Wawel
Dwa dni w Krakowie Czêsto zdarza siê turyœcie, ¿e musi zwiedziæ w kilka godzin miejsce, na które tak naprawdê warto przeznaczyæ tydzieñ. Albo w dwa dni – miasto, którego bli¿sze poznanie wymaga miesi¹ca. Zdaje siê wtedy na wskazówki przypadkowych doradców lub poœpiesznie wertuje przewodnik, bo nawet te opatrzone tytu³em „Weekend w…” rzadko licz¹ mniej, ni¿ sto stron drobnym drukiem. Próbuje „zatrzymaæ czas”, fotografuj¹c
lub filmuj¹c, i biega jak najszybciej, ¿eby to, co najwa¿niejsze, choæby z daleka – ale wszystko! – zobaczyæ. Takie zwiedzanie pozostawia mgliste wspomnienia (z dominuj¹cym wspomnieniem zmêczenia) i uczucie niedosytu. Dlaczego zatem przygotowaliœmy dla odwiedzaj¹cych nasze miasto tê broszurkê? Nikomu nie obiecujemy, ¿e zaopatrzony w ni¹, zdo³a w ci¹gu dwóch dni dog³êbnie zwiedziæ Kraków. Turysta ma tutaj przecie¿ bardzo wiele do poznania: zabytki bêd¹ce œwiadectwem historii, bogate ¿ycie artystyczne i magiczn¹ atmosferê, która sprawia, ¿e zabiegani mieszkañcy i przyjezdni maj¹ niezliczone okazje,
Rynek G³ówny
¿eby zwolniæ, przystan¹æ, popatrzeæ… Ale jednoczeœnie Kraków jest jednym spoœród znanych miast historycznych, w którym nawet krótka wizyta mo¿e przysporzyæ wielu wra¿eñ i niek³amanej satysfakcji. I to w³aœnie chcemy Pañstwu zaproponowaæ. Takie spojrzenie na Kraków, które pozwoli Wam poczuæ atmosferê miasta, chwilami leniw¹, chwilami pe³n¹ wydarzeñ, zawsze wyj¹tkow¹. Spróbujmy zatem wspólnie przyjrzeæ siê Krakowowi, sprawdziæ jak najciekawiej spêdziæ tu tytu³owe dwa dni i przekonaæ siê… dlaczego bêdziemy tu wracaæ.
Dojazd i klimat Do Krakowa dojechaæ nietrudno – zawsze le¿a³ na przeciêciu wa¿nych szlaków handlowych, na styku kultur i wp³ywów politycznych, a dziœ uznawany jest za najwa¿niejszy cel wyjazdów turystycznych w Polsce. Sieæ po³¹czeñ kolejowych, drogowych, drugie co do wielkoœci i liczby pasa¿erów lotnisko w kraju – to wszystko sprawia, ¿e jest jednym z naj³atwiej dostêpnych miast w tej czêœci Europy.
2
Rynek Główny
Pobyt w Krakowie mo¿e wygl¹daæ bardzo ró¿nie, nie tylko w zale¿noœci od wyboru zwiedzanych zabytków, oferowanych atrakcji czy miejsca zakwaterowania, ale tak¿e zale¿nie od pogody, dnia tygodnia i pory roku. Kraków jest stolic¹ Ma³opolski – wy¿ynnego, w czêœci górzystego regionu z licznymi miejscowoœciami uzdrowiskowymi, rekreacyjnymi i agroturystycznymi. Zarówno w lecie, jak w zimie odwiedziny w mieœcie ³atwo wiêc po³¹czyæ z aktywnym wypoczynkiem w górach. www.krakow.pl/turystyka www.infhotel.pl wydarzenia kulturalne: www.karnet.krakow2000.pl
S P A C E R
1
Rynek G³ówny Naturalnym centrum Krakowa jest Rynek G³ówny – scena wielu wa¿nych wydarzeñ, punkt odniesienia, miejsce spotkañ, imprez i pocz¹tek lub cel spacerów. Historycznie rzecz bior¹c, Rynek w podobnym do obecnego kszta³cie – bliskim kwadratowi o boku 200 m – funkcjonowa³ ju¿ w pocz¹tkach miasta, lokowanego na prawie niemieckim w 1257 roku. Do dziœ przetrwa³y usytuowane na nim centralnie Sukiennice
3
Kościół Mariacki
(pierwotnie miejsce handlu, a od ponad stu lat tak¿e g³ówna siedziba a potem jeden z oddzia³ów Muzeum Narodowego), malutki koœció³ek Œwiêtego Wojciecha (miejsce wa¿nych odkryæ archeologicznych), samotna wie¿a wyburzonego w XIX wieku ratusza i oczywiœcie koœció³ Mariacki, zwany tak¿e bazylik¹ – jeden z symboli Krakowa – z wyrastaj¹cymi ponad ca³e centrum strzelistymi wie¿ami. Tutaj dzie³o swego ¿ycia – monumentalny o³tarz przyci¹gaj¹cy codziennie tysi¹ce turystów – stworzy³ norymberski mistrz Wit Stwosz. Z Rynkiem wi¹¿e siê œciœle czêœæ krakowskich legend i wiele wy-
darzeñ historycznych, do których z kolei nawi¹zuje np. hejna³ grany co godzinê z jednej z wie¿ mariackich, czerwcowy pochód Lajkonika, intronizacja Króla Kurkowego czy grudniowy konkurs szopek. Niemal wszystkie kamienice i pa³ace wokó³ Rynku to kilkusetletnie obiekty zabytkowe. Mieszcz¹ siê w nich m.in.: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa i Miêdzynarodowe Centrum Kultury, liczne sklepy, restauracje, puby. Warto zwróciæ uwagê na frontony, portale, okna i dachy kamienic. We wnêtrzach nietrudno trafiæ na œwietnie zachowane b¹dŸ pieczo³owicie odtworzone detale architektoniczne.
4
Ołtarz w Kościele Mariackim
Kościół św. Wojciecha
Rynek jest miejscem spotkañ – letnich festiwali, koncertów, targów, prezentacji i najwiêkszej w Polsce zabawy sylwestrowej. Krakowianie umawiaj¹ siê czêsto „pod Adasiem”, czyli pod pomnikiem Adama Mickiewicza. Do zatrzymania siê tu zachêca wianuszek kawiarnianych i restauracyjnych ogródków, otaczaj¹cych plac, które mog¹ swobodnie pomieœciæ kilka tysiêcy osób. Niektóre dzia³aj¹ niemal ca³y rok, z krótk¹ przerw¹ w okresie najostrzejszych mrozów, od rana do póŸnego wieczora. Zim¹ bywalcy przenosz¹ siê do charakterystycznych dla centrum Krakowa piwnic, gdzie dodatkowo mo¿na wys³uchaæ
koncertu – z regu³y jazzowego, bo te¿ i zas³u¿y³ sobie Kraków na miano stolicy polskiego jazzu. Ostatnio kwitnie tu równie¿ wieczorno-nocne ¿ycie klubowe – jesteœmy przecie¿ w mieœcie blisko 130.000 studentów. Ci, którzy od Rynku zaczynaj¹ zwiedzanie miasta, mog¹ skorzystaæ z jednej z krakowskich doro¿ek albo z meleksu z profesjonalnymi nagraniami opisu wybranej trasy w ró¿nych jêzykach. Kilka firm turystycznych proponuje zwiedzanie miasta i okolic z autobusów wycieczkowych. www.krakow.pl/turystyka
5
Teatr Stary
S P A C E R
2
miejskich otaczaj¹cych stary Kraków – ca³oœæ sam¹ w sobie.
Centrum
Na obszarze o maksymalnych wymiarach 1500 na 800 m, gdzie niemal ka¿dy budynek
Wróæmy jednak do uk³adu
jest zabytkiem, mieœci siê kilka-
miasta, bo to on w du¿ym sto-
dziesi¹t muzeów i galerii, kilka-
pniu decyduje o atmosferze
naœcie koœcio³ów, teatry, kina,
Krakowa. Za œcis³e centrum
ksiêgarnie i antykwariaty, domy
przyjê³o siê uwa¿aæ przestrzeñ
handlowe i ca³e ulice sklepów,
zamkniêt¹ Plantami – w¹skim
setki kawiarni, restauracji i pu-
pasem zieleni, siêgaj¹cym od
bów. Wszystko to kojarzy siê
Barbakanu w obie strony, a¿ po
nieodparcie z ma³ym miastem,
wawelskie wzgórze, i uk³ada-
nic zatem dziwnego, ¿e tury-
j¹cym siê w nieregularny owal,
stów czêsto zaskakuje prawdzi-
nieco wyd³u¿ony w stronê Wis³y.
wa przecie¿ informacja, ¿e
Planty powsta³y w XIX wieku w
Kraków jako aglomeracja liczy
miejscu
740.000 mieszkañców.
zburzonych
murów
6
Collegium Maius
Kościół św. Andrzeja
Tak œcis³e ograniczenie przes-
szlak historyczny, legendarny,
trzenne centrum miasta u³atwia
wi¹zany z okresem najwiêkszej
zwiedzanie. Najd³u¿sza linia
œwietnoœci dawnej polskiej stolicy.
prosta, jak¹ mo¿na wytyczyæ w obrêbie Plant, biegnie niemal
Po drodze mijamy kolejno kilka
dok³adnie wzd³u¿ Drogi Kró-
muzeów
lewskiej – najstarszego i bodaj
Matejki, Muzeum Archeologi-
najbardziej
czne) i szereg galerii. Szczególn¹
znanego
szlaku
(m.in.
Dom
Jana
turystycznego. Prowadzi od
uwagê warto zwróciæ na koœ-
Barbakanu i Bramy Floriañ-
cio³y: Franciszkanów ze s³ynnymi
skiej umiejscowionej w jedynym
witra¿ami Stanis³awa Wyspiañ-
dobrze zachowanym fragmencie
skiego i Dominikanów przy
potê¿nych murów obronnych
placu Wszystkich Œwiêtych, a da-
(mieœci siê w nim Arsena³ – dziœ
lej – œœ. Piotra i Paw³a oraz œw.
czêœæ Muzeum Czartoryskich),
Andrzeja – uchodz¹ce za praw-
ulic¹ Floriañsk¹ do Rynku, a dalej
dziwe per³y architektury.
Grodzk¹ i Kanonicz¹ a¿ do Zamku Królewskiego na Wawelu. To
www.karnet.krakow2000.pl
7
Wawel
S P A C E R
3
Wawel Do przes³awnego wawelskiego wzgórza dochodzi siê zwykle krótk¹ i w¹sk¹ ulic¹ Kanonicz¹. To jedna z najwa¿niejszych i najstarszych ulic miasta, o wygl¹dzie nieomal nie zmienionym od stuleci, autentyczna, a przy tym ¿ywa. Kanonicza jest przyk³adem korzystnych zmian zachodz¹cych w Krakowie w ostatnich latach: kompleksowe renowacje i przedsiêwziêcia konserwatorskie ods³aniaj¹ niejako warstwami prawdziwe piêkno.
Spojrzenie na plan œródmieœcia przekonuje niezbicie, ¿e teren objêty murami zamku jest pod wzglêdem wielkoœci porównywalny z powierzchni¹ Rynku G³ównego. A w zamkowych wnêtrzach czekaj¹ nas jeszcze wystawy, które zwiedziæ trzeba koniecznie: królewskie komnaty, kolekcja wschodniej sztuki i trofeów wojennych, zbiory niezwyk³ej piêknoœci flamandzkich arrasów i eksponatów archeologicznych œwiadcz¹cych o ponadtysi¹cletniej chrzeœcijañskiej obecnoœci na polskich ziemiach. To w³aœnie tutaj, w Zamku Królewskim, zorganizowano w 2000 roku monumentaln¹ wystawê „Wawel 1000-
8
Wawel – dziedziniec
Katedra na Wawelu
2000”, obrazuj¹c¹ rozwój polskiej pañstwowoœci. Zwiedzenia wymaga tak¿e katedra, groby królewskie przy których patrzy na nas ca³a historia Polski, i ogromny dzwon Zygmunta, który bije tylko przy okazji najdonioœlejszych dla kraju i miasta wydarzeñ. Pó³ dnia z trudem wystarczy, ¿eby to wszystko pobie¿nie obejrzeæ.
piêknoœci dziedziniec arkadowy, katedrê, spojrzeæ na Wis³ê i na stoj¹cy na drugim brzegu niezwyk³y budynek Centrum Sztuki i Techniki Japoñskiej „Manggha”. Pomieszczono w nim japonika zebrane przez jednego z najs³ynniejszych europejskich kolekcjonerów, Feliksa „Mangghê” Jasieñskiego. Po zejœciu nad brzeg rzeki, zobaczymy smoka i wejœcie do jego jamy – ulubiony cel rodzinnych spacerów. W tym miejscu w czerwcu, w okolicach nocy œwiêtojañskiej, odbywaj¹ siê co roku tradycyjne wianki – wielka impreza plenerowa o prastarym pogañskim rodowodzie.
Ale nie koniec na tym: nawet gdyby przysz³o prze³o¿yæ zwiedzanie Wawelu do nastêpnej, d³u¿szej wizyty w Krakowie, warto choæby wieczorem wejœæ w zamkowe mury – bramy s¹ otwarte znacznie d³u¿ej ni¿ wystawy – i obejrzeæ rzadkiej
www.wawel.krakow.pl
9
Stara Synagoga
S P A C E R
4
Kazimierz Od kilku lat wszystkie mapy centrum Krakowa, oprócz obszaru zamkniêtego Plantami, obejmuj¹ równie¿ Kazimierz – dawniej osobne miasto, dziœ nieodleg³¹ dzielnicê, do której trafiamy schodz¹c z wawelskiego wzgórza. Z ka¿dego zak¹tka Kazimierza przemawia do nas krakowska historia – historia polskich ¯ydów. Widaæ to ju¿ w uk³adzie w¹skich ulic i placów targowych, w ma³ych kamienicach, synagogach i ¿ydowskich cmentarzach. Po tragedii II wojny œwiatowej i eksterminacji ¯ydów przez nazistowskiego najeŸdŸcê Kazi-
mierz opustosza³ i przez dziesiêciolecia popada³ w coraz wiêksz¹ ruinê. O obecnym burzliwym rozwoju tej czêœci miasta przes¹dzi³y zmiany ustrojowe z prze³omu lat osiemdziesi¹tych i dziewiêædziesi¹tych XX wieku. Odzyskuj¹cy nieruchomoœci potomkowie dawnych mieszkañców niezw³ocznie rozpoczynali konieczne remonty. Dziœ przepiêknie odrestaurowane budynki czêsto s¹siaduj¹ z ca³kowicie zdewastowanymi (tych jest na szczêœcie coraz mniej). Kazimierz znalaz³ siê na ekranach kin dziêki Stevenowi Spielbergowi, który w³aœnie tutaj nakrêci³ – nagrodzon¹ licznymi Oscarami – Listê Schindlera. S³awny na ca³y œwiat Festiwal Kultury ¯ydowskiej,
10
Synagoga Izaaka
Kościół Bożego Ciała
organizowany od pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych, z za³o¿enia koncentruje siê na historii i tradycjach mieszkaj¹cych tu niegdyœ ludzi: odbywaj¹ siê warsztaty, wyk³ady i wystawy. Dzisiaj mo¿na ju¿ mówiæ o odrodzeniu Kazimierza i o jego nowym obliczu.
zowa³ swoje nowatorskie projekty. W powstaj¹cych tu ostatnio kawiarniach, klubach i galeriach zbieraj¹ siê wszyscy ci, dla których Rynek i okolice sta³y siê zbyt „turystyczne”. Ka¿dy odkrywa dla siebie niezwyk³y charakter Kazimierza – z ekskluzywnymi hotelami i restauracjami s¹siaduj¹ tu jeszcze pracownie rzemieœlnicze, choæby kaletnicze, cholewkarskie czy grawerskie, a obok miejsc kultu znajdujemy „miejsca kultowe”. ¯eby tego doœwiadczyæ warto wybraæ siê na spacer w okolice Placu Nowego, ulicami Miodow¹ i Podbrzezie, zwiedziæ Szerok¹ – gdzie co roku odbywa siê wielki koncert fina³owy Festiwalu Kultury ¯ydowskiej.
Kluczem do zrozumienia dzisiejszej popularnoœci Kazimierza jest jego niezwyk³a, odwieczna tolerancja: w tym miejscu od wieków funkcjonowa³y zgodnie dwa narody i dwie wielkie religie – to tutaj niedaleko od synagog wyros³y koœcio³y œw. Katarzyny i Bo¿ego Cia³a. W skali miasta Kazimierz jest oœrodkiem fermentu artystycznego i intelektualnego. Wystarczy wspomnieæ s³ynny teatr £aŸnia, który tu w³aœnie reali-
www.krakow.pl/miasto/kazimierz www.kazimierz.com
11
Klasztor Norbertanek
Po przejœciu przez Wis³ê do dzielnicy Podgórze, odnajdziemy miejsca, które podczas II wojny œwiatowej by³y œwiadkiem tragicznego losu zgotowanego ¿ydowskiej spo³ecznoœci Krakowa przez nazistów: Plac Bohaterów Getta, Aptekê Pod Or³em, pozosta³oœci obozu koncentracyjnego w P³aszowie. www.podgorze.pl Info: Kazimierz jest też miejscem szczególnie cenionym przez wszystkich miłośników antyków i staroci. W licznych, z reguły niewielkich antykwariatach, obok rzeczy znikomej wartości trafiają się prawdziwe kolekcjonerskie rarytasy. Na Placu Nowym i pod Halą Targową w pobliskiej dzielnicy Grzegórzki w każdy niedzielny poranek odbywają się targi staroci. Jak we wszystkich takich miejscach na świecie, wystrzegać się trzeba fałszerzy, oszustów i kieszonkowców.
S P A C E R
5
Od nieco innej strony Œródmieœcie Krakowa jest miejscem bardzo malowniczym i bogatym w atrakcyjne wizualnie detale architektoniczne. W mieœcie jest wiele punktów widokowych, sk¹d mo¿na podziwiaæ jego panoramê. Najwa¿niejszym i najlepiej znanym jest od dawna kopiec Koœciuszki – cel wielu wycieczek. Poniewa¿ widaæ st¹d ca³y historyczny i wspó³czesny Kraków, warto spróbowaæ odnaleŸæ poznane wczeœniej miejsca, ogl¹dane tym razem z daleka i pod nietypowym k¹tem.
12
Kopiec Krakusa
Kopce s¹ jedn¹ z najwiêkszych atrakcji turystycznych Krakowa. Czêœæ z nich – kopce Krakusa w Podgórzu i Wandy w dzisiejszej Nowej Hucie – to tajemnicze pagóry z czasów przedchrzeœcijañskich, usypane przez okoliczne plemiona. Co sk³oni³o dawnych mieszkañców tych ziem do tak ogromnego wysi³ku? Byæ mo¿e s¹ to po prostu grobowce w³adców. Niew¹tpliwie wykorzystywano je strategicznie, jako miejsca obserwacji. W czasach nowo¿ytnych powsta³y nastêpne tego typu budowle, usypane w ho³dzie dla bohaterów narodowych – wspomniany kopiec Koœciuszki i kopiec Józefa Pi³sudskiego. Kopiec Koœciuszki, zbudowany w czasach podzia³u terytorium
Polski miêdzy trzech zaborców, by³ dla Polaków symbolem d¹¿eñ niepodleg³oœciowych. Wznosz¹ce siê u jego stóp budowle to dawny fort – ma³o kto wie, ¿e Kraków pod w³adaniem austriackim pe³ni³ funkcjê twierdzy, a pozosta³oœci fortyfikacji do dziœ przyci¹gaj¹ rzesze mi³oœników tego rodzaju architektury. Jeœli opuœcimy œcis³e centrum miasta i udamy siê ulic¹ Pi³sudskiego w kierunku g³ównej siedziby Muzeum Narodowego i pobliskiej Biblioteki Jagielloñskiej – dojdziemy do B³oñ, kolejnego krakowskiego ewenementu. Oto bowiem w odleg³oœci kilkuset metrów od Rynku rozpoœciera siê ogromna, p³aska ³¹ka, pe³ni¹ca funkcjê terenu rekreacyjnego i miejsca okazjonalnych
13
Skałki Twardowskiego
zgromadzeñ. Na organizowanych tu mszach papieskich z udzia³em Jana Paw³a II zbiera³o siê ka¿dorazowo ponad milion wiernych. Tu tak¿e odbywaj¹ siê wszelkiego rodzaju festyny, a nawet zawody balonowe. B³onia s¹siaduj¹ z parkiem Jordana i obiektami sportowymi Wis³y i Cracovii. Dobrze z nich widaæ kopiec Koœciuszki, sk¹d z kolei niedaleko ju¿ do Lasu Wolskiego – jeszcze jednego terenu rekreacyjnego o wielkich walorach krajobrazowych. Znajduje siê tam tak¿e krakowskie ZOO, wspomniany kopiec Pi³sudskiego, a w pobli¿u – znana renesansowa Willa Decjusza z piêknym kameralnym parkiem. Drog¹ po drugiej stronie Wis³y
dojedziemy do Tyñca, osady z potê¿nym opactwem benedyktynów, gdzie latem odbywaj¹ siê cyklicznie wspania³e koncerty organowe. Podmiejskie trasy spacerowe to propozycja na cieplejsze dni. Od maja do wrzeœnia wszystko to mo¿na ogl¹daæ z jeszcze innej strony – z pok³adu kursuj¹cych po Wiœle statków turystycznych. Zupe³nie inne, choæ tak¿e niepowtarzalne widoki zapewnia wycieczka do Nowej Huty – zaskakuj¹cej kontrastami dzielnicy wyros³ej w latach piêædziesi¹tych wokó³ potê¿nego kombinatu metalurgicznego. Centrum Nowej Huty s³ynie jako modelowy przyk³ad budownictwa socrealistycznego. www.krakow.pl/turystyka
14
Wzgórze Lasoty
Za miastem Nie nale¿y równie¿ zapominaæ o popularnych celach wycieczek poza Kraków – w malownicze dolinki jurajskie, do Ojcowa lub Pieskowej Ska³y, albo w miejsca znane – z zupe³nie ró¿nych wzglêdów – na ca³ym œwiecie: do Muzeum w Oœwiêcimiu i do Kopalni Soli w Wieliczce. Te ostatnie, mimo ¿e wymagaj¹ niemal ca³odniowych wyjazdów, traktowane s¹ czêsto – zw³aszcza przez zorganizowane grupy – jako obowi¹zkowe punkty programu podró¿y.
Lasek Wolski
Kraków jest tak¿e œwietn¹ baz¹ wypadow¹ w najbardziej malownicze miejsca w kraju. Zaledwie 100 kilometrów dzieli miasto od Tatr i Zakopanego, nazywanego zimow¹ stolic¹ Polski, od znacznie bardziej kameralnych, urokliwych Pienin, znanych kurortów – Szczawnicy i Krynicy, czy od nie zat³oczonych górskich szlaków Beskidów. Kultywowane wszêdzie lokalne tradycje i rozbudowana baza agroturystyczna sprawiaj¹, ¿e Ma³opolska, jak rzadko który region Europy, sprzyja wypoczynkowi w kontakcie z natur¹.
www.mit.malopolski.pl
15
Kawiarnie w Krakowie
„Turystyka kulinarna“ Nie ukrywamy, ¿e lansowane pojêcie „turystyki kulinarnej” odnosimy przede wszystkim do Krakowa. Powody s¹ proste: ogromna, niespotykana w innych polskich miastach liczba restauracji, jad³odajni, kawiarni, pubów i klubów, w po³¹czeniu z naturaln¹ w tych warunkach konkurencj¹ i pragnieniem zwabienia klientów, sprawiaj¹, ¿e nigdzie w kraju nie mo¿na lepiej i taniej zjeœæ, napiæ siê i bawiæ w rów-
nie atrakcyjnie urz¹dzonych lokalach. Dawno odkryli ten fakt mieszkañcy Warszawy i ludzie biznesu, t³umnie zje¿d¿aj¹cy tu na weekendy. Krakowscy mistrzowie kuchni rzeczywiœcie znakomicie przygotowuj¹ potrawy niemal wszystkich narodów i kultur. Wspomnieliœmy ju¿ o wielkiej koncentracji takich lokali w centrum miasta. Szczególnie polecamy odkrywanie ich – ku w³asnej kulinarnej satysfakcji – niejako na uboczu g³ównych szlaków turystycznych: przy ulicy S³awkowskiej, œw. Tomasza, Brackiej, Poselskiej czy Karmelickiej. S¹ te¿ w Krakowie lokale
16
Kawiarnie w Krakowie
legendarne, jak chocia¿by prosta jad³odajnia „U Pani Stasi” przy ulicy Miko³ajskiej, gdzie w licznym gronie sto³owników – profesorów, dziennikarzy, artystów – spotkaæ mo¿na osobistoœci „z pierwszych stron gazet”. Jest s³ynne nocne stoisko z gor¹cymi kie³baskami pod Hal¹ Targow¹, polecane we wszystkich przewodnikach, o równie niecodziennym przekroju spo³ecznym konsumentów. Puby i kluby utrzymuj¹ wysoki poziom i gromadz¹ sta³¹ klientelê – zwykle ju¿ pierwszy rzut oka na salê pozwala nam oceniæ, czy dane miejsce odpowiada naszym upodobaniom.
Jeszcze ciekawiej jest na Kazimierzu, gdzie w³aœciciele staraj¹ siê nadaæ swoim lokalom indywidualny rys, czêsto tematyczny, z regu³y niecodzienny i zaskakuj¹cy. Polecamy ulicê Podbrzezie i Plac Nowy. Przy Szerokiej natomiast dominuj¹ lokale nawi¹zuj¹ce do historii dzielnicy. Niemal wszêdzie zdarzaj¹ siê koncerty, wystawy, akcje artystyczne. Dla przyje¿d¿aj¹cych do Krakowa na dwa dni, wybór tej formy turystyki – bardzo zreszt¹ popularnej – mo¿e oznaczaæ przed³u¿enie zwiedzania o bardzo d³ugie noce… www.krakow.pl/miasto/gastronomia www.knajpy.krakow.pl
17
W
miejskich punktach informacji turystycznej można dostać skrócone wersje przewodników po mieście, z praktycznymi wskazówkami i informac− jami teleadresowymi, oraz mapy centrum z oznakowanymi trasami turystycznymi. W ostat− nich latach do tradycyjnych, dawno wytyczonych tras (np. Droga Królewska, Trasa Uniwersytecka) doszły nowe propozycje spacerów po mieście, interesujących ze względów krajobrazowych lub historycznych, związane m.in. z wydarzeniami ostatnich kilkudziesięciu lat. Wszystkie przedsta− wiamy w skrócie na następnych stronach.
TRASA UNIWERSYTECKA Założona w roku 1364 Akademia Krakowska, przekształcona w 1400 na Uniwersytet Jagielloński, jedna z najstarszych europejskich uczelni, ma wśród absolwentów takich ludzi, jak Mikołaj Kopernik i Karol Wojtyła. Trasa łączy sławne uniwersyteckie budynki, od naj− starszego w Polsce Collegium Maius (1400), zajmowanego dziś przez Muzeum UJ, po neogotyckie Collegium Novum i Collegium Witkowskiego. Godne uwagi są również zlokalizowane w śródmieściu siedziby innych krakowskich szkół wyższych oraz gmach Biblioteki Jagiellońskiej (1931−1939), najwybitniejsze dzieło monu− mentalnej architektury Krakowa okresu międzywojennego.
TRASA KRÓLEWSKA Historyczna droga uroczy− stych wjazdów, przemar− szów i konduktów pogrze− bowych, zwana Królewską, zaczyna się pod kościołem św. Floriana przy placu Matejki i wiedzie przez Barbakan, wzniesiony w końcu XV w. – jedną z nielicznych tego rodzaju budowli
18
zachowanych w Europie. Dalej – przez Bramę Floriańską i Rynek Główny – prowadzi na Wawel, gdzie kończy się w miejscu naprawdę wyjątkowym: na arkadowym dzie− dzińcu rezydencji polskich królów.
TRASA ŚW. STANISŁAWA Nazwa nawiązuje do konfliktu między królem Bolesławem Śmiałym i biskupem Stanisławem ze Szczepanowa. Konflikt doprowadził do zabójstwa biskupa w kościółku św. Michała na Skałce (1079 r.) a ostatecznie zakończył się wyniesieniem Stanisława na ołtarze. Trasa prowadzi z Katedry Wawelskiej, obok kościoła św. Bernardyna ze Sieny z XV w., do placu Wolnica; po północno−wschodniej stronie tego placu znajduje się kościół Bożego Ciała.
KRAKOWSKI SZLAK ŚWIĘTYCH Ta niepowtarzalna trasa wiedzie przez świątynie kry− jące groby siedmiorga świę− tych; Katedrę Wawelską, kościół Dominikanów i kolegiatę św. Anny, kościół pod wezwaniem św. Floria− na przy placu Matejki i kościół ECCE HOMO przy ul. Woronicza. Ta szczególna pielgrzymka kończy się w Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach. Inne krakowskie kościoły kryją doczesne szczątki jeszcze dziewięciorga błogosławionych i ośmiorga zmarłych w opinii świętości.
TRASA ZABYTKÓW ŻYDOWSKICH Historia Krakowa jest nierozerwalnie zwią− zana z historią tutejszych Żydów. Początkowo mieszkali w centrum Krakowa,
19
przy ulicy św. Anny. W połowie ubiegłego tysiąclecia zaczęli się przenosić do Kazimierza, stanowiącego dziś jedno z najoryginalniejszych świadectw żydowskiego dziedzic− twa w Polsce, a zarazem prężny i tętniący życiem ośrodek kulturalny. Trasa, przebiegająca uliczkami i placami Kazimierza, zwraca uwagę na świątynie i nekropolie, pamiątki i świadectwa historii.
TRASA HISTORII PODGÓRZA Podgórska trasa prowadzi przez Plac Boha− terów Getta do najważniejszych miejsc związanych z zagładą krakowskich Żydów podczas II wojny światowej – getta (1941− 1943), legendarnej Apteki Pod Orłem i do hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Płaszowie. Inne zabytkowe obiekty przy tym szlaku przypominają austriacką Twierdzę Kraków, czasy walki z zaborcami oraz naj− dawniejszą historię Krakowa (m.in. kopiec Krakusa i kościółek św. Benedykta).
ŚCIEŻKAMI JANA PAWŁA II Jedyna w swoim rodzaju trasa, łącząca miejsca związane z osobą studenta filologii, kleryka, biskupa, a wreszcie papieża. Prowadzi od Pałacu Biskupiego, ulicą Kano− niczą na drugą stronę Wisły – do Dębnik, gdzie można odwiedzić miejsca pobytu Karola Wojtyły w okupacyjnym Krakowie. Droga powrotna przez most Zwierzyniecki pozwala zobaczyć Błonia – miejsce milionowych mszy papieskich – i kończy się pod bazyliką św. Floriana.
TRASA NOWOHUCKA Szlak kontrastów i paradoksów historii: trasa zaczyna się przy Centrum Administracyjnym Huty im. Tadeusza Sendzimira (dawniej im. Lenina – decyzję o wybudowaniu pod Krakowem
20
wielkiej huty i nowego miasta podjęto w 1949 roku). Obok kombinatu wznosi się przedchrześcijański kopiec Wandy. Następne etapy to dworek Jana Matejki w Krzesławicach, osiedla Nowej Huty, XIII−wieczne opactwo cystersów w Mogile i XV−wieczny drewniany kościółek św. Bartło− mieja. Na koniec trafiamy na nowohucki Plac Centralny, żeby obejrzeć kompleks architektoniczny uznawany za wzorcową realizację idei socrealizmu i wkomponowany w tę dzielnicę kościół NMP Królowej Polski, zwany Arką Pana.
KRAKOWSKI SZLAK GENERAŁA BEMA Do wybitnych Polaków związa− nych z Krakowem zalicza się gen. Józefa Bema. Urodzony w Tarnowie w r. 1794 spędzał dzieciństwo w pobliżu Krakowa. Mieszkając z rodzicami w ma− jątku Gaj uczęszczał w latach 1801−09 do Gimnazjum Św. Anny. W auli I Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie wśród sławnych absolwen− tów znajduje się portret gen. Bema. Józef Bem, generał wojsk polskich, węgierskich i tureckich, uczestniczył w kampanii 1812 r. i powstaniu listopadowym 1830−31. W okresie Wiosny Ludów kierował obroną Wiednia i dowodził armią węgierską w Siedmiogrodzie, a po upadku powstania przebywał w Turcji, gdzie zmarł w 1850 r. W wyniku starań władz polskich zwłoki sławnego Generała w 1929 r. sprowadzono do rodzinnego Tarnowa. Po drodze z Turcji trumna została wystawiona na Wawelu dla odebrania hołdu od wdzięcznego Narodu. Krakowski Szlak Generała Bema wiedzie po miejscach najbliżej położonych miejscowości Gaj. Prowadzi m.in. przez tzw. Piaski, gdzie w latach 1942−44 istniał hitlerowski obóz karny dla francuskich i belgijskich jeńców wojennych. Na jego miejscu w 1966 r. postawiono głaz pamiątkowy. Kolejnym miejscem na trasie jest Góra Borkowska z kościołem Matki Bożej Zwycięskiej i klasy− cystycznym dworem z połowy XIX w. stojącym w zabyt− kowym parku. Dalej przez Kobierzyn, Sidzinę i Libertów docieramy do
21
miejscowości Gaj. W Kobierzynie oglądamy zabudowania Szpitala Neuro− psychiatrycznego im. J. Babińskiego powstałego w latach 1912−17. Podczas II wojny światowej, po wymordowaniu pacjentów, zakwaterowano tu formacje Hitlerjugend, a potem kompleks zamieniono na szpital wojskowy. W Sidzinie, wsi z XI w., przyłączonej do Krakowa w 1973 r., niegdyś znanej ze źródeł mineralnych oraz średniowie− cznej warzelni znajduje się klasycystyczny dworek z 1803 r. i spichlerz otoczony parkiem w stylu włoskim z licznymi pomnikami przyrody. W Libertowie, wsi przylegającej od południa do Krakowa, oglądamy nowoczesny kościół p.w. św. Brata Alberta oraz dwór klasycystyczny z XIX w. z łamanym dachem polskim, otoczony parkiem krajobrazowym ze staro− drzewem. Gaj to wieś położona wśród dolin i wzniesień Pogórza Wielickiego, wzmiankowana już w 1088 r., kiedy nale− żała do benedyktynów z Tyńca. Zachował się tu budy− nek z dawnych zabudowań dworskich rodziny Bemów. Przy Zespole Szkół im. Jana Pawła II znajduje się grani− towa tablica w formie otwartej księgi upamiętniająca pobyt gen. Bema w Gaju w latach 1801−09. Warto zwrócić też uwagę na barokowy kościół z 1626 r. z cudownym obrazem Matki Boskiej Gajowskiej, wzniesiony na miejscu dawnego drewnianego kościoła z XIII w.
TRASA ZABYTKÓW TECHNIKI Trasa rozpoczyna się przy budynku dworca kolejowego, gdzie – od strony ul. Bosackiej – stoi wieża ciśnień. Naprzeciw, przy ul. Lubicz znajdują się zabudowania okocimskiego bro− waru barona Götza. Przekopem ulicy Lubicz przechodzimy pod wiaduktem kolejowym aby dojść do Plant i na tyły Teatru im. J. Słowac− kiego. Mały budynek sąsiadujący z kościołem Św. Krzyża, to dawna elektrownia teatralna, dziś scena teatru “Miniatura”. Idąc ul. Św. Krzyża dochodzimy do budynku nr 14, który graniczy z ul. św. Marka. Tu znajdowała się niegdyś
22
kuźnia znanej kra− kowskiej Fabryki Maszyn Zieleniew− skiego, a dalej scho− dzimy do ul. Siennej i skrzyżowania przy Poczcie Głównej. Obok zabytkowy budynek strażnicy ogniowej. Od skrzyżowania przy Poczcie kierujemy się ul. Wielopole do skrzyżowania z ul. Dietla. Ulica ta powstała w miejscu zasypanego starego koryta Wisły, toteż widoczny pokaźny wiadukt był pierwotnie mostem kolejowym. Obok hali targowej i sztucznego lodowiska idziemy ul. Miodową (po lewej stronie mijamy Cm. Żydowski) dochodzimy do kolejnego zabytkowego wiaduktu kolejo− wego. Kilkadziesiąt metrów dalej dochodzimy do skrzy− żowania z ul. Starowiślną. Kierujemy się w lewo, w skos, ul. Dajwór. Przy skrzyżowa− niu z ul. św. Wawrzyńca znajdują się obiekty dawnej krakowskiej elektrowni. Idąc dalej, w prawo, ul. św. Waw− rzyńca, mijamy zabytkowe obiekty dawnej zajezdni tramwajowej (w części urządzono tu Muzeum Inżynierii Miejskiej), po czym kierujemy się w lewo, ulicą Gazową ku Wiśle. Jeszcze niedawno istniała tu miejska gazownia, a dziś pozostały tylko nieliczne budynki administracyjne. Dochodzimy do bulwarów Wisły. Na uwagę zasługują budowle regulacyjne rzeki z widocznymi przyczółkami nieistniejącego Mostu Podgórskiego (łączył ul. Mostową z ul. Brodzińskiego na Podgórzu). Nieopodal widać stalową konstrukcję Mostu im. Marszałka J. Piłsudskiego. Szlak kończy się przy elektrowni wzniesionej w dawnym mieście Podgórze. Z oddali widać skromne zabudowanie i komin; można tam dojść przechodząc przez Most Powstańców Śląskich.
23
i
Sieæ Informacji Miejskiej: ul. Szpitalna 25 (rejon Teatru im. J. S³owackiego) tel. 432-01-10, 432-00-60, fax: 432-00-62 ul. œw. Jana 2, tel. 421-77-87, fax 430-65-03 ul. Józefa 7, tel. 422-04-71, fax 421-77-31 Wie¿a Ratuszowa, tel. 433-73-10 os. S³oneczne 16 (Nowa Huta), tel. 643-03-03 Miêdzynarodowy Port Lotniczy Kraków - Balice (terminal pasa¿erski) ul. Kpt. Medweckiego 1, tel. 285-53-41 Wspólny adres email dla punktów informacji miejskiej: e-mail:
[email protected] Koordynator: Krakowskie Biuro Festiwalowe ul. Œw. Krzy¿a 1, 31-028 Kraków tel. 424-96-50, fax 424-96-52, www.biurofestiwalowe.pl, e-mail:
[email protected] Inne punkty informacji: Biuro Kongresów Kraków Wydzia³ Promocji i Turystyki, Urz¹d Miasta Krakowa ul. Bracka 10, tel. 433-99-71, fax 429-44-99 www.krakow.pl/ccb Centrum Informacji Turystycznej i Zakwaterowania ul. Pawia 8, tel. 93-19; 422-60-91, tel./fax 429-17-68 www.jordan.pl Biuro Jordan ul. D³uga 9, tel. 421-21-25, fax 422-82-26 www.jordan.pl Diecezjalne Centrum Informacji ul. Wiœlna 12, tel. 430-20-10; 430-20-96, fax 430-20-15 www.kck.diecezja.pl Biuro Promocji i Sprzeda¿y Kopalni Soli „Wieliczka” ul. Wiœlna 12, tel. 426-20-50, fax 426-20-51 www.kopalnia.pl Ma³opolskie Centrum Informacji Turystycznej Rynek G³ówny 1/3 (Sukiennice od strony koœcio³a Mariackiego) tel. 421-77-06; 421-30-51, fax 421-30-36 www.mcit.pl Dom Krakowski Hintere Insel Schütt 34 90403 Nürnberg - Niemcy tel. +49 911 22-50-31, fax +49 911 22-50-33 www.krakauer-haus.de numer kierunkowy do Polski +48 numer kierunkowy do Krakowa (0) 12
24
