21. Jianjing (studnia ramienia) Po enie: W po owie odleg ci pomi dzy wyrostkiem barkowym opatki a C.7. lub w linii rodkowej obojczyka na kraw dzi mi nia czworobocznego. Wskazania: bóle w obr czy ko czyny górnej i okolicy szyjno-potylicznej, pora enie po owiczne, bóle g owy, krwawienie poporodowe, zawroty g owy. VF.22. Yuanye (wzburzone ród o) Po enie: w czwartym mi dzy ebrzu, w rodku linii pachowej. Wskazania: nerwoból mi dzy ebrowy. VF.23. Zhejin (mi sie boczny) Po enie: w czwartym mi dzy ebrzu, 6 cunów w bok od rodkowej linii cia a. Wskazania: choroby dka, zespo y neurasteniczne. VF.24. Riyue (s ce i ksi yc) Po enie: w siódmym mi dzy ebrzu, na linii rodkowoobojczykowej. Wskazania: choroby dka i w troby, skurcz przepony, kolka jelitowa, wzd cie brzucha. VF.25. Jingmen (wrota stolicy) Po enie: na dolnym brzegu ko ca XII ebra, na bocznej powierzchni brzucha. Wskazania: wymioty, kolka jelitowa, bóle l wiowe, nadci nienie t tnicze, nerwoból nerwów mi dzy ebrowych. VF.26. Daimai (naczynie do pasa) Po enie: na wysoko ci p pka, poni ej wolnego ko ca XI ebra. Wskazania: choroby ginekologiczne, bóle l wiowe. VF.27. Wushu (pi centralnych kolumn) Po enie: nad kolcem biodrowym górnym przednim, na wysoko ci 3 cuny poni ej p pka. Wskazania: choroby narz du moczowo-p ciowego, choroby dka i jelit, bóle l wiowe. VF.28. Weidao cz ca droga) Po enie: na górnym brzegu kolca biodrowego przedniego górnego, na wysoko ci 3,5 cuna poni ej p pka. Wskazania: takie same. VF.29. Femur-Juliao (jamka spokoju) Po enie: po rodku, mi dzy kolcem biodrowym przednim górnym a najwy szym punktem kr tarza wielkiego (lokalizowa w pozycji siedz cej lub le cej na boku). Wskazania: bóle l wiowe, choroby narz du moczowo-p ciowego.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

93

VF.30. Huantiao (skaka w ko o) Po enie: na bocznym zag bieniu po ladka, powy ej najwy szego szczytu kr tarza wielkiego, w 1/3 odleg ci od ko ci krzy owej. Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych, choroba nadci nieniowa, choroby skóry. VF.31. Fengshi (rynek wiatru) Po enie: na bocznej powierzchni uda; gdy stoi si z r kami opuszczonymi wzd ud, koniuszek palca rodkowego dok adnie wskazuje ten punkt. Wskazania: zapalenie stawów, choroba Rotha. VF.32. Femur-Zhongdu rodkowy rów) Po enie: na bocznej powierzchni uda, 4 cuny nad rzepk . Wskazania: takie same. VF.33. Xiyangguan (granica yang) Po enie: w zag bieniu górnym w stosunku do nadk ykcia bocznego ko ci udowej, 1 cun ponad dolny brzeg rzepki. Wskazania: takie same. VF.34. Yangling uan (wolne ród o yang) Po enie: 2 cuny poni ej dolnego brzegu rzepki, w zag bieniu bezpo rednio poni ej i z przodu g ówki ko ci strza kowej. Wskazania: zapalenie stawów, nerwoból nerwu udowego, obrz ki twarzy, zaparcia nawykowe, pora enie lub niedow ad nerwu strza kowego. VF.35. Yangjiao (skrzy owanie yang) Po enie: na tylnym brzegu ko ci strza kowej, 7 cunów nad górnym brzegiem kostki bocznej. Wskazania: pora enie lub niedow ad nerwu strza kowego, rwa kulszowa, obrz ki twarzy. VF.36. Waiqiu (pozorny pagórek) Po enie: na przednim brzegu ko ci strza ki, 7 cunów nad górnym brzegiem kostki bocznej. Wskazania: takie same. VF.37. Guangming (jaskrawe wiat o) Po enie: 5 cunów powy ej szczytu kostki bocznej, na bocznej powierzchni podudzia, na przednim brzegu ko ci strza kowej. Wskazania: choroby ko czyn dolnych, psychozy reaktywne, migrena. VF.38. Yangfu (oparcie yang) Po enie: 4 cuny nad kostk boczn , na przednim brzegu ko ci strza kowej. Wskazania: bóle l wiowe, zapalenie stawu kolanowego, bóle w druj ce, zapalenie migda ków podniebiennych, choroby .

94

PRZEBIEG MERID1ANÓW...

VF.39. Xuanzhong (zawieszony dzwon) Po enie: 3 cuny nad kostk boczn , na przednim brzegu ko ci strza kowej. Wskazania: bóle ko czyn dolnych, pora enie po owiczne, zapalenie migda ków podniebiennych, krwawienie z nosa, nie yt nosa, stwardnienie t tnic, zespo y neurasteniczne. VF.40. Qiuxu (wzgórze - rynek) Po enie: w przód i poni ej od kostki bocznej (w gór i w ty od ko ci sze ciennej). Wskazania: skurcz mi nia brzuchatego ydki, zapalenie op ucnej, duszno , kolka jelitowa, zapalenie p cherzyka ciowego, obrz k i bóle w okolicy pachowej, choroby oczu. VF.41. Foot-Linqi (sp yw ez) Po enie: w najwy szym miejscu, mi dzy IV a V ko ci ródstopia, w którym wyczuwa si zag bienie. Wskazania: bóle ko czyn, stawów, twarzy, bóle w druj ce, zawroty g owy, zaburzenia cyklu miesi czkowego, zapalenie gruczo u sutkowego. VF.42. Diwuhui (pi spotka ziemi) Po enie: mi dzy IV a V ko ci ródstopia, 1 cun do przodu od VF.41. Wskazania: bóle w okolicy pachowej, zapalenie gruczo u sutkowego, go ciec, bóle stopy, gru lica p uc. VF.43. Xiaxi cie niona dolina) Po enie: w szczelinie mi dzy g owami IV i V ko ci ródstopia. Wskazania: os abienie s uchu, bóle g owy, s abo ko czyn dolnych, duszno , krwioplucie, zapalenie gruczo u sutkowego, skurcz t tnicy siatkówki. VF.44. Foot-Qiaoyin (ko cowe yin) Po enie: 3 mm od k ta podstawy paznokcia, po stronie zewn trznej czwartego palca stopy (ko cowy punkt). Wskazania: choroby serca i narz du oddechowego, czkawka, bóle g owy, sucho w ustach, g uchota, ból w okolicy oczu, punkt nag ej pomocy".

MERIDIAN W TROBY ( AC. HEPAR - H) Przebieg meridianu Meridian w troby nale y do meridianów nóg. Rozpoczyna si punktem H.I., tj. 3 mm od k ta podstawy paznokcia - od strony zewn trznej I palca stopy. Nast pnie przechodzi na grzbiet stopy i biegnie w gór po wewn trznej powierzchni goleni i uda (mi dzy meridianem nerki i ledziony-trzustki). Na wysoko ci grzebienia ko ci biodrowej meridian ten rozga zia si dochodz c do zewn trznych narz dów moczowo-p ciowych i wchodzi w doln cz

PRZEBIEG MERIDIANOW...

95

jamy brzusznej, a nast pnie do w troby. Powierzchniowa cz - ga -biegnie po przednio-zewn trznej stronie ciany brzucha i ko czy si w VI mi dzy ebrzu, w linii sutkowej punktem Qimen (H.I4.). Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu: yin, zwi zany z elementem Drzewo, tworz par z meridia-nem cherzyka ciowego. Wa niejsze punkty: - ród owy H.3. - przychylno ci Snu" H.I., H.2., H.3., H.4., H.8. - tonizuj cy H.8. - sedatywny H.2. przepustowe H.5., (H.3.) - alarmowy przedni H.14. - alarmowy tylni VU.18. - samodzielny - brak Ogó em punktów: 14, czas najwi kszej aktywno ci 1.00-3.00. Wykaz punktów: H.l. Dadun (wielka szczero ) Po enie: 3 mm od macierzy paznokcia, na zewn trznej stronie palucha. Wskazania: choroby przewodu pokarmowego, nietrzymanie moczu, ból pr cia, cukrzyca, brak miesi czkowania. H.2. Xingjian (rejon ruchu) Po enie: mi dzy I a II palcem stopy, z przodu stawu ródstopno-paliczkowego. Wskazania: choroby narz du moczowo-p ciowego, w troby, przewodu pokarmowego, choroby serca, cukrzyca, ból z bów, bezsenno , pocenie si , nerwoból mi dzy ebrowy, bóle pi ty. H.3. Taichong (wielki potok) Po enie: mi dzy I a II ko ci ródstopia, u podstawy ko ci ródstopia. Wskazania: ból mi ni, nerwoból mi dzy ebrowy, niedostateczne skurcze macicy po porodzie, skurcz jelita cienkiego i narz dów miednicy mniejszej. H.4. Zhongfeng rodkowa piecz ) Po enie: 1 cun ku przodowi od szczytu kostki wewn trznej, w zag bieniu, przy rodkowo od mi nia piszczelowego przedniego. Wskazania: choroby narz dów moczowo-p ciowych i ko czyn dolnych.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

96

Ryc. 25. Meridian w troby (cz

dolna).

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Ryc. 26 Mendian w troby (i/.c c górna).

97

98

PRZEBIEG MERIDIANOW...

H.5. Ligou (ko cowa bruzda) Po enie: na tylnej kraw dzi ko ci piszczelowej, 5 cunów powy ej kostki przy rodkowej. Wskazania: kolka jelitowa, cz stoskurcz napadowy, choroby narz dów moczowo-p ciowych, choroby mózgu i rdzenia, wi d. H.6. Tibia rodkowa stolica) Po enie: na tylnej kraw dzi ko ci piszczelowej, 7 cunów powy ej kostki przy rodkowej. Wskazania: choroby stawów ko czyn dolnych i narz dów moczowociowych. H.7. Xiguan (wrota kolana) Po enie: w ty i w dó od k ykcia ko ci piszczelowej, 2 cuny poni ej dolnego brzegu rzepki. Wskazania: zapalenie stawu kolanowego, bóle ko czyn dolnych. H.8. Quguan (zgi te ród o) Po enie: za przy rodkowym nadk ykciem ko ci udowej, przed miejscem przyczepu mi ni pó oniastego i pó ci gnistego. Wskazania: choroby narz du moczowo-p ciowego i ko czyn dolnych, wi d, obrz k i ból narz dów p ciowych. H.9. Yinbao (otoczka yin) Po enie: 4 cuny nad górnym brzegiem rzepki, na przednim brzegu mi nia pó oniastego. Wskazania: drgawki, zatrzymanie moczu, zaburzenia cyklu miesi czkowego. H.10. Femur-Wuli (noga pi li) Po enie: 1 cun poni ej krocza, na zewn trznym brzegu mi nia przywodziciela d ugiego. Wskazania: ogólna potliwo , bezsenno , wyprysk na mosznie. H.ll. Yinlian (k t yin) Po enie: na wysoko ci krocza, na przednim brzegu mi nia przywodziciela. Wskazania: ból ci gaj cy w biodrze, up awy, wi d, zaburzenia cyklu miesi czkowego, bezp odno . H.12. Jimai (bystry puls) Po enie: w bok i w dó od guzka onowego. Wskazania: takie same. H.13. Zhangmen (wrota praw) Po enie: na wolnym ko cu XI ebra, na bocznej powierzchni brzucha. Wskazania: choroby narz du oddechowego, przewodu pokarmowego, troby, p cherza ciowego, zarobaczenie, bóle l wiowe.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

99

H.14. Qimen (drzwi czasu) Po enie: na linii sutkowej, w VI przestrzeni mi dzy ebrowej (ko cowy punkt). Wskazania: takie same.

ÓWNY REGULATOR TYLNY AC. SINARTERIA REGENS; Z CHIN. - TM) Przebieg meridianu Meridian rozpoczyna si w narz dach rodnych, w jamie miednicy, schodzi w kierunku krocza do wierzcho ka ko ci onowej - do pkt. TM.l., tj. w po owie odleg ci mi dzy ko ci ogonow a odbytem. Dalej wznosi si wzd linii wyrostków kolczystych, przechodzi przez g ow , rodek czo a, nosa i ko czy si na wewn trznej powierzchni wargi górnej, w rodku jej dzide ka - w punkcie TM.28. Meridian G.R.T. jest kana em zbiorczym wszystkich kana ów yang. Inna jego nazwa: guwerner". Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu: yang. Wa niejsze punkty: - samodzielny TM. 3., TM. 12., TM.26. Ogó em punktów: 28. Wykaz punktów: TM.l. Changcjiang (zwi kszenie si y) Po enie: w rodku odleg ci mi dzy odbytem a ko cem ko ci ogonowej. W trakcie lokalizacji wskazana pozycja z kolanami przy klatce piersiowej. Wskazania: choroba odbytnicy i tylnego kana u odbytowego. TM.2. Yaoshu (shu l wi) Po enie: w rodku po czenia krzy owo-ogonowego. Wskazania: zapalenie korzeni l wiowo-krzy owych, choroby narz du moczowo-p ciowego i odbytnicy. TM.3. Yaoyangguan (yao - l wie, wrota yang) Po enie: mi dzy wyrostkami kolczystymi kr gów L4-L5. Wskazania: zapalenie korzeni l wiowo-krzy owych, choroby narz du moczowo-p ciowego i jelita grubego. TM.4. Mingmen (wrota ycia) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi L2-L3.

100

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Ryc. 27. Meridian g ównego regulatora tylnego.

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

101

Wskazania: bóle g owy, zapalenie opon mózgowych u dzieci, kolka jelitowa, bóle w okolicy l wiowej, hemoroidy, up awy, zmazy, impotencja, bezsenno , szum w uszach, zespo y asteniczne. TM.5. Xuanshu (wisz ca kolumna) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi L1-L2. Wskazania: bóle l wiowe, choroby dka i jelit. TM.6. Jizhong rodek kr gos upa) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Th 11Thl2. Wskazania: padaczka, choroby jelit, wypadni cie odbytnicy u dzieci. TM.7. Zhongshu rodkowa o ) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Th 10Thll. Wskazania: bóle l wiowe, os abienie wzroku. TM.8. Jinsuo ci gni ty mi sie ) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Th9ThlO. Wskazania: padaczka, bóle l wiowe, choroba dka, zespo y neurasteniczne. TM.9. Zhiyang (kra cowe yang) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Th7-Th8. Wskazania: bóle l wiowe, choroby w troby i dka. TM. 10. Lingtai (taras duchów) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Th6-Th7. Wskazania: choroby narz dów oddechowych, zapobieganie grypie. TM.ll. Shendao (boska droga) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Th5-Th6. Wskazania: choroby serca, narz dów oddechowych, bóle g owy, zespo y neurasteniczne, zapalenie jamy ustnej. TM.12. Shenzhu (kr gos up) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Th3-Th4. Wskazania: choroby mózgu i rdzenia, padaczka, l ki nocne, krwawienie z nosa. TM.13. Taodao (droga przemian) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi Thl-Th2. Wskazania: zapalenie korzeni rdzeniowych, szyjno-piersiowych, migren, psychozy reaktywne, choroby z gor czk . TM.14. Dazhui (wielki kr g) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi C7-TH1.

102

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Wskazania: grypa, malaria, choroby p uc, krwotoki z nosa. TM.15. Yamen (wrota milczenia) Po enie: w linii rodkowej cia a, mi dzy wyrostkami kolczystymi C1-C2, 3,5 cuna od Cl. Wskazania: bóle g owy, szum w uszach, zaburzenia mowy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, krwawienie z nosa. TM.16. Fengfu (rejon wiatru) Po enie: we wg bieniu, bezpo rednio poni ej wypuk ci zewn trznej potylicy. Wskazania: bóle g owy, krwawienie z nosa, zapalenie krtani, psychozy, nast pstwa wylewu krwi do mózgu, taczka, zanik nerwu wzrokowego. TM.17. Naohu (drzwi mózgu) Po enie: na górnym brzegu guzowato ci potylicznej, 5 cunów nad C7. Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, zespo y neurasteniczne, choroby oczu. TM.18. Qiangjian (miejsce si y) Po enie: 3 cuny ponad TM.16. Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, wymioty, drgawki u dzieci, bezsenno , zespo y neurasteniczne. TM.19. Houding (tylne wzgórze g owy) Po enie: 4,5 cuna ku przodowi od TM.16. Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, migrena, tiki, przykurcze mi ni okolicy szyjno-potylicznej. TM.20. Baihui (sto spotka ) Po enie: w linii rodkowej g owy,na wysoko ci cz cej oba wierzcho ki ma owin usznych. Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, zespo y neurasteniczne, niedokrwienie mózgu, wypadni cie odbytnicy, hemoroidy. TM.21. Qianding (przednie wzgórze) Po enie: 1,5 cuna ku przodowi od wysoko ci cz cej oba wierzcho ki ma owin usznych, w linii rodkowej g owy. Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, krwawienie z nosa, drgawki u dzieci, padaczka. TM.22. Xinhui (zespolenie czaszki) Po enie: 3 cuny ku przodowi od wysoko ci cz cej oba wierzcho ki ma owin usznych, w linii rodkowej g owy. Wskazania: bóle g owy, zawroty g owy, krwawienie z nosa, senno , niestrawno .

PRZEBIEG MERIDIANOW...

103

TM.23. Shangxing (górna gwiazda) Po enie: 4 cuny ku przodowi od wysoko ci cz cej oba wierzcho ki ma owin usznych lub 4 cuny nad g adzizn mi dzy brwiami, w linii rodkowej owy. Wskazania: bóle czo owej cz ci g owy, zawroty g owy, krwawienie z nosa, choroby oczu. TM.24. Shenting (boski dwór) Po enie: 0,5 cuna powy ej przedniej ow osionej granicy g owy. Wskazania: bóle czo owej cz ci g owy, zawroty g owy, ostry nie yt nosa, zapalenie gruczo u zowego, wymioty, ko atanie serca, chwiejno emocjonalna. TM.25. Suliao (podstawowa ko ) Po enie: na czubku nosa. Wskazania: polipy nosa, nie yt nosa, zawienie, krwawienie z nosa, tr dzik w okolicy nosa, zapa . TM.26. Renzhong rodek cz owieka) Po enie: w rynience nosa, w odleg ci 2/3 od dolnego brzegu wargi górnej. Wskazania: nag a pomoc w przypadku utraty wiadomo ci, padaczka, zaburzenia psychiczne, nadkrwisto mózgu, tiki, obrz k twarzy, cukrzyca. TM.27. Duiduan (górna obwódka wargi) Po enie: bezpo rednio nad warg górn , w miejscu przej cia skóry w b on luzow . Wskazania: takie same, dodatkowo taczka, krwawienie z dzi se . TM.28. Yinjiao-Head (skrzy owanie dzi se ) Po enie: w rodku w dzide ka wargi górnej (ko cowy punkt). Wskazania: takie same.

ÓWNY REGULATOR PRZEDNI AC. SINARTERIA RESPONDENS; Z CHIN. - JM) Przebieg meridianu Punkt JM.l., daj cy pocz tek zewn trznej ga zi kana u, znajduje si w po owie odleg ci mi dzy zewn trznymi narz dami p ciowymi a odbytem. Biegnie rodkiem przedniej powierzchni cia a przez brzuch, klatk piersiow , gard o i uchw , ko cz c si w punkcie JM.24., w rodku bruzdy wargowobródkowej. Jest odpowiedzialny za wszystkie kana y yin.

104

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Ogólna charakterystyka meridianu: Typ meridianu: yin. Wa niejsze punkty: - samodzielny JM.6., JM. 17. Ogó em punktów: 24. Wykaz punktów: JM.l. Huiyin (punkt p ciowy) Po enie: w centrum krocza, mi dzy odbytem a moszn u m czyzn i sromem u kobiet. Wskazania: nadmierne wydzielanie potu i zapalenie skóry w okolicy krocza, zatrzymywanie moczu, zaparcia, brak miesi czki, impotencja, choroby odbytnicy. JM.2. Qugu (zgi ta ko ) Po enie: po rodku na górnym brzegu spojenia onowego. Wskazania: choroby narz dów p ciowych. JM.3. Zhongji rodkowy punkt szczytu) Po enie: 1 cun powy ej górnego spojenia onowego. Wskazania: takie same. JM.4. Guanyuan (wrota ród a) Po enie: 2 cuny nad wzgórkiem onowym (3 cuny poni ej p pka). Wskazania: choroby jelita cienkiego i narz dów moczowo-p ciowych, stany depresyjne. JM.5. Shimen (kamienne wrota) Po enie: 2 cuny poni ej p pka. Wskazania: takie same. JM.6. Qihai (morze energii) Po enie: 1,5 cuna poni ej p pka. Wskazania: takie same. JM.7. Yinjiao-Abdomen (skrzy owanie yin) Po enie: 1 cun poni ej p pka. Wskazania: choroby narz dów moczowo-p ciowych i jelit. JM.8. Shenque (boska granica) Po enie: w centrum p pka. Wskazania: biegunka, wodobrzusze, kruczenie w jelitach, wypadni cie odbytu. JM.9. Shuifen (rozdzielacz wody) Po enie: 1 cun nad p pkiem. Wskazania: wodobrzusze, choroby jelit.

PRZEBIEG MERIDIANOW...

Ryc. 28. Meridian g ównego regulatora przedniego.

105

106

PRZEBIEG MERIDIANOW...

JM.10. Xiawan (dolny kana ) Po enie: 2 cuny nad p pkiem. Wskazania: choroby jelit. JM.ll. Jianli (opuszczone miejsce li) Po enie: 3 cuny nad p pkiem. Wskazania: choroby dka, wodobrzusze, skurcz przepony. JM.12. Zhongwan rodkowy kana ) Po enie: w rodku linii cz cej p pek z wyrostkiem mieczykowatym. Wskazania: takie same. JM.13. Shangwan (górny kana ) Po enie: 5 cunów nad p pkiem. Wskazania: takie same. JM.14. Juque (granica si y) Po enie: 6 cunów nad p pkiem. Wskazania: choroby dka, serca i p uc, stan trwogi i l ku, stany maniakalne, padaczka. JM.15. Jiuwei (ogon go bia) Po enie: na ko cu wyrostka mieczykowatego. Wskazania: psychozy reaktywne, choroby dka, serca i p uc. JM.16. Zhongting rodkowy dwór) Po enie: na granicy po czenia trzonu mostka z wyrostkiem mieczykowatym. Wskazania: choroby p uc i prze yku. JM.17. Shanzhong lub Tanzhong rodek piersi) Po enie: w linii rodkowej mostka, na wysoko ci IV przestrzeni mi dzyebrowej. Wskazania: takie same. JM.18. Yutang (nefrytowy pokój) Po enie: na wysoko ci wci cia stawowego IV ebra, na mostku. Wskazania: takie same. JM.19. Zigong (purpurowy pa ac) Po enie: na linii rodkowej, na wysoko ci II mi dzy ebrza. Wskazania: takie same. JM.20. Huagai (wspania a os ona) Po enie: w miejscu po czenia r koje ci i trzonu mostka. Wskazania: choroby narz du oddechowego. JM.21. Xuanji (per owy nefryt) Po enie: w centrum r koje ci mostka.

PRZEBIEG MERIDIANÓW...

107

Wskazania: dychawica oskrzelowa, zapalenie migda ków podniebiennych, obrz ki krtani, choroby prze yku i dka. JM.22. Tiantu (niebia ska cie ka) Po enie: na wewn trznej kraw dzi wci cia szyjnego r koje ci mostka. Wskazania: dychawica oskrzelowa, skurcz mi ni krtani, nie yt gard a, zapalenie migda ków podniebiennych, zaburzenia mowy, skurcz prze yku. JM.23. Lianquan (boczne ród o) Po enie: w rodku szyi, mi dzy chrz stk tarczow i bródk . Wskazania: zapalenie oskrzeli, dychawica, nie yt gard a, wymioty, zapalenie zyka, linotok. JM.24. Chengjiang (zbiornik p ynu) Po enie: w rodku bruzdy wargowo-bródkowej, we wg bieniu (ko cowy punkt). Wskazania: nast pstwa wylewu krwi do mózgu, zapalenie nerwu twarzowego, opadanie powieki górnej, obrz ki twarzy, cukrzyca, bóle z bów, padaczka, zapa .

PUNKTY POZAMERIDIANOWE DODATKOWE I NOWE" Oprócz opisanych powy ej punktów, które stanowi oko o 1 /3 wszystkich punktów akupunklurowych, istniej jeszcze punkty le ce poza meridianami (pó niej odkryte i st d nie uwzgl dnione w przebiegu meridianów). Punkty te nazywamy te dodatkowymi, nowymi, punktami ekstra itp. W niniejszej pracy ograniczono si tylko do liczbowego zestawienia tych punktów. Je eli podana receptura punktowa" b dzie uwzgl dnia a który z tych punktów, to w dolnej cz ci strony zostanie zamieszczony opis jego lokalizacji. Liczbowe zestawienie punktów: 1. Meridian regulator energii yin (punktów - 7), 2. Meridian regulator energii yang (punktów - 5), 3. Meridian regulator ruchowy yin (punktów - 3), 4. Meridian regulator ruchowy yang (punktów -12), 5. Meridian kana strefowy - opasuj cy (punktów - 3), 6. Meridian kana ycia (punktów -14), 7. Punkty dodatkowe - Extra (Ex): - na g owie i szyi (punktów - 31), - na przedniej powierzchni tu owia (punktów - 10),

108

PRZEBIEG MER1DIANÓW...

- na tylnej powierzchni tu owia (punktów - 35), - na ko czynie górnej (punktów - 44), - na ko czynie dolnej (punktów - 42), 8. Punkty dodatkowe - Extra nowe (ExN): - na g owie i szyi (punktów - 35), - na przedniej powierzchni tu owia (punktów - 6), - na tylnej powierzchni tu owia (punktów -18), - na ko czynie górnej (punktów -15), - na ko czynie dolnej (punktów - 36).

Rozdzia IV PODSTAWY DIAGNOSTYKI W niniejszej ksi ce przyj to za enie, e czytelnik b dzie si pos ugiwa gotowymi receptami punktowymi, a wi c nie b dzie samodzielnie dokonywa rozpoznania stanu organizmu. Dlatego problematyk t omawiamy w du ym skrócie jedynie dla zrozumienia istoty problemu diagnostyki w ogóle. Diagnostyk w medycynie chi skiej mo na podzieli na 4 grupy: A. B. C. D.

Diagnostyk Diagnostyk Diagnostyk Diagnostyk

kliniczn stanów chorobowych narz dow meridian

A. DIAGNOSTYKA KLINICZNA Podstaw do dalszego ró nicowania zespo ów chorobowych stanowi wywiad chorobowy, objawy kliniczne i fakty uzyskane czterema sposobami tj. ogl daniem, os uchiwaniem, w chaniem i obmacywaniem. Ka dy z tych czterech sposobów odgrywa specyficzn rol w diagnostyce chorób i jedynie czenie tych sposobów razem pozwala szczegó owo i dok adnie zrozumie chorob i uzyska poprawn diagnoz , a równocze nie sposób leczenia. 1. Ogl danie Ogl danie jest sposobem, w którym ocen diagnostyczn dokonuje si wzrokiem. Obserwuje si wymow , barw i wygl d j zyka. Wymowa jest zewn trzn manifestacj yciowej aktywno ci. W dobrym zdrowiu wymowa jest normaln , z b yskiem w oczach, ci odpowiedzi i dobrym kontaktem

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

110

z lekarzem. Je eli chory jest os abiony, jest oboj tny w rozmowie, ma mgliste, bez po ysku oczy, utrudnion odpowied i nie wspó pracuje z lekarzem. Barw koloru skóry zaleca si obserwowa przy wietle dziennym, poniewa prawdziwa barwa jest trudna do ustalenia przy wietle lampy. Obserwuje si kolor skóry, oczu, luzówek i wydzielin ( luz nosa, plwocina, stolec, mocz, up awy). Obserwuje si wygl d pacjenta, budow organizmu, oraz sposób le enia, siedzenia lub poruszania si . Ustalanie charakteru choroby powinno rozpoczyna si od obserwacji j zyka, jego wielko ci, kszta tu, barwy, nawil ania, nalotu i ruchomo ci. 2. Os uchiw anie Os uchuje si mow , oddech i kaszel. Mowa s aba o niskim tonie wskazuje na zespó niedoboru, a mowa mocna na zespó nadmiaru. Pl tanie si s owne lub kra cowa gadatliwo wskazuj na zaburzenie umys owe. S aby oddech z towarzysz cym krótkim wdechem i poceniem wysi kowym przemawiaj za zespo em niedoboru. Ci ki oddech towarzyszy astmie oskrzelowej. Kaszel o grubym g osie wskazuje na inwazj p uc przez zimny wiatr lub nagromadzenie zimnej flegmy w p ucach, a kaszel o cienkim g osie przemawia za inwazj wiatru gor cego. Kaszel suchy z niewielk ilo ci plwociny jest cz sto spowodowany inwazj patologicznej sucho ci lub przez niedobór yin p uc. 3.

chanie

Intensywny zapach wykrztusin lub wydalin wskazuje na zespó gor ca, a md y odór na zespó zimna. Sk py, intensywnie ty mocz z zapachem wskazuje na wilgo z gor cem w p cherzu moczowym, a mocz jasny bez zapachu wskazuje na zimno w p cherzu moczowym. Smrodliwy wydech wskazuje na gor co w dku. 4. Obmacywanie Obmacywanie skóry, tkanki podskórnej, mi ni, ci gien, ko ci oraz zgrubie lub wyro li mo e wskaza rodzaj czynnika chorobotwórczego. Nadzwyczaj wa ne by o badanie t tna na obu przegubach r k, co informowa o o stanie narz dów Zang-Fu.

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

111

Wypytywanie chorego lub otoczenia o warunki choroby pozwala zrozumie proces patologiczny. S ucha si g ównych skarg chorego, a nast pnie wypytuje o pocz tek choroby, jej przebieg oraz histori poprzedzaj . Systematyczne pytania zadaje si zale nie od wiedzy, jaka jest konieczna do zró nicowania zespo u chorobowego.

B. DIAGNOSTYKA STANÓW CHOROBOWYCH Rozró nia si 8 stanów chorobowych, po czonych w przeciwstawne stany: 1. hamowanie - pobudzanie 2. zimno - gor co 3. wewn trzny - zewn trzny 4. yin - yang 1. Hamowanie - pobudzanie Ka chorob mo na zakwalifikowa do zespo u pobudzania lub hamowania. Objawy hamowania: choroby przewlek e, os abienie, agodny ból, zimne poty, os abiony system nerwowy, stolce lu ne, brzuch mi kki, t tno s abe. Zasada leczenia w hamowaniu - pobudzanie. Objawy pobudzania: stan ogólny dobry, silne bóle (ból nasila si przy ucisku), brak potu, zaparcie; wzd cia, t tno pobudzone. Zasada leczenia w pobudzaniu hamowanie. 2. Zimno - gor co Objawy ustala si na podstawie reaktywno ci organizmu: zimno: twarz blada, ko czyny zimne, sucho w ustach, mocz przezroczysty (obfity). Zasada leczenia w objawach zimna - hamowanie. Gor co: gor czka, twarz czerwona, sucho w jamie ustnej, mocz ciemny (sk py), wydzielina luzowa ta, t tno podwy szone. Zasada leczenia w objawach gor ca - pobudzanie.

112

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

3. Wewn trzny - zewn trzny Objawy wewn trzne i zewn trzne okre la si na podstawie umiejscowienia choroby i czasu jej trwania. W objawach wewn trznych czas choroby jest krótki. Objawy wewn trzne: gor czka, ucisk i ból w klatce piersiowej i brzuchu, sucho w gardle, zaparcie, mocz obfity ( tociemny), t tno zapadaj ce si . Objawy zewn trzne: ból g owy, dreszcze z podwy szon amanie w ko ciach", j zyk blady.

temperatur ,

4. Yin - yang Jest to podstawowa zasada diagnostyki, której istota zosta a omówiona ju wcze niej (Rozd. II).

C. DIAGNOSTYKA NARZ DOWA Metoda wykorzystuje podzia narz dów na tzw. Zang i Fu .Do narz dów Zang zalicza si : serce, w trob , ledzion , nerki, p uca i osierdzie. S to narz dy mi szowe i nale do uk adu yin. Ich g ówn fizjologiczn funkcj jest produkcja i magazynowanie substancji zawieraj cych energi yciow Qi, krew i yny ustrojowe, Do narz dów Fu zalicza si : jelito grube, jelito cienkie, potrójny ogrzewacz, dek, p cherzyk ciowy i p cherz moczowy. S to tzw. narz dy puste i nale do uk adu yang. Ich g ównym zadaniem jest przyjmowanie i trawienie po ywienia, przyswajanie substancji yciowych oraz transport w przyswajaniu i wydalaniu z organizmu. S jeszcze dwa dodatkowe narz dy Fu: mózg i macica. Narz dy Zang (pe ne): Serce kontroluje naczynia krwiono ne, a przez to zarz dza kr eniem krwi ca ego organizmu. Ka dy narz d Zang wi e si z odpowiednim organem zmys owym. Dlatego e narz d ten zaopatruje w krew mózg, jest narz dem zarz dzaj cym umys em. Od pracy serca zale : intelekt, wiadomo , pami , my lenie, sen. Serce ma równie powi zanie z j zykiem. J zyk po rednio

* Zang-Fu ~ narz dy wewn trzne: Zang - pe ne, Fu - puste.

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

113

okre la zespo y gor ca i zimna oraz nadmiaru i niedoboru serca. J zyk blady wskazuje na niedobór, a intensywnie czerwony - na nadmiar serca". troba. Funkcje w troby to: magazynowanie krwi, utrzymywanie przeywu energii Qi, kontrola ci gien i wzmacnianie oczu. W troba, niezale nie od serca, zaopatruje tkanki w krew i wp ywa na menstruacj u kobiet. W troba ma wp yw na , jej ilo w p cherzyku ciowym i dozowanie do jelit. W troba zaopatruje ci gna w krew i energi yin, a przez to s one mocne i elastyczne. Meridian w troby w prostej linii dociera do oka i wp ywa na funkcj oczu, tj. na zdolno widzenia i ruchu ga ek ocznych; st d powiedzenie e oczy to zwierciad o w troby". W leczeniu chorób oczu wykorzystujemy cz sto punkty meridianu w troby. ledziona pe ni funkcj w trawieniu pokarmu i przyswajaniu podstawowych substancji. Dostarcza cz ci p ynu energetycznego do serca i p uc, sk d jest on rozprowadzany po ca ym ciele. ledziona czy si z trzustk , która odgrywa znaczn rol w trawieniu. ledziona jest magazynem krwi, cmentarzyskiem" starych krwinek. Bierze ona udzia w odm adzaniu" krwi. Stan ledziony czy si z wygl dem ust. Wargi blade przemawiaj za chorob ledziony, a ró owe i b yszcz ce - za jej normalnym stanem. uca. Fizjologiczna funkcja p uc to zarz dzanie energi Qi i kontrola oddechu, regulacja gospodarki wodnej oraz sprawowanie kontroli nad skór i osami. uca maj po czenie z nosem, który jest furtk " oddechu. Niezak ócony oddech i wra liwe powonienie wiadcz o prawid owej pracy p uc. Nerki pe ni nast puj ce funkcje: magazynowanie substancji yciowych i odpowiedzialno za rozmna anie cz owieka, jego wzrost i rozwój. Ponadto magazynuj energi niezb dn do produkcji szpiku kostnego, do funkcjonowania rdzenia kr gowego i mózgu, a tak e nadzoruj przemian wodn i przyjmowanie Qi z powietrza. Nerki posiadaj kontakt z uchem. G uchota w podesz ym wieku jest g ównie spowodowana brakiem Qi nerek. Osierdzie. Osierdzia nie uwa a si za osobny narz d, lecz za podorgan serca. ówn funkcj osierdzia jest ochrona serca. Narz dy Fu (puste): Jelito cienkie. ówn funkcj jelita cienkiego jest przyjmowanie i czasowe przechowywanie cz ciowo nadtrawionego przez dek pokarmu, dalsze

114

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

trawienie po ywienia i przyswajanie substancji yciowych oraz cz ci wody z po ywienia. Pozosta y pokarm przekazywany jest do jelita grubego. cherzyk ciowy. Zadaniem p cherzyka ciowego jest magazynowanie ci i sta e wydzielanie jej do jelit w celu u atwienia trawienia. Funkcja cherzyka ciowego jest zwi zana z funkcj w troby w kierowaniu energi yciow . dek. ównym zadaniem dka jest rozk adanie po ywienia. Przyjmuje i przechowuje mas pokarmow , trawi j i przesy a do jelita cienkiego. dek i ledziona wspó pracuj ze sob i one ponosz g ówn odpowiedzialno za trawienie. Jelito grube przejmuje od jelita cienkiego mas pokarmow cz ciowo przetrawion , przyswaja zawarte w niej substancje pokarmowe, g ównie p yny, i przesuwa ow mas do odbytnicy. cherz moczowy odpowiada g ównie za magazynowanie i wydalanie moczu. Czynno t p cherz moczowy wykonuje za pomoc energii Qi nerek. Potrójny ogrzewacz nie jest jakim konkretnym narz dem organicznym. Pod poj ciem tym kryje si czynno narz dów klatki piersiowej (serce i p uca), jamy brzusznej ( ledziona, dek, nerki, p cherz moczowy) i narz dów jamy czaszki. Mózg. Organy postrzegania, a wi c oczy, uszy, usta, nos, umieszczone s na owie w pobli u mózgu. Dzi ki temu korzystnemu po eniu mog postrzega obiekty, które znajduj odbicie w mózgu. Dawna medycyna chi ska g osi, e dzia alno umys owa jest zdominowana prac ró nych narz dów, w ród których serce jest najwa niejsze. Macica. Funkcj macicy jest udzia w menstruacji i od ywianiu p odu. Z macic wspó dzia aj nerki i w troba. Gdy energia nerek jest wystarczaj ca, to cykl miesi czkowy jest regularny i mo liwe jest zap odnienie. W troba reguluje ilo krwi kr cej i w ten sposób wp ywa na miesi czk . Meridian ówny regulator przedni" i meridian ycia bior pocz tek w macicy. Qi i krew z tych meridianów przechodz do macicy, wp ywaj c na przebieg miesi czki i jej cykl.

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

115

D. DIAGNOSTYKA MERIDIAN Diagnostyka meridian zostanie omówiona g ównie w kontek cie objawów patologicznych towarzysz cych zaburzeniu w poszczególnych 12 meridianach ównych i 2 cudownych". I. (P) Meridian P uc Objawy chorobowe: - kaszel, - astma, - przekrwienie i ból gard a, - ból w dole nadobojczykowym, - uczucie rozpierania klatki piersiowej, - ból przy rodkowej powierzchni ramienia. II. (IC) Meridian Jelita Grubego Objawy chorobowe: - krwawienie z nosa, - katar nosa, - ból z bów, - przekrwienie i ból gard a, - ból karku, - ból przedniej powierzchni barku i przedniego brzegu powierzchni wyprostnej ko czyny górnej, - kruczenie i ból brzucha, - rozwolnienie, biegunka. III. (G) Meridian dka Objawy chorobowe: - kruczenie i wzd cie brzucha, - obrz ki, - ból nadbrzusza, - wymioty, - uczucie g odu, - krwawienie z nosa, - niedow ad oczu i ust, - przekrwienie i ból gard a, - ból w klatce piersiowej, - ból brzucha,

116

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

- ból bocznej powierzchni ko czyny dolnej, - gor czka, - zaburzenie umys u. IV. (LP) Meridian Sledziony-Trzustki Objawy chorobowe: - odbijanie si , bekanie, - wymioty, - ból nadbrzusza, - wzd cie brzucha, - lu ne stolce, taczka, - ospa i ogólne z e samopoczucie, - odr twienie i ból gard a oraz j zyka, - obrz k i zimno w przy rodkowej powierzchni uda i kolana. V. (C) Meridian Serca Objawy chorobowe: - ból i ko atanie serca, - ból hypochondryczny, - bezsenno , - poty nocne, - sucho gard a, - pragnienie, - ból w rodkowej powierzchni ko czyny górnej, - zaczerwienienie d oni. VI. (IT) Meridian Jelita Cienkiego Objawy chorobowe: uchota, - za cenie twardówek, - zapalenie gard a, - obrz k policzka, - rozpieranie i ból w dole brzucha, - cz ste oddawanie moczu, - ból wzd tylnego brzegu bocznej powierzchni barku i ramienia.

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

VII. (VU) Meridian P cherza Moczowego Objawy chorobowe: - zatrzymanie moczu, - moczenie nocne, - zaburzenie umys owe, - zaburzenie wzroku, - zawienie na wietrze, - zatkanie nosa. - nie yt i krwawienie z nosa, - ból g owy, - ból karku, górnego i dolnego odcinka kr gos upa, po ladków i tylnej powierzchni ko czyny dolnej. VIII. (R) Meridian Nerek Objawy chorobowe: - bezwiedne moczenie, - cz ste oddawanie moczu, - moczenie nocne, - impotencja, - nieregularne miesi czki, - astma, - krwioplucie, - sucho j zyka. - przekrwienie i ból gard a. - obrz k, - lumbago, - ból wzd kr gos upa i rodkowej powierzchni uda, - os abienie ko czyny dolnej, - uczucie gor czki w mi niu p aszczkowatym. IX. (PC) Meridia Osierdzia Objawy chorobowe: - pobolewanie serca, - ko atanie serca, - niepokój umys owy, - uczucie napi cia w klatce piersiowej, - zaczerwienienie twarzy, - obrz k pod pach , - zaburzenie umys owe,

117

118

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

- kurcze w ko czynie górnej, - uczucie gor czki w mi niu p aszczkowatym. X. (SJ) Meridian Potrójnego Ogrzewacza Objawy chorobowe: - wzd cie brzucha, - obrz ki, - bezwiedne moczenie, - zaburzenie oddawania moczu, - uchota, - dzwonienie w uszach, - ból zewn trznego k ta oka, - obrz k policzka, - przekrwienie i ból gard a, - ból za uchem, - ból karku i bocznej powierzchni ramienia i okcia. XI. (VF) Meridian P cherzyka ciowego Objawy chorobowe: - ból g owy, - ból zewn trznego k ta oka, - ból uchwy, - mroczki przed oczami, - gorzki smak w ustach, - obrz k i ból w dole nadobojczykowym, ból pachy, - ból wzd bocznej powierzchni klatki piersiowej, - ból w podbrzuszu, udzie i ko czynie dolnej. XII. (H) Meridian W troby Objawy chorobowe: - ból l wi i krzy a, - uczucie pe no ci w klatce piersiowej, - ból w dole brzucha, - przepuklina, - ból szczytu g owy, - sucho gard a, - czkawka, - bezwiedne moczenie,

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

119

- zaburzenie oddawania moczu, - zaburzenia umys owe. PATOLOGIA 2 CUDOWNYCH" MERIDIANÓW (TM) Meridian G ównego Regulatora Tylnego Objawy chorobowe: - sztywno i ból kr gos upa, - kurcz t cowy z przegi ciem do ty u, - ból g owy. (JM) Meridian G ównego Regulatora Przedniego Objawy chorobowe: - up awy, - nieregularne miesi czki, - przepuklina, - bezwiedne moczenie, - zatrzymanie moczu, - ból w dole brzucha.

Poj cie recepty punktowej", Podzia punktów pod wzgl dem funkcji Przez recept punktow " rozumiemy zestaw punktów aktywnych biologicznie, które s wykorzystywane do oddzia ywania profilaktycznego lub leczniczego w akupresurze. W doborze punktów wchodz cych w sk ad recepty punktowej" kierujemy si z jednej strony diagnoz , z drugiej za funkcjami, jakie pe ni okre lone punkty. Punkty pod wzgl dem funkcji dzielimy na: - ród owe (korzeniowe), - zgodno ci (przychylno ci), - przepustowe, - toni uj ce, - sedatywne, - zgodno ci przedniej (alarmowe), - zgodno ci tylnej (alarmowe), - Hua Tuo, - pozosta e.

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

120

Punkty ród owe (korzeniowe) Punkty te reprezentuj narz d danego meridianu, a wi c jest ich 12. Przez te punkty przelewa si energia Qi. Istnieje okre lona prawid owo w po eniu tych punktów, a mianowicie: dla meridianu typu yin, znajduj si one zawsze na 3 miejscu od obwodowego ko ca meridianu, a dla meridianu typu yang - na 4 miejscu (z jednym wyj tkiem). Tylko dla meridianu p cherzyka ciowego (VF) punkt ród owy znajduje si na 5 miejscu od obwodu. Zestawienie punktów ród owych P.9.; IC.4.; G.42.; LP.3.; C.7.; J.T.4.; VU.64.; R.3.; PC.7.; SJ.4.; VF.40.; H.3. Oddzia ywanie na punkt ród owy mo e mie charakter pobudzaj cy (tonizuj cy) - przy niedoczynno ci narz du, lub uspokajaj cy (sedatywny) -przy nadczynno ci. W celu okre lenia stanu czynno ciowego narz du nale y zbada oporno elektryczn na wszystkich symetrycznych punktach ród owych. Je eli oporno elektryczna spada, wiadczy to o wzro cie pobudzenia i nale y stosowa ucisk o charakterze uspokajaj cym.

Punkty zgodno ci (przychylno ci) Na ka dym z dwunastu g ównych meridianów, id c od obwodu, znajduje si 5 specyficznych punktów (nie zawsze umiejscowionych po kolei). Specyfika ta dotyczy wzrostu si y oddzia ywania ka dego punktu poprzedzaj cego w stosunku do nast pnego. Bardziej obrazowo mo na to wyrazi przez porównanie ich do przep ywu wody w naturze, i tak: punkt pierwszy od obwodu przyrównuje si do róde ka, a ostatni do morza. (tab. 3) Z punktami tymi wi e si jedno z prawide recepty punktowej", tzw. prawid o matka-syn" (najcz stsze prawid o). W wypadku niedoboru energii Qi dzia amy na matk ", a w razie nadmiaru - na syna". Matka" znajduje si w rodku mi dzy dwoma punktami (np. IC.4.). Ten powy ej - syn" (np. IC.5.) jest pobudzaj cy, a le cy ni ej (IC.3.) jest uspokajaj cy.

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

121

Tab. 3. Zestawienie punktów zgodno ci (Shu) Meridian

I

II

I-P II-IC III-G IV-LP V-C VI-IT VII-VU VIII-R IX-PC X-SJ XI-VF XII-H

róde ko P.l 1. IC.l. G.45. LP.l. C.9. IT 1. VU.67. R.l. PC.9. SJ.l. VF.44. H.l.

strumyczek P.10. IC.2. G.44. LP.2. C.8. IT.2. VU.66. R.2. PC.8. SJ.2. VF.43. H.2.

IV

V

rzeka P.8. IC.5. G.41. LP.5. C.4. IT.5. VU.60. R.7. PC.5. SJ.6. VF.38. H.4.

morze P.5. IC.l 1. G.36. LP.9. C.3. IT.8. VU.40. R.10. PC.3. SJ.ll. VF.34. U.8.

III potok P.9. IC.3. G.42. LP.3. C.7. IT.3. VU.65. R.3. PC.7. SJ.3. VF.4I. H. 3 .

Punkty przepustowe (Luo) to punkty-po czenia mi dzy meridianami typu yang i yin, umo liwiaj ce przep yw energii Qi. Tak e g ówny regulator tylny i przedni posiadaj punkty przepustowe; jest ich 19. Dzia aj c na punkt przepustowy, wp ywa si zarówno na meridian, na którym on le y, jak i na ten, z którym tworzy par . (tab. 4) Tab. 4. Zestawienie punktów przepustowych (Luo) Para I

Meridian uc -jelita grubego

II

dka - ledziony-trzustki

III IV V VI

Serca -jelita cienkiego cherza moczowego - nerek Osierdzia - potrójnego ogrzewacza cherzyka

ciowego - w troby

Punkty - kana y poprzeczne P.7. (P.9.) G.40. (G.42.) C.5. (C.7.) VU.58. (VU.64.) PC.6. (PC.7.) VF.37. (VF.40.)

Obja nienie: W nawiasach podano punkty ród owe, pozosta e to s punkty Luo. Punkty Luo - grupowe: SJ.8.; VF.39.; PC.5.; LP.6. Ponadto: LP.21. Luo Major i TM.L; JM. 15.

(IC.4.) IC.6. (LP.3.) LP.4. (IT.4.) IT.7. (R.3.) R.4. (SJ.4.) SJ.5. (H.3.) H.5.

122

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

Punkty tonizuj ce (pobudzaj ce) Ka dy meridian g ówny ma po jednym punkcie, którego ucisk wykorzystuje si w celu pobudzenia narz du i meridianu. Wi kszo tych punktów le y na stopie lub na r ce. Zestawienie punktów tonizuj cych P.9.; IC.11.; G.41.; LP.2.; C.9.; IT.3.; VU.67.; R.7.; PC.9.; SJ.3.; VF.43.; H.8.

Punkty sedatywne (uspokajaj ce) Podobnie jak w przypadku punktów tonizuj cych, ka dy meridian ma po jednym punkcie sedatywnym, oprócz meridianu nerki, który posiada dwa takie punkty. Punkty te s wykorzystywane w stanach nadmiaru energii. Zestawienie punktów sedatywnych P.5.; IC.2.; G.45.; LP.5.; C.7.; IT.8.; VTJ.65.; R.l. i 12.; PC.7.; SJ.10.; VF.38.; H.2.

Punkty zgodno ci przedniej (Mu) (alarmowe) Ka dy z dwunastu narz dów ma w asny punkt alarmowy, który sygnalizuje o z ym stanie narz dów. Bolesno dotykowa takiego punktu jest bardzo wyra na, st d te punkty te bywaj nazywane punktami trwogi" (chorego narz du). Punkty te zlokalizowane s na przedniej powierzchni cia a - na powierzchni yin - i dlatego s wykorzystywane w leczeniu chorób, którym towarzyszy niedoczynno narz du (tab. 5, ryc. 29). Wszystkie punkty zgodno ci s wykorzystywane w leczeniu wymienionych narz dów.

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

123

Tab. 5. Punkty zgodno ci przedniej (alarmowe) Narz d 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Punkty alarmowe

uca Jelito grube dek Sledziona-tzrustka Serce Jelito cienkie cherz moczowy Nerki Osierdzie Potrójny ogrzewacz cherzyk ciowy troba

P.l. G.25. JM. 12. H.13. JM. 14. JM.4. JM.3. VF.25. JM. 17. JM.5. VF.24. H.14.

Punkty zgodno ci tylnej (Snu) (alarmowe) Punkty te nazywane s te punktami tylnymi Shu. Jest ich równie 12. Znajduj si one na tylnej powierzchni cia a (yang) - na pierwszej linii p cherza moczowego (ga przy rodkowa - patrz: meridian VII, VU). Pe ni one tak sam rol jak punkty zgodno ci przedniej. Ka dy punkt jest zwi zany z jednym narz dem i po ony jest niemal nad tym narz dem. Punkty zgodno ci tylnej stosowane s w leczeniu chorób, którym towarzyszy nadczynno narz du (tab. 6, ryc. 30). Tab. 6. Zestawienie punktów zgodno ci tylnej (alarmowe) Narz d 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Punkty alarmowe

uca Jelito grube dek Sledziona-tzrustka Serce Jelito cienkie cherz moczowy Nerki Osierdzie Potrójny ogrzewacz cherzyk ciowy troba

Uwaga! w nawiasie podano kolejno po

VU.i3. (1) VU.25. (10) VU.21. (7) VU.20. (6) VU.15. (3) VU.27. (11) VU.28. (12) VU.23. (9) VU.14. (2) VU.22. (8) VU.19. (5) YU.18. (4) enia punktów od góry.

124

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

JK.17 -H .% YF.24 H .13

Ryc. 29. Punkty zgodno ci przedniej (alarmowe).

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

125

VU.13 VU.14 VU.15 Ryc. 30. Punkty zgodno ci tylnej

YU.18 VU.19 VU.20 VU. 21 VU . 22 VU. 23 VU. 25 VU. 27 VU.28~ (alarmowe).

126

PODSTAWY DIAGNOSTYKI

Punkty Hua Tuo Punkty Hua Tuo (od nazwiska lekarza chi skiego z II w. n.e., który pierwszy je opisa ) znajduj si w odleg ci 0,5 cuna od linii wyrostków kolczystych (czyli od linii meridianu GRT) na odcinku od kr gu Th.l do L.4 na wysoko ci odpowiadaj cych im punktów meridianu p cherza moczowego. Punkty te wykorzystuje si w leczeniu schorze narz dów wewn trznych i kr gos upa, najcz ciej z punktami meridianu p cherza moczowego. Drobner (1994) masa tego pasma nazywa masa em 7 linii". Tworz je: ga bli sza i dalsza p cherza moczowego ( 2 x 2 = 4), linia po rodkowa (GRT) oraz 2 linie punktów Hua Tuo. Razem 7 linii. By mo e doskona e rezultaty w leczeniu dolegliwo ci kr gos upa jakie uzyskujemy przy pomocy masa u bankowego b klasycznego zawdzi czamy tej szczególnej strefie akupresurowej ( cznie wyst puje tu ok. 100 pkt.). W przypadku masa u 7 linii" a wi c i GRT Drobner (1994) radzi czy to ze stymulacj tzw. punktu kardynalnego odgrywaj cego rol cznika", za który w tym przypadku uznajemy punkt P.7.

Punkty pozosta e W wielu opracowaniach naukowych z zakresu tradycyjnej medycyny chi skiej autorzy wyszczególniaj , oprócz wy ej omówionych punktów specyficznych, jeszcze kilka innych, które tak e bywaj wykorzystywane zarówno do diagnostyki, jak i terapii. S to: punkty kluczowe (Xi), punkty wp ywowe, punkty dolnego morza" zarz dzaj ce narz dami pustymi (Fu), punkty kardynalne, punkty spotkania i inne. * Punkty kardynalne cz meridiany cudowne" z meridianami narz dowymi. Jest ich cznie osiem: P.7., JT.3., PC.6., SJ.5. (parzyste).

Rozdzia V AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII Akupresura Akupresura, czyli masa punktowy, polega na stosowaniu ró nych form ucisku na punkty biologiczne aktywne w celu uzyskania efektu profilaktycznego lub terapeutycznego. Bardzo cz sto masa punktowy jest uzupe niany masaem klasycznym - najcz ciej jako faza wst pna zabiegu i jako forma jego zako czenia. W fazie wst pnej dominuj techniki masa u klasycznego w formie askania i rozcierania, a w fazie ko cowej w formie oklepywania, wstrz sania i wibracji. Prawid owo wykonany ucisk na punkty aktywne, wchodz ce w sk ad recepty punktowej, wyzwala u masowanego zjawisko okre lane terminem de-Qi*. De-Qi to reakcja sensoryczna ustroju na bodziec dzia aj cy na punkt aktywny. De-Qi mo e przybiera ró ne postacie: od odczucia przyjemnego ciep a i rozlu nienia, w pierwszej fazie ucisku na punkt, do mrowienia, sw dzenia, dr twienia, przep ywu pr du elektrycznego w ko cowej fazie ucisku. Odczucie to zale y mi dzy innymi od: lokalizacji punktu, sposobu ucisku, rodzaju dysfunkcji, indywidualnej wra liwo ci na bodziec. De-Qi mo e wyst powa w miejscu bezpo redniego oddzia ywania na punkt, przenikaj c w g b cia a, ale tak e promieniowa na du ej powierzchni cia a, a nawet do miejsc odleg ych od punktu. Efekty masa u s ci le zwi zane z objawami de-Qi i s tym lepsze, im odczucia s silniejsze. Je eli nie wyst pi wy ej opisane objawy, to mo e to oznacza , e niedok adnie zlokalizowano punkt, lub e nie dobrano w ciwej si y bod ca.

* Czytaj: de-czi".

I2S

AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII

Technika uciskowa Ucisk punktu mo e by wykonany dowolnym palcem r ki lub specjalnym pr cikiem (ryc. 31). O wyborze decyduj przede wszystkim po enie punktu i wskazania dotycz ce si y ucisku. Na przyk ad punkty po one w okolicy macierzy paznokcia lub punkty w okolicy oka, nosa itp. b dziemy uciska za pomoc pr cika (lub ma ego palca), natomiast punkty po one na goleni czy plecach naj atwiej uciska kciukiem. W trakcie praktyki masa ysta swobodnie dzie wybiera optymalny dla niego sposób ucisku. Dla celów szkoleniowych uwzgl dniono kilka rodzajów ucisku. Rodzaje ucisków - ruchów w masa u punktowym: - ucisk punktowy; jest to ucisk punktu bez odrywania palca od miejsca ucisku i bez wykonywania jakichkolwiek ruchów; palec (pr cik) mo e by ustawiony pod k tem 45°90°; - ucisk po czony z ruchem posuwisto-zwrotnym w przód i w ty , na boki; - ucisk punktowy (sta y lub zmienny) po czony z ruchem okr nym w prawo (zgodnie z ruchem wskazówek zegara); - ucisk po czony z ruchem spiralnym - od zewtrz w lewo (odwrotnie do ruchów wskazówek zegara) do rodka (stosowa przy pobudzeniu); - ucisk po czony z ruchem spiralnym - od rodka w prawo na zewn trz (stosowa przy hamowaniu). W praktyce masa u punktowego mo liwe s kombinacje powy szych sposobów ucisku. W masa u w ogóle, a w akupresurze w szczególno ci istotn spraw jest wielko si y ucisku. Trudno jednoznacznie okre li wielko si y, z jak nale y wykona masa . W tym miejscu zostan przytoczone spotykane w literaturze pogl dy na ten temat. Wed ug W. S. Ibrahimowej - cytat.: si a ucisku ma by taka, by mo na by o j zastosowa na ga ki oczne, nie wywo uj c nieprzyjemnych odczu .

* W. S. Ibrahimowa, Masa punktowy. WP, Warszawa 1990.

AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII

129

Mo e by to dotyk, b lekki lub g boki ucisk. W adnym wypadku nie wolno narusza ci ci skóry, wywo ywa ostrego bólu czy krwotoku. M. i O. Doma scy* - cytat.: uciski przewa nie s mocne. Ju z tego nieprecyzyjnego przecie opisu wynika, e sprawa jest bardzo trudna do jednoznacznego okre lenia. G boka wiedza teoretyczna i do wiadczenie z czasem pozwol na optymalne dobranie si y bod ca. Ze wzgl du na sposób pobudzania punktów, tj. stopie intensywno ci bod ca i czas jego trwania, wyodr bnia si dwie metody masa u punktowego: - masa metod uspokajaj , - masa metod pobudzaj . Masa metod uspokajaj (sedatywny) charakteryzuje si lekkim uciskiem punktów ze stopniowym narastaniem si y, z kombinacj nieprzerwanych ruchów horyzontalnych lub obrotowych w nakazanym kierunku (np. w gór , w bok na zewn trz, w kierunku stawu itp). Czas trwania ucisku od 30 sekund do 1 minuty bez odrywania palca. Czynno t powtarza si 3-4 razy, tak e opracowanie" jednego punktu wynosi ok. 3-5 minut. Czas trwania zabiegu zale y od liczby punktów w recepcie. Masa metod pobudzaj (tonizuj cy). Cech charakterystyczn tej odmiany masa u punktowego jest silny, szybki ucisk z oderwaniem palca od punktu. Czas ucisku - do 10 sekund, przerwa ok. 10 sekund i tak powtarza 3-5 razy. Ordynacja (zalecenie) masa u punktowego Masa punktowy zaleca si 2-3 razy w tygodniu, w serii do 20 zabiegów. Czas trwania zabiegu nie powinien przekroczy 30 minut. Przeci tnie czas zabiegu wynosi 10-15 minut, w zale no ci od liczby masowanych punktów. Minimalna liczba punktów, która tworzy recept punktow " (poza punktami samodzielnymi" , wynosi 2-3. W zwi zku z tym, e cz sto zachodzi potrzeba po czenia masa u punktowego z innymi formami masa u, postanowili my pokrótce omówi podstawowe techniki masa u klasycznego oraz specyfik masa u stawowego.

M. i O. Doma scy, Zdrowie w twoich r kach - leczenie akupresur . KAW, Kraków 1987. Przyk adowe punkty samodzielne" wymieniono na stronie 192.

130

AKUPRESURA 1 INNE METODY REFLEKSOTERAPII

Techniki masa u klasycznego askanie Polega na wykonywaniu ruchów posuwistych z ró si nacisku na cia o. W zale no ci od tego wyodr bniamy g askanie lekkie (powierzchowne) lub silne (g bokie). Mo na g aska wzd , w poprzek lub okr nie. Tempo ruchów: 25/min. Reakcja ustroju: wyzwala agodne bod ce (dzia anie uspokajaj ce). Po askaniu wykonujemy rozcieranie. Rozcieranie to ruchy pó koliste lub koliste po czone z uciskiem skóry (skóra powinna by sfa dowana). Rozcieranie mo e by wykonywane tak e w odmianie lekkiej i silnej. Tempo ruchów: 60-100/min. Reakcja ustroju: sprzyja miejscowemu ociepleniu tkanek. Po rozcieraniu wykonujemy ugniatanie lub uciskanie punktowe. Ugniatanie Polega na uniesieniu mi nia i jego uci ni ciu (wygnieceniu lub wyci ni ciu) ze znaczn si . Technika ta posiada kilkana cie odmian, mi dzy innymi wa kowanie, zwijanie, pi owanie itp. Tempo ruchów: nieco wolniejsze ni przy rozcieraniu, tj. ok. 40 ruchów/min. Reakcja ustroju: wyzwala pubudzenie g ównie mi ni. Po ugniataniu (lub uciskaniu punktowym) wykonujemy oklepywanie lub wstrz sanie (t ostatni technik w sytuacji, gdy pomijamy oklepywanie). Oklepywanie to ruchy szybkie, krótkie (z bliskiej odleg ci), polegaj ce na uderzaniu cia a. Tempo ruchów: oklepywanie wolne (ok. 200 uderze /min) i oklepywanie szybkie (250-300 uderze /min). Reakcja ustroju: pobudzenie mi ni i nerwów. Technika niewskazana przy podniesionym napi ciu mi niowym. Po oklepywaniu wykonujemy wstrz sanie. Wstrz sanie Polega na wykonywaniu ruchów o charakterze drga o niedu ej cz stotliwo ci. Tempo ruchów: umiarkowane.

AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII

131

Reakcja ustroju: uspokojenie, rozlu nienie. Po wstrz saniu wykonujemy wibracje. Wibracje to ruchy drgaj ce o du ej cz stotliwo ci (st d cz ste zastosowanie specjalnych aparatów). Tempo ruchów: du e (trudne do oceny). Reakcja ustroju: dzia anie uspokajaj ce. Technika wibracji ko czy zabiegi masa u klasycznego. Masa klasyczny stawów Masa stawów inaczej okre lamy jako masa dostawowy lub centryfugalny (od s ów w j z. niem., gdzie fuga" znaczy szpara, szczelina lub fiigen -do czy , spaja ). Oznacza to, e wszystkie ruchy wykonujemy z obwodu, szpary stawowej (centrum stawu). Pos ugujemy si g ównie technikami: g askania, rozcierania i ugniatania. Masa wykonujemy na mokro", tj. z u yciem rodka po lizgowego typu oliwka, el, krem, itp. Je eli stosujemy skojarzone formy masa u - klasyczny i punktowy stawów -to akupresura ma miejsce, podobnie jak w innych sytuacjach, po wst pnej cz ci masa u klasycznego. Czas trwania zabiegu: ok 10-15 min. Masa centryfugalny ma zastosowanie w stanach pourazowych stawów, w naci gni ciu mi ni, ci gien, wi zade , torebki stawowej, tak e w st uczeniach oko ostawnych, skr ceniach, zwichni ciach itp.

Akupunktura Jest to nak uwanie ig ami w celach leczniczych. Nazwa pochodzi od s ów aci skich acus" - ig a i punktum" - punkt, puncture "- nak uwanie. Ig y s wykonane ze z ota, srebra lub stali. Ig a sk ada si z trzonu i r koje ci, na ko cu koje ci znajduje si oczko, które s y do liczenia obrotów ig y podczas stymulacji, a tak e do ewentualnego pod czenia pr du, a nade wszystko u atwia prac ig w ogóle. D ugo igie - od 1,5 cm do 13 cm, grubo - od 0, 26 - 0, 45 mm.

132

AKUPRESURA 1 INNE METODY REFLEKSOTERAPII

Przy eganie Technika ta polega na dzia aniu na punkty chi skie ciep em. Oprócz okre lenia przy eganie, stosuje si takie jak: fitotermopunktura, przypiekanie, a w Europie cz sto - moksa. Dlatego moksa, e najcz ciej u ywanym materia em w postaci cygara do przypiekania jest ro lina - moksa. Jest to chi ska odmiana pio unu. Oprócz ciep a moksa wydziela tak e zwi zek chemiczny o nazwie mokaina, który daje przyjemny zapach, i wnikaj c przez skór , dzia a stymuluj co na punkty aktywne. Przy eganie mo e by z blizn (bezpo rednio na skórze), lub bez blizny (jest to sposób po redni - na przyk ad przez plasterek czosnku lub chrzanu). Mo e by stosowana kombinacja akupunktury i przy egania (ogrzewanie przez ig ).

Elektroakupunktura Jest to oddzia ywanie pr dem poprzez ig na punkty biologiczne aktywne. Wykorzystuje si pr dy: sta y i impulsowy o ró nej warto ci nat enia i cz stotliwo ci impulsów. Problematyka leczenia pr dami nale y do dzia u rehabilitacji leczniczej, tj. fizykoterapii.

Sonopunktura Polega na oddzia ywaniu na punkty chi skie wi zk ultrad wi ków, któr kieruje si na punkt za pomoc specjalnych urz dze .

Elektropunktura Elektropunktur nazywamy sposób oddzia ywania na PA przy pomocy pr du elektrycznego zarówno sta ego jak i zmiennego. W niniejszym rozdziale opisane zostanie tylko wykorzystanie pr du sta ego (inaczej galwanicznego) czyli takiego, który w czasie przep ywu nie zmienia kierunku ani warto ci nat enia. Nie wdaj c si w szczegó owe opisy mechanizmów obja niaj cych reakcje ustroju na pr d elektryczny, podkre li nale y, e przep ywowi pr du sta ego przez tkanki towarzysz z one reakcje fizjologiczne, do

AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII

133

których zaliczy nale y: reakcje elektrochemiczne, elektrokinetyczne, elektrotermiczne oraz reakcje nerwów i mi ni. W celu praktycznego wykorzystania tych fizjologicznych zjawisk, gdy stoimy na gruncie nauk medycznych, a regulacji przep ywu energii Qi, gdy pozostajemy przy za eniach medycyny chi skiej - produkuje si specjalne aparaty do elektroakupunktury (w tej technice ig y s pod czone do pr du) i elektropunktury (ryc. 32). - elektroda czynna, - elektroda bierna, i 8 - potencjometr, i 6 sygnalizator funkcji, - prze cznik funkcji, - optyczny sygnalizator punktoskopu, cznik - wy cznik, 10 - gniazdo elektrod Ryc. Zen"

32. Aparal do elektropunktury /, punktoskopem.

Aparaty te cz sto posiadaj dwojakie funkcje. Oprócz tego, e wytwarzaj pr d, to tak e posiadaj czu e omomierze (punktoskopy) do lokalizacji PA. Wykrycie PA sygnalizowane jest wiat em lub sygna em d wi kowym. Aparaty do indywidualnej elektropunktury posiadaj jedn elektrod czynn (jest to katoda lub anoda) i jedn elektrod biern - celem zamkni cia obwodu przep ywu pr du. Zak ada si , e katoda jako elektroda czynna ma dzia anie powoduj ce podwy szenie pobudliwo ci tkanek, a anoda, zmniejsza pobudliwo i bywa

134

AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII

wykorzystywana do stymulacji w stanach patologicznych, którym towarzyszy ból. Producent aparatu okre la elektrod czynn i jest ni najcz ciej anoda. Parametry aparatów: - napi cie od 5 do 12 V, - nat enie od 10 do 500 A. Ró nice pomi dzy technik tonizuj , a sedatywn w elektropunkturze wyra a si nat eniem pr du i czasem dzia ania. Krótki czas dzia ania i silne bod ce cechuj technik tonizuj (do jednej minuty na punkt). Cz sto zabiegów i wskazania: jak w klasycznej akupunkturze i akupresurze. Przeciwwskazania: nowotwory, ci a, rozrusznik serca lub inne inplanty elektroniczne.

Magnetopunktura Magnetopunktura to oddzia ywanie na energetyk organizmu sta ym polem magnetycznym (SPM) poprzez PA. Jest to dzia magnetoterapii wykorzystuj cy leczniczy wp yw magnesów. Czynnik jakim jest SPM zdobywa coraz wi ksze uznanie wiata medycznego. Szczególnie ma e magnesy s wykorzystywane w refleksoterapii. Sprawia to fakt, e pole magnetyczne przenika przez wszystkie struktury ustroju, podczas gdy inne postacie energii ulegaj poch oni ciu do okre lonej g boko ci tkanek. Zasadniczo tkanki ustroju ludzkiego wykazuj w ciwo ci diamagnetyczne. W wielu jednak ró norodnych strukturach biologicznych wyst puj w ciwo ci paramagnetyczne . Oddzia ywanie zewn trznego pola magnetycznego zmienia ich stan energetyczny (SPIN), co zapewne wp ywa na realizowane funkcje biologiczne. W magnetopunkturze wykorzystuje si statyczne pole magnetyczne przez ycie magnesów ferrytowych. Produkowane s tak e aparaty wytwarzaj ce sta e pole magnetyczne. Magnesy ferrytowe przyklejane do skóry na PA maj nat enie od 300 do 1000 Gs (ryc. 33). Jednostk pomiarow nat enia PM jest ersted (Oe). Ale jest te stosowany gaus (Gs) lub tesla (T). Gaus jest jednostk indukcji magnetycznej mniejsz od tesli (T). Paramagnetykiem nazywa si pierwiastek, który posiada ró ny od zera sumaryczny moment magnetyczny, co powoduje, e pierwiastki takie s wci gane w zewn trzne pole magnetyczne. Ukszta towanie atomów paramagnetyka w okre lone struktury krystaliczne zwane domenami tworzy ferromagnetyk. Cia a o w ciwo ciach ferromagnetycznych maj zdolno ci silnego namagnesowania si w zewn trznym polu magnetycznym wg okre lonej krzywej zwanej tl histerezy magnetycznej".

AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII

135

Ryc. 33. Przyk ad wykorzystania magnesów ferrytowych.

1 Gs = 0, 001 T = 0, 1 mT Magnesy nak adane na PA s zwrócone przewa nie biegunem po udniowym (s) do skóry. Chocia mog by specjalne wskazania kiedy to stosuje si odwrotn polaryzacj . Przypadki te wymagaj konsultacji z lekarzem. Do biostymulacji magnetycznej zaliczy nale y tak e stosowanie opasek, bransolet, klipsów, pasów, naszyjników magnetycznych, których coraz wi cej znajduje si w sprzeda y. Zaleca sieje zarówno w celach profilaktycznych dla regeneracji si i polepszenia samopoczucia, jak i w leczeniu. Szczególnie dobre rezultaty odnotowano w nadci nieniu, astmie, nerwobólach, przy gojeniu si ropni i zrostach kostnych, a tak e wszelkich bólach. Magnesy zaleca si stosowa jako zabiegi krótkotrwa e (kilka, lub kilkana cie godzin) w celach profilaktycznych i d ugotrwa e (do 10 dni) w stanach chorobowych. Ich u ycie nie jest k opotliwe, gdy nie uwieraj cia a, nie s widoczne i mog by u ywane wielokrotnie.

136

AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII

Stosowane te bywaj plastry magnetyczne (kilka lub kilkana cie magnesów na jednym plastrze) w celu stymulacji wi kszych powierzchni cia a (stref). Spotykamy tak e próby wykorzystania ró nych metali w postaci p ytek, kulek wykonanych z miedzi, srebra, z ota i innych metali dla celów terapii stymulacyjnej. Przeciwwskazania do zastosowania magnesów: niskie ci nienie krwi, zawa mi nia sercowego, choroby krwi, osteomyelitis, rozrusznik serca, lub inne implanty elektroniczne.

Laseropunktura Technika ta polega na dzia aniu wi zki wiat a laserowego na PA. Laser jest skrótem angielskiego terminu light amplification by stimulated emission of radiation" - co oznacza: wzmocnienie wiat a przez stymulowan emisj promieniowania". Laser to urz dzenie emituj ce promienie laserowe. Ze wzgl du na ograniczon obj to ksi ki nie sposób obja ni tu zjawisk fizycznych le cych u podstaw wykorzystywania i budowy laserów. Czytelnik zainteresowany t problematyk zmuszony b dzie si gn do uzupe niaj cej literatury z tego zakresu (w tym miejscu podana zostanie tylko charakterystyka promieniowania laserowego). Cechuje go: 1. spójno (zwana równie koherentno ci wi zki wiat a), 2. monochromatyczno ( wiat o jednobarwne), 3. równoleg (k t rozbie no ci wi zki wiat a jest bardzo ma y), 4. intensywno (wypadkowa powy szych cech). Lasery dzielimy* na lasery gazowe, pó przewodnikowe, cieczowe, oraz z zastosowaniem cia sta ych. W interesuj cej nas dziedzinie biostymulacji wykorzystuje si lasery ma ej mocy. Energia laserów ma ej mocy wynosi kilka J/cm2, a moc do oko o 50 mW. Promieniowanie laserowe o podanych parametrach nie wywo uje podwyszenia temperatury tkanek wi kszego ni 0,1-0,5°C. Z tego powodu lasery takie okre la si jako zimne. Do laseropunktury wykorzystuje si najcz ciej lasery He-Ne (helowo-neonowc), które emituj promieniowanie czerwone (k = 632,8 nm), lub lasery przewodnikowe z diod arsenowo-galow (GaAs) emituj blisk podczerwie - IR (X = 904 nm). Podzia ze wzgl du na rodzaj o rodka czynnego.

AKUPRESURA I INNE METODY REFLEKSOTERAPII

137

Ryc. 34. Przyk ad laseru.

Promienie tych laserów wnikaj w g b na g boko ok. 10 mm w przypadku laserów HeNe i do 30 mm w przypadku laserów IR. Nat enie uzyskiwane przy u yciu tych laserów waha si od 15--200 mW/cm2 w czasie ekspozycji od 30 sekund do 10 minut. Punkty aktywne na wietla si w odleg ci 0-2 mm przez czas nie krótszy jak 15 sekund do 2 minut na punkt. Zabiegi zaleca si stosowa codziennie lub co drugi dzie , seriami do 10 zabiegów. Wskazania: jak w akupresurze i elektropunkturze. Przeciwwskazania: jedynie zaleca si ostro no przy chorobach nowotworowych. UWAGA! Jakkolwiek lasery produkowane dla potrzeb biostymulacji nie wymagaj specjalnych zabezpiecze , to zwraca si uwag na potrzeb przestrzegania zalece producenta w tym zakresie. W Polsce produkuje si ca seri laserów ma ej mocy.

* Producent: Wytwórnia Aparatury Medycznej WAMED", Warszawa, ul. Odrow a 9.

Rozdzia VI RECEPTY PUNKTOWE Wykaz recept punktowych 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26.

Profilaktyczny masa zdrowotny Przeciwdzia anie zm czeniu (g ównie ko czyn dolnych) Przeciwdzia anie zm czeniu (g ównie tu owia) Poprawienie ogólnej kondycji Bóle g owy (spowodowane zmianami pogody) Bóle g owy (spowodowane zmianami w kr gos upie szyjnym) Bóle z bów (wersja I) Bóle z bów (wersja II) Migrena Bóle z bów (przy bólach g owy) Bóle z bów (przy bólach z bów) Bóle g owy (wszelkie bóle g owy) Bóle twarzy (ból nerwu trójdzielnego) Bolesne menstruacje Klimakterium (przekwitanie u kobiet) Masa kosmetyczny twarzy Zaburzenia snu Wzmocnienie serca Chrapanie Nadci nienie t tnicze (wersja I) Nadci nienie t tnicze (wersja II) Krótkowzroczno u dzieci Katar Kaszel Dolegliwo ci psychiczne, sercowe, lub bezsenno Dolegliwo ci po pora eniu mózgowym (uszkodzenie ko czyn górnych)

RECEPTY PUNKTOWE

27 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42.

139

Dolegliwo ci po pora eniu mózgowym (uszkodzenie ko czyn dolnych) Bóle kolan (w nast pstwie przeci enia) Reumatyczne bóle ramion Dolegliwo ci na tle reumatycznym Lumbago (postrza ) Rwa kulszowa Bóle pleców i barków (tak e przy z ej postawie cia a) Bóle stawowe ko czyn dolnych Bóle kr gos upa szyjnego Bóle kr gos upa piersiowego Bóle stawu ramieniowego Bóle stawu okciowego okie tenisisty Bóle dka (na tle wrzodowym) Os abienie i md ci Dolegliwo ci przewodu pokarmowego

Wskazania i przeciwskazania w stosowaniu akupresury Wskazania Ze wzgl du na obj to ksi ki nie sposób opisa wszystkich przypadków klinicznych, w których zaleca si stosowanie w celach terapeutycznych, lub profilaktycznych masa u punktowego (szerzej refleksoterapii). Nale y nadmieni , e je eli nie zabrania si stosowania akupresury, to jest ona dopuszczalna (wskazana). Przeciwskazania Przeciwwskazania do masa u punktowego podzielono na bezwzgl dne i wzgl dne. Przeciwwskazania bezwzgl dne: - nowotwory (wszystkie postacie), - ostry stan chorobowy (z gor czk ). - choroby zaka ne, - gru lica (aktywna posta gru licy), - niewydolno narz dów wewn trznych,

140

-

RECEPTY PUNKTOWE

choroby krwi, stany depresyjne, stany silnego zdenerwowania, choroba wrzodowa dka i dwunastnicy, schizofrenia, przypadki chirurgiczne, zmiany skórne i ylaki.

Przeciwwskazania wzgl dne: - ci a (nie pobudza punktów wp ywaj cych na czynno ci hormonów), - w okresie menstruacji, - w miejsca mocno bol ce, - w stanach silnego zm czenia fizycznego. Ponadto nie zaleca si stosowania akupresury: - tu po obfitym posi ku, ale tak e na czczo, - w stanach po spo yciu alkocholu, - przy gwa townych zmianach ci nienia atmosferycznego, - w okolicach szczególnie czu ych. Uwagi dodatkowe 1. Niektóre zespo y chorobowe wymagaj stosowania zabiegów leczniczych wieczorem (np. bezsenno , zapalenie korzeni nerwowych itp.), a inne w godzinach rannych (np. astma oskrzelowa). 2. Przeprowadzenie zabiegów terapeutycznych powinno by uzale nione od cykli fizjologicznych, np. niektóre postacie migreny u kobiet winno si leczy stosuj c refleksoterapi na kilka dni przed okresem miesi czkowania. 3. W ostrych zespo ach chorobowych zabiegi nale y stosowa codziennie, a w przewlek ych, co 2-3 dni. 4. Zabiegi powinno si wykonywa seriami po 10-20 serii, z przerw mi dzy nimi, trwaj oko o 2 tygodni. Je eli nie ma pozytywnych efektów po 3 seriach masa u, to dalsze post powanie w tym zakresie powinno by zaniechane. 5. Przed rozpocz ciem masa u nale y rozetrze r ce, co pobudzi w nich cyrkulacj krwi i rozgrzeje je.

Recepty punktowe Ka da z zamieszczonych ni ej recept punktowych rozpoczyna si tytu em, po którym podano w kolejno ci punkty chi skie, jakie nale y masowa .

RECEPTY PUNKTOWE

141

Przedstawiono równie niezb dne wskazówki metodyczne i propozycje autorów co do techniki wykonywania zabiegu. Ilustracje przedstawiaj ce w przybli eniu lokalizacj punktów na ciele cz owieka, maj pomóc zainteresowanemu w atwiejszej i szybszej dentyfikacji punktów podczas korzystania z recepty punktowej. Zwraca si uwag , i ze wzgl dów technicznych nie wszystkie punkty symetryczne zosta y na rysunkach pokazane w ca ci, tj. pokazano tylko jeden z nich. Dok adny opis po enia punktów zamieszczono w rozdziale III. Przypomina si o konieczno ci dok adnego lokalizowania punktów w oparciu o zamieszczony opis po enia i inne dost pne sposoby ich lokalizacji (np. punktoskopu), a tak e o tym, e przed przyst pieniem do zabiegów masa u punktowego pacjent musi mie cis diagnoz lekarsk . Uwaga ta nie dotyczy recept o charakterze profilaktycznym. 1. Profilaktyczny masa zdrowotny. 1. G.36. Zusanli, 2. VU.43. Gaohuang, 3. LP.6. Sanyinjiao, 4. VF.39. Xuanzhong, 5. LP.2. Dadu. Masowa technik tonizuj ; czas masa u oko o 7 minut.

142

RECEPTY PUNKTOWE

2. Przeciwdzia anie zm czeniu (g ównie ko czyn dolnych) 1. R.l. Yongauan, 2. LP.l. Yinbai, 3. LP.2. Dadu, 4. VU.60. Kunlun, 5. G.41. Jiexi, 6. G.36.Zusanli. Punkt 1 masowa technik sedatywn , natomiast punkty od 2 do 6 technik tonizuj ; czas masa u oko o 8 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

143

144

RECEPTY PUNKTOWE

3. Przeciwdzia anie zm czeniu (g ównie tu owia) 1. VU.43. Gaohuang, 2. VU.I5. Xinshu, 3. VF.21. Jianjing, 4. IT.15. Jianzhongshu, 5. IT.12. Bingfeng. Masowa technik sedytywn . Zaleca si rozpocz zabieg od masa u klasycznego tu owia (pleców), po technice rozcierania zastosowa akupresur wymienionych punktów i dalej kontynuowa masa wykonuj c: oklepywanie, wstrz sanie i wibracj . Czas masa u - oko o 15 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

145

4. Poprawienie ogólnej kondycji 1. C.9. Shaochong, 2. IC.4. Hegu, 3. P.7. Liegue, 4. G.36. Zusanli. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 5 minut.

146

RECEPTY PUNKTOWE

5. Bóle g owy (spowodowane zmianami pogody) 1. SJ.3. Hand-Zhongzhu, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. JM. 12. Zhongwan, 4. JM.9. Shuifen, 5. JM.13. Shangwan. Punkt 1 masowa technik tonizuj , natomiast punkty od 2 do 5 technik sedatywn ; czas masa u - oko o 8 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

6. Bóle g owy (spowodowane zmianami w kr gos upie szyjnym) 1. VU. 10. Tianzhu, 2. TM. 14. Dazhui, 3. VF. 20. Fengchi, 4. VF. 21. Jianjing, 5. VU. 2. Zanzhu. Masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 10 minut.

147

RECEPTY PUNKTOWE

148

7. Bóle z bów (wersja I) 1. IC. 1. Shangyang, 2. G. 6. Jiache, 3. G. 4. Dicang, 4. IT. 18. Quanliao. Masowa technik tonizuj ; czas - oko o 5 minut.

8. Bóle z bów (wersja II) 1. G.3. Face - Juliao, 2. G.7. Xiaguan, 3. G.6. Jiache, 4. IC.4. Hegu. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 6 minut. Zaleca si czenie wersji I i II.

RECEPTY PUNKTOWE

150

9. Migrena 1. P.7. Lie ue, 2. IC.4. Hegu, 3. VU.62. Shenmai, 4. P.2. Yunmen. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 7 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

151

10. Bóle z bów (przy bólach g owy) 1. SJ.22. Ear - Heliao, 2. IC.20. Yingxiang, 3. P.ll. Shaoshang. Masowa technik tonizuj . Punkt 3 masowa przy ostrym bólu z ba; czas masa u - oko o 4 minut.

152

RECEPTY PUNKTOWE

11. Bóle g owy (przy bólach z bów) 1. TM.24. Shenting, 2. TM.23. Shangxing, 3. TM.22. Xinhui, 4. TM.21. Qianding, 5. VU.5. Wuchu, 6. VU.6. Chengguang, 7. VU.7. Tongtian. Masowa technik tonizuj na przemian z technik sedatywn ; czas masa u - oko o 10 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

153

12. Bóle g owy (wszelkie bóle g owy) 1. VF.12. Head-Wangu, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. IC.4. Hegu, 4. VF.21. Jianjing. Masowa technik tonizuj na przemian z technik sedatywn ; czas masa u - oko o 6 minut.

154

RECEPTY PUNKTOWE

13. Bóle twarzy (bó nerwu trójdzielnego) 1. VF.14. Yangbai, 2. SJ.23. Sizhukong, 3. IC.4. Hegu, 4. IT.18. Quanliao, TM.26. Renzhong, 6. G.7. Xiaguan, 7. G.6. Jiache. 8. JM.24. Chengjiang. Masowa technik sedatywn z zachowaniem nast puj cych zasad: - przy pora eniu ga zki górnej nerwu trójdzielnego masowa kolejno punkty 1, 2 i 3, - przy pora eniu ga zki rodkowej masowa punkty 4, 5 i 3, - przy zapaleniu ga zki dolnej masowa punkty 6, 7, 8 i 3. Czas masa u - oko o 15 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

155

RECEPTY PUNKTOWE

156

14. Bolesne menstruacje 1. VU.60. Kunlun, 2. VU.62. Shenmai, 3. VU.67. Zhiyin, 4. R.l. Yong-quan, 5. R.2. Rangu, 6. H.8. Qiquan. Masowa technik tonizuj z wyj tkiem punktu czwartego, który zaleca si masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 8 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

157

15. Klimakterium (przekwitanie u kobiet)

1. G.9. Renying,-2. G.IO. Shuitu, 3. G . l l . Qishe, 4. G.12. Quepen, 5. LR 10. Xuehai, 6. G.30. Qichong, 7. VF.20. Fengchi, 8. TM.14. Dazhui, 9. G.36. Zusanli, 10. IC.4. Hegu, 11. VU.15 Xinshu. Punkty od 1 do 6 masowa technik sedatywn , natomiast punkty od 7 do 11 technik tonizuj ; czas masa u - oko o 12 minut.

158

RECEPTY PUNKTOWE

RECEPTY PUNKTOWE

159

RECEPTY PUNKTOWE

160

16. Masa kosmetyczny twarzy 1. SJ.23. Sizhukong, 2. VF.l. Tongziliao, 3. VU.3. Meichong, 4. VU.l. Jingming, 5. G.2. Sibai, 6. VF.14. Yangbai, 7. G.4. Dicang, 8. JM.24. Chengjiang, 9. SJ.22. Ear-Heliao. Masowa technik tonizuj . Zaleca si przyst pienie do masowania punktów po uprzednim rozmasowaniu twarzy, wykorzystuj c w tym celu techniki masa u klasycznego. Czas masa u - oko o 10 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

161

RECEPTY PUNKTOWE

162

17. Zaburzenia snu 1. Ex.l.Yintang*, 2. Ex.8. Anmian I**, 3. R.6. Zhaohai, 4. VU.62. Shenmai. Masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 8 minut.

Ex.l. Yintang, P.p. w centrum g adzizny, mi dzy brwiami. ** Ex.8. Anmian I. P.p. poza ma owin uszn , 1 cun w ty od k ta uchwy, na wysoko ci dolnego brzegu wyrostka sutkowatego.

RECEPTY PUNKTOWE

163

18. Wzmocnienie serca 1. C.9. Shaochong, 2. C.5. Tongli, 3. PC.6. Neiguan, 4. JM.15. Jiuwei, 5. JM.17. Shanzhong. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 5 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

164

19. Chrapanie 1. R.6. Zhaohai, 2. P.7. Lie ue, 3. IT.4. Hand-Wangu, 4. G.IO. Shuitu, 5. JM.21. Xuanji, 6. R.2. Rangu. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 7 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

165

166

RECEPTY PUNKTOWE

20. Nadci nienie t tnicze (wersja I) 1. TM.20. Baihui, 2. TM. 16. Fengu, 3. VF.21. Jianjing, 4. H.5. Ligou, 5. IC.11. Quchi, 6. VU.15. Xinshu, 7. VU.17. Geshu, 8. VU.23. Shenshu, 9. LP.6. Sanyinjiao, 10. R.9. Zhubin, 11. R.l. Yongquan. Masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 20 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

167

168

RECEPTY PUNKTOWE

RECEPTY PUNKTOWE

169

21 Nadci nienie t tnicze (wersja II) 1. C.5. Tongli, 2. C.2. Qingling, 3. R.2. Rangu, 4. R.6. Zhaohai, 5. PC.6. Neiguan, 6. PC.7. Daling, 7. LP.15. Daheng, 8. LP.12. Chongmen, 9. C.7. Shenmen. Masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 20 minut. Zaleca si stosowanie wersji I i II na przemian.

170

RECEPTY PUNKTOWE

171

RECEPTY PUNKTOWE

22. Krótkowzroczno

u dzieci

1. VU.2. Zanzhu, 2. VF.7. Qubin. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 2 minut. Zaleca si masowanie 2-3 razy dziennie.

172

RECEPTY PUNKTOWE

23. Katar 1. Ex.l. Yintang*, 2 .IC.20. Yingxiang, 3. IC.4. Hegu, 4. SJ.20. Jiaosun. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 5 minut. Zaleca si masowanie 2-3 razy dziennie.

Ex.l. Yintang, P.p. w centrum g adzizny, mi dzy brwiami.

RECEPTY PUNKTOWE

173

24. Kaszel 1. TM.12. Shenzhu, 3. VU.42. Pohu, 3. IC.11. Quchi, 4. IC.4. Hegu, 5. SJ.20. Jiaosun. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 5 minut. Zaleca si masowanie 2-3 razy dziennie.

174

RECEPTY PUNKTOWE

RECEPTY PUNKTOWE

25. Dolegliwo ci psychiczne, sercowe lub bezsenno 1. C.7. Shenmen, 2. IC.4. Hegu. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 2 minut.

175

176

RECEPTY PUNKTOWE

26. Dolegliwo ci po pora eniu mózgowym (uszkodzenie ko czyn górnych) 1. IC.4. Hegu, 2. SJ.5. Waiguan, 3. SJ.14. Jianliao, 4. P.5. Chize. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 5 minut. Zaleca si masowanie 2-3 razy dziennie.

RECEPTY PUNKTOWE

27. Dolegliwo ci po pora eniu mózgowym (uszkodzenie ko czyn dolnych) 1. VF.34. Yangling uan, 2. H.3. Taichong. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 2 minut. Zaleca si masowa 2-3 razy dziennie.

177

178

RECEPTY PUNKTOWE

28. Bóle kolan (w nast pstwie przeci enia) 1. G.36. Zusanli, 2. VF.34. Yangling uan, 3. VU.40. Weizhong, 4. G.34. Liangqiu, 5. G.35. Dubi. Masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 10 minut. Zaleca si po czenie akupresury powy szych punktów z masa em centryfugalnym stawów kolanowych.

RECEPTY PUNKTOWE

179

29. Reumatyczne bóle ramion 1. VF.21. Jianjing, 2. IC.16. Jugu, 3. IC.15. Jianyu, 4. IC.14. Binao, 5. IT.9. Janzhen. Masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 10 minut.

180

RECEPTY PUNKTOWE

30. Dolegliwo ci na tle reumatycznym 1. LP.6. Sanyinjiao, 2. C.7. Shenmen, 3. P.9. Taiyuan, 4. P.ll. Shaoshang, 5. P.5. Chize, 6. C.3. Shaohai. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 6 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

181

RECEPTY PUNKTOWE

182

31. Lumbago (postrza ) 1. VU.25. Dachangshu, 2. VU.24. Qihaishu, 3. VU.23. Shenshu, 4. VU.22. Sanjiaoshu, 5. VU.52. Zhishi, 6. VU.4(). Weizhong. Masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 12 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

183

32. Rwa kulszowa (ischias) 1. VU.22. Sanjiaoshu, 2. VU.23. Shenshu, 3. VU.24. Qihaishu, 4. VU.25. Dachangshu, 5. VF.30. Huantiao, 6. VU.36. Chengfu, 7. VU.37. Yinmen, 8. VU.40. Weizhong, 9. VU.57. Chengshan, 10. VU.60. Kunlun, 11. SJ.3. HandZhongzhu. Masowa technika sedatywn ; redni czas masa u - oko o 25 minut.

184

RECEPTY PUNKTOWE

185

RECEPTY PUNKTOWE

33. Bóle pleców i barków (tak e przy z ej postawie cia a) 1. IT.H). Naoshu, 2. P.2. Yunmen, 3. VU.41. Fufen, 4. VU.42. Pohu, 5. VF.21. Jianjing, 6. VU.15. Xinshu, 7. VU.14. Jueyinshu, 8. VU.13. Feishu, 9. VU.12. Fengmen, 10. VU.23. Shenshu. Masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 20 minut.

i

RECEPTY PUNKTOWE

34. Bóle stawowe ko czyn dolnych 1. VF.39. Xuanzhong, 2. VU.62. Shenmai, 3. LP.6. Sanyinjiao, 4. R.5. Shui uan, 5. G.35. Dubi, 6. LP.10. Xuehai. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 7 minut. Zaleca si po czenie akupresury powy szych punktów z masa em centryfugalnym stawów ko czyn dolnych.

RECEPTY PUNKTOWE

187

188

RECEPTY PUNKTOWE

35. Bóle kr gos upa szyjnego 1. TM.14. Dazhui, 2. IT.15. Jianzhongshu, 3. IC.4. Hegu. Punkty 1 i 2 masowa technik sedatywn , natomiast punkt 3, technik tonizuj ; czas masa u - oko o 5 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

189

36. Bóle kr gos upa piersiowego 1. TM.10. Lingtai, 2. TM.U. Shendao, 3. VU.15. Xinshu, 4. VU.43. Gaohuang, 5. VU.45. Yixi, 6. IC.4. Hegu. Punkty od 1 do 5 masowa technik sedatywn , natomiast punkt 6, technik tonizuj ; czas masa u - oko o 12 minut. Zaleca si wykorzystanie technik masa u segmentarnego w cz ci tu owia gdzie wyst puj punkty od 1 do 5, ze wzgl du na uproszczenie zabiegu i wspomagaj cy charakter masa u segmentarnego.

nn

190

RECEPTY PUNKTOWE

37. Bóle stawu ramieniowego 1. TM.14. Dazhui, 2. IT.15. Jianzhongshu, 3. SJ.13. Naohui, 4. SJ.14. Jianliao, 5. IC.4. Hegu. Punkty od 1 do 4 masowa technik sedatywn , natomiast punkt 5 technik tonizuj ; czas masa u - oko o 10 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

191

38. Bóle stawu okciowego 1. IC.4. Hegu, 2. IC.ll. Quchi, 3. IC.13. Shouwuli. Masowa technik tonizuj czas masa u - oko o 4 minut. Zaleca si po czenie akupresury powy szych punktów z masa em centry-fugalnym stawów okciowych.

;

192

RECEPTY PUNKTOWE

39.

okie tenisisty"

1. IC.ll. Quchi, 2. IC.12. Zhouliao, 3. P.5. Chize, 4. IT.4. Hand-Wangu, 5. SJ.5. Waiguan, 6. 1T.9. Janzhen. Masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 10 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

193

RECEPTY PUNKTOWE

194

40. Bóle

dka (na tle wrzodowym)

1. VU.43. Gaohuang, 2. VU.42. Pohu, 3. yU.44. Shentang, 4. VU.45. Yixi, 5. VU.46. Geguan, 6. JM. 12. Zhongwan. Masowa technik sedatywn ; czas masa u - oko o 15 minut. Zaleca si wykorzystanie technik masa u segmentamego w cz ci tu owia gdzie wyst puj punkty od 1 do 5, co u atwi i skróci zabieg.

RECEPTY PUNKTOWE

195

41. Os abienie i md

ci

1. TM.26. Renzhong, 2. PC.9. Zhongchong. Masowa technik tonizuj ; czas masa u - oko o 3 minut.

196

RECEPTY PUNKTOWE

42. Dolegliwo ci przewodu pokarmowego 1. TM.6. Jizhong, 2. VU.50. Weicang, 3. G.36. Zusanli. Punkty 1 i 2 masowa technik sedatywn , natomiast punkt 3 - technik tonizuj ; czas masa u - oko o 6 minut.

RECEPTY PUNKTOWE

197

Punkty samodzielne Akupresur mo na wykorzysta tak e do udzielenia pierwszej pomocy lekarskiej. Najcz ciej dotyczy to: zapobiegania omdleniu (tzw. punkty reanimacyjne lub cuc ce), przeciwdzia ania atakom epilepsji, silnym bólom, np.: z ba, owy, itp. Ponadto niektóre punkty wykazuj bardzo mocne dzia anie ogólnoustrojowe i st d nazwano je umownie punktami samodzielnymi". Niniejszy wykaz punktów zawiera równie punkty samodzielne stosowane w praktyce sportowej. Dobrze wykonany ucisk, najcz ciej krótki i silny, powinien przynie natychmiastowy skutek, ale nie nale y si zra , je eli si go nie uzyska. Niekiedy trzeba zastosowa ucisk na wi cej ni jeden punkt chi ski. Najcz ciej wykorzystywane punkty samodzielne": P.7. Lieque. Przy oparzeniach; stymulowane zaraz po oparzeniu sprzyjaj lepszemu gojeniu si rany. P.ll. Shaoghang. Punkt przeciw bólom gard a. Mo na go wykorzysta równie w przypadku ostrego bólu z ba.

B 9-

198

RECEPTY PUNKTOWE

IC.4. Hegu. Uniwersalny, tak e przeciwzm czeniowy.

IC.ll. Quchi. Punkt ten wykazuje dzia anie ogolnowzmacniaj ce i immunologiczne.

RECEPTY PUNKTOWE

199

G.36. Zusanli. Punkt uniwersalny, tak e przeciwzm czeniowy.

G.44. Neiting. Przeciwbólowy (g ównie bóle ko czyn, g owy i kr gos upa).

200

RECEPTY PUNKTOWE

LP.6. Sanyinjiao. Wp ywa na obszar narz dów p ciowych. Punkt bywa nazwany punktem urody kobiecej". Nie stymulowa w czasie ci y.

C.7. Shenmen. Dzia anie silnie uspokajaj ce. C.9. Shaochong. Punkt cuc cy, amnezja, omdlenie.

RECEPTY PUNKTOWE

IT.l. Shaoze. Punkt cuc cy. IT.2. Qiangu. Stosowa przy gwa townych atakach epilepsji.

VU.60. Kunlun. Przeciwbólowy.

R.l. Jongquan. Epilepsja, wstrz s. R.3. Taixi. Wp ywa na psychik (przewra liwienie, depresj , l k).

201

202

RECEPTY PUNKTOWE

PC.7. Daling. Zapobiega chorobie morskiej (lub komunikacyjnej), usuwa zawroty g owy.

SJ.5. Tianliao. Jest to punkt hygrometryczny, który ma zabezpieczy przed szkodliwymi czynnikami meteorologicznymi, a tak e ma dzia hartuj co i uodparniaj co.

RECEPTY PUNKTOWE

TM.3. Jaoyangguan. Wstrz s mózgu, wyrwanie z ba, st uczenia.

TM.12. Shenzhu. Przy gwa townym ataku epilepsji.

TM.26. Renzhong. Cuc cy.

203

204

RECEPTY PUNKTOWE

JM.6. Qihai. Punkt ogólnie wzmacniaj cy (punkt morze energii").

JM.17. Shanzhong. Epilepsja, choroba morska (lub komunikacyjna).

Najcz ciej stosowane punkty w praktyce sportowej SJ.15. Tianliao. Wzmacnia i usprawnia czynno mi ni barku i ramienia. Punkt ten pobudza si u bokserów po obu stronach, zapa ników, miotaczy kul , dyskiem, oszczepem i m otem.

RECEPTY PUNKTOWE

205

VU.17. Geshu. Wzmacnia mi nie grzbietu i wi zad a kr gos upa, a tak e usprawnia czynno przepony. Punkt ten pobudza si u tenisistów i hokeistów.

VU.52. Zhisi. Wzmacnia mi nie okolicy l u ci arowców.

wiowej. Punkt ten pobudza si

VF.30. Huantio. Wzmacnia i usprawnia mi nie po ladka i uda. Punkt ten pobudza si u skoczków, wiarzy, tancerzy i akrobatów.

206

RECEPTY PUNKTOWE

VU.58. Feyang. Wzmacnia przede wszystkim mi nie nóg i chroni je przed zm czeniem. Punkt ten pobudza si u biegaczy, skoczków, kolarzy, tancerek.

P.l. Zhongfu. Wzmacnia i usprawnia mi nie przedniej ciany klatki piersiowej a ponadto poprawia wentylacj p uc i usprawnia rytm oddechowy. Punkt ten pobudza si u wi kszo ci sportowców, zw aszcza u biegaczy d ugodystansowych.

RECEPTY PUNKTOWE

207

JM.12. Zhongwan. Wzmacnia mi nie nadbrzusza. Punkt ten pobudza si u wszystkich sportowców.

G.27. Daju. Wzmacnia i usprawnia mi nie brzucha. Punkt ten pobudza si u wszystkich sportowców zw aszcza u zapa ników.

208

RECEPTY PUNKTOWE

TM.20. Daihui. Poprawia pami , koncentracj , czynno kojarzenia, zapewnia precyzj ruchów i przywraca spokój. Punkt ten mo na pobudza u wszystkich sportowców.

VU.2. Zenzhu. Poprawia ostro wzroku. Punkt ten pobudza si u kierowców rajdowych, uczników, strzelców i my liwych.

RECEPTY PUNKTOWE

209

VF.l. Tongziliao. Dzia anie jak VU.2.

VU.15. Xinshu. Punkt ten znosi l k, objawy tremy oraz przywraca spokój. Punkt ten pobudza si przed zawodami, bowiem przygotowuje psychicznie sportowców do walki, roz adowuje napi cie i zdenerwowanie, zapewnia spokojny sen w nocy poprzedzaj cej zawody i przywraca olimpijski spokój".

210

RECEPTY PUNKTOWE

C.5. Tongli. Dzia anie jak VU.15.

BIBLIOGRAFIA Bahr F.R., Akupresura. PZWL, Warszawa 1990. Bahr F.R., The acupressure health book. Unwin Paperbacks, London 1982. Bernau L., Bez bólu, bez tabletek. Wielka ksi ga akupresury. Wyd. W.A.B., Warszawa 1993. Bohu L., Jarosi ski W., Diagnostyczno-terapeutyczna metoda ryodoraku. Akupunktura w Polsce, 1984, 2/3. Borsarello J., Acupuncture. Wyd. Masson, Paris 1981. Bossy J., Maurek J.O., Acupuncture, Wyd. Masson, Paris 1976 Bronz Z.,Qigong - uzdrawiaj ce wiczenia chi skie. Comes, Warszawa 1990. Chen R, The History and Methods of Physical Diagnosis in Classical Chinese Medicine. Vautage Press, New York 1969. Cheong W.C., Yang C.P., Synopsis of chinese acupuncture. The Light Publishing Co., Hongkong 1976. Cybulska E., Tajemnice niekonwencjonalnej medycyny. Wyd. DPJ, Gdynia 1991. Delmas A., Drogi i o rodki nerwowe. PZWL, Warszawa 1975. Doma ski M., Doma ski D., Zdrowie w twoich r kach - leczenie akupresur . KAW, Kraków 1987. Dom T.M., Ból. Wiedza Powszechna. Warszawa 1983. Dowing G., The massage book. Random House-Bookworks, New York 1972. Drobner Z., Zdrowotny masa chi ski. Wyd. Comes", Warszawa 1994. Duke M., Acupuncture. Redwood Press, London 1973. Durynjan R.A., Wspó czesne naukowo-metodologiczne podej cie do problemu akupunktury. Akupunktura Polska, 1984, 1,1. Dzier anowski R., Podstawowe zagadnienia medycyny chi ko-wietnamskiej. Cz. I. Wiadomo ci Lekarskie, 1969, 13,1241. Dzier anowski R., Podstawowe zagadnienia medycyny chi ko-wietnamskiej. Cz. II. Wiadomo ci Lekarskie, 1969, 14,1355.

212

BIBLIOGRAFIA

Garnuszewski Z., Akupunktura, jej historia, renesans i zastosowanie. Problemy, 1980. Garnuszewski Z., Historia akupunktury. Arch. Hist. Med., 1980, 2,147. Garnuszewski Z., Renesans akupunktury. Sport i Turystyka, Warszawa 1988. Garnuszewski Z., Wyk ady na kursach akupunktury, organizowane przez CMKP w Warszawie w latach: 1979, 1980, 1981, 1983, 1985, 1986, 1987. Goux H., Acupuncture. Librairie Maloine, Paris 1955. Górniccy J. i J., Zdrowie przez dotyk. Wyd. Cir", Warszawa 1992. Górnicki M., Maciejowski A., Pokrywka J., O zmianach w wywo anych potencja ach mózgowych wyst puj cych podczas zabiegów akupunkturowych. Akupunktura Polska, 1984 (2),3,84. Górnicka J., Skar ski A. (red.), Sekrety medycyny naturalnej. Comes, Warszawa 1993. Hashimoto M., Japonese Acupuncture. Thorsons, London 1966. Hovorka J., Masa chi ski. Wyd. Kleks", Bielsko-Bia a 1991. Huard P., Ming Wong - Chinese Medicine. Mc Graw-Hill, New York 1968. Ibrahimowa W.S., Masa punktowy. Wiedza Powszechna, Warszawa 1990. Javier J., Points of Chinese Acupuncture. Healt Science Press Deninton Estate. Well-ingborough Nortamptonshure, 1974. Jonecko A., Stasie ko J., Jonecko W., Historia akupunktury chi skiej w redniowieczu i w czasach nowo ytnych. Wiadomo ci Lekarskie, 1982, XXXV/23, 1953. Jonecko A., Stasie ko J., Jonecko W., Najdawniejsza historia akupunktury chi skiej. Wiadomo ci Lekarskie, 1981, XXXIV/8, 703. Kajda ski E., Pierwsze informacje o akupunkturze i przypiekaniu w Europie. Wiadomo ci Lekarskie, 1987, XL/7,495. Kirsch R., Masa sportowy. PZWL, Warszawa 1955. Królicki Z., Tradycyjna medycyna chi ska, T. I, Wyd. Poligraf, Wroc aw 1993. Królicki Z., Tradycyjna medycyna chi ska - prawo pi ciu elementów, T. II, Wyd. Poligraf, Wroc aw 1994. Kuan H., Chi ski masa i akupresura. PZWL, Warszawa 1992. Kunicew A., Leczebnyj masa . Medicina, Moskwa 1976. Langwi ski R., Ból a neuroprzeka niki. Post. Hig. i Med. Do w., 1986, 40,401. Lavier J Historie, doctrine et practique de 1'acupuncture chinoise. Editeur, Paris 1966. Lewi ski A., Aktualne pogl dy dotycz ce akupunktury. Anest. Reanim. Inf. Terap., 1975, VII,3,467.

BIBLIOGRAFIA

213

Maczeret L.E., Samosiuk Z., Akupunktura i inne metody refleksoterapii. PZWL, Warszawa 1990. Magiera L., Klasyczny masa leczniczy. Kraków 1994. Manaka Y., Chinese massage. Japan Publications Traching Co. USA, 1973. Mann F., Acupuncture, the Ancicnt Chinese Art of Healing. William Heineman Medical Books, London 1962. Mann F., The Meridians of Acupuncture. William Heineman Medical Books, London 1964. Mika T., Fizykoterapii a. PZWL, Warszawa 1993. Moss L., Acupuncture and you. Eleh Books, London 1964. Nakatani J.E., Yamaschito K., Ryodoraku Acupuncture. Tokyo 1977. Niboyet J.E.M., Complement d'acupuncture. Wapler, Paris 1955. Niboyet J.E.M., Le Traitment d'algies par L'acupuncture. Jac ues Lafitte, Paris 1959. Operacz K., Akupunktura - teoria i praktyka. Agencja Omnipress, Warszawa 1991. Operacz H., Zasady akupunktury. Agencja Omnipress 1991. Pastinszky J., Racz J., Zmiany skórne w chorobach wewn trznych. PZWL, Warszawa 1964. Pincel J, Prawo pi ciu elementów w medycyniie naturalnej. SPAR, Warszawa 1994. Pu Ch., Ogólny zarys masa u chi skiego. Wyk ady delegacji lekarzy chi skich szkol cych polskich lekarzy na kursie akupunktury CMKP w Warszawie w 1987 roku. Sapi ski W., Sapi ska J., O leczeniu akupunktur . PZWL, Warszawa 1990. Siero A., Cie lar G., Adamek M., Magnctoterapia i laseroterapia niskoenergetyczna. SAM, Katowice 1993. Skar ski A., Bli ej natury. Agencja Wyd. Comes", Warszawa 1992. Stojanowskij D., Sprawocznik po ig orefleksoterapii. Kiszyniew 1977. Szcz nicwski M., Podstawy akupunktury. ZWMN, Koszalin 1991. Szczudlik A., Kwasucka J., Zachowanie si immunoreaktywno ci betaendorfinopochodnej we krwi chorych z przewlek ym bólem leczonych punktowym dra nieniem receptorowym (akupunktur ). Neurochirurgia Polska, 1984. Szopi ski J., Sierak T., Niecbecki A., Kaniewski M., Badania ciwo ci bioelektrycznych punktów akupunkturowych. Pami tnik I Krajowej Konferencji Akupunktury. Warszawa 1983. Tabjejewa D.M., Metodyczne problemy akupunktury. Akupunktura Polska, 1983,(1)3.

214

BIBLIOGRAFIA

Tan L.T., Tan M.Y., Veith J., Acupuncture therapy. USA, 1973. Thie J.F., Dotyk. Sport i Turystyka, Warszawa 1989. Usowa M.K., Morochow S.A., Kratkoje rukowodstwo po ig ouka ywaniu i pri eganiu. Medicina, Moskwa 1974. Wallnofer H., Rottauscher A., Chinese Folk Medicine. Bell Publishing Co., New York 1965. Wasi ska K., Elektropunktura. Zielona Góra 1992. Worgalik W.G., Wjazmia ski E.S., Zarys chi skiej medycyny. PZWL, Warszawa 1964. Wu Wei-ping, Formulaire d'acupuncture. Librairie Meloine, Paris 1959. Zalewska B., Tolerancja bólu a efekt leczenia bólów g owy punktowym dra nieniem receptorowym. Neurochirurgia Polska, 1980. Ying K., Chinese Medical Sciense in Practice. Kowloon, Hongkong 1982.

ZA

CZNIK I

Nazwy meridianow (kana ów) w ró nych j zykach i ich symbole Lp.

N. polska

N. aci ska

N. francuska

N. niemiecka

N. angielska

I

M. p uc (P)

Pulmones (P)

Poumons (P)

Lunge (Lu)

Lungs (L)

M. jelita grubego (JG)

Intestinum crassum (IC)

Gros intenstin (GI)

Dickdarm (Di, Dd)

Large intensine (Li)

III

M. )

Gaster (G)

Estomac (E)

Magen (M)

Stomach (S)

IV

M. ledziony-trzustki (ST)

Lien-Pankreas (LP)

Ratc-Pancreas (RP)

Milz-Pankreas (MP)

Spleen (SP)

M. serca (S)

Cor (C)

Coeur (C)

Herz (H)

Hcart (H)

M. jelita cienkiego (JC)

Intestinum tenue (IT)

Intestin grele (IG)

Dundarm (Dii)

Smali intestine (Si)

VII

M. p cherza mocz. (PM)

Vesica urinaria (VU)

Vcssic (V)

Blase (B)

Urinary blader (UB)

VIII

M. nerki (N)

Ren (R)

Reins (R)

Nieren (N)

Kidney (K)

IX

M. osierdzia (O)

Pericardium (Pc)

Maitre du Coeur (MC)

Kreislaufsexualitiit (KS)

Pericardium (P)

X

M. potrójny ogrzewacz (PO)

Cardinalis tricalori (SJ)*

Trois Rcchauffeur (TRI

Dreifachen Erwarmers (3E)

Triple warmer (T)

M. p cherzyka . (P )

Vesica fellea (VF)

Vesicule Biliaire (VP)

Gallenblase (G)

Gall Blader (GB)

M. w troby (W)

Hepar (H)

Foie (F)

Lcbcr (Le)

Liver(Liv)

XIII

M. rodkowy tylny (ST) '

Sinarteria regens (TM)*

Vaissear Gonverbeur (GV, VG)

Lenker efass (LG)

Governing Vessel (GV)

XIV

M. rodkowy przedni (SP)

Sinarteria respondens (JM)*

Vaissear Conception (VC)

Conzeptionsgefass (KG)

Conception Vessei (CV)

II

V VI

XI XII

dka

Skrót literowy pochodzi od nazwy chi skiej.

ZA

CZNIK II

Charakterystyka meridianow (kana ów) Lp.

Nazwa polska

I

Nazwa aci ska

Typ yang/yin

Liczba punktów

yin

11

M. p uc (P)

Shou Tai Yin Fei Jing*

M. jelita grubego (JG)

Shou Yang Ming Da Chang Jing

yang

20

III

M.

Zu Yang Ming Wei Jing

yang

45

IV

M. ledziony-trzustki (ST)

Zu Tou Yin Pi Jing

yin

21

V

M. serca (S)

Shou Shao Yin Xin Jing

yin

9

VI

M. jelita cienkiego (JC)

Shou Tai Yang Xiao Chang Jing

yang

19

VII

M. p cherza mocz. (PM)

Zu Tai Yang Pang Guang Jing

yang

67

VIII

M. nerki (N)

Zhu Shao Yin Sheng Jing

yin

27

IX

M. osierdzia (0)

Shou Juc Yin Xin Bao Jing

yin

9

X

M. potrójny ogrzewacz (PO)

Shou Shao Yang San Jiao Jing

yang

23

XI

M. p cherzyka . (P )

Zu Shao Yang Dan Jing

yang

44

XII

M. w troby (W)

Zu Jue Gan Jing

yin

14

XIII

M. rodkowy tylny (ST) *

Tu Mai

yang

28

XIV

M. rodkowy przedni (SP)

Jen Mai

yin

24

II

dka ( )

* Transkrypcj nazw chi skich podaje si wg Kónig J. Wancura: Nowoczesna akupwiktura chi ska.