John Grisham - Calico Joe

JOHN GRISHAM

CALICO JOE (Calico Joe) Tłumaczenie Jacek Manicki

Wydanie polskie: 2013 Wydanie oryginalne: 2012

Tytuł oryginału: CALICO JOE Copyright © Belfry Holdings Inc. 2012 All rights reserved Polish edition copyright © Wydawnictwo Albatros A. Kuryłowicz 2013 Redakcja: Dorota Jakubowska Konsultacja sportowa: Paweł Rojek Zdjęcie na okładce: Abbitt Photography/Shutterstock Projekt graficzny okładki: Andrzej Kuryłowicz ISBN 978-83-7885-104-2 Wydawca WYDAWNICTWO ALBATROS A. KURYŁOWICZ Hlonda 2a/25, 02-972 Warszawa www.wydawnictwoalbatros.com

Rozdział 1

W zeszłym tygodniu mojemu ojcu wycięto guza trzustki. Po operacji, która trwała pięć godzin i była trudniejsza, niż przewidywali chirurdzy, szpital poinformował bliskich, że większości pacjentów w tym stanie pozostaje co najwyżej dziewięćdziesiąt dni życia. Ponieważ nie wiedziałem nic ani o operacji, ani o nowotworze, nie było mnie przy ogłaszaniu tego wyroku śmierci. Ojciec do komunikatywnych nie należy. Przed dziesięciu laty rozwiódł się z którąś tam z kolei żoną i zanim wieść o tym dotarła do mnie, on już miał następną. Jego obecna żona, Agnes – piąta czy może szósta z kolei – zadzwoniła do mnie już po fakcie, przedstawiła się i opisała w szczegółach, co to za nowotwór i co się z nim wiąże. Powiedziała, że ojciec nie czuje się najlepiej i nie chce z nikim rozmawiać. Odparłem, że to dla mnie nie nowina, bo on nigdy nie był skory do rozmowy, niezależnie od samopoczucia. Poprosiła, żebym powiadomił resztę rodziny. Miałem już zapytać: „Po co?”, ale ugryzłem się w język. Nie chciałem sprawiać przykrości tej biednej kobiecie. Ta reszta rodziny składa się z mojej młodszej siostry, Jill, i z mojej matki. Jill mieszka w Seattle i, o ile mi wiadomo, ostatni raz z naszym ojcem rozmawiała dobre dziesięć lat temu. Ma dwoje małych dzieci, które nie znają dziadka i już go pewnie nie poznają. Małżeństwo moich rodziców trwało dwanaście lat i dla matki było gehenną. W końcu nie wytrzymała, powiedziała „basta” i odeszła od ojca, zabierając ze sobą mnie

i Jill. Smutna wiadomość, że jego dni są policzone, raczej mało ją obejdzie, pomyślałem. Po telefonie od Agnes siadam za biurkiem i próbuję sobie wyobrazić, jak mi się będzie żyło bez ojca, bez Warrena. Zacząłem mówić mu po imieniu na studiach, bo był już wtedy dla mnie bardziej kimś obcym niż ojcem. Nie oponował. Zawsze było mu obojętne, w jakiej formie się do niego zwracam, a ja zawsze odnosiłem wrażenie, że wolałby, żebym w ogóle się do niego nie odzywał. Ja się jednak na to od czasu do czasu zdobywałem; on nigdy. Po kilku minutach przyznaję sam przed sobą, że bez Warrena będzie mi się żyło tak samo jak z nim. Dzwonię do Jill i przekazuję nowinę. Jej pierwsze pytanie, to czy wybieram się na pogrzeb. Chyba za wcześnie, by o tym myśleć. Potem pyta, czy nie wypadałoby jej wybrać się do ojca z wizytą, przywitać się z nim i pożegnać zarazem, udając przygnębienie, którego wcale nie odczuwa. Ja też go nie odczuwałem i oboje to przyznajemy. Nie kochamy Warrena, bo sami byliśmy mu zawsze obojętni. Porzucił rodzinę, kiedy byliśmy jeszcze dziećmi, i przez ostatnie trzydzieści lat w ogóle się nami nie interesował. Jill i ja jesteśmy teraz oboje rodzicami i nie mieści nam się w głowach, żeby ojciec mógł traktować swoje dzieci jak powietrze. – Nie, ja tam nie jadę – mówi w końcu Jill. – Ani teraz, ani na pogrzeb. A ty? – Sam nie wiem – bąkam. – Muszę się jeszcze zastanowić. A prawda jest taka, że podjąłem już decyzję i pojadę się z nim zobaczyć. W swoim życiu spalił za sobą większość mostów, ale została jeszcze pewna poważna, niedokończona sprawa, z którą będzie się musiał przed śmiercią zmierzyć. Moja matka mieszka z drugim mężem w Tulsie. W szkole średniej za Warrenem szalały wszystkie dziewczyny, ona zaś była wśród nich niekwestionowaną królową i miała największe powodzenie u chłopców. Ich ślub był w miasteczku wielkim wydarzeniem, ale po paru latach małżeństwa z Warrenem cała euforia opadła. Wiem, że od wielu lat się do siebie nie odzywają, bo i nie mają o czym rozmawiać.

– Mamo – mówię do słuchawki, siląc się na stosownie frasobliwy ton – mam dla ciebie smutną wiadomość. – Co się stało? – pyta jednym tchem, pewnie przestraszona, że chodzi o któreś z wnucząt. – Warren jest chory. Rak trzustki, lekarze dają mu najwyżej trzy miesiące życia. Chwila milczenia, westchnienie ulgi, potem: – Myślałam, że on już nie żyje. No i proszę. Na jego pogrzebie nie będzie tłumu pogrążonych w żałobie członków rodziny. – Przykro mi – mówi matka, ale ja wyczuwam, że wcale nie jest jej przykro. – Chyba sam będziesz musiał się tym zająć. – Na to wygląda. – Na mnie nie licz, Paul. Zadzwoń, jak już będzie po wszystkim. Nie interesuje mnie, co się dzieje z Warrenem. – Rozumiem, mamo. Pobił ją kilka razy na moich oczach, a pewnie robił to częściej. Pił, uganiał się za babami i wiódł hulaszcze życie zawodowego baseballisty. Był arogancki, zarozumiały i od piętnastego roku życia przywykły do tego, że dostaje, co tylko chce, bo on, Warren Tracey, potrafi przebić piłką ceglany mur. Zmieniamy temat. Matka pyta o dzieci, chce wiedzieć, kiedy je znowu zobaczy. Uroda i inteligencja pozwoliły jej stanąć na nogi po rozstaniu z Warrenem. Wyszła za nieco starszego od siebie mężczyznę, prezesa firmy wiertniczej, który zapewnił dach nad głową mnie i Jill. Szczerze kocha moją mamę – i to najważniejsze. Wątpię, czy Warren kiedykolwiek ją kochał.

Rozdział 2

Latem 1973

roku kraj wychodził powoli z wietnamskiej traumy.

Spiro Agnew miał przerąbane i był już praktycznie na wylocie. Afera Watergate nabierała rumieńców i zaczynała zbierać żniwo. Ja miałem jedenaście lat i jakie takie rozeznanie w tym, co się dzieje na świecie, ale tak naprawdę niewiele mnie to wszystko obchodziło. Pochłaniał mnie całkowicie baseball i poza nim mało co się liczyło. Ojciec był miotaczem New York Metsów i bardzo przeżywałem każdy ich mecz. Ja też grałem na pozycji miotacza, u Scrappersów z Małej Ligi w White Plains, i ponieważ mój ojciec był, kim był, wiele się tam po mnie spodziewano. Rzadko udawało mi się sprostać tym oczekiwaniom, ale zdarzały się obiecujące momenty. Z początkiem lipca rywalizacja o mistrzostwo Grupy Wschodniej National League straciła tempo. Wszystkie sześć drużyn – Mets, Pirates, Cardinales, Phillies, Cubs i Expos – spoczęło na laurach i żadna nie przejawiała specjalnej ochoty do tego, by coś jeszcze zmienić w klasyfikacji. W Grupie Zachodniej Redsi i Dodgersi mieli już wyraźną przewagę nad resztą. W American League zanosiło się na to, że długowłosi z drużyny Oakland A’s, dumnie noszący swoje pstrokate stroje, obronią tytuł z ubiegłego, 1972 roku. Z zapartym tchem śledziliśmy z chłopakami z sąsiedztwa te zmagania. Znaliśmy wszystkich zawodników i statystyki. Odtwarzaliśmy na

placach zabaw w White Plains każdy mecz. W domu panowała raczej przygnębiająca atmosfera, wolałem więc spędzać czas wolny poza nim. Baseball był moim najlepszym przyjacielem, a pewien mecz w połowie lipca 1973 roku zapowiadał się sensacyjnie.

***

Zaczęło się niewinnie od naciągniętego ścięgna podkolanowego. Wypożyczony z Wichita pierwszobazowy Cubsów, cwałując do bazy domowej, przewrócił się na wirażu przy trzeciej bazie. Następnego dnia drugi pierwszobazowy Cubsów, Jim Hickman, doznał urazu kręgosłupa. Drużyna została zdekompletowana i potrzebowała na gwałt kogoś do obsadzenia pierwszej bazy. Sięgnięto do rezerw i powołano do podstawowego składu niejakiego Joego Castle’a, dwudziestojednolatka z klubu niższej ligi (AA Minor League) z Midland w Teksasie. Chłopak był niezłym pałkarzem, zaliczył już dwadzieścia homerów, pięćdziesiąt krótszych wypałkowań, czterdzieści skradzionych baz i jak dotąd popełnił tylko jeden błąd na pierwszej bazie. Był najlepszym zawodnikiem niższej ligi i robiło się o nim coraz głośniej. Kiedy zadzwoniono do Joego Castle’a z Chicago, ten spał podobno w tanim mieszkanku, które wynajmował wraz z czterema kolegami z drużyny. Asystent trenera odwiózł go na lotnisko w Midland i Castle wsiadł do samolotu lecącego do Houston. Tam musiał czekać dwie godziny na lot do Filadelfii. Dla zabicia czasu zadzwonił do rodziny w Arkansas, żeby pochwalić się, jaki zaszczyt go spotkał. Na lotnisku w Filadelfii złapał taksówkę i kazał się wieźć na Veterans Stadium, gdzie od razu wyfasowano mu strój meczowy, nadano numer 42 i wypchnięto na boisko. Był, co zrozumiałe, stremowany, roztrzęsiony, półprzytomny z nerwów i kiedy menedżer powiedział: „Weź się, chłopie, wyluzuj. Zaczynasz na pierwszej bazie, na pałkę wchodzisz jako siódmy”, miał trudności z utrzymaniem swojego nowiutkiego kija baseballowego. Na

pierwszej w drużynie Major League rozgrzewce z pałką nie zdołał odbić dwóch pierwszych narzuconych mu piłek. Potem długi czas nie zdarzy mu się już chybić. Przed rozpoczęciem meczu siedział na ławce ramię w ramię z Donem Kessingerem, doświadczonym łącznikiem Cubsów, również pochodzącym z Arkansas. Kessinger, dawniej podpora reprezentacji Ole Miss (Uniwersytet Missisipi) w baseballu i w koszykówce, był otwartym i wyluzowanym facetem. Udało mu się odstresować Joego. Jedyna rada, jakiej mu udzielił, brzmiała: „Idź i nie pękaj”. Środkowym zapolowym Cubsów był Rick Monday, jeszcze jeden weteran pochodzący z Batesville w Arkansas, kawałek w dół White River od rodzinnego miasteczka Joego. Ci dwaj pomogli Joemu przetrwać najgorszy przypadek przedmeczowej trzęsiączki, jaką może sobie wyobrazić zawodnik. Był czwartek, dwunasty lipca 1973 roku, dzień, którego baseballowy światek długo nie zapomni. Miotaczem Philliesów był leworęczny Benny Humphries, mistrz szybkich piłek. Zajmując w drugiej rundzie stanowisko pałkarza, Joe zacisnął zęby i obiecał sobie, że odbije pierwszy narzut, obojętne, czy piłka zmieści się w strefie strajku, czy nie. Humphries zaś uznał, że trzeba temu kotu pogonić kota, pokazać, jak się gra w Major League, i włożył w narzut całe serce. Joe, stojący na prawym stanowisku pałkarza, przewidział szybką piłkę i idealnym uderzeniem posłał ją hen za środkowe zapole. Obiegł wszystkie bazy sprintem, zbyt podekscytowany, by pokonać tę trasę triumfalnym truchcikiem, i chwilę później, zdyszany, odbierał już serdeczne gratulacje od kolegów z ławki. Nie on pierwszy zdobył homera z pierwszego narzutu w swoim występie w Major League. Przed nim czterdziestu sześciu dokonało tej sztuki w inauguracyjnym wejściu na pałkę, jednak nie z pierwszego narzutu – to udało się tylko dziesięciu. On był jedenasty. Mimo to jego nazwisko trafiło do księgi rekordów. Ta była teraz otwarta, a Joe Castle nie powiedział jeszcze ostatniego słowa. Piątą rundę Humphries rozpoczął mierzoną, górną, szybką piłką. Miało to być w jego zamyśle ostrzeżenie, ale Joe nie przejął się tym prze-

słaniem. Odbił piłkę, ta pomknęła wzdłuż lewej linii autowej, musnęła wewnętrzną stronę słupa autowego na końcu zapola i wyleciała poza boisko. Sędzia przy trzeciej bazie bez wahania zakręcił młynka palcem wskazującym lewej dłoni, sygnalizując homera. Joe, który mijał właśnie pierwszą bazę, przyspieszył i wyhamował dopiero przed bazą domową. Wyrównał rekord Boba Niemana z Brownsów z St. Louis, który w roku 1951 podczas swojego inauguracyjnego występu w Major League dokonał podobnego wyczynu.

***

Tego wieczoru Metsi grali w Atlancie z Bravesami, ale telewizja nie transmitowała spotkania. Siedzieliśmy z Tomem Sabbatinim w suterenie jego domu, słuchając transmisji radiowej, i to cudowny Lindsey Nelson, komentujący każdy mecz Metsów, poinformował nas, co się właśnie wydarzyło w Filadelfii podczas meczu Cubsów z Philliesami. Niewiele było trzeba, żeby podniecić Lindseya. – Wyrównał rekord, proszę państwa! – wołał. – Pomyślcie tylko, tysiące młodych ludzi uprawia tę dyscyplinę sportu, a jak dotąd tylko dwaj wybili dwa homery w swoich pierwszych dwóch wyjściach na pałkę! – Ciekawe, czy da radę zaliczyć trzeciego – dorzucił Ralph Kiner, były pałkarz nad pałkarze, teraz asystent Lindseya.

***

W szóstej rundzie Cubsi wyeliminowali Humphriesa i na jego miejsce Philliesi wprowadzili do gry praworęcznego Tipa Gallaghera. Kiedy na początku siódmej rundy, przy wyniku cztery-cztery, na pałkę znowu wchodził Joe, rozwrzeszczani do tej pory kibice Philliesów zamilkli.

Żadnego aplauzu, tylko ciekawość. Ku ich zaskoczeniu Joe zajął lewe stanowisko pałkarza. Był nowym, nieznanym szerzej zawodnikiem i Philliesi nie wiedzieli, że jest obustronny. Kiedy rozgrzewał się z pałką, nikt nie zwracał na niego większej uwagi. Przepuścił niskiego rogala, potem posłał na aut dwie kolejne szybkie piłki. Mając już na koncie dwa strajki, zmienił postawę i chwycił pałkę trzy cale wyżej. W poprzednim sezonie prowadził w rankingu najmniejszej liczby wykluczeń za strajki w teksaskiej lidze. Joe Castle stawał się najniebezpieczniejszy, kiedy groziło mu wykluczenie za trzeci z kolei strajk. Narzucona za nisko piłka nie zmieściła się w strefie strajku. Gallagher zmienił taktykę i jako następną posłał szybką piłkę. Joe wybił ją w środkowe zapole, gdzie wznosząc się w locie, przemknęła dobre pięć stóp nad murem granicznym. Obiegając po raz trzeci z rzędu bazy, miał już w kieszeni rekord, który do tej pory wydawał się nieosiągalny. Żadnemu nowicjuszowi nie udało się jeszcze zaliczyć trzech homerów w pierwszych trzech wejściach na pałkę.

***

Joe Castle pochodził z Calico Rock w stanie Arkansas, miasteczka po wschodniej stronie gór Ozark, położonego malowniczo na klifie górującym nad White River. Była to kraina Cardinalsów od czasów Dizzy’ego (Stukniętego) Deana, chłopaka ze wsi w Arkansas i w latach trzydziestych XX wieku lidera osławionego Gashouse Gang1. Miotaczem był u nich również brat Dizzy’ego Deana, Paul, ksywka Daffy (Wariat). W 1934 roku, kiedy Gashouse Gang był u szczytu sławy, Dizzy zapo-

1 Gashouse Gang – w wolnym tłumaczeniu: Zapyzialcy; tak pogardliwie nazywano Cardinalsów, ponieważ wychodzili na boisko w niepranych od nowości, obszarpanych strojach meczowych, czym od samego początku rozpraszali zawodników drużyny przeciwnej, wywołując wśród nich konsternację.

wiedział na wiosennym zgrupowaniu, że wspólnie z bratem odniosą pięćdziesiąt zwycięstw. Doszli do czterdziestu dziewięciu, z czego trzydzieści przypadało na Dizzy’ego, a dziewiętnaście na Daffy’ego. Dwadzieścia lat później otaczano nabożną czcią, wynoszono nieomal na ołtarze Stana Musiala, najlepszego gracza Cardinalsów wszech czasów. W długie, parne letnie wieczory na każdej werandzie w miasteczku, podobnie jak w niezliczonych innych miasteczkach Środkowego Zachodu i Głębokiego Południa, grały radia, mieszkańcy z zapartym tchem słuchali sprawozdań ze spotkań swoich uwielbianych Cardinalsów. Mecze transmitowała stacja KMOX z St. Louis i znane wszystkim głosy Harry’ego Caraya i Jacka Bucka rozbrzmiewały na każdej uliczce, w każdym samochodzie. Ale dwunastego lipca wszystkie radia w Calico Rock nastawione były na odbiór chicagowskiej stacji WGN i przyjaciele oraz rodzina Joego chłonęli z wypiekami na twarzach wieści docierające z boiska. Najbardziej zacięta rywalizacja w National League toczyła się między Cardinalsami i Cubsami, a mieszkańcy Calico Rock, choć wcześniej wielu z nich nie dałoby nigdy wiary, że kiedykolwiek będą trzymać kciuki za znienawidzonych Cubsów, teraz raptem je trzymali, i to z całych sił. Z godziny na godzinę przestawili się na kibicowanie Cubsom. Po pierwszym homerze przed sklepem wielobranżowym Evansa na Main Street zaczęli gromadzić się ludzie. Drugi homer wprawił słuchaczy w upojenie i tłum wciąż rósł. Kiedy do zebranych dołączyli rodzice Joego i dwaj jego bracia z żonami i małymi dziećmi, powitano ich niedźwiedzimi uściskami i wiwatami. Po trzecim homerze w miasteczku zapanowała euforia. Świętowano również na ulicach i w pubach Chicago.

***

Po trzech pierwszych kolejkach na pałce, w których spisał się rewe-

lacyjnie, czwarta miała na zawsze zapewnić Joemu miejsce w panteonie największych gwiazd baseballu. Na początku dziewiątej rundy, przy stanie sześć-sześć, po dwóch wykluczeniach i z Donem Kessingerem na trzeciej bazie, na górce miotacza stanął praworęczny Ed Ramon. Joego, kiedy zajmował stanowisko pałkarza, osiemnaście tysięcy kibiców powitało grzecznościowymi oklaskami, potem na Veterans Stadium zaległa niecodzienna cisza. W pierwszym narzucie Ramon posłał szybką piłkę na lewo od stanowiska pałkarza. Joe zamierzył się, machnął pałką jak kijem od szczotki. Odbita piłka śmignęła lotem koszącym, nisko nad ziemią, mijając poduszkę pierwszej bazy kilka cali z prawej strony. Aut, ale odbicie zrobiło wrażenie na kibicach. Ernie Banks, trener doradca Cubsów stojący przy pierwszej bazie, nie zdążył nawet zareagować i gdyby piłka go trafiła, to trwałe kalectwo byłoby murowane. Pierwszobazowy Philliesów, Willie Montanez, odskoczył instynktownie w lewo, ale dopiero wtedy, kiedy piłka, odbiwszy się od bandy oddzielającej boisko od trybun, wtaczała się po ziemi na prawe zapole. Oszołomiony Montanez zrobił jeszcze dwa kroki do tyłu. Widząc to, Joe zmienił taktykę. Drugi narzut Ramona był nieudany, piłka poleciała za wysoko i nie zmieściła się w strefie strajku. Było jeden do jednego. Ramon posłał kolejną szybką piłkę. Joe zawahał się na moment, a potem wystartował w kierunku pierwszej bazy, wypuszczając pałkę z ręki dopiero wtedy, gdy nadlatująca piłka lekko się od niej odbiła i wolno potoczyła po ziemi w kierunku drugobazowego, Denny’ego Doyle’a, tak samo zaskoczonego jak Ramon, Montanez i cały stadion. Zanim Doyle do niej dopadł, Joe był już dziesięć stóp za pierwszą bazą i zwalniał, biegnąc wzdłuż prawej linii autowej. Kessinger przeszedł spacerkiem na bazę domową, kończąc zwycięski obieg. Osłupiali kibice na trybunach milczeli. Zawodnicy obu drużyn patrzyli z niedowierzaniem. Mając szansę na zdobycie czwartego homera w jednym meczu – wyczyn, jaki w ciągu stu lat baseball widział tylko dziewięć razy – ten młodziak zdecydował się na perfekcyjne zgaszenie piłki ze zwłoką, żeby obieg mógł dokończyć zajmujący trzecią bazę Kessinger.

***

Większość ludzi słuchających transmisji na Main Street w Calico Rock widziała już identyczne gaszenia ze zwłoką, chociaż Joe Castle rzadko je stosował. Częściej widywali jego odbicia za płot i homery śródpolowe, czyli takie, w których piłka nie opuszcza boiska. Gaszenia piłki ze zwłoką nauczył Joego, kiedy ten miał dziesięć lat, jego najstarszy brat, Charlie, siedzący teraz na ławce pod sklepem. On też nauczył go odbijania z obu stanowisk pałkarza, kradzieży baz oraz wybijania w aut piłek, które mu nie leżą. Średni brat, Red, odbił mu z milion piłek po ziemi i udoskonalił pracę nóg na pierwszej bazie. Obaj bracia nauczyli go walczyć. – Dlaczego on ją zgasił? – zapytał Charliego ktoś z tłumu. – Żeby ten z trzeciej bazy mógł dokończyć obieg i drużyna wyszła na prowadzenie – odparł Charlie. Jasne jak słońce. Komentatorzy Cubsów, Vince Lloyd i Lou Boudreau, wertowali podczas meczu księgę rekordów i mogli już obwieścić wszem i wobec, co następuje: Trzy homery zdobyte w pierwszym w karierze meczu to pierwszy rekord. Cztery z rzędu hity w pierwszym meczu to wyrównanie współczesnego rekordu, chociaż podobno w roku 1894 jakiś nowicjusz zaliczył ich pięć. Chicago wygrało siedem do sześciu i kiedy mecz dobiegł końca, wszyscy kibice Cubsów byli w siódmym niebie. Na ich oczach tworzyła się historia i oni chcieli brać w niej udział. Lou Boudreau obiecał słuchaczom, że zaraz przeprowadzi z Joem pomeczowy wywiad. Tłum w Calico Rock wciąż rósł, nastroje były świąteczne, duma niemal namacalna. Pół godziny po zakończeniu meczu z radia znowu popłynął głos Lou Boudreau: – Jestem w szatni drużyny gości z Joem Castle’em, którego, jak mogą się państwo domyślać, oblega rzesza reporterów. A oto i on. Na Main Street w Calico Rock w mgnieniu oka zrobiło się cicho jak makiem zasiał; wszyscy zastygli w bezruchu, zamienili się w słuch.

– Nieźle jak na pierwszy mecz, Joe. Co masz nam w tej chwili do powiedzenia? – No więc… na początek chciałbym pozdrowić swoją rodzinę i wszystkich z Calico Rock. Szkoda, że was tu ze mną nie ma. Wciąż nie mogę uwierzyć w to, co się stało. – Joe, jakie myśli chodziły ci po głowie, kiedy w drugiej rundzie wchodziłeś na stanowisko pałkarza? – Coś mi mówiło, że to będzie szybka piłka, nastawiłem się na nią, no i odbiłem pierwszy narzut. Chyba więcej było w tym szczęścia niż rozumu. – Jeszcze żaden zawodnik nie zaliczył trzech homerów w swoich pierwszych trzech wejściach na pałkę. Trafiłeś do księgi rekordów. – Na to by wyglądało. Cieszę się, że tu jestem. Jeszcze wczoraj wieczorem o tej porze grałem w Teksasie, w Midland. Wciąż nie mogę w to uwierzyć. – Rzeczywiście, trudno w to uwierzyć. Muszę cię zapytać o coś jeszcze… wiem, że nie ja pierwszy i nie ostatni… ale co znaczyła ta zagrywka w dziewiątej rundzie? Miałeś szansę wybić czwartego homera w jednym meczu, a ty zgasiłeś piłkę. Dlaczego? – Żeby ściągnąć Dona z trzeciej bazy na domową. Lubię grać w baseball, ale co to za frajda, jeśli się nie wygrywa? – Wygląda na to, że jesteś w formie. Jak myślisz, uda ci się ją utrzymać do jutrzejszego wieczoru? – Nie myślę jeszcze o jutrzejszym wieczorze. Don z paroma chłopakami zapraszają mnie na stek. Tam to chyba obgadamy. – Powodzenia. – Dziękuję panu. Na palcach jednej ręki można by policzyć tych mieszkańców Calico Rock, którzy poszli do łóżka przed północą.

***

Mama, tak jak obiecała, obudziła mnie o szóstej rano, żebym mógł obejrzeć poranne dzienniki stacji nowojorskich. Miałem nadzieję, że pokażą Joego Castle’a. Channel 4 puścił migawki z meczów National League. Metsi wygrali w Atlancie i awansowali w klasyfikacji. Potem był Joe Castle obiegający w Filadelfii bazy raz, drugi, trzeci. Jednak zgaszeniu piłki ze zwłoką poświęcono więcej czasu antenowego niż wszystkim trzem homerom razem wziętym. Ten chłopak miał skrzydła. Mama wróciła z zakupów z „New York Timesem”. Na pierwszej stronie działu sportowego zamieszczono czarno-białe zdjęcie Joego Castle’a i obszerną relację z jego historycznego debiutu. Znalazłem nożyczki, wyciąłem artykuł i wkleiłem go na pierwszą stronę nowego albumu, a miałem ich już całą kolekcję. Kiedy Metsi byli w mieście, a mój ojciec w domu, przez kilka dni obowiązywał mnie zakaz wycinania z gazet wszelkich artykułów na temat baseballu. Ach, jaki byłem szczęśliwy, kiedy Metsi grali na wyjeździe. Ojca nie było, w domu panowała spokojna, miła atmosfera. Jego powroty z miejsca ją burzyły. Był zapatrzonym w siebie bucem i rzadko miał dla nas dobre słowo. Miał wielkie ambicje, których nie udawało mu się zrealizować, i obwiniał o to wszystkich, tylko nie siebie – menedżera, kolegów z drużyny, właścicieli, nawet sędziów. Grał na pozycji miotacza, po meczach często wracał do domu późno, pijany, i od tego się zaczęło. Miałem dopiero jedenaście lat, ale przeczuwałem, że moi rodzice nie wytrzymają ze sobą długo. Kiedy ojciec grał z Metsami na wyjeździe, rzadko dzwonił do domu. A ja tak marzyłem, żeby zrobił to po meczu i porozmawiał ze mną o baseballu. Oglądałem w telewizji transmisję albo słuchałem w radiu relacji z każdego spotkania Metsów i miałem do niego mnóstwo pytań, ale on chyba wolał wyprawiać się z kolegami w miasto. Gra w baseball sprawiała mi frajdę, kiedy ojciec nie patrzył. Z racji swojego napiętego rozkładu zajęć rzadko miał możliwość obserwowania mnie na boisku – i bardzo dobrze. Bo kiedy tę możliwość miał i wykorzystywał, przechodziła mi cała ochota do gry. Pouczał mnie w drodze na boisko, krytykował w trakcie meczu, a co najgorsze, łajał, kiedy

wracaliśmy do domu. Raz spoliczkował mnie nawet, ledwie ruszyliśmy z parkingu pod boiskiem. Od siódmego roku życia płakałem po każdym meczu, na którym świadkiem moich poczynań był ojciec.

Rozdział 3

Z Sarą poznaliśmy się na drugim roku studiów na Uniwersytecie Oklahoma, a pobraliśmy się miesiąc po opuszczeniu murów tej uczelni. Zapraszaliśmy Warrena zarówno na uroczystość rozdania dyplomów, jak i na ślub, ale się nie pojawił. Nikogo to nie zdziwiło. Mamy trzy śliczne córki i mieszkamy w Santa Fe. Ja pracuję jako programista w firmie lotniczej, Sara była projektantką wnętrz, ale po pierwszym porodzie postanowiła zostać pełnoetatową mamą. Nie posiadałem się ze szczęścia, kiedy na świat przychodziły kolejne dorodne, zdrowe dziewczynki, i nie byłem ani trochę rozczarowany tym, że nie mam syna. Nie chciałem chłopca, bo nie uśmiechało mi się patrzeć, jak pewnego dnia weźmie do ręki piłkę baseballową i zacznie nią rzucać. Większość moich kolegów ma syna, niektórzy niejednego, i wszyscy oni, chcą tego czy nie, stają się wcześniej czy później domorosłymi instruktorami baseballu. Mnie to ominęło. Dzięki Bogu mam same córki. Rozbrat z baseballem wziąłem w wieku jedenastu lat i od trzydziestu nie oglądam nawet telewizyjnych transmisji. Firma, w której pracuję, należy do tych postępowych, zapewniających wszelkiego rodzaju udogodnienia i elastyczne warunki pracy. Na dobrą sprawę mógłbym pracować w domu, ale ja lubię atmosferę biura, dobrze się czuję wśród kolegów, nawet szefowie nie działają mi na nerwy. Wspaniale jest patrzeć, jak projekt kiełkuje, dojrzewa i w końcu tra-

fia na rynek. Zwracam się do szefa o kilka dni wolnego na załatwienie osobistej, niezwiązanej z pracą sprawy. Nie widzi przeciwwskazań. Mówię Sarze, co planuję, i ona nie oponuje. Zna całą historię i chyba oboje mieliśmy świadomość, że pewnego dnia trzeba będzie odbyć tę podróż. Jadę na lotnisko w Santa Fe i kupuję bilet w jedną stronę do Memphis.

***

W wieku trzydziestu pięciu lat Warren rzucał wciąż mocno, ale nie miał nad piłką żadnej kontroli; poza tym jego nazwisko oznaczało kłopoty i żadna z drużyn nie chciała go już w swoim składzie. Uprosił starego znajomego z organizacji Orioles, żeby ten wypróbował go jeszcze jeden, ostatni raz na wiosennym zgrupowaniu. Zjawił się tam w stanie wskazującym i następnego dnia skreślono go z listy uczestników. Zadzwonił do domu i powiedział mamie, że zamierza zostać na Florydzie, bo jakaś tamtejsza drużyna z niższej ligi zaoferowała mu posadę trenera miotaczy. Wiedziałem, że to nieprawda. Miałem wtedy dwanaście lat i nie było dla mnie tajemnicą, że mój ojciec jest notorycznym kłamcą. Kilka miesięcy później mama wystąpiła o rozwód, a z końcem roku szkolnego przenieśliśmy się do Hagerstown w Marylandzie, by zamieszkać tam z jej rodzicami. Warren Tracey zakończył karierę baseballisty z sześćdziesięcioma czterema zwycięstwami i osiemdziesięcioma czterema porażkami na koncie. Grał szesnaście sezonów, zmieniając w tym czasie kluby jak rękawiczki – Pirates, Giants, Indians, Royals, Astros i Mets – częściej w rezerwach tych drużyn niż w składach podstawowych. U Metsów zabawił najdłużej, bo całe trzy lata, ale co najmniej cztery razy spadał tam do składu rezerwowego. Wyeliminował czterystu trzydziestu pałkarzy i dopuścił do czterystu szesnastu spacerków. Jego nazwisko trafiło do

księgi rekordów tylko dlatego, że w 1972 roku udało mu się jakimś cudem zająć pierwsze miejsce w rankingu najskuteczniejszych pałkarzy. Nigdzie nie było mu dobrze i kiedy nie umieszczano go na liście transferowej, sam domagał się transferu. Niezbyt błyskotliwa kariera, ale kibice baseballu wiedzą, że tylko jeden z dziesięciu zawodników podpisujących kontrakt z drużyną niższej ligi trafia potem choć na jeden mecz do Major League. W swoich szczenięcych latach, kiedy byłem jeszcze bezkrytyczny, pękałem z dumy, że mój ojciec gra w Major League. Żaden inny chłopak z mojej ulicy nie mógł tego o swoim starym powiedzieć. Kiedy jednak podrosłem i trochę zmądrzałem, często żałowałem, że nie mam takiego zwyczajnego taty, który odgrywa rolę łapacza na podwórku za domem i trenuje swojego syna. Po podpisaniu kontraktu z Metsami ojciec przez trzy lata, każdego roku na początku stycznia, oznajmiał, że wyjeżdża na wiosenne zgrupowanie, chociaż zaczynało się ono o wiele później. Rozmaicie się tłumaczył, ale tak naprawdę chciał się po prostu urwać z domu, żeby w spokoju pograć codziennie w golfa, popracować nad swoją opalenizną, pić i odnawiać znajomości z dawnymi przyjaciółeczkami. Dla Jill i dla mnie nieważne było, jakiej wymówki użyje. Grunt, że znowu wyjeżdżał. Mijał już rok, odkąd zamieszkaliśmy w Hagerstown, kiedy matka powiedziała nam, że ożenił się ponownie na Florydzie. Na wieść o tym Jill i mnie przeszedł dreszcz, bo pomyśleliśmy sobie, że może postanowi założyć z nową żoną nową rodzinę.

***

Lecąc z Dallas do Memphis, otwieram stary album poświęcony Joemu Castle’owi. Mnóstwo w nim wycinków z gazet i czasopism, między innymi egzemplarz „Sports Illustrated” z szóstego sierpnia z Joem na okładce, i skarb, który w tamto pamiętne lato 1973 roku ceniłem sobie najbardziej – czarno-biała fotografia o wymiarach osiem na dziesięć

cali, a na niej jego młodzieńcza, uśmiechnięta twarz. U dołu skreślona jego ręką dedykacja: „Paulowi Traceyowi z najlepszymi życzeniami” i autograf. W dzieciństwie miałem całą kolekcję takich fotek. Pisaliśmy z kolegami listy do setek zawodowych graczy z prośbą o zdjęcie z autografem. Czasem któryś odpowiadał i przychodząca pocztą koperta z fotografią była powodem do dumy. Mój ojciec też dostał kilka takich listów, ale nie raczył na nie odpowiadać. Bez przerwy utyskiwał na kibiców, którzy skamlą o autografy. Ukrywałem przed ojcem swoje albumy. Jego zdaniem był jedynym zawodnikiem wartym mojego uwielbienia. Kiedy zerwałem z baseballem, mama po kryjomu wyniosła moje memorabilia na strych. Oddała mi je – dwa pełne kartony – gdy byłem już żonaty. W pierwszym odruchu chciałem wszystko spalić, ale Sara mi to odradziła i przetrwały do dzisiaj. Jeszcze nigdy nie byłem w Memphis w sierpniu. Kiedy nieświadomy, co mnie czeka na zewnątrz, wyszedłem z terminalu, nagrzane, parne powietrze zwyczajnie mnie zatkało. Po kilku minutach przepocona koszula lepiła mi się do ciała. Dojechałem lotniskowym autobusem do przedstawicielstwa Avis, wypożyczyłem tam samochód, podkręciłem na cały regulator klimatyzację i ruszyłem przez most na Missisipi na zachód, w stronę rolniczego zagłębia rozciągającego się w delcie Arkansas. Do Calico Rock miałem cztery godziny jazdy.

Rozdział 4

W piątek, trzynastego lipca 1973 roku, przez górę pierwszej strony działu sportowego „Chicago Tribune” biegł wytłuszczonym drukiem nagłówek: Cztery na cztery. Poniżej zamieszczono czarno-białe wielkoformatowe zdjęcie Joego Castle’a i trzy artykuły autorstwa trzech różnych dziennikarzy sportowych traktujące o jego historycznym debiucie. Zahartowani w wieloletniej frustracji kibice Cubsów mieli wreszcie swój moment triumfu. Joe obudził się w swoim hotelowym pokoju późno, zadzwonił na koszt abonenta do rodziców, rozmawiał przez godzinę z nimi i z braćmi, a potem zjadł spóźnione śniadanie z Donem Kessingerem i Rickiem Mondayem. Po śniadaniu, dla zabicia czasu, obdzwonił kolegów z drużyny z Midland. Polowali na niego dziennikarze, ale on był już zmęczony udzielaniem wywiadów. O czwartej po południu wsiadł wraz z resztą drużyny do autokaru, którym Cubsi wracali na Veterans Stadium. W szatni podszedł do niego Whitey Lockman i powiedział: – Młody, wchodzisz dzisiaj na pałkę jako trzeci, nie spieprz. Dwie godziny przed rozpoczęciem meczu Joe wyszedł na boisko, wykonał kilka ćwiczeń rozluźniających, rozgrzał się, po czym przechwycił sto piłek po ziemi na pierwszej bazie. Czas jakby się zatrzymał. Joe nie mógł się doczekać, kiedy się wreszcie zacznie. Kiedy na początku pierwszej rundy i po dwóch wykluczeniach

wchodził na stanowisko pałkarza, trybuny zapełniało czterdzieści pięć tysięcy kibiców Philliesów, a przed telewizorami i przy radioodbiornikach paznokcie ogryzały miliony kibiców Cubsów. Przy stanie dwóch piłek posłał dubla w prawy róg zapola. Pięć na pięć. Na początku trzeciej rundy, przy obsadzonych wszystkich bazach, odbił singla w prawo. Sześć na sześć. W piątej rundzie, przy wszystkich bazach pustych i dwóch wykluczeniach, zgasił piłkę z prawego stanowiska łapacza, posyłając ją w kierunku trzeciej bazy. Zanim Mike Schmidt chwycił ją gołą ręką, Joe mijał już pierwszą bazę, a rzutu nadal nie było. Siedem na siedem. W siódmej rundzie odbita przez niego szybka piłka wyleciała nad tablicą wyników poza zapole, a kiedy obiegał bez pośpiechu bazy, kibice Philliesów nagrodzili go niezbyt gorącymi, ale długimi oklaskami. Osiem na osiem. Na początku dziewiątej rundy, po dwóch wykluczeniach i przy stanie dwanaście-dwa dla Cubsów, Joe znowu wchodził z ławki na lewe stanowisko pałkarza. Zaliczył dotąd dwa single, dubla i homera i rzesze kibiców na stadionie oraz telewidzów i radiosłuchaczy przy odbiornikach modliły się w duchu o tripla. Vince Lloyd i Lou Boudreau otwarcie błagali o niego na antenie. Wypałkowanie kompletu – singla, dubla, tripla i homera – rzadko się w baseballu zdarza. Najwyżej trzy razy na sezon. A ponieważ Joe miał wyraźnie ciąg na bicie wszelkich rekordów, to dlaczego nie miałby zebrać kompletu? Ale on posłał na aut dziesięć prostych narzutów, doprowadzając tym samym do remisu, po czym wybił najdalszego homera, jakiego widziano na Veterans Stadium. Kiedy mijał trzecią bazę, Mike Schmidt zawołał: – Tak trzymać, młody! Dziewięć hitów na dziewięć wejść na pałkę, w tym pięć homerów. Ulice północnego Chicago oszalały.

***

Po swoim ostatnim w sezonie meczu cała drużyna Scrappersów zebrała się na podwórku za domem Toma Sabbatiniego, żeby jakoś to uczcić. Pan Sabbatini rozpalił grilla i przygotowywał hot dogi i cheeseburgery. Przyszła większość rodziców, w tym moja mama. Ojciec grał tego wieczoru w Atlancie, ale ten mecz nas nie interesował. Pan Sabbatini wyniósł z domu odlotowe radio i nastawił je na filadelfijską stację WCAU. W tamtych czasach zwyczajną rzeczą było kręcenie skalą tranzystorowego radyjka i śledzenie na bieżąco relacji ze spotkań rozgrywanych równocześnie w Nowym Jorku, Filadelfii, Bostonie, a nawet w Montrealu i Baltimore. Często sam to robiłem wieczorami w swoim pokoju. Ilekroć na stanowisko pałkarza wychodził Joe Castle, przerywaliśmy imprezowanie i wszyscy podbiegaliśmy do radia. W miarę rozkręcania się meczu do głosu Harry’ego Kalasa, sprawozdawcy Philliesów, wkradały się coraz wyraźniejsze nutki podniecenia, mimo że jego drużyna zbierała cięgi. Po każdym hicie Joego, a zwłaszcza po jego dwóch homerach, podnosiliśmy radosną wrzawę i podskakiwaliśmy jak rasowi kibice Cubsów, którymi przecież nie byliśmy. – Jak przypuszczam – powiedział w pewnym momencie Harry – słucha mnie teraz masa kibiców Cubsów, a już na pewno całe miasteczko Calico Rock w Arkansas. Kiedy w dziewiątej rundzie na pałkę wyszedł znowu Joe, zamarliśmy. Po każdej piłce autowej wstrzymywaliśmy oddech i pochylaliśmy się niżej nad radiem. – Castle ma już dwa strajki – komentował Harry. Usłyszeliśmy trzask, jaki towarzyszy zderzeniu kija z piłką, i Harry, przybierając swój opatentowany homerowy tembr głosu, opowiadał nam, co się tam dzieje: – Narzut… odbicie… piłka… o ja cię kręcę! Leci nad zapolem… nad terytorium Mike’a Schmidta… nad terytorium Grega Luzinskiego. Pięć na pięć… Dziewięć na dziewięć. Niewiarygodne, proszę państwa, wprost nie do uwierzenia! Tam działa się historia i chociaż mieliśmy po jedenaście lat i byliśmy

daleko, odnosiliśmy wrażenie, że odbywa się to na naszych oczach. Przestudiowaliśmy już terminarz spotkań i wiedzieliśmy, że Cubsi zagrają na Shea Stadium pod koniec września. Napomykaliśmy już z kumplami rodzicom, że będziemy potrzebowali na bilety. Po trzech spotkaniach w Filadelfii, a wcześniej dziesięciu innych na wyjeździe, Cubsi wracali do domu. Harry Kalas, kończąc relację, powiedział: – Już sobie wyobrażam to powitanie Joego Castle’a jutro po południu na Wrigley Field. Szkoda, że mnie tam nie będzie.

***

Cubsi wylecieli z Filadelfii o północy i dwie godziny później lądowali już w Chicago na O’Hare. Kiedy wsiadali pod lotniskiem do autokaru, Joe Castle po raz pierwszy zakosztował sławy. Za ogrodzeniem z drucianej siatki na pojawienie się swojego nowego idola czekało kilkudziesięciu kibiców Cubsów. Joe podszedł do nich, uścisnął kilka dłoni, podziękował za przybycie o tak wczesnej godzinie i wrócił do siedzących już w autokarze i ubawionych sytuacją kolegów z drużyny. Klub załatwił mu hotel pod zmienionym nazwiskiem i o trzeciej nad ranem Joe wreszcie zasnął. Niedługo potem jego rodzice i bracia ruszyli z Calico Rock w długą drogę do Chicago. W sobotę o drugiej po południu Cubsi grali z Giantsami – i nie było takiej siły, która mogłaby przeszkodzić rodzinie Joego w zajęciu miejsc na trybunach Wrigley.

***

Kablówek jeszcze wtedy nie było, a stacje telewizyjne o ogólnokrajowym zasięgu transmitowały jedynie mistrzostwa świata i Mecz Gwiazd,

sieć NBC zaś w sobotnie popołudnia transmitowała mecze tygodnia, które komentowali zawsze Curt Gowdy i Tony Kubek. Na czternastego lipca planowano transmisję z Tiger Stadium, gdzie Tigersi mieli grać z A’sami. Tego dnia zarówno komentatorzy stacji NBC, jak i cała reszta baseballowego światka mówili głównie o rewelacyjnym debiucie Joego Castle’a w Filadelfii. Nagle najważniejszym meczem dnia, i to bezdyskusyjnie, stało się spotkanie Cubsów z Giantsami; nie było w Ameryce kibica baseballu, który by się z tym nie zgodził. W Detroit padało, co prawda nie za mocno, ale o świcie NBC postanowiła przenieść transmisję meczu tygodnia do Chicago. Długo komentowano tę decyzję. Tigersi i A’si utyskiwali przez kilka tygodni, ale nikt ich nie słuchał. W lipcu 1973 roku najjaśniejszą gwiazdą baseballu był Joe Castle i NBC nigdy nie pożałowała swojej decyzji. Opłaciła się ta roszada, bo był to kolejny historyczny mecz. Curta Gowdy’ego i Tony’ego Kubeka wyciągnięto nad ranem z ciepłych łóżek w Detroit i wsadzono do samolotu do Chicago, dokąd sieć NBC na gwałt ściągała ekipę oraz gdzie instalowała na Wrigley kamery. No i modliła się, żeby pogoda dopisała. Przed południem pogoda była lepsza w Detroit niż w Chicago; ale o drugiej po południu, kiedy w Detroit zaczynało się spotkanie Tigersów z A’sami, w Chicago na niebie nie uświadczyło się ani jednej chmurki. Gowdy i Kubek przyznają potem, że byli zachwyceni tą zmianą miejsca pobytu i atmosferą panującą na Wrigley Field. W roku 1957 Kubek, wówczas długoletni łącznik Yankeesów, grał przeciwko niejakiemu Waltowi Dropo, pseudonim Łoś – był to drągal o wzroście sześciu stóp i pięciu cali, ważący dwieście dwadzieścia funtów. W roku 1950 Dropo został uznany za debiutanta roku Major League, ale z powodu kontuzji jego niezwykle obiecująca kariera szybko się zakończyła. Przez następne jedenaście sezonów Łoś Dropo grał w kilku drużynach American League, ale niczym specjalnym się tam nie wyróżnił. Jednak w lipcu 1952 roku, grając w barwach Detroit przeciwko Yankeesom, zaliczył na pałce dwanaście hitów z rzędu, i to bez spacerku. Był to nie lada wyczyn, rekord, który wielu ekspertów uważało

za nie do pobicia. Teraz, ni stąd, ni zowąd, przypomniano sobie o Łosiu Dropo. W niedzielnym wydaniu „Chicago Sun-Times” można było zobaczyć archiwalne zdjęcie Dropa i nowe Joego Castle’a, pod nimi zaś wytłuszczone pytanie: Dwanaście z rzędu? A na pierwszej stronie sportowego działu „Tribune” nagłówek: Dziewięć na dziewięć! Stadion Wrigley Field w Chicago, zbudowany w roku 1914, a potem z biegiem lat rozbudowywany, mieścił czterdzieści jeden tysięcy widzów. W poprzednim sezonie, czyli w roku 1972, na mecze rozgrywane przez Cubsów u siebie przychodziło średnio szesnaście tysięcy sześciuset kibiców. Kiedy w roku 1973 w składzie pojawił się Joe Castle, ta średnia wzrosła do szesnastu tysięcy ośmiuset. W sobotę o dziesiątej rano przed kasami Wrigley zaczynało się robić tłoczno. Wzdłuż Addison Street ustawiały się długie kolejki. Na dachach budynków po lewej stronie stadionu sadowili się już pierwsi amatorzy oglądania meczu za friko. Wrigleyville tętniło życiem, gorączka rosła. Bilety rozchodziły się jak świeże bułeczki. Menedżer od sprzętu Cubsów odebrał Joego z hotelu i przemycił na stadion wejściem służbowym pod trybunami po prawej stronie stadionu. Kiedy Joe wkraczał po raz pierwszy na teren Wrigley Field, mijała właśnie jedenasta. Spał tej nocy niecałe trzy godziny. Bramy dla publiczności już otwarto i trybuny szybko się zapełniały. Nikt go nie rozpoznał w codziennym ubraniu. Przywitał się przy ławce zawodników z kilkoma osobami z obsługi stadionu i grzecznie odmówił dziennikarzowi udzielenia wywiadu. W szatni Cubsów obejrzał z podziwem swoją nową szafkę i przebrał się w strój meczowy. Podano lekki lunch. Kiedy gawędząc z Donem Kessingerem, zajadał kanapkę, podszedł do nich trener. – Hej, Joe – powiedział – twoi rodzice tu są. Joe wyszedł z szatni do wąskiego korytarza, uściskał matkę, przywitał się z ojcem i braćmi, Redem i Charliem. Cała piątka nie mogła uwierzyć, że to wszystko dzieje się naprawdę, że to nie sen. Najspokojniejszy z nich był Joe.

– To tylko baseball – powiedział. – Wcześniej czy później mnie wykoszą. Red oczywiście miał dla niego dobrą radę: – Nie ryzykuj, odbijaj wszystkie piłki, jak leci. Nawet jak będzie ci się wydawało, że są poza strefą strajku. – Będą próbowali cię jakoś zażyć – dorzucił Charlie. – Wiedzą już, że na szybką piłkę jesteś mocny. Uważaj. – Dobra, dobra – mruknął ze śmiechem Joe i oprowadził rodzinę po szatni. Byli wniebowzięci, wchodzili jak lunatycy w przygodę, o której śnili od lat.

***

Giantsi przyjechali na Wrigley, mając pięć rozegranych spotkań mniej od Dodgersów w Grupie Zachodniej. Williego Maysa z nimi nie było; dogadywał właśnie z Metsami warunki swojego przejścia do tego klubu i był już praktycznie na wylocie. Ale Giantsi mieli wciąż Williego McCoveya i Bobby’ego Bondsa i czternastego lipca plasowali się w tabeli wyżej od Cubsów. Ich podstawowym miotaczem był leworęczny Ray Hiller z sześcioma zwycięstwami i siedmioma porażkami na koncie. O drugiej po południu trybuny Wrigley były pełne – ponad czterdzieści jeden tysięcy kibiców. Dachy okolicznych budynków uginały się pod nieprzeliczonymi zastępami podglądaczy. Kiedy w końcówce pierwszej rundy spiker zapowiedział, że na pałkę wchodzi Joe Castle, stadionem wstrząsnęła ogłuszająca owacja, w której utonęły głosy sprawozdawców, Curta Gowdy’ego i Tony’ego Kubeka. Hiller nie był najlepszym miotaczem i skuteczność jego szybkich piłek rzadko przekraczała osiemdziesiąt procent. Na początek narzucił dwa nieszkodliwe rogale i Joe z trudem się powstrzymał od wybicia ich na aut. Trzeci narzut był dziwacznym połączeniem podkręcenia z rogalem. Piłka przeszła wysoko nad strefą strajku i nawet łapacz nie zdołał

jej przechwycić. Stan trzy do zera. Trener doradca dał Joemu znak, że następną piłkę ma wybić jak najdalej. Hiller narzucił ślizgacza, ale jakiegoś niedopracowanego, i Joe nie miał problemu z jego odbiciem. Piłka z początku wznosiła się ospale, potem, opadając, zaczęła nabierać prędkości. Nie było już wątpliwości, że wyleci poza boisko; pytanie tylko: jak daleko spadnie? Gary Matthews, lewy zapolowy Giantsów, cofnął się o dwa kroki, zatrzymał, odwrócił i ująwszy się pod boki, z zadartą głową odprowadzał ją wzrokiem. Piłka odbiła się w końcu od piątej kondygnacji fasady budynku oddalonego o jakieś czterysta siedemdziesiąt stóp od bazy domowej. Joe, czy to znudzony wszystkimi tymi homerowymi sprintami, czy pragnący dłużej sycić się tą chwilą, obiegł bazy wolniej, niż zwykł to czynić, ale nie na tyle wolno, żeby rozdrażnić miotacza. Nigdy nie dworuj sobie z miotacza, wbijali mu do głowy Red i Charlie, kiedy miał jeszcze dziesięć lat. Ryku, jaki podniósł się na trybunach, jeszcze na Wrigley Field nie słyszano. Owacja na stojąco nie cichła, dopóki Joe nie wstał z ławki i uchyleniem czapki nie podziękował za ten aplauz zachwyconej publice. Potem posłał całusa mamie, która siedziała w drugim rzędzie loży honorowej. Dziesięć hitów na dziesięć z rzędu wejść na pałkę, w tym sześć homerów. Przy stanie jeden-jeden końcówkę trzeciej rundy zaczynał na pałce Joe. Zamarkował zamiar zgaszenia piłki z pierwszego narzutu i wszyscy wewnątrzpolowi Giantsów zareagowali na to histerycznie. Ed Goodson przy trzeciej bazie oraz łącznik Chris Speier przygotowali się zawczasu na to zgaszenie i ledwie Hiller wypuścił piłkę z ręki, bez namysłu wyprysnęli do przodu. To samo zrobił Tito Fuentes, McCovey zaś, który nerwowo przestępował z nogi na nogę przy pierwszej bazie, sprężył się i przygotował do przechwycenia odrzuconej piłki. Najwyraźniej wywiadowcy Giantsów wiedzieli już, że Joe potrafi po mistrzowsku gasić piłki. Ale pierwsza narzucona przez Hillera szybka piłka nie zmieściła się w strefie strajku i Joe nawet nie próbował jej odbić. Piłka raz. Następną,

też szybką, idącą w róg strefy strajku, Joe posłał w prawe zapole i zaliczył singla. Jedenaście na jedenaście. Czy to za sprawą uwznioślenia, jakie ogarnia zwykle świadków historycznych wydarzeń, czy za sprawą przecierającego się nieba, wyglądającego zza chmur słońca i podochocenia schłodzonym piwem, a może po prostu z powodu emocji, które ogarniają ludzi na wypełnionym po brzegi stadionie – albo ze względu na wszystko to razem wzięte – atmosfera na Wrigley była wspaniała. Joego, kiedy wchodził w kółko oczekujących, nagradzano rzęsistymi brawami, potem jeszcze rzęsistszymi, kiedy szedł na stanowisko pałkarza. A reakcję trybun na każdy jego hit wprost trudno opisać. On dziękował kibicom za doping, uchylając czapki i kasku, i dalej robił swoje. Po raz dwunasty Joe wchodził na pałkę w końcówce szóstej rundy, przy stanie trzy-dwa dla Cubsów. Czterdzieści jeden tysięcy kibiców powstało z miejsc. Curt Gowdy, komentujący spotkanie w telewizji, przyznał, że ściska go w dołku. Vince Lloyd, komentator radiowy – że nie pamięta bardziej dramatycznej chwili. Lou Boudreau zaniemówił. Hiller zrezygnował z szybkich piłek na rzecz bardziej wyrafinowanych narzutów. Dwa pierwsze Joe wybił na aut, za każdym razem wyrzucając sobie, że nie przepuścił tych piłek, bo obie były złe, nie szły w strefę strajku. Zebrał się w sobie, wziął głęboki oddech i wybił na aut następną piłkę przechodzącą przez górną część strefy strajku. Piłka z czwartego narzutu była wolna i zakręcając, opadała. Mogła przemknąć nad bazą domową na wysokości kolan, a mogła też sześć cali niżej. Joe wolał nie ryzykować. Zgasił ją krótko silnym uderzeniem, piłka odbiła się od bazy domowej – była dobra. Wyleciała wysoko w powietrze i osiągnąwszy najwyższy punkt, zaczęła opadać na trzecią bazę, gdzie przestępując z nogi na nogę, czekał na nią Goodson. Kiedy ją w końcu przechwycił, Joe był już za pierwszą bazą, zaliczywszy dwunastego z rzędu hita. Wysunął się przed Łosia Dropa. Znowu uchylił z galanterią czapki, dziękując za aplauz rozentuzja-

zmowanym trybunom. – Gratulacje, młody – wycedził Willie McCovey, bardzo dobry zawodnik, dając mu klapsa w tyłek swoją rękawicą. Joe uśmiechnął się tylko i kiwnął głową. To był chyba sen, jakiś inny świat. Jeszcze nie tak dawno temu zbierał karty gwiazd baseballu i w swojej kolekcji miał zarówno Williego McCoveya, jak i Williego Maysa. Na początku ósmej rundy McCovey wybił bombę na dwa obiegi, piłka przeleciała nad prawą bandą boiska i prawdopodobnie nigdy nie zostanie znaleziona. Kiedy w końcówce tej rundy pałkę przejmowali Cubsi, Giantsi prowadzili pięć-trzy. Stan stanem, ale większość kibiców przyszła tu nie tylko na mecz. Była to rzadka chwila celebracji. Uwielbiani przez nich Cubsi od 1908 roku nie zdobyli tytułu mistrzów świata. Zdarzały się wówczas pamiętne momenty – w roku 1945 drużyna przegrała mistrzostwa w siedmiu spotkaniach z Detroit – chociaż wtedy, w czasie drugiej wojny światowej, dobrzy gracze służyli w wojsku. Niewielu trafiło do Panteonu Sław – w latach dwudziestych Hack Wilson, a w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych Ernie Banks. Ale ogólnie rzecz biorąc, kibice Cubsów byli zahartowani w przeżywaniu goryczy porażki. Pozostawali wierni swojej drużynie i czekali cierpliwie na mistrzowski skład albo przynajmniej wyróżniającego się spośród reszty zawodnika. Już samo trzynaste wyjście na pałkę Joego, mającego w dorobku dwanaście zaliczonych hitów z rzędu, wystarczało, by podgrzać emocje na trybunach, a ponieważ do tego na każdej z baz stał biegacz, a Joe miał już na koncie dwa wykluczenia miotaczy i dwa obiegi, atmosfera na stadionie osiągała punkt wrzenia. Widzowie poderwali się z wrzaskiem z miejsc, niektórzy nawet się modlili. Hiller zszedł już z górki miotacza, zastąpił go praworęczny Bobby Lund, tradycyjnie pierwszy zmiennik słynący z wyjątkowo silnych narzutów. Joe przyzna potem, że szybkie piłki woli odbijać z lewego stanowiska pałkarza, bo dolatują tam odrobinę wcześniej. Nigdy nie miał oporów przed wybijaniem kolejnych narzutów na aut i czekaniem na piłkę najbardziej mu pasującą,

ale w tym, trzynastym wyjściu na pałkę z perspektywą być może najważniejszego w swojej karierze odbicia postanowił nie odwlekać tego momentu. Odbił pierwszą wysoką szybką piłkę, spojrzał na ustawiającego się do kolejnego narzutu Lunda i wiedział, że jest gotów. Szybką piłkę z drugiego narzutu posłał płasko przed siebie, w środkowe zapole. Tito Fuentes podskoczył, jak mógł najwyżej, ale nie zdołał jej przechwycić. Piłka mknęła dalej lotem koszącym dziesięć stóp nad ziemią, by odbić się w końcu od bluszczu pokrywającego ścianę zapolową na Wrigley Field. Bobby Bonds dopadł ją w paru susach i odrzucił w kierunku pola wewnętrznego. Ale dubel Joego wystarczył, by oczyścić bazy, i biegacze zdążyli je już opuścić. Wślizgując się na drugą bazę, Joe miał już w kieszeni rekord uważany dotąd za nie do pobicia. Stał przez kilka sekund na drugiej bazie z rękami wspartymi na kolanach i wpatrzony w ziemię napawał się odniesionym sukcesem, w który trudno mu było jeszcze uwierzyć. Na stadionie zapanowała euforia, aplauz był ogłuszający. Łapacz Giantsów, Dave Rader, trzymał już piłkę i kiedy opadł kurz, poprosił o czas. Omijając miotacza, podszedł do drugiej bazy i ceremonialnie wręczył piłkę Joemu Castle’owi. Publiczność zachwycona tym sportowym zachowaniem oszalała. Joe zdjął kask i podziękował Dave’owi za jego gest. Sędziowie nie spieszyli się ze wznowieniem meczu. Na ich oczach działa się historia, a czas trwania meczu baseballowego nie jest normowany. Joe podszedł do trybun za ławką Cubsów i rzucił piłkę ojcu. Potem wrócił na drugą bazę i założył kask. Popatrzył w kierunku środkowego zapola i szybkim ruchem otarł łzę z policzka. Kamera to uchwyciła, a Curt Gowdy i Tony Kubek zadbali już o to, by świat zobaczył, że Joe Castle, stojący samotnie na drugiej bazie i prowadzący samotnie w księdze rekordów, teraz już legenda, jest na tyle ludzki, by okazywać emocje.

Rozdział 5

Po godzinie jazdy dwupasmowymi szosami równinnego północnowschodniego Arkansas porządnie zgłodniałem. Skręciłem na żwirowy parking przed przydrożnym barem. Zabrałem z samochodu album z wycinkami prasowymi, żeby przeglądaniem go przy lunchu zniechęcić ewentualnych amatorów wciągnięcia mnie w pogawędkę. Żując nie pierwszej świeżości kanapkę z wieprzowiną i popijając ją piwem korzennym, przewracałem stronice z wycinkami, do których od lat nie zaglądałem. Zaraz po tym, jak Joe pojawił się w Major League, zacząłem zbierać artykuły na jego temat ukazujące się w chicagowskich gazetach, w tym celu regularnie odwiedzałem bibliotekę w White Plains. Kserowałem je za pięć centów sztuka na wielkogabarytowej kserokopiarce stojącej w dziale czasopism. Wydania „Sun-Times” i „Tribune” z niedzieli piętnastego lipca pełne były relacji i zdjęć z historycznego sobotniego meczu. Joe był przez dziennikarzy rozchwytywany i najwyraźniej bardzo mu się to podobało. W wywiadach, których udzielał, mówił między innymi: „No, jeśli utrzymam się w składzie, to do końca sezonu zaliczę jeszcze trochę hitów”. I: „O, jak nic. Do końca zostały nam jeszcze siedemdziesiąt cztery spotkania. Przynajmniej jeden homer na mecz niewyjęty”. I potem: „Kiedyś w końcu pójdę w odstawkę”.

I jeszcze: „Proporzec? Kurczę, proporzec to mamy właściwie w kieszeni. Teraz myślimy już o mistrzostwach świata. Chciałbym zagrać z A’sami”. Z wypowiedzi Joego wynikało, że lubi podroczyć się z prasą i że to, co mówi, należy traktować z przymrużeniem oka. Komentatorzy baseballu z Chicago, zawsze surowi krytycy, byli nim oczarowani 1 określali go jako „zadzierzystego, ale ani trochę aroganckiego” oraz „czasami wyraźnie oszołomionego tym, czego dokonał”. Jego koledzy z drużyny też byli pod wrażeniem, ale nie popadali w euforię. Jeden z nich powiedział: „Ta dobra passa kiedyś się chłopakowi skończy, miejmy tylko nadzieję, że parę tygodni jeszcze z nią pociągnie. Grunt, że wygraliśmy cztery ostatnie mecze”. Whitey Lockman, zapytany, czy Joe pozostanie na dłużej w składzie, prychnął: „Powariowaliście?”. Zdjęcia przedstawiały młodzieńczą twarz dwudziestojednolatka, który wspiął się właśnie na szczyt. Był przystojny, miał głęboko osadzone niebieskie oczy i kręcone blond włosy – mógł się podobać kobietom. W jednym z artykułów nadmieniano, że jest kawalerem i nie było jeszcze w jego życiu żadnej liczącej się dziewczyny. Wszyscy zakochiwali się w Joem Castle’u.

***

Obejrzałem mecz tygodnia w domu z mamą, a potem spotkałem się z Tomem Sabbatinim i Jamiem Brooksem na placu zabaw i przerzucaliśmy się tam piłką baseballową, rozprawiając o Joem, odtwarzając każde jego wyjście na pałkę. W to przepiękne letnie popołudnie wszyscy trzej nie mieliśmy wątpliwości, że pewnego dnia dokonamy czegoś tak samo wiekopomnego, jak wyczyn Joego Castle’a. Bo że zostaniemy zawodowymi baseballistami, już dawno było postanowione. Wahaliśmy się jeszcze tylko, którą z drużyn raczymy wzmocnić swoimi osobami. Teraz ustaliliśmy jednogłośnie, że będziemy grali, i to długo, w drużynie Cubsów.

Jadłem z mamą i Jill obiad, kiedy zadzwonił telefon. To był mój trener z informacją, że rano odbyły się wybory i jako jedyny jedenastolatek zostałem wytypowany do dwunastoosobowego składu Drużyny Gwiazd. Marzyłem o tym, oczywiście, ale nie wierzyłem, że to marzenie się ziści. Byłem oszołomiony i pękałem z dumy. Wypiszczawszy tę wiadomość mamie i Jill, chciałem natychmiast dzwonić do ojca. Ale on był z Metsami w Atlancie, pewnie już na stadionie, bo o siódmej wieczorem miał się rozpocząć mecz, a marne były widoki, że po meczu oddzwoni. Mama poradziła mi, żebym wstrzymał się z tym telefonem do niedzielnego przedpołudnia i dopiero wtedy zadzwonił do niego do hotelu.

***

Po zjedzeniu kanapki zamykam album, reguluję rachunek i ruszam w dalszą drogę. Niedługo potem zostawiam za sobą pola ryżu i fasoli, krajobraz coraz bardziej się fałduje, wjeżdżam w góry Ozark, które są nie tyle górami, co trochę wyższymi wzgórzami. W Batesville, gdzie urodził się Rick Monday, przejeżdżam przez most nad White River na drugą stronę rzeki i skręcam na północ. Jadąc wzdłuż jej biegu, mijam Mountain View i już jestem w Ozark National Forest. Przyjemnie się jedzie krajową piątką, wąską, wijącą się szosą; można by zrobić piękne zdjęcie do kalendarza. Trawa jest już brązowa, zupełnie jak w październiku, choć to dopiero sierpień. O ile mi wiadomo, Joe Castle mieszka nadal w Calico Rock. Kiedy urwała się nagle jego krótka kariera, wrócił do domu i jakby się pod ziemię zapadł. Przez jakiś czas pisano jeszcze o nim w gazetach, ale w końcu, kiedy nie było z nim praktycznie żadnego kontaktu, dziennikarze i reporterzy o nim zapomnieli. Ostatnią próbą przeprowadzenia z Joem wywiadu była wizyta w miasteczku wysłannika „Sports Illustrated” w roku 1977, ale mieszkańcy szybko zwarli szeregi i nabrali wody w usta. Pomimo starań nie udawało mu się dotrzeć do Joego i w końcu

jego brat, Red, poprosił go grzecznie o opuszczenie Calico Rock.

***

Wjeżdżając do Calico Rock, powtarzam sobie chyba po raz setny, że głupio robię. Że moja mała misja nie tylko spali na panewce, ale również nie wyjdzie mi na zdrowie. To urocze miasteczko położone na szczycie klifu nad White River. Przy moście stawy rybne, a w nich pstrągi; wędkarstwo jest nad tą rzeką bardzo popularne. Parkuję przed ciągiem sklepików na Main Street i przez chwilę próbuję sobie wyobrazić, jak tu było przed trzydziestu laty, kiedy znajomi i rodzina Joego zebrani przed jednym z tych sklepów słuchali z napięciem Vince’a Lloyda i Lou Boudreau relacjonujących mecze tamtego magicznego lata. Niemal słyszę ten zbiorowy jęk rozpaczy, kiedy Joe upadł. Szukam niejakiego Clarence’a Rooka, właściciela „Calico Rock Record”, niskonakładowego lokalnego tygodnika, który od półwiecza opisuje bieżące sprawy miasteczka i okolic. Pan Rook pracuje w tygodniku prawie od samego początku i jeśli odmówi mi pomocy, to nie wiem, co zrobię, bo żadnego alternatywnego planu nie mam. Redakcja mieści się przy Main Street, dwa kroki od sklepu wielobranżowego Evansa. Biorę głęboki oddech i wchodzę. Młoda sekretarka w niebieskich dżinsach wita mnie szerokim uśmiechem i przyjaznym „dzień dobry”. – Ja do pana Clarence’a Rooka – oznajmiam dobrze przećwiczonym tonem. – Jest bardzo zajęty – mówi dziewczyna. – Może ja będę mogła panu w czymś pomóc? – Nie, ale dzięki za dobre chęci. Naprawdę muszę się z nim widzieć. – Spróbuję. Pańskie nazwisko? – Paul Casey. Jestem dziennikarzem „Baseball Monthly”. – To kłamstewko ma krótkie nóżki, ale prawda pogrążyłaby mnie już w przedbie-

gach. – Ciekawe – mruczy dziewczyna. – I co pana sprowadza do Calico Rock? – Zbieram materiały do artykułu, który piszę – odpowiadam z pełną świadomością, jak ogólnikowo to zabrzmiało. – No dobrze. – Dziewczyna wzdycha. – Zobaczę, co się da zrobić. Znika na zapleczu. Słyszę głosy. Na ścianach wiszą oprawione w ramki egzemplarze archiwalnych numerów tygodnika. Jeden przyciąga mój wzrok. Jest z lipca 1973 roku. Wytłuszczony nagłówek głosi: Rewelacyjny debiut Joego Castle’a w podstawowym składzie Cubsów. Podchodzę bliżej i zaczynam czytać. Autorem tego artykułu, podobnie jak większości artykułów z pierwszej strony, był Clarence Rook i z tekstu wprost bije duma. Mam go w swoim albumie wycinków prasowych. – Pan Rook przyjmie pana – oznajmia sekretarka i wskazuje ruchem głowy wąski korytarzyk. – Pierwsze drzwi po prawej. – Dziękuję – mówię z uśmiechem i wchodzę na zaplecze. Clarence Rook to barwna postać – rumiane policzki, biała koszula, czerwona muszka, czerwone szelki. Ma jakieś siedemdziesiąt lat, bujną siwą brodę i szopę siwych włosów w stylu Marka Twaina. Żuje ustnik fajki, którego prawie nie wyjmuje z ust, i siedzi za starym drewnianym biurkiem, na którym piętrzą się stosy rozmaitych teczek i gazet. Stoi tam jeszcze sfatygowana, odrapana, ale będąca nadal w użyciu maszyna do pisania marki Royal z lat pięćdziesiątych. – Witam, panie Casey – odzywa się piskliwym, energicznym głosem i wyciąga prawą rękę. – Clarence Rook, do usług. Ściskam tę prawicę i mówię: – Miło mi. Dziękuję, że zgodził się pan mnie przyjąć. – Nie ma sprawy. Proszę usiąść. Siadam na jedynym krześle niezawalonym papierzyskami. – Skąd pan jest? – pyta, odsłaniając w uśmiechu pożółkłe od tytoniu zęby. – Z Santa Fe – mówię.

– O, piękne strony. Kilka lat temu wybraliśmy się z żoną w wojaż po zachodzie i po drodze wpadliśmy do Santa Fe, żeby zobaczyć Muzeum Georgii O’Keeffe. Malownicze strony, pewnie miło się tam mieszka. – Owszem, nie narzekamy, ale wasze miasteczko też jest urokliwe. – Nie da się ukryć. Urodziłem się kawałek stąd, w Mountain Home; i nie przypuszczam, żebym stąd kiedykolwiek z własnej woli wyemigrował. – Od dawna jest pan właścicielem tej gazety? – pytam. Chwila luźnej rozmowy, zanim przejdę do rzeczy. On najwyraźniej nie ma nic przeciwko. – Kupiłem ją dwadzieścia lat temu od pani Meeks, pierwszej właścicielki i założycielki. Zatrudniła mnie, kiedy byłem jeszcze młodzieniaszkiem. Przez myśl mi wtedy nie przeszło, że życie upłynie mi na redagowaniu gazety, ale kocham to zajęcie. Pan też pisze? – Nie, proszę pana. Nie jestem ani pisarzem, ani dziennikarzem. Pan Rook, zbity z tropu, poważnieje, mruży oczy. – I nie nazywam się Paul Casey – dodaję. – Moje prawdziwe nazwisko to Tracey. Paul Tracey. Pan Rook wyjmuje z szuflady biurka kapciuch, bez pośpiechu napełnia cybuch fajki tytoniem, ubija go i przypala zapałką. Przez cały ten czas ani na chwilę nie spuszcza ze mnie wzroku i wreszcie, wypuściwszy z kącika ust mały kłębek dymu, pyta: – Czy zdarzyło się kiedyś, że ktoś skojarzył sobie pana z Warrenem Traceyem? – Owszem, zdarzyło. – To jakiś pana krewny? – Ojciec. Tak jak się obawiałem, nie zostało to dobrze przyjęte. Od trzydziestu lat miewam chwile zawahania, kiedy przychodzi mi wymieniać swoje nazwisko. Na ogół nie wywołuje ono żadnych reakcji, ale nasłuchałem się już tylu nieprzyjemnych komentarzy, że jestem przeczulony na tym punkcie. Przez dłuższą chwilę pan Rook, wpatrując się we mnie, pyka zapa-

miętale z fajki, w końcu mówi: – Mogą tu pana zastrzelić. – Nie przyjechałem tutaj wystawiać się na strzał, panie Rook. – To po co przyjechałeś, synu? – Mój ojciec umiera na raka trzustki. Zostało mu kilka miesięcy. Kolejne pyknięcie, kolejny kłąb dymu. – Przykro mi – wymrukuje, ale tylko z grzeczności. – Wątpię, żeby słysząc tę nowinę, Calico Rock pogrążyło się w żałobie – mówię. Pan Rook kiwa głową i przyznaje: – I tu się pan nie myli. Większość ludzi z tych stron z miłą chęcią zobaczyłaby Warrena Traceya płonącego na stosie. I to powoli. – Zdaję sobie z tego sprawę. – Czy ktoś prócz mnie wie, że pan tu jest? – Nie. Tylko pan. Clarence Rook bierze głęboki oddech i wpatrując się w lampę stojącą na biurku, próbuje zebrać myśli. Zegar na ścianie wskazuje dziesięć po piątej po południu. Czekam w napięciu. Wyprosi mnie ze swojego gabinetu czy nie? Zakładam, że nie, bo mimo wszystko jest dziennikarzem, a ci są z natury ciekawi. – Gdzie mieszka teraz pański ojciec? – pyta w końcu. – Na Florydzie. Porzucił rodzinę, kiedy miałem dwanaście lat, i od tamtego czasu nie mamy z nim prawie żadnego kontaktu. Nie jesteśmy z nim blisko, nigdy nie byliśmy. – To on pana tu przysłał? – Nie. Nic o tym nie wie. – To, jeśli wolno spytać, co pan tu właściwie robi? – Chcę porozmawiać z Joem Castle’em, a pan, jak mniemam, dobrze zna tę rodzinę. – Fakt, znam, i to na tyle, by poinformować pana, że Joe nie rozmawia z obcymi, a już za cholerę nie będzie się chciał spotkać z synem Warrena Traceya.

Rozdział 6

Niedziela, piętnasty lipca 1973 roku. Wrigley Field znowu wypełniło do ostatniego miejsca czterdzieści jeden tysięcy zagorzałych kibiców. Kolejne dziesięć tysięcy kłębiło się pod stadionem. Tam jedni mieli jeszcze nadzieję zdobyć bilet, inni raczyli się piwem, jeszcze inni słuchali transmisji radiowej, wszyscy zaś chcieli być jak najbliżej miejsca, gdzie tworzy się historia baseballu. Emocje podsycał fakt, że pierwszym miotaczem Giantsów był Juan Marichal, a mecze na wyjeździe tej drużyny z jego udziałem zawsze wzbudzały ogromne zainteresowanie. Marichal, choć najlepsze lata miał już za sobą, wciąż potrafił zaleźć przeciwnikowi za skórę. Jego widowiskowe nakręcanie się, fantastyczna kontrola nad piłką, niepowtarzalna taktyka i skuteczność sprawiały, że był zawodnikiem nietuzinkowym i zawsze niebezpiecznym. W ciągu ostatnich trzynastu lat często występował na Wrigley i spotkań wygranych miał na koncie o wiele więcej niż porażek. Numer wyciął już na samym wstępie. Kiedy w końcówce pierwszej rundy na pałkę wszedł Joe, Marichal piłkę z pierwszego narzutu posłał w jego bark. Joe, ratując się przed kontuzją, w ostatniej chwili, odruchowo, przypadł do ziemi. Na Wrigley zawrzało. Z ławki Cubsów dobiegły okrzyki świętego oburzenia, w kierunku górki miotacza, na której uśmiechnięty Marichal obracał w dłoniach piłkę baseballową, szykując

się do drugiego narzutu, poleciały pogróżki i wyzwiska. Joe, chociaż rozgrywał dopiero czwarty mecz w Major League, takim zupełnym nowicjuszem nie był i wiedział, że jeszcze nie pora, żeby zrewanżować się miotaczowi za to złośliwe zagranie. Najważniejsze to wybrać odpowiedni moment, a ten prędzej czy później nadejdzie. Tylko patrzeć, jak zaczną w ciebie celować, przygotuj się na to i nie bądź w gorącej wodzie kąpany, radził mu brat Red. W następnym narzucie poleciała szybka piłka i Joe, stojący po lewej stronie bazy domowej, odbił ją w kierunku prawej linii autowej zapola. Pomknęła ze świstem niczym pocisk, wprawiając w osłupienie obrońców i zapierając dech w piersiach widzom. Była bezsprzecznie autowa, ale wznosiła się i wznosiła, aż wylądowała na drugim poziomie trybun. Piłka z tego narzutu mijała krawędź strefy strajku o dobre sześć cali, leciała z szybkością jakichś dziewięćdziesięciu pięciu mil na godzinę i Joe nie miał większych trudności z wybiciem jej na aut. Marichal był pod wrażeniem. Pierwszobazowy, Willie McCovey, cofnął się o krok, co nie uszło uwagi Joego. Szybka piłka z trzeciego narzutu pomknęła w strefę strajku. Joe zgasił ją ze zwłoką i już pędził w kierunku pierwszej bazy. Marichal nie wierzył własnym oczom. Cofnięty McCovey spóźnił się z reakcją. Tito Fuentes rzucił się ratować pierwszą bazę, ale nadaremnie. Piłka przetoczyła się przez kredową linię łączącą bazy, potem odbiła nieco w lewo. Kiedy McCovey wreszcie do niej dopadł, Joe Castle mijał już w pełnym pędzie pierwszą bazę. Czternaście na czternaście. McCovey nic nie powiedział. Kiedy trybuny się uspokoiły, Marichal nastąpił na gumę, spojrzał na łapacza, Dave’a Radera, zaczął się stroszyć – jak to on, teatralnie – i zanim w końcu wykonał narzut, Joe był już w połowie drogi do drugiej bazy. Rader odrzucił piłkę do Fuentesa idealnie, ale było już za późno. Joe spokojnym wślizgiem osiągnął drugą bazę, zerwał się na równe nogi, spojrzał na Marichala, wzruszył ramionami, uśmiechnął się i rozłożył ręce, tak jakby chciał powiedzieć: „Rzuciłeś we mnie, teraz masz za swoje”. Dwa narzuty później skradł trzecią bazę, a zaraz potem, po piłce uznanej przez sędziego za przepuszczoną, był już na bazie domowej,

kończąc obieg. W końcówce czwartej rundy odbita przez niego piłka spadła tuż za granicą pola wewnętrznego, na początku środkowego zapola, co umożliwiło mu zaliczenie singla – był to jego piętnasty z rzędu hit. Potem Marichal wykorzystał chwilę jego nieuwagi i zbił go w drodze z pierwszej bazy na drugą. Tak jak to było do przewidzenia, Joe został w końcu wyeliminowany. W swoim szesnastym wyjściu na pałkę w końcówce siódmej rundy Joe wybił piłkę w głąb środkowego zapola i przez chwilę wydawało się, że ta wyleci za mur. Środkowy zapolowy, Garry Maddox, cofał się i cofał z zadartą głową, i przechwycił wreszcie piłkę na granicznym pasie ziemi, pod samą porośniętą bluszczem ścianą trzysta dziewięćdziesiąt dziewięć stóp od bazy domowej. Dobra passa dobiegła końca. Joe, przebierając nogami, obserwował Maddoxa z drugiej bazy i kiedy wykluczenie stało się faktem, skierował się w stronę ławki swojej drużyny. Publiczność zgotowała mu owację na stojąco i Joe nie spieszył się zbytnio z opuszczeniem boiska. Po meczu Cubsi wydali oświadczenie, że zmieniono mu koszulkę. Joe Castle zdjął tę z numerem 42 i już do końca swojej krótkiej kariery grał w nowej, z numerem 15.

***

W następny czwartek Metsi rozpoczynali u siebie czteromecz z Cardinalsami i miał to być przedsmak zbliżającego się Meczu Gwiazd. Znałem, rzecz jasna, harmonogram rotacji miotaczy. W czwartkowy wieczór na górkę jako pierwszy miał wejść mój ojciec i bardzo chciałem obserwować go w akcji z trybun Shea Stadium. W czwartek po południu, zanim ojciec pojechał na mecz, udało mi się porozmawiać z nim trochę o baseballu. Był jak zwykle nieobecny duchem, dopadła go przedmeczowa trzęsiączka. Zamknięty w sobie był na

co dzień, ale w dni, kiedy miał grać, całkiem się wyłączał; kiedy coś do niego mówiłem, nie byłem pewny, czy w ogóle mnie słyszy. Miał trzydzieści cztery lata i desperacko starał się czymś wykazać w swojej dobiegającej końca karierze. Teraz, wracając pamięcią do tamtych lat, dochodzę do wniosku, że przerażała go perspektywa starzenia się bez baseballu. Z biegiem czasu wychodziło na jaw, że wielki Warren Tracey wcale nie jest taki wielki. W rotacji miotaczy Metsów był czwarty, za Jonem Matlackiem, Jerrym Koosmanem i niesamowitym Tomem Seaverem. Przed samą przerwą w rozgrywkach spowodowaną zbliżającym się Meczem Gwiazd miał w dorobku cztery zwycięstwa, sześć porażek i średnią zawinionych obiegów rozdętą do 5,60. Nowojorscy dziennikarze sportowi domagali się jakiegoś nowego czwartego miotacza na jego miejsce. Metsi mieli jeszcze dwa zaległe spotkania, ale niewielka była nadzieja, że odrobią straty. – Gratuluję powołania do Drużyny Gwiazd Małej Ligi – mruknął. Siedzieliśmy na patio, w cieniu, sącząc koktajle mleczne. On – bananowy, który sam sobie przyrządził dokładnie sześć godzin przed wyjściem na górkę miotacza, takie już miał dziwactwo. Powiedział mi kiedyś, że wszyscy baseballiści, zwłaszcza miotacze, mają rozmaite dziwactwa, zacząłem więc obmyślać własne. – Dzięki. W tym tygodniu trenowaliśmy dzień w dzień. Pierwszy mecz mamy z Rye w sobotę o drugiej po południu. – Sorry, ale nie będę mógł przyjść. – Metsi grali w sobotę o tej samej porze, czyli wilk syty i owca cała, pomyślałem. Jego nie będzie na moim meczu, a mnie na jego. – Wchodzisz na górkę? – zapytał. – Raczej nie. Jestem teraz drugi, za Donem Clementsem. On ma dwanaście lat. Mało go to obchodziło. Zapatrzony w trawnik, zagubiony we własnym światku, popijał koktajl. Prawdę mówiąc, nie miałem mu tego za złe. W dni, kiedy sam miałem stanąć na górce miotacza, również nie potrafiłem myśleć o niczym innym. Aż trudno sobie wyobrazić, co musi przeżywać człowiek, który ma wejść na górkę na wypełnionym po brzegi Shea Stadium i występować przed pięćdziesięciotysięczną widownią.

– Co myślisz o tym Joem Castle’u? – spytałem. Prychnął pogardliwie. – Początek niezły, ale facet się wypali. Rozgryzamy takich w góra dwa sezony. Każdy nowicjusz ma swoją piętę achillesową. Wcześniej czy później znajdujemy na niego haka. Rzadko wyrażał się pochlebnie o innych zawodnikach, nawet tych ze swojej drużyny. Kiedy miałem jedenaście lat, wydawało mi się to dziwne, z biegiem czasu zrozumiałem jednak, że był tak niepewny własnych umiejętności, że trudno mu było chwalić innych. – Nie widział jeszcze porządnego ślizgacza – dodał i znowu się zamyślił. Nie chciałem wdawać się w dyskusję ani się z nim sprzeczać. Wystarczało mi, że rozmawiam z ojcem o baseballu. I on to nazywa „niezłym początkiem”? Po siedmiu meczach Joe miał już na koncie dwadzieścia cztery hity w trzydziestu jeden wejściach na pałkę, do tego dziewięć homerów i dziewięć skradzionych baz. – Tato, jesteś dzisiaj miotaczem, chciałbym obejrzeć ten mecz na żywo. Przyjechałbym pociągiem i nie plątał ci się pod nogami. Zabrałbym jeszcze Toma. Ojciec ściągnął brwi i upił kolejny łyczek. Można by zakładać w ciemno, że synowi zawodnika przysługują wszelkie przywileje, w tym możliwość oglądania z bliska przedmeczowej rozgrzewki drużyny, prawo wejścia do szatni, no i, rzecz jasna, darmowe bilety. W przypadku Warrena Traceya było inaczej. On nie chciał, żebym przychodził na jego mecze, i często pomstował na innych graczy, którzy pozwalali swoim latoroślom pałętać się przed meczem przy ławce. Uważał to za wysoce nieprofesjonalne. Murawa była dla niego ziemią świętą, po której wolno stąpać tylko tym w strojach meczowych. Stanowczo odmawiał udzielania przedmeczowych wywiadów dziennikarzom, którzy weszli na boisko, bo jego zdaniem miejsce prasy było w lożach prasowych. – Zobaczę, co się da zrobić – mruknął w końcu, tak jakby robił mi wielką łaskę.

Mama nie pozwoliłaby mi jechać pociągiem samemu, dobrałem więc sobie do towarzystwa Toma Sabbatiniego. – Widzę, że twoja mama nie wybiera się dzisiaj na mecz – skomentował Tom. Z tym bywało różnie. Mama rzadko chodziła na mecze, a najchętniej nie chodziłaby wcale. Kiedy się już jednak poświęciła, siadaliśmy w sektorze przeznaczonym dla członków rodzin Metsów; znałem kilkoro dzieci zawodników, ale z żadnym z nich się nie przyjaźniłem, bo nikt poza nami nie mieszkał w White Plains. Mama stroniła od żon innych członków drużyny i dopiero po latach wyjaśniła mi dlaczego. Otóż ojciec był kobieciarzem – zdradzał mamę na wyjeździe, w domu, na wiosennych zgrupowaniach, gdzie tylko się dało i z kim się dało. Mama o tym wiedziała, ale nie bardzo wiem skąd. Wśród graczy każdej zawodowej drużyny baseballowej są tacy, którym zdarzają się skoki w bok, i tacy, którzy dochowują wierności swoim żonom i dziewczynom. Nie wiem, jaki jest stosunek procentowy jednych do drugich, i wątpię, żeby ktoś kiedyś prowadził takie statystyki. Kogo to obchodzi? Mama powiedziała mi po latach, że wszystkie żony Metsów wiedziały, którzy z zawodników są kobieciarzami, i lepiej było zakładać, że każda ma wyrobione zdanie na temat prowadzenia się Warrena Traceya. Czuła się upokorzona, siedząc z Jill i ze mną w sektorze dla rodzin graczy i usiłując udawać, że jesteśmy jeszcze jedną szczęśliwą rodzinką. W lipcu 1973 roku, po dwunastu latach nieudanego małżeństwa, moi rodzice snuli już, każde z osobna, w sekrecie, plany wywikłania się z tego związku.

***

Tamtego wieczoru dojechaliśmy z Tomem pociągiem na dworzec Grand Central, a stamtąd metrem pod Shea Stadium. Miejsca mieliśmy wymarzone – w dziesiątym rzędzie, niedaleko ławki Metsów. Przez

sześć rund ojciec rzucał dobrze, zawiniając tylko trzy hity, ale w dziewiątej Metsi, prowadząc już dwoma obiegami, dali się ograć. Wracaliśmy metrem zapchanym wkurzonymi kibicami Metsów, niektórzy z nich byli pijani. Niekiedy podczas takich podróży albo pod boiskiem Małej Ligi, a nawet w szkole, zdarzało mi się słyszeć, jak ktoś psioczy na Warrena Traceya. Nowojorscy kibice to dobrze poinformowani, fanatyczni i bezwzględni ludzie. (Byłem kiedyś na Shea świadkiem, jak wybuczeli samego Toma Seavera). Ilekroć słyszałem niepochlebny komentarz na temat mojego ojca, ponosiło mnie i gotów byłem pomścić zniewagę. Ale te krytyczne uwagi były często uzasadnione. Dojechałem do domu, zameldowałem się mamie i czym prędzej wskoczyłem do łóżka. Nie uśmiechało mi się oglądać jego powrotu, jeśli w ogóle miał tej nocy wrócić. Po swojej kolejce na górce miotacza szedł zawsze w największe tango. Przed nim trzy dni wolnego, więc dlaczego miałby sobie nie pofolgować, nie pójść na całość?

Rozdział 7

W następną

sobotę drużyna All-Stars Wschodniego White Plains

przegrała w pierwszej kolejce regionalnego turnieju z Rye, a Metsi przegrali z Cardinalsami. Ani ja, ani mój ojciec nie graliśmy w tych spotkaniach. On pauzował, ale ja powinienem z rundę, albo i dwie, rozegrać. W normalnym sezonie, kiedy nie rzucałem, pałętałem się przynajmniej po zapolu. Hity, jakie zaliczyłem w osiemnastu meczach ze stanowiska pałkarza, dawały mi szóste miejsce w lidze, a pod koniec meczu z Rye potrzebny nam był dobry pałkarz. Mimo to nasz trener mnie nie wystawił. Studiując grafik składów na najbliższe mecze, nagle poczułem się podle. W następnym meczu, w poniedziałek po południu, przeciwko Eastchester, miałem stanąć jako pierwszy na górce miotacza, a ojciec będzie wtedy w domu. Nie zakwalifikował się do Drużyny Gwiazd National League, nie brano go nawet pod uwagę, chociaż uważał, że na to zasługuje. Przerwa na Mecz Gwiazd, który miał być rozegrany we wtorkowy wieczór w Kansas, trwała trzy dni. Po rozgrywkach, które trwają od pierwszego kwietnia do końca września i obejmują osiemdziesiąt jeden meczów u siebie i osiemdziesiąt jeden na wyjeździe, ligowcy z ulgą witają przerwę na Mecz Gwiazd. Ci, których nie powołano do składu, często rozjeżdżają się do domów albo robią sobie krótkie wakacje. Rok wcześniej, kiedy też go nie doce-

niono, ojciec spędził tę przerwę z kolegą z Metsów w Montanie, gdzie łowili pstrągi, a kiedy rozgrywki zostały wznowione, dołączyli do swojej drużyny w San Francisco. Podsłuchiwałem pilnie, ale niestety nie usłyszałem niczego, co by zapowiadało taki wypad na ryby w tym roku.

***

Ojciec, kiedy przychodził na moje mecze, nigdy nie siadał na ławkach z mamą i innymi widzami. Mówił, że go rozpraszają. Kiedyś przez tydzień pomstował na jakiegoś dzieciaka, który poprosił go o autograf. Grał w Metsach, uważał się zatem za sławnego i zadawanie się z szaraczkami było poniżej jego godności. Żeby się od tego pospólstwa odseparować, upatrzył sobie miejsce przy samym płocie, nieopodal naszej ławki, i stojąc tam samotnie, wykrzykiwał krytyczne uwagi oraz udzielał dobrych rad. Gardził wszystkimi moimi trenerami, bo jego zdaniem nie znali się na baseballu, i głośno im to wytykał. Kilka razy zmuszony byłem przepraszać tego czy tamtego za jego inwektywy. Turniej rozgrywany był w Scarsdale. Przez całą drogę na boisko nikt w samochodzie nie odezwał się słowem. Ja z Jill – naburmuszoną, bo nie cierpiała baseballu – siedzieliśmy z tyłu. Ojciec był rozdrażniony, bo rano przeczytał w „Timesie”, że Metsi z Warrenem Traceyem na górce miotacza mogą nie zdobyć proporca. Mnie z nerwów bolał brzuch. Mama przerzucała bez pośpiechu kartki jakiegoś czasopisma, zupełnie jakby wszystko było w najlepszym porządku. Na górkę miotacza jakoś wszedłem, ale ledwie mogłem utrzymać piłkę w dłoni. Szybką piłkę z mojego pierwszego narzutu, która wcale nie była taka szybka, pałkarz odbił płasko i mocno, ale wprost w naszego łącznika. Wziąłem głęboki oddech i poczułem się lepiej. Szybką piłkę z mojego drugiego narzutu pałkarz wybił tak, że szła na aut obok naszego pierwszobazowego. Dwa narzuty – dwa wykluczenia. Może nie będzie tak źle. Z trzecim pałkarzem mogły być kłopoty, wszyscy go znali.

Nazywał się Luke Gozlo i było to wielkie, pyskate chłopaczysko z wielką pałą na poparcie tego, co wygadywał. Ściągnęli go potem do siebie Red Soxi i zniknął z oczu w ich rezerwach. „Nigdy nie kieruj piłki w środek bazy domowej. Lepszy już spacerek niż homer”, wbijał mi do głowy mój trener. Robiłem, co mogłem, żeby wysłać Gozla na spacerek, ale trzeci narzut mi nie wyszedł i piłka trafiła w środek strefy strajku. Luke odbił ją z taką siłą, że zrobiło mi się słabo. Nasz lewy zapolowy nawet nie drgnął. Stał, niemota, z zadartą głową, podparty pod boki, i gapił się na piłkę, jakby to był ponaddźwiękowy myśliwiec, który zabłądził nad nasze boisko. Piłka wylądowała na parkingu. Luke, pompując pięścią powietrze, pohukując i wydając okrzyki triumfu, obiegł pierwszą i drugą bazę. Ale palant. Nastąpił na bazę domową i ściągnął z głowy kask, żeby pokazać wszystkim swoją uśmiechniętą gębę. Narzuciłem najmocniej, jak potrafiłem, trzy szybkie piłki i wystrajkowałem pałkarza czyściciela. Kiedy schodziłem z boiska (nigdy z niego nie zbiegałem; ojciec powtarzał mi, że miotacz nigdy nie zbiega z boiska), ojciec zamachał do mnie. Ale mój trener, przewidując kłopoty, wyszedł mi naprzeciw i czekał przy linii autowej. Otoczył mnie ramieniem, powiedział, żebym się wyluzował, i odprowadził na ławkę, gdzie nie docierał głos ojca udzielającego rad. Na początku czwartej rundy, przy wszystkich bazach pustych i bez wykluczeń, na stanowisku pałkarza stanął Luke Gozlo. – Paul! – zawołał ojciec, żeby ściągnąć na siebie moją uwagę, ale udałem, że go nie słyszę. W pierwszym narzucie posłałem szybką piłkę, którą Luke chciał odbić, ale chybił. Kiedy nasi kibice wiwatowali, usłyszałem krzyk ojca: – Skoś go, Paul! Spojrzałem na trenera. On też to słyszał i kręcił głową, jakby chciał powiedzieć: „Ani się waż!”. Trafiłem już piłką kilku pałkarzy, ale nigdy z rozmysłem. Rok wcześniej narzucona przeze mnie piłka odbiła się od kasku Kirka Barnesa. Odgłos, jaki temu towarzyszył, był obrzydliwy. Kirk płakał potem przez godzinę i obaj omal nie wycofaliśmy się z gry.

Nie chciałem zresztą zadzierać z Lukiem Gozlem. Był z niego kawał zawadiaki, mógł zaczekać na mnie po meczu na parkingu i spuścić mi tam łomot. W następnym narzucie posłałem rogala – i to był wielki błąd. Luke odbił piłkę i kiedy wyleciała za płot, z pohukiwaniem, pajacując jak to on, zaczął okrążać bazy. W tym momencie pożałowałem, że nie potraktowałem go dyńką. Wystrajkowałem dwóch następnych pałkarzy, ale potem zafundowałem dwóm kolejnym spacerek, piąty wybił narzuconą przeze mnie piłkę w powietrze, daleko w głąb prawego zapola. Schodząc na ławkę, zerknąłem na ojca. Ręce miał założone na piersi, kręcił głową, marszczył czoło i mamrotał coś pod nosem. Przemknęło mi przez myśl, że może lepiej będzie wracać do domu okazją. Zabrać się z trenerem albo z którymś z kolegów z drużyny. A może w ogóle przeprowadzić się do Sabbatinich i wreszcie pożyć jak człowiek. Przegrywaliśmy pięć-dwa, groziło nam wyeliminowanie, wobec czego trener postanowił ratować się wymianą miotaczy. Chciałem dalej grać, a jednocześnie z ulgą przyjmowałem do wiadomości, że zostaję na ławce i do końca meczu nie będę już musiał wychodzić na boisko. Eastchester wygrało z nami jedenaście-dwa i dla nas sezon się skończył. Dobiegła także końca moja kariera. Już nigdy nie miałem założyć stroju meczowego.

***

Kiedy ruszyliśmy w drogę powrotną, ojciec milczał może ze dwie minuty, dłużej nie wytrzymał. – Pożałowania godne to było – odezwał się. Mama zjeżyła się i fuknęła: – Nie zaczynaj, Warren. Nawet o tym nie myśl. Zamknij się i jedź. Nie widziałem jego twarzy, ale założyłbym się, że policzki mu pała-

ją. Wiedziałem, że najchętniej zatrzymałby teraz samochód, spoliczkował mamę, a potem przeskoczył na tylną kanapę i rzucił się na mnie. I przejeżdżający kierowcy staliby się naocznymi świadkami kolejnej pomeczowej awantury w rodzinie Traceyów, tym razem w plenerze, na poboczu szosy. Ale jak się dobrze zastanowić, to ojcu zdarzało się podnieść na mamę rękę tylko wtedy, kiedy był pijany. Żadne to dla niego usprawiedliwienie, ale przypomniawszy sobie ten fakt, trochę się uspokoiłem. Pożałowania godne? Sam miał dotąd w dorobku sześćdziesiąt jeden zwycięstw na osiemdziesiąt porażek. To nie było godne pożałowania? A ten pożałowania godny występ w maju, w meczu z Dodgersami, kiedy już w pierwszej rundzie zawinił sześć obiegów i schodząc z górki miotacza, zostawiał zajęte wszystkie bazy, ugrawszy tylko jedno wykluczenie? A ten żałosny występ w Pittsburghu, gdzie w siódmej rundzie roztrwonił prowadzenie pięcioma obiegami, zanim Metsi zdążyli rozgrzać zmiennika? Przyganiał kocioł garnkowi. Znałem jego statystyki lepiej niż on sam, ale wiedziałem, że gdybym teraz wytknął mu jego błędy, oberwałbym pięścią. Trzymałem więc język za zębami. On też się już nie odzywał i tak dojechaliśmy do domu. – Chodźmy na podwórko, Paul – powiedział, gasząc silnik. – Chciałem ci coś pokazać. Spojrzałem na matkę, szukając u niej ratunku, ale ona już wysiadała. Pokazówka na podwórku za domem szybko nabrała przykrych, a potem brutalnych akcentów. Kiedy dobiegła końca, poprzysiągłem sobie, że już nigdy w życiu nie wezmę do ręki ani piłki, ani pałki.

Rozdział 8

Joe

dotarł do Calico Rock w poniedziałek nad ranem. W oknach

jego domu paliło się światło; rodzice czekali. Parkując przy krawężniku, zauważył wielkie tablice z plakatami przytwierdzone do tyczki wbitej w trawnik obok skrzynki na listy. Była to tekturowa replika pleców koszulki meczowej Cubsów z niebieskim numerem 15 pośrodku. Rozejrzał się – takimi samymi tablicami ozdobione były wszystkie podwórka przy Church Street. Trochę później stwierdzi, że identyczne stoją przed każdym domem w Calico Rock, wiszą w witrynach każdego sklepu, biura, banku i każdej kafejki. Rodzina matki pochodziła z południowej Luizjany i Joe wychował się na cajuńskiej kuchni. Najbardziej lubił czerwoną fasolę z ryżem i kiełbasą andouille i teraz, o trzeciej nad ranem, spałaszował cały talerz tego przysmaku. Potem poszedł do łóżka i spał do południa. Charlie Castle był o osiem lat starszy od Joego. Miał żonę, dwoje dzieci i mieszkał w nowym domu na skraju miasteczka. Rodzina i znajomi zebrali się tam we wtorek pod wieczór na towarzyskie spotkanie przy hot dogach i lodach. Głównie jednak po to, żeby zobaczyć Joego, dotknąć go, przekonać się, czy aby na pewno jest z krwi i kości, i żeby w jakiś godny sposób, bez popadania w bałwochwalstwo, dać mu odczuć, jacy są z niego dumni. Ułatwił im to. Tutaj, w domu, daleko od Chicago – a właściwie daleko od wszystkiego – ostatnie dwanaście dni

wydawało mu się jakieś nierealne i czasami sprawiał wrażenie tak samo oszołomionego jak jego wielbiciele. Rozdawał autografy, pozował do fotografii, pocałował nawet kilkoro dzieci. W telewizji leciała transmisja Meczu Gwiazd, jednak wszyscy wylegli przed dom. Mieli Joego wyłącznie dla siebie, ale tylko na chwilę. Wielki świat wyciągał po niego swoje szpony. Czekała na niego sława i Joe miał wkrótce powrócić na scenę.

***

Oglądałem Mecz Gwiazd w domu, z mamą. Zapraszali mnie do siebie państwo Sabbatini, ale wolałem im się nie pokazywać z podbitym okiem. Rodzice znajdowali się w stanie wojny; ojciec w końcu nie wytrzymał i ewakuował się do miasta, gdzie pewnie zakotwiczy w jakimś barze i znowu narozrabia. Na odchodnym przeprosił mnie, że mnie uderzył, ale te przeprosiny nic a nic dla mnie nie znaczyły. Nienawidziłem tego człowieka. Myślę, że moja mama również. Jill już dawno go sobie odpuściła. Mecz rozgrywany był w Kansas City i przerodził się w celebrację Williego Maysa, najwybitniejszego zawodnika Gwiazd wszech czasów. W dwudziestu czterech niezapomnianych meczach zaliczył dwadzieścia trzy hity, w tym trzy homery, trzy triple, dwa duble i całą masę wspaniałych zagrań w defensywie. Miał teraz czterdzieści dwa lata, siedział na ławce Metsów i z końcem sezonu zamierzał wycofać się z czynnego uprawiania sportu. O ile mi wiadomo, byłem jedynym chłopakiem, który osobiście poznał Williego Maysa. Na początku sezonu Metsi urządzili na Shea Stadium swój doroczny dzień rodzinny. Na takie festyny przychodziły żony i dzieci członków drużyny, żeby się integrować i fotografować z zawodnikami. Były lody, autografy, oprowadzanie po stadionie i po szatni oraz mnóstwo okolicznościowych upominków. Ojciec z oporami,

ale jednak pozwolił mi uczestniczyć w tej cudownej imprezie. Miałem z niej zdjęcia z Williem Maysem, Tomem Seaverem, Rustym Staubem i większością Metsów. Mama kazała je powiększyć do formatu osiem na dziesięć cali; wkleiłem potem wszystkie do swoich albumów. Z Metsów do Drużyny Gwiazd powołani zostali tylko Tom Seaver i Willie Mays. Oglądając mecz, zastanawiałem się, co w ogóle ci dwaj myślą o Warrenie Traceyu. Owszem, grali w jednej drużynie, ale przypuszczałem, że mają o nim nie najlepsze zdanie. Próbowałem wyciągać z ojca opinie na temat innych graczy Metsów, ale rzadko mi się to udawało. Prowadzał się z paroma zmiennikami z bykowni i czasami opowiadał zabawne historyjki z eskapad, na jakie się wypuszczali, naturalnie pomijając pikantne szczegóły. Niekiedy pokpiwał sobie ze swojego menedżera, Yogiego Berry. Ale o wielkich Metsach – Tomie Seaverze, Williem Maysie, Jerrym Koosmanie, Rustym Staubie – nigdy nie mówił. Podejrzewam, że zazdrościł im sukcesu. Do reprezentacji American League kibice wybrali takie sławy, jak Brooks Robinson, Reggie Jackson i Rod Carew. Pierwszy na górkę miotacza wychodził Catfish Hunter. W podstawowym składzie reprezentacji National League było trzech Redsów – Pete Rose, Joe Morgan i Johnny Bench. Cubsów trafiło do niej dwóch – Ron Santo i Billy Williams. Pierwszej bazy bronił Hank Aaron. W sumie do Meczu Gwiazd wystawiono rekordową liczbę pięćdziesięciu czterech zawodników; miałem każdego z nich na kartach baseballistów Topps, które zbierałem. Wiedziałem, ile mają lat, gdzie się urodzili, ile mają wzrostu, ile ważą, znałem wszystkie ich statystyki. Po prostu chłonąłem te informacje jak gąbka. Baseball był moim światem; zawodnicy – moimi idolami. I ta gra zadała mi właśnie paskudny cios – byłem kontuzjowany. Prawą stronę twarzy miałem spuchniętą, nie mogłem otworzyć oka. Cieszyłem się, że ojciec nie gra w Meczu Gwiazd, bobym tego nie zniósł. Podczas wyboru zawodników do składu nie brano go nawet pod uwagę, ale on ze swoim wybujałym ego uważał, że jak najbardziej się do niego kwalifikuje, i czuł się pokrzywdzony. Jak to dobrze, że nie było go w domu.

Mama siedziała obok i czytała gazetę. Mecz jej nie interesował, ale chciała dotrzymać mi towarzystwa. Kiedy ojciec wyszedł, trzaskając drzwiami, i emocje trochę opadły, powiedziała mi, że niedoczekanie, żeby jeszcze kiedykolwiek mnie uderzył. Mogło to oznaczać, że zamierza od niego odejść albo że on od nas odejdzie – że tak czy inaczej się rozstaną. Podzieliłem się tym przypuszczeniem z Jill i oboje z radości zatarliśmy ręce. Potem zaczęliśmy się zastanawiać, gdzie będziemy mieszkali. Co się z nim stanie? Jak mama da sobie radę bez pieniędzy, które przynosił? Tych pytań rodziło się coraz więcej. Chyba żadne dziecko nie chce, żeby rodzice się rozchodzili, a ja próbowałem sobie wyobrażać, jak wyglądałoby moje życie bez ojca, i z godziny na godzinę dochodziłem do coraz silniejszego przekonania, że bez niego mógłbym wreszcie odetchnąć pełną piersią; i pal licho niedogodności, jakie niesie rozwód. W drugiej rundzie stanowisko pałkarza zajął Ron Santo, a Curt Gowdy i Tony Kubek wyglądali tylko okazji, żeby napomknąć coś o Joem Castle’u. Przed dziesięcioma dniami komentowali z Wrigley tamto historyczne wydarzenie i teraz, kiedy Santo punktował Catfisha Huntera, skwapliwie do niego nawiązali. W jedenastu rozegranych meczach Joe czterdzieści razy wchodził na pałkę, zaliczył dwadzieścia dziewięć hitów, dwanaście homerów i czternaście skradzionych baz. W każdym meczu odbijał pewnie i, co ważniejsze, Cubsi wygrali dziewięć z tych jedenastu meczów z jego udziałem i zajmowali teraz pierwsze miejsce w Grupie Wschodniej National League. Wrigley Field sprzedało wszystkie bilety nie tylko na każdy z sześciu meczów, w których grał Joe, ale również na wszystkie inne mecze do Święta Pracy i po nim. Kubek też dorzucił coś od siebie. Starzy baseballowi wyjadacze, z moim ojcem włącznie, przewidywali, że miotacze rozgryzą wkrótce Joego i wynajdą jego słabe strony. Jego skuteczność na pałce była na razie niewiarygodnie wysoka, ale z czasem pewnie spadnie. Gowdy nie był tego taki pewny. – Nie dopatrzyłem się w jego technice żadnych niedociągnięć – za-

oponował. – Ja też nie – przyznał szybko Kubek. – Tylko dwa razy został wystrajkowany. – Fakt, ma człowiek dynamit w pałce. Biednego Rona Santa przyćmił jego młody kolega z drużyny, który w tym czasie, w Calico Rock w Arkansas, zajadał domowej roboty truskawkowe lody cioci Rachel i nie oglądał transmisji.

***

Kiedy dwudziestego szóstego lipca wznowiono rozgrywki ligowe, Cubsi zaczęli w Cincinnati od czteromeczu z Big Red Machine, drużyną dominującą w latach siedemdziesiątych. Redsi, z Pete’em Rose’em, Johnnym Benchem, Joem Morganem i Tonym Perezem w pierwszym składzie, przegrali w finale mistrzostw świata w 1972 roku w siedmiu meczach z A’sami, by potem zdobyć mistrzostwo dwa razy z rzędu, w roku 1975 i 1976. W Grupie Zachodniej National League prowadzili dwoma zwycięstwami przed Dodgersami. Stadion jak zwykle pękał w szwach, wszyscy byli ciekawi, czy podczas przerwy na Mecz Gwiazd Joemu Castle’owi ostygła pałka. Nie ostygła. W pierwszym wejściu na pałkę Joe zaliczył homera i mało brakowało, a zaliczyłby drugiego w czwartej rundzie. Pierwszy mecz kończył z wynikiem trzech hitów na cztery wejścia na pałkę; drugi z wynikiem dwa na pięć; trzeci z wynikiem dwa na cztery; czwarty – jeden na trzy. Drużyny za obopólną zgodą podzieliły siedmiomecz na dwie części i Redsi ruszyli w trasę, by wygrać dziewięćdziesiąt dziewięć spotkań z rzędu z drużynami Grupy Zachodniej National League. Joe miał jak dotąd osiem hitów na szesnaście wejść na pałkę, a więc jego skuteczność spadła. Zanosiło się na powtórkę sytuacji sprzed kilkudziesięciu lat. Otóż

w roku 1941 wspaniałym debiutem w Redsach zachwycił wszystkich pewien żółtodziób, niejaki Chuck Aleno. Pałkował bezbłędnie w swoich siedemnastu pierwszych meczach, ustanawiając rekord, którego nie pobito do roku 1973. Potem Aleno stracił formę i już jej nie odzyskał. Po trzech latach wycofał się z uprawiania baseballu, rozegrawszy zaledwie sto osiemnaście spotkań. Eksperci przewidywali, że podobnie będzie z Joem Castle’em. Ale tak się nie stało. Szesnasty mecz Joe grał w Pittsburghu. Zaczął od zdobycia tripla na początku pierwszej rundy. Trybuny, a na gościnne występy Cubsów ściągały tłumy, nagrodziły go grzecznościowymi brawami. Kibice Piratów, rozpieszczani przez takie tuzy, jak Roberto Clemente, Willie Stargell i Al Oliver, znali się na baseballu. Byli świadkami historycznego wydarzenia i chociaż chcieli zwycięstwa swojej drużyny, to potrafili docenić tego młodziaka. Drugi mecz trwał czternaście rund; Joe zaliczył pięć hitów na siedem wejść na pałkę. Wyrównał rekord Alena homerem w swoim siedemnastym meczu, a zaraz potem pobił go dwoma dublami w meczu osiemnastym. Kiedy Cubsi wyjeżdżali z Pittsburgha na trójmecz do Montrealu, Joe miał już za sobą dziewiętnaście rozegranych meczów, w każdym spisywał się na medal, imponował skutecznością, zaliczywszy do tej pory, między innymi, czternaście homerów i siedemnaście skradzionych baz. I rekordy nadal padały; baseball nie widział jeszcze tak przebojowego startu młodego zawodnika. Cubsi grali koncertowo i mieli nad Piratami z Grupy Wschodniej National League przewagę sześciu wygranych meczów.

***

Na okładce „Sports Illustrated” z szóstego września widniała uśmiechnięta twarz Joego Castle’a. Sfotografowano go od pasa w górę. Pałkę baseballową oparł na szerokich ramionach, ściskając mocno

w dłoniach oba jej końce. Bicepsy miał napięte – promieniowała z niego naturalna siła. Calico Joe – głosił wytłuszczony nagłówek nad jego głową. A drugi, pod klatką piersiową: Fenomen. Autor artykułu odwiedził osobiście Calico Rock. Przeprowadził tam wywiady z rodziną Joego, jego znajomymi, byłymi trenerami i kolegami z drużyny. Tekst był rzetelny, udokumentowany, wyważony i stanowił pierwszą próbę bliższego scharakteryzowania sylwetki Joego. Cennym źródłem informacji był Clarence Rook, redaktor działu sportowego gazety „Calico Rock Record” – oraz nieoficjalny historyk baseballu okręgu Izard w stanie Arkansas.

Rozdział 9

Pan Clarence Rook prosi mnie o opuszczenie pomieszczeń redakcji przy Main Street, co też czynię. W lodziarni dwa domy dalej zamawiam dwie gałki lodów waniliowych i jedząc je niespiesznie, obserwuję przez okno przechodniów, przysłuchuję się prowadzonym wokół mnie rozmowom. Godzinę później wsiadam do samochodu, przejeżdżam trzy przecznice dalej na zachód, pod górkę, i zatrzymuję się przed domem przy 130 South Street, w którym od czterdziestu jeden lat mieszka pan Rook. Gospodarz czeka na mnie na frontowej werandzie, ubrany już po domowemu. Mam przed sobą duży, stary wiktoriański dom o rozległych werandach nakrytych spadzistymi daszkami, wysokich, łukowatych oknach i ścianach szczytowych pomalowanych na różne kolory, przy czym dominuje stonowany, pastelowy beż. Niewielki trawnik i klomby kwiatowe od frontu są tak samo zadbane i kolorowe jak sam dom. – Pięknie tu – mówię, przechodząc przez furtkę w płocie z pomalowanych na biało sztachet. – To stara posiadłość. Należy do rodziny mojej żony. Zapraszam. Jest w długiej, białej płóciennej koszuli sięgającej niemal kolan i luźnych białych spodniach, na bosych nogach ma sfatygowane, porysowane sandały. W prawej ręce trzyma wysoką, smukłą szklankę piwa ze słomką, lewą wskazuje boczną werandę i ciągnie:

– Proszę za mną. Fay jest gdzieś tam, na tyłach. Idę za nim po trzeszczących deskach, pod wirującymi łopatkami podsufitowych wentylatorów. Weranda jest zastawiona białymi wiklinowymi sprzętami – fotele na biegunach, stołeczki, stoliki – jest tu też długa bujana kanapa, a na niej poduszki. Pani Fay, żona pana Rooka, to energiczna, drobna kobieta o siwych włosach, w wielkich, okrągłych okularach w pomarańczowych oprawkach na nosie. Wita mnie wylewnie, ściskając oburącz moją dłoń, zupełnie jakby od lat nikogo nie gościła. – Pan z Santa Fe? – pyta. – Przepadam za Santa Fe. Mieszka tam fascynująca kobieta, którą bardzo chciałabym poznać. – Któż to taki? – No, Georgia O’Keeffe, ma się rozumieć. – Fay jest artystką – wyjaśnia pan Rook, ale ja już sam zdążyłem to odgadnąć. Jesteśmy teraz na werandzie na tyłach domu, wysoko nad przepływającą dołem White River, i widzę, że niczego nieświadomy wkroczyłem do studia poważnej malarki. Mnóstwo sztalug, półki z idealnie posortowanymi butelkami farb, pudełka z pędzlami wszelkich rozmiarów i kształtów. Kilka próbek jej prac świadczy o impresjonistycznej fascynacji kwiatami i pejzażami. – Napije się pan czegoś? – pyta pan Rook, podchodząc do małego barku. – Chętnie. – Specjalność tego domu to cytrynowy gin – oznajmia, nalewając żółty płyn z karafki do szklanki napełnionej kostkami lodu. Pierwsze słyszę o cytrynowym ginie, ale wszystko wskazuje na to, że niczego innego mi tu nie zaproponują. – To zdradliwy trunek. – Pani Rook wznosi oczy do nieba, tak jakby jej małżonek miewał już jakieś przykre doświadczenia na tym polu. Pan Rook wciska mi w dłoń szklankę i mówi: – To nie jest autentyczny gin cytrynowy, czyli, jak mi mówiono, prawdziwy gin doprawiony do smaku cytryną i pewnie obrzydliwy. To bardziej taka lemoniada z prądem, czyli z domieszką gordon’sa. Zdro-

wie. Stukamy się szklankami i pociągam łyczek. Nawet niezłe. Wracamy na boczną werandę i sadowimy się na wiklinowych bujanych fotelach. Pani Rook to studium w jasnych kolorach. Jej siwe włosy zdobi purpurowe pasemko nad lewym uchem. Paznokcie u nóg ma pomalowane na różowo. Jej bawełniana, niewymagająca prasowania sukienka to kolaż czerwieni i błękitów. – Musi pan zostać na kolację – mówi. – Jemy to, co sami wyhodujemy w ogródku, wszystko świeżutkie. Zero mięsa. Odpowiada panu? Nie sposób odrzucić takiego zaproszenia. Zresztą zorientowałem się już, że w Calico Rock trudno by było znaleźć dobrą restaurację. Motelu też tu nie widziałem. – Skoro pani nalega – bąkam i widzę, że sprawiłem jej niewysłowioną radość. – Pójdę do ogrodu po kilka kabaczków – mówi, zrywając się z fotela, i zbiega z werandy. Sączymy z panem Rookiem drinki, wymieniamy uwagi na temat upału i wilgotności powietrza, ale wkrótce wracamy do spraw bardziej poważnych. Zaczyna on: – Musisz zrozumieć, Paul, że Castle’owie chronią Joego, jak mogą. Gdybyś go przypadkiem spotkał, dajmy na to, na ulicy… chociaż nigdy do tego nie dojdzie, bo Joe rzadko wychodzi z domu… ale załóżmy, że byś go spotkał i powiedział „dzień dobry”, on przeszedłby obok ciebie obojętnie, nie odpowiadając. Nie wyobrażam sobie Joego nawiązującego rozmowę z nieznajomym. To wykluczone. Przez parę lat, dawno temu, wpadali tutaj różni dziennikarze w poszukiwaniu materiału na artykuł. Kilka takich ukazało się później drukiem i były w nich rzeczy, których nie powinno się wyciągać na światło dzienne. – Na przykład jakie? – Że Joe jest upośledzony umysłowo. Że jest kaleką. Że nie ma z nim kontaktu. I tak dalej. Rodzina nie ufa teraz nikomu, kto przyjeżdża i chce porozmawiać o Joem. I dlatego nie pozwolą mu odezwać się do ciebie słowem.

– Az jego braćmi uda mi się porozmawiać? – Skąd mam wiedzieć? Próbuj, ale ja bym ci to odradzał. Red i Charlie to sympatyczni ludzie, jednak zdarza im się wpaść w gniew. A tam, gdzie chodzi o ich młodszego brata, mogą szybko stać się nieobliczalni. Jak wiele osób z tych stron, mają broń. Strzelby myśliwskie i takie różne. Cytrynowy gin zaczyna działać, próbuję zmienić temat. Wszystko jedno na jaki, byle nie dotyczył broni palnej. Pociągam długi łyk, pan Rook też, i przez chwilę słychać tylko szum wirujących pod sufitem łopatek wentylatorów. – Widział go pan na Wrigley? – pytam w końcu. Szeroki, nostalgiczny uśmiech rozciąga mu wargi, pan Rook kiwa głową. – Dwukrotnie. Tamtego lata, na początku sierpnia, pojechaliśmy z Fay do Chicago. W „Sports Illustrated” ukazał się właśnie ten artykuł i świat oszalał na punkcie Joego Castle’a. – Jak zdobyliście bilety? – Od koników. Całe miasteczko wybierało się do Chicago na mecz, ale rozeszła się pogłoska, że z biletami krucho. Joe dostawał zawsze ich pulę na każdy mecz, ale to była kropla w morzu potrzeb. Pewnego ranka siedzę sobie w kawiarni, a tu wchodzi pan Herbert Mangrum. Miał niedawno trochę wolnej gotówki, więc poleciał na mecz Cubsów do Pittsburgha. I mówi mi, że dwa bilety kupił tam za trzysta dolarów od koników. Herb był wspaniałym gawędziarzem, aż miło było posłuchać, jak opowiadał o występie Joego w Pittsburghu. – I pojechali państwo do Chicago bez biletów? – Otóż to, ale niezupełnie w ciemno, miałem pewien kontakt. Poszczęściło się nam i obejrzeliśmy dwa mecze. Po pierwszym udało mi się nawet porozmawiać z Joem. Był wtedy u szczytu sławy. Pękaliśmy z dumy. – Które to były mecze? – Te dziewiątego i dziesiątego sierpnia z Bravesami. – No to ominęło państwa najlepsze. Następnego dnia został wyrzucony z boiska.

Pan Rook oblizuje wargi, przekrzywia głowę i dziwnie na mnie spogląda. – Znasz się na rzeczy, prawda? – Owszem, proszę pana. – Mógłbyś, z łaski swojej, skończyć z tym „panowaniem” i „paniowaniem”? Jestem Clarence, a moja żona to Fay. – Okay, Clarence. Chcesz mnie przepytać z krótkiej, błyskotliwej i tragicznie zakończonej kariery Joego Castle’a? – Ile meczów w sumie rozegrał? – rzuca Clarence, znając naturalnie odpowiedź. – Trzydzieści osiem, przebieg każdego znam na wyrywki. Rozegrałby czterdzieści trzy, gdyby nie to usunięcie z boiska jedenastego sierpnia, dzień po tym, jak oglądaliście go w grze. Clarence uśmiecha się i pociąga długi łyk. – I tu się mylisz, Paul – oznajmia. – Rozegrałby jeszcze trzy tysiące meczów, gdyby nie ta dyńka. – Odstawia szklankę na stolik, wstaje. – Zaraz będę – mówi. Wraca z kartonowym pudełkiem i stawia je na podłodze obok bujanej sofy. Wyjmuje z niego cztery grube, trzypierścieniowe segregatory w jednakowych okładkach. Kładzie je na wiklinowym stoliku. – Oto książka, która nigdy nie powstała: historia Joego Castle’a – wyjaśnia. – Przed laty zacząłem pierwszy rozdział, ale po napisaniu kilku stron przerwałem i do dzisiaj nie dodałem ani słowa. To niejedyny odłożony przeze mnie na później projekt. Jest takich sporo i wydaje mi się, że dzięki mojej tendencji do odkładania ich na później świat jest piękniejszy. – Wydawca gazety i odkładanie na później? Przecież wasze, dziennikarzy, życie obraca się wokół nieprzekraczalnych terminów. – Niektóre teksty, owszem, muszą być robione na wczoraj, ale są i takie, z którymi lepiej się nie spieszyć. – A dlaczego nie dokończyłeś tej książki? – Szczerze mówiąc, sprzeciwiła się rodzina. Powiedziałem Redowi, z jakim noszę się zamiarem, i jemu nie spodobał się mój pomysł. To za

małe miasteczko, żeby robić sobie w nim wrogów, a skoro rodzina odmówiła współpracy, to dalsza praca nad książką mijała się z celem. – Przewraca stronice drugiego segregatora do fiszki z datą jedenasty sierpnia 1973. – Przesiądź się tutaj – mówi, poklepując miejsce obok siebie. Przenoszę się na bujaną sofę, ciekaw materiałów, jakie zgromadził. – To jeden z moich ulubionych tekstów – podejmuje, pokazując palcem artykuł z „Tribune”, opisujący okoliczności, w jakich doszło do usunięcia Joego z boiska za napaść na miotacza na górce. Ilustruje go wielkie zdjęcie, na którym uwieczniono całe zajście. – Od początku sierpnia tamtego lata miotacze coraz częściej celowali piłką w Joego. To część rytuału otrzęsin; musi przez to przejść każdy nowicjusz, zwłaszcza jeśli jest na fali. Ale Cubsi mieli w składzie Fergusona Jenkinsa i Ricka Reuschela, dwóch świetnie miotających twardzieli znanych z tego, że ochraniają swoich pałkarzy. Chodziły słuchy, że Jenkins i Reuschel rozpuścili pocztą pantoflową ostrzeżenie, że jeśli Joe oberwie piłką narzuconą z rozmysłem na niego, to drużyna przeciwna musi się liczyć z natychmiastowym odwetem. Jak się okazało, Joe nie potrzebował niczyjej pomocy. Bravesi mieli w składzie leworęcznego miotacza, Dutcha Pattona. Było to potężne chłopisko, dobre sześć stóp wzrostu. Po jego pierwszym narzucie Joe zaliczył dubla, po drugim skradł trzecią bazę. Byliśmy jeszcze z Fay w Chicago, ale nie udało nam się zdobyć biletów na ten mecz, oglądaliśmy go więc w telewizji. Kiedy w trzeciej rundzie Joe wyszedł na pałkę, pierwsza narzucona przez Pattona piłka omal nie trafiła go w głowę, a nie ulegało wątpliwości, że w zamyśle Pattona miała trafić. Na ławce Cubsów zawrzało; kibice gotowi byli wedrzeć się na boisko. Joe krzyknął coś do Pattona, ten coś odkrzyknął. Interweniował sędzia główny. Zrobiło się gorąco. Joe wrócił na stanowisko pałkarza, przygotował się, Patton zaczął się nakręcać. Kiedy wypuszczał piłkę z ręki, Joe odrzucił pałkę i popędził w kierunku górki miotacza. Było to tak niespodziewane i działo się tak szybko, że nikt, z Pattonem i łapaczem, Johnnym Oatesem, włącznie, nie zdążył zareagować. Sto razy oglądałem to zajście na filmie i zawsze ciarki mnie przechodziły. Patton zdołał jeszcze zamierzyć się na Joego rękawicą, ten

się uchylił, prawym sierpowym przyłożył Pattonowi w zęby i poprawił lewym hakiem w nos. Patton upadł, a Joe jął z częstotliwością młota pneumatycznego zadawać mu ciosy w twarz. Polała się krew. Pattona znieśli z boiska na noszach, przytomność odzyskał dopiero po sześciu godzinach i przez miesiąc nie stanął na górce. Johnny’emu Oatesowi udało się w końcu odciągnąć Joego, ale wtedy już czterdziestu zawodników okładało się na boisku pięściami. A młócka trwała dziesięć minut i w sumie ukarano usunięciem siedmiu czy nawet ośmiu graczy. Joe został zawieszony na pięć meczów i Cubsi wszystkie te pięć przegrali. Słucham go z uwagą, przerzucając stronice segregatora. Mam w swoich zbiorach ten wycinek z „Tribune” razem ze zdjęciem, ale zawartość mojego małego albumu poświęconego Joemu Castle’owi nie może się równać z tym, co widzę przed sobą. Znam historię odwetu Joego Castle’a na Dutchu Pattonie, Clarence opowiedział ją, nie pomijając żadnego szczegółu. – Najzabawniejsze, przynajmniej dla mnie, było to, że widziałem już wcześniej podobnie reagującego Joego – kończy Clarence. – Kiedy? – pytam, gdy milknie i czeka na moje ponaglenie. – Miał wtedy siedemnaście lat i grał w reprezentacji szkoły średniej przeciwko Heber Springs. Na mecz, zobaczyć Joego w akcji, przyszło wielu obserwatorów z ligowych drużyn. W swoim pierwszym wyjściu na pałkę Joe wybił piłkę nad latarniami za prawe zapole. W drugim miotacz rzucił mu piłką w głowę. Joe nie okazał po sobie, jak go to wnerwiło, czekał. Planując szarżę na górkę, musisz brać pod uwagę, że może cię dogonić i obezwładnić łapacz, którego masz za sobą. Wszyscy trzej bracia Castle zdawali sobie z tego sprawę. Joe zaczekał, aż nastąpi narzut, i dopiero wtedy puścił się sprintem w kierunku górki. Zakotłowało się tam, oj, zakotłowało… – Clarence zawiesił głos, tak jakby wolał nie kończyć tej historii. – Miotacz bardzo ucierpiał? – Wystarczy powiedzieć, że chłopak przez kilka dni albo nawet tygodni… a może już nigdy… nie stanął na górce miotacza. Nie wiem, ale jestem przekonany, że stracił cały zapał do narzucania dyniek. Joe nie

był jakimś zabijaką, wprost przeciwnie; to był naprawdę dobrze ułożony chłopiec. Ale nie mógł ścierpieć, kiedy ktoś w niego rzucał. – Kto ich rozdzielił? – Sędziowie. Żaden z graczy tamtej drużyny nie chciał się w to mieszać. Przewracam dalej kartki i natrafiam na okładkę „Sports Illustrated”. – Ta okładka musiała tu wzbudzić entuzjazm. – Owszem, ale tamtego lata powodów do radości było więcej. Całe miasteczko chciało rozmawiać z tym dziennikarzem. Daj szklankę, Paul, doleję ci drinka. – Idzie z obiema pustymi szklankami na tylną werandę. Ruszam za nim i po drodze zapuszczam żurawia do kuchni, gdzie Fay kroi bakłażana. Napełniwszy szklanki, Clarence nabija fajkę i przypala ją. Ze świeżymi cytrynowymi ginami w rękach schodzimy po schodkach z tylnej werandy, stajemy nad urwiskiem i patrzymy na płynącą w dole White River. – Skąd wziął się ten pseudonim? – pytam. Clarence chichocze i pociąga łyczek. – Chyba w „Sports Illustrated” go wymyślili. Nigdy wcześniej nie słyszałem o Calico Joem. Ale przyjął się. Podchwycili go chicagowscy dziennikarze i tak już zostało. Przed półwieczem mieli Bosonogiego Joego i chyba nie mogli się oprzeć. – Ksywka jest idealna. – Owszem, jest, a raczej była. Obserwujemy dwóch wędkarzy w dryfującej z prądem łódce. – Czym teraz zajmuje się Joe? – pytam. – Opiekuje się swoim boiskiem do baseballu. – Swoim? – Tak. Joe Castle Field przy szkole średniej. Przez pięć dni w tygodniu kosi co rano murawę, grabi, wyrywa chwasty, wysypuje sproszkowaną kredą linie, zamiata ławki zawodników i tym podobne. Jak spadnie śnieg, Joe odgarnia go z trybun. Jeśli pada deszcz, siedzi na ławce zawodników, tej od strony trzeciej bazy, i wypatruje kałuż tworzących się na zapolu.

Kiedy przestaje padać, posypuje ziemią miejsca, gdzie powstają, żeby następnym razem deszczówka się w nich nie zbierała. O tej porze roku, kiedy sezon letni już się kończy, maluje ławki zawodników i loże prasowe. To jego boisko. – Będę mógł się z nim jutro zobaczyć? – Powtarzam, że nie jestem jego strażnikiem. Rób, jak chcesz. – Ale czy będzie chciał ze mną rozmawiać? – Już ci mówiłem, Paul. Joe nie rozmawia z obcymi. – A porozmawiałby z moim ojcem, gdybym go tutaj przywiózł? Clarence krztusi się i spogląda na mnie z wyrzutem. – Zwariowałeś? – Być może. On umiera, Clarence, a ja chciałbym, żeby ci dwaj przed jego śmiercią ze sobą pogadali. – O czym? – Nie bardzo wiem, ale najlepiej by było, gdyby mój ojciec go przeprosił. – Rozmawiałeś o tym z ojcem? – Nie, jeszcze nie, i zanim to zrobię, muszę wiedzieć, czy Joe zgodzi się na to spotkanie. – Szczerze wątpię, Paul. Poza tym Warren Tracey popełniłby ogromny błąd, pojawiając się w Calico Rock. Mogłyby z tego wyniknąć poważne kłopoty.

Rozdział 10

Siniec z podbitego oka zszedł mi dopiero po tygodniu. Większość tego czasu przesiedziałem w swoim pokoju, czytając i przeglądając się co rusz w lustrze. Ojciec zajrzał do mnie dwa razy, podejmując nieudolne próby zawarcia pokoju, ale nie byłem w nastroju. Kiedy obrywa się na odlew od własnego ojca, ból tym spowodowany trwa o wiele dłużej, niż schodzi siniak. Na szczęście Metsi wyruszyli w trasę, odważyłem się zatem opuścić swoją pustelnię, żeby nacieszyć się ostatnim miesiącem letnich wakacji. Ósmego sierpnia Metsi rozgromili w Houston Astrosów. Ojciec wytrwał na górce miotacza siedem rund, zawiniając tylko trzy hity i dwa spacerki, i zaliczył piąty zwycięski mecz w sezonie. Słuchałem transmisji radiowej z tego spotkania w domu i, jak zwykle, zapisywałem każdy narzut i każdą zagrywkę w swoim oficjalnym dzienniczku Metsów. To był jego najlepszy od lat mecz i kiedy Lindsey Nelson z Ralphem Kinerem orzekli, że sprawił im miłą niespodziankę, mimowolnie poczułem przypływ dumy. Kładłem się już do łóżka, kiedy zadzwonił do domu, żeby porozmawiać o meczu. Przez pół godziny cytował nagłówki gazet i cierpliwie odpowiadał na moje pytania, a kiedy w końcu się rozłączył, byłem tak podekscytowany, że nie mogłem zasnąć. Cztery dni później rozegrał na górce miotacza cały mecz z Padresami i zaliczył drugie wygrane spotkanie z rzędu, rzadki wyczyn jak na Warrena Traceya. Nie za-

dzwonił do mnie po meczu, bo przebywał na Zachodnim Wybrzeżu, ale zrobił to nazajutrz przed południem ze swojego pokoju hotelowego i rozmawialiśmy blisko godzinę. Mama cieszyła się, bo ja się cieszyłem, ale to nagłe zainteresowanie ojca moją osobą wydawało jej się podejrzane. Po sińcach nie było już śladu, emocjonalne rany też się zabliźniały, a przynajmniej tak mi się wydawało. W nowojorskich gazetach wciąż trwała dyskusja nad tym, czy odesłać Warrena Traceya na ławkę, czy w ogóle go odprawić. Te dwa zwycięstwa z rzędu uciszyły jego krytyków, lecz poparcia mu nie przysporzyły. Metsi nabierali wiatru w żagle, ale nie zanosiło się na to, żeby jakaś drużyna potrafiła zrównać się z Cubsami. Joe Castle był wciąż w szczytowej formie i trafiał na pierwsze strony gazet w Chicago i wszędzie, gdzie zdarzyło mu się zagrać. Porobiłem trochę obliczeń i wyszło mi, że jeśli nie nastąpią jakieś niespodziewane zmiany w rotacji miotaczy i w kolejkach do odbijania, nie będzie żadnych kontuzji ani przesunięć meczów ze względu na pogodę, Cubsi wystąpią na Shea Stadium w piątek dwudziestego czwartego sierpnia – Joe Castle zadebiutuje w Nowym Jorku, a mój ojciec stanie na górce miotacza. Cubsi zajmą pierwsze miejsce na Wschodzie, a na drugim, wedle wszelkiego prawdopodobieństwa, znajdą się Metsi. Ścisnęło mnie w dołku. Chciałem napić się wody, ale nie mogłem jej przełknąć. Warren Tracey przeciwko Joemu Castle’owi. Moje uczucia do ojca były mieszane i beznadziejnie pogmatwane. Właściwie to go nienawidziłem; ale przecież był moim ojcem, a do tego zawodowym baseballistą, miotaczem nowojorskich Metsów! Ilu jedenastolatków mogło to powiedzieć o swoim ojcu? Żyliśmy pod jednym dachem. Mieliśmy tych samych przodków, ten sam adres, nosiliśmy to samo nazwisko. Jego sukcesy i porażki miały na mnie bezpośredni wpływ. Lubiłem jego rodziców, chociaż rzadko ich widywałem. Był, do cholery, moim ojcem. Chciałem, żeby wygrywał. Jednak świat baseballu obracał się teraz wokół Joego Castle’a. Bilety na jego mecze sprzedawały się na pniu, trybuny zapełniały się często do

ostatniego miejsca, kiedy trwała jeszcze przedmeczowa rozgrzewka pałkarzy. Dziennikarze polowali na niego z takim zapamiętaniem, że musiał się przed nimi ukrywać. Kiedy Cubsi byli w trasie, kibice gromadzili się tłumnie przed ich hotelami w nadziei, że uda im się zdobyć autograf Joego albo chociaż przez chwilę go zobaczyć. Młode kobiety słały do niego listy z najprzeróżniejszymi propozycjami, nie tylko małżeńskimi. Koledzy z drużyny i trenerzy stawali na głowie, żeby chronić jego prywatność. Poza boiskiem rządziło szaleństwo, ale w obrębie kredowych linii Joe Castle grał dalej jak chłopiec cieszący się grą. Biegał za autowymi piłkami, żywo reagował na aplauz publiczności, tam gdzie inni zadowoliliby się singlem, on zaliczał dubla, gasił piłkę, mając na koncie dwa strajki, poprawiał w wielkim stylu rekordy; kiedy spotkanie się kończyło, miał zazwyczaj najbardziej utytłany strój meczowy. Świadomość, że Joe wystąpi przeciwko mojemu ojcu, przytłaczała; w te upalne sierpniowe dni nie potrafiłem myśleć o niczym innym. Koledzy nagabywali mnie o bilety. Miejsca na cztery mecze z Cubsami zostały wyprzedane do ostatniego. Nowy Jork czekał.

***

Zawieszenie na pięć meczów za pobicie Dutcha Pattona skończyło się i siedemnastego sierpnia Joe wrócił na Wrigley Field, by zagrać w wieczornym spotkaniu z Dodgersami. W pierwszej rundzie zaliczył singla, w czwartej dubla, w siódmej tripla i kiedy w końcówce dziewiątej wchodził na pałkę, brakowało mu do kompletu tylko homera. A Cubsom potrzeba było tego homera, żeby odnieść zwycięstwo. Pierwsza odbita przez niego piłka pomknęła wzdłuż prawej linii autowej i spadła w głębi zapola. Kiedy toczyła się wolno w kierunku muru granicznego, zaczął się wyścig. Ron Santo bez trudu zarobił punkt, przebiegając z bazy drugiej na domową i kończąc obieg. Tymczasem Joe, pędzący już do trzeciej bazy, zignorował sygnał trenera doradcy, żeby się

na niej zatrzymał. Nawet nie zwolnił. Łącznik przechwycił odrzuconą z zapola piłkę, spojrzał na trzecią bazę i zawahał się na moment. Joe, zatrzymując się na niej, zaliczyłby pięknego tripla, ale zamiast tego minął trzecią bazę i pędził dalej w kierunku bazy domowej. Łącznik odrzucił błyskawicznie piłkę do łapacza, Joego Fergusona, ten chwycił ją i zagrodził Castle’owi drogę. Ferguson miał sześć stóp i dwa cale wzrostu i ważył dwieście funtów, Joe był równie wysoki, ale o piętnaście funtów lżejszy. Na podjęcie decyzji mieli ułamek sekundy, żaden nie zdecydował się ustąpić. Joe opuścił głowę, odbił się obunóż od ziemi i staranował bykiem Fergusona. Siła kolizji była ogromna. Padli obaj na ziemię i wyturlali się poza linię autową, jednak piłka, którą Ferguson wypuścił z ręki, pozostała w polu wewnętrznym. Był to homer wewnątrzboiskowy, pierwszy taki w karierze Joego, i aż dziw, że zarówno on, jak i Ferguson o własnych siłach, choć trochę niemrawo, pozbierali się z ziemi po tym zderzeniu. Po trzydziestu jeden rozegranych meczach Joe miał w dorobku sześćdziesiąt dwa hity na sto dziewiętnaście wejść na pałkę, w tym osiemnaście homerów i dwadzieścia pięć skradzionych baz. Popełnił tylko jeden błąd na pierwszej bazie i tylko sześć razy został wystrajkowany. Jego skuteczność odbijania była najlepsza w Major League, ale miał jeszcze za mało wejść na pałkę, żeby zostać uwzględnionym w oficjalnym rankingu. Ta skuteczność, jak było do przewidzenia, powoli spadała. Nie był jeszcze porównywany pod względem skuteczności do takich gwiazd, jak Ty Cobb, najlepszy pałkarz wszech czasów, Ted Williams czy Joe DiMaggio. Ale żaden nowicjusz nie osiągnął jeszcze takiej jak on w zaledwie stu dziewiętnastu wejściach na pałkę.

***

Dwudziestego sierpnia Metsi grali u siebie z Cardinalsami i mój oj-

ciec jako pierwszy miał wejść na górkę miotacza. Po dwóch zwycięstwach z rzędu przyszła porażka z Dodgersami. Potem Giantsi dali mu w kość, ale jakoś się wybronił. Miał już w tym sezonie sześć zwycięstw i siedem porażek i przed meczem z Cardinalsami tryskał optymizmem. Wypił swój bananowy koktajl mleczny i zapytał mnie, czy chciałbym pojechać z nim na Shea Stadium. Oznaczało to, że wolno mi będzie zajrzeć do szatni, obejrzeć z bliska ławkę zawodników i w ogóle poszwendać się po boisku kilka godzin przed pierwszym narzutem. No pewnie, że bym chciał. Obiecał, że po meczu odwiezie mnie do domu, co oznaczało, że nie zamierza pójść w tango. Atmosfera w domu stała się trochę mniej napięta. Rodzice byli wobec siebie uprzejmi, przynajmniej w mojej i Jill obecności. Nie wiedzieliśmy z siostrą, co o tym myśleć. Siedziałem na ławce Metsów i obserwowałem trening Cardinalsów, chłonąc wszystko, co widzę i słyszę, delektując się każdą chwilą, a tu naraz podchodzi do mnie Willie Mays i pyta: – Cześć, młodzieńcze, co cię tu sprowadza? – Mój tato dzisiaj narzuca – wykrztusiłem z respektem. – Tracey? – Tak, proszę pana. Willie Mays jak gdyby nigdy nic usiadł obok mnie na ławce. – Zapomniałem, jak masz na imię – podjął. – Paul – bąknąłem. – Paul Tracey. – Miło cię znowu widzieć, Paul. Chciałem coś odpowiedzieć, ale nie byłem w stanie wydusić z siebie słowa. – Twój tato dobrze się ostatnio spisuje – ciągnął. – Wspominał, że ty też jesteś miotaczem. – Tak, proszę pana, ale nasz sezon już się skończył. W przyszłym roku kończę dwanaście lat. Lou Brock z Cardinalsów posyłał na wszystkie strony narzucane mu piłki. Obserwowaliśmy go przez chwilę, potem Willie zamienił parę słów z przechodzącym przed nami zawodnikiem. Kiedy znowu zostaliśmy sami, podjął:

– Coś ci powiem. Ja nigdy nie chciałem być miotaczem. Sukces miotacza zależy od zbyt wielu innych graczy. Jednego dnia idzie mu na górce jak po maśle, potem, ni z tego, ni z owego, ktoś popełnia błąd i klapa. – Wiem, proszę pana. – Zgodziłbym się ze wszystkim, co pan Mays miał do powiedzenia. – Albo wystrajkowuje taki dwudziestu, a potem zawinia dwa hity i przegrywa do zera, wiesz, o co mi chodzi, Paul? – Wiem, proszę pana. – A do tego nie umiałbym trafić w strefę strajku, co mnie dyskwalifikuje jako miotacza. – Ja też mam z tym czasem problemy – przyznałem i Willie Mays parsknął śmiechem. – Powodzenia, Paul – powiedział, poklepując mnie po kolanie. – Dziękuję, panie Mays. Wstał i krzyknął coś do jednego z Cardinalsów. Wpatrywałem się długi czas w swoje kolano i przysięgałem sobie, że nigdy w życiu nie dam tych dżinsów do prania. Parę minut później na ławce, w pewnej odległości ode mnie, usiedli Wayne Garrett i Ed Kranepool. Obserwując trenujących Cardinalsów, rozmawiali przyciszonymi głosami. Przysunąłem się bliżej i nastawiłem ucha. – Słyszałeś, co dzisiaj wycudował Castle? – spytał Garrett, żując gumę. – Nie – mruknął Kranepool. – A co? – Cztery na cztery, w tym dwa duble, odesłał do szatni Dona Suttona. – Suttona odesłał? – powtórzył z niedowierzaniem Kranepool. – A tak. A myślałem, że ten młodziak już się wyprztykał. – Wygląda na to, że nie. Oj, będzie tu się w weekend działo, będzie się działo. Zostały ci jakieś gratisowe bilety? – Żartujesz?

***

Siedziałem sam w ósmym rzędzie, blisko ławki Metsów. W pierwszej rundzie mój ojciec podarował Joemu Torre’owi homera, potem wziął się w garść i rzucał już lepiej. Na początku siódmej rundy znowu obniżył loty i przy stanie pięć-dwa dla Metsów Yogi Berra postanowił go zmienić. Kiedy ojciec schodził z górki, trybuny nagrodziły go owacją. Stałem, klaskałem i darłem się na całe gardło. Patrząc na mnie, uchylił czapki i w tym momencie uświadomiłem sobie, jak bardzo chcę go podziwiać. Miał teraz siedem meczów wygranych i siedem przegranych. Następny rozegra przeciwko Cubsom.

Rozdział 11

Po dwóch cytrynowych ginach szumi mi trochę w głowie i uznaję, że mam już dosyć. Kiedy Clarence, po którym nie widać, żeby w ogóle coś wypił, proponuje mi dolewkę, dziękuję i proszę o wodę. Fay uwija się jak w ukropie, widzę ją to krzątającą się w kuchni, to na tylnej werandzie nakrywającą do stołu. Słońce zachodzi, jego ostatnie promienie kładą się na powierzchni przepływającej dołem White River. Siadamy z Clarence’em pod klonem, na skraju ogródka warzywnego, i rozmawiamy o braciach Castle. Ich dziadek, Vick Castle, podpisał w 1906 roku kontrakt z Indiansami z Cleveland i pięć lat później grał już w Major League, ale tylko przez niespełna miesiąc. Po rozegraniu dziesięciu spotkań został przeniesiony do rezerw. W następnym sezonie wystawiono go na listę transferową, niedługo potem złamał nogę w kostce i tak jego kariera dobiegła końca. Wrócił do okręgu Izard, przez jakiś czas prowadził tutaj tartak; zmarł, mając czterdzieści cztery lata. Bobby, jego jedyny syn i ojciec Joego, w roku 1938 podpisał kontrakt z Pittsburghiem i w roku 1941 prowadził w rankingu AAA International League w średniej odbijania i liczbie punktów zdobytych po jego odbiciach (RBI). W roku 1942 miał zagrać na pozycji trzeciobazowego przeciwko Piratom, ale na przeszkodzie stanął wybuch wojny. Trafił do marynarki wojennej, wysłano go na Pacyfik i stracił tam nogę w wybuchu miny przeciwpiechotnej.

Jego najstarszy syn, Charlie, jeszcze w szkole średniej podpisał kontrakt z waszyngtońskimi Senatorsami, przez sześć lat grał tam w rezerwach i w końcu dał sobie spokój. Red, średni z braci, podpisał w roku 1966 kontrakt z Philliesami, ale szybko się zorientował, że na powołanie do pierwszego składu nie ma co liczyć. Zaciągnął się na ochotnika do marines i odsłużył dwie tury w Wietnamie. Clarence opowiada ze swadą; nie musi zaglądać do notatek. Jestem pełen podziwu dla jego pamięci, z drugiej strony nie mam pewności, czy ściśle trzyma się faktów. Te iskierki w jego oczach, te krzaczaste brwi sugerują tendencję do koloryzowania. Ale mniejsza z tym; lubi rozmawiać i opowiadać, a rodzina Castle’ów to najwyraźniej jego ulubiony temat. Cieszę się, że tu jestem i mogę go słuchać. – Nawet kiedy grali jeszcze Charlie i Red – ciągnie – wszyscy mówili już o Joem. Miał jakieś dziesięć lat, kiedy w meczu z Mountain Home odbił cztery homery. Wtedy po raz pierwszy jego nazwisko pojawiło się w naszej gazecie. Mam ten numer w archiwum. W tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym trzecim zalano mnie prośbami o przybliżenie sylwetki Joego Castle’a. Przez połowę lata przekopywałem się przez archiwalne numery. W wieku dwunastu lat zajął z naszą miejscową Drużyną Gwiazd trzecie miejsce w Little Rock. Napisałem sążnisty artykuł o tej drużynie i dałem go na pierwszą stronę razem z dużym zdjęciem. Kiedy skończył trzynaście lat, przestał grać z młodzikami i przeszedł do drużyny seniorów. Grał tam na pierwszej bazie, Red na drugiej, jeden był trzeci, drugi czwarty w kolejce do pałki i rozegrali tak chyba ze sto spotkań. To wtedy uświadomiliśmy sobie, że mamy chyba do czynienia z kimś nieprzeciętnym. Kiedy skończył piętnaście lat, zaczęli się do nas zjeżdżać łowcy talentów z całego kraju. Charlie grał w rezerwach. Red też. Ale wszyscy mówili o Joem. W maju tysiąc dziewięćset sześćdziesiątego ósmego pisałem relację ze stanowego meczu fazy play-off w Searcy. Joe wybił tam piłkę tak daleko, że odbiła się od szkolnego autobusu stojącego na parkingu, czterysta dwadzieścia stóp od bazy domowej. Wyobrażasz to sobie? Szesnastolatek wybijający czterystadwudziestostopowego homera, i to drewnianą, nie aluminiową pałką. Łowcom ta-

lentów poopadały szczęki, kręcili z niedowierzaniem głowami. Niesamowite to było. – Clarence, kolacja na stole! – woła z werandy Fay. Nie trzeba nam tego mówić dwa razy. Lunch w postaci kanapki z grillowaną wieprzowiną jadłem dobre osiem godzin temu. Bezpośrednio pod podsufitowym wentylatorem Fay ustawiła piękny, mały, okrągły stół. Pośrodku wazonik ze świeżo ściętymi kwiatkami, obok wielka misa z sałatką z pomidorów, ogórków i cebuli i druga taka z grillowanymi kabaczkiem i bakłażanem na brązowym ryżu. Wskazuje na te specjały i oświadcza: – To wszystko jeszcze dwie godziny temu rosło w ogródku. Przekazujemy sobie misy, nakładamy z nich, ile dusza zapragnie, na talerze i zaczynamy jeść. Czuję się zobowiązany do nawiązania rozmowy na temat artystycznych zainteresowań Fay, ale się powstrzymuję. Ta wizyta już się pewnie nie powtórzy, a ja chcę porozmawiać i usłyszeć jak najwięcej o Joem Castle’u. Gospodarze pytają mnie o żonę, córki, pracę, zaspokajam w paru słowach ich ciekawość i po chwili udaje mi się skierować rozmowę z powrotem na interesujący mnie temat. – Jak to było w tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym, kiedy zbliżał się okres naboru nowych zawodników do drużyn? – pytam. Clarence kończy przeżuwać, przełyka, popija wodą i mówi: – A gorąco było. Myśleliśmy, że go zakontraktują w pierwszym rzędzie, przynajmniej tak mówili od dwóch lat łowcy talentów. – Wszyscy w miasteczku byli przekonani, że od teraz będzie spał na pieniądzach – dodaje Fay. – Młodzikowi dawali wówczas sto tysięcy dolarów. Nie wiem, czy zauważyłeś, ale to małe miasteczko. Ludzie dyskutowali, zachodzili w głowę, co też Joe zrobi z takimi pieniędzmi. I nagle stało się coś dziwnego. Pod koniec maja Calico Rock grało w finale turnieju stanowego z Jonesboro i Joe zawalił dwa mecze. Przez dziesięć lat grał jak z nut i nagle bach, dwie wpadki z rzędu. Część łowców talentów chyba się przestraszyła. W drugiej turze naboru przygarnęli go za pięćdziesiąt tysięcy Cubsi i wyjechał.

– Co się stało z tymi pieniędzmi? – pytam. – Pięć tysięcy dał na swój kościół – odzywa się Fay – i drugie pięć na swoją szkołę średnią, tak, Clarence? – Chyba tak. I wyłożył jeszcze pięć tysięcy na renowację boiska małoligowego, na którym rozegrał tyle meczów. O ile pamiętam, spłacił też obciążoną hipotekę domu swoich rodziców, ale tego nie było dużo. – Nie kupił sobie nowiutkiej, lśniącej corvetty? – pytam. – Nic z tych rzeczy. Za dwa tysiące kupił przechodzonego forda pick-upa Hanka Thatchera. Hank właśnie zmarł i jego żona wyprzedawała to, co po nim zostało. Samochód nie był jej do niczego potrzebny, więc Joe go kupił. Przemknęło mi przez myśl, że nie chciałbym mieszkać w małym miasteczku. W dużym mieście podobne szczegóły pozostają w rodzinie. Nie mogę sobie przypomnieć, kiedy ostatni raz jadłem warzywa tak świeże jak te, które podała Fay. Sara przyrządza zdrowe posiłki, ale takiego kabaczka i takiego bakłażana chyba nie miałem jeszcze w ustach. – Pyszności – mówię już po raz drugi czy trzeci. – Dziękuję – odpowiada Fay. Zauważam, że je bardzo mało. Clarence popija posiłek wodą, ale cytrynowy gin ma wciąż pod ręką. Rozmowa schodzi na siostrę Fay, która mieszka w Missouri, umiera na raka i prosi ich, żeby ją w weekend odwiedzili. Skoro już o raku mowa, to i o moim ojcu wypada wspomnieć. – Kiedy został zdiagnozowany? – pyta Fay. – W ubiegłym tygodniu. To ostatnie stadium, zostało mu kilka miesięcy, a kto wie czy nie tygodni życia. – Przykro mi – mówi Fay. – Widziałeś się z nim? – pyta Clarence. – Jeszcze nie, jutro się tam wybieram. Jak już mówiłem, nie jesteśmy ze sobą blisko, właściwie to w ogóle nie utrzymujemy kontaktów. Od dawna. Porzucił rodzinę, kiedy jego kariera w baseballu dobiegła końca, i niedługo potem ponownie się ożenił. To nie jest sympatyczny gość, Clarence. Nie należy do tych, z którymi miło spędza się czas.

– Wyobrażam sobie. Kilka lat temu czytałem o nim w jakiejś gazecie. Po wycofaniu się z baseballu próbował swoich sił w golfie, ale z miernym rezultatem. Podobno zajmował się potem pośrednictwem w handlu nieruchomościami w okolicach Orlando i też nie za bardzo mu to szło. Nadal utrzymywał, że nie rzucił w Joego z rozmysłem, ale autor artykułu nie do końca mu wierzył. Chyba nikt z nas w to nie wierzy. – I słusznie – mówię. – A to dlaczego? Otarłem usta lnianą serwetką. – Bo on z rozmysłem celował w Joego. Jestem tego pewien. Zaprzeczał temu przez trzydzieści lat, ale ja wiem, jak z tym naprawdę było. Zapada milczenie. Ciszę mąci jedynie pobrzękiwanie sztućców i szum wentylatora nad naszymi głowami. W końcu Clarence sięga po swoją szklankę z cytrynowym ginem i pociąga długi łyk. Oblizuje usta, cmoka i mówi: – Nawet nie wiesz, ile Joe znaczył dla naszego miasteczka, jak dumna była z niego rodzina. Rodzina, z której wywodziło się tylu wspaniałych zawodników, aż w końcu doczekała się tego najwspanialszego. – Chciałbym ich przeprosić. – Nawet nie próbuj. Poza tym to było trzydzieści lat temu. – Dawno temu – przyznaje Fay. – Dawno, ale na zawsze pozostanie w pamięci. – Ciebie chyba przy tym nie było – mówi Clarence. – Właśnie że byłem. Dwudziesty czwarty sierpnia tysiąc dziewięćset siedemdziesiątego trzeciego roku. Shea Stadium.

Rozdział 12

Ojciec wychodził z domu podminowany, sam. Napomykałem nieśmiało, żeby mnie ze sobą zabrał, ale nie wiem, czy w ogóle słyszał, co do niego mówię. Nowojorskie gazety rozpisywały się o meczu, jeden z dziennikarzy, największy krytyk mojego ojca, określał to spotkanie jako „…pojedynek młodości z rutyną. Warren Tracey, trzydzieści cztery lata i już na wylocie, przeciwko Joemu Castle’owi, najjaśniejszej młodej gwieździe baseballu od czasów debiutującego w 1951 roku Mickeya Mantle’a”. Jill była na obozie w Catskills. Ja wierciłem mamie dziurę w brzuchu, żebyśmy pojechali do miasta wcześniej. Chciałem obejrzeć przedmeczowy trening i, co ważniejsze, po raz pierwszy zobaczyć na własne oczy, na żywo, Joego Castle’a. Wysiedliśmy z metra o szesnastej trzydzieści, dwie i pół godziny przed pierwszym narzutem. Atmosfera pod Shea Stadium była wybuchowa. Zaskakiwała mnie liczba kibiców Cubsów; można ich było poznać po białych bluzach z numerem 15 na plecach. Część przyjechała całymi rodzinami i ci zachowywali się spokojnie, ale przeważały watahy rozwydrzonych młodych ludzi, które wałęsały się pod stadionem, wrzeszcząc, żłopiąc piwo i szukając zaczepki. Szybko ją znaleźli. Nowojorskim kibicom daleko do potulności, nie dają sobie w kaszę dmuchać. Zanim przeszliśmy przez kołowrotki, widziałem trzy burdy pacyfikowane przez policję.

– Oburzające – prychnęła mama. Miała to być jej ostatnia wyprawa na mecz baseballowy. Kiedy zajmowaliśmy swoje miejsca, Shea Stadium, mieszczący pięćdziesiąt tysięcy widzów, był już w dwóch trzecich zapełniony. Cubsi mieli właśnie trening odbijania i przy bazie domowej zgromadził się spory ich tłumek. Wypatrzyłem tam Rona Santa, Billy’ego Williamsa, Jose Cardenala i Ricka Mondaya. Przeniosłem wzrok na zapole i zobaczyłem go. Odwracał się właśnie, żeby pognać za piłką odbitą wysoko w powietrze, i zauważyłem nazwisko Castle na plecach kobaltowej klubowej bluzy. Przechwycił piłkę przy linii autowej prawego zapola. Tysiące chłopaków podniosło wrzawę, błagając o autograf. Uśmiechnął się do nich, pomachał i pobiegł w stronę grupki Cubsów gawędzących na środkowym zapolu, wymieniających pewnie uwagi o kobietach, które wymachiwały do nich z trybun. Przeczytałem już chyba wszystko, co do tej pory napisano w prasie o Joem Castle’u. Kiedy był w szkole średniej, niektórzy łowcy talentów kręcili nosami, że jest za drobnej budowy. Miał osiemnaście lat, a ważył niewiele ponad sto siedemdziesiąt funtów, co martwiło ekspertów. Ale jego ojciec stwierdził, cytuję: „On się nawet jeszcze nie goli. Dajcie chłopakowi zmężnieć”. I miał rację. Grając w rezerwach, Joe, dzięki prawom natury i godzinom, jakie spędzał w siłowni, nabrał ciała. Był teraz szeroki w barach i wąski w talii. Nosił obcisłe spodnie meczowe, a w „Tribune” wyczytałem, że dostaje masę prowokacyjnych listów od kobiet z całego kraju. Aż miło było popatrzeć, jak sprawnie przemieszcza się teraz po zapolu w pogoni za odbijanymi przez kolegów na wszystkie strony piłkami. Widziałem ojca. Siedział samotnie na ławce Metsów, odprawiając swój przedmeczowy rytuał. Było jeszcze za wcześnie, żeby udał się do bykowni i rozpoczął ćwiczenia rozciągające. Ale zdziwiło mnie, że siedzi na ławce. Zazwyczaj dwie godziny przed rozpoczęciem meczu trener robił mu masaż w szatni. Półtorej godziny przed pierwszym narzutem ojciec wkładał strój meczowy. Piętnaście minut później wychodził z szatni, mijał

ławkę zawodników i ze spuszczoną głową, nie spoglądając w stronę ławki przeciwników, kierował się do bykowni. Im więcej o tym myślałem, tym dziwniejsze wydawało mi się jego dzisiejsze zachowanie. Baseballiści, a zwłaszcza miotacze, mają hopla na punkcie swoich rytuałów. Ojciec w sześciu ostatnich występach spisywał się bardzo dobrze, a przed czterema dniami rozegrał chyba swój najlepszy od pięciu lat mecz. Co miało znaczyć to odstępstwo od utartych zwyczajów? Mama kupiła mi program, potem loda. Liżąc go, przysłuchiwałem się rozmowom siedzących obok nas kibiców. W końcu Joe zszedł na ławkę Cubsów. Założył kask, wziął pałkę i stanął w kolejce do odbijania. Kiedy przyszła jego kolej, zgasił kilka piłek, potem zaczął je rozsyłać na wszystkie strony boiska. Przy bandzie kłębił się tłum fotoreporterów jeden przez drugiego pstrykających mu zdjęcia. W drugim podejściu Joe rozkręcił się i odbijane przez niego piłki leciały coraz dalej w głąb zapola. W trzecim, odbijając na przemian z obu stanowisk pałkarza, posłał pięć bomb w bandy, za którymi chłopaki czatowały na wylatujące w trybuny piłki. Kibice Cubsów nagradzali owacją każde jego odbicie. Zawtórowałbym im, ale siedziałem w sektorze Metsów; na dodatek mój ojciec był ich miotaczem, więc jakoś mi nie wypadało. Kiedy na początku pierwszej rundy ojciec wchodził na górkę, kibice powitali go rzęsistymi brawami. Wszystkie miejsca na trybunach były zajęte, od ponad godziny kibice Cubsów i Metsów przekrzykiwali się nawzajem. Kiedy Rick Monday odbił piłkę z pierwszego narzutu prosto w łącznika, trybuny znowu ryknęły. Dwa narzuty później prawy zapolowy przechwycił w locie piłkę wybitą przez Glenna Beckerta. Warren Tracey nabierał pewności siebie. Spiker ogłosił: – Na pałkę wchodzi teraz pierwszobazowy, numer piętnaście, Joe Castle. Wstrzymałem oddech i zacząłem obgryzać paznokcie. Coś mi podpowiadało, żeby zamknąć oczy i tylko słuchać, patrzyłem jednak. Mama poklepała mnie po kolanie. Zazdrościłem jej niezaangażowania. W tym momencie, przełomowym dla mnie, dla jej męża, dla rzesz kibiców Met-

sów i Cubsów w całym kraju, przełomowym dla historii baseballu, mojej mamie było całkowicie obojętne, co się za chwilę wydarzy. Nie zaskoczyło mnie, że piłka z pierwszego narzutu przeleciała nad strefą strajku i o włos minęła bark Joego. Joe, stojący na prawym stanowisku pałkarza, uchylił się przed nią odruchowo, ale nie przypadł do ziemi; nie spiorunował też wzrokiem mojego ojca. To była zwyczajna obcierka. Witaj w Nowym Jorku. W drugim narzucie piłka poszła nisko, pod dolną granicą strefy strajku; Joe nie zareagował, przepuścił ją. Szybka piłka z trzeciego narzutu wleciała w trybuny niedaleko miejsca, gdzie siedzieliśmy z mamą. Czwarty narzut był niski, mieszczący się w strefie strajku. Piłka z piątego narzutu zmyliła Joego, ale zdołał ją wybić na aut. Przy każdym narzucie wstrzymywałem oddech. Modliłem się o wystrajkowanie, a jednocześnie o homera. A czemu by nie jedno i drugie? Wystrajkowanie teraz, dla mojego ojca, a potem homer dla Joego, czy może na odwrót? W baseballu ma się zawsze tę drugą szansę, nieprawdaż? Od tych myśli mąciło mi się już w głowie. W szóstym narzucie poleciał rogal, ale piłka odbiła się od ziemi. Trzy piłki, dwa strajki. Następny w kolejce do pałki Billy Williams. Shea Stadium szaleje. Cubsi od dziesięciu meczów na pierwszym miejscu. Metsi od dziesięciu na drugim, ale dzisiaj prowadzą. Mój ojciec kontra mój idol. Joe wybił na aut piłki z kolejnych ośmiu narzutów. Pojedynek stawał się coraz bardziej zacięty. Warren Tracey ani myślał podarować Joemu spacerku. Joe Castle nie zamierzał dać się wystrajkować. Szybka piłka z piętnastego narzutu wydawała się za niska, ale Joe wybił ją w ostatniej chwili daleko w środkowe zapole. Kiedy było już jasne, że wyleci poza boisko, spojrzałem na ojca. Nie odrywał oczu od Joego, który mijał pierwszą bazę. Kiedy piłka, przelatując trzydzieści stóp nad murem granicznym, opuszczała pole gry, Joe wykonał triumfalny gest pięścią, tak jakby chciał zawołać: „No!”. Nie było w tym geście żadnej arogancji, niczego, co mogłoby urazić miotacza. Ale ja znałem swojego ojca i wiedziałem, że szykują się kłopoty.

To był dwudziesty pierwszy z homerów, jakie Joe zdobył w trzydziestu jeden rozegranych do tej pory meczach, i miał być jego ostatnim.

***

Było jeden-jeden, kiedy na początku trzeciej rundy, po dwóch wykluczeniach i wszystkich bazach pustych, na stanowisko pałkarza wchodził Joe. Szybka piłka z pierwszego narzutu nie zmieściła się w strefie strajku. Ta z drugiego podobnie. Już wiedziałem, co się szykuje. Chciałem wstać i krzyknąć: „Uważaj, Joe!”, ale nie mogłem się ruszyć. Ojciec spojrzał z górki miotacza na Jerry’ego Grote’a, łapacza, a mnie serce podeszło do gardła. – On go zaraz zdyńkuje – wykrztusiłem, zwracając się do mamy, i wstrzymałem oddech. Piłka trafiła w kask Joego, a przez poprzedzającą to uderzenie sekundę, długą, straszną sekundę, o której przez dziesiątki lat będą dyskutować i debatować, którą będą analizować kibice i dziennikarze, Joe nawet nie drgnął. Nie zauważył tej piłki. Z jakiegoś powodu, którego nikt, a zwłaszcza Joe, nigdy nie pojmie, po prostu tej piłki nie zauważył. Joe mówił wcześniej, że woli uderzać z prawego stanowiska pałkarza, bo ma wrażenie, że jego prawe oko nieco szybciej wychwytuje nadlatujące piłki, ale w tym kluczowym ułamku sekundy prawe oko go zawiodło. Jego uwagę mogło odwrócić coś dziejącego się na trybunach. Mógł go oślepić jakiś refleks światła. Mknąca w kierunku bazy domowej piłka mogła mu się zlać z białą koszulką ojca w tle. Mógł go rozproszyć jakiś gest drugobazowego, Felixa Millana. Jak było naprawdę, nikt się nigdy nie dowie, bo Joe nic nie pamiętał. Odgłos, z jakim skórzana piłka baseballowa uderza w twardy, plastikowy kask pałkarza, jest jedyny w swoim rodzaju. Podczas meczów, jakie rozegrałem, słyszałem go kilka razy, w tym te dwa, kiedy sam niechcący trafiłem piłką w głowę pałkarza drużyny przeciwnej. Słyszałem

ten odgłos przed miesiącem na Shea Stadium, kiedy zdyńkowany został Bud Harrelson. Słyszałem go poprzedniego lata na meczu ligi okręgowej, na który wybraliśmy się z Tomem Sabbatinim i jego ojcem. Nie jest to żaden suchy trzask, już bardziej pacnięcie, które towarzyszy uderzeniu czymś miękkim o twardą powierzchnię. To pacnięcie wywołuje dreszcz zgrozy, ale słysząc je, tłumaczymy sobie natychmiast, że przecież pałkarz nie od parady nosi kask. Piłka trafiła Joego z zupełnie innym odgłosem. To, co usłyszeliśmy, można było przyrównać do przyprawiającego o mdłości mlaśnięcia, z jakim miękkie uderza w miękkie. Ci, którzy tak jak my siedzieli na tyle blisko, by to mlaśnięcie słyszeć, nigdy go nie zapomną. Ja mam je w uszach po dziś dzień. Piłka trafiła go w skroń, tuż przy kąciku prawego oka. Kiedy padał na plecy, strąciła mu jeszcze kask z głowy. Podparł się odruchowo wyciągniętymi za siebie rękoma, siedział tak przez chwilę na ziemi, potem stracił przytomność. Z tego, co działo się później, mam tylko urywki wspomnień. Trybuny zamarły. Słychać było stłumione westchnienia i okrzyki: „Boże jedyny!”. Sędzia główny przywoływał pomoc medyczną. Jerry Grote stał bezradnie nad Joem. Ławka Cubsów była bliska eksplozji; kilku zawodników zerwało się z niej, krzyczeli coś do Warrena Traceya, puszczali mu soczyste wiązanki. Kibice Cubsów buczeli ogłuszająco. Kibice Metsów nabrali wody w usta. Ojciec zszedł z górki, ściągnął z dłoni rękawicę, ujął się pod boki i patrzył w kierunku bazy domowej. W tamtej chwili nienawidziłem go z całego serca. Stadion czekał w napięciu, wszyscy wpatrywali się w pochylonych nad Joem trenerów. Zamknąłem oczy i modliłem się, żeby Joe wstał. Żeby się otrząsnął i pobiegł truchtem na pierwszą bazę. A potem, w wybranym przez siebie momencie, zaszarżował na górkę miotacza i rozkwasił gębę mojemu ojcu, tak jak niedawno Dutchowi Pattonowi. Mama patrzyła z niedowierzaniem na boisko, zerkając co chwila na mnie. Miałem łzy w oczach. Mijały minuty, a Joe nie wstawał. Widzieliśmy jego buty i nogi od

kolan w dół. W pewnej chwili zadrgały mu pięty, tak jakby dostał ataku padaczki. Kibice Cubsów zaczęli rzucać na murawę czym popadnie i na boisko wybiegli ochroniarze. Jerry Grote podszedł do górki i stanął obok swojego miotacza. Wpatrywałem się w ojca i w pewnej chwili spostrzegłem coś, co wcale mnie nie zaskoczyło. Joe leżał na wznak, nieprzytomny, poważnie kontuzjowany, wstrząsany konwulsjami, a mój ojciec się uśmiechał. Otworzyła się brama po prawej stronie boiska i na murawę wjechała karetka pogotowia. Zatrzymała się przy bazie domowej, wysunięto z niej nosze i nagle zaroiło się od lekarzy, sanitariuszy i trenerów. Stan Joego, już ciężki, z każdą chwilą się pogarszał. Załadowano go szybko do karetki i ta odjechała na sygnale. Czterdzieści pięć tysięcy kibiców żegnało Joego owacją na stojąco, ale on tego nie słyszał.

***

Przerwę w grze Cubsi wykorzystali na naradę, jak się zachować w zaistniałych okolicznościach. Warren Tracey został w końcówce drugiej rundy wystrajkowany, a co za tym idzie – na pałkę miał wejść dopiero w piątej rundzie. Miotaczem Cubsów był Ferguson Jenkins i w baseballowym światku nie było nikogo, kto by choć przez sekundę wątpił, że ojciec zostanie potraktowany przez niego dyńką. Że odwet nastąpi szybko i będzie brutalny i bolesny. Ale Yogi Berra, by zażegnać niebezpieczeństwo, mógł przecież zastąpić Traceya jakimś zmiennikiem. Cubsi mogli się też zemścić jeszcze w końcówce trzeciej rundy, wykaszając jednego czy dwóch pałkarzy Metsów. Wywołałoby to prawdopodobnie ogólną bijatykę, a Cubsi, patrząc, jak karetka zabiera ich gwiazdę, z pewnością mieli na takie rozwiązanie ogromną ochotę. Problem w tym, że ten, który im podpadł, będzie wtedy siedział bezpiecznie na ławce. Cubsi chcieli głowy Warrena Traceya i menedżer, Whitey Lock-

man, wymyślił idealne wyjście. Za Joego wprowadził zawodnika rezerwowego, niejakiego Razora Ruffina, zadziornego czarnego chłopaka z peryferyjnych blokowisk Memphis, któremu udało się wyrwać z tamtego nieciekawego środowiska i który pierwsze kroki stawiał w reprezentacjach futbolu oraz baseballu Michigańskiego Uniwersytetu Stanowego. Budową przypominał hydrant przeciwpożarowy i był szybki jak jeleń, ale miał trudności z odbijaniem piłek narzucanych lewą ręką. Razor wszedł do gry i rozpoczął rozgrzewkę w pobliżu pierwszej bazy. Zdyńkowanie Joego Castle’a spowodowało trzydziestominutową przerwę w grze. Przed jej wznowieniem sędzia pozwolił Warrenowi Traceyowi na kilka rozgrzewających narzutów. Stadion się uspokoił. Kibice Metsów siedzieli zażenowani. Kibice Cubsów zmęczyli się zdzieraniem sobie gardeł i buczeniem. Na lewe stanowisko pałkarza wszedł Billy Williams. Williams, przyszły członek Panteonu Sław, był spokojnym facetem, ale w tej chwili każdy narzut, z którego piłka przeleciałaby blisko jego głowy, mógł doprowadzić do awantury. Razor Ruffin pozostał w pobliżu pierwszej bazy. Pierwsze dwie piłki narzucone przez Traceya nie zmieściły się w strefie strajku. Stracił rytm i właściwie rzucał, nie narzucał. Przy stanie dwa-dwa Williams wybił wysokiego wolnego loba w środkowe zapole. Kiedy nie ulegało już wątpliwości, że Don Hahn przechwyci tę piłkę, Razor Ruffin wystartował w kierunku górki miotacza. Dopadł tam w paru susach i podciął od tyłu Warrena Traceya śledzącego lot piłki, odrzucając go prawie pod trzecią bazę. Potem skoczył na niego i zaczął okładać pięściami. Cubsi, którzy naturalnie znali plan, przypuścili natychmiast zmasowany atak na powalonego Traceya i na łapacza, Jerry’ego Grote’a. Reszta Metsów pospieszyła swoim z odsieczą i w kilka sekund doszło do jednego z najpaskudniejszych w dziejach baseballu incydentów. W polu wewnętrznym zakotłowało się, zakłębiło. Bezwzględną młócką na gołe pięści i kopniaki czterdziestu paru zawodników obu drużyn wyrównywało między sobą zastarzałe porachunki. Razor Ruffin i Warren Tracey, przygnieceni tą masą mścicieli, tarzając się po ziemi, dławiąc i krztusząc, próbowali połamać jeden drugiemu kości, utoczyć krwi. Sędziowie nie byli w stanie roz-

dzielić ścierających się drużyn. Na boisko wbiegli ochroniarze. W takich sytuacjach obowiązkiem trenerów jest przywołanie swoich zawodników do porządku, ale tutaj i oni byli bezradni. Zacietrzewienie walczących na boisku zaczynało się udzielać kibicom i atmosfera na trybunach Shea Stadium zbliżała się do punktu wrzenia. Dopiero kilku weteranom z obu drużyn – Ronowi Santowi, Rusty’emu Staubowi, Billy’emu Williamsowi i Tomowi Seaverowi – udało się poskromić kolegów. Kiedy opadł kurz, Warren Tracey zerwał się z ziemi z krwawiącym nosem i wymierzył palec wskazujący w jednego z Cubsów. Sędziowie odepchnęli go, a dwaj koledzy z drużyny pociągnęli klnącego, wykrzykującego pogróżki i krwawiącego w kierunku ławki. Porządek został przywrócony. Obu menedżerów oraz Traceya, Ruffina i jeszcze sześciu zawodników z ich drużyn usunięto z boiska.

***

Mecz wznowiono, ale ja byłem tak wzburzony, że nie chciało mi się już go oglądać. Na moich oczach rozegrał się koszmar – makabryczne zdyńkowanie Joego Castle’a, potem emocjonalny szok, który przeżyłem, patrząc, jak cała drużyna spuszcza łomot ojcu. Mama też miała dosyć. – Chodźmy stąd – szepnęła. – Tak, chodźmy – odszepnąłem. W milczeniu wracaliśmy pociągiem do domu. Poszedłem od razu do swojego pokoju i położyłem się na łóżku. Dręczyło mnie pytanie, co z Joem, ale telewizora nie włączyłem. Zapowiedziałem sobie, że nie zasnę do powrotu ojca, o ile w ogóle tej nocy wróci do domu. Wątpiłem w to, i słusznie. Tuż przed północą zadzwonił telefon. Odebrała mama. Jakiś mężczyzna zapowiedział, że zakatrupi Warrena Traceya, a przy okazji puści z dymem nasz dom. Mama zadzwoniła na policję. Funkcjonariusz zjawił się o drugiej nad ranem, usiedliśmy z nim przy kuchennym stole i długo rozmawialiśmy.

Był to pierwszy z telefonów z pogróżkami. Przez kilka następnych miesięcy żyliśmy w ciągłym strachu. Ojciec, jak to on, bywał w domu gościem i mało go to wszystko obchodziło. Mając jedenaście lat, chciałem zmienić nazwisko.

Rozdział 13

Zaatakowani przez komary wycofujemy się z werandy. W zagraconej bibliotece Fay podaje truskawki ze śmietaną i jakąś dziwną ziołową herbatę. Ściany od podłogi do sufitu zastawione są książkami, stosy książek piętrzą się wokół starego biurka. Książki wypełniają cały dom, większość jest pokryta kurzem, poupychana na uginających się półkach, istny antykwariat. Rookowie są oczytani i bardzo rozmowni. Ja już swoje powiedziałem, teraz kolej na nich. – Słuchaliśmy transmisji z tego meczu na werandzie, pamiętasz, Fay? – wspomina Clarence. – Tak, na tej od frontu. Nigdy tego nie zapomnę. – Zdążyłem już zauważyć, że Fay wie o tym meczu prawie tyle co Clarence. – Bardzo smutne. – Vince Lloyd i Lou Boudreau chyba od początku wiedzieli, że Joe już się nie podniesie. Lou bez wahania nazwał tę piłkę mierzoną dyńką, zemstą za to, że Joe w pierwszym wyjściu na pałkę odbił homera. Czekaliśmy i czekaliśmy, a oni wypełniali czas cytowaniem statystyk. W tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym drugim Warren Tracey zajął w National League pierwsze miejsce w trafianiu w pałkarzy, w siedemdziesiątym trzecim też prowadził w tej klasyfikacji. Lou nazwał go, między innymi, łowcą głów. Obaj przyznawali, że jeśli chodzi o ten fatalny narzut, Joe jakby się zagapił. Z ich tonu wynikało, że sytuacja jest poważ-

na. – Czy Joe po powrocie do domu mówił coś o tym zdarzeniu? – pytam. – Nie oficjalnie, ale może kolegom albo swoim braciom? – Jeśli nawet, to mnie nic o tym nie wiadomo – przyznaje Clarence. – Kilka lat później pewien dziennikarz z Little Rock… z „Democrat” czy z „Gazette”, Fay? – Chyba z „Gazette” – odparła jego żona. – Mamy to zapisane w którymś z notesów. – W każdym razie facet tu przyjechał i udało mu się namówić na rozmowę Charliego i Reda. Pytał ich, co Joe teraz porabia i tak dalej. Zapytał też o to zdyńkowanie i w odpowiedzi usłyszał, że Joe zwyczajnie niczego nie pamięta. To był chyba jedyny przypadek, kiedy rodzina się na ten temat wypowiedziała. Ze dwadzieścia lat temu to było. – Doszło do uszkodzenia mózgu? – pytam. Clarence i Fay spoglądają po sobie, milczą. To chyba tutaj temat tabu. – Nie sądzę – mówi w końcu Clarence – ale w pełni sprawny umysłowo nie jest. – Clarence jest jednym z niewielu mieszkańców naszego miasteczka, z którymi Joe czasem rozmawia – podchwytuje Fay. – To znaczy, nie w sensie konwersacji, ale zawsze lubił Clarence’a i przynajmniej nie traktuje go jak powietrze. – Chyba tylko matka Joego wie, co dzieje się w jego głowie – dodaje Clarence, wzdychając. – Mieszka z matką? – Tak, trzy przecznice stąd. Dochodzi dziesiąta w nocy i Fay kleją się już powieki. Sprząta ze stolika, mówi, gdzie mi posłała, i wychodzi, życząc dobrej nocy. Drzwi jeszcze się za nią dobrze nie zamknęły, a Clarence już wymrukuje: – Strzeliłbym sobie jeszcze jednego, tak dla zdrowotności, a ty? Nie widać po nim, żeby był choć trochę wstawiony. Ja również czuję się zupełnie trzeźwy – ostatni łyczek alkoholu (i ostatni w życiu łyczek cytrynowego ginu) pociągnąłem dwie godziny temu. Mój zegar biolo-

giczny chodzi wciąż według czasu górskiego, przesuniętego o godzinę do tyłu względem czasu Arkansas, a więc sen mnie na razie nie morzy. A chcę pociągnąć jeszcze Clarence’a za język. – Co byś proponował? – pytam. Zrywa się ochoczo z krzesełka. – Brzoskwiniową brandy z Arkansas – mówi. I już go nie ma. Jest to klarowna ciecz o lekko bursztynowym zabarwieniu. Clarence nalewa ją ze złowieszczo wyglądającego dzbana do dwóch kieliszków. Siadamy i stukamy się szkłem. – Zdrówko – mówi Clarence. – Tylko uważaj. Z początku musisz ją sączyć bardzo, ale to bardzo wolno. Stosuję się do tej instrukcji. Odnoszę wrażenie, że podstawiłem wargi i język pod płomień lampy lutowniczej. Udaje mi się jednak zachować kamienną twarz i się nie zachłysnąć, chociaż pali mnie żywym ogniem w przełyku, a niespodziewający się niczego żołądek gwałtownie protestuje. Clarence obserwuje mnie uważnie, ciekaw mojej reakcji. – Niezła, co? – pyta w końcu. – Co… to – wyduszam przez ściśnięte gardło – ben… zyna? – To lokalny produkt pędzony przez jednego z naszych najlepszych gorzelników. – I nieopodatkowany, jak przypuszczam? – Nieopodatkowany i diabelnie nielegalny. – Clarence pociąga kolejny łyczek. – Słyszałem, że samogon powoduje ślepotę i uszkadza wątrobę. – Owszem, może, jeśli pochodzi z nieznanego źródła. Ten jest bezpieczny, jeden z najlepszych, lekki, smaczny, zupełnie nieszkodliwy. Nieszkodliwy? Pieką mnie palce u nóg. Będąc synem alkoholika i furiata, nigdy nie miałem ciągotek do nadużywania napojów wyskokowych, i po degustacji wieczornego ginu cytrynowego, a potem pędzonej pokątnie brandy dochodzę do wniosku, że niczego nie straciłem. – Drugi łyczek wchodzi łatwiej, a najlepszy jest trzeci – ciągnie Clarence. Biorę ostrożnie ten drugi łyczek i rzeczywiście, już mnie tak w prze-

łyku nie pali, prawdopodobnie dlatego, że zdążyła się zabliźnić rana po pierwszym. – Powiedz mi, Paul, skąd wiedziałeś, że twój ojciec zamierza zdyńkować Joego? – pyta Clarence, sięgając po fajkę i kapciuch z tytoniem. – To długa… historia – mamroczę, bo wciąż nie czuję języka. Uśmiecha się i rozkłada ręce. – Cała noc przed nami. Czytam zwykle do północy, a rano budzę się o ósmej. Pociągam ten trzeci łyczek i teraz rzeczywiście wyczuwam posmak brzoskwini. – On był ze starej szkoły. Zaliczając homera, pałkarz wygrywał pojedynek. I to powinno mu wystarczyć, nic dodać, nic ująć. Obrażanie miotacza popisywaniem się w jakikolwiek sposób było grzechem. Pozostawanie na stanowisku pałkarza i podziwianie lotu wybitej piłki, dopóki nie opuści pola gry; podrzucanie pałki; okrążanie baz niespiesznym truchtem, żeby ściągnąć na siebie uwagę; a co najgorsze, okazywanie radości czy w ogóle jakichś emocji. Wszystko to odpada. Pałkarz wygrywa, okrąża szybko bazy i wraca na ławkę. A jak nie, to zostaje ukarany. Jeśli pałkarz nie stosuje się do tej zasady, miotacz ma prawo go skosić. Tak stanowił stary kodeks, a mój ojciec na niego przysięgał. – Dzisiaj te zasady już nie obowiązują – mówi Clarence i wydmuchuje obłok dymu. – Nie wiem, Clarence. Od trzydziestu lat nie widziałem żadnego meczu. – Znaczy, chcesz powiedzieć, że Joe zrobił coś, co obraziło Warrena Traceya? Byłeś tam. Vince Lloyd i Lou Boudreau powtarzali kilka razy, że Joe niczym mu się nie naraził. – Oficjalnie mój ojciec też tak twierdził. Utrzymywał, że to był wypadek, że wcale nie celował w Joego, tylko narzut mu nie wyszedł. Podejrzewam, że kiedy okazało się, jak ciężkiego urazu doznał Joe, ojciec przestraszył się i zaczął kłamać. – Wygląda mi na to, że masz w tej sprawie wyrobiony sąd. – Już w wieku pięciu, no, może sześciu lat postanowiłem zostać mio-

taczem, bo był nim mój ojciec. Nawet nieźle mi szło, robiłem postępy. Ojciec właściwie ręki do tego nie przykładał, bo rzadko bywał w domu, ale mieszkaliśmy pod jednym dachem i chyba trochę z jego umiejętności w jakiś sposób na mnie przeszło. Pewnego razu jeden chłopak odbił homera z mojego narzutu, takiego klasycznego. Obiegał bazy w tanecznych podskokach, pohukując triumfalnie. Ojciec, co rzadko się zdarzało, był wtedy na trybunach; kiedy ten chłopak znowu wszedł na pałkę, krzyknął do mnie: „Skoś go, Paul!”. Miałem wtedy jedenaście lat i nie chciałem w nikogo rzucać. Nie posłuchałem i ojciec się wściekł. Po meczu spuścił mi lanie na podwórku za domem, powiedział, że nie nadaję się na miotacza, bo jestem tchórzem podszyty i boję się rzucać w pałkarzy. To był straszny człowiek, Clarence. Jeszcze jeden łyczek, jeszcze jedno pyknięcie z fajki. – I mówisz, że jutro się do niego wybierasz? – Tak, po raz pierwszy od kilku lat. – I myślisz, że uda ci się go nakłonić do przyjazdu tutaj, do Calico Rock? – Nie mam pojęcia, ale będę się starał. – Podejrzewam, że zorganizowanie tego spotkania będzie trudne, z obu stron zresztą. – Mam pewien plan. Może nie wypalić, ale spróbuję. Clarence dolewa sobie i mnie samogonu. Po kilku minutach głowa zaczyna mi opadać na piersi. – Nie zwala aby z nóg ten wynalazek? – pytam. – Jeszcze jak. Będziesz spał jak niemowlę. – To ja już sobie pójdę. Dzięki. Kładę się do łóżka w ich pokoju gościnnym pod szumiącym podsufitowym wentylatorem, zaledwie trzy przecznice od małego domu, w którym mieszka z matką Joe Castle. Ostatni raz widziałem go wsuwanego na noszach do karetki, która miała go zabrać z boiska do jednego z nowojorskich szpitali. Tak kończyły się jego błyskotliwa gra, marzenia kibiców i obiecująca kariera, której już nigdy nie zrobi.

***

Fay jest pochłonięta pracą przy sztalugach, kiedy się z nią żegnam. Dziękuję jej za gościnę, a ona mówi, że zawsze jestem u nich mile widziany. Wracamy z Clarence’em na Main Street, parkujemy pod sklepem wielobranżowym Evansa. – Pozostań lepiej przy tym Paulu Caseyu – radzi mi Clarence, kiedy wchodzimy do sklepu. – Będzie bezpieczniej. Nie ma sprawy. Posługiwałem się tym pseudonimem częściej, niż mu się wydaje. Kafejka jest pełna porannej klienteli; sami mężczyźni. Clarence wita się z kilkoma, zamienia z nimi parę słów. Zajmujemy stolik w głębi. Jak dotąd nie musiałem się nikomu przedstawiać. Wychodzi na to, że Clarence wegetarianinem jest tylko w domu, gdzie menu układa Fay. Tutaj zamawia sobie jajecznicę na bekonie, ja to samo. Czekając na swoje dania, sączymy kawę i podsłuchujemy toczące się wokół nas rozmowy. Grupa emerytów przy długim stole pod oknem frontowym dyskutuje o wojnie w Iraku. Opinii jest wiele, wszystkie wygłaszane gromkim głosem, bez oglądania się, czy słyszy je ktoś postronny. – Z tego, co mi tu wpada w ucho, wynika, że to bardzo konserwatywne politycznie miasteczko – mówię do Clarence’a. – O tak, ale przed samymi wyborami dochodzi zazwyczaj do rozłamu. Okręg Izard zamieszkują sami biali, ale jest jeszcze wśród nich sporo rooseveltowskich demokratów starej daty. Nazywają ich „elektrycznymi demokratami”. – Elektrycznymi? – To nawiązanie do elektryfikacji wsi w ramach Nowego Ładu zaprowadzonego przez Roosevelta. – Dlaczego mieszkają tu sami biali? – Tak się historycznie złożyło. Farm nigdy nie było tutaj wiele, to i niewolników nie sprowadzano. Teraz czarni też się jakoś nie garną do osiedlania w naszym okręgu, wolą inne klimaty, ale jeśli masz na myśli

problemy z Ku-Klux-Klanem, to nigdy tu takich nie mieliśmy. – Nie, nie to miałem na myśli. Ściana za kasą wytapetowana jest rzędami fotografii drużyn – Mała Liga, softball, koszykarska reprezentacja szkoły średniej – niektóre zrobione niedawno, inne spłowiałe ze starości. Pośrodku tej galerii wisi oprawiona w ramki okładka „Sports Illustrated” z szóstego sierpnia 1973 roku. Calico Joe. Fenomen. Patrzę na nią i uśmiecham się. – Pamiętam dzień, kiedy ten numer przyszedł do mnie pocztą – mówię. – Wszyscy tu go pamiętamy. To był chyba najdonioślejszy dzień w historii naszego miasteczka. – Czy mieszkańcy wspominają jeszcze Joego z tamtych czasów? – Rzadko. Widzisz, to było trzydzieści lat temu. Nie pamiętam, kiedy ostatnio z kimś o nim rozmawiałem. Na stolik wjeżdżają nasze jajecznice na bekonie. Porcje są mikroskopijne, można powiedzieć, że głodowe. Jemy szybko, rachunek reguluję ja, gotówką – żadnych kart kredytowych, na których widnieje moje prawdziwe nazwisko. Clarence decyduje, że pojedziemy jego samochodem – kasztanowym buickiem – bo obcy pojazd z tablicami rejestracyjnymi innego stanu może wzbudzić podejrzenia. Wnętrze buicka, co było do przewidzenia, jest nasiąknięte zastarzałym zapachem fajkowego tytoniu. Klimatyzacja nic tu nie zdziała, jedziemy więc z opuszczonymi szybami. Z Main Street do zabudowań szkoły średniej w nowszej części miasteczka jest jakaś mila. Zdaję sobie sprawę, że Calico Rock jest za małe, żeby skompletować skład drużyny futbolowej, kiedy więc dostrzegam słupy oświetleniowe, nie mam wątpliwości, że to boisko do baseballu. Po boisku jeździ na kosiarce do trawy jakiś człowiek. – Oto i on – mówi Clarence. Wakacje jeszcze się nie skończyły i parking przed szkołą jest pusty. Zostawiamy samochód przy starej arenie rodeo, przechodzimy przez ulicę i dalej, przez furtkę w ogrodzeniu, na teren boiska. Wspinamy się na najwyższy rząd trybun i siadamy w cieniu rzucanym przez małą lożę

prasową. Boisko jest przepiękne, a porastająca je bermudzka trawa gęsta i soczyście zielona. W promieniach sierpniowego słońca wszystko więdnie i usycha, za to murawa na Joe Castle Field jest puszysta, wypielęgnowana, widać, że regularnie podlewana. Linie autowe i międzybazowe świeżo wysypane sproszkowaną kredą, ziemia w polu wewnętrznym starannie zagrabiona. Górka miotacza jak z obrazka. Na szerokim na dziesięć stóp pasie granicznym okalającym całe pole gry nie widać ani jednego chwastu. Za ogrodzeniem z drucianej siatki za zapolem wielka tablica wyników z napisami JOE CASTLE FIELD na górze i SIEDZIBA PIRATÓW u dołu. Joe siedzi na czerwonej, przypominającej pająka, profesjonalnej, wieloostrzowej kosiarce z regulacją wysokości koszenia. Na głowie ma czarną czapkę z opuszczonym na oczy daszkiem, a na nosie okulary ochronne. Przybrał przez te lata na wadze. – I on tak codziennie? – pytam. – Przez pięć dni w tygodniu. – Mamy połowę sierpnia. Najbliższy mecz baseballu dopiero… kiedy, w marcu? – W połowie marca, jeśli śnieg nie będzie padał. – To po co on codziennie strzyże trawę i przygotowuje boisko? – Bo tak mu się podoba. To jego pasja. – Płacą mu chociaż? – O tak. Joe wrócił do domu w tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym trzecim, tuż przed świętami Bożego Narodzenia. Dwa miesiące przeleżał w szpitalu w Nowym Jorku, potem Cubsi przetransportowali go samolotem do Chicago, gdzie przeleżał w kolejnym szpitalu następnych kilka tygodni. Pod koniec grudnia Red z Charliem wyprawili się samochodem do Chicago i przywieźli go przed świętami do domu. Mówił, że jeszcze zagra, ale my nie mieliśmy złudzeń. Rok później doznał rozległego wylewu. Był wtedy sam w domu i zanim trafił wreszcie do szpitala w Mountain Home, zdążyły już nastąpić nieodwracalne zmiany w mózgu. Lewą stronę ciała ma częściowo sparaliżowaną. Zobaczysz, jak zsiądzie z kosiarki.

– Wie, że tu jesteśmy? – Wie. Widział, jak parkujemy, jak tu wchodzimy, jak siadamy. Wie, że o nim rozmawiamy. Nie spodziewaj się jednak, że podejdzie i się przywita. Za to pod wieczór zadzwoni do mnie Red albo Charlie, raczej Charlie, i zapyta, co tu robiłem i kto ze mną był. Powiem mu, że jesteś moim siostrzeńcem z Teksasu, trenerem baseballu, i chciałeś zobaczyć nasze boisko. – Dobrze. Ale wracając do tematu, kto płaci Joemu za pielęgnowanie boiska? – Po wylewie stało się oczywiste, że jest trwale niepełnosprawny i trzeba mu wynaleźć jakieś zajęcie. No i szkoła zatrudniła go na pełnym etacie dozorcy, z pensją i ubezpieczeniem zdrowotnym. I pracuje już tak trzydzieści lat. Dba o boisko, o teren wokół szkoły, a kiedy drużyna baseballowa rozgrywa mecz, siedzi tu na górze, w loży prasowej, i obsługuje tablicę wyników. – Wspaniały gest. – My tu, w Calico Rock, pomagamy sobie wzajemnie w potrzebie, Paul. A już Joe jest naszym oczkiem w głowie. Joe dojeżdża kosiarką do lewej linii autowej, zawraca i rusza w kierunku prawej. Jest już blisko końca zapola. Jeśli ostrza maszyny w ogóle coś ścinają, to ja tego nie widzę. Niestrzyżona jeszcze część pola gry wygląda tak samo idealnie, jak część już przystrzyżona. – O czym tak myślisz? – pyta Clarence, przypalając znowu swoją fajkę. – Co by było gdyby. Gdzie byłby teraz Joe, gdyby nie ta kontuzja. Jaką sławą mógłby się cieszyć? – Zwariujesz od tego. Ja przez wiele lat się nad tym zastanawiałem, aż wreszcie uświadomiłem sobie, że to strata czasu. Historia Joego Castle’a to wielka tragedia, nie ma co do tego wątpliwości. Ale nie można bez końca jej rozpamiętywać. Życie toczy się dalej. – Czy ściąganie tutaj Warrena Traceya, żeby spotkał się z Joem, to dobry pomysł? Pyknięcie, wielki obłok dymu. Temperatura powietrza rośnie i za-

stanawiam się, jak można w takim upale delektować się fajką. – Widzisz, Paul, kiedy tak tu siedzimy, wydaje się niemożliwością, że twój ojciec zgodzi się przyjechać, wymienią z Joem uścisk dłoni i pogawędzą sobie o starych dobrych czasach. – Tak, masz rację. – Naprawdę myślisz, że uda ci się go nakłonić do przyjazdu? – Będę próbował, Clarence. Myślę, że potrafię go przekonać. – Jak? – Szantażem. Joe znowu zawraca i rozpoczyna strzyżenie ostatniego pasa zapola. Nie spojrzał jeszcze nawet w naszym kierunku. – Wolałbym się w to nie mieszać – mówi Clarence. – Będziesz musiał. Patrzymy na Joego, wsłuchujemy się w buczenie kosiarki. Clarence przerywa milczenie: – W mojej skromnej opinii wiele by dla Joego znaczyło, gdyby Warren Tracey uścisnął mu dłoń i przeprosił. Od tamtego pamiętnego wieczoru ci dwaj nie zamienili ze sobą słowa ani się nie widzieli. Tak, to dobry pomysł. Tylko jak, u licha, zamierzasz wprowadzić go w czyn? – To już moja sprawa, Clarence. Ale będzie mi potrzebna twoja pomoc. Chciałem cię prosić, żebyś porozmawiał z jego braćmi i przygotował grunt od tej strony. Bez tego nie ma co zaczynać. Joe wyjeżdża kosiarką za lewą linię autową, tam się zatrzymuje i wyłącza maszynę. Przerzuca prawą nogę nad kierownicą, podpiera się obiema rękami i zeskakuje na trawę. Bierze laskę i kuśtyka powoli w kierunku boiskowego magazynku. Utyka wyraźnie, lewą nogą powłóczy, prawą stawia niepewne kroki, pracuje mocno barkami. – Biedaczysko – mówię i zbiera mi się na płacz. Ten młody bóg, który w niecałe cztery sekundy potrafił przemknąć z bazy domowej na pierwszą, który w trzydziestu ośmiu rozegranych meczach siedem razy kradł za jednym zamachem drugą i trzecią bazę, który zaliczał duble w sytuacjach kwalifikujących się jedynie na singla, ten wspaniały sportowiec, z którego emanowała wprost wielkość, został zredukowany do

kalekiego dozorcy koszącego trawę niewymagającą koszenia. Pomyśleć tylko: w wieku trzydziestu lat, kiedy powinien być u szczytu niebywałej kariery, Joe robił dokładnie to samo, co robi teraz. – Smutne, ale prawdziwe – dodaje Clarence. Joe znika w magazynku. – Chyba już go nie zobaczymy. Chodźmy stąd.

***

W drodze powrotnej na Main Street Clarence zgadza się porozmawiać z Redem i Charliem i zorientować się, jak się zapatrują na pomysł zorganizowania takiego spotkania. Powtarzam, jaki argument ma im przedstawić: Warren jest już jedną nogą w grobie. Nie ma czasu do stracenia. Zatrzymujemy się przed redakcją „Calico Rock Record” i wypijam tam filiżankę kawy. Żegnamy się z Clarence’em. Przypadliśmy sobie do serca i mamy szczerą nadzieję, że niedługo znowu się zobaczymy. Wyjeżdżam z miasteczka bez pewności, czy kiedykolwiek jeszcze tu wrócę. Cztery godziny później jestem już w Memphis. Lecę do Tampy z przesiadką w Atlancie. W Tampie wypożyczam znowu samochód i ruszam na wschód, w kierunku Winter Haven.

Rozdział 14

Funkcjonariusz policji wyszedł, a my z mamą jeszcze długo siedzieliśmy w dużym pokoju i oglądaliśmy westerny. Drzwi były zaryglowane, żaluzje opuszczone, w domu paliły się wszystkie światła, funkcjonariusz zaś obiecał patrolować naszą ulicę; a my nadal się baliśmy. Może trzeba było zlekceważyć te telefony, uznać je za głupi kawał rozsierdzonego kibica Cubsów, który znalazł nasz numer w książce telefonicznej, ale to było coś poważniejszego. Nigdy dotąd nie otrzymywaliśmy telefonów z pogróżkami, a biorąc pod uwagę bolesne doświadczenia i emocje, jakich dostarczył nam ten wieczór, nie mogliśmy zignorować tego, co się działo, i położyć się do łóżka. W przerwie na reklamy mama spytała: – Skąd wiedziałeś, że on rzuci w Joego Castle’a? Siedziała w jednym końcu sofy, jaw drugim, oboje wciąż ubrani. – Bo to w jego stylu – odparłem. – Dlaczego te dyńki są dozwolone? – Nie wiem. Sam się dziwię. – Co za głupi sport – rzuciła mama. Nie oponowałem. Na dodatek obawialiśmy się, że lada chwila Warren może się wtoczyć pijany do domu i wszcząć awanturę. Wyprowadzono go siłą z boiska z rozkwaszonym nosem, czyli w bójce zbytnio nie ucierpiał. Ale była już trzecia nad ranem, a on nie wracał. Pewnie sie-

dział w jakimś barze, pokazywał sińce i chełpił się swoimi umiejętnościami oraz artyzmem w narzucaniu dyniek, sobie przypisując największy wkład w zwycięstwo Metsów. Zdrzemnąłem się, ale o szóstej mama trąciła mnie łokciem i powiedziała: – Są wiadomości. Manhattański Channel 4 startował o szóstej rano wiadomościami, pogodą i sportem. Zaczęli od sensacji dnia. – Wybuchowy wieczór na Shea! – zachłystywał się sprawozdawca sportowy komentujący materiał filmowy. Kamera ustawiona gdzieś w pobliżu ławki Metsów zarejestrowała moment zdyńkowania, po którym Joe upadł. Powtórzono to w zwolnionym tempie raz i drugi, sprawozdawca ze szczegółami opisywał zdarzenie. Nadmienił jeszcze, że Joego przewieziono do szpitala Mount Sinai na Manhattanie i że lekarze określają jego stan jako ciężki. Na szczęście żyje. Potem puszczono migawki z bijatyki, w jaką wdały się obie drużyny, która – tak jak oglądana przeze mnie wcześniej na żywo – ciągnęła się niemal bez końca. Byłem jej naocznym świadkiem i nie miałem ochoty oglądać tego jeszcze raz. Cały ten epizod zniesmaczył mnie i zdołował, a także, jak sobie później uświadomiłem, obrzydził mi baseball. Kiedy wzeszło słońce, powlokłem się na koniec podjazdu po „New York Timesa”. Rozejrzałem się po ulicy, żeby się upewnić, czy wszystko w porządku. Nie zdawałem sobie jeszcze wtedy sprawy, że przez wiele miesięcy będę się tak rozglądał z duszą na ramieniu. Mama, sącząc kawę, przeglądała dział publicystyczny gazety. Ja z wypiekami na twarzy studiowałem relacje z meczu i związane z nim artykuły. Na pierwszej stronie działu sportowego widniały dwa zdjęcia. Pierwsze przedstawiało Joego leżącego na ziemi zaraz po trafieniu piłką w głowę, zanim jeszcze zdążyli do niego podbiec trenerzy. Na drugim uwieczniony został moment, w którym Razor Ruffin popisowo ścina mojego ojca z nóg. Po meczu Ruffin nie miał dziennikarzom nic do powiedzenia; tak samo Warren Tracey, Yogi Berra, Whitey Lockman, jak

również reszta zawodników i trenerów. Obie drużyny rozgrywały kolejne spotkanie o drugiej po południu. Lekarze z Mount Sinai wydali zdawkowy komunikat, że Joe nadal nie odzyskał przytomności i jego stan jest poważny. Zadzwonił telefon. Przez chwilę patrzyliśmy z mamą na aparat. Ja siedziałem bliżej, sięgnąłem więc powoli po słuchawkę. – Halo? – Warren Tracey już nie żyje! – wrzasnął mi w ucho czyjś wzburzony głos. Mama szybko powyłączała wszystkie telefony.

***

Chicagowskie gazety nie posiadały się z oburzenia. Zdyńkowany! – wrzeszczał nagłówek w „Sun-Timesie” nad fotografią Joego Castle’a na ziemi; w kadrze widać też było leżący obok kask. „Tribune” była nieco powściągliwsza. Jej nagłówek donosił: Metsi znaleźli sposób na Castle’a. W sobotę przed południem komisarz Bowie Kuhn spotkał się ze swoimi podwładnymi w nowojorskiej siedzibie Major League Baseball. Po obejrzeniu materiału filmowego i rozmowie z naocznymi świadkami zawiesił Razora Ruffina i Whiteya Lockmana na dziesięć meczów, Warrena Traceya na pięć, a także ośmiu innych zawodników – każdego na trzy spotkania. Jego biuro wydało banalne oświadczenie, w którym życzyło Joemu Castle’owi szybkiego powrotu do zdrowia. Na sobotni mecz na Shea znowu zostały wyprzedane wszystkie bilety. Szukających zaczepki kibiców Cubsów było tym razem o wiele więcej. Po pierwszym narzucie w wykonaniu Toma Seavera w pobliżu bazy domowej spadła raca dymna. Spotkanie przerwano i wznowiono dopiero po piętnastu minutach, kiedy dym się rozwiał. Kibice Metsów buczeli, Cubsów klęli w żywy kamień, atmosfera na stadionie stawała się co-

raz bardziej napięta. Wzmocniono znacznie ochronę, na pasie granicznym boiska stanęli prawie ramię w ramię policjanci z oddziałów prewencji. Joe został trafiony piłką z trzeciego narzutu, w trzeciej rundzie, w której jako trzeci wszedł na pałkę, i kiedy na początku trzeciej rundy Tom Seaver wykonywał trzeci narzut do Burta Hootona, na boisko znowu poleciały race dymne. Na trybunach zakotłowało się, kibice Metsów zaatakowali zadymiarzy. Doszło do aresztowań. Mecz przerwano na pół godziny, spiker wygłaszał przez megafony ostrzegawcze komunikaty. Sytuacja wymykała się spod kontroli.

***

Próbowałem oglądać mecz, ale coś mnie odrzucało. Najchętniej wybiegłbym z domu i schował się na parę godzin, albo nawet dni, u państwa Sabbatinich, ale wtedy mama zostałaby sama. Siedziałem więc w swoim pokoju jak na szpilkach, to włączając, to znów wyłączając radio. Kiedy Metsi grali u siebie i ojciec był w domu, odczekiwałem zwykle kilka dni, zanim wyciąłem z gazet artykuły do mojego albumu. Teraz jednak nudziło mi się, on jeszcze nie wrócił, a zresztą miałem w nosie, co sobie pomyśli. Usiadłem przy stole w kuchni, pieczołowicie powycinałem z działu sportowego „Timesa” interesujące mnie artykuły i poszedłem z nimi do szafki, w której trzymałem dziesiątki albumów na wycinki, na zdjęcia i na kolekcję kart. Stały w porządku chronologicznym i o ile mi było wiadomo, nie zaglądał do nich nikt prócz mnie. Ze względu na liczbę zdjęć Joego Castle’a oraz artykułów o nim i jego historycznym debiucie zbierałem te materiały w osobnym, wyłącznie jemu poświęconym albumie. Jedynymi w taki sam sposób uhonorowanymi przeze mnie zawodnikami byli Tom Seaver, Willie Mays, Hank Aaron i Catfish Hunter. Reszta albumów zawierała moje zbiory memorabiliów, artykułów i fotografii dedykowanych całym drużynom – Met-

si 1973, Metsi 1972, Big Red Machine, Oakland A’s 1972 i tak dalej. Przed dwoma laty założyłem album poświęcony mojemu ojcu, ale w gazetach wzmianek o nim było tyle co kot napłakał, a więc zapełniał się wolno. Album poświęcony Joemu Castle’owi zniknął. Przeszukałem dokładnie szafkę, potem cały pokój i upewniwszy się, że wyparował, położyłem się na łóżku i zapatrzyłem w sufit. Jill była na obozie, a zresztą ona nie tknęłaby niczego, co w jakikolwiek sposób wiązało się z baseballem. Mama tak samo. Nasz dom miał piwnicę z małą pralnią, jeszcze mniejszym pomieszczeniem gospodarczym oraz wielką salą gier, gdzie stały telewizor i stół bilardowy. Były tam drzwi prowadzące na podwórko za domem. Ojciec, wracając do domu nad ranem, wślizgiwał się często do sali gier i zasypiał na wąskiej sofie. Niekiedy przenosił się tam również wtedy, gdy pokłócił się z mamą. Czasami schodzili do piwnicy i kłócili się bez świadków, z dala od Jill i ode mnie. Często, w dni, kiedy stawał na górce miotacza, spędzał na dole całe godziny sam, przy opuszczonych żaluzjach i pogaszonych światłach, pogrążony we własnym świecie. Uważał salę gier za swoje własne małe terytorium i reszta domowników nie miała nic przeciwko. Jak chce tam w samotności przesiadywać, to niech sobie przesiaduje. Zszedłem po schodach do piwnicy, zapaliłem światło. Znalazłem swój brakujący album na wycinki prasowe w sali gier. Leżał na stoliczku przy sofie otwarty na fotografii osiem na dziesięć cali z dedykacją dla mnie: „Paulowi Traceyowi z najlepszymi życzeniami. Joe Castle”. Obok albumu stał stadionowy pomarańczowy kubek Metsów, jego kubek, kubek, z którego zawsze, dokładnie sześć godzin przed wejściem na górkę miotacza, pił swój bananowy koktajl. Kiedyś nie mógł znaleźć tego przeklętego kubka i tak się wściekł, że wytłukł w kuchni wszystkie talerze. Zmroziło mnie, kiedy dotarło do mnie powoli, co właśnie odkryłem. Oto znalazłem się w miejscu, gdzie przestępca w samotności, w półmroku, knuł swój zbrodniczy plan działania, a potem przez nieuwagę pozo-

stawił namacalny tego dowód. Wróciłem na górę i powiedziałem o wszystkim mamie. Byliśmy oboje roztrzęsieni, przestraszeni i mieliśmy już tego dość. Postanowiliśmy, że wyjeżdżamy. Spakowaliśmy się szybko, zamknęliśmy dom na cztery spusty, wsiedliśmy do samochodu i ruszyliśmy w drogę do Hagerstown w stanie Maryland, żeby pomieszkać przez kilka dni u rodziców mamy. Niech Warren sam odbiera telefony, niech sam wysłuchuje pogróżek i obelg pod swoim adresem, na które w pełni sobie zasłużył. Wtedy nie zdawałem sobie z tego jeszcze sprawy, i mama też chyba nie, że był to pierwszy znaczący krok na drodze do separacji.

***

Tej soboty Metsi wygrali drugi z czterech meczów, i to z palcem w nosie. Dwaj miotacze Cubsów zostali usunięci z boiska za rzucanie w pałkarzy i mało brakowało, a znowu doszłoby do rękoczynów. Ale przy tylu graczach zawieszonych wygrywanie meczów stało się ważniejsze od toczenia dyńkowych wojen. Baseballowy światek trzymał kciuki za Joego; kibice nie mogli się doczekać, kiedy wreszcie odzyska przytomność, otrząśnie się, przyłoży trochę lodu do odniesionych ran, wróci na boisko, by znowu zachwycać ich swą grą i ustanawiać nowe rekordy, ale on w niedzielę rano nadal był w śpiączce. Metsi wygrali w niedzielę, a w poniedziałkowy wieczór zakończyli kolejnym zwycięstwem czteromecz. Cubsi przybyli do Nowego Jorku z podniesioną głową, pewni swego, prowadząc w tabeli dziesięcioma zwycięstwami, a opuszczali miasto z podkulonym ogonem, czując już presję ostatnich meczów kończącego się sezonu. Mając w swoim składzie Joego, wygrali dwadzieścia osiem z trzydziestu ośmiu rozegranych spotkań, bez niego zdecydowanie im nie szło.

Trzydziestego sierpnia Warren Tracey zaczynał na górce miotacza w spotkaniu z Piratami. Zafundował singla ich pierwszemu pałkarzowi, potem spacerki dwóm następnym. Przy wszystkich bazach zajętych trafił piłką pod żebra Williego Stargella. Nie zrobił tego naumyślnie, ale Stargellowi się to nie spodobało, zwłaszcza że oberwał od miotacza mającego opinię notorycznego łowcy głów. Przechodząc wolnym krokiem na pierwszą bazę, powiedział coś do mojego ojca i na chwilę zrobiło się gorąco. Czujni sędziowie podbiegli natychmiast, by stłumić scysję w zarodku. W następnym narzucie piłka poszła w dolną połowę strefy strajku i Richie Hebner wybił ją na odległość czterystu stóp, zaliczając wielkiego szlema. Zanim Yogi wycofał ojca z gry, Piraci prowadzili siedemzero, nie mając na koncie ani jednego wykluczenia. Cztery dni później, trzeciego września, w Święto Pracy, ojciec wchodzący na górkę miotacza na Busch Stadium w St. Louis został przywitany buczeniem i gwizdami. W ciągu dwóch rund, jakie wytrwał na tej górce, zanim trener go zmienił, podarował przeciwnikom cztery spacerki, nie wystrajkował żadnego pałkarza, w żadnego nie rzucił i zawinił pięć obiegów. Nowojorscy dziennikarze sportowi domagali się usunięcia go z rotacji miotaczy i zastąpienia kimś innym. Dopóki Joe Castle leżał nieprzytomny w nowojorskim szpitalu, Warrena Traceya szczerze nienawidzono i okazywano mu to wszędzie, gdzie się tylko pojawił. Jego nazwisko było toksyczne, jego narzuty beznadziejne. Koledzy z drużyny wygrywali co prawda mecz za meczem, ale oni też zaczynali mieć już dosyć tej atmosfery na stadionach, gęstniejącej, ilekroć ojciec wchodził na boisko. Nie był wart zamieszania, jakie swoją osobą wprowadzał.

Rozdział 15

Po

dwóch czy trzech nieudanych małżeństwach Warren Tracey

przestał zwracać uwagę na urodę czy seksapil swoich kolejnych wybranek. Żenił się teraz wyłącznie dla pieniędzy. Jedna z jego ostatnich małżonek zmarła na zawał i zostawiła mu w spadku ładny dom i spore konto w banku. Nie jest bogaty, ale na tyle zamożny, że nie musi pracować i może spędzać całe dnie w klubie, grając w remika, w golfa i popijając. Jakieś dziesięć lat temu – miał wtedy czterdzieści pięć lat – jego ówczesna żona… miała chyba na imię Karen… wymusiła na nim, żeby przestał pić i rzucił palenie. Zrobił to, ale spustoszeń, jakie przez lata poczyniły te nałogi w jego organizmie, nie dało się już odwrócić. Biedna Karen. Szybko się przekonała, że łatwiej dojść z nim do porozumienia, kiedy jest na rauszu, niż kiedy jest trzeźwy. Rozwiedli się i ojciec, ponieważ nigdy nie potrafił wytrzymać długo w stanie wolnym, ożenił się z Agnes, swoją obecną towarzyszką życia. Mieszkają w jednym z tych typowych dla Florydy zamkniętych osiedli z rzędami nowoczesnych parterowych domów ciągnących się wzdłuż wewnątrzosiedlowych alejek, z oczkami wodnymi i polami do trenowania gry w golfa. Każdy ma tu ponad sześćdziesiąt lat i każdy jeździ wózkiem golfowym. Jeśli chodzi o golfa, to Warren, kiedy tylko dobiegła końca jego baseballowa kariera, oddał się bez reszty tej nowej pasji. Poznał jakiegoś za-

wodowca spod Sarasoty i grał z nim oraz trenował pilnie po kilka godzin dziennie. Miał wtedy trzydzieści pięć lat i niewielkie szanse na zrobienie kariery na polu golfowym, ale czuł, że nie ma nic do stracenia. Zakwalifikował się do niskobudżetowego turnieju organizowanego co roku na południu Florydy przez stowarzyszenie Citrus Circuit. Za drugim razem zwyciężył i jego nazwisko ukazało się drukiem w „Miami Herald”. Ktoś je tam wypatrzył. Ten ktoś powiedział o tym swoim znajomym i wspólnie uknuli przewrotny plan. W następnym turnieju, kiedy Warren zamierzał się kijem golfowym na pierwszą piłkę, grupa zagorzałych kibiców Cubsów zaczęła go wygwizdywać i obrzucać wyzwiskami. Podszedł do nich, puścił wiązankę i czekał na oficjalną interwencję. Ale na takich turniejach ochrona jest symboliczna, nadzór również, a kibice Cubsów ani myśleli odejść z własnej woli. Kiedy pierwsza wybita przez niego piłka wylądowała w jeziorku, zgotowali mu gorącą owację. Szli za nim od dołka do dołka i na dziewiątym Warren się rozkleił. Golfistę łatwo zdekoncentrować – stąd surowe przepisy dotyczące zachowania kibiców na turniejach organizowanych przez Związek Golfa Zawodowego. Ale Warrenowi daleko było do Związku Golfa Zawodowego, a Citrus Circuit nie miało możliwości przywoływania do porządku kilku niesfornych kibiców. Ci zaś uparcie gnębili Warrena i zasadzali się na niego, gdziekolwiek przyszło mu grać. Podczas któregoś z rzędu turnieju zaliczył w spokoju trzy pierwsze dołki, a kiedy przymierzał się do czwartego, obrzuciło go wyzwiskami kilku rosłych, wojowniczo nastawionych młodzieńców. Zszedł wtedy z pola, nie ukończywszy gry. Najwyraźniej na Florydzie mieszka wielu kibiców Cubsów i Warren przez lata miał z nimi sporo przepraw nie tylko na polu golfowym. Dochodziły do tego awantury w barach, sklepach i na lotniskach i przez długi czas płacił za wszystko gotówką, a nie kartą kredytową. Kiedyś nacięło go na czterdzieści tysięcy dolarów dwóch mężczyzn, jak się potem okazało, kibiców Cubsów, którzy zaproponowali mu kupno mieszkania. Nazwisko Tracey nie jest zbyt popularne i przez wiele lat po tam-

tym sławetnym zdyńkowaniu przysparzało Warrenowi samych kłopotów.

***

Bramę otwiera mi wiekowy ochroniarz. Jest wczesny wieczór, na krętej osiedlowej alejce sporo rowerzystów i spacerowiczów. Pole golfowe puste, wszystko jest zielone i wypielęgnowane. Z tego, co wiem, dom kosztował sześćset pięćdziesiąt tysięcy dolarów i Warren z Agnes kupili go przed pięcioma laty. Nie pamiętam dokładnie, ale to już chyba piętnasty adres ojca, od kiedy przed trzydziestu laty zarzucił kotwicę na Florydzie. Najwyraźniej nie może sobie znaleźć miejsca; szybko nudzi się żonami i domami. Ostatnio widziałem się z nim cztery lata temu. Wybraliśmy się wtedy z Sarą i dziewczynkami na obowiązkową dla każdej rodziny wycieczkę do florydzkiego Disney World i przyszło mi do głowy, że skoro już tu jesteśmy, to nie zaszkodzi, żeby córki poznały swojego dziadka ze strony ojca. To była katastrofa. Nie zaprosił nas do domu, nie przedstawił nam Agnes. Spotkaliśmy się w restauracji Wink’s Waffles poza granicami jego zamkniętego osiedla. Po raz pierwszy widział moje dzieci i chociaż się starał, to w roli dziadka wypadał żałośnie. Rodzice Sary mieszkają w Pueblo, w stanie Kolorado, i widujemy się z nimi kilka razy do roku. Uwielbiają swoje wnuczki i gotowi są nieba im przychylić. Tak więc dziewczynki miały wyrobiony pogląd na to, jak powinien wyglądać dziadek. I Warren do tego wyobrażenia zupełnie nie przystawał. Mylił ich imiona, nie dało się z nim poprzekomarzać, nie okazywał im żadnego ciepła, bo albo go w sobie nie miał, albo nie widział takiej potrzeby, i kiedy po trzydziestu minutach tego zaimprowizowanego zjazdu rodzinnego zerknął na zegarek, wszyscy to zauważyliśmy. Obiecałem później Sarze i dziewczynkom, że już nigdy więcej nie

zaciągnę ich do swojego ojca. Wiedziałem, że z ulgą przyjęły moje zobowiązanie. Po powrocie do domu dziewczynki powiedziały mamie, że mi współczują. Nie mogły pojąć, że taki fajny facet jak ich tato może mieć takiego odpychającego ojca. Na wybrukowanym kocimi łbami podjeździe stoi co najmniej piętnastoletni mercedes. Dzwonię do drzwi, otwiera mi Agnes. To nasze pierwsze spotkanie. Nie będzie długie. Ani ja, ani ona nie zamierzamy go przeciągać. Agnes to ostatnia ofiara z długiej, smutnej listy nieszczęsnych, zdesperowanych kobiet, które czy to z samotności, czy z jakiegoś innego niewyjaśnionego powodu zgodziły się poślubić Warrena Traceya. Idąc za nią przez sień, zastanawiam się, ile już małżeństw ma za sobą, ale w gruncie rzeczy mało mnie to obchodzi. Warren siedzi w dużym pokoju przed telewizorem, na sofie obok wyleguje się kanapowy piesek jakiejś bliżej nieokreślonej rasy. Warren podnosi się z fotela, zdobywa na uśmiech, wyciąga rękę. Ściskam ją zaskoczony jego wyglądem. Jest blady, ruchy ma powolne, ale jak na człowieka stojącego nad grobem wygląda wyjątkowo dobrze. Przycisza telewizor, jednak go nie wyłącza. Siadam w drugim fotelu, Agnes na sofie obok pieska. Zaraz się jej pozbędę. Rozmawiamy przez chwilę o operacji, jaką niedawno przeszedł, udaję zainteresowanie. Za tydzień zaczyna chemioterapię. – Pokonam tego przybłędę, Paul – mówi, ale tak jakoś bez przekonania. Myśli pewnie, że trzymam za niego kciuki. Że przyjechałem z Nowego Meksyku na Florydę zatroskany jego stanem zdrowia. Jestem więcej niż pewien, że gdybym to ja leżał bliski śmierci w szpitalu, Warren Tracey wynalazłby jakąś wymówkę, żeby mnie tam nie odwiedzić. Dlaczego więc myśli, że interesuje mnie jego chemioterapia? Dlaczego? Znam go nie od dzisiaj i dobrze wiem dlaczego. On jest w swoim mniemaniu kimś wyjątkowym. On GRAŁ. Owszem, nie zakwalifikował się do Panteonu Sław, ale zalicza się do elity, która w pocie czoła wynosiła te sławy na piedestał. Przez całe życie bujał w swoim własnym narcystycznym światku, którego on jest pępkiem. Słucham go, wtrącając zdawkowe pytania i komentarze. Jak długo

potrwa chemioterapia? Jakie są rokowania? Znam gościa, który przeżył z rakiem trzustki piętnaście lat. Czy są jeszcze przewidziane jakieś operacje? Ojciec nie pyta mnie o mamę, o moją żonę, o moje córki, o swoją córkę ani o jej dzieci. Jak zwykle świat kręci się wokół Warrena. Agnes, która jest niska, przysadzista i co najmniej w wieku Warrena, siedzi na sofie, głaszcze pieska i wpatruje się w mojego ojca z głupawym uśmiechem, tak jakby ten opowiadał coś niespotykanie zabawnego i oryginalnego. Po dziesięciu minutach dochodzę do wniosku, że niewiele trzeba, by rozśmieszyć Agnes. Zastanawiam się, czy przyszło jej w ogóle do głowy, żeby, jak na panią domu przystało, zaproponować mi coś do picia. Spoglądam na nią i mówię: – Słuchaj, Agnes, mam kilka spraw, które chciałbym omówić z Warrenem na osobności. Wiesz, takich rodzinnych, osobistych raczej. Mogłabyś nas zostawić na parę minut samych? Nie jest jej to w smak, ale ojciec uśmiecha się i wskazuje głową na drzwi. Agnes wychodzi z pokoju obrażona, trzaskając drzwiami. Sięgam po pilota, wyłączam telewizor i pytam: – Wiesz, Warren, kogo dziś rano widziałem? – A niby skąd mam to wiedzieć? – Joego Castle’a. Nocowałem wczoraj w Calico Rock i dzisiaj rano go widziałem. – Mam nadzieję, że byłeś tam tylko przejazdem. – Otóż nie. Wybrałem się tam specjalnie po to, żeby go zobaczyć. Ojciec przygarbia się, atmosfera gęstnieje. Patrzę na niego, ale on siedzi ze wzrokiem wbitym w podłogę. Mija minuta, potem następna. W końcu odchrząkuje. – Masz mi coś do powiedzenia? – pyta. Podnoszę się z fotela, siadam na skraju stolika. Mam teraz ojca na wyciągnięcie ręki i uświadamiam sobie, jak mało mnie łączy z tym podstarzałym, umierającym człowiekiem. Więcej we mnie gniewu niż współczucia, ale obiecałem sobie, że nie będę wracał do przeszłości.

– Chciałem cię prosić, Warren, żebyś się spotkał z Joem. I to już, bo czasu zostało niewiele, póki jeszcze żyjesz, póki on żyje. To ostatni dzwonek. Jedź tam, pogadaj z nim, podaj mu rękę, powiedz, jak z tym naprawdę było, przeproś… No, co tu dużo mówić, przynajmniej spróbuj rozliczyć się z przeszłością. Krzywi się, jakby go coś zabolało. Patrzy na mnie, otwiera usta, chce coś powiedzieć, ale nie może. – Mówię poważnie, Warren. Kłamiesz od trzydziestu lat, a przecież obaj wiemy, jak naprawdę było. Chociaż raz w życiu zdobądź się na odwagę, przyznaj, że zrobiłeś to umyślnie, i przeproś. Nigdy nie próbowałeś się z nim skontaktować, spojrzeć mu w oczy. Spojrzeć w oczy prawdzie. Wprost przeciwnie. Kłamałeś, kłamałeś, kłamałeś, aż w końcu sam chyba uwierzyłeś w swoje kłamstwa. Skończ z tym, wyznaj Joemu prawdę i powiedz mu, że żałujesz. – Odważny z ciebie gość, że przyjeżdżasz tutaj prawić mi morały. – Odwagi mi nie brakuje, w przeciwieństwie do ciebie. Gdybyś ją miał, pojechałbyś się z nim spotkać. Pojadę z tobą i kiedy to załatwisz, od razu lepiej się poczujesz. – Patrzcie go, jaki mądrala. – Wiem, co mówię. Czerwienieje z gniewu, ale milczy. Mija kolejna minuta. – Co mu powiedziałeś? – pyta w końcu. – Nic. Nie rozmawialiśmy. Widziałem go z daleka. Chodzi o lasce, mocno utyka. Przez ciebie. – Nie chciałem go trafić. Podnoszę ręce i wybucham śmiechem. – No i znowu. Największe kłamstwo w dziejach zorganizowanego baseballu, a co gorsza, wszyscy wiedzą, że to kłamstwo, z nami dwoma włącznie. – Wynocha z mojego domu! – Zaraz sobie pójdę. Ale spójrzmy prawdzie w oczy, Warren. Nie dożyjesz Bożego Narodzenia. A wszystko przemawia przeciwko tobie. Kiedy umrzesz, nikt z twoich znajomych nie powie: „Stary, poczciwy

Warren, tak kochał swoje dzieci”. Albo: „Warren szczerze kochał wszystkie swoje żony”. Albo: „Dusza człowiek był z tego Warrena”. Nic z tych rzeczy, bo to wszystko pasuje do ciebie jak pięść do oka. Jedyne, co pojawi się w twoim nekrologu, jeśli w ogóle taki powstanie, to fakt, że narzuciłeś najbardziej osławioną dyńkę w dziejach tej gry. I że zrobiłeś to umyślnie, niszcząc najbardziej obiecującą karierę wszech czasów. Tak cię zapamiętają, Warren, i nic na to nie poradzisz. – Wyjdź. – Już idę, Warren, daj mi tylko skończyć. Nigdy nie naprawisz krzywd, jakie wyrządziłeś najbliższym: zaniedbywanie dzieci, znęcanie się nad synem, gnębienie żony, zdrady małżeńskie, alkoholizm… długo by tak wyliczać. Tego nie da się już odkręcić, Warren, nawet gdybyś chciał, a założę się, że nawet o tym nie myślisz. Ale jest ktoś, do kogo możesz wyciągnąć rękę i przywrócić mu wiarę w człowieka. Zrób to, Warren. Zrób to dla Joego. Zrób to dla siebie. Zrób to dla mnie. – Chyba na mózg ci padło. Sięgam do kieszeni kurtki i wyjmuję kilka złożonych we czworo kartek. – Przeczytaj to, Warren. Tytuł brzmi Zdyńkowanie Joego Castle’a, autor Paul Tracey, syn Warrena. Napisałem ten tekst wiele lat temu i tysiąc razy go przeredagowywałem. Każde słowo jest prawdziwe. Zamierzam go opublikować zaraz po twojej śmierci. Może w „Sports Illustrated”, może w „Baseball Monthly”, może w którejś z chicagowskich gazet, nie wiem jeszcze gdzie, ale na pewno znajdzie się ktoś, kto przyjmie to do druku. Nie wezmę ani centa. Wystarczy mi, że prawda ujrzy światło dzienne. – Rzucam mu kartki na kolana. – Ale nie zrobię tego, jeśli pojedziesz ze mną do Calico Rock i spotkasz się z Joem. – To szantaż? – Tak, szantaż. Prymitywny szantaż, ale cel jest szczytny. Rzucam na sofę swoją wizytówkę. – Zatrzymałem się tu niedaleko, w Best Western. Gdybyś chciał ze mną pogadać, to czekam w twoim ulubionym Wink’s Waffles jutro o dziewiątej rano.

Warren drapie się po czole, kiedy wychodzę z pokoju. Agnes nie odprowadza mnie do drzwi.

***

Wracam do Best Western, dzwonię ze swojego pokoju do domu i rozmawiam z Sarą, potem schodzę na dół coś przekąsić. W hotelowej restauracji jest pusto i nieprzytulnie. Przy barku kilku facetów gawędzi przy drinkach. Siadam przy stoliku, zamawiam kanapkę i herbatę. W kącie stoi włączony telewizor. Leci mecz Cubsów z Metsami, dźwięk jest przyciszony. Pierwszy raz od trzydziestu lat oglądam transmisję spotkania baseballowego.

Rozdział 16

Ósmego września 1973 roku w San Diego Warren Tracey zaczynał na górce miotacza w meczu z Padresami. W pierwszej rundzie zawinił dwa spacerki, w drugiej kolejne dwa. Sprawozdawca radiowy, Ralph Kiner, określił jego narzuty jako „żałosne”. Kiedy Yogi Berra zdejmował go z górki, Padresi prowadzili już pięcioma obiegami, dwie bazy zajmowali ich biegacze, i Metsi, którzy wygrali osiem z dziesięciu ostatnich meczów, byli w poważnych kłopotach. W żadnym ze swoich trzech ostatnich występów Warren nie rozegrał więcej niż trzy rundy, zawiniając za to siedemnaście obiegów na dwanaście hitów oraz trzynaście spacerków, i jego średnia zawinionych obiegów zbliżała się do liczby trzycyfrowej. Od czasu zdyńkowania Joego Castle’a piłki z jego narzutów notorycznie nie mieściły się w strefie strajku i wiedział o tym każdy pałkarz National League. Nowojorscy dziennikarze sportowi i kibice domagali się jego głowy i stawało się oczywiste, że Metsi muszą coś z tym zrobić. Co prawda drużyna wygrywała, ale Warren był jej najsłabszym ogniwem i otwarcie już spekulowano, kim go zastąpić. Ta presja rosła. Piętnastego września Metsi mieli grać w Chicago trójmecz z Cubsami i zachodziła obawa, że pojawienie się Warrena Traceya na Wrigley doprowadzi do rozlewu krwi. Do siedziby Metsów, do redakcji gazet, do domów niektórych zawodników drużyny przycho-

dziły anonimy z pogróżkami. Chicagowscy dziennikarze sportowi spekulowali, do czego może dojść na Wrigley, jeśli Metsi będą na tyle nierozważni, by wystawić Warrena Traceya na górkę miotacza. Komisarz Bowie Kuhn trzymał rękę na pulsie. Czternastego września, trzy tygodnie po zdyńkowaniu, Metsi podziękowali Warrenowi Traceyowi za współpracę.

***

Oczywiście ojciec nie zadzwonił do domu, żeby podzielić się z nami tą wiadomością. Wymagałoby to dojrzałości i odrobiny odwagi, których jemu brakło. Metsi byli wtedy w Los Angeles i dopiero kiedy nastawiłem radio na stację nadającą przedmeczowe studio, usłyszałem Lindseya Nelsona i Ralpha Kinera rozmawiających o podjętej przez Metsów decyzji pozbycia się Warrena Traceya oraz podsumowujących jego grę w bieżącym sezonie i karierę w ogóle. Przed miesiącem miał na koncie siedem zwycięstw i siedem porażek i spisywał się całkiem nieźle. Ale od czasu wypadku z Joem Castle’em był do niczego. W głosach Nelsona i Kinera słyszałem ulgę. Nie mówili tego wprost, ale oni też obawiali się reakcji Wrigley Field, gdyby następnego dnia w składzie Metsów na boisko wyszedł Warren Tracey. Mama była na korcie tenisowym oddalonym o kilka przecznic od naszego domu. Uznałem, że im wcześniej się dowie, że jej mąż został z dnia na dzień bez pracy, tym lepiej. Wsiadłem na rower i pojechałem tam. Czekałem cierpliwie, aż skończy pojedynek, i podbiegłem do niej, kiedy schodziła z kortu. Bardzo się przejęła. Ojciec miał już trzydzieści cztery lata i usunięcie z drużyny oznaczało dla niego koniec kariery. Nie wiedziałem, ile rodzice mają oszczędności ani czy w ogóle odkładali na czarną godzinę, chociaż mama rozsądnie zarządzała domowym budżetem. Na dodatek bezrobotny teraz ojciec będzie spędzał w domu więcej czasu, a ta perspektywa nikomu z nas się nie podobała.

Walił się w gruzy nasz mały świat. Ojciec był bez pracy i bez perspektyw na przyszłość. Coraz więcej pił, coraz częściej nie wracał na noc do domu i z byle powodu wszczynał awantury z mamą, która zaczynała przebąkiwać o rozpoczęciu nowego życia, bez niego. Z powodu anonimowych telefonów już dwa razy zmienialiśmy numer i teraz mieliśmy zastrzeżony. Przed naszym domem często parkował policyjny wóz patrolowy. Baliśmy się.

***

Cubsi wygrali dwa z trzech meczów z Metsami. Obeszło się bez bijatyk, bez dyniek, bez usunięć z boiska. Obie drużyny prowadziły w tabeli Grupy Wschodniej National League, idąc praktycznie łeb w łeb; do końca sezonu pozostawało jeszcze piętnaście spotkań i żadna nie chciała ryzykować na finiszu kolejnego zawieszenia albo kontuzji. Cubsi, bez Joego w składzie, wygrali jedenaście, a przegrali trzynaście spotkań. Ich dziesięciopunktowe prowadzenie sprzed trzech tygodni stopniało do jednego punktu. Tonęli w chicagowskim stylu, za to Metsi rozwijali skrzydła. Kibice Cubsów nie mieli wątpliwości, że zdyńkowanie Joego Castle’a było zaplanowanym przez Metsów atakiem mającym na celu pozbycie się go z boiska, a tym samym pogrążenie ich drużyny. Metsi mieli w Warrenie Traceyu idealnego egzekutora – wędrownego łowcę głów, którego można było pokazowo, z hukiem wywalić, kiedy już wykona brudną robotę. Wartościowi zawodnicy, tacy jak Seaver, Koosman czy Matlack, mieli czyste ręce. I nie były to tylko czcze spekulacje podpitych bywalców barów. Podobne teorie spiskowe snuło teraz wielu chicagowskich dziennikarzy sportowych, co podsycało nastroje. Była jeszcze nadzieja, ale coraz słabsza, że Joe wybudzi się ze śpiączki, wyskoczy z łóżka, wybiegnie ze szpitala i wróci w dawnej formie na boisko. Jednak z każdym dniem stawało się to coraz mniej prawdopo-

dobne.

***

Osiemnastego września, kiedy po rozegraniu trójmeczu z Cubsami Metsi wyjechali do Montrealu, Joe Castle odzyskał przytomność i odezwał się do pielęgniarki. Mama pierwsza usłyszała o tym w radiu. Wskoczyłem od razu na rower i pojechałem do Toma Sabbatiniego porozmawiać o tym wielkim wydarzeniu. Pan Sabbatini wiedział, co przeżywam, i zaoferował się, że zawiezie nas w najbliższą sobotę do szpitala. Następnego dnia po szkole poszedłem do biblioteki i przeczytałem, co piszą na ten temat „Tribune” i „Sun-Times”. Stan Joego był nadal poważny, ale przynajmniej się obudził, rozmawiał i jadł. Czuwający przy jego łóżku Red pozwolił dziennikarzowi „Tribune” wejść na dziesięć minut do sali. Kiedy dziennikarz zapytał Joego, jak się czuje, ten odpowiedział: „Bywało, że czułem się dużo lepiej”. W artykule opisano go jako otumanionego, sennego i mało komunikatywnego. Do tekstu dołączona była fotografia przedstawiająca Joego z obandażowaną głową, przypominającego ofiarę wojny. Na prawym oku też miał opatrunek. Lekarze martwili się o to oko. Szpital Mount Sinai zasypywany był listami, kwiatami, upominkami, szturmowały go rzesze ludzi chcących odwiedzić Joego. W przestronnym foyer na parterze urządzono prowizoryczny kącik pamięci. Pośrodku wisiała wielka fotografia Joego – ta z okładki „Sports Illustrated” – po obu jej stronach długie i szerokie płyty korkowe. Setki kibiców przypinało do tych tablic liściki, listy i pocztówki do Joego. Pod tablicami stały tekturowe pudła pełne kwiatów, czekolad i innych podarków. My z Tomem też napisaliśmy listy, ale nie pokazaliśmy ich sobie przed zaklejeniem kopert. Mój zaczynał się od słów: „Drogi Joe, nazywam się Paul Tracey i jestem synem Warrena. Bardzo Cię przepraszam

za to, co Ci zrobił mój ojciec”. Dalej pisałem, jak pilnie śledziłem jego karierę, jak go podziwiam i jak gorąco mu życzę, żeby wydobrzał i wrócił na boisko. W sobotę z samego rana pojechaliśmy pociągiem do miasta. Był piękny jesienny poranek; liście na drzewach już żółkły i szeleściły w powiewach lekkiego wietrzyku, kiedy maszerowaliśmy przez Central Park. Weszliśmy do szpitala od strony Piątej Alei. Ręcznie malowana tabliczka informowała: ŚCIANA JOEGO CASTLE’A, strzałka wskazywała w lewo. Znaleźliśmy tę ścianę i przypięliśmy swoje listy do korkowej tablicy jeden obok drugiego, jak najbliżej jego fotografii. Jakaś wolontariuszka powiedziała nam, że listy, kartki i upominki są co dwa, trzy dni zbierane i wszystkie zostaną przekazane panu Castle’owi w odpowiednim czasie. Podziękowała nam, że przyszliśmy. – Gdzie on leży? – spytałem. – Na czwartym piętrze – odparła, spoglądając w górę – ale tam nie wolno wchodzić. – Jak się dzisiaj czuje? – Słyszałam, że lepiej – powiedziała i nie skłamała. W gazetach pisano, że stan zdrowia Joego powoli się poprawia, ale jego wielki powrót na boisko staje się coraz mniej prawdopodobny. Postaliśmy parę minut przed korkowymi tablicami i kartonami pełnymi upominków. Zerkałem w głąb szpitalnych korytarzy odbiegających w lewo i w prawo od foyer. Korciło mnie, żeby poszukać windy, wjechać na czwarte piętro, przekraść się jakoś do sali Joego i porozmawiać z nim osobiście. Ale rozsądek wziął górę nad emocjami.

***

Pan Sabbatini urodził się i wychował na Lower East Side i znał tamte okolice jak własną kieszeń. Do tego kibicował Yankeesom. Miał już bilety na mecz, pojechaliśmy metrem na Bronx, pod The House That

Ruth Built2, i popołudnie upłynęło nam na oglądaniu Yankeesów z Thurmanem Munsonem, Graigiem Nettlesem i Bobbym Murcerem w składzie w pojedynku z Oriolesami, u których pierwsze skrzypce grali Brooks Robinson, Boog Powell i Paul Blair. Doszliśmy z Tomem do wniosku, że kiedy typowaliśmy drużyny, w których chcielibyśmy w przyszłości grać, mieliśmy chyba klapki na oczach, biorąc pod uwagę tylko te z National League. Bo przecież była jeszcze American League. Pan Sabbatini przyznał nam rację. Ale coś się zmieniło. Moje marzenia nie były już tak sprecyzowane i ekscytujące. Moja miłość do baseballu gasła. Żartowaliśmy z Tomem, czym by się tu kierować przy wyborze którejś z drużyn American League – barwami strojów meczowych, wielkością stadionu, tradycją zwycięstw, znanymi zawodnikami z przeszłości i tak dalej – ale nie było już w tym takiej pasji, jak jeszcze niedawno. Pan Sabbatini przysłuchiwał się naszemu przekomarzaniu, śmiał się, dopowiadał coś od siebie. Bardzo go lubiłem. Zawsze znalazł dla nas czas, zawsze był w dobrym humorze, ciepło, jakie od niego biło, podtrzymywało mnie na duchu w trudnych chwilach. Wiedział o trzęsieniach ziemi i wstrząsach wtórnych targających moim światem i dawał mi odczuć, że mam go po swojej stronie.

2 „Dom, który zbudował Ruth” – dawny stadion drużyny baseballowej New York Yankees, nazwany tak na cześć Babe’a Rutha (1895–1948), najsłynniejszego baseballisty wszech czasów, którego szczyt kariery przypadł na okres budowy i otwarcia tego obiektu.

Rozdział 17

Wchodzę

o ósmej trzydzieści do Wink’s Waffles i proszę o stolik

przy oknie. Na sali mnóstwo seniorów. Przyciągani tutaj rabatem dla tych po sześćdziesiątym piątym roku życia, napychają się bez umiaru kaloriami. Kelnerka nie jest zachwycona moim wyborem stolika, mówię jej więc, że spodziewam się jeszcze trzech osób. To pomaga. Sadza mnie tam, gdzie chciałem, przy oknie, niedaleko stolika, przy którym przed czterema laty moje dziewczynki poznawały swojego dziadka ze strony ojca. Sączę kawę, przeglądam gazetę i zerkam od czasu do czasu na parking przed restauracją. O ósmej pięćdziesiąt pięć skręca na niego wózek golfowy. To Warren, jest sam. Parkuje w rzędzie podobnych wózków, wysiada powoli, przeciąga się i rusza wolnym krokiem charakterystycznym dla człowieka po poważnej operacji chirurgicznej. Jest śmiertelnie chory, ale po jego postawie wciąż można poznać byłego sportowca. Głowa wysoko uniesiona, pierś wypięta, w ruchach ślady dawnej sprawności. W ręku trzyma plik kartek, to bez wątpienia moje wspomnienia ze zdyńkowania. Macham do niego. Przysiada się; nie podaje mi ręki, nie uśmiecha się nawet. Oczy ma zaczerwienione i podpuchnięte, tak jakby całą noc ich nie zmrużył. – Zabraniam ci publikowania tego gówna – zagaja. – Dzień dobry, Warren. Dobrze spałeś?

– Słyszałeś, co powiedziałem. – Słyszałem, Warren, a opublikować opublikuję. Co ma znaczyć ten grubiański język? Dopiekło do żywego? Bo chyba nie nazwiesz tego stekiem kłamstw? – To jest stek kłamstw. Podchodzi kelnerka, Warren zamawia kawę. – Czego chcesz dowieść? – podejmuje, kiedy znowu zostajemy sami. – Niczego. Chcę cię tylko zmusić, żebyś choć raz w życiu zmierzył się z konsekwencjami swoich postępków. – Powiedział, co wiedział. – Słuchaj, Warren, masz na sumieniu wiele grzeszków, których nie zdążysz już odkupić, ale mógłbyś przynajmniej przeprosić za ten jeden, zanim odejdziesz. – Nigdzie się nie wybieram. Walczę z tym paskudztwem zębami i pazurami i lekarze dobrze mi rokują. Nie chcę się z nim spierać, czy umiera, czy nie. Jeśli myśli, że zalicza się do tych pięciu procent szczęściarzy, którym udaje się przeżyć jeszcze pięć lat, to jego sprawa. Kelnerka przynosi mu kawę i pyta o osoby, które mają do nas dołączyć. – Będziemy tylko my dwaj – odpowiadam. – Co panowie zamawiają? – Ja poproszę gofra. – Dla mnie nic – wyburkuje Warren i odprawia ją niecierpliwym machnięciem ręki. – Kto według ciebie wydrukuje ten paszkwil? – pyta. – Czytasz „Sports Illustrated”? – Nie. – Rozmawiałem już dwukrotnie z ich naczelnym, Jerrym Kilpatrickiem. Facet w moim wieku, pochodzi z Chicago. Jego konik to baseball. Jest zainteresowany tą historią i prawdą. W Chicago nigdy nie zapomną Joego Castle’a i Kilpatrick jest zdania, że tekst wzbudzi spore zainteresowanie. Zwłaszcza po twojej śmierci. – Nie wiesz, jak było naprawdę – warczy. – Obaj wiemy, jak było, Warren.

Upija łyczek kawy, patrzy w okno. – Co ty tam możesz wiedzieć. Nie znasz reguł tej gry. – Masz na myśli kodeks, Warren? Te niepisane zasady baseballu, z których jedna mówi, że dyńki wolno ci narzucać, jeśli chcesz, punkt pierwszy: odpędzić pałkarza stojącego za blisko bazy domowej; punkt drugi: odegrać się za wcześniejsze zdyńkowanie zawodnika twojej drużyny; punkt trzeci: pokazać pałkarzowi, gdzie jego miejsce, jeżeli po zaliczeniu hita obraża miotacza swoim zachowaniem. Punktów czwartego i piątego nie pamiętam. O to ci chodzi, Warren? Bo jak o to, to nie masz nic na swoje usprawiedliwienie. Joe stał w odpowiedniej odległości od bazy, nikt przedtem nie cisnął piłką w zawodnika twojej drużyny i Joe niczym ci się nie naraził. Skosiłeś go, bo zazdrościłeś mu sukcesu, tak? – Nie masz o niczym pojęcia. – No to mnie oświeć, Warren. Dlaczego nie żałujesz tego, co zrobiłeś? – Taki już jest sport. Futbolista skręca sobie w starciu kark albo rozwala kolano i nigdy już nie zagra. Bokser doznaje wstrząśnienia mózgu. Kierowca rajdowy wypada z trasy i ginie. Narciarz spada w przepaść. Wypadki chodzą po ludziach i kiedy się zdarzają, nie lamentujesz, nie tłumaczysz się, nie starasz się wszystkiego odkręcić. Sport to sport. Nie będę się sprzeczał. Mógłbym przez godzinę wytykać mu błędy w jego pokrętnej logice, ale to i tak nic by nie dało. Milkniemy; od sąsiednich stolików dochodzi gwar rozmów. Prawdę mówiąc, nie pamiętam, kiedy ostatni raz byliśmy z ojcem sam na sam. Odkąd nas zostawił, spotykałem się z nim kilkakrotnie, w tym dwa razy z jego inicjatywy, ale zawsze w szerszym gronie. A zawsze chciałem mu wypomnieć niegodziwości, których się dopuścił. Teraz też walczę z pokusą wygarnięcia mu w oczy, jakie koszmarne mieliśmy z nim życie. Obiecuję sobie jednak, że tego nie zrobię. Wątpię, czy w obecnym stanie ducha Warren Tracy, stając się obiektem werbalnej napaści, usiedziałby spokojnie na miejscu. Mimo wszystko wciąż jest wojownikiem. Kelnerka przynosi mi gofra – grubego, deserowego, polanego bitą śmietaną. Sara za głowę by się złapała, gdyby to zobaczyła. Odgryzam

kęs i powracam do przerwanej rozmowy: – Czyli w końcu, po trzydziestu latach, przyznajesz, że z rozmysłem rzuciłeś w Joego? – Nic ci nie powiem, bo zaraz to dopiszesz do swoich wypocin. Od kiedy zacząłeś prać publicznie rodzinne brudy, straciłem do ciebie zaufanie. – Daję słowo, że wszystko, co mi dzisiaj powiesz, zostanie między nami. – Nie wierzę. – Dlaczego rzuciłeś w Joego Castle’a? – To był arogancki szczeniak i nie podobało mi się, jak potraktował Dutcha Pattona. Grałem z Dutchem w Cleveland. – Nie był wcale arogancki, a przynajmniej nie bardziej niż inni zawodnicy Major League. I nie grałeś z Dutchem Pattonem w Cleveland. Dutch nigdy nie grał w Indiansach. – Nie spuszczając z niego wzroku, odgryzam kolejny kęs gofra. Otwiera usta, oczy mu płoną, chyba zaraz da mi w zęby. Nagle krzywi się z bólu i przykłada dłoń do brzucha. Zapomniałem, w jakim jest stanie. – Dobrze się czujesz? – pytam. – Nic mi nie jest. – Nie wygląda na to. – Zaraz przejdzie. Jutro gram w golfa. Z ulgą witam tę zmianę tematu. Gawędzimy przez parę minut o golfie i atmosfera się rozluźnia. Potem znowu gęstnieje, kiedy dowiaduję się, że grał w golfa już jako sześciolatek; że w wieku siedemnastu lat wygrał Maryland Open; a ze mną nie rozegrał ani jednej rundki. Tak, mężczyzna siedzący ze mną przy stoliku jest dla mnie tylko biologicznym ojcem. Nikim więcej. Dojadam szybko gofra i odsuwam od siebie talerzyk. – Próbowałeś wyjaśnić, dlaczego zdyńkowałeś Joego. Chyba jeszcze z tym nie skończyliśmy. – Taki z ciebie mądrala, to sam sobie wyjaśnij – warczy gniewnie. – Ja to wiem, Warren. Od dawna. Powodów było kilka. Zazdrościłeś

mu sukcesu i popularności. Kiedy już w pierwszej rundzie zaliczył homera, uznałeś to za afront. Zapragnąłeś zostać pierwszym, który trafi go w głowę. Lubiłeś rzucać w ludzi i wszczynać awantury. I byłeś zazdrosny o mnie, bo latem tysiąc dziewięćset siedemdziesiątego trzeciego roku, podobnie jak rzesze innych chłopców, podziwiałem Joego Castle’a. Byłeś na mnie zły. Starałeś się to naprostować, sam chciałeś być moim idolem i nie mogłeś znieść myśli, że za wzór do naśladowania stawiam sobie innego zawodnika. Jest tych powodów jeszcze więcej, ale darujmy sobie ich wyliczanie. – Uważasz, że poszło o ciebie? – Tego nie powiedziałem, Warren. Tylko ty wiesz, dlaczego to zrobiłeś. Najgorsze, że nie potrafisz się do tego przyznać. Kłamałeś przez trzydzieści lat i nigdy nie miałeś odwagi powiedzieć, jak było naprawdę. – Brzmi to o wiele brutalniej, niż w moim zamyśle miało zabrzmieć. Ojciec przygarbia się, na czoło występują mu kropelki potu. Marszczy nos i ledwie dosłyszalnie mruczy: – Przepraszam, Paul, że cię rozstawiałem po kątach. Sfrustrowany przewracam oczami i na usta ciśnie mi się przekleństwo. – Już tysiąc razy za to przepraszałeś, Warren. Nie w tej sprawie tu przyjechałem. Było, minęło. Ojciec ociera pot z czoła papierową serwetką. Pobladł jeszcze bardziej. Pociąga łyczek kawy i spogląda na mnie znad filiżanki. Głosem nagle przygaszonym, schrypniętym, mówi: – Tak, rzuciłem w Joego, ale przysięgam, nie chciałem mu zrobić krzywdy. Spodziewałem się tego największego i najbardziej nieudolnego z kłamstw w dziejach baseballu, a może i całego sportu. – No nie, własnym uszom nie wierzę – prycham, kręcąc z niedowierzaniem głową. – To samo od stu lat durne, beznadziejne tłumaczenie się miotaczy. Dobrze, Warren, a więc bez owijania w bawełnę. Narzucacie szybką piłkę, jakieś dziewięćdziesiąt pięć mil na godzinę, z sześćdziesięciu stóp, celując z rozmysłem w pałkarza, tak żeby trafiła go

w głowę gdzieś między szyją a kaskiem i powaliła na ziemię, najlepiej pozbawiając przytomności. Niech go znoszą z boiska, niech pauzuje parę meczów. A kiedy taka dyńka spowoduje poważną kontuzję, każdy się zarzeka: „Ojej, ja nie chciałem”. Nie widzisz, jakie to dziecinne, Warren? Powtarzając to, jesteś żałosny. Znowu mam świadomość, że brzmi to zbyt brutalnie, ale ponosi mnie gniew. Ojciec spuszcza głowę, kiwa nią, potem spogląda w okno. Przed wejściem do restauracji czeka tłumek emerytów. Kelnerka zerka co rusz w naszą stronę. Chyba chodzi jej o stolik, przy którym siedzimy, ale mnie się nie spieszy. – To był tylko element gry – mamrocze w końcu ojciec. – Może twojej – fukam. – Nazywali cię wtedy nawet łowcą głów. – Nie byłem żadnym łowcą głów. – To dlaczego celowałeś im w głowy? Dlaczego nie rzuciłeś tą piłką w udo, biodro albo w żebra Joego, gdzieś poniżej barku? Tak jest w kodeksie, prawda, Warren? Kodeks mówi, że w pewnych przypadkach wolno ci rzucić w pałkarza; to rozumiem. Ale kodeks mówi również, że nie wolno celować w głowę. Nie zasłaniaj się kodeksem, Warren. Ty od początku chciałeś zdyńkować Joego. I zrobiłeś to. – Nudzi mnie już ta rozmowa. Czego ty ode mnie chcesz, Paul? – Jedź ze mną do Calico Rock. Usiądziesz z Joem, podacie sobie ręce, pogadacie o tamtym meczu, o życiu i tak w ogóle. Będę przy tym. Joe ma dwóch braci, którzy się nim opiekują, oni też na pewno się tam zjawią. To będzie wiele znaczyło dla Joego i jego rodziny. Zapewniam cię, Warren, że nie pożałujesz. Zamknijmy wreszcie ten rozdział. Ojciec bierze do ręki mój tekst. – A jak nie, to opublikujesz to po mojej śmierci? – Otóż to – odpowiadam. Zaczynam mieć wątpliwości, czy szantaż był najlepszą strategią otwarcia. Przedziera kartki na pół i rzuca je na stolik. – No to publikuj – mówi. – Mnie i tak już nie będzie. – Wstaje, wy-

chodzi z restauracji, przepycha się przez tłumek przed wejściem, ruchy ma całkiem sprawne jak na starego, schorowanego człowieka. Wsiada do wózka golfowego, chwyta kierownicę i nieruchomieje. To chyba kolejny atak ostrego bólu. Pogrążony w myślach patrzy przed siebie, a we mnie budzi się nadzieja, że jednak się zdecydował. Ale nie, rusza, i jestem już pewien, że więcej go nie zobaczę.

Rozdział 18

Dwudziestego trzeciego września lekarze wydali komunikat o stanie zdrowia Joego. Wskutek uszkodzenia nerwu wzrokowego Joe utracił, i to na trwałe, osiemdziesiąt procent zdolności widzenia w prawym oku. Prawdopodobieństwo, że jeszcze kiedyś zagra, jest „bliskie zeru”. Kibice Cubsów byli zdruzgotani. Ich wielka nadzieja na przyszłość już nigdy nie wyjdzie na boisko. Podłamani byli również zawodnicy. Kolegom Joego z drużyny szło bez niego jak po grudzie i wiadomość z Nowego Jorku ich dobiła. Tego dnia po południu przegrali sromotnie z Bravesami, potem polegli w kolejnych trzech meczach i spadli w tabeli na drugie miejsce, za Metsów, którzy odnosili zwycięstwo za zwycięstwem i byli już bliscy wywalczenia mistrzostwa Grupy Wschodniej National League. Błyskotliwa i tragiczna zarazem kariera Joego Castle’a dobiegła końca. Jego dokonania były godne podziwu – w trzydziestu ośmiu meczach, jakie rozegrał, sto sześćdziesiąt razy wchodził na pałkę, zaliczając siedemdziesiąt osiem hitów, dwadzieścia jeden homerów, dwadzieścia jeden dubli, osiem tripli oraz trzydzieści jeden skradzionych baz. Czterdzieści jeden wypałkowanych awansów. Skutecznością odbijania bił wszystkich na głowę, ale do księgi rekordów nie trafił, bo za krótko grał. A oto inne ustanowione przez niego rekordy: (1) jako pierwszy debiutant zaliczył trzy homery w swoim pierwszym meczu; (2) jako pierwszy

debiutant nie zaliczył żadnej wpadki w swoich pierwszych dziewiętnastu meczach; (3) jako pierwszy debiutant skradł bazę w dziewięciu meczach z rzędu; (4) jako pierwszy debiutant skradł drugą i trzecią bazę w siedmiu różnych meczach; co najważniejsze, (5) zaliczył piętnaście hitów z rzędu w piętnastu wejściach na pałkę. Poza tym wyrównał rekordy kilku innych debiutantów, włączając w to cztery hity w pierwszym rozegranym meczu. Ale dwudziestego trzeciego września 1973 roku niewiele to już znaczyło zarówno dla niego, jak i dla jego kibiców.

***

Ojciec, po rozbracie z Metsami, wrócił w końcu do domu i podczas pierwszego rodzinnego obiadu próbował malować przed nami wizje świetlanej przyszłości, jaka się przed nim teraz otwiera. Jego osobą interesowało się jakoby kilka drużyn. Negocjacje już się toczyły, kontrakty czekały na podpisanie. Słuchaliśmy tego, udając, że wierzymy, ale swoje wiedzieliśmy. Odmalował z nudów garaż, zainstalował nowe rynny, podłubał przy samochodzie. Wszystko wskazywało, że zamierza pozostać tu na dłużej. Mama grywała dużo w tenisa i po cichu rozglądała się za pracą. Pewnego popołudnia wróciłem ze szkoły, planując, jak zwykle, że pokażę się tylko rodzicom i pobiegnę do Sabbatinich. Ojciec oglądał w dużym pokoju telewizję. – Paul, może byśmy trochę porzucali? – zapytał, kiedy przechodziłem. – Muszę ćwiczyć ramię, bo mi się jeszcze zastanie. Chciałem odmówić, ale nie potrafiłem. – Nie ma sprawy. A poprzysiągłem sobie, że nigdy więcej nie potrenuję z ojcem piłką baseballową.

***

…mieliśmy na podwórku wydzielony placyk imitujący pole wewnętrzne, z pionowym arkuszem dykty pełniącym funkcję bandy i drewnianą bazą domową. Ojciec chwycił mnie za ramię i wycedził: – Po pierwsze, nigdy więcej mnie nie ignoruj. Słyszysz? Jestem twoim ojcem, a o baseballu wiem tysiąc razy więcej niż te pajace, które nazywają siebie trenerami. – Spróbowałem się uwolnić z jego uścisku, ale trzymał mocno. Był wściekły. – Słyszysz, co do ciebie mówię? Nigdy więcej mnie nie ignoruj. – Słyszę, tato. Puścił moją rękę i uniósł palcem brodę. – Patrz na mnie – warknął. – Patrz mi w oczy, kiedy do ciebie mówię. W baseball można grać dobrze albo źle, a ty grasz w niego tak, że gorzej już nie można. Nigdy, powtarzam, nigdy nie pozwalaj pałkarzowi na takie popisy. Nie pozwalaj na nie na żadnym poziomie tej gry, obojętne, czy masz dopiero osiem lat, czy grasz w mistrzostwach świata. Stawaj tam. Pokażę ci, jak się takich dupków temperuje. Wziąłem pałkę i stanąłem przy bazie domowej. Ojciec cofnął się o jakieś pięćdziesiąt stóp. Miał na dłoni rękawicę, a w niej trzy piłki. Ja, jedenastolatek bez kasku na głowie, stałem naprzeciwko miotacza Metsów, który nie tylko był zły, ale także zamierzał nauczyć mnie okrutnej sztuki przywoływania do porządku pałkarza. – Kodeks mówi, że jeśli zaliczy taki hita i będzie pajacował, obiegając bazy, to kiedy wyjdzie następnym razem na pałkę, twoim obowiązkiem jest go skosić. Musisz bronić honoru swojego i swojej drużyny. Słyszysz? – Słyszę, tato. – Ja to robię w trzecim narzucie. Niektórzy nie czekają i koszą takich w pierwszym. Ja nie, bo większość pałkarzy jest wtedy na to przygotowana. Ja biorę ich na przeczekanie. Mój pierwszy narzut to szybka piłka stopę od strefy strajku. Zamachnął się i posłał szybką piłkę, która minęła o stopę strefę strajku. Nie była taka znowu szybka, ale ja, ponieważ byłem jeszcze dzieckiem, miałem wra-

żenie, że mknie z szybkością błyskawicy. – Nie odskakuj! – warknął ojciec. – Teraz drugi narzut, taki sam jak pierwszy. – Zamach i kolejna szybka piłka stopę od strefy strajku. – No i teraz załatwiamy sukinsyna. Odprężył się trochę, myśli, że staram się wcelować w zewnętrzny róg strefy strajku, i nie spodziewa się, że zaraz oberwie. Bez obawy, Paul, nie będę rzucał w twoją głowę, nie odskakuj. Stój, jak na prawdziwego pałkarza przystało. Byłem sparaliżowany strachem. Ojciec zamachnął się i rzucił piłką we mnie, nie za wysoko i nie tak mocno, jak by mógł, ale kiedy trafiła mnie w udo, zabolało jak diabli i chyba krzyknąłem. – Widzisz?! – wrzasnął ojciec. – Przeżyłeś. Tak to się robi. Dwie szybkie piłki obok strefy strajku, trzecia w skubańca, najlepiej w głowę. – Zakrzątnął się, pozbierał piłki, a ja rozcierałem udo, z trudem hamując łzy. – Daj mi pałkę, a sam bierz rękawicę – powiedział. Teraz ja byłem miotaczem, a on pałkarzem. – Dwie szybkie piłki obok strefy. Jedziemy. Pierwsza piłka z mojego narzutu wylądowała w trawie, trzy stopy od bazy domowej. – Paul, no co ty, do jasnej cholery? – warknął ojciec, kołysząc pałką jak rasowy pałkarz. – Ona musi dolecieć do rękawicy łapacza. Drugą piłkę rzuciłem wyżej i dalej. – No – mruknął ojciec, postępując krok w moją stronę. – A teraz we mnie, tutaj. – Postukał palcem w bok swojej głowy. – Celuj w ucho. – Cofnął się na swoje stanowisko przy bazie domowej. – W ucho. Nie bój się, nic mi nie będzie. Nie masz jeszcze takiej pary w ręku. Stałem czterdzieści stóp od niego, ściskałem w ręku piłkę i walczyłem z pokusą wybicia mu nią zębów, rozkwaszenia nosa, roztrzaskania czaszki. Poderwałem kolano do brody i rzuciłem. Piłka przeszła nad środkiem bazy domowej, idealny strajk. Kiedy odbiła się od bandy, ojciec podniósł ją, odrzucił mi i krzyknął: – Nie pękaj, cykorze! We mnie, powiedziałem! Narzuciłem następną szybką piłkę, jeszcze wyżej, ale wciąż nad bazą domową. Podniósł ją i jeszcze bardziej wkurzony odrzucił mi z całych sił. Ściemniało

się. Piłka otarła się o szew rękawicy i uderzyła mnie w pierś. Wrzasnąłem z bólu i rozpłakałem się, a on był już przy mnie i darł się: – Jak nie rzucisz w moją głowę, to ci dupsko skopię, zrozumiano?! Kiedy wracał na bazę, zerknąłem na dom. Jill wyglądała z okna swojej sypialni na piętrze. Moje trzecie podejście do zdyńkowania ojca było tak samo nieskuteczne jak dwa pierwsze. Piłka poleciała wysoko, ale w strefę strajku, daleko od celu, który mi wyznaczył. Przechwycił ją w locie gołą ręką. Dla miotacza to obelga, ale mnie było już wszystko jedno. Chciałem się wreszcie uwolnić od tego szaleńca. Odrzucił pałkę i doskoczył do mnie. – Ty tchórzu, zasrany tchórzu! Żeby to robić, trzeba mieć jaja, i miotacz musi je mieć. – Ale nie w Małej Lidze – wykrztusiłem. – W każdej lidze! Uznał chyba, że szkoda na mnie pięści, bo dostałem na odlew grzbietem lewej dłoni. Prawą, tą od miotania, naturalnie oszczędzał. Stęknąłem i upadłem, a kiedy pochylił się nade mną i chwycił za kołnierz, usłyszałem krzyk mamy: – Zostaw go, Warren! Stała parę kroków od nas, zamierzając się na ojca kijem baseballowym, który chyba po raz pierwszy w życiu wzięła do rąk. Zza jej pleców wyglądała Jill. Na kilka sekund wszyscy znieruchomieli, a ja, korzystając z nadarzającej się okazji, odczołgałem się. – Odłóż tę pałkę – powiedział ojciec. – Uderzyłeś go w twarz, bandziorze – wysyczała mama. – I jeszcze rzucił w niego piłką – pisnęła Jill. – Zamknij się – warknął ojciec. Staliśmy tak jeszcze parę sekund, potem ruszyliśmy w kierunku domu. Rodzice zeszli do piwnicy i długo się tam kłócili, a na koniec ojciec wsiadł do samochodu i gdzieś pojechał. (FRAGMENT ZDYŃKOWANIA JOEGO CASTLE’A PIÓRA PAULA TRACEYA, SYNA WARRENA)

Rozdział 19

Czekając na samolot na lotnisku w Atlancie, dzwonię do Clarence’a Rooka. Żegnałem się z nim niecałe dwie doby temu, a wydaje mi się, że upłynął miesiąc. – Nie zgadniesz, kto wczoraj wieczorem do mnie zadzwonił – mówi Clarence. – Charlie czy Red? – Charlie. Otóż telefonował do niego Joe i powiedział, że widział mnie na boisku z jakimś nieznajomym, w związku z czym on chce się upewnić, czy wszystko gra. Ale Charlie tak zawsze: „Clarence, wszystko gra?”. Zapewniłem go, że jak najbardziej, to był tylko mój siostrzeniec z Teksasu, który chciał zobaczyć nasze boisko. – Dlaczego nie powiedziałeś mu prawdy? – pytam. – No, powiedziałem, ale później. Przemyślałem to, naradziłem się z Fay i oddzwoniłem do Charliego. Powiedziałem, że mam do omówienia ważną sprawę z nim i z Redem, i zaproponowałem spotkanie przy kawie. Spotkaliśmy się dzisiaj rano w takiej ustronnej kafejce na północnych peryferiach miasteczka. Powiedziałem im o tobie, o twojej wizycie i tak dalej… – Urywa, to niedobry znak. – Niech zgadnę. Nie rozpłakali się na wieść, że Warren Tracey umiera na raka? – Ano nie.

Pauza, kolejny zły znak. – A jak im się spodobał pomysł sprowadzenia go do Calico Rock, żeby się spotkał z Joem? – Nie za bardzo, przynajmniej z początku. Nie spodobało im się nawet, że ty tu przyjechałeś. – I zastrzelą mnie, jeśli znowu się u was pokażę? – Nie. Potem się udobruchali, obiecali mi nawet, że spytają Joego, jak by się na takie spotkanie zapatrywał. A co na to twój ojciec? Nie odpowiadam wprost. – Nie powiedział „nie”. Pogadaliśmy, trochę powspominaliśmy. Najgorsze, że do niego wciąż nie dociera, że śmierć zagląda mu w oczy, a dopóki nie dotrze, trudno go będzie przekonać. – Biedaczysko. – Mnie go jakoś nie żal. Pytam o Fay i rozmowa przestaje się kleić. Godzinę później siedzę już w samolocie do Dallas. Docieram wreszcie do domu, Sara i dziewczynki czekają na mnie z kolacją. Nasze córki nie wiedzą, dokąd ani po co wyjeżdżałem, rozmawiamy więc o weekendzie, który zamierzamy spędzić pod namiotem w górach. Ale Sara jest ciekawa, co mi się udało osiągnąć. Zdaję jej relację po kolacji, kiedy sprzątamy ze stołu, a dziewczynki są już w łóżkach. – I co dalej? – pyta Sara. – Nie wiem. Odczekam jakieś dwa tygodnie i zadzwonię do Warrena, spytam, jak się czuje po chemioterapii, napomknę znowu o Joem. – Jak brzmi to twoje ulubione powiedzonko? Nie jestem jeszcze nawet w połowie drogi… – Nie jestem jeszcze nawet w połowie drogi do pierwszej bazy. Tak, to dobrze podsumowuje wynik mojej wyprawy. Warren dalej odstawia twardziela i tak mu pewnie zostanie do grobowej deski. – I nie żałujesz tej podróży? – Ani trochę. Zobaczyłem Joego Castle’a, pogadałem z Warrenem i chociaż niewiele z nim zwojowałem, to może za jakiś czas coś z tego wyniknie. A co najważniejsze, wypiłem szklaneczkę brzoskwiniowej

brandy z Arkansas. – A co to takiego? – Bimber. – Podają go do kolacji? – Nie, to zdecydowanie pokolacyjny drink, przynajmniej u państwa Rooków. Clarence nazwał go „kropelkami na dobre trawienie”. – I jaki mają smak? – Ogień w płynie. – Ślinka leci. Masz więcej takich miłych wrażeń? – Niezupełnie. – Zadzwonisz do Jill? – Może, ale nie dzisiaj. Wątpię, czy interesuje ją, co u Warrena.

***

Tydzień później wychodzę w porze lunchu z biura i jadę do miejskiego wieloboiskowego kompleksu, gdzie w szkółkach baseballowych rozmaitych lig młodzieżowych trenują synowie większości moich znajomych. Ale, nie licząc kilku pracowników, kompleks świeci pustkami. Sezon się skończył. Wchodzę na trybuny „boiska głównego” z regulaminowych wymiarów diamentem i oddaloną od niego o czterysta stóp ścianą zapolową. Siadam w cieniu pod lożą prasową i odwijam z papieru ćwiartkę pieczonego kurczaka. Jest dwudziesty czwarty sierpnia 2003 roku. Równo trzydzieści lat temu, po południu, siedziałem z mamą na Shea Stadium i patrzyłem, jak mój idol, Joe Castle, wkracza na stanowisko pałkarza, by zmierzyć się z moim ojcem. Wracam wspomnieniami do wypadków tamtego dnia i znowu słyszę odgłos, z jakim piłka trafia Joego. Horror, chaos, przerażenie, karetka pogotowia, potem bijatyka i następstwa. Miał pękniętą w trzech miejscach czaszkę. Strzaskaną kość policzkową. Krew leciała mu z uszu i lekarze myśleli z początku, że nie żyje.

Tamte wydarzenia wydają się teraz tak odległe w czasie. To trafienie w głowę zakończyło kariery dwóch zawodników i trudno powiedzieć, na ile zaważyło na moim życiu. Złamało, tak jak mnie, serce milionom ludzi, ale ja jeden wiedziałem zawczasu, na co się zanosi. Ciekawe, czy Joe pamięta o tej rocznicy. Czy robi to co ja – siedzi teraz samotnie na stadionie baseballowym, wspomina tamtą tragedię i zastanawia się, co by było gdyby? Czy rozpamiętuje z goryczą, co się wtedy wydarzyło? Bo ja tak. Upłynęło trzydzieści lat, a ja wciąż czuję ucisk w krtani na myśl o tamtym bezsensownym faulu, który brutalnie przerwał tak pięknie zapowiadającą się karierę. Podejrzewam, że dla Warrena Traceya ta data nic nie znaczy. Prawdopodobnie jest teraz na polu golfowym. Już dawno rozgrzeszył siebie z tamtej dyńki: „Taki już jest sport. Wypadki chodzą po ludziach”. Zjadłem pieczonego kurczaka, ale siedzę dalej na trybunach i usiłuję przejść do porządku dziennego nad smutną historią Joego Castle’a. W końcu przyznaję przed samym sobą, że chyba nigdy mi się to nie uda.

***

Mija drugi tydzień. Dziewczynki wracają do szkoły, ja rzucam się w wir pracy i powoli zapominam o pomyśle zorganizowania pojednawczego spotkania w Calico Rock. Pewnego wieczoru dzwoni telefon. Odbiera nasza dziesięcioletnia Rebecca. Po chwili wbiega do dużego pokoju, wołając: – Tato, jakiś Warren do ciebie! Spoglądamy z Sarą po sobie. Żadne z nas nie pamięta, kiedy ostatni raz do nas telefonował. – Kto to jest ten Warren? – pyta Rebecca. – Twój dziadek – wyjaśnia Sara, a ja wstaję i idę do kuchni. Szybko wyczuwam, że ojciec dzwoni bez żadnego wyraźnego po-

wodu. Opowiada mi schrypniętym, słabym głosem, że chemioterapia to nic przyjemnego. Nie ma apetytu, traci na wadze, wypadają mu włosy. Agnes wozi go dwa razy w tygodniu do szpitala na kroplówki, pod którymi spędza za każdym razem dwie godziny w przygnębiającej sali z kilkunastoma innymi chorymi na raka. Zaskakuje mnie pytaniem: – A co u was? Do kuchni wchodzi Sara i słysząc, jak opowiadam o dzieciach, robi wielkie oczy. Ojciec mówi, że telefonował przed kilkoma godzinami do Jill, ale chyba jej nie zastał, bo nikt nie odebrał. Warren Tracey dzwoni do swoich dzieci. To znak, że umiera.

Rozdział 20

Jestem w stałym kontakcie z Clarence’em Rookiem, ale nasze cotygodniowe rozmowy są coraz krótsze. W Calico Rock niewiele się dzieje i martwię się, czy starcza mu materiału do gazety, którą wydaje co środę. Do Warrena dzwonię od przypadku do przypadku, nie tyle z troski o jego zdrowie, ile żeby mu dyskretnie przypomnieć o sobie i o sprawie, w jakiej się z nim ostatnio skontaktowałem. O Joem Castle’u w tych rozmowach nigdy nie wspominamy. W drugim tygodniu października, podczas narady z szefem i współpracownikami, zaczyna wibrować moja komórka. W mojej firmie odbieranie komórki podczas ważnych spotkań nie jest żadnym przestępstwem. Wychodzę na korytarz i witam się z Agnes. Warren jest w szpitalu, krwotok wewnętrzny, niskie ciśnienie, coraz z nim gorzej. Lekarze ponownie go przebadali, są rozległe przerzuty – wątroba, nerki, żołądek, a co najgorsze, mózg. Stracił na wadze czterdzieści funtów. Agnes uważa, że przyjął wreszcie do wiadomości fakt, że ten rak go zabije. No i co ja mam na to powiedzieć? Praktycznie nie znam tej kobiety, a o jej mężu też niewiele wiem. Pocieszam ją, jak potrafię, i obiecuję, że jutro oddzwonię. Oddzwaniam, ale nagrywam się od razu na pocztę głosową. Trzy dni później, kiedy wracam samochodem z pracy, Warren dzwoni na moją komórkę. Mówi, że jest już w domu, czuje się o wiele lepiej, zmienił lekarza prowadzącego, bo ten, u którego leczył się do tej

pory, był idiotą, i teraz widzi przed sobą szansę na pokonanie tego raka. Na początku rozmowy jest ożywiony, tryska energią, ale nie na długo mu jej starcza. Pod koniec głos mu słabnie, coraz trudniej zrozumieć, co mówi. Chcę już zakończyć tę rozmowę, kiedy nagle słyszę: – Wiesz, Paul, myślałem o tej wyprawie do Arkansas. – O, naprawdę? – bąkam, starając się ukryć podniecenie. – Tak. Podoba mi się ten pomysł. Nie wiem, co na to powiedzą moi lekarze, ale spróbujmy. – Jasne, Warren. Wykonam parę telefonów i dam ci znać.

***

Najgorsze to ta długa podróż samochodem z Warrenem w roli pasażera i niedoborem tematów do rozmowy. Umawiamy się na lotnisku w Little Rock, ląduję tam dwie godziny przed nim. Zjadam lunch, pracuję jakiś czas na laptopie, potem znajduję miejsce, z którego można obserwować przylatujących. To małe, niezatłoczone lotnisko pełne otwartych przestrzeni i naturalnego światła. W ostatniej rozmowie telefonicznej powiedział mi, że lekarze zakazali mu tej podróży, a to tylko bardziej go zdeterminowało. W końcu przyznał, że nie uda mu się pokonać nowotworu, w związku z czym machnął ręką na chemioterapię. „Ja już chyba nie dożyję Bożego Narodzenia, Paul”, powiedział, jakby te święta coś kiedyś dla niego znaczyły. Boże Narodzenie. Kiedy miałem osiem lat, ojciec grał w zimowym turnieju w Wenezueli i w Wigilię się nie pojawił. Rozpakowywaliśmy z Jill prezenty, a mama płakała. Ciekawe, czy Warren też to pamięta.

***

Dostrzegam go w tłumie pasażerów wysiadających z samolotu, któ-

ry przyleciał z Atlanty. Na głowie ma czapkę, bo wyłysiał, idzie powoli, ale zdecydowanym krokiem. Skurczył się do rozmiarów drobnego człowieczka o zapadniętej piersi. Ciągnie za sobą małą walizkę na kółkach i rozgląda się, szukając mnie wzrokiem. Korciło mnie, żeby z powodów ekologicznych wynająć jakiś niewielki samochód o napędzie hybrydowym, ale zrezygnowałem, przypomniawszy sobie, że kilka godzin przyjdzie nam spędzić ramię w ramię. No i siedzimy w SUV-ie, w którym odległość między przednimi fotelami jest odpowiednio duża. Wyjeżdżając z Little Rock, niewiele rozmawiamy. W ciągu ostatnich dwóch miesięcy ojciec postarzał się o dobre dziesięć lat i teraz rozumiem, dlaczego lekarze odradzali mu tę podróż. Co chwila zapada w drzemkę i prawie się nie odzywa, potem nagle tamy pękają: – Boże drogi, jak to dobrze uwolnić się od Agnes. Wybucham śmiechem i próbuję odgadnąć, na jakie tory zboczy ta rozmowa. – Która ona jest z kolei? – pytam. – Piąta, szósta? Rachuje przez chwilę w pamięci. – Agnes jest piąta. Czwarta była Karen. Trzecia Florence. Druga Daisy. A wszystko zaczęło się od twojej matki. – Imponujące, że wciąż pamiętasz kolejność. – O, są rzeczy, których się nie zapomina. – Iz którą było ci najlepiej? Zastanawia się przez chwilę. Jedziemy dwupasmową szosą z farmami po obu stronach. – Żadnej nie kochałem tak, jak twojej matki, w każdym razie na początku. Ale za młodo się pobraliśmy. Tak, ona to miłość. Florence to pieniądze. A za seks złoty medal przyznaję Daisy. – Przepraszam, że zapytałem. – Była striptizerką, Daisy znaczy. Co za ciało. – Zostawiłeś nas dla jakiejś striptizerki? – Nie obwiniałbyś mnie, gdybyś zobaczył ją na scenie.

– Długo to trwało? – Niespecjalnie. Właściwie to nie pamiętam. I nie zostawiłem was dla striptizerki. Poznałem Daisy już po rozwodzie. – W nocnym klubie? – No przecież. Gdzie jeszcze można poznać striptizerkę? – Nie wiem. Nie mam doświadczenia w tych sprawach. – I to ci się chwali. – Zdradzałeś mamę? – Tak – przyznaje bez wahania. – Dlaczego? – Nie wiem. – Wzrusza ramionami. – Co powoduje mężczyznami? Dlaczego przegrywają fortuny albo zapijają się na śmierć, albo żenią z wariatkami? Nie wiem. Wyciągnąłeś mnie tutaj, do Arkansas, po to, żeby zapytać, dlaczego uganiałem się za babami? – Nie, nie po to. I mało mnie to obchodzi. – Co u matki? – W porządku. Widuję się z nią kilka razy w roku. Piękna jak zawsze. – Już mam dodać, że prezentuje się o wiele atrakcyjniej od Agnes, ale w porę gryzę się w język. – Wie o mojej chorobie? – Tak, powiedziałem jej w sierpniu, jak tylko sam się dowiedziałem. – Wątpię, czy się przejęła. – A powinna, Warren? Bierze głęboki oddech i znowu zapada w drzemkę. Niech śpi. Nowotwór, który zżera go od środka, jest bardzo bolesny, ale jakby zasypia razem z nim. Już wcześniej zauważyłem w kieszonce jego koszuli opakowanie środków przeciwbólowych. Temat jego małżeństw, choć nie zamierzałem go w ogóle poruszać, mamy już z głowy. I kiedy się budzi, prostym pytaniem kieruję rozmowę na właściwe tory: – Rozgrywałeś kiedyś mecz w Arkansas? – A jakże, w Teksańskiej Lidze kilka razy do roku graliśmy z Travelersami z Arkansas. Piękny stary stadion w Little Rock. Sympatyczna

publiczność. Warren ożywia się. Zapomniane mecze, dawni koledzy z drużyny, zabawne zdarzenia, szatniowy humor, nocne wypady w miasto, życie w trasie – przez wiele mil słucham o baseballu niższych lig. Ale ojciec szybko się męczy i jego długie monologi urywają się nagle, bo musi przepłukać wodą usta albo przymknąć na chwilę oczy. Znowu przysypia, zapada cisza, potem budzi się i przypomina sobie inną historię. Na przestrzeni swojej długiej, burzliwej kariery odwiedził dziesiątki miasteczek, do których od lat nie wracał pamięcią. Stają mu teraz przed oczami w przypływie wspomnień. Zaskakują mnie jego talent gawędziarski i umiejętność puentowania. Im dłużej opowiada, tym więcej sobie przypomina. Dlaczego nigdy dotąd tego nie słyszałem? O Joem Castle’u i celu tej podróży nie rozmawiamy. W pewnej chwili zanosi się kaszlem, krzywi, łyka pastylkę i znowu przysypia. Jesteśmy już na pogórzu, ściemnia się. Przed Mountain View, skąd do Calico Rock jeszcze jakaś godzina drogi, spostrzegam ładny, schludny motel i skręcam na parking. Płacę gotówką za dwa pojedyncze pokoje. Warren mówi, że nie jest głodny i chce się położyć. Ja kupuję sobie w kiosku z fast foodami hamburgera i zaszywam się z nim w swoim pokoju.

Rozdział 21

Clarence czeka na nas przed wejściem do redakcji „Calico Rock Record”. Poranek jest pogodny, powietrze rześkie i przejrzyste, zupełnie inne niż podczas mojej poprzedniej wizyty w sierpniu. Main Street budzi się do życia. Dojeżdżamy tam o dziewiątej, tak jak się umówiliśmy. Warren przespał twardo dziesięć godzin i mówi, że czuje się dobrze. – Słyszałem o pańskiej chorobie, panie Tracey, i bardzo panu współczuję – mówi szczerze Clarence, kiedy już uścisnęli sobie ręce. – Dziękuję. I przejdźmy na ty, okay? Warren jestem. – A ja Clarence. Napijecie się kawki? A jakże. Rozsiadamy się w popisowo zagraconym gabinecie Clarence’a, by odprawić rytuał porannej degustacji kawy. Gospodarz informuje nas, na czym stanęło w jego negocjacjach z klanem Castle’ów. Na razie nie wyrazili zgody na spotkanie, ale też nie odmówili. Clarence jest zdania, że sprawa ruszy do przodu, kiedy się po prostu pojawimy. Wiedzieliśmy obaj – ja przed wyjazdem z Santa Fe, a Warren przed wyjazdem z Florydy – że to spotkanie może nie dojść do skutku, ale mimo wszystko postanowiliśmy spróbować. Warren powiedział mi przez telefon, że lepiej się poczuje, jeśli podejmie próbę porozmawiania z Joem, i nieważne, czy ten będzie się chciał z nim spotkać. Jedziemy z Clarence’em na drugi koniec miasteczka, parkujemy pod szkolnym boiskiem. Joe jeździ powoli tam i z powrotem na swojej ko-

siarce marki Toro po zapolu i kosi trawę, która już nie rośnie. To przecież październik i trawa żółknie. Wspinamy się na trybuny na wysokości trzeciej bazy i siadamy. Na ławce zawodników za pierwszą bazą siedzą dwaj mężczyźni w średnim wieku. – To Red i Charlie – mówi Clarence i patrzymy dalej w zadumie na koszącego trawę Joego. Nikogo więcej na boisku nie ma. Dochodzi dziesiąta rano, w budynku szkolnym trwają lekcje. – I on tak codziennie? – pyta Warren. Siedzi po mojej lewej ręce, Clarence po prawej. – Przez pięć dni w tygodniu, jeśli pogoda sprzyja – odpowiada Clarence. – Od marca do listopada. – Piękne boisko – mruczy Warren. – Rok w rok zdobywa pierwszą nagrodę w konkursie na najlepiej utrzymane boisko baseballowe w naszym stanie. Nie pamiętam już, ile tych nagród było. Dobrze mieć pełnoetatowego konserwatora. Jeszcze kilka chirurgicznych cięć i Joe unosi ostrza kosiarki, podjeżdża do ławki przy pierwszej bazie. Tam gasi silnik, zsuwa się z kosiarki i mówi coś do braci. Jeden z nich wstaje, bierze dwa składane krzesełka, podchodzi z nimi do bazy domowej i rozkłada po obu jej stronach, naprzeciwko górki miotacza. – To Red – mówi cicho Clarence. Red robi kilka kroków w naszą stronę i woła: – Panie Tracey! – To chyba do ciebie – mówię do Warrena. Ten wstaje i schodzi powoli z trybun na boisko. Red wyciąga rękę. – Jestem Red Castle – przedstawia się. – Miło pana poznać. Ściskają sobie dłonie. – Dzięki, że to dla mnie robicie – mówi Warren. Joe, podpierając się laską i powłócząc nogą, kuśtyka w stronę krzesełek. Lewa ręka zwisa mu bezwładnie wzdłuż ciała. Zatrzymuje się przed Warrenem, oddaje laskę bratu i wyciąga prawą rękę. Warren ściska ją obiema dłońmi. – Dobrze cię widzieć, Joe – mówi.

– Dzięki… że… przyjechałeś. – Joe wypowiada te słowa z trudem, piskliwym głosem, i chociaż zacina się po każdym, nie jest to bynajmniej niezborny bełkot. Siadają na krzesełkach przy bazie domowej, Red wraca na ławkę zawodników. Siedzą przez chwilę zapatrzeni w zapole za górką miotacza, stykając się niemal ramionami. O czym myślą, wiedzą tylko oni sami. – Piękne tu macie boisko, Joe. – Dziękuję.

***

Nie słyszymy ich z trybun, gdzie siedzimy. Red i Charlie z ławki dla zawodników też chyba nie. – Szmat drogi z Shea Stadium – mówi cicho Clarence. – Tysiąc mil i tysiąc lat. Dzięki, że to zorganizowałeś. – To twoja zasługa, Paul, ja tylko pomagałem. I rad jestem, że biorę w tym udział. Marzenie dziennikarza. Wiesz, ilu zagorzałych kibiców baseballu oddałoby wszystko, żeby tu teraz siedzieć? Kręcę głową. – Z samego Chicago parę milionów.

***

– Przykra… sprawa… z… tym… twoim. rakiem… – odzywa się Joe. – Współczuję. – Dzięki, Joe. Przytrafia się niektórym i teraz na mnie trafiło. Pech. Czasami szczęście się od człowieka odwraca. Joe kiwa głową. On najlepiej wie, jak z tym jest. Mija minuta, a oni siedzą zapatrzeni w dal i dobierają słowa. – Chyba wypada nam pogadać o baseballu. Po to tu w końcu przyje-

chałem. Joe wciąż kiwa głową. – Okay. – Często wspominasz tamto popołudnie na Shea Stadium, Joe, kiedy się ostatni raz widzieliśmy? – Nie… za… często… Mało… co… pamiętam. – No to ci zazdroszczę, bo ja pamiętam aż za dobrze. To była klasyczna dyńka, Joe. Z premedytacją celowałem piłką w twoją głowę i włożyłem w ten narzut całe swoje siły. Chciałem ci dać nauczkę, przyfasolić, pokazać, gdzie twoje miejsce, no wiesz, całe to gówniane ble, ble. Zrobiłem to specjalnie, Joe, i do dzisiaj nie mogę sobie darować. Przepraszam. Biję się w piersi. To było z mojej strony łajdactwo, świństwo, zrujnowało ci karierę. Co tu dużo mówić… z całego serca przepraszam, Joe. Joe kiwa głową i kiwa, wreszcie mówi: – W… porządku… w… porządku. Warren nakręcił się i chce wyrzucić z siebie wszystko, do końca. – Chciałem cię trafić, Joe, ale nie miałem pojęcia, że to się tak skończy. Wiem, że to brzmi idiotycznie. Rzucasz komuś szybką piłką w głowę, żeby mu dopiec, a wmawiasz sobie, że nie chcesz mu wyrządzić krzywdy. Ani krzty w tym logiki. Wiem. Postąpiłem jak ostatni kretyn. – W… porządku… w… porządku. – Już wypuszczając piłkę z ręki, wiedziałem, że trafi cię w głowę gdzieś powyżej szyi. Ale rzut był idealny, a ty przez ułamek sekundy nawet nie drgnąłeś. Kiedy nią dostałeś, usłyszałem trzask pękającej kości. Nie ja jeden go wtedy słyszałem. Zmroziło mnie. Wiedziałem, że przeholowałem. Kiedy kładli cię na nosze, przemknęło mi przez myśl, że nie żyjesz. Boże, Joe, wybacz. – W… porządku… Warren. Konwersacja urywa się, obaj patrzą w dal. – Pamiętasz swoje pierwsze wejście na pałkę tamtego wieczoru? – podejmuje Warren. – Tego homera? – Pamiętam… każdego… swojego… homera.

Warren uśmiecha się. Typowy pałkarz. – Na jakimś etapie wyautowałeś osiem piłek z rzędu mieszczących się w strefie strajku. W życiu nie widziałem takiego szybkiego pałkarza. Narzucałem ci szybkie piłki, ślizgacze, rogale, a ty odczekiwałeś do ostatniego ułamka sekundy, a potem bęc i wybijałeś je na aut. Tego homera zdobyłeś z piłki, która mijała strefę strajku o cztery cale, tylko sędzia tego nie zauważył. Owszem, zmyliłem cię, ale ty się odgryzłeś i wybiłeś ją na prawie czterysta stóp. To wtedy postanowiłem cię skosić. Dobra, pomyślałem sobie, jeśli nie daję rady go wystrajkować, to go zdyńkuję. Upokorzę. To przecież nowicjusz. – Tak… już… jest… w… tej… grze. – Być może. Wielu zawodników oberwało piłką w głowę, ale mało który z nich specjalnie ucierpiał. W tysiąc dziewięćset dwudziestym zginął od narzutu Ray Chapman. Mickey Cochrane po zdyńkowaniu już nigdy nie zagrał. Tony Conigliaro, pewny kandydat do Panteonu Sław, nie trafił tam, bo dostał piłką w oko. Wiesz, że ja też go raz trafiłem? – Tony’ego… C…? – Tak. W tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym piątym byłem miotaczem w Cleveland. Tony stał za blisko bazy domowej. Przyfasoliłem mu w bark i nigdy tego nie żałowałem. Widzisz, Joe, czasem trzeba faceta przywołać do porządku. Ale nie z zamiarem zrobienia mu krzywdy; rzucanie w głowę nie jest w tej grze normą. Człowiek ma rodzinę, kariera przed nim. To był mój błąd. – Lubiłeś… rzucać… w… ludzi. Warren bierze głęboki oddech, poprawia się na krzesełku. Pastylka przeciwbólowa, którą zażył przed godziną, przestaje działać. – Nie da się ukryć, i mam z tego powodu wyrzuty sumienia. Kiedy umrę, Joe, nie wypomną mi, że byłem beznadziejnym mężem i ojcem. Nie wspomną, że byłem przeciętnym baseballistą. Nie. Będą pisali o tym jednym narzucie. Wykonałem ich miliony, ale wałkowana będzie tylko ta jedna dyńka, która złamała życie Joemu Castle’owi. Ta, której zawsze będę żałował. – A… co… dopiero… ja.

Obaj nie wiedzieć czemu uznają to za dobry żart i chichoczą. – Masz pełne prawo mnie nienawidzić, Joe. Tak cię skrzywdziłem. W mgnieniu oka skończyła się, i to z mojej winy, twoja kariera. Chciałbym wiedzieć, czy mnie nienawidzisz. Jeśli tak, to się nie krępuj, wygarnij mi to w oczy. – Nie… czuję… nienawiści… do… nikogo. – Nawet do mnie? Nie wierzę, Joe, na pewno nieraz przeklinałeś mnie w duchu przez te lata. – Kiedyś… tak… ale… teraz… już… nie… Powiedziałeś… że… to… było… niechcący… i… ja… ci… uwierzyłem. – Ale ja kłamałem, Joe. To nie był wypadek. Wypierałem się przez trzydzieści lat. Dzisiaj mówię ci, jak naprawdę z tym było. Czy od teraz będziesz mnie nienawidził? – Nie… Przeprosiłeś… i… sprawa… załatwiona. Warren kładzie prawą dłoń na lewym ramieniu Joego i mówi: – Dziękuję, Joe. Równy z ciebie gość. Nie to co ja. – Bo… takich… jak… ty… ze… świecą… szukać. Warren wybucha śmiechem, Joe mu wtóruje.

***

Obserwujemy ich zdumieni, że chce im się śmiać. Jak znam Warrena Traceya, on nigdy nie miał poczucia humoru, a więc to Joe musiał powiedzieć coś zabawnego. – Chyba znaleźli wspólny język – zauważa Clarence. – Na to wygląda. Pierwszy raz widzę Warrena w takim dobrym nastroju. – Charlie powiedział mi wczoraj, że podziwiają twojego ojca za to, że wyraził chęć spotkania się z Joem. – To czemu się wahali? – Z dwóch powodów. Po pierwsze obawiali się, że to może wytrącić

Joego z równowagi i przywołać stare wspomnienia. Po drugie obawiali się, że wieść o tym spotkaniu może się jakoś przedostać do mediów. Zapewniłem ich, że tak się nie stanie. Dobrze zrobiłem? – Jak najbardziej. – A ty czym zaszantażowałeś ojca, żeby przyjechał? – Szantaż nic nie dał. Przyjechał tu, bo chciał. To twardziel, zmiękł dopiero wtedy, gdy śmierć zaczęła zaglądać mu w oczy. – Straszny sposób odchodzenia z tego świata. – Tak, to prawda.

***

Joe ogląda się na ławkę zawodników za pierwszą bazą i woła: – Charlie… Red! Bracia zrywają się z ławki i podbiegają do niego. Warren wstaje i macha na nas. Spotykamy się wszyscy przy bazie domowej, ściskam rękę Joego Castle’a. Jest w czapce i ciemnych okularach, przez które nie widać uszkodzonego oka. Włosy ma szpakowate i w niczym nie przypomina uśmiechniętego młodzieńca z okładek czasopism z początku lat siedemdziesiątych. Ale któż nie zmienia się przez trzydzieści lat? Charlie z Redem patrzą, nic nie mówią. Na moją prośbę Clarence zabrał aparat fotograficzny. Pytam ich, czy mogę zrobić kilka zdjęć na pamiątkę tego spotkania. – Zostaną gdzieś opublikowane? – pyta Red. – Jeśli nawet, to tylko za waszą zgodą – mówię. Zgadzają się, choć z wahaniem. Ku mojemu zaskoczeniu Clarence ma ze sobą coś jeszcze. Wyciąga spod kurtki małą foliową torebkę, a z niej dwie czapki baseballowe – Cubsów i Metsów. Wręcza je Joemu i Warrenowi i mówi: – Pomyślałem sobie, że lepiej w nich wyjdziecie na zdjęciu.

Joe spogląda na swoją ze ściągniętymi brwiami, Warren na swoją też. Wahają się, tak jakby te czapki źle im się kojarzyły. – Tak tylko pomyślałem – bąka Clarence, przestraszony chyba, że coś popsuł. Ale Joe wygina daszek swojej czapki, zdejmuje tę, którą ma na głowie, z reklamą jakiegoś sklepu spożywczego, i zakłada czapkę Cubsów. Warren też zdejmuje czapkę golfową. Jest łysy jak kolano, ani jednego włoska. To straszne skutki chemioterapii i znak, że niewiele życia mu już zostało. Odsuwamy się i Clarence pstryka zdjęcia. Obaj zawodnicy w klubowych czapkach, Joe wsparty na lasce, uśmiechają się do obiektywu. Clarence prosi ich, żeby przesunęli się trochę w prawo, bo w kadrze nie mieści się tablica wyników Joe Castle Field. Potem ja wciskam się między ojca i swojego dawnego idola. Ta fotografia będzie ostatnią, jaka trafi do mojego albumu poświęconego Joemu Castle’owi. I to już koniec. Ci dwaj spotkali się, powiedzieli sobie, co mieli do powiedzenia, i pozowali do zdjęć. Żegnamy się i opuszczamy boisko.

***

W drodze powrotnej na Main Street Clarence zaprasza nas na wczesny lunch, który Fay przygotowuje na werandzie. Oglądam się na siedzącego z tyłu Warrena i ten kręci głową. Nie chcę urazić Fay ani Clarence’a, mówię więc: – Dziękujemy, ale na nas już czas. Warren ma samolot o czwartej. Sam nie mam ochoty na przedłużanie pobytu w Calico Rock. Gościnni Rookowie trzymaliby nas całe popołudnie na werandzie, zabawiali rozmową i robili zdjęcia. A potem poczęstowali cytrynowym ginem. – Rozumiem – mówi Clarence. Zatrzymuje się, wysiadamy z samo-

chodu. Jeszcze raz mu dziękuję, on życzy wszystkiego najlepszego Warrenowi. Obiecuję, że wkrótce zadzwonię. Zaraz za Calico Rock Warren prosi, żebym zatrzymał wóz, przesiada się na tylną kanapę i tam zasypia. Podróż i spotkanie z Joem Castle’em bardzo go wyczerpały. Na głowie ma wciąż czapkę Metsów.

Rozdział 22

Zgodnie z mapą satelitarną niebo od Santa Fe poprzez Little Rock po Florydę jest bezchmurne. Mimo to oba nasze loty są opóźnione i spędzamy kilka godzin na zatłoczonym lotnisku Little Rock. Warren szybko opada z sił. Nie mogę się doczekać, kiedy wreszcie wsadzę go do samolotu i odeślę do Agnes. Po południu, kiedy się obudził i poczuł lepiej, gawędziliśmy. Ani razu nie wspomniał o Joem. Jestem pewien, że gryzie go sumienie, ale żaden z nas nie chce poruszać tego tematu. Warren nie może naprawić tego, co nam zrobił, spóźnionymi przeprosinami – i obaj to rozumiemy. – Zjadłbym coś – mówi w pewnej chwili. Znajdujemy wolny stolik w zatłoczonym lotniskowym barze. Kelnerka pyta, czy życzymy sobie coś do picia. – Dla mnie kufel beczkowego piwa – mówi z uśmiechem Warren. Zamawiam to samo, a kiedy dziewczyna odchodzi, Warren dodaje: – Przez dziesięć lat nie miałem alkoholu w ustach. Teraz, kiedy moje dni są policzone, mogę sobie chyba pozwolić. – Na pewno? – Abstynencja jest przereklamowana, Paul – ciągnie. – Byłem o wiele szczęśliwszy, kiedy piłem. – Co ty powiesz – mówię, spuszczając wzrok. Pamiętam, jak po pijaku potrafił uderzyć mamę.

W barze są trzy duże telewizory, wszystkie nastawione na mecz Yankeesów z Marlinsami. Kelnerka przynosi piwo. Stukamy się kuflami i pociągamy po łyku. Warren wznosi oczy do nieba, oblizuje się. – Och, jak mi tego brakowało – mówi, wzdychając. Zamawiamy kanapki i oglądamy mecz. Na krytykę z jego strony nie trzeba długo czekać. – No popatrz tylko na tych facetów – fuka z dezaprobatą. – Same grubasy, zwłaszcza miotacze. – A po minucie: – Zarabia jeden z drugim miliony rocznie, a rusza się jak mucha w smole. I znowu uderza mnie absurdalność tego, co robię. Piję piwo i oglądam mecz baseballu z ojcem – po raz pierwszy w życiu! I tylko dlatego, że on umiera. Kelnerka przynosi zamówione kanapki, odrywamy oczy od telewizora. – I co, zamierzasz opisać tę naszą podróż? – pyta z pełnymi ustami ojciec. – Nie, nie zamierzam. – Według mnie powinieneś. Powinieneś wziąć tę pierwszą historię, dopisać drugi rozdział i dać to do druku. I to teraz, póki jeszcze żyję. Co mi tam. Chcesz, żeby świat dowiedział się prawdy, więc to zrób. Opublikuj ją. – Nie tak się umawialiśmy, Warren. – Pal licho umowy. Chciałbym, żeby ludzie się dowiedzieli, że po latach spotkałem się z Joem Castle’em i go przeprosiłem. Nie miałem tego dotąd w zwyczaju. – Wiem. – Opublikuj to. – Nie mogę bez zgody Castle’ów. Sam widziałeś, jacy są opiekuńczy wobec Joego. – No to poproś ich o zgodę. Opisz wszystko, daj im do przeczytania i zobaczysz, że się zgodzą. – Zastanowię się. – Pomysł jest intrygujący. Zamawiamy jeszcze po piwie, dojadamy kanapki.

– Metsi patałachy – rzuca w przelocie jakiś przechodzący obok facet. Uświadamiamy sobie, że to była jego reakcja na widok czapki, którą ojciec ma na głowie, i wybuchamy śmiechem.

***

Opóźniony samolot ojca zapowiadają dopiero o dziewiątej wieczorem. Idziemy wolnym krokiem do bramki. Kiedy do niej docieramy, wpuszczają już pasażerów na pokład. Warren bierze głęboki oddech i spogląda mi w oczy. – Dzięki, że to zrobiłeś. To wiele znaczy dla mnie i wiele znaczyło dla Joego. Jakby kamień spadł mi z serca. – Powiadają, że przebaczenie krzepi. – Patrzcie mądralę. – Tak słyszałem. – Tobie to dobrze, Paul, nie masz na sumieniu tyle co ja. A twój ojciec zejdzie z tego świata z długą listą najróżniejszych grzeszków. Przykre, ale prawdziwe. – Nic już na to nie poradzisz, Warren. Podajemy sobie ręce. – Masz rację, Paul. Ale bardzo żałuję. Nie wiem, co na to odpowiedzieć. Banalne: „Oj, bez przesady, Warren, co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr” nie chce mi przejść przez gardło. Jeszcze raz ściskamy sobie dłonie i wyczuwam, że ojciec chciałby mnie uścisnąć. Ja jego nie. Po chwili wahania odwraca się i nie oglądając się za siebie, przechodzi przez bramkę.

Rozdział 23

Agnes dzwoni co drugi dzień i informuje mnie o jego pogarszającym się stanie. Przestał jeść; to już chyba koniec; jest w szpitalu; jest z powrotem w domu; został przewieziony do hospicjum. Warren zachowuje się jak dawny Warren – sam nie dzwoni, a kiedy ja dzwonię, nie chce rozmawiać. Sara pyta, czy chcę do niego pojechać. Nie. Już się z nim widziałem. Od czasu do czasu dzwonię do Jill. Oto rodzinka Traceyów w pełnej krasie – Warren rozmawia z Agnes, ta dzwoni do mnie, ja dzwonię do siostry. Jill nie chce z nim rozmawiać ani się z nim zobaczyć, ani pojawić się na pogrzebie, kiedy już odejdzie. Ale jemu niespieszno na tamten świat, a telefony Agnes stają się coraz bardziej nużące. Patrzę na kalendarz. Zbliża się Święto Dziękczynienia. Mam nadzieję, że Warren nie pokrzyżuje nam planów. Na szczęście tego nie robi. Umiera dziesiątego listopada w wieku sześćdziesięciu pięciu lat, w samotności, na szpitalnym łóżku. Agnes powiadamia mnie, że pogrzeb za tydzień, w piątek. Sara chce ze mną lecieć. Ja jestem temu przeciwny; ona, nie wiedzieć czemu, czuje się zobowiązana pożegnać człowieka, którego ledwie znała, który nie raczył przyjechać na nasz ślub, a kiedy na świat przychodziły dziewczynki, nie zadzwonił nawet z życzeniami. Nie ma rodziny, stypy nie będzie. Sara nie jest tam do niczego potrzebna. Poza tym szkoda mi tych

pięciuset dolarów na drugi bilet lotniczy. Koniec dyskusji, zostaje.

***

Na Florydzie umiera mnóstwo ludzi, a większość z nich to emeryci, którzy nie zdążyli jeszcze zapuścić korzeni w swoich społecznościach. To sprawia, że firmy pogrzebowe kwitną, a pochówki odbywają się sprawnie i taśmowo. Ceremonie są zazwyczaj mało liczne, szybkie, nawet bezosobowe. Warren kazał się skremować i jego życzenie zostało spełnione. Ceremonia pogrzebowa odbywa się w pozbawionej okien kaplicy mauzoleum niedaleko domu, w którym przed śmiercią mieszkał. Docieram tam sam piętnaście minut przed rozpoczęciem i w prywatnej poczekalni dla rodzin zastaję już Agnes. Też mi rodzina. Agnes i jej córka, Lydia, którą widzę po raz pierwszy w życiu, ona mnie zresztą też. Aż dziw, że pięciokrotnie żonatego człowieka żegnają tylko trzy osoby. Siedzimy, rozmawiamy, czas jakby się zatrzymał. Agnes pyta mnie znowu, czy wygłoszę jakąś mowę pożegnalną, przynajmniej kilka słów. Mówię, że nie, bo nie wiem, czy potrafiłbym zapanować nad emocjami, a nie chcę się kompromitować. Emocje emocjami, ale cóż ja dobrego mógłbym powiedzieć o zmarłym, a konfabulować ani myślę. Lydia, która od jakiegoś czasu przygląda mi się podejrzliwie, przechodzi wreszcie do interesów: – Wiesz, Paul, zapoznałyśmy się już z jego ostatnią wolą i testamentem. Podnoszę ręce. – Nie chcę słyszeć, co tam było. Niczego od ojca nie chcę. Niczego nie przyjmę. Jeśli jestem tam wymieniony, to z góry rezygnuję. – Zapisał tobie i Jill po dziesięć tysięcy dolarów – oznajmia Agnes. Dzielenie się spadkiem na pogrzebie nie jest raczej w dobrym guście, ale niech tam.

– Nie będę się wypowiadał za Jill – mówię – ale ja tych pieniędzy nie chcę. Nie dał mi ani centa, kiedy byłem w szkole średniej, a potem w college’u, nigdy nie dostałem od niego kieszonkowego, to i teraz nie wezmę. – Będziesz to chyba musiał ustalić z prawnikami – odzywa się Lydia i odnoszę wrażenie, że miała już z nimi do czynienia. – Ustalę. – I zapisał dwadzieścia pięć tysięcy dolarów na boisko baseballowe w Calico Rock w Arkansas – dodaje Agnes. I tu się uśmiecham. – Coś takiego – mówię. Piątka dla Warrena. Nie zamierzam pytać o wielkość spadku. Nie czas na to ani miejsce, dowiem się tego podczas wizyty u notariusza. Wchodzimy do kaplicy. Wokół ławki stoi ze dwadzieścioro emerytów. Szepczą między sobą, czekają. Ubrani na luzie, jak to florydzcy emeryci – sandały, nikogo w marynarce czy pod krawatem. Nie przedstawiam się im. Nigdy już ich nie zobaczę, a nie chce mi się wysłuchiwać, jakim wspaniałym człowiekiem był mój ojciec. Zakładam, że to sąsiedzi, kumple z pola golfowego albo znajomi Agnes. Zakładam również, że żaden z mężczyzn nie grał nigdy zawodowo w baseball ani nie dzielił szatni z Warrenem Traceyem. Zawodników drużyny Metsów z 1973 roku wśród nich nie rozpoznaję. Ściany kaplicy są z czarnego kamienia, istny loch. Z magnetofonu leci przyciszona żałobna muzyka. Mężczyzna w garniturze prosi nas o zajęcie miejsc. Na szczęście nie ma tu osobnej ławki dla członków rodziny. Siadam w ostatniej. Agnes nie uroniła jeszcze ani jednej łzy i podejrzewam, że nie tylko ona wyjdzie stąd z suchymi oczami. Siadamy i słuchamy tej nastrojowej muzyki. Nie wiem, co ja tu robię. Warren jest już po tamtej stronie i nawet gdyby patrzył teraz z góry, nie robiłoby mu różnicy, czy biorę w tym udział, czy nie. Niedorzeczne są takie ceremonie. Tego rodzaju uroczystości umarły ma już gdzieś. Leży sobie w trumnie na katafalku albo, w przypadku Warrena, w niewielkiej niebieskiej urnie.

Jak mawiał Yogi Berra? „Chodź zawsze na pogrzeby znajomych, bo inaczej oni nie przyjdą na twój”. Pojawia się facet w czarnym garniturze. Pewnie jakiś kapłan na telefon, bo Warren Tracey kościoły omijał szerokim łukiem. A może Agnes do jakiegoś należy. Kapłan zamienia z nią kilka słów, pociesza, potem wstępuje na małe podium, rozkłada ręce i mówi: – Witajcie. Cichy skrzyp otwierających się drzwi. Oglądam się. Do kaplicy wchodzą trzej mężczyźni – Red Castle, za nim, podpierając się laską i powłócząc nogą, Joe, na końcu Charlie. Siadają w ostatniej ławce. Wszyscy trzej są w granatowych marynarkach i białych koszulach. Wreszcie ktoś ubrany stosownie do okoliczności. Jestem zszokowany, ale po chwili to mija. Cóż za wspaniały gest z ich strony. Pokazali klasę. Pod wpływem impulsu wstaję i podchodzę do nich. Siadam w ławce i szepcę do Reda: – Dziękuję, że przyszliście. Wszyscy trzej kiwają bez słowa głowami. – Co tu robicie? – pytam. – Joe chciał się przejechać – mówi Charlie, wskazując na brata. – Witajcie – powtarza głośniej kapłan, spoglądając w naszym kierunku. Wygląda na takiego, który gotów wyrywać paznokcie za rozmowy podczas mszy. Zostaję przy Castle’ach i razem przeczekujemy bezsensowny półgodzinny rytuał. Na koniec mowę pożegnalną wygłasza niejaki Marv, oczywiście kolega z klubu golfowego. Opowiada, jak to grał kiedyś z Warrenem w golfa. Warren prowadził wózek golfowy. Uderzona przez niego piłka wpadła do wody. Podjechał za blisko stawu, wózek się przewrócił i Marv o mało nie utonął, za to Warrena nie ochlapała nawet kropelka. Śmiejemy się, bo tak wypada. Z Marva nie jest mówca i odnoszę wrażenie, że razem z kolegami losowali, kto wygłosi mowę pożegnalną, i wypadło na niego. Już widzę tych staruszków, jak siedzą w męskim towarzystwie przy grillu, grają w remika i sprzeczają się, kto ma przemó-

wić na czyim pogrzebie: „Dobra, Marv, ty bierzesz Warrena, ja ciebie, a Fred mnie”. Kapłan nie próżnuje. Czyta nam fragmenty Pisma Świętego, głównie z Księgi Psalmów. Kładzie akcenty na miłość Bożą, cnotę, odpuszczenie grzechów, zbawienie i staje się oczywiste, że Agnes nie jest ani katoliczką, ani żydówką, ani muzułmanką. Kapłan ani słowem nie wspomina, że Warren był zawodowym baseballistą. Kończąc, informuje nas, że urna z prochami Warrena zostanie umieszczona w ścianie D trzeciego pawilonu, ale będzie przy tym wyłącznie rodzina. Postanawiam, że sobie to odpuszczę. Nie mam ochoty zaglądać w dziurę w ścianie, w której znikną na wieczność prochy ojca. Niech Agnes tam idzie. Ona jedna będzie tu przychodziła raz na miesiąc przez najbliższe trzy miesiące, dotykała jego imienia wyrytego w kamieniu i próbowała okazywać jakieś emocje. Ja na pewno już nigdy tu nie wrócę. Poza tym chcę porozmawiać z Joem.

Rozdział 24

Salka medytacyjna jest pusta, zajmujemy ją na kilka minut. Przypomina loch jeszcze bardziej niż kaplica i wygląda na rzadko używaną. Ustawiamy cztery krzesła w krąg i siadamy. – Jestem szczerze wzruszony, że fatygowaliście się taki kawał drogi – zagajam. – Joe nie był na Florydzie od wiosennego zgrupowania w tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym trzecim – mówi Red. – Poza tym chciał się trochę przewietrzyć, no i jesteśmy. Przypomina mi się, że wszyscy trzej grali kiedyś w baseball w niższych ligach i jak większość dobrze się zapowiadających zawodników przyjeżdżali tu każdej wiosny na obóz, tak samo jak zawodnicy z Major League. Przemierzając kraj klubowymi autobusami, napatrzyli się na niego więcej niż ja. – Dziękuję, że przyjechaliście – mówię. – A my dziękujemy, że przywiozłeś swojego tatę do Calico Rock – odzywa się Charlie. – Dla Joego znaczyło to więcej, niż myślisz. Joe uśmiecha się i kiwa głową zadowolony, że ciężar rozmowy biorą na siebie jego bracia. – Bardzo dużo – przytakuje Red. – Przykro… mi… z… powodu… twojego… taty – mówi Joe. – Dziękuję, Joe. – Nosi wciąż ciemne okulary, za którymi nie widać

kontuzjowanego oka, ale dostrzegam małe wgłębienie na jego skroni. Podobno w drodze do szpitala trzy razy tracił oddech. – Joe coś dla ciebie ma – mówi Red. Joe sięga zdrową ręką do kieszeni marynarki i wyciąga z niej kopertę. Nie widziałem jej od trzydziestu lat, ale od razu ją rozpoznaję. To list, który zostawiłem we wrześniu 1973 roku na Ścianie Joego Castle’a w szpitalu Mount Sinai. Joe podaje mi go z szerokim uśmiechem i mówi: – Masz… to… dla… ciebie. Wyjmuję powoli swój list z koperty. Chłonę słowa skreślone ręką jedenastoletniego chłopca: „Drogi Joe, nazywam się Paul Tracey i jestem synem Warrena. Bardzo Cię przepraszam za to, co Ci zrobił mój ojciec”. Czytam to i powracają emocje z tamtego lata i tamtej jesieni. Joe Castle przez sześć tygodni był całym moim światem. Bez przerwy o nim myślałem. Czytałem wszystko, co na jego temat pisano. Z zapartym tchem śledziłem każdy mecz z jego udziałem, znałem wszystkie jego statystyki. Marzyłem nawet o graniu z Joem w tej samej drużynie – był tylko dziesięć lat ode mnie starszy. Kiedy ja skończyłbym dwudziesty rok życia, on byłby jeszcze w kwiecie wieku. Mogliśmy zostać kolegami z drużyny. I nagle ta kontuzja. I nagle koniec. Joe przeszedł do historii. Kończąc lekturę, mam wilgotne oczy, ale biorę się w garść. – Dzięki, Joe. – Cubsi zebrali wszystko, co należało do Joego, w tym kilka pudeł listów i podarków pozostawionych w szpitalu przez kibiców – wyjaśnia Red. – Parę miesięcy po powrocie Joego do domu przysłali mu to pocztą i od tamtego czasu leżało u mamy na strychu. – Sześć tysięcy listów z samego szpitala – dorzuca Charlie – w sumie było ich ponad trzydzieści tysięcy. Dwa lata później Joe zaczął je przeglądać i natrafił na twój. Odłożył go sobie. – Jest… bardzo… specjalny – wtrąca Joe. – Dziękuję, Joe. – Znowu wzruszenie ściska mi krtań. Długa chwila milczenia, potem Red zmienia temat:

– Pan Rook z naszej gazety powiedział, że piszesz coś o swoim zmarłym tacie i o Joem. To prawda? – Tak jakby. Kawałek już mam, ale bez obawy. Nie opublikuję tego. – A czemu by nie? – pyta Charlie. – Dlaczego nie miałbyś opisać, jak przywiozłeś tatę do Calico Rock na spotkanie z Joem, żeby mu powiedział, jak było naprawdę? Mógłbyś nawet dołączyć do tego tę fotografię Joego i Warrena w klubowych czapkach. Joe uśmiecha się. – Fajnie… by… było – mówi. – Może byśmy to najpierw przejrzeli, no wiesz, tak dla bezpieczeństwa, ale obgadaliśmy już sprawę i doszliśmy do wniosku, że wielu kibiców baseballu chętnie by to przeczytało. Bo Joe wciąż dostaje listy. Nie bardzo wiem, co odpowiedzieć. Warren chciał, żebym dokończył tę historię i ją opublikował. Teraz Joe mówi to samo. – Przemyślę to – obiecuję im. – Dajcie mi trochę czasu. – To będzie książka? – pyta Red. – Raczej nie. Prędzej dłuższy artykuł w jakimś czasopiśmie. – Tak czy owak, podoba nam się ten pomysł. – Dobrze. Zastanowię się. – Panu Rookowi też się podoba – dorzuca Charlie. Już dwa razy rozmawiałem z Clarence’em o tym projekcie. Podejrzewam, że najchętniej sam by opisał tę historię, ale krępuje się głośno do tego przyznać. Gawędzimy jeszcze kilka minut. Bracia pytają mnie o rodzinę, o mamę i siostrę, o to, jak sobie radziliśmy po odejściu Warrena. Kiedy napomykam, że ukończyłem Uniwersytet Oklahoma, krzywią się z dezaprobatą. Są zagorzałymi kibicami Razorbacków. W końcu do salki medytacyjnej zaglądają jacyś żałobnicy. Musimy ją zwolnić. Agnes, Marva, kapłana ani reszty żegnających Warrena już nie ma. Wychodzimy z mauzoleum. Bracia wybierają się na Key West, żeby przez dwa dni połowić tam ryby w morzu. Joe od lat o tym marzy. Na parkingu podajemy sobie ręce i żegnamy się. Patrzę, jak wsiadają do nowiutkiego pick-upa z powiększoną szoferką i nalepką Razorback

na zderzaku. Macham im na pożegnanie. Dwie godziny później siedzę już w samolocie. Czytam swój list i wspominam rozpacz załamanego chłopca. Odkładam list, otwieram laptopa i przystępuję do opisywania historii Calico Joego.

A TO TAKA PROSTA GRA…

BOISKO DO GRY W BASEBALL

W trakcie długiego lunchu w pewnym londyńskim wydawnictwie zorientowałem się szybko, że moi brytyjscy przyjaciele, chociaż chwalą powieść Calico Joe, a nawet są pod jej wrażeniem, to o baseballu pojęcie mają raczej mgliste, a już związana z tą grą terminologia jest im zupełnie obca. Prosili mnie o wyjaśnianie takich podstawowych pojęć, jak

zgaszenie piłki ze zwłoką, zbicie biegacza, skradziona baza, piłka podkręcona (tak zwany rogal), pałkarz obustronny czy wielki szlem – które są oczywistą oczywistością dla większości amerykańskich dziesięciolatków. Starałem się im to tłumaczyć w miarę przystępnie, modląc się w duchu, żeby komuś nie przyszło czasem do głowy zapytać, co to jest faul, bykownia albo, co gorsza, reguła piłki wewnątrzpolowej. Wreszcie ktoś wpadł na pomysł, że nie zaszkodziłoby poprzedzić powieści słowem wstępnym zawierającym zwięzły opis zasad gry z definicjami jej swoistego żargonu. Zaraz potem padła sugestia, że najlepiej z owym zadaniem poradziłbym sobie ja. O nie, ze mną ten numer nie przejdzie, pomyślałem i uprzejmie, ale stanowczo odmówiłem. Podręcznik gry w baseball to cegła grubości dobrych sześciu cali, istne nieprzebyte pole minowe nafaszerowane tajemniczymi terminami i odzywkami. Czytałem kiedyś w fachowym czasopiśmie artykuł, którego autor do znudzenia analizował wszelkie plusy i minusy wspomnianej wyżej reguły piłki wewnątrzpolowej. Każdy kibic baseballu uważa się za wybitnego eksperta od zasad tej gry i nieraz byłem już naocznym świadkiem karczemnych awantur spowodowanych różnicą zdań co do interpretacji jakiegoś nie do końca sprecyzowanego przepisu. Tego by tylko brakowało, żebym i ja wsadzał kij w mrowisko! Ale kiedy Brytyjczycy sobie coś umyślą, to już nie odpuszczą. Na początku próbowano odwołać się do mojej ambicji. Czy uznanemu autorowi, a przy tym takiemu znawcy tej dyscypliny sportu, wypada wymigiwać się od wyjaśnienia na pięciu, no, góra dziesięciu stronach, na czym właściwie polega ta gra? Nie ugiąłem się jednak, mając świadomość, jakie to niewdzięczne i niebezpieczne zadanie. W trakcie deseru podjęto kolejną próbę, jeden z rozmówców zauważył mianowicie, a wszyscy przy stole natychmiast się z nim zgodzili, że taki dodatek bardzo podniósłby sprzedaż zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w innych krajach. I tu skapitulowałem. Cóż, jestem tylko człowiekiem. Poniżej przedstawiam rezultat moich starań przybliżenia laikowi zasad mej ulubionej gry. Z zadaniem przekazania w zwięzłej i klarownej formie swej niewątpliwie rozległej wiedzy o baseballu wielokrotnie pró-

bowali się już mierzyć ludzie o wiele bardziej ode mnie utalentowani – i polegli. Jeśli też się nie spisałem, to mogę się przynajmniej pocieszać, że nie ja pierwszy i nie ostatni. Oceńcie sami: Wyobraź sobie, czytelniku, że masz na sobie strój meczowy, jesteś baseballistą, członkiem drużyny baseballowej liczącej dwudziestu pięciu zawodników i jednym z dziewięciu graczy składu podstawowego, którzy wychodzą na boisko jako pierwsi. Twoja drużyna to goście, wasi przeciwnicy są gospodarzami, a ciebie wyznaczono na pierwszego pałkarza, czyli jesteś graczem ofensywnym. Wstajesz z ławki swojej drużyny i maszerujesz w kierunku bazy domowej, nazywanej krótko domem. Jest to biały pięciokąt z grubej gumy o powierzchni siedemnastu cali kwadratowych, wypoziomowany z powierzchnią boiska. Dla celów poglądowych załóżmy teraz, że postanawiasz stanąć na bazie domowej i zawołać czas. Czas trwania meczu baseballowego nie jest normowany, ale zawodnicy i trenerzy mogą w jego trakcie prosić o czas, czyli o przerwę w grze. W prawdziwym meczu nie zrobiłbyś tego na samym wstępie, ale cierpliwości. Stojąc na bazie domowej z pałką (to idealnie wyprofilowany kij z drewna jesionowego, klonowego albo orzechowego, nie dłuższy niż czterdzieści dwa cale i o średnicy nieprzekraczającej dwóch i trzech czwartych cala), rozglądasz się po boisku. Na prawo od siebie, w odległości dziewięćdziesięciu stóp i pod kątem czterdziestu pięciu stopni w stosunku do osi boiska, widzisz pierwszą bazę – białą, grubą na trzy do pięciu cali płócienną poduchę o powierzchni piętnastu cali kwadratowych. Na lewo, czterdzieści pięć stopni w stosunku do osi boiska i dziewięćdziesiąt stóp od ciebie, znajduje się trzecia baza. Drugą bazę masz na wprost, przed sobą, i dzieli cię od niej sto dwadzieścia osiem stóp. Te cztery bazy – domowa, pierwsza, druga i trzecia – tworzą wierzchołki kwadratu (czy może raczej, z twojego punktu widzenia, rombu), który stanowi pole wewnętrzne. Za polem wewnętrznym znajduje się pole zewnętrzne, tak zwane zapole, połać murawy ciągnącej się aż do ograniczającej ją ściany zapolowej (płotu). Obszar za drugą bazą to zapole środkowe. Obszar za pierwszą bazą nazywany jest zapolem

prawym, a za bazą trzecią – zapolem lewym. Wszystkie wymiary pola wewnętrznego są ściśle określone i niezmienne, natomiast odległość od bazy domowej do ściany zapolowej jest różna na różnych boiskach, ale w zasadzie mieści się w przedziale od trzystu dwudziestu pięciu do czterystu stóp. Linia autowa, zaznaczona zwykle białą kredą, biegnie od bazy domowej poprzez krawędź pierwszej bazy aż do prawego skraju ściany zapolowej zaznaczonego wysokim żółtym słupem autowym. Ta linia i ten słup oddzielają terytorium autowe od pola gry. Identyczna linia autowa biegnie od bazy domowej poprzez trzecią bazę do lewego skraju ściany zapolowej. Jeśli odbita przez pałkarza piłka uderza w którąś z tych linii albo w słup, uznaje się ją za piłkę dobrą (taką, która nie opuściła pola gry). Nie pytajcie dlaczego. Stojąc na bazie domowej, rozglądając się po boisku i kontemplując swoją sytuację pierwszego na pałce, widzisz zawodników drużyny broniącej. Przed sobą masz graczy pola wewnętrznego, tak zwanych polowych – pierwszobazowego, drugobazowego i trzeciobazowego; za nimi, już na polu zewnętrznym, czyli na zapolu, stoją tak zwani zapolowi – prawy zapolowy, środkowy zapolowy i lewy zapolowy. Po twojej lewej, między drugą a trzecią bazą, pozycję zajął, tak jakby na przyczepkę, łącznik, zazwyczaj najlepszy gracz pola wewnętrznego. Na wprost ciebie stoi jeszcze miotacz, ale o nim za chwilę. Dziewiątego członka drużyny broniącej masz za plecami. To łapacz, postawny facet w grubej masce, napierśniku i nagolennikach, zabezpieczony dodatkowo wszelkiego rodzaju ochraniaczami. Za łapaczem stoi sędzia główny. On również jest w grubej masce i nagolennikach, oprócz tego ma na sobie napierśnik i innego rodzaju ochraniacze. W polu wewnętrznym jest jeszcze trzech sędziów, po jednym przy pierwszej, drugiej i trzeciej bazie, ale ci ubrani są zwyczajnie, można nawet powiedzieć, że wyjściowo, i nie mają żadnych ochraniaczy. Na wprost ciebie, w połowie odległości między bazą domową a drugą bazą, znajduje się płaski, starannie wyprofilowany kopczyk ziemi

wznoszący się na dziesięć i pół cala ponad poziom boiska. To górka miotacza. W poprzek niej biegnie pas twardej białej gumy szeroki na sześć i długi na dwadzieścia cztery cale. Jest to próg miotacza, nazywany potocznie „gumą”. Górka jest stanowiskiem najważniejszego gracza drużyny broniącej, mało tego, najważniejszego na całym boisku – miotacza. Jego zadaniem jest takie narzucanie piłek baseballowych na bazę domową, żebyś ty, pałkarz, miał trudności z ich odbiciem, a łapacz bez trudu mógł je wychwycić. W pewnym momencie sędzia główny wydaje komendę: „Gra” i musisz zająć pozycję na wybranym przez siebie stanowisku pałkarza. To zaznaczony sproszkowaną kredą prostokąt o wymiarach cztery na sześć stóp. Są dwa takie stanowiska, jedno po lewej, drugie po prawej stronie bazy domowej, jedno dla prawo-, drugie dla leworęcznych pałkarzy. Zdarzają się pałkarze obustronni, którzy potrafią odbijać piłkę zarówno z lewej, jak i z prawej strony bazy domowej. Tylko od nich zależy, które z tych dwóch stanowisk wybiorą. Ponieważ pałkarze są w większości praworęczni, załóżmy, że i ty się do takich zaliczasz, zajmujesz więc odpowiadające ci stanowisko pałkarza. Łapacz za tobą przykuca nisko i przygotowuje się do przechwycenia piłki, którą zaraz narzuci miotacz. Stojący za łapaczem sędzia główny przygotowuje się zaś do oceny narzutu. Ty, jako pałkarz, masz za zadanie odbić narzuconą piłkę i w miarę możliwości przebiec od bazy domowej do pierwszej bazy, stamtąd do drugiej, następnie do trzeciej i z niej z powrotem do bazy domowej. Jeśli ci się to uda, twojej drużynie zaliczony zostaje obieg. Zwycięża drużyna, która zdobędzie więcej obiegów. W tym krótkim pojedynku za groźnego przeciwnika masz miotacza, którego zadaniem jest utrudnienie ci zdobycia pierwszej bazy, a pisane mu wywiązać się z tego zadania częściej niż tobie ze swojego. Miotacz staje jedną nogą na gumie (na progu miotacza) w pozycji windup, czyli twarzą do bazy domowej, i zaczyna się „nakręcać”. Jest to krótki, poprzedzający sam narzut rytuał – miotacz podrywa kolano drugiej nogi pod brodę, kręci młynka stopą, wywija teatralnie rękami, a wszystko po

to, żeby: (1) nadać piłce jak największy pęd, by ta lotem błyskawicy pomknęła w kierunku bazy domowej, oraz (2) rozkojarzyć pałkarza, czyli ciebie, i zdezorientować go co do kąta, pod jakim zamierza narzucić piłkę. Nie ma dwóch identycznych wind-upów, miotacze wypracowali masę takich choreografii obliczonych na zmylenie pałkarzy. Celem miotacza jest posłanie piłki w strefę strajku, obszar ogólnikowo zdefiniowany i zmieniający swoją wysokość oraz swoje położenie względem podłoża. Przepisy określają strefę strajku następująco: Jest to przestrzeń (korytarz powietrzny) nad bazą domową, określona szerokością bazy domowej z jednej strony, z drugiej zaś (wysokość) zawarta między górną granicą przebiegającą w połowie odległości od barków pałkarza do góry spodni jego stroju a granicą dolną, która znajduje się na wysokości wgłębienia pod jego rzepką kolanową. Sędzia decyduje, gdzie w danym momencie znajduje się strefa strajku, biorąc pod uwagę postawę pałkarza, gdy jest on gotowy do wykonania zamachu na narzut. „Przestrzeń nad bazą domową…” – to jeszcze pół biedy, wymiary bowiem i usytuowanie bazy domowej są ściśle określone. Gorzej z częścią, w której mowa o barkach, spodniach, kolanach i postawie pałkarza. Tutaj wymiarów nie sposób jednoznacznie zdefiniować. Ponieważ nie ma dwóch takich samych pałkarzy, strefa strajku, technicznie rzecz biorąc, znajduje się w przypadku każdego z nich na innej wysokości. Żaden aspekt baseballu nie wzbudza tylu kontrowersji, co strefa strajku. Każdy sędzia główny widzi ją trochę inaczej, a często po dwóch godzinach meczu i trzystu narzutach daje o sobie znać zmęczenie i decyzje sędziego mogą się stawać dyskusyjne. Doprowadza to do frustracji zarówno miotaczy, jak i pałkarzy. Narzut, w wyniku którego piłka przelatuje przez strefę strajku i nieodbita przez pałkarza zostaje przechwycona przez łapacza, sędzia główny kwalifikuje jako strajk. Trzy strajki i zostajesz wyeliminowany, inaczej wykluczony. Narzut, w wyniku którego piłka zostaje przechwycona przez łapacza, a nie przeleciała przez strefę strajku, to piłka. Cztery takie piłki i zostajesz nagrodzony spacerkiem, inaczej bazą darmo, co

znaczy, że przez nikogo nienagabywany przebiegasz niespiesznym truchcikiem ze stanowiska pałkarza do pierwszej bazy. Jeśli ty, pałkarz, próbujesz odbić narzuconą piłkę i nie trafiasz, to niezależnie od tego, czy mieściła się ona w strefie strajku, czy nie, jest to również strajk. Zdarzy ci się często, że odbijesz piłkę, ale nieczysto, i ta wykozłuje albo nie odbijając się od ziemi, wyleci na terytorium autowe. To piłka autowa. Za każdym razem, kiedy jesteś przy pałce, twoje pierwsze dwie piłki autowe uznawane są za strajki. Potem możesz już bezkarnie „autować” tyle narzucanych piłek, ile ci się zamarzy. Dobrzy pałkarze odbijają tylko dobre piłki – te wlatujące w strefę strajku – a odpuszczają sobie te, które się w tej strefie nie mieszczą. Naprawdę dobrzy pałkarze z rozmysłem nie odbijają piłek, które im nie leżą, i czekają na bardziej korzystne dla nich narzuty. Prześledźmy zatem sekwencję narzutów z punktu widzenia pałkarza. Pierwszy narzut to szybka piłka – narzut najpowszechniej stosowany. Piłka mknie z ogromną szybkością po linii prostej i przelatuje kilka cali na prawo od granicy strefy strajku. – Piłka raz! – wrzeszczy sędzia. Stan: jeden-zero, jedna piłka, żadnego strajku. Poprawia ci to humor, bo jesteś (chwilowo) „do przodu na punkty”, masz, jako pałkarz, niewielką przewagę, chociaż prawdopodobnie nie na długo. Łapacz odrzuca piłkę miotaczowi i ten przygotowuje się do następnego narzutu. Podrywa nogę do brody, nakręca się i narzuca kolejną piłkę. Tym razem jest to rogal – piłka skręcająca w locie dla zmylenia pałkarza. Przelatuje na wysokości twojej klatki piersiowej, poza strefą strajku. – Piłka dwa – orzeka sędzia. Miotacz ma w swoim arsenale wiele rodzajów narzutów. Najczęściej są to szybka piłka i rogal. Ale jest ich dużo więcej i nie każdy miotacz ma je wszystkie opanowane. Większość miotaczy stosuje kilka swoich ulubionych, wytrenowanych do perfekcji narzutów; historia baseballu pełna jest prób wypracowywania nowych sposobów trzymania, podkręcania i wypuszczania piłki z dłoni, a wszystko po to, żeby jeszcze bardziej sfrustrować i upokorzyć pałkarza.

Ja pałkarzem byłem marnym, przez co mam silną awersję do miotaczy. Zawsze uważałem ich za ludzi bez sumienia, okrutników, a nawet sadystów. I kiedy pewnego dnia, a miałem wówczas dziewiętnaście lat, zobaczyłem wirującą piłkę zmierzającą z szybkością ponad dziewięćdziesięciu mil na godzinę w kierunku mojej głowy, natychmiast dałem sobie spokój z baseballem. I to bez większego żalu. Tak czy owak, ponieważ nie uprawiam już czynnie tego sportu i nie jestem na bieżąco, trudno mi omawiać niuanse rozmaitych narzutów. Ogólnie rzecz biorąc, piłka rzadko kiedy mknie z ręki miotacza do rękawicy łapacza po idealnie prostej linii. Przeważnie oscyluje, tańczy i opada w sposób, który przyprawiłby o zawrót głowy przeciętnego obserwatora, gdyby ten, z jakiegoś powodu, znalazł się na bazie domowej. Stan to teraz dwa-zero (dwie piłki i jak dotąd żadnego strajku); twoja przewaga jako pałkarza wzrosła. Miotacz musi teraz trafić piłką w strefę strajku, a ty zamierzasz odbić tę piłkę jak najdalej. On trafia szybką piłką w środek strefy strajku, ty tę piłkę odbijasz, ale nieczysto, i piłka wylatuje w trybuny za terytorium autowym. Pierwszy strajk. Jest dwa-jeden. Ponieważ wyznaczono cię na pałkarza otwierającego, pierwszego na pałce w swojej drużynie, prawdopodobnie potrafisz szybko biegać. Twoim zadaniem jest „zdobycie bazy”, innymi słowy, masz dobiec do pierwszej bazy, unikając wykluczenia. Zastanawiasz się nad zastosowaniem zgaszenia piłki, czyli lekkiego jej odbicia, tak żeby nie poleciała daleko, lecz spadła w polu wewnętrznym i zatrzymała się kilka stóp od bazy domowej. Upłynie wtedy sporo czasu, zanim dopadnie do niej i podniesie ją któryś z zaskoczonych obrońców polowych. Szybki biegacz, który potrafi gasić piłki, to ogromny atut drużyny będącej w ofensywie. Istnieją rozmaite rodzaje gaszenia. Jednym z nich jest zgaszenie ze zwłoką, rzadko stosowana broń ofensywna polegająca na tym, że pałkarz (zawsze z lewego stanowiska pałkarza, bo stamtąd jest trochę bliżej do pierwszej bazy) nie uderza piłki, lecz nastawia na nią pałkę, a kiedy piłka sama się od pałki odbije i potoczy wolno w kierunku trzeciej bazy, startuje wzdłuż linii bazowej (jednocześnie autowej) w kierun-

ku pierwszej bazy. Wspominam o tej zagrywce tylko dlatego, że nasz bohater, Joe Castle, stosuje ją w drugim rozdziale. Odrzucasz jednak pomysł zgaszenia piłki i postanawiasz posłać ją „w pole”, czyli odbić z jak największą siłą. Następny z naszej sekwencji narzutów to, powiedzmy, ślizgacz. Nie do końca wiem, jak to jest z tym ślizgaczem, wiem tylko, że bardzo trudno go odbić. Ten jest idealny. Zmylił cię, nawet nie ruszyłeś pałką, i sędzia krzyczy: – Strajk dwa! Punktacja to teraz dwa-dwa, jeszcze jeden strajk, i zostaniesz wykluczony, czyli odesłany na ławkę z niczym, chociaż tak się starałeś na stanowisku pałkarza. Wykluczenie za strajki to największe upokorzenie, jakie może spotkać pałkarza, ale grożą mu również inne. Baseball to gra, w której mści się okrutnie każde nieudane zagranie. Czeka cię więcej wykluczeń niż udanych akcji. Jeśli zaliczysz hita (dobiegniesz do pierwszej bazy, zanim doleci tam piłka) przynajmniej w co trzecim swoim wyjściu na pałkę, okrzykną cię wielkim i praktycznie zaczną wielbić, ktoś będzie ci płacił za każdy sezon grube miliony, a niewidzialne siły wyniosą cię w końcu do panteonu (miejsca ostatniego spoczynku wybitnych zawodników). Każdej drużynie przysługuje limit trzech wykluczeń na rundę, czyli na swoją kolejkę przy pałce. Mecz ma dziewięć rund. Drużyna gości wychodzi na pałkę pierwsza, na początku każdej rundy, i pozostaje przy niej do trzeciego wykluczenia, potem na pałkę, w końcówce każdej rundy, wychodzi drużyna gospodarzy i też pozostaje przy niej do trzeciego wykluczenia. Mecz kończy się po dziewięciu rundach, wygrywa drużyna, która zaliczyła więcej obiegów. Jeśli po zakończeniu dziewiątej rundy jest remis, rozgrywane są dodatkowe rundy, w których każdej z drużyn znowu przysługują po trzy wykluczenia na rundę. Mecz się kończy, kiedy jedna z drużyn zdobywa wreszcie przewagę. Najdłuższe w historii spotkanie miało dwadzieścia sześć rund i trwało ponad osiem godzin. Przy stanie dwa-dwa miotacz wykonuje kolejny narzut, a ty masz ułamek sekundy na zdecydowanie, czy ci ta piłka odpowiada. Narzut

wygląda obiecująco, bierzesz pałką zamach i odbijasz piłkę po ziemi w kierunku łącznika, który stoi między drugą i trzecią bazą. Piłka po ziemi to taka, która po odbiciu kozłuje w polu wewnętrznym, w przeciwieństwie do piłki w powietrze, która wznosi się po odbiciu. Jest jeszcze piłka płaska, która mknie nisko, lotem koszącym, nad ziemią, ale jej nie dotyka. Po odbiciu piłki odrzucasz pałkę i startujesz sprintem w kierunku pierwszej bazy. Łącznik łapie piłkę w rękawicę, zamierza się i odrzuca ją w stronę pierwszej bazy, do pierwszobazowego. Ty tymczasem pędzisz wzdłuż linii bazowej, żeby w miarę możliwości nastąpić na pierwszą bazę, zanim doleci tam piłka. Pierwszobazowy stawia nogę na pierwszej bazie i szykuje się do przechwycenia piłki od łącznika, i jeśli mu się to uda, zanim ty nastąpisz na pierwszą bazę, to zostajesz „wyrugowany”. Wykluczenie numer dwa dla twojej drużyny na początku pierwszej rundy. Jeśli jednak „zdążysz przed piłką”, czyli nastąpisz na pierwszą bazę, zanim pierwszobazowy przechwyci piłkę od łącznika, to zaliczasz hita: czysto uderzona piłka, dzięki której zdobyłeś pierwszą bazę. Żeby łatwiej ci było zdążyć do bazy przed piłką, możesz w pełnym pędzie „przebiec” tę bazę, a zwalniać zacząć dopiero po jej minięciu. Nie wolno ci jednak przebiec z rozpędu drugiej ani trzeciej bazy. Zaliczanie hitów to najważniejszy element baseballu ofensywnego. Istnieje kilka ich odmian. Singiel (hit pojedynczy) to hit, po którym zdobywasz pierwszą bazę. Zaliczając dubla (podwójnego hita), zdobywasz drugą. Tripel (hit potrójny) pozwala ci zdobyć trzecią. Homer zaś to idealnie odbita piłka, która mknie w powietrzu daleko, przelatując nad murem granicznym zapola, opuszcza boisko i wprawia w zachwyt publiczność. Rzadszym zagraniem jest homer wewnątrzboiskowy, w którym piłka nie opuszcza boiska ponad murem czy ogrodzeniem granicznym, lecz nieprzechwycona w porę przez zapolowego kozłuje po zapolu na tyle długo, że szybki biegacz może „obiec wszystkie bazy” i dotrzeć do bazy domowej. Istnieje jeszcze wielki szlem, ale o nim później. Ponieważ jesteś wysportowany i szybki, udaje ci się zdążyć przed piłką do pierwszej bazy. Sędzia ogłasza, że jesteś „zdrów”, znaczy do-

brze zacząłeś. Ponieważ odbita przez ciebie piłka nie wyszła na zapole, jest to hit wewnątrzpolowy. Do tej samej kategorii zalicza się udane zgaszenie piłki. Teraz, stojąc już na pierwszej bazie, kombinujesz, jak by tu się przedostać na drugą. Masz do wyboru kilka sposobów, jeden bardziej niebezpieczny od drugiego. Miotacz ma piłkę, stoi na swojej górce i zerka na ciebie przez ramię. Pierwszobazowy czai się przy pierwszej bazie i też ma na ciebie oko, bo ty, teraz już nie pałkarz, lecz biegacz, masz prawo pójść za ciosem, czyli zaryzykować i zrobić kilka kroków, żeby zbliżyć się do drugiej bazy. Jeśli się na to zdecydujesz, musisz bardzo uważać, bo miotacz może cisnąć piłkę do pierwszobazowego, a ten, złapawszy ją w rękawicę, uderzyć cię nią w stopę, nogę albo w ramię, kiedy w akcie desperacji będziesz chciał powrócić na pierwszą bazę. Jest to próba zbicia i jeśli się powiedzie, zostajesz zbity. Innymi słowy, zarobisz wykluczenie, i to niewybaczalne, i będziesz musiał wrócić w niesławie na ławkę. Ale ty nie jesteś w ciemię bity i do próby zbicia nie dochodzi. Miotacz zaczyna się stroszyć – to odmiana nakręcania stosowana wtedy, kiedy jedna baza (lub kilka) jest zajęta przez biegaczy – i narzuca piłkę na bazę domową, przy której stoi teraz z pałką twój kolega z drużyny, drugi w kolejce do pałki. – Strajk raz – orzeka sędzia. Łapacz zerka na ciebie, po czym odrzuca piłkę do miotacza. Ten, stojąc na swej górce, jedną nogą na progu, „wpatruje się” w łapacza, ten zaś decyduje, który z wcześniej tu wspomnianych narzutów pasowałby mu najbardziej. Sygnalizuje to miotaczowi dłonią i palcami prawej ręki. Miotacz kiwnięciem głowy potwierdza, że zrozumiał sygnał, i znowu zaczyna się stroszyć. To stroszenie jest skrupulatnie śledzone przez sędziów. Zwody, które może wykonać miotacz, są ściśle określone – i jeśli będzie chciał ciebie, stojącego na pierwszej bazie, zmylić jakimś niedozwolonym ruchem, któryś z sędziów orzeknie faul, a tobie zostanie przyznana za friko druga baza. Faule rzadko się zdarzają i w większości me-

czów nie ma ich wcale. Twój trener stojący na stanowisku doradcy na terytorium autowym w pobliżu trzeciej bazy daje ci rękami znaki zrozumiałe tylko dla was dwóch. Odczytujesz z nich, że masz „skraść drugą bazę”. To ryzykowna strategia ofensywna – raz się powiedzie, innym razem nie – ale nic innego ci nie pozostaje. Mobilizujesz się, obserwując miotacza, by upewnić się, czy ten nie zamierza czasem podjąć próby zbicia. Ale miotacz przygotowuje się najwyraźniej do narzutu na bazę domową. Wykorzystujesz moment jego nieuwagi i ruszasz sprintem w kierunku drugiej bazy. To najdłuższe dziewięćdziesiąt stóp, jakie w życiu przebiegłeś. Łapacze potrafią też rzucać. Rozdzielają piłki w polu wewnętrznym pewnie, z niebywałą dokładnością, i to dla nich plama na honorze, kiedy biegaczowi udaje się skraść bazę. Drugi pałkarz, twój kolega z drużyny, próbuje odbić piłkę, ale w nią nie trafia. Łapacz przechwytuje piłkę, w ułamku sekundy podrywa się z kucek na równe nogi i odrzuca ją w stronę drugiej bazy, gdzie czeka już w gotowości drugobazowy. Ty, pędząc w kierunku drugiej bazy, wykonujesz wślizg nogami do przodu, żeby zdążyć tam przed piłką odrzuconą przez łapacza. Bardziej charakterni zawodnicy dokonują wślizgu na bazę „szczupakiem”, czyli głową do przodu, ale ich kariery zazwyczaj szybko się kończą. Kradzież bazy to jedna z najbardziej ekscytujących zagrywek baseballu. Wszystko dzieje się bardzo szybko – rozpędzony biegacz, ciskający piłkę łapacz, tuman kurzu, czasami kłębowisko zderzających się ciał, a do tego jeszcze wścibski sędzia bazowy. Dotykasz stopą drugiej bazy w momencie, gdy drugobazowy uderza cię w ramię przechwyconą w rękawicę piłką. – Zdrów! – wywrzaskuje sędzia, co oznacza, że zawodnik prawidłowo zdobył bazę. W statystyce meczu masz teraz zaliczoną skradzioną bazę oraz zielone światło do zdobycia następnej, trzeciej. Prosisz o czas, żeby się otrzepać z kurzu i zastanowić, jak do niej dotrzeć. Przy następnym narzucie pałkarz odbija długą piłkę wysoko w powietrze nad lewe pole wewnętrzne, gdzie przechwytuje ją „w locie”

lewy polowy i dochodzi do pierwszego wykluczenia pałkarza w tej rundzie, tak zwanego strącenia. Przechwycenie przez zawodnika obrony płaskiej, mknącej lotem koszącym piłki to wykoszenie. Nie możesz kontynuować obiegu. Następny pałkarz odbija piłkę po ziemi (kozłującą) w kierunku łącznika, który chwyta ją, spogląda na ciebie i upewniwszy się, że nie zamierzasz puścić się sprintem w kierunku trzeciej bazy, odrzuca piłkę do pierwszobazowego – i mamy drugie wykluczenie pałkarza. Ponieważ na pierwszej bazie nie ma biegacza, nie jesteś zmuszony biec do bazy trzeciej. Gdyby na pierwszej bazie stał biegacz, to po takim przechwyceniu piłki po ziemi musiałby, oczywiście, chcąc nie chcąc, przebiec na drugą bazę, a ty, żeby ustąpić mu na niej miejsca, musiałbyś przebiec na trzecią. Stanowisko pałkarza zajmuje teraz czwarty z kolei pałkarz z twojej drużyny. To czyściciel – jego zadaniem jest oczyszczenie baz z biegaczy, czyli umożliwienie każdemu z nich dotarcia do bazy domowej i dokończenia obiegu. Kolejkę do pałki otwiera zazwyczaj pięciu najlepszych pałkarzy, dopiero po nich wychodzą na pałkę ci gorsi. Czyściciele potrafią wybijać klasyczne homery, w baseballowym żargonie zwane również „bombami”, „lufami” albo „rakietami”, które „lecą za płot”. Miotacze, mając przed sobą czyściciela, stają się bardzo ostrożni. Załóżmy, że czyściciel z twojej drużyny budzi szczególny postrach i jest właśnie u szczytu formy. Ponieważ pierwsza baza jest „pusta” (nie zajmuje jej biegacz) i nastąpiły już dwa wykluczenia, miotacz decyduje się na zagrywkę bezpieczną. „Pozbywa się pałkarza”, czyli z rozmysłem narzuca mu kilka piłek, które nie mieszczą się w strefie strajku. Kiedy sędzia krzyknie: „Piłka cztery!”, pałkarzowi zostaje przyznany automatycznie spacerek, czyli baza darmo, i ten, rad nierad, przebiega bez pośpiechu na pierwszą bazę. Teraz ty stoisz na drugiej bazie, a on na pierwszej. Rozważasz ewentualność kradzieży trzeciej bazy, ale taka próba jest jeszcze niebezpieczniejsza od kradzieży bazy drugiej, bo od trzeciej do domowej jest bliżej, w związku z czym odrzucona przez łapacza piłka szybciej tam doleci.

Taka akcja kończy się sukcesem tylko w dwóch na pięć przypadków i twój trener doradca daje ci znak, żebyś nie ryzykował. Zostajesz tam, gdzie jesteś, i patrzysz, jak piąty kolega z drużyny zajmuje stanowisko pałkarza. Pierwszy narzut idzie „w ziemię”, to dziki narzut, czyli taki, w którym piłka odbija się od ziemi przed łapaczem i odtacza o kilka stóp. Trafia ci się okazja przebiegnięcia do trzeciej bazy, zanim łapacz zdąży tę piłkę chwycić. Czyściciel (teraz już biegacz) przebiega z pierwszej bazy na drugą; obaj awansujecie o jedną bazę. Każde spotkanie obserwuje sędzia techniczny; jego zdaniem łapacz mógł szybciej chwycić piłkę, w związku z czym zostaje ona uznana za piłkę przepuszczoną, błąd łapacza, a ogólnie rzecz biorąc – błąd obrony. Następny narzut to szybka piłka w „dolną połówkę” strefy strajku. Pałkarz odbija ją mocno, po ziemi (z kozłem), w kierunku trzeciobazowego, i ten ma trudności z czystym jej przechwyceniem. Udaje mu się to wreszcie i jest gotowy do odrzucenia piłki na pierwszą bazę, ale już za późno. Sędzia techniczny orzeka błąd trzeciobazowego, to kolejny błąd obrony. Na pierwszej, drugiej i trzeciej bazie stoją biegacze, krótko mówiąc: „bazy są zajęte”. Twoja drużyna zarobiła do tej pory dwa wykluczenia pałkarzy, na stanowisko pałkarza wychodzi szósty w kolejce do pałki. Drużynie przeciwnej źle się układa początek tego meczu i miotacza ponoszą już pewnie nerwy. Robi to, co robią zazwyczaj sfrustrowani miotacze – wkłada w narzut wszystkie siły. Prowadzi to zwykle do jeszcze większych kłopotów. Jego następny narzut to szybka piłka. Pałkarz nie daje się zaskoczyć, odbija ją idealnym uderzeniem i wychodzi mu bomba, lufa, rakieta. Piłka przelatuje nad murem po lewej stronie zapola – przepiękny homer. A ponieważ bazy są zajęte, nie jest to zwyczajny homer, lecz wielki szlem. Twoja drużyna zalicza cztery obiegi. Dobiegasz truchtem do bazy domowej i stając na niej, kończysz pierwszy obieg. Po tobie czynią to biegacze z baz drugiej i pierwszej. Jako ostatni do bazy domowej dobiega czyściciel, dodając czwarty obieg. Po trzecim wykluczeniu drużyny zamieniają się rolami. Dziewięciu

graczy defensywnych schodzi z boiska na ławkę i zamienia rękawice na pałki. Ty i twoi koledzy z drużyny odkładacie pałki i zakładacie rękawice. Teraz, w końcówce pierwszej rundy, na pałkę wchodzi drużyna gospodarzy, a twój zespół „bierze pole”. Załóżmy, że tobie przypadła pozycja drugobazowego. Pierwszy pałkarz posyła płaską piłkę w środek pola i zalicza hita. Zajmuje pierwszą bazę. Drugi pałkarz trzy razy nie trafia w narzuconą piłkę i zostaje wykluczony za strajki. To pierwsze wykluczenie. Trzeci pałkarz odbija piłkę po ziemi w kierunku łącznika, ten łapie ją sprawnie i odrzuca do „kryjącego” drugą bazę, czyli do ciebie. W momencie kiedy przechwytujesz tę piłkę, biegacz z pierwszej bazy, zmuszony do szarży na drugą, zostaje wykluczony. Wykluczenie numer dwa. Odrzucasz przechwyconą piłkę do pierwszobazowego i ten zbija nią dobiegającego do pierwszej bazy biegacza (jeszcze przed chwilą pałkarza), zaliczając podwójne wykluczenie. To wykluczenie numer trzy. W kilka sekund drugie i trzecie wykluczenie – i końcówka pierwszej rundy dobiega końca. Podwójne wykluczenie to rutyna i stanowi najważniejszą z defensywnych zagrywek. Zaczyna się druga runda. Stoisz w kółku oczekujących (jest to koło w pobliżu ławki, w którym zawodnicy czekają na swoją kolejkę do pałki). Ponieważ w pierwszej rundzie w twojej drużynie odbijało ośmiu zawodników, w drugiej rundzie na pałkę jako pierwszy wychodzi dziewiąty w kolejce. Ty, jako pałkarz otwierający, czyli pierwszy w kolejce, wyjdziesz po nim. Dziewiątym w kolejności odbijania jest zawsze miotacz, a z miotaczy pałkarze są marni. Jednak tego wspaniałego wieczoru twój miotacz odbija piłkę narzuconą w „górną połówkę” strefy strajku, posyłając ją nad drugą bazą. To rzadko spotykany hit, który pozwala mu zdobyć pierwszą bazę. Ty jesteś następny. Wychodzisz na stanowisko pałkarza i przygotowujesz się na narzut. Załóżmy, że znacie się z miotaczem od kilku lat i niezbyt się lubicie. Do tego on wstał dzisiaj lewą nogą i postanawia wyładować na tobie swój zły humor, narzucając ci dyńkę – szybką piłkę z rozmysłem wymierzoną w głowę pałkarza. Nakręca się i rzuca. Gdybyś się w ostatniej chwili nie uchylił, oberwałbyś w głowę. Wkurza cię

ta zagrywka i puszczasz miotaczowi wiązankę, on się odszczekuje, wtrąca się sędzia i każe wam wziąć na wstrzymanie. Wspominam o dyńce dlatego, że taka piłka zostaje narzucona w tej książce. W większości spotkań na profesjonalnym poziomie dyńki się nie zdarzają. Chociaż bywa, że miotacz ciska piłką w pałkarza albo tuż obok niego, i jest po temu kilka strategicznych powodów. Taka bliska piłka nazywana jest również „ocierką” albo „golibrodą” Stan: jedna piłka, zero strajków. Nie ochłonąłeś jeszcze po dyńce, a miotacz narzuca już idealną szybką piłkę w „zewnętrzny róg” strefy strajku (na tyle blisko krawędzi bazy domowej, by mogła być uznana za strajk). Jedna piłka, jeden strajk. Zapominasz o dyńce i koncentrujesz się. Piłkę z następnego narzutu wybijasz na aut. Jedna piłka, dwa strajki. Kolejny narzut to marzenie. Wybijasz piłkę „w lukę” między lewego a środkowego zapolowego. Miotacz twojej drużyny, który stał na pierwszej bazie, bez trudu podwyższa wynik w obiegach na pięć-zero. Ty zatrzymujesz się na drugiej bazie i zaliczasz dubla oraz wypałkowany awans (run batted in, czyli RBI) – punkt po twoim odbiciu. Pałkarz zdobywający dużo RBI ma przed sobą długą, błyskotliwą karierę. Następny pałkarz z twojej drużyny, drugi w kolejce do pałki, wybija piłkę w powietrze, ta zaś wylatuje na terytorium autowe, gdzie bez trudu przechwytuje ją trzeciobazowy, i pałkarz zostaje wykluczony. Piłka wybita w powietrze pozostaje w grze nawet na terytorium autowym, ale piłka odbita po ziemi już nie. Następny, trzeci już, pałkarz zostaje wykluczony za strajki i zostajesz „osierocony”, czyli pozostawiony na bazie (left on base, czyli LOB). Podbiegasz do ławki, zakładasz rękawicę i zajmujesz swoją pozycję w obronie. Ponieważ w tej rundzie twoja drużyna zakończyła już swoją grę w ataku i przechodzi do obrony, w następnej rundzie nie będziesz mógł powrócić na drugą bazę. W końcówce drugiej rundy drużyna przeciwna nie odrabia strat. Trzech pałkarzy, których kolejno wystawia, zostaje szybko wyeliminowanych. Trzech weszło, trzech zeszło, niczego nie zwojowawszy. (Spokojnie – to słowo wstępne nie będzie się ciągnęło przez wszyst-

kie dziewięć rund). Na początku trzeciej rundy miotacz drużyny przeciwnej daje jeszcze większą plamę. Po jego błędach pałkarze twojego zespołu zaliczają kolejno dwa spacerki i dubla. Wyraźnie facet nie ma dzisiaj dobrego dnia i trzeba go zmienić. Rzadko się zdarza, żeby jeden miotacz pozostał na pozycji przez wszystkie dziewięć rund, czyli do końca meczu. Trener jest w siódmym niebie, jeśli jego miotacz wytrwa na pozycji przez sześć, siedem rund, zanim zastąpi go miotacz rezerwowy, czyli zmiennik. W składzie zawodowej drużyny jest dwudziestu pięciu graczy, w tym dziesięciu miotaczy. Z tej dziesiątki pięciu to miotacze podstawowi, a pięciu to zmiennicy. Klasę miotacza ocenia się na podstawie stosunku zwycięstw do porażek drużyny. W każdym meczu miotacz jednej drużyny jest zwycięzcą, drugiej – pokonanym. Innym wyznacznikiem klasy miotacza jest średnia zawinionych obiegów (earned run average, czyli ERA). Krótko mówiąc, jest to liczba obiegów, które drużyna przeciwna zaliczyła z winy miotacza. Baseball tonie w rozmaitych statystykach, ale tych najważniejszych jest tylko kilka. Dla pałkarza są to średnia udanych pałkowań oraz liczba RBI. Dla miotacza – stosunek zwycięstw do porażek i liczba ERA. Zawodowa drużyna baseballowa ma cały zastęp trenerów: tych od miotania, tych od pałkowania, tych od doradzania, którzy stoją podczas meczu na terytorium autowym za pierwszą i trzecią bazą, oraz trenera ławkowego, a to tylko ci najważniejsi. Szefem wszystkich trenerów jest menedżer, doświadczony, zahartowany w bojach guru, który rządzi ławką, podejmuje kluczowe decyzje, obmyśla strategię – i pierwszy wylatuje na bruk, kiedy drużyna zaczyna przegrywać mecz za meczem. Z jakiegoś powodu on i jego stajnia trenerów paradują podczas meczu w strojach identycznych z tymi, które noszą gracze. Ludzie na trybunach mają często niezły ubaw, widząc takiego podtatusiałego wojownika, który nadaremnie stara się wciągać brzuch opięty obcisłą poliestrową koszulką. Od lat próbuję bezskutecznie dociec, czemu trenerzy baseballu ubierają się tak jak ich zawodnicy. Wyobraźcie sobie trenera ko-

szykówki (przysadzistego gościa w średnim wieku) miotającego się przy linii autowej parkietu w pepegach, workowatych majtkach i meczowej koszulce bez rękawów. Albo trenera futbolu amerykańskiego w pełnym rynsztunku zawodnika z kaskiem włącznie. Ale to tak na marginesie. Wróćmy do miotacza, który ma kłopoty. Pora go zmienić, menedżer podnosi się więc z ławki, prosi o czas i podchodzi do górki miotacza. Tymczasem w bykowni – zamkniętej strefie za płotem zapola, przypominającej zagrodę dla byków – rozgrzewa się już kilku zmienników. Ponieważ przebywając godzinami w bykowni, nudzą się zazwyczaj, rodzi się tam mnóstwo nieprzyzwoitych baseballowych żarcików. Menedżer daje jednemu ze zmienników znak, że wchodzi do gry. Miotacz, który zajmował do tej pory górkę, schodzi z niej po „złym początku” i siada na ławce. Tego wieczoru już nie zagra, bo przepisy nie pozwalają mu wrócić na boisko. Mało tego, nie będzie rzucał przez następne trzy, cztery dni, bo nadwyrężone ramię musi odpocząć. Zmiennik staje na górce, ciska dla rozgrzewki kilka piłek i już jest gotowy do zmierzenia się z następnym pałkarzem. Zaczyna się trzecia runda, twoja drużyna prowadzi siedem do zera, ma biegacza na drugiej bazie i nie zaliczyła jeszcze żadnego wykluczenia. Rozpoczynający miotacz drużyny przeciwnej został właśnie „zdjęty” – albo, jak kto woli, „wysłany pod prysznic”. Są jeszcze inne opisowe określenia upokorzenia, jakiego doznał, ale te nie nadają się do druku. Mając tak ogromną przewagę, twoja drużyna powinna wygrać ten mecz; jeśli wyjdzie zwycięsko z około sześćdziesięciu procent spotkań rozegranych w sezonie, zakwalifikuje się do fazy play-off z szansami na zdobycie „proporca”, czyli zajęcie pierwszego miejsca w swojej lidze regionalnej, i zakwalifikowanie się do mistrzostw świata – play-offu, w którym liczy się siedem najlepszych spotkań ze wszystkich rozegranych między drużynami American League i lig regionalnych. (Tak, my, Amerykanie, dobrze wiemy, że większa część świata nie gra w baseball. Nie uwzględniamy także w fazie otwartego, światowego play-offu innych grających w baseball krajów. Jeśli chodzi o baseball,

jest to kwestia, jak wszystko inne w tej grze, bardzo skomplikowana). I tak, na tych kilkudziesięciu stronach, przeprowadziłem cię, czytelniku, od pierwszego wejścia na pałkę do mistrzostw świata. Mam nadzieję, że teraz, oglądając mecz baseballu – czy to na żywo, czy w telewizji – będziesz się choć trochę orientował, o co w nim chodzi. Posiąść dogłębną wiedzę o skomplikowanych aspektach tej gry, tak by w lot i bezbłędnie kojarzyć, co w danej chwili dzieje się na boisku, to pozbawić się całej frajdy. Zostawmy to graczom, trenerom, menedżerom, dziennikarzom sportowym i powieściopisarzom. John Grisham styczeń 2012

Od autora

Wprowadzanie autentycznych postaci, miejsc i zdarzeń do powieści to trudne zadanie. Ta opowiada o drużynach Cubsów i Metsów z 1973 roku, ale błagam wszystkich zagorzałych kibiców, żeby nie wytykali mi nieścisłości w terminach spotkań, składach drużyn, rekordach, kolejności odbijania. Dodałem też od siebie kilku fikcyjnych zawodników. To powieść, więc nie można po niej oczekiwać kronikarskiej dokładności. Pozwólcie, że podziękuję kilku osobom. Don Kessinger to mój stary kumpel z Oxfordu. Przeczytał mój pierwszy szkic tej książki i znalazł kilka fragmentów wymagających dopracowania. W latach 1964–1975 był łącznikiem Cubsów i zna się na rzeczy. Później został menedżerem White Soxów, a w roku 1979 zastąpił go na tym stanowisku Tony LaRussa, który odszedł z Cubsów w 1973 roku (przed pojawieniem się w drużynie Joego Castle’a), zaś przez krótki czas nosił koszulkę z numerem 42 (tym samym, co na początku Joe). Jednym z ulubionych tematów Tony’ego jest baseballowy kodeks honorowy, a w szczególności solidarność z kolegami z drużyny i odwet. Dziękuję również Davidowi Gernertowi, Alanowi Swansonowi, Talmage Boston, Michaelowi Harveyowi, Billowi Macllwaine’owi, Gail Robinson oraz Erikowi Allenowi.

John Grisham 1 grudnia 2011