Bella i Sebastian - Aubry Cecile

Cecile Aubry

Bella i Sebastian Przełożyła Katarzyna Witwicka

Tom I Schronisko Pod Wielkim Baou

Cecile Aubry, urodzona w 1931 roku francuska pisarka, aktorka filmowa i reżyser telewizyjny, jest autorka poczytnych w swoim kraju książek dla dzieci, do których sama wykonuje ilustracje. W Polsce w 1975 roku ukazały się po raz pierwszy dwa tomy z jej głośnego cyklu powieściowego o przyjaźni i miłości małego cygańskiego sieroty – Sebastiana, i zdziczałego psa – Belli. Według tych wzruszających opowieści, osadzonych w surowej, alpejskiej scenerii, powstał serial telewizyjny, emitowany również w naszym kraju. Staraniem Polskiego Związku Niewidomych w 1976 roku pozycja ukazała się alfabetem Braille'a.

I Nikt w Świętym Marcinie nie zwrócił na nią uwagi, gdy przechodziła przez wieś. Któż mógł przypuszczać, że w swych cygańskich sutych spódnicach, zniszczonych płytkich pantoflach i otulona tylko chustką, sięgającą od głowy zaledwie po biodra, wybiera się hen, wysoko, ku przełęczy? Od samego rana padał lodowaty deszcz i kto mógł, siedział w domu. Koło południa wiatr zmienił kierunek i zaczął padać śnieg. Gdyby kobieta poszła normalną drogą, musiałaby przejść koło domku starego Cezara i Angelina by ją dostrzegła. Zdziwiłaby się i zatroskała, że samotna i tak lekko ubrana kobieta idzie w stronę Baou, i na pewno by ją zatrzymała. Zaprosiłaby ją do domu, aby się ogrzała, odpoczęła i poczekała na lepszą pogodę, zamiast wędrować w styczniową zawieję, dźwigając tak bliskie już narodzenia się dziecko... Ale kobieta minęła wieś i wspinała się pod górę skrótem, wiodącym ku granicy i do schroniska u podnóża Baou. Tam właśnie zaskoczyła ją śnieżyca. Kobieta, popychana wirami wiatru, brnęła, znacząc głębokie ślady w śniegu i z każdym krokiem tracąc siły. Dokąd tak szła?... Nigdy się tego nie dowiedziano. Upadała, podnosiła się. Nie opodal schroniska z nagich, niczym nie spojonych głazów, u stóp Baou, upadła po raz ostatni, maleńka czarna plamka na bezbrzeżnej białej przestrzeni. O tej porze dwaj strażnicy graniczni, Johannot i Berg, powracali właśnie z patrolu. Często razem pełnili służbę, więc się zaprzyjaźnili, ale wcale nie byli do siebie podobni. Berg był niski, chudy, o szczupłej twarzy i jasnych niebieskich oczach. Jego złe humory nie robiły najmniejszego wrażenia na starszym od niego, wielkim i flegmatycznym Johannocie. – Co za cholerny pomysł wysyłać ludzi w taką pogodę na patrol! Johannot, fatalista, wzruszył ramionami. – Cóż, taka służba – odparł. Mówił zazwyczaj niewiele, a zdania jego były krótkie i treściwe. Ruchem głowy wskazał jakiś szary cień, który zbliżał się ku nim wśród szaleńczego wirowania białych płatków. – Wygląda na to, że to Cezar! Cień stał się wyraźniejszy. – Ohe! Cezarze! – zawołał Johannot. Po czym dorzucił nie podlegające wątpliwości stwierdzenie: – Co za psia pogoda! Cezar, mijając ich, zatrzymał się na chwilę. Niewielu ludzi, darzył sympatią, ale Johannota właśnie lubił. – Dla lisów w sam raz – powiedział.

Pomarszczona twarz świadczyła, że jest już stary, ale trudno by określić, ile ma lat, bo sprawiał wrażenie niezwykle krzepkiego. Można by pomyśleć, że dobiega zaledwie pięćdziesiątki, podczas gdy w rzeczywistości przekroczył już sześćdziesiąt. – Polowanie? – zapytał Berg, ruchem głowy wskazując strzelbę starego. – I!... dzisiaj tylko tak sobie spaceruję! – odpowiedział Cezar. Berg spojrzał z niesmakiem na ogromną białą przestrzeń i płatki nieprzerwanie osypujące się z ponurego, szarego nieba. – Powodzenia – powiedział takim tonem, jakby to miało znaczyć: „Idź do diabła, stary wariacie, razem ze swym zachwytem dla gór o każdej porze roku!” Po czym ruszył naprzód, mówiąc: – My tam wracamy na posterunek, i to szybko! Cezar odpowiedział: – Szczęśliwej drogi! Johannot dorzucił: – Pozdrowienia dla Angeliny i Janka... Cezar zaczął schodzić na dół, a Johannot, idąc za Bergiem, ruszył w mozolną drogę, wspinając się ku schronisku pod Baou. Należało je okrążyć, by dotrzeć do posterunku. I gdy byli już niedaleko tego schroniska, Johannot pierwszy dostrzegł ciemny wzgórek na śniegu. – Berg, co to może być... to tam? Berg, zagrzewając się myślą o czekającym go, rozpalonym do czerwoności piecu, szedł z opuszczoną głową w zacinającym, lodowatym śniegu. – Co? – zapytał. – Wygląda, jakby tam ktoś leżał – mruknął Johannot, starając się ze wszystkich sił biec po mokrym śniegu. Berg podążał za nim znacznie wolniej. Zobaczył, jak Johannot przyklęka, rozgarnia śnieg, odwraca się i woła w dół, ku zboczu: – Cezarze!... Ohe! Cezarze! Teraz i Berg starał się podbiec. Cezar, usłyszawszy wołanie, odwrócił się. Nie widział już strażników, ale zawrócił na te pełne niepokoju wezwania. Wkrótce w dwóch pochylonych nad czymś szarawych cieniach majaczących w wirującej bieli domyślił się obu mężczyzn. Jego duże i powolne kroki stały się szybkie i wreszcie ujrzał kobiecą głowę, którą unosił Johannot, usiłując wlać w usta leżącej kilka kropli z manierki. Kobieta otworzyła oczy. Cezar przyklęknął. – Trzeba ją zanieść do wioski – powiedział Johannot. – Pomóżcie nam, Cezarze. – Jak ona mogła wdrapać się aż tutaj przy takiej pogodzie i w swoim stanie – szepnął Berg. Johannot wzruszył ramionami. Nie zastanawiał się teraz nad tym, wiedział tylko, że należy zanieść ją na dół do doktora Wilhelma i że nie będzie to przedsięwzięcie łatwe wobec zawiei i stanu, w jakim znajdowała się kobieta. – Prędzej – powiedział. – Chodźmy. – Wygląda na Cygankę – powiedział jeszcze Berg. – W zeszłym miesiącu stali tu obozem w dolinie. Kobieta jęczała z cicha. Johannot pogładził ją po czole i powiedział bezradnie: – Cicho, cicho, mała! Nie bój się, jesteśmy tu! Wstał i polecił: – Berg, ty weźmiesz za nogi. Cezar i ja za ramiona. Starajmy się iść szybko i nie trząść nią. Ale Cezar popatrzył na niego. – Już nie ma czasu. Gdy owca ma taki wzrok, jak ta kobieta, pasterz nie odchodzi od niej...

Ruchem brody wskazał w kierunku schroniska. – Tam trzeba ją zanieść. Wioska jest za daleko. Zrobili, jak powiedział. Berg wziął kobietę za nogi, Cezar i Johannot pod ramiona. Szli z trudem, a nieprzytomna kobieta jęczała raz po raz. Chustka spadła jej z głowy i długie ciemne włosy wlokły się po śniegu. Ułożyli ją na polepie schroniska. Tu nie była przynajmniej wystawiona na podmuchy wiatru. Teraz dopiero zobaczyli, jaka jest młoda, i litość ścisnęła serca trzech mężczyzn. Cezar zdjął kurtkę, podszytą baranim futrem, i okrył nią kobietę. – Zostańcie tu z nią, Cezarze – powiedział Johannot. – Zejdziemy z Bergiem po lekarza. Znikli już w śnieżnej mgławicy, gdy Cezar zawołał za nimi: – Jak będziecie przechodzić koło mego domu, wstąpcie po Angelinę... Młoda, ale lepiej potrafi pomóc Wilhelmowi niż my. Niech przyniosą to, co może być potrzebne dla matki... i dla małego. Ostatnie słowa dopowiedział nieco ciszej, poważnie, jak gdyby już teraz, nim jeszcze dziecko przyszło na świat, brał za nie całkowitą odpowiedzialność. Wzrokiem pełnym zadumy odprowadzał Berga i Johannota, którzy ruszyli drogą ku dolinie. Wkrótce stracił ich z oczu. Wtedy wszedł do schroniska. Śnieg już prawie nie padał, ale wicher dął wściekle. Wokół schroniska toczyła się, przy akompaniamencie przerażającego wycia, odwieczna, od początku świata wciąż ta sama walka gór z żywiołem; walka wiatru z kamieniem. A wewnątrz rozgrywał się inny dramat, którego Cezar był bezradnym świadkiem: śmierć brała w posiadanie żywą istotę, a z niej rodziło się oto nowe życie. Noworodek wydał swój pierwszy krzyk. Cezar wykonywał ruchy, które nie były mu obce: tylu przecież jagniętom pomagał się rodzić. Po czym wziął kurtkę, niepotrzebną już matce, i jagnięcym runem otulił dziecko. Strażnicy, doktor i Angelina, wspinając się pod górę, zobaczyli Cezara, siedzącego na progu schroniska i trzymającego coś w ramionach. Wiatr ucichł i wielka, śnieżna cisza zapanowała w górach, głosy niosły się daleko i nadchodzący posłyszeli pełen pasji krzyk noworodka. Angelina nie na darmo miała czternaście lat: nogi lekko ją niosły. Toteż nadbiegła pierwsza. A że doktor był młody, więc zjawił się zaraz za nią. – Spóźniłeś się, Wilhelmie – powiedział Cezar. – Ale nikt temu nie jest winien. – Spieszyliśmy, jak tylko mogliśmy, Cezarze. Wreszcie nadszedł Johannot, za nim Berg i mały, dziesięcioletni Janek. Wszyscy znieruchomieli, gdy doktor wyszedł ze schroniska. Na jego młodej twarzy malowała się powaga i współczucie. – Nie żyje... – powiedział. – To dziecko jest teraz na świecie samiutkie. Trzeba się nim zaopiekować, może ktoś zgłosi się po nie. Angelina spojrzała na dziadka, a jej dziecięce jeszcze oczy wyrażały prośbę dojrzałej kobiety. I Cezar podał jej małego. – Jest synem gór. Wiem, że oboje z Jankiem będziecie go kochali. W cieple baraniego kożucha noworodek usnął. Angelina otuliła go swoją chustką i szybko zawróciła ku dolinie... Połyskujące lodowatą bielą wierzchołki zdawały się pomstować w jej stronę, a cienie gór jakby chciały odebrać jej dziecko... Pragnęła tylko jednego: uciec. Uciec i w cieple domowego ogniska, które wychodząc przysypała popiołem, złożyć to małe, kruche, tak cudownie zachowane życie. – Idź z nimi, Wilhelmie – powiedział Cezar. – Tu i tak nie masz co robić. Johannot poparł go:

– O nieboszczkę sami się zatroszczymy, doktorze... a takie maleństwo to delikatne stworzenie! Niech chociaż ono przeżyje! Janek biegł już w kierunku domu. Przystanął. – A imię? Jakie mu damy imię? Cezar, który wchodził właśnie do schroniska, zatrzymał się i powiedział: – Dzisiaj mamy świętego Sebastiana... Angelina spojrzała na doktora. – Sebastian? – spytała. Uśmiechnął się do niej. Wówczas przytuliła ostrożnie nieforemny tłumoczek, który trzymała w ramionach. – Chodź do nas, Sebastianie... Będziemy ciebie bardzo, bardzo kochali! W dole, w mroźnym powietrzu wznosiły się ponad wioską dymy z kominów: to w domach rozniecano ogień, by ugotować wieczerzę. Angelina, Wilhelm i Janek śpieszyli ku owym niebieskawym, lekkim mgłom. Zdawało się, jakby nagle cały świat odmłodniał na nowo. Tego samego dnia, dwudziestego stycznia, w dzień świętego Sebastiana, gdy wśród zawiei i wysokich gór urodziło się dziecko ludzkie, na drugim krańcu tegoż górskiego łańcucha, o wiele niżej, przyszła na świat Bella... Na fermie u Pasców Bernadetta, starsza z dwu dziewczynek, akurat pilnie wypisywała datę w zeszycie, gdy do pokoju wpadła jej siostrzyczka Krystynka. – Chodź, zobacz! Szczeniaki już się urodziły! Prędzej, zostaw te zadania! Dwa razy nie trzeba było tego powtarzać. Bernadetta chwyciła w biegu chustkę z wieszaka i popędziła do stajni, gdzie leżała wielka suka. Było to zwierzę wspaniałe, o białej jedwabistej sierści, które w całej swej majestatycznej postaci miało jedynie trzy ciemne punkty: nos i dwoje oczu. Dwoje oczu zarysowanych długą, czarną kreską. Dwoje oczu o połyskujących złocisto źrenicach. Bernadetta pierwsza pchnęła drzwi. Suka uniosła wielki łeb. Ale, poznawszy gości, pochyliła się nad jakimiś małymi, mokrymi i wiercącymi się tłumoczkami, które zaczęła lizać zawzięcie. – Ojej – powiedziała rozczarowana Bernadetta. – Jakie szkaradne! Nigdy nie będą takie piękne jak ona! – Nieprawda – zaprotestowała Krystynka. – Według mnie są prześliczne. Nic się nie znasz. Nadszedł ojciec. – Tato – powiedziała Krystynka – Bernadetta mówi, że one są szkaradne! – Oczywiście, że są szkaradne! Ale poczekajcie kilka dni, a zobaczycie, jakie zrobią się z nich śliczne kulki białego futra. Z tą obietnicą zamknięto drzwi, pozostawiając sukę i jej małe w spokoju. Bernadetta wróciła do swych lekcji. Krystynka do zabawy. A nazajutrz zjawił się tam domokrążca, Gedeon, który zazwyczaj dwa razy do roku zaglądał na fermę. Pasco dostrzegł go, jak ponuro zasępiony piął się kamienistą drogą pod górę swym rozklekotanym gratem z ubiegłego stulecia, który nazywał samochodem... – Gedeonie! – zawołał Pasco. – Chciałeś mieć dużego psa do towarzystwa w swych wędrówkach... Mam takiego, wczoraj się urodził! Gedeon wjechał na podwórko dychawicznym i klekocącym gruchotem.

– Pójdę zobaczyć – powiedział. W stajni popatrzył na trzy szczeniaki, wziął jednego do ręki, zważył na dłoni, zajrzał do maleńkiego pyszczka, różowego i czarnego, obejrzał uszy, grube niezgrabne łapy – a suka cały czas czujnym wzrokiem przyglądała się tym oględzinom. – Spokojnie, kochana, nic się nie bój – powiedział, odkładając szczeniaka z powrotem między jej łapy. Po czym, wskazując na psiaka, zwrócił się do Pasco: – Ładne są, nie ma co gadać! Ale ta najładniejsza... Dasz mija? A ponieważ farmer milczał niezdecydowanie, dorzucił: – Na wymianę. Ty dostaniesz zegarek i twoje córki po zegarku... no, a żona szarfę, to jasne! To mówiąc poszedł do samochodu i powrócił z dużym kartonowym pudełkiem. Wyjął z niego pęk jaskrawo kolorowych wstążek oraz całą kolekcję zegarków; pootwierał futerały... – Schowaj to na razie – powiedział Pasco – dasz za trzy miesiące, jak przyjedziesz po swoją suczkę. I w ten sposób Bella została przehandlowana za trzy zegarki i jedwabną szarfę! Przydarzyło się to w jej życiu po raz pierwszy, ale wcale nie ostatni. Albowiem nie tylko ludziom zdarzają się niezwykłe losy, psie też takie bywają... Bella była najzupełniej szczęśliwa u Gedeona. Pysznił się nią. Była dopiero szczeniakiem, a już widać było, co z niej wyrośnie: że będzie ogromna i silna, jak jej matka, czuła i łagodna w przyjaźni, niebezpieczna w gniewie. Dech zapierało, gdy powolnym, pełnym godności ruchem odwracała łeb. Wszyscy się nią zachwycali, lubili ją lub bali się jej. Pewien znawca, który pragnął odkupić ją od Gedeona, przestrzegał go, że należy się mieć na baczności wobec tej siły. – I, tam! Przecież jest łagodna jak baranek! – Poczekaj, jak wyrośnie, to zobaczysz! – Do licha!– odparł Gedeon – to zwierzę jest bez nerwów! A mnie to nawet na rękę, że jej się trochę boją... Tymczasem Bella skończyła już pięć miesięcy. Pewnego dnia rozklekotany, kolebiący się i dychawiczny samochód Gedeona zatrzymał się w miasteczku, tarasując wjazd na parking. Gedeon wysiadł, Bella wyskoczyła za nim. Kierowca jakiejś ciężarówki krzyknął: – Ej, panie! A jak ja stąd wyjadę? Gedeon wzruszył ramionami. – Nigdzie nie ma wolnego miejsca. Zresztą ja tylko na chwilę albo i mniej nawet! – A jakże! Zna się tę piosenkę! Tylko że ja nie mam czasu do stracenia, pracuję. Gedeon podszedł, wyraz twarzy miał zły. – A ja? Jak sobie wyobrażasz, że co ja tu robię? Oddam tylko jedną paczkę i zaraz wracam. – Gwiżdżę na to!... Zjeżdżaj pan trochę na bok z tym swoim gratem, bo jak nie, to sam go zepchnę! – Ja nie zjadę, a ty spróbuj tylko! Bella, węsząc to tu, to tam, odbiegła drobnym kroczkiem, poznając świat. Słyszała jeszcze głos Gedeona, który brał niebo na świadka swych utrapień. – Wielkie nieba! Mam szukać innego miejsca! Nawet nie dadzą porządnym ludziom spokojnie zarabiać na życie! Jakieś drzwiczki trzasnęły z furią i Gedeon, wściekły, ruszył z miejsca. Psiak pobiegł truchcikiem ku temu znajomemu odgłosowi. Bella co tchu biegła za samochodem, aż straciła go z oczu. Wobec tego biegła jeszcze, dalej i dalej, prosto przed siebie, nie wiedząc dokąd, nic nie rozumiejąc...

Gdy Gedeon spostrzegł się, że jej nie ma, było już za późno. Szukał jej długo, ale nie znalazł już nigdy. Biegła, póki tylko starczyło jej sił. Potem, zrozpaczona, przysiadła na środku szosy i zaskomliła przeciągle. W ten sposób los zetknął ją z Rogerem Pouillou. Pracował w transporcie na terenie swego okręgu i właśnie wracał do Lyonu. Było szaro od mgły. Przezorny Roger zapalił światła. Gdy Bella zobaczyła te dwa ślepia zbliżające się ku niej – wstała, czekając na atak. Roger Pouillou było to chłopisko potężne, lecz o dobrym sercu, lubił zwierzęta i łatwo dawał się zbić z tropu. Zatrąbił rozpaczliwie, zaczął mrugać światłami. Bez rezultatu. Bella nie ustępowała. Wobec biernego oporu zwierzęcia Roger zatrzymał się. Suczka miała obrożę; Gedeon nożem wygrawerował na niej imię: Bella. Informacja nie była wystarczająca. Roger, strapiony, zsunął czapkę do tyłu, nasunął ją z powrotem i drapiąc się uporczywie w kark tłumaczył psiakowi: – Ładna to ty jesteś! Zgadza się! Ale się zgubiłaś! Nie ma nawet nazwiska twego pana... nic! Więc co ja mam teraz z tobą zrobić? Sama chyba rozumiesz, że nie jest bezpiecznie spacerować sobie pieszo po publicznych szosach! Nie wiedziałaś o tym? Psina patrzyła na niego oczami o złocisto połyskujących źrenicach, merdała ogonem i skomliła przyjaźnie. Wystarczyłoby znacznie mniej tych czułości, by wzruszyć Rogera. Wziął Bellę na ręce i ulokował ją na siedzeniu obuk siebie. – Ho, ho! Ale ważysz coś niecoś! Bella, wygodnie zwinięta w kłębek, obrzuciła Rogera najczulszym ze swych spojrzeń. Wielka ciężarówka ruszyła. Roger Pouillou wysiadł przy pierwszym posterunku żandarmerii. Żandarmi obejrzeli suczkę: nie, w okolicy nie było psa tej rasy. Nie, taki owczarek nie był im potrzebny. – Zwłaszcza że – powiedział żandarm z humorem – za trzy miesiące urośnie panu do pasa! Roger Pouillou miał wzrostu metr dziewięćdziesiąt pięć, spojrzał na Bellę i gwizdnął z podziwem. – W każdym razie nie można jej puścić samopas! Żandarm wspomniał, że istnieje przecież Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami. – Albo niech ją pan na razie zabierze, a nam proszę zostawić swój adres – powiedział drugi. – Jeśli w ciągu roku i jednego dnia nikt się po nią nie zgłosi, będzie ją pan mógł zatrzymać sobie. Roger podpisał jakiś papierek i zabrał Bellę. – Jak też nas powita Julietta? – zastanawiał się. Julietta przywitała ich wcale nieźle. Uwielbiała męża i prezenty. I choć mieszkanko składało się z malutkiego pokoiku i jeszcze mniejszej kuchenki, Julietta przyjęła Bellę niby cenny dar. Bella zaś żyła sobie bardzo szczęśliwie u swego, trzeciego z kolei, pana. Spędziła tam osiem miesięcy i urosła już zupełnie. Wtedy postanowiła wtrącić się dozorczyni kamienicy. Powróciwszy pewnego razu z podróży, Roger zastał żonę tonącą we łzach. Bella, ogromna i wspaniała, tarasowała sobą cały pokój, a dozorczyni, nieustępliwa, choć pełna współczucia, ocierała własną chusteczką, jak małemu dziecku, niebieskie oczy Julietty. – No, proszę pani, pani Pouillou... – mówiła dozorczyni. – No, moja kochana! Wie pani przecież doskonale, że cały czas, odkąd państwo mają tego psa, sama uspokajałam lokatorów. Tłumaczyłam im wciąż: „Poczekajcie, aż się ktoś upomni o sukę! Na pewno przecież ktoś

się o nią wreszcie upomni!...” Roger popatrzył ponuro na Bellę i, bardzo smutno, na Juliettę. – Tak – powiedział – tylko że nikt się po nią nie zgłosił. – Na szczęście! – wybuchnęła Julietta. Wobec tego dozorczyni stała się jeszcze bardziej surowa. – No tak, moja droga!... Ale administrator nie daje mi spokoju: „Pani Martin – powtarza – nie wolno trzymać zwierząt w kamienicy!” No... gdyby to był jakiś mały piesek, nic bym nie mówiła! Ale takie psisko jak ona! Nie mogę przecież udawać, że zwierza nie widzę, prawda? Roger zrobił się czuły. Spróbował nawet wykrzywić się uciesznie, co zwykle rozśmieszało Juliettę. Na nic. Wzruszyła tylko ramionami i rozszlochała się jeszcze rozpaczliwiej. – Wszyscy jesteście okrutnicy... bez serca! Roger, w głębi duszy, poczuł się dotknięty. – Przesadzasz, Julietto! Przecież od miesięcy wyłażę ze skóry”, żebyś tylko mogła hodować sobie to psisko... Ale musisz przyznać, że maleństwo to nie jest!... Dozorczyni, kobieta praktyczna, orzekła, że teraz należy wreszcie coś postanowić, po czym wyszła. Julietta pokwitowała jej odejście wściekłym sapnięciem i zaczęła wpatrywać się w Bellę. Zwiększyło to tylko jej rozżalenie. Wtedy Roger wyznał coś, z czym w sekrecie nosił się od pewnego czasu. – A gdybyśmy oddali ją do mego kolegi, Guicharda? Już mówiłem z nim o tym. Zgadza się... no i ma ogród! Oburzony krzyk Julietty świadczył, że obrał fałszywą drogę. – Nie, nie, nie! Wolę spakować walizy i wyprowadzić się stąd! Rogerze, nie pozostaje nam nic innego, jak wynieść się we troje! Bezradny Roger wyszeptał tylko: – Julietto, mój króliczku... dokąd się wynieść? Julietcie było wszystko jedno, a zresztą, to nieważne! Pochłaniała ją jedna jedyna sprawa: Bella. Co się z nią stanie? – Więc aż tak ją kochasz? – zdziwił się Roger. – Wprost nie do wiary! I nagle porwała go wściekłość. – Ostatecznie, to tylko pies! Chyba nie chcesz zepsuć naszego życia przez to zwierzę, co? Ta złość wyzwoliła widocznie w Julietcie ostatni odruch obrony. Powiedziała szybko: – Moglibyśmy zamieszkać u mamy... W pierwszej chwili Roger miał ochotę rozbić cokolwiek, a potem powiedział nagle sucho, twardo: – Dobrze, rozumiem. Pakuj się. Nie pozostaje nam nic innego, jak zamieszkać na kupie u twojej mamy... Piękna niespodzianka dla niej i niezły bigos dla nas! Na razie idę się przejść, do widzenia! Drzwi trzasnęły i Julietta na próżno wołała: „Roger!” W odpowiedzi usłyszała jedynie odgłos kroków męża, zbiegającego po schodach. Oczami pełnymi łez popatrzyła na Bellę: teraz wiedziała, że pies jest dla niej stracony. Złotawe źrenice wpatrywały się w nią uważnie i Julietta, w odpowiedzi na ten wzrok, powiedziała: – To pierwszy raz pokłóciliśmy się z Rogerem tak naprawdę. Wraz z Rogerem i Juliettą Bella utraciła szczęście, którego zaznawała prawie od roku. Było to dla niej brutalne, tragiczne, niezrozumiałe... Oczywiście, pozwoliła się zawieźć do „kolegi”, Guicharda, i tam czekała. Lecz gdy ani Juliettą,

ani Roger nie zjawiali się, uciekła. Przez dwa dni błąkała się głodna. A nad ranem trzeciego dnia... Było to przedmieście jakiegoś miasteczka, szykowano się do występu wędrownego cyrku. Jakiś chłopak, gryząc jabłko, przyglądał się Belli, która, zbłąkana, węszyła, szukając czegoś do jedzenia. Uznał, że to piękny pies. Patrzył na nią z przyjemnością i aż się uśmiechał... gdy nagle porzucił jabłko i przestał się uśmiechać: nie przyglądał się już psu, lecz manewrowaniu policyjnego samochodu, który zajechał niepostrzeżenie i zatrzymał się prawie bezgłośnie. Policjant wysiadł. W ręku trzymał długą, metalową, giętką linkę, jaką zarzuca się na szyje wałęsającym się, bezpańskim psom... Chłopiec kilku szybkimi krokami stanął między psem a policjantem. – To mój pies! – To trzeba się było nim opiekować! Dano nam znać, że błąka się w tej dzielnicy od wczorajszego wieczoru. – Zgadza się. Właśnie wczoraj wieczór tu przyjechaliśmy. Policjant wyciągnął notes. – Imię? Adres? Nie wolno puszczać psów bez smyczy na drogach publicznych... – Nazywam się Mario. A co do adresu, to go nie mam. Jestem żonglerem w cyrku, o, w tym... Dziś jesteśmy tu, jutro gdzie indziej... Rozumie pan? – Mario – jak? – Boulonni. To nazwisko mego ojca. Mario Boulonni... Tak więc raz jeszcze Bella powróciła między ludzi. Pokochała Maria w tej samej chwili, kiedy położył na niej rękę. Przyglądała mu się, jak przez całe godziny podrzucał i łapał najmniej spodziewane przedmioty. Czasem otaczał się płonącymi biczami i wtedy Bella warczała. Albo wprawiał w ruch długie jedwabne wstęgi, które wirowały wokół niego w jakimś zawiłym i barwnym tańcu. Różnokolorowe piłki stawały się czymś czarodziejskim w jego rękach. Drabinki, na które się wspinał, zdawały się płynąć w powietrzu, a on wykonywał na nich tysiące wręcz nieprawdopodobnych obrotów z beztroskim uśmiechem, jakby to wszystko nie wymagało najmniejszego wysiłku. Tak, był istotą dziwną, niepodobną do reszty innych ludzi i Bella go uwielbiała. Towarzyszyła mu z miasta do miasta i co wieczór razem z nim wychodziła na arenę. Tam, wśród roziskrzonych świateł rampy i w kostiumie z migocących pajetek, Mario dokonywał swych zdumiewających czynów. Zdawało się, że unosi się w powietrzu. Pewnego wieczoru w jakimś dużym mieście, gdy Mario skończył już swe zaczarowane popisy i wraz z Bellą zszedł z areny, jeden z widzów zażądał widzenia się z Folco Boulonni, ojcem Maria. Później, po przedstawieniu, gdy światła już pogasły, Folco powiedział do syna: – Proponują mi znakomity kontrakt dla ciebie. Najpierw pojechałbyś do Anglii... a potem w objazd po całej Europie... Oczywiście bez psa. Bella zostałaby tutaj. – Nie – odpowiedział Mario. – Co? Nie chciałbyś zostać „mistrzem Mario Boulonni”? Występować w największych cyrkach świata? – Pojadę, gdzie chcesz, ale z nią. – Wykluczone! Musiałeś widocznie w dzieciństwie upaść na głowę! Foko uderzył w czuły ton, zaczął obiecywać: – Będziemy jej pilnować, będzie tu z nami szczęśliwa. Skończy się twój kontrakt, wrócisz...

Znowu będziesz z nią razem... – Szkoda gadania. Mnie tu dobrze. Nie mam ochoty na zmiany. I Mario opierał się przeszło miesiąc. A później ambicja, pragnienie sławy, ten urok, który każdego artystę przyprawia o zawrót głowy, gdy oklaskiwany wchodzi na scenę – zrobiły swoje: Mario podpisał kontrakt. Tym samym wyrzekł się Belli i Folco po wyjeździe syna sprzedał ją. Była jeszcze większa niż jej matka, miała wypielęgnowaną sierść cyrkowego zwierzęcia, puszystą, długą i lśniącą, która otulała ją niby futro polarnego niedźwiedzia, a z tej bieli wyzierała tylko czarna plamka nosa i dwie podłużne kreski oczu. Była zachwycająco piękna. Folco wziął za nią dobrą cenę. Teraz zaczęło się dla Belli życie psa-ozdoby. Przechodziła z rąk do rąk. Kupowana dla kaprysu, potem sprzedawana, zmieniała właściciela za każdym razem, gdy tylko zaczynała zawadzać lub gdy ktoś komuś dawał za nią dużo pieniędzy: ot, stała się po prostu przedmiotem handlu. Każdy podziwiał jej wspaniałą urodę, lecz Bella nauczyła się nie ufać ludziom, którzy tak łatwo ofiarowują, a potem odbierają swą przyjaźń... Zobojętniała. Mało ją obchodziło, co ją u kogo czeka, nikomu już nie darowywała swego serca. Miała około sześciu lat, gdy zamknięto ją w jakiejś psiarni. Zapisano w rejestrze: „Bella, suka pasterska z Pirenejów”. Potrzeba było aż dwóch ludzi uzbrojonych w rozwidlone drągi, by zapędzić ją do klatki, nad którą wywieszono haniebny napis: „Zły pies”. A w owym rejestrze, obok jej imienia, dopisano: „Niebezpieczna”. Przez dwa dni nie chciała nic jeść. Potem uspokoiła się, znów przybrała swą obojętną minę, tak że jej nowy pan mawiał: – Ta suka jest wspaniała, ale to nie jest zwierzę inteligentne. Z wolna przestano się jej bać. Nie wiedziano, że cierpienie niewoli obudziło w niej przebiegłość, właściwą jej dzikim przodkom... Stróż, który jej pilnował, przekonał się o tym na własnej skórze. Gdy któregoś dnia otworzył klatkę, suka – bez szczeknięcia, w milczeniu, jak wilk – skoczyła. Całym swym cielskiem runęła na dozorcę. Upadł... ... A Bella, posłuszna zewowi gór, które wydały jej rasę, gnała ku nim po schronienie, jakie mogły jej ofiarować.

II A przecież ta ucieczka Belli – ów skok, którym powróciła do wolności, był tylko pułapką, w jaką wpadła, aby spotkać się z Sebastianem... W pewną sobotę, w targowy dzień w Świętym Marcinie, syrena z budowy elektrowni oznajmiła południe. Robotnicy, skończywszy pracę, grupami szli ku wiosce. W jednej z takich grup szli Gabriel, Franciszek i wnuk starego Cezara, Janek, który skończył już właśnie szesnaście lat. – Uwaga! – wykrzyknął Gabriel. I w ostatniej chwili odciągnął zagadanego z Franciszkiem Janka. Dzięki temu chłopak uniknął uderzenia staczającej się ze zbocza beczki. Sturlała się aż pod przeciwległą skarpę, odbiła od niej, odtoczyła i zatrzymała. Wylazł z niej mały chłopczyk i, zaśmiewając się, ogłosił: – Jestem beczką-samotoczką! – Ach, ty smarkaczu! – sarknął Gabriel. – Mogłeś połamać nam nogi, nie mówiąc już o twojej własnej głowie, bałwanie jeden! I Gabriel ruszył dalej: wyłajanie tego dzieciaka należało do Janka! Ale mały zaczął patrzeć tak bystro, że aż wyzywająco. – Sebastianie! – krzyknął Janek surowo. – Wiedziałem, że to twoja sztuczka! – Nic podobnego – zaprzeczył Sebastian. – Nie miałeś zielonego pojęcia. – Gdybyś był moim synem – powiedział jakiś przechodzący robotnik – zerżnąłbym ci tyłek. Sześcioletni Sebastian odznaczał się ogromnym brakiem respektu dla dorosłych. Teraz wzruszył ramionami. – Sebastianie, uspokój się – rzekł Janek. A jacyś inni mężczyźni dorzucili kilka bardzo soczystych i pozbawionych wszelkiej wyrozumiałości uwag, pełnych napomknień, jak to musi być przykro takiej porządnej rodzinie, która adoptowała dziecko nieznanego pochodzenia... Ci mężczyźni wcale nie byli złymi ludźmi, po prostu wypowiadali głośno to, o czym w Świętym Marcinie wszyscy myśleli po cichu. Sebastian popatrzył za nimi ponuro, po czym, z pewnego rodzaju pogardą, znowu wzruszył ramionami. W końcu uśmiechnął się i powiedział do Janka: – Koza ma się bardzo dobrze. – Przyszedłeś specjalnie, by mi to powiedzieć? – Nie – przyznał Sebastian. – Przyszedłem, bo Angelina jest na targu. Powiedziała, żebyś jej pomógł objuczyć muła.

Janek wziął małego za rękę. – A moja beczka?! – wrzasnął Sebastian. – Znajdziemy inną! Sebastian uważał, aby się nie uśmiechnąć, lecz rękę Jankowi podał. Pozostawiając za sobą mężczyzn, którzy, nie śpiesząc się, szli po wybrukowanej drodze, obaj chłopcy zbiegli pędem ku wiosce. A tam skierowali się prosto w stronę kościoła, gdzie u stóp schodów stała Angelina z całym stosem koszyków. Targ był skończony, wieśniacy zabierali swe puste kosze, składali przenośne lady. Jak na tę porę roku, było bardzo ciepło i wielu mężczyzn przechadzało się tam i z powrotem przed wiklinowymi koszami Angeliny, trochę, żeby się im przyjrzeć... znacznie bardziej dla przyjemności pochwycenia jej dumnego lub roześmianego spojrzenia czy usłyszenia jej ciętej odpowiedzi! Właśnie zbierała już swój towar w grona obfite i lekkie, które przytraczała do grzbietu muła. Zwierzę poddawało się temu, raz po raz pożądliwie zerkając na kosz z kapustą starego Mateusza. Nie należy ufać łagodnym spojrzeniom mułów, albowiem oto, wyciągnąwszy szyję, Paquita osiągnęła wreszcie swój cel. Najpierw jedna, potem druga kapusta zostały delikatnie schrupane. Stary Mateusz upomniał się o zapłatę, Angelina ujęła się za mułem. – Kapusta była zwiędnięta! I tak nikt by ani główki nie kupił, sam Mateusz wie dobrze! Mateusz odpowiedział... Wszyscy co czcigodniejsi święci Prowansji zostali wmieszani do tej sprzeczki; w końcu Mateusz zażądał w zamian bodaj koziego sera. Wobec tego Angelina zażądała reszty kapusty z kosza. Paquita pożarła wszystko i cała sprawa skończyła się, na szczęście, na wesoło, czemu w ten piękny zimowy dzień przyświecał blask na szczytach gór. Janek zostawił Sebastiana u wejścia na plac i poszedł pomóc siostrze. Na to tylko czekała grupa chłopaków. Otoczyli Sebastiana. Antek, przywódca kompanii, zaczął: – Raz – Sebastian! Dwa – Cygan! A za nim, skandując, zagrzmiała reszta: – Se-bas-tian to Cy-gan! Se-bas-tian to Cy-gan! Otaczali go kołem, a on rozpychał ich pięściami, głową, nie odpowiadając jednak ani słowem. Jego mała buzia stwardniała z wściekłości i dumy. Jakiś mężczyzna o mało nie upuścił niesionego towaru i krzyknął: – Hej, wy tam, przestaniecie się bić?! – po czym dodał, biorąc cały targ na świadka: – Widzieliście no takich małych Belzebubów!... Istne nieszczęście! Ale nie powiedział, czy tym nieszczęściem było, że mały chłopiec poszturchiwał całą zgraję wyrostków, czy też, że to oni byli bez litości, gdy instynktownie wystąpili gromadnie przeciw temu, który różnił się od nich. Człowiek poszedł dalej, Antek znów zaczął: – Powiedz mi, Sebastianie, czy twoja kózka ciągle jeszcze choruje? Na to wszyscy wybuchnęli śmiechem, a wśród radosnych pisków i poszturchiwania się łokciami ktoś wykrzyknął: – Wiecie, on latał do doktora Wilhelma, żeby leczył jego kozę! – Ty ośle, nie słyszałeś nigdy o weterynarzu? – Robisz jej kompresy? – A do łóżka ją położyłeś? Gdy tylko zaczęły się te docinki, Sebastian przestał się przepychać. Stał nieruchomo i patrzył na swych prześladowców kolejno, uważnie, z pogardą, nie odpowiadając na drwiny. Oni zaś,

podrażnieni tą dumą, tą obojętnością malca, który nic sobie nie robił z ich liczebnej przewagi, zbliżali się coraz bardziej, coraz bardziej zacieśniając krąg wokół niego. Wówczas, pochylając głowę, jak to robiła jego koza, Sebastian powiedział: – Z drogi, śpieszy mi się. Wobec tego natarcia szereg rozstąpił się. – Nie zapomnij przesłać nam nowiny, Cyganie! I wreszcie ostatnia strzała. – Nie masz z czego być taki dumny, ty! Ale Sebastian, przerwawszy otaczający go krąg, biegł teraz przez plac, w stronę kościoła. – Znowu się biłeś! – powiedziała Angelina, surowym spojrzeniem obrzucając Sebastiana. Odwrócił się, zmierzył wzrokiem grupę uczniaków, którzy teraz, na wszelki wypadek, trzymali się z daleka: wszyscy wiedzieli, że Angelina nie zwykła namyślać się długo, a rękę miała zwinną, trafiała nią celnie. – Nie słyszałaś? Przezywają mnie Cyganem! Nie lubię tego. – Trzeba było nic im nie odpowiadać – powiedział Janek spokojnie. – Nie odpowiadałem, biłem się. Sebastian był wyraźnie zadowolony. Tymczasem z korzennego sklepu wyszła na chwilę Wiktoryna, jego właścicielka, i podeszła do Angeliny, by wybrać sobie koszyk. – Janek ma rację – wtrąciła, ważąc w ręku jeden z koszyków. – Takie tam zwykłe, dziecinne przekomarzania. Łobuzy i tyle! Nie przejmuj się nimi. Angelina odezwała się ze wzburzeniem: – Chyba nie uważa pani, żeby dla małego było to przyjemne! A ponieważ w obronie Sebastiana gotowa była bić się z całym światem, mruknęła do niego: – To się kiedyś źle dla nich skończy, jak ci będą dokuczać!... Masz, idź, kup mi cały kartonik guzików, białe nici i igły. Sebastian wytrzeszczył oczy tak, że stały się podobne do dwóch kulek agrestu. – Aż tyle? – Tyle, tyle... Czekaj, napiszę ci na papierku i uważaj, nie zgub pieniędzy. – Gdzie mam to kupić? – zapytał Sebastian, który wciąż wyraźnie nie dowierzał poleceniu. Wiktoryna, zrujnowawszy cały, misternie ułożony stos koszyków i mrucząc pod nosem, czy w ogóle warto któryś kupować, wybrała wreszcie najmniejszy. – O, ten wezmę – powiedziała. – Proszę – krótko ucięła Angelina. A tymczasem połechtana ambicja i duma wprost rozpierały Sebastiana! Angelina układała z powrotem koszyki w stos, tym razem nie patyczkując się z nimi i, starając się zachować spokój, tłumaczyła Sebastianowi: – Pójdziesz do Sydonii... da ci wszystko, czego potrzebuję. Sebastian, pełen godności, ruszył przez plac targowy. Stoisko Sydonii było z tyłu, za kościołem... – Hola! – zawołał Janek. – A nie kup czasem nugatów za te pieniądze! Angelinie potrzebne są nici i guziki! Sebastian ostentacyjnie wzruszył ramionami, by okazać, że ta niewczesna uwaga absolutnie go nie dotyczy, po czym wszedł bez wahania w sam środek bandy chłopaków, zaczajonych za jednym z występów kościelnego muru. I natychmiast ozwały się rytmicznie skandowane słowa:

– Se-bas-tian to Cy-gan! Se-bas-tian to Cy-gan!... Ale tym razem stary Cezar stał akurat w pobliżu, rozmawiając z dwoma swymi znajomymi. – Uważajcie, żebym wam uszu nie poobrywał, szczeniaki! – krzyknął ostro. Mali dręczyciele zamilkli gwałtownie. A potem cała gromada rozpierzchła się i ulotniła w mgnieniu oka. – Słuchaj – spytała Wiktoryna półgłosem, jakby mówiła o czymś niedozwolonym – a co o tym wszystkim myśli... twój dziadek? – Czasem udaje, że nie słyszy, ale niech pani w to nie wierzy! Zresztą to nie pierwszy raz się przytrafia. – Widocznie dlatego Sebastian tak nie lubi schodzić do wsi – zauważył Janek. – Nieraz woli w sobotę zostać sam w domu na górze niż przyjść tu na targ. Wiktoryna potrząsnęła głową. – Hm... nie ma tego złego... to uczy go życia... – powiedziała praktycznie. – Masz, kochana, pieniążki za ten koszyk... Podała je Angelinie z pewnym wahaniem. – Drogi jest ten twój koszyczek! Angelina już miała na końcu języka jakąś szorstką odpowiedź, ale Wiktoryna stawała zawsze w obronie Sebastiana... Więc powiedziała tylko: – Ale! Niech pani znajdzie lepszy. Cały tydzień go robiłam! – No, pewnie – przyznała Wiktoryna, która dobrze znała wartość roboty. – Ale można się miłować, a nie szkodzi potargować, nie? Zachwycona kupionym koszykiem, wróciła do swego straganu. – Jak ci szedł handel? – spytała niespokojnie dziewczynki, która jej pomagała. – Nieźle. Wiktoryna, uspokojona, zaczęła porządkować swój towar, gdy nagle, tuż przed sobą, ujrzała Sebastiana ze zmarszczonymi brwiami, z nosem na wysokości słoi z landrynkami. Wyglądało na to, że coś sobie z mozołem oblicza. – Nie ma mowy, Sebastianie! Powiedziano ci wyraźnie: nici, igły, guziki. Sydonia jest dalej. No, idź, idź... Jasne, że Sebastian o tym wiedział! Ale popatrzeć na cukierki chyba wolno! Przez chwilę wahał się: czy, jak to nakazywała duma, zmierzyć Wiktorynę pogardliwym wzrokiem, czy uśmiechnąć się do niej? Dobra gwiazda powiodła go tą drugą drogą. Po czym dał nogę i uciekł jak najdalej od nęcących słoi. Serce Wiktoryny zmiękło: wzięła torebkę z cukierkami i zawołała: – Sebastianie! Masz, trzymaj! To twoje ulubione, kwaskowate! No, weźże! Sebastian powiedział uczciwie: – Nie mam za co ich kupić. – Głuptasie! To prezent ode mnie! Bierz i uciekaj! Żebym cię tu już nie widziała... Sebastian ruszył znowu w swoją drogę. Pojadając cukierki, doszedł do straganu z zabawkami. Były tam najprzeróżniejsze, ale jemu najbardziej podobał się wodny młyn: miał koło, które się obracało... Właśnie coś takiego chciałby mieć w tym, co tak mozolnie a przemyślnie budował nad brzegiem Gordolasque, powyżej wioski, w pewnym zakątku, gdzie potok był nieco spokojniejszy. Spojrzał na swe ręce: w jednej ściskał monetę, za którą miał kupić guziki, igły i nici, w drugiej torebkę z cukierkami. Westchnął: ta handlarka na pewno nie będzie hojna jak Wiktoryna. Sebastian wiedział to dobrze; ale nawet przez myśl mu nie przeszło, że mógłby zawieść zaufanie Angeliny. Jeszcze kilka kroków i był już na tyłach kościoła. W tej samej chwili znowu okrążyła go banda

wioskowych diabląt. Tym razem nieprzyjacielskie działania rozpoczął Piotr. – Patrzcie, Cygan ma cukierki! Nagłym ruchem wyrwał mu torebkę i podał ją Antkowi. Ktoś podstawił nogę i Sebastian upadł na ziemię: pieniądz potoczył się, a tymczasem Antek, zapominając o wszelkiej ostrożności, zawołał: – Kto lubi kwaskowate cukierki? Podniósł się taki wrzask, że zagłuszając targowy harmider, dotarł do uszu Wiktoryny: obładowana słojami, odnosiła je właśnie ze straganu do swego sklepiku. Od razu cały bagaż postawiła na ziemi. – Popilnuj no tego – rzuciła pomocnicy. I potężna Wiktoryna wtargnęła między tarmoszących się „łobuziaków. Na wszelki wypadek przytrzymała Piotra, wrzeszcząc jednocześnie w stronę Antka: – Oddajesz mu te cukierki? Bo jak nie, to idę do twego ojca! Zawirowało dokoła i, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, zniknęły pelerynki, szaliki, czapki. Sebastian po raz drugi stał się panem pola walki. Ale teraz dokonało się to dzięki pomocy. Jego duma cierpiała. – Chodź – powiedziała Wiktoryna, która miała złote serce – dam ci innych cukierków. Sebastian podniósł już swój pieniądz i, błysnąwszy oczami, odpowiedział przez zaciśnięte usta: – Nie potrzebuję. Po czym ruszył prosto do sklepu Sydonii. Wiktoryna stała, zaskoczona. – Patrzcie go, jaki honorny! – wykrzyknęła. – A ja jestem idiotka! Wzgardzony dar napełnił ją rozgoryczeniem, więc dorzuciła: – Od razu widać, co to za krew... Sebastian odczuł to jak zatrutą strzałę, która ugodziła go w samo serce i jeszcze bardziej podrażniła jego dziką dumę. Ale gdy powrócił do Angeliny i zastał tam Cezara, ogarnęło go uczucie, że jest wśród swoich. Pragnął już tylko jak najprędzej znaleźć się w domku wśród gór, jak najdalej od wioski. Wsunął swą szorstką rączkę w dłoń Angeliny i zapytał: – Idziemy? Angelina pochyliła się nagle nad małym, pocałowała go w śniady policzek i szepnęła: – Nie widziałeś doktora? – Widziałem – odparł Sebastian głośno. – Wczoraj, z tobą! – Ale dziś rano? – Dziś nie. Po czym dodał wyjaśniająco: – Tamci wyśmiewają się ze mnie, że on leczy moją kozę... Natychmiast rozeźliło to Angelinę. Wojowniczo obrzuciła wzrokiem cały plac, na którym handel dobiegał końca, a potem, jakby zwracając się do całej wioski, wykrzyknęła: – Ciekawam, dlaczego! Janek powiedział kpiąco: – Po prostu! Bo zamiast do weterynarza, posłałaś go do Wilhelma! Angelina odparła atak: – Ach, ty! Poznać głupiego po śmiechu jego!... Co tu jest do wydziwiania? Doktora przynajmniej znam dobrze, a tego weterynarza... Zresztą, zrobiłam tak umyślnie. – To Wilhelm leczy teraz kozy? Angelina ujęła ręką ogromną wiązkę koszyków.

– No i co w tym takiego nadzwyczajnego?... Więc jak, pomagasz mi czy będziesz kpinki stroił? W tej właśnie chwili rozległo się warczenie bębna. W zapadłej ciszy Sebastian usłyszał, jak obwoływacz Carmagnole wykrzykuje monotonnie: – Do wiadomości publicznej: po górach błąka się wielki, niezwykle silny pies imieniem „Bella”. Ostatnio widziano ją na Manosque, Ryons, a wczoraj na Pannie. Pies jest niebezpieczny. Kto go spotka, obowiązany jest go zabić. Bęben zawarczał znowu i Carmagnole, najzupełniej nieświadom swej roli, roli zwiastuna nieszczęścia, a także wyzwoliciela wielkiej pasji Sebastiana – oddalił się, powtarzając swe obwieszczenie. Później Janek przypomniał sobie, że instynktownie położył rękę na głowie Sebastiana, jak gdyby broniąc go przed czymś. I że Cezar, z fajką w ustach, spokojny jak zwykle, długo spoglądał w ślad za wiejskim obwoływaczem, póki ten nie skręcił za kościół. Tak, to wszystko mieli sobie przypomnieć w przyszłości, ale tego dnia nie tknęło ich żadne przeczucie dramatycznych i tak bliskich przecież wydarzeń. Jeden tylko głos poruszył w nich niejasny niepokój: głos Celestyny, kobiety, która prowadziła gospodarstwo doktora i nie mogła ukryć swej dumy z tego powodu. Przyzwyczajona rządzić się w przekonaniu, że doktor z merem, proboszczem i inspektorem stanowią elitę miejscowej władzy, uważała, że ma prawo wtrącać się do wszystkiego. I właśnie głośno wypowiadała swe zdanie: – Ładna historia, tylko tego nam brakowało!... Ciekawam, na co czekają, żeby zabić tego psa? Aż rozszarpie jakieś dziecko? Subiekt od rzeźnika, niosąc na ramionach ćwiartkę barana do sklepu, przystanął. – Góry są wielkie, pani Celestyno. Ten pies niekoniecznie musi o nas zawadzić. – Chcesz powiedzieć, że niech sobie rozrabia u naszych sąsiadów? – Wcale tego nie miałem na myśli! – Ale na to wychodzi! Subiekt westchnął: klientkom, choćby nie wiem jak denerwowały człowieka, sprzeciwiać się nie należy... Całe szczęście, że Celestyna zwróciła się teraz do Janka: – Gdzie jest twoja siostra? Potrzebny mi jest koszyk. Janek wskazał Angelinę, widoczną jak na dłoni, choć do połowy zasłaniał ją muł, a Sebastian powiedział: – Przecież widzi pani, że jest tu! Najgorsze, że nigdy nie było wiadomo, jak Celestyna zareaguje. Teraz, wbrew wszelkim oczekiwaniom, uśmiechnęła się do małego wesoło. – Oczywiście, że widzę, mój gołąbeczku! Po czym, swym krokiem żandarma, zbliżyła się do muła, teraz już objuczonego koszami. Trzeba było wszystko zdejmować z powrotem. Długo rozprawiano o korzyściach nabycia kosza, a wreszcie Celestyna wybrała ten, który Angelina od samego początku trzymała w ręku. Tymczasem ludzie dyskutowali zawzięcie. – Najlepiej – mówił Georges – urządzić nagonkę i zabić tę bestię, zanim narobi nieszczęścia! Georges był furmanem w Świętym Marcinie: zwoził drzewo, odbierał paczki z pociągu, zimą jeździł sankami, latem bryczką, ale zawsze ciągnął je ten sam koń, „Szkielet”, co było imieniem niewłaściwym, bo koń był dobrze zadbany i odkarmiony. Właśnie Georges pierwszy nazwał Bellę „bestią”. I za to znienawidził go Sebastian. Dlaczego?... Może dlatego, że gdzieś, w samej głębi, czuł

coś wspólnego z tą Bellą, swobodnie biegającą sobie po górach, uciekającą od ludzi... Myśli Sebastiana uleciały daleko od targu... W górach jest teraz zimno, nie ma co jeść, nie ma nikogo. O tym wiedział od Cezara, który opowiadał mu o Baou i pustkowiach jego szczytów. Można by rzec, że opowiadał o tym, gdy Sebastian ledwie zaczął mówić. A więc tak, jakby od zawsze. Możliwe nawet, że opowiadał jeszcze wcześniej, ale tego już Sebastian nie pamięta... Bella! Carmagnole powiedział, że tak się ten pies nazywa... Zimą zwierzęta giną w górach, Cezar znajduje tam, zasypane w śniegu, ich ciała, martwe z zimna i głodu... I Sebastian zrozumiał nagle, że nie chce, aby Bella zginęła! – Nie zaszkodzi – mówił tymczasem drwal Moulin – żebym brał strzelbę, jak idę w góry. Sebastian odwrócił się, bo czyjaś ręka spoczęła na jego ramieniu, i jednocześnie usłyszał głos Cezara: – O czym tak myślisz, Sebastianie? Nie odpowiedział. Słuchał donośnego, silnego głosu Celestyny i nienawidził jej. -– Takie wściekłe zwierzę trzeba zabić, i koniec! Ale Cezar odpowiedział gospodyni doktora: – Kto pani powiedział, że ona jest wściekła? Sebastian uśmiechnął się z ulgą: Cezar opowiedział się po stronie Belli. Cezar zaś dorzucił jeszcze: – Zwierzę wolne to jeszcze nie znaczy, że wściekłe. Ale nie było nadziei, żeby Celestyna umilkła, skoro „miała wokół tylu słuchaczy. – Bardzo mi przykro, Cezarze, pan na pewno lepiej ode mnie zna góry, tylko że ja umiem słuchać... Carmagnole wyraźnie powiedział, że to zwierzę niebezpieczne. Trzeba je zabić. Wtedy Sebastian ruszył prosto na Celestynę. Uszy mu poczerwieniały, oczy zapłonęły. Stanął przed nią, podniósł swe uparte czoło. – A ja nie chcę, żeby ją ktoś tknął nawet palcem! Po tych słowach puścił się biegiem, jakby już na zawsze uciekał z wioski, jakby i on uciekał z więzienia. – No, Cezarze – powiedział jakiś stary człowiek – nie powinieneś mu pozwalać tak się odzywać! Janek zapewnił skwapliwie: – Może pan być pewny, że mu to nie ujdzie na sucho! Ale słowa Cezara pohamowały go. – Janku! Daj spokój. Sebastian to inne dziecko niż wszystkie. To dziecko gór. Z kolei on rzucił na szalę całą wagę swego autorytetu, biorąc tym samym pod ochronę Bellę i Sebastiana. Celestyna oburzyła się: – Inne niż wszystkie! Patrzcie go! Dobre lanie jeszcze nikomu nie zaszkodziło i może mi pan wierzyć, Cezarze... Ale Cezar nie wierzył. Dość mu było słuchania nauczyciela, który podszedł właśnie i zapytał o to, co Cezar słyszał już tyle razy od ubiegłego września: – Kiedy przyśle go pan do szkoły? Stary zaciągnął się fajką. – Już niedługo, panie profesorze... nie tak łatwo jest przecież wsadzić do klatki młodego liska... Oczy błysnęły mu chytrze. – Trzeba go przygotować do tego... bo inaczej albo ucieknie, albo się wścieknie!

Cezar skłonny był wierzyć, że Sebastiana należy chować na wzór lisiątek. Pogląd raczej dość niecodzienny, którego nauczyciel nie podzielał. – Na wiosnę musi przyjść do szkoły. Niech pan o tym pamięta, Cezarze. Sebastian biegł drogą. Zwolnił, po czym zatrzymał się zupełnie, wspiął na palce i rozejrzał wokoło... Nikogo! Tak, stanowczo nie lubił wioski. Zszedł z drogi i zagłębił się w świerkowy starodrzew, szukał potoku. By być tam samemu, należało odejść od wioski dość daleko, ale w kierunku Wilczego Kroku, gdzie potok Gordolasque wypływał z przełomów skalnych i uspokajał się nieco. To właśnie tam Sebastian wybudował dwa młyny. Jeden z nich zniosła przedwczesna odwilż. Los drugiego nie był lepszy, tylko że radę dały mu ulewy, które spadły na góry. Pozostawało więc wybudować trzeci. I rzeczywiście Sebastian myślał o tym. Aby lepiej się zastanowić, przysiadł na jednym z olbrzymich głazów, obrzeżających zatoczkę, w której huczące fale Gordolasque płynęły wolniej, senne niby fale kałuży. Sebastian położył się na kamieniu na brzuchu, by móc dosięgnąć dłonią lodowatej wody. Cudownie, człowiek czuł się trochę tak, jakby był łososiem albo pstrągiem! – Uważaj, bo wpadniesz! Sebastian uniósł głowę i, mimo gnębiących go trosk, uśmiechnął się do doktora Wilhelma. Lubił go bardzo. – Zbudowałem tu młyn – powiedział – ale go zniosło. Doktor wyjaśnił poważnie: – Bo nie umocowałeś go jak należy. – A właśnie, że umocowałem. Doktor popatrzył na znamionujące upór czoło, na ogromne oczy o złocisto połyskujących źrenicach. – Nie. Jak byłem w twoim wieku, to budowałem takie, że przetrzymywały całą zimę, nic ich nie znosiło i pracowały nieraz do pierwszych pączków wiosennych. Sebastian powiedział z niedowierzaniem: – Hm... coś takiego! Doktor, wciąż całkiem serio, tłumaczył: – To tylko kwestia koła, no i, oczywiście, wsporników. Sebastian zakreślił na kamieniu idealnie równe koło. – O, takie zrobiłem, a wsporniki umocowałem tam, w wodzie. – No i właśnie źle, bo trzeba je umocowywać w stałym gruncie. – Nie da rady – przerwał Sebastian – jest zamarznięty. – Uważaj... Dłubie się dziurę, wstawia w nią wsporniki, zalewa wodą, która zamarza, i budowa trzyma się jak zacementowana. O co się zakładamy? Zbuduję taki, że wytrzyma do wiosny. Sebastian wahał się: z jednej strony chciał mieć taki młyn, a z drugiej nie był pewien, czy doktor nie zażąda w zamian czegoś bardzo ważnego, jakiejś rzeczy, z którą Sebastian nie miałby ochoty się rozstawać, na przykład wodnego rewolweru, którego Angelina nie pozwala używać i który Sebastian schował w stajni, w samym kącie, koło drabiny na siano dla muła, tam gdzie w ścianie jest wyszczerbiony kawałek kamienia... Znał przecież dobrze Wilhelma: nigdy nie stroił sobie żartów, jak to inni dorośli robią z dziećmi, zawsze traktował go poważnie, jak równy równego. I dlatego, jeśli zrobią zakład, nie będzie żadnych sztuczek ani wykrętów... Sebastian zmarszczył brwi, rozważając „za” i „przeciw”. W końcu westchnął głęboko. Zdecydował się. – Zgoda – powiedział.

Trochę się bał, ale czyż wodny młyn, który by przetrwał do wiosny, niewart jest rewolweru? Doktor otworzył scyzoryk; zdjął skórzaną torbę, którą nosił przez ramię, aby podczas długich marszów po górach, z wizytami do chorych, mieć wolne ręce. Teraz też właśnie wracał od pacjenta: ze starym Tonellim nie było za dobrze, zima mu nie służy. Już trzeci dzień trzyma gorączka, a nie ma sposobu namówić go na szpital. Doktor wiedział, że staruszek umrze w końcu tam, na górze, w swej chatynie na zboczu Panny. Tę zimę może zresztą jeszcze przetrzyma, ale następną... – Masz, tu jest drewno – powiedział Sebastian. Nad brzegiem Gordolasque drewna nie brakowało. Doktor zawahał się, sam znalazł inny kawałek, ale wziął i ten od Sebastiana. – Na koło to może być, ale na wsporniki sam wyszukam. Najodpowiedniejsza jest na to akacja. – Dobra. Sebastian przyglądał się z zachwytem: jedno ciachnięcie scyzorykiem, krótkie, mocne – i gałązka była ucięta. Trzeba przyznać, że doktor był zręczny. Ale też nie zapomniał o niczym. – Nie powiedziałeś mi jeszcze, co stawiasz, jeśli mój młyn zda egzamin. Wszystko, co posiadał, w jednej chwili przemknęło Sebastianowi przez głowę. Zrobił zupełnie obojętną minę. – Bo ja wiem... może ser od mojej kozy? – O, nie – powiedział doktor po prostu. – Sery robi Angelina. Nie zakładam się przecież z nią. Wymyśl coś, co by naprawdę było twoje. Tego właśnie obawiał się Sebastian! Tymczasem doktor strugał prześliczne małe paliki, młyn na pewno przetrzyma do wiosny, a wtedy... wtedy Sebastian przegra zakład, Wilhelm zaś o tym nie zapomni! – Wiesz – rzucił doktor od niechcenia, tak niewinnie, że nawet sam diabeł by się nabrał – jeśli ten młyn przetrzyma, to od Wielkanocy pójdziesz do szkoły. Sebastian, ruchem zrywającego się do odlotu ptaka, stanął na równe nogi. – O nie, co to, to nie! Scyzoryk doktora zamknął się z suchym trzaskiem. – To nie... ale ten młyn to zrobimy kiedy indziej. Dziecinne spojrzenie ciemnych oczu przeniosło się powoli z noża ku twarzy doktora. – Przezywają mnie „ten Cygan” – powiedział Sebastian. – I oni wszyscy chodzą do szkoły. Nie chcę ich widzieć. Doktor z miną człowieka, który dużo rozumie, powiedział: – Przezywają, bo nie chcesz się z nimi bawić, lekceważysz ich. Lubisz tylko góry, więc uważają, że jesteś dumny. Nie trzymaj się wciąż tylko na uboczu, a przekonasz się! Sebastian pomyślał, że to wcale nie jest takie głupie. Pozwalało z honorem wyjść z sytuacji. – Trochę racji to masz – przyznał. – Ale nie lubię schodzić do wioski. Za dużo tam ludzi. Nagle, zapominając zupełnie o swych dziecinnych wybiegach, wyznał szczerze: – Właściwie to oprócz ciebie, Cezara, Angeliny i Janka nie lubię nikogo. Dorosły mężczyzna i mały chłopiec patrzyli na siebie, zapominając o wspólnej zabawie. Ale dorosły pierwszy zapanował nad wzruszeniem: co się stanie z Sebastianem, jeśli nie dopomoże mu zbliżyć się nieco do ludzi! Na całym wielkim świecie nie ma miejsca dla małych chłopców – zbuntowanych i dzikich. – No więc, jak? Zakładasz się czy nie? Sebastian podniósł na niego udręczony wzrok.

– Naprawdę trzeba się zakładać? Maleńkie ukłucie w sercu zachwiało pewnością siebie doktora. Spuścił oczy, otworzył scyzoryk i rozległ się suchy trzask odcinanego patyka. – Tak – powiedział doktor. Była to ciężka próba dla Sebastiana! Dlaczego Wilhelm każe mu się zakładać? Czy on też chce mu robić wymówki i prawić morały? Ale, z wrodzoną sobie dumą, powiedział: – Dobra. Zrobione. Doktor upewnił się jeszcze w swym zwycięstwie, które owoce miało wydać dopiero w dalekiej przyszłości Sebastiana. – Pójdziesz do szkoły, jeżeli mój młyn będzie funkcjonował do wiosny? Sebastian uczciwie wyciągnął do niego swą małą łapkę. – Przybij! A doktorowi było trochę smutno: wiedział, że zyskał u chłopca autorytet, ale jednocześnie utracił coś w jego sercu. Skwapliwie zabrał się do roboty. Musiał mieć wiele doświadczenia w stawianiu wodnych młynów nad Gordolasąue i niezwykle wprawne ręce: precyzyjna budowla wznosiła się szybko i Sebastian, zachwycony, zapomniał wkrótce o nieustępliwości dorosłych i o cenie, jaką będzie musiał zapłacić za to arcydzieło! No i młyn się kręcił! I kręcić się miał jeszcze długo... Doktor zszedł ku wiosce, a Sebastian ruszył w górę, do domu. W pewnej chwili uśmiechnął się radośnie do obsypanych śniegiem gór, do niebieskiego nieba... Przypomniał sobie wielkiego, błądzącego psa, którego nazywano dzikim tylko dlatego, że gdzieś tu, w tych pustkowiach, wędrował sobie swobodnie. Sebastian na próbę, tylko żeby usłyszeć, jak zabrzmi, wykrzyknął to imię. Odpowiedziało mu ze wsi dzwonienie zegara. Dźwięk ten wydawał się taki znajomy, a jednocześnie taki daleki, zagubiony w bezmiarze gór. Sebastian zawołał raz jeszcze: – Bella... Nie zdawał sobie sprawy, że wspina się teraz prosto ku „swoim” górom, dróżką kóz, pozostawiając na boku dom, Cezara i resztę rodziny... Gdy się spostrzegł, był już dość wysoko i, najprawdopodobniej, pora obiadu już minęła! Wobec tego zaczął iść wolniej, rozkoszując się chropowatością skał i osypanym igliwiem świerków, które tworzyło mu pod nogami wonną i miękką warstwę tam, gdzie w śniegu były łysiny. Znał swoje góry! Prawdę mówiąc, znał tylko je jedne. Miał je przed sobą stale, od Baou po Pannę. Kochał je. Znał wszelkie odmiany ich oblicza, jakie przybierały zależnie od pory roku czy dnia. To stwarzało jakby niezliczoną ilość przeróżnych gór, ich setki i tysiące, ze szczytami, które tchnęły majestatem potęgi, rozpościerającej się hen, na ledwie zarysowane i pionowo spływające ku wąwozom grzbiety. Kamienisty teren, latem zalany potokami słońca, zimą przysypany śniegiem, zdawał się nie ten sam i zupełnie inny był wiosną, gdy kwiaty wyrastały jakby wprost z kamieni, gdy wszystkie wonie mieszały się z brzękiem pszczół i rozbrzmiewała piosenka drozda. A noce, te ciche, pełne poświaty księżyca, wybielającej wzgórza i napełniającej tajemniczością głęboki wąwóz, w którym huczy Gordolasque – jakże różniły się od owych strasznych nocy, gdy wyjąca wichura łomocze w drzwi i okna, a Sebastian, leżąc w łóżku, czuje, jak drży stary domek... Po takiej nocy człowiek dziwi się rano, że świat się ostał, że nie jest przemieniony, poprzewracany do góry nogami tak, że nie można go poznać.

Wszystkie te oblicza gór Sebastian kochał. Szczęśliwy umiał być tylko z nimi i dzięki nim. Cezar nie pozwalał mu zapuszczać się dalej niż do rozwidlenia, które droga tworzy latem, gdy, okrążając Baou, wspina się ku posterunkowi granicznemu, a na lewo pozostawia ścieżkę Wielkiej Defilady, tę ścieżynkę, którą starzy zowią „przeklętym korytarzem”, ponieważ co roku, w czasie wiosennych odwilży, lawiny przewalają się tam z łoskotem, miażdżąc wszystko na swej drodze. Tego zakazu Sebastian nigdy nie przekraczał. Zresztą zwykle, gdy dotarł do rozwidlenia drogi, był już zanadto zmęczony, by iść jeszcze wyżej, a Cezar nauczył go gospodarowania siłami i tego, że przy schodzeniu należy mieć ich tyle samo, co przy wchodzeniu na górę. Tak, Sebastian wiedział o tym wszystkim. Umiał także poznawać górskie zwierzęta, których ci z dołu na oczy nie widzieli. Po licha potrzebny mu był alfabet, którego Angelina koniecznie chciała go nauczyć, skoro umiał opowiedzieć historię tropu na ponowię? Co go obchodziły cyfry, jeśli wiedział, które ptaki odlatują parami, a które całym stadem?... Naprawdę wiedział znacznie więcej niż ci, co chodzili do szkoły. Westchnął ciężko i głęboko. Wkrótce nadejdzie Wielkanoc, trzeba będzie iść do tej szkoły, a przez ten czas, kiedy będzie w niej tkwił – straci tyle ciekawych obserwacji, jakie Cezar uczył go robić zawsze w górach... Ale słowo się rzekło! Przez świerkowy las Sebastian szedł śladami doktora Wilhelma. Ale gdy zboczyły ku chacie Tonellego, porzucił je. Nim jednak ruszył w górę po niepokalanym śniegu, ścieżką, po której nikt jeszcze nie stąpał tego dnia, obejrzał się wstecz, na dolinę. Wioska wydawała się płaska, niby jakiś dywan z dachów, z których wznosiły się nikłe smużki dymów. Wiatru nie było, dymy szły pionowo. Zabawne było wyobrażać sobie różnych łudzi tam, w ich domach, zajętych dokładaniem drew do komina lub zasiadających do stołu... Ruszył dalej i doszedł do zwału nagich skał, które nazywano „Kostkami Gry Olbrzyma”. Były tak wielkie, że gdy szło się wzdłuż którejś z nich, nie widziało się nic, prócz wysokiej kamiennej ściany o szczycie pokrytym śniegiem, który, topniejąc powoli, tworzył girlandy sopli. Za plecami spadła mu bryła śniegu i jednocześnie jakiś kamień odbił się od ściany... Sebastian obejrzał się. Nie było nikogo. Szedł dalej od skały do skały, jak gdyby poprzez labirynt. Znowu osunął się kamień. Ciężko, miękko zapadł w śnieg. Sebastian podniósł głowę, znieruchomiał. Umiał słyszeć i rozumieć najlżejsze odgłosy, ale teraz w uśpionej, śnieżnej ciszy nie słyszał nic prócz słabego podmuchu wiatru. Wobec tego poszedł znowu, minął gromadę skał i znalazł się w wielkim wąwozie o ścianach zbyt stromych, by śniegi mogły się na nich zatrzymywać. Gwałtownie przywarł do skały, uchylając się przed zwałem śnieżnej masy, jaka, prawie bezszelestnie, oderwała się tuż przed nim. Teraz już był pewien, że ktoś idzie równolegle z nim, ktoś, kto też potrafi kryć się za skałami lub przyczajać na skalnej półce, i Sebastian poczuł strach. Znajdował się akurat pod wystającym gzymsem i to stamtąd spadł śnieg. Ostrożnie przywarł do skalnej ściany. Podniósł głowę... ... I zobaczył ją. Ponad sobą. Patrzyła na niego, a jej wielka sylwetka odcinała się na tle chłodnego błękitu nieba... Sebastian otarł oczy wierzchem dłoni. „Ona” była tam, wyprostowana, nieruchoma i tylko pióropusz ogona bił powietrze. Z półotwartego pyska, znaczącego się długą, czarną krechą, zionęła para; drugą czarną linią na srebrzystej bieli jej futra były oczy. Widziała go. Pochylała ku niemu swój łeb. Czy skoczy? Nie bał się już wcale, a jeśli nadal trwał bez ruchu, tak jak i ona, to dlatego, że zmuszała go do tego jakaś nieznana siła. Zawołał łagodnie: – Bella...

Nie poruszyła się, ale patrzyła wciąż i ogon nie przestawał bić rytmicznie. Wtedy Sebastian odważył się i uczynił parę kroków. W wielkiej ciszy słychać było tylko skrzypienie śniegu pod stopami... – Chodź!... Chodź do mnie... Zdawało się, że pies nasłuchuje. Czy to Sebastian ją spłoszył, czy jakiś odgłos z doliny, który tylko ona zdołała usłyszeć? Znikła nagle. Sama biała jak śnieg, pogrążyła się w śnieżnej bieli. Wspinała się teraz jeszcze wyżej, ku Baou, a górski wiatr unosił słowa, które Sebastian wołał do Belli... Po powrocie nie umiał się wytłumaczyć. Młyn nad potokiem, doktor Wilhelm, szkoła – zapomniał o wszystkim. Słuchał wymówek ze spuszczonymi oczami, ze ściśniętym gardłem. Milczał. – Szukaliśmy cię wszędzie! Nigdy przecież nie wychodzisz na tak długo! W dodatku teraz, gdy to zwierzę włóczy się po górach... Dziadek jeszcze cię szuka. Zobaczysz, jak Janek przyjdzie z budowy, to spuści ci takie lanie, że popamiętasz! Nie wstyd ci narobić nam tyle strachu? Cezar wrócił dopiero wieczorem, razem z Jankiem. Angelina właśnie przed chwilą położyła Sebastiana do łóżka. Gdy Cezar pochylił się nad nim, chłopiec miał zamknięte oczy, wydawało się, że śpi. Zdradziło go drgnięcie rzęs... Wobec tego Cezar przysiadł na brzegu łóżka i położył rękę na ciemnych włosach dziecka. – Sebastianie... Otworzył oczy. Cezar patrzył w nie, jak gdyby pełne były jakichś obrazów... aż wreszcie uśmiech rozlał się po twarzy chłopca. – Ty wiesz... Jasnoniebieskie spojrzenie Cezara stało się ostre jak nigdy. – Wiem. Mówił cicho, spokojnie i Sebastian znów przymknął powieki. Cezar powiedział: – Sebastianie... nie chcesz, żeby zabito tego psa, prawda? To, co Sebastian widział pod zamkniętymi powiekami, było bardzo piękne... Nie otwierając oczu, z mocą, czerpaną z tej zupełnie nowej miłości, odparł: – Nie chcę. – Dlaczego? – Nie wiem. – Nie znasz go przecież... Oczy starego człowieka uśmiechały się pod gęstymi, siwymi brwiami. Sebastian gwałtownie odwrócił się do ściany. – Nie chcę – powiedział – i już. W niebieskim spojrzeniu Cezara zamigotała wesoła iskierka i zgasła powoli. Powiedział poważnie: – Śpij, dziecko... Skoro nie chcesz, by skrzywdzono tego psa, nikt go nie ruszy. Sebastian odwrócił głowę i popatrzył na starca: teraz już wszystko będzie dobrze! Ta noc była jasna i cicha, jedna z tych, kiedy to ani wichura, ani żadne pojękiwania starego domu nie mącą spokoju. Wszystko już spało. Sebastian wstał. Na szybach mróz wyrysował miniaturowe gałęzie świerków, liście paproci, promienie gwiazd. Ciepłą dłonią Sebastian wytopił okienko w lodzie i czekał. Zegar wybił północ. Sebastian czekał wciąż, kostniejąc z zimna, pewien jednak, że to się stanie. Musiało się stać.

I „ona” przyszła. Najpierw ozwało się wycie, długie i żałosne, które całą noc napełniło swym smutkiem. A potem zobaczył ją na szczycie, który, od północy, wznosił się ponad chatą. Przechodziła powoli, jeszcze bielsza w księżycowej poświacie niż za dnia. A tak piękna, że, choć dawno już sobie poszła, Sebastian uśmiechał się, spoglądając w pustą noc.

III W Prowansji lubi się dużo gadać. Ale zawziętość obca jest sercom. W Świętym Marcinie nie przywiązywano, zdaje się, zbytniej wagi do faktu, że „bestia” jest w górach, i Bella miałaby spokój, jaki sobie zdobyła uciekając na szczyty, gdyby Michałowi Boudu nie zdarzyła się pewna przygoda i gdyby sama Bella nie porwała baraniego udźca! Michał, syn miejscowego stolarza-kołodzieja, pysznił się swymi narciarskimi wyczynami. Pewnego pięknego poranku wybrał się wypróbować nowe narty na zboczach nad potokiem Gordolasąue, tych samych, na których poprzedniego dnia Sebastian spotkał Bellę. Kościelny zegar wybił właśnie dwunaste uderzenie w południe i u stolarza wymyślano soczyście, że Michał się spóźnia, przez co wszyscy muszą, głodni, czekać na niego, ale o Belli nikt nawet nie myślał i wcale się o chłopca nie niepokojono. W końcu rodzice zasiedli do stołu, na którym matka, Róża Boudu, postawiła półmisek ze smakowicie przyrządzonymi naleśnikami. W tej właśnie chwili małoletni potomek rodu Boudu z impetem otworzył drzwi do sieni, postawił pod ścianą wspaniałą parę nowiutkich nart i wpadł do pokoju z okrzykiem: – Widziałem... – Zamknij drzwi – przerwał mu ojciec. Michał usłuchał z żalem, jako że przygasiło to nowinę, którą przynosił, po czym, już ciszej, powiedział: – Widziałem... – Gdzie byłeś? – zapytała matka. – W dodatku do tej pory? Zmieszany Michał odpowiedział: – Na nartach. – Tyle czasu? Nie umiesz wrócić w porę? – podjął znowu ojciec, nakładając Michałowi na talerz. – Przecież wczoraj już dostałeś ode mnie za to – dodała matka i wstała, by przynieść z kredensu butelkę wina. Wszyscy zamilkli, smakując wspaniałości, które przygotowała na obiad. Aż wreszcie mała Janinka, siostrzyczka Michała, przerwała tę uroczystą ciszę pytaniem: – Coś ty widział? Już bez żadnych wstępów, speszony, Michał powiedział zwyczajnie: – Widziałem bestię... Mimo wszystko miał nadzieję, że wywoła to wrażenie piorunujące. – Ach, tak, to doskonale! – wybuchnęła matka. – Wczoraj, jak się spóźniłeś, wymyśliłeś już nie pamiętam co?, a dzisiaj widziałeś bestię?

– Wczoraj – wyjaśnił Michał – tropiłem ślady. Dzisiaj ją widziałem. Tym razem efekt przeszedł nawet jego oczekiwania. – Matko Boska! – wykrzyknęła matka. – Słyszysz, Hipolicie? Słyszysz? Podać ci strzelbę? Ojciec otarł serwetką brodę i wąsy, które nadawały mu wygląd rozbójnika, czemu przeczyło łagodne spojrzenie jego niebieskich oczu. – Chwileczkę, Różo! Pozwól, że pogadam z małym! – Więc powiadasz, że widziałeś bestię? Michał z pełnymi ustami kiwnął głową twierdząco, co wystarczyło, by fantazja matki rozhasała się. – Hipolicie, pytam cię, czy słyszysz, co on mówi?... I co na to rada gminna? Boudu był radnym gminnym, więc atak skierowany był właściwie. Odpowiedział zgodnie z poczuciem honoru: – Rada ma co innego do roboty. – Co innego? Co innego niż ochraniać życie naszych dzieci! Hipolicie, pozwól sobie powiedzieć, że nie rozumiem cię. Tymczasem Janinka dopytywała się dalej: – A czy ona jest wielka ta bestia? – Widziałem ją z daleka – wyznał Michał, znowu z napchanymi ustami. Połknął ostatni kęs i wyjaśnił: – Czatowała na coś, ale jednak musiała mnie poczuć! Nagle się odwróciła ze złą miną, a potem pognała ku Baou. Matka krzyknęła z przerażeniem: – Przecież ona mogła go pożreć! Hipolicie, bierzesz tę strzelbę czy nie? – Och! – westchnęła Janinka, która miała czułe serduszko. – Co za „och”! – obruszył się ojciec. – Jakby to wielkie psisko zeszło tu, do wioski, bo przecież jest wygłodzone, to dopiero miałabyś „och”! Nastała chwila ciężkiego milczenia. Słychać było jedynie chrzęst gryzionych przez rodzinę Boudu jabłek. Wreszcie matka wstała, wzięła z kąta na płycie imbryk do kawy i koszyk pełen orzechów... – Hipolicie! Może byś tak poszedł zawiadomić radę? – Ale! Mam robotę. Poślij Michała... Jeśli chodzi o zawiadomienie, zrobi to najlepiej. Matka objęła chłopca ramionami. – I ty pozwoliłbyś mu wyjść? Wysłałbyś własnego syna na śmierć? Hipolicie, czy ty masz serce? – Przecież ten pies nie hasa jeszcze po naszych ulicach! W ten właśnie sposób przypomniano sobie w Świętym Marcinie o sprawie, a jednocześnie, że wiąże się z nią niebezpieczeństwo: Bella wałęsa się po górach, Michał Boudu ją widział!... Zostało to powiedziane głośno, zaczęto o tym mówić i za każdym razem dorzucano jakieś uwagi. Pod koniec dnia już wszyscy czuli się zagrożeni. Wzburzenie wzrastało, zdawało się, że śliczne różowe kamienie, z których zbudowane były domy, powtarzają: „Michał Boudu widział bestię! Michał Boudu widział bestię!” A gdy Wiktoryna, wypytawszy dokładnie Michała, upewniła się, że to prawda, rozwrzeszczała się tak, że słychać ją było nieomal w domostwie Cezara: – Bestia! Pani Danielowo! Słyszy pani? Jest już tutaj! Przecież ona pożarła swego dozorcę! Pani Danielowa była głucha. Ale swoje nazwisko dosłyszała. Nie wiedząc dokładnie, o co chodzi, powiedziała tylko „och!” wymownym tonem, po czym pośpieszyła do Sydonii, by powiedzieć, że Wiktoryna szaleje niby ptak miotany wichurą!

Ale tam już wszyscy rozprawiali o nowinie, którą dostarczyła Celestyna. Nawet nie dokończywszy zakupów, powróciła co tchu do domu i wpadła prosto do gabinetu doktora. Właśnie wrócił przed chwilą i pisał coś przy biurku. – Co się stało, pani Celestyno? – Michał Boudu widział bestię... – Wiem, już mi o tym mówiono. I doktor znowu wziął się do pisania. Takie przyjmowanie nowiny było lekceważące i Celestyna, rozjątrzona, postanowiła nagle, że naświetli ją od strony bardziej dla doktora interesującej. – Zapewne słyszał też pan doktor, że Michał widział to psisko dość wysoko, niedaleko domu Cezara... Była to, oczywiście, nieprawda, ale należało zdenerwować trochę tego doktora Wilhelma! Jakoż podniósł głowę. – Nie – powiedział, zaciekawiony nagle – nie, tego nie wiedziałem. Celestynę rozpierało zadowolenie. – No więc to właśnie chciałam panu powiedzieć. Po czym rozkoszując się zemstą, dorzuciła od niechcenia: – Na obiad będzie dzisiaj baranina na zimno i placek z oliwkami. – Znakomicie, pani Celestyno. Pani wie, że wszystko, co pani przyrządzi, zawsze mi smakuje. – Owszem, ale słuchanie mnie nudzi pana doktora... Wobec tego mogę się nie odzywać. – Wcale nie, pani Celestyno. Chętnie bym się dowiedział, co pani sądzi o całej tej sprawie. Celestyna, zachwycona obrotem rozmowy, niby rybak, który poczuł, że szczupak szarpnął końcem linki, wytarła z biblioteki jakiś nieistniejący kurz. Gdyby mogła, podskoczyłaby z uciechy. – O jakiej „sprawie” myśli pan doktor? Doktor wciąż jeszcze miał w sobie coś z dziecka, co nieraz czyniło go naiwnym. No, ale do pewnych granic! Na pewno nie na tyle, by nie zauważyć, że Celestyna udaje niewiniątko. – O sprawie bestii – powiedział krótko i dodał: – Co pani o tym sądzi? Był to sposób przyznawania służącej zwycięstwa. Zapominając o urazie, wygodnie oparła się o drzwi. – Co ja myślę? Że to po prostu wściekły pies i trzeba go zabić – orzekła. – Może nie tyle wściekły, co wygłodzony. – No, a ten dozorca, którego o mało nie zabił, tam... skąd uciekł... – Zabił? Wcale nie, pani Celestyno. Przewrócił go tylko... – Toteż nie powiedziałam, proszę pana, że bestia go zabiła, ale że go „o mało” nie zabiła. Tak, panie doktorze, niewiele brakowało! Czytałam w gazecie! Ale innych pozabija. A pan, lekarz tutejszy, nic przeciwko temu nie działa! Odczekała chwilę i wypuściła ostatnią zatrutą strzałę. – Dopiero przyzna mi pan rację, jak ta bestia pożre Sebastiana, który całymi godzinami łazi sobie samotnie, nieboraczek! To prawda, że urodził się w górach, ale przecież góry nie są bezpieczne. Doktor nagle spoważniał. – Sebastian nie jest dzieckiem samotnym, pani Celestyno. Uraza, niechęć i zazdrość sprawiły, że służąca straciła poczucie umiaru i zaczęła siać strzałami bez opamiętania. – Wiem doskonale, że Angelina jest dla pana ideałem... Pięknie, to pan może lepiej osądzić ode

mnie, ale ona jest młoda! A ten pies zagraża wszystkim, jej tak samo jak i innym! Wtedy doktor wstał, otworzył drzwi i zaczął wkładać kurtkę. Celestyna jęknęła: – A obiad? Na kiedy ma być? Bo skoro pan teraz wychodzi, to o której pan wróci? Ale doktor nie zwracał już na nią uwagi. – Idę do Cezara, pani Celestyno, muszę z nim pomówić. Celestyna zamknęła drzwi, które wydały wyraźnie niezadowolony odgłos. – Cezar to stary wariat – oświadczyła całemu domowi i, pocieszając samą siebie, dorzuciła: – Ale strzela celnie. W pobliżu schroniska Baou rozległ się wystrzał fuzji Cezara, a jego odgłos słychać było długo. Sebastian, z zadartą do góry głową, nasłuchiwał dziwnego echa, które odbijało się tyle razy, że zdawało się powracać ze wszystkich stron jednocześnie. Ale najbardziej interesowało go zupełnie pionowe spadanie jakiegoś ptaka. – Dostał... upadł za skałę! Chłopczyk, tak lekki, że nie zapadał w miękki śnieg, rzucił się ku ustrzelonemu drapieżcy. Cezar powoli podążył za nim. – To orzeł bielik! – zawołał Sebastian. – Zabiłeś orła... Nie wolno! Cezar podniósł nieżywego ptaka, uważnie przyjrzał się rozpostartym skrzydłom. – Nie. Widzisz te brązowe plamki na końcach skrzydeł? To sokół. Piękny ptak. Młode są prawie zupełnie brązowe, ale im starsze, tym robią się bielsze. Trzymał w ręku małą główkę o dziobie zakrzywionym i twardym jak stal. – To najszlachetniejszy ptak spośród drapieżców; szybuje wysoko i spada na zdobycz prosto, bez żadnych podstępów. A gniazdo wije na szczytach... Tak, jedyny drapieżnik, który jest odważny. Masz rację, nie powinienem był go zabijać... Chociaż są dzielne, to prawda, ale gdy się zbytnio rozmnożą, potrafią być także niebezpieczne. Porywają młode jagnięta, a przecież jagnięta też chcą żyć, prawda? Sebastian słuchał uważnie. – Skąd ty to wszystko wiesz? Cezar uśmiechnął się. To porozumienie z Sebastianem sprawiało mu wielką radość. Dziecko, które utrzymał przy życiu, było mu chwilami bliższe niż własne wnuki! Spod siwych, krzaczastych brwi jego jasny wzrok z bezbrzeżną miłością pobiegł ku śnieżnym przestrzeniom, zatrzymując się w górze, na krawędzi Baou. Po czym wrócił i spoczął na poważnej twarzy chłopca. – Tyle lat byłem strażnikiem leśnym w górach, że... – Tutaj? – przerwał Sebastian. – Nie. Bardzo daleko stąd... – ruchem brody Cezar wskazał na wschód. – Tam jest o wiele więcej lasów niż tu... – A gór? – znowu przerwał Sebastian. – Góry są bardzo wysokie. Tam trafiają się jeszcze takie zwierzęta, jakie kiedyś żyły i u nas, ale już ich się tu nie spotyka. – Ach! – powiedział Sebastian. Góry – wyższe i dziksze niż Baou! Starał się je sobie wyobrazić, ale nie miał pojęcia, jak mogłyby wyglądać... – A dawno już wróciłeś stamtąd? – Angelina była wtedy bardzo mała, a Janek prawie niemowlęciem... Wtedy właśnie straciłem córkę i zięcia...

I znowu wzrok jego pobiegł ku zaśnieżonej przestrzeni. – Angelina i Janek to dzieci mojej córki. – Ach! – powtórzył Sebastian. Był za mały, żeby zrozumieć, widział tylko smutek w niebieskich oczach Cezara. Spuścił wzrok na zastrzelonego ptaka: Cezar związywał mu nogi sznurkiem. Milczenie ciążyło, ale Sebastian wiedział, że są milczenia, których przerywać nie należy; są kruche jak szkło, a kryją w sobie wielką troskę, którą trudno opanować. Ruszyli w powrotną drogę, a Cezar, przerzuciwszy sobie przez ramię sznurek, którym związany był upolowany ptak, odezwał się już znowu zupełnie spokojnym głosem: – Wypcham go i umieścimy go w dużym pokoju. To ładny okaz. Nie jesteś zmęczony? Zrobiliśmy dzisiaj niezły kawałek drogi. Kroki ich ledwo było słychać w śnieżnej ciszy, rozlegało się też miarowe postukiwanie strzelby Cezara o jego kolano. – Nigdy jeszcze nie byłem tak daleko – przyznał chłopiec, gdy doszli do środka kotliny otoczonej szczytami. Przystanął, wsłuchując się w szum wodospadu. – Dla ciebie to już koniec świata – Cezar popatrzył na góry. Podszedł do Sebastiana i łagodnie położył mu dłoń na głowie. – Teraz jesteśmy po drugiej stronie Baou... Chodźmy prędzej, bo robi się ciemno i Angelina będzie się niepokoić. Najwyższy czas wracać. – Patrz, tu jest jakieś schronisko. Może przejdziemy tędy? Cezar udał, że się namyśla, po czym powiedział spokojnie: – Dobrze. Iść tędy było im ciężko, kamieniste zwaliska nie były dokładnie przysypane śniegiem. Pod nimi rozciągało się długie pasmo olbrzymich głazów. – Przyjrzyj się im – powiedział Cezar. – Każda lawina obsuwa je nieco niżej. Tam się właśnie kończy Wielka Defilada... a idąc tędy dalej, można by dojść do granicznego posterunku. – A to schronisko? – dopytywał Sebastian. – Do czego jest tu potrzebne? Cezar, utkwiwszy oczy poza wielki czarny krzyż, stojący w pobliżu schroniska, odparł: – Do niczego... od bardzo już dawna. I, jakby pragnąc odwrócić myśli od wspomnień, których Sebastian nie mógł przecież jeszcze z nim dzielić, dorzucił: – Tam, po drugiej stronie, to już Włochy. A tam, na końcu Małej Defilady, granica... A tam Panna... – Opuścił rękę, którą wskazywał każdy z tych kierunków. – Chodźmy. – Co to jest granica? – zapytał Sebastian. – Jakaś linia? – Można i tak to rozumieć. – Jak się tam idzie? – Przez Małą Defiladę. Jest tam droga, która biegnie pomiędzy Panną a Baou. Ale tylko latem, bo w zimie, sam przecież wiesz, wszystko jest pod śniegiem. – I nie ma żadnego innego przejścia? – No cóż, ptak mógłby przelecieć na wprost, a człowiek, jeśliby koniecznie chciał zginąć, mógłby przejść przez Wielką Defiladę. – Och! – powiedział Sebastian po chwili milczenia.– To takie niebezpieczne? – Tak, mój drogi, to wąwóz lawin... „Przeklęty korytarz”. Już ci o nim opowiadałem, nie pamiętasz?

– Pamiętam, wiem, jak on wygląda, gdy się patrzy z dołu, ale z tego miejsca wcale go nie poznałem. Dotarli do schroniska, które obeszli dokoła. Sebastian pociągnął Cezara za rękę. – Wejdźmy do środka... Starzec popatrzył na chłopca. Przystanął, wyciągnął kapciuch z tytoniem, fajkę i napełnił ją powoli. – Nie – powiedział wreszcie. – Nikt nie wchodzi już do tego schroniska... Sebastian był rozczarowany. – Dlaczego? Cezar zapalił fajkę i dopiero po tym odpowiedział: – Przez szacunek... Niedługo będzie siedem lat, jak umarła tu kobieta... Sebastian aż brwi zmarszczył, tak intensywnie myślał. – Ja też niedługo będę miał siedem lat, prawda? – zauważył. Wtedy Cezar powiedział to, przed wypowiedzeniem czego się wahał: – Właśnie tu się urodziłeś, Sebastianie. A twoja matka umarła wydając cię na świat. Nos Sebastiana zmarszczył się równocześnie z czołem: zawsze tak było, gdy zastanawiał się nad czymś, ale tym razem zbyt wiele niezrozumiałych spraw kryło się w słowach Cezara... Wszystkie je zsumował w jednym wniosku: – To dlatego Angelina opiekuje się mną? – Tak, chłopcze, dlatego. Teraz już musimy do niej wracać. Masz, trzymaj sokoła, zastrzeliliśmy go razem i słusznie ci się należy, żebyś ty wniósł go do domu. Aż do samego końca drogi Sebastianowi nie w głowie już było zadawanie pytań. Fakt; że został uznany za myśliwego, pochłonął go całkowicie. Ze szczytu pierwszego wzgórza dostrzegli dom. Jakaś postać, którą obaj rozpoznali od razu, wspinała się stromą ścieżką. – Wilhelm... to Wilhelm! – zawołał Sebastian. Potem nagły niepokój wyrwał mu pytanie: – Mówił mi, że jak był taki mały, jak ja, zabiłeś orła, prawda? – Tak – odparł Cezar i, powstrzymując śmiech, dorzucił: – Ale sokół jest chyba równie cenną zdobyczą. To uspokoiło Sebastiana zupełnie. Zeszli aż do wąwozu, po czym zaczęli wspinać się ku domowi. – Myślisz, że Angelina wyjdzie za Wilhelma? Cezar nie okazał zaskoczenia, ale jego spojrzenie zdradziło troskę. – Kiedyś sam o tym myślałem – powiedział wreszcie. – Ale widzisz, on został doktorem i... Sebastian zdziwił się. – No to co z tego?... A, rozumiem! Zamieszkałaby we wsi, widywalibyśmy ją rzadziej i tobie byłoby smutno! – Tak – przyznał Cezar – masz rację. To pewnie dlatego. Ale Sebastian tak łatwo nie ustępował. – Naprawdę? Tylko dlatego już tego nie chcesz? Cezar zawsze odpowiadał prawdę na pytania Sebastiana, ale tym razem było to trudne: w jaki sposób wytłumaczyć dziecku nieżyczliwe stosunki na wsi, zazdrość jednych, kłótnie innych, no i te bariery, jakie dzielą miejscowego lekarza od wnuczki leśnego strażnika?...

Sebastian, jak to było w jego zwyczaju, przerwał raptownie rozmyślania Cezara. – Wilhelm powinien ożenić się z Angeliną, bo inaczej to ożeni się z Krystyną, córką mera, a ja wolę Angelinę. Po pierwsze, jest ładniejsza, a po drugie... no, to jest Angelina. Po czym dodał tonem zwierzenia: – I wiesz, Angelina bardzo kocha tego Wilhelma! Cóż można było odpowiedzieć, jeśli się chciało uniknąć skomplikowanych wyjaśnień, jakich by taka odpowiedź wymagała? Cezar wolał przemilczeć. Angelina robiła pranie, gdy posłyszała gwizdanie dobrze sobie znanej melodii. Pośpiesznie zdjęła fartuch i pobiegła do wiszącego w kącie koło pieca lustra: ujrzała w nimi twarz, o której w żaden sposób nie można by powiedzieć, że jest brzydka. Byłaby może surowa, dzięki klasycznie regularnym rysom i matowej cerze, ale rozświetlało ją promienne ciepło spojrzenia: bardzo jasne oczy wśród czarnych rzęs i brwi. Twarz tę obramiały ciemne włosy, opadające wijącymi się lekko kosmykami. Krótko mówiąc, Angelina była śliczna ową urodą, jaką spotyka się często u dziewcząt z Prowansji... Uśmiechnęła się do lusterka i odwróciła ku drzwiom. W progu stał doktor Wilhelm. Uszczęśliwiony, patrzył na nią czułym wzrokiem. Nie sposób było nie zauważyć, że jest zakochany, ale serce Angeliny zamierało za każdym razem, gdy Cezar nie wydawał się zachwycony tym faktem. Czy odmówi zgody na ten związek, który pozornie nie jest dla doktora odpowiedni? Przez dumę? Uśmiech opromienił twarz Angeliny. W wiosce pogadają trochę, no i co z tego? Miała w nosie to wszystko, co z zazdrości wygadywały złośliwe kumoszki!... Pewnym siebie krokiem podeszła teraz do niego: stał wciąż tam, w progu, wypełniając swą wysoką postacią wejście. Kochała go, on był w niej zakochany i czekała jedynie, aby, zamiast tylko jej to okazywać – powiedział. Jakież znaczenie mogła mieć cała reszta? – Niech pan wejdzie, panie doktorze... Od chwili gdy po ukończeniu studiów powrócił w rodzinne strony, tytułowała go „doktorem” i zwracała się doń przez „pan”. On natomiast tak jak kiedyś, gdy jako bardzo jeszcze młody chłopiec przyjeżdżał do wsi na wakacje, a ona była małą dziewczynką, mówił jej po imieniu. Zawróciła do pieca i podrzuciła polano. Snop iskier oświetlił ją... – Niech się pan ogrzeje. Dzisiaj jest chyba zimno... Podszedł do ognia, który rzucił blask na jego otwartą, szczerą twarz obramowaną krótko przystrzyżonymi, ciemnymi włosami. Podsunęła mu fotel Cezara, a kurtkę i szalik odniosła na pękaty kufer. Patrzył, jak przyklękła przed płonącym ogniem i wzięła miech, wiszący nie opodal fotela. Wprawdzie ognia nie trzeba było rozdmuchiwać, lecz pozwoliło to jej oświetlić tę poważną i piękną twarz, którą tak kochała. Miłość ich znajdowała się w tym szczęśliwym okresie, kiedy – nic jeszcze nie wyznawszy słowami – wszystko mówi się każdym spojrzeniem. – Przyszedł pan zobaczyć kozę? Dobrze się ma... i muł także. Udawała poważną, ale oczy błyszczały jej z radości. Wilhelmowi zaś też było do twarzy ze śmiechem, to mu przywracało jego prawdziwy wiek, bo wykonywany zawód często dodawał mu powagi. – Wiem, Sebastian mi mówił... Nie przyszedłem tu ani do kozy, ani do muła...

– Ach! – powiedziała tylko Angelina i coś, nie wiadomo co, ścisnęło ją za gardło. – ...ale do twego dziadka – dokończył doktor. – Tak, rozumiem – powiedziała cicho. Po czym, zawiedziona, w nagłym przypływie złego humoru, dorzuciła opryskliwie: – W takim razie trzeba było przyjść później, bo teraz nie ma go w domu. Doktor pochylił się ku ogniowi. – Angelino, powiedz, czy zgodzisz się, żebym któregoś dnia przyszedł do tego domu nie jako ten, który leczy kozę, muła czy katar Sebastiana? Ale ponieważ ostatnie słowa Angeliny rozgoryczyły go, więc powiedziane to było sucho. Jakaś głupia nieśmiałość przykuła ją do miejsca i Angelina trwała bez ruchu, ponura, nachmurzona. Stała się niesprawiedliwa i odpowiedzialność za ich kłótnię zwaliła na Wilhelma. – Ma pan bardzo trudny charakter, panie doktorze! Ale potem onieśmielenie pękło niby bańka mydlana i Angelina, stając się znowu sobą, powiedziała: – Ja... ja chciałam, powiedzieć, że dziadek czuje się bardzo dobrze i że nawet nie zjadł do końca śniadania, tylko poszedł z Sebastianem w góry... Sam pan wie, jakie z nich obu włóczęgi. Nie mogą usiedzieć w domu! Te słowa obudziły znowu niepokój doktora i przypomniały mu, po co właściwie tu przyszedł. – Jesteś pewna, że są razem? – Oczywiście, Sebastian chciał pójść na Baou i dziadek go tam poprowadził... A co takiego? Odpowiedział bez ogródek: – Wobec tego, co mówisz... skoro są razem, nie ma powodu do obawy. – Wstał, podszedł do kufra, by wziąć kurtkę i szalik. – No, to muszę iść na dół... Do widzenia, Angelino. Z ręką na klamce, zawahał się. – Powiedz Cezarowi, że przyjdę jeszcze dziś wieczór po kolacji. Przykucnięta koło pieca, Angelina nie poruszyła się. – Można przecież zaczekać – szepnęła, nie patrząc na doktora. – Już robi się wieczór, dziadek niedługo przyjdzie! Rumieniec radości oblał twarz doktora. – Ale tymczasem może mnie ktoś potrzebować... jakiś chory... Wstała szybko, spojrzała prosto na niego i odpowiedziała bez wahania: – To pani Celestyna przyjdzie po pana, przecież wie, gdzie pan poszedł. – Tak, wie. Po czym dorzucił nieśmiało: – Ale czy na pewno ci nie przeszkadzam? W Angelinie zadrżało coś z głębokiej radości. – Och! – powiedziała. – Na pewno nie! I aby pogodzić jakoś onieśmielenie z radością, dodała: – Muszę wypłukać bieliznę i rozwiesić na strychu, więc po prostu będę robiła to przy panu. – Gdybyś chciała, mógłbym ci pomóc! – Proszę! – powiedziała Angelina. I życie uśmiechnęło się do niej.

Cezar i Sebastian dotarli na szczyt ostatniego wzgórza, tego właśnie, które od północy osłaniało dom. Grudniowy wieczór zapada szybko, popołudnie jest wtedy właściwie tylko długim zmierzchem. Dom przed nimi tonął już w mroku, lecz ostatni odblask słońca oświetlał jeszcze narożne okno w zachodniej ścianie, zaokrąglonej na kształt gołębnika. Ponad dachem wznosiła się, lekko poruszana wieczornym powiewem, jasna, niebieska smuga dymu ciemniejąca już w nadchodzącej nocy. I wtedy rozległo się przeciągłe wycie. Był w nim tragiczny strach, smutek z powodu gasnącego dnia, a jednocześnie było sygnałem zapowiadającym rozpoczęcie łowów! Stary mężczyzna i mały chłopiec przystanęli. Sebastian zakrzepł, jakby zakrzepł bez ruchu na ten odgłos lis u progu swej nory czy zając w swej jamie. Suchy trzask, który Sebastian znał dobrze, kazał mu się obejrzeć: Cezar nabijał strzelbę. Wtedy chłopiec przyłożył dłonie do ust i podnosząc głowę wydał długi przeciągły krzyk. Czy Bella tam daleko, zagubiona w nocnych mgłach, dosłyszy go, zechce odpowiedzieć? Znowu rozległo się przejmujące wycie... Sebastian uszczęśliwiony uśmiechnął się. Teraz odezwał się już łagodniej, tym razem było to naglące wezwanie... Ze wzrokiem utkwionym w chłopca Cezar zabezpieczył strzelbę. Zarzucił ją z powrotem na plecy, zawiesił na skórzanym pasie i cisza znowu spłynęła na góry. Starzec pociągnął Sebastiana. – Chciałeś, bym cię zabrał na Baou, żeby ją znów zobaczyć, prawda? Sebastian skinął głową. W ciszy, w której rozlegało się tylko poskrzypywanie śniegu pod nogami, Cezar powiedział: – Nie bój się, Sebastianie. I patrząc w stronę wioski, dodał: – Przyrzekam ci, że nikt nie zrobi jej krzywdy. – Jest taka śliczna, taka biała... – szepnął Sebastian. W chacie, nad schodami, błyszczała latarnia, którą zapaliła Angelina, by w razie mgły widzieli ją z daleka. Gdy dziewczyna usłyszała ich kroki, otworzyła drzwi i, stojąc na progu, burczała dobrodusznie: – Pan doktor tyle czasu czeka na dziadka... Już parę godzin! Nawet Janek już wrócił. – Dobry wieczór, Cezarze – powiedział doktor. – Przyszedłem, żeby z panem pogadać. Cezar oddał strzelbę Angelinie. – Oczyść ją dobrze, moja kochana, strzelałem z niej! Po czym wyciągnął rękę do doktora. Janek piekł w popiele kasztany. – To twój łup? – zapytał z lekką kpiną Sebastiana, który dumnie trzymał zabitego ptaka. Chłopiec rozpostarł długie, białe skrzydła drapieżnika. – To sokół – powiedział uroczyście. Angelina zdjęła mu kurtkę i czapeczkę. Janek podał gorący kasztan, sam chrupiąc drugi. – Widziałeś szczyt Panny w ślubnym welonie?... Albo Panią Śniegów na czubku Baou? Powiedz, widziałeś? Mówił niewyraźnie, bo kasztan parzył mu usta, aż nagle złapał Sebastiana i z radością, jaką daje poczucie nadmiaru sił, gdy się ma siedemnaście lat, podniósł go oburącz do góry. Sebastian zaś wymierzył mu pięścią taki cios, że Janek aż zdębiał. – Ach, ty mały dzikusie! – krzyknął, a Angelina powiedziała z przekonaniem: – Dobrze ci tak!

Tymczasem Cezar grzał sobie dłonie nad ogniem. – Zostaw go – powiedział do Janka. – Ma o czym dzisiaj myśleć... Przynieś mi latarnię, żebym mógł powiesić sokoła w komórce. A zapalając przyniesioną przez Janka latarnię, powiedział do doktora: – Pamiętasz, jak pierwszy raz zaprowadziłem cię na Baou? Ile mogłeś mieć wtedy lat? Sześć... siedem... – Prawie siedem. I, uśmiechając się do swych, wspomnień i do Sebastiana, doktor dorzucił: – Pamiętam, jakby to było dziś. Cezar, z zapaloną latarnią w ręku, wziął od Sebastiana sokoła i skierował się ku drzwiom. – Muszę z panem pomówić, Cezarze – powiedział doktor. – Pójdę z panem. Przechodząc koło kufra wziął kurtkę i szalik. Angelina zawołała za nimi z progu: – Zapomniałam dać siana mułowi! Cezar odkrzyknął: – Pomyślimy o tym, malutka! Patrzyła w ślad za oddalającym się w stronę stodoły, kołyszącym się światłem latarni... – Zamykaj drzwi, bo zamarzniemy! – powiedział Janek. Usłuchała machinalnie, wróciła do garnków, w których gotowało się coś w kącie na płycie. Sebastian, siedząc na swym miejscu przy stole, usnął z głową złożoną na rękach. – Nie powinnaś pozwalać, żeby dziadek tak daleko zabierał go w góry – powiedział Janek. Angelina wzruszyła ramionami: też tak uważała, ale przecież powiedziała doktorowi: „Dobrali się jak w korcu maku, urodzeni do włóczęgi... Janek nigdy nie był taki!” Cezar postawił latarnię i położył ptaka na pustej beczce, po czym wziął widły i podszedł do siana. – Ciekawym, o czym to ona myślała dzisiaj, że aż zapomniała nakarmić Paquitę? – mruknął. Doktor odpowiedział, chyba nieco zbyt skwapliwie: – Angelina robiła pranie, była bardzo zajęta. – Ano tak, prawda, pranie! Błysk rozbawienia przemknął w oczach Cezara: nie bardzo wierzył, że to pranie! Raczej obecność Wilhelma... Pchnął drzwi, łączące oborę z komórką, a stamtąd wionęła na nich silna woń bydlątek wraz z ich ciepłym oddechem. Doktor podszedł do Paąuity. Głaszcząc jej śliczną głowę o wielkich, jakby umalowanych oczach, powiedział do Cezara: – Chciałem pomówić z panem o tym psie, który włóczy się po górach... o tym bezpańskim psie. Podobno jakiś chłopiec widział go dzisiaj. Przyjdzie i tutaj. Cezar nakładał siano na drabinkę. – Wiem – powiedział. – Jak wracaliśmy, słyszeliśmy jego wycie, i to wcale nie był wesoły głos. – Widział pan tego psa? – Tylko słyszałem. Ale któregoś dnia Sebastian łaził po górach i spotkał go. Pies mu nic nie zrobił... I teraz chłopak marzy tylko o nim. Sam wiesz, jakie są dzieci i co im przychodzi do głowy... On pokochał tego psa. Rozumiesz, Wilhelmie? – A jeśli to jest naprawdę niebezpieczny pies? Wciąż gładził odruchowo muła, którego sierść lśniła w blasku latarni. – ...To podobno wielkie psisko z Pirenejów.

– Tak – powiedział Cezar – piękne zwierzę górskie, z rasy ratowników! – Więc pan go jednak widział? Oczy Cezara mrugnęły pod brwiami. – Nie bój się! Stary Cezar czuwa... A co powiesz o moim sokole? – Piękna sztuka – przyznał doktor, po czym, wracając do dręczącej go myśli, dodał: – To trochę Celestyna skłoniła mnie, żebym przyszedł do pana... Cezar zruszał akurat widłami zleżałą słomę podściółki. – Ta twoja Celestyna to stara skrzecząca sroka! Doktor roześmiał się. – Ale zła nie jest! – i, poważniejąc, dodał: – W każdym razie dzięki niej człowiek wie o wszystkim, co się dzieje w okolicy. We wsi mówi się wyłącznie o wałęsającej się bestii. Gdyby, nie daj Boże, zeszła na dół, zabiją ją lub, co gorsza, poranią. Cezar wrócił już do komórki. Rozpostarł szerokie, ogromne skrzydła sokoła, przymocował dwoma gwoździami i przyglądał się im. – Dobra – rzekł, gdy skończył. – A teraz posłuchaj mnie, Wilhelmie: powiedz im, tym ze wsi, że dopóki ta suka nie robi krzywdy, a nie zrobiła jej przecież jeszcze nikomu, Cezar będzie jej bronił. Przeciwko wszystkim. Tak im powiedz. – Ale jednak zraniła już kogoś, Cezarze. Wcale nie jestem za tym, żeby tego psa zgubić, ale jeśli zrobi coś znowu? Z zawziętą miną Cezar wzruszył ramionami. – Sebastian nie ma ani matki, ani ojca... We wsi dzieci przezywają go „Cyganem”. Jest mały i marzy o tym psie. To wszystko. Powiedziałem, co powiedziałem. Bierz latarnię, doktorze, i chodźmy. Nie dodał już ani słowa, ale wiedział, po milczeniu doktora, że ten zrozumiał, iż można mu zaufać, a Bella, ta Bella, o której śnił Sebastian, pozyskała jeszcze jednego obrońcę. Tymczasem doktor, nim poddał się ostatecznie, zapytał: – Więc może mnie pan zapewnić, że Sebastianowi nie grozi niebezpieczeństwo? Cezar zdjął z haka kawał peklowanego mięsa, które suszyło się pod sufitem, i wskazując je doktorowi, powiedział: – Stary Cezar wie, co robi. Spójrz na ten kawał mięsa, synu: na zgłodniałego psa to lepsze niż strzelba. O tym także powiedz we wsi... i weź tę latarnię, przyda ci się, jak będziesz schodził. Odniesiesz mi ją innym razem... przy następnym praniu! A ponieważ doktor spojrzał w stronę domu, Cezar dodał: – Powiem jej dobranoc od ciebie. – Cezarze... Ale stary przerwał: – Widzisz, Wilhelmie, jesteś doktorem... W takiej wiosce, jak nasza, to się liczy. Kiedyś, gdy brałem cię na obchód po Baou jak dzisiaj Sebastiana, to było co innego: byłeś wtedy chłopcem, jakich wielu. Jego głos stwardniał już znowu, stał się prawie stalowy. – Od paru lat wszystko się zmieniło. Jesteś ważną osobistością: doktorem! Posłuchaj, jak to pięknie brzmi: doktor!... A mer chce wydać za mąż swą córkę. Ma dobre grunta, ten cały mer! A córkę wcale nie brzydszą od innych dziewczyn i wysłał ją nawet gdzieś na naukę, nie pamiętam już dokąd... Rozumiesz, o co chodzi? Angelina jest za mało ważna w tym wszystkim. I nie trzeba, żeby

młode dziewczyny zawracały sobie głowę! Głosem prawie cichym doktor powiedział gorąco: – Nie obchodzi mnie córka mera! Cezar odparł spokojnie: – Zobaczymy, mój synu, zobaczymy. Teraz wracaj szybko, bo zrobiło się późno. Do widzenia! Doktor pożegnał go z czułością iście synowską. – Zostańcie z Bogiem, Cezarze! I poszedł, nie oglądając się. Cezar szybko stracił go z oczu, a wkrótce światło latarni zniknęło za zakrętem drogi; wtedy wszedł do domu. Angelina, jakby czekając na coś, patrzyła na drzwi. – Doktor już poszedł? – spytała i dorzuciła, siląc się na obojętny ton: – Nawet się z nami nie pożegnał? – Późno już. Powiedziałem mu, żeby już schodził. – Mógł zjeść razem z nami. Zrobiłam doskonałą potrawkę z tego królika, co go dziadek ubił. – Przyjdzie kiedy indziej, kochanie. Usiadłszy w swym fotelu, w kącie przy piecu, Cezar wyciągnął kapciuch i spokojnie zaczął nabijać fajkę, potem wśród drewnianych polan wyszukał kawałek dzikiej wiśni i otworzywszy scyzoryk, zaczął strugać. Angelina krzątała się, przesuwała garnki. – Wygląda na to – powiedziała wreszcie – że dziadkowi nie podoba się, że on do nas przychodzi... Janek podniósł nos znad gazety, którą właśnie czytał przy stole, nakrytym już do kolacji. – No, ale tobie – odezwał się – to się chyba podoba! Angelina wzruszyła ramionami, starając się zachować z godnością wobec kpinek brata. – Jest dobry, zawsze gotów w czymś pomóc, a tym, że tu przychodzi, robi nam zaszczyt... I tyle. Prawie te same, co powyżej, słowa wypowiedziała Celestyna, gdy doktor wrócił do domu: – Robi im pan zaszczyt, że tam chodzi do nich na górę. Pan doktor chyba wcale nie zdaje sobie z tego sprawy. – Rzeczywiście, pani Celestyno, wcale nie. Powiesił w przedpokoju kurtkę, zdjął futrzane buty. Postanowił, że nie będzie zwracał uwagi na służącą, którą napadł zły humor. Starała się nie pokazać go po sobie, zagadując o obiedzie: – Gdyby to była jedna godzina! Albo gdyby chociaż chodziło o jakiegoś chorego, nic bym nie mówiła! – stopniowo podnosiła głos: – To prawda! Sama namawiałam, żeby pan poszedł do nich w sprawie tego małego, bo gotowi puścić go samego pomiędzy dzikie bestie! Tylko taki zakochany w tej dziewczynie, jak pan, tego nie widzi! Doktor był cierpliwy. Celestyna służyła jeszcze u jego matki i w czasie ostatniej choroby opiekowała się nią troskliwie... Wyciągnął ze skórzanej torby swe instrumenty i przeglądał je. Ośmielona jego milczeniem, Celestyna ciągnęła dalej: – No pewnie, milczy pan, bo nie może mi pan zarzucić, że nie mam racji... Siedział pan tam cały dzień... albo prawie cały! Wyszedł pan przecież przed czwartą! Jeszcze trochę, a poszłabym pana szukać, wtedy by się okazało, co się święci! Ponosiła ją zazdrość, nie panowała już nad swymi słowami. – Pani Celestyno, czy w żaden sposób nie może pani zamilknąć? – Zamilknąć! – wykrzyknęła służąca, nie zwracając uwagi na wściekły wzrok doktora. –

Zamilknąć? To mój obowiązek ostrzec pana! Widzę, jakie ta smarkata robi do pana słodkie miny! A czym ona właściwie jest? Handlarką koszykami, i tyle! A córka mera... Zaskoczył ją rozdrażniony ton, jakim doktor rzucił: – Znowu! – Jak to „znowu”? Jeszcze nigdy panu o niej nie mówiłam! – Nie – odparł doktor, odzyskując panowanie nad sobą – nie. Ale właśnie dziś Cezar mi o niej wspomniał. Zbiło ją to z tropu. – No, to świadczy, że stary ma dobrze w głowie. Rozumie, że ta jego Angelina nie nadaje się dla pana. – Dosyć, pani Celestyno – rozgniewał się doktor. – Zabraniam pani wymawiać to imię. – I ze złością dodał: – Jest pani po prostu starą sroką! – Boże! – wykrzyknęła Celestyna. Powtórzyła: – Stara sroka! – Głos załamał się jej czkawką i, prawie płacząc, zalamentowała: – Jeszcze nikt nigdy czegoś takiego mi nie powiedział!... – po czym zaczęła wyliczać swe zasługi: – Piętnaście lat służyłam u pana babci, trzy lata u pana matki, święte biedactwo, jak ja ją pielęgnowałam... – Westchnęła głęboko, uspokoiła się i, z godnością, ciągnęła dalej: – Nie szkodzi... to tylko dowód, że jest znacznie gorzej, niż się obawiałam. Niech pan posłucha uważnie, panie doktorze, wiem, co mam myśleć, i cokolwiek by mi pan powiedział, nie zmieni to mego zdania. Gdyby pana biedna matka była jeszcze na tym świecie, przyznałaby mi rację! Ona... ona mówiła mi przecież nieraz: „Celestyno, Wilhelm będzie doktorem... świetnie się ożeni...” Doktor przerwał szorstko: – O ile wiem, do małżeństwa potrzeba dwóch osób. Kto pani mówił, Celestyno, że się żenię? Celestyna odetchnęła: to nie było jednak jeszcze tak groźne, jak przypuszczała. – No, na szczęście, nikt! – i, zmieniając temat, dodała ponuro: – Bo to, widzi pan, ja jestem przewidująca! Niech pan zapamięta moje słowa: przyjdzie taki dzień, w którym ta dzika bestia pożre małego Sebastiana, a wtedy nikt prócz pana nie będzie po nim płakał! Wyobraźnia, której jej nie brakowało, podsunęła obraz tego dramatu. Poniesiona własną gadatliwością, zapominając, że przed chwilą rozsądnie usiłowała ją pohamować, znowu zaczęła się wymądrzać: – Zamiast latać za panem, powinna lepiej pilnować tego dzieciaka! Gdybym się w to nie wdała, rychło byśmy zobaczyli tę An... no, tę dziewczynę, całą w bieli z panem pod rękę. A tego – wykrzyknęła nagle, robiąc wielki dramatyczny gest – tego bym nie zniosła. Za nic na świecie... Nie! Doktor uprzedził ją lodowato: – Pani Celestyno, proszę uważać, posuwa się pani zbyt daleko. – Dobrze – zgodziła się Celestyna. Prowansalska przezorność przyszła jej z pomocą, opanowała swe uczucia. – Dobrze! W takim razie niech pan siada do stołu i nie mówmy już więcej o tym. Wszakże, idąc do kuchni, mruczała dostatecznie głośno, aby doktor mógł ją dokładnie usłyszeć: – Mówić to mi nie wolno, ale obiad podawać to mój obowiązek... Coś podobnego! Majestatycznie postawiła wazę z zupą przed doktorem, pogrążonym ostentacyjnie w czytaniu gazety. – Mam nadzieję, że przez ten cały czas, kiedy pan był u nich, na górze, zdążył pan chociaż uprzedzić starego? Będzie chyba troszczyć się o małego... co? No i przypuszczam, że uwolni naszą okolicę od tej bestii?

Doktor nie odpowiedział nic. Gazetę miał rozpostartą przed sobą i udawał, że czyta, byle tylko mieć święty spokój! Celestyna była naprawdę męcząca! Bestia, bestia... Co się do licha ludziom stało, że bez przerwy mówią tylko o tym psie? W górskiej chacie również mówiono w tej chwili o Belli. Po skończonym posiłku Janek pomógł pozmywać i poszedł się położyć. Angelina była milcząca, zatopiona w myślach. Rozebrała Sebastiana, a teraz dla każdego przygotowała lampę na noc. Cezar, siedząc w kącie przy piecu, wciąż strugał ów kawałek drewna. Sebastian u jego stóp przyglądał się temu. – A ja wiem, co to będzie – powiedział. – Bella. – Tak – przyznał Cezar – zgadłeś. – Ale – odezwał się Sebastian po chwili milczenia – przecież nie wiesz, jak ona wygląda... Stary uśmiechnął się. – Skąd wiesz? Kciukiem gładził i polerował swe dzieło. – Jak skończę – powiedział – zawiesisz to własnoręcznie nad naszymi drzwiami. Wtedy ona zrozumie. Będzie wiedziała, że u nas nic jej nie grozi, i przyjdzie. W ten sposób kiedyś nasi praojcowie zabezpieczali się przed wilkami... Podobno zdarzało się często, że najdziksze spośród nich rozpoznawały „znak” i przychodziły jeść z rąk dzieci, bez obawy i nienawiści... skoro „znak” wisiał nad wrotami ich domostw. Ona też przyjdzie! W blasku ognia zalśniło pasemko włosów Sebastiana, przykucniętego u nóg Cezara... Sebastiana, który, zupełnie już rozbudzony, zapatrzył się w płomienie, uśmiechając się leciutko...

IV A nazajutrz, lodowatym rankiem, Bella zeszła do wioski. Zegar na wieży wydzwonił właśnie godzinę ósmą, było jeszcze zupełnie ciemno, ale słychać już było trzaskanie drzwi i okiennic: dzieci wyruszały do szkoły. U wejścia do wioski Bella przystanęła. Nasłuchiwała. Z lodowego sopla na dziurawej rynnie domu Danieli powoli kapały krople żłobiąc czarną dziurę w śniegu, którym przysypany był cebrzyk. Nie opodal, na bruku z kocich łbów, rozległ się tupot drobnych nóg w kaloszach. Odgłos oddalił się w stronę rynku i znowu zaległa cisza, przerywana jedynie owym jednostajnym kapaniem kropel do cebrzyka, poprzez otwór wydrążony w pokrywającym go śniegu. Bella ruszyła naprzód, skręciła za rogiem koło sklepiku Sydonii, przeszła przez plac, na którym każdej soboty odbywał się targ. Na prawo, przed nią, sprzedawca od rzeźnika otwierał metalowe okiennice. Szybko wszedł z powrotem do oświetlonego sklepu i zaczął przygotowywać zamówione na dzisiejszy dzień porcje. Bella stanęła, węszyła. Spłoszyło ją trzaśniecie jakiejś okiennicy. Zawarczała, przebiegając koło budy Martiala, psa mera, który pilnował jedynego w całej wiosce i zupełnie niepotrzebnego parkanu z siatki. Ogrodzono nim dom dla wyróżnienia go od innych. Na tej prowansalskiej wsi wszystkie budynki były wąskie i wysokie i stały w jednej linii, ale akurat dom mera cofnięty był o jakiś metr w głąb i ten metr wykorzystano na postawienie nowoczesnego ogrodzenia, co kosztowało ładny kawał grosza! Martial, zwęszywszy Bellę, podniósł wprost nieprawdopodobny jazgot wśród śnieżnej ciszy i zimnej pustki poranku. Ale Bella warknęła głucho i Martial przezornie wlazł do swej budy. Widno jeszcze nie było, ale mroki już się rozrzedzały i z domów zaczynały wychodzić cienie. I właśnie jeden z nich zauważył Bellę. Cień gwałtownie zawrócił z powrotem, wrzeszcząc: – Bestia! Bestia! Widziałam na własne oczy! W sąsiednim domu otworzyło się jakieś okno. Wychyliła się z niego głowa mężczyzny, z brodą całą w mydlanej pianie. – Gdzie? Kto widział bestię? Nie wycierając namydlonej brody chwycił strzelbę i nie wypuszczając jej z ręki szamotał się z futrem, usiłując wciągnąć je na siebie. Był już na ulicy, gdy kobieta kończyła swe wyjaśnienia: – ...i wtedy zobaczyłam, że poszła na plac! Na świadków brała wszystkie okna, otwierające się teraz jedno za drugim. – Ale co ty chcesz zrobić? Hej, ty! Przecież możesz kogoś zastrzelić, idioto! To odnosiło się do uzbrojonego w strzelbę sąsiada.

– Zabiję ją, jak pragnę zdrowia! – odparł tamten. – Ale gdzie jest ta diablica? Rozwrzeszczało się jakieś dziecko... Jego matka przekrzyczała cały harmider. Wołała: – Co to za wrzaski? Obudzili mi dziecko! – Bestia... Bestia! Ten okrzyk rozlegał się zewsząd. Zdawało się, że kamienie, z których zbudowane były domy – mówią, szepczą, krzyczą niestrudzenie o jakiejś nadprzyrodzonej groźbie, jakby Bella nie była po prostu wielkim, samotnym i, prawdopodobnie, wygłodzonym psem, lecz Smokiem, Potworem czy też uosobieniem Zła. Rozbudził się pradawny, tak zakorzeniony w sercach ludzi instynkt zabijania. Podświadomie pragnęli, aby Bella była zwierzęciem groźnym, które trzeba zgładzić dla dobra ogółu, no a przy okazji przeżyć uciechę zasadniczą: wielką obławę w górach. A tymczasem przed Bellą otworzyła się niespodziewana okazja: oto stała przed sklepem rzeźniczym, w którym nie było nikogo, ale wisiało pełno ćwiartek mięsa! Suka zawęszyła, dotykając nosem szyby w drzwiach i, o cudzie! – to pchnięcie wystarczyło, by drzwi sklepiku się otworzyły. Można się domyślić, co nastąpiło: Bella chwyciła w pysk barani udziec i smyrgnęła z nim tuż przed subiektem powracającym właśnie do sklepu tylnym wejściem. Obu tych czynności dokonała tak błyskawicznie, że nim sprzedawca schwycił w rękę pierwszy lepszy przedmiot i wyskoczył na ulicę, wrzeszcząc wniebogłosy: „Złodziej!... Bestia! Bestia!...”, Bella była już daleko, umykając ku górom, gdzie jej białe futro zlało się wreszcie z bladością wstającego dnia. Było to niby sygnał. W rekordowym czasie cała okolica wiedziała, co się stało, ale wiadomość, podawana z ust do ust, rozrosła się do nieprawdopodobnych rozmiarów. Wszystko sprzysięgło się przeciwko Belli. Nawet zakrystian nie zawahał się uderzyć w dzwon alarmowy! W jednej chwili cała wioska wyległa na plac. I wówczas to polowanie na „bestię”, które dotychczas było zamiarem nie sprecyzowanym, o którym mówiono trochę tak sobie, byle mówić, stało się, w pojęciu niemal wszystkich, rzeczą konieczną. – Trzeba obronić naszą okolicę – oświadczył uroczyście Ricard, rymarz, którego nigdy jeszcze nie słyszano tak wymownego, gdyż zazwyczaj mówiła zań jego żona. Żywy udział w tej krucjacie brała Celestyna i to dzięki niej Róża Boudu w macierzyńskim uniesieniu oświadczyła, że za nic na świecie nie puści swych dzieci do szkoły, póki bestia nie zostanie zabita. A Wiktoryna „dorzuciła, że pies porwał u rzeźnika „całego wołu”. Celestyna postanowiła nagle osobiście udać się do tegoż rzeźnika po zamówione mięso. To było co prawda wbrew jej zasadom, ale gdy człowiek chce coś „wiedzieć”, musi zrezygnować z godności! U rzeźnika tłoczyli się wszyscy i zarówno sam właściciel, jak i jego pomocnik zupełnie potracili głowy. – Chwileczkę cierpliwości, łaskawe panie, wszyscy zostaną obsłużeni... Rzeźnik ważył właśnie osobiście cielęce befsztyki dla mera i Celestyna przypuściła szturm do niego. – Dla mnie – powiedziała – proszę piękny kawałek na pieczeń. – Idź, zobacz, czy jeszcze jest – polecił rzeźnik chłopcu. – Zamówiła to pani wczoraj, pani Celestyno – powiedział naiwny chłopak – porcja dla pani jest przygotowana. Celestyna zmierzyła go wzrokiem. – Ślicznie, mój chłopcze... A jeśli przyszła mi ochota wziąć więcej? Nie odpowiada ci to?.

– No idź, idź – powiedział rzeźnik. Chłopiec powstrzymał się, by nie wznieść I udręczonych oczu ku sufitowi. Celestyna jednak umiała i solić, i słodzić. – Ależ ma pan odważnego pomocnika! – wykrzyknęła na cały głos. – O tak, śmiało można to o nim powiedzieć, a jaki skromny! Och, jaki skromny! Wcale nie chce o tym mówić, a przecież, jeśli mu wierzyć, bestia weszła i wyszła ot tak... w całej okazałości, nim w ogóle miał czas westchnąć! Bohater dnia wrócił z chłodni z kawałkiem wołowiny w ręku. – Mówiłam od samego początku – podjęła Celestyna – bestia jest niebezpieczna, trzeba ją złapać i zabić! Z odważonym mięsem ruszyła swym żandarmskim krokiem ku rzeźniczce, która dygotała z zimna w szklanej klatce kasy. Celestyna podała jej banknot stufrankowy. Wydając resztę rzeźniczka powiedziała, przypochlebiając się dobrej klientce: – I miała pani rację, pani Celestyno, to niebezpieczne zwierzę! Zimno mi się robi na samą myśl, że przyszła aż do naszej wioski! Niech pani sama powie! Udziec barani wagi sześciu funtów! A gdyby to było jakieś dziecko? Celestyna nie śpieszyła się; składała starannie pieniądze, przysłuchując się ogólnej rozmowie, gotowa rzucić własne zdanie na szalę tych rozważań. W sklepiku było tłoczno, mało ściany nie pękały, wszystkie kumoszki tam się zebrały i Celestyna wiedziała dobrze, że gdy kobiety postanowią, to mężczyźni wyruszą na obławę. Dlaczegóż to jednak Celestyna ziała taką nienawiścią do Belli? Jako żywo, nie wiadomo. Można jedynie przypuszczać, że kobiecina lubiła siać niepokój, w wiosce dla samej przyjemności udowodnienia, że coś znaczy. Chór kobiet wyliczał niebezpieczeństwa, jakimi groziła obecność Belli. – Takie ogromne zwierzę! – Mój Antoni byłby ją już ustrzelił, ale właśnie nawinął się mały Wiktor i przeszedł akurat między strzelbą a bestią... Matko Jezusowa! Niewiele brakowało... Wiktoryna, nieprzytomna z przerażenia, „zawołała: – Komu? Małemu? – Ależ nie!... Przecież bestii! Celestyna, wyczuwszy sprzyjający moment, zdecydowała się powiedzieć głosem pełnym ważności i przekonania: – Tę sprawę powinna rozstrzygnąć rada gminna. Po czym pomaszerowała ku drzwiom, a nim wyszła, spojrzała znacząco na rzeźnika. Ten zaś, jako jeden z członków rady, poczuł się dotknięty. Z trudnej sytuacji wybrnął przy pomocy okrężnego ataku: – Czy to pan doktor tak uważa, pani Celestyno? Bowiem byłoby to dla rady gminnej moralną podstawą do działania... – Coś takiego!... – powiedziała Celestyna wymijająco. I po tych słowach uroczyście opuściła sklep. Tymczasem w domu Cezara zainteresowanie również skupiało się wokół Belli, choć zupełnie inaczej. Cezar zgodził się spełnić marzenie Sebastiana i zabrał się do tego, mobilizując całą swą wiedzę o zwierzętach i przypominając sobie stare legendy, które od niepamiętnych czasów

opowiadano w prowansalskich górach. Chciał doprowadzić do tego, żeby Bella zaprzyjaźniła się z chłopcem. Właśnie teraz, stojąc na stołku, przymocowywał nad drzwiami figurkę, wyobrażającą sukę, „znak”, który poprzedniego wieczoru wyciął z drewna. Sebastian nie był całkiem przekonany. – Myślisz, że ona to zrozumie? Cezar, mając w ustach pełno gwoździ, odpowiedział z trudem: – Mhm... zrozumie. – A jak nie zauważy tego znaku? Cezar wyjął po kolei wszystkie gwoździe z ust i powbijał je małym młoteczkiem. – To poczuje słoninę, którą włożyłeś do miski. Ta odpowiedź zadowoliła Sebastiana, ogarnął go nagle wielki zapał. – Postawię tę miskę na progu. – Lepiej trochę dalej... Jak będzie za blisko drzwi, pies może bać się podejść. Sebastian zszedł mozolnie z kamiennych stromych jak drabina schodków. Wymagało to odwagi i czasu: niełatwo było znieść miskę pełną nasyconego smalcem chleba, nie widząc przy tym, gdzie się stawia nogi! Wreszcie, pozbywszy się ciężaru, zadarł głowę do góry. Cezar przyczepił już łańcuszek do znaku i zawiesił na wbitych nad wejściowymi drzwiami gwoździkach. Tak było i bardzo ładnie, i widać doskonale, można było mieć nadzieję, że Bella zauważy wszystko. A miska, którą dała Angelina, pełna była samych wspaniałości. – Naprawdę myślisz, że ona przyjdzie? – dopytywał się Sebastian ze zmarszczonymi brwiami, z zadartą głową. Cezar zszedł ze stołka i usiadł na najniższym schodku. Powoli zapalił fajkę. W końcu powiedział: – Przyjdzie do nas, bo nasz dom stoi najbardziej na uboczu, i zaprzyjaźni się z tobą, skoro tego pragniesz... Sebastian popatrzył na białe, oświetlone słońcem góry, na których tu i ówdzie leżały olbrzymie płaty niebieskich cieni. – A jeśli nie przyjdzie? – zaniepokoił się. – Wtedy wyjdziesz jej na spotkanie... a ja pójdę razem z tobą. Zawołasz ją... – A jak nie zrozumie? – To powtórzysz jeszcze raz. – Tak – westchnął Sebastian głęboko – ale to może być długo... bardzo długo! Nie patrzył już w stronę gór, ale na fajkę, którą palił Cezar, i na małe kółeczka jej dymu, wznoszące się i rozpływające w powietrzu. – Może długo, może krótko – powiedział Cezar. – Kto może wiedzieć... Wstał, wziął stołek i odstawił go na miejsce. W drzwiach ukazała się Angelina. – Do stołu! Jej wzrok pobiegł za spojrzeniem Sebastiana, ku znakowi. – Och, jakie to ładne! – powiedziała. – To dla Belli – wyjaśnił Sebastian. – Myślisz, że przyjdzie? Dziewczyna zaśmiała się, w jej śmiechu była tkliwość z odrobiną ironii. – Już mnie tyle razy pytałeś, że sama nie wiem! – A ja jestem pewien – rzekł Cezar. Sebastian uśmiechnął się promiennie. – Chodźmy jeść! – powiedział Cezar, ale ledwie wymówił te słowa, rozległo się wołanie:

– Cezarze, hop-hoop! Obejrzeli się na drogę, którą pod górę szło dwóch ludzi uzbrojonych w strzelby. – O, goście! :– powiedziała Angelina. – Co oni mogą chcieć od dziadka, Georges i stary Moulin? Obaj mężczyźni zatrzymali się u podnóża schodów. – Weź swoją strzelbę, Cezarze, i chodź z nami: przed chwilą na Moulina rzucił się ten wściekły pies, właśnie go tropimy... Musi być gdzieś niedaleko! Angełina mocno zacisnęła dłoń na ramieniu Sebastiana. Cezar odparł spokojnie: – Gdybym wziął strzelbę, to nie przeciw temu stworzeniu, a raczej przeciwko tym, którzy na nie dybią. – Coś takiego! Słyszałeś, Georges? – odezwał się stary Moulin, śmiejąc się głośno. – Ach, ten Cezar! Zawsze się go żarty trzymają! – Tym lepiej, jeśli to was bawi – stwierdził Cezar.– Ale ja swoje powiedziałem. Przez chwilę obaj mężczyźni stali u stóp schodów bez słowa. Potem w spojrzeniu ich można było zobaczyć rodzącą się wściekłość. Georges powiedział w imieniu ich obu: – Czy zdajecie sobie sprawę ze swoich słów? Cezar, najzupełniej spokojny, zapytał z ironią: – Czy zostałeś zraniony, Moulin? – Nie – przyznał Moulin – ale niewiele brakowało. Po czym, z ową typowo prowansalską gadatliwością i zamiłowaniem do przesady, zaczęli opowiadać o przestępstwach Belli: spłoszyła konia Moulina, który ciągnął załadowane drzewem sanie, a potem pobiegła na dół, do wioski, temu nikt nie zaprzeczy! Dziesiątki... setki ludzi widziało, jak porwała barana u rzeźnika... Jego pomocnik próbował z nią walczyć, ale czyż można dać radę takiemu potworowi? A teraz jest tu gdzieś w pobliżu, tak, są tego pewni, i dlatego, nie czekając na zapowiedzianą w wiosce na jutro nagonkę... – ...Tak, jak to wam już powiedział Georges, wzięliśmy strzelby i przyszliśmy tutaj, żebyście nam pomogli, Cezarze... – Bo strzelacie bez pudła! Z wami to murowane, że ją dostaniemy. – Pomyślcie tylko, przecież gdyby kogoś ugryzła, to dostałby wścieklizny! – Ta suka nie jest wściekła – powiedział Cezar. – Jest zupełnie zdrowa! – i zawołał poważnie: – Angelino... podaj mi strzelbę. – Ach! – westchnął Georges. – Więc jednak zdecydowaliście się! Ściszonym, dziwnie spokojnym głosem Cezar odpowiedział: – Nabijam moją strzelbę, ale nie na biednego, zbłąkanego psa... Wściekłość omal nie zdusiła starego Moulina. – Darujcie, Cezarze, ale powiem wam: mimo całego szacunku, jaki mam dla was, jesteście stary wariat! Sebastian na łeb, na szyję zbiegł ze schodów. – Sebastianie! – krzyknęła Angelina. Ale chłopiec stał już z zaciśniętymi pięściami przed starym Moulinem. – A pan, pan jest kłamcą! Celnie wymierzony kopniak przewrócił go na ziemię, a Georges, wychodząc z siebie, wrzasnął: – Radzę ci, żebyś milczał, ty Cyganie! Wówczas Cezar, zacisnąwszy szczęki, zwrócił się do obu mężczyzn, a po tonie, jakim mówił,

czuło się, że ma już dosyć tego wszystkiego. – Każdego, kto tknie to dziecko lub zastrzeli psa, potraktuję jak dzikie zwierzę... Złaźcie do wsi i powtórzcie to wszystkim! Radzę wam dobrze! Angelina rzuciła się naprzód i, trzymając oburącz Sebastiana za ramiona, spoglądała na tamtych wzrokiem błyszczącym wściekłością. Co nie przeszkodziło, że Georges dorzucił jeszcze: – A mimo wszystko dobierzemy się do skóry tego waszego przeklętego psa, zobaczycie! Sebastian zacisnął pięści i Angelina nie zdążyła go przytrzymać. Gwałtownie wyrwał się jej z rąk i, ile sił w nogach, począł biec w stronę gór. Angelina, przerażona, zawołała: – Sebastianie! Sebastianie, wróć! Chciała biec za nim, ale Cezar powstrzymał ją. – Daj mu spokój. Nie pierwszy raz biegnie w góry. Właśnie w ten sposób nasi chłopcy wyrastają na mężczyzn. – Ale... bestia! – Wiem, co mówię. To stworzenie nie jest ani wściekłe, ani niebezpieczne. Nie ma się czego obawiać... a on jeszcze mniej niż kto inny. Georges i Moulin woleli się wycofać. Cezar nawet na nich nie spojrzał, stanowczym i łagodnym ruchem popchnął Angelinę do domu. – Chodźmy, mała, jeść mi się chce. A porcję Sebastiana schowaj mu na potem... Wróci wieczorem. Sebastian brnął w puszystym śniegu. Odruchowo, wcale nie zastanawiając się nad wyborem drogi, skierował się ku Baou. Całe otoczenie, od zwalisk skalnych aż po szczyty, przeobraziło się w baśniowy krajobraz. Cisza wydawała się bezkresna, nic już nie łączyło maleńkiej postaci z życiem ludzi. Sam Sebastian zapewne nie zastanawiał się nad niczym. Szedł i, od czasu do czasu, przykładając do ust złożone w trąbkę dłonie, wołał: – Bella! Po czym nasłuchiwał długiego okrzyku, powtarzanego przez echo. I Bella go usłyszała. Teraz ona zaczęła iść w jego stronę. Kierowała się ku owym wzywającym ją okrzykom, które powtarzały się w regularnych odstępach czasu. Pewnym i mocnym krokiem okrążyła, i to z daleka, posterunek graniczny. Zawahała się koło schroniska. Ponieważ jednak wiedziała – nie potrzebując rozumieć – nie poszła przez Wielką Defiladę, gdzie tłoczyły się olbrzymie głazy. Kilkakrotnie wybiegała naprzód i cofała się. Wreszcie jednym skokiem wybrała właściwą drogę i biegła już nią aż do wielkiego czarnego krzyża. Właśnie tam, u wylotu jednego z korytarzy skalnych, ujrzał ją Sebastian. Nieruchoma, wsparta na potężnych łapach, patrzyła na niego. Chciał pobiec do niej, ale siły go opuściły i upadł na śnieg, płacząc z zimna, ze zmęczenia, z głodu. I w tej właśnie chwili w Belli ocknęła się wreszcie miłość psa do człowieka. W paru sprężystych skokach była przy nim, poszturchiwała go pyskiem, dyszała na niego, by dodać mu sił, zmuszała, by uczepił się długich, lśniących kudłów jej futra. Sebastian szlochał jeszcze, ale teraz już ze szczęścia. Bella zaś, gdy poczuła, że przyszedł do siebie, odeszła. Ale nie uciekła... Krążyła wokół niego, wydeptując wielkie koło w śniegu. Sebastian powtarzał: – Bella... Moja Bella... Jestem twoim przyjacielem. Oni ci nie zrobią nic złego, zobaczysz! Cezar obiecał! Po obiedzie Angelina wzięła wiklinę, przybory do wyplatania koszy i usadowiwszy się koło okna, zapomniała o swym niepokoju. Jednak gdy tylko skończyła zaczęty już przedtem kosz, nastrój

jej się zmienił. Rzuciła okiem na zegar, wskazywał trzecią i, choć zmrok jeszcze nie zaczął zapadać, widać już było zapowiedź nadchodzącej nocy: ukośne promienie, wpadające przez okno od zachodu, oświetlały starodawne, miedziane rondle, pięknie błyszczące, co stanowiło dumę młodej dziewczyny. Cezar zauważył jej spojrzenie. – Nie denerwuj się, mała. – Ciekawa jestem, dlaczego akurat dzisiaj dziadek siedzi sobie w domu! Był w niej taki niepokój, że mógł zachwiać nawet jej zaufaniem do dziadka. Cezar drobnymi pyknięciami palił fajkę. Twarz mu nawet nie drgnęła, nic nie odpowiedział. Angelina wzięła się do następnego koszyka, ta robota miała być trudna, splatanie cieniutkiej i giętkiej łoziny w niezwykle skomplikowany wzór, nad którym nigdy nie pracowała długo jednym ciągiem. Teraz odłożyła koszyk prawie natychmiast, nie mogąc opanować zdenerwowania. – Dziadku! – w jej głosie drgnęła prawdziwa trwoga. – Dziadku, robi się wieczór! Tym razem Cezar odwrócił się ku niej. – Nie denerwuj się, Angelino. Gdybym nie miał specjalnych powodów, na pewno poszedłbym po niego. Ale trzeba, rozumiesz? Trzeba, żeby Sebastian był sam. Powiedziała błagalnie: – Ale... pies? – Właśnie dlatego – odrzekł Cezar. Teraz już dzień się kończył bardzo łagodnie, w mlecznej poświacie zorzy, lecz czarne cienie wierzchołków zastraszająco szybko rozpełzały się po śniegu. Angelina odeszła od okna: nie mogła znieść widoku ciemności, bezlitośnie pochłaniającej resztki blasków. Przeniosła się z robotą pod piec, gdzie siedział Cezar. Od obiadu zajęty był jakimiś drobnymi robotami. W gruncie rzeczy, przede wszystkim palił. I z tego zachowania, które u niego nie było czymś zwykłym, Angelina zrozumiała, że i on się niepokoi. Nie odzywała się już: i tak na nic by się to nie zdało, Cezar milczałby, nawet gdyby był równie niespokojny, jak ona. Nagle zerwała się i podchodząc do drzwi, otworzyła je, ale kroki, które posłyszała, były krokami wracającego z pracy Janka. Szepnęła: – Myślałam, że to Sebastian... Janek stanął zaniepokojony. – A co? Jeszcze nie wrócił? Kiedy wyszedł? – Dobrze przed południem, nawet obiadu nie jadł. – Czasami nie mogę was zrozumieć – mruknął chłopak. Było to, oczywiście, skierowane raczej do dziadka niż do Angeliny. Cezar uniósł brwi. Janek, zląkłszy się, dorzucił szybko: – Dziadek na pewno ma swoje powody, ale przecież już noc zapada. Pętak ma dopiero sześć lat... Idę po niego! I nasadził z powrotem czapkę, którą zdjął wchodząc. Cezar miał właśnie coś odpowiedzieć... Ale nie było już potrzeba. Wszedł Sebastian. Zamrugał powiekami od światła, wydawał się śmiertelnie zmordowany. Patrzył na zebranych po kolei wzrokiem lunatyka, jakby ich nie poznawał, jakby byli przezroczyści, jakby poprzez nich wpatrywał się w coś zupełnie innego. – Co ty sobie myślisz, żeby wracać o tej porze? – zgromił go Janek. Ale Sebastian szedł prosto do Cezara. Stanął przed nim i powiedział poważnie: – Powiedziałem jej.

Cezar odpowiedział mu wzrokiem równie poważnym, a potem kiwnął głową i leciutki uśmiech złagodził jego starą, pooraną zmarszczkami twarz. Dumny był z Sebastiana. – Zjedz coś i idź spać... Jutro będziesz jej potrzebny. Z tym samym skupionym wyrazem twarzy Sebastian skierował się w stronę swego łóżka, które stało pod prowadzącymi na górę schodami. Położył się na nim w ubraniu. Angelina zapomniała, że trzeba dać mu jeść, może dla uniknięcia pytań przymknął oczy. Jutro znów pójdzie na spotkanie z Bellą... jutro i przez wszystkie następne dni, aż wreszcie nadejdzie taki, w którym ona zdecyduje się przyjść tu, do domu. – Jest u kresu sił... Nie można mu na to pozwalać – powiedziała Angelina. Nie śmiała spojrzeć na dziadka, ale czuło się wyraźnie, że ma mu mnóstwo do zarzucenia. Jankowi wrócił dobry humor i, grzejąc dłonie przy ogniu, powiedział: – Jutro to pójdzie lepiej. Jutro... jutro. Wszyscy mówili tylko o tym jutrze. – Jutro – powiedział mer – o siódmej rano zbiórka mężczyzn przed szkołą. Między ósmą a dziewiątą dojdziemy na miejsce i, przy odrobinie szczęścia, do południa powinniśmy uwolnić góry od tego przeklętego psa... Razem z rzeźnikiem siedział w salonie doktora przy niskim stoliku. Zapadał wieczór. Celestyna podała im wermut i, ponieważ miała wielką ochotę posłuchać rozmowy, udawała, że krząta się koło czegoś między szafami w ścianach a stołem. Potem zajęła się ogniem w piecu, poprawiając polana, rozgrzebując popiół... Rzucała ukradkowe spojrzenia na doktora. Machinalnie kręcił w palcach kieliszek. – Cezar – powiedział – uważa, że tego psa trzeba zostawić w spokoju... a lepiej nie robić na przekór Cezarowi. Rzeźnik nie przejął się tym. – Moulin i Georges opowiadali, jak ich potraktował. Kiedyś Cezar coś znaczył, ale teraz to już stary dziwak... bardzo stary! Spojrzał na mera, który uśmiechał się nieco z politowaniem. Celestyna nie wtrącała się do rozmowy, ale bynajmniej nie z braku chęci po temu! Przytaknęła więc tylko wzrokiem. – Chciałbym mieć jego wiedzę w tym, co dotyczy spraw roślin i zwierząt – podjął doktor żywo. – To człowiek o wielkim sercu i ogromnym doświadczeniu, niezależnie od tego, ile ma lat. Zawsze słuchałem jego rad i dobrze na tym wychodzę. – Czyli w jutrzejszym polowaniu nie możemy liczyć na udział pana doktora? – spytał rzeźnik. – Nie – odpowiedział doktor krótko i jasno. – Doskonale! – rzeźnik wychylił swój kieliszek, odstawił go i wstał. – Dlaczego traktować tego psa jak dzikie zwierzę? To nieco dziwne. Dajcie mu szansę! – poradził doktor. Rzeźnik zauważył, że suka ma na pewno trudności z wyżywieniem w górach... – No i wcale nie uważam za takie zabawne, żeby przychodziła do mnie dokarmiać się! Mer starał się załagodzić: – Rozumiem pana! Słowo daję, że to nic przyjemnego! – po czym, zwracając się do doktora, dodał: – Niech pan się zastanowi, panie doktorze... Wszyscy w Świętym Marcinie są jednego zdania i nie będą mogli pojąć, jak pan może się sprzeciwiać. A poza tym potrzebujemy dobrej strzelby, pan

zaś, oprócz Cezara, jest najlepszym strzelcem, a że Cezar... No więc jutro, o siódmej rano, razem ze strzelbą... Niech pan teraz nie odpowiada, noc przynosi radę... i to dobrą! Doktor uścisnął dłoń mera, ale potrząsnął głową. – Nie zmienię zdania. Dobranoc, panie merze. Tak więc los Belli, samotnej wśród górskich bezludzi, samej przeciwko wymierzonym w nią strzelbom – wydawał się przesądzony... Miała tylko jednego przyjaciela, Sebastiana. No i Cezara... Nazajutrz było jeszcze ciemno, gdy mężczyźni z wioski, wszyscy uzbrojeni w strzelby, zebrali się na placu. Rzeźnik zjawił się jeden z ostatnich, a koło niego szedł doktor. – No! – ucieszył się mer – a nie mówiłem, że noc przynosi dobrą radę! – Nie – odparł doktor – nie idę z wami. Wezwano mnie do chorego w Notre-Dame-de-laMenour. Entuzjazm opadł. Zwłaszcza gdy doktor dorzucił: – Nie lubię polowań na psy. W żaden sposób nie można było obrazić się na niego za te słowa. Jego ofiarność wzbudzała szacunek. Spoglądano, jak ze swą skórzaną torbą zarzuconą przez ramię oddala się ku hali, na której stary Tonelli trzymał owce w obszernym szałasie, prawie niewidocznym z daleka, bo jego dach, zrobiony z płaskich kamieni, stapiał się ze skałami. Była do niego godzina drogi, a dojechać tam nie można było niczym. Wiedziano, że stary choruje i doktor od dawna namawia go, żeby poszedł do szpitala. – Starzy – powiedział Moulin-dziadek, który sam miał prawie osiemdziesiąt trzy lata – bywają nieraz uparci! Lepiej by mu było w mieście, w ciepłym szpitalu... ale kto go tam przekona, durnia starego! I doktor dwa razy w tygodniu szedł na Menour, by osobiście doglądać pasterza. Trudno mieć do niego pretensję, że nie lubi polowań na psy! Rzeźnik wyraził głośno zdanie wszystkich: – Poszedłby z nami, gdyby ten stary dziwak, Cezar, nie zawrócił mu głowy! Ruszyli w stronę Baou, ponieważ Moulin twierdził, że właśnie w tamtej okolicy widział Bellę. Poszli skrótem i Angelina dostrzegła ich z daleka, jak wspinali się, niby procesja małych mrówek, na olbrzymiej śnieżnej płaszczyźnie. Pośpiesznie zbiegła do wioski i poszła prosto do domu doktora. Otworzyła jej Celestyna, bynajmniej nie promieniująca uprzejmością: odmowa doktora wzięcia udziału w obławie była porażką jej dyplomatycznych posunięć. Winę za to przypisywała Cezarowi. – Ach, to ty – powiedziała. – Dawno już nie było cię tu widać! Angelina zlekceważyła formalności. – Chcę się widzieć z doktorem. – Niemożliwe! – powiedziała ironicznie Celestyna. – Wcale nie sądziłam, że przyszłaś do mnie! Ale Angelinie się śpieszyło. – Muszę z nim pomówić... Tylko on jeden potrafi załatwić pewną sprawę z dziadkiem. To ogromnie pobudziło ciekawość Celestyny: – O, a co się stało? Jak już powiedziano, Angelinie śpieszyło się, a poza tym nie miała ochoty wdawać się

w pogawędki z Celestyna. – Powiem to tylko... doktorowi. – Świetnie – odpaliła Celestyna – tylko że, niestety, nie ma go. – A gdzie jest? Celestyna napawała się braniem odwetu. – A bo co? Twój interes, moja ślicznotko? – Pani Celestyno – jęknęła Angelina. Szkoda słów! W stosunku do Angeliny Celestyna była z kamienia. – Chcesz wiedzieć, co ja o tym wszystkim myślę? No więc powiem ci, że na twoim miejscu bym się wstydziła... wstydziłabym się tak biegać za mężczyzną, który nie jest dla mnie! Wielkie niebieskie oczy wpatrywały się w Celestynę. Angelina nie pojęła jeszcze, o co chodzi. – O, właśnie, udawaj niewiniątko! Myślisz, że jestem ślepa, co? Ja też byłam kiedyś młoda! – Nikt by w to nie uwierzył! – rzuciła złośliwie Angelina. I uciekła jak najszybciej, bowiem łzy trysnęły jej z oczu, a nie chciała pokazać ich Celestynie, która wypuściła za nią swą ostatnią, ale też najbardziej zatrutą strzałę: – Zaczekaj trochę, aż wróci córka mera... Zobaczymy, czy wtedy w ogóle będzie chciał na ciebie patrzeć! Angelina stanęła jak wryta. A wtedy Celestyna powiedziała głosem słodziutkim nagle jak miód: – To nie wiedziałaś, że oni podobno mają się wkrótce pobrać? Gdy Angelina przestała wreszcie biec bez tchu, znalazła się właśnie u wejścia do wioski, a przed sobą miała Sydonię, dźwigającą wiązkę siana na głowie. – I gdzież to tak pędzisz, moja kochana? Powiedz mi przynajmniej, co ci się przydarzyło? Angelina szybko schowała chusteczkę, ale zaczerwienionych oczu schować przecież nie mogła! – Nic – odpowiedziała. – Szukam doktora. – Chryste Panie! – zdziwiła się poczciwa kobiecina. – Iz tego powodu aż płaczesz? – Wcale nie płaczę – ucięła Angelina. – Ależ płaczesz... Czy ktoś u ciebie zachorował? Chyba nie mały? A może dziadek?... W każdym razie nie Janek, bo widziałam go, jak szedł do pracy... Angelina, zdawszy sobie nagle sprawę, że i jej wygląd stanie się źródłem nie kończących się domysłów, wybuchnęła: – To ja jestem chora, i już! Ale Sydonia nie była naiwna! A niektóre sprawy rozumiała nawet doskonale. – Niech będzie i tak – zgodziła się – to nie moja sprawa... Ale posłuchaj mnie jednak chwileczkę: słyszałam, jak doktor mówił, że idzie do chorego na zbocze Menour. Pewnie do Tonellego. Idź tam szybko, to go złapiesz! – Dziękuję, pani Sydonio! – wykrzyknęła Angelina i zaczęła biec zupełnie jak jej koza, gdy na wiosnę brała ją ochota pogalopować na młodą trawę w górach! Sydonia uśmiechnęła się dobrodusznie, – He, co to znaczy młodość, jak to biegnie!... – po czym przyszedł jej nagle dobry pomysł i wykrzyknęła co sił: – Zaczekaj na niego koło kapliczki, mała, tam go nie przegapisz! Angelina dotarła tam w rekordowym tempie. Przeszła przez mostek nad przepaścią, zbudowany ongiś przez pobożnych pątników.

Od tamtych czasów dbano o utrzymanie tego przejścia, bowiem stara kapliczka była jednocześnie miejscem pielgrzymek i turystyczną dumą okolicy. Angelina przysiadła na kamiennym schodku i czekała. I nagle go zobaczyła. Zerwała się, przebiegła mostek. Doktor dostrzegł ją także i zaczął biec ku niej. – Angelino... szukałaś mnie? Nieco zdyszana, odparła szybko: – Tak... Niech pan koniecznie idzie na Baou, zaraz! – i dodała prosząco: – Wiem, że idzie pan do chorego, ale... o świcie wyszedł z domu ze strzelbą! – Cezar? – Tak. Sebastianowi pozwolił wyjść jeszcze wcześniej... zupełnie samemu! Nawet nie świtało. Jak chciałam go zatrzymać, to dziadek powiedział: „Nie bój się, tam, w górach, nic mu się nie stanie”. Ale najgorsze, że dodał: „Między nim a nimi będzie moja strzelba!” Trzeba z nim pomówić, tylko pan potrafi przemówić mu do rozsądku! Ujął jej rękę bez rękawiczki, delikatnie pocałował. Powiedział jak do dziecka: – Już za późno, moja malutka. Skoro wyszli przed świtem, to już dawno nie ma ich koło Baou... Ale Angelina przypomniała sobie nagle Celestynę. – Więc nie chce pan pomóc? – wyrwała mu rękę, jakby dotknięcie Wilhelma parzyło ją. – Gdybym wiedziała, nie przyszłabym tu szukać pana. I przynajmniej nie nasłuchałabym się od Celestyny! Chciała uciec, ale doktor, nagle równie jak ona zdenerwowany, przytrzymał ją. – Co ty mówisz? Była dla ciebie niegrzeczna? – Nie, skądże. Proszę mnie puścić. – Co ona ci powiedziała? Celestyna nie ma nic do gadania, to ty masz wszelkie prawa! Rozumiesz mnie? Poczuł, że już się mu nie wyrywa. – Nie martw się o Cezara, wie, co robi. Ma więcej doświadczenia od nas wszystkich. Było jej dobrze stać tak przy nim, jakby sama jego bliskość wystarczała, by ochronić ją od wszelkich dręczących, złych myśli. – Panie doktorze... czy pan nie przypuszcza, że on zwariował? Roześmiał się śmiechem, który tak lubiła, który przywracał mu jego prawdziwe lata i zbliżał go do niej. – Twój dziadek? Co to, to na pewno nie! A przecież różne rzeczy mogłaby sobie pomyśleć, gdyby widziała w tej chwili Cezara, jak ze strzelbą w ręku, spokojnie, stoi na skalistym szczycie, ciągnącym się wzdłuż Małej Defilady, i czeka na grupę mężczyzn wspinających się ku Baou – aby ich tam nie dopuścić... Oni zaś, nieco poniżej, przystanęli. Byli podnieceni perspektywą walki, która miała uprzyjemnić im ten dzień, ale nawet ci najbardziej przejęci stali teraz nieruchomo. Mer powiedział głośno to, co w duchu niepokoiło wszystkich: – Ten stary wariat gotów wygarnąć do nas. – Jesteś merem czy nie?! – krzyknął Georges. – Rozmów się z nim! Mer nie mógł się wykręcić, ruszył do przodu. – Hej, tam na górze!... Cezarze!... Hola! Gdy się zbliżył, przybrał ton surowszy. – Ta cała historia może się dla was źle skończyć...

Z niewzruszoną twarzą Cezar załadował strzelbę; ten ruch, który widać było znakomicie, wzbudził szmer poszeptywań, ale głośno nikt się nie odezwał. Gdy znowu zrobiło się cicho, rozległ się głos Cezara: – Ten, kto zabija niewinnego, sam niewart jest życia... Zostawcie w spokoju strzelby i chodźcie ze mną. Przekonacie się na własne oczy, że byłoby wielkim szczęściem mieć tego psa w swoim domu. Przesadą byłoby twierdzić, że posłuchali go z ochotą, niemniej strzelba starego nie chybiała nigdy, to było faktem niezaprzeczalnym i... któż mógł wiedzieć, do czego byłby zdolny, gdyby poniosła go złość! Georges, który przypomniał sobie, że nazwał Cezara starym I wariatem, teraz pierwszy wystąpił z polubowną pertraktacją. – Skoro tak utrzymujecie, to cóż, dowiedźcie nam swych słów. Mer zrezygnowanym gestem zabezpieczył broń, a reszta poszła za jego przykładem. Wówczas Cezar, zarzuciwszy strzelbę na plecy, ruszył na czele kolumny. Chłopca dostrzegli niedaleko kamiennego schroniska, tam gdzie od blisko siedmiu lat wznosił się posępny, czarny krzyż. Sebastian bawił się z białą suką. Mężczyźni stali w milczeniu, a wokół nich, w śnieżnej ciszy, rozpościerał się wspaniały, biały, jakby uśpiony spokojem pięknego ranka krajobraz. Szczyty Panny i Baou błyszczały w słońcu, a między nimi górski grzbiet, przez który przebiegała granica, wyginał się na kształt rogalika. Rzeźnik zapytał cicho: – To przecież właśnie tam, w tym schronisku, chłopak się urodził, prawda? Cezar, nie spuszczając oczu z Sebastiana i psa, bawiących się razem, skinął potakująco głową. Wtedy mer nabrał znowu pewności siebie i powiedział, ale też cicho: – Powinniście go stąd zabrać, Cezarze... i to natychmiast. To szaleństwo pozwalać dziecku przebywać samemu w górach, tak wysoko i o tej porze roku! A Cezar odpowiedział, wcale na niego nie patrząc: – Teraz już nie jest sam... Ręką dał znak, by schodzili na dół. Posłuchali go wszyscy, nic już nie mówiąc. Cezar zaś obrócił się i powiódł wzrokiem nad ogromną kotliną, po szczytach gór, które pewnego dnia Bella porzuci dla Sebastiana. Kiedy? Tego nikt nie mógł przewidzieć. Miała do przebycia długą drogę, nim dotrze wreszcie do miłości do człowieka. W jej podświadomej pamięci musiał najpierw odżyć ów pradawny odruch, który z dzikiego stworzenia uczynił psa. Ów jedyny odruch, który pozwala samotnemu, dzikiemu zwierzęciu dobrowolnie zostać przyjacielem człowieka. Ta cała, taka długa historia tkwiła w Belli, ale wiele ludzi przyczyniło się, by o niej zapomniała. A teraz zaczynała powoli odnajdywać ją w sobie na nowo. Wzrok Cezara przesunął się po Sebastianie, powrócił do Belli. Już nic więcej nie mógł dla nich uczynić. Teraz od chłopca zależało, czy Bella wybierze jego, czy będzie wolała samotną wolność wśród gór. Stary Cezar schodził razem z ludźmi z wioski, zdziwionymi, wzruszonymi, choć nie rozumiejącymi. Powiedział jeszcze: – Ci dwoje szukali się już od dawna. Mężczyźni odeszli w milczeniu.

– Zobaczysz – mówił Sebastian do Belli – u nas w domu jest dobrze, ciepło i cała masa pysznych rzeczy do jedzenia! No i jest Angelina, Janek i Cezar, którzy będą nas zawsze bronić... Chodź do nas, Bello. A gdy dodał: – Będę czekał na ciebie – nie była to żadna dziecinna obiecanka, lecz najpoważniejsze zobowiązanie. Poszedł, nie oglądając się za siebie, zaś wielka suka szła za nim. Towarzyszyła mu aż do miejsca, skąd widać było chatę Cezara, daleką i taką malutką, że ledwo znaczył się niebieskawy dymek z komina: Angelina musiała włożyć do pieca grube dębowe polano. Tam mieszkali ludzie i Bella zatrzymała się. Sebastian głaskał delikatnie jej długą sierść, która kłębiła się na karku. – Bello... jutro przyjdę tu znowu... a potem będę przychodził codziennie! Patrzyła za nim, jak odchodził, jak znikał wśród fałd terenu, znów się ukazywał, znów chował, aż wreszcie wszedł po stopniach schodków. Tam się odwrócił: miejsce, na którym zostawił Bellę, było puste, ale słyszał przeciągłe radosne ujadanie.

V Sebastian dzień w dzień chodził teraz na Baou. Angelina nie śmiała się przeciwstawiać. Cezar zaś powiedział jej tylko: – Bezpieczniejszy jest z nią niż że mną. Sam przestał polować w okolicy i wszyscy razem oczekiwali dnia, kiedy wreszcie Bella przyjdzie do ich domu. We wsi czekano również. Tam ludzie byli bardziej sceptyczni. Niektórzy mężczyźni zachowali, choć było to w nich głęboko ukryte, pamięć wzruszenia, jakie owładnęło nimi na widok Belli bawiącej się z Sebastianem, ale byli i tacy, którzy nie chcieli uwierzyć: ta historia, zakrawająca na jakąś starodawną legendę, wcale im nie odpowiadała. A Celestynie jeszcze mniej niż komu innemu! Albowiem sprawa nie ułożyła się tak, jak ona by sobie życzyła. Żeby Bella miała prawo zaprzyjaźnić się z Sebastianem – należało, by służąca doktora to przepowiedziała. Natomiast teraz wciąż powtarzała: – Powariowaliście wszyscy... Gdyby to był pies, prawdziwy pies, to poszłaby za nim, a nie wracała sobie pomiędzy dzikie zwierzęta! To wszystko źle się skończy, ale, oczywiście, mnie nikt nie słucha. A mówiła to z takim przekonaniem, że w końcu sama zaczynała już w to wierzyć! Celestyna nie należała do gatunku kobiet, które doznawały jakichś głębokich, skrzętnie skrywanych uczuć. Powodowała się, a w każdym razie tak uważała, po prostu logicznym rozumowaniem: nie ma najmniejszego sensu pozwalać dziecku wałęsać się całymi dniami w górach! I to dziecku sześcioletniemu! To idiotyczne i niebezpieczne pragnienie, żeby mieć tego psa na własność, tak go tam ciągnie. A pies, według wszelkiego prawdopodobieństwa zeżre go któregoś pięknego dnia. No więc jeszcze jeden powód więcej, by uwolnić się od tego zwierza! Zbrojna w ten argument, Celestyna prowadziła krucjatę przeciwko Belli. Swą drugą już krucjatę! Urabiała kolejno wioskowe kumoszki, wiedząc z doświadczenia, że potrafią odpowiednio nastawić swych mężczyzn. Ta taktyka dała znakomite wyniki u Serafiny, żony mera, co, w zasadzie, było najważniejsze. Serafina przekonała wahającego się jeszcze męża. – Wiesz, powinieneś napisać do tej psiarni. Pani Celestyna tak uważa... W całej wiosce gadają, że nie robisz tego, co do mera należy! – A o czymże ja mam pisać... Serafina pokiwała głową. – Napisz, co ci się podoba: że Bella jest tutaj, że pozornie jest bardzo spokojna, że gdyby chcieli,

moglibyśmy ją im pokazać. Napisz też o Sebastianie... Bo ja wiem, zresztą, o czym... Mer westchnął, usiadł wygodnie w fotelu i spokojnie zapalił fajkę, co tylko rozdrażniło jego żonę. – No więc jak?... Piszesz do nich? Mer ubił nieco mocniej tytoń w fajce. – Tak – powiedział. – Najwyższy czas – zajazgotała Serafina. – Tylko – powiedział mer – zapomniałyście o jednym. Mianowicie o tym, co oni rozgłosili po wszystkich okolicznych merostwach! Pamiętasz: „Zwierzę jest niebezpieczne, kto je spotka, obowiązany jest je zabić...” Dlatego właśnie nie miałem ochoty do nich pisać. Ten mały jest szczęśliwy, cieszy się z tej suki, a tamci, ci z psiarni, kazali zabić ją każdemu, kto tylko na nią się natknie! – Od tamtego czasu wiele się zmieniło – mruknęła Serafina. Ale sama nie była już całkiem przekonana, czy rzeczywiście trzeba pisać. Jednakże mer napisał. Bądź co bądź, było to jego obowiązkiem. Wysłał list, który był po prostu sprawozdaniem z przebiegu faktów. W wiosce wszakże gadanina nie ustawała i mer popadł wreszcie w bardzo zły nastrój... Wypełnił przecież, co do niego należało! No więc? Czego jeszcze od niego chcą? W gruncie rzeczy wioska podzieliła się na dwa obozy. Celestyna stwierdziła z żalem, że nawet niektóre spośród jej przyjaciółek nie nauczyły się rozumu. Taka na przykład Wiktoryna była po stronie Sebastiana i manifestowała swoje sympatie, dając mu w prezencie całe paczki cukierków. – Są na miodzie i śmietanie! Jak pokażesz je swojej bestii, to od razu pójdzie za tobą... Subiekt od rzeźnika zawsze, gdy Angelina przychodziła po mięso, dorzucał jej torebkę okrawków. – To dla bestii – mówił. Rzeźniczka natomiast nie miała zwyczaju zapominać krzywd. A jakaż krzywda mogła być dla niej gorsza niż porwanie baraniego udźca? Co się tyczy pani Danieli, ta w ogóle nic nigdy nie rozumiała... ale to dlatego, że była przecież głucha! No, a Sydonia? Och, co do niej, to nic nie można było wiedzieć! Była prostoduszna jak dziecko i wierzyła we wszystkie bzdury. Niezaprzeczalną rację miał ten, kto z nią rozmawiał ostatni. Pozostawali jeszcze inni. Róża Boudu roztkliwiała się nad Sebastianem. – Biedne maleństwo, nawet matki nie ma! – i popłakiwała: – Biedactwo!... Ale od czasu gdy Michał obwieścił, że spotkał Bellę, Róża Boudu okropnie się bała. Jej bujna wyobraźnia stworzyła sobie tak doskonały wizerunek jakiegoś monstrum, że mama Boudu uwierzyła weń. Tak więc jedni byli za, drudzy przeciw, a poza tym była, oczywiście, ogromna grupa niezdecydowanych, takich, którzy mieli później przyłączyć się do zwycięzców, takich, którzy mówili „tak”, myśląc „nie” lub odwrotnie. Niewiele brakowało, by zrobiono z tego sprawę polityczną i mer musiał się tłumaczyć przed radą gminną. Gorączkowano się, można się było obawiać, że padną jakieś nieodwołalne słowa. Na szczęście Hipolit Boudu pogodził obie strony uwagą: – Źle czy dobrze się stało, ale pan mer napisał już do psiarni, pismo poszło, teraz nie mamy nic do roboty, tylko czekać. Tymczasem zaś autorytet Sebastiana wśród gromady chłopaków wzrósł od chwili, gdy sam Antek

oświadczył: – Nie będziemy go już przezywali „Cyganem”! Ja bym się tam nigdy nie odważył podejść do tej bestii! Ale nie mieli okazji zademonstrować mu swego uznania, bo Sebastian nie schodził teraz do wsi. Całe dnie spędzał w górach i Angelina, wciąż tak samo wzdychając, ładowała mu co rano pełną torbę jedzenia, całowała w rumianą buzię i, stojąc na progu, patrzyła, jak idzie w stronę Baou. Bella, choć niewidoczna, musiała go słyszeć, bo do Angeliny dobiegało za każdym razem to samo radosne szczekanie. Wtedy, sama nie wiedząc kiedy, prawie nie zdając sobie z tego sprawy, uspokajała się. A Cezar, jeśli był w domu, uśmiechał się. Pewnego dnia, gdy Sebastian się obudził, gęsta mgła okrywała góry. Na dwa metry nie było nic widać i Angelina zabroniła mu wychodzić. Trzeba przyznać, że w domu, gdy Angelina się krzątała, mówiła, wojowała z garnkami czy dokładała do ognia w dużym piecu – pełno było ciepła i życia. Ale gdy tylko otwarło się drzwi na dwór, człowieka ogarniała cisza. Cisza wysokich gór, cisza bezludzia. Z tyłu i z przodu, z prawa i z lewa miało się jakiś niewidzialny, całkiem malutki świat, bowiem człowieka otaczały z czterech stron owe ściany niby z gęstej waty i rodziła się niepewność wobec tego, co mogło kryć się poza nimi. I człowiek wolałby nie wychodzić, lęk wkradał się do serca, jakby czyjaś dłoń powoli zaciskała się na nim. Angelina popchnęła Sebastiana do przyjemnie rozgrzanego pieca i zamknęła drzwi. – Bella na mnie czeka – powiedział Sebastian. Strach? Tak, bał się tych ruchomych ścian, ale powiedział właśnie to, co miał do powiedzenia: „Bella na mnie czeka”. Powinien był więc pójść. – Nie szkodzi, to poczeka sobie... albo... Angelina odstawiła imbryk, z którego gorącą wodę wylała do cebrzyka, i dokończyła: – Kto wie? Może przyjdzie po ciebie? – A jak przyjdzie, to pozwolisz mi pójść? Angelina wolała przemilczeć, bo wiedziała, że gdy mu odmówi, będzie musiała patrzeć, jak siedzi z zawziętą i smutną miną. – Powiedz, pozwolisz? „Ostatecznie, czym ryzykuję?” – pomyślała sobie i powiedziała: – Dobrze... jeśli Bella cię zawoła, to cię puszczę. Usiadł na kamiennym stopniu pod piecem i zaczęło się długie oczekiwanie. A tyle było w nim ufności, że Angelinie zrobiło się wstyd: obiecała, a przecież wiedziała, że nie pozwoli. Przyszykowała włoszczyznę na zupę, usiadła przy stole i na rozłożonych gazetach zaczęła czyścić miedziane rondle. Sebastian, oparty plecami o kamienny węgieł pieca, patrzył na rozżarzający się ogień. Zajęło się jakieś polano. Na tle wysoko buchających płomieni i wzlatujących z nich iskier odcinała się jego nieruchoma sylwetka. Zegar tykał po swojemu, bez przerwy, miarowo, spokojnie. Polana przepaliły się i snop lekkich gwiazdek trysnął w górę, rwąc się ku niebu poprzez czarną dziurę kominowego wyciągu. Sebastian na nic nie zwracał uwagi, bowiem w jego sercu nie było niczego poza Bellą. Patrzył na ulatujące iskierki. Może Bella też je widzi? Może ich blask przebije te warstwy waty, wśród których biegnie, taka biała w tych lodowatych białościach?... ... I oto posłyszał, że tam, za drzwiami, obwąchuje szparę progu. Angelina też posłyszała. Wstała, podeszła do drzwi. Stanęła nieruchomo, nasłuchując. I Sebastian wstał, zerwał się jednym skokiem, ale nagle znieruchomiał, oszołomiony tym zbyt ogromnym szczęściem. – Nie bój się, otwórz... to Bella.

Ale gdy Angelina otworzyła, ujrzała tylko nikły zarys uciekającego psa, który ginął w oczach, cień pośród cieni, oraz Sebastiana, znikającego równie szybko, pochłanianego przez mgłę, wraz z czapką i czerwonym swetrem, które przez krótką chwilę tworzyły jaskrawą ruchliwą plamkę w całej tej bieli. Dobiegł ją jeszcze głos chłopca: – A widzisz, przyszła... I śmiech Sebastiana doleciał aż do drzwi, nad którymi kołysał się „znak”. Angelina pobiegła za nim, chciała go dogonić. Ale było to niemożliwe w tej mgle, tłumiącej dźwięki, nie pozwalającej nic widzieć... Od wschodu mgła kończyła się ustępując słońcu i teraz tył to blask jaskrawy, niemal biały, który Sebastianowi bardzo się podobał, ponieważ prześwietlał świerki nad brzegiem Gordolasque, podkreślając jednocześnie ich groźną ponurość. Potok połyskiwał, płynąc u stóp drzew swym niełatwym korytarzem pomiędzy skałami, przez które, raz po raz, musiał przeskakiwać. Dzięki temu tworzył nieskończoną ilość małych wodospadów i huczał głośno, zaś huczenie to niosło się po górach, a wiatr przenosił je z jednego ich krańca w drugi. W niektórych miejscach, gdzie rozstępował się skalisty tunel, woda szemrała cichutko tocząc się po kamykach. Szelest jedwabiu, który przesuwa się między palcami. Sebastian naśladował go znakomicie przy pomocy szala, który Angelina nosiła tylko w święta, idąc do kościoła. Któż by przypuszczał, że ten strumyk, tak powoli płynący sobie po malutkich kamyczkach, jest właśnie tym samym Gordolasque z wąwozu pod Wilczym Krokiem, tym samym, który ryczy o wiele głośniej niż rudy byk starego Domingo. Sebastian przechodził dwa razy na drugi brzeg po pniu przewróconego drzewa, ale Bella wolała przeskoczyć. I Sebastian podziwiał jej siłę. On by tak nie mógł! – Pan opowie o tych sprawach na pewno lepiej ode mnie! Jestem prostą kobietą, proszę pana, i wiem tylko tyle, że ten pies nie należy do Sebastiana! A pan wie tak samo jak i ja, że: „Nie wolno przywłaszczać sobie cudzych rzeczy”. Ton Celestyny nie pozostawiał żadnych złudzeń: była niezadowolona. Doktor Wilhelm bardziej niż ktokolwiek orientował się w tym doskonale. – Ależ oczywiście. Rozłożył gazetę, oparł ją o butelkę wina i udawał, że bez reszty pochłonięty jest czytaniem. Jedyne, czego pragnął, to dać Celestynie do zrozumienia, że nie znosi jej plotek, jej aluzji i że jej sposób wtrącania się do spraw gminy jest dla niego po prostu nie do zniesienia. – Pan doktor też tak uważa, prawda? Ten pies należy do psiarni i trzeba go im oddać... Nie weźmie pan jeszcze mięsa? – Nie, dziękuję. – To jak, pójdzie pan doktor pogadać z Cezarem? – Przecież wie pani doskonale, że Cezar nie zabije tego psa. – Ja mam adres psiarni, panie doktorze. Doktor, rozdrażniony, przestał czytać. – No to skoro znalazła pani adres, może znajdzie pani teraz sposób na schwytanie tego psa? Może na lasso? Nie jesteśmy w Teksasie, pani Celestyno! Ale nawet ta ironia nie zrobiła na Celestynie wrażenia. – Pan doktor zapomina, że bestia chodzi wszędzie za Sebastianem! Moim zdaniem byłoby łatwo... Doktor przerwał:

– Łatwo? – Zdaje mi się, że gdyby naprawdę chciano ją złapać, to można by to zrobić, gdy bawi się z Sebastianem. Georges widział ich nie dalej, jak wczoraj, koło potoku. Mówiłam o tym z merem i on uważa, że to byłoby możliwe. Zmylił ją pozorny spokój doktora. – Więc według pani i mera Sebastian mógłby posłużyć jako przynęta? A kto, pani zdaniem, spośród ludzi ze Świętego Marcina podjąłby się tej ślicznej robótki? – Och, ze Świętego Marcina to absolutnie nikt, panie doktorze! Ale wystarczy zawiadomić tych z psiarni. Na pewno przecież mają specjalistów... Doktor zerwał się tak gwałtownie, aż krzesło upadło. Celestyna, zbita z tropu, podniosła je i postawiła na miejsce. – Ależ, proszę pana... – To podłe, słyszy pani, podłe. Wiem, co mówię! Ten chłopiec, Sebastian, powinien być przecież dzieckiem nas wszystkich! Nie ma na świecie nikogo, kto by się nim opiekował, poza starcem i dwojgiem dzieci... A pani chciałaby, żebym maczał palce w tej podłości? Czy pani jest taka zła, czy taka głupia, że nie rozumie pani, co pani mówi? Ten mały jest bardzo porywczy, zamknięty w sobie... kocha tego psa, a pies odwzajemnia mu uczucie. Czyż pani nie ma serca, pani Celestyno? – Owszem, panie doktorze, ale właśnie dlatego, że mam serce, uważam za niegodziwe pozwalać mu chodzić na całe dnie w góry, samemu, z jakąś niebezpieczną bestią. Doktor już jej nie słuchał. Wciągnął kurtkę, wysokie buty. Zatrzasnął za sobą drzwi. Uspokoił się dopiero tuż przed domem mera. Wszedł prosto do salonu, niemal potrącając Serafinę, która stanęła przerażona: doktor, zawsze taki opanowany, taki dobrze wychowany, taki uważający na formy towarzyskie, dzisiaj zachowywał się tak, jak nie ośmieliłby się zachować Georges, pijaczyna wioskowy. Drobnymi kroczkami sunęła za nieoczekiwanym gościem. Ujrzawszy go mer odrzucił gazetę i powstał. – Czemu zawdzięczam przyjemność... – Przyszedłem dowiedzieć się, panie merze – przerwał doktor – czy pan naprawdę uważa, że sukę trzeba oddać do tej psiarni, z której uciekła, a dla schwytania jej zastawić zdradziecką pułapkę i posłużyć się Sebastianem, który by nawet nie wiedział, jaką wstrętną rolę odgrywa... Nie chce mi się w to wierzyć i proszę, by mnie pan upewnił, że tak nie jest. – Skoro mówi pan do mnie tym tonem, panie doktorze, zmuszony jestem odpowiedzieć tak samo! – głos mera brzmiał bardzo oschle. – Istotnie, napisałem do psiarni... to znaczy, do prawowitych właścicieli tej suki. – A dlaczego nie powiedział mi pan o tym ani słowa? Wysoka postać doktora przewyższała mera, który jednak odpowiedział z godnością: – Sprawę tę rozważaliśmy długo w radzie gminnej. Myślałem, że pan jest poinformowany... Serafina, nie bardzo wiedząc, jak się zachować wobec tych dwóch tak ostro ze sobą rozmawiających mężczyzn, wytarła ręce w fartuch. Spróbowała się wtrącić: – W każdym razie, panie doktorze, mogę zapewnić, że u Cezara nikt jeszcze nie wie o niczym... – Jedno jest pewne – ciągnął mer. – Otrzymałem odpowiedź z psiarni. Mają tu przysłać swoich ludzi, żeby złapali psa.

Doktor trzasnął drzwiami. Nie czekał, aż gospodarz go odprowadzi. Na myśl o liście wysłanym do psiarni ogarniała go taka furia, że pięści mu się zaciskały. A ponieważ ruszył w drogę, prawie nie zdając sobie z tego sprawy, więc, rzecz jasna, szedł prosto do chaty Cezara. Ale na zakręcie przystanął. Nie powinien pokazywać się teraz Angelinie ani Cezarowi: nie potrafiłby opanować wściekłości i nie powiedzieć im niczego. A przedtem należałoby samemu przemyśleć całą sprawę. Chciał się uspokoić. Zawrócił i poszedł do starego Tonellego. Wybrał drogę najbardziej okrężną, a jednocześnie mniej uczęszczaną, która wiodła wzdłuż krętego biegu Gordolasąue. Na pewnym jej odcinku znaczyły się na śniegu ślady sań: to pewnie Georges jechał tędy z drzewem. Doktor szedł szybko, nerwowo... Nagle znalazł się nad zatoczką, gdzie razem z Sebastianem zbudował wodny młyn: małe koło wciąż obracało się dumnie. „Oby tylko nikt go nie popsuł” – pomyślał doktor. I jednocześnie pomyślał, jakim strasznym dramatem byłoby dla chłopca, gdyby dowiedział się, co knuje się we wsi. Trzeba go ustrzec, trzeba zmobilizować wszystko, co się da... Kochał Sebastiana, jakby był jego rodzonym synem. Może kochał go ze względu na Angelinę? Ale nie. Zastanowiwszy się, śmiało mógł powiedzieć, że jego uczucie dla Sebastiana było całkowicie bezinteresowne. Kopnął jakąś gałąź, którą woda pędziła prosto ku młynowi. Gałąź, porwana prądem, oddaliła się; na jej miejsce nadpłynęła inna. Doktor zdjął rękawice i zaczął budować tamę, aby kruchą budowlę zabezpieczyć przed niebezpieczeństwami, jakie niosły fale Gordolasque. Robota dobiegała prawie końca, gdy jakiś odgłos, przypominający wypuszczenie pary z hutniczego pieca, spadł na niego. Towarzyszył temu stłumiony śmiech, który doktor rozpoznał natychmiast. Podniósł głowę: na skalnym występie, sterczącym nad wodą na przeciwległym brzegu potoku, stał Sebastian, oparty o wielką sukę. – Sebastianie! Ty mały rozbójniku! Nachyl się ku mnie, pomogę ci zejść! Ale, aby pomóc, należało wykonać dość ryzykowny manewr: utrzymać równowagę na dużym kamieniu pośrodku potoku i jednocześnie wyciągnąć rękę... Śmiech Sebastiana stał się niezwykłe denerwujący! – Przecież to ty możesz wpaść do wody!... Popatrz, ja tu jestem o wiele bezpieczniejszy od ciebie. Doktor musiał przyznać rację: chłopiec całym swym ciałem wspierał się na suce, a ona, wygięta w łuk na wszystkich czterech potężnych łapach, wydawała się czuć równie pewnie na tym spiczastym skalnym występie, jakby stała sobie na podłodze. Doktor przyglądał się jej ze znawstwem. – Wspaniała – powiedział. Oczy Sebastiana rozbłysły mieszaniną dumy, czułości i ufności. Doktor widział Bellę po raz pierwszy. Była jeszcze piękniejsza, niż to sobie mógł wyobrazić. Nie wyglądała na groźną. – Jak myślisz, Sebastianie, jeśli wejdę na brzeg, pozwoli mi podejść do ciebie? Sebastian miał policzki zaróżowione, ale teraz oblały się szkarłatem dumy. – Jeśli jej każę, to myślę, że pozwoli! – No to jej każ! Doktor miał właśnie ten sposób zwracania się do dzieci, który im się podobał, a na zwierzęta działał kojąco. Sebastian odwzajemniał mu się przyjaźnią: to naprawdę była przyjaźń dwóch

mężczyzn! Czy doktor zapanuje również i nad Bellą? Warknęła głucho, gdy postawił nogę na brzegu. Uczciwie wyciągnął rękę. Pies gwałtownie cofnął głowę... Doktor ręki nie cofał. I wtedy Bella zaczęła powoli obwąchiwać dłoń, która wśliznęła się w kudły jej futra! Drapanie za uszami było bardzo przyjemne! Ręka dała następnie dwa solidne klepnięcia po pysku i jednocześnie odezwał się spokojny, pewny siebie głos: „Spokój, moja Bello! Dobry pies, dobry! Ładna Bella!” I wreszcie ręka pogładziła Bellę wzdłuż całego grzbietu, co przypieczętowało ich przyjaźń na zawsze. Bella powoli stawała się normalnym psem. Sebastiana rozpierała duma. – Widzisz!... Już nie mogą wygadywać, że ona jest zła! Powiesz im? Doktor kiwnął głową. Wolał nie podtrzymywać tego tematu. – Jadłeś obiad, Sebastianie? Trzeba było wyznać prawdę: że gdy Angelina otworzyła drzwi, uciekł z domu tak szybko, iż nie wziął nawet torby z jedzeniem! Doktor spoważniał. – Angelina jest na pewno bardzo niespokojna. Źle zrobiłeś. Chodź, odprowadzę cię. Ale Sebastian spuścił głowę; zawsze zostawał z Bellą do zmierzchu. Jeżeli dzisiaj odejdzie wcześniej, może ona pomyśli sobie, że ją opuścił i – kto wie? – wszystkie wysiłki pójdą na nic, znowu zdziczeje! Doktor wyciągnął z kieszeni tabliczkę czekolady. Zawsze nosił ją ze sobą, na wypadek jakiegoś marszu do chorego, w góry, czasem dłuższego, niż można było przewidzieć... Sebastian kątem oka popatrzył na czekoladę. Była z orzechami, właśnie taka, jaką lubił najbardziej. Przyznał się do tego ze szczerością małego dzikusa, niezdolnego do ukrywania swych radości. – To świetnie – powiedział doktor, podając mu czekoladę. – Cała dla mnie? – I dla Belli! – A ty? Doktor uśmiechnął się. – Ja?... Ja jadłem śniadanie jak każdy normalny człowiek!... Obiecujesz, że dziś wrócisz trochę wcześniej niż zwykle? – Dobrze – zgodził się Sebastian. – Jak tylko zacznie się ściemniać, zaraz wrócę. Zrobię to dla Angeliny. No i dlatego, żeby Bella mogła zjeść swoją słoninę. Wiesz – dorzucił tonem zwierzenia – przestała już polować, woli te zupy, które gotuje Angelina! Co wieczór stawiam jej miskę koło schodków, a rano jest pusta. Dopiero od jakichś dwóch, trzech dni. Przedtem podchodziła blisko, ale jedzenia nie tykała. Doktor położył dłoń na ramieniu chłopca. „Jak długo jeszcze – pomyślał – będzie mogła jeść tę zupę, którą woli od upolowanej zdobyczy?” – Więc przyrzekasz, Sebastianie? Wrócisz trochę wcześniej, mogę tak powiedzieć Angelinie? – Tak, przyrzekam ci. Doktor patrzył w ślad za nim, gdy oddalał się ufny i dzielny. Wielka suka, torując drogę biegła przed nim i, od czasu do czasu, odwracała się poszczekując krótko, jakby dla dodania mu odwagi. Po czym biegła znowu, a Sebastian, stawiając nogi w ślady jej szerokich łap, podążał za nią w oślepiającym blasku perłowej barwy, zalewającym całą rozległą przestrzeń, na której wznosiły się

prawie bliźniacze szczyty Baou i Panny. Angeliną miotała wściekłość. Była taka zła, że nawet nie mogła się niepokoić. Wyładowywała swą pasję w jakimś sprzątaniu, najzupełniej zbytecznym, bo każdy kącik lśnił czystością i gdyby Sebastian wtedy się zjawił, prawdopodobnie popamiętałby gorzko swą ucieczkę! Ale przyszedł doktor Wilhelm. Jego obecność przedziwnie uspokajała Angelinę. Zresztą coś podobnego działo się i z Wilhelmem, gdy tylko zbliżał się do tego domu. Znikały troski, kłopoty i z rozradowanym sercem zaczynał pogwizdywać jakąś melodię, zawsze tę samą, która wyrażała stan jego duszy. Łowił ją wyostrzony słuch Angeliny. I natychmiast ściany starego domu stawały się świadkami zwariowanego tańca wiader, ścierek i szczotek, które znikały gdzieś jak zaczarowane. Angeliną, uśmiechnięta i przyczesana, siadała sobie w kąciku przy piecu, w którym ogień zaczynał płonąć weselej, i nawet wiklina, z której plotła koszyki, sama układała się jej w palcach. Na pierwszy rzut oka sprawiało to wrażenie jakichś czarów! Ale w rzeczywistości bynajmniej tak nie było: po prostu miłość zawsze sprawia takie cuda! – Wstąpiłem tu, żeby cię uspokoić, Angelino. Spotkałem Sebastiana. Był razem z Bellą... Nie bój się, przy niej nic mu nie grozi. Podniosła na niego uszczęśliwiony wzrok. – Zupełnie jak dziadek: on też uważa, że ten pies obroni Sebastiana od wszystkiego, lepiej nawet, niżby to zrobił on sam! Usiadł naprzeciwko niej i wyciągnął dłonie ku ogniu. Tak głęboko kochał prostotę tego domostwa! Od dzieciństwa wolał je od własnego rodzinnego domu. Nie należy niczym tego spokoju mącić. Nie trzeba mówić o tym, czego dowiedział się u mera. Bowiem Angeliną mogłaby wyrwać się z jakimś nieopatrznym słowem przed Sebastianem. A tego doktor pragnął uniknąć za wszelką cenę. Któż mógł przewidzieć, jak zareaguje chłopiec na wiadomość, że ów list, wysłany do właściciela psiarni, może go pozbawić Belli? Co najwyżej, można porozmawiać o tym z Cezarem... Tak, z Cezarem. Razem obmyślą, jak przygotować na to Sebastiana. – Nie uważa pan, że to dziwne – powiedziała Angelina – że ten pies tak się zaprzyjaźnił z Sebastianem? – Wcale nie dziwne – odparł – raczej wspaniałe. Gdy się na nich patrzy, człowiek ośmiela się marzyć o rzeczach, które, biorąc na zdrowy rozum, wydają się niemożliwe. Minuty, które teraz płynęły dla nich, wahadło odmierzało miarowo, tak jak odmierzało je w tym domu całym już pokoleniom. Doktor, jeszcze jako mały chłopiec, nauczył się od Cezara naciągać to wahadło, żeby nakręcić zegar. Teraz z kolei robił to Sebastian. – Widzisz, Angelino, twój dziadek ma doświadczenie, dzięki któremu jego sądy są nieomylne. Patrzy na fakty nie powierzchownie, jak to zwykle robią ludzie, a w samą ich głąb, poważnie i z dobrocią. I dlatego lepiej od nas umie się rozeznać, gdzie leży prawda. Dziś zrozumiałem, dlaczego uczuć Sebastiana nie należy lekceważyć. Jest bardziej czuły, bardziej wrażliwy niż my i łatwiej można go zranić. Każde rozczarowanie będzie dla niego przeżyciem bardzo, bardzo poważnym. – Przecież pan dobrze wie – wtrąciła Angelina – że go nie krępujemy. Chodzi sobie spotykać się z tym psem wszędzie, gdzie na niego czeka. Żeby go nie płoszyć, dziadek przestał nawet polować w okolicy Baou... Właśnie dowiedziałam się, że dziś rano... Angelina urwała i pokręciła głową.

– Ale jednak! W taką mgłę!... – Umilkła, a gdy znów zaczęła mówić, nieco urazy słychać było w jej głosie: – Czasami wydaje mi się, że Sebastian kocha tego psa więcej niż nas. – A choćby nawet tak było? Czyż nie powinnaś kochać go dla niego, a nie dla siebie? Sebastian żyje w jakimś własnym świecie marzeń, który odgradza go od nas. Zamyka się w swej kryształowej kuli... Za żadną cenę nie należy stłuc tego delikatnego schronienia, skoro kryje w sobie duszę tak gwałtowną, jak dusza Sebastiana. Mówił patrząc w płomienie, a ich ciepłe blaski przebiegały po jego wrażliwej twarzy. Gdy byli we dwoje i gdy tak mówił do niej, Angelina miała uczucie, że rozstępuje się jakaś mgła, poza którą ukrywa się rzeczywisty obraz wszystkiego. Mówił, a ona rozumiała go bez trudu, dziwiąc się jedynie, że aż dotąd nie wiedziała właśnie tego. Gdy wstał, by już odejść, pomyślała, że i on, i Cezar mają rację: nie trzeba zabraniać Sebastianowi biegać po górach z tą wielką białą suką, ponieważ jest mu ona potrzebna tak, jak jej, Angelinie, potrzebny jest Wilhelm... Schodząc do wioski, doktor powziął decyzję: on również napisze do właściciela psiarni. Natychmiast, jak tylko przyjdzie do domu. Wyjaśni mu, jak człowiek człowiekowi, jaka jest sytuacja, i poprosi o wyznaczenie ceny za Bellę. Zaczął pogwizdywać... wsadził ręce w kieszenie kanadyjki. Teraz, gdy już postanowił, nie chciał myśleć o niczym... o niczym, tylko o Angelinie i o tkliwości brzmiącej w jej głosie, gdy go spytała: – Panie doktorze, przyjdzie pan do nas na wigilię? Jak zawsze, prawda?... Odpowiedział „tak”, pod warunkiem, oczywiście, że nie będzie musiał akurat iść do jakiegoś chorego czy do mającego się właśnie urodzić dziecka... Teraz pomyślał o wielkim pudle, pełnym choinkowych bombek i łańcuchów, które kupił ogałacając sklepik Wiktoryny, a które, jeszcze dziś wieczorem, zaniesie tam, na górę, ku wielkiej radości Sebastiana, Janka, Cezara i... Angeliny!

VI Gdy Moulin-syn wszedł do kawiarni „Amado”, grano tam w najlepsze w belotkę, a grzane wino ożywiało umysły. W sali pełno było mężczyzn, którzy po skończonej pracy, a przed powrotem do domów na wigilię w rodzinnym gronie, wstąpili pogadać trochę ze znajomymi. Janek nie przychodził tu nigdy, bowiem Cezar zabronił mu surowo: „Jak się ma siedemnaście lat, to nie łazi się jeszcze po kawiarniach” – powiedział. Ale byli tam Gabriel i Franciszek, robotnicy z budowy elektrowni, którzy bardzo Janka lubili i nie dając mu tego poznać, otaczali go opieką w pracy, jak zresztą i w ogóle. Od zapadnięcia zmierzchu prószył śnieg, a choć nie trwało to jeszcze zbyt długo, całą wioskę, okryła już puszysta, niepokalana biel. Szło się jak po miękkiej wacie, a wokoło panowała jakaś szczególnie poważna cisza. Wszystko to Moulin-syn wniósł ze sobą, gdy otworzył drzwi kawiarni. Był to człek nieśmiały... przywodził na myśl zająca! Ale teraz wszedł do środka bardzo pewnie, dumny, że przynosi ważną wiadomość. – Mer dostał odpowiedź z psiarni! – Dziękuję! – powiedział ojciec, wściekły jak rzadko, ponieważ przegrywał właśnie w belotkę do Franciszka. – Już mówiono o tym na radzie! – No, tak... ale z psiarni telefonowano przed chwilą, że przyjadą jutro – ciągnął syn. – Spotkałem panią Serafinę, mówiła mi. Teraz uznano, że warto go posłuchać, i wielu mężczyzn odwróciło się w jego stronę ze zdumionymi minami. – Belotka nad belotkami! – wykrzyknął Hipolit, a po chwili, bez porównania bardziej umiarkowanym tonem, dodał: – Też pomysł, żeby w pierwszy dzień Bożego Narodzenia... Kto wpadł na to, mer? – Powiedział, że bądź co bądź to jakieś urozmaicenie, a że nie mamy ich tu za wiele, zwłaszcza w święta, więc się zgodził – wyjaśnił Moulin-syn. Po czym zamilkł i już do końca nic nie mówił. – Ciekaw jestem, co Cezar na to powie – mruknął Hipolit. – A ten mały? – zapytała właścicielka kawiarni. – Sebastian zgadza się na to? – Trzeba mieć źle w głowie, żeby o to pytać! To odezwał się Gabriel. Rozdawał karty. Rzucał je, aż spadały, taki był wściekły na ten podły postępek, wymierzony w dom Cezara. Ale szefowa była nie mniej wściekła i postanowiła się odwzajemnić: – Gdybym była tak nieokrzesana, jak ty, powiedziałabym ci po prostu, że jesteś gbur! – odwróciła się ostentacyjnie i kufel z piwem postawiła na sąsiednim stoliku. – Ale wolę państwu opowiedzieć

coś innego! Moulin-syn otworzył szeroko oczy, nie bardzo śmiąc wtrącić się do rozmowy starszych, więc Hipolit spytał sam: – Coś jeszcze na temat tej suki i małego? – Można to i tak rozumieć!... – szefowa stopniowała zainteresowanie. – Feliks... znasz go? – wszyscy, prawie jednocześnie z Hipolitem, kiwnęli potakująco głową. – No więc! Feliks poszedł ją obejrzeć, tę jego ziemię! – Czyją ziemię? – Doktora, oczywiście... Saint Jacques, razem z chatą. – Nie chcesz chyba powiedzieć, że doktor ma zamiar sprzedać swój kawałek ziemi! I to z chatą! – Skoro mówię, to znaczy, że wiem. Tak, to była prawda! Zresztą i Serafina, nie przerywając przyrządzania indyka z kasztanami na północną wieczerzę wigilijną, rozprawiała o tej nowinie, która mera wprawiła w osłupienie. – Jesteś tego pewna? – Mówię ci przecież, że wiem o tym od tej małej maszynistki, wiesz, od Rozyny! Widziała ich, Feliksa i doktora, u notariusza. Podpisali. – Ale po cóż by doktor sprzedawał swoją ziemię? Po co?... Całkiem po prostu: Feliks potrzebował na gwałt kawałka ziemi, żeby się pobudować, doktor zaś uzyskiwał w ten sposób dość poważną sumę na kupno Belli! Tylko że na razie nikt o tym jeszcze nie wiedział... Śnieg padał przez całą noc. Z rana przestał sypać i był już pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia. Powietrze było suche i mroźne. Pogoda piękna. Cezar o świcie poszedł w góry. Poprzedniego dnia wytropił ślad białego lisa. Dziś miał zamiar znaleźć jego norę, a gdy ją odszuka, zabierze Sebastiana i obaj będą czekali, żeby zobaczyć z bliska śliczne zwierzątko. Taki prezent na Gwiazdkę wymyślił Cezar i wiedział, że Sebastian ucieszy się z niego. Janek wyszedł z domu nieco później. Od lat w każde Boże Narodzenie w imieniu całej rodziny składał mieszkańcom wioski życzenia szczęścia i spokoju. Gdy Sebastian obudził się, koło pieca zobaczył choinkę, na której Angelina wieszała błyszczące, różnokolorowe szklane kule. Delikatnie, podzwaniając leciutko, uderzały o siebie w jej dłoniach... Sebastian przez dłuższą chwilę udawał, że jeszcze śpi. Dziewczyna zaczęła zawieszać najpiękniejszą ozdobę: srebrzysty łańcuch. Sebastian ziewnął. – Ładne – powiedział. Angelina spojrzała na niego z rozpromienioną twarzą. – Nie śpisz już, urwisie?... Przecież jeszcze nie skończyłam! Chciałam ci zrobić niespodziankę! – To i tak już jest niespodzianka! Już jest prześliczna! Wyskoczył z łóżka i ubrał się, jak mógł najprędzej. Angelina była dzisiaj zbyt zajęta, by zwracać na to uwagę. Jak codziennie, pobiegł do Belli, która czekała na niego, tym razem już zupełnie niedaleko domu. Angelina prawie ją widziała, ukrytą za przylegającym do komórki dużym głazem. Angelina szybko, a jednocześnie serdecznie, pomachała Sebastianowi ręką. – Pamiętaj, żebyś nie siedział dziś do wieczora na dworze! Czekam cię na obiad. Będą same dobre rzeczy!... Wesołych świąt, Sebastianie, i dla Belli też!

Sebastian, już w oddali, wybuchnął śmiechem. – Dziękuję w jej imieniu!... Wesołych świąt! Angelina szybko zamknęła drzwi, żeby nie wyziębiać mieszkania. A oni razem, wielka biała suka i chłopiec, pomaszerowali sobie w stronę świerkowego lasu, który rósł wzdłuż brzegu Gordolasque. Tego ranka pokrywa śnieżna była tak gruba, że Cezar, gdy dojrzał ich, jak szli po wystającym nad chatą wierzchołku, czuwał z oddali nad Sebastianem. Wystrzegał się jednak, by go nie usłyszeli ani nie zobaczyli. Był zachwycony i bardziej niż kiedykolwiek pełen ufności: jeszcze nigdy nie zdarzyło mu się spotkać psa obdarzonego tak niezawodnym instynktem. Bella, dopóki sama nie obwąchała śniegu, nie sprawdziła jego wytrzymałości – nie pozwalała chłopcu iść naprzód, a gdy raz zboczył z wyznaczonego przez nią śladu, zawróciła go z powrotem swym potężnym pyskiem. Sebastian, przekomarzając się” z nią, próbował uciec: łapała go i sprowadzała znowu na drogę, którą uznała za pewną. Cezar, który już tyle psów, myśliwskich i pasterskich, widywał w życiu, patrzył teraz pełen podziwu i zachwytu. Gdy Angelina skończyła ubieranie choinki, odeszła parę kroków, by ocenić swe dzieło... Tak, mogła być dosyć dumna z tego drzewka! Teraz zejdzie do wioski i pójdzie na cmentarz. Muł Paquita został osiodłany w mgnieniu oka i, potrząsając wszystkimi swymi czerwonymi pomponikami, dzwoniąc trzema dzwoneczkami, poniósł Angelinę na dół. Cmentarz, położony na zboczu górskim, był uosobieniem poetyczności i spokoju. W każde święto Angelina wstępowała tam z rana na chwilę. Był to u niej odruch zupełnie naturalny: pochowani tu byli jej rodzice, połączeni w grobie, tak jak podczas swego krótkiego pożycia, a obok nich leżała kobieta, której oni nigdy nie znali, o której nikt nic nie wiedział prócz tego, że była matką Sebastiana. To ona, Angelina, opowiadała tym zmarłym o wszystkich radościach i troskach w domu. Dzisiaj jej zręczne ręce przystroiły groby choineczką całkiem podobną do tej, jaką ubrała w domu. – To bardzo ładny pomysł, Angelino, z tymi łańcuchami i czerwonymi bombkami... Odwróciła się gwałtownie, podobna w tym ruchu do spłoszonej sarny. – Ach! To pan, doktorze... Dokończyła swą misterną robotę, dodając: – Nie lubię sztucznych kwiatów, a teraz innych nie ma! Więc lepiej niech mają choinkę, tak jak i my! Prawda, że panu też się podoba? Doktor potwierdził z przekonaniem: – Śliczna jest, jak zawsze wszystko, co ty robisz. Wiesz, nigdy u nikogo nie widziałem tak ładnie przybranego stołu na wigilię, jak wczoraj u was! Chyba udał ci się jeszcze lepiej niż w zeszłym roku. Zarumieniła się z zadowolenia, a może i ze wzruszenia. Widywali się przecież prawie codziennie, ale wydało się jej, że tutaj, w tym odosobnieniu, było coś bardziej uroczystego... Głos Wilhelma brzmiał jakoś poważniej niż zazwyczaj. – Wracam od starego Tonelli. Najpierw dostrzegłem twego muła, a potem... zobaczyłem ciebie. Stała bez ruchu, wpatrzona w błękitnawą przestrzeń. Ośnieżone szczyty rysowały się wyraźnie i czysto w mroźnym powietrzu. Nie mogła nic powiedzieć, jakby jakaś ręka ścisnęła jej gardło. – Angelino... Ucisk wokół gardła rozluźnił się. Wydawało się jej, że Wilhelm słyszy bicie jej serca.

– Angelino, chcę ci coś powiedzieć... On też stał nieruchomo, nawet nie próbował ująć jej ręki. I też wpatrywał się w niebieszczejące dale. Powtórzył jej imię: – Angelino... Po czym dodał zupełnie po prostu: – Czy chcesz zostać moją żoną? Wtedy spotkały się ich spojrzenia. Młode i poważne, a przecież pełne radości. Oboje byli jak oszołomieni. – Angelino... – Wilhelmie... I dodała cichutko, trochę wystraszona tak olbrzymim szczęściem: – Ja... zawsze ciebie kochałam... tak dawno, że już nie pamiętam od kiedy. Janek był u mera, proboszcza, nauczyciela i u wielu innych.. Był też u doktora, ale go nie zastał, i życzenia przyjęła Celestyna. Dopiero Gabriel pierwszy powiedział mu o liście mera, o odpowiedzi z psiarni i o tym, że po południu mają przyjechać specjalni ludzie... – Obawiam się, że robią głupstwo, pewnie byłoby lepiej, żebym się do tego nie wtrącał, ale pomyślałem sobie, że byłoby hańbą pozwolić im wszystkim pójść na Baou, podczas gdy wy nie wiedzielibyście, po co się tam pchają... Co by na to powiedział twój dziadek? Janek, przygnębiony nowiną, nic nie odpowiedział. – A mały? – ciągnął Gabriel. – Co robić? Właśnie to samo pytanie zadawał sobie i Janek, ale, prawdę mówiąc, nie miał pojęcia. – Może pogadałbyś z doktorem? – Najpierw powiem o tym dziadkowi. Na pewno nic nie wie... Bo gdyby wiedział, narobiłby niezłego szumu na wsi! Sam chyba wiesz! – Powinien przygotować małego... Tylko on potrafi mu to wytłumaczyć, nie uważasz? Ale o tym, co usłyszał, Janek mógł opowiedzieć tylko Angelinie, którą spotkał po drodze. Razem wracali do domu, on pieszo, ona na mule, z sercem przepełnionym swym wielkim szczęściem. I właśnie teraz zwaliła się ta wiadomość... – Co zrobi Sebastian? I zaraz dodała: – Na szczęście jest teraz w górach. Dziadek też tam jest. Obaj powinni wrócić na obiad... Byłoby straszne, gdyby mały dowiedział się o tym od kogoś innego. – Fatalne, że nie wiedzieliśmy trochę wcześniej... Może dałoby się coś zrobić. – Nic by i tak nie pomogło. I Angelina odruchowo wypowiedziała słowo, którego przedtem użył doktor: – To podłość. Janek milczał. Wiedział, że sprawa zaszła już tak daleko, iż nawet Cezar nic nie poradzi. – Że też nie mogli mu pozwolić być szczęśliwym bodaj jeszcze przez święta! – powiedziała Angelina. Janek pokiwał głową. Nikt w wiosce nie pomyślał, by zaoszczędzić małemu ciosu w dzień święta, które jest przecież przede wszystkim świętem dzieci. Nikt, nawet Gabriel. Bowiem nikt, oprócz może doktora i Cezara, nie wiedział naprawdę, jak bardzo Sebastian kocha Bellę.

Rodzeństwo bezwiednie spoglądało na olbrzymie śnieżne połacie, z obojętnym spokojem rozpościerające się aż ku niewzruszonym szczytom. Mróz nagle dziwnie zelżał. Zrobiło się prawie wilgotno. Powiało nieomal wiosną. – Czujesz... – powiedział Janek. – Idzie odwilż. Ale Angelinę pochłaniało tylko jedno: już teraz cierpiała za Sebastiana. – Przytrzymamy go dzisiaj w domu przez popołudnie i wieczór... A potem dziadek mu wytłumaczy... – Albo weźmie go może ze sobą w góry i tam mu powie. Angelina spuściła głowę. Dobrze wiedziała, że tak czy owak, wcześniej czy później, dla wrażliwej duszy Sebastiana będzie to ciężka rana, która się już nie zagoi. Ale stało się tak, że Sebastian dowiedział się wszystkiego... Przechodził właśnie przez świerkowy las, a Georges wracał, ciągnąc koniem ogromną kłodę nie okorowanego świerka. Zamiatał nim na prawo i lewo całą drogę za sobą, tworząc po obu jej stronach dwie śnieżne skarpy. Georges był wściekły, że musi pracować w samo Boże Narodzenie, ale nie wykonał swej normy dostaw do tartaku i teraz trzeba było odrabiać. Bella nastawiła uszy i posłyszała go, zanim jeszcze Sebastiana dobiegł odgłos końskich dzwoneczków i szczęk łańcucha, do którego przymocowane było drzewo. Odskoczyła jednym susem i nieruchomo stanęła na skraju lasu. Czekała, co uspokoiło Sebastiana, że mu nie ucieknie. – A gdzie twój pies? – spytał Georges. Sebastian dumnym ruchem głowy wskazał na góry poza nim... – Co z tego, kiedy go złapią. Możliwe, że Georges wcale nie był złym człowiekiem, a poza tym zachowanie Sebastiana mogło go zmylić. Mógł sobie pomyśleć, że małego to nic nie obchodzi: pochyliwszy głowę, kopał śnieg czubkiem kalosza... – Psów nie brakuje... – dorzucił jeszcze Georges do milczącego Sebastiana. Chłopiec podniósł głowę. Miał wciąż ten sam dumny wyraz twarzy, tak mu właściwy, a który brano za przybieranie wyniosłych min. – Nikt nie może zabrać mi Belli... nikt! To było wszystko, co potrafił odpowiedzieć, jedyne słowa, jakie mu przyszły na myśl jako rozpaczliwa obrona! I dodał, tupiąc nogą w śnieg: – Nikt... nikt nie może jej zabrać! Georges roześmiał się gromko. – Akurat! Nikt, powiadasz? No, więc się przekonasz, i to już bardzo niedługo, zobaczysz... Wio, Carcasse! Sebastian słyszał go jeszcze, choć Georges znikł mu już z oczu za zakrętem Gordolasque... Wtedy zaczął pędem biec do domu, jedynego miejsca ocalenia. Cezar!... Trzeba koniecznie znaleźć Cezara. Niech on powie, czy to prawda. Najkrótsza droga prowadziła właśnie przez las. Sebastian biegł: maleńka postać, którą cień wysokich, zakrywających słońce drzew czynił czarną. Ziemię pokrywał śnieg. Pokrywał również poobłamywane gałęzie i porozrzucane głazy. Dwa razy Sebastian przewracał się, wstawał. Nic mu się nie stało. Ruszał dalej. Ale był coraz bardziej zmęczony i biegł coraz wolniej, wreszcie przewrócił się po raz trzeci i tym razem z całej siły uderzył głową o pień ogromnego drzewa... Tam właśnie dopędziła go Bella. Gabriel i Franciszek weszli do mieszkania doktora. Byli nieco onieśmieleni wyfroterowaną do połysku podłogą i lśniącymi meblami.

Że trzeba tu przyjść, zdecydował Franciszek, ale za to Gabriel wyłożył, o co chodzi. – ...Wszystko to już powiedziałem Jankowi, ale on jest jeszcze bardzo młody, nie wiadomo, czy potrafi dobrze wytłumaczyć, a pan doktor wie, jaki potrafi być Cezar, gdy wpadnie we wściekłość! No a pan, panie doktorze... Pan rozumie! Nie ma chwili do stracenia, mają zaraz przyjechać, żeby złapać tego psa. – W tej chwili idę do nich na górę – doktor był blady, hamował się, ale miotała nim wściekłość. – Skoro mogą odbierać dziecku całą radość i sens życia, będą mieli ze mną do czynienia! Gabriel uśmiechnął się dobrodusznie, a przez twarz Franciszka przemknął błysk radości... – Właśnie na to liczyliśmy – powiedział Gabriel. – My, sam pan doktor rozumie, nie potrafimy tak się wysłowić jak pan! A on – tu wskazał na Franciszka – chciał przecież nawet wziąć swą strzelbę i pójść w góry razem ze starym! Doktor roześmiał się po swojemu, ciepło i pokrzepiająco. – Postaramy się załatwić tę sprawę inaczej... Dziękuję, żeście mnie uprzedzili. Nie dotarł jednak do domu Cezara, bo zaraz za pierwszym zakrętem ścieżki prowadzącej na górę usłyszał rozpaczliwe ujadanie. Bella wzywała ratunku. Doktor skręcił w kierunku tego wołania. Szczekała raz po raz, prowadząc w ten sposób doktora. Wreszcie ujrzał ją – odcinała się białą linią na mrocznym tle świerkowych pni. Pobiegła naprzód i weszła w cień lasu. Szedł za nią do małego, skulonego ciała, zwiniętego w kłębek u stóp olbrzymich, masztowych drzew. Chłopiec płakał cichutko, biedny, mały, wyczerpany strzępek bez sił. Doktor podniósł leżącą obok chusteczkę, którą Sebastian ocierał krew, sączącą mu się z czoła. Nie było to właściwie nic groźnego, lecz doktor skorzystał z okazji, by zatrzymać chłopca przy sobie. Bez Sebastiana Bella nie da się złapać, a on łatwiej będzie mógł wygarnąć ludziom to, co miał im do powiedzenia, gdy będzie miał pewność, że dziecko jest w domu, bezpieczne. Tak, najlepiej będzie sprowadzić go na dół, do wsi. Sebastian bronił się, nie chciał się zgodzić, by doktor go zabrał. – Bella... Zabiorą ją, zabiją... Doktor wahał się nieco: a może powiedzieć Sebastianowi, że ma zamiar odkupić Bellę? Był prawie pewny, że mu się to uda, ale, gdy chłopiec znowu wybuchnął płaczem, pomyślał, że tamci mogą tymczasem złapać Bellę, Sebastian o tym się dowie i straci zaufanie... Wobec tego powiedział łagodnie: – Nie zabiją jej. Będę tam i obronię ją. Wierzysz mi? Przystanął na chwilę, by pokazać mu tę okazałą, wielką sukę, stojącą nieruchomo za nimi. Patrzyła, jak schodzili ku wsi. A potem nagle odwróciła się i Sebastian zobaczył, że popędziła w stronę Baou. Wtedy, uspokojony, pozwolił nieść się dalej. Myślał, zastanawiał się, ale z jego małej, zamkniętej twarzyczki nie można było odgadnąć, o czym myśli. Nie przyglądał się niczemu. Bez protestu wypił filiżankę ziół, które zalecił doktor. Pozwolił, by Celestyna ułożyła go w salonie na kanapie. Potem przymknął powieki. Doktor pochylił się nad nim. – Idę do was, by powiedzieć Cezarowi i Angelinie, że jesteś u mnie. Śpij, ty mały dzikusku... Śpij. Ale Sebastian nie otworzył nawet oczu. – Będzie teraz spał – powiedział doktor. – Proszę uważać na niego, pani Celestyno. Proszę go

dobrze pilnować: nie wolno mu wychodzić. Jutro już nic mu nie będzie, ale musi się wyleżeć spokojnie... Ledwie drzwi zamknęły się za doktorem, Celestynę ogarnęła złość: tak sobie marzyła o tym świątecznym odpoczynku i masz ci, co z tego wyszło! A były przecież zupełnie realne podstawy, żeby na ten wypoczynek liczyć! Doktor w święta wracałby późno... albo i wcale, jak to zdarzało się czasami, gdy musiał zostać u chorego. Tym razem jednak nie będzie mógł się tym tłumaczyć: poszedł przecież tam, do nich... zobaczyć się z tą Angeliną! Na to dobry mu każdy pretekst! Celestyna westchnęła głęboko i uchyliła okno. Wysoka postać doktora oddalała się szybko. Był już daleko... Przez chwilę postała sobie, oddychając świeżym powietrzem: i ona również poczuła, jak bardzo się ociepliło. – Odwilż – powiedziała. Zupełnie tak samo, jak stwierdzili to nieco wcześniej Angelina i Janek... Jak pomyślał doktor, który, wspinając się ścieżką, zdjął czapkę, szalik i rozpiął kurtkę. ... Jak powiedział również Cezar, gdy wracając do domu, dostrzegł idącego do nich doktora. A gdy usłyszał od niego o wszystkim, powtórzył to raz jeszcze, ale tym razem z odcieniem niepokoju. W pewnej chwili Cezar otworzył nawet drzwi. Teraz, stojąc na progu, wciągnął nosem łagodne powietrze, spoglądał na wielką czarną chmurę, napływającą od strony Baou, rosnącą, rozszerzającą się, ogarniającą nieomal całe niebo. Mruknął tylko: – Można by pomyśleć, że górom zbiera się na gniew. W salonie doktora głowa Celestyny kiwała się łagodnie z boku na bok, a Sebastian śledził to bacznie. Z początku było odwrotnie: rozczulona Celestyna przyglądała się małej twarzyczce, z cieniem długich rzęs na zaróżowionych znowu policzkach i uśmiechem szczęścia na wargach. Sebastian uśmiechał się, bowiem, zadawszy się w upartym milczeniu, nie poddając się całej tej otaczającej go atmosferze spokoju i bezpieczeństwa – powziął decyzję. Musi ratować Bellę i na nikogo liczyć w tym nie może. Nie ufał nikomu: nikt go przecież nie uprzedził. Mówili, że lubią wielką sukę... Cezar, Angelina, doktor, Janek, i co? Nie, Sebastian wiedział, co trzeba zrobić. Może nie miał tego tak dokładnie ułożonego w swej sześcioletniej głowie, ale co do jednego był pewien: zaprowadzi ją daleko, tam gdzie ludzie nigdy nie przyjdą jej szukać... Celestyna spała, nawet pochrapywała trochę, a Sebastian, całkowicie ubrany, tylko bez butów, zastanawiał się, czy zaczekać jeszcze trochę, czy wyjść już teraz. Najbliższe potężne chrapnięcie Celestyny zdecydowało... Wstał, podszedł do niej, podsunął jej pod nos rękę, zawahał się przez chwilę i wreszcie wykrzywił się przeokropnie. Nic. Celestyna spała jak zabita. Przeszedł przez ogród, ale oczywiście nie poszedł na ulicę, tylko ku małej furtce, którą wychodziło się na ścieżkę. To było całkiem łatwe i Sebastian wymknął się ukradkiem ze wsi. Z początku biegł bardzo szybko. Ale I wkrótce kopny śnieg zmusił go do stawiania dużych powolnych kroków, jakimi chodzi się w górach. Przeszedł przez Gordolasque po zwalonym pniu, który leżał tu już od wielu lat. Sebastian śpieszył się ogromnie, ale obejrzał się: młyn, zbudowany przez doktora, pracował wciąż nad małą zatoczką. Tylko że przyrzeczenie już go nie obowiązywało: nigdy już nie zejdzie na dół, ani do domu, ani do wsi... nigdy nie pójdzie do szkoły. Będzie sobie żył

wysoko w górach, razem z Bellą. Zawołał: – Bella! A w ogromnej ciszy jego głos rozbiegał się po górach wokoło. Dotarł do wysokości, gdzie droga się rozwidla, ale od innej strony Wielkiej Defilady. Tam, gdzie morena się kończy i, pod skalist4 ścieżką Wilczego Kroku, tworzy wąwóz, równoległy do Defilady. – Bella! Szła ku niemu powoli, z opuszczonym łbem. W końcu jednak podeszła... Zaskowyczała ochryple i, co było przedziwne, bez przerwy biła pióropuszem ogona. Głowę miała wciąż opuszczoną. Chciał, by poszła za nim, i suka szła obok. Raczej czołgała się, jakby była chora. – Co ci jest? O co ci chodzi? Dotarli do wzgórza, było tak ciepło, że Sebastian ściągnął szalik. Przed nimi rozpościerał się wąwóz Wielkiej Defilady, przeklęty korytarz, a ponad nim południowa ściana Baou: zwietrzałe kamienie i występy skalne, zbyt strome, aby śnieg mógł utrzymać się na nich dłużej. Ale w ostatnich dniach napadało go tyle, że ta strona Baou była zupełnie biała, tylko między występami czaiły się ciemniejące płaszczyzny. Sebastian, śmiejąc się radośnie, w rozpiętej kurtce ruszył w głąb skalistego wąwozu. Bella zaskowyczała i położyła się. Zawrócił ku niej. – Co ci jest, Bello? Jesteś chora? Głaskał ją wzdłuż całego ciała: skowyczała wciąż ochrypłym, nie znanym mu głosem. Nagle rozzłościł się: – Tu nikt nie chodzi... Nie możesz tego zrozumieć? I właśnie dlatego musimy pójść do Wielkiej Defilady! Bo oni wszyscy boją się tego wąwozu. Wszyscy. Gdybyś tylko mogła to zrozumieć! Czekaj! – Już wiem, co zrobić, żebyś poszła. Zostawił psa i sam wszedł do wąwozu lawin. Suka podniosła się. Skowyczała, ale szła za nim. A ponieważ szła tak powoli, uwiązał ją do swego paska. – Czy ci się to podoba, czy nie, teraz pójdziesz ze mną. I to szybko! Musimy się schować, zanim oni nas wypatrzą. Powietrze naprawdę było jakieś ciężkie i bardzo trudno było ciągnąć Bellę, a w dodatku jeszcze trochę bolała go głowa. Zrzucił czapkę. Nagłe, gdy wcale się tego nie spodziewał, Bella, zapierając się wszystkimi czterema łapami, wygięła się w łuk i zagrodziła mu drogę. Było to tak nieoczekiwane, że Sebastian przewrócił się. Drżąc całym ciałem, stała nieruchomo. – Co ci jest? Nad głową z szumem wionął podmuch wiatru. Ale powietrze dokoła nadal było nieruchome i ciężkie. Podniósł głowę i spojrzał w stronę Baou: niebo stało się ołowiane, a tam, w szerokim, półkolistym wykroju skalnej ściany, widać było Baou z jego poziomo sterczącymi występami, pokrytymi świeżym śniegiem. Zdawało się, że to się przybliża... Jednym susem Bella przyskoczyła do Sebastiana. Już nie skowyczała, lecz z całej, nagle odzyskanej siły, pchała go nosem, całym swym bokiem. Tak popychany, uczepił się kudłów jej szyi... Pchała go, ciągnęła do jakiegoś kąta, do jakiegoś wyżłobienia u stóp skały! Szturchnęła go, prawie przewróciła na progu czegoś w rodzaju małej groty, którą zasłaniała olbrzymia skalna ściana... Sebastian się bał. Bał się nieba, bał się Baou, bał się Belli, która nie odstępowała go, zmuszając, by szedł, by się kładł, jego, który był taki malutki wobec tych sił olbrzymich. A gdy już był przy skale, w głębi groty, suka niemal położyła się na nim... Najpierw była to kurzawa rozpylonego śniegu i wszystkie góry wokół huczały... Sebastian osłonił

twarz ramieniem... krzyknął: – Bella! Objął jej szyję, ukrył twarz w jej sierści... A ona, wygięta w łuk, zaparta na czterech łapach, zebrała wszystkie swe siły, by przyprzeć go do skały, która zagradzała wejście, i w ten sposób go broniła. Pies starał się osłonić dziecko swym ciałem. I wtedy zawył długo, przeciągle, a to pełne grozy wycie usłyszano w chacie Cezara. Przeraźliwy krzyk trwogi przed lawiną. Pochwycone i odbite przez górskie echo wycie Belli posłyszała również Celestyna, akurat w chwili gdy spotkała Michała Boudu, wracającego z nartami ze skoczni. Z domu wybiegła jak szalona, przerażona zniknięciem Sebastiana, i pędziła do chaty Cezara zawiadomić doktora, zawiadomić ich wszystkich, że Sebastian uciekł! Dokąd? A bo to z nim kiedy co wiadomo? Właśnie dlatego biegła teraz tak, jak nie zdarzyło się jej jeszcze nigdy w życiu, gdyż, w głębi duszy, wcale nie była taka pewna, że chłopiec poszedł prosto do domu... – Słuchaj, Michale... pędź zaraz do Cezara i dowiedz się, czy Sebastian tam jest! – Sebastian? – przerwał jej Michał. – Przecież widziałem go, jak szedł w stronę Wilczego Kroku. – Matko Boska! Biegnij prędko... powiedz im to. Ja idę za tobą. Wszyscy stali na progu domu. Cezar właśnie powiedział: „Można by pomyśleć, że górom zbiera się na gniew...”, gdy w ciężkim i bardzo ciepłym powietrzu odezwało się z gór wycie Belli. Wszyscy zamarli. – To suka... to Bella wzywa na ratunek! Angelina wykrzyknęła stłumionym głosem: – Boże! Ale głos jej pochłonął głuchy grzmot, przerażająco potężny, który rozległ się w górach... Lawina. I wtedy dostrzegli Michała Boudu. Wołał coś do nich od samego zakrętu, lecz nie słyszeli, wsłuchani w ów potężny huk śmierci. Dopiero gdy był już zupełnie blisko, dobiegły ich jego słowa: – To pani Celestyna mnie tu przysyła... Sebastian jest w górach, uciekł. Kazała zapytać, czy jest już w domu... Ale ja widziałem, jak szedł w stronę Wilczego Kroku... Biedny Michał bełkotał, słowa plątały mu się, dobiegając tu razem z grzmotem lawiny... Trwało to kilka sekund, po czym znowu świat ogarnęła cisza, jakby nic się nie stało, jakby Bella nie wyła, jakby śnieg w górach nie drgnął ze swego miejsca. Doktor opamiętał się pierwszy. Tak ścisnął ramię chłopca, że aż go zabolało, ale doktor już mówił i wydawał rozkazy: – Biegnij na dół co tchu... Zawołaj mężczyzn. Kogo się tylko da... Niech wezmą łopaty. Powiedz im, że Sebastian jest w górach i że trzeba go ratować... Ach, jakże pędził biedny Michałek! Tyle razy skandował: „Se-bas-tian... to Cy-gan!”, gdy tamten mu się napatoczył, a teraz – gdybyż miał skrzydła! Ach, pofrunąłby do wioski i krzyczał na całe gardło: „Sebastian jest w górach! Prędzej, prędzej! Trzeba go ratować! Sebastian jest w górach...” A doktor pędził tymczasem ku Baou. Janka wysłał na posterunek straży granicznej, by zaalarmował celników... Cezar starał się przekonać Angelinę: „Zaczekaj tu, to nawet dla mężczyzn niełatwa sprawa”. Czekać! Oszalałaby chyba. Nie, wszak to ona pierwsza wzięła go na ręce wówczas, sześć lat

temu, i teraz, jeśli trzeba będzie po raz ostatni przynieść go do ich domu, nie pozwoli, by uczynił to ktokolwiek inny. Na to Cezar nic nie powiedział. Angelina poszła razem z nim... Szli w stronę Baou, ku jego południowej ścianie, ponieważ Michał mówił, że widział Sebastiana idącego w kierunku Wilczego Kroku. Lecz oto wkrótce dołączyli się do nich: strażnicy, żandarmi i wszyscy mężczyźni ze wsi. Jedno tylko imię rozbrzmiewało dokoła, podawane z ust do ust: „Sebastianie!...” Angelina dopędziła Wilhelma. Nawoływali regularnie i gdy głosy ich milkły, cisza zalegała góry. Bezludna pustynia. Cisza. Szli ku Wielkiej Defiladzie, bowiem doktor natknął się po drodze na szalik, a nieco dalej na czapkę Sebastiana. Jedno za drugim, gęsiego, brnęli przez bezkresne morze śniegu, z którego wystawały tu i ówdzie czubki monstrualnych głazów. – To niemożliwe – powiedział nagle doktor – to niemożliwe, żeby ta suka, przy instynkcie swojej rasy, nie wyczuła grożącej lawiny... żeby nie odwlokła stamtąd małego. – Może i próbowała, ale mogło się jej nie udać... Bowiem Angelina nie miała już nadziei. Wobec tej grubości śniegu... nie, nie wierzyła już w nic. Natomiast doktor prawie że się rozgniewał. – Dlaczego miałoby się jej nie udać, Angelino? Dlaczego? Mimo wszystko, zawsze jest jakaś jedna szansa na tysiąc... i ta szansa istnieje! Chodź, trzeba szukać na samym skraju lawiny. I znowu zaczął nawoływać: „Ho-o-op! ho-op...” Angelina wyciągnęła rękę i uchwyciła go za ramię. – Wilhelmie! Chyba zwariowałam! Wydaje mi się, że słyszę Bellę! – Bella! – krzyknął, co sił w płucach, doktor. A gdy głos jego ucichł, gdy zapadła cisza, rozległo się stłumione warczenie. – Na lewo! – zawołała Angelina. – Ona szczeka! Doktor słyszał już także. Odwrócił się do idących z tyłu ludzi, wezwał ich ruchem ręki. I wskazał kierunek. Tamci zaś szli już tylko po to, żeby mieć czyste sumienie. Wiedzieli dobrze, że aby znaleźć coś pod taką grubą warstwą śniegu, trzeba czekać do wiosny... Ale jednak szli za doktorem. Dołączyli do niego koło jakiegoś gzymsu skalnego, o który dwa wyrwane z korzeniami świerki opierały to, co pozostało z ich gałęzi. Natychmiast puścili w ruch łopaty i motyki, odkopując skałę... – Wstrzymajcie się! – krzyknął doktor. Ukląkł między skałą a powalonymi drzewami. Pracując tylko rękoma, z wolna odgrzebywał sukę. Nie skowyczała już, ale, choć mogła już się zerwać, nie ruszała się. Słyszano oddech jej zarytego w śniegu nosa... Na wysokości jej piersi doktor dotarł do stopy, obutej w dobrze znany but... Zatrzymali się, znieruchomieli w takiej ciszy, że słychać było jedynie dyszenie Belli. – Niech wszyscy podtrzymują drzewa, żeby się nie obsunęły – rozkazał doktor. Mógł przecisnąć dłoń pod ciałem Belli i położyć ją na sercu Sebastiana. Angelina, klęcząc koło niego, łkała cicho. Wyprostował się. – Żyje! Cezar próbował unieść łeb Belli, by odsłonić twarz dziecka. Ale warknęła protestująco i znów przyjęła postawę, którą miała od samego początku lawiny: ciałem swym osłaniała Sebastiana, a oddechem ogrzewała mu twarz, by nie zasypał jej śnieg. W ten sposób go ocaliła. Wreszcie doktor

skłonił ją, by wstała. Zdjął kurtkę podbitą owczym futrem i ostrożnie wsunął ją pod Sebastiana. Wtedy dopiero mógł go zbadać. I Sebastian wkrótce otworzył oczy. – Bella... – było pierwszym jego słowem. – Jest tutaj – powiedział Cezar. – Nikt jej nic złego nie zrobi. A mer, wypowiadając to, co czuli wszyscy, odezwał się: – O tak, koniec z tym. Będziesz miał tę swoją Bellę, daję na to słowo! Doktor wziął Sebastiana na ręce i, niosąc go, schodził na dół, do chaty. Reszta szła za nim: Cezar i Janek, który podtrzymywał Angelinę, i wszyscy inni. Teraz, gdy minęła już trwoga, języki rozwiązywały się i zdawało się, że w górach dokoła pełno jest ludzi. Ale najciekawiej zachowywała się Bella... Najpierw szła osobno, towarzysząc wprawdzie doktorowi, który niósł Sebastiana, jednak z daleka, po stoku. Aż w pewnej chwili nagle podeszła do niego. I teraz biegła na samym przodzie, drogą do chaty, jakby prowadząc wszystkich... Pierwsza wbiegła na schodki. I tam ich oczekiwała siedząc nieruchomo pod znakiem, który kołysał się na wieczornym wietrze. A tam, koło Baou, zaległ spokój, jakby góry wcale nie przeżyły dopiero co swej wielkiej wściekłości, jak gdyby drzemały sobie, obojętne na te odgłosy, które spowodowały. Zwrócona pyskiem w ich stronę, siedziała Bella. Bestia porzuciła ich rozległe pustkowia i wybrała życie wśród ludzi. Ci, którzy mieszkali we wsi, odeszli. Niewiele rozmawiali po drodze. Ale gdy mer napotkał spojrzenie Gabriela, powiedział: – No, te święta dobrze zapamiętamy! Wkrótce po historii z lawiną do Świętego Marcina przybyli ludzie z psiarni. Przyjęto ich dość niechętnie... Wyjaśniono im dokładnie, że najlepsze, co mogą zrobić, to zabierać się stąd jak najprędzej! A później, nazajutrz po Nowym Roku, przyszła odpowiedź na list doktora: właściciel psiarni zgadzał się sprzedać Bellę, ale żądał za nią wysokiej sumy. Tym niemniej doktor zapłacił. Zatrzymał to jednak w tajemnicy i nikt się o tym nie dowiedział. Od tego czasu w chacie Cezara pełno było wspaniałej obecności Belli. Sypiała koła pieca, wielka i nieruchoma jak niedźwiedzia skóra. Ale gdy tylko ktoś zbliżał się do domu, wzrok jej się ożywiał i nadstawiała uszy. Gdy Sebastian schodził do wsi na sobotni targ, brał ją ze sobą. Ludzie milkli na ich widok i nikt już nie przezywał go „ten Cygan”. A potem pojawiły się pierwsze pączki. Z tornistrem na plecach Sebastian wyruszył do szkoły, bowiem młyn doktora obracał się wciąż i należało dotrzymać danego słowa. Mniej więcej w tym czasie Angelina i Wilhelm pobrali się, ku wielkiej wszystkich radości, a zgryzocie Celestyny, która nie mogła już królować niepodzielnie na wywoskowanych parkietach i wśród błyszczących na wysoki połysk mebli w mieszkaniu doktora... Cóż można jeszcze dodać?... Chyba to, że jeśli szczęście jest możliwe na tym świecie, to Bella i Sebastian na pewno je osiągnęli.

Tom II Tajny dokument

I Wiatr wiał od samego rana, pogoda zmieniała się co chwila: w taki dzień ludzie najchętniej siedzą w domu. A potem, nad wieczorem, niebo nagle wypogodziło się; w jednej chwili rozproszyła się delikatna zasłona otulająca góry i, w blasku ostatnich promieni słońca, na tle szkarłatnego zachodu, zarysowały się białe, ośnieżone szczyty Panny i Wielkiego Baou. W kawiarni „Amado” – podobnej nieco do wydłużonej piwnicy, do której schodziło się po dwu schodkach wprost z ulicy – stali bywalcy kończyli partię belotki. Wokół stołu siedzieli: cieśla Hipolit, Franciszek, stary Moulin, radny gminny, i Georges, woźnica. Gabriel stał, opierając się o krzesło Franciszka. Ci dwaj nie rozstawali się nigdy. Rzadko zdarzało się, by tam gdzie był jeden z nich, nie widać było i drugiego, a zaczęło się to od szkolnej ławy i trwało już dwadzieścia lat! Pracowali przy budowie zapory wodnej dla elektrowni. Szefowa kawiarni Matylda Amado, stojąc za kontuarem, kończyła płukać szklanki. Było już późno, miała ochotę zamknąć lokal i, od czasu do czasu wzdychając, spoglądała na wiszący zegar. – No, Matyldo – powiedział Gabriel – chyba pora iść spać! Masz, tu są karty. I właśnie w tej chwili do kawiarni wszedł obcy. Wysoki, szczupły, wyglądał na dwadzieścia osiem – trzydzieści lat. Przez ramię miał przerzuconą marynarską torbę; jego czarna koszula kontrastowała z jasnymi drelichowymi spodniami. Podszedł do lady... – Czy można by jeszcze poprosić o kawę?– zapytał. Spojrzenie jego szarych oczu miało w sobie chłód, przywodzący na myśl połysk metalu; wargi miał wąskie, lekko zaciśnięte w kącikach, włosy bardzo czarne. Wszystko to nadawało jego twarzy wyraz nieco twardy, ale raczej interesujący. Matylda Amado nie cierpiała tego typu klientów... „Pewnie Włoch” – pomyślała sobie. W tej wiosce, tak blisko granicy, Włosi zjawiali się czasem w poszukiwaniu pracy. Odróżniali się od ludzi miejscowych przede wszystkim sposobem mówienia. „Co prawda – pomyślała jeszcze Matylda – ten wcale nie ma akcentu!” Kiwnęła głową. – Zaraz panu podam – powiedziała. – Ale o tej porze zamykam już lokal. Z wyjątkiem sobót i niedziel. Na ustach obcego pojawił się uśmiech, a oczy błysnęły nieco żywiej I Wszystko w nim było raczej sympatyczne, a jednak Matylda twierdziła później, że nie lubiła go od pierwszej chwili. Podała filiżankę gorącej kawy, przysunęła cukier. Wziął dwie kostki, zamieszał i wypił, parząc się nieomal. Pozostali ludzie nie wychodzili. Przyglądali mu się w milczeniu. Zwrócił się do nich: – Szukam pokoju do wynajęcia. Czy ktoś może mi tu coś wskazać?

– Nie – zahuczał Hipolit swym donośnym głosem. Po czym podniósł się i, nie patrząc na przybysza, dodał: – Zwróć się z tym do szefowej, ona wynajmuje pokoje. – Mam dwa, ale są już zajęte – powiedziała Matylda Amado. – A nie znacie nikogo tu, w okolicy, kto mógłby mi wynająć? Stary Moulin, ująwszy się jedną ręką pod bok, dźwignął się z wysiłkiem: rwa kulszowa bardzo mu dokuczała. Powiedział: – Od czasu jak elektrownia buduje zaporę, nie tak łatwo u nas o pokoje. Naprzyjmowali tylu obcych pracowników, że wszystko pozajmowane... W jego głosie brzmiał jakby wyrzut. Ale po chwili dorzucił łagodniej: – Popytaj się u Wiktoryny. Gabriel i Franciszek parsknęli tłumionym śmiechem, Hipolit ryknął głośno. Spojrzenie Matyldy Amado spochmurniało: za nic na świecie nie obgadywałaby swoich sąsiadek i nie znosiła, gdy robiono to w jej lokalu. Ze względu na handel. – Tak, może pan pójść do Wiktoryny – powiedziała. – Ale otwórz sakiewkę jak szeroko! – dorzucił Hipolit. – Nie trzeba go straszyć – powiedział stary Moulin, uśmiechając się. – Wiktoryna jest po prostu nieco oszczędna, nic więcej! Gabriel, uczynny z natury, zaproponował: – To i tak dla nas po drodze, chodź, to cię podprowadzimy z Franciszkiem. Młody mężczyzna rzucił z brzękiem pieniądz na kontuar. Przytknął rękę do czapki, gotów już do wyjścia, gdy nagle zasłony wiszące w drzwiach dla ochrony przed muchami rozchyliły się gwałtownie i do wnętrza wszedł siedmioletni chłopiec. – Cóż to, Sebastianie – odezwał się pytająco stary Moulin – zawsze tak będziesz wpadał? Nigdy nie nauczą cię, jak należy się zachowywać? Wyładowywał na chłopcu swój zły humor, ale najwięcej denerwował go ogromny pies, który szedł za małym krok w krok. Dorównujący Sebastianowi wzrostem, cały biały, o wypielęgnowanej sierści, złotawych źrenicach oczu. Te oczy zdawały się skupiać w sobie bezbrzeżną miłość, gdy tylko pies patrzył na dziecko... na Sebastiana, który, skarcony tak ostro przez starego Moulina, poczerwieniał. – Wpadłem, bo bałem się, że nie zdążę przed zamknięciem. Przyszedłem po tytoń dla Cezara. Ruszył ku ladzie, a pies szedł za nim i wszyscy usuwali się im z drogi. Obcy wyciągnął rękę i chciał położyć ją na wielkim łbie psa, który sięgał mu do pasa. Pies zawarczał głucho i mężczyzna pośpiesznie cofnął dłoń. – Ho, ho! Masz pięknego psa, ale łagodny to on nie jest! Sebastian obrzucił dumnym i pełnym czułości spojrzeniem swe wielkie białe psisko, a na nieznajomego popatrzył podejrzliwie. – Po pierwsze, to nie pies, tylko suka. A po drugie, nie lubi ludzi, których nie zna. I z tymi słowami wyszedł. A w ślad za nim pobiegły komentarze, które wprawdzie docierały do jego uszu, ale w niczym nie naruszyły jego spokojnej pewności siebie. – Cezar powinien zwracać więcej uwagi na niego, chłopak z dnia na dzień robi się coraz gorszy. Prawdziwy dzikus! – Ten mały jest żywy, ale bardzo sympatyczny. .. – Tak! Ale mówiłbyś inaczej, gdyby ci przyszło mieć do czynienia z tą jego suką!

– Trzeba go zrozumieć! – powiedziała Matylda Amado pojednawczo. I nieco ciszej dorzuciła: – Jeszcze wcale nie wiadomo, czy mu jej nie odbiorą. – Co ty wygadujesz? – spytał Gabriel. – A co, nie pamiętasz już, jak błąkała się po górach? – ciągnęła Matylda. – Cała okolica trzęsła się ze strachu! Było przecież nawet rozporządzenie, żeby zabić tego psa, ktokolwiek by go spotkał. A kiedy ten mały nie wiadomo jakim sposobem doprowadził, że suka stała się łagodna jak baranek, to właściciel psiarni, z której uciekła, chciał ją zabrać z powrotem. – Ale doktor Wilhelm wszystko z nimi załatwił – powiedział stary Moulin, kiwając głową. – Wcale nie przeczę. Ale chłopak, rozumiesz, strasznie psa kocha i w zeszłym roku bał się o nią okropnie. A teraz to ma wszystko w nosie... No – dodała Matylda, idąc w stronę drzwi – przepraszam bardzo, ale już naprawdę zamykam. Dobranoc, mam nadzieję, że pan znajdzie sobie jakiś pokój. Gabriel i Franciszek prowadzili przybysza pod arkadami uliczki. – To nie jesteś z tych stron? Przez swą prowansalską uprzejmość Gabriel nie ośmielił się zapytać nieznajomego całkiem po prostu: „A właściwie co zamierzasz tu robić?” Lecz obcy odpowiedział właśnie na owo nie zadane pytanie: – Pracowałem w Castellane, ale praca w górach mi nie odpowiada. Więc przyszedłem tu, gdy posłyszałem, że przyjmują do budowy zapory. – Faktycznie, przyjmują, tylko że kierownik jest wymagający, nie bierze byle kogo. Życzę ci powodzenia, a jeśli dostaniesz się do pracy przy wykopie, to się spotkamy. My z Franciszkiem pracujemy tam od samego początku. – A jak z płacą? – spytał obcy. – Dobrze? – No, nieźle... jak wszędzie! Patrz, widzisz te pomalowane na żółto drzwi na rynku? To sklep korzenny. Pośpiesz się, bo Wiktoryna akurat zamyka swój handel. – Niemożliwe! To wy chodzicie spać z kurami w tej dziurze? Po tych słowach obcy jakby się spostrzegł i dodał, mocno akcentując łaskawą uprzejmość: – Dziękuję, chłopaki. I... do jutra. – Cześć. Gabriel z Franciszkiem poszli dalej. Mężczyzna przeszedł te kilka metrów, jakie dzieliły go jeszcze od sklepiku. Przytknął dwa palce do czapki i uśmiechnął się, co nieco złagodziło twardy blask jego oczu. – Bardzo przepraszam, szukam pokoju do wynajęcia. W kawiarni powiedziano mi... Wiktoryna przerwała: – U mnie nie ma. Założyła ostatnią deskę na oszklone drzwi. – Ale jednak mówiono mi tam – ciągnął nieznajomy – żebym się zwrócił do pani... Spokojnie wykonywała swą robotę – teraz białą gazą przykrywała ladę pełną serów; cała postawa Wiktoryny zdawała się mówić: „Idź pan w swoją stronę, o tej porze nie zajmuję się już klientami”. – Mam pracować przy zaporze – powiedział przybysz. Tym razem podniosła głowę i popatrzyła na niego. – Tak?... W takim razie nic dziwnego, że chce pan tu mieszkać! Ja wynajmuję trzy pokoje, ale

w tej chwili wszystkie są zajęte. – A... może zna pani kogoś, kto mógłby... – Nie mam pojęcia. Chyba że... może u Cezara? Ma spory dom i teraz, gdy Angelina wyszła za mąż, może i zechciałby panu odnająć... ale to kawał drogi, a teraz już późno. Późno! Spojrzenie, jakim młody człowiek obrzucił oblane purpurą zachodu góry, było niemal rozbawione. Jednak gdy znowu zwrócił wzrok na sklepikarkę, spytał z obawą: – Pani myśli, że ten... Cezar już się położył spać? – No! Zanim pan tam zajdzie, to pewnie tak i będzie! Musi pan dobrze wyciągać nogi z pół godziny, a ścieżka jest stroma! – Mam dobre trzewiki, a torba nie jest ciężka – powiedział. – No, to niech pan próbuje... O ile znam Cezara, to nawet jeśli pan go obudzi, nie odmówi panu snopka słomy w stodole. Wyszła na próg sklepiku, wyciągnęła ramię w stronę dwóch szczytów, które teraz, gdy gasły ostatnie blaski dnia, wydawały się złowrogie, i powiedziała: – Widzi pan? To tam... Przejdzie pan przez plac i za rogiem tego różowego domu, o, tam, będzie ścieżka. Niech pan nią idzie. Domu Cezara przegapić pan nie może, stoi zupełnie sam, to ostatni budynek przed posterunkiem granicznym u stóp Wielkiego Baou. Do widzenia, powodzenia! – Dziękuję pani – powiedział mężczyzna. Już się oddalał, gdy Wiktoryna zawołała jeszcze: – Tylko niech pan uważa na psa, bo on nie lubi obcych! Taki sam błysk rozbawienia, tylko twardy, zamigotał znowu we wzroku wędrowca. Wiktoryna patrzyła za nim: przeszedł przez plac, stawiając długie, spokojne kroki. Tak jak nieco wcześniej Matylda Amado, sklepikarka pomyślała, że w tym człowieku jest coś obcego. Stwierdziła jednak: „Obcy, nie obcy, fajny chłopak, słowo daję!” Mrok, fioletowy w zagłębieniach, różowo-liliowy na wypukłościach, zapadał szybko pod dziwnie niespokojnym niebem. Droga prowadziła pod górę łagodnymi zygzakami, ścieżka natomiast wdrapywała się na zbocze stromo, skręcając ostro raz za razem. Nią właśnie, zdawać by się mogło zupełnie bez trudu, szedł mężczyzna krokiem miarowym, swobodnym i szybkim, z torbą przez ramię, wyprostowany. Wyszedłszy ze świerkowego lasu, zobaczył chatę zbudowaną z kamieni, z solidną podmurówką, osadzoną na podłożu ze skały. Uwieńczona czerwonymi dachówkami, przedstawiała się mimo ubóstwa okazale; jej okna patrzyły na szczyty Panny i Baou, nieomal bliźniacze, połączone wygiętą w półksiężyc przełęczą. Przed domem podróżny dostrzegł jakąś olbrzymią białą plamę, która zbiegała i wybiegała w nieustannym ruchu: wielki pies, którego widział już w kawiarni „Amado”, poważny i potężny, zdawał się nic sobie nie robić ze stromego zbocza, na którym zasapał się przecież on, człowiek młody i dumny ze swych sił. Obcy przystanął na chwilę i poszukał wzrokiem chłopca, którego pies okrążał półkolem, tam i z powrotem. Raczej się go jednak domyślił, niż zobaczył: mała figurka niknęła w mroku, zgęstniałym na skalistym zboczu Wielkiego Baou. Na tle zapadającej nocy jasną plamą znaczyła się tylko nieomal fosforyzująca biel psiego futra. Noc już zapadła, gdy podróżny zastukał do drzwi chaty. Popatrzył w dół, ku wiosce, i nie dojrzał tam ani jednego światełka. Wzruszył ramionami: „Dziura!” Wypowiedział to głośno, tonem

powstrzymywanej złości; skrzypienie otwierających się drzwi przywróciło mu spokój. Nawykły już od pewnego czasu do ciemności, zmrużył oczy pod wpływem ciepłego blasku, padającego z wnętrza, nim jeszcze dostrzegł, że przed kominkiem, na którym, mimo lata, płonęły suche pędy winorośli, stoi koło chłopca jakiś młodzik. Wielka suka rozłożyła się przed ogniem i teraz odwróciła łeb. Nie ruszając się z miejsca wydała groźny, przeciągły, chrapliwy i głuchy pomruk. – Bella! Spokój! Obcy obejrzał się na te słowa. Wypowiedział je wysoki, suchy starzec, stojący w cieniu drzwi. – Proszę – powiedział do przybysza. Po czym sam wszedł w pełnię światła i młody zauważył, że dwoje bardzo niebieskich oczu przygląda mu się uważnie. – Dobry wieczór – powiedział gość. – Czy nie znalazłoby się tu miejsce w stajni dla człowieka, który przybył z daleka i nie ma gdzie się podziać? – Nie znalazłeś niczego na dole? – Nie. Powiedziano mi w wiosce, że pan może mi pomóc. – Jeśli chodzi o miejsce w stajni, to mieli rację – Cezar dał znak młodemu chłopcu, nieruchomo stojącemu koło kominka. – Janku! Zaprowadź go. Sebastian wstał. Podszedł do starca. Z podniesioną ku górze głową też przyglądał się podróżnemu. – Bella warczała – powiedział. Słowa te wypowiedział do starego głosem jasnym, uprzedzając go, że nowo przybyły nie podobał się Belli i że trzeba to mieć na uwadze. Stary Moulin mógłby teraz powiedzieć, że „Sebastian jest źle wychowany”. Cezar przez chwilę uważnie spoglądał na chłopca. Po czym zwrócił się do gościa i zapytał: – Skąd przybywasz? – Z Castellane. – Powtórzył to, co już mówił w wiosce: – Dowiedziałem się, że szukają ludzi do pracy przy zaporze. Więc przyszedłem, ponieważ praca w górach mi nie odpowiada... – Może by mu dać pokój Angeliny? Janek zwrócił się z tym do Cezara, a we wzroku jego piwnych oczu, skierowanych na obcego, błyszczała prawie dziecinna radość. Uśmiechnął się doń, dorzucając wyjaśniająco: – Angelina to moja siostra. W zeszłym roku, na wiosnę, wyszła za mąż i teraz jej pokój jest wolny. – Nigdy nie odmówiłem wiązki słomy wędrowcowi – powiedział Cezar. Sprawa była przesądzona. A tymczasem, choć sympatia Janka dla gościa rzucała się wyraźnie w oczy, ten odpowiedział uśmiechem ledwie rysującym się na ustach i od którego w oczach zapalał mu się twardy, metaliczny blask. Janek zdjął latarnię i zaświecił ją. – Dobrze... Zaprowadzę cię. Wybierzemy taki kąt, żeby ci było wygodnie. Cezar spokojnie palił fajkę. – Może chciałbyś przekąsić... – powiedział. – Dziękuję. Muszę skończyć zapasy, jakie wziąłem na drogę. Jeszcze raz dziękuję i dobranoc. – Po czym dorzucił: – Nazywam się Norbert.

I swym nieco tanecznym krokiem wyszedł za Jankiem. Poszli obaj, a do domu dobiegł pełen radości głos Janka: – Bardzo bym się cieszył, gdyby zaangażowali cię do tej zapory, ja też tam pracuję. Widywalibyśmy się... Więcej już słychać nie było, bo weszli do stajni. Cezar stał bez ruchu i patrzył w ciemność. – Dlaczego Janek cieszy się, że ten facet tu przyszedł? Sebastian patrzył na Cezara, a z jego oczu o złotawych źrenicach wyzierało poważne pytanie. Stary człowiek z czułością położył dłoń na ciemnej główce dziecka. – Bo Jankowi nudzi się teraz w domu.

II Z kijem w ręku, krusząc pod stopami zeschnięte grudy twardej, czerwonej gleby, Cezar obchodził winnicę. Był zadowolony. Plony zapowiadały się dobrze. Stojąc na najwyższym tarasie ogarniał wzrokiem swą posiadłość, opromienioną złocistym słońcem. Było tego niewiele, ale dostatecznie jak na jednego człowieka: wino, owoce, oliwa z własnych oliwek, siano i słoma dla bydląt... Piękne lato chyliło się ku końcowi, a nadchodząca zima na pewno nie będzie tą, która by się niedostatkiem dała we znaki jego domowi. Janek wprawdzie woli być robotnikiem, Angelina jest żoną doktora Wilhelma, ale Cezar może spać spokojnie: gdy wybije jego godzina, Sebastian go zastąpi. Po jego śmierci on będzie kochał to i dbał o wszystko. Jasne oczy starca spoczęły z kolei na wielkim Baou, odcinającym się niby rysunek na tle błękitu nieba, wraz z ośnieżonym szczytem i długimi, prostopadłymi krawędziami na południowym zboczu. Wzrok przesunął się po wielkich skalnych blokach, uczepionych zbocza, zatrzymał się na wierzchołku nad nimi. Ten wielki czarny krzyż, stojący przed wejściem do kamiennej groty, zbudowanej z niczym nie spojonych głazów, wyciosał własnoręcznie przed siedmiu laty. Ogarnęło go wzruszenie, jak zawsze, gdy wspominał niezwykłe pojawienie się Sebastiana na świecie... Wtedy gdy strażnicy, Berg i Johannot, zawołali go, Cezar szedł sobie powoli, stawiając długie kroki, a potem nagle przyśpieszył. Zobaczył, że Berg stoi, a Johannot klęczy nad jakimś długim kształtem, zasypanym w śniegu, którego białe płatki padały i padały... I wtedy właśnie dojrzał kobietę, której Johannot usiłował unieść głowę. We trzech dźwignęli ją i wnieśli do groty. Potem strażnicy zeszli do wioski, by sprowadzić lekarza. A on, Cezar, pozostał sam z konającą i gdy Berg i Johannot wrócili prowadząc doktora Wilhelma, Angelinę i Janka – podał im dziecko, otulone jego własną kurtką, podbitą pwczym futrem. Angelina była wtedy właściwie jeszcze dziewczynką, a przecież to ona wzięła nowo narodzone maleństwo na ręce. Janek zapytał: „A imię? Jakie mu damy imię?” Wówczas on, Cezar, ich dziadek, rozstrzygnął sprawę krótko. Powiedział: „Dzisiaj mamy świętego Sebastiana...” Angelina powtórzyła pytająco: „Sebastian?” I zabierając to malutkie stworzonko, dodała: „Chodź do nas, Sebastianie... będziemy cię bardzo, bardzo kochali”. O matce nie dowiedziano się niczego. Teraz jest pochowana obok rodziców Janka i Angeliny, na cmentarzu w Świętym Marcinie, położonym nad wioską, z widokiem wprost na Baou. Jak zwykle gdy Cezar myślał o Sebastianie, tym dziecku urodzonym wysoko w górach, wśród śnieżycy i zawiei, poorana twarz starca złagodniała. Tak, przyjdzie dzień, kiedy mały go zastąpi. Dobrze poznał tajemnice, które góry ujawniają niespiesznie i tylko temu, kto umie słuchać i patrzeć;

gdy wyrośnie na silnego człowieka, potrafi pokochać twardą pracę na górskiej roli i radości, jakie ona daje. Wszystko ma swój czas. W tej chwili Sebastian jest tam, na górze, na zboczu Paracole, gdzie stado pasie się na pastwisku, porośniętym rzadką, ostrą i wonną trawą. Jest tam razem z Bellą. To specjalnie ze względu na nią Cezar założył to stado: od razu gdy ten pies zjawił się u nich w domu, Cezar zorientował się, że nie tylko jest wspaniałym stróżem, ale że może być i wspaniałą pomocą! Teraz poszukał wzrokiem ponad sosnowym lasem kamienistego zbocza, gdzie wśród szarozielonych kęp tymianku mógł dojrzeć jasne kłęby swych owiec. Sebastiana nie widział stąd, ale widział białą plamę suki, biegającej bez ustanku wokół stadka: zapędzała jagnięta do matek, odpędzała zwierzęta od krawędzi. Niezmordowana i poważna – oto, jaka była ta wspaniała Bella, którą oni, Sebastian i Cezar obronili przed głupotą i nienawiścią ludzką. W górskiej ciszy każdy dźwięk słychać wyraźnie; Cezar posłyszał, że otwierają się drzwi jego domu. Twarz stwardniała mu gwałtownie: to Janek i ten obcy, Norbert, którego wczoraj przyjęli na noc, teraz wychodzili razem. Stary przyłożył ręce do ust i zawołał: „Czy wiesz, która godzina?” Rozpromieniona twarz Janka zwróciła się ku niemu i chłopak obojętnie wzruszył ramionami. Cezar zmarszczył brwi: lubił, aby wszystko dokonywało się we właściwym czasie. Była pora snu, pracy i odpoczynku i z tego składał się porządek życia. Norbert przystanął. Zapalił papierosa, podsunął paczkę Jankowi, który z początku odmówił, a potem wziął jednego. Wszystko to przeciągnęło się nieco i chłopak na pewno oberwie od kierownika za spóźnienie. Norbert nie wyglądał, żeby mu się śpieszyło; Janek powinien był zatroszczyć się o to. Zrobił to zresztą: Cezar widział, jak chłopak położył rękę na ramieniu Norberta, który kiwnął głową i bez pośpiechu ruszył. Janek poszedł za nim, naśladując jego krok. Był to drobiazg, ale Cezar nie cierpiał czegoś takiego. Z surową twarzą patrzył w ślad za oddalającymi się. Norbert zerknął w górę ku wysokiej postaci starca, który ich obserwował, i mruknął: – No, wesołego życia to ty tu nie masz, co? Dobry humor Janka zgasł natychmiast. – Ja?... Nudzę się jak pies w studni – powiedział. – Nie mówię im tego, ponieważ, w gruncie rzeczy, bardzo ich kocham, ale być stale tylko z dziadkiem i Sebastianem wcale nie jest takie zabawne... Rozumiesz, dałbym sobie rękę dla nich uciąć, ale... wesoło to z nimi nie jest. – Nigdzie nie chodzisz? – Niby gdzie miałbym chodzić? – No... potańczyć! Z towarzystwem w twoim wieku! Janek wzruszył ramionami. – Ze dwa razy może byłem. – Kiedyś zabiorę cię ze sobą – powiedział Norbert cicho. Janek podniósł głowę. – Fajno! Jesteś całkiem inny niż wszyscy. Wygląda, jakbyś się znał na całej kupie rzeczy. Norbert w zamyśleniu pokiwał głową. – To prawda, niejedno już widziałem... Przez chwilę szli zgodnym krokiem, w milczeniu. – Norbercie! – odezwał się nagle Janek. – No? – Chciałbym, żebyś został u nas. Chodzilibyśmy sobie codziennie razem do pracy. Fajnie byłoby,

nie? Norbert milczał przez chwilę, jakby się zastanawiał. – Sam bym tego chciał – powiedział w końcu. – Ale twój dziadek? – Poczekaj... to się załatwi. Musisz zdobyć jego sympatię. Wierzę w ciebie. Norbert patrzył przed siebie twardym wzrokiem. – Sam wiesz, że trudno o sympatię na zawołanie – powiedział. I dorzucił: – Nie wygląda na to, żeby mnie bardzo lubił! Janek spojrzał na niego, a potem powiedział szorstko: – Trudno, by polubił kogoś w ciągu dwóch minut... – po chwili zaś dodał jeszcze całkiem naiwnie: – Mnie, w każdym razie, podobasz się. – Ty mnie też. Było to powiedziane tonem obojętnym i Janek, znowu w milczeniu, szedł obok Norberta. Myślał sobie, że jest jeszcze bardzo młody i nie ma czym zdobyć przyjaźni takiego człowieka jak Norbert. Aż drgnął cały, gdy posłyszał słowa tamtego: – Jeśli potrafisz załatwić z dziadkiem, to oczywiście, że z tobą zamieszkam. – Naprawdę?... – Ale entuzjazm Janka opadł natychmiast: – A jeśli nie przyjmą cię na zaporę? – Spokojna głowa. Janek pomyślał, jak bardzo niepewnie czuł się pod surowym spojrzeniem kierownika budowy, i z podziwem popatrzył na Norberta. Norbert uśmiechał się z jakimś odcieniem okrucieństwa. – A... spać będę dalej w stajni? – zapytał. – Nie, nie – zapewnił Janek i zaczął wyjaśniać pośpiesznie: – Nawet gdyby dziadek nie zgodził się dać ci pokoju Angeliny, to nic nie szkodzi. Obok stajni jest taka komórka... W tej chwili jest zawalona całą kupą gratów, ale wyporządzi się ją raz-dwa, załatwię to! I znajdę ci wygodne łóżko: mamy takie w szopie na siano, całe, jak należy. Zobaczysz! Na budowę przyszli z opóźnieniem. Dawno już przebrzmiał gong, którym o wpół do ósmej z rana wzywano ludzi do pracy. Robotnicy w kaskach i ochronnej odzieży z żółtej gumy pracowali, każdy na swym stanowisku, wśród ogłuszającego warkotu motorów, toczących się po szynach wagoników, ciągników, ładowarek. – To o tej porze się przychodzi? Gabriel darł się, żeby przekrzyczeć hałas. Obok niego Franciszek, w kasku nasuniętym na same brwi, wzruszył ramionami i wrzucił do wagonika, który właśnie ładował, szuflę piasku. Janek ruchem brody wskazał Norberta. – Przyprowadzam nowego! Gabriel i Franciszek poznali wczorajszego podróżnego, ale wczorajszy nastrój z „Amado” mógł powrócić dopiero znowu wieczorem. Teraz obaj mężczyźni mieli twarze skupione, bez uśmiechów. – Idź do kierownika – krzyknął Gabriel Norbertowi – ale uprzedzam cię, że nie jest dziś najsłodszy. – Dlaczego? – Tam, trochę wyżej, zawaliło się wszystko i cała robota poszła na marne! Janek z lękiem popatrzył w stronę biura, gdzie poprzez szybę widać było mężczyznę o szpakowatych włosach. Rozmawiał z jakimś innym, który stał przed nim. – Który to? – spytał Norbert. – Ten siwy? – Tak – odparł Gabriel.

I podczas gdy Norbert oddalał się swym nonszalanckim krokiem i bez najmniejszego wahania w stronę kantoru, Janek stał nieruchomo, wpatrzony w niego oczami okrągłymi ze zdumienia. Gabriel szturchańcem przywołał go do przytomności. – Na co czekasz? Idź się przebrać! Janek ruszył w stronę jednego z baraków. Gabriel pokiwał głową i z powrotem zabrał się do pracy. Wkrótce Janek, już w ubraniu i hełmie ochronnym, przyłączył się do ekipy Gabriela i Franciszka. Norbert wciąż jeszcze był w biurze. Raz czy dwa Janek chybił wagonik swą szuflą z piaskiem: nie mógł się powstrzymać, by nie popatrzyć w stronę tej szyby, poza którą „patron” i Norbert zdawali się gawędzić po przyjacielsku. Wreszcie Norbert wyszedł, a kierownik... towarzyszył mu aż do baraku, w którym był skład ekwipunku! Po czym wyciągnął rękę w kierunku wagoników, prawdopodobnie wskazując nowemu miejsce jego pracy. Uścisnęli sobie dłonie i kierownik odszedł. Janek nie wierzył własnym oczom. Gdy Norbert podszedł do niego, był już ubrany po roboczemu. Nim rozpoczął pracę, spokojnie zapalił papierosa. – Oj! – powiedział Janek, niespokojnie rozglądając się wokoło. – Uważaj, bo jak szef zobaczy, zaraz cię wywali! Z papierosem w ustach Norbert z rozmachem wrzucił szuflę piachu do pustego wagonika. – Niby dlaczego? Przecież ten chłopina to nie ludożerca! Nie jestem obowiązany znać z góry wszystkich wymagań kierownika budowy! A z tym oberwaniem to wiesz? Rozmawiałem z nim o tym, to nic groźnego. – Aleś ty!... – powiedział Janek i, jakby nie mogąc w inny sposób wyrazić swego zdumienia i podziwu, powtórzył: – Aleś ty!... Norbert spojrzał na niego z wyższością. – Proszę cię, zmień płytę! – a pochylając się ku kupie piachu, dorzucił oschle: – No, popracuj trochę. Wieczorem pogadamy sobie o wszystkim w domu. Promienny uśmiech rozjaśnił młodziutką twarz Janka. Norbert, ubawiony tym, zapytał: – Cieszysz się? – No chyba! – W takim razie prosto z pracy pójdziemy oblać to w „Amado”. Uśmiech natychmiast zgasł w twarzy Janka. – Nie! Nie mogę! – Dlaczego? – Dziadek nie pozwala. Norbert wybuchnął śmiechem. – Biedny mały! Ile ty masz lat? – Siedemnaście – wyznał Janek z takim zawstydzeniem, jakby przyznawał się do popełnienia przestępstwa. Teraz śmiech Norberta zagłuszył ogólny hałas. – W tym wieku pływałem już na statku i chyba zdążyłem nawet opłynąć prawie cały świat dokoła! – Tak, ale ja... – Dziś wieczorem zrobisz ze mną rajd po knajpach – przerwał Norbert. – A jeśli Cezarowi to się nie podoba, powiem mu swoje zdanie na temat kierowania chłopcem w twoim wieku. A teraz

bierzmy się za robotę, dosyć gadania. Norbert pracował szybko i sprawnie. Przyznawał to każdy na budowie. W czasie przerwy obiadowej chętnie zrobiono mu miejsce w stołówce. Ulokował się między Jankiem a Gabrielem. Opowiadał o podróżach, mówił o krajach, które Jankowi wydawały się zaczarowane, ponieważ poza okolicami Wielkiego Baou, Panny i własnej wioski nie znał nic. Norbert żartował, opowiadał kawały, z których śmieli się wszyscy. Później pracował znowu aż do wieczora. Gdy wybiła godzina szósta, na placu zaległa cisza. Ludzie, ogłuszeni całodziennym hałasem, przez chwilę, nim sami się uciszyli, krzyczeli jeszcze to, co mieli sobie do powiedzenia. Myli twarze, ręce i grupkami wracali do wioski. I oto pierwszy raz od czasu, gdy tu pracował, zdarzyło się, że Japek nie rozstał się z towarzyszami na rynku i nie ruszył stromą ścieżką ku domowi. Przystanął, by z nimi pogadać ot tak, o niczym. Czuł się „na poziomie”! Nie był już jakimś tam młodzikiem, z którego zdaniem nie liczono się, ale mężczyzną wśród mężczyzn. Kilku robotników weszło do „Amado” Norbert objął Janka ramieniem. – Idziesz? Janek roześmiał się, nieco zbyt głośno może, żeby pokryć własną niepewność. A Norbert popchnął go z lekka do wnętrza „Amado”. – Matyldo, dwa razy wino! Można by pomyśleć, że Norbert już od Bóg wie jak dawna tu mieszka. Matylda Amado obsługiwała go równie usłużnie, jak innych swych gości. Ale na Janka spojrzała jednak ze zdumieniem. – Ty? Tutaj? – A bo co? Przecież nie jest już niemowlęciem! Janek, dla dodania sobie animuszu, jednym haustem opróżnił szklankę. Po czym uśmiechnął się z wdzięcznością do Norberta, który, uderzając w stół dłonią na płask, zawołał: – Jeszcze raz wino dla mego przyjaciela! Janek, nieco zaczerwieniony, roześmiał się głupkowato. – Wiesz... może lepiej już nie! – Spokojna głowa – powiedział Norbert. – Akurat porcja, żebyś nabrał humoru. Matylda nalała drugą szklankę wina... Przy trzeciej zawahała się. – On jest niepełnoletni – powiedziała do Norberta. – No to co? Pani jest jego matką? – Nie, ale wiem, że jego dziadek, Cezar, nie byłby zachwycony, gdyby go tu zobaczył. A ja nie chcę mieć żadnych przykrości. – O la-la! – powiedział Norbert i wyjąwszy jej z ręki butelkę, postawił ją na stoliku. Jakiś inny gość wzywał Matyldę; wzruszyła ramionami i odeszła. Norbert uniósł swą szklankę i wypił ją od razu. Janek sam nalał sobie do swojej. – Powiedz no mi – zapytał Norbert obcesowo, pochylając się ku chłopcu – czy to wielkie białe bydlę, które jest u was, nadaje się w... górach? – Wspaniale! – wybełkotał Janek i, sam nie wiedząc z czego, wybuchnął śmiechem. – Co ty nazywasz „wspaniale”? Norbert mówił na pozór obojętnie, ale metaliczny blask znów zamigotał w jego szarych oczach. Odstawił butelkę dalej od Janka. – Wystarczy... No, mów!

Oparłszy się łokciami o blat stołu, z uszami płonącymi czerwienią, Janek wyjaśnił: – Bella potrafi dokonywać nadzwyczajnych rzeczy. Przejdzie tam, gdzie nie ośmieli się żaden człowiek! I, co najważniejsze, przeprowadzi Sebastiana. Przy niej nie boi się niczego... – A jest inteligentna? – przerwał Norbert. – No! Tyle, że mówić nie umie! Wyobraź sobie, że Sebastian posyła ją po zakupy! Wkłada pieniądze do woreczka, przywiązuje jej do szyi na sznurku i Bella biegnie do piekarni... Ale jeśli nie zapakują jej chleba w papier, to nie chce go zabrać! Sebastian raz jej wytłumaczy, co i jak powinna robić, i wystarczy... Zdajesz sobie sprawę? Różne kawałki o Belli mógłbym opowiadać do jutra. Norbert odchylił się do tyłu, na oparcie krzesła. Nie zwracał już uwagi na Janka, który znowu nalał sobie, a potem i jemu wina. – O czym tak dumasz? – zapytał. Norbert wyprostował się powoli. Spojrzał chłopcu prosto w oczy. – Czy potrafiłbyś wytresować ją tak, by wykonywała pewne szczególne zadania? – Bellę? – No pewnie że Bellę. Janek pokręcił głową. – Bo ja wiem... Słuchać to ona słucha raczej Sebastiana... No i najważniejsze... Sebastian nie lubi, gdy ktoś się do niej wtrąca. – A on? Mógłby ją wyuczyć? – Na pewno! Tylko, że... nigdy się na to nie zgodzi. – Dlaczego? – Ponieważ lubi robić tylko to, co się jemu podoba, i wystarczy poprosić go o coś w związku z Bellą, a na pewno zrobi na odwrót! – Szkoda... Miałem pewne plany. Poważny ton Norberta zdziwił Janka. – Jakie plany? Norbert jakby obudził się ze snu. – Plany, które mogłyby się sowicie opłacić – powiedział znacząco. A ponieważ Janek otworzył szeroko oczy ze zdumienia, dodał: – No tak, plany, które mogłyby się opłacić sowicie, i dziwię się, że nikomu z was nie wpadło to do głowy: ta suka, o ile zrozumiałem, potrafiłaby przeprowadzać turystów aż do włoskiej granicy, tam i z powrotem, poprzez góry, nie zahaczając o drogę... Rozumiesz? Janek kiwnął głową. Wtedy Norbert znów zaczął mówić, jeszcze ciszej: – Trzeba by ją tylko wytresować. A potem biorę na siebie zrobienie nieco reklamy: „Piesprzewodnik, fenomen Wielkiego Baou! Wyprawy i wycieczki”. Kapujesz? Ludzie w czasie wakacji szukają czegoś niezwykłego, chcą nowości: i właśnie da się ją im. A ty, zimą i latem, będziesz tylko zgarniał forsę, którą zarabiać będzie ta suka. Rozumiesz? Janek słuchał wniebowzięty. – Ale ty jesteś – powtórzył znowu. Norbert wesoło klepnął go po ramieniu. – Masz fortunę w kieszeni, chłopcze!... – Ale zaraz wzrok mu stwardniał i dorzucił: – Musisz tylko wy dębić od Sebastiana, żeby wytresował psa... – Tego się nie da – przeciął Janek. – W takim razie musisz Bellę wytresować sam.

Norbert zapłacił za wino i wstał. Janek również próbował się podnieść; poczuł, że głowę ma ciężką, nogi miękkie. Norbert ujął go pod ramię. – Co jest, biedaku? – Chyba... za dużo... wypiłem... Norbert pomógł mu stanąć na nogi. – Głupstwo! – Wiesz, Norbercie... ja jeszcze nigdy nie miałem takiego przyjaciela jak ty... takiego inteligentnego! – Dlaczego? Jankowi odbiło się, zrobił szeroki ruch ręką i oświadczył z emfazą: – To wina mojego dziadka. Uśmiech pełen okrucieństwa pojawił się znowu na ustach Norberta. – Nie chciałem ci tego sam mówić! Ale wiadomo przecież, że dziadkowie są zwykle albo za łagodni, albo za surowi. Janek zrobił dwa chwiejne kroki. – No, to mój należy do tych za surowych!... Przynajmniej w stosunku do mnie! Bo co do Sebastiana... To jego oczko w głowie, rozumiesz? – A twoi rodzice? Co się z nimi stało? – Nie żyją – Janek z trwogą spojrzał na Norberta i, podnosząc palec do góry, dodał poważnie: – ale nigdy nie wspominaj o tym przy dziadku, pamiętaj! – A bo co? Ugryzie mnie? Ale Janek nie zwrócił uwagi na ten głupi żart. Pokręcił głową niezdecydowanie. – Nie lubi, gdy się o tym mówi. Moja matka była jego córką, a mój ojciec siostrzeńcem: rodzice byli kuzynami... Zginęli oboje tego samego dnia w wypadku w górach, gdy ja miałem rok, a Angelina pięć lat. – Nieliche uderzenie – powiedział Norbert. – A nie pomieszało to przypadkiem staremu trochę w głowie? Janek spojrzał na Norberta wystraszony. – Coś ty! Norbert wzruszył ramionami i popchnął go ku drzwiom. Właśnie wchodzili w nie Gabriel z Franciszkiem i Janek wpadł proste na nich. Tracąc całkowicie panowanie nad sobą, wykrzyknął. – Pić! Chcę jeszcze pić! – Ładna historia! – powiedział Gabriel, stawiając Janka prosto. Potem ze złością zwrócił się do Norberta: – Dlaczego pozwoliłeś mu tyle pić? Przecież to jeszcze młokos! A Matylda dodała od siebie: – Nie powinien w takim stanie wracać do Cezara! Gabriel ujął Janka pod ramiona, Franciszek otworzył im drzwi i powiedział cały czerwony ze złości: – Wynoś się, pooddychaj trochę świeżym powietrzem. I żebyś się nie ważył nosa tu pokazywać, bo będziesz miał ze mną do czynienia. Norbert podszedł do Gabriela. – Odczep się, ty... Zostaw mego kolegę w spokoju. Gabriel zacisnął pięści. W gwarnym przed chwilą „Amado” zapadła cisza, w której rozległ się

głos Matyldy: – Tylko bez żadnych rozróbek tu u mnie, bardzo proszę! Gdyby nie malutkie światełko w oczach Norberta, można by pomyśleć, że po prostu żartuje sobie tylko. – Nie będzie żadnej rozróbki – powiedział powoli. Odwrócił się, dopędził Janka, ujął go pod ramię i poprowadził. Drzwi kawiarni zamknęły się za nimi. – Jakie to szczęście, że byłeś przy mnie – biadolił Janek. – Norbercie, kocham cię z całego serca. Ale w „Amado” Gabriel, który nie ochłonął jeszcze z pasji, mówił do Matyldy: – Jeżeli jeszcze raz spotkam tu tego smarkacza, słyszysz, Matyldo, zrobię awanturę na całą okolicę: zbyt szanuję Cezara, żeby pozwolić, by wnuk mu się rozpił! – Wyrzuciwszy to z siebie, dodał już spokojnie: – W każdym razie na miejscu Cezara nie trzymałbym u siebie tego typka, tego obcego.

III Spod krzaczastych brwi Cezar surowo spoglądał na Janka. W dużym pokoju chaty byli tylko we dwóch i Janek z zapałem rozbierał stary piec, aby zainstalować go w komórce. „Jak się da długą rurę i wypuści ją przez okienko – myślał – będzie dobry ciąg”. Głowa go bolała, czoło miał spocone. – Chodź no tu do mnie, chcę z tobą porozmawiać. Janek wyprostował się. – O tym piecu? Chyba mogę go zabrać, przecież i tak nigdy się w nim nie pali! Tylko pokój zagraca. – Nie chodzi mi o piec. Powoli, ze spuszczoną głową, Janek przysiadł na krześle koło fotela Cezara. Prysło gdzieś nagle całe jego rozradowanie. – To o czym? O Norbercie? – Tak. Janek czuł, że ból głowy się wzmaga. A tymczasem dziadek wcale na niego nie patrzył. Nie wyjmując fajki z ust, palił ją drobnymi pociągnięciami. Ciszę przerywało tylko tykanie zegara... Wreszcie Cezar zwrócił się do chłopca: – Byłeś w „Amado” i piłeś. – No to co? Raz mi się zdarzyło! Gwałtowność Janka nie wytrąciła starca z równowagi. – O jeden raz za dużo. Wzburzenie podsunęło Jankowi słowa, których normalnie nigdy nie odważyłby się wypowiedzieć: – A czy dziadkowi nigdy nie zdarzyło się spotkać dobrego kumpla i nie miał dziadek ochoty posiedzieć z nim i oblać takiej okazji? – Owszem. – No więc? A mnie nie wolno? – Nie. Nie w knajpie. – Ciekawym, dlaczego! – Dlatego, że ja zabraniam. Jesteś jeszcze za młody. Wściekłość poniosła nagle Janka. – Dziadek może mi nawet zabronić mieć kolegę tu, w domu, chociaż lokuję go w komórce, jak psa, wśród starego rupiecia, worków kartofli i starych kurzych kojców! Dziadek ma wszystkie prawa: jestem małoletni. Niech się więc dziadek nie krępuje. Cóż to dziadkowi szkodzi, że polubiłem tego człowieka? Niech go dziadek wyrzuci za drzwi: siedzi właśnie w komórce i czeka na

mnie. Z ogromnym trudem Cezar zapanował nad sobą: nie unosić się, nie trzeba, przede wszystkim nie... – Kto ci mówi o wyrzucaniu go za drzwi? Jeszcze nigdy nikomu nie odmówiłem dachu nad głową. Janek roześmiał się nieco szyderczo. – Trudno powiedzieć, by często zdarzały się dziadkowi takie okazje! Trzeba być wariatem, żeby chcieć mieszkać tutaj. Norbert zgodził się z przyjaźni dla mnie. Zapewniam dziadka, że gdyby tylko trochę poszukał, znalazłby w wiosce coś znacznie lepszego od tej komórki! Cezar popatrzył na wnuka nagle bardzo znużonym wzrokiem. – Coś ty zobaczył w tym Norbercie? Co ty w nim takiego widzisz? Jakimi słowami mógł Janek wytłumaczyć; to wszystko, co czuł? Wszakże spróbował. – To wspaniały człowiek! – powiedział cicho. – Dziadkowi trudno to zrozumieć... Gdyby dziadek słyszał, jak on opowiadał w naszej stołówce przy obiedzie! Był marynarzem, wie tyle rzeczy... Umie rozśmieszyć ludzi i opowiedzieć im coś ciekawego. Nikt nic nie mówił, tylko wszyscy słuchali. A jak się zachował wobec kierownika! Ściskali sobie ręce jak równy z równym; mimo że kierownik był akurat w złym humorze, gdy go przyjmował! – A potem? – spokojnie zapytał Cezar. – Potem? Nic – proszące spojrzenie Janka rozpaczliwie uczepiło się wzroku starca. – jak jestem z nim, to czuję, że żyję. Wszystko staje się ciekawe, zupełnie jakbym sam podróżował, rozumie dziadek? – Starał się usprawiedliwić, powiedział z pokorą: – Przecież człowiek musi mieć jakiegoś przyjaciela, to takie ważne... My tu żyjemy jak na odludziu, o niczym się nie wie. A on widział kawał świata, ma różne pomysły... Przyjaźnie, spokojnie Cezar zapytał: – Jakie pomysły? I, jak rozpęka się burzowa chmura, tak wybuchnął entuzjazm Janka, rozpętując, choć nie zdawał sobie z tego sprawy, burzę, która miała zrujnować szczęśliwe życie, rodzinną atmosferę chaty. Właśnie bowiem w tej chwili wszedł Sebastian z Bellą. Obejmował psa za szyję, a głowy ich tuliły się do siebie. – Na przykład – mówił Janek z błyszczącymi oczami – Norbert powiedział, że nasza Bella, gdybyśmy tylko umieli się nią posłużyć, naniosłaby nam pełen dom pieniędzy... Przerwał mu okrzyk Sebastiana: – A po co?! Ale nic już nie mogło opamiętać Janka; żył marzeniem, którym Norbert nabił mu głowę. – Cicho bądź! – zawołał. – Ty tego nie możesz zrozumieć. – Ale ja – powiedział Cezar spokojnie – mogę przynajmniej spróbować... No więc, w jaki sposób? Janek spuścił głowę. W głębi duszy wiedział, że to, co powie teraz, rozbudzi w Sebastianie niepokój. – Trzeba ją wytresować, zrobić z niej dobrego przewodnika – bąknął. Ta niespodzianka zupełnie nie zachwiała uprzejmości Cezara. – Przewodnika – kogo? Janek wyrzucił jednym tchem: – Turystów. Na to odpowiedział Sebastian. Podszedł do Janka, stanął na wprost niego. Powiedział spokojnie,

bo sprawa była dlań zbyt poważna, żeby wykrzykiwać: – Nie chcę. I jego złotawe oczy poszukały wzroku Cezara, a starzec wyczytał w nich całą jego trwogę. Położył mu dłoń na ramieniu i przyciągnął ku sobie, nakazując w ten sposób milczenie. – A dokądże Bella prowadziłaby tych turystów? – Wszędzie... Oczywiście w wysokie góry. – I... to ty zamierzasz ją tresować? – Tak, razem z Norbertem. To nic specjalnego, a nawet całkiem łatwe: dziadek przecież zawsze mówił, że to jest rasa psów-– ratowników, że ona ma instynkt i zalety w tym kierunku. – Tak... Zdaje mi się, że nawet tego dowiodła – powiedział Cezar pojednawczym tonem. – A kiedy zamierzasz ją tresować? – W niedzielę. Sebastian grzecznie, ale stanowczo zdjął ze swego ramienia dłoń Cezara. – Dziadku... Czy oni mają prawo wziąć Bellę beze mnie? Ale Cezar odpowiedział nie jemu. Popatrzył na młodego chłopca, który z zaciętym wyrazem twarzy stał z pochyloną głową i którego dusza zbuntowała się nagle przeciwko rozsądkowi. – Janku – powiedział poważnie – nie zabraniam ci mieć przyjaciela. Zgadzam się, by ten człowiek tu mieszkał, skoro sprawia ci to przyjemność, ale... uważaj. – Na kogo? Na Norberta? – Tak. Na Norberta. Ponieważ zmieniłeś się ogromnie w ciągu jednego dnia. Zastanów się. – Tu nie ma się nad czym zastanawiać: to kolega. Na samą myśl, że jutro nie będzie go ze mną w pracy, mnie też nie chce się pracować. – A dlaczego nie będzie go w pracy? – Poprosił o wolny dzień. Musi pójść do Castellane po walizkę z rzeczami, którą zostawił u swego dawnego szefa. Zaskrzypiały drzwi, Bella warknęła i oto Norbert prawie nieśmiało zapytał: – Czy nie przeszkadzam? Przyszedłem pomóc z tym piecem. Cezar spojrzał na Bellę, która nie przestawała warczeć. Nie kazał jej być cicho. Poważny wzrok przeniósł z niej na Norberta. – Byłeś przetokowym w Castellane? – zapytał. – Tak. – A co robiłeś przedtem? Norbert nieznacznie obrzucił wzrokiem Cezara, Janka, małego chłopca i wielką sukę. Swobodnie oparł się o ścianę. – Pracowałem w różnych zawodach – odparł nieco oschle. – W dobrych i złych... jaki podleciał. – I nigdzie nie mogłeś zagrzać miejsca? – pytał Cezar. Norbert widział, że Janek patrzy na niego dziecinnym, pełnym uwielbienia i podziwu wzrokiem. – Lubię zmiany – powiedział z przesadą, która nie uszła uwadze Cezara, a której on nie znosił, ale która, niby powiew pachnący egzotycznymi woniami, owiała odurzonego Janka... Norbert ciągnął dalej: – Niedługo będę już znał wszystkie kraje na świecie... i wszystkie ich cuda. Sięgnął do kieszeni, wyjął z niej i wyciągnął pod światło jakiś przezroczysty przedmiot o łagodnej, nieco mlecznej zieleni. – To moja maskotka – powiedział. – Pochodzi z Chin.

Janek jak zaczarowany podszedł do niego. – Coś jakby kotek? To ze szkła? – Nie, z nefrytu. Nefryt to taki kamień... Chcesz to? Zachwycony, olśniony Janek wyciągnął już rękę: wydało mu się to tak piękne, że czegoś podobnego nie wyobrażał sobie nigdy. – Zatrzymaj to, Norbercie – sucho powiedział Cezar. – Jeżeli jesteś dobrym człowiekiem, jesteś w tym domu mile widziany. Janek nie potrzebuje od ciebie upominków. Ledwie dostrzegalny stalowy blask mignął na chwilę w głębi oczu Norberta, blask zgaszony natychmiast, a Norbert, znowu stając się układny, uśmiechnięty, powiedział: – Jak pan sobie życzy, dawałem ze szczerego serca. Janek źle zamaskował wzruszenie ramion, nie śmiał jednak przeciwstawiać się woli dziadka teraz, gdy uzyskał od niego zgodę na Norberta. – Chodź – powiedział – pomożesz mi przenieść piec, już go prawie rozebrałem. Gdy Norbert przechodził koło Belli, zawarczała głośniej. Spojrzał na nią uważnie, może nawet z lekkim niepokojem. Sebastian nie zrobił ani jednego ruchu, nie wypowiedział ani jednego słowa, by uspokoić psa. – Każ jej wreszcie być cicho! – krzyknął rozzłoszczony Janek. – Sam jej każ – odpowiedział Sebastian. Janek znowu wzruszył ramionami, tym razem z pasją. Wiedział dobrze, że jeśli Bella warczy tak, jak właśnie teraz, to tylko Cezar lub Sebastian mogą ją uspokoić. – Mam nadzieję, że ten twój zwierzak nie rzuci się na mnie – powiedział Norbert. – Po prostu nie zdążyliśmy się jeszcze z nią zapoznać. Sebastian nie raczył odpowiedzieć. Tak jak i Cezar czekał w milczeniu, póki Janek z Norbertem nie wyszli dźwigając stary piec. Dopiero wtedy, gdy drzwi już się za nimi zamknęły, popatrzył na Cezara. – Nie cierpię tego Norberta – powiedział. – I Bella też go nie lubi. Cezar usiadł w swym fotelu przed kominkiem i zapalił na nowo fajkę. – A ty go też nie lubisz – powiedział chłopiec. – Nie. – To wyrzuć go za drzwi! – Za wcześnie. Janek zbyt go jeszcze uwielbia. Gdybym wyrzucił go teraz, to byłoby prawie tak, jakbym odebrał ci Bellę. Sebastian z niepokojem spojrzał na psa. Bella podeszła i łagodnie ułożyła się jak długa koło niego. I Sebastian pomyślał, że jeżeli rzeczywiście Norbert jest tak ważny dla Janka, to chyba Cezar ma rację, że pozwala mu tu być... ale – tylko „chyba”! Gdyż, w głębi duszy, Sebastian wcale nie był o tym przekonany.

IV Pogoda była przepiękna. Słońce paliło, ale powiewał też łagodny wschodni wiaterek, który, nim dotarł do Świętego Marcina, ochładzał się nad Baou i Panną, a następnie orzeźwiał ludzi. Tak właśnie myślała sobie Celestyna, wdrapując się stromą ścieżką do chaty Cezara... Myślała również, że miło jest pracować u takiego człowieka, jak doktor Wilhelm, że doktor dobrze zrobił żeniąc się z tą upartą kozą, Angeliną, że ich bobo to najpiękniejsze dziecko świata. Uśmiechnęła się z rozanieleniem i, jak to robiła codziennie, zaczęła obliczać: właśnie zaczął się wrzesień, dziś był akurat drugi, a więc Krzysztofek ma dokładnie... sześćdziesiąt dwa dni! Ach, mały żarłok! Jakiż on ma apetyt! Ale co za pomysł, żeby na ojca chrzestnego wybrać mu tego nicpotem, Janka! Pokręciła głową, westchnęła i mruknęła: „W tym wieku, co on, robi się same idiotyzmy!” Celestyna szła do chaty, by, jak codziennie, posprzątać i przygotować jedzenie dla Cezara i Sebastiana. Pogrążona w myślach, szła nie dłużej niż pół godziny. Sebastian, który wstał o świcie, naburmuszony siedział z Bellą przed drzwiami na najniższym schodku. – Hej, Sebastianie! – Dzień dobry! Zabrzmiało to oschle i Celestyna poczuła się urażona do żywego. „Jeśli twoje dąsy nie dotyczą mnie, to nic mnie nie obchodzą, szkoda tylko, że robisz się wtedy taki brzydki, ale jeżeli to ma być na mnie, to wcale mi się nie podoba, bo przecież nie zrobiłam ci nic złego”. Postąpiła jeszcze kilka kroków, oparła się o jakiś głaz, przystanęła i przycisnęła rękę do serca. – Co prawda, to moglibyście mieszkać nieco niżej! Kiedy indziej Sebastian by się roześmiał, ponieważ Celestyna powtarzała to zdanie niemal dosłownie za każdym razem, gdy docierała do schodków ich domu. Ale dziś, spod ściągniętych brwi, bez cienia uśmiechu patrzył, jak stawia swój koszyk, wypełniony po brzegi i przykryty niepokalanie czystą ściereczką, jak wyciąga chustkę, którą wyciera sobie twarz – co sprawiało, że twarz stawała się czerwona i śmieszna. Po czym od razu przystąpiła do rzeczy. – Co się stało? – To przez Janka. – Właśnie tak sobie myślałam... No ale co się stało? Co on narozrabiał? Sebastian jednym skokiem przytulił się do szerokiej, macierzyńskiej piersi Celestyny. Mówił i mówił, aż wreszcie umilkł, zabrakło mu tchu. – Rozumiem – powiedziała Celestyna. Obraz wydarzeń miała teraz wprawdzie chaotyczny, ale

pełen szczegółów, w których Sebastian dał dokładny wyraz swych żalów. – A jaki on w ogóle jest, ten... paryżanin? Norbert paryżanin? Tego Celestyna nie wiedziała, ale z całym spokojem uznała to za fakt, wyrażając w ten sposób cały ogrom nieufności. – A gdzie jest Cezar? Sebastian ruchem głowy wskazał na góry. – A ten idiota Janek? Ten sam ruch brodą, któremu jednak tym razem towarzyszyło spojrzenie pełne złości, w stronę komórki. – Urządza tamtemu mieszkanie. Celestyna popatrzyła na swój zegarek, który, jako broszkę w kształcie skomplikowanego węzła ze srebra, nosiła przypięty do bluzki. Sebastian zawsze zachwycał się tym klejnotem. Pod tym względem oboje z Celestyna rozumieli się doskonale! – Wiesz... Wcale nie jestem ciekawa, ale jak mi ktoś coś opowiada, to go słucham. No więc wiedziałam, że Janek przyprowadził tu przedwczoraj jakiegoś przyjaciela. Jakieś marne indywiduum podobno. – Kto ci to mówił? Wiktoryna czy Matylda Amado? – Ani ta, ani ta. – To kto? Celestyna odparła ze skromnym triumfem: – Pan doktor. Jak dziś rano, bardzo wcześnie, szedł do małego Boudina, spotkał Gabriela. – Tego, co pracuje na zaporze? – No. Gabriel opowiedział mu o Janku i tym... paryżaninie. – Ach!... I Wilhelm powiedział, że to jest marne indywiduum? – Coś w tym rodzaju. Sebastian czuł się tak, jakby mu Celestyna dała talerz pełen czekoladowego budyniu. „Marne indywiduum albo coś w tym rodzaju!” Fala tkliwości zalała duszę chłopca: jak błogo było wiedzieć, że, chociaż się ożenił i miał małego Krzysztofa, doktor Wilhelm nie zapomniał o nim, Sebastianie. Pozostał jego sprzymierzeńcem, jak był nim w zeszłym roku, gdy trzeba było ratować Bellę przed strachem i złością ludzką. Skrzypnęły drzwi komórki i wyszedł z niej Janek. – Dzień dobry, pani Celestyno! Celestyna zerknęła na swój zegarek. – No, a zapora? Spóźnisz się, mój chłopcze. – E, zdążę! Pobiegł pędem. Wkrótce jego wysmukła, młodzieńcza sylwetka stała się już tylko małym, ruchliwym punkcikiem. Biegnąc skrótami, przeskakiwał kamienie ze zręcznością kozicy. W chwilę później drzwi komórki skrzypnęły znowu. Ale choćby Celestyna nie wiadomo jak wyciągała szyję – węgieł domu krył „paryżanina”. Dopiero gdy zaczął schodzić z kamienistego zbocza, zobaczyła jego plecy. Bella zawarczała. Nie odwrócił się. Z rękoma w kieszeniach szedł bez pośpiechu, obojętnym krokiem. Nagle Celestyna, nie mogąc powstrzymać się, zawołała: – Dzień dobry panu! Chciała koniecznie zobaczyć twarz tego człowieka! Przystanął, odwrócił się ku niej. – Dzień dobry – powiedział. I nie troszcząc się wcale, kim ona jest ani skąd się tu wzięła,

dorzucił po prostu: – Idę do Castellane i wrócę wieczorem. Może potrzebuje pani czegoś z miasta? Celestyna pokręciła głową, przez chwilę zbita nieco z tropu, ponieważ nie przypuszczała, że „marne indywiduum” może mieć tak przystojną i, prawdę mówiąc, całkiem przyjemną twarz. – Pojedzie pan autobusem? Mówiła byle co, aby zatrzymać go nieco i przyjrzeć mu się lepiej. – Nie, wolę zejść pieszo na stację w Belbec. Nie cierpię autobusów. Zrobił pożegnalny gest dłonią i szybko pobiegł w dół. Celestyna śledziła go wzrokiem, a potem, biorąc swój koszyk, mruknęła: – I co mi też strzeliło do głowy? Tracę tylko czas zamiast brać się do roboty! Wspięła się na schodki, poklepała Sebastiana po policzku, ostrożnie obeszła Bellę, która nie raczyła ruszyć się z miejsca, i weszła do domu. Po chwili Sebastiana dobiegły odgłosy codziennej krzątaniny. Zaskrzypiały drzwi szafy ściennej: to Celestyna wyjmuje swój fartuch. Potem rozległo się szczękanie garnkami i w końcu woda z kranu popłynęła na pełny regulator. Sebastian wstał. Bella też podniosła się w całej okazałości. – Chodź, pójdziemy na spotkanie Cezara. Ale nagle drzwi z sieni rozwarły się gwałtownie. – Sebastianie!... Hej, Sebastianie! Zaczekaj chwilę. Celestyna stała w progu, trzymając jakąś paczkę. – Gdzie ja mam głowę! Zapomniałam wstąpić po drodze na pocztę, a teraz poranny pociąg już odszedł! Biegnij szybko i postaraj się dogonić tego... no, tego przyjaciela Janka. Poproś go, żeby doręczył to mojej siostrze w Castellane, adres jest wypisany. Oszczędzę na znaczkach i będzie prędzej! – Co tu jest? – Mała sakiewka, którą Angelina wyhaftowała dla mojej siostry. Ucieszy się, biedactwo, choć nie będzie miała co wkładać do niej... Sebastian wziął paczuszkę z rąk Celestyny, nasunął pętelkę sznurka na palec i, skacząc z kamienia na kamień, popędził na przełaj, skrótami, przez świerkowy las ku wiosce. Od czasu do czasu jakiś wielki pień groźnie zagradzał drogę małemu chłopcu i wielkiemu psu, którzy biegli tak, jakby ścieżki górskie latem nie przypominały raczej wyschniętych koryt strumieni, ale przyzwoite drogi. Bella skakała, kamienie staczały się ze zbocza, a stopy Sebastiana zdawały się nie tykać ziemi. Chłopiec i pies przemknęli przez wieś jak huragan. – Sebastian! Dokąd tak pędzisz? I Wiktoryna, stojąc na progu, w ostatniej chwili chwyciła za ramię swego syna, który rozpędził się, by podstawić Sebastianowi nogę. – Ach, ty niedojdo! Chcesz, żeby cię ta suka rozszarpała? A Bella i Sebastian biegli dalej. Za merostwem wpadli na małą dróżkę, prowadzącą ku dolinie, do Belbec. Paczuszka Celestyny kołysała się na palcu Sebastiana. Nie lubił schodzić w dolinę. Wolał swe długie wędrówki po stoku Baou, gdy Bella prowadziła go tak wysoko, że zdawało mu się, iż jest kozicą czy nawet ptakiem. Nagle Bella stanęła w miejscu. – Co ci się stało? Nie chcesz mi chyba powiedzieć, żeś się zmęczyła? Zeszła z bitej drogi i powoli zaczęła iść ku stromo spadającemu zboczu. Na krawędzi usiadła. Patrzyła w dół i warczała. Sebastian podszedł do niej. Widział stąd zygzaki drogi, która niby wstążka szarego jedwabiu zstępowała ku dachom Belbec, ku małej jak zabawka stacyjce kolejowej. Ale to, na co patrzyła Bella i co zobaczył Sebastian, było znacznie bardziej dziwne: dwa czy trzy

zakręty niżej szedł Norbert, a pod górę, w jego stronę, jechał jakiś samochód. Zalrzymał się, gdy się zrównali. Z samochodu wysiadł mężczyzna. Uścisnął Norbertowi dłoń i Sebastian wyraźnie usłyszał słowa tego ostatniego: – Nie jest mądrze przyjeżdżać aż tutaj! Nie mogłeś zaczekać na mnie trochę niżej? Zwłaszcza z takim czołgiem... Więcej Sebastian nie dosłyszał, Norbert wsiadł do samochodu, drzwiczki trzasnęły. Kierowca zajął swe miejsce, jego drzwiczki trzasnęły również. Samochód musiał wymanewrować ostrożnie, żeby zawrócić, i wśród warkotu motoru pojechał z powrotem, w stronę Belbec... może do Castellane, a może gdzie indziej. – Ale samochód! – mruknął Sebastian. Jeszcze nigdy takiego nie widział: długi, szeroki, błyszczący. Przez chwilę tylko to go pochłaniało. Długo przeprowadzał go wzrokiem, a on tymczasem raz po raz wynurzał się zza zakrętów, za każdym stając się coraz mniejszy, i wreszcie wjechał do Belbec. Sebastian z żalem popatrzył na paczuszkę, którą wciąż trzymał w ręku. – Takim samochodem w pięć minut mogłaby być w Castellane! Nie miał zielonego pojęcia o geografii, odległościach, czasie... chyba że chodziło o góry. Wielki Baou i Panna wtajemniczyły go we wszystkie swoje sekrety, czego nie zrobiła dolina, jej miasta i drogi. Warczenie Belli, która ciągle siedziała na krawędzi zbocza, przypomniało mu, że od przedwczorajszego wieczoru w domu ich przebywa człowiek obcy, który osaczył Janka jak lis, co podchodzi swą ofiarę i zwabia ją do jamy, z której nie może już się wymknąć, zdana na pożarcie. Sebastian rzucił okiem na psa, po czym uważnie przyjrzał się wstędze drogi... – A mówił, że do samej stacji będzie szedł pieszo – mruknął. I jeszcze długo, bardzo długo stał w tym samym miejscu, obserwując dachy Belbec, aż z daleka, z bardzo daleka posłyszał bicie gongu na wieży, wydzwaniające dla robotników godzinę przerwy obiadowej. Wtedy poczuł, że jest głodny. – Zaczekaj! Postaram się o coś do jedzenia. Paczkę Celestyny położył między łapami Belli, która jak długa położyła się na boku i czuwała, na pozór drzemiąc, w rzeczywistości gotowa w każdej chwili, na lada znak, stanąć w pogotowiu. Uniosła głowę, ale ani jeden muskuł jej nóg nie drgnął. W ciemnym obramowaniu powiek złotawe spojrzenie źrenic, takich samych jak u Sebastiana, uważnie śledziło oddalające się dziecko, wspinające się drogą ku Świętemu Marcinowi. Jednakże nie poruszyła się. A Sebastian, gdy był sam, bez Belli, nie potrafił gospodarować swymi siłami. Pędził jak strzała do pierwszego z brzegu domu w Świętym Marcinie, tego, w którym mieszkał Michał Boudu, od trzech tygodni chory na bronchit. Ale nie zastał tam samochodu doktora. Wobec tego, zmachany, położył się na brzegu skarpy, nasłuchując odgłosów w trawie. Jakiś trzmiel otarł mu się prawie o nos i Sebastian pomyślał, że gdyby Bella tu była, na pewno by go złapała. Gdy wstał, serce biło mu już spokojniej. Znowu zaczął biec i tym razem zatrzymał się dopiero przed drzwiami domu doktora. Otworzyła mu Angelina z dzieckiem na ręku i Sebastian pomyślał sobie, że Krzysztofek, pozawijany w pieluszki, bardziej przypomina dużą parówkę niż owo cudo, o którym tak często mówiła Celestyna. Wpatrzył się w Sebastiana niebieskimi i okrągłymi oczkami. – Poznaje cię! – szepnęła Angelina z zachwytem.

A Celestyna wynurzyła się z kuchni, gruchając: – Aniołeczek prześliczny, synuś kochany, bobulek złociutki! – i zaraz zapytała: – No co, Sebastianie, oddałeś moją paczuszkę? Zaprzeczył ruchem głowy. – Nie zdążyłem go dogonić. I, sam nie bardzo wiedząc dlaczego, ani nie opowiedział o pięknym samochodzie, ani nie powtórzył tego, co udało mu się dosłyszeć... – Jestem głodny – powiedział. Celestyna napomknęła, że w domu czeka go smaczne jedzenie, podczas gdy tu dopiero za jakiś kwadrans wstawi się pieczeń do pieca, ponieważ pan doktor nie przyjdzie wcześniej niż za godzinę... Sebastian nie wdawał się w rozmowy. Poszedł prosto do kuchni, wziął sobie wielką pajdę chleba, kawał kiełbasy i podszedł do Angeliny, nachylonej nad kołyską. – Bella na mnie czeka – powiedział. – Nie idziesz do domu? – Nie! – Dziadek będzie się niepokoił. – Nie. Wie, że jestem z Bellą. I w obawie, by tego rodzaju rozmowa nie zaprowadziła go zbyt daleko, odszedł z chlebem i kiełbasą pod pachą. Zastał Bellę tam, gdzie ją zostawił. Podzielił się z nią jedzeniem. Przez cały dzień minął ich jedynie stary Wincenty, idący do swej winnicy, i przejechał szewc Mateusz bryczką, zaprzęgniętą w parę koni. Po dwóch godzinach wracał, wioząc pełno przeróżnych skór, a Wincenty przechodził z powrotem dopiero koło szóstej wieczorem. Sebastian słyszał, jak na kościele w Świętym Marcinie zegar wydzwaniał godziny i kwadranse, słyszał gong na budowie, oznajmiający koniec pracy; potem silny podmuch wieczorny ochłodził góry, cały światek małych, trwożnych stworzonek, przycupniętych gdzieś w cieniu, póki trwał upał, zakrzątnął się teraz w poszukiwaniu żeru. Dachy Belbec z rudych przeszły w ciemny brąz, a Bella w mroku wieczoru wydawała się jeszcze bielsza. Ale Norbert nie wracał. – Może już w ogóle nie wróci – mruknął Sebastian. Jakaś sowa krzyknęła trzy razy i ucichła. Sebastian zadrżał... Noc przynosiła górom spokój. – Chodź – powiedział Sebastian – wracamy. Ostatni raz spojrzał w stronę doliny. Drogi nie było już widać, jak również i dachów Belbec, ale miasteczko można było rozpoznać po małych, błyszczących punkcikach okien, które światełkami przetykały ciemną masę domów. Jedno z tych światełek poruszało się... Zaczęło się powiększać... Rozdzieliło się na dwa, rzucając snop blasku, który począł wspinać się ku Świętemu Marcinowi, oświetlając niewidoczne już krzywizny i zakręty drogi. Wkrótce Sebastian usłyszał warkot motoru, wydało mu się, że rozpoznaje szaroniebieski kolor, który tak zachwycił go rano. I Bella zawarczała. – Cicho!... Słuchaj. To był ten sam samochód i zatrzymał się znowu prawie w tym samym miejscu, co rano. Światła przygasły, ale teraz wszystkie odgłosy i słowa Sebastian słyszał znacznie lepiej niż w dzień. – A nie wpakuj się do rowu, jak będziesz wykręcał – odezwał się głos Norberta. – Co za wredna dziura! – warknął drugi głos.

Potem nie było rozmowy, rozległo się tylko trzaśniecie drzwiczek czy zamykanie bagażnika i znów odezwał się ten sam głos: – Postaraj się to załatwić... i uważaj na walizkę. Powodzenia! – Do widzenia! – odpowiedział głos Norberta. Zabłysły latarnie samochodu, wóz wymanewrował, warkot motoru ścichł powoli, a dwa światełka tylne, niby dwa czerwone żuczki świętojańskie, zagubiły się wreszcie wśród rozlicznych świateł Belbec. Zapanowała cisza. Sebastian usłyszał w niej kroki na drodze. I Bella zawarczała znowu. – Cicho, mówię ci! Norbert przeszedł tak blisko, że snop światłą z jego latarki przebiegł tuż-tuż koło chłopca i psa, ale ich ominął. Sebastian położył dłoń na głowie Belli, by przypadkiem nie warknęła, i szepnął cichutko do samego jej ucha: – Cicho, Bella, spokojnie! Nie pozwolił psu ruszyć się, dopóki odgłos kroków nie ścichł. Pięć razy policzył powoli do dziesięciu. I dopiero wtedy, z ręką na karku Belli, ruszył w górę, ku domowi. Nocy bał się tylko wówczas, gdy był sam, a teraz Bella prowadziła go bez najmniejszego wahania. Wiodła go powoli, strzegąc przed zmyleniem drogi czy niebezpiecznym stąpnięciem. Czasem zaczynała powarkiwać głucho i Sebastian wiedział, że poczuła gdzieś zapach Norberta. Za każdym razem nakazywał: – Cicho, Bella, milcz! Już niedaleko chaty zauważył światło, które od wejścia powędrowało prosto do komórki, ale Sebastian nie poszedł tam. Z ręką zanurzoną w futrze Belli, by nie zaszczekała, teraz on prowadził ją ku schodkom. Drzwi otworzył bardzo ostrożnie – nie zaskrzypiały... W domu było zupełnie ciemno, tylko polana na kominku rzucały nieco zaróżowionego światła. Sebastian poszukał zapałek i świecy, znajdujących się zawsze koło jego łóżka, i gdy już ją zapalił, z lichtarzem w ręku zwrócił się do psa: – Zostań tu, Bella... Słyszysz? Położyła się z oczami zwróconymi ku niemu, a jej łagodny wzrok odprowadził go aż na szczyt drewnianych schodów. Sebastian poszedł prosto do pokoju Cezara. Uchylił drzwi z pewnym lękiem: prawdę mówiąc, nie spodziewał się wyrazów uznania w związku z godziną swego powrotu! – Cezarze – szepnął – śpisz? Naprawdę mogło się wydawać, że Cezar śpi, taki był nieruchomy. Nie poruszył się i Sebastian nie wiedział nawet, czy otworzył oczy. – Podejdź. Głos Cezara nie wróżył niczego miłego. Sebastian postawił świecę na nocnej szafce i stanął obok nieruchomo w oczekiwaniu na spodziewaną burę. – Gdzie byłeś? – Przy drodze. – Przy jakiej drodze? – Tej do Belbec. – Coś takiego! – Cezar patrzył na chłopca przenikliwie. – I cóżeś tam robił po nocy? Sebastian bardzo chciał opowiedzieć wszystko, ale nie wiedział, od czego zacząć. Wobec tego nie mówił nic. Z powagą na twarzy myślał o pięknym samochodzie, o Norbercie, o Janku, o karze, która go niechybnie czeka od Cezara, i wszystko to kłębiło mu się w głowie... Cezar wyprostował się

powoli, spojrzał mu prosto w twarz. – Podaj mi, proszę, moją fajkę. Sebastian wziął ją z nocnej szafki wraz z kapciuchem pełnym tytoniu i, póki Cezar fajkę napychał, a potem zapalał, chłopiec milczał. Nagle poważny i spokojny głos starca przerwał ciszę: – Coś cię trapi, Sebastianie! I to było tak, jakby jakieś drzwi otworzono na roścież na przyjęcie wszystkich możliwych słów. Ale Sebastian zdołał powiedzieć tylko: – Norbert kłamie. Cezar palił krótkimi, szybkimi pociągnięciami. Wyjął fajkę z ust i jego wzrok stał się jeszcze bardziej przenikliwy. – Na jakiej podstawie to mówisz? – Powiedział, że idzie na stację, żeby pojechać do Castellane, ale to nieprawda. – Śledziłeś go? Sebastian skinął głową. – Nie pojechał pociągiem... Przyjechał po niego piękny samochód z jakimś panem ubranym po miejsku. – Może to ktoś z tych jego przyjaciół, do których się wybierał? Sebastian wzruszył ramionami: tego to już nie wiedział. Ale może powtórzyć, co udało mu się posłyszeć, a może Cezar wtedy zrozumie... – Gdy ten piękny samochód nadjechał, Norbert powiedział: „To niebezpiecznie przyjeżdżać aż tutaj! Nie mogłeś zaczekać na mnie tam, niżej?” A gdy wrócił wieczorem, miał jakąś walizę. – Przecież właśnie poszedł po swoje rzeczy do poprzedniego zwierzchnika – mruknął Cezar. – Tak, ale ten, co go przywiózł, powiedział: „Postaraj się załatwić. – I jeszcze dodał: – Uważaj na walizę”. – Tak. Sebastian zrozumiał nagle, że to, co go tak zaskoczyło, opowiedziane w ten sposób, nie oznaczało prawie nic. Ogarnął go niepokój. Jego drobna twarz aż się cała zmarszczyła z wysiłku, by wypowiedzieć lepiej to, co czuł: – Ten Norbert... nie lubi nikogo... ani Belli, ani ciebie, ani mnie, ani Janka... – Wiem – powiedział Cezar. Wówczas Sebastian w przypływie nadziei dorzucił szybko: – On jest zły... Bella go nie lubi. – I o tym też wiem – powiedział Cezar powoli. Ze zmarszczonymi brwiami zaczął kopcić fajkę. – Daj mi spokojnie się zastanowić, synku – powiedział szorstko. – Idź spać. ... Sebastian wziął świecę. Ruszył ku drzwiom, otworzył je... i wtedy dopiero odwrócił się i raz jeszcze powtórzył z powagą: – Norbert kłamie. – Dobranoc, mój mały... Dobrze zrobiłeś, żeś z tym do mnie przyszedł. Sebastian westchnął głęboko: teraz mógł zasnąć spokojnie. Cezar wiedział, Cezar zrozumiał, Cezar... był mistrzem, wszystko potrafi. Gdy chłopiec wyszedł, Cezar zapalił lampę. Nie było co myśleć o śnie wobec tego niepokoju, jaki dręczył go z powodu Janka. Janka, który był jednocześnie łagodny i porywczy, uległy i zdolny do zawziętego uporu... „Zupełnie jak jego matka – pomyślał Cezar. – Angelina przypomina ją zewnętrznie, ale jej charakter odziedziczył Janek...” Myślał o tym strasznym dniu, kiedy po

gwałtownej sprzeczce jego córka poszła, szalona, w wysokie góry. Nigdy nie zapomni tego dnia, do śmierci będzie robił sobie wyrzuty... Tak, Marta była dobra, ale porywcza, ustępliwa, ale też zdolna do nieprzełamanego uporu. Jak Janek. Tamtego dnia, a wkrótce będzie to już szesnaście lat, chciał użyć swego autorytetu, przełamać upór Marty. O co wtedy chodziło? Nie pamiętał już nawet i nie miało to znaczenia... Marta parła zawsze naprzód, zapominając o wszystkim, co nie było jej racją, choćby nawet ta jej racja nie była słuszna. Tamtego dnia ojciec Angeliny i Janka powiedział, patrząc mu w oczy: „Ojcze, przecież ojciec wie, że ona wolałaby raczej umrzeć niż przyznać się do pomyłki!” I poszedł szukać jej aż do wąwozu Wielkiej Defilady. Tam właśnie zaskoczyła ich lawina, oboje razem. Pod wpływem tych wspomnień Cezar przymknął oczy. Od chwili pojawienia się Norberta Janek miał takie samo spojrzenie, jak jego matka, gdy wtedy biegła ku górom. Nie poddałby się żadnemu nakazowi, każdy uważałby za niesprawiedliwy i przeciw każdemu by się zbuntował. Może później... jeśli będzie można mu dowieść, że Norbert nie zasługuje ani na jego zachwyt, ani na jego przyjaźń. Ale działać trzeba powoli, ostrożnie, mądrze. Trzeba udawać, że się ustąpiło, a jednak czuwać tak, jak Bella obserwuje drapieżnego ptaka, pozwalając mu kołować coraz niżej i niżej, coraz bliżej i bliżej nad jagniętami, aby tym pewniej schwytać go w odpowiedniej chwili. „Nie wyrzucę tego człowieka – pomyślał Cezar. – Jeszcze nie teraz”. Wokół domu była spokojna i ciepła noc, której ciszę mąciły jedynie niezliczone szmery. Bezsenna noc dla Cezara, rozważającego swą troskę, dobra noc dla Sebastiana, uspokojonego i strzeżonego przez Bellę, wyciągniętą koło jego łóżka. Bellę, której miłość do dziecka była w nieustannym pogotowiu. Tej samej nocy Norbert w swej komórce zajęty był dziwną robotą. Drzwi zamknął na klucz, a okno zasłonił okiennicą. Przekręcił również klucz w zamku drugich drzwi, które prowadziły do obory. Następnie przesunął łóżko na sam środek, a tam, gdzie ono stało przedtem, zaczął kopać ubitą ziemię podłogi. Rył ją nożem i cała ta praca odbywała się bezszelestnie. Gdy uznał, że dziura jest już dostatecznie duża, otworzył walizkę stojącą na łóżku. Wyrzucił z niej pośpiesznie trochę ubrań, pod którymi ukryta była drewniana skrzyneczka. Nie była duża, ale wyglądała na ciężką. Przeniósł ją do wydłubanej dziury i z wielkimi ostrożnościami zakopał, pokrywając dość cienką warstwą ziemi, którą wygładził dłonią, a potem udeptał. Zasunął łóżko na miejsce, przysłaniając nim kryjówkę. Nalał sobie z konewki wody do miski i umył ręce. Janek doskonale wszystko urządził! W tej komórce nie brakuje niczego... nawet jasnoniebieskiego, pachnącego mydełka. Norbert zaśmiał się drwiąco: prawdopodobnie pozostałość po czasach, kiedy jeszcze mieszkała tu Angelina. Zapalił papierosa i usiadł na łóżku. Pogrzebał jeszcze w walizie i wyciągnął z niej jakiś łańcuch o dużych ogniwach. Oba jego końce połączone były małą, prostokątną blaszką, zwisającą na kształt medalionu. Przerzucał łańcuch z dłoni do dłoni: był ciężki i solidny. Norbert uśmiechnął się uśmiechem, który pojawiał mu się jedynie w kącikach ust i nie odbijał się w oczach... „Piękny podarek dla Belli” – pomyślał. Rozejrzał się wokoło: trzeba było mieć sporą dozę dobrej woli lub... jakąś wielką korzyść w perspektywie, żeby zgodzić się mieszkać w takiej norze! Choćby tylko przez tydzień. Teraz z zadziwiającą akuratnością poukładał swe rzeczy, przybory toaletowe. Rozebrał się, wyciągnął na łóżku i westchnąwszy z zadowoleniem zdmuchnął wreszcie płomyk naftowej lampki. W ciemności, z rękoma pod głową, uśmiechnął się. Tak, wizyta w Castellane udała się znakomicie. Przypominał sobie wszystko po kolei i szczegółowo...

Kierowca zatrzymał samochód na rynku, potem poprowadził go wąską uliczką do jakiegoś niepokaźnie wyglądającego hoteliku. – Przewija się tu dużo osób, mało kto mieszka dłużej – powiedział. – W sam raz odpowiedni dla nas. Weszli na pierwsze piętro. Pokój numer 18. To właśnie tu oczekiwali go Odon i Mareil. Odon, szef, nerwowy, wysoki i chudy. W ręku trzymał pęk kluczy, którymi poruszał bez przerwy i które brzęczały natrętnie. Mareil natomiast, przeciwnie, był raczej tęgi, a z wyglądu – wulgarny. Co do trzeciego, Johna, to wydawał się w ogóle nijaki: rzadkie, jasne włosy, niebieskie, naiwne oczy, bardzo małe dłonie, średni wzrost – nic szczególnego. – No? – zapytał Odon. – Jeśli chodzi o mnie – odparł Norbert – to sprawa załatwiona. I Norbert wspomniał z przyjemnością pełne podziwu gwizdnięcie Odona oraz zadowolone kiwnięcie głową Mareila. – Słuchamy – powiedział Mareil. Norbert spokojnie pociągnął łyk whisky, którą podał właśnie John, i dopiero potem zaczął opowiadać: – Sednem sprawy jest grota Wielkiego Baou... Co do tego zgadzamy się, prawda? Dzięki niej mamy z głowy lotniska, pociągi i wszelkie takie kramy. Nie ma świadków, jest spokój i... pewien oryginalny sposób przechodzenia przez granicę. Włosi po tej stronie prowadzą fajną knajpę. Ale trzeba się dobrać do tej groty! – Właśnie po to tam jesteś – oschle powiedział Odon. Tym samym oschłym, ale dumnym tonem Norbert odpowiedział mu: – Pozwolisz, że będę mówił? Klucze w ręku Odona zabrzęczały żywiej. – Proszę, mów. – O ile pamiętam – ciągnął Norbert – umówiliśmy się spotkać tu dzisiaj i właśnie jestem. I to z dobrymi nowinami. – Spodziewamy się ich! – Dziękuję... A więc z tą budową zapory wszystko w porządku, informacja była dobra, zaangażowano mnie bez trudu. Co do mego locum u starego Cezara, to trudno o coś lepszego. Dom stoi w połowie drogi między wioską a Wielkim Baou, niezbyt daleko od groty. Mareil zapytał: – A ten Cezar nie zanadto cwany? – Owszem. Cwany, przebiegły i wałęsa się po górach. Twardy orzech do zgryzienia. Może być niebezpieczny, ale biorę go na siebie. Mieszka z dwoma chłopakami: jeden całkiem mały, może ze sześć, siedem lat, a drugi to młodzik,– zupełny idiota, lat siedemnaście... Ale najważniejsze, że mają psa, olbrzymią sukę, wprost okaz. I to ona wykona pracę. Odon podskoczył. – Zwariowałeś? Nie jesteśmy w cyrku! Norbert zaś podjął znowu łagodnie, spokojnie: – Pies nie gada! Trzeba ją tylko wytresować, by chodziła tam i z powrotem, od domu do groty, aż nauczy się to robić sama i, gdy nadejdzie dzień J, nic nie zwróci niczyjej uwagi... Nic. – A kto ją wytresuje? Ty? – Z początku myślałem, że, zrobi to ten on mały. Potrafiłby, ale jest krnąbrny jak muł. Wobec tego musi to wykonać ten matoł, Janek. – Pod jakim pretekstem?

– Przeprowadzania turystów! Ach, jakże serdecznie śmieli się wszyscy:– kierowca, Odon, Mareil i John! Ale w końcu Odon przestał brzęczeć kluczami, a wzrok miał ciężki, gdy skierował go na Norberta. – Płaci ci się za to, żeby towar przeszedł przez granicę drogą przez Wielki Baou. Jakimi sposobami... to już twoja sprawa. Ale nie pomyl się. Instrukcje pozostają te same: począwszy od dziś żadnych więcej telefonów, telegramów, nic poza radiem. Znasz kod? – Tak. – Wiesz, z kim masz się kontaktować na górze? – Tak. – No, to teraz na ciebie kolej, John. I John wyciągnął antenowy radiowy aparat nadawczy, sprawdził jego działanie, pieczołowicie ułożył go w walizie wraz z portfelem pomiędzy roboczymi ubraniami dla Norberta. – Tu są pieniądze i lipny dowód osobisty na wszelki wypadek. – Przecież jeden już mam! – A co, nie podoba ci się, że przygotowałem jeszcze jeden? Nazywasz się w nim Ryszard Moity. Teraz z kolei Norbert zapytał: – Nie mógłbyś mi gdzieś skombinować, ale od razu, obroży dla psa? – Skombinować ci mogę, co chcesz. Jaka ma być ta obroża? – Łańcuch powinien być solidny, z jakimś medalionem czy czymś w tym rodzaju, żeby można w nim schować... no, towar. – Zobaczę. John był w swoim rodzaju geniuszem! Zaraz wyszedł, żeby kupić obrożę, najnormalniejszą w świecie obrożę, a w pięć godzin później miał już do niej prawdziwe cacko. Nawet sam Norbert nie od razu potrafił odkryć, jak otwiera się ten medalion, cienki jak blaszka. Akurat taki, by mógł się w nim zmieścić... mikrofilm. – Towar... kiedy zostanie mi dostarczony? – Najdalej w ciągu tygodnia. Będziesz otrzymywał wiadomości na bieżąco. Nasze hasło: „Łasica”. – Dobra. Łańcuch z zamaskowanym schowkiem powędrował do walizy obok skrzyneczki z radiem i gdy Norbert wyruszył w powrotną drogę, było już dość późno. Sprawdził godziny pociągów, przychodzących do Belbec... Zbyteczna przezorność, ponieważ w domu Cezara nikt na niego nie czekał, wszyscy już spali i nawet suka nie zaszczekała. Norbert przymknął oczy. Pojutrze jest niedziela i zacznie się tresowanie psa. A ponieważ ma tylko tydzień czasu, trzeba będzie pracować z nią codziennie o świcie, przed pójściem do pracy. I Norbert zasnął błogo spokojnym snem bez snów.

V W niedzielę i w dni powszednie, zimą i latem, Cezar wstawał o świcie. Zdziwił się, gdy tej niedzieli zastał Janka krzątającego się w kuchni koło płyty. – Co, już wstałeś? W niedzielę? Doprawdy, zaskakujesz mnie. Bystre spojrzenie spod siwych brwi było kpiące i dla Janka dzionek rozpoczął się nieprzyjemnie. Wpatrywał się uparcie w garnek, w którym mleko niemal już wrzało, i dzięki temu mógł odpowiedzieć obojętnie: – Przecież dzisiaj mamy zacząć tresurę Belli... razem z Norbertem. Rzucił ostrożne spojrzenie w stronę łóżka pod schodami, gdzie spał Sebastian, a obok Bella z zamkniętymi oczami, wyciągnięta jak długa, oparła swój potężny łeb na ramieniu chłopca. – Zawsze się zastanawiam – powiedział Cezar – jak on może spać z tymi czterdziestoma kilogramami kości, mięsa i futra na swoim łóżku... Ale gdyby ktoś chciał zabrać mu tego psa w nocy, to byłby dla niego prawdziwy dramat... W dzień zresztą także. Spojrzał na Janka. – Masz zamiar spędzić cały dzień poza domem? Milczenie. Janek wpatrywał się w garnek z mlekiem. Czuł spojrzenie Cezara na swych plecach; starzec zauważył, że na stole stoi przygotowana taca, na niej kubeczek, garnuszek gorącej kawy, paczka biszkoptów i... zasiadł akurat przed tą tacką. – Nie przypuszczałem, że tak ładnie potrafisz przygotować do śniadania. Miło z twojej strony, żeś o mnie pomyślał, bardzo dziękuję. Ręka Janka zadrżała, gdy wlewał gorące mleko do kubka. – To... to dla Norberta. – Podajesz mu kawę do łóżka? Złość kipiała w Cezarze. Nie miał racji, wiedział o tym! Ale jak tu panować nad sobą, gdy w człowieku aż krzyczy coś z pasji? Janek wziął tacę i ruszył ku drzwiom. Ze zmieszania zapomniał o mleku. Zawrócił po nie. Cezar śledził go wzrokiem. – Mój biedny chłopiec! – powiedział. Janek, zaskoczony, stanął jak wryty. – No i co? – odezwał się Cezar twardo. – Na co czekasz? Zanieś mu to śniadanie, skóro wszystko naszykowałeś. Siedział nieruchomo, długo patrząc na drzwi, przez które wyszedł Janek. Wreszcie wstał, podszedł do kredensu i z westchnieniem wyjął kubek dla siebie. Norbert, jeszcze w łóżku, przyjął tacę z rąk Janka tak zwyczajnie, jakby przyzwyczajony był, że

go obsługują. – Jesteś jak brat!... No, jak się dziś czujesz? Mam nadzieję, że doskonale! Och, zapomniałeś o cukrze... nie szkodzi. Starannie nalał sobie kawy, dolał mleka, wszystko tak, jak właśnie lubił. – Co ci jest? – spytał nadgryzając biszkopt. – Dziadek przyłapał mnie akurat, gdy już wychodziłem. – Masz pecha! Narobiłeś hałasu? – Nawet nie. – Mój biedny chłopiec! – powiedział spokojnie Norbert, popijając pachnącą i gorącą kawę. – Ach, nie! Nie mów tak! – zawołał Janek. – Właśnie on mi powiedział to samo. Norbert rzucił obojętnie: – Mój biedny stary! A potem odsuwając tacę zapytał ostro: – Nie wybiera się czasem w góry ten twój dziadek? Janek skinął głową twierdząco i, podchodząc do małego okienka, otworzył je. Na wprost widać było Wielki Baou, daleki, cały pokryty śniegiem i królujący swym ogromem nad całą okolicą. – Zamknij okno – powiedział Norbert sucho. – Od samego patrzenia na te twoje góry robi mi się niedobrze. Janek spojrzał na niego zdziwiony. – Myślałem, że je lubisz... – ale zapał wrócił mu szybko. – Wiesz, dzisiaj będzie śliczna pogoda! Te czarne chmury nad Baou nic nie znaczą. Słońce wzejdzie, to je rozproszy. Norbert wstał z łóżka. Nagi do pasa, umył twarz zimną wodą w miednicy, wypluskał się cały, potem wytarł ręcznikiem. Nagle zaniepokoił się: – Słuchaj, a czy Cezar nie weźmie czasem tej suki ze sobą? – Bella nie pójdzie bez Sebastiana. Z grzebieniem w ręku, Norbert spojrzał na niego. – Co ty bredzisz?... Uważasz, że będziemy musieli włóczyć tego szczeniaka ze sobą? – Myślę, że przynajmniej z początku będzie chciał iść razem z nami. Norbert z pasją cisnął grzebień do miednicy i podszedł do okienka. – Trzeba było mnie uprzedzić, że nie jesteś w stanie kazać temu psu, żeby cię słuchał! – Przypuszczam, że mnie posłucha – powiedział Janek z pewnym wahaniem. – Bardzo mnie lubi. – Nieważne, co ty przypuszczasz – wrzasnął Norbert – tu chodzi o pewność! Nie mam zamiaru wysłuchiwać przez cały dzień popłakiwań tego smarkacza! – Jeśli wyjdziemy, jak Sebastian będzie spał, Bella pójdzie z nami na pewno. Norbert bez słowa wciągnął spodnie z jasnego drelichu, czarną koszulę i wdzianko. – Wiesz – powiedział Janek – jak przyzwyczaję Bellę, żeby chodziła z nami bez Sebastiana, to właściwie tresurę będzie można uważać za załatwioną... bo to jest dla niej najtrudniejsze ze wszystkiego. A nauczyć ją chodzenia po górach gdziekolwiek to już głupstwo. Norbert, zaabsorbowany, chodził w skarpetkach po komórce. Zatrzymał się przy okienku... – O, twój dziadek wychodzi – powiedział. Janek nie miał ochoty ani przyglądać się dziadkowi, ani o nim rozmawiać, ale Norbert zdawał się nie zauważać tego. Wrócił do łóżka, usiadł i zaczął wkładać buty, takie, w jakich chodzi się w górach. Mruknął:

– Stary ma bzika z tym łażeniem po górach! – Tak, bardzo to lubi – Janek nie widział powodu, by rozwodzić się nad tym. Wiedział, że jeśli Cezar zechce, potrafi ich obserwować, słyszeć, co mówią, i śledzić każdy ich krok przez cały dzień, sam nie pokazując się im na oczy... – No dobrze – powiedział – spotkamy się na dworze. Teraz idę po Bellę. Gdy uchylił drzwi, Bella nastawiła uszy. Na jego ściszone gwizdnięcie odpowiedziała spojrzeniem i uniósłszy łeb czekała. – Chodź tu, Bella, no chodź! Sebastian spał z twarzą rozjaśnioną tajemniczym uśmiechem. Ale Janek nie tracił czasu na zastanawianie się, co też może śnić się małemu. – Bella, idziemy, chodź! Poruszyła ogonem, spojrzała na Sebastiana, znów popatrzyła na Janka i – nie poruszyła się. Bardzo cicho, ale rozkazująco, zawołał ją jeszcze raz: – Bella! Niech sobie śpi, chodź! Suka, jakby z żalem, dźwignęła swe wielkie cielsko, przednie łapy przestąpiły przez drobne wtulone w łóżko ciało, stanęły na podłodze, po czym ten sam ruch ostrożnie wykonały łapy tylne. Bella podeszła do Janka, obejrzała się na Sebastiana i wreszcie zdecydowała się pójść za Jankiem. Gdy już oboje wyszli na dwór, zawarczała na widok Norberta. – Dość tego! Bella, spokój! Janek zdjął pasek i nałożył go na szyję suki. – To nic – powiedział patrząc na Norberta – ona zawsze jest taka, póki kogoś nie pozna. Nie bój się, przyzwyczai się do ciebie. – Nieważne, przecież to ty ją będziesz tresował. Janek z niepokojem spojrzał na przyjaciela. – No, ale ty też idziesz z nami! Norbert wzruszył ramionami. – Dzisiaj tak. Odgrywam jakiegoś turystę, który nie ma zielonego pojęcia o górach. Ty masz mi wszystko pokazać: posterunek celny... – Turystów interesuje posterunek celny? – A dlaczego by nie? – A schronisko na Wielkim Baou? – Oczywiście... i drogi o „kolorycie lokalnym”, którymi można do niego dojść. Bo zwykła droga nigdy nikogo nie ciekawi. Cezar, który szedł na Paracole, gdzie chciał przestawić na inne miejsce koszar dla swych owiec – dostrzegł ich z daleka: dwie męskie postacie i suka, która szła ze spuszczonym łbem, niechętnie, w kierunku gór. Cezar wzruszył ramionami. Znów zaczął wspinać się swoją drogą, ale zdawało się, jakby się zgarbił pod jakimś niewidzialnym ciężarem. Posterunek celny stał przy drodze, która biegnąc zboczem Panny tworzyła tu ostatni zakręt przed granicznym wąwozem. Z tego miejsca był rozległy widok na całą okolicę. Szerokie, niezbyt głębokie wklęśnięcie w kształcie półksiężyca otaczało podstawę Baou i biegło do Panny. Zimą wszystko pokryte jest śniegiem, lecz w lecie z posterunku doskonale widać Małą Defiladę: to coś w rodzaju wyłomu, który zboczem schodzi do kamiennej groty schroniska zbudowanego z nagich, niczym nie spojonych kamieni, położonego powyżej posterunku, ale po przeciwnej stronie, na stoku Wielkiego

Baou. Jeśli chodzi o Wielką Defiladę, to chcąc ją dojrzeć, trzeba by okrążyć Baou, zaatakować go od południa, czyli z jego najniebezpieczniejszej strony. Tam Wielka Defilada zdaje się przerzynać góry niby rąbnięciem siekiery. Wśród chaosu olbrzymich bloków skalnych, na wpół wyrwanych, usychających powoli drzew, obramowana dwoma ścianami – lewa ochrania przed lawinami Małej Defilady, prawa góruje ponad głębokim wąwozem Wilczego Kroku, na dnie którego płynie potok Gordolasque – Wielka Defilada znaczy się na Baou niby blizna po starej ranie. Na drugim końcu tych dwóch ścian Wielka Defilada skręca ostro i wznosi się stromo. Z Małą Defiladą łączy się tuż przy schronisku. Janek przez cały czas prowadził Bellę na pasku. Norbert szedł za nimi. – Jeśli dobrze się orientuję – powiedział – z posterunku widać schronisko i Małą Defiladę, ale Dużej nie, prawda? – Tak -– odparł Janek. – A ilu jest strażników na posterunku? – Czterech. Dwaj pełnią służbę, a dwaj śpią. Norbert wzruszył ramionami. – Mogliby spokojnie spać sobie wszyscy czterej! Nie muszą mieć wiele roboty w takiej dziurze. Janek uśmiechnął się. – Patrolują! – Co to znaczy: patrolują? Co przez to rozumiesz? Janek wyjaśnił: – Przecież przez granicę można przejść równie dobrze drogą, jak i przez Małą Defiladę, gdyby ktoś chciał zadać sobie trochę trudu. Więc ci dwaj pilnują. – Aż do samego schroniska? – E, tak wysoko, to nie – powiedział Janek. – A Wielkiej Defilady też pilnują? Janek przystanął i popatrzył na Norberta. – Od razu widać, żeś nietutejszy! Chciał ruszyć dalej ku schronisku, drogą przez Małą Defiladę, ale Norbert dotknął jego ramienia. – A gdybyśmy poszli tą drugą? – Jaką drugą? – No, przez Wielką Defiladę, chciałem powiedzieć. Janek roześmiał się. – Nie wygłupiaj się! – ale twardy wyraz twarzy, z jakim Norbert patrzył na niego, stłumił wesołość chłopca i Janek odpowiedział poważnie: – Wielka Defilada to nie teren dla turystów... ani nawet dla nas. – Ta suka nigdy tam nie chodzi? – Nie jest wariatka – szepnął Janek. – Bella ma instynkt... Wielka Defilada to zimą korytarz lawin, a latem – to zwietrzałe kamienie, które osuwają się za lada dotknięciem. Jak padają deszcze, w czasie wielkich burz, robi się tam potok, który unosi wszystko, co napotka na swej drodze... – Ale teraz – przerwał Norbert – nie ma przecież ani śniegu, ani burzy. – We wrześniu, w taki upał jak dzisiaj, burza może być w każdej chwili... Niekoniecznie być musi, ale spodziewać się jej można. Norbert zaśmiał się drwiąco.

– No, ale z daleka można chyba popatrzeć na tę Wielką Defiladę... – Dobrze – powiedział Janek. Strażnicy Berg i Johannot mieli właśnie wyjść na patrol, gdy Berg, młodszy z nich, stojąc na progu zawołał na brygadiera: – Johannot! Chodź no coś zobaczyć... ale weź lornetkę. Johannot podszedł, podał mu lornetkę i, patrząc w dal ku Małej Defiladzie, powiedział: – Coś takiego! Bella bez Sebastiana. – Tak – potwierdził Berg – Janek ją prowadzi. Johannot wziął od niego lornetkę i naregulował odpowiednio dla siebie. – A ten drugi obok nich to kto? – zapytał. – Znasz go? Berg kiwnął głową. – Przypuszczam, że to ten, co zamieszkał u Cezara. Pracuje w elektrowni przy budowie zapory. Gabriel mówił mi o nim... Był na niego wściekły, bo ten typek zaciągnął chłopaka – mówię naturalnie o Janku – do „Amado” i pozwolił mu wypić o wiele za dużo. Wiesz, jaki jest Cezar... musiał narobić szumu tego wieczoru! Johannot roześmiał się trochę, po czym powiedział: – Na jego miejscu wyrzuciłbym za drzwi tego faceta. Berg popatrzył na niego. – Dokładnie to samo powiedział Gabriel. Johannot pokiwał głową, odłożył lornetkę na miejsce, zawiadomił kolegów, Boulaina i Sylwiana, że idą z Bergiem na obchód i, z karabinami na ramieniu, obaj wyszli z posterunku. – Słowo daję! – powiedział Berg. – Popatrz no na nich... można by pomyśleć, że wybierają się na południową stronę. – O tej porze roku to nic groźnego – zauważył Johannot. Ale Berg odparł: – O żadnej porze roku bezpieczne to nie jest. Gwałtownym ruchem głowy Bella uwolniła się z pętli paska, na którym ją prowadził Janek. Skoczyła do przodu, zawróciła i stanęła, zwrócona pyskiem do Janka i Norberta. Norbert, wystraszony, schował się za plecy chłopaka. – Co jej się stało? – zapytał nerwowo. – Nie chce iść dalej – odpowiedział Janek. – I nie chce, żebyśmy my dalej szli. – Kto tu rządził – wrzasnął rozwścieczony Norbert. – Ona czy my? Stali u stóp Wielkiej Defilady, naprzeciw gmatwaniny skalnych głazów, drzew z obnażonymi korzeniami... – Góry – powiedział Janek. – Tu rządzą góry. A tych, którzy przechodzą przez Wielką Defiladę, góry albo chronią, albo zwracają martwych. W jego głosie słychać było niemal zabobonny strach. O górach, które wznosiły przed nimi swe potworne granie, mówił niby o jakimś monstrum, obdarzonym złośliwym rozumem. Groźna pułapka, zastawiona na ludzi. Mówił „one”, nadając górom osobowość, pełną godności i grozy. – Zaskoczyły moich rodziców tam, w Wielkiej Defiladzie. Co roku w tym samym miejscu zabijają kogoś. Ochraniają tych, którzy się ich nie boją... Przed trzema laty jeden z tutejszych

chłopców uważał, że to wszystko są wymysły, że dobry góral może przejść przez Wielką Defiladę, że wystarczy wybrać odpowiedni czas. Prawdę mówiąc, chodziło mu przede wszystkim o umknięcie spotkania ze strażnikami na drodze... odnaleziono go martwego, jak innych. A przy nim znaleziono ukryty woreczek z biżuterią, którą chciał przemycić na tamtą stronę granicy... A zeszłej zimy góry chciały nam zabrać Sebastiana. On jeden wymknął się Wielkiej Defiladzie z życiem... dzięki Belli. – Belli? – ton Norberta zabrzmiał nutą uznania. – Skoro więc potrafiła uratować małego, da radę przejść przez Wielką Defiladę! Norbert chłodno spoglądał na góry, myślał jedynie o swym planie. – Dlaczego tak ci zależy, żeby szła koniecznie tędy? – szepnął Janek. – Do schroniska można doskonale dojść przez Małą Defiladę, to nawet bliżej. A jeśli chodzi o turystów, to zapewniam cię, że to jedna z naszych najpiękniejszych tras: niezbyt uciążliwa, dostępna dla wszystkich, dostatecznie stroma, by trzeba się było wdrapywać, ale nie za bardzo... Norbert patrzył na niego ze ściągniętymi brwiami. Aż nagle rozpogodził się. – No dobra – powiedział. – Idźmy do schroniska przez Małą Defiladę... Widocznie naprawdę musiałem cię polubić, skoro zgadzam się na to ustępstwo! Ciekaw jestem, do czego to jeszcze dojdzie... Radość, jaka zalała duszę Janka, promienny uśmiech, jaki rozjaśnił jego młodzieńczą, jeszcze niezupełnie męską twarz, mogłyby wzruszyć czyjeś serce – gdyby nie było tak twarde, jak serce Norberta. – Przyjaźń to jednak piękna rzecz! – powiedział chłopiec. Zawahał się chwilę i dorzucił nieśmiało: – Wiesz... boję się Wielkiej Defilady. Ale gdybyś tego ode mnie zażądał, poszedłbym do schroniska właśnie tamtędy, żeby cię przekonać, iż naprawdę jestem twoim przyjacielem. Stalowy blask pojawił się w oczach Norberta. Jakiś okrutny uśmiech zarysował mu się na wargach. Ale głos brzmiał spokojnie i pogodnie, gdy powiedział: – Nie potrzebujesz mnie o niczym przekonywać. Wierzę ci. Ale, prawdę mówiąc, dla ludzi byłoby atrakcją widzieć to wielkie psisko, idące do schroniska przez Wielką Defiladę... choćby tylko mu się przyglądali, stojąc z daleka. Szkoda, że nie ma ochoty przejść się tamtędy. – Żeby ją do tego zmusić – powiedział Janek w zamyśleniu – musiałbym sam tam wejść. Wtedy Bella, aby mnie strzec, poszłaby za mną. – Tak myślisz? – Jestem tego absolutnie pewien. Na Paracole Cezar ukończył już pracę przy owczych koszarach. Schodził teraz ku domowi, a wyraz jego twarzy nie był wesoły. Wołanie, które znał dobrze, kazało mu spojrzeć w stronę sosnowego lasu... – Ohe! – zakrzyknął. – Sebastianie! W chwilę potem dojrzał chłopca, odrywającego się od ostatnich drzew na skraju. Mimo że zbocze było strome, Sebastian skakał od kępy tymianku do kępy zarośli, zręcznie unikając mogących się stoczyć kamieni. – Nie pędź tak, bo upadniesz! Chłopiec przypominał koźlątko: mocne nogi, wypukłe czoło. Ale gdy zbliżył się, Cezar zobaczył, że z jego ogromnych, bursztynowych oczu płyną łzy. – Spałem, a oni zabrali mi Bellę! Przystanął, by lepiej wykrzyczeć swą wściekłość, a także swą rozpacz.

– Chodź tu. A gdy podszedł zupełnie blisko, Cezar położył mu rękę na ramieniu. – Słuchaj, gdyby Janek był w niebezpieczeństwie, co byś zrobił? – Och! – odparł Sebastian. – Jestem wściekły na niego! – No, ale... co byś zrobił? – Pomógłbym mu – powiedział wreszcie, choć niechętnie Sebastian. – I właśnie ja staram się to zrobić – zaczął powoli Cezar. – Musimy mieć obaj, ty i ja, dużo serca dla niego. Zrozum, w tej chwili nie można mu mieć za złe jego postępowania, bo jest teraz niby jedna z naszych kóz, która postanowiła uciec z zagrody; nie zatrzymamy go ani siłą, ani namową, ani tłumaczeniem! Rozumiesz? Sebastian słuchał z powagą: to prawda, że Diablica zachowywała się nieraz jak oszalała... Więc i Janek? – A długo to potrwa? Sebastian zawsze podchodził do wszelkich spraw rzeczowo. Cezar potrząsnął głową. – Nie, na pewno nie. – I uśmiechnął się, a ten uśmiech rozpogodził również Sebastiana. – Tymczasem jednak, jeśli naprawdę chcesz mu pomóc, pożycz mu Bellę. – Jemu może pożyczę... – Sebastian otarł łzy wierzchem dłoni. – Ale tamtemu za nic! Zresztą Bella go nienawidzi.

VI Na dworze panował jeszcze chłód świtu, a jego blade światło nadawało znanym przedmiotom jakiś nierealny wygląd. Spoza Paracole wynurzał się wielki, złotoczerwony blask, który przepędzał ciemności, i Norbert, stojąc u stóp schodków chaty, czekał. Janek zbiegł i przyskoczył tak, że omal go nie potrącił. – Coś podobnego! Sebastian przywiązał sobie Bellę sznurkiem do ręki. Nie dam rady odwiązać jej tak, żeby go nie obudzić. – No to go obudź. – Wtedy zrobi się cały dramat – mruknął Janek. – Sebastian zacznie się drzeć. Norbert zmarszczył brwi. – A twój dziadek rzuci mu się na ratunek! – Nie, dziadek wyszedł już pół godziny temu. – I dokąd to? – głos Norberta brzmiał ostro. – Prawdopodobnie na polowanie. Jego strzelby też nie ma. – W takim razie – powiedział Norbert ze złością – czego się tak ceregielisz? Choćby nawet Sebastian podniósł krzyk, to i co z tego? Janek, najwyraźniej stropiony, nie wiedział, co odpowiedzieć. Norbert szybko wbiegł na schodki. Pierwszy wszedł do pokoju: Zaabsorbowany wiadomością, że Cezar prawdopodobnie jest w górach, zapomniał o „trudnym charakterze” Belli. Przypomniała mu o nim przeciągłym, wymownym warczeniem. Podniosła się, budząc tym Sebastiana. – Wynoś się! – krzyknął chłopiec. Twarz miał zmarszczoną, jakby borykał się jeszcze z jakimś sennym widziadłem. Norbert zwrócił się do idącego za nim Janka: – Odwiąż to bydlę. To nie jest pies, ale dzika bestia. Wzruszył ramionami, a tymczasem Janek podszedł rezolutnie, otworzył scyzoryk i przeciął sznurek. Sebastian spojrzał mu prosto w oczy. – Nie rób takiej wściekłej miny – powiedział. – Sam się zgadzam, żeby Bella poszła z tobą. Janek ze zdumienia stanął jak wryty. – Chciałem się tylko obudzić, żeby tamtemu powiedzieć, co o nim myślę. Bella patrzyła na Sebastiana wzrokiem pełnym oddania. A on starał się nie rozpłakać. – Idź, Bello – powiedział. – Idź z Jankiem. Głos mu zadrżał. Bella postąpiła krok ku Jankowi, znowu się obejrzała, zwracając swe złociste, czarno obrzeżone oczy na Sebastiana, po czym, odchodząc od niego, powoli skierowała się ku drzwiom. Norbert ujął

Janka pod ramię. – No, ruszaj się prędzej. Drzwi zatrzasnęły się za nimi i Sebastian usłyszał, że w zamku przekręcono klucz... Zamarł bez ruchu, głos mu uwiązł w gardle. Więc jednak... oni obaj byli nicponie, ale nie przypuszczał, że w podzięce za jego wspaniałomyślność zamkną go na klucz! Przez chwilę patrzył na drzwi, po czym, z zaciśniętymi ustami, z oczami wbitymi w jeden punkt, chwycił lichtarz ze świecą i z całej siły gruchnął nim w te idiotyczne drzwi, które oddzielały go teraz od Belli. Ten wybuch pasji przyniósł mu ulgę. Ubrał się jak mógł najszybciej, ale spokojnie, i podszedł do okna. Wychodziło na ścianę wschodnią. Tam właśnie dom opierał się o skałę, która, zdawało się, wyłącznie po to obsunęła się tu z gór, by chata mogła się o nią wesprzeć. Jej chropowaty wierzchołek prawie dotykał dolnej krawędzi okna, a potem zbiegał pochyło aż do ziemi... Sebastian przelazł przez parapet, położył się na brzuchu i zjechał na sam dół... Uśmiechnął się triumfalnie: pościerał sobie trochę skórę, ale nic złego mu się nie stało i – był wolny! Dogoni ich i tym razem Belli już nie da. Janek sam temu winien. Strażnicy Berg i Johannot odbywali właśnie swój patrol. Szli grzbietem biegnącym od Panny do Paracole. Z miejsca, w którym się znajdowali, widać było lepiej niż z posterunku ścieżkę Małej Defilady, schronisko i zasypane chaosem kamieni wejście do Wielkiej Defilady. – Patrz – powiedział Berg – o, tam, Cezar. Wygląda, jakby szedł do schroniska. Johannot widział go również, lecz nie uważał, aby było coś niezwykłego w obecności Cezara koło schroniska. Zastanowiło go natomiast, że stary schował się nagle za ogromną skałę, o którą schronisko się opierało. Obejdzie je wokoło czy chce się ukryć? Johannot wzruszył ramionami: czasem przychodzą mu takie dziwaczne pomysły! Po co Cezar miałby się chować? Johannot położył dłoń na ramieniu Berga. – Chodźmy – powiedział. Znowu szli swoją drogą, gdy Berg powiedział nagle: – No, proszę! A teraz tamci. Bella prowadziła Norberta i Janka do schroniska. Minęli wielki czarny krzyż, postawiony przed siedmiu laty przez Cezara w miejscu, gdzie upadła kobieta, o której nie wiedziano, skąd się tu wzięła... matka Sebastiana. Obaj młodzi weszli do środka. Strażnicy widzieli wyraźnie, że Bella odeszła od nich i okrążyła skałę, jak to przed chwilą zrobił Cezar. Bardzo szybko ukazała się z powrotem i, na polecenie Janka, również weszła do schroniska. – Wczoraj cały dzień łazili tam i z powrotem, z góry i na górę – powiedział Berg. – Ciekawe, po co dziś znów tu przyszli? – A bo co? – Nie lubię, jak mi się ktoś wałęsa tak blisko granicy. Zwłaszcza o takiej porze. – Jeśli cię to niepokoi, to zapytaj ich, co tu robią. – Nie mówię, że niepokoi... raczej dziwi trochę, i tyle. Przecież od tego jesteśmy, żeby pilnować granicy. – Wczoraj nie wchodzili do schroniska – powiedział Johannot. – A co do Cezara... – brygadier uśmiechnął się: – W tym wieku już się człowiek przemytem nie zajmuje. Ale Berg nie dawał za wygraną. – Mówię tylko, że dziwi mnie to trochę, ot i wszystko. – No to chodź – powiedział Johannot. – Pogadamy z nimi.

Janek usiadł na podłodze z ubitej gliny, koło kominka... – Kamienie, z których sklecone jest to schronisko, pochodzą z Wielkiego Baou – powiedział – i to tutaj, siedem lat temu, urodził się Sebastian. Dwudziestego stycznia. Norbert zrobił ruch zniecierpliwienia. – Już mi to mówiłeś, mój stary. Janek rozglądał się wokoło. Poza kominkiem, miedzianym kociołkiem zawieszonym na haku, garstką słomy i starą drewnianą ławą pod ścianami nie było tu nic. – Dziadek nie lubi, gdy się tu wchodzi – powiedział znowu. – O! A to czemu? – Przez szacunek dla pamięci o matce Sebastiana... Bądź co bądź, tu przecież umarła. – Nie powiem, żebyś był dzisiaj wesoły – stwierdził Norbert. Zapalił papierosa. – A ty wstałeś lewą nogą – powiedział Janek. – Trochę – przyznał Norbert. – Że ta suka biega przez Małą Defiladę, że kładzie się w schronisku i zbiega z powrotem, to bardzo pięknie. Ale gwarantuję ci, że byłoby znacznie bardziej atrakcyjne, gdyby biegała przez Wielką Defiladę... Zawiodłem się. Janek spojrzał na niego. W jego wzroku było tyle pokory, że Norbertowi zrobiło się za niego aż wstyd... – Tresujemy ją dopiero od wczoraj – mówił Janek – a przecież robi już wszystko, co jej każę, chodzi za mną wszędzie. Zapewniam cię, że uda mi się zmusić ją do przejścia przez Wielką Defiladę, skoro ci tak na tym zależy. – Zależy, zależy... – powtarzał Norbert. – Przede wszystkim zależy mi na wyświadczeniu ci przysługi, ponieważ cię lubię! Cezar to już starzec, Sebastian jeszcze dzieciak, więc to ty powinieneś być głową rodziny: jeszcze trochę, a będziesz musiał ich utrzymywać. Twój dziadek nie znosi mnie, bo czuje, że mam rację. Sam chciałby wpaść na te pomysły, które ja ci podsuwam. – Tak myślisz? – powiedział Janek. Norbert gwałtownie zwrócił się w stronę drzwi: zaniepokoił go nagle odgłos kroków oraz to, że wewnątrz pociemniało raptownie... – Dzień dobry – powiedział Johannot, stając w drzwiach i przykładając dłoń do beretu. – Macie, panowie, dokumenty przy sobie? Janek spojrzał na niego osłupiały ze zdumienia: żądanie Johannota, by mu się wylegitymował, zamieniło go w słup soli. Strażnik powtórzył: – Proszę o papiery. Norbert spojrzał na niego kpiąco. – Przeszkadza panu, jak ludzie sobie spacerują? – Tutaj tak. No, wychodzić. Wskazał im ruchem głowy na drzwi schroniska. Berg bez słowa ruszył przodem, Bella szła obok niego. Doskonale czuła zapach Cezara, zupełnie blisko, ale, posłuszna, nawet nie zwróciła głowy w tamtą stronę; albowiem dopiero co, gdy pobiegła poza skałę, gdzie właśnie go odnalazła, rozkazał jej przecież kategorycznie: – Idź stąd, Bella! Idź do Janka, słyszysz! Norbert pytająco popatrzył na Johannota. – Wyjaśnimy wszystko na posterunku – powiedział brygadier.

– Skoro panów to bawi... I Norbert spojrzał na Janka, który oszołomiony, nawet nie zdobył się na uśmiech. Gdy dotarli do posterunku, Johannot wszedł ostatni. Bella pozostała na dworze. Brygadier spokojnie, jak zwykle, usiadł za stołem. Sylvian i Boulain, zaciekawieni, podeszli do Berga, który opierał się o ścianę. – Proszę o dokumenty! – zwrócił się Johannot do Norberta. – A na jakiej podstawie żąda ich pan ode mnie? – spytał Norbert. – Na żadnej... Po prostu żądam. Norbert sięgnął do kieszeni bluzy, wyciągnął bardzo zniszczony portfel i podał go strażnikowi. Zbliżył się Berg i poprzez ramię Johannota zajrzał do dowodu osobistego, który tamten wyjął z portfela wraz z innymi jakimiś papierami i fotografiami. Johannot rzucił okiem na to wszystko, wsunął z powrotem do portfela, a ten schował do szuflady. – Proszę o zwrot moich dokumentów! – Norbert grał oburzone niewiniątko. – Przyjdziesz tu jutro i otrzymasz wszystko z powrotem. Teraz muszę napisać raport z obchodu, a papiery obejrzę sobie dokładnie potem. – Traktuje się tu ludzi jak bandytów! Pan nie ma prawa! Johannot stał się lodowaty. – Ach, tak? Po czym zwrócił się do zgnębionego Janka: – Słuchaj no, mój chłopcze... spacerujesz sobie koło granicy ot tak, dla świeżego powietrza? Janek nie był w stanie nic odpowiedzieć i Norbert go wyręczył: – Od granicy byliśmy daleko. Wydaje mi się, że chyba każdemu wolno wejść do górskiego schroniska, nie? Nie popełniliśmy żadnego wykroczenia. – Nie ciebie przecież pytano – wtrącił Berg, znacznie mniej cierpliwy od Johannota. Wzrok brygadiera spoczął na Janku. – No więc, słucham... do ciebie się zwracałem. Chłopak odpowiedział pokornie i bardzo cicho: – Tresowaliśmy. – Patrzcie! Tresowali! – Tak... – wyszeptał Janek, wciąż bezgranicznie wystraszony, ponieważ w najgorszych nawet przewidywaniach nie przyszłoby mu do głowy, że może być wzięty na spytki przez strażników. W jego pojęciu nie mogło być już większej hańby i upokorzenia. – Tresowaliśmy Bellę, żeby nauczyć ją prowadzenia turystów na wycieczki. – I dorzucił: – Nie robiliśmy nic złego. Norbert znów zabrał głos, udając, że przechwala się z satysfakcją: – To jeden z moich pomysłów... Wszędzie w górach tworzy się nowe ośrodki turystyczne. Dlaczego by nie zrobić i tutaj? A ponieważ mieszkam u Cezara, który jest dla mnie bardzo dobry, więc chciałbym mu się jakoś odwdzięczyć... – I dlatego wciągasz jego wnuka w podejrzane historie? Norbert puścił to szyderstwo mimo uszu. – Wymyśla pan niestworzone rzeczy. Bardzo lubię Janka, pracujemy razem na budowie, a ta suka to przecież złota żyła dla tych, którzy potrafią ją wykorzystać. – Wcale nie wątpię!..

Głos Johannota brzmiał bardzo zagadkowo. – Obszukaj go, Berg. Norbert zbliżył się: ponieważ udawanie niewinnego jakoś nie wychodziło, chciał uratować twarz wobec Janka. – Proszę bardzo, nie krępujcie się, panowie. Długo jeszcze będzie trwała ta zabawa? – Tyle, ile będzie trzeba – powiedział Berg. I zabrał się sumiennie do rewidowania Norberta. Johannot tymczasem podszedł do Janka. – Zdejmij buty... Janek popatrzył na niego nie rozumiejąc, o co chodzi. – Powiedziałem: zdejmij buty. – Tutaj? – Tak. Johannot miał ochotę roześmiać się ze zmieszania chłopaka, ale zachował powagę i spokój, czekając, aż Janek poda mu oba swe buty. Wtedy powoli i dokładnie zbadał je, po czym zwrócił Jankowi. – A teraz ty – rzekł do Norberta. Powtórzyła się ta sama operacja. Norbert, wzruszając ramionami, sięgnął po swój beret. – Zapomniał pan jeszcze o tym – powiedział, podając go Bergowi. Strażnik wziął go, zmiął w dłoniach i obojętnym gestem nasadził z powrotem na głowę Norberta. Po czym i Norbertowi, jak przed chwilą Jankowi, pozwolono obuć się z powrotem. -– Przez panów spóźniliśmy się, proszę wziąć pod uwagę, że czekają nas na budowie. – Idźcie do diabła – powiedział oschle Johannot, znowu sadowiąc się przy stole. Norbert uchylił beretu z drwiącym ukłonem: – Moje uszanowanie... I wyszedł, wyciągając za sobą Janka. Bella czekała na nich obojętnie. Poszli szybkim krokiem. – Ale ich przerobiłeś! – powiedział Boulain. I cały posterunek zatrząsł się od śmiechu. Berg śmiał się do łez. – Gdy pomyślę, że nie mamy im prawie nic do zarzucenia! Ale Johannot zachował powagę. W tej chwili był już zajęty przepisywaniem danych z dowodu osobistego Norberta. – Zrobiłem to przez przyjaźń dla Cezara – powiedział. – Chciałem nastraszyć Janka... W jego wieku, gdy wpadnie się pod wpływ takiego typka, jak ten... Norbert Legrand, można łatwo strzelić Bóg wie jakie głupstwo. Mam nadzieję, że po takim zabiegu, jak dzisiejszy, chłopak zacznie się zastanawiać. A co do Norberta, to mam zamiar zadzwonić do centrali i pogadać o nim. Może otrzymam jakieś pożyteczne informacje. – Papiery ma w porządku – powiedział Berg. – To niczego jeszcze nie dowodzi. W drodze na dół Norbert usiłował nieco uspokoić przerażonego Janka: – Słuchaj... Przecież do niczego w życiu nie dojdziesz, jak będziesz się tak zachowywał! Gorzej niż mała dziewczynka. Byle co zupełnie cię wytrąca z równowagi! Janek bliski łez wykrzyknął: – Ty to nazywasz „byle co”? Obszukali człowieka niby jakiegoś złoczyńcę!

To zdanie obudziło zaczepność Norberta. – No i co z tego? Od tego są granicznymi strażnikami, żeby robić, co do nich należy! Rozdrażniony Janek krzyknął znowu: – Ale ja... Przecież mnie znają dobrze! – Ach, no tak! – Norbert stał się nagle bardzo spokojny. – Że mnie rewidują, to, oczywiście, całkiem normalne, ale ciebie należy traktować jak księcia! – po czym, z okrucieństwem w głosie, które wzburzyło dziecinną jeszcze duszę Janka, ciągnął dalej: – Ładnie wygląda ta twoja przyjaźń! Nie było o co robić tyle histerii, już zrozumiałem: przy pierwszym niepowodzeniu zostawisz mnie własnemu losowi. Jeśli, w dodatku, jakiś idiotyczny wybryk strażników można w ogóle uznać za niepowodzenie! Masz mnie w nosie, prawda? Janek popatrzył na niego z rozpaczą. – Norbercie, nie mów tak! Przysięgam, że gdyby mi przyszło wybierać między rodziną a tobą, wybrałbym ciebie. Norbert spojrzał na niego nieco łagodniej. – Ale przy tych strażnikach gotów już byłeś się mnie wyprzeć... Janek spuścił głowę: czuł się zawstydzony, prawie winny. – Nie gniewaj się... To mi się zdarzyło pierwszy raz, zrozum. Jeszcze nigdy nikt mnie tak nie potraktował – i Norbert uznał, że odniósł jednak pewne zwycięstwo, gdy Janek dodał nieśmiało: – Czy to nic nie zmieni między nami? – Nie. Nie mówmy już o tym. Janek w ogóle był bardzo uczuciowy, a teraz nerwy nie wytrzymały: nie panował nad wzruszeniem, łzy spływały mu po twarzy. Szli w milczeniu. Towarzyszyła im Bella, majestatyczna i spokojna. Gdy Norbert uznał, że nadszedł już odpowiedni moment, że Janek został dostatecznie złamany, by nie zdobyć się na odruch sprzeciwu, położył mu rękę na ramieniu. – Słuchaj – powiedział – bądź mężczyzną... Dziś wieczór znowu zajmiemy się tresurą i pokażesz im, co potrafisz... Poprowadzisz sukę przez Wielką Defiladę. Janek podniósł na Norberta twarz mokrą od łez, ale już spokojną, promieniejącą dumą. – Tak... – powiedział. – Zrobię to. A gdyby nawet strażnicy mnie zobaczyli, to i tak mi nic nie zrobią! Nic. Nie odważą się pójść tam za mną. – No! – westchnął Norbert z ulgą. – Nareszcie! Przysięgam ci, że wolę cię w tej chwili, niż kiedy mażesz się jak smarkacz – po czym, wiedząc dobrze, jakie wrażenie wywrą jego słowa, powiedział: – Gratuluję ci, Janku. Mam dla ciebie nie tylko przyjaźń, ale i szacunek. Z podniesioną głową Janek obok Norberta schodził na dół równym, pewnym krokiem... Nagle Bella dała susa. Szczeknęła krótko, jakby ktoś trzasnął z bicza i, z drżącymi uszami, podniesionym ogonem, zaczęła biec, posłuszna odległemu, ledwo dosłyszalnemu wołaniu, które dobiegało do niej. – Bella... W kilka chwil później była już hen, daleko. Sadziła po zboczu, na przełaj; nie tracąc czasu na okrążanie ostrych cypli, przeskakiwała je, a z każdym takim potężnym skokiem była coraz niżej, aż dotarła do kamiennych usypisk, przebiegła je, po czym zaczęła wspinać się po zboczu Baou, by tam, opodal schroniska, dopaść wreszcie maleńkiego punkciku, który biegł jej naprzeciw... Sebastian! „Tego tylko brakowało! – pomyślał Norbert. – Niech się nią cieszy... do wieczora”. A Bella położyła się u stóp Sebastiana i, dysząc, podniosła ku niemu swoje złotawe oczy... Patrzyli na siebie, a w głębi oczu obojga zdawała się czaić ta sama troska.

– Bella... moja Bella – powiedział chłopiec. – Nie chcę, żebyś więcej z nimi chodziła. Patrzyła na niego z bezgraniczną czułością... Co chciała mu powiedzieć, nie umiejąc mówić? Jakaś wieść, nie przekazana, pozostała w jej wzroku. – Nie chcę, żebyś więcej z nimi chodziła – powtórzył Sebastian. I wraz z Bellą zaczął iść w stronę domu. W tym właśnie czasie Cezar dotarł do posterunku straży granicznej. Drzwi były otwarte. Starzec zatrzymał się przed nimi bez ruchu, ściskając beret w dłoni. – Witajcie, Cezarze... Wiedziałem, że przyjdziecie. Powoli i z powagą, co było dlań tak charakterystyczne, Cezar wszedł do wnętrza, pozdrowił obecnych. – Ano tak, przyszedłem. Dzień dobry panom! Johannot wstał, podsunął krzesło. Cezar siadł na nim ciężko. Ale ta ociężałość pochodziła nie ze zmęczenia, lecz z dręczącego, przepełniającego go niepokoju. – Janek wyszedł stąd przed chwilą – powiedział Johannot. Nie miał ochoty mówić więcej. Miał nadzieję, że może Cezar sam mu w tym dopomoże. – Wiem – powiedział stary człowiek, opierając swą strzelbę o stół. – To właśnie o nim chciałem z wami pomówić. O Janku i o... o tym Norbercie. Mam sporo do powiedzenia. Berg, stojący w progu, odwrócił się tyłem. Czuł się skrępowany. Sylvian kiwnął na niego i obaj przeszli do Boulaina, do drugiego pokoju: sypiali tam po kolei, po dwóch. Zamknęli za sobą drzwi. Johannot popatrzył na Cezara z wyrazem spokoju i życzliwości. – Słucham, Cezarze – powiedział łagodnie. Cezar nabijał fajkę, namyślał się nie podnosząc oczu. Zdawało się, że nie tyle musi pomówić z kimkolwiek, co z samym sobą. W końcu spojrzał na brygadiera. – Dziś rano szedłem za nimi. Słyszałem ich rozmowę... ten człowiek to marnota, ale nie mogę wyrzucić go z domu. Chłopak zapałał do niego przyjaźnią, wierzy w niego... Zupełnie stracił rozsądek, oszalał. Uciekłby mi z domu. Marzą mu się przygody... Sami wiecie, co potrafią tacy młodzi, gdy czymś nabiją sobie głowę... Johannot z powagą pokiwał głową. Cezar mówił dalej: – Janek jest jak urzeczony. To zły los zakradł się pod mój dach. Johannot milczał, a Cezar ciągnął dalej: – Jeśli Janek zdoła sam poznać się na tym człowieku, będzie uratowany. Ale jeśli wy czy ja powiemy mu, że ten jego Norbert to łotrzyk, Janek się zbuntuje. A rozumie pan, brygadierze, ja nie chciałbym tego. – Więc co należy robić? – Czekać... Uważać. Pomogę wam. Fajka, nie zapalona, czekała w starej, sękatej dłoni. Cezar zapomniał o niej. – Tylko... ze względu na Janka... nie powinno się działać gwałtownie. Johannot spuścił głowę i aby dodać sobie rezonu, zaczął przeglądać jakieś papiery, których czytać nie był jednak w stanie. Obaj mężczyźni milczeli. – Co oni kombinują? – zapytał wreszcie Johannot. Otwarte spojrzenie Cezara poszukało oczu brygadiera. – Nie wiem. Może nic... Pan ich widział, czy pan ich... rewidował?

Johannot skinął potakująco głową i powiedział: – Wcale nie oczekiwałem, że coś przy nich znajdę, było to tylko ostrzeżenie na wypadek, gdyby zachciało się im próbować coś przemycać! Znowu zapadła cisza, po czym Johannot ciągnął dalej: – Na razie, ze względu na pana, Cezarze, nie będę robił żadnego meldunku. A jeśli dowiem się czegoś o tym Norbercie, powiadomię was. A pan... – Możecie na mnie liczyć – powiedział Cezar. To były ważkie słowa. I aby nieco odprężyć przytłaczającą atmosferę, której żaden z nich nie mógł już znieść, Johannot powiedział: – Nigdy nic nie wiadomo... Może to i prawda, ta ich historyjka o turystach! – Może... Cezar dźwignął się, wziął strzelbę. Johannot odprowadził go do progu. – Do widzenia, brygadierze. – Do widzenia, Cezarze. Johannot cofnął się, by przepuścić starego. Spojrzał w dal, na wielki, pofalowany, usiany głazami teren, gdzie oślepiający blask raził oczy: ku niemu właśnie schodził teraz Cezar drogą graniczną, by dotrzeć do Paracole. Johannot posłyszał, że drzwi za nim się otwierają, i ozwał się głos Boulaina: – No i co? Naprawdę miał ci tyle do powiedzenia? Brygadier nie odpowiedział. Wzruszył ramionami i ani Boulain, ani pozostali nie przypuszczali, że Johannot bardziej myśli w tej chwili o trosce, trapiącej starego człowieka, niż o tym odcinku granicy, którego musiał pilnować. „W jego wieku – myślał Johannot o Cezarze – powinno się palić spokojnie fajkę przy ciepłym piecu, a nie wychowywać samemu dwóch chłopaków”. Znowu wzruszył ramionami, westchnął, po czym powiedział: – Idę się położyć... a ty, Berg? Dyżur obejmowali teraz Sylvian i Boulain.

VII Ależ ty jesteś uparty! – wykrzyknął Janek. Wynurzył się ze świerkowego lasu i, mimo stromego zbocza i tropikalnego niemal upału, biegł ku obnażonemu wierzchołkowi Paracole. Sebastian pilnował tam owiec, a Bella była razem z nim. Przez cały dzień, póki Janek i Norbert byli na budowie, miał spokój: tu, na Paracole, Belli nic nie groziło, a Sebastian nie bał się kamieni, toczących się spod jej łap, ani nawet gdy zagradzała sobą przepaść, aby spędzić owce w gromadę. Znał jej zręczność, jej siłę – zdawało się niemal, że potrafi wbić się w skałę – jej ruchliwość kozicy, mimo olbrzymiego cielska; jedynym dla niej niebezpieczeństwem były projekty Norberta, ta głupota, którą tamten – i Janek też – nazywali tresurą. Sebastian tak nienawidził owej „tresury”, że od samego rana zastanawiał się, czy nie zaprowadzić Belli w góry i aż do odejścia Norberta nie ukryć jej wysoko, koło Baou. Oczywiście, nie w Wielkiej Defiladzie, jak to było w zeszłym roku zimą; to był pomysł zupełnie idiotyczny i Sebastianowi na samo wspomnienie o nim robiło się wstyd... ale wtedy był jeszcze mały, nie umiał myśleć rozsądnie. Teraz nie ma mowy, żeby znów zrobił coś podobnie głupiego. Nie! To, o czym rozmyślał, było o wiele rozsądniejsze: powiadomiłby Cezara i poszedłby z Bellą aż do Doliny Cudów, w górę, wzdłuż biegu Gordolasque, tą drogą, która biegnie po zboczu nad potokiem. O niej wie tylko Cezar. Pokazał mu ją pewnego słonecznego lipcowego dnia. To nawet nie była ścieżka, tylko raczej cały szereg punktów orientacyjnych, które, jeśli umiało się je rozpoznawać, prowadziły aż do źródła Gordolasque. A źródło podobne było latem do siatki strużek wody, rozlewających się szeroko, nawilżających wspaniałą, zieloną łąkę i zbiegających łagodnym zboczem do małego niebieskiego jeziorka, tak głębokiego, że wydawało się aż czarne. Stamtąd woda, już połączona, przelewała się kaskadą przez wyłom, wymyty w kamienistej glebie, jednym skokiem spływała na dół, na samo dno głębokiego wąwozu, którym biegło łożysko potoku. By dotrzeć do tego jeziorka i łąki, zwanej przez Cezara Doliną Cudów, trzeba by wdrapać się na sam szczyt owej ściany, u której stóp huczy Gordolasque. Jest to najpiękniejsze ze wszystkich pastwisk i można by tam wykarmić całe stado krów! Tylko że... właśnie! Aby tam dotrzeć, krowy musiałyby mieć skrzydła! Norbert i Janek diabła by zjedli, zanim daliby radę odnaleźć Bellę! O Norbercie w ogóle szkoda gadać: obcy w tych skalistych labiryntach, na tym wysokim wale Baou! Nie odważyłby się. Ale i Janek – Sebastian uśmiechnął się z politowaniem – chociaż urodził się w chacie u stóp Baou, nie umie ani sprawnie chodzić po górach, ani nie kocha ich tak, by chcieć poznawać ich tajemnice... Janek nie znał ani Doliny Cudów, ani drogi do niej. I to właśnie było dobrze. Sebastian akurat rozmyślał o tym, gdy usłyszał wołanie Janka i, w jednej chwili, zapomniał o wodospadzie Gordolasque i tajemnej drodze, prowadzącej do niego stromym zboczem Baou.

– Bella! – zawołał Janek. Teraz zbliżał się – raczej zabawny niż groźny – zasapany, z zaczerwienioną twarzą. – Naprawdę, jakiś ty uparty! – powtórzył. – Żebym musiał aż tu po nią się wdrapywać! Przecież słyszałeś chyba, jak wołałem ją z dołu... Nie mogłeś kazać jej zejść do mnie? Sebastian oburącz objął szyję Belli. – Musi pilnować stada. – Jesteś już taki duży, że możesz śmiało obejść się bez niej. – Nie. Janek wzruszył ramionami. Zawołał rozkazująco: – Bella, chodź! Ale pies nie poruszył się. Wtedy Janek zawołał ze złością: – W takim razie pójdę sam! Co będzie, to będzie, ale pójdę. – A Norbert? Twarz Janka spochmurniała. Nie odpowiedział. – A Norbert? – powtórzył Sebastian. Janek zrobił jakiś zniecierpliwiony ruch. – Norbert nie chce iść. Zresztą tam, gdzie idę, nawet nie mógłby pójść ze mną. I rzuciwszy ostatnie spojrzenie na Bellę, spojrzenie, w którym był jakby wyrzut, Janek odszedł lekkim, równym krokiem górali w stronę południowego zbocza Wielkiego Baou. Bella i Sebastian patrzyli w ślad za nim. Wkrótce jednak chłopiec odwrócił się i wyciągnąwszy z kieszeni garść orzechów, zaczął rozbijać je kładąc na jednym kamieniu, a tłukąc drugim. Ale Bella nie spuszczała z oczu postaci Janka. Gdy skręcił w prawo, okrążając podnóże góry, warknęła. Sebastian podszedł do niej. – Co się stało? I idąc za wzrokiem psa wypatrzył Janka, bardzo już małego w tym oddaleniu. – Zwariował! – mruknął Sebastian. – Przecież on idzie do Wielkiej Defilady! Ledwie wymówił te słowa, gdy Bella sama powzięła decyzję. Pomknęła jak strzała. Mógł ją wzywać z powrotem, gniewać się, krzyczeć ile tchu w piersiach – nawet się nie obejrzała. Przez chwilę chciał pobiec za nią. Ale po co, skoro nie dbała o niego?... No i poza tym nie mógł odejść, musiał pilnować owiec, póki Cezar nie przyjdzie i nie zamknie ich do koszaru. Do tego czasu Sebastian sam będzie musiał robić to wszystko, co tak znakomicie wykonywała Bella: czuwać nad tymi zwariowanymi jagniętami, by nie lazły na skraj przepaści, jakby otchłań ciągnęła je z jakąś magiczną siłą; nie pozwalać, by barany się bodły... to wszystko Bella umiała znacznie lepiej od niego! Wierzchem dłoni odruchowo otarł twarz – nawet nie zauważył, że płakał. I wśród ciszy wieczoru na Paracole Sebastian westchnął ciężko... Bella dopędziła Janka. Szli teraz obok siebie po szerokiej przestrzeni w kształcie wachlarza, którego węższy koniec opierał się na dole o Wielką Defiladę; pustynia pomieszanych ze sobą kamieni i wyschniętych drzew, wszystkiego tego, co rok w rok lawiny znosiły z gór i zrzucały tu w nieładzie. Janek przystanął. Przyglądał się olbrzymiemu uskokowi, przez który musiał się przedrzeć, temu chaosowi ledwo trzymających się na stromym zboczu gigantycznych głazów, z których każdy, gdyby się potoczył, mógłby bez najmniejszego trudu zmiażdżyć całą gromadę ludzi... I nagle, gdy już miał zamiar ruszyć tam, Bella zawarczała, broniąc mu iść naprzód. Odpiął pasek i założył go jej na szyję. Ciągnął z całej siły, ale suka zjeżona odskoczyła: Janek rozluźnił pasek. Jednym ruchem głowy wyswobodziła się z niego. Janek wzruszył ramionami i zaczął iść w kierunku

Wielkiej Defilady. Wtedy Bella zabiegła mu drogę i, cała wygięta w łuk, zaparłszy się na swych potężnych łapach, warczała. Ale nie tak, jak to robiła, gdy miała ochotę się pobawić, lecz jak prawdziwa rozjuszona bestia. Janek, przerażony, cofnął się. – Bella... No, Bella, kochana! Spokój! Z wyszczerzonymi kłami, z rozpłomienionym wściekle wzrokiem Bella następowała na Janka krok po kroku. Omal nie upadł na wznak, tak się cofając. Patrzyła nań – i Janek nigdy nie mógł zapomnieć tego wzroku – a potem nagle wykonała półobrót i błyskawicznie, a jednocześnie lekko, wbiegła w głąb Wielkiej Defilady. Janek pobiegł za nią, chciał ją dogonić... Była już daleko, odwróciła się i raz jeszcze warknęła groźnie obnażając dziąsła, gotowa ugryźć. Przystanął. A wtedy ona pomknęła dalej. Chłopiec stał zaskoczony patrząc, jak Bella coraz wyżej skacze z głazu na głaz lub je okrąża... W pewnej chwili jakiś olbrzymi kamień zachwiał się pod jej ciężarem, straciła równowagę, przewróciła się na grzbiet. Wspaniałym wysiłkiem mięśni stanęła z powrotem na nogach – w samą porę, bo wielki głaz, odbijając się jak piłka, zaczął się staczać z przerażającym łoskotem, który echem rozległ się po górach, i wreszcie kamień, nabierając rozpędu, uderzył w jakiś drugi, i teraz już toczyły się oba. – Bella! – krzyknął Janek. – Wróć! Rychło w czas! Docierała już do zakrętu, tam gdzie Wielka Defilada wygina się w lewo. Obejrzała się. Z oddali Janek widział, jak wspięła się na jakąś skałę, niby na platformę, od której, w czerwonym świetle zapadającego wieczoru, odcinała się białą plamą. Zdawało mu się, że dostrzega ruch jej głowy, którą zwróciła ku niemu... Po czym, zeskoczywszy ze swego postumentu, zniknęła za zakrętem. Ruszył w swoją drogę. Okrążył podnóże Baou, dotarł do wejścia do Małej Defilady... Podniósł głowę, odszukał wzrokiem schronisko: było zaledwie małym punkcikiem, hen, w górze, który zlewał się ze skałą... I nagle ujrzał tam Bellę, maleńką, białą. Zbliżyła się do schroniska, weszła do środka... Po chwili wyszła z niego. – Niebywałe! Janek wypowiedział to głośno. Przecież suka zrobiła właśnie to, czego od niej chciano! I Janek przypomniał sobie słowa Norberta, wyrzeczone dziś po południu, na budowie: „Gdy potrafi sama bez błądzenia przebiegać trasę, wchodzić do schroniska, poleżeć tam, a potem wyjść i zejść na dół – można będzie uznać tresurę za skończoną”. Bella, skacząc, zbiegała Małą Defiladą. Mijając Janka nawet na niego nie spojrzała. Długo widział ją, przecinającą pustkowie. W oddali można było dostrzec czerwony dach chaty Cezara... ale Bella biegła w stronę Paracole. Biegła długimi, sprężystymi susami, natężała wszystkie swe mięśnie, śpieszyła w górę do Sebastiana. Czekał na nią. Leżąc na wielkim, płaskim kamieniu, który tworzył placyk przed kapliczką, ze zmarszczonym nosem i zmrużonymi oczami przyglądał się niebu: oświetlenie zmieniało się, stawało się coraz bardziej złote, tracąc nieco ów blask, który wsysał w siebie nawet błękit. Teraz, w górze, była jakby mapa geograficzna, jakiś złocisty ocean, na którym zarysowywały się ciemne kontynenty, a tymczasem w stronie Wielkiego Baou płynęły złote i różowe wyspy po zielonej głębi. Sebastian westchnął: było pięknie, ale brakowało Belli. Podniósł się, powiódł smutnym wzrokiem po świerkowym lesie, po chacie, potem dalej, po drodze, skalnym usypisku.

Zerwał się na równe nogi: tracił, jak głupi, czas na przyglądanie się niebu, a tymczasem Bella biegła przez usypisko. Z całych sił wydał przeciągły okrzyk, jakiego nauczył go Cezar i który teraz rozległ się bardzo daleko. Bella odpowiedziała nań po prostu przyśpieszając jeszcze biegu, pędziła ze wszystkich sił i, nie zwalniając, sadziła w górę po zboczu Paracole. Nareszcie była na miejscu. Przewaliła się na bok, u nóg Sebastiana, zmordowana. Ukląkł przy niej i położył dłoń na tym wielkim, dyszącym cielsku... – Bella, kochana... Do czego oni cię doprowadzają! „Oni” – to dla Sebastiana był Janek, były góry, obie Defilady, wszyscy, wszystko. Bella patrzyła na niego wzrokiem pełnym miłości. Zachód ozłacał jej futro, kamienie wokół niej i kępy tymianku. Jakaś owca zabeczała. Bella natychmiast uniosła głowę. – Ach – powiedział Sebastian – to znowu jagnię Łakomczuchy polazło, gdzie nie trzeba! Wielka suka dźwignęła się. Z całym spokojem zajęła się znowu pilnowaniem stada, jakby nic, zupełnie nic się dziś nie zdarzyło! Wszystko wróciło do normalnego porządku, a Sebastiana zalała wielka radość. O tej samej porze, podczas gdy Janek wracał do domu uszczęśliwiony, że będzie mógł opowiedzieć przyjacielowi o wspaniałym wyczynie Belli, Norbert starannie odkopywał swą stację nadawczą, którą przyniósł był z Castellane. Mimo zamkniętych na klucz drzwi i szczelnie zasłoniętego okienka nie czuł się zbyt pewnie. Stanowczo lepiej by było zacząć nadawanie dopiero późną nocą. Ale poniosło go. Niecierpliwość przemogła rozsądek: chciał wiedzieć, czy po drugiej stronie granicy wszystko jest jak należy lub raczej... czy kamienne schronisko na Wielkim Baou i jego tajemnica „działają” dobrze. Wyciągnął radio z drewnianej skrzyneczki. Usiadł na łóżku, wystawionym w tej chwili na środek komórki, dzięki czemu można było widzieć rozkopaną dziurę w ziemi. Wyjął antenę, nałożył słuchawki na uszy. Zaczął naciskać rozmaite guziczki aparatu. Prawie szeptem wywoływał: – Halo, 640... Halo, 640... Halo, 640... W słuchawkach rozległ się trzask, po czym jakiś głos odpowiedział: – Tu 640. Uśmiech rozchylił wargi Norberta, oczy mu zabłysły. Mówił znowu: – Halo, 640? Tu 149. Czy słyszycie mnie? – Doskonale. – Halo, 640 – ciągnął Norbert – czy widzieliście jaskółkę? – Widzieliśmy. Popychał ją południowy wiatr, leciała sama, przysiadła na gnieździe, wciąż sama, po czym powróciła z wiatrem zachodnim. 149, zrozumieliście? Norbert ledwie wykrztusił z siebie odpowiedź: – Meldunek przyjęty. Skończone. Przekręcił guzik, zdjął słuchawki... Był oszołomiony! I żeby samego siebie przekonać o tym, co usłyszał, przetłumaczył to sobie w myśli na język zrozumiały: „Widzieliśmy sukę, wbiegła przez Wielką Defiladę, była sama, weszła do schroniska, wciąż sama, po czym zbiegła z powrotem przez Małą Defiladę”. Nie było wątpliwości, cel został osiągnięty, tresura się udała, a nowina była sensacyjna. Norbert złożył antenę, schował słuchawki i druty aparatu, wszystko wsadził do skrzyneczki, przysypał ziemią, postawił łóżko na miejsce. I wówczas, poczuwszy ogromne odprężenie, roześmiał się na całe gardło,

aż rozległo się w komórce... Istotnie, ta suka była wprost fantastyczna! Teraz pozostawało tylko doczekać się tego głuptaka, Janka, żeby mu opowiedział wszystko ze szczegółami. I Norbert pomyślał z pychą, że jego pomysł zdał egzamin, że Odon i Mareil będą zadowoleni i że w ogóle cała sprawa zapowiada się dobrze. Natomiast dla Berga i Johannota nie była to pora weselenia się, lecz posiłku. Obudzili się dopiero niedawno i to, co dla innych byłoby obiadem, dla nich stanowiło raczej śniadanie. Czekali, by Sylvian i Boulain wrócili z obchodu. – Spóźniają się – powiedział Berg. Był głodny i niezadowolony, że trzeba było wyczekiwać na tamtych. Na razie postanowił zapalić papierosa, nim jednak zdążył to zrobić, otworzyły się drzwi i stanął w nich Boulain. – To o tej godzinie się... – zaczął Berg, ale nie dokończył, bo za plecami Boulaina dojrzał wysoką postać Cezara, a koło niego Sylviana. Boulain spojrzał na Johannota. – Cezar chce z tobą pomówić. Brygadier wstał, podszedł do starca i podał mu rękę. – Proszę, wejdźcie, Cezarze... Przepraszamy, ale właśnie mieliśmy jeść. Stary człowiek machnął tylko ręką, wszedł do środka i usiadł na krześle, które podał mu Berg. – Cezarowi zdaje się, że widział jakiegoś człowieka w schronisku – powiedział Sylvian. – Nie zdaje mi się – sprostował Cezar. – Jestem pewien, że w schronisku był jakiś człowiek. – Chyba to nic nadzwyczajnego – powiedział Johannot. – Pewnie Janek albo... Norbert. Cezar potrząsnął głową. – Nie – po czym dodał spokojnie: – Obiecałem, że wam dopomogę, więc prawie całe dnie czatuję w górach, no i dowiedziałem się... różnych rzeczy. Teraz musicie wysłuchać mnie i uwierzyć. – Przepraszam, Cezarze – powiedział Johannot. – Słucham. – No więc – zaczął Cezar – zaczaiłem się dzisiaj za skałą. Całkiem niedaleko schroniska. Koło ósmej, może trochę wcześniej, zobaczyłem, że biegnie Bella, sama. Wyszła z Wielkiej Defilady... – Z Wielkiej Defilady? – zdziwił się Johannot. – Tak. To na pewno Janek chciał tam pójść, a ona mu nie pozwoliła i całe niebezpieczeństwo wzięła na siebie. – Mój Boże, Cezarze! – nie mógł powstrzymać się Berg. – Przecież ta Bella to, ostatecznie, tylko pies! A pan mówi o niej, jakby mogła wszystko rozumieć! Starzec popatrzył na niego spokojnie. – Ona nie rozumie, ona czuje... To znaczy ma instynkt, a to warte więcej niż niejeden rozum ludzki. Boulain popatrzył na Sylviana i dyskretnie, tak żeby Cezar nie zauważył, postukał się palcem w czoło. Sylvian uśmiechnął się: to prawda! Czasami zdawało się, że w głowie Cezara coś się kręci nie w tę stronę, co trzeba... – No więc – ciągnął stary – suka wybiegła z Wielkiej Defilady. Doszła do schroniska. Wtedy zobaczyłem, że drzwi się otworzyły. Jakiś człowiek wytknął głowę i rozejrzał się... trwało to sekundę. Bella zawarczała, co świadczy, że mi się nie przywidziało. Myślałem, że nie wejdzie do środka, ale owszem... weszła, i wtedy drzwi się za nią zamknęły. A po kilku minutach wyszła z powrotem, przy czym znowu uchylono jej drzwi. Na dół zbiegła przez Małą Defiladę. – Mam nadzieję, że wbiegliście do schroniska! – powiedział Johannot. – Kim był ten człowiek?

– Cezar twierdzi, że od chwili gdy ujrzał tego kogoś, do momentu gdy wszedł do schroniska, nikt stamtąd nie wychodził. A jednak w środku nie znalazł nikogo! To powiedział Boulain i, mimo jego woli, w głosie brzmiało niedowierzanie. – To prawda – potwierdził Cezar chłodno. I dodał, nieco uroczyście: – Na to mogę przysiąc, Johannot. – Wie pan, Cezarze... – podjął Johannot. – Musiał się pan jednak omylić, bo to, co pan nam opowiada, jest niemożliwe. – Mówię to, co mówię: w schronisku był jakiś mężczyzna. Gdyby stamtąd wychodził, byłbym go widział. A tymczasem, gdy wszedłem do środka, nie było tam nikogo. – Weszliśmy aż na samą górę, gdy nas zawołał – powiedział Boulain. – Razem z Sylvianem obstukaliśmy, na wszelki wypadek, ściany i podłogę. – No, ale – dodał Sylvian – trochę się nam wydawało dziwaczne to szukanie jakichś ukrytych drzwi czy innych schowków w budzie, która opiera się o skałę, sama też cała jest z kamienia i ustawiona na kamieniu! W każdym razie przy ostukiwaniu nie dosłuchaliśmy się żadnych podejrzanych odgłosów. Wszystko dźwięczy jak należy. – To schronisko stoi już sześćdziesiąt lat – powiedział Berg. – Nikt tam nigdy niczego podejrzanego nie odkrył. – Nawet rozpaliliśmy ogień na kominie – ciągnął Boulain. – Ciąg jest dobry – i roześmiał się: – Jeśli ktoś się akurat schował do komina, to się biedak musiał uwędzić jak szynka! – Po czym Boulain dodał jeszcze, już poważnie: – W schronisku na Wielkim Baou nie było nikogo, chyba że jakiś duch! Przy tych słowach surowo popatrzył na Cezara. Johannot ze spuszczoną głową bawił się ołówkiem; machinalnie kręcił go w palcach. Wreszcie zwrócił się do Cezara, a w jego wzroku było więcej smutku niż niepokoju: – Dzisiaj był straszny upał, może zdrzemnął się pan na chwilę, a potem to, co wam się śniło, wzięliście za rzeczywistość. – Dobrze – powiedział Cezar wstając – w takim razie sam będę ich śledził. Przewyższał strażników wzrostem, twarz miał spokojną, pełną godności. Czy to możliwe, żeby aż tak mu się poplątało? Johannotowi zrobiło się go żal. – Ufam panu, Cezarze – powiedział. Pozostali milczeli. Gdy stary wyszedł, Berg wzruszył ramionami. – Szkoda – powiedział. – Niegłupi był człowiek. Tego wieczoru strażnicy zjedli swój obiad w znacznie gorszych humorach, niż się tego można było spodziewać. Cezar szedł na Paracole do Belli i Sebastiana. Spotkał ich pod lasem. – Owce weszły już do zagrody – powiedział Sebastian. – Pozamykałem je. Ciebie nie było, a robiło się już ciemno. – Doskonale. Nie miałeś z nimi kłopotu? – Miałem. Cezar uśmiechnął się. Lubił szczerość tego małego dzikusa! Janek nigdy nie był taki; był bardziej zamknięty, nieśmiały. Zaczęli iść w stronę domu, Bella i Sebastian na przedzie, Cezar, swym równym i posuwistym krokiem, za nimi. Gdy byli nieco niżej, Sebastian odwrócił się i powiedział: – Wiesz, Janek znowu zabierał Bellę.

– Wiem, ale pamiętam również o tym, o co cię prosiłem – odparł Cezar po prostu. – Zostaw mu Bellę, ona musi go pilnować. Sebastian zmarszczył nos. – Nie wiem na pewno, ale zdaje mi się, że przechodzili przez Wielką Defiladę, a tego to ja już nie chcę. Cezar położył mu dłoń na ramieniu. – Nie bój się – powiedział. Kłamał, aby go uspokoić. Ale czyż mógł postąpić inaczej? Szli dalej, pośród kęp tymianku, lawendy i rozmarynu, które pachniały silnie w wieczornym chłodzie. Bella przechodziła okrakiem karłowate krzaki i sztywne łodygi janowca. Gdy byli już blisko domu, Cezar przystanął. – Sebastianie! – Mmm? – Zejdę do wioski, muszę pomówić z Wilhelmem. Zjedz kolację, połóż się i nie czekaj na mnie. – Chcesz mu wszystko opowiedzieć? – Tak. Sebastian popatrzył na Bellę. Pomyślał, że może doktor nie będzie jednak uważał, że powinna chodzić z Jankiem na te wyprawy... – A o Belli mu powiesz? – Przede wszystkim o niej mu powiem – rzekł Cezar. – Dobranoc, synku. Przy stole, siedząc z Jankiem i Norbertem, Sebastian nie odzywał się ani słowem. Słuchał. Mówili o ostatnim, wspaniałym wyczynie Belli i z tego dowiedział się, że Cezar nie powiedział mu prawdy. Rzucił na Bellę ponure spojrzenie: zwariowała czy co? Sama przecież nie pozwalała mu zapuszczać się do tej całej Wielkiej Defilady! I chłopiec poczuł znowu, jak suka popycha go głową i piersiami ku zagłębieniu w skale, potem ten potężny podmuch wiatru, taki dziwny, jakby zagubiony w jakiejś ogromnej, poprzedzającej burzę ciszy; i oto góry zaczynają się poruszać i iść ku niemu... a Bella zasłania nagle przed nim cały świat, chroni go własnym ciałem. Znowu ujrzał to wszystko w przerażającym wspomnieniu. Szeroko rozwartymi oczami wpatrywał się w Norberta i Janka. Nie zwracali na niego uwagi, rozmawiali o czymś, czego Sebastian nawet nie słuchał... Nie, Bella nie pójdzie więcej do Wielkiej Defilady. Jutro przedsięweźmie środki ostrożności... Cezar kończył jeść obiad w towarzystwie Angeliny i Wilhelma. Pod bacznym spojrzeniem Celestyny doktor wziął sobie jeszcze jedną porcję placka z poziomkami. Z tymi poziomkami, które Celestyna hodowała przez całe lato, troskliwie podlewając je co wieczór, i z których była słusznie dumna: przecież tylko ona w całym Świętym Marcinie posiadała ten skarb! – Więc dziadek uważa, że strażnicy dziadkowi nie wierzą? – zapytał doktor. – Johannot też? Cezar pokręcił głową. – Uważają, że albo zwariowałem, albo jestem już zbyt stary. Myślą, że bredzę od rzeczy. Doktor popatrzył uważnie na potężnego starca wypowiadającego te słowa. Nie miał najmniejszej wątpliwości: Cezar był zdrów na ciele i umyśle. Skoro mówił, że widział w schronisku jakiegoś człowieka, jakiegoś mężczyznę, który znikł w tajemniczy sposób – to nie należy temu wszystkiemu

zaprzeczać, ale pomóc mu wykryć zagadkę! – Najlepiej by było mieć schronisko na oku przez całą dobę – powiedział. – Tak – przyznał Cezar. – I jeśli strażnicy tego nie zrobią, sam będę czuwał. Doktor, zatroskany, zapomniał zjeść swój deser, co rozgniewało Celestynę. Obrażona poszła do kuchni, do swoich zajęć, pozostawiając ich samych. – Przy najbliższej okazji – odezwał się doktor – powiem parę słów prawdy temu Johannotowi. – Swoją drogą – westchnęła Angelina – może byłoby najlepiej, gdyby dziadek po prostu wyrzucił tego Norberta za drzwi. Niech idzie do diabła! A z moim braciszkiem dziadek jest za delikatny. Jeśli dziadek chce, to ja z nim porozmawiam. – Angelino, Janek jest podobny do waszej matki. Nie z twarzy, oczywiście... z twarzy to ty ją przypominasz. A on z charakteru. Zupełnie tak samo, gdy raz coś sobie nabiła do głowy, nie było sposobu jej wyperswadować... Byłem wobec niej zbyt twardy. Nie mogę teraz powtórzyć tego wobec Janka. Cicho i bardzo łagodnie Angelina nalegała: – Można by mu przecież wytłumaczyć... – Nie. Jeśli mu się powie, że ten jego Norbert to ladaco, Janek nie uwierzy. Jeśli tamtego wyrzucę z domu, Janek pójdzie z nim razem i... Bóg raczy wiedzieć, co się potem stanie. Cezar umilkł na chwilę, po czym ciągnął dalej: – Ty, Angelino, jesteś porywcza, Sebastian to mały dzikusek, gwałtowny i dumny... ale z was trojga najwięcej kłopotu przysparza mi Janek. Nie mogę postępować z nim zbyt kategorycznie. – W takim razie – powiedziała Angelina szorstko – pozostaje znosić wszystko potulnie i nic nie robić! – Nie. Trzeba czekać. – Na co? Cezar napychał fajkę. – Już ja wiem, na co. Nie niepokój się, mała! Potrafię jeszcze zdybać lisa w jego jamie... Stary Cezar czuwa, a swoje góry zna lepiej niż ktokolwiek. Doktor podniósł się. – Dziadku, bardzo przepraszam, ale muszę iść do Carmagnola, bo jego żona spodziewa się dziecka dziś w nocy. – Wyjdę razem z tobą, chłopcze. Pochylił się nad Angelina i pocałował ją w czoło. – Do widzenia, kochanie. A nie zapomnij uściskać ode mnie Krzysztofka, jak się obudzi. Na dworze, gdy byli już sami, Cezar popatrzył na doktora i powiedział głucho: – Wilhelmie... jeśli się przekonam, że ten łajdak chce wykorzystać Janka do jakiejś swojej podłości, zatłukę go jak wściekłe zwierzę, uduszę go własnymi rękoma. Gdy Cezar wrócił do domu, wszyscy zdawali się już spać. Podszedł do łóżka Sebastiana. Bella uniosła głowę i polizała dłoń, która głaskała policzek śpiącego chłopca. – Nic się nie bój, chłopcze – szepnął Cezar. Podobne słowa mówił ongiś Angelinie i Jankowi. Zawsze brał na siebie wszystkie kłopoty i troski, jego dzieci mogły spać spokojnie, czuwał nad nimi. Bella patrzyła, jak wchodził na górę. Jakiś schodek skrzypnął i Cezar obejrzał się niespokojnie

w obawie, czy nie zbudziło to Sebastiana. Chłopiec oddychał równomiernie, ale Cezara zdumiało spojrzenie psa: Bella, rozumna i wierna, miała się na baczności, czuwała również. Na dworze księżyc świecił tak jasno, że zaćmiewał blask gwiazd. Łagodny powiew wiatru zdawał się być oddechem nocy i spokój otulał góry.

VIII Była dokładnie północ i tak, jak to było uzgodnione, Norbert wywoływał Castellane. W swej komórce czuł się bezpiecznie. Okiennice i drzwi były pozamykane, naftowa lampka ledwo się tliła. – Halo, 220. Halo, 220... Halo, 220, słyszycie mnie? Nieco zmieniony głos Odona odpowiedział prawie natychmiast: – Halo, tu 220. – Tu 149. – Nie powiem, żebyś się spieszył! – Co? Głos Odona powiedział powoli, wyraźnie: – 220 zawiadamia 149, że łasica nadejdzie znacznie wcześniej, niż było przewidziane. Powtórzyć, 149. – Polecenie przyjęte i zrozumiane. Kiedy przybędzie łasica? – We środę, siódmego września, o godzinie czwartej rano, jeśli zdąży. Powtórzyć, 149. – Łasica przybędzie we środę, siódmego września, o godzinie czwartej rano. Kto ją przyprowadzi? Zdenerwowany głos odpowiedział Norbertowi. – To nieważne. Oczekuj jej punktualnie o czwartej, przy ostatnim zakręcie drogi, koło dużego drzewa. Wszystko w porządku u ciebie? – Najzupełniej: jaskółka wykonuje swój obowiązek. – W porządku. W nocy z szóstego na siódmy będziemy cały czas na nasłuchu. Do tego czasu już nie wzywać. – Zlecenie przyjęte, odbiór skończony. Następnie Norbert wywołał stację 640 z Wielkiego Baou. Porozumiał się z tamtymi ludźmi, ostrzegł ich, powiadomił – kodem – że będzie na nasłuchu i wywoła ich nazajutrz rano, gdy suka będzie w drodze. Gdy już wszystko zostało uzgodnione, złożył swą stacyjkę i odetchnął z ulgą. Czoło miał mokre: według tego, co mówił 220... no, Odon... tajny dokument zostanie wykradziony i dostarczony jemu w nocy z wtorku na środę, z szóstego na siódmy września. Zadaniem jego, Norberta, będzie przemycić go przez granicę... a raczej dostarczyć do schroniska na Wielkim Baou. Przemycaniem przez granicę niech się martwią Włosi, to powinno im pójść całkiem gładko. Norbert wyciągnął się na łóżku... Tylko dzień, jeden dzień, a będzie po wszystkim! Jutro o tej porze mikrofilm będzie już w drodze do niego, a on, Norbert, będzie nań czekał ze słuchawkami na uszach... i jeśli wszystko pójdzie według przewidywań, dokument przejdzie przez granicę – obliczał Norbert – około

godziny siódmej rano. Potem – pozostanie już tylko zniknąć stąd i... odebrać zapłatę. Norbert zdmuchnął lampę. Janek, Bella, Sebastian, ten staruch... to wszystko tylko pionki na szachownicy! Ważne jest, żeby on, Norbert, zdobył kupę forsy, nie narażając się osobiście. Zasnął spokojnie, pewien powodzenia. Noc bladła szybko. Sebastian przez narożne okno naprzeciwko swego łóżka dojrzał odblask zorzy. Wyciągnięty, z kołdrą nasuniętą po sam nos i Bellą obok, leżał z szeroko otwartymi oczami, czujny – jak by powiedział Cezar – niby kot czatujący na myszy. Skrzypnął stopień schodów i Sebastian zamknął oczy: to Cezar. Właśnie tego pragnął! Gdyby pierwszy zszedł Janek, cały plan trzeba by kombinować od nowa. Byleby tylko Cezar zjadł śniadanie i wyszedł jak najprędzej! Sebastian bowiem musiał jeszcze zdążyć ukryć Bellę, nim po wyjściu Cezara zjawi się Janek. Tymczasem Cezar przygrzał sobie kawę i z wędzonej szynki wiszącej pod powałą ukroił szeroki płat. Włożył go pomiędzy dwie pajdy chleba. Wszystko to owinął w czystą szmatkę i wsadził do kieszeni kurtki. Kawa parowała: nalał sobie do kubka i Sebastian poprzez półprzymknięte powieki widział, jak Cezar wypił ją, prawie wrzątek. Chłopiec zdumiał się po raz nie wiadomo który: jak gardło Cezara wytrzymywało coś takiego? Jego własne nigdy by tego nie zniosło. Widział, jak Cezar bierze swój kij, beret... strzelbę. Drzwi otworzyły się, potem zamknęły... Sebastian wyskoczył z łóżka: był ubrany. Musiał jedynie włożyć buty. Oboje, Bella i Sebastian, cicho jak dwa cienie wyszli z domu. – Bella, bądź cicho!... Nie warcz, nic nie mów. I Sebastian przymknął drzwi tak ostrożnie, że nawet nie skrzypnęły. Zeszli ze schodów, okrążyli róg domu. Za węgłem przystanęli nasłuchując: z komórki nie dochodził żaden dźwięk... Sebastian podszedł do obory, otworzył drzwi, wszedł, a Bella postępowała za nim krok w krok. Muł i koza spojrzeli na nich swymi złotawymi oczami: wzrok muła był czuły, a kozy tajemniczy, dzięki czarnej linii, jaka dzieliła na dwoje tęczówki koloru złotych irysów. Sebastian uśmiechnął się do nich przyjaźnie: zwierzęta na pewno go nie zdradzą. Odetchnął głęboko. Pierwsza część planu została wykonana pomyślnie, pozostawała jeszcze druga... – Leżeć, Bella. Połóż się. Usłuchała. Natomiast koza, która bała się jej trochę, zaczęła wiercić się niespokojnie. – No, Diablico, spokój! Po czym nagle pobiegł do drzwi, wyskoczył na zewnątrz, zamknął je, przekręcił klucz i schował do kieszeni. Bella, wewnątrz, zaskowyczała krótko, lecz wymownie: gniewała się! Sebastian przystanął przy drzwiach. – Bella, cicho! A potem przytulił usta do drzwi, pragnąc być jak najbliżej swej przyjaciółki, i powiedział prosząco: – Bella, nie gniewaj się... Ale nie można, żebyś chodziła przez Wielką Defiladę, to zbyt niebezpieczne. Suka, po drugiej stronie drzwi, położyła się na słomie, z pyskiem między przednimi łapami. Słyszała, jak odchodził. Mimo to zachowywała się cicho. Wszedł na schodki, otworzył po cichu drzwi, zamknął je. Na palcach podszedł do łóżka, położył

się, znowu podciągnął kołdrę pod sam nos – czekał. Wkrótce usłyszał skrzypienie podłogi na górze, w pokoju Janka, a po dziesięciu minutach tamten zszedł. Widząc, że Sebastian już nie śpi, zdziwił się: – Już się obudziłeś? Sebastian doskonale udał, że ziewa. – Aha... Janek rozejrzał się dookoła. – A gdzie Bella? – Poszła. – Dokąd? – Na Paracole, z Cezarem. Janek okazał pewne zdenerwowanie,, co nagle napełniło Sebastiana radością. – A co Norbert powie na to? I Janek – jak idiota! – pomyślał Sebastian – pośpieszył do komórki Norberta. Wrócili obaj prawie natychmiast. Norbert miał rozwścieczone oczy, głos twardy. – Co to ma znaczyć? A trening? Kiedy go się będzie robić?! – Nie denerwuj się – powiedział Janek. – Przecież ona wróci! Dziadek wziął ją pewnie na jakieś pół godziny, żeby mu pomogła przy owcach... A gdybyśmy nawet nie zdążyli potrenować z nią przed pójściem na budowę, to zrobimy to wieczorem. – Suka powinna być do naszej dyspozycji! – wrzasnął Norbert, a ten wybuch wściekłości zaskoczył Janka. – Przecież jeden dzień nie robi różnicy – powiedział wreszcie. – Owszem! – głos Norberta był przerażający. Dodał: – Jeżeli suka nie wykona swego zadania, ty zrobisz to za nią. Janek, oszołomiony, odpowiedział: – Dobrze, pójdę tam. Wtedy Sebastian wyskoczył z łóżka na równe nogi. – Mówisz, że jesteś przyjacielem Janka, a posyłasz go na śmierć do Wielkiej Defilady? Bardzo powoli, a także bardzo łagodnie, Norbert zapytał: – To ty sypiasz w ubraniu, Sebastianie? Nawet w butach? Sebastian lewą rękę trzymał w kieszeni, ściskając tam klucz od obory. Gdy Norbert począł zbliżać się do niego, chłopiec, w odruchu obrony, podniósł obie dłonie, by zasłonić twarz. Norbert natychmiast spostrzegł klucz i wyrwał go chłopcu. – Od czego jest ten klucz? – Od obory – powiedział Janek. Poznał po kawałeczku drewienka, który sam przywiązał do klucza, by się odróżniał, gdy wisiał na desce do kluczy w pokoju. – Przebiegła żmijka! – syknął Norbert. – A ja się dałem nabrać! – Podał klucz Jankowi. – Wypuść psa i niech leci do schroniska przez Wielką Defiladę. Postaraj się, by wykonała to sama, tak jak wczoraj... Na co jeszcze czekasz? Ruszaj! Ja zostanę tu przypilnować tego gagatka. – Nie! – wrzasnął Sebastian. Rzucił się ku drzwiom w ślad za Jankiem, ale Norbert złapał go w biegu. – Siedź spokojnie, bo się nie pozbierasz! Umiem sobie radzić z takimi jak ty!

Mimo swej siły z trudem przytrzymał małego. A gdy Sebastian usłyszał ujadanie Belli, które wkrótce ścichło w oddali, zaczął się szarpać z rozpaczliwą furią. Ale siły były nierówne i, z goryczą i bólem w sercu, musiał uznać się za pokonanego. Na myśl o tej porażce wstrząsnął nim gwałtowny szloch, stłumiony dumnie wobec bezlitosnego spojrzenia Norberta. Był sam, nie było nikogo, kto mógłby go obronić... Co robić? Norbert wyjął papierosa i, stojąc przy oknie wychodzącym na Baou, postukiwał o szybę. Sebastian obrzucił go nienawistnym spojrzeniem: jasne było, że ten łotr nie wytrzyma tu długo. I uczyniwszy to spostrzeżenie Sebastian, w którym przebiegłość zaczęła wypierać wzburzenie, postanowił z wolna wyprowadzić go w pole. Oparłszy się o fotel Cezara, zaczął wymachiwać rękoma, po czym nagle w jedną z nich pochwycił muchę... – Mam! – zawołał. Norbert odwrócił się. Z zadowoleniem stwierdził, że Sebastian ma rozpromienioną twarz... „Ten szczeniak zdążył już zapomnieć o swej ukochanej Belli – pomyślał. – W tym wieku dzieciom szybko wszystko wietrzeje z głowy”. Bella zaś, w każdym razie tak przypuszczał, biegnie właśnie do schroniska i on koniecznie musi nawiązać łączność z Włochami z Wielkiego Baou... Była to ostatnia próba przed wielką chwilą, trzeba było sprawdzić, przekonać się, czy wszystko idzie jak należy... W tym celu jednak powinien był natychmiast zamknąć się w swej komórce! – Jak zostaniesz sam, będziesz grzeczny? Z rozbrajająco niewinną, choć lekko nadąsaną miną, akurat taką, jaka miała sprawiać wrażenie, że mu na tym wcale nie zależy, Sebastian powiedział potulnie: – Bella jest już daleko... I tak bym jej teraz nie dogonił. To było zbyt po myśli Norberta, aby mógł nie uwierzyć. Podszedł do drzwi. – Masz rację, na nic by się to nie zdało. A jednak nagła nieufność kazała mu zamknąć Sebastiana na klucz. Wyszedł i przekręcił go w zamku od zewnątrz. Sebastian słyszał, jak Norbert gwiżdżąc jakąś melodię szybko zbiegł ze schodków. Po chwili wszystko ucichło. Sebastian uśmiechnął się: Norbert uważa, że go uwięził, ale przecież ten... obcy nie wiedział, że okno wychodzi prosto na skałę! Wszystko poszło szybko. Sebastian biegł co tchu w stronę Wielkiej Defilady. W komórce Norbert nawoływał: – Halo, 640... Halo, 640, tu 149. Jakiś głos, po francusku, ale z silnym cudzoziemskim akcentem, odpowiedział: – Tu 640. Mów, 149. – Jaskółka leci do was, jaskółka leci do was. – Doskonale, trzymaj nasłuch, będziemy cię informowali na bieżąco. Skończone. Sebastian biegł, ale u stóp Wielkiej Defilady, między zwałami skał i powalonymi drzewami, nie widział ani Janka, ani Belli. Nie widział również, by wspinała się po przeklętych skałach w tej wiecznie żywej szramie na południowej ścianie Baou... W pewnej chwili Norbert usłyszał jakieś chrobotanie w słuchawkach i nawoływanie tamtego, obco brzmiącego głosu:

– Halo, 149, halo, 149... – 149 słucha. – Widzimy już jaskółkę, macha obydwoma skrzydłami, popychana przez południowy wiatr. Zaraz doleci do gniazda. Skończone. Sebastian, oszalały z niepokoju, zaczął biec znowu, okrążając podnóże Baou. U wejścia do Małej Defilady natknął się wreszcie na Janka. – Czy to warto robić takie historie! Popatrz tylko na nią! Przebiegła przez Wielką Defiladę, ale jest już z powrotem, zdrowa i cała... popatrz! Sebastian widział ją niezmiernie, niezmiernie daleko, jak wchodzi do schroniska, a potem zbiega w dół, przez Małą Defiladę. – Dobra, ja już idę. Opiekuj się nią. I Janek oddalił się, uszczęśliwiony. Prawdopodobnie cieszyła go myśl, że będzie mógł opowiedzieć Norbertowi, jak to Bella wolała narazić się sama niż pozwolić, by on, Janek, ryzykował życiem. A Bella przypadła wreszcie do stóp Sebastiana, wpatrując się w niego z miłością i wyraźną dumą. Rozdrażniony nałożył jej pętlę ze sznurka na szyję. Uwolniła się od tego jednym ruchem głowy i znowu patrzyła na chłopca. Było jej gorąco, z rozwartego pyska zwisał język, dyszała ciężko robiąc bokami. Ale z rozpromienionych oczu wyzierało zadowolenie. Była uszczęśliwiona, co do tego nie było wątpliwości, i Sebastian zrozumiał, że Bella dumna jest ze swych wypraw z Jankiem. Dwie wielkie łzy stoczyły mu się z oczu. Bella zlizała je, szorując z pieszczotą jęzorem po zaróżowionych i gładkich policzkach dziecka, a Sebastian ze szlochem otoczył ramionami jej szyję. – Bella... dlaczego... tam chodzisz? Dlaczego chodzisz do... Wielkiej... Defilady? Ktoś go zawołał. To Berg. Zbiegł pędem, drogą prowadzącą z posterunku. Przytulony do Belli, Sebastian czekał na niego. Johannot, znacznie wolniej, szedł za nim. – Sebastianie! Nie puszczaj Belli więcej na górę. Pilnuj jej. Gdy strażnik podszedł bliżej, spostrzegł łzy na twarzy chłopca. – Czego płaczesz? – Ja nie chcę, żeby ona... żeby chodziła przez Wielką Defiladę. Berg zmarszczył brwi. Coś przyszło mu do głowy; było to silniejsze od niego. Nim się zastanowił, zapytał: – Kochasz ją? Sebastian spojrzał zdziwiony. Wydawało mu się, że to nie wymaga pytań. A Berg ciągnął dalej: – Jeśli ją kochasz, to nie pozwalaj jej się włóczyć, niech się nie plącze koło Baou. W każdym razie nie teraz. Bo, rozumiesz, nie podobają się nam te spacery przy granicy, zwłaszcza przez Wielką Defiladę, których nie możemy mieć jak należy na oku. Posłuchaj mnie uważnie: jeśli Bella pojawi się znowu o świcie albo o zmierzchu, gdy już nie widać dobrze, w pobliżu schroniska, będziemy strzelać do niej na chybił trafił... Zrozumiałeś? Twoja głowa, żeby nie zginęła. W tej chwili nadszedł właśnie Johannot. Dotknął ramienia Berga. Twarz miał poważną. – Daj spokój małemu – powiedział cicho. – Nie mieszaj go w to wszystko. Chodź, idziemy... A ty bywaj zdrów, wracaj szybko do domu.

Zaczęli wchodzić pod górę, w kierunku schroniska. Ale nagle Johannot, który zawsze musiał powiedzieć to, co myślał, przystanął i popatrzył na Berga. – Mam nadzieję, że nie zamierzasz na serio tego, co powiedziałeś chłopakowi? – Nie... – odparł Berg, wzruszając ramionami. Ale zaraz dodał: – Chciałem go postraszyć, bo ta suka zaczyna mnie denerwować, a tylko on jeden potrafi utrzymać ją na miejscu. – Ach!... – Johannot zawahał się, a potem zapytał z pewnym niepokojem w oczach: – Przypuszczam jednak, że co by nie zaszło, nie będziesz przecież do niej strzelał, co? Berg odpowiedział sucho: – Zrobię, jak sobie będziesz życzył. Jakiś czas szli w milczeniu, aż nagle Berg się odezwał: – Ostatecznie naszym obowiązkiem jest pilnować granicy! – Ale to nie znaczy, że należy zastrzelić psa i przyprawić dziecko o rozpacz... Berg znowu wzruszył ramionami. – Zrobiłeś się bardzo sentymentalny, Johannot. Gotów jestem uwierzyć, że Cezar wcale nie jest takim wariatem, za jakiego go wzięliśmy. Tu się dzieją teraz dziwne rzeczy, po tej stronie Wielkiego Baou. – Tak... – powiedział Johannot. I ruchem brody wskazał na Cezara, który właśnie wychodził ze schroniska. Stary dostrzegł ich. Stanął nieruchomo, czekał. – No i co, Cezarze, znaleźliście kogoś dzisiaj w schronisku? Johannot czuł się głupio: zmęczyły go już podejrzenia, które wbrew woli przychodziły mu do głowy na widok tego starca wałęsającego się tak blisko granicy. – Nikogo – odpowiedział Cezar. – Przyszedłem za późno i sam jestem zły na siebie o to. Ale w zamian... Chodźcie, coś wam pokażę. Wprowadził ich do środka, a tam, klęknąwszy przed kominkiem, wskazał im ślady popiołu, odciśnięte na podłodze. – Prowadzą od pieca do okienka – powiedział – a znalazły się tu dopiero dzisiaj rano, bo nim myśmy wtedy z Sylvianem i Boulainem rozpalili tu ogień, żadnego popiołu w palenisku nie było. Berg wzruszył ramionami. – No i czego to ma dowodzić? Suka tu wchodziła, widzieliśmy przecież. Wsadziła łapy w popielisko i stąd te ślady. Cała sprawa. – To są ślady stóp ludzkich, a nie psich łap – powiedział spokojnie Cezar. – Macie dobre oczy i... wyobraźnię – sucho stwierdził Berg. Johannot nie mówił nic. Przeszedł na ukos całą izbę, przyglądając się uważnie podłodze. Nagle, tuż przy okienku, pochylił się, podniósł coś i twarz mu się rozjaśniła. Podał coś Cezarowi, a w głosie jego brzmiała ulga, gdy powiedział: – Mieliście rację, Cezarze. Całkiem niedawno był tu ktoś, jakiś... Włoch. – Można zobaczyć? – zapytał Berg. To, co podał mu Cezar, było po prostu kawałkiem biszkopta. Berg, zaskoczony, zapytał znowu: – No, to co z tego? – Przyjrzyj się dobrze – powiedział Johannot. – Ten biszkopt jest jeszcze świeży, chrupiący. Gdyby leżał tu długo, zwilgotniałby przez noc. I, chociaż kawałeczek jest malutki, można odczytać trzy pierwsze litery firmy... to firma włoska, znam ją. Tych biszkoptów nie sprzedaje się we Francji. Berg kręcił kawałeczek biszkopta na wszystkie strony, popatrzył na Cezara, potem na Johannota

i wreszcie powiedział: – Przykro mi, ale widziałem takie biszkopty u Tina Grazzi, w tym włoskim sklepie w Belbec. Byłe kto mógł je tam kupić – rzucił okiem na Cezara: – Wy, ja albo ten Norbert... Każdy. – Norbert nie pokazuje się tu już od dwóch dni, Janek nie wchodzi do schroniska od czasu, jak Bella biega przez Wielką Defiladę, a ja... ja palę fajkę, biszkoptów nie jadam. Domawiając tych słów, Cezar podniósł nieco głos, czuł bowiem, że Berg zaczyna podejrzewać go o jakieś niecne machinacje. A Johannot rzekł pośpiesznie: – O was nie ma mowy w całej tej sprawie, Cezarze, poza tym, że obiecaliście nam pomóc. Ufam wam, już to raz powiedziałem. W chwilę później Johannot powtórzył to Bergowi, który dziwił się, że Cezar tak pilnie przebywa wciąż koło schroniska. Berg potrząsnął jednak głową. – Obserwowaliśmy schronisko dziś rano przez lornetkę. Widzieliśmy, jak wbiegła tam suka, potem wyszła, a potem wszedł... Cezar. Nikt więcej. Nie wierzę w bajeczkę o jakimś człowiekuzjawie, który przechodzi przez ściany. I również nie wmówisz mi, że ty w to wierzysz! – To prawda – powiedział powoli Johannot – że w tej sprawie ma człowiek wrażenie, że jest wariatem. Ale pamiętasz telefon wczoraj wieczorem? Na wszelki wypadek powiedziałem wam wszystkim trzem, że dzwonili z centrali. Ale naprawdę to telefonował doktor Wilhelm. Powiedział mi... że Cezar jadł u nich obiad, że jest przy zupełnie zdrowych zmysłach i że należy absolutnie wierzyć temu, co mówi. Doktor jest jednym z najpoważniejszych ludzi, jakich znam, nie mówiłby tego, czego by nie był zupełnie pewny... Postanowiłem więc opisać wszystkie wiadome mi fakty w meldunku, dokładnie. Wiarygodne czy nie, odnotuję w nim to, co powiedział Cezar, i tym razem nie przemilczę niczego. Wszystko to zaczyna wyglądać zbyt poważnie. Na razie zameldowałem jedynie o obecności obcego w naszym rejonie, który spaceruje sobie po okolicy, podałem jego personalia i rysopis. – I co? – Nic... albo prawie nic. Norbert Legrand nie jest notowany w policji. Pracował na budowie w Castellane i kierownik był z niego zadowolony. Przepracował tam trzy tygodnie, a że nie ma stałego miejsca zamieszkania, stracono go potem z oczu. Można uważać, że to po prostu jakiś włóczęga. – Dziwne. – Właśnie... Zawrócili na posterunek. Obaj zafrasowani. Gdy byli już na miejscu, Johannot oparł karabin o stojak i powiedział do Berga: – Połóż się i postaraj zasnąć. Wyśpij się na zapas, bo wieczorem i przez całą noc aż do świtu mam zamiar patrolować okolicę. Razem z tobą. Poszedł do Boulaina i Sylviana, którzy właśnie wstawali i ziewając przeciągali się leniwie. – Wy obaj też już nie położycie się do rana. Bardzo przepraszam – dorzucił z uśmiechem, widząc, że zaspane jeszcze spojrzenie Boulaina od razu zrobiło się przytomne, a Sylvian pokręcił głową, niezadowolony. – Musimy raz wreszcie dowiedzieć się dokładnie, co się dzieje koło Baou między wieczorem a świtem.

IX Przez cały dzień panował potworny upał, a chmury otaczały szczyt Wielkiego Baou. Zmrok zapadł przedwcześnie, nie ochładzało się i niebo miało kolor mętnoszary. – Wygląda, jakby się zbierało na burzę – powiedział Boulain. Sylvian zaśmiał się. – No, to powinszować, skoro macie spędzić noc na dworze! Zazwyczaj o tej porze przysługiwał im już odpoczynek i mieli teraz za złe brygadierowi, że tak się przejął tą nieszczęsną sprawą ducha w schronisku Wielkiego Baou. Johannot wziął karabin ze stojaka. – Gdyby miały się zacząć już deszcze – powiedział – mgła szybciej opadłaby na Świętego Marcina... a zauważ, że dolina jest czysta. Boulain i Sylvian przepowiadali, że dla uprzyjemnienia im nocy na pewno będzie oberwanie chmury. – Deszcze powinny zacząć się już niedługo – mówił Boulain, niewzruszony – lato było upalne... Słoty mogą nastać prędzej niż normalnie. – Mogą – uciął Johannot. – Ale dziś wieczorem jeszcze się nie zaczną. Podszedł do Berga, który, siedząc na progu, obserwował przez lornetkę schronisko. – Widzisz coś? – Nic niezwykłego. Berg złożył lornetkę i sięgnął po karabin. – No, to do jutra, chłopcy... Dobrej nocy! – Dobrej nocy i dla was! – odpowiedział Boulain i wzruszył ramionami. Johannot skinął im na pożegnanie, nie troszcząc się o ich zły humor. Razem z Bergiem zaczęli schodzić ścieżką wprost ku skalnemu usypisku, które pod ołowianym niebem wydawało się jasne. Minęli je i Małą Defiladą zaczęli wspinać się ku schronisku. I nagle spadła mgła. Byli zaledwie w połowie drogi, ale nie widzieli już długiego, w kształcie półksiężyca wklęśnięcia terenu. Nad nimi widoczność była dobra, ale czuli wilgoć, wsiąkającą w ubrania. – Jeśli mgła się podniesie – powiedział Berg – będzie bardzo niewygodnie obserwować! Wznosiła się istotnie, prawie dorównując szybkością ich krokom, ale na razie, gdy dotarli na jedną z płaszczyzn poniżej schroniska, był to jedynie przeźroczysty woal... Wkrótce była to już gęsta zasłona, otulająca ich, głusząca nawet ich głosy. – Nie mamy szczęścia – powiedział Berg. – Prawdziwa mgła – przyznał Johannot.

Ale zerwał się wietrzyk, prawie gorący. Poruszał, zwiewał gęste tumany, dzięki czemu chwilami mogli dostrzec schronisko, by natychmiast tracić je z oczu, gdy mgła powracała na miejsce. – To jednak jest dobry punkt – powiedział Berg. – Stąd przy pogodzie można widzieć całą Wielką Defiladę i schronisko dostatecznie dokładnie, by wiedzieć, co się tam dzieje. Nie opodal tego miejsca zaczaił się Cezar. Obserwował wejście do schroniska. On również klął mgłę, która utrudniała zadanie. Ani Cezarowi, ani strażnikom nie przyszłoby do głowy, że w tym samym czasie Sebastian, oszalały ze strachu, biegnie za Bellą. A przecież uczynił wszystko, co było w jego mocy, by jej nie puścić! Wobec tego ołowianego nieba i wiszącej w powietrzu burzy niepodobna było wdrapywać się ku Dolinie Cudów, więc próbował zaciągnąć psa do wioski, by tam ukryć go w domu doktora... ale Bella nie chciała iść za nim. Janek i Norbert powrócili z budowy i od tej chwili Bella nie spuszczała z Janka oczu. Jak i z rana, wyczekała do ostatniej chwili, a gdy upewniła się, że Janek, posłuszny Norbertowi, idzie sam do Wielkiej Defilady – dopędziła go jednym skokiem, wyprzedziła, nie zwracając najmniejszej uwagi na wołania Sebastiana. Nie wiedziała, nie mogła przecież zrozumieć, że jeśli strażnicy ją spostrzegą, to zastrzelą. „Twoja głowa, by ją uratować” – powiedział Berg i Sebastian pamiętał o tym. W ciszy i ciemności komórki Norbert, ze słuchawkami na uszach, nadawał meldunek: – Halo, 640... Jaskółka leci do was, jaskółka leci do was. Ostatni próbny lot przed godziną H. A głos o cudzoziemskim akcencie odpowiedział: – Meldunek przyjęty, bądź na nasłuchu. Skończone. W wąwozie Wielkiej Defilady mgła była jeszcze gęstsza niż gdzie indziej. Z rękoma wysuniętymi naprzód Sebastian wszedł w gęstą i wilgotną białą watę... Bella wspinała się z napiętymi mięśniami, drżąc przy każdym najmniejszym szmerze, ostrożniejsza jeszcze niż zwykłe, a także – jeszcze szybsza. Można powiedzieć, że chciała jak najprędzej mieć poza sobą to przeklęte miejsce. Gdy je tylko minęła, skoczyła ku schronisku, weszła do środka, pobyła tam zaledwie parę sekund i wyszła. Widział ją tylko Cezar. Już szykowała się do zejścia przez Małą Defiladę, gdy zatrzymała się nagle, niemal w skoku, cała drżąca, a potem znieruchomiała, jakby była z kamienia: z oddali dobiegło ją, zgłuszone przez mgłę, ledwo dosłyszalne, a przecież znajome wołanie Sebastiana. Ów długi, donośny okrzyk górali: – Ohe, ohe, o-o-o-o-o-o... A słychać go było z Wielkiej Defilady. Bella wykonała pół obrotu i wtapiając się w mgłę zawróciła do korytarza śmierci. – Do licha! – powiedział nagle Berg. – Widziałem sukę! Zerwał karabin z ramienia. – Berg! – zawołał Johannot. -– Nie strzelaj na oślep i mierz ponad nią! Berg opuścił karabin. – Już znikła. Mignęła mi w dziurze mgły, a teraz już nic nie widzę. Johannot westchnął z ulgą i już spokojniej powiedział: – Trzeba by ją tylko spłoszyć... Gdybyś strzelał, nie widząc dokładnie, mógłbyś ją zabić.

Berg wzruszył ramionami: był – oprócz Cezara – najlepszym strzelcem w okolicy i nie potrzebował dobrych rad. Sam wiedział, co ma robić. – Miałem zamiar puścić jej kulkę koło uszu, nic więcej. Aby odechciało się jej łażenia tam, gdzie nie powinno się jej widywać! I nagle wszystko stało się z szybkością błyskawicy: Berg ściągnął karabin, huk strzału rozległ się po górach potwornym, utysiąckrotnionym echem. Potem... potem – nic. Cisza. I węszcie ozwał się głos Johannota: – Strzelałeś górą? – Celowałem w skałę obok. Nie martw się. Kilka chwil później z mgły wyłoniła się poza nimi wysoka, ponura postać Cezara. Głosem, który był jeszcze bardziej posępny, drżący hamowaną złością, zapytał: – To wyście strzelali? – Tak, w bok od suki – powiedział Berg. – Żeby ją postraszyć. – A mały? – Jaki znów „mały”? – Sebastian jest w górach, prawdopodobnie u wejścia do Wielkiej Defilady. Słyszałem, jak wołał psa... Znam głos Sebastiana, tego okrzyku sam go nauczyłem. Widziałem, jak Bella zawróciła do niego. Gdyście do niej strzelali, pewnie już zdążyła dobiec do chłopca. Berg, przejęty, powiedział prawie cicho, lecz stanowczo: – Suka była sama, a ja strzeliłem w skałę. – A czy zdajecie sobie sprawę, czym grozi strzelanie we mgle? Johannot chciał ująć Cezara pod ramię, aby go uspokoić, wytłumaczyć mu wszystko. Ale stary wybuchnął: – Nie dotykajcie mnie! I oddalił się wielkimi krokami. Berg i Johannot ruszyli za nim. – Cezarze! – zawołał Berg. – Nie mogłem zranić chłopca, to wykluczone! Cezar obejrzał się. Powiedział z naciskiem: – Strzelaliście we mgle. Szedł dalej, a po chwili dorzucił: – Nikt z nas nie może w tej chwili powiedzieć, czy Sebastian żyje jeszcze, czy już nie. Żaden z nich trzech nie myślał już o schronisku i jego tajemnicy. Schodzili ścieżką Małej Defilady w białej gęstości, w której na dziesięć kroków nic nie było widać. Do południowej ściany Baou musieli dotrzeć dołem. Doktor Wilhelm wracał od Carmagnolów. Na fermie wszystko było w porządku, nowo narodzona dziewczynka czuła się dobrze, jej matka również, więc, mając nieco czasu, postanowił wstąpić po drodze do chaty Cezara. Mgły się nie bał i poszedł na przełaj przez górę, skrótami, które znał dobrze. Był właśnie między Paracole i Baou, gdy usłyszał odgłos strzału... potworny huk, który obijał się o ściany wąwozu Wielkiej Defilady. Głośniejszy niż huk z myśliwskiej strzelby... zresztą komu by przyszło do głowy uganiać się za zwierzyną w czasie takiej mgły i przy zapadającej nocy? Pomyślał o strażnikach: odgłos przypominał raczej wystrzał karabinowy. Doktor szedł dalej... I nagle, zaledwie zrobił kilka kroków, ogarnął go niepokój. Coś nieokreślonego wstrzymywało go od posuwania się naprzód, kazało mu, sam nie rozumiał dlaczego, skręcić w prawo ku Wielkiej

Defiladzie. Nie był od niej zbyt daleką i po kwadransie dotarł już do wielkiego, zagraconego skałami i pniami drzew „wachlarza”, którym się tu kończyła. I właśnie tam, o dziesięć kroków przed sobą, dojrzał nagle Bellę. Szła ku niemu ze spuszczoną głową i skomlała. Gdy podszedł do niej, przypłaszczyła się, prawie położyła na ziemi. Skomlała bez przerwy. – Bella... Nie jesteś chyba ranna? Przyklęknął i obmacywał ją całą. Pozwoliła na to przez chwilę. A oto zaczęła znów biec, wciąż skomląc. – Bella! Chodź tu, opatrzę cię. Chodź, Bella, kochana! Obejrzała się, ale dalej szła naprzód. Bojąc się, by nie stracić jej z oczu, doktor podążył za nią. Zaprowadziła go aż na stromą ścieżkę, wśród labiryntu olbrzymich głazów, i tam, u stóp jednego z nich, doktor natknął się na Sebastiana. Przerażony, przyklęknął przy nim, położył mu ucho do piersi... Bogu dzięki, żył! Doktor uniósł mu głowę: z czoła ciekła krew, ale było to ledwie draśnięcie, nic wielkiego. Wziął chłopca na ręce i ostrożnie odniósł daleko od tych głazów, które w każdej chwili mogły się obsunąć i potoczyć po zboczu. Bella szła za nimi krok w krok. Doktor położył Sebastiana koło ścieżki, którą szedł przed chwilą. Mały miał oczy zamknięte, lecz pojękiwał i ściskał oburącz skronie. – Sebastianie... Nie bój się, to ja, Wilhelm. – Bella... – wyszeptał chłopiec. – Jest tutaj, nic się jej nie stało. – Boli mnie... – To nic, kochanie – powiedział doktor łagodnie – to drobnostka. Otworzył torbę, wyjął z niej przybory chirurgiczne, przygotował opatrunek... – Co to właściwie było? Odłamek skały, prawda? -– Jakiś kamyk spadł mi na głowę akurat, jak oni strzelili... Na zakręcie, a potem już nie pamiętam. Doktor kazał odjąć mu ręce od głowy i zaczął przemywać ranę. – To do Belli strzelali – powiedział Sebastian. Od chwili pojawienia się doktora małemu wróciła bojowość. Doktor był teraz jedynym jego sprzymierzeńcem, jedynym, na kogo mógł liczyć, ponieważ Cezar, który pozwalał Belli chodzić na wyprawy z Jankiem, zdawał się być w obozie nieprzyjaciół. Doktor milczał. Później wypyta o szczegóły, teraz najważniejsze było uspokoić to dziecko. – Połknij to – powiedział, wkładając jakąś pastylkę Sebastianowi do ust. Po czym spakował przybory, zamknął torbę. – A teraz wstawaj i pakuj mi się na plecy. Zaniosę cię do domu. – Nie. – Wcale się ciebie nie pytam o zdanie. Jazda na plecy, ty uparty mule! I złapawszy Sebastiana wsadził go sobie na ramiona. – Oj, moja głowa! – Cicho bądź!... Osoba, która ma siedem lat i zapuszcza się na spacery do Wielkiej Defilady, choć wie, czym to grozi, w ogóle nie ma prawa nic mówić! Cienki, dziecinny i smutny głosik powiedział nad nim:

– Nic nie rozumiesz... Po kilku minutach marszu doktor posłyszał nawoływania Cezara i strażników. Złożywszy dłonie w trąbkę, przyłożył je do ust i zakrzyknął ze wszystkich sił: – Ohe! Cezarze! Mam Sebastiana, jest zdrów! Tamci kierowali się teraz na jego głos, a on, prowadzony przez Bellę, szedł ku nim. Mgła była tak gęsta że zobaczyli się nawzajem dopiero, gdy się spotkali. Doktor zawsze umiał być wesoły na zawołanie, dzięki czemu w wiosce mówiono o nim: „To dobry doktor, przynosi ze sobą radość. Na sam jego widok człowiekowi robi się lepiej!” Teraz też, widząc zatrwożoną twarz Cezara, ściągnięte rysy Berga i Johannota, powiedział wesoło: – Do diabła, panowie! Czyż musicie ukatrupiać psa, żeby móc upilnować granicę? Co prawda Belli nic się nie stało, nie mówmy już o tym. A co się tyczy tego komara, którego dźwigam, to nie niepokójcie się, zaopiekowałem się nim i czy będzie chciał, czy nie, zaraz wpakuję go do łóżka. Jutro będzie mógł znowu zacząć swe eskapady do Wielkiej Defilady! Wykręcił głowę, by popatrzeć na Sebastiana i, udając zagniewanego, dodał: – Tylko spróbuj, ty potworze, a zobaczysz, jakie ci spuszczę lanie! – Ach! – powiedział Cezar – jeszcze kilka takich wieczorów, jak dzisiejszy, i moje stare serce wyprzęgnie! Odetchnął z ulgą, a strażnicy wraz z nim. Ale jednocześnie od razu powróciła troska: mieli przecież całą noc czuwać nad schroniskiem. – Nie spotkałeś Janka? – spytał Cezar. – Janka? Nie. – Och, Janek – powiedział Sebastian, a w jego głosie było wiele goryczy. – Jak tylko zobaczył, że Bella pobiegła przez Wielką Defiladę, zostawił ją samą i wrócił do domu, do swego Norberta. Cezar nie towarzyszył doktorowi do chaty. Z torbą przez ramię, ze strzelbą na plecach, zawrócił z powrotem, aby wraz ze strażnikami czuwać przy schronisku. Gdy doszli na górę, była już zupełna noc, a mgła wciąż stała gęstą masą. Tym niemniej przysłaniali dłonią lub chustką blask swych elektrycznych latarek. Milczący jak cienie weszli do schroniska. Było puste, zupełnie puste. Raz jeszcze ostukali ściany i podłogę. Tak jak i Cezar, jak Boulain i Sylvian – nie natrafili na nic podejrzanego. Cezar ukrył się z powrotem za skałą, a strażnicy na płaszczyźnie poniżej schroniska. „Będę tu tkwił tyle dni i nocy – pomyślał Cezar – ile będzie potrzeba, ale dowiem się wreszcie, którędy oni tu wchodzą i wychodzą. Duchy, które pozostawiają ślady nóg i jedzą biszkopty, muszą też mieć drzwi, by się zjawiać!” Janek rzeczywiście był w domu. Z rękoma wyciągniętymi na stole obejrzał się, usłyszawszy kroki, i zobaczył, że to doktor niesie Sebastiana. Nie ruszył się. Robił wrażenie obojętnego na wszystko. Doktor musiał powiedzieć: – Może mi pomożesz... Pościel łóżko. Dopiero wówczas Janek zauważył opatrunek na czole Sebastiana. – Co mu się stało? – To mu się stało, że o mało nie został zabity! Strażnicy strzelali do Belli... powiedzmy w jej stronę, i jakiś odłamek skalny ranił Sebastiana. – Zwariowali czy co?

– A nic więcej nie masz do powiedzenia? Doktor, wzburzony, nie dodał już ani słowa. Sebastian poddawał się temu, co z nim robiono. Był oszołomiony, zasypiał mimo woli... – Co to za pastylka, którą mi dałeś? – Nic takiego, to na uśmierzenie bólu. Głowa boli cię jeszcze? – Nie. Zasnął w chłodnej pościeli, a Bella wyciągnęła się przy łóżku. Doktor pochylił się, ujął go za rękę i badał puls. Janek, choć nie miał ochoty do żartów, silił się na dobry humor: – Słyszałeś, wygląda na to, że nie ufa twoim pigułkom! – Miał rację! To środek na sen, dobrze mu zrobi. Wyprostował się, popatrzył na Janka. – A gdzie jest twój przyjaciel, Norbert? – Śpi. Doktor dosłyszał całą gorycz, jaką zawierały te słowa. – Przykro ci, że poszedł spać, zamiast posiedzieć z tobą? – Nie. Nie doszukuj się dziury w całym! Po prostu jest zmęczony i powiedział, żebym ja też się położył, bo jutro chce zacząć tresurę wcześniej niż zwykle. – Czy ty zupełnie niczego nie rozumiesz? – przerwał mu doktor. – Nie widzisz, w jakim stanie jest Sebastian? Czy naprawdę chcesz doprowadzić strażników do tego, by wreszcie zastrzelili Bellę? – Nie przesadzaj. – To się wszystko źle skończy, Janku. Przestań pędzać psa koło granicy. Jeśli teraz dziadek nie wyrzuci Norberta na zbity łeb, to ja sam z nim pogadam, i to nie dalej jak jutro. A ponieważ ma zamiar wstać wcześnie, sam przyjdę go obudzić. Już za długo trwa ta zabawa. Choć Cezar go uprzedzał, doktora zaskoczył gwałtowny wybuch Janka. – Masz zamiar mnie pouczać! – krzyknął. – Jesteś tylko moim szwagrem, a nie ojcem! A zresztą co masz do zarzucenia Norbertowi? Że jest zwykłym robotnikiem? Nie każdy może być panem doktorem! – Co to ma do rzeczy? – A ma! Nie ukończył żadnych studiów, ale jest inteligentniejszy od was wszystkich. On jeden przynajmniej docenia mnie, nie traktuje jak głupiego smarkacza, któremu wolno tylko milczeć i słuchać! – Naprawdę? Doktor mówił bez gniewu i to jeszcze bardziej podrażniło Janka. – Mogę ci coś powiedzieć, szanowny szwagrze: jeśli Norbert stąd odejdzie, ja pójdę razem z nim. To was oduczy zazdrości o człowieka, który jest więcej wart od was! Był blady z wściekłości. Zachłystywał się własnym głosem, nie mógł już wyraźnie mówić. Ta dziecinna pasja obezwładniła doktora. Co powiedzieć dziecku, które ma już wzrost dorosłego mężczyzny, a którego rozsądek zamroczyła jakaś uparta myśl i które dla niej zapomniało nagle o wszystkim, co jeszcze przed kilku dniami stanowiło dlań sens życia? Doktor przerwał mu: – Janku, nie jestem wcale przeciwko tobie, a w dodatku jestem młodszy od Cezara... Wytłumacz mi spokojnie, o co ci chodzi, postaram się zrozumieć. Co się kryje w głębi tego wszystkiego? Janek zagryzał wargi, był o krok od rozpłakania się. Wreszcie zdołał wykrztusić: – W przyjaźni nie ma nic poza przyjaźnią, to tylko wy wszyscy paskudzicie ją waszymi

podejrzeniami, a teraz on ma do mnie żal o to! Nie chce nawet ze mną rozmawiać! Była w tym dziecinna bezradność. Doktor wstał, nalał szklankę wody, w której rozpuścił jakąś pigułkę. – Muszę już iść. Czy mogę liczyć na ciebie, że dasz Sebastianowi to wypić, jeśli się obudzi? – Oczywiście. – Dobrze. Powierzam go twojej opiece. Podał Jankowi dłoń. – Dobranoc, Janku. Bądźże mężczyzną, u licha! Mężczyzna powinien być opanowany, a przyjaźnią swą gospodarować z rozwagą. Do jutra.

X

Tymczasem tego samego dnia, szóstego września, punktualnie o godzinie siedemnastej minut czterdzieści pięć, to znaczy wtedy, gdy Berg i Johannot wyszli z małego posterunku granicznego na zboczu Panny, by udać się na zwykły obchód – z Drugiego Laboratorium Państwowego Centrum Badań w Paryżu został wykradziony pewien tajny dokument. Miał on wielkie znaczenie handlowe: zawierał dane, dotyczące produkcji nowego materiału, miękkiego i lekkiego jak jedwab, a jednocześnie odpornego na ogień i mróz. Sposoby wytwarzania takiej materii interesowały, rzecz prosta, cały świat. Przedsięwzięto wszelkie środki ostrożności: tylko dwie osoby – technik i dyrektor Drugiego Laboratorium – wiedziały, gdzie i kiedy dane zostaną przeniesione na mikrofilm. A jednak dokument skradziono właśnie wtedy, gdy ów technik, niejaki Martial, skończywszy filmowanie, sprawdzał robotę pod mikroskopem. O godzinie siedemnastej czterdzieści osiem w sekretariacie policji zadzwonił telefon i oficer dyżurny Gauthier przełączył do komisarza Leduc. Jakiś głos, tak niewyraźny, że ledwie go można było zrozumieć, wyjąkał: – Tu Drugie Laboratorium Państwowego Centrum Badań... Mówi Martial... dokument numer 44 22 08 F5 został przed chwilą skradziony... Ratuj de... Głos umilkł. W kilka minut później policja i osoby odpowiedzialne były na miejscu. Znaleziono Martiala nieprzytomnego, z dłonią zaciśniętą jeszcze na słuchawce telefonu. W pół godziny później lekarz zakładowy zezwolił na przesłuchanie go. Tymczasem przesłuchiwano dyrektora Drugiego Laboratorium. Policja doszła do wniosku, że ten człowiek, od dwudziestu lat pełniący bez zarzutu swe obowiązki, ogólnie znany jako nieskazitelny – w ogóle nie podlega podejrzeniom. Komisarz Leduc udał się do kliniki, gdzie został przewieziony Martial. Technik oświadczył, że, odwrócony plecami do tego, kto go napadł, nie widział jego twarzy. – Pan był w laboratorium oczywiście sam? – Przepisy są pod tym względem wyraźne, muszę być sam. – Czy drzwi były zamknięte na klucz? – Tak. To też jest objęte przepisami, które mnie obowiązują. – W jaki sposób, według pana, napastnik mógł się dostać do pomieszczenia, w którym pan pracował? Na to Martial odpowiedział następująco:

– Praca, którą mi powierzono, była niezwykle precyzyjna. Byłem nią całkowicie pochłonięty. Mogłem po prostu nie usłyszeć, jak tamten otwierał drzwi wytrychem. Jedne z drzwi istotnie otwarte były wytrychem. Ale komisarza Leduc zastanowiło, że uszkodzenie zamka nie było takie, jak należało się spodziewać: zamek naruszony był tylko trochę, jakby, na przykład, nie był wyciągnięty do końca... lub jakby ktoś od wewnątrz pomógł go otworzyć. – Martiala nie sposób podejrzewać, szefie – powiedział Gauthier. – Nie pchałby się dobrowolnie w taką kabałę! Po tym przesłuchaniu komisarz Leduc rozpoczął śledztwo, które ujawniło bardzo dziwny fakt. – Słuchaj, Gauthier, zgadzam się, że Martial to bardzo przyzwoity człowiek, nikt na niego nic złego nie mówi ani w Centrum, ani nigdzie, przetrząsnęliśmy jego przeszłość, ale co pan powie o tej jego wizycie w biurze handlu nieruchomościami dwa tygodnie temu... i o tej szczegółowej instrukcji obsługi sportowego samochodu, którą znaleźliśmy u niego? – Każdy by chciał kupić sobie dom i piękny samochód! Tyle że tego biedaka nie stać było na to. – Właśnie! Otóż muszę panu powiedzieć, że tydzień temu oglądał pewien dom i powiedział, że za parę miesięcy go kupi. – Do diabła! – Właśnie. Około godziny dwudziestej trzeciej Martiala znowu przesłuchiwano w klinice. Tym razem trwało to przeszło godzinę... Technik nie wytrzymał wreszcie nerwowo i przyznał się do roli, jaką odegrał w całej tej sprawie. Ostatecznie był to przestępca jedynie przypadkowy, skusiła go olbrzymia prowizja za wyświadczenie usługi. Miał zrobić tylko jedno: podać miejsce, dzień i godzinę, kiedy będzie wykonywał mikrofilm. Cios pałką nie był w umowie przewidziany, miało być jedynie zakneblowanie go. W istocie – omal nie przypłacił tego życiem. W każdym razie nieszczęśnik był przekonany, że tamten chciał go zabici Martial, skoro już zaczął – powiedział wszystko, co wiedział, ale... było tego niewiele. Tymczasem, zestawiając ze sobą najdrobniejsze szczegóły i szczególiki, policja po nitce do kłębka trafiła wreszcie na ślad, który wydawał się właściwy. Tak więc w Lyonie zatrzymano niejakiego Martinellego. Była godzina pierwsza w nocy. Od tej chwili komisarz Leduc trzymał w ręku nić przewodnią całego śledztwa i chociaż skradziony dokument przechodził z ręki do ręki, dążąc do Norberta i chaty górskiej, trop policji posuwał się równie szybko. Środki bezpieczeństwa zostały zarządzone od pierwszej chwili wszczęcia sprawy, to jest o godzinie osiemnastej. Porty, lotniska, przejścia graniczne zostały ostrzeżone na terenie całego kraju. Zawiadomienie dotarło również do posterunku na Pannie o godzinie wpół do drugiej w nocy. Sylvian i Boulain grali w karty, ale nie mieli dobrych humorów. Ziewali. – A bodaj go!... – powiedział Boulain. – Ten Johannot to ma pomysły... W tej chwili zadzwonił telefon. Obaj strażnicy zerwali się na równe nogi. – A to co znowu? – powiedział Boulain. – Chyba z rok już nikt do nas nie dzwonił w środku nocy! Podniósł słuchawkę. – Halo? Tak jest, panie poruczniku, Boulain przy aparacie. Nie, nie ma nic do zameldowania... chociaż, owszem: ta wielka suka wciąż wałęsa się koło Baou. Johannot już meldował o tym, czy pan

porucznik otrzymał? Wezwać Johannota? To będzie raczej trudne, bo jest z Bergiem na nocnym patrolu... Nagle twarz strażnika Boulaina stała się bardziej skupiona. Słuchał, kiwał głową i nic nie mówił. Poszukał ołówka, notesu, zaczął pisać. A wreszcie powiedział poważnym tonem: – Tak jest, panie poruczniku, zanotowałem. Według rozkazu. Odłożył słuchawkę i odwrócił się do Sylviana: – Jakiś tajny dokument skradziono w Państwowym Centrum Badań. Szajka przemytników chce go przerzucić przez granicę. Trzeba uważać! Sylvian pokiwał głową. – We Francji jest granic a granic! Kto by tam przenosił tajny dokument akurat przez tutejsze góry... Boulain przejrzał to, co zanotował przed chwilą. – Zdaje się, że gdyby się miało coś do zakomunikowania, trzeba będzie kontaktować się z jakimś komisarzem... Leduc. – Popatrzył na Sylviana. – Może by mu opowiedzieć o tej suce i ludziachduchach, którzy szwendają się koło schroniska na Wielkim Baou? – O, to teraz już w to wierzysz? – Słuchaj... taki dokument-mikrofilm to rzecz niewielka... gdyby tak ta suka... – Do licha! Sylvianowi przyszło nagle do głowy, że Bella rzeczywiście mogłaby przebiec granicę z mikrofilmem na szyi! Podszedł do okna. Mgła nie podnosiła się, noc była ciemna, nieprzyjemna. – Gdyby można było porozumieć się z brygadierem – powiedział. – Lepiej nie ruszać się z posterunku... Połączę się z Paryżem i opowiem całą sprawę komisarzowi. Biorę to na siebie. Sylvian kiwnął głową. – Dzwoń. W tym samym czasie Norbert w swej komórce wywoływał po ciemku Castellane. Od ostatniego ćwiczebnego biegu Belli nie ruszał się stąd, siedział z aparatem na kolanach, ze słuchawkami na uszach, bez światła. – Halo, 220... tu 149. Odpowiedzcie... Mówcie, mówcie wreszcie coś! Łasica się spóźnia, bardzo się spóźnia! Usłyszał głos Odona. – Teraz nie pora się denerwować. Łasica biegnie swoją drogą. Dotrze na miejsce o oznaczonej porze... Trzymać nasłuch. Skończone. A tam, w Castellane, w małym, niepokaźnym hoteliku, w pokoju numer 18, Mareil patrzył na Odona. – Co mu się stało, nerwowy jest? – Boi się... Ty zresztą też się boisz. – Chyba jest czego! – Mareil ciągnął cicho, gwałtownie: – Dwóch ludzi zatrzymanych, gliny wszędzie, trzy nasze stacje w ogóle się nie odzywają... Byłoby najlepiej prysnąć stąd. – I zrobimy to... Tylko jeszcze nie zaraz. Mareil, podrażniony pozornym spokojem Odona, rzucił mu spojrzenie pełne nienawiści. O godzinie trzeciej nad ranem oficer policji śledczej, Gauthier, wpadł jak bomba do gabinetu komisarza.

– Szefie, niech pan posłucha... Zostały wykryte dwie następne tajne radiostacje! – Czy udało się ustalić ich miejsce? – Tak. Jedna w Castelłane, a druga w górach, gdzieś niedaleko włoskiej granicy... zdaje się, że to będzie w okolicy takiej małej wioski, Święty Marcin... – A co oni mówią? – Porozumiewają się kodem. Gauthier odczytał: „Łasica biegnie, ale myśliwi ją tropią. Czekaj na nią koło drzewa, jak doliczysz do czwartego palca swojej ręki...” – To mi nic nie mówi – przerwał komisarz. – Gauthier! – Tak, szefie? – Proszę mi dać dokładną mapę tamtej okolicy. – Świętego Marcina czy Castellane? – Obie. A poza tym proszę mi jeszcze raz przynieść meldunek tego wariata! Gauthier zdumiał się: – Tego, co się nazywa Boulain? Komisarz wykonał ruch zniecierpliwienia. – Tak, mój drogi. Niech się pan pośpieszy. W kilka minut później Gauthier rozpostarł na biurku komisarza mapę. Komisarz odczytał powtórnie meldunek, otrzymany telefonicznie o godzinie pierwszej minut pięćdziesiąt, a pochodzący z małego posterunku granicznego, zagubionego gdzieś na zboczu góry, którą strażnik Boulain nazywał Panną. Gdy komisarz czytał ten długi meldunek poprzednio, nie mógł powstrzymać się od uśmiechu... „Dzielna suka... siedmioletni chłopiec... Tego pełno jest w książeczkach dla dzieci! Ach! I jeszcze duchy! I jakiś starzec – dobry obserwator. Nie licząc sumiennego brygadiera”. Teraz przebiegł notatkę wzrokiem i pochylił się nad mapą. Grubym ołówkiem postawił krzyżyk na Pannie, Wielkim Baou... Świętym Marcinie i wreszcie na Castellane. Wszystkie te punkty połączył linią. Gdy podniósł głowę i popatrzył na Gauthiera – nie żartował już, twarz miał poważną. – Czy zwrócił pan uwagę, że szajka, która skradła ten mikrofilm, nie rozporządza zbyt wielkimi środkami? Zadowalają się bardzo skromnymi: małe bistra, podejrzane hoteliki... Gauthier, proszę kazać aresztować tych ludzi z Castellane! Tylko żeby nie zdążyli się wymknąć. Jestem prawie pewien, że ta ich „łasica” to nic innego, jak nasz mikrofilm. I proszę zatelefonować do Nicei, rejon Wielkiego Baou należy do tamtej komendy. Niech natychmiast wyślą dziesięciu ludzi na posterunek na Pannie. Dziesięciu innych dla osaczenia tej radiostacji w okolicy Świętego Marcina. Bowiem tego Norberta Legrand, o którym wspomina w meldunku Boulain, koniecznie trzeba wziąć na spytki. Jeśli dokonamy tego szybko – zakończył komisarz Leduc – to mamy szansę na odzyskanie mikrofilmu, nim zostanie przerzucony przez granicę. Gauthier pośpiesznie ruszył ku drzwiom. – Gauthier! O której mamy najbliższy samolot do Nicei? Zaskoczony inspektor bąknął: – Nie wiem, szefie, zaraz sprawdzę. – Proszę zarezerwować mi miejsce, polecę możliwie jak najprędzej. – Pan się wybiera... – Tak, na Wielki Baou. Nie mam tylko jeszcze pojęcia, jak się tam dostanę! Może wezmę jakiś samochód, żeby dojechać do tego ich kraiku, a potem... jakiś dyliżans, jakiegoś konia, osła, nie mam pojęcia! – A może by helikopter? – podsunął Gauthier.

– O, właśnie. W godzinę później, podczas gdy ku wysokim górom jechała z Nicei do Castellane samochodem grupa Interpolu, Norbert wyszedł z komórki, starannie zamknął za sobą drzwi i nie świecąc sobie niczym, wśliznął się w ciemność i mgłę. Schodził ku drodze na skróty. W pewnym miejscu rósł przy niej ogromny modrzew. Tam właśnie czekał długo, przeszło pół godziny. Wreszcie usłyszał odgłos kroków. Ale dopiero w ostatniej chwili, gdy człowiek był od niego na długość ramienia, poznał, że to John. Podał Norbertowi malusieńką kasetkę, którą ten wziął drżąc gorączkowo. – Więcej niż pół godziny opóźnienia. Czy zdajesz sobie sprawę, czym to może grozić? – I tak wszystko poszło błyskawicznie, mój stary! Od wpół do jedenastej z Paryża tutaj to jednak rekord. Te pół godziny dłużej to przez tę przeklętą mgłę. Ale dla ciebie jest ona w pewnym sensie na rękę. No, powodzenia... Cześć. John znikł, wtopił się w mrok. Norbert pobiegł na górę, znowu skrótami, nic właściwie nie widząc. Nie tyle wszedł, co wpadł do komórki. Po omacku odszukał naftową lampkę, zapalił ją, zamknął na klucz drzwi i zasłonił okienko. Potem wyjął z walizki łańcuch-obróżę przeznaczoną dla Belli. Ostrzem scyzoryka otworzył medalion, z kasetki wyjął mikrofilm i ostrożnie umieścił go w medalionie; następnie ścisnął jego obie połówki: medalion nie wzbudzał najmniejszych podejrzeń. Faktycznie, ten John to artysta! Znowu ustawił swą stację nadawczo-odbiorczą na kolanach, założył słuchawki na uszy i zaczął wywoływać, naciskając raz po raz czerwony guziczek: – Halo, 640... Halo, 640... Halo, 640... Rozległo się dobrze znane chrobotanie, po czym głos z obcym akcentem powiedział: – Halo, tu 640. – Tu 149... Przygotować do wielkiego lotu. Powtórzcie. – Przygotować do wielkiego lotu... Jakoś wolno to idzie! Słaby płomyk lampki, który kładł twarde cienie na twarzy Norberta, uwidocznił teraz malujące się na niej okrucieństwo. – Tylko bez uwag. Skończone. Schował aparat, wsunął łóżko na miejsce, wziął łańcuch, elektryczną latarkę i sprężystym krokiem udał się ku schodkom chaty. Janka zastał ubranego, gotowego do drogi. – Dziadek śpi? – Nie, jest w górach. Nie wracał na noc. Norbert udawał zucha, starał się wyglądać na oburzonego, ale nim nie był. – Naprawdę, on ma trochę klepki nie w porządku, biedny dziadzio! – Wiesz – powiedział Janek, nalewając kawę do kubka – on teraz czatuje po całych nocach na lisa, zawsze tak robił. Czatuje na niego przed jamą i... – Stary wariat! – przerwał Norbert. Podał Jankowi łańcuch. – Masz, załóż jej na szyję. Pies-przewodnik zawsze ma obrożę... Wybacz, ale nie zdążyłem wygrawerować jej imienia na medalionie. Przyniosłem ten prezent z Castellane zeszłego piątku. Trzymałem do dzisiaj, żeby uczcić nim nasz wielki dzień! Pierwszy raz przecież pobiegnie nocą.

– I we mgle – dodał Janek. Norbert wyczuł, że Janek czegoś nie domawia, stwierdził więc pośpiesznie: – Czyli dokładnie tak, jak trzeba. Stworzenie, które potrafi przeprowadzić czy uratować łudzi w nocy i bez względu na pogodę, w najniebezpieczniejszych miejscach gór, to złoto w domu... No, Janku, pośpiesz się, nie ma czasu do stracenia. – Nie napijesz się kawy? – Pośpiesz się, powiedziałem. Norbert sięgnął po kubek z kawą, obserwując jednocześnie, jak Janek podchodzi do Belli. Sebastian nie ruszał się, wyglądało na to, że śpi. – Chodź, Bello, w drogę. Idziemy. Ale Sebastian usłyszał. W ostatniej chwili śnili mu się właśnie strażnicy, karabiny, ostre skały, które toczyły się ze stromego zbocza Wielkiej Defilady. Obudził się gwałtownie, policzki mu pałały. – Bella, leżeć – krzyknął. – Popatrz – powiedział Janek łagodnie. – Norbert kupił prezent dla Belli, nową obrożę, taki łańcuch, powinieneś się cieszyć! Głos Norberta ciął jak biczem: – No więc, Janku, ile czasu będziesz dyskutował ze smarkaczem? Jesteś dorosłym mężczyzną czy mamką? Janek wybiegł prawie pędem, Bella, warcząc i skomląc, rzuciła się jednak za nim... Pobiegł za nią zrozpaczony okrzyk Sebastiana: – Bella! – ale nie zawróciła z powrotem. Norbert był znużony. Znużony tym całym ryzykiem, jakiego się podjął, bezgraniczną nudą w chacie, a teraz i tym, że wcale nie był już pewny, czy to wszystko się uda. Miał dosyć. – Idź do diabła! Leć za nią, jeśli masz ochotę. Trzasnął drzwiami komórki, nawet nie zadając sobie fatygi, by zamknąć je na klucz. Wyciągnął aparat, założył słuchawki. Gdy nadał swój komunikat, było dokładnie pięć minut po piątej. – Halo, 640... Halo, 640... Jaskółka leci do was, machając dwoma skrzydłami... Uważajcie, stary jest w górach. Skończone. W tej właśnie chwili Sebastian kończył nakładać swe góralskie buty. Wciągnął tylko spodnie i narzucił kurtkę na piżamę. Pobiegł do drzwi, po drodze chwycił wiszącą na desce z kluczami latarnię, którą Janek zapalił przed chwilą, i na łeb, na szyję wybiegł w przerażającą ciemność. Gdy Cezar ujrzał ze swej kryjówki Bellę, wynurzającą się z Wielkiej Defilady, była już prawie godzina szósta i robił się dzień. Jeszcze ciemny, jakby przygnieciony niskim pułapem chmur, ale mgła się rozpraszała. Sukę dostrzegli również Berg i Johannot z wysokości swego stanowiska. Johannot dotknął ramienia Berga. – Tym razem nie strzelaj. Bella była jeszcze daleko, ale biegła w stronę schroniska. Cezar nie spuszczał z oka tych drzwi, gdzie nic – tego był pewien – dotychczas się nie działo. A potem nagle usłyszał okrzyk... Długie, przeciągłe zawołanie Sebastiana. Jak poprzedniego dnia, dobiegł on do Cezara z daleka, ale brzmiał tak samo i Bella natychmiast znieruchomiała. Nie zdążyła jeszcze wejść do schroniska. Cezar ścisnął strzelbę w dłoni... Drzwi uchyliły się i z tej szpary wysunęła się lufa jakiejś broni. Cezar czekał, z palcem na cynglu: by wycelować – musiała ukazać się też jaka: głowa, a gdyby ów

ktoś mierzył do Belli, Cezar by go nie chybił... W schronisku, tuż przy uchylonych drzwiach, człowiek z bronią powiedział po włosku: – Suka zawróciła z drogi! Zastrzelić ją? – Nie bądź idiotą, Mario! Pal diabli ten dokument... wynośmy się stąd, jeśli nam skóra miła. Słyszałeś wczoraj, co może narobić jeden wystrzał w górach? Najprostszy sposób, by ściągnąć tu ludzi. Lufa wycofała się z powrotem ze szpary w drzwiach. Cezar widział Bellę, która, biegnąc na wołanie Sebastiana, oddalała się coraz bardziej. Zobaczył również obu strażników, jak ze swej platformy zaczęli schodzić ku schronisku. On sam, z bronią u boku, wyszedł spoza skały, przebył szybkim krokiem tych kilka metrów, jakie dzieliły go od schroniska. Jednym kopnięciem otworzył drzwi. – Nic. Nikogo. Berg i Johannot nadeszli tuż za nim. Stanęli zaskoczeni. Oni także widzieli, że drzwi się uchyliły, że wysunęła się z nich lufa. Nie mogło przecież przywidzieć się to im wszystkim trzem! Po raz nie wiadomo który zaczęli pieczołowicie opukiwać ściany i podłogę. Cezar przyklęknął przed paleniskiem. Przyłożył ucho do polepy podłogi. I nagle dał znak nakazujący ciszę... Słuchał. Po chwili wstał. – Nie wiem – powiedział – w jaki sposób się schowali, ale pod tym schroniskiem są ludzie! Dokładnie w tej samej chwili, kiedy Cezar wymawiał te słowa, Norbert odebrał wiadomość, której słuchał pobladły, z zaciśniętymi ustami. – Halo, 149?... Jaskółka dobiegła, ale zawróciła, nie przysiadając na gnieździe... Tracąc całkowicie panowanie nad sobą, wytrącony z równowagi, Norbert krzyknął do aparatu: – Kryjcie się! Sam odbiorę od niej ten dokument i dostarczę go wam. Powolny głos o cudzoziemskim akcencie odpowiedział mu: – Niemożliwe. Jesteśmy pilnowani. Kartofle zostają zakopane. Pudło. Kroplisty pot wystąpił na czoło Norberta. – Banda tchórzy! – krzyknął. Gwałtownie przerwał połączenie, przekręcił jakiś guziczek, szukając innej stacji. Schrypniętym głosem wołał do mikrofonu: – Halo, 220, 220... odpowiedzcie! Halo, 220... 220? Ale Castellane już się nie odzywało. Wtedy ogarnął go nagle jakiś dziwny spokój. Spokój nienaturalny. Teraz już nie liczyło się nic, chodziło jedynie o ocalenie własnej skóry. A w tym celu należało działać z pełnym rozeznaniem i niezwykle ostrożnie. Postawił stacyjkę na łóżku, które zasunął na miejsce, narzucił na to wiązki suchego chrustu, jakich leżało jeszcze trochę w kącie komórki. Następnie pogrzebał w swej marynarskiej torbie, z którą zjawił się tu dokładnie przed tygodniem. Wyciągnął butelkę benzyny. Słyszał jeszcze przestrogę Odona: – W razie czego nie zostaw za sobą żadnych śladów. Skropił benzyną drzewo, łóżko, torbę, walizkę, potarł zapałkę. Wszystko od razu buchnęło płomieniem. Norbert wyskoczył na zewnątrz, zamykając drzwi komórki na klucz, a ten klucz cisnął

daleko, w krzaki. Puścił się biegiem na szczyt Paracole, a ludzie, których zadaniem było właśnie wykryć stację nadawczą w okolicy Świętego Marcina i aresztować winnych – dostrzegli go. Pierwszy samochód zatrzymał się i wyskoczył z niego porucznik. Zawołał: – Ohe! Stać! Norbert obejrzał się. Zobaczył mundury i, tracąc ostatecznie głowę, zaczął uciekać jeszcze szybciej. Porucznik zauważył to. Wydał rozkaz: – Sześciu ludzi ze mną. Ten facet wygląda mi na Norberta Legrand. Mamy rozkaz zatrzymać go. Reszta niech szuka stacji. I pościg się zaczął. Pościg długi, który zaprowadził policjantów, w ślad za Norbertem, aż do schroniska na Wielkim Baou. Bella przypadła do Sebastiana u stóp Wielkiej Defilady. A Janek dojrzał ich ze skalnych usypisk... tak jak widział stamtąd pędzącego Norberta i sześciu umundurowanych ludzi, którzy go gonili... O Boże, cóż to się działo? Janek, co sił w płucach, zawołał przyjaciela po imieniu. Lecz tamten wspinał się na zbocze góry ku Małej Defiladzie i nic innego go nie obchodziło. Janek popatrzył w stronę Sebastiana i Belli. Zobaczył, że idą na ukos, w kierunku Gordolasque, okrążając wysoką ścianę Wielkiej Defilady. Krzyknął z całych sił: – Sebastianie! Nie chodź tamtędy! Przez chwilę chciał pójść za nimi, by ich powstrzymać, ale jeszcze raz, ostatni, Norbert, nie wiedząc o tym, zwyciężył i Janek podążył w kierunku schroniska. Robiło się coraz parniej i tylko szczyt Baou widać było wyraźnie i czysto: reszta gór nie odcinała się na tle nieba, lecz zamazana była jakąś ołowiano-szarą barwą. Podniósłszy wzrok ku Baou, Janek zobaczył błyskawice. Potem szedł już ze spuszczonymi oczyma, starając się nie myśleć o ludziach w mundurach, którzy gonili Norberta, ani o dziecku, które szło nad Gordolasque podczas nadciągającej burzy. Aż nagle w połowie drogi ogarnęło go przerażenie, że tam, wysoko, musiałby stanąć przed tymi ludźmi, więc zawrócił i zaczął biec z całych sił do domu. Sebastian też biegł, a Bella sadziła za nim. Podjął decyzję, która od szeregu dni powracała raz po raz, niby urywek jakiejś melodii, który prześladuje człowieka: wejść do Doliny Cudów, ukryć tam Bellę... Tam gdzie nikt, oprócz Cezara, nie ośmieliłby się zapuścić... a w każdym razie ani Janek, ani Norbert. Objął ramieniem dużą białą głowę o złocistych oczach: – Będziemy tam razem... i nie wrócimy już... dopóki ten Norbert sobie nie pójdzie. – Do diabła! -– powiedział Johannot. – Popatrz, przecież tam jeepy jadą prosto na posterunek! Było ich trzy, a wyglądały niby mrówki wspinające się drogą pod górę. To jechało owych dziesięciu policjantów z Nicei. Nagle Cezar, stojący na progu schroniska, wyciągnął rękę w stronę zbocza Małej Defilady. Powiedział tylko jedno słowo: – Norbert! Był jeszcze daleko, a z tyłu za nim, jeszcze niżej, podążali umundurowani ludzie. Cezar dał znak Bergowi i Johannotowi. Wszyscy trzej ukryli się za skałami. – Ależ, Cezarze – powiedział Berg – przecież to wymarzony moment na schwytanie tego typka! Widzicie chyba, że go ścigają?

– Nie bójcie się, nie umknie nam ze schroniska. Ale to jedyna okazja dowiedzieć się tutejszej tajemnicy. Musimy pozwolić mu wejść do środka. Norbert niemal bez tchu wpadł do schroniska. Udało mu się pozostawić pościg w tyle... Klęcząc przed paleniskiem, z całej siły zaczął pchać jego dno. Nie chciało ustąpić. Norbert szalał, pot ściekał mu po twarzy... Wstał i kopniakami, wyjąc z wściekłości, usiłował otworzyć to, co – jak wiedział – byłoby... ratunkiem! – Stać! Norbert odwrócił się. Wysoka postać Cezara rysowała się wyraźnie na tle otwartych drzwi, a wkrótce ukazali się za nim Berg i Johannot. Wówczas Norbert, stawiając wszystko na jedną kartę, próbował uderzyć w kpiący ton: – No i co? Co takiego robiłem? – O to już wkrótce będą cię pytać – powiedział powoli Cezar. Porucznik ze swymi ludźmi weszli do schroniska... I wkrótce wyszła na jaw prawda, bez porównania poważniejsza, niż Cezar mógł przypuszczać. Norbert pewny siebie, zupełnie spokojny, popatrzył na wszystkich. – No tak, owszem, miałem ten wasz dokument w rękach. Ale to nie ja go przerzuciłem przez granicę, tylko Janek, wnuk Cezara. Twarz starego człowieka nawet nie drgnęła, ale nagle zgasł jego wzrok. Cezar był w tej chwili po prostu starcem, którego złamało samo przypuszczenie, że to może być prawda. Powiedział: – Jeśli Janek przerzucił ten dokument przez granicę, to musiał to zrobić inną drogą, a schronisko służyło po prostu dla odwrócenia naszej uwagi. – To prawda, panie poruczniku – powiedział Johannot. – Możemy zaświadczyć, Berg i ja, że nikt prócz suki nie wchodził do schroniska. Zaświadczamy również, że wyjść stąd można nie tylko przez te drzwi, ale prawdopodobnie przez jakieś tajemne przejście. Porucznik i jego ludzie patrzyli na nich tak zdumieni, jakby myśleli, że strażnicy żartują sobie z nich nie w porę. Ale ich twarze i twarz Cezara były zbyt poważne. – A gdzież jest to przejście? – zapytał wreszcie porucznik. – Tam... – powiedział Cezar. Wskazał na kominek. – Niech pan każe usunąć tylną ściankę, to się pan przekona. Porucznik wahał się, czy wydać rozkaz. Wszystko to wydawało mu się wytworem bujnej wyobraźni. – Do tego potrzebny jest drewniany bal – powiedział Johannot. – Tu za schroniskiem leżą świerki, które powyrywało na wiosnę. Wtedy porucznik skinął głową i dał znak swym ludziom: – Wykonać! I wreszcie pod naporem kilku ludzi, szturmujących przy pomocy sporego pnia – kamień ustąpił. Była to duża kamienna płyta, którą Cezar znał od niepamiętnych czasów i która zawsze tworzyła tylną ścianę wewnątrz kominka. Teraz stawiała opór jedynie dzięki ciężkiej żelaznej sztabie, założonej w poprzek od tyłu, od strony przekopu, który wyryli tam jacyś ludzie. Bez tej sztaby płyta obracała się na osi lekko, prawie bez wysiłku. Obejrzano okucia: znakomita, fachowo wykonana robota. – Chaumont, Legendre – rozkazał porucznik – wejdźcie i sprawdźcie, co się dzieje tam dalej. Obaj ludzie wśliznęli się do otworu i po kilku minutach wynurzyli się z powrotem.

– To cała jaskinia, panie poruczniku – powiedział Chaumont. – Duża! Według mnie, sądząc po kierunku, w którym prowadzi, musi iść pod górę i wychodzić... we Włoszech! W skale wykuto ręcznie niedługi przekop, łączący tę grotę z drogą. Piękna robota! Norbert ponuro spoglądał na błogosławioną dziurę: pomyśleć tylko, że gdyby ci Włosi nie zastawili płyty sztabą – dla zabezpieczenia własnej ucieczki – on też mógłby się był uratować! – Dobrze było zorganizowane – powiedział Legendre. – Ale musiało im być pilno, bo porzucili stację nadawczą i spory zapas żarcia. Nawet biszkopty mieli! Porucznik kazał Legendre'owi i Chaumontowi znowu zejść do groty, by dokładnie sprawdzić, w którą stronę i jak daleko prowadzi. Poza tym polecił im wynieść stamtąd wszystko, co znajdą. A do dwóch ludzi, pilnujących Norberta, powiedział: – Odprowadźcie go na posterunek, zaraz się nim zajmiemy. Dwóm ostatnim wydał rozkaz zejścia na dół i zatrzymania Janka: do czasu wyświetlenia sprawy był podejrzany. – Tylko nie za ostro z nim – dorzucił – to jeszcze małoletni. Powiedział to również ze względu na Cezara. Ten pełen godności stary człowiek nie zasługiwał na hańbę, jaka waliła się na jego rodzinę. Porucznik westchnął, ale musiał przecież spełnić swój obowiązek.

XI Dzięki doktorowi i trzem ludziom, których porucznik pozostawił na dole, udało się stłumić pożar, nim ogarnął oborę, i nie dopuścić, by przerzucił się na chatę. Doktor wchodził właśnie pod górę. Chciał jeszcze przed wizytami u chorych nie tyle rozmówić się z Norbertem, jak to zapowiadał poprzedniego wieczoru, co pogadać z Cezarem. Zaraz po wyjściu z wioski, za pierwszym zakrętem drogi, zauważył kłęby dymu. Było wykluczone, by podczas takiej suszy Cezar palił ognisko! Doktor przyspieszył kroku i wkrótce stanął przed chatą. Wtedy zobaczył, że to płonie komórka. Trzech ludzi w mundurach policjantów usiłowało wyważyć drzwi... Doktor nie zadawał żadnych pytań, nie pora była na to. Przede wszystkim wbiegł do obórki, wyprowadził stamtąd Diablicę i Paquitę, następnie rzucił się ku komórce. Najpilniejsze było teraz wyłamanie stawiających opór drzwi. Doktor, który znał przecież ten dom, odszukał siekierę opartą o pieniek do rąbania drzewa, koło sterty polan: trzeba było wyważyć zamek... Po otwarciu drzwi z komórki buchnął kłąb dymu i fala żaru, aż ludzie odskoczyli. Podłączenie do podwórkowego kranu gumowego węża do podlewania i skierowanie strumienia wody na główne siedlisko ognia – było dziełem jednej chwili. Niestety, pojedynczy płomień strzelił nagle z jakiejś niemal już zwęglonej kupy tuż koło stołu. Przegrzane belkowanie, lizane przez ogień, groziło lada chwila zajęciem się. Doktor i trzej policjanci zmagali się właśnie z pożarem, gdy, zdyszany i rozgorączkowany, nadbiegł Janek. Doktor nie miał czasu wypytywać, co go wprawiło w taki stan. Zresztą sam pożar wystarczałby przecież... – Jakieś płachty... wszystko jedno co! Prędzej! Dodatkowa pomoc zjawiła się w postaci jeszcze dwóch policjantów, którzy właśnie nadeszli... Woda i mokre płachty zdołały wreszcie stłumić ogień. I nagle, wśród żarzącego się jeszcze popiołu, jeden z policjantów natknął się na resztki radiostacji. Janek był zupełnie załamany i płakał jak dziecko. Doktor oddał gumowego węża jednemu z policjantów, a sam podszedł do Janka. – Co się stało? – potrząsnął go za ramię. – No, mówże wreszcie! I Janek wykrztusił w końcu, wśród łkań: – Norbert... – No, nie! – wybuchnął doktor. – Nie chcesz mi chyba wmawiać, że to z powodu tego łobuza tak rozpaczasz!

Z początku zaczął mówić głośno i energicznie, ale w pewnej chwili ściszył głos, gdyż uświadomił sobie nagle, jak dziwna jest obecność tych pięciu ludzi: przecież to funkcjonariusze Interpolu! Ci dwaj, którzy nadeszli ze schroniska, wciąż lali wodę na prawie już ugaszony ogień. Możliwe, że czuli się skrępowani młodością Janka: przecież to jeszcze zupełny dzieciak! Tym niemniej mieli rozkaz go aresztować i będą musieli to wykonać. Jeden z nich podszedł do doktora, przedstawił się i wskazując na chłopca, powiedział: – W gruncie rzeczy, to nie o niego przecież chodzi! Opowiedział pokrótce, co się wydarzyło w schronisku, powtórzył zeznania Norberta, a wreszcie – o co szła cała rzecz. – Kradzież dokumentu? Chciał go przemycić na drugą stronę granicy? I doktor od razu zaczął bronić Janka. Nie dlatego, że był członkiem jego rodziny, ale ponieważ nie miał najmniejszych wątpliwości, że chłopiec jedynie przez głupotę pomagał Norbertowi. Przestępcą był tylko tamten... Funkcjonariusz Interpolu kiwał głową potakująco: rozumowanie wydawało mu się przekonujące. W takim razie co robić? – Porucznik musi zadecydować – powiedział wreszcie. – My mamy rozkaz odstawić tego młodego człowieka. – Do wioski? – Nie. Na posterunek graniczny... Chodźmy do samochodów, stoją na drodze, tam, nieco wyżej, i pojedziemy na górę do porucznika. Doktor odetchnął: w każdym razie Janek, z kajdankami na rękach, nie będzie wystawiony na widok całej wsi... Martwił się tym nie ze względu na Janka, ale na Cezara. Dla tego starego, nieskazitelnie prawego człowieka – byłoby to straszne! Z całą pewnością nie zasłużył na to! – No, dobrze – powiedział w końcu. – Niech panowie robią, co do was należy. Wezmę mój samochód i pojadę z wami. Zawahał się Chwilę i zapytał: – Czy mógłbym zabrać Janka moim wozem? Odpowiadam za niego. – Oczywiście, może jechać z panem... Ale w takim razie obaj z kolegą musimy pojechać razem z wami. Proszę wybaczyć, ale taki jest rozkaz. Doktor zwrócił się do Janka: – Słyszałeś? Chodź. Janek uniósł ku niemu twarz wzburzoną, zmienioną udręką i zalaną łzami. – Wilhelmie, przysięgam ci... nic nie wiedziałem... Nic... – No, weź się w garść, bądź mężczyzną. Trzeba to wyjaśnić z oficerem. Doktor już zapuszczał motor, gdy ukazali się Johannot i Cezar, którzy schodzili na posterunek. – Panowie pozwolą? – zapytał doktor. – Koniecznie muszę z nimi pomówić. Ci, którzy tego dnia widzieli Cezara, nigdy nie zapomnieli jego pełnej godności postawy na widok Janka, siedzącego pomiędzy dwoma agentami policji z opuszczoną głową, nie śmiejącego podnieść oczu. Cezarowi wydało się, że niewinny nie może tak właśnie wyglądać, a gdyby jego wnuk okazał się istotnie winny, byłoby to przekreśleniem całego jego życia. Ze ściągniętymi rysami twarzy, ze spierzchniętymi ustami Cezar wpatrywał się w doktora. A doktor nie znalazł żadnych słów i z trudem zapytał tylko: – Sebastian?

Oblicze starca rozprężyło się na mgnienie, po czym znów stężało w nieruchomym bólu. – Bella go dopędziła... Prawdopodobnie są na Paracole. Teraz nie niepokoił się o chłopca: Bella pobiegła na dół na jego wezwanie, a więc ona go strzeże. Jedyne, czego Cezar pragnął obecnie, to żeby Sebastian nie widział Janka pod strażą niby jakiegoś zbrodniarza. – Jadę z nimi na górę – powiedział doktor. – Chcę pomówić z porucznikiem. Potem pójdę na Paracole po Sebastiana... Nie podoba mi się wygląd nieba. Upał stał się trudny do zniesienia. Pręgi błyskawic raz po raz przecinały szczyt Baou. Niebo dokoła było ołowiane. Janek usłyszał ostatnie zdanie szwagra. Podniósł głowę. – Na Paracole? Miało się wrażenie, że z trudem rozumie znaczenie słów. Ale jednak powiedział jeszcze: – Sebastian biegł za mną, gdy wysłałem Bellę do schroniska z nowym łańcuchem na szyi. Słyszałem, jak ją wołał, więc zatrzymałem się, by zobaczyć, czy do niego pobiegnie... Widziałem, jak go dogoniła. Poszli razem w górę, w stronę Gordolasque. Znów opadł na siedzenie, zwiotczały. Ale doktor ujął go za ramię. – Dokładnie kiedy to było? Wystraszona twarz uniosła się ku niemu. – Kiedy? Wtedy gdy Norbert uciekał przed policjantami do schroniska. Doktor zdawał sobie sprawę, że ważna jest każda minuta: widok gór naprawdę nie wróżył nic dobrego i należało jak najprędzej poszukać Sebastiana. – Jedziemy – powiedział krótko. Na posterunku, gdy doktor zaczął bronić Janka, porucznik przyjął niemal to samo stanowisko, co jego ludzie. Oczywiście, od pierwszego rzutu oka, Norbert był wręcz antypatyczny, a jego sposób zrzucania winy na młodego chłopca wzbudzał obrzydzenie. Ale cóż robić? Porucznik miał rozkaz aresztowania każdego, kogo łączyło coś z nielegalną radiostacją 149... Norbert na pewno był jednym z nich, a Janek wyglądał na drugiego. Śledztwo wykaże, w jakim stopniu każdy z nich jest winny. On sam nie może decydować o pozostawieniu Janka na wolności: nie ma na to odpowiednich uprawnień. Może wszelako przeprowadzić konfrontację. Przyprowadzono więc zakutego w kajdanki Norberta, który, pilnowany przez pokaźną grupę policjantów, czekał na zewnątrz. Gdy Janek go zobaczył, chciał do niego podbiec, twarz mu pojaśniała, jakby powróciły mu siły, w nadziei, że zaraz skończy się ten cały koszmar. A potem, słysząc, o co oskarżą się jego przyjaciela, zdawał się już nic nie rozumieć, oczy biegały mu od doktora do porucznika, przerażony spoglądał na Berga, Boulaina, Sylviana... Nie bronił się, zdawał się raczej wzywać ratunku, błagać, aby mu wytłumaczono, by mógł zrozumieć. Był żałosny w swym zupełnym zagubieniu. Ale Norbert przytaczał coraz więcej obciążających szczegółów: to Janek potrafił wytresować sukę, nauczył ją biegać przez Wielką Defiladę, to o Janku nie wiadomo było, co robił w czasie, gdy pies biegł ostatni raz... dokąd to mianowicie chodził podczas mgły? Bo on, Norbert – i to było przecież do sprawdzenia, skoro stacja 149 została wykryta i była słyszana – siedział w komórce ze słuchawkami na uszach i przekazywał wiadomości! Och, wcale nie udawał niewiniątka, po prostu twierdził, że za przekroczenie granicy odpowiedzialny bezpośrednio i wyłącznie był Janek. Berg musiał przyznać: – Faktycznie, od dwóch dni nie widzieliśmy Legranda w górach.

Boulain spuścił głowę: oskarżenie było ciężkie, tym niemniej on osobiście czuł wstręt. Nagle rozległ się pierwszy grzmot. Wszyscy obejrzeli się na otwarte drzwi: niebo było czarne! – Bardzo przepraszam -– powiedział doktor – ale nie mogę już być tu dłużej. Popatrzył na strażników granicznych. Byli przecież tutejsi i dobrze znali góry. – Sebastian od samego świtu jest z Bellą gdzieś w górze Gordolasque... Berg odpowiedział mu poważnym spojrzeniem; od razu zapomniał o zmęczeniu po nie przespanej nocy i powiedział po prostu: – Idę z panem, panie doktorze. – Ja też – powiedział Sylvian. Boulain zawahał się, następnie zwrócił się do oficera: – Panie poruczniku, jeśli mnie pan nie potrzebuje, chciałbym... chciałbym pójść razem z nimi. Urodziłem się w Świętym Marcinie, znam Baou jak własną kieszeń i myślę, że... mógłbym się przydać. Dorzucił jeszcze: – Tu chodzi o dziecko... o Sebastiana. Wczoraj wieczorem został lekko ranny i może nie odzyskał jeszcze zupełnie sił... A jest sam, tylko z psem. Ścieżka, którą się prawdopodobnie wybrał, prowadzi przez wąwóz Gordolasque, co przy burzy... Pan porucznik rozumie! Porucznik rozumiał. Sam widział kiedyś jedno z tych wyschniętych, wysuszonych przez lato łożysk strumieni, które pierwsza burza zmieniała w rwące potoki, unoszące ze sobą wszystko, co napotkały po drodze... – Legendre! – zawołał porucznik. – Obejmiecie tu komendę i pozostaniecie na posterunku razem z obu zatrzymanymi... Martin i Duval pójdą ze mną... Chaumont, wy zejdziecie do wioski i dacie tam znać. – Zawiadomcie też po drodze – powiedział Berg – Johannota i starego Cezara. Nikt w całej okolicy nie zna różnych możliwych przejść tak jak on. – Prawdopodobnie już wyruszyli – odezwał się doktor. – Wiedzieli, że Janek widział Sebastiana, jak z Bellą szedł w górę Gordolasque. Janek wyprostował się, jego twarz miała wyraz błagalny, lecz nie śmiał o nic prosić. Porucznik spojrzał na niego, zawahał się przez chwilę, po czym powiedział niespodziewanie: – Daj słowo, że nie będziesz próbował uciekać. – Przysięgam. Oficer położył mu rękę na ramieniu. – Chodź z nami – powiedział. Doktor i Berg zbiegali już po zboczu, gdy błysnęło, a potem zagrzmiało po raz drugi: pomruk głuchy, ale potężny, który narastał, powtarzany przez górskie echo. Zdawał się brzmieć bez końca, aż wreszcie ucichł i nowa błyskawica rozświetliła mroczne niebo. Ludzie poczuli pierwsze krople deszczu. Sebastian i Bella byli wtedy w połowie drogi, w wąwozie, tam gdzie zwęża się on tak, że nazwano to miejsce Wilczym Krokiem. Bella zatrzymała się. – Marnujesz czas! – powiedział Sebastian. – To nie ma sensu! Przemawiał do niej niby dorosły, który chce przekonać dziecko. – Już robiłaś głupio, biegając przez Wielką Defiladę, a teraz zachciało ci się odpoczywać akurat w Wilczym Kroku... Tego to Cezar absolutnie już zabrania. Bella ruszyła dalej, ale bez przekonania. Do tej pory była w dobrym humorze, wybiegała

naprzód, wracała, teraz pokładała się i skomlała cichutko... – Nigdy nie wolno zatrzymywać się tutaj, bo w czasie burzy już się zdarzało, że Gordolasque w jednej chwili stawał się straszny... Cezar mi opowiadał. Wygięta w łuk, zaparłszy się czterema łapami, z podniesioną głową, Bella zdawała się zagradzać mu drogę. – No – powiedział Sebastian – chodźmy prędzej. Myślał: wracać z powrotem teraz, gdy są już w połowie wąwozu? Byłoby to niemal tyle samo drogi, co iść naprzód, a poza tym oznaczałoby powrót do Norberta. Znacznie lepiej było biec dalej. I tak też uczynił. Bella podążała za nim, ale była gniewna, wyraźnie nie miała ochoty. I wtedy po oślepiającym blasku, który Bellę doprowadził niemal do szaleństwa, zagrzmiało po raz trzeci. Między ścianami parowu, wysokimi na jakieś trzydzieści metrów, grzmot przeszedł niby potężna fala huku. Łoskot zatrząsł wszystkimi górami. Sebastian wreszcie pojął, co się dzieje. – Burza... złapała nas. Podniósł głowę do góry. Nieco dalej przed nimi jakiś wrąb, jakaś podłużna skośna szrama przerzynała skałę, coś w rodzaju zawrotnie wysokiego korytarza, który zdawał się wznosić na południowej ścianie Baou. Ale Sebastian wiedział, że między Baou a tą ścianą, która ich odgradzała – był wąwóz Wielkiej Defilady; cała grubość skały była między nimi i broniła ich przed wściekłością południowego zbocza z jego długimi występami zwietrzałych kamieni, stromymi aż do zawrotu głowy. Bella już się nie wahała: wbiegła w ową szczelinę, przystanęła, szczekała nawołująco, wskazując mu w ten sposób drogę, którą należało podążać. Wdrapywał się za nią niemal na czworakach. Obejrzał się poza siebie, w dół: Gordolasque wciąż jeszcze był zaledwie wąską strużką, ale oto deszcz lunął nagle nieprzejrzaną zasłoną i podczas gdy ich ochraniał występ skalnej szczeliny – przed nimi wszystko w jednej chwili zaczęło ociekać potokami wody. Sebastian odwrócił głowę, przylgnął plecami do ściany, a Bella odgrodziła go sobą od strug potopu. Albowiem burza była teraz wprost nad nimi. Nic już nie było podobne do niczego: to nie był deszcz, a jakaś rozszalała rzeka, która z łoskotem wylewała się z nieba zasłaniając sobą wszystko. Strumienie wody wytwarzały silny podmuch, zdawało się, że wszelkimi sposobami chciały wyłuskać ich z tej szpary, zmyć na dół, wprost na głazy Gordolasque. Bella przyciskała Sebastiana do skały. Opadł na klęczki, wpił się rękoma w jakieś chropowatości i trwał tak z opuszczoną głową, ponieważ nie sposób było trzymać jej prosto: woda i podmuchy wiatru smagały jak uderzenia. Tuż przed oczyma widział jedną łapę Belli, dostrzegł jej rozcapierzone i zagięte palce o długich pazurach, które wygięły się tak, jakby usiłowały wpić się w skałę. Głowę trzymała prosto, oczy miała przymrużone i śledziła tego nieprzyjaciela, który na nich nacierał. Z mokrymi uszami, z sierścią ociekającą wodą, sama podobna do niewzruszonej skały – trzymała front i, wygięta w łuk, między burzą a Sebastianem, przyjmowała na siebie całe to rozpętanie żywiołu. Sebastian zaś dygotał z zimna. Z początku deszcz był ciepły, ale teraz były to już lodowate, ogłuszające strumienie. Bella trwała bez ruchu. Od czasu do czasu Sebastian próbował wyjrzeć ponad nią. Wtedy lekko odwracała głowę i lizała go po czole. Dodawało mu to siły i wtedy jakby mniej bolały go zdrętwiałe, zlodowaciałe palce. W pewnej chwili spostrzegł łańcuch na jej szyi. Pomyślał o Norbercie: trzeba wyrzucić ten łańcuch, tak, wyrzucić go tam na dół, do Gordolasque. Oto co zrobi z prezentem Norberta! A potem nagle nie mógł nic więcej myśleć. Rozległ się straszny huk... Coś wznosiło się w górę

i szło ku nim: zupełnie jakby wielki byk atakował z rykiem... Ale nie jeden byk, a dziesiątki, setki, tyle, do ilu tylko Sebastian potrafił liczyć. Nawet Bella zadrżała. Poczuł, że silniej jeszcze przyciska go do skały. To Gordolasque ruszył do ataku, piął się ku nim unosząc na fali drzewa, rzucając nimi, druzgocząc je o ściany parowu. Przerażenie zmusiło Sebastiana do otworzenia oczu, aby, choć deszcz bił boleśnie, zobaczyć tę następującą z rykiem grozę. Wówczas Bella, unosząc pysk ku niebu, zawyła przeciągle, głosem pełnym trwogi. I to długie, rozpaczliwe wycie, wzywające pomocy, naprowadziło ratowników na właściwą drogę... Cezar i Johannot połączyli się już z pierwszą grupą. Teraz doktor ze starcem szli na czele, Janek trzymał się w pobliżu porucznika. Wszyscy milczeli, cały wysiłek tych dzielnych mężczyzn skierowany był ku jednemu: uratować Sebastiana. Na brzegu Gordolasque zobaczyli, jak cofają się jego gwałtownie wezbrane wody, które nie były w stanie znaleźć sobie ujścia. Nie mieli odwagi spojrzeć na siebie. Nikt, nawet Cezar, nie wierzył już, by Sebastian żył jeszcze. Tylko doktor zdobył się na jakieś działanie: przekrzykując łoskot, zawołał do Cezara: – Gdzie jest droga, która prowadzi górą? Cezar wskazał głową. – Tam. Raz tylko pokazywałem ją Sebastianowi, ale w taką pogodę nie potrafiłby jej odnaleźć. Doktor jednak nie poddał się jego zwątpieniu. – Sami słyszeliście wycie Belli! A skoro ona żyje, to i Sebastian też, nie porzuciłaby go przecież! Innym wydawało się to niewiarygodne. Ale ci, którzy znali Bellę, nabrali otuchy. I wtedy usłyszeli schrypnięty głos Cezara: – Chyba masz rację, synu. Zgięty pod naporem wichury, zaczął wspinać się na tę drogę, a obok niego szedł doktor i Janek, który się do nich przyłączył. Reszta pięła się za nimi, ale bez nadziei. – Już po małym – odezwał się Berg do Johannota. Brygadier krzyknął: – Zamknij się! Gdyby rzeczywiście tak miało być, to rozumiesz, nie mógłbym już spokojnie patrzeć na własne dzieci! Tak zresztą myśleli wszyscy i szli za Cezarem, prowadzeni ponurym wyciem Belli, które zdawało się napełniać góry rozpaczą. Była to wędrówka wśród huraganowego wiatru, wtłaczającego ludziom oddechy z powrotem do piersi. Burza odeszła gdzieś dalej i wszystko uspokoiło się równie nagle, jak przedtem wybuchło. Sebastian poczuł, że Bella rozprężyła się, utraciła swą kamienną sztywność. Wreszcie ułożyła się z nosem pomiędzy łapami i teraz miał przed sobą jej bok, unoszący się w ciężkim oddechu. Otoczył jej szyję ramieniem: puszyste futro było teraz po prostu mokrymi kłakami, z których ociekała woda... Palce Sebastiana wyczuły ukryty wśród tych kudłów metal: obroża! Wydobył ją na wierzch i próbował odpiąć. Nie było to łatwo zrobić skostniałymi palcami, ale zacisnął usta, zawziął się. Bella mu nie pomagała: położyła się teraz na boku. Nie szkodzi! Poprzysiągł sobie, że ten upominek Norberta wyrzuci na dół, do spienionego Gordolasque. W końcu natrafił na zameczek, otworzył go i, zamachnąwszy się z pasją, cisnął łańcuch do potoku. Bella uniosła głowę, Sebastian zaś ukląkł, przechylił się przez nią i oboje patrzyli na łańcuch, który zahaczył się w jakiejś szczelinie wąwozu. Nawet niezbyt daleko: tuż ponad przerażającą tonią Gordolasque. Łańcuch kołysał się i wyglądał całkiem głupio... „Gdy któregoś dnia w górach będzie

już spokojnie – myślał Sebastian – przyjdę tu z Bellą i zrzucę łańcuch prosto do potoku: na razie trzeba ruszyć w dalszą, przerwaną burzą, drogę do Doliny Cudów...” Ale oto gdy Sebastian wstał, gotów iść dalej, Bella zerwała się jednym skokiem. Stanęła naprzeciw niego i zawarczała. Jasne, że się nie przeląkł. – Wiesz, już po burzy! Wszakże Bella nie żartowała. Warczała groźnie, choć Sebastian nie chciał w to uwierzyć. – Bello, zrozum, musimy iść. Pójdziemy górą... drogą Cezara... I, by się jej przymilić, tłumaczył łagodnie: – Wejdziemy sobie na górę, pójdziemy wzdłuż skały... bo w dole Gordolasąue długo będzie teraz tarasował nam drogę... Wyciągnął rękę, wskazując szczelinę, która pięła się ukośnie aż na samą górę. Ale Bella nie chciała na nią patrzeć i, gdy Sebastian pojął nareszcie, że pies nie pozwoli mu się ruszyć, że Bella postanowiła zatrzymać go tutaj, dopóki nie odechce mu się wchodzić wyżej – a musiała się wreszcie tego domyślić, bowiem od dawna nie było już żadnej innej drogi – usiadł, opierając się plecami o skałę. I nadąsał się. Wtedy podeszła do niego i wyciągnęła się obok. Była mokra, ale jednak ciepła, i Sebastian, wyczerpany zupełnie, usnął. Gdy Bella nabrała pewności, że mały już się nie ruszy, uniosła łeb i raz po raz rzucała w niebo swe wezwanie o pomoc. Ratownicy dostrzegli ich z wysokości spadzistej ściany wąwozu, zwanego Wilczym Krokiem. Dwie skulone figurki, przycupnięte w uskoku skalnym, nieomal nad samym potokiem. Janek nieśmiało poprosił o pozwolenie zejścia. Doktor wolałby zrobić to sam. Cezar nie mówił nic. Wtedy porucznik zabezpieczył Janka sznurem, który miał jeden z jego ludzi. Była to odpowiedź bez słów i wszyscy poczuli ulgę, zrozumiawszy, że w ten sposób potraktowano chłopaka na równi z nimi wszystkimi. – Uważaj – powiedział doktor – nie stawaj zbyt pewnie na występy. Pamiętaj, że kamienie są tu niebezpieczne... A dziś są w dodatku mokre... No, ruszaj! Janek zaczął ześlizgiwać się wzdłuż uskoku. W niektórych miejscach zwietrzałe kamienie kruszyły się pod jego ciężarem. Długo trwało, nim dotarł do Sebastiana i Belli. Chłopiec spał, ale Bella z uwagą śledziła każdy ruch Janka; jednak nie ruszyła się z miejsca, leżała tuż przy małym. I dopiero gdy Janek znalazł się wreszcie przy nich i wziął Sebastiana na ręce, zaczęła skomleć. – Nie bój się – mruknął Janek – nie pośliznę się ani go nie upuszczę. Ludzie na górze krzepko trzymali linę, a głos doktora przedarł się przez szum Gordolasque: – Janku, w porządku? – W porządku... mogę wracać! Opierając się plecami i wymacując nogami drogę, Janek rozpoczął powoli i ostrożnie wdrapywać się z powrotem. Sebastian, zmorzony snem, nawet się nie obudził. Bella z tyłu za nimi niemal czołgała się wzdłuż uskoku; sprężyła się i przeskoczyła na jakąś płaszczyznę, potem na drugą, instynktownie wybierając te, którym można było zaufać... W pewnej chwili, w szczególnie trudnym do przejścia miejscu, Janek, trzymając Sebastiana tylko jedną ręką, pochylił się ku Belli, wpił się dłonią w wilgotne jeszcze futro i pomógł jej podciągnąć się wyżej. I znowu dobiegł do nich głos doktora: – Nie troszcz się o nią, jeśli nie da rady iść z wami, zejdę po nią potem. Ale Janek widział potężne łapy, zwinne ruchy suki... – Idzie, doskonale sobie radzi! – odkrzyknął.

Gdy jednak doktor, pochyliwszy się, mógł nareszcie odebrać Sebastiana – zarówno Janek, jak i Bella byli już u kresu sił. Zebrani mężczyźni zobaczyli, jak ziejąca ze zmęczenia, dumna, imponująca siłą, spoglądała na Cezara swymi złotawymi oczyma, jakby chciała powiedzieć: – Widzisz, masz go z powrotem! Co prawda, nie mogłam sama wytaszczyć go tutaj, ale w każdym razie mały żyje! A Cezar zrozumiał i położył dłoń na ogromnym białym łbie. – Doskonale, Bello – powiedział. Doktor wszakże był zaniepokojony: wyczerpanie Sebastiana graniczyło z omdleniem, należało jak najszybciej zabrać go do domu. Nie opodal Paracole dostrzegli Angelinę, biegnącą im naprzeciw. Za nią, choć nieco wolniej, biegł cały tłum; funkcjonariusze Interpolu, zasapana i przejęta Celestyna, a obok niej gnał sam mer!... Reszta – bo pędziła tu cała wioska (Chaumont znakomicie wywiązał się z zadania) – biegła w nieładzie i rozsypce. Spodziewano się najgorszego, zaś widok Sebastiana na rękach doktora zdawał się nie wróżyć niczego dobrego. Na szczęście wszyscy się wkrótce przekonali, że chłopiec żyje. Tylko autorytet doktora sprawił, że mu go nie wyrwano. Na szczycie Paracole porucznik i jego ludzie, a także Sylvian, Berg i Boulain odłączyli się uprowadzając ze sobą Janka. Twarz Cezara znów przybrała swój nieprzenikniony wyraz. Johannot pozostał i, wyręczając doktora, wziął teraz na ręce nieprzytomnego chłopca. Gdy zbliżali się już do chaty, zobaczyli, że zatrzymuje się przed nią jakieś auto z Nicei. Wysiadł z niego mężczyzna w szarym garniturze i kapeluszu. – Proszę zaczekać – powiedział do kierowcy. Czuło się, że przyzwyczajony jest do wydawania rozkazów. Zwracając się do Cezara, przedstawił się: – Komisarz Leduc. Z zadowoloną miną popatrzył na zegarek. – Dochodzi dwunasta... Nie przypuszczałem, że tak szybko się tu dostanę. Na widok Sebastiana zapytał już innym tonem: – Czy nie jest... ranny? – Nie – odparł doktor – to tylko ogromne wyczerpanie... Jestem tutejszym lekarzem, panie komisarzu. A to Cezar, ten dom należy do niego... Brygadier Johannot. Komisarz Leduc ukłonił się Angelinie. Potem popatrzył na Bellę. – Cóż za wspaniałe zwierzę. Skrępowany obecnością Cezara, Johannot uznał jednak, że powinien wyjaśnić: – To właśnie ta suka, o której wspominałem w moim raporcie. – Pan komisarz pozwoli – powiedział doktor -– musimy położyć dziecko do łóżka. Wszedł, niosąc Sebastiana, a żona postępowała obok niego. Wtedy Cezar zrobił zapraszający gest ręką. – Proszę, panie komisarzu... Nim wszedł na schodki, komisarz zwrócił się do Johannota: – Wsiądźcie do mojego auta, pojedźcie na posterunek i powiadomcie porucznika i jego ludzi, że jestem tutaj – po czym dorzucił ciszej: – Niech przyprowadzą tu tego faceta. – Janka też? – Jakiego Janka? Ach, tak! Też. Johannot spojrzał żałośnie na Cezara, który stojąc na szczycie schodków wpatrywał się w wierzchołek Baou.

Komisarz rozkazał krótko: – Niech wszyscy się tu stawią. W mieszkaniu Cezar wskazał mu fotel. Ale Leduc stał, wpatrując się przez otwarte drzwi we wspaniały krajobraz, znów zalany słońcem. W końcu zamknął drzwi. – Muszę spełnić mój obowiązek... i z góry pana przepraszam... A teraz proszę opowiedzieć mi wszystko, co wiecie.

XII O ile dobrze rozumiem – powiedział komisarz – uważacie, że chłopiec pokrzyżował całą sprawę, w ostatniej chwili przywołując psa do siebie? – Tak jest, panie komisarzu – odparł Johannot. Brygadier zdążył przemyśleć całą sprawę. I bez względu na to, na co wskazywałyby okoliczności, nie wierzył już teraz zupełnie w winę Janka. Gotów był go bronić. Zaś jego przyjaźń dla Cezara jakby się jeszcze pogłębiła. Odcień szacunku, który słyszał w głosie komisarza, ilekroć Leduc zwracał się do starca – napawał brygadiera dumą. Atmosfera panująca w chacie z całą pewnością zrobiła na komisarzu wrażenie. – Mogli ją Bóg wie jak tresować w tym bieganiu do schroniska, a jak usłyszała wołanie małego, zapomniała o wszystkim! – powiedział Cezar. – Trzeba przyznać, panie komisarzu – objaśnił Johannot – że chłopiec nieraz ryzykował życie dla tego psa. Komisarza Leduc denerwowała trochę ta opowieść o bezgranicznym przywiązaniu psa do dziecka i dziecka do psa! Nie przyjechał tu po to, by wysłuchiwać, jak brygadier straży granicznej opowiada mu z rozrzewnieniem historyjki o Belli i Sebastianie! Jego interesowało odnalezienie skradzionego dokumentu i tylko to warte było nieprzespanej nocy i tej błyskawicznej podróży. – A więc uważacie, że suka zdolna byłaby przenieść mikrofilm. No cóż, to niewykluczone. Ale... Komisarz zajrzał do notesu. – Norbert Legrand utrzymuje, że pies miał posłużyć jedynie dla odwrócenia uwagi, a dokument przez granicę miał przerzucić... Janek. – To wykluczone, panie komisarzu – dość porywczo powiedział Johannot. – Tak, tak... oczywiście. Zaległa nagła cisza. – Wiem, że rewidowaliście ich obu – podjął komisarz – ale nie powiedzieliście mi, czy pies nie miał przypadkiem na sobie jakichś szelek lub obroży. – Rewidowaliśmy tylko tych dwóch ludzi, panie komisarzu. Cezar z kamienną twarzą wtrącił: – Bella nigdy nie nosi żadnej obroży. Ale... dziś rano gdy biegła do schroniska, miała jakiś łańcuch na szyi. – I zwracając się do brygadiera dodał: – Pamiętasz, Johannot, Janek wspominał, że włożył jej łańcuch, który podarował Norbert. Z twarzy Johannota wyraźnie można było odczytać, że stara się sobie przypomnieć. Nie zwrócił uwagi na tę drobnostkę... – Powiedział o tym wtedy, gdy mówił, że zobaczył, jak Bella i Sebastian poszli w górę

Gordolasąue – przypomniał Cezar. – Racja! – wykrzyknął Johannot. – Właśnie! Janek powiedział: „Sebastian biegł za mną, gdy wysłałem Bellę do schroniska w jej nowej obroży”. Twarz rozpromieniła mu się nagłą nadzieją. Cezar powstał. – Angelino! – zawołał, stając u stóp schodów na piętro. – Przyślij tu Bellę. Lecz zamiast Angeliny ukazał się doktor. – Sebastian ma gorączkę, błagam, żeby go nie denerwować, nie odwoływać od niego psa. – W takim razie, panie doktorze, niech pan po prostu sam zobaczy, czy suka ma na sobie obrożę w kształcie łańcucha. Głos komisarza Leduc był zupełnie spokojny, nikomu nie przyszłoby do głowy, jak wielkie znaczenie przywiązuje do tej sprawy. Doktor zawrócił do pokoju na górze. I prawie natychmiast pojawił się z powrotem na podeście. – Obroży nie ma. Komisarz popatrzył na Cezara. – To niedobrze dla Janka. Doktor szybko zbiegł ze schodów. – Przepraszam, panie komisarzu... To jeszcze nie znaczy, że Janek jest winien! Znowu zaległa cisza. – Brygadierze Johannot – odezwał się wreszcie komisarz – proszę przyprowadzić mi tego chłopca. Janek wszedł z Johannotem, ale stanął nieruchomo na progu. – No – powiedział Johannot – naprzód, nie bój się tak! Popchnął go lekko w stronę komisarza, który uniósł oczy znad swego notesu i bez żadnych ceregieli przystąpił do sedna: – Norbert Legrand zobowiązał cię do przeniesienia dokumentu przez granicę. Pies i schronisko miały służyć jedynie do zamydlenia oczu strażników. Czy tak? – Nie – odpowiedział Janek. Wyraz twarzy miał przerażony. – W takim razie to pies miał przenieść ten dokument? – Ja... nie wiem, ale... chyba jednak pies, skoro na pewno nie ja. – Przypuśćmy. Według ciebie, w jaki sposób suka miała to zrobić? – Chyba... no, chyba w łańcuchu. – W jakim łańcuchu? – To prezent od Norberta. Nie widziałem go nigdy przedtem, dopiero dziś rano. Kazał mi włożyć go Belli na szyję... bo on się jej bał. Wyglądało na to, że bardzo mu zależy, by miała ten łańcuch. – Masz świadka na to, co mówisz? – Tylko Sebastiana. Oczywiście! To ci świadek, siedmioletnie dziecko... Ale komisarz popatrzył na doktora. – Mógłbym wypytać małego? To nie potrwa długo. – Panie komisarzu – powiedział doktor – bardzo bym prosił, nie teraz. – Dobrze, panie doktorze... Brygadierze Johannot, proszę przyprowadzić Norberta Legranda. Norbert wszedł zupełnie swobodnie, choć już nie tak butny, jak poprzednio. – Gdzie jest dokument? – zapytał komisarz ostro. – Nie powiem więcej ani słowa. Będę mówił jedynie w obecności mego adwokata. – Zwracam wam uwagę, Norbercie Legrand, że jeżeli dokument został już przemycony przez granicę, sprawa jest równie poważna dla was, jak dla Janka.

Milczenie. – Czy podtrzymujecie wasze oskarżenie przeciwko Jankowi? Cisza. Janek patrzył na komisarza... – To nie ja przeniosłem ten dokument. Komisarz ledwie dostrzegalnie wzruszył ramionami, po czym ciągnął suchym, urzędowym tonem: – Chciałbym w to wierzyć. Możliwe, że mikrofilm znajdował się w obroży psa... Niestety, obroży tej suka nie ma na sobie, więc niczego udowodnić nie można. Oczy Norberta rozbłysły na chwilę, natomiast Janek przerażony był wprost do szaleństwa. – Gdzie... gdzie ona może być? – Sam chciałbym to wiedzieć – powiedział Leduc. Janek zwrócił się do Norberta i najpierw z rozpaczą w głosie, a następnie z wściekłością krzyknął: – Przecież wiesz, ty wiesz najlepiej, że to nie ja przenosiłem ten dokument! Komisarz wstał, przeszedł się tam i z powrotem przez pokój, a oczy wszystkich biegły za nim. Zatrzymał się. – Można przypuszczać, że nigdy już nie odnajdziemy tego łańcucha i nie zdołamy się przekonać, czy dokument istotnie był w nim schowany... Spojrzał na Cezara: starzec był poważny i spokojny. Leduc ciągnął dalej: – A stwierdzenie tego byłoby jedynym sposobem oczyszczenia pańskiego wnuka od podejrzeń. Przy tych słowach Janek popatrzył na dziadka, chyba po raz pierwszy od chwili, gdy został aresztowany. – Dziadku, przysięgam, że to nie ja. Cezar pochylił głowę. Nie wyrzekł ani słowa. – Skąd tu można by zatelefonować? – zapytał komisarz. – Z posterunku albo na dole, z wioski. – Dobrze. Zejdę tam. Cezar podniósł się ciężko. Wydawał się nagle znacznie postarzały i nikt nie ośmielił się przerwać ciszy, gdy patrzył na Janka wzrokiem poważnym i przeciągłym, jakby żegnając się z nim. Komisarz ruchem głowy wskazał na Norberta. – Odprowadzić go – powiedział sucho. Kajdanki zadzwoniły na przegubach dłoni Norberta, a policjant popchnął go za drzwi. Wtedy komisarz dał znak Johannotowi. – Idźcie razem z nimi, bardzo proszę. I wreszcie komisarz zwrócił się do Cezara, mówiąc bardzo prędko i wskazując głową na Janka: – A tego zostawiam pod waszą opieką... Pan za niego odpowiada. Cezar bez słowa odprowadził komisarza do drzwi i dopiero tam, podając mu rękę, powiedział: – Dziękuję, panie komisarzu. Mówił bardzo cicho, głosem schrypniętym. Komisarz popatrzył na niego. – Sam mam takich dwóch w domu, prawie w tym samym wieku... Nie zawsze jest z nimi łatwo... Przed domem czekały już samochody Interpolu, w jednym z nich, pomiędzy dwoma mężczyznami, siedział Norbert. Porucznik porozmawiał z komisarzem, po czym Leduc wsiadł do swego auta, a porucznik do jeepa... Cezar widział, jak znikają w oddali, i podczas gdy Johannot wracał z powrotem do chaty, starzec spoglądał na szczyt Baou, znów oświetlony słońcem; powietrze po burzy odświeżyło się i cały świat uśmiechał się w przywróconym spokoju. Stary człowiek westchnął

i wszedł do domu. Stanął przed kominkiem, plecami do pokoju. Wilhelm i Angelina nie przerywali jego milczenia. Cezar wyciągnął fajkę, nabił ją i, wciąż nie odwracając się, spytał: – A gdzie Janek? – Siedzi przy Sebastianie, dziadku, zastąpił mnie teraz. – To dobrze. Janek siedział przy łóżku Sebastiana, którego położono w pokoju Cezara, aby zapewnić mu spokój. Mały otworzył oczy. – Bella... – Jest tutaj, nie niepokój się. Sebastian przymknął oczy, wtedy Janek pochylił się nad nim i położył mu rękę na ramieniu. – Sebastianie... Sebastianie, słyszysz mnie? Powiedz, czy chcesz ze mną mówić? Sebastian otworzył oczy szeroko. – No chyba... – Słuchaj, dziś rano Bella miała na szyi łańcuch. Nie wiesz, co się z nim stało? Zgubiła go? – Nie zgubiła! To ja go wyrzuciłem do wąwozu w Wilczym Kroku! Do potoku. I już! Janek patrzył na niego ze zmartwiałą twarzą, więc Sebastian wyjaśnił: – Nie przypuszczasz chyba, że pozwoliłbym jej nosić prezent od Norberta! Janek bez słowa podszedł do okna i otworzył je. Wychylił się: w oddali skrzył się ośnieżony szczyt Baou, a długie, głębokie cienie i słoneczne pasma pręgo wały jego południowe zbocze... – Muszę iść poszukać tego łańcucha – powiedział Janek. – Zwariowałeś! Zabijesz się tam! – Słuchaj, jeśli wyjdę przez to okno, powiesz im? – A dlaczego nie możesz wyjść drzwiami? Janek zawahał się. – Bo... bo nie puszczą mnie. Sebastian zmarszczył brwi. – Znowu wyprawiasz głupoty! W gruncie rzeczy uwaga była rozsądna. Janek przysiadł na łóżku. – Słuchaj, jeśli wytłumaczę ci wszystko... powiem ci całą prawdę, spróbujesz mnie zrozumieć? – Spróbuję... Ale co ci tak zależy na tym łańcuchu? Janek ujął obie małe dłonie Sebastiana i patrząc mu w oczy powiedział: – Właśnie to chcę ci wytłumaczyć, a wtedy sam zrozumiesz, że muszę go odszukać. Na dole Angelina zrobiła kawę i teraz we czwórkę, z Cezarem, doktorem i Johannotem siedzieli przy stole. – Zajrzę na górę do Sebastiana – powiedział doktor. Nie przypuszczał nawet, że właśnie w tej chwili... – Rozkwasisz sobie twarz – powiedział do Janka, który akurat wyłaził przez okno. Janek obejrzał się. – Nic się nie bój! No, więc umówione? Jak tylko wyjdę, zamkniesz okno i wszystko uporządkujesz? – No...

– Sebastianie! Słowo, że nic nie powiesz? – Słowo. Janek uśmiechnął się serdecznie, kiwnął na pożegnanie i... zniknął. Sebastian wstał z łóżka, wlazł na krzesło, żeby zamknąć okno... Zaskrzypiał stopień schodów. Jednym susem chłopiec wskoczył z powrotem do łóżka i naciągnął kołdrę po same oczy. Krzesła nie zdążył już postawić na miejsce. Wszedł doktor. – Gdzie Janek? – Nie wiem. Sebastian schował głowę: był zdecydowany niczego nie powiedzieć, słowo to słowo. Ale doktor rozgniewał się: – Nie kłam, krzesło nie stało przy oknie, Janek na dół nie schodził, a tu go nie ma. Wcale nie potrzebuję sprawdzać w jego pokoju, bo wiem dobrze, że i tam go nie ma. Wyszedł przez okno... No, mów! Twarz Sebastiana przybrała czuły, proszący wyraz. – Ale nic im nie powiesz, dobrze? – Nie mogę przecież pozwolić, żeby myśleli, że uciekł! Mówił ci coś? Z twarzą znowu zamkniętą niby więzienne drzwi Sebastian powiedział tylko: – Nie wiem. Doktor próbował perswazji: – Słuchaj, jesteś jeszcze zbyt osłabiony, żebym cię męczył pytaniami, ale sam powinieneś zrozumieć, że muszę wiedzieć. Dla dobra Janka, żeby mu pomóc. Sebastian zwiesił głowę. Wtedy doktor oświadczył twardo: – Dobrze, idę zawiadomić tamtych. Za chwilę wszyscy czworo, niby trybunał sędziowski, stali przy łóżku Sebastiana. Zacięty, ze ściśniętymi wargami, zdecydowany nie powiedzieć ani słowa patrzył na nich, na wszystkie pytania odpowiadając jedynie: – Nie wiem. Cezar wzruszył ramionami, był już bardzo zmęczony. – Sami chyba widzicie, że Janek mu nic nie powiedział. Uciekł jak zwykły tchórz. Najlepszy dowód, że jest winien. Tego już było za wiele. Sebastian nie mógł na to pozwolić. Krzyknął z furią: – Nieprawda! Ciężar, który przygniatał Cezara, jakby nagle zelżał; z nadzieją w oczach zaczął nalegać: – Jeśli ci coś mówił, powinieneś nam powtórzyć. Sebastian wyznał ze skruchą: – Nie mogę, dałem mu słowo. I nagle znalazł wyjście z sytuacji, tak by nie złamać danego słowa, a przecież... – Ale za to mogę wam powiedzieć, gdzie jest ten łańcuch! – Łańcuch? – powtórzył doktor, zaś Cezar ścisnął ramię chłopca, potrząsając nim gwałtownie. – Gdzie? No, mów! – Rzuciłem go do Gordolasąue, tam gdzie byłem z Bellą. Ale zaczepił się o kamień... Cezar wyprostował się.

– Powiedziałeś to Jankowi? Sebastian, bliski już łez, przytaknął. – Dałem mu słowo – powiedział drżącym głosem – a wy zmuszacie mnie do podłej zdrady! Ale trzej mężczyźni myśleli już tylko o jednym: nie można dopuścić, żeby Janek sam schodził na dół, tam... – Idę – powiedział Cezar. – Wszyscy idziemy – dodał po prostu Johannot. – Macie tu jakiś powróz? Doktor szedł najprędzej i to on pierwszy dostrzegł Janka, leżącego w dole wąwozu na jakimś skalnym występie; niemal tuż pod nim huczał wezbrany Gordolasąue. Cezar gorączkowo opasywał się już powrozem. Doktor odebrał mu go ruchem nie dopuszczającym sprzeciwu. – Już kiedyś dziadek schodził... teraz moja kolej. – A poza tym, Cezarze, nie jesteście lekarzem – poparł Johannot. – Prawda, panie doktorze? Ani brygadier, ani doktor nie mieli odwagi przyznać się otwarcie, czego się obawiają: czy aby Janek jeszcze żyje? Cezar pochylił się i, wypatrując oczy, starał się pochwycić jakieś poruszenie, coś, co by uśmierzyło jego trwogę. Po czym wyprostował się i zaczął pomagać Johannotowi wiązać pętlę na sznurze; opasał nią ostry cypel jakiejś skały i przeciągnął przez nią drugi koniec sznura. Okrzyk doktora, który dobiegł z dołu, miał na zawsze wryć się im w pamięć: – Żyje! Prawdopodobnie od tego właśnie okrzyku ocknął się Janek. Chciał wstać, lecz przejmujący ból w lewym ramieniu wydobył z niego jęk. – Tak – powiedział doktor – najprawdopodobniej nieźle je sobie złamałeś... Głos był szorstki, ale wzrok tak pełen szczęścia, że Janek spróbował się uśmiechnąć. – Mam ten łańcuch... – szepnął. – W kieszeni... Już wchodziłem z powrotem i wtedy spadłem. – Głupota – sarknął doktor. – Nie mogłeś zaczekać, żebyśmy wszyscy razem poszli szukać tego łańcucha? Sebastian pary z ust nie chciał puścić! To prawdziwe nieszczęście mieć w rodzinie takich dwóch, jak wy obaj! – Nikt mi nie wierzył. Sam musiałem dowieść, że w tej całej historii ja nie byłem... – Boże, co za idiota – powiedział doktor. – A teraz musimy stąd wyleźć... i to żywi. Nie mam najmniejszej ochoty na samobójstwo! Poszperał po kieszeniach, wyciągnął strzykawkę, flaszkę, ampułkę... – Zrobię ci zastrzyk na uśmierzenie bólu... mam wszystko, co potrzeba: spodziewałem się przecież zastać cię w paskudnym stanie! I podczas gdy ostrożnie zawijał rękaw Janka, by dostać się do żyły, dorzucił: – To dowód, że wierzę w cuda! – Dziękuję bardzo – jęknął Janek, który cierpiał naprawdę. – Ładny mi cud! – Owszem – powiedział doktor poważnie. – Wystarczy fakt, że kamienie są mokre... nie mówiąc już o tym, że tu są wyjątkowo paskudne... Ryzykowałeś życiem. Powrót na górę był koszmarny. Janek z trudem jedynie mógł utrzymać się na nogach i właściwie doktor go dźwigał. Burza podmyła uskok i uczyniła go jeszcze bardziej niebezpiecznym, niż był dotychczas. Toteż trwało przeszło godzinę, nim doktor dotarł wreszcie na górę. Tymczasem zastrzyk przestał działać, twarz Janka była kredowo blada, omdlał u stóp Cezara. Trzeba było sporządzić jakieś nosze, więc przyniesiono gałęzie, wyłamane przez wichurę nieco poniżej Wilczego Kroku.

Ułożono na nich Janka i rozpoczęto powrót do chaty. Słońce chyliło się już ku zachodowi, oświetlając okna domu. Był to blask wielkiej radości.

Zakończenie Zapadła już noc, gdy komisarz Leduc, po raz drugi tego dnia, zjawił się w chacie Cezara. Zastał tam Janka. Stał, nieco pobladły, z obandażowanym ramieniem, przed Cezarem. – Witamy, panie komisarzu – powiedział starzec. Komisarz przybył po mikrofilm i nawet nie usiłował ukrywać swego zadowolenia. Dopiero później, rozmyślając o przebiegu wydarzeń – przypomniał sobie owo spojrzenie Cezara, którym starzec patrzył na Janka: spojrzenie pełne wreszcie spokoju, wreszcie radosne. Nie zapomniał również małego chłopca, którego doktor przyniósł z góry na rękach, wzroku wielkiej suki, idącej za nimi, ani tkliwego spojrzenia Angeliny... Całego tego szczęścia, jakie znów zakrólowało w chacie, gdy wreszcie powrócił do niej spokój. – Jak się czujesz, Sebastianie? – Nieźle – odpowiedział malec – ale Janek jest cały poharatany. Zamachał łańcuchem przed nosem komisarza. – A wie pan, gdzie jest ten mikrofilm? – Nie – wyznał Leduc. – W medalionie! I dorzucił z dumą: – To ja to wykryłem! Niech pan patrzy... Pokazał komisarzowi owalną blaszkę, zawieszoną na dwóch ogniwach łańcucha, która otwierała się na dwoje, na kształt bardzo płaskiego medalionu. – Widzi pan, to się otwiera!... – powiedział Sebastian. – Niech go pan sobie weźmie, ten film tam siedzi! Rzeczywiście był tam, ten mikrofilm, przyczyna tylu niepokojów, cierpień, nieomal że dramatów! Komisarz wziął go ostrożnie, sprawdził przez powiększające szkło, czy to naprawdę jest ów poszukiwany dokument, po czym wsunął go do maleńkiej kasetki i schował do kieszeni. – Widzi pan, Cezarze – powiedział wreszcie – gdy już pójdę na emeryturę, zabiorę ze sobą dobre i złe wspomnienia o różnych sprawach, w których prowadziłem śledztwo, ale wydaje mi się, że waszej chaty nie zapomnę nigdy... Słysząc to Sebastian, którego doktor posadził na fotelu, wstał, podszedł do Cezara i szepnął mu coś do ucha, a Janek, usłyszawszy, o co chodzi, zdjął wiszącą nad drzwiami figurkę psa, wyciętą kiedyś przez Cezara z drzewa: „znak”. Ten znak miał powiedzieć Belli, że tu ją oczekują, choć była wówczas jedynie wielkim dzikim psiskiem, którego wycie co wieczór rozlegało się i niosło daleko po górach... I od owego dnia na biurku komisarza Leduc leżał dziwny przycisk do papierów: wycięty

z drzewa pies wraz z kawałkiem łańcucha, przyczepionym do szyi. Komisarz nie był skory do zwierzeń, toteż nikt nie wiedział, dlaczego po jakimś bardzo ruchliwym i męczącym dniu rzucał nagle spojrzenie na ten przycisk... I nikt oczywiście nie miał pojęcia, że komisarz czuł się wtedy tak, jakby przechadzał się właśnie po górach, po których biegnie mały chłopiec ze swym wielkim psem. Wspaniałą białą bestią... Pan komisarz Leduc, otoczony współpracownikami, uśmiechał się do Belli i Sebastiana...