dziecko 04 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

K

iedy urodziła się nasza córka, obiecaliśmy sobie z mężem, że nigdy nie będziemy się przy niej kłócić na temat jej wychowania. Że będziemy mówić jednym głosem, konsultować się w ważnych sprawach, wspólnie podejmować decyzje. Skoro zdecydowaliśmy się być razem, stworzyć rodzinę, to musimy się zgadzać w fundamentalnych rzeczach, a wychowanie dzieci właśnie czymś takim jest. Czy nam się to udało? No cóż, bywało różnie i nie do końca tak, jak sobie postanowiliśmy, ale bardzo się staraliśmy. W tym numerze publikujemy wywiad z psycholożką Małgorzatą Rymaszewską właśnie na ten temat: o rodzicach, którzy różnią się w podejściu do wychowania. Zapytana, czy rodzice muszą być zgodni w tej kwestii, odpowiada, że wcale nie. Że najważniejsze jest to, by wspierali się nawzajem, ufali sobie i wierzyli, że druga osoba ma dobre intencje. Że nie można podważać zdania partnera i kłócić się z nim przy dziecku o to, kto ma rację i czyje metody są lepsze. Że partnera trzeba traktować z szacunkiem. Myślę, że to akurat nam się udało. Zachęcam do lektury tego wywiadu.

NA OKŁADCE:

Iga (11 miesięcy)

Jola Łasiewicka redaktor naczelna

spis treści 4 6

Listy Co nowego

8 Ważny temat 8

ZDJĘCIE NA OKŁADCE: PAWEŁ KISZKIEL. STYLIZACJA: KATARZYNA MISIAK

12

Całkiem nowy człowiek Pierwsze tygodnie z noworodkiem w domu Zaufajcie intuicji Rozmowa z psycholożką Agnieszką Stein o tym, jak się odnaleźć w roli rodzica

14 Rodzina 14 16

20

Chwila oddechu Co umili nam życie Mama tak, tata wspak Czy różnica zdań na temat wychowania jest dobra dla dziecka? Sieć inspiracji Ciekawe blogi, strony internetowe, miejsca wyszukane w sieci

22 Ciąża i poród 22

Ruch daje siłę Jak i po co ćwiczyć w ciąży

26 Niemowlę 26 28

32 36 38 40 42

46

49 50

53 Junior

To się opłaca: karmienie piersią Korzyści dla dziecka i dla mamy Nasennik domowy Co zrobić, by dziecko zasypiało bez problemu i przesypiało całą noc Zabawa przez okrągły rok W co się bawić z niemowlęciem Piramidy Zabawki rozwijające sprawność rączek Co na to ekspert? Pediatra o pielęgnacji skóry Nie wszystko jest alergią Co świadczy o alergii pokarmowej Rotawirus kołem się toczy Jak zapobiegać i co robić, gdy dziecko zachoruje Spokojnie, to tylko rozszerzanie diety Dietetyczka o zasadach żywienia niemowląt i małych dzieci Dobrze postawione Podstawki i kieliszki do jajek W roli głównej jajo! Kuchnia malucha – pomysły na szybkie dania

53 54

58 61 62 64

66 68 70

72 74

ZNAJDZIESZ NAS TEŻ:

facebook.com/magazyndziecko

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

www.edziecko.pl/prenumerata

Woda to podstawa Jaką wodę podawać dzieciom Operacja przedszkole Wszystko, co musisz wiedzieć o zasadach rekrutacji Siła natury Co daje dzieciom kontakt z przyrodą Zróbmy to razem Zabawki do kąpieli Czas, by ochłonąć Dlaczego „karny jeżyk" nie działa Co na to ekspert? Psycholog o tym, jak odzwyczaić dwulatka od smoczka Nuda potrzebna od zaraz Pozwólmy dzieciom się nudzić Trochę kultury Książki dla dzieci 10 filmów na początek Filmy, które warto obejrzeć ze starszakiem Dziewczynka z wolnego wybiegu Felieton mamy Producenci polecają Informacje rynkowe

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

P R OM O C J A NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

PŁACZ POROZUMIENIA TA NIEDOJRZAŁOŚĆ NOWO NARODZONEGO CZŁOWIEKA SPRAWIA, ŻE JEST CAŁKIEM BEZBRONNY I NIESAMODZIELNY – POTRZEBUJE OPIEKI I MIŁOŚCI DOROSŁYCH, BY PRZEŻYĆ.

Co by było, gdybyśmy o nim zapomnieli? Na szczęście natura wyposażyła noworodka w umiejętność płaczu, którym przypomina o swoim istnieniu i przyzywa opiekunów za każdym razem, gdy czegoś potrzebuje. Na razie nie umie w inny sposób powiedzieć, że jest głodny, spragniony, zmęczony albo że mu zimno czy gorąco. Płaczem protestuje także, gdy przeszkadza mu mokra pielucha, niewygodne ubranko, hałas czy nadmiar wrażeń. Płacze, gdy się boi, tęskni, nudzi, a także gdy coś go boli. Wkrótce zaczniecie dostrzegać, że ten płacz nie zawsze brzmi jednakowo i będziecie w lot

rozpoznawać przyczynę łez swojego dziecka (choć akurat samych łez przez pierwszy miesiąc nie zobaczycie, bo gruczoły łzowe jeszcze nie pracują).

W MIARĘ JAK BĘDZIECIE NABIERAĆ PEWNOŚCI I SPOKOJU, WASZE DZIECKO BĘDZIE PŁAKAŁO CORAZ MNIEJ. CORAZ LEPIEJ TEŻ BĘDZIECIE ODCZYTYWAĆ JEGO POTRZEBY.

Na płacz małego dziecka rodzice często reagują niepokojem, a ich zdenerwowanie udziela się maluchowi, który zamiast się uspokoić, krzyczy jeszcze bardziej. Tworzy się błędne koło. Postarajcie się mówić i zachowywać spokojnie, gdy niemowlę płacze. Sprawdźcie, o co chodzi, obserwujcie malca i spróbujcie zaspokoić jego potrzebę. Jeżeli wydaje wam się, że wszystko jest w porządku, a mimo to maluch wciąż płacze – weźcie go na ręce, przytulcie. Nawet jeśli w ramionach rodzica nie uspokoi się od razu, będzie miał pewność, że mama lub tata są blisko i troszczą się o niego.

SENNE RACHUNKI ILE SNU POTRZEBUJE NOWORODEK? PORADNIKI POUCZAJĄ, ŻE DZIECKO W PIERWSZYM MIESIĄCU ŻYCIA PRZESYPIA OKOŁO 16 GODZIN NA DOBĘ.

PIELĘGNACJA PĘPKA PRZEMYWANIE KIKUTA PĘPOWINY ROZTWOREM SPIRYTUSU NALEŻY JUŻ DO PRZESZŁOŚCI. Obecnie zalecana jest „sucha pielęgnacja”. Zdrowemu, urodzonemu o czasie i wypisanemu ze szpitala do domu noworodkowi wystarczy przemywać to miejsce czystą wodą z mydłem i dokładnie je osuszać.

Jednak te wskazania dotyczą statystycznego dziecka, a wasze jest przecież niepowtarzalne... I jak każde dziecko, ma własny rytm snu i czuwania. Zdarzają się zarówno noworodki śpiochy, które przesypiają ciągiem po 3-4 godziny, jak i amatorzy 15-minutowych drzemek przeplatanych czuwaniem. Ingerujcie jednak, jeśli malec śpi w ciągu dnia po 5-6 godzin, bez przerwy na posiłek. W takiej sytuacji trzeba go budzić na karmienie. Piersi karmiącej mamy potrzebują regularnego opróżniania, by nie tworzyły się w nich zastoje i aby produkcja mleka się nie zmniejszyła. Poza tym we krwi dziecka, które śpi, spada poziom cukru, co sprawia, że maluch jest jeszcze bardziej senny. Pilnowanie, by odstępy między posiłkami nie były zbyt długie, jest szczególnie ważne w przypadku dzieci

z niską masą urodzeniową i tych, które słabo przybierają na wadze. Większość noworodków karmionych naturalnie w nocy domaga się jedzenia równie często jak w dzień. To normalne – nocny pokarm jest bogatszy w cenne kwasy tłuszczowe i kalorie. Poza tym malec w pierwszych tygodniach życia nie dostrzega jeszcze różnicy między dniem a nocą. Jeśli jesteście wyczerpani częstymi pobudkami, spróbujcie spać razem z dzieckiem – wtedy przystawienie go do piersi zajmie chwilę i nie wytrąci was całkiem ze snu. Warto też pomóc szkrabowi zauważyć różnicę między dniem a nocą. Wprowadźcie wyraźne rytuały wieczorne (kąpiel, kołysanka), a gdy malec obudzi się w nocy, nie zagadujcie go i nie zapalajcie jasnego światła (do zmiany pieluchy wystarczy mała lampka). KWIECIEŃ 2017 Dziecko 9

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

WAŻNY TEMAT

SSANIE NA ŻĄDANIE NOWORODKI JEDZĄ WTEDY, KIEDY SĄ GŁODNE I TO NIEZALEŻNIE OD TEGO, CZY SĄ KARMIONE BUTELKĄ, CZY NATURALNIE.

Takie maleńkie dziecko ma bardzo mały żołądek i na razie nie może najeść się na zapas. Większość noworodków karmionych naturalnie niemal całe dnie spędza w kojącym towarzystwie maminej piersi. I choć dla mamy bywa to wyczerpujące, dziecku jest potrzebne. Noworodek domaga się piersi często i zwykle nie chce się z nią rozstawać. To zrozumiałe. Mleko mamy jest łatwo trawione, więc malec szybko robi się głodny. Poza tym pierś zaspokaja wiele potrzeb dziecka, nie tylko głód i pragnienie. Ssanie piersi uspokaja, a nawet uśmierza ból, zapewnia poczucie bezpieczeństwa i bycia kochanym. Pozwól więc maluchowi do woli sycić się zarówno twoim mlekiem, jak i twoją bliskością.

10 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

Wiele noworodków lubi ssać długo i powoli, choć są i takie, którym starcza pięciominutowy posiłek. Nie ograniczaj dziecku czasu przy piersi, jeśli rzeczywiście ją ssie, jednak nie pozwól, by weszło mu w nawyk spanie z piersią w buzi. A jeśli martwisz się, że twoje dziecko tak często domaga się piersi, ponieważ jest po prostu głodne i obwiniasz się o brak wystarczającej ilości pokarmu, pamiętaj, że dopóki malec prawidłowo przybiera na wadze, wszystko jest w porządku. Pokarmu jest dokładnie tyle, ile dziecko potrzebuje. A poczucie, że dziecko całe dnie „wisi” przy piersi, minie już za parę tygodni, gdy uwagę malca pochłonie zdobywanie nowych umiejętności.

PIELUSZKA Z NIESPODZIANKĄ PIERWSZA KUPKA NOWORODKA NAZYWANA JEST SMÓŁKĄ. NA SKUTEK DUŻEGO NAGROMADZENIA BILIRUBINY MA KOLOR CZARNY LUB CZARNOZIELONY.

Pierwsze mleko w piersiach mamy ma właściwości przeczyszczające i pomaga noworodkowi uporać się ze smółką. Kolejne kupki mogą być nią jeszcze podbarwione. Kolor stolców noworodka karmionego piersią bywa różny (zwykle zależy od diety mamy) i nie trzeba się nim przejmować. Kupki mogą być żółtawobrązowe lub zielonkawe, wręcz seledynowe. Konsystencją przypominają rzadkie ciasto naleśnikowe i prawie całe wsiąkają w pieluszkę, co wcale nie oznacza biegunki. Nie świadczy o niej też duża częstotliwość, z jaką wypróżnia się malec. Czasem po paru tygodniach wszystko się zmienia i na kupkę trzeba czekać nawet kilka czy kilkanaście dni! Dzieje się tak, ponieważ JEŚLI MARTWISZ SIĘ, przewód pokarmowy malca funkcjonuje już sprawniej, ŻE TWOJE DZIECKO a mleko mamy wchłania się TAK CZĘSTO DOMAGA SIĘ niemal bez reszty. Nie trzeba doszukiwać się u dziecka PIERSI, I OBWINIASZ SIĘ zatwardzenia – świadczyłyO BRAK WYSTARCZAJĄCEJ by o nim twarde stolce i ból przy wypróżnieniach. ILOŚCI POKARMU, Większą skłonność do PAMIĘTAJ, zaparć mają noworodki ŻE DOPÓKI MALEC karmione mlekiem modyikowanym – z reguły wyPRAWIDŁOWO PRZYBIERA próżniają się około 2-4 razy NA WADZE, WSZYSTKO JEST na dobę. Dlatego maluchy butelkowe zwykle trzeba W PORZĄDKU. dopajać wodą.

NORMY POD NAPIĘCIEM NOWORODEK WCIĄŻ CZYMŚ ZASKAKUJE RODZICÓW. JEDNI MARTWIĄ SIĘ, ŻE MALUCH JEST ZBYT WIOTKI, A INNI WPADAJĄ W PANIKĘ, GDY WIDZĄ, JAK MOCNO ZACISKA PIĄSTKI I NAPINA WSZYSTKIE MIĘŚNIE.

Rodziców niepokoi także, że noworodek zamiast układać się symetrycznie, wciąż wybiera pozycję wygiętego „rogala”. Czy to znak, że trzeba natychmiast iść do izjoterapeuty? Spokojnie. Przede wszystkim każde dziecko rodzi się z innym napięciem mięśniowym – są więc niemowlęta

bardziej i mniej wiotkie (lub napięte). Natomiast asymetria ułożeniowa jest do 3.-4. miesiąca czymś naturalnym – jest to bowiem pozostałość asymetrycznego ułożenia w ciasnym brzuchu mamy. Żeby jej nie utrwalać, wystarczy we wszystkich codziennych czynnościach pielęgnacyjnych

NIEPOKOIĆ MOŻE JEDYNIE TAKI STAN, KIEDY DZIECKO JEST STALE SKRĘCONE W TĘ SAMĄ STRONĘ, W KAŻDEJ POZYCJI, A PRZY TYM USZTYWNIA SIĘ I NAPINA TAK BARDZO, ŻE NIE MOŻNA ZMIENIĆ

FOT: HALFPOINT/KONSTANTIN TRONIN/XMO/NAR/SHUTTERSTOCK.COM, GETTY IMAGES/GALLO IMAGES POLAND

JEGO UŁOŻENIA.

stosować zasadę naprzemienności – to najlepszy, a przy tym naturalny sposób, by stopniowo ją niwelować. Kolejną sprawą jest reakcja noworodka na ból i zagrożenie. W takich sytuacjach malec natychmiast napina wszystkie mięśnie, bo nie umie jeszcze zrobić nic innego – wszak nie panuje nad swoim ciałem, ruchami rąk i nóg, a z powodu niedojrzałości nerwowej nie potrai jeszcze sprawnie odczytywać i różnicować bodźców docierających z otoczenia i zwykle reaguje gwałtownym odgięciem w tył, usztywnieniem ciała i zaciśnięciem piąstek. Takie zachowanie często myli się z podwyższonym napięciem u dziecka, dlatego warto pamiętać, że pierwsza diagnoza pediatry, nie potwierdzona jeszcze badaniem neurologicznym, może być przedwczesnym alarmem. Niepokoić może jedynie taki stan, kiedy dziecko jest stale skręcone w tę samą stronę, w każdej pozycji, a przy tym usztywnia się i napina tak bardzo, że nie można zmienić jego ułożenia.

Rady nie zawsze dobre CODZIENNIE SŁYSZYCIE RADY NA TEMAT TEGO, CO WASZE DZIECKO I WY „POWINNIŚCIE”. O „NIE NOŚ DZIECKA, BO JE ROZPUŚCISZ” PISAŁYŚMY DUŻO W POPRZEDNIM NUMERZE, O INNYCH PRZECZYTACIE W ROZMOWIE Z AGNIESZKĄ STEIN NA KOLEJNYCH STRONACH. DO WIĘKSZOŚCI Z TYCH RAD WARTO MIEĆ ZDROWY DYSTANS. „NIEMOWLĘ POWINNO PRZESYPIAĆ CAŁĄ NOC". Nieprawda. Dziecko, które czwartego dnia przesypia prawie całą noc, i to, które się budzi do 3. roku życia po kilka razy w nocy, mieści się w szerokiej normie. „CZTERY KUPY DZIENNIE TO BIEGUNKA". Niemowlę karmione piersią może robić kupę po każdym

karmieniu, nawet 12 razy dziennie, i nie ma to nic wspólnego z biegunką, chyba że kupy mają niepokojący wygląd – są ciemnozielone, ze śladami bezbarwnego śluzu lub krwi. „TRZEBA PRASOWAĆ UBRANKA DZIECKA". W kontakcie z domowymi bakteriami dziecko ćwiczy swój układ odpornościowy i dzięki temu naprawdę groźne

„pozadomowe" bakterie nie będą dla niego takie straszne. Wystarczy normalnie dbać o porządek w domu. „NOWORODEK MUSI BYĆ BARDZO CIEPŁO UBRANY". Nieprawda. Za ciepłe ubranie jest dla dziecka niewskazane. Wychodząc na spacer zimą i wiosną wystarczy włożyć mu o jedną warstwę więcej niż sobie. Latem dziecko

leżące w wózku powinno być ubrane lżej ze względu na brak przewiewu. „DZIECKO TRZEBA CODZIENNIE KĄPAĆ". Noworodka, któremu jeszcze nie odpadła pępowina, można myć „na sucho", czyli przecierać wilgotnymi wacikami lub miękkim ręcznikiem. Starszy niemowlak też nie musi być codziennie kąpany.

KWIECIEŃ 2017 Dziecko 11

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

WAŻNY TEMAT

rozmawiamy z... AGNIESZKĄ STEIN, psycholożką, autorką książek takich jak „Dziecko z bliska” czy ostatnio wydana „Akcja adaptacja” (wyd. Mamania).

zaufajcie intuicji

Czy radzenie rodzicom ma sens? Są takie momenty, że ma. Na przykład kiedy rodzice są zmęczeni, kiedy czują się zupełnie bezradni. Kiedy nie widzą żadnej możliwości wyjścia z danej sytuacji. Wtedy rady się przydają. Jak ratunkowe koło. Tylko ja się staram, żeby tych rad, a raczej propozycji, było kilka. A rodzice sobie wybierają. Najczęściej daję radę: nie musicie nic robić. Uważa się, że rodzice powinni na wszystko „właściwie” reagować. I najlepiej szybko. I zawsze mają wiedzieć, co trzeba zrobić. To rodzi napięcie. A ja myślę, że cokolwiek zrobią, to będzie dobrze. Jak to? Bo dziecka trzeba się nauczyć. A to uczenie przebiega metodą prób i błędów. Jak coś robimy, to potem patrzymy, czy to, co zrobiliśmy, działa. Jak działa, to fajnie. A jak nie, to szukamy dalej. Naprawdę dziecku nie dzieje się krzywda, jeżeli rodzic zareaguje przypadkowo, czy nie trai w dziesiątkę – zmieni pieluchę, zamiast nakarmić albo nakarmi, zamiast zmienić pieluchę. Warto patrzeć, jak dziecko reaguje, bo jak się nie trai z reakcją, to dziecko będzie nadal płakać, czyli informować, że nie tędy droga.

Przychodzą ci do głowy rady, które wprowadzają więcej zamieszania niż spokoju? Na przykład ta mówiąca o tym, że wszystkie dzieci potrzebują regularności. A jest to cecha indywidualna. I jeśli dziecko jest z natury mało regularne, a my mu próbujemy wprowadzić rozkład co do godziny, to ono się stresuje. Lub rady, które o rozwoju dziecka mówią w treningowy sposób, np. że ma „nauczyć się” samo spać, jeść, bawić. Te rady nie mają sensu w odniesieniu do niemowlęcia i do czynności izjologicznych takich jak sen czy jedzenie. Uważałabym też na wskazówki, które mówią o tym, jak niemowlę stymulować intelektualnie. Kierują uwagę rodziców nie w tym kierunku, co potrzeba...

W tym, co mówisz, nie ma wartościowania. Nie oceniam rodziców. Zachęcam ich, żeby zobaczyli, czy to, co robią, działa. Na przykład rodzic postanawia nie nosić dziecka.

Przed jakimi jeszcze receptami warto przestrzec? Przed wszystkimi bardzo kategorycznymi. Na przykład jak „wychowywać” niemowlę. Przestrzegam przed uczeniem

12 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

I to dziecko płacze. No to ja się pytam, czy taki stan, jak jest teraz, ci pasuje. Czy dobrze się z tym czujesz. Rodzic mówi nie, no to ja mówię – zrób coś innego, jeśli ci pasuje noszenie, noś, jak ci pasuje siedzenie z dzieckiem, to siedź. Chodzi o to, żeby się nie nakręcać, że jest jakaś jedna instrukcja, którą trzeba krok po kroku realizować.

FOT. GETTY IMAGES/GALLO IMAGES POLAND

Chodzi o to, żeby się nie nakręcać, że jest jakaś jedna instrukcja, którą trzeba krok po kroku realizować – mówi Agnieszka Stein w rozmowie z Justyną Dąbrowską

„dobrych nawyków”, trenowaniem. To są te wszystkie rady, które mówią „uważaj, żeby ci dziecko nie weszło na głowę”, „uważaj, żeby się nie nauczyło, że płaczem może rządzić” i ustawiają antagonizm między rodzicami a dzieckiem. A nie ma antagonizmu? Teoria ewolucji mówi, że dzieciom rodzice są niezbędni do przetrwania i w związku z tym dzieci mają szereg mechanizmów, które służą temu, żeby rodziców zachęcić do opieki. Dziecko płacząc, dba o swój interes, ale przecież nie robi tego wbrew interesowi rodzica, bo podcinałoby gałąź, na której siedzi. Jest całkowicie od niego zależne. Dziecko domaga się, bo nie ma innego wyjścia. Tak. Dziecko musi się zwracać, prosić, a nawet żądać. I naprawdę ważne jest, jak o tym wszystkim myślimy. Bo nasze myśli stają się samosprawdzającymi się przepowiedniami. Jeżeli interpretujemy to, co się dzieje z dzieckiem, w kategorii próby sił, to ta relacja zmieni się w walkę po jakimś czasie. Sami to spowodujemy. Jeśli dziecko krzykiem czy płaczem domaga się przytulenia, kontaktu, a rodzicowi się wydaje, że dziecko go szantażuje czy oszukuje, to rodzic się dystansuje, a w efekcie dziecku bliskość potrzebna jest coraz bardziej i zaczyna się jej coraz natarczywiej domagać. Może więc zacząć robić różne rzeczy, o których wie, że przyciągają uwagę dorosłego. „Udaje”, choć nieświadomie, że je coś boli, że jest głodne, albo przymila się. Czasem brak bliskości tak je dezorganizuje, że staje się coraz bardziej zależne, uwieszone na bliskiej osobie. A to rodzic interpretuje jako wynik rozpieszczenia i zaczyna jeszcze

bardziej dziecko popychać do samodzielności – i błędne koło się zamyka. A jak myśleć o relacji z dzieckiem? Dziecko to taki mały człowiek, który bardzo potrzebuje od nas pomocy i wsparcia, bo sobie sam z większością sytuacji jeszcze nie radzi. Ale cokolwiek by mówić o małych dzieciach, to mają jedną zaletę – bardzo klarownie wysyłają sygnały. Jak się dobrze czują, to pokazują, że się dobrze czują. Jak się źle czują, to pokazują, że źle. Warto więc te sygnały czytać, bo dziecko nie daje ich bez powodu. Wydaje osiem razy więcej energii na płacz niż na spokojne czuwanie, więc z punktu widzenia przetrwania byłoby zupełnie nielogiczne, gdyby tę energię na płacz wydawało bez przyczyny. Czyli niemowlęta nie manipulują? Nie. Jeżeli dziecko wysyła nam jasne sygnały, a my te sygnały w miarę dobrze odczytujemy i trafnie na nie reagujemy, to mamy szansę na to, że ono dalej te sygnały w jasny sposób będzie nam dawać. Ale jeżeli nie będziemy reagować, to dziecko będzie się starało wypróbować wszelkie możliwe metody, żeby dostać pomoc. I wtedy rzeczywiście stworzy się taka okrężna komunikacja – dziecko zamiast powiedzieć „przytul mnie”, powie – „boli mnie brzuszek”. Czasem słyszę teorie, że trzeba dziecku pokazać, że płacz nie działa. Że dziecko rozpieszczone to takie, które się nauczyło, że płaczem może wszystko uzyskać. Ale teoria więzi mówi, że zadanie rodziców polega na tym, by pokazać, że kiedy dziecko prosi o pomoc, to tę pomoc dostanie. Tak się rodzi bazowa ufność. Kiedy wołam na ratunek, a z tej drugiej strony jest reakcja, to znaczy, że to, co się ze mną dzieje, jest dla kogoś ważne. KWIECIEŃ 2017 Dziecko 13

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

chwila

oddechu

SWOIMI ODKRYCIAMI I INSPIRACJAMI DZIELI SIĘ... Jola Łasiewicka

Kłopot z głowy

Kondycja jak na dłoni

B

ieganie, treningi na siłowni, zajęcia w klubach itness – możliwości jest naprawdę dużo, by aktywnie spędzać czas. Często pochłonięte pracą i domowymi obowiązkami zapominamy o tym. Opaska itness MiVia Essential 350 z wbudowanym czujnikiem EKG

to wyjątkowe urządzenie. Mierzy tętno, ustala izyczny wiek metaboliczny naszego ciała, trenuje oddech. Ale przede wszystkim monitoruje naszą aktywność: liczy kroki i rejestruje minuty ruchu. Jeśli poziom aktywności jest mały, wysyła sygnał, że czas się ruszyć.

Pomocna aplikacja Mięśnie dna miednicy pełnią ważną funkcję i należy je ćwiczyć przez całe życie. Ale by to zrobić, najpierw trzeba je prawidłowo zlokalizować. I nie jest to łatwe... Pomoże w tym polska aplikacja PelviFly News, która oprócz anatomii nauczy nas, jak prawidłowo ćwiczyć te partie mięśni. pelvfly.com/trening

Napój imbirowy zamiast kawy to dobry pomysł: doda energii, rozgrzeje, wzmocni organizm. NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

Autorka książki Mei-Ling Hopgood przygląda się rodzicom z wielu krajów i analizuje ich pomysły na rodzicielstwo. Inspirująca lektura!

30°C – tyle powinna mieć kąpiel, gdy chcesz się w niej zrelaksować. DOMOWE SPA Jeśli w ferworze codziennych zajęć uda ci się znaleźć czas na chwilę relaksu, polecam domowe spa. Potrzebne będą: peeling do ciała, sól lub olejek do kąpieli, masło do ciała. Odpowiedni nastrój i wyciszenie zapewni przyciemnione światło, spokojna muzyka i pachnąca świeca.

FOT. SHUTTERSTOCK.COM/INGRID BALABANOVA, L I G H T P O E T, PAWEŁ KISZKIEL/AG, MATERIAŁY PROMOCYJNE

JAK ESKIMOSI OGRZEWAJĄ SWOJE DZIECI?

Peeling do skóry głowy przyda się przy łupież i wypadaniu włosów. Dzięki zawartym składnikom usuwa zrogowaciały naskórek i łuski łupieżu, likwiduje nagromadzone sebum, jednocześnie nawilża skórę głowy  i wzmacnia korzeń włosa.

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

RODZINA

wychowywane zgodnie z zasadami religii, którą on wyznaje. Jeśli dla drugiego rodzica jest to mniej istotne, odpuszcza. Teoretycznie mogłoby się zdarzyć, że każde z nich jest żarliwym wyznawcą innej religii, ale nie wiem, czy wtedy w ogóle by się ze sobą związali. A co z biciem dzieci? Jeśli partner jest zwolennikiem klapsów? Też trzeba rozmawiać. Mówić np., że dla nas klaps to też przemoc i nie chcemy uczyć dziecka, że kiedy silniejszy się zdenerwuje, ma prawo uderzyć słabszego. Możemy zapewniać, że będziemy stawać po stronie partnera w każdej innej sytuacji, ale nie ma w nas zgody na bicie dzieci. Wyobrażam sobie jednak, że w tym przypadku różnice poglądów mogą być nawet powodem rozstania. Na pewno łatwiej jest, kiedy rodzice wyznają te same wartości i zgadzają się ze sobą w sprawach fundamentalnych.

też strofować partnera, robić mu uwag: „Co ty wymyśliłeś! To szczyt głupoty, żeby z takimi maluchami iść na drabinki!”. To podważanie jego autorytetu i kompletny brak szacunku. A jeśli taki komentarz nam się wyrwie? Trzeba przeprosić partnera. Najlepiej zrobić to od razu przy dzieciach, chociaż to może być trudne, bo najpierw pewnie musi nam minąć wściekłość. Nie przechodźmy jednak nad tym do porządku dziennego. A następnym razem ugryźmy się w język, kiedy tata idzie z dzieckiem na drabinki. Trzeba przyjąć, że jest dorosłym, odpowiedzialnym człowiekiem, a nie jakąś gapą, którą trzeba bez przerwy instruować, sprawdzać i pytać, co zrobi.

Hmmm… a jeśli jednak trochę się boję? Powiedzmy, że partner jest trochę roztargniony i boję się, że jak pójdzie z dzieckiem na te drabinki, to go nie upilnuje. Czy dziecko może wiedzieć, że rodzice mają inne poglądy No właśnie. I tu dotarłyśmy do sedna sprawy. Myślę, że różnice na temat jego wychowania, że np. tata chce posyłać je w podejściu do wychowania dzieci same w sobie nie są problena angielski, a mama uważa, że na to za wcześnie? mem. One się nim stają, gdy mamy problem w relacji. Kiedy Co odpowiedzieć, gdy malec zapyta: „Mamo, czy ty też nie traktujemy siebie z szacunkiem albo nie mamy zaufania uważasz, że muszę się tego uczyć? Bo ja nie chcę!”. do partnera jako osoby. Ja bym odpowiedziała: „Tata uważa, że to ważne, a jeśli tata Czasem to wina modelu, jaki wynieśliśmy z domu. Jeśli np. kobieta tak mówi, to ja się z nim zgadzam. Nie zapisał cię na angielski, wyrastała w rodzinie, w której ojciec był pantolarzem i wciąż żeby zrobić ci na złość, tylko dlatego, że chce dla ciebie dobrze dostawał od matki wskazówki, to ona teraz w ten sam sposób i że się o ciebie troszczy”. Dziecko może wiedzieć, że mamy odtraktuje męża, a ten później nie potrai zająć się dzieckiem mienne poglądy, bo przecież ludzie różnią się między sobą. Może bez instrukcji obsługi. Ale jeśli mężczyzna od początku zostaje nawet być świadkiem dyskusji, czy wysokie drabinki są dla niego sam z dzieckiem, to tworzy z nim taką relację, w której może być bezpieczne, czy nie. Ważne jednak, by widziało też, że ostatecznie pewnym siebie i kompetentnym tatą. W razie wątpliwości warto dochodzimy do porozumienia i podejmujemy sobie przypomnieć: „To jest człowiek, NIE MOŻNA STROFOWAĆ wspólną decyzję. Nie powinno natomiast którego wybrałam na ojca swojego dziedochodzić do awantur. PARTNERA, ROBIĆ MU UWAG: cka, więc muszę mu zaufać; wierzyć, Niedobrze też, gdy rodzice trwają w konlikcie. że chce dobrze, nawet jeśli postępuje „CO TY WYMYŚLIŁEŚ! To dla dziecka gorsze niż rozwód. Nie można inaczej niż ja”.

TO SZCZYT GŁUPOTY, ŻEBY Z TAKIM MALUCHEM ROBIĆ TO CZY TO!”. JEGO AUTORYTETU I WYRAZ BRAKU SZACUNKU.

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

FOT. JACEK ŁAGOWSKI, GETTY IMAGES/GALLO IMAGES POLAND

TO PODWAŻANIE

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

REKLAMA NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

CIĄŻA I PORÓD

PRZYGOTOWANIE DO PORODU

SYSTEMATYCZNIE I PRZEZ CAŁĄ CIĄŻĘ ĆWICZY TYLKO OKOŁO 1 PROC. KOBIET.

TANIEC BRZUCHA CZY PILATES? NIE MA JEDNEGO ZESTAWU ĆWICZEŃ DLA KOBIET W CIĄŻY. MOGĄ TO BYĆ SPACERY, AEROBIK, TANIEC, PILATES, FITBALL, CORE FITNESS, JOGA CZY TANIEC BRZUCHA.

Wiele kobiet decyduje się na pływanie, ponieważ w wodzie dodatkowe kilogramy mniej przeszkadzają, ale z tego samego powodu ćwiczenia na basenie nie wpłyną na długość i jakość porodu. Odpadają oczywiście sporty urazowe, przy uprawianiu których występuje duże ryzyko upadku – jazdę konną czy narty trzeba odłożyć na później. Warto wybierać specjalne zajęcia dla kobiet w ciąży – mają tę zaletę, że są dostosowane do ich potrzeb i możliwości. Kobiety, które nie ćwiczyły przed ciążą, muszą ostrożnie i powoli zwiększać intensywność ćwiczeń.

– Leżenie na plecach często nie jest najlepszą pozycją do rodzenia. Pozycje wertykalne mogą skrócić czas porodu średnio o 30 proc., przyspieszają rozwieranie się szyjki macicy, wzmacniają skurcze. I matka, i dziecko są lepiej dotlenieni, a więc mniej zestresowani, a kości w tej pozycji lekko się rozsuwają i poszerzają drogę dziecku – mówi Maria Pajewska, położna w jednym z poznańskich szpitali, wspierająca zespół położnych przyjmujących porody domowe. Taki poród wymaga jednak pewnego przygotowania. – Nie wystarczy garść teoretycznych informacji. Trzeba ćwiczyć całą ciążę. Można zaplanować sobie, że w czasie porodu będziemy stosować pozycje wertykalne, ale bez wypracowania wcześniej odpowiedniej kondycji po jakiejś go-

dzinie zabraknie nam sił i same położymy się do łóżka – wyjaśnia Anna Wawrzyniak-Strzelińska. Jest cała gama ćwiczeń, które nie tylko poprawią ogólną sprawność, ale też przydadzą się w czasie porodu. Na przykład „bociani krok”, czyli unoszenie kolan na przemian z odchylaniem ich na bok (można też stawiać nogę na podwyższeniu) – przyspiesza rozwieranie szyjki macicy, a asymetryczne ustawienie macicy przy tym ćwiczeniu ułatwia dziecku przyjście na świat. Pomaga też ćwiczenie głębokich przysiadów z całymi stopami na podłodze – warto wtedy zadbać o punkt podparcia. Funkcję łagodzenia bólu i przyspieszania porodu spełnia kołysanie biodrami, np. na piłce. – Warto te ćwiczenia dobrze opanować przed porodem. Ktoś, kto po

raz pierwszy zobaczy piłkę na sali porodowej, najprawdopodobniej będzie bał się na niej usiąść, a cała energia zostanie skierowana na utrzymanie równowagi – mówi Katarzyna Grzymisławska-Zając, fizjoterapeutka i edukatorka okołoporodowa. – Bardzo istotne są też ćwiczenia oddechu. Normalną reakcją organizmu na uczucie bólu, nie tylko w czasie porodu, jest wstrzymanie oddechu. Dlatego tak ważne jest ćwiczenie oddychania przeponowego. Przy takim głębokim oddychaniu przepona schodzi nisko i „spycha” narządy wewnętrzne do brzucha, powiększając go. Właściwe oddychanie jest niezbędne przy aktywności fizycznej – także dlatego ruch jest tak ważny dla kobiet w ciąży – dodaje współzałożycielka Stowarzyszenia „Dbamy o mamy”.

OKIEM EKSPERTA Komentuje dr HANNA PIECHOCKA, ginekolog-położnik Bardzo trudno sformułować ogólne zalecenia odnośnie ćwiczeń w ciąży. Każdy przypadek trzeba rozpatrywać indywidualnie i każdorazowo konsultować się z lekarzem. Oczywiście, co do zasady, umiarkowany ruch w ciąży jest korzystny dla matki i dziecka. Niweluje np. ryzyko zakrzepicy i pozwala lepiej przygotować się na wyczerpujące doświadczenie porodu. Niewskazane są z pewnością forsowne formy ruchu, takie jak biegi czy ćwiczenia siłowe. Warto jednak podkreślić, że decyzję o podjęciu aktywności, wyborze określonych ćwiczeń i ich kontynuowaniu trzeba podejmować na podstawie regularnych konsultacji z lekarzem, ponieważ ewentualne komplikacje mogą być niezauważalne dla kobiety w ciąży.

24 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

FOT. AFRICA STUDIO/SHUTTERSTOCK.COM, GETTY IMAGES/GALLO IMAGES POLAND

REGULARNIE ĆWICZĄCE PRZYSZŁE MAMY MOGĄ LICZYĆ NIE TYLKO NA SZYBSZY POWRÓT DO FORMY, ALE I NA TO, ŻE SAM PORÓD BĘDZIE KRÓTSZY I MNIEJ UCIĄŻLIWY. ĆWICZENIA SĄ NIEZBĘDNYM TRENINGIEM PRZED PORODEM W POZYCJI PIONOWEJ.

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

10 PLUSÓW DLA MAMY 1. KARMIENIE PIERSIĄ ZMNIEJSZA RYZYKO NADMIERNEJ UTRATY KRWI PO PORODZIE. Gdy noworodek ssie pierś mamy, w jej organizmie wydziela się oksytocyna, która przyspiesza obkurczanie się macicy. 2. KARMIENIE NATURALNE ZMNIEJSZA RYZYKO ANEMII U MAMY. Nie tylko bowiem przyspiesza zwijanie się macicy, ale też opóźnia powrót miesiączki. 3. GDY MALUCH JEST NA PIERSI, MAMA SZYBCIEJ WRACA DO DAWNEJ SYLWETKI. Na produkcję pokarmu zużywana jest m.in. tkanka tłuszczowa zgromadzona w czasie ciąży. Nawet jak mamie po porodzie dopisuje apetyt i tak traci zbędne kilogramy.

4. NATURALNE KARMIENIE HAMUJE OWULACJĘ, CZYLI POWRÓT PŁODNOŚCI PO PORODZIE. Jeśli niemowlę nie jest uspokajane smoczkiem, dopajane wodą czy innymi płynami ani dokarmiane mieszankami, a najdłuższa przerwa między karmieniami nie trwała dłużej niż sześć godzin, okres niepłodności trwa co najmniej do 12. tygodnia po porodzie. Dopóki nie wraca miesiączka po porodzie, prawdopodobieństwo zajścia w ciążę wynosi około 1 proc.

5. UDANE KARMIENIE POPRAWIA NASTRÓJ MATKI. Uwalniane w czasie karmienia endorfiny, a także „hormony macierzyństwa” – oksytocyna i prolaktyna – spra-

wiają, że mama jest spokojniejsza, łatwiej zasypia, czulej odnosi się do niemowlęcia, łatwiej nawiązuje z nim kontakt, lepiej znosi trudy macierzyństwa.

6. KOBIETY, KTÓRE KARMIŁY PIERSIĄ CO NAJMNIEJ 6 MIESIĘCY, SĄ PÓŹNIEJ MNIEJ PODATNE NA OSTEOPOROZĘ. A po 65. roku życia rzadziej dochodzi u nich do złamania szyjki kości udowej.

7. NATURALNE KARMIENIE ZMNIEJSZA RYZYKO WYSTĄPIENIA RAKA SUTKA PRZED MENOPAUZĄ. Jak wskazują statystyki, kobiety, które karmiły piersią co najmniej trzy miesiące, rzadziej zapadają na ten rodzaj nowotworu. 8. KOBIETY KARMIĄCE PIERSIĄ RZADZIEJ CHORUJĄ NA RAKA JAJNIKA. Im dłuższy łączny okres karmienia kolejnych dzieci, tym bardziej skuteczna ochrona (to samo dotyczy punktu 7.).

9. WŁASNE MLEKO TO DUŻA WYGODA. Pokarm jest gotowy na każde żądanie, gdziekolwiek się jest. Odpada mycie i sterylizowanie butelek. 10. KARMIENIE PIERSIĄ JEST TANIE. Nie ma wydatków na zakup mieszanek, butelek, smoczków, sterylizatora, podgrzewacza ani specjalnej wody, które obciążają budżet domowy. Rodzina zaoszczędzi też na wizytach lekarskich i lekach, ponieważ niemowlęta karmione piersią rzadziej chorują.

reklama

Pokarm kobiecy zawiera przeciwciała chroniące dziecko przed tymi infekcjami, które mama przechodziła w przeszłości i tymi, na które została zaszczepiona.

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

Za NIEMOWLĘ

partnerem cyklu jest marka

bwa

Zobaczcie, jak twórczo można spędzać czas z niemowlęciem i jakie zabawki będą dla niego odpowiednie na kolejnych etapach rozwoju. Tekst Katarzyna Gliwińska

Z

anim w oczach dziecka pojawi się pierwszy błysk zainteresowania zabawkami, upłynie kilka tygodni, a do chwili, kiedy niemowlę weźmie zabawkę w swoje ręce – kilka miesięcy.

przez okrągły rok

miesiąc

KONTRASTOWE WZORY

a

Noworodki potrafią odróżniać wzory już w 2. tygodniu życia. Lubią silnie kontrastujące ze sobą kolory. Narysujcie na kartkach czarnym flamastrem wyraźne wzory (np. duże twarze) i zawieście je na szczebelkach łóżeczka, aby maluch mógł się im przyglądać.

ZABAWKA: KARUZELA Można ją zamocować nad główką dziecka. Wybierając zabawkę, zwróćcie uwagę na jej kolory. Powinny być żywe i kontrastowe. 32 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

Niezależnie od etapu rozwoju nie warto zarzucać dziecka zbyt dużą liczbą zabawek. Jego zainteresowania i możliwości szybko się zmieniają. By za nimi nadążyć, trzeba też zmieniać zabawki, dostosowując je do potrzeb i rozwoju niemowlęcia. I jeszcze jedno: pamiętajcie, że nawet najlepsza zabawka nie zastąpi dziecku uwagi rodziców ani wspólnej zabawy.

miesiąc ZABAWA W MINY Pierwsze miesiące życia dziecka to świetna okazja do częstych wymian min i uśmiechów. Maluch uwielbia, gdy go naśladujecie i robicie wyraziste, śmieszne miny. A na uśmiech reaguje uśmiechem.

ZABAWKA: POZYTYWKA Delikatne dźwięki działają na dziecko kojąco i pomagają mu zasnąć. Są takie pozytywki, na których można nagrać głos mamy lub taty i które włączają się automatycznie, reagując na płacz dziecka. Niektóre pełnią też funkcję lampki nocnej lub projektora.

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NIEMOWLĘ

1

4

2

p i ra midy

3

5

6

7

Plastikowe, pluszowe, papierowe lub drewniane; w formie klocków, kubeczków, krążków różnej wielkości układanych na jednym trzonku. Można się nimi bawić na wiele różnych sposobów. 1. Piramida kartonowa wieża ze zwierzątkami Janod, cena 91,80 zł, fabrykawafelkow.pl 2. Kubeczkowa piramida Kid O, cena 42 zł, mamytomy.pl 3. Piramida nakładanka sowa Skip Hop, cena 89,49 zł, smyk.com 4. Pluszowa piramida miś Muzpony, cena 89 zł, jagodowykot.pl 5. Magnetyczna piramida rakieta Janod, cena 76,50 zł, fabrykawafelkow.pl 6. Drewniana piramida układanka Goki, cena 38,50 zł, zielonezabawki.pl 7. Mini piramidka Viga Toys, cena 28,49 zł, smyk.com 8. JaBaDaBaDo, cena 69,90 zł, pewex.pl 36 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

8

FOT. EXTEZY/SHUTTERSTOCK.COM, MATERIAŁY PROMOCYJNE

Wybrała Katarzyna Gliwińska

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NIEMOWLĘ

Nie wszystko jest

alergią Wiele obiegowych opinii o alergii pokarmowej nie ma żadnych podstaw naukowych. Jak więc postępować, gdy podejrzewamy u naszego dziecka tego rodzaju uczulenie? Tekst Kamila Ludwikowska, lekarka, mama bliźniaczek, blogerka doktor-mama.pl

J

eszcze niedawno zakładano, że dziecko, zarówno w brzuchu mamy, jak i po urodzeniu, nie powinno mieć kontaktu z tym, co może wywołać uczulenie. Naukowcy postanowili sprawdzić, czy restrykcyjne zalecenia dietetyczne w czasie ciąży i karmienia piersią mają w ogóle sens. Okazało się, że nie! Dieta eliminacyjna – ani w ciąży, ani w czasie laktacji – w większości przypadków nie chroni przed rozwojem alergii pokarmowych. Wykazano także, że karmienie piersią przez co najmniej 3-4 miesiące zapobiega większości chorób alergicznych w pierwszych latach życia dziecka. Obecnie zaleca się, aby kobiety ciężarne i karmiące stosowały zwykłą dietę (uff!) i zachęca się do wyłącznego karmienia piersią w pierwszych miesiącach życia dziecka.

nowe podejście

Z roku na rok zalecenia te stawały się coraz łagodniejsze. Okazało się bowiem, że opóźnianie podawania tych pokarmów nie chroni przed wystąpieniem alergii pokarmowej, a w niektórych przypadkach (np. orzeszków) może nasilać reakcję alergiczną. Coraz większą popularność zdobywa też teoria rozwoju alergizacji, mówiąca o tym, że dziecko powinno się zetknąć z różnymi pokarmami „pod osłoną” organizmu mamy w okresie płodowym, a mleka mamy w okresie wczesnoniemowlęcym. W przeciwnym razie, jeśli dziecko zetknie się z pokarmem po raz pierwszy, zjadając go samo, potraktuje go jako coś obcego i niepożądanego. W zaleceniach tych chodzi o to, by zapobiegać wystąpieniu alergii pokarmowych u większości dzieci. Wyjątkiem mogą być rodziny, w których u jednego z rodziców lub u rodzeństwa lekarz stwierdził chorobę alergiczną (uczulenie na pokarmy, atopowe zapalenie skóry, astma oskrzelowa). Wówczas ryzyko wystąpienia alergii u dziecka jest większe i w niektórych przypadkach warto zastosować ograniczenia dietetyczne, a niemowlętom karmionym sztucznie podawać mieszanki hipoalergiczne.

KARMIENIE PIERSIĄ PRZEZ CO NAJMNIEJ 3-4 MIESIĄCE ZAPOBIEGA WIĘKSZOŚCI CHORÓB ALERGICZNYCH W PIERWSZYCH LATACH ŻYCIA DZIECKA. 40 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

FOT. HONG VO/OLEKSIY AVTOMONOV/PHOTOGRAPHEE.EU/TIGER IMAGES/SHUTTERSTOCK.COM

POPRZEDNIE POKOLENIE RODZICÓW, ZGODNIE Z PANUJĄCYMI WÓWCZAS ZASADAMI, UNIKAŁO PODAWANIA DZIECIOM MLEKA KROWIEGO DO UKOŃCZENIA 1. ROKU ŻYCIA, A INNYCH ALERGENÓW – NP. ORZESZKI, RYBY – DO 3. ROKU ŻYCIA.

eliminacja i prowokacja diagnoza to podstawa ZDIAGNOZOWANIE ALERGII NIE JEST PROSTE. ALERGOLOG ZACZYNA OD ZEBRANIA BARDZO DOKŁADNEGO WYWIADU.

Na wizytę warto przyjść z dzienniczkiem, w którym notuje się wszystko, co dziecko je oraz wszelkie objawy chorobowe. Na tej podstawie łatwiej będzie wyciągnąć wnioski, czy objawy są wynikiem alergii pokarmowej, a jeśli tak, to jaki mechanizm za nie odpowiada. Są bowiem dwa typy reakcji alergicznych: IgE-zależne oraz IgE-niezależne. W pierwszym alergię można potwierdzić, wykonując testy skórne lub badania swoistych przeciwciał IgE we krwi. Za około połowę reakcji uczuleniowych odpowiadają jednak inne mechanizmy, których nie jesteśmy w stanie zbadać dostępnymi testami laboratoryjnymi.

NIEJEDNOZNACZNE OBJAWY OBJAWY ALERGII POKARMOWEJ SĄ BARDZO RÓŻNORODNE. MOGĄ TO BYĆ NA PRZYKŁAD: reakcje skórne (wysypka, nasilenie zmian w przebiegu atopowego zapalenia skóry), obrzęki twarzy i dłoni, objawy ze strony przewodu pokarmowego (kolka, obite ulewania, zaparcia, biegunki, niejednokrotnie z domieszką krwi w stolcu), objawy ze strony układu oddechowego (przewlekły katar, powiększenie migdałków podniebiennych, nawracające zapalenia ucha środkowego, świszczący oddech, duszności, przewlekły kaszel, częste infekcje dróg oddechowych). Objawy te – prócz alergii – mogą świadczyć także o infekcjach, niedojrzałości, błędach w pielęgnacji czy żywieniu. I często zdarza się, że rozpoznanie stawiane jest na wyrost. Rodzice, wiążąc różne objawy u swojego dziecka z alergiami, ograniczają jego dietę, wyłączając z niej kolejne pokarmy. To może być szkodliwe dla rozwijającego się organizmu.

KIEDY BADANIA NIE DAJĄ JASNOŚCI, CO POWODUJE ALERGIĘ, LEKARZ MOŻE SIĘGNĄĆ PO TEST ELIMINACJI I PROWOKACJI. POLEGA ON NA WYELIMINOWANIE Z DIETY NA OKRES PRÓBNY (ZAZWYCZAJ KILKA TYGODNI) PODEJRZANYCH POKARMÓW.

Zwykle zaczyna się od mleka krowiego – najczęstszego alergenu. Z diety karmiącej mamy musi zniknąć wszystko, co ma w składzie choćby odrobinę mleka i jego przetworów. Jeśli dziecko jest karmione mlekiem modyfikowanym, zmienia się je na specjalny preparat mlekozastępczy. Jeśli po zmianie diety nastąpi poprawa, odkryliśmy alergen, jak nie – szukamy dalej. Jeśli objawy rzeczywiście zniknęły, robi się próbę prowokacji, czyli sprawdza, czy po ponownym podaniu uczulającego pokarmu objawy powracają. Często taka próba odbywa się przez nieuwagę – dziecko zjada alergen i objawy wracają.

W niektórych sytuacjach, kiedy istnieje ryzyko silnych reakcji anafilaktycznych, próba prowokacji powinna odbywać się w warunkach szpitalnych. Czasem, np. przy silnych objawach atopowego zapalenia skóry, od razu lekarz zaleca wyeliminowanie z diety kilku najczęstszych alergenów (nabiał, jaja, orzechy, soja, owoce morza). Po kilku tygodniach, jeśli obserwuje się poprawę, po kolei robi się próby prowokacji, uściślając w ten sposób, które pokarmy są uczulające. Tylko przy skrajnie nasilonych problemach zaczyna się od diety opartej na kilku produktach o bardzo niskim ryzyku uczulenia.

NIERAZ SŁYSZY SIĘ O DZIECIACH, KTÓRE ŻYJĄ NIEMAL O WODZIE I RYŻU, BO SĄ „UCZULONE NA WSZYSTKO”. TYMCZASEM W WIĘKSZOŚCI PRZYPADKÓW MOŻNA ZIDENTYFIKOWAĆ MAKSYMALNIE 2-3 ALERGENY POKARMOWE.

dieta eliminacyjna PODSTAWĄ LECZENIA JEST UNIKANIE ALERGENÓW. Z REGUŁY WYSTARCZA WYŁĄCZENIE JEDNEGO DO TRZECH PRODUKTÓW Z DIETY (CO I TAK JEST SPORYM WYZWANIEM).

Warto udać się do dietetyka i z nim ułożyć prawidłowo zbilansowaną dietę dla dziecka. Trzeba też regularnie oceniać, czy maluch dobrze przybiera na wadze i prawidłowo się rozwija. Regularnie, pod kontrolą lekarza, powinno się sprawdzać, czy maluch toleruje już

zakazany dotąd produkt. Jeśli dziecko musi unikać kilku produktów, próby przywrócenia do diety powinno się robić stopniowo, aby móc rozróżnić – co już toleruje, a z czego jeszcze trzeba zrezygnować. Najdłużej (często przez całe życie) utrzymuje się alergia na orzeszki.

Z ALERGII POKARMOWEJ DZIECI WYRASTAJĄ PRZEWAŻNIE W CIĄGU PIERWSZYCH DWÓCH, TRZECH LAT ŻYCIA. KWIECIEŃ 2017 Dziecko 41

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

i r u w s a o k t łem

toc z y się

ro

NIEMOWLĘ

Pod mikroskopem wygląda zabawnie. Ale jego działanie zabawne nie jest. Rotawirus wywołuje nieprzyjemne, a czasem groźne dla życia objawy. I łatwo się rozprzestrzenia. Tekst Joanna Szulc

R

ota to po łacinie koło. Maleńki wirus w kształcie koła ze szprychami – to rotawirus. Wywołuje wymioty, biegunkę, gorączkę i osłabienie. Najgroźniejszy jest dla małych dzieci (do 5. roku życia), bo u nich może spowodować błyskawicznie postępujące odwodnienie. Chore dziecko wydala ogromne ilości aktywnych rotawirusów. Już 10 pojedynczych wirusów rota wystarczy, by wywołać infekcję u kolejnej osoby.

42 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

...

od Rota nie porny wirus i j czy więks na zam est szc zoś r z ć dez ącyc śro ażaynf h, a dkó eku naw w jący et ch.

...

ją azu zek irusy h, r p w ac eci Dzi ie rota bawk lnych a b ó z o p , s ach ws tu ęk jąc ze pros r a n sta y po c ją zy cz kor oalet awia . t rozm bą o ze s

...

ry i h, któ Maluc się z innym y n je o u ż t a k r a a t n n nie ko st również , że będzie i, je rczy dziećm nie. Wysta ą, która e am ż a rki,  m k na za ł kontakt z busie barie o t , ś u mia o  a t w łk ała się otkną trzym wcześniej d chorego ś a tę a kogo kto zn tawirusa… o r na

ZAPEWNIJ BEZPIECZEŃSTWO Jeśli małe dziecko zaczyna intensywnie wymiotować, a do objawów dołącza się wkrótce biegunka, można mieć niemal pewność, że to zakażenie rotawirusowe. Co robić? Odizoluj chore dziecko od innych dzieci. Stale bądź przy maluchu, pilnuj, by nie zachłysnął się, wymiotując. Do spania układaj go na boku, nie na plecach. Kontroluj temperaturę malucha. Zapisuj, jak przebiega choroba: ile razy dziecko wymiotowało, wypróżniało się i robiło siusiu. Próbuj oszacować i zapisywać, ile płynu maluch stracił (np. 2 łyżki, pół szklanki). Cały czas nawadniaj malca. Obserwuj, czy nie doszło do odwodnienia.

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

... NIEMOWLĘ

Chorobotwórczy wirus przenosi się zaową równo drogą pokarm mioed prz lub e (poprzez ręc zenie jed ne wa ko nfe zai ty, itp. trafia do ust), jak i kropelkową.

UWAŻAJ Z LEKAMI Zakażenie rotawirusowe leczy się wyłącznie objawowo – obniża gorączkę i zapobiega odwodnieniu. Gorączkę powyżej 38-38,5°C zbijaj paracetamolem w czopku (przy wymiotach) lub syropie (przy biegunce). Upewnij się, czy dziecko przyjęło odpowiednią dawkę, czy też ją od razu zwróciło – w razie wątpliwości, jak postępować, skonsultuj się z lekarzem. Kup w aptece (bez recepty) preparat do nawadniania doustnego, zawierający elektrolity, które dziecko traci podczas wymiotów i biegunki. Po konsultacji z lekarzem możesz podawać probiotyk. Odpowiednio dobrany może skrócić czas trwania biegunki, pomoże także odbudować florę bakteryjną jelit, zniszczoną przez infekcję. Pod żadnym pozorem nie podawaj dziecku leków powstrzymujących biegunkę, które stosuje się u dorosłych. Leki zapierające powodują zatrzymanie wirusa w organizmie, a nie leczą.

BLISKO POŁOWA DZIECI DO LAT 5. NIEZASZCZEPIONYCH PRZECIW ROTAWIRUSOM TRAFIA Z ICH POWODU DO SZPITALA.

Niemowlę i małe dziecko karmione naturalnie przystawiaj jak najczęściej do piersi. W pokarmie znajdują się przeciwciała i czynniki chroniące jelita. Jeśli dziecko nie ssie piersi, podawaj mu chłodne płyny: 1-2 łyżeczki co kilka minut. Większe porcje i ciepłe picie mogą nasilić wymioty. Do picia dawaj najlepiej specjalny preparat uzupełniający elektrolity oraz przegotowaną, ostudzoną wodę. Jeśli dziecko nie chce pić lub nadal traci dużo płynów z biegunką i wymiotami, nie zwlekaj i jedź z nim do szpitala, gdzie dostanie kroplówkę.

DELIKATNIE PIELĘGNUJ Gdy maluch zwymiotuje, przetrzyj mu okolicę ust czystym małym ręcznikiem zmoczonym w wodzie. Starsze dziecko namów do przepłukania ust. Dbaj o higienę okolic intymnych dziecka. Po każdym wypróżnieniu umyj pupę dziecka pod bieżącą wodą, delikatnie osusz i posmaruj kremem lub maścią ochronną. Często zmieniaj pieluszki. Po przewijaniu i kontakcie z brudnymi pieluchami bardzo dokładnie i długo myj ręce (do przewijania dobrze byłoby zakładać jednorazowe rękawiczki). 44 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NIE NAKŁANIAJ DO JEDZENIA Chore dziecko zwykle traci apetyt i nie należy go przymuszać do jedzenia. Picie jest konieczne, ale jedzenie nie tak bardzo. Jeśli maluch jednak chce jeść, można mu podawać lekkostrawne posiłki. Obecnie przy infekcjach z biegunką nie zaleca się ani głodówki, ani specjalnej diety – powodują zatrzymanie wirusa w organizmie i wcale nie leczą.

Czy to rota?

...

ą wod uje in e rąk Myci nie elim a. s m u e r ł i e d z my owicie w irus moż całk h rotaw ez kilka c z ię pr łonia Na d mywać s wierzch o y p z utr zin, na awet god iach – n Zakażo n dni. na osob wydala a kilka rotawir zanim s usa, am i jeszcze a zachoruje p objawó o ustaniu w. Prze zc ten czas może z ały inne os arażać oby.

...

WYMIOTY TO NIE TO SAMO, CO ULEWANIE. U niemowląt po karmieniu często dochodzi do cofania się pokarmu. Wypływa kącikiem ust albo jest lekko wyrzucany, gdy dziecku odbija się połknięte podczas ssania powietrze. Wymioty są gwałtownym zwróceniem treści żołądka – chlustają pod ciśnieniem i są obfite. RZADKA KUPKA TO NIE ZAWSZE BIEGUNKA. Niemowlę karmione wyłącznie piersią robi kilka, kilkanaście razy dziennie rzadką kupkę. To norma. U takiego malucha dopiero wodniste, strzelające, bardzo często oddawane stolce świadczą o chorobie. Zdrowe starsze niemowlę, które jada już stałe posiłki lub maluch karmiony mlekiem modyfikowanym, wypróżnia się 1-3 razy dziennie. Jeśli kupka jest rzadka i pojawia się częściej, mówimy o biegunce.

FOT. SHUTTERSTOCK.COM/WASANAJAI, IPATOV, DOUBLE BRAIN

STALE NAWADNIAJ

JAK ROZPOZNAĆ ODWODNIENIE? Szczepionka dla maluchów WSZYSTKO W PORZĄDKU: NIEMOWLĘTA W PIERWSZYM PÓŁROCZU ŻYCIA MOŻNA ZASZCZEPIĆ PRZECIWKO ROTAWIRUSOM. Dostępne są dwie szczepionki doustne. Różnią się liczbą dawek – podaje się dwie albo trzy dawki co 4-6 tygodni. Podawanie dwóch dawek trzeba zakończyć przed 24. tygodniem życia, tę z trzema dawkami podajemy do 32. tygodnia. Potem szczepienie jest już niemożliwe. Koszt całego cyklu szczepienia wynosi 700-800 zł. Czy warto ponosić taki wydatek? Szczepionka jest nieobowiązkowa, ale zalecana i daje naprawdę bardzo dobre efekty. Przez przynajmniej 3 lata chroni przed infekcją rotawirusową lub znacznie łagodzi jej przebieg. Pozwala uniknąć hospitalizacji, zmniejsza też ryzyko przekazywania choroby pomiędzy rodzeństwem. Jest to jedyna forma proilaktyki, która pozwala uniknąć ostrej infekcji z biegunką i wymiotami – nawet ścisła higiena i unikanie osób chorych w przypadku tej choroby się nie sprawdzają. reklama

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

dziecko jest spokojne, oczy ma błyszczące, gdy płacze, pojawiają się łzy, język i jama ustna są wilgotne.

UMIARKOWANE ODWODNIENIE: dziecko jest niespokojne, ospałe lub pobudzone, ma podkrążone oczy, płacze bez łez, ma suche, karminowe wargi, suchy język, fałd skóry (np. na brzuchu) złapany palcami i puszczony rozprostowuje się powoli.

CIĘŻKIE ODWODNIENIE: dziecko przelewa się przez ręce, jest senne, wiotkie, może tracić przytomność, ma zapadnięte oczy, bardzo suchy język, nie ma siły pić, fałd skóry, puszczony, rozprostowuje się bardzo wolno.

NIEMOWLĘ

Zastanawiacie się, czy wasz maluch powinien dostawać już coś więcej niż tylko mleko i co mu zaserwować na początek? O zasadach wprowadzania nowych pokarmów do diety dziecka z dietetyczką Małgorzatą Jackowską rozmawia Magda Rodak.

Spokojnie, to tylko

rozszerzanie rozmawiamy z... MAŁGORZATĄ JACKOWSKĄ, która jest specjalistką żywienia człowieka i dietetyki, promotorką karmienia piersią, doulą, a prywatnie – mamą dwóch chłopców. Prowadzi też blog (malgorzatajackowska.com) o diecie dziecka i mamy oraz działa w Fundacji Promocji Karmienia Piersią.

46 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

diety Jak rozpoznać, czy niemowlak jest już gotowy do próbowania nowych pokarmów? Przede wszystkim dziecko powinno dobrze siedzieć. Często nam się wydaje, że pierwsze pokarmy podajemy niemowlęciu, które w pozycji półleżącej jest ułożone w leżaczku. Ja sama zresztą też tak postępowałam, kiedy rozszerzałam dietę mojemu starszemu synkowi – myślałam, że tak się to robi. Dziecko może siedzieć w krzesełku podparte, ale jednak powinno być wyprostowane.

Kiedy następuje ten moment? Zwykle około 6. miesiąca życia. Niektóre dzieci są gotowe trochę wcześniej, inne trochę później. Zalecenia WHO mówią o tym, żeby przez pół roku karmić dziecko wyłącznie piersią. Nigdzie nie jest powiedziane, że jeśli dziecko jest karmione butelką, to po czterech miesiącach trzeba zacząć rozszerzać jego dietę. A więc w przypadku tych dzieci również powinno się zacząć rozszerzanie dietę, kiedy mają około sześć miesięcy. Dziecko powinno też przestać wypluwać jedzenie, DZIECI LUBIĄ które mu proponujemy i umieć samo zebrać WYRAZISTE jedzenie z łyżeczki. Kiedy dzieci się rodzą, ich buzia jest przygotowana do ssania, do picia mleka. Między SMAKI, 4. a 6. miesiącem pojawia się odruch wypychania językiem obiektów, które mogą traić do buzi. Potem NIE TYLKO ten odruch zanika – właśnie po to, by dziecko mogło MDŁE PAPKI. jeść coś innego niż mleko. Dlaczego w ogóle rozszerzamy dietę? Do końca 1. roku życia podstawą diety dziecka jest mleko. Posiłki, które podajemy dziecku, mają uzupełniać jego dietę. Z punktu widzenia dietetycznego chodzi głównie o dodatkową porcję kalorii i żelaza. Dzieci mają zapasy żelaza z życia płodowego mniej więcej na pierwsze pół roku życia. Potem te zapasy powoli się wyczerpują i dziecko potrzebuje – oprócz mleka – także posiłków uzupełniających. Te posiłki powinny być bogate w żelazo – nie mogą to być tylko warzywa i owoce. Jak wyglądają te pierwsze posiłki? Nowe rzeczy podajemy praktycznie od początku 2-3 razy dziennie, raczej po posiłkach mlecznych albo pomiędzy posiłkami mlecznymi – żeby dziecko nie było głodne. Bo jeżeli jest głodne, to spodziewa się raczej mleka niż łyżeczki i produktów, których nie zna. Trzeba się przygotować na to, że dziecko będzie zjadać niedużo – naraz 2, 3 łyżeczki. I właśnie o to chodzi, żeby próbowało, poznawało smaki, a nie najadało się dużymi ilościami jedzenia. Od czego zacząć? Nie ma narzuconej odgórnie kolejności wprowadzania nowych pokarmów. Ważne jest, by dawać dziecku różnorodne produkty. Nie powinny one mieć dodatku soli ani cukru (trzeba uważać na gotowe produkty niemowlęce, bo one często mają dodatek cukru). Nie powinny być smażone w głębokim tłuszczu ani twarde i okrągłe, bo tym się można zadławić. Cała reszta w zasadzie jest dozwolona. Można nawet proponować dziecku w małych ilościach posiłki z rodzinnego stołu, jeśli nie są mocno przetworzone. Jakie może być na przykład to pierwsze danko dla dziecka? Dobrze by było od początku wprowadzać produkty zbożowe. Mogą to być gotowe kaszki dla niemowląt – byle bez cukru – albo dorosłe kasze, ugotowane do konsystencji, z którą sobie dziecko poradzi, choć nie muszą być gładką papką.

Półroczne dziecko nie musi już dostawać zupełnie gładkich papek? Gładkie papki są potrzebne, jeśli zaczynamy rozszerzać dietę dziecku, które jeszcze nie siedzi z podparciem. Jeśli podajemy pierwsze pokarmy dziecku odchylonemu do tyłu, usadowionemu w leżaczku, to powinny one być gładkie, bez grudek, bo dziecko właściwie wypija to jedzenie. Natomiast gdy tylko dziecko stabilnie siedzi, powinno dostawać posiłki o bardziej grudkowatej konsystencji. Dzięki temu uczy się żuć i gryźć, co jest potrzebne także do nauki mówienia. Wracając do tego, co podawać dziecku na początek – ważne, żeby to nie były same warzywa i owoce, ponieważ warzywa i owoce są niskokaloryczne i nie mają dużo żelaza. Dlatego warto pamiętać o produktach zbożowych. Praktycznie od początku można też wprowadzać mięso i całe jajka.

Na gluten już tak nie uważamy? Zgodnie z obecnymi zaleceniami produkty zawierające gluten wprowadzamy tak jak pozostałe pokarmy. Nie musimy zaczynać od kaszki ryżowej? To może być równie dobrze kaszka pszenna? Tak – pszenna, owsiana, gryczana... Ryż w nadmiarze nie jest polecany, bo może zawierać spore ilości arsenu. Z tego powodu nie powinniśmy także podawać małym dzieciom mleka ryżowego. W naszych polskich zaleceniach nie ma nic na ten temat, ale mówią o tym np. zalecenia kanadyjskie i australijskie. Napoje roślinne mogą pojawić się później jako dodatek, ale mleka ryżowego raczej się dzieciom nie podaje. Czy trzeba wprowadzać nowe produkty co 2-3 dni? Polskie zalecenia mówią o tym, że dobrze by było wprowadzać nowe rzeczy co 2-3 dni, żeby – gdy coś dziecku zaszkodzi – można było stwierdzić, co to było. Z drugiej strony są badania, które pokazują, że jeżeli dajemy dziecku kilka rzeczy do wyboru, to ono łatwiej akceptuje nowości. Pytanie jest więc takie: czy my, rodzice, będziemy czuć się bezpiecznie, dając dziecku naraz 2, 3 rzeczy nowe? Jeżeli dziecko jest alergikiem, to wtedy trzeba będzie pewnie bardziej na to uważać. Natomiast jeżeli jest zdrowe, my sami nie jesteśmy alergikami, to już na pierwszy posiłek można mu dać zupkę z warzyw z dodatkiem kaszy i paroma kroplami oliwy KWIECIEŃ 2017 Dziecko 47

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NIEMOWLĘ

czy oleju rzepakowego. Ważne jednak, żeby dziecko nie zjadało tego zbyt dużo. Jego układ pokarmowy musi się przyzwyczaić do trawienia czegoś innego niż mleko.

Zalecenia są teraz dużo swobodniejsze niż kiedyś, prawda? WĘDLINY NIE SĄ ZALECANE Tak. Coraz więcej wiemy W DIECIE DZIECI. ZRESZTĄ I DOROŚLI o tym, jak działa układ pokarmowy niemowlęcia. POWINNI ICH UNIKAĆ. MOŻEMY JE A czego nie należy podawać nawet Że nie jest aż tak bardzo ZASTĄPIĆ UPIECZONYM W DOMU starszemu niemowlęciu? delikatny, jak nam się wydawajuż wspominałam, niemowlętom ło; że radzi sobie i z naleśniMIĘSEM LUB DOMOWYM PASZTETEM. nieJakdajemy soli, cukru ani żadnych kiem usmażonym na suchej słodzideł, np. syropu klonowego i syropu patelni, i z zupą, taką jak nasza, z agawy. Nie podajemy też miodu (może tylko nie soloną. W Polsce być zakażony bakteryjnie). Nie serwujemy mu rzeczy, które są mało się mówi o tym, że zaleca się podawać dzieciom posiłki z niepasteryzowanego mleka (to ta sama zasada, która obowiązuje z rodzinnego stołu; że nie musimy wcale korzystać z gotowych w ciąży), np. oscypka. A także surowych: mięs, ryb i jajek (jajka lub specjalnie dla dziecka ugotowanych rzeczy. Powinniśmy powinny być dobrze ścięte). Unikamy też grzybów. unikać soli i cukru, ale wiele rzeczy można dać dziecku z tego, Nie dajemy również małych, twardych rzeczy, którymi dziecko co jest przygotowywane dla całej rodziny. mogłoby się zakrztusić: całych orzechów, cukierków (także Nawet dziecku poniżej roku? winogrona powinny być pokrojone) – jeśli wpadłyby dziecku Tak, jak najbardziej. Dziecko roczne już w zasadzie może jeść głębiej do gardła, mogłyby zatkać ujście układu oddechowego. niemal wszystko, co my, poza rzeczami ciężkostrawnymi. Takie są Dlatego nawet marchewkę lepiej kroić w paski, niż podać wytyczne – żeby dziecko roczne jadło posiłki z rodzinnego stołu. w formie kulki. Choć generalnie podawanie jedzenia w kawałkach Ale żeby ono zaczęło jeść z rodziną, to musi się tego nauczyć. jest polecane, i to nie tylko przy BLW, bo dziecko w ten sposób Jeśli przez pół roku podajemy mu kleik ryżowy i zupkę uczy się żucia i gryzienia. przecierową, to ono nie ma szansy się tego nauczyć. Namawiam A co z krowim mlekiem i jego przetworami? do tego, by raczej dzielić się z dzieckiem swoim jedzeniem, Przetwory mleczne mogą się pojawić już w diecie niemowlęcia. niż specjalnie dla niego gotować. Jeżeli odżywiamy się tak fatalnie, Powinny być naturalne (niesłodzone) i pełnotłuste. Mleko krowie że nie możemy się z dzieckiem podzielić swoim posiłkiem, w niewielkich ilościach może być stosowane np. jako dodatek to wtedy dobrze by było – dla całej rodziny – zacząć trochę lepiej do dań, ale nie powinno zastępować w 1. roku życia mleka mamy się żywić i z dzieckiem się tym dzielić, niż dla niego gotować ani modyikowanego. oddzielnie. Bo ono się w końcu zorientuje, że my jemy coś innego. I też będzie chciało jeść te niezdrowe rzeczy. Dużo się mówi teraz o zasadzie, że rodzic decyduje, co i kiedy Warto myśleć długoterminowo: jeśli uczymy dziecko jedzenia gładpoda dziecku, ale to dziecko decyduje, czy zje i ile zje. kich, mało przyprawionych i specjalnie dla niego przygotowanych Z obserwacji karmienia w sposób uważny, z szacunkiem dla dań, to potem będzie mu trudno np. w przedszkolu, kiedy dostanie potrzeb dziecka wynika, że wszelkie naciski na dziecko dają efekt zupę z kawałkami warzyw, ziemniaki i kotleta. Ja też dawniej odwrotny od zamierzonego. Proponujmy maluchowi jedzenie, ale myślałam, że dla niemowląt trzeba szykować czy kupować jakieś jeśli nie chce jeść, albo zjada niewiele, to dajmy mu do tego prawo. specjalne jedzenie. Tymczasem nie ma to uzasadnienia. Żywność Za mało się mówi rodzicom, że oni będą wiedzieli, co zrobić, jest bezpieczna, możemy kupować produkty ekologiczne, jeśli i że mogą dziecku zaufać. Jeśli dziecko rośnie, rozwija się, jest zależy nam, by była jeszcze bezpieczniejsza, ale nie ma przeciwzdrowe, to nie powinniśmy się w ogóle martwić kwestią jedzenia. wskazań do dawania dzieciom jedzenie, które dostaje cała rodzina. 48 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

FOT. GETTY IMAGES/GALLO IMAGES POLAND, SHUTTERSTOCK.COM/ MONKEY BUSINESS IMAGES, ARINA P HABICH

Czym najbardziej matki się niepokoją? Matki zadają sobie bardzo dużo pytań: co podawać, jak często, jak wprowadzać potencjalne alergeny: cytrusy, orzechy. Teraz już nie zaleca się opóźniania wprowadzania potencjalnych alergenów. Np. nie podajemy dziecku najpierw żółtka, ale od razu całe jajko.

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

Woda to podstawa W

ybierając wodę w butelce, czytajcie uważnie etykiety. Znajdziecie na nich, obok nazwy własnej wody, informację o tym, jakiego rodzaju woda znajduje się w butelce. A przy okazji odkryjecie, że tzw. wody smakowe, które przeważnie stoją na półkach sklepowych obok tych bezsmakowych,

mają niewiele z nimi wspólnego. Zwykle „woda smakowa” to przezroczysty napój, do którego dodano spore ilości cukru, konserwanty, regulator kwasowości, substancje chemiczne, aromaty i ciut zagęszczonego soku owocowego. Są nie tylko niezdrowe, ale i kaloryczne. Nie powinno się ich pić w dużych ilościach.

WODA MOŻE BYĆ: ŹRÓDLANA – o niewielkim stopniu mineralizacji (poniżej 500 mg na litr). Jest alternatywą dla chlorowanej wody z kranu, świetnie nadaje się do gotowania. NATURALNA WODA MINERALNA – niskozmineralizowana (poniżej 500 mg składników mineralnych na litr), średniozmineralizowana (od 500 do 1500 mg/l) i wysokozmineralizowana (powyżej 1500 mg/l). Pita regularnie i w odpowiednich ilościach może dostarczyć organizmowi niezbędnych soli mineralnych. STOŁOWA – powstaje poprzez wzbogacanie wody źródlanej w składniki mineralne. LECZNICZA – o dużej zawartości składników mineralnych. Tych wód nie należy pić ani tym bardziej podawać dziecku bez konsultacji z lekarzem. GAZOWANA – nie jest zalecana dla dzieci i osób, które mają problemy z przewodem pokarmowych, ale ma spore grono zwolenników, którzy cenią jej wyrazisty smak i twierdzą, że lepiej gasi pragnienie.

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

POWTÓRKA Z CHEMII Pijąc wodę bogatą w sole mineralne, dostarczamy sobie wielu cennych składników. Najważniejsze z nich to: magnez (nazywany królem życia) – prawidłowy poziom magnezu zapobiega miażdżycy naczyń krwionośnych, kamicy nerkowej, nowotworom. Wpływa korzystnie na pracę układu nerwowego. Ma znaczenie w przebiegu ciąży i zmniejsza ryzyko opóźnienia rozwoju płodu; wapń – wpływa korzystnie na przemianę materii, jest niezbędny do utrzymywania prawidłowej pracy serca i aktywności układu mięśniowo-nerwowego, przeciwdziała osteoporozie; związki chlorkowo-sodowe – uzupełniają ubytki soli i poprawiają samopoczucie oraz wydolność organizmu, zwłaszcza podczas wysiłku i w upał.

WARSZTATY PRAKTYCZNE Dla niemowlęcia wybieramy wodę niskozmineralizowaną, niskosodową i niegazowaną. Niemowlęta, których organizm ma jeszcze niedojrzałe nerki, źle tolerują wodę bogatą w minerały. Zwłaszcza dotyczy to dzieci karmionych sztucznie (mleko modyfikowane jest wzbogacane w minerały i dodatkowe ich źródło w postaci wody może prowadzić do przedawkowania). Możemy ją podawać do picia, używać do przygotowywania mleka modyfikowanego, kaszek, domowych zupek, kisielu czy rozcieńczania soków. Niemowlęciu taką wodę trzeba przed podaniem przegotować. Maluchy, które skończyły rok, mogą już pić nieprzegotowaną niskomineralizowaną wodę mineralną. Po 3. roku życia – także średniozmineralizowaną. Dorośli (jeśli nie mają specjalnych wskazań medycznych) mogą pić naturalne wody mineralne, na co dzień średniozmineralizowane, a w czasie upałów czy wysiłku fizycznego – wysokozmineralizowane.

Dzieci piją wodę Niemowlę karmione wyłącznie piersią nie potrzebuje dopajania. Zapotrzebowanie na płyny rośnie, gdy dziecko jada już kaszki, papki i inne nowości. Najlepiej podawać maluchom do picia wodę, i to od razu z kubeczka (dziecko uczy się tego zadziwiająco szybko). Maluchowi, który jeszcze nie umie powiedzieć, że chce mu się pić, podawajcie kubeczek z wodą co półtorej godziny (w czasie upałów częściej). Jeśli dziecko odmawia picia samej wody, nie poddawajcie się. Zastosujcie metodę drobnych kroczków, rozcieńczając ulubiony soczek wodą. Zwiększajcie stopniowo proporcje wody. Możecie też proponować wodę z plasterkiem cytryny czy listkiem mięty. Dzieci nie powinny pić „wód smakowych” ze względu na zawartość cukru, słodzików i dodatków chemicznych.

FOT. GETTY IMAGES/GALLO IMAGES POLAND

Wody butelkowane różnią się nie tylko nazwą, kształtem butelki czy etykietą. Jaka woda będzie odpowiednia Tekst Iwona Królak dla waszego dziecka?

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

JAKIE ZAJĘCIA ORGANIZOWANE SĄ W PRZEDSZKOLU? LOGOPEDIA, PLASTYKA, SPORT CZY UMUZYKALNIANIE – NA TAKIE BEZPŁATNE ZAJĘCIA MOGĄ LICZYĆ RODZICE PRZEDSZKOLAKÓW. Wpisane są one w podstawę programową wychowania przedszkolnego. Od września każde dziecko w przedszkolu będzie się też uczyć za darmo jednego języka obcego (od dwóch lat taki obowiązek mają już pięciolatki). A rytmika, judo, taniec? Z tym już gorzej. Od 2013 roku rodzice nie mogą sami płacić za dodatkowe zajęcia. W przedszkolach mają być więc organizowane tylko takie zajęcia, na które gminy znajdą ekstra pieniądze. Wygląda to więc różnie w zależności od zaradności i zasobności samorządu. W praktyce zdarza się ciągle, że przedszkola (albo sami rodzice) znajdują metody na omijanie ustawowego zakazu, np. wykorzystując fakt, że rodzice mogą wpłacać darowizny na rzecz przedszkola. Ważne – rodzic nie ma obowiązku ponoszenia takich dodatkowych opłat. reklama

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

OD WRZEŚNIA KAŻDE DZIECKO W PRZEDSZKOLU BĘDZIE UCZYĆ SIĘ ZA DARMO JEDNEGO JĘZYKA OBCEGO. OD DWÓCH LAT TAKI OBOWIĄZEK MAJĄ JUŻ PIĘCIOLATKI.

JUNIOR

A JEŚLI SIĘ NIE UDA? TEORETYCZNIE OD TEGO ROKU PO RAZ PIERWSZY NIE POWINNIŚMY SIĘ MARTWIĆ. W USTAWIE ZAPISANO BOWIEM, ŻE OD WRZEŚNIA 2017 ROKU PRAWO DO PUBLICZNEGO PRZEDSZKOLA MA KAŻDE DZIECKO OD 3. DO 6. ROKU ŻYCIA. Nie oznacza to jednak, że dostaniemy miejsce dokładnie w tym przedszkolu, które wybraliśmy. Miejsc może być w nim mniej niż chętnych, a my możemy mieć za mało punktów. Zmiana polega na tym, że nie zostaniemy zupełnie na lodzie. Gmina musi znaleźć i wskazać nam inne miejsce. Ale może to być np. oddział przedszkolny w szkole. Nie sposób na razie przewidzieć, jak będzie to zorganizowane. Dotychczas miasta i gminy po zakończeniu pierwszego etapu rekrutacji publikowały listy wolnych miejsc (bo ktoś nie złożył „potwierdzenia woli” albo zrezygnował) i organizowały drugi nabór.

TEGO ROKU Z OPŁAT

JAK WYGLĄDAJĄ ZAPISY?

ZA PRZED-

JEŚLI TO MOŻLIWE, LEPIEJ WYTYPOWAĆ KILKA PRZEDSZKOLI, ALE DOKUMENTY ZANOSIMY TYLKO DO JEDNEGO. W wielu przedszkolach liczy się kolejność zgłoszeń. Jeżeli nabór odbywa się w sposób tradycyjny, wystarczy wziąć z przedszkola lub wydrukować z internetu kartę zgłoszenia i wypełnioną zanieść do wybranej placówki. Pamiętajmy o terminach – jeśli nie zrobimy tego do określonego w harmonogramie dnia, nasze dziecko nie zostanie przyjęte. Najczęściej dwa tygodnie po tym w przedszkolu wywieszane są listy przyjętych. Jeśli nasze dziecko się tam znajdzie, trzeba jak najszybciej zanieść „potwierdzenie woli”. Nabór elektroniczny odbywa się zwykle tak: w określonym dniu trzeba zalogować się do systemu, wpisując pesel dziecka, a następnie wypełnić wniosek, wydrukować go i zanieść do przedszkola. Potem czekamy na ogłoszenie wyników w internecie. Jeśli nasze dziecko jest na liście przyjętych, zanosimy szybko do przedszkola „potwierdzenie woli”.

SZKOLE ZWOLNIONE SĄ SZEŚCIOLATKI. RODZICE PŁACĄ TYLKO ZA WYŻYWIENIE SWOICH DZIECI.

JAK PRZEBIEGA REKRUTACJA? PODSTAWOWYM WARUNKIEM PRZYJĘCIA DO PRZEDSZKOLA JEST MIESZKANIE W GMINIE, NA TERENIE KTÓREJ ZNAJDUJE SIĘ PLACÓWKA. POZA TYM PIERWSZEŃSTWO PRZYSŁUGUJE DZIECIOM: z rodzin wielodzietnych O dodatkowe kryteria należy się przyjmowane będą dzieci (z co najmniej z trojgiem dzieci); dowiadywać w swojej gminie. obojga pracujących rodziców. objętym pieczą zastępczą; Może być ich maksymalnie sześć Inne promują pracę i rozliczanie niepełnosprawnym i takim, i mogą mieć różną wagę. Czasapodatku w gminie. Dodatkowe których rodzic lub ktoś z rodzeńmi pierwszeństwo przysługuje punkty przyznawane bywają stwa jest niepełnosprawny; dzieciom z rodzin niezamożnych. też za posiadanie rodzeństwa wychowywanym przez Niektóre samorządy ustaliły, oraz odległość przedszkola samotnego rodzica. że w pierwszej kolejności od domu dziecka. 56 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NA JAKICH ZASADACH DZIAŁAJĄ PRZEDSZKOLA PRYWATNE? PLACÓWKI PRYWATNE BYWAJĄ CZYNNE NAWET DO GODZ. 20 I DZIAŁAJĄ BEZ WAKACYJNEJ PRZERWY. ZALETĄ MOŻE TEŻ BYĆ ELASTYCZNOŚĆ DOTYCZĄCA JEDZENIA – PRZY STALE ROSNĄCEJ LICZBIE DZIECI NA DIETACH ELIMINACYJNYCH WIĘKSZOŚĆ PRZEDSZKOLI DOPASOWUJE POSIŁKI DO ICH POTRZEB. Kto kontroluje przedszkola prywatne? Nad realizacją programu w takiej placówce czuwają kuratorzy oświaty. Ponieważ niepubliczne przedszkola otrzymują dotacje z budżetu gminy, gmina może też skontrolować, czy te pieniądze wykorzystywane są w sposób właściwy. Nad higieną czuwa sanepid. Ceny przedszkola prywatnego, w zależności od miejscowości, wahają się od 200 zł do 1600 zł za miesiąc. Do tego trzeba jeszcze doliczyć wyżywienie – to może być 6-15 zł dziennie. Na początku zwykle trzeba wpłacić wpisowe (od 300 do 1000 zł). Zwróćmy też uwagę na zajęcia dodatkowe – często są płatne. W razie wyjazdu czy choroby dziecka czesne również nie zostaje obniżone – można najwyżej odliczyć koszty wyżywienia.

FOT. GETTY IMAGES/GALLO IMAGES POLAND, SHUTTERSTOCK.COM/AFRICA STUDIO, ANDREY_KUZMIN, SERGEY NOVIKOV

OD STYCZNIA

NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ PRZY WYBORZE PRZEDSZKOLA?

CO Z „ZERÓWKĄ”? PIĘCIOLATKI NIE MUSZĄ JUŻ IŚĆ OBOWIĄZKOWO DO PRZEDSZKOLA. ROCZNE OBOWIĄZKOWE PRZYGOTOWANIE PRZEDSZKOLNE DOTYCZY ZNOWU TYLKO SZEŚCIOLATKÓW. Dzieci, które urodziły się w 2011 roku mogą więc pójść do przedszkola lub pierwszej klasy podstawówki. Decyzja należy do rodzica. reklama

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

Podpowiada Joanna Białobrzeska, twórczyni i właścicielka przedszkola i szkół Didasko w Warszawie. Przychodząc do wybranego przedszkola, warto poczuć się jak dziecko: „Mam trzy lata, co mi się tu podoba, jak się tu czuję...”. Zawsze warto rozmawiać z dyrekcją przedszkola. Im więcej takich rozmów odbędziecie, tym więcej się dowiecie. Patrzcie nie tylko na warunki lokalowe, ale pytajcie też o to, jaki w przedszkolu jest program nauczania, jakie są zajęcia, co dla prowadzących jest ważne w wychowaniu dzieci i w opiece nad nimi.

Zwróćcie uwagę, jak dzieci bawią się na podwórku i co w tym czasie robią panie opiekunki. Pytajcie o leżakowanie – czy jest w przedszkolu, czy jest obowiązkowe, jak się odbywa, co z dziećmi, które nie chcą leżakować. Zwróćcie uwagę na personel – czy jest uśmiechnięty, serdeczny, kolorowo i estetycznie ubrany. Rozmawiajcie z innymi rodzicami, których dzieci chodzą do przedszkola. Ale starajcie się wyrobić sobie własną opinię na temat wybranej placówki. Zwróćcie uwagę na atmosferę, jaka panuje w przedszkolu. Obejrzyjcie szatnię

oraz tablice ogłoszeń dla rodziców – co tam jest napisane, jakie wiszą informacje. Przyjrzyjcie się pomocom dydaktycznym, zabawkom. Obejrzyjcie prace plastyczne dzieci, które zwykle prezentowane są na korytarzach przedszkola. Ważne, żeby były kreatywne, radosne, różnorodne. Dowiedzcie się, jak wygląda współpraca placówki z rodzicami. Ważna jest także odległość przedszkola od domu. Powinno być blisko albo chociaż po drodze mamy lub taty do pracy. I pamiętajcie, prywatne nie zawsze znaczy lepsze od państwowego.

JUNIOR

Siła natury Relaksuje, uspokaja, wycisza. Pozwala na swobodę, beztroskę, zmianę perspektywy. Uczy empatii i rozwija wyjątkową wrażliwość i uważność. Co jeszcze daje dzieciom kontakt z przyrodą? Jak zadbać o to, by im go nie zabrakło? Tekst Katarzyna Gliwińska

Z

astanawialiście się kiedyś, co wam daje kontakt z przyrodą? Spacer po lesie, bieg brzegiem morza lub wokół jeziora, trekking w górach? A może macie psa lub kota? Co zyskujecie w kontakcie z nim? Z badań wynika, że kontakt z przyrodą wspomaga leczenie chorób, poprawia 58 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

koncentrację i koordynację ruchową, regeneruje umysł i ciało. Choć to sprawdzone informacje i kontakt z przyrodą bez wątpienia jest dla nas zbawienny, to na całym świecie – nie tylko w krajach rozwiniętych – wzrasta liczba osób, których kontakt z naturą jest coraz mocniej ograniczony. Świat, w którym żyją nasze dzieci, jest inny

od tego, w którym dorastali ludzie kilka pokoleń wcześniej. Dziś bardzo często to rodzice muszą zadbać o to, by zafascynować dziecko przyrodą, nauczyć je dostrzegać jej piękno. Wspólne wyprawy, spacery, troska o zwierzęta zaprocentują za jakiś czas, gdy nasze dzieci jako dorosłe już osoby będą potraiły docenić siłę przyrody.

SPACER PO LESIE CZY TYLKO PLAC ZABAW? W Europie dzieci coraz rzadziej bawią się swobodnie na łące czy w lesie – najczęściej chodzą na plac zabaw, bo właśnie tam najłatwiej spotkać rodziców z małymi dziećmi i przedszkolakami. Starsze dzieci są w szkole, na zajęciach pozalekcyjnych lub... odrabiają lekcje. Niejednokrotnie uczą się o przyrodzie, lecz zamiast poznawać ją empirycznie, rozwiązują zadania w zeszytach i wertują podręczniki. To dlatego rodzice coraz częściej w różnych miejscach świata protestują przeciwko zadawaniu prac domowych. Co ciekawe – w Niemczech, w Hiszpanii czy w Wielkiej Brytanii place zabaw coraz częściej przypominają dzikie parki. Dzieci mogą bawić się w wigwamach z wierzbowych witek, wspinać się po kamieniach, bawić na drewnianych kładkach i przeszkodach, obserwować zwierzęta.

Z PRZYRODĄ ZA PAN BRAT Co możecie zrobić, żeby w życiu dziecka nie zabrakło kontaktu z przyrodą oraz by rozbudzić fascynację roślinami i zwierzętami? Spacerujcie po parkach, lasach, Czytajcie książki o zwierzętach róbcie wycieczki w góry. i roślinach. Dostrzegajcie zmiany pór roku. Wybierzcie się do ZOO, rezerwatu Podziwiajcie kamyki, skamieliny, przyrody, parku dzikich zwierząt, muszle, szyszki, kwiaty, piórka. na farmę, na plażę. Pomóżcie maluchowi stworzyć Jeśli macie taką możliwość, jego własną kolekcję znalezisk zaadoptujcie psa lub kota. Zasadźcie nasiona fasoli z waszych spacerów i wypraw. Oglądajcie rośliny, obserwujcie w doniczkach i obserwujcie, zwierzęta, uczcie się rozpoznawać co z nich wyrośnie. W ogromnym słoju stwórzcie gatunki drzew, ptaków – to świetna minilas (podpowiedzi, jak to zrobić lekcja uważności, koncentracji, znajdziecie w internecie, pamięci. Załóżcie zielnik – wiosną i latem np. serwisie youtube.com). Zimą zróbcie karmnik dla ptaków. zbierzecie najwięcej pięknych liści, Spotykajcie się z przyrodnikami, kwiatów i traw (przyda się praska ekologami, podróżnikami do kwiatów, dzięki której odpoi wysłuchujcie ich opowieści. wiednio przygotujecie rośliny Takie aktywności kiedyś zaprocendo wklejenia do zielnika). Oglądajcie filmy przyrodnicze. tują, tego możecie być pewni.

JEŚLI NIE NAUCZYMY NASZYCH DZIECI, JAK WAŻNA JEST PRZYRODA I JAK NALEŻY O NIĄ DBAĆ, NIEWYKLUCZONE, ŻE ZNACZNIE SZYBCIEJ NIŻ NAM SIĘ DZIŚ WYDAJE, KONTAKT Z PRZYRODĄ STANIE SIĘ CZYMŚ EKSKLUZYWNYM, REGLEMENTOWANYM, PODOBNIE JAK ZACZYNA DZIAĆ SIĘ JUŻ DZIŚ ZE ŚWIEŻYM POWIETRZEM.

RESPEKT ZAMIAST LĘKU W mediach natura przedstawiana jest jako groźna, niebezpieczna, nieokiełznana. Mówi się o niej niemal wyłącznie w kontekście kataklizmów lub nieszczęśliwych wypadków. Rzecz jasna – natura bywa niebezpieczna i dziecko powinno umieć odczuć jej potęgę. Warto w czasie spacerów i wędrówek uczyć je zasad bezpiecznego zachowania się w świecie przyrody, odpowiedniego traktowania zwierząt, dbania o rośliny. W ten sposób w naturalny sposób rodzi się respekt dla przyrody. Respekt, lecz nie strach. KWIECIEŃ 2017 Dziecko 59

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

JUNIOR

NIEZBĘDNIK MAŁEGO PRZYRODNIKA: NA SPACERZE LUB WYCIECZCE Z PRZEDSZKOLAKIEM PRZYDADZĄ SIĘ: plecak dla dziecka Będzie potrzebny, by zmieścić w nim wszystkie znalezione po drodze skarby: kamyki, patyki, szyszki, muszelki, listki, kawałki kory, piórka. Nie może być zbyt duży. Ważne, żeby dziecko mogło go nieść samodzielnie i bez pomocy otworzyć i zamknąć.

lupa i latarka Niezbędna, by przyjrzeć się dokładnie mrówce, stonodze, korze drzew, nerwom liścia, źdźbłu zboża. I zobaczyć to, czego gołym okiem nie widać. Lupa nie musi być zbyt duża. Najlepiej, by miała lekką plastikową rączkę i nietłukące się szkło powiększające. Latarka – zwykła lub czołówka – przyda się po zmroku.

lornetka Przyda się do obserwacji wszystkiego, co trudno zobaczyć z bliska. Szybującego ptaka, wiewiórki na czubku drzewa. Lornetka dla dziecka powinna być przede wszystkim mała i lekka. Dobrze, by jej oprawa była zrobiona z odpornego na uderzenia (pewnie będzie musiała przeżyć niejeden upadek) tworzywa.

aparat fotograficzny Pozwoli utrwalić najciekawsze momenty. Możecie wybrać sprzęt zaprojektowany specjalnie z myślą o dzieciach lub najprostszy, niedrogi cyfrowy aparat dla dorosłych. Pięciolatek poradzi sobie z nim bez trudu.

OTO KSIĄŻKI, KTÓRE POMOGĄ ROZBUDZIĆ PRZYRODNICZE PASJE:

O RETY! PRZYRODA,

ZWIERZAKI WAJRAKA,

MULTICO Oicyna Wydawnicza

wyd. Agora

wyd. Zakamarki

Mało kto potrafi o zwierzętach opowiadać tak jak Adam Wajrak. Po lekturze tej książki inaczej spojrzycie na zwierzęta, które spotkacie.

Seria inwentarzy z precyzyjnymi rycinami Emmanuelle Tchoukriel pomoże wam w rozpoznawaniu zwierząt i drzew. Jest też „Inwentarz ptaków”.

Twarde strony, format A3 i pełne szczegółów ilustracje z całą masą ciekawych i zabawnych informacji.

60 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

INWENTARZ ZWIERZĄT,

WIOSNA,

O ZWIERZĘTACH,

wyd. Agora

MULTICO Oicyna Wydawnicza

Wiosenny tom z serii „Przewodników Prawdziwych Tropicieli” autorstwa Adama Wajraka. Dowiecie się z nich, w jaki sposób przyroda reaguje na zmiany pór roku.

Książka z serii „Andrzej Kruszewicz opowiada” – tym razem o rodzimej faunie. Dowcipnie napisane i atrakcyjnie zilustrowane.

FOT. GETTY IMAGES/GALLO IMAGES POLAND, FAMVELD/SHUTTERSTOCK.COM, MATERIAŁY PROMOCYJNE

kurtka przeciwdeszczowa Warto ją mieć przy sobie nawet w pogodny dzień. Nagłe zmiany pogodny to częste zjawisko, szczególnie gdy jesteście w górach. Jeśli w plecaku będziecie mieli nieprzemakalne kurtki, przelotny deszcz nie zepsuje wam spaceru. Przeciwnie, będzie dodatkową atrakcją.

koc piknikowy Najlepiej taki, który dobrze izoluje od zimnego podłoża i chroni przed wilgocią. Przyda się, gdy spacer was zmęczy i będziecie chcieli chwilę odpocząć na ładnej polance, łące czy choćby pod dającym miły cień drzewem. Dobrze, żeby nie był zbyt ciężki i duży. Po krótkim odpoczynku będziecie przecież musieli nieść go na własnych plecach.

Zróbmy to

razem

JAK Z DROBIAZGÓW ZROBIĆ CIEKAWĄ ZABAWKĘ DLA DZIECKA, PODPOWIADA Marta Staniszewska MAMIE POMAGAŁ Franio (5 lat)

Zabawki kąpielowe

BĘDĄ POTRZEBNE: kolorowe pianki do wycinania szablony do wycięcia (narysowane przez was lub pobrane ze strony bit.ly/2kFT0aE) niezmywalne markery i ołówek nożyczki ew. gotowe oczka i wodoodporny klej

ZABAWKI WYCIĘTE Z PIANKI PO NAMOCZENIU W WODZIE ŚWIETNIE TRZYMAJĄ SIĘ I PRZESUWAJĄ PO PŁYTKACH I PO MOKRYCH ŚCIANKACH WANNY.

Zamiast oczek i kleju

ZDJĘCIA: MARTA STANISZEWSKA

do narysowania oczu możecie użyć markerów

Wytnijcie formy zwierzątek i cyferek z przygotowanych szablonów i odrysujcie je na wybranych arkuszach pianek.

Odrysowane elementy wytnijcie. Jeśli macie klej, powycinajcie jeszcze dodatkowe elementy w innych kolorach (np. płetwy), które po przyklejeniu sprawią, że zabawka będzie bardziej kolorowa.

Dla młodszego dziecka warto wybrać morskie zwierzaki, natomiast juniorowi spodobają się cyfry, z których w czasie kąpieli można układać np. pierwsze równania. Jeśli wyobraźnia was poniesie, możecie stworzyć morską głębinę. Wesołej zabawy i niezbyt mokrej łazienki!

Dorysujcie brakujące elementy. Franek uznał, że ryba koniecznie musi mieć łuski. Przyklejcie (to robi rodzic) gotowe oczka i wycięte płetwy. Jeśli nie macie oczek i kleju, dorysujcie je markerem lub ciemnym lakierem do paznokci. Pamiętajcie, żeby robić to tylko po jednej stronie – druga musi być gładka, by dobrze przyczepiała się do wanny. KWIECIEŃ 2017 Dziecko 61

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

JUNIOR

P

omysł wydaje się słuszny. Dziecko przeżywa silne emocje, więc to, co mu pomoże, to chwila spokoju i ciszy, by te emocje opanować. Wielu z nas, dorosłych, tak przecież robi: wychodzimy na spacer czy do drugiego pokoju, żeby odetchnąć, nabrać dystansu. Kłopot w tym, że małe dzieci nie potraią same się uspokajać, potrzebują nas, byśmy nauczyli je, jak radzić sobie z silnymi emocjami.

Wybuch wulkanu Dzieci przeżywają emocje bardzo intensywnie, zarówno te pozytywne, jak i te trudne.

ochłonąć

Czy technika „time out”, tak popularna wśród rodziców i w przedszkolach, naprawdę jest skuteczna? Tekst Ula Malko, psycholog rodzinny 62 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

W konfrontacji z czymś trudnym, budzącym strach albo gdy coś dzieje się nie po jego myśli, dziecko potrafi zupełnie stracić nad sobą kontrolę.

Maluch w przeciwieństwie do dorosłego nie potrai sam sobie pomóc, żyje w dodatku chwilą obecną, więc nie umie uspokoić się myślą o tym, co się stanie w przyszłości. Ta bezsilność potęguje tylko frustrację dziecka i wzmaga siłę jego emocji. W konfrontacji z czymś trudnym, budzącym strach albo gdy coś dzieje się nie po jego myśli, dziecko potrai zupełnie stracić nad sobą kontrolę – krzyczy, piszczy, wierzga nogami, rzuca się na podłogę. Potrzebuje wtedy falochronu, kogoś, kogo ten sztorm nie przestrasza, kto jest obok i żaden wicher go nie przewróci. W takiej sytuacji ważne, aby pomóc dziecku odzyskać nad sobą kontrolę. Mózg uczy się, że emocje przychodzą i odchodzą, że można się do nich adaptować, ale na etapie uczenia się konieczny jest dorosły. FOT. GETTY IMAGES/GALLO IMAGES POLAND

Czas, by

Gdy patrzymy na cieszącego się dwulatka, widać po nim, że radość obejmuje całe jego ciało: podskakuje, wymachuje rączkami, rumieńce wyskakują mu na twarz, a jego oddech przyspiesza. Jego entuzjazm jest zaraźliwy, zaraz sami zaczynamy się uśmiechać od ucha do ucha. Dziecko, widząc naszą reakcję, utwierdza się w przekonaniu, że to, co się z nim dzieje, mimo że potrai być obezwładniające, nie jest zagrażające. Natomiast gdy hormony stresu zalewają mózg, całe ciało się napina, serce wali, myśli galopują. Małe dzieci nie potraią jeszcze ani rozpoznawać, ani nazywać przyczyn dyskomfortu, który odczuwają. Jest im po prostu źle. Gdy nam jest duszno w autobusie, to z niego wysiadamy albo tłumaczymy sobie, że zostały już tylko trzy przystanki.

Technika time out

ZROZUMIEĆ, CO SIĘ DZIEJE

znana także jako karny jeżyk albo krzesełko przemyśleń, stała się bardzo popularną metodą radzenia sobie z trudnymi zachowaniami dzieci. Gdy dziecko zachowuje się w nieakceptowany przez rodziców sposób, np. bije, gryzie czy wrzeszczy, zostaje na parę minut odizolowane od reszty rodziny – posadzone na krzesełku, odesłane do kąta albo do swojego pokoju. Założenie jest takie, aby dziecko samo się uspokoiło i zmieniło swoje zachowanie.

Zachowanie: Maluch odpycha siostrę Przyczyna: Możliwe, że potrzebuje przestrzeni dla siebie. Reakcja: Nazywamy, co widzimy, szukamy przyczyn i sposobów rozwiązania. „Córeczko, popychasz Zosię. Czy potrzebujesz więcej przestrzeni? Chciałabyś usiąść przy stole i poukładać układanki?”. Drugiemu dziecku pokazujemy potrzeby pierwszego. „Zosiu, zobacz, Kasi przeszkadza, jak podchodzisz tak blisko”. Jak sytuacja się uspokoi, a emocje opadną, można powiedzieć: „Kasiu, następnym razem, jak Zosia będzie ci przeszkadzać, możesz ją poprosić, żeby się odsunęła/ przesiąść się/poprosić nas o pomoc. Nie chcę, byś ją popychała”.

Domowa dżungla No dobrze, ale jak wesprzeć dziecko w przeżywaniu przez nie emocji, jeśli robi coś, na co się nie godzimy? Pomaga, gdy zdamy sobie sprawę z tego, że dzieci nie robią nam „na złość”. Mali ludzie za wszelką cenę chcą współpracować, bo działa u nich mechanizm przetrwania. Zazwyczaj, gdy zachowują się w sposób impulsywny, robią tak, bo nie potraią inaczej. Gdyby tak nie było, nie udałoby się nam dotrwać do dzisiejszych czasów. Niemowlak nie płacze, by zepsuć rodzicom

wieczór. Przedszkolak, gdy ugryzie brata, nie robi tego specjalnie, by zadać mu ból. Robi to, ponieważ nie potrai inaczej zawalczyć o swoje. Nasze zachowania motywowane są różnorodnymi potrzebami. Nikomu nie jest dobrze, gdy nie są one zaspokojone. Nie lubimy czuć się zagrożeni, być spragnieni, nieakceptowani, niedopieszczeni czy zazdrośni.

Wdech – wydech Gdy dziecko robi coś, za co najchętniej wysłalibyście je do pokoju, zatrzymajcie się na chwilę. Weźcie głęboki wdech i wydech. A potem spróbujcie: 1. Pójść razem do drugiego pokoju, z dala od przyczyny wybuchu. Jeśli dziecko na to pozwala – obejmijcie je, przytulcie i mówcie do niego: „Widzę, że się zezłościłeś, jesteś nieszczęśliwy. Posiedzimy tu razem, żebyś mógł się uspokoić. Jeśli tylko chcesz, możesz się do mnie przytulić. Jestem tu, obok”. Dziecko poczuje się

bezpieczne i akceptowane także wtedy, gdy przeżywa trudniejsze emocje. 2. Przyjrzycie się zachowaniom swojego dziecka i zastanówcie się, czemu one służą, jakie potrzeby spełniają. Gdy je zidentyikujecie, możecie uczyć dzieci różnych sposobów na ich spełnianie. Dzieci korzystają z najbardziej dostępnych im strategii.

Zachowanie: Dwulatek gryzie brata, który przytula się do mamy. Przyczyna: Możliwe, że też chce się przytulić do mamy. Ale może być również podekscytowany, ponieważ mama właśnie wróciła do domu. Małe dzieci czasem dają upust napięciu, gryząc, jest to bardzo pierwotny sposób reagowania. Reakcja: Rodziców może kusić, by ukarać gryzącego malucha, ale warto pamiętać, że on nie robi tego złośliwie, po prostu nie potrafi inaczej zawalczyć „o swoje”. Zadbajmy o poszkodowanego, ale też spróbujmy odczytać, co kryje się za zachowaniem dwulatka. „Synku, chcesz się do mnie przytulić?”, „Stęskniłeś się za mną?”. Po chwili nakierujmy jego uwagę na brata: „Jasiu, zobacz, ugryzłeś Krzysia, jego to zabolało”. Jeśli będziemy próbować wcześniej o tym mówić, jest duża szansa, że maluch nas nie usłyszy. Dzieci – tak jak dorośli – gdy są pod wpływem silnych emocji, mają trudność w przyswajaniu informacji. Zachowanie: Podczas rodzinnego obiadu przedszkolak kopie w stół, a potem zaczyna mówić brzydkie słowa do babci. Przyczyna: Rodzinne uroczystości są dla dzieci trudne, ponieważ większość uwagi rodziców koncentruje się na gościach i organizacji, a dodatkowo zazwyczaj wszyscy są trochę w stresie, który udziela się najmłodszym. Prawdopodobnie dziecko czuje się pomijane. Zazwyczaj przegapiamy lub ignorujemy pierwsze sygnały, że dziecko ma dosyć zaistniałej sytuacji. Uciszamy speszeni szczere do bólu słowa: „Niech oni już sobie pójdą” albo „Ja chcę do domu”. Reakcja: Zaplanujcie, kto będzie się bawić z dzieckiem podczas uroczystości i nie oczekujcie, że maluch będzie uczestniczył w całym obiedzie. W sytuacji eskalacji warto zaproponować dziecku wspólne odejście od stołu. „Chodź, pójdziemy do drugiego pokoju”. Ważne, by powiedzieć to z troską, a nie groźbą – to nie ma być kara. Gdy już odejdziecie w spokojniejsze miejsce, porozmawiajcie. „Kuba, nie chcę, żebyś mówił tak do babci. Nie spodobało mi się to! Nudzisz się już przy stole?/Chciałeś mi coś powiedzieć?”. Dziecko uczy się w ten sposób, że jesteście uważni na jego potrzeby, ale jednocześnie nie godzicie się na dane zachowanie. Uczy się również nazywać swoje potrzeby. Następnym razem, zanim zacznie kopać w stół, może powie: „Mamo, nudzi mi się!”.

KWIECIEŃ 2017 Dziecko 63

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

co na to ekspert ? odpowiada psycholożka

FOT. GEMENACOM/SHUTTERSTOCK.COM, GETTY IMAGES/GALLO IMAGES POLAND

JOANNA STEINKE‑KALEMBKA, psycholożka, trenerka umiejętności psychospołecznych, mama dwóch córek, autorka bloga edukowisko.pl.

64 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

?

Moja córka niedawno skończyła dwa lata, ale nadal potrzebuje smoczka przy zasypianiu. Postanowiłam odzwyczaić ją od tego i odcięłam kawałek starego smoczka. Mała wzięła go do buzi przed snem i wyjęła, mówiąc, że jest połamany. Wtedy powiedziałam, że to myszka odgryzła kawałek i że zepsuty smoczek nie jest nam już potrzebny. Bardzo to córkę dotknęło i popłakała się. Bez smoczka trudno jej zasnąć wieczorem. Zaczęła się budzić wcześniej rano i przestała spać w ciągu dnia. Córka jest bardzo mądra jak na swój wiek i niezwykle wrażliwa. Wczoraj wieczorem powiedziała ze smutkiem: „Nie ma smoczka”, a w nocy przebudziła się mokra i przerażona. Nie mogła się uspokoić nawet przy nas, więc dałam jej smoka, bo pomyślałam, że i tak nie będzie pamiętać rano, co było w nocy, a rano, zanim się obudziła, wyjęłam go i schowałam. I wszystko w sumie jest na dobrej drodze, ale dopadły mnie wyrzuty sumienia. Przecież smok to jej „przyjaciel”, który ją wycisza i pomaga usnąć, po co jej zabierać poczucie bezpieczeństwa? Widzę, że jest jej bardzo ciężko. Czy o to chodzi matce? Nie wiemy, co dzieje się w główce dziecka – może ją to mocno dotknęło? Myślę, że pora oduczania dziecka od smoczka powinna zależeć od jego psychiki i jakichś indywidualnych cech, a nie od wieku czy od tego, co powiedzą inne matki. Boję się, że takie oduczanie może się odbić na psychice dziecka. Jestem gotowa dać jej nowego smoka z przeprosinami od myszki. Mama w rozterce

W życiu większości rodziców pojawiają się takie momenty, kiedy zauważają potrzebę zmian pewnych wzorców zachowania swojego dziecka. Ta chęć może dotyczyć nauczenia malucha czegoś nowego, np. korzystania z toalety czy samodzielnego zasypiania. Albo, tak jak w wypadku smoczka,

odzwyczajenia od podejmowania pewnych aktywności. Pomysł, aby coś zmienić, może być podyktowany przez naciski płynące z otoczenia (np. zalecenia pediatry czy dentysty, komentarze rodziny czy znajomych). Może też opierać się na wewnętrznych przekonaniach rodzica dotyczących ważności i celowości wprowadzenia tej zmiany. Bycie świadomym własnych motywacji wydaje się szczególnie ważne, ponieważ to one będą przekładały się na spokój, spójność i konsekwencję działania. A to właśnie te czynniki w największej mierze decydują o sukcesie. Rodzic, który nie do końca jest przekonany o słuszności swojego wyboru, pełen sprzecznych emocji łatwo przeniesie swoją niepewność na malucha. Ambiwalencja rodzica może przekładać się również na niespójność jego działań. Z jednej strony może on mówić, że smoczka już nie ma lub że smoczek się popsuł, a z drugiej sięgać po niego, aby szybko wyciszyć emocje niezadowolonego dziecka. W rezultacie maluch będzie czuł jeszcze większe zagubienie, rozdrażnienie czy frustrację. Opiekun, który ufa swojej decyzji, że odsmoczkowanie jest najlepszym wyborem, oraz wierzy w powodzenie całej operacji, jest dla dziecka oparciem, którego będzie ono najbardziej potrzebować w czasie wprowadzania zmiany. Pożegnanie ze smoczkiem jest zmianą nawyku – to proces, który wymaga od nas cierpliwości, spokoju i pewności podejmowanych działań. Warto uświadomić sobie, że ten niepozorny przedmiot przez pewien czas był dla maluszka skutecznym narzędziem samouspokajania, regulowania emocji czy też nieodłącznym elementem zasypiania. To naturalne, że dziecko nie jest chętne, aby tak łatwo się go pozbyć! Ma prawo czuć złość, irytację, żal czy smutek z powodu swojej straty. Nie bójmy się tych emocji i nie uciekajmy przed nimi za wszelką cenę. Zaakceptujmy to, że pożegnanie ze smoczkiem może być dla naszego malucha trudne, że może mu się to nie podobać i budzić wyraźny sprzeciw. Można powiedzieć, że rolą rodzica nie jest wymazywanie z życia dziecka wszelkich przeciwności (to zresztą działanie z góry skazane na porażkę), ale budowanie relacji,

Rolą rodzica nie jest usuwanie z życia dziecka wszelkich trudności. dzięki której będzie ono mogło nauczyć się być ze swoimi emocjami, również tymi trudnymi: złością, smutkiem, tęsknotą. To dlatego tak ważny jest czas, jaki wybierzemy na odsmoczkowanie. Wybierając moment na pożegnanie ze smoczkiem, powinniśmy wziąć pod uwagę nie tylko kondycję emocjonalną naszego dziecka (czy w tym czasie nie dzieją się inne zmiany w jego życiu, jak choćby ząbkowanie, przeziębienie, pójście do żłobka), ale również nasze zasoby psychiczne. Jeśli zdecydujemy się na odsmoczkowanie w momencie, gdy jesteśmy przemęczeni lub zestresowani, to możemy nie mieć wystarczająco dużo siły, aby pomóc dziecku w zmianie nawyku. Dla niektórych rodziców decyzja o odsmoczkowaniu może być trudna, ponieważ wiąże się z przekonaniem, że w ten sposób zabieramy maluchowi coś, co jest dla niego ważne. Warto jednak spojrzeć na ten moment również jako okazję do rozwoju. Dzięki wsparciu rodziców dziecko będzie mogło nauczyć się nowych metod samouspokojenia czy zasypiania. To ważny czas w waszym domu. KWIECIEŃ 2017 Dziecko 65

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

JUNIOR

Najbardziej twórcze są te dzieci, którym pozwalamy od czasu do czasu nic nie robić. Tekst Justyna Dąbrowska

P

rzedszkole, rytmika, rysunki, angielski, zabawa z rówieśnikami i jeszcze wizyta u logopedy... Zdarza się, że nasze dzieci mają dzień wypełniony niemal tak jak dorośli.

Czy rzeczywiście to jest dla nich dobre? Współczesna psychologia podkreśla, że dziecku potrzebny jest czas, w którym może robić to, na co ma ochotę, bez z góry określonego planu.

Nuda

potrzebna od zaraz

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

Dobry czas wolny KAŻDY Z NAS ZNA JEGO DOBRODZIEJSTWA (CHYBA ŻE ZAPĘDZIŁ SIĘ W PRACOHOLIZM). CO NAM DAJE? Jest zdrowy. Kiedy dzieci nie mają nic innego do roboty (i nie mają dostępu do telewizora, telefonu, komputera), a dzień minął im na jakimś spokojnym zajęciu, zazwyczaj zaczynają się bawić bardzo dynamicznie. Intuicyjnie wybierają zabawy ruchowe. Ponieważ na co dzień i tak się za mało ruszają, każdy ruch jest dla nich dobry – odpręża, rozwesela i rozluźnia. Buduje niezależność. W czasie wolnym dziecko samo decyduje o tym, co chce robić. Jeśli jest przyzwyczajone, że to my zawsze sprawujemy kontrolę nad jego czasem, może czuć się zagubione w sytuacji, gdy samo będzie musiało podjąć jakąś decyzję. Czas wolny uczy, w jaki sposób można się samemu sobą zajmować. Rozwija intelektualnie. Dziecko również potrzebuje czasu na releksję, na przetrawienie tego, czego się nauczyło. Nie może nieustannie chłonąć wiedzy. Podczas zabawy dziecko łączy w swoim umyśle różne informacje, integruje je, utrwala. Pomaga radzić sobie ze stresem. Swobodna zabawa pozwala odpędzić zmartwienia i odreagować napięcia.

KIEDY PO RAZ DZIESIĄTY SŁYSZYSZ OD SWOJEGO DZIECKA: „MAMO, NUDZĘ SIĘ”, MOŻESZ MU ODPOWIEDZIEĆ: „TO WSPANIALE, KOCHANIE, NUDA JEST MATKĄ WIELKICH WYNALAZKÓW”.

FOT. GETTY IMAGES/GALLO IMAGES POLAND, EVGENY ATAMANENKO/SHUTTERSTOCK.COM

Twórcze nicnierobienie ISTNIEJE POGLĄD, ŻE DZIECKO POWINNO MIEĆ CZAS WYPEŁNIONY SENSOWNYMI ZAJĘCIAMI, BO INACZEJ MARNUJE GO I SIĘ NIE ROZWIJA. NIC BARDZIEJ BŁĘDNEGO. Czas na nicnierobienie jest bardzo cenny. To jeden z tych czynników, które pozwalają dziecku rozwijać pomysłowość i wyobraźnię. W dzisiejszych czasach istnieje ogromna presja, by w każdej dziedzinie odnosić sukcesy. Wydaje nam się, że zapewnimy ten sukces dziecku, od początku wdrażając je do zajęć. Oferujemy zajęcia edukacyjne, rozwijające, angielski, lekcje tańca... A tymczasem badania nad kreatywnością pokazują, że to właśnie wtedy, kiedy dziecko nie ma przed sobą żadnych zadań do wykonania, kiedy może bujać w obłokach, w jego głowie pojawiają się najbardziej twórcze fantazje. To są te chwile, kiedy wychodzi się poza utarte schematy, kiedy doznaje olśnień. Aby dziecko mogło swobodnie rozwijać wyobraźnię, potrzebne są momenty luzu, kiedy nic się nie musi – wtedy w umyśle otwiera się ogromna przestrzeń, w której pojawiają się pomysły.

Walka o uwagę Czasami marudzenie i narzekanie jest sposobem zwrócenia na siebie uwagi. Być może dziecko marudzi, bo chciałoby nie tyle jakiegoś zajęcia, ile waszej obecności i tego, by mu towarzyszyć. Starajcie się tak organizować dzień, byście mogli mieć wspólny czas wolny. Można przecież po południu wyciągnąć się na pół godziny na kanapie i marzyć o letnich wakacjach. Rodzic odpoczywa, a dziecko snuje fantazje, czując obok jego krzepiącą obecność.

Jak rozwijać kreatywność? PRZEDE WSZYSTKIM POZWÓLCIE DZIECKU NA SWOBODNĄ ZABAWĘ. Zachęcajcie do eksperymentów. Nawet puste pudełka, patyki, kałuża mogą być inspirujące. Pozwólcie uczestniczyć w pracach domowych. Niech dziecko pomaga, ale po swojemu. Nie pouczaj, nie strofuj, nie bądź dydaktykiem. Ty zmywasz, dziecko pluska się w zlewie obok. Spędzajcie jak najwięcej czasu poza domem. Nic tak nie inspiruje jak przyroda. Spacer po lesie czy łące daje mnóstwo okazji do twórczego fantazjowania. Nie strofuj dziecka za to, że po prostu sobie biega, skacze czy rzuca szyszkami. Grajcie w gry. Niektóre planszowe (np. MEMO) sprzyjają szukaniu nowych rozwiązań i wzmacniają więzi między domownikami. Akceptuciej swobodę. Pozwalaj dziecku rysować, co chce i jak chce (ale nie na zadany temat), i bawić się, w co zechce. Staraj się tak dobierać zabawki, by miały formułę „otwartą”, czyli pozwalały się bawić na sto różnych sposobów, a nie tylko w jeden ściśle określony, „zamknięty” sposób. Lalki, klocki, kosz wypełniony szmatkami są z tego punktu

widzenia bardziej wartościowe niż lalka siedząca na nocniczku. Podtrzymujcie zainteresowania. Nie kieruj się stereotypami, przyglądaj się dziecku. Lubi brzdąkać na pianinie? Może wybierzecie się razem na koncert? Jest oczarowane ptaszkami? Kupcie lornetkę i nauczcie się z niej korzystać. Doceniajcie zajęcia artystyczne. Małe dzieci są niezwykle twórcze, pod warunkiem że nie chcemy wtłoczyć ich wyobraźni w sztywne schematy. Rysujcie, lepcie, wycinajcie. Lepiej w domu niż na zajęciach. Wtedy, kiedy dziecko ma ochotę, a nie pod dyktando. Kupcie magnesy na lodówkę, z których można układać różne obrazki. Dawajcie upust wyobraźni. Używajcie różnych przedmiotów niezgodnie z ich przeznaczeniem albo wymyślajcie, jak można by ich użyć inaczej niż zwykle. Spróbujcie jeść zupę widelcem. Zróbcie lornetkę z rolek po papierze toaletowym. Limitujcie telewizję. Telewizja ma wiele zalet, ale jeśli jest podawana w małych dawkach. Pół godziny dziennie wystarczy. Czytajcie codziennie książki. Nic tak nie rozwija fantazji jak wyobrażanie sobie tego, o czym tata czy mama czytają. KWIECIEŃ 2017 Dziecko 67

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

od

5 lat

od

3 lat

od

4 lat

WCZORAJ, DZISIAJ, JUTRO

KTO DO PARY?

KAJTEK, UWAŻAJ!

Grzegorz Kasdepke, Diana Karpowicz; wyd. Nasza Księgarnia

Britta Teckentrup; wyd. Wilga

Jennifer Berne, Keith Bendis; wyd. Prószyński i S-ka

Zabawna historia o dziewczynce, która nie lubi sprzątać, ma za to wielką wyobraźnię. Popularny współczesny pisarz dla dzieci opowiada o tajemnicy czasu i o tym, że warto uśmiechnąć się do swojego Dzisiaj, nie licząc specjalnie na Wczoraj i na Jutro.

MULTIMEDIA

Nietypowa wyszukiwanka ze znakomitymi ilustracjami. Wydry, żuki, tukany, psy, zebry, żaby, wiewiórki układają się tu w niezwykłe ornamenty. Jak odnaleźć wśród nich identyczną parę zwierzaków? Całość urozmaicają zabawne, rymowane wierszyki, zachęcające do wytężania wzroku i poszukiwań.

ZEC MAR LSAT W POJAM JIM

Szpak Kajtek kocha książki i uwielbia przesiadywać w bibliotece. Pewnego dnia orientuje się, że nie widzi wyraźnie. Zaczyna nosić okulary i... inne szpaki zaczynają go przezywać. Trwa to aż do momentu, gdy Kajtek dzięki swoim okularom wychodzi z poważnych opresji.

TANECZNA PRZYGODA Z „FIT DZIECIAKAMI” „Fit Dzieciaki”, autorska produkcja POLSAT JimJam, to program skierowany do wszystkich miłośników ruchu, tańca oraz dobrej zabawy. W każdym odcinku instruktorka Małgorzata Kosik wraz z grupą roztańczonych dzieciaków przedstawiają krok po kroku prosty układ taneczny stworzony do coverów znanych i lubianych przebojów, takich jak „Żabka mała”, „Kaczuszki”, „Jadą misie” czy „Jagódki”. Choreografiom towarzyszy energetyczna muzyka, a po skończonym treningu dzieci uczą się prostych ćwiczeń, które mogą wykorzystać w przyszłości, tworząc własne, oryginalne układy. Mali widzowie szybko przekonają się, że ruch to nie tylko zdrowie, ale przede wszystkim świetna zabawa. Uwaga! Podczas oglądania programu zabronione jest siedzenie na kanapie! POLSAT JimJam, w dni powszednie o godz. 9.15, 11.50 i 15.50; w weekendy o godz. 9.55 i 15.15. KWIECIEŃ 2017 Dziecko 69

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

Z PUNKTU WIDZENIA MAMY... pisze dla was Ewa Wołkanowska-Kołodziej, mama 10-miesięcznej Jagny

Pytają mnie, czy Jagna jest grzeczna. A mnie trafia szlag.

Dziewczynka z wolnego wybiegu S

Więc co mam odpowiedzieć na pytanie, czy jest grzeczna? Tak, jest bardzo grzeczna, po prostu ma niemądrych rodziców. Wszystko z nią okej. Zdarza się jej polizać kij hokejowy ojca, namalować esy loresy szpinakiem na białej ścianie i zawołać donośnie „Beeeee!” na widok obrazu w narodowej galerii sztuki, tak jest ciekawa świata. Ale tak naprawdę wiem, o co chodzi ludziom z tą grzecznością. I przyznam, że mrozi mnie, gdy widzę grzeczne dzieci. Takie, co nie odzywają się bez pytania, bawią się same, nie złoszczą się i w ogóle dają żyć. 72 Dziecko KWIECIEŃ 2017

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

Ostatnio byłam z Jagną w kawiarni przyjaznej dzieciom. Rozwaliłyśmy się na podłodze, a obok nas cztery dziewczynki wpadły na pomysł, by bawić się w szkołę. Ta, która została nauczycielką, od razu kazała pozostałym usiąść przy stoliku i głosem nienaturalnie wysokim, a jednocześnie irytująco władczym przeszła do ustalania zasad, jakie podczas jej lekcji będą obowiązywać. „Zachowujemy się grzecznie. Czyli głośno czy cicho?”. „Cicho” – cichutko odpowiedziały pozostałe dziewczynki. „A jak ktoś chce coś powiedzieć, to co musi zrobić?”. „Powiedzieć: <>”. „Źle! Jak ktoś chce coś powiedzieć, to podnosi rękę i czeka, aż pozwolę mu się odezwać. Za chwilę każdemu rozdam patyczki. Jeśli komuś zabraknie, nie podchodzi do mnie, nie woła, tylko tak samo: ręka w górę i cierpliwie czekać, dopóki nie podejdę”. Aż mnie ciarki przeszły. Patrząc na Jagnę, myślałam: „Jak tu ochronić cię, córeczko, przed światem grzecznych dzieci?”. Bo bardzo bym nie chciała, żeby Jagna była posłuszna i cicha. Wolałabym, żeby w przyszłości nie miała oporów, by zapytać babcię, dlaczego nie farbuje włosów. Albo księdza, czemu chodzi w sukience. Żeby śpiewała przy stole, lubiła kałuże i tupała ze złości. A gdy dorośnie, by wiedziała, że nie musi być gospodynią domową, jeśli akurat chce być gospodynią dziką. Niedawno moja przyjaciółka przeglądała album, który jej syn dostał na zakończenie pierwszego semestru szkoły (a trzeba tu dodać, że szkołę założyła grupka rodziców, jest więc to placówka nietypowa). Na pierwszej stronie był wpis zrobiony przez nauczycielki. Przyjaciółka przeczytała go i westchnęła: „No, tak, ja przez lata dostawałam wyłącznie książki z życzeniami w stylu <>”. Dedykacja dla jej synka brzmiała natomiast: „Żebyś zawsze był sobą”.

FOT. KLYMENKO OLEKSANDRA/RE_BEKKA/SHUTTERSTOCK.COM

iadamy z mężem do obiadu, głodni tak, jak nie zdarzało nam się od czasów zakończenia studiów. Mała ląduje w krzesełku obok. Przed nią cała wystawka: gotowana marchew, brokuł, pomidor, kawałek buraka, naleśnik z mąki jaglanej, chrupek kukurydziany i specjalnie dla niej upieczony schab bez soli. O, jak się rodzice postarali! Przebieg obiadu jest taki: my siadamy na taboretach, a w tym czasie na podłodze ląduje brokuł, wyjmujemy sztućce z szulady – za burtę traia pomidor i burak, robimy pierwszy kęs – Jagna przez moment zatrzymuje się na schabie, po czym pańskim ruchem zmiata wszystko z blatu. Dość jasny komunikat, że nie ma ochoty na jedzenie, prawda? Ale my nic, twardo udajemy, że wszystko gra. Nikomu nie spieszno, by się nią zająć, bo przecież obiad stygnie. Może więc wody, córeczko? A może suszone jabłuszko, które tak lubisz? Ta wierci się coraz bardziej niespokojnie, marudzi, próbuje się wydostać. Aż wreszcie – jak nie ryknie! Wiadomo, byłoby prościej, gdyby powiedziała: „Drodzy rodzice, proszę mnie wyjąć z tego krzesła i położyć na podłodze w salonie. Może któreś z was się ze mną pobawi? A może znajdę tam jakiś kabel i miło spędzę czas na gryzieniu go lub ssaniu końcówki (jeśli kabel okaże się ładowarką do telefonu)?”.

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]

NEXTO : OrderID: 2391583 : F I : [email protected]