Kaplan R. M. - Zapomnij o okularach Naturalne metody poprawy widzenia

Część IV Lepszy wzrok R o z d z i a ł 12. Trzy etapy poprawy wzroku

Spis treści

.............................................................................................................................................

95

Ćwiczenia trzech etapów ..............................................................................97 Ustanawianie celów i definiowanie tego, co chcesz w id z ie ć ............................ 98 ................................................................

.7

W s t ę p ................................................................................................

10

Jak korzystać z tej książki

R e la k sa cja ..................................................................................................... 105

Część I Fitness oka Rozdział 1. Czym jest fitness w z r o k u ? .............................................. Wyrazistość w id z e n ia ................................................................

17

J e d z e n ie .........................................................................................................106 G im n a s ty k a ................................................................................................. 108

18

Światło d zie n n e..............................................................................................109

19

K o l o r ............................................................................................................ 110 Z a ś le p k i.........................................................................................................111 Zabawy w z r o k o w e .......................................................................................114

16

Współpraca o c z u ....................................................................... Nadawanie sensu temu, co w i d z i s z ........................................... W jakiej formie jest twój wzrok?

..............................................

20

Rozdział 2. Utrata jakości w i d z e n i a ..................................................

23

Rozdział 3. O czy jako mechanizm biofeedbacku................................ Wsłuchiwanie się w to, o czym mówią oczy ............................

28 29

P odsu m ow an ie...........................................................................

35

Część II Odżywianie oka

Zabawy wzrokowe dla specyficznych niedomagań wzroku .......................116 Prowadzenie n o t a t e k ................................................................................... 116 Cele wyraźniejszego widzenia dla danego e t a p u ........................................ 117 Etap p i e r w s z y ..............................................................................................118 Etap d r u g i ..................................................................................................... 140

Rozdział 4. Ćwiczenie mięśni o k a .....................................................

36

Rogówka .................................................................................. Tęczówka i ź r e n i c a .................................................................... ..................................................

36 38 39

Siatkówka i dołek c e n t r a ln y .....................................................

41

Soczewka i mięsień rzęskowy

Mięśnie zewnętrzne o k a ............................................................. Rozdział 5. Bycie i widzenie czy działanie i patrzenie

.....................

Określ swój typ w i z u a l n y ......................................................... Typ bycia i widzenia ................................................................

41 45 47 48

Typ działania i patrzen ia.............................................................

48

Rozdział 6. Odżywianie oraz aerobik o c z u ....................................... Co zatem powinno się jeść? .....................................................

53 57

Jak dużo trzeba ćwiczyć?

Cele bliższe i d a ls z e .......................................................................................100 Afirmacje ..................................................................................................... 102

Etap t r z e c i ..................................................................................................... 159 Propozyqe dotyczące kolejności wykonywania programu „Zapomnij o o k u la ra c h "................................................................................171 Rozdział 13. Zastosowanie okularów dziurkowanych do poprawy jakości w id z e n ia ............................................................................ 174 Jak działają okulary d ziu rk o w a n e................................................................. 175 Czy okulary dziurkowane poprawiają lub korygują wzrok? .......................176 Korzystanie z okularów dziurkowanych w codziennym życiu ................... 178 Oddychanie i m r u g a n ie ................................................................................179 Z a s trze że n ia ................................................................................................. 179 Krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm i inne zdiagnozowane choroby o c z u .............................................................. 180 Krótkowzroczność (miopia) .........................................................................180 „Starczowzroczność" lub syndrom „krótkiej r ę k i " .........................................181

. . . ..............................................

60

Rozdział 7. C zy umysł kieruje twoim w id z e n ie m ? ............................

61

Zdiagnozowane choroby o k a .........................................................................182 Uwalnianie się od mocnych szkieł kontaktowych lub o k u la ró w ................... 183 Zooming i p a l m i n g .......................................................................................183

Część III Oko umysłu

Astygmatyzm

Rozdział 8. Wydarzenia, doświadczenia i decyzje: ich w pływ na wzrok

68

Rozdział 9. Strach i gniew: ich w pływ na w z r o k ................................

75

Rozdział 10. Prawe oko, lewe o k o .....................................................

81

Rozdział 11. Współpraca obu półkul mózgu

....................................

86

Zabawa w strzelanie k c iu k ie m .................................................. Zabawa k ó ł k a m i.......................................................................

90

Zabawa z okiem u m y s łu ............................................................ Gra w strzałki ..........................................................................

92 92

87

..............................................................................................181

Zasłanianie o k a .............................................................................................. 184 Ćwiczenie mięśni oczu ................................................................................185 Strzelanie k c iu k ie m .......................................................................................186 Zooming z kciukiem ................................................................................... 187 Z e z o w a n ie ..................................................................................................... 187 Zaawansowany zez z b i e ż n y .........................................................................188

Jeżeli korzystasz z kom putera . . . .................................................................... 189 Zastosow anie okularów dziurkowanych oraz fitness w zroku w ciągu dnia . 189 Podsum ow anie zabaw w zrokowych z zastosowaniem okularów d z iu rk o w a n y c h ...................................................................................................................... 189 Rozdział 14. Pomoc w przypadkach chorób o c z u .............................................. O czym mówią twoje oczy? ....................................................................... Gdzie mam z a c z ą ć ? ..................................................................................... Stosunek do życia i ś m ie rc i........................................................................... Zintegrowany trening fitness w z r o k u .........................................................

191 193 194 195 196

Jak korzystać z tej ksiqżki

Epilog: spojrzenie okiem ś w ia t a ........................................................................... 200 D o d a t e k ............................................................................................................................................ 202 Dobór b a d a n y c h ......................................................................................... 202 P r o g r a m ....................................................................................................... 203 Wyniki ....................................................................................................... 204 Pod su m ow an ie............................................................................................ 209 W n io s k i ....................................................................................................... 209 Wybrana bibliografia

......................................................................................... 211

Warto p rze c zy ta ć :................................................................................................ 212

Książka „Zapom nij o okularach. Naturalne m etod y p o p ra w y w zro k u " została p odzielon a na cztery części. Część pierw sza zajmuje się kondycją oka na p oziom ie fizjo lo g i­ cznym. Badane są tutaj czynniki składające się na jakość w id zen ia oraz aspekty środow iskow e i kulturowe, które w p ływ a ją na utra­ tę jakości widzenia. Ta część pom aga w zd obyw an iu w ie d z y o tym, w jaki sposób oczy — p rz y zastosowaniu specjalnych so­ czew ek oddziałujących na jakość w id zen ia — m ogą dostarczyć zw rotnych informacji, uczulających na aspekty życia, które m ogą w p ływ a ć na w zrok. Pierw sza część książki stanowi w p ro w a d z e ­ nie do ćw iczeń stw orzonych dla rozszerzenia zakresu działania indyw idualnych struktur tw oich oczu. Część druga zgłębia ideę m ówiącą, że zm ian y w jakości w id z e ­ nia są norm alnym i odchyleniam i zdarzającym i się w cod zien ­ nym życiu. Zjawisko to u czy rozpoznaw ania, w jaki sposób twój głó w n y styl w id zen ia — istnienie i w id zen ie lub działanie i p a­ trzenie — w p ły w a na sposób, w jaki p od chodzisz do w ydarzają­ cych się w życiu sytuacji. Badam y sposoby zachowań zw iązan e z każdym z wizualnych ty p ó w i opisujem y techniki, których m o ­ żesz użyć, aby dostosować sw oje zachowanie d o zm ian w życiu. Część druga śledzi także w p ły w m odelu o dżyw ian ia i ćw iczeń fi­ zycznych na sposób w id zen ia, jak ró w n ież dostarcza w sk azów ek pozwalających kontrolow ać w p ły w określonego rodzaju p o ż y ­ w ienia oraz zakresu aktywności fizycznej na zm ysł w zroku . Z a ­ stosowanie propon ow an ych technik daje umiejętność o d ż y w ia ­

nia ciała w sposób pozw alający na osiągnięcie najlepszej kondycji zarów n o ciała, jak i wzroku.

w zro k . Zaw sze, k ied y poczujesz taką potrzebę, m ożesz p o w ta ­ rzać którykolw iek z procesów.

Część trzecia w p ro w a d za koncepcję oka umysłu i wyjaśnia

Często przyp om in am pacjentom, jak rów n ież samemu sobie, że

sposób, w jaki w ew nętrzna interpretacja w ydarzeń m oże obcią­

pomaganie oczom i zm ysłow i w zrok u jest podróżą. Czasami m o­

żać zm ysł wzroku. Obrazuje także, w jaki sposób w ysoka jakość

żesz potrzebow ać p rze rw y na odpoczynek. Innym razem ze ­

w id zen ia za leży od harm onijnego współdziałania lew ego i pra­

chcesz pędzić na cały gaz. K tórąkolw iek ścieżką pod ążysz, p rze­

w e g o oka w ramach tego, co nazyw ane jest jednolitym zastoso­

mierzaj ją z w ielką dbałością o jakość.

w aniem obu półkul m ózgu oraz opisuje w jaki sposób m ożesz uzyskać uzdrawiającą rów now agę. Część czwarta stwarza m ożliw ość rozpoczęcia trzyczęściow e­ go kursu p o p ra w y w zrok u noszącego n azw ę „Zapom nij o oku­ larach". W troskliw y sposób p ro w a d zi cię krok p o kroku p rzez w szystkie etapy, wyjaśniając jak robić ćwiczenia, jak stosować biofeedback oraz jak śledzić swoje postępy. K ażda z części tej książki stanowi p ew n ą całość, ja zaś zapra­ szam d o zbadania takich p o zio m ó w z zakresu jakości w idzenia, jakie odpow iadają tw o im potrzebom . Części od pierw szej do trzeciej w p ro w a d zą cię w zagadnienia teorii, badań oraz p rzy ­ p ad k ów klinicznych, które leżą u podstaw koncepcji „fitness w z ro k u " przedstawianej w książce „Zapom nij o okularach". Z a ­ lecam przeczytanie wszystkich trzech części, a przynajmniej jed ­ nej z nich, w celu zaznajomienia się z prezentow anym i konce­ pcjami oraz term inologią. Następnie zastosuj którąś z idei lub ćw iczeń (za b a w y w zro k o w e ), odnoszących się do twojej konkret­ nej sytuacji. C zw arta część książki przedstaw ia dokładniejsze wyjaśnienie in dyw id u aln ego program u p o p ra w y jakości w z r o ­ ku. Treść książki jest skom ponowana w taki sposób, że — w za­ leżności od potrzeb — m ożesz skorzystać z któregokolw iek lub ze wszystkich składników program u. Czasami m ożesz w sw oim życiu zapragnąć stosowania aspektów żyw ien iow ych , innym zaś razem założenie zaślepki na jedno z oczu m oże w ygląd ać na za­ bawę. M ożesz w ybrać niektóre z zabaw w zro k o w ych oraz aerobic lub ćwiczenia w ruchu, m ożesz także zd ecyd ow ać się na cały program . Bez w z g lę d u na stopień zaangażowania, p opraw isz

9

ograniczony, pom im o obfitości znanych i w p ew n ym stopniu dostępnych, kom plem entarnych m etod, m ogących pom óc osobom, które zechciałyby podjąć naukę stosowania tych środk ów samo­ pomocy. N aw et jeżeli twój w zro k ma ostrość 20/20 i nie musisz nosić szkieł korekcyjnych, p raw dop od ob n ie znajdujesz się w rosnącej

Wstęp

liczbie osób, które doświadczają w zrostu napięcia w obszarze

W kręgu kultury zachodniej w z ro k 20/201 oznacza idealny p o ­

m azywanie się obrazu, łzaw ien ie, spadek stopnia zrozum ienia

zio m norm y, co jest oparte na spostrzeżeniu utrw alonym p rzez

przy dłuższym czytaniu i ból połączon y zazw yczaj z obniżeniem

przem ysł zajmujący się ochroną w zroku. Jeżeli w id zis z d w u i pół

sprawności w zrok u m ogą w sk azyw ać na to, że zm niejszyła się

zmysłu w zroku. Takie sym p tom y jak: pieczenie, swędzenie, roz­

centym etrową literę z odległości trzech m etrów , w ted y twój

zdolność oczu do odbierania poleceń z m ózgu. N a szczęście m o ­

w zro k uw aża się za „n orm aln y". Bez w zg lę d u na to, czy ta diag­

żesz skorygow ać ten problem , d zięki zapoznaniu się z technika­

noza p och odzi z ust pielęgniarki szkolnej, tw ojego okulisty czy

mi, które m ogą być ćw iczon e i udoskonalane w taki sam sposób,

lekarza rodzinnego, k ied y usłyszysz 20/20 odczu w asz w es­ tchnienie ulgi. Jeśli ubierzesz okulary lub soczew ki kontaktowe,

w jaki uczyłbyś się gry na instrumencie. Ć w iczenia są proste, zaś rezultaty dostrzeżesz natychmiast.

które sztucznie przyw racają w z ro k 20/20, jesteś pełen w d zię c z­

„Zapom nij o okularach" u czy n ow ych sposobów poszerzania

ności. Praw dop od ob n ie czytasz tę książkę, żeb y d ow ied zieć się

zakresu w idzenia, a dzięki temu uzupełnia zalecenia tw ojego

w jaki sposób uzyskać w zro k 20/20 i jak osiągnąć ten cel b ez ko­

okulisty. M etoda obejmuje techniki rozw in ięte w ramach badań

rzystania z okularów. Po pierw sze musisz zrozum ieć, że w naszej kulturze dobry

nad refrakcją oka, diagn ozow an ia oraz leczenia chorób oka, tech­ nologii przepisyw ania soczewek, terapię w zrok u i zastosowanie

w zro k jest w w ięk szym stopniu w yjątkiem n iż regułą. D laczego

metod komplementarnych. P o w y żs ze m etod y doceniają leczni­

dzieje się tak, że w Stanach Zjednoczonych ponad 100 m ilion ów

czą moc witam in, m inerałów i zió ł oraz podkreślają twoją rolę

ludzi jest krótkow zrocznych (ma trudności z w id zen iem małych

w procesie uzdrawiania. P od sta w o w ym celem tej książki jest za­

p rzed m iotów na odległość) i przynajmniej sześć osób na każde

chęta do w zięcia odpow iedzialn ości za zd ro w ie sw oich oczu i wzroku.

dziesięć, aby w yraźn ie w id zie ć zdaje się na sztuczne przyrządy? D laczego tak w ielu lu d ziom z diagnozam i pow ażnych chorób

Nakreślone w książce w sk azów ki bazują na jednej, kluczowej

oczu, takich jak degeneracja plamki, zaćma, jaskra i odklejenie

przesłance: tak jak potrafisz p op raw ić swoją sprawność fizyczną,

siatkówki nie oferuje się żadnej dodatkow ej p om ocy poza lekar­ stwami i operacjami chirurgicznym i? W yb ór jest zatem pow ażnie

łość, sposób w jaki razem pracują oraz ich współpracę z m ó z­

tak samo m ożesz polepszyć sprawność oczu — ich w y trzy m a ­ giem. Praw dopodobnie twój okulista postaw ił diagn ozę i zalecił

1 Od tłum.: ostrość wzroku 20/20 uważa się za optymalną i oznacza, że osoba ba­ dana w idzi wyraźnie z odległości 20 stóp na tablicy kontrolnej literę, która nor­ malnie (dla przeważającej większości osób) jest wyraźnie widziana z tej odległo­ ści. Ostrość wzroku np. 20/80 oznacza, że z 20 stóp widać wyraźnie literę, którą w g normy powinno się widzieć z odległości 80 stóp.

zachodu a mądrością intuicyjnego uzdrawiania. Stosując tę kom ­

10

11

leczenie oparte na zachodnich standardach. „Zapom nij o okularach

jest pom ostem p o m ię d zy technologią nauk m edycznych

plementarną m etodę, masz szansę zm ienić p ro gn o zy sw ojego le­

xnom zd row otn ym oczu i troszczącego się o utrzym anie wysokiej

karza. „Zapomnij o okularach" prezentuje m ożliw ość spojrzenia poza

jakości widzenia. N ie zn aczy to, że twój okulista stanie się p rze­

to, co akceptujesz jako normalne, a także otwarcie takiego wym iaru

uczyciela, pom ocnika lub p rzew od nik a na d rodze poszu kiw ań optymalnej jakości w idzenia.

rzeczywistości, w którym m ożliw a jest poprawa jakości widzenia.

żytkiem. Rolą lekarzy zajmujących się w zro k iem b ęd zie rola na­

M o żes z podejrzew ać, iż zasugeruję natychm iastowe w yrzu ce­

Program y edukacji w zrok u są stosowane w szkołach, gd zie

nie okularów c zy szkieł kontaktowych. N ie. Sugeruję, że tw oje

p rzy pom ocy specjalnych ćw iczeń chronią i wzm acniają w zro k

szkła, podobnie jak hantle, buty do biegania lub rakieta do tenisa

dzieci. Specjalne zastosowanie terapii w zrok u pom aga p r z e z w y ­

m ogą zostać w ykorzystan e jako środki terapeutyczne. Jeżeli oku­

ciężyć trudności w nauce oraz w czytaniu. Ludzie, których n azy­

lary zostały od p o w ied n io dobrane, p om ogą tw o im oczom i tw o ­

wano dyslektykam i — mający podczas czytania takie trudności,

jem u m ó zg o w i w p on ow n ym uczeniu się pracy zespołow ej.

jak zamienianie liter i słów, przestawiania i podstaw ienia — sto­

K ie d y tw ój w z ro k p op raw i się, będziesz kontynuować rozw ój n ow ego, terapeutycznego zw iązku ze sw oim i okularami. N a w e t jeżeli nie u żyw asz szkieł, za u w ażysz w zro st sprawności oczu p rzy

czytaniu, pracy z drobnym i przedm iotam i, pracy p rzy

kom puterze, ocenie odległości oraz w sporcie. D zięki lepszem u zrozum ieniu, w jaki sposób pracują twoje

sują terapię oraz trening w zro k u w celu zredukow ania ob ja w ów dysleksji. N a w et jeżeli nie masz specjalnych p ro b lem ó w ze w zrokiem , zastosowanie program u w ynikającego z troski o jakość w idzen ia, poprawi p ozio m tw ojego życia za w o d ow eg o. W rzeczyw istości techniki edukujące w z ro k są stosowane w program ach mających

o czy oraz jak m ogą popraw iać lub pogarszać jakość w idzenia,

na celu popraw ę higieny pracy i zm niejszenie rozm iaru epid em i­

staniesz się ich aktyw n ym opiekunem. Tak jak tw ój samochód

cznego napięcia oczu, zw iązan ego z n ow oczesn ym miejscem

daje ci znać, k ied y potrzebuje paliw a, zm ian y oleju lub obsługi,

pracy, w yp ełn ion ym kom puteram i oraz innym i urządzeniam i

tak samo nauczysz się rozpoznaw ać, kied y tw oje oczy wołają

elektronicznymi. D zięki technikom p o p ra w y jakości w zroku ,

o odpoczynek lub o gimnastykę. O czy nieustannie przekazują informacje zw rotne. Układ p ro­

uzyskasz także w g lą d w sposób, w jaki pracują oczy, oraz w sam proces widzenia.

ponow anych w tej książce ćw iczeń nauczy cię w yczulenia na o d ­

Zastanawiasz się zapew ne, dlaczego ten rodzaj m yślenia nie

b iór informacji, o których m ów ią oczy oraz interpretacji tych tre­

jest bardziej rozpow szechniony. D laczego w tw oich dotychcza­

ści. Bez w z g lę d u na to, czy nosisz okulary czy masz chorobę oczu

sowych kontaktach z przedstawicielam i m edycyn y zajmującymi

lub cierpisz na p od staw ow e sym ptom y, jak nieostrość obrazu lub

się w zrokiem nie poruszano tematu prew encji oraz popraw iania

zm ęczenie oczu, za w sze istnieje subtelny przekaz, dostarczany

anego stanu? D laczego ta form a opieki nad w zro k ie m jest ogra­

p rzy p om ocy oczu. K ie d y m oi pacjenci odkryw ają tę ukrytą in­ formację, ich oczy zaczynają czuć się zdrow iej, a w zro k w yostrza

niczona do kilku tysięcy optom etrów , specjalizujących się w beawioralnej terapii w zroku ?

się. „Zapom nij o okularach" ma na u w ad ze przyszłość — w sensie

ematu będzie opis m oich doświadczeń. Jako profesor dw óch

Istnieje w iele o d p o w ie d zi na te pytania. Z w ię z ły m p rzegląd em

działań ukierunkowanych na profilaktykę w zro k u — która zaan­

o esjonalnych szkół optom etrii w Teksasie i w O regon ie obser-

gażuje ciebie jako aktyw nego uczestnika zapobiegającego proble-

°w a lem szkolenie lekarzy okulistów. U c zy się ich p rzed e w s z y ­

12

stkim tego, że leczenie w zroku w y m a ga stosowania okularów lub szkieł kontaktowych. Ten tradycyjny punkt w id zen ia zakłada, że

40 do 100 procent. N iek tó rzy z pacjentów zregenerow ali fragmenty tkanek oka, p om im o tego, że ich lekarz stanow czo ośw iad ­

jeśli tw oje oczy mają wadę, potrzebujesz urządzenia „korygują­

czył iż w yleczen ie nie jest m ożliw e. N ie trać nadziei. Poszukaj in-

cego ", kom pensującego niedomagania. M iałob y to sens, jeżeli urządzenia „korekcyjne", jak soczewki, b yłyb y w ra z z zakończe­

nej opinii- Ć w icz techniki zawarte w tej książce. Jeżeli chcesz, m o ­ żesz skontaktować się ze mną osobiście. M ogę prow adzić konsul­

niem terapii ostatecznie odstawiane. Jednakże tak się nie dzieje.

tacje p rzy pom ocy telefonu i telefaksu lub specjalnie nagranych ka­

Przepisyw ane soczewki są zazw yczaj, w ra z z u p ływ em czasu,

set, tak abyś m ógł uzyskać własny stosunek do korzystania z książ­ ki i programu „Zapomnij o okularach". Ciesz się z odkryć!

coraz mocniejsze, co p ro w a d zi d o wzrastającej zależności od urządzeń korekcyjnych, co na swój sposób jest rów n ie podstępne, jak uzależnienie od cukru, narkotyków c zy alkoholu. Studiując m edycynę, także b yłem ofiarą tego sposobu m yśle­ nia. N a p ra w d ę w ierzyłem w to, że przepisyw anie pacjentom so­ czew ek w pełni korygujących w a d ę pom oże ich oczom „czuć się lepiej". Po przyjęciu tysięcy pacjentów, zdałem sobie sprawę z te­ go, że w rzeczyw istości przyczyn iam się do utraty ich wzroku. N a kartach tej książki znajduje się podsum ow anie łączące sy­ stematyczne ćwiczenia w zroku z konkretną pomocą. Ta integra­ cja przekracza paliatyw ne efekty silnych szkieł. Program jakości w id zen ia w ym aga od ciebie przyjęcia odpow iedzialn ości za swój w z ro k i stosowanie zabaw w zrok ow ych , dostosowanych do tw o ­ ich potrzeb i warunków. Z a b a w y w zro k o w e stymulują lub rela­ ksują oczy oraz um ysł w taki sposób, aby p rzyw rócić ich natural­ ną żyw otność i siłę. Jesteś dla siebie najlepszym nauczycielem i od ciebie zależy, czy wniesiesz te ćw iczenia do sw ojego codzien­ nego życia. Uważaj, aby nie popaść w nastrój obwiniania się, spo­ w o d o w a n y mniemaniem, iż ćw iczenia m ogą utrwalić jakąś wadę. Pogorszenie się w zrok u m ó w i ci po prostu o nadużyciu, napięciu i n iedoli tw oich oczu, dając zarazem m ożliw ość zm iany na le­ psze. Korzystając z informacji zawartych w tej książce, m ożesz p o ­ p raw ić swój w z ro k stosując ćwiczenia, których sam używałem . Potrafiłem całkowicie zaprzestać noszenia okularów i zreduko­ w ać zjawisko p od w ójn ego obrazu o blisko 95 procent. Inne osoby zred u k ow ały swoje zapotrzebow anie na okulary w zakresie od

14

15

dzenia m oże być zamazane, m oże pojaw ić się p od w ó jn y obraz, napięcie, a naw et bóle głow y. Od ponad dwudziestu pięciu lat Linda cierpiała na krótkowzroczność i asiygmatyzm. Prowadząc samochód, musiała używać szkieł korekcyj­ nych. W miarę poprawy jakości widzenia, po sześciu miesiącach od za­ stosowania koncepcji i technik zaczerpniętych z tej książki, Linda przeszła pomyślnie test sprawdzający wzrok kierowców. Po raz pierwszy od dzie­ więtnastu lat m ogła legalnie prowadzić sam ochód bez używania socze­ wek korekcyjnych. W wieku trzydziestu sześciu lat Linda m ogła widzieć tak, jak w wieku lat siedemnastu. Odzyskała swój wzrok i nie potrzebuje już okularów czy szkieł kontaktowych.

oprzez pop raw ę ogólnej kondycji w zro k u oraz zm niejsze002 napięci3 i zmęczenia oczu. ^Tak w y glą d 3 współpraca oczu ludzi, k tórzy nie noszą szkieł koWrvinych? D u ży procent osób o w zrok u 20/20 ma trudności 1 dczas zajęć wym agających patrzenia z bliska. T w o je oczy nie

zostały biologicznie przystosow ane do zadań, jakich od nich oczekujesz. O czy zostały zaprojektow ane d o w id zen ia trójw y­ m ia r o w e g o ,

zw iązan ego z szybkim ruchem, o zmiennej ognisko-

wej. Lecz ekrany kom puterowe, książki, gazety i inne drobne p rzed m io ty zmuszają oczy do koncentrowania się na jednej o d ­

ległości oraz w yłącznie w d w óch wym iarach. W w yniku tego dłuższe okresy czytania, patrzenie na ekran komputera, szycie

Współpraca oczu

oraz inna praca zw iązana z patrzeniem z bliska, m ogą p rzy c zy ­

Osobom , które potrzebują okularów lub szkieł kontaktowych,

nić się d o zróżn icow an ego stopnia napięcia w zroku . P on iew aż sym ptom y te nie są zw iązane z ostrością w idzen ia, stwierdziłem ,

okuliści w 95% p rzyp ad k ó w przepisują szkła w pełni korygujące

że trudności w 70% p rzyp ad k ó w wynikają ze sposobu, w jaki

w id zen ie do p oziom u 20/20. Jednak podczas prow adzonych

oczy współpracują ze sobą. N a szczęście ćw iczenia fitness w z r o ­

p rzeze m nie badań nad stresem i zagadnieniem postrzegania

ku pom ogą ci rozw inąć lepszą jakość w sp ółp racy oczu.

p rzy użyciu obu oczu odkryłem , że w 75% p rzyp ad k ó w przepi­ sywane soczew ki o sile korygującej w pełni w a d y krótkow zro­

Nadawanie sensu temu, co widzisz

czności oraz astygm atyzm u w y w o łu ją d olegliw ości (sp ow od o­ wane nadm iernym stresem w zm yśle w zroku ), które w ią żą się ze

Możesz bez trudu łapać szybko poruszającą się piłkę, czytać słowa

sposobem, w jaki pacjenci koordynują pracę sw oich oczu.

i zdania oraz obserwować dane na ekranie komputera. K ie d y jed ­

Prawdopodobnie przepisane przez twojego lekarza soczewki zostały

nak przyjdzie zajm ować się informacjami o w ięk szym stopniu

dobrane na podstawie badania każdego oka z osobna, z założeniem, że

trudności, w ykażesz tendencję do postrzegania m niejszego sensu

recepta wynikająca z „badania jednego oka" będzie d służyć w świede

w tym, co w id zisz. N a przykład: jeżeli masz w zro k o ostrości

przeznaczonym do „oglądania dwojgiem oczu". Jednak moje do­ świadczenia kliniczne udowodniły, że szkła przepisane w wyniku ba­

20/20, m ożesz stwierdzić, że p o p ew n y m czasie czytania twój umysł błądzi, a ty stajesz się senny, m arzysz lub zaczynasz się

dania każdego oka z osobna są z reguły za silne oraz, że — moim zda­

nudzić. M o że potrafisz w p row a d zać dane do komputera, lecz

niem — wpływają w ostatecznośd na pogorszenie stanu wzroku. P rzez w ie le lat przeprow ad załem badania pacjentów p rzy obu

stwierdzasz, że podążanie za logiczn ym ciągiem myśli, odnajdy­

oczach otwartych i odkryłem , że soczewki, które przepisuje się p o przebadaniu k ażdego oka osobno, są często zb yt silne. Zmniej­

wanie odpow iednich danych lub śledzenie p rzez d łu ższy czas y

o poruszających się obiektów p ow odu je zm ęczenie oczu.

szenie siły szkieł korekcyjnych pom aga w lepszej współpracy obu

cv b J ' 6, którZy m ^eszcz9 się w tej kategorii — osób posiadają° ry w zrok, lecz mających p ew n e trudności w interpre­

18

19

tow aniu tego, co w id z ą — w ykazują tendencję do nieznaczny krótkowzroczności. Jest to tak, jak g d y b y ich o czy b yły przezna­ czonego d o patrzenia w dal. Z drugiej strony osoby, które noszą okulary lub szkła kontaktowe korygujące krótkowzroczność okazują się d obrym i czytelnikam i i w yśm ien itym i uczniami, p0_

^ l ^ i i a k o ś c ' w zroku kw« r

n iew aż ich o czy są dobrze zaadaptow ane do czytania. W ym ienione trzy aspekty jakości w zroku ulegają z czasem po­ gorszeniu. T o tak, jakby — w miarę starzenia się — naszym oczom dobnie jak kondycja naszego ciała, m oże zostać poprawiona. Można ćwiczyć mięśnie oczu. M ożna stymulować działanie n erw ów łączą­ cych oczy z m ózgiem . M ożna poprawić ukrwienie oczu. Zawarte

6.

w tej książce ćwiczenia fitness w zroku nauczą cię, w jaki sposób po­ 7.

prawić w zrok oraz stan ogólnego samopoczucia.

W jakiej formie jest twój wzrok? N a podstaw ie studiowania p rzyp ad k ów oraz badań klinicznych stwierdziliśm y, że pew ne rodzaje zachowania są pow iązane z ja­

Kwestionariusz ja k o ś c i w zroku

1.

2.

Czy masz trudności z wykonaniem zadań związanych z patrzeniem z bliska (np.: czytanie, pisanie listu uczenie się)?

Tak

Bardzo

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Czy doświadczasz trudności, kiedy zmieniasz jeden rodzaj czynności na inny (np.: praca nad projektem, a potem 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10_____ pójście do kuchni i gotowanie)?

2 Niektóre z pytań zostały opracowane na podstawie "Eye Power" (wyd.: A lffe<^ A . Knopf, Inc.). Copyright 1979 by Ann and Townsend Hoopes.

20

Czy masz trudności z wizualizowaniem czegoś o czym czytasz lub z wyobra­ żaniem sobie sytuacji „jak gdyby"? Czy doświadczyłeś trudności w grach z ukrytymi słowami, tracisz poczucie kierunku lub trzymasz się swojego miejsca podczas podążania za wskazówkami lub czytaniem?

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

/} 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

%

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

9.

Czy sprawia ci trudność koncentrowanie się na różnych zda­ rzeniach (np.: jednoczesne słuchanie wykładu i sporządzanie notatek)?

10.

Czy masz kłopoty z żołądkiem, kiedy czytasz na tylnym siedzeniu w samochodzie?

11.

N ie

?

Bardzo

Czy czytanie dla przyjemności sprawia 0 ci trudność? 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

rodzaj zachowania, który odnosi się do charakteru tw ojego w id ze­ sprawiają ci przedstawione rodzaje aktywności.

- r r ^ ^ T ^ w o l i (200 słów na minutę lub mniej) lub zauważyłeś spodek szybkości czytania?

Tak

8.

kością wzroku. Zam ieszczony kwestionariusz pom oże ci odnaleźć nia2. W skaż na skali (od zera do dziesięciu), jaki stopień trudności

0

CzyTnasz kłopoty z odczytywaniem map lub wizualizacją figur aeometrycznych?

kończyło się paliwo. Pom im o tego, kondycja naszego widzenia, po­

N ie

y T jJ J ^ ia ś z , źe gra w tenisa koszykówkę lub inne gry, w których nitka lub gracze poruszają się szybko ipmwia ci trudność?

Czy skoordynowanie działania wzroku i umysłu stanowi dla ciebie trudne zadanie (np, podążanie za punktem widzenia autora lub napisanie krótkiej historii)?

5

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

' 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

U Czy jesteś niezadowolony ze swoich 1 1p ci czytania i pisania (zobacz nr 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Kwestionariusz ja k o śc i w zroku N ie 13.

Tak Bardzo

i?

Czy masz problemy z rozwigzywaniem 'j praktycznych lub teoretycznych zagadnień bez używania papieru oraz 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 pióra lub ołówka?

15.

Czy twoje zdolności wzrokowe ulegają osłabieniu podczas ruchu lub czy w czasie spaceru horyzont wydaje się poruszać w górę i w dół? 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

16.

Czy masz kłopoty w ocenie odległości '1 i lokalizacji obiektów (np.: ocen a 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 dystansu, kiedy po coś sięgasz)?

v

17.

Z

18. 19.

1

Rozdział 2

Utrata jakości widzenia I

Czy często mylisz się w faktycznej ocen ie odległości d a n ego obiektu?

0 l 2 3 4 5 6 7 89 10

Czy niepokoi cię tłum w teatrach, sklepach lub hipermarketach?

0 l 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Czy odczuwasz trudności w śledzeniu obiektu poruszającego się poziomo lub pionowo?

|

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

14.

7

V

Czy masz trudności w dokładnym przypomnieniu sobie lub odtworzeniu rysunku, opisaniu iub wizualnym zaprezentowaniu tego, c o widziałeś (np.: obserwowanie sceny, a potem wymienianie kolejno tego, c o zobaczyłeś bez sprawdzania)?

N ie więcej niż 10 procent populacji ro d zi się z nieostrym w z ro ­ '!

kiem, zaburzoną koordynacją obu oczu lub z chorobami oczu. 1

Jednak już w e w czesnym okresie dorosłego życia 60% z w y m ie ­ nionych 90% osób nabyw a krótkow zroczności, dalekow zroczn o-

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Jeżeli w danym punkcie przyznałeś sobie cyfrę pięć lub większą od pięciu, twoja zdolność do wykonywania tej czynności m oże zo­ stać poprawiona dzięki lepszej jakości widzenia. Po przeczytaniu tego rozdziału pow inieneś być lepiej przygo­ tow an y do uczestniczenia w program ie opieki nad tw oim w z r o ­ kiem. D zięki w ie d z y wynikającej z kwestionariusza oraz n ow y111 w iadom ościom dotyczącym w zroku, m ożesz być g o tó w do o d ­ nalezienia od p ow ied n iego dla ciebie sposobu w idzenia. Poszukaj E okulisty, który stosuje fitness w zroku, i popracuj z nim.

ści, astygmatyzmu, zeza lub chorób oczu. Ta statystyka w yraźn ie wskazuje na fakt, że jako cyw ilizacja p o w o li tracim y nasz natu­ ralny fitness wzroku. Od chwili narodzin do osiągnięcia dorosłości interakcje zacho­ dzące pom ięd zy nami a naszym środow iskiem p row ad zą do spadku jakości widzenia. Przeprow adzając w y w ia d y z tysiącami pacjentów, określiłem niektóre z czyn n ików środowiskow ych, 5e 0(% rywają rolę w rozw oju oraz w ewolucji problem ów ązanych z oczam i i z w id zen iem (nie zostały one uporządko­ wane w żaden sposób): N iew łaściw y sposób o d żyw ia n ia się; nadużyw anie prostych w 9 glow odan ów oraz nadm iernie p rzetw orzon ego i oczysz­

22

23

czonego pożyw ienia, jedzenie w emocjonalnej.

i ręki oraz m ilion ów zadań zw iązanych z nauką i praoczy gą także zm uszane do dostosowania się do sztu-

stanach niewydolności nacj3 0

R ozpoczęcie nauki w szkole.

cą- Twoju ^ orescencyjnego ośw ietlenia oraz do bom bardow ania

Złe naw yki czytania.

czneg0'

Zanieczyszczenia pow ietrza, w o d y i p ożyw ien ia (chemia i konserwanty itd.).

CZ£}S I ł

N adm iern e spożycie cukru. Z b yt mała ilość czasu spędzana na słońcu. Ź le zaprojektowane miejsca pracy. Szkoła oraz uprawianie sportu ukierunkowane na osiąganie sukcesu. Brak ćw iczeń fizycznych.

pOChodzącym i z syntetycznych w ykładzin , biurek, iapieru, tuszów i farb. Daleko oddaliliśm y się od zielo-

f c eS lasów , bujnych kobierców traw i dziew iczych szczytów Ł s k ic h

ja k 0

^ p o n a d to

naszych w z o rc ó w życia w naturze.

stajesz także p rzed w yzw a n iam i zw iązan ym i z licz-

. term inam i, kłopotam i ze w spółpracow nikam i oraz budże-

1

ŁnTfinansow ym . K a żd y z tych stresogennych czyn n ików m oże oStateczności w p ływ a ć na stan zd ro w ia tw oich oczu. M ożesz

,

auw ażyć, że w

dniach, k ied y jesteś bardziej zrelaksowany,

wzrasta twoja zdolność do efektyw n ego korzystania z oczu.

Załam anie się tradycyjnego m odelu rodziny.

Zmiany środowiskowe nie nastąpiły nagle. Był to zdradliw y, p o­

R ozw ó d .

wolny proces, który doprow adził do tego, iż obecnie ponad 100 m i­

Częste przeprow adzki.

lionów ludzi w Stanach Zjednoczonych używ a okularów lub szkieł

N adm iern e oglądanie telewizji.

kontaktowych dla skorygowania krótkowzroczności. Tw ój m ózg

N ie kontrolow ane u żyw an ie kom puterów.

oraz oczy musiały zmienić adaptację; od patrzenia w dal do w ię ­

Abnegacja oraz uzależnieniow e w zo rce życiow e. Jeżeli k ied yk olw iek miałbyś m ożliw ość spędzenia czasu z lu dźm i z kultur pierwotnych, zw łaszcza w regionach nieuprzem ysłow ionych, zaobserwuj w jaki sposób poruszają się ich oczy. Błyskawicznie zmieniają swoją ogniskową, od obiektów blisko p ołożon ych d o dalekich. Ich o czy skanują przestrzeń od lewej do

kszej koncentracji na zadaniach szkolnych i biurowych. Krótko­ wzroczność jest znakomitym przystosowaniem się. M asz dobrą ja­ kość widzenia na krótki dystans, kosztem dobrego widzenia na średnią i dużą odległość. W rozdziale p ierw szym w spom niałem o przem ęczeniu, jakiego można doświadczyć na skutek noszenia oku larów lub szkieł kon­ taktowych, których siła w pełni koryguje w a d ę k ażdego oka. Z a ­

prawej, z g ó ry na d ó ł i po przekątnej, gimnastykując mięśnie. O ko ludzkie zostało zaprojektowane do ruchu, przeciągania

pisana i dostosowana do patrzenia w dal ilość dioptrii m oże być

i skupiania się na dalekich przedm iotach. O czy są przeznaczone

zbyt wielka p rzy zajęciach zw iązan ych z bliskim w idzen iem .

do polow ania, zbierania o w o c ó w leśnych, u p raw y gleby i rolnic­

Przepisane soczewki są w siedem dziesięciu procentach przezn a­

twa. Jednak uprzem ysłow ienie rozw in ęło technologię, która do­ maga się m odyfikacji wzroku. T w o je o czy m uszą dostosować się

czone do patrzenia w dal, co p ow odu je przem ęczenie, g d y spo­

do go d zin spędzonych za biurkiem , patrzenia na ekran kompu­

r y w a ł się obraz, jednak doświadczasz zmęczenia, poczucia dys-

tera, pisania na klawiaturze, przeglądania w y d ru k ó w kompute­

^

rowych, czytania książek, pracy związanej z precyzyjną koordy-

24

glądamy na coś z bliska. N ie ma to tak w ielkiego w p ływ u , aby za­ ortu, a nawet senności podczas czytania, pracy p rzy kompuoraz przy innych zajęciach związanych z patrzeniem z bliska.

Taki stan m oże występować rów nież w sytuacji, g d y Pvan M ostrość w zroku 20/20 i nie używasz soczewek. Istnieje m ożliw ość, że to czego dośw iadczasz jest inforrnacjąl zw rotną o d tw oich oczu, m ów iącą o pogorszen iu się jakości wi dzenia. W ra z z u p ływ em czasu m ogą one utracić zdolność partJ nerskiej współpracy. Zdesperow an y m ó zg m o że zadecydować o odcięciu jedn ego z obrazów. Jeżeli otrzym ujesz tego rodzaju inform ację zw rotną, to zazwy-1 czaj sądzisz, że coś jest „n ie tak". M o żes z poddać tę informację racjonalizacji i stwierdzić, iż jesteś zm ęczony. M ożesz poczuć, żel tw oje o czy słabną lub że potrzebujesz recepty na silniejsze szkła. Książka „Zapom nij o okularach" prezentuje inne rozwiązanie. Mo­ żesz postrzegać te sygnały tak, jakbyś zobaczył czerwone światło alarmowe w sw oim samochodzie i skierować się na drogę prowa­ dzącą do odzyskania jakości widzenia. Co powinieneś zrobić w sytuacji, w której dociera do ciebie infor­ macja o pogarszaniu się wzroku? Jednym z pierwszych sygnałów informujących o przemęczeniu ciała jest zatrzym ywanie lub spłyca­ nie oddechu. Płytkie oddychanie m oże pozbaw ić oczy podstawo­ wych elem entów odżywczych, g d yż są one usytuowane daleko od serca i płuc. T w oje pole widzenia m oże w ydaw ać się rozmazane lub szare. I najprawdopodobniej będziesz się gapił — być m oże z gło­ w ą wysuniętą nieco do przodu. Najlepszym przykładem tej sytuacji są ludzie, którzy czekają na czerw onym świetle, w środku tygodnia około piątej po południu. C zy nie gapią się bez celu w przestrzeń, nie mrugając powiekami? S praw dź swój sposób oddychania. C z y jest płytki? Oddychaj głęboko. Posłuchaj odgłosów . Poczuj, jak porusza się twoja klatka piersiow a i żołądek. Zamrugaj pow iekam i. Spraw dź postawę cia­ ła. Podobne jest to do korzystania z serwisu sam ochodow ego dla sprawdzenia p oziom u w o d y, oleju oraz ciśnienia p o w ie trz a w oponach w tw o im aucie. Im więcej lu d zi cierpi z p o w o d u utraty zdolności widzenia/ spow odow anej napięciem oczu w biurach i w dom u, tym bar-

me jest podjęcie k roków w kierunku p op ra w y jakości dziei 1S,C M ożesz zign orow ać fakt utraty jakości sw ojego w zro yńdzenia' £ w yłącznie na sztucznych przyrządach albo m ożesz ku i P ° _ pr0ces usprawniania i utrzym ania w dobrej kondycji rozpu1 wzrokU/ w takim sam ym stopniu, w jakim m o żliw e jest z mys 1

kondycję ciała oraz w łaściw e odżyw ian ie. Ochronę

l^ r o k u zacznij od uśw iadom ienia sobie, k ied y pogarsza się ja­ kość widzenia.

Mżenia. P ożyw ien ie, m etoda ćwiczeń, sposób w jaki ko3ci ' ' do innych, za d ow olen ie lub kłopoty w związkach, ■ rraCaSzvczyniać się do zm ian w zm yśle wzroku, mogą P kondy Cji w zro k u zajmuje d łu ższy czas. N ie rozw ijasz Ł ^ fflp t y z m ii ani nie stajesz się krótk ow zroczn y lub dalekonv w ciągu jednej nocy. Bystry, zainteresowany rozw ojem B m - ta m oże śledzić utratę zdolności ostrego w idzenia. W ten sposób, w miarę jak popraw iasz kondycję sw ojego w idzenia, ¡¡ S n a fizycznie m ierzyć zm iany w oku.

# r? e s s ^

'r> Wsłuchiwanie się w to, o czym mówią oczy Zbadajmy głębiej koncepcję m ów iącą o tym, w jaki sposób tw oje

Rozdział 3

oczy mogą działać jako m echanizm biofeedbacku. N a jp ierw sprawdźmy, co oznacza w zro k 20/20. 20/20 odnosi się do p o ­

Oczy jako mechanizm biofeedbacku3 W kulturze zachodu w większości form komunikacji interpers

miaru stwierdzającego, jak dobrze w id zisz. Jeżeli potrafisz zoba­ czyć jednocalową4 literę z odległości 20 stóp5, to twój lekarz przyzna ci w yn ik 20/20. Z drugiej strony, jeżeli m ożesz w id zie ć literę przeznaczoną d o w yraźn ego w id zen ia z 40 stóp, z faktycz­ nej odległości 20 stóp, to w yn ik b ęd zie brzm iał 20/40 itd.

nalnej o czy są punktem ogniskowania uwagi. T w o je oczy są za­

Większość lekarzy zajmujących się leczeniem oczu jest zdeter­

tem „zw ierciad łem d u szy". Ujawniają nadzw yczajn y stopień ko­ munikacji pozawerbalnej.

potrzebną do skorygowania w stu procentach w a d y wzroku, w y ­

Jeżeli jesteś św iad om y swych oczu, spostrzeżesz, iż dostarczają

kazanej z odległości 20 stóp — standardu ustalonego w iele lat temu.

one zw rotn ych informacji o efektach licznych zm ian w tw oim ży­

Ten standardowy sposób postępow ania daleki jest od ideału.

minowana refrakcją (pom iar dokonyw any dla zapisania recepty)

ciu. Przypom inasz sobie zapew ne z poprzedn iego rozdziału, że

Sporo lat temu, w ielu moich pacjentów zaczęło d op ytyw ać się

w iele

(um ysłowego

P możliwość naturalnego sposobu p o p ra w y w zroku. M artw ili się

i em ocjonalnego) i zew n ętrznego m oże prow ad zić d o spadku ja-

,m' ze Przy każdej z kolejnych w iz y t istniała m ożliw ość usłysze-

3 Od tłum.: Biofeedback to biologiczne sprzężenie zwrotne. Mówiąc najprościej polega to na tym, że jeśli tylko zwrócisz uwagę np. na oddech, to ulegnie on pogłębieniu, bez celowej ingerencji z twojej strony, a dalsze świadome uspokajanie i pogłębianie oddechu zaktywizuje część przywspółczulną układu nerwowego, co spowoduje stan głębszego relaksu itd. Wsłuchując się w informacje zwrotne pł)mące z ciała (biofeedback), możemy świadomie wpływać na funkcje pozornie nie podlegające naszej woli.

[ V\Tiad0m° Ści' ^ w y m aSaM mocniejszych szkieł. o dp ow iedzi na te pytania zacząłem eksperym entować,

czyn n ików

środowiska

28

w ew n ętrzn ego

siłę przepisyw an ych pacjentom soczewek. P o licz~—■ ---- ^ j jmach ustaliłem optym alny p o zio m kondycji w zroku

około 83,6%. Jeżeli ostrość w id zen ia była poniżej 83,6%, g w - ł w y d a w a ł się zb yt zam azany, zaś p o zio m frustracji pacjentów h M

ćw icze^

ia aerobiku, p o zio m stresu w pracy, naw yki czytaes czagu pracy p rz y kom puterze, zm ian y p o g o d y

zb yt w ysoki, co udaremniało uaktywnienie się naturalnych zó J

^ » ł ł u z s z y emocjonalne. (Sposób, w jaki niektóre z tych czyn-

ności w idzen ia. Jeżeli w zro k b y ł ostrzejszy n iż 83,6 procent btm

oraz zm ięty

kow ało niedostatecznej ostrości obrazu, zachęcającej pacjentowi do o d b u d ow yw an ia jakości w zroku. O znacza to, że badanie p J

oa

. ^

jakość w idzenia, jest om aw iany w rozdzia-

g ° do dziew iątego.) -e fluktuacji w zakresie jakości w id zen ia p ozw ala

cjenta d aw ało z reguły w yn ik 20/40. Jeżeli pacjent b ył k r ó t k j

^ Ł ^ i e się sposobu interpretacji zw rotnych inform acji dostar-

w z r oczn y i/lub m iał astygm atyzm , redu kow ałem siłę szkieł stnJ

^ Ł Z
sow nie do tych dw óch wad. Jeżeli chodzi o osoby d a le k o w zro rJ ne, stosowałem tablice Eye-C (zobacz rozd zia ł 12) do dali i do b id

słabnie w miarę wzrastania stresu w pracy, m ożesz na-

WZf°ć się sposobu redukow ania stresu. Przypom nij sobie, że

ży, dokonując podobnej redukcji m ocy szkieł.

¡ f f j d głębokiem u oddychaniu m ożesz przesłać dodatkow e p o r­

W przeważającej większości, tysiące pacjentów, którzy wzięli udział w tym dłu gotrw ałym eksperymencie, m ów iło o tym, iż polubili n o w e soczewki, dostosowane do jakości w idzenia. Ich patrzenie b yło łagodniejsze i stwarzało ogóln ie uspokajający efekt. K ie d y pacjenci patrzyli na odd alon y obiekt, znajdujące się bliżej p rzed m ioty stawały się autom atycznie wyraźniejsze. Ozna­ cza to, że w trakcie patrzenia na odległość dziesięciu stóp jakość ich w id zen ia wzrastała do 100 procent. M ożesz zadać pytanie: d laczego nie zakładać bądź nie używać soczewek, które korygują całkowicie w a d y w zroku ? P oza wspo­ mnianym i korzyściam i behaw ioralnym i, zredukow ane soczewki pozw alają na to, b y twój m ó zg oraz oczy nau czyły się harmonijniej w spółpracow ać jako partnerzy. Jeżeli za łożysz okulary, które dają ci ostrość 20/40 lub 83,6 procent normalnej jakości w zro k u , m ożesz trenować swój m ózg, o czy i mięśnie, aby odzyskały bra­ kujące 16,4 procent, dając ci w zro k 20/20 w ramach danej diag­ nozy.

cji tlenu i substancji o d żyw czych do oczu, dla p op ra w y ich funS o n o w an ia. Skupienie w zrok u na nosie (jak p rzy zezow an iu ), H n astępn ie spojrzenie w

odległą przestrzeń, rów n ież m oże

Przynieść znaczącą popraw ę jakości w idzenia. Z czasem, w m ia­

rę stosowania ćwiczeń fitness w zro k u oraz p rzeprow adzania zmian w stylu życia, m ożesz ustabilizować kondycję sw ojego w zroku na poziom ie 100 procent p rzy użyciu swoich, uprzednio

zredukowanych w ilości dioptrii, soczewek. Później m ożesz za­ żądać od swojego lekarza recepty na bardziej zredukow ane so­ czewki i rozpocząć proces od nowa. Jeżeli zmniejszysz moc swoich szkieł, twój naturalny stan z m y ­ słu wzroku ulegnie także popraw ie. Będziesz nosić słabsze socze­ wki, będziesz w yraźniej w id zie ć b ez okularów oraz będziesz kontrolować sposób używ ania okularów. I W wyniku eksperym entów klinicznych, porównujących szkła P pełni korygujące w adę ze szkłami o zredukowanej m ocy, o d ­

Taka recepta na soczew ki m oże być nazwana „dostosowaną do

kryłem, że pacjenci noszący p rze z cały czas soczewki w pełni ko-

p oziom u w id ze n ia ", pon iew aż zakładając szkła (najlepiej okula­

■Tgujące wadę, w y k a zyw a li mniejszą tolerancję na w izu a ln y stres

ry, z u w agi na łatwość ich zdejm ow ania) będziesz miał okazję

Pacjenci z soczewkam i o zredukowanej m ocy. Pacjenci stosu-

w ciągu dnia zaobserw ow ać zm iany w jakości w idzenia. M oi pa"

jpniąZkła ° mocy dośw iadczali zmniejszonej głębi postrze° raz skarżyli się, że ich soczew ki p rzy dłu ższym stosowa-

cjenci relacjonowali, że na jakość w id zen ia w p ły w a w iele elem en­ tó w ich stylu życia, włączając w to spożyw an e posiłki, postawę

30

Powodują napięcie i zm ęczenie.

W ynika z tego, że m ó zg „ w o li" soczew ki zredukowane do J ziom u 83,6 procent, gd yż daje to szansę ćwiczenia m ózgu i D ' ■ Tak jak w przypadku innych części ciała, m ó zg oraz oczy poddają się ćwiczeniom . W yo b raź sobie, że próbujesz ć w i c z y ł kę opatuloną ciasnym opatrunkiem. Rozluźnij opatrunek a J skasz więcej elastyczności. O kulary o zredukowanej sile s o q | w e k są jak rozlu źn ion y opatrunek. Patrzenie p op rzez zredu j j w ane soczew ki pozw ala oczom na w yk o n yw a n ie ćwiczeń n j zbędnych dla w zm ocnienia ich kondycji. Jakkolwiek dla osób, których ostrość w id zen ia w yn osi 20/20

-¡g ," lub " s°

czewkam i ogniskującym i". Stanowczo zalecam, aby w połączeniu z ćwiczeniam i fitness w zroku ,

tliywać s0C^ ać się uzależnionym od szkieł. D obrym sposobem tak aby nie - nie stopnia uzależnienia jest zbadanie c zy obiekty ^ spraw ze ^ pobliżu w ydają się być zam azane p o zdjęciu ^ jd u ja c e

:esp to soczew ki m ogą redukow ać tw oją na-

okUl,arÓiIk S ć wzroku. noszenia opisanych p o w y że j soczew ek jest zatem po^ B ^ w v r a z n ie js z y m w id zen iu w okresie przejściow ym , k ied y ^ sp ec ja ln e techniki rozwijające fitness w zroku. Okulary

fitness w zro k u jest zd efin iow a n y nieco inaczej, m ogą oni tak&

^ R f k o n t a k t o w e p ow in n y być traktowane jako specjalne urzą-

korzystać z biofeedbacku, jaki przekazują im oczy, w celu polg.

Ł , które ułatwiają pop raw ę w idzenia. H o n iż s z e przypadki ilustrują sposób, w jaki soczew ki o zredu-

pszenia efektywności oraz zm niejszenia zm ęczenia i stanu napię­ cia. Przypom n ij sobie na przykład, jak czujesz się po dłuższych

kowmcj mocy, w połączeniu z zastosowaniem zasady b iofeed ­

chwilach czytania. C zy spada stopień zrozum ienia? C zy twój

backu, mogą pom óc w p op raw ie wzroku.

um ysł błądzi gdzieś? C z y odczu w asz senność? N a w e t jeżeli twój

Steven, wiek dwadzieścia cztery lata, zaczqt nosić soczewki o zredu­ kowanej sile. Następnego dnia poszedł ze swoim przyjacielem G eorge'em pograć w tenisa. W chodząc na kort, Steven patrząc przez okulary dające ostrość 20/40, przypadkowo rozejrzał się dookoła i zauważył, że z trudem dostrzega godzinę na ściennym zegarze. Po czterdziestu minu­ tach tenisa, opuszczając kort, Steven ponownie spojrzał na zegar. Godzi­ na była doskonale widoczna (100 procentowy fitness wzroku) — stan je­ go wzroku poprawił się! Steven uzyskał wyraźną informację zwrotną, mó­ wiącą mu, że ćwiczenia gimnastyczne w rodzaju tenisa powodują p o­ prawę jego wzroku. Była to oczywiście okazja do świętowania, zatem Steven i G eorge wypili kilka piw, zjedli obfity posiłek oraz słodki deser, Kiedy Steven rozejrzał się )o restauracji, zauważył spadek ostrości widzenia. Steven ponownie uzykoł informację zwrotną, m ów iącą o tym, że pewne posiłki są niepożąp n e . Mógł więc wybrać: albo unikać pożywienia te g o rodzaju, albo M agicznie ćw iczyć po spożyciu takiego posiłku.

w zro k ma ostrość 20/20, twój fitness w zro k u odpow iedzialn y za zapam iętyw anie i przypom inanie szczegółów m oże być niższy n iż u kogoś, kto ma w zro k 20/50. Jeżeli czujesz, że zm niejsza się twój stopień zrozum ienia lub masz kłopoty z utrzym aniem uw agi, naw et p rz y ostrości wzroku 20/20, najpraw dopodobniej oznacza to, że w zm ocnienia potrze­ buje funkcjonowanie mięśni oka, jak rów n ież sygnał dochodzący do m ózgu. O soby o naturalnej ostrości w zrok u 20/20 często cier­ pią na ograniczoną zdolność koordynacji oczu. Wskutek braku koordynacji m ożesz odczuwać zm ęczenie p o pracy związanej z bliskim patrzeniem, napięcie oczu lub sporadyczne rozmazanie obrazu w trakcie pracy p rz y kom puterze, pieczenie oczu po le­ kturze lub w rażenie suchych oczu w trakcie jakiegokolw iek inne­ go zadania, zw iązan ego z patrzeniem z bliska. N iek tó rym osobom specjalnie przepisane soczew ki do widzęnia z bliska m ogą popraw ić jakość w idzenia. Niekoniecznie P°"

H ^nna, wiek trzydzieści lat, jest programistką komputerową. Spędza od

nia. Takie soczew ki są nazyw ane „soczew kam i zmniejszający11*

■ S te ś u d° °^rTliu 9 °ózin przed komputerem. W ramach eksperymentu K fC Io a .tal:).'icę do ćwiczeń wzroku na ścianie za monitorem. Tablica PotrafiM^, 0 S'ę W o d 'e 9ł°ści około dziesięciu stóp, c o znaczy, że jeżeli y widzieć linię dwudziestek, to miałaby wzrok 20/40. Codzien­

32

33

p raw i to ostrość obrazu, lecz znacząco p op ra w i kom fort patrzy

nie rano Anna sprawdzała swój wzrok, obserwując zmiany. Zauw • i że jakość jej wzroku spadała po około trzech godzinach ciągłej Po konsultacji ze mną, Anna zaczęła stosować techniki fitness w zro k ^ B kie jak koncentrowanie się na tablicy i gimnastykowanie oczu m ocy ruchów do góry i na dół, przy równoczesnym zwracaniu uwn X sposób oddychania. (Opis te g o ćwiczenia znajduje się w rozdziale iS? Dla Anny oddychanie było jednym z najważniejszych ćwiczeń, p o n ie ś przy wykonywaniu każdego złożonego zadania, dosłownie wstrzymJJ ła oddech. Anna mówiła także o gapieniu się w ekran bez mrugania i kilku godzinach pracy. Stosując ćwiczenia fitness wzroku, p otrafiła ter*5 poprawić swój wzrok do takiego poziomu, w którym objawy przem ęc»! nia były minimalne. Kiedy odnotowywała informację o przemęczeniu stosowała techniki przywracające sprawność wzroku. Fitness wzroku jest jak fitness ciała: kiedy zaczynasz osiągać dobrą kondycję, odczuwasz potrzebę zaadaptow ania programu utrzymania wysokiej formy.

Podsumowanie I

• d i i pozostań nieruchomo. Zamknij oczy, aby głębiej ’ dczyć poczucia spokoju. Skoncentruj się na oddycha-

*

d0"fskieruj swoją uw agę na serce. E L a j co trzy do pięciu sekund. . . 0^dech do w ew nętrznej przestrzeni serca. Kontynuoddychanie do chwili, k ied y poczujesz, że serce otw iera B

co ra z b a rd zie j. Praw dop od ob n ie dośw iadczysz spokoj-

^ nego, ciepłego uczucia. B am iętaj, że twoje serce reprezentuje współczucie, dobroć i miłość. a.

Otwórz oczy i korzystając z nowej świadom ości, rozejrzyj się dookoła z miłością.

Pacjenci, którzy mają w zro k 20/20 lub 100 procentową jakość w idzenia, k ied y angażują się w czytanie, szycie, szydełkowanie, pisanie p rogram ów kom puterowych, m alow anie oraz inne czyn­ ności w ym agające patrzenia z bliska, także zauważają zmiany w ostrości w idzenia. N a w e t jeśli nie potrzebujesz soczewek kory­ gujących, nadal m ożesz korzystać z informacji zw rotnych (feedbacku), aby utrzymać w zro k w dobrej formie. K ie d y tylko zauw ażysz, że obraz ulega zamazaniu, zniekształ­ ceniu lub że w z ro k jest napięty, skoncentruj u w agę oraz oczy na innej odległości, rozciągnij mięśnie ciała, ziew nij i zamrugaj ocza­ mi. Są to łatw e, p od staw ow e techniki utrzymujące wysoki po­ zio m jakości wzroku. N a jakość w id zen ia m ogą rów n ież w p ływ a ć stany em ocjonalne i um ysłowe. W yd aje się, że dorośli — zarów n o starsi jak i młodzi — śmieją się mniej n iżb y m ogli. Jak myślisz, co stanie się z twoim w zrokiem , k ied y będziesz smutny bądź przygnębiony? Uśmiech śmiech i stan radości p o zw o lą ci na popraw ę jakości w zro k u - ^ U bierz swoje okulary o zredukowanej sile soczewek, ł a g o d ź skoncentruj się i uśmiechnij, a całe ciało oraz tw oje s a m o p o c z u d d ośw ia d czy w ięk szego rozluźnienia.

35

oko. Ptyn łzowy ^ eSt rozProwadzany p o pow ierzchn i row czasie mrugania. Częstotliw ość mrugania zależy od roSÓW ^ ty w n oś ci w ykonyw anej p rzez oczy. N a p rzykład patrzeJ J e k r a n komputera, czytanie, oglądanie telew izji, praca w y ¡ ¡ ¡ ¡ Ł c a precyzji oraz p row ad zen ie sam ochodu zmniejszają czę^ tliw o ś ć m rugania, co d op ro w a d za d o w ysuszenia oczu. N o ­ - n i e szkieł kontaktowych rów n ież w p ły w a na optym alną czę­ stotliw ość m rugania,

która oscyluje w granicach jednego m rug-

nięcia na trzy sekundy. P ow iek i traktują soczew ki kontaktowe

<~"k^J/ v v /a n \e ° ° ^

jak obce ciało, co pow oduje, że m ó z g w ysyła inform ację d o p o ­ wiek, by rzadziej mrugały. Jeżeli nie m rugasz wystarczająco czę­ sto, twoje oczy nie otrzymują dostatecznej ilości substancji o d ­ żywczych oraz odp ow iedn iego naw ilżenia. W skutek tego m o ­ żesz doświadczać pieczenia, swędzenia, odczucia piasku p o d p o ­

Rozdział 4

wiekami, ciężkości lub łzaw ienia. Jest to o d d źw ię k — p rz y p o ­ mnienie o mruganiu. M ruganie co trzy sekundy jest jedn ym

Ćwiczenie mięśni oka

z pierwszych sposobów, w iodących d o p o p ra w y w idzenia

A b y w pełni skorzystać z prezentow anego w tej książce progra­ mu fitness w zroku , przydatne będzie zapoznanie się z podstawo­ w ą w ied zą, dotyczącą b u d o w y i funkcjonowania oka. Ten roz­ dział zabierze cię w p odróż, w której zapoznasz się z częściami oka, wyjaśnieniem zadań, jakie te części spełniają oraz w jaki spo­ sób działają, a także ze strategiami p o p ra w y jakości widzenia.

naczynia krwionośne ;a plamka

mięsień obracający gałką oczną twardówka spojówka rogówka tęczówka'

ciało szkliste nerw wzrokowy żyła tętnica

\ soczewka

Zapoznanie się z anatom icznym obrazem oka pom oże ci najefe­ ktywniej w ykonać ćwiczenia, które przedstaw iono w tym roz­ dziale oraz w rozdziałach następnych.

Rogówka R ogów k a jest błyszczącą, zakrzyw ioną, zew nętrzną częścią o Pokryw a tęczów kę (barwną część oka). R ogów ka w 80 procer

•

mięsień rzęskowy siatkówka

naczyniówka

tach sprawuje kontrolę nad siłą refrakcji oka. Substancje cze są dostarczane do ro gó w k i za pośrednictw em łez, ktof I

36

37

twardówka

Tęczówka i źrenica

¡enci z iaskra- P otrahh zr™ e js z y ć ilość przyjm owanych lew miarę jak - p od nadzorem sw ojego okulisty - popra.

Tęczówka jest kolorową membraną, znajdującą się P omiędzv U l Y , i*1l o ^* ^ Ł gów ką a soczewką. Mięsień tęczówki jest stymulowany

K e i * j * o ś c widzenia. Zanim zmniejszysz ilość przyjm ow aT J le k a rs tw , bezw zględnie skonsultuj się z e sw oim lekarzem.

stępnego światła. K ied y światła jest bardzo dużo, mięsień k ^ | nirt r //VI»wn*r ~__11 się, sprawiając, że źrenica (czarny otw ór w środku -TT'-. teczówpzmniejsza się. W ciemności mięsień rozluźnia się, a źrenica ca się lca sip r1Y1, szerza. W ten sposób tęczówka reguluje d op ływ światła do olc — C „XU ... :- 1„- i jC—-1- - ------ 1-.;- 11 r Sposób, w jaki tęczówka reguluje ilość w pływ ającego d ^ H

rowaną w stronę słońca z zamkniętymi oczami. Poczuj ciepło na W yobraź sobie ładunek laauneK ciepiej, wiLi^
proponuję spędzać codziennie dwadzieścia minut z twarzą skie­

^się ¿renic. W yobraź sobie, jak bardzo są zwężone. Mrugnij ■ ¡ J aby źrenica zmniejszyła się w chwili, g d y światło wpada

światła, uwydatnia się w obecności światła słonecznego 0 dpi

-‘ n r v U i’ n r \ T * n o l ' o ,7 a c i n W ? 0 m rugnięciu wyobraź sobie, że źrenica npowiększa się.

nym zakresie. Jest coraz w ięcej d o w o d ó w , że światło wpadała rl S \

4 tA 7 / -V 1

rv/ -> r7 1 1

nnor»/\/>Xl~l«

* -----

1

x

' “‘JHV.Ç

^ E ^ n i j powoli poruszać podbródkiem w kierunku lew ego ra­

do tw oich oczu, szczególnie światło słoneczne, odgryw a istotną

trzysz p rzez okna, szyby samochodu, okulary i szkła kontakto­

mienia, a później w stronę prawego, oddychaj głęboko i od czasu ^Eśaśu mrugaj. Jeżeli p om iędzy błyskami światło słoneczne jest ^ ■ in t e n s y w n e , trzymaj oczy zamknięte dłużej. Jeżeli zauważasz

w e, które pochłaniają p ew ien , zb liżon y d o nadfioletu zakres pro­

tendencję do mocniejszego zamykania jednego z oczu, m oże to sta­

m ieni światła. Utrata naturalnego, pełnego zakresu promieni

nowić późniejsze potwierdzenie braku koordynacji p om iędzy ocza­

świetlnych oznacza, że nie jesteś w ystaw iony na dostateczną ilość

mi. To ćwiczenie zostanie opisane szczegółow o w rozdziale 12.

rolę w rów n ow ażen iu układu n erw ow ego. W normalne dni użvw asz światła żarów ek lub źród eł światła fluorescencyjnego, pa-

promieni zbliżonych do ultrafioletu, a twój system nerwowy musi

l

Możesz także sprawdzić, czy potrafisz zm niejszyć konieczność

skompensować ten brak. Ta kompensacja zaburza naturalną rów­

noszenia okularów słonecznych. Jeżeli jeźd zisz na nartach lub

now agę ciała, a w końcu struktury organów, włączając w to oczy.

z racji uprawianego zaw od u nosisz okulary słoneczne, kup szkła polaroidowe lub o zabarwieniu neutralnie szarym albo w odcie­

Autor książki „Light, Radiation and Y o u " John Ott napisał, że obecność pełnego spektrum światła pozw ala na maksymalne ® î “ żenie źrenic. Jego zdaniem, u osób noszących na nosie urządzenia,

niu Rayban G15. T w ój w zro k jest w art szkieł o w ysokiej jakości,

które pochłaniają zakres promieni nadfioletowych, obserwuje się

me możesz uniezależnić się od sztucznego światła, w y b ie rz jarzeWpwki o pełnym spektrum światła lub żarów k i korygujące kolor

szersze źrenice. Razem z m oim kolegą dr. Raymondem Gottliebem podejrzewaliśmy, że chroniczne rozszerzenie źrenic m oże predesty' nować niektóre osoby do zapadania na jaskrę (podwyższone ciśnie­

które pochłaniają niepożądane, ultrafioletow e fale światła. Jeśli

^ K ą c e pełny zakres światła dziennego.

nie w ew nątrz gałki ocznej). W rzeczywistości, osobom, u który stwierdzono jaskrę, rutynowo przepisuje się leki zmniejszają źrenice. Im szersza źrenica, tym większe p ra w d o p o d o b ie ń s two»

Soczewka i mięsień rzęskowy H ^ e w k a jest przeźroczystą i w ypu kłą strukturą, która wpadają-

rozwinie się podw yższone ciśnienie w gałce ocznej oraz że zos zablokowany przepływ płynów. Światło słoneczne m oże W

■

ralny sposób w y tw o rz y ć ten sam efekt co lekarstwa. Niek

® P °p rzez źrenicę światło skupia na siatkówce w form ie lęsień rzęskow y (inaczej: obw ódka rzęskow a) zaw ia-

°§niskow ą oka p op rzez zm ianę kształtu soczewki. U w aża

■

39

się, że mięsień „skupiający" należy do tej gru py mięśni, n h

Siatkówka i dołek centralny

rym i nie m am y świadom ej kontroli. Oznacza to, że jeśli uzys^ ^ H nadmierne zogniskowanie obrazu, mięsień rzęskow y staje s i e ^ l miernie skurczony oraz rozleniwiony, co m oże dawać w rez

| . t światłoczułą membraną, leżącą na tylnej ścianie Siatkówka je ^ sjatkówki energia świetlna jest przekształcana

rozm azany obraz. M ożesz także stwierdzić, iż p o tr z e b u je s z ^ ^ ! szego niż zazwyczaj czasu do zogniskowania wzroku.

oka. P ^ ^ g m i c z n e , które p rzez n erw optyczn y transportują ^ ^ B ^ y m ózgu . Siatkówka służy d o postrzegania ruchu

Stymulowanie obwódki rzęskowej do pracy pow oduje zwię ną moc ogniskowania soczewek, co um ożliwia skoncentro’ w zroku na niewielkich i bliskich obiektach, tak jak ma to w przypadku czytania, szycia, szydełkowania, pracy z kornDuZ rem, odnajdywania numerów w książce telefonicznej itd.

peryferyjnym, a także u m ożliw ia w id zen ie w nocy. W

. .

^ B \

« o n r ia w w zro 7 rnk k oo w z a c h oodzi d z i na n a niew n i e w ie lk ie i n percepcja w aa zach ielkiej p oo -

p o b liżu centrum siatkówki, nazywanej fovea centra

. : ______________________________________________________ n i « T . r Wnadające promienie światła ogniskują się w całości na

(fo v e a ), uzyskujesz ostrość w id zen ia 20/20.

Istnieje w ie le sposobów pom agających utrzym ać w dobrej kon dycji m echanizm ogniskowania wzroku:

Musisz zw racać uw agę na to, aby nie napinać oczu p rzy próbie widzenia. Unikaj w patryw ania się w jedno miejsce p rzez

Spójrz na o d legły przedm iot i co kilka minut zogniskuj na nim w zrok.

J ^ E z y czas. N iech twoje oczy tańczą i poruszają się. Gapienie

• •

• •

•

Trzymaj kciuk w odległości około piętnastu centymetrów od oczu. Zogniskuj w zrok na paznokciu kciuka, potem popatrz w dal, a następnie ponownie zogniskuj w zrok na kciuku.

sie w jedno miejsce p row ad zi do nadmiernej stymulacji fovea oraz do ewentualnego napięcia mięśnia od p o w ied zialn ego za o g ­ niskowanie, co w rezultacie m oże zm niejszyć efektywność fun­ kcjonowania siatkówki, przejawiając się niedostrzeganiem nie­ których obiektów w zakresie w id zen ia peryferyjnego. Jeżeli je­

Pamiętaj o regularnym oddychaniu w czasie wykonywania zadań zw iązanych z patrzeniem z bliska.

steś za bardzo nastawiony na w id zen ie za pom ocą dołka (zb yt

Podczas p row adzen ia samochodu ogniskuj w zro k na róż­ nych obiektach — na przykład: lusterko wsteczne, deska

zogniskowany), zmniejsza się jakość tw ojego w idzenia. Ujmując to najprościej — postrzegasz mniej w sw oim otoczeniu. T o tak,

rozdzielcza, tablica rejestracyjna jadącego p rzed tobą pojaz­ du, a potem lusterko boczne.

jakbyś był nadmiernie skoncentrowany na sobie.

Rozmawiając przez telefon, popatrz na aparat, na przedmioty na biurku, za okno, pow róć w zrokiem do swojego pióra itd.

Utrzym uj swoje o czy w ruchu, ogniskując je na obiektach o róż­ n ym stopniu oddalenia, dzięki temu mięśnie o d p o w ie d z ia ln e za ogniskowanie w zrok u staną się elastyczne i w y g i m n a s t y k o w a n e -

Rozwiązaniem jest naśladowanie sposobu, w jaki ludzie żyjący w pierwotnych warunkach czujnie badają w zro k iem swoje otozenie. Utrzymuj oczy w ruchu tak, aby fovea nieustannie o trzy­ mywała nowe bodźce. Mrugaj i oddychaj.

Mięśnie zewnętrzne oka Każde oko nn * j mogą P osiada sześć mięśni otaczających gałkę oczną. O czy Poruszać się do góry, na dół, w lew o, w praw o, do w e| § Ł nii na Zewnątrz. W szystkie ruchy w ykonują rów nolegle. e Przyczepione do tw ard ów k i (białko oka). Zdolność do

40

41

koordynacji tych mięśni w w ielk im stopniu determinuje ziom jakości widzenia.

h do g ó r y i na dół. N astępnie popatrz na praw o. ^ Ic ro tn ie ru ^ ^ p raWO i do g ó ry i na d ół w lew o, w końcu,

A b y utrzymać w ysoką form ę tych mięśni, musisz ćw iCZV(< ł ki sposób, jak robiłbyś to z jakąkolwiek inną partią mięśni

p flUfci P°PatrrZ i w praw o na dół. Jeżeli czujesz w ystępow an ie

nająć od rozgrzew ki. U siądź w ygod n ie, oprzyj ręce na o

^ ^ B ° 1WUnikaj napięcia i skrajnego zakresu ruchów. Pam ię-

^

a stopy m ocno oprzyj o podłogę. O czy m ożesz mieć o tw a rto S S zamknięte. W eź kilka głębokich oddechów. K ied y będziesz 6 w y , podnieś o czy tak daleko, jak jest to m o żliw e bez naJ

d ° S°k napięcia delikatnie pogłęb oddech i zm niejsz zafc*"* M o ś ć w zro k u rozw ija się w ted y, g d y ćwiczenia są w y k o L r stanie relaksacji. Tak jak w przypadku wszelkich inW ń

zrób ćwiczenie na zakończenie. Potrzyj dłonią

i w e ź w d ech w trakcie ruchu. Zatrzym aj oddech, a k ied yS S dziesz go to w y, skieruj o czy na d ół tak daleko, jak to jest m o żlS

żeby twoje ręce rozgrzały się, następnie delikatnie zasłoń

i w ykonaj .wydech. W cyklu trzech pełnych oddechów p o w S

j f B f l u b wcale) światła. Trzymaj oczy zasłonięte przez minutę lub

Skrzyżuj palce ponad nosem, aby dopuścić jak naj-

E lic z a ją c od dwudziestu do pięćdziesięciu oddechów. Zremięsień sterujący pracą powieki

mięśnie proste odpowiadająza poruszanie oka w różnych kierunkach

¡ S f e s z sobie nie tylko oczy, lecz praw dopodobnie doświadczysz również spokoju umysłu. Jest to rodzaj medytacji dla oczu. A t d y odsłonisz oczy zauw ażysz, że k olory są znacznie jaśniej­ sze, dostrzeżesz w iększy kontrast i będziesz cieszyć się w spania­ łym uczuciem relaksu w oczach i mięśniach otaczających oczy. Sprawdź, czy zw iększyła się jakość tw ojego w zroku. Podaję kolejne, przydatne ćwiczenie: skieruj oczy do środka, zezując. (Bez w zględu na to, co ci m ów iła mama, nie pozostaną one w takiej pozycji.) Spróbuj popatrzeć na czubek sw ojego nosa. Jeżeli nie możesz patrzeć na nos, spróbuj skoncentrować w z ro k na swoim kciuku w odległości kilkunastu centym etrów od tw a­

rzy. Następnie pow oli zbliżaj kciuk d o nosa, odczuwając dośrod ­ kowy ruch mięśni. Te w ew n ętrzn e mięśnie proste są mięśniami d u j ącymi oczy do środka. Z w ro t do środka jest niezm iernie Przy długotrw ałym i efektyw n ym czytaniu. Jeżeli w e•^P^rzrie mięśnie proste nie będą dobrze skoordynowane, cała oczu p rzy w yk on yw a n iu tej czynności będ zie przea na mięśnie rzęskowe (ogniskujące), co m oże spow odow ać ^ ^ p ^ ty c h mięśni i zaburzenie ostrości. Istnieje zw iązek pom iędzy

nerw wzrokowy mięśnie skośne zmieniające długość gałki ocznej gałka oczna

42

em °czu ku sobie a zdolnością do ogniskowania wpadacgją Sję k ^czu światła. Niech ktoś sprawdzi, czy twoje oczy zw rau sobie równomiernie. Wdychaj, kiedy przybliżasz kciuk

d o nosa. W ydychaj, g d y zm ieniasz ogniskow ą patrząc na <1 lon y obiekt. U pew nij się, że tw oje ramiona oraz Ci ł J * I rozluźnione. W ykonuj to ćw iczenie każdego dnia, w ilości d z ie s ie t ł dw udziestu oddechów. P rzy w ykon yw an iu tych zadań m0’ zdjąć okulary. Jeżeli nosisz szkła kontaktowe i m ożesz je z d u H * ! zrób to, jeżeli jest to n iem ożliw e, zostań w szkłach. Następna sugestia: spędź trochę czasu na studiowaniu rysn ^B oka i spróbuj zaznajomić się z nimi na tyle, aby przy zam knij oczach mieć m ożliwość wizualizowania bu dow y oka. K i e d y ® } czysz mięśnie oka lub przybliżasz i oddalasz obraz albo wykon jesz jakieś inne ćwiczenie, mrugaj i oddychaj oraz wizualizuj fi część twojego oka, która podlega w danym momencie stymnlL? Zobrazowanie części, która jest poddawana treningowi, poprawi ja kość ćwiczenia i przyczyni się do wzrostu jakości widzenia.

Rozdział 5

W yk on yw an ie przedstaw ionych ćw iczeń nie zabiera wiele cza­ su, a tw oje o czy są w arte codziennej troski. T w oje oczy dobrze ci służą. Kochaj je, wykonuj ćwiczenia i kształć jakość wzroku.

Bycie i widzenie czy działanie i patrzenie

Ć w ic z e n ia fitness w zroku d la p o s zc ze g ó ln y c h części o ka A n a to m ia o k a Ć w ic ze n ie fitness w zroku Rogówka

Mruganie c o trzy sekundy

Mięśnie tęczówki/ źrenica

Stosowanie p ełn ego zakresu światła słonecznego; eksponowanie zamkniętych oczu i mruganie w obecności światła słonecznego

Soczewka/mięsień rzęskowy

Oddychanie; naprzemienne skupianie wzroku na obiektach bliskich i oddalonych

Siatkówka/dołek centralny

Częste ruchy oczami

Mięśnie oka

Gimnastyka mięśni oka

Relaksacja oczu oraz umysłu

Zasłanianie oczu dłońmi (palming)

Fitness oczu

Wizualizowanie części oka w trakcie ćwiczeń— 1

4

Kiedy myślę o byciu i działaniu oraz o tym, jak te stany odnoszą się do zmysłu wzroku, p rzyp om in a m i się film „T h e G ods M ust Be Crazy". Pew nego dnia zajęty codziennym i sprawam i (to zna­ czy: w ramach istnienia-bycia), mieszkający w południow ej A fr y ­ ce Buszmen natknął się niespodziew anie na butelkę po C oca-Co­ li/ zrzuconą z latającego w górze samolociku. Butelka Coca-Coli spowodowała serię w ydarzeń, które zm ien iły stan Buszmena ^aa na działanie. Pierw otnie p ok o jo w y sposób życia Buszmena wypełniać się lękiem i agresją oraz nabrał szybszego temj T ’ riUarę jak członkow ie plem ienia p ro w a d zili dochodzenie ^ W jfe w ie butelki, zm ieniały się społeczne interakcje p om ięd zy S7menami. C0ii i° ®usznaenów p rzed zaistnieniem butelki Coca^ ^ J ^ e ś l a słowo bycie. W iększość z form relaksacji, takich jak a aerobiku, medytacja, biofeedback, joga, tai chi oraz

44

45

m iędzy byciem a działaniem, zaburzenie rów noP ° obecne w m ózgu. Postawa zorientowana na fit-

ćwiczenia Feldenkreisa, w ytw arzają cielesny stan istnie cichy, łagodny, delikatny stan jest p ow iązan y z widzeniem zajmujesz się byciem, nie koncentrujesz się na myśleniu

f agi

zumieniu. D zięki sw oim oczom jesteś mocniej zw iązan y z 0 jącym cię światem. W izualnie, m ożesz m yśleć o byciu ja^ ^ H dzeniu za pom ocą siatkówki. W id zisz wszystko, ale nie z v v r ^ B u w agi na żaden w yróżn iający się szczegół. Z drugiej strony działanie jest zw iązan e z patrzeniem. C zy

dy 0 * * u* aS ,„u ę d z y w id zen iem a patrzeniem. t jako przykład czytanie książki. Zjadłeś obiad doskonale zrelaksowany. Siedzisz w sw oim ulubio-

M

fisz w yob razić sobie istnienie Buszmena, zm uszonego naeSr

to znak m ów iący, że b o g o w ie rozgn iew a li się? Butelka wpfynj!, na tradycyjne społeczne interakcje plem ienia Buszmenów w taki

rzy dobrym oświetleniu. Po około trzydziestu m iUiesz się na tym, że przysuw asz książkę bliżej oczu. o d l e g ł o ś ć p om ięd zy książką a oczam i zm niejsza się do

określenia znaczenia butelki Coca-Coli? Butelka wnosi w żv ° Buszmena w szelkie rodzaje pytań. Skąd ona pochodzi? Czyibvt

takZ0 eluje do ciebie o zw rócen ie u w agi na chwile, kiew zrokU aPbrak rów n ow agi p om ięd zy byciem i działaniem ,

Z < ł ^ ' l u b dwudziestu centym etrów. O d czu w asz rów n ież lekpiętnas ^cie ^ ^ ^ cq zaczęło się jako brak ró w n o w a gi poV

byciem a działaniem, stało się zadaniem zw iązan ym

sposób, że Buszmeni w sp ółza w o d n iczyli ze sobą i zaczęli wal­

B fc n ie m . N ieśw iadom e „w gap ian ie się" oraz „s zty w n e"

czyć o butelkę — więcej działania! Działanie jest powiązane

O g n is k o w a n ie mięśnia rzęskow ego sp ow od ow ało zm ianę y/pizepływie energii z m ózgu. Zm niejszenie dystansu czytania

z myśleniem, kwestionowaniem , analizowaniem i poszukiwa­ niem szczegółów . Działanie m oże być porów nane do patrzenia p rzy p om ocy dołka centralnego oka.

oraz napięcie w szyi było odd źw ięk iem płynącym z tw ojego ciała oraz ze strony oczu, m ów iącym , że twój um ysł oraz mięśnie oczu

W kulturze zachodu stymulacja środow iskow a telewizji, samo­

zaczęły ulegać napięciu. Innymi sytuacjami, w których m oże zd arzyć się p o w y żs zy sce­

chodów , zapracow anych centrów miast, terminarzy, uczęszcza­ działania. N a u k ow e w y m o g i m edycyn y, matematyki oraz innych

nariusz są: oglądanie telewizji, praca p rzy kom puterze, szycie oraz podobne prace zw iązane z patrzeniem z bliska. Zauw aż, czy

p ól badaw czych dom agają się działania.

twoje nogi stają się zm ęczone lub napięte. C z y krzyżujesz nogi?

nia do szkoły, nacisku finansow ego i zagonienia promuje stan

Jeżeli spędzasz zbyt w ie le czasu na patrzeniu (działaniu), fawo­ ryzujesz punkt w idzen ia zw iązan y z dołkiem centralnym, który z kolei prom uje nadmierne zogniskow anie. To nadmierne zogni­ skowanie zaczyna się w um yśle (koncentracja myśli), a późnie) p ro w ad zi do nadm iernego napięcia mięśnia rzęskow ego (zogni­ skowanie oka). K ied y osiągasz ten stan, uświadamiasz sobie spa

Czy krzywisz lub m rużysz oczy? C z y po w yk on yw a n iu tego rodzaju czynności odczuwasz ciężar p ow iek lub b ól oczu? K lasycz­ nymi wskazówkami m ów iącym i o przechodzeniu ze stanu bycia ^d ziałan ia są gapienie się, spłycenie oddechu i brak mrugania. IJ^dź od czasu do czasu swoją pozycję ciała, oddychanie, oraz odległość od obiektu, z którym pracujesz.

dek jakości w idzenia, d zięki takim sym ptom om , jak rozmazał® obrazu, zm ęczenie oczu, p o d w ó jn y obraz lub gapienie sięM ów iąc obrazow o, twoja fovea jest nadużywana w środłjp sku współczesnego świata. Jest to jeden z p o w o d ó w ziom u jakości w idzenia. K ie d y w tw o im życiu w ystępu)e

46

Określ swój typ wizualny ZróWnowa* enia p om ięd zy byciem a działaniem w ią że y ern używania wzroku. N auczyłeś się w określony spo-

sób patrzeć na sytuacje ży cio w e lub — alternatywnie —,

d

je. Poniższe ćw iczenie p om oże ci w określeniu twojego

•

zuałnego. C z y preferujesz w id zen ie, czy patrzenie? Z a k r e ^ j l sób zachowania, który m oże ciebie charakteryzować6.

Typ bycia i widzenia Lepsze w yn ik i w czytaniu niż w matematyce;

TendenC)a

■

*

p o zosta w an ia p rzy projektach i detalach;

precyzji i p o w o ln e go działania p rzy zada-

denCj; ag ających szerokiego zrozum ienia;

W * * 1W y . , przenoszeniu u w agi z jednego zadania na inny Trudności w pM i i idei na ideę, I *** • tp musisz skończyc obecne zadanie, zanim zapoczucie/ ze zniesz kolejne;

Kto

Tendencja do utraty orientacji co do miejsca podczas zafaŁ w ania się czytaniem lub pisaniem;

oty z włączeniem się do ruchu (samochodem ); do wieloznaczności (sytuacje w yw ołu jące sprzecz­

N iew ielk a precyzja w stosowaniu języka oraz idei; R ozproszenie, impulsywność, szybkość połączona z bAJ

a j c i e mówią, że jesteś zb yt lo giczn y lub analityczny;

kiem dokładności p rz y w yk on yw a n ia precyzyjnych zadań'

• ■Jwarzanie wrażenia, że „zn asz się na w szystkim ";

Tendencja do „d ry fo w a n ia " umysłu, marzeń dziennych lub „o d p ływ a n ia ";

•

Tendencja w działaniu „o d ogółu do szczegółu";

Tendencja do niedostrzegania rzeczy spoza bezpośrednio otaczającego cię pola w idzenia.

Policz zaznaczone p rzez ciebie rodzaje zachowania, w każdej

W iększe trudności w prow adzen iu samochodu wieczorem

z dwóch wym ienionych kategorii. O ptim um to rów na liczba

n iż rano;

w każdym ze styli. Jeżeli tak nie jest, to których zachowań chciał­

K ło p oty z utrzym aniem u w agi p rzy w ykonywaniu precy­ zyjnych zadań;

byś się nauczyć, a które w yelim in ow ać? Bądź św iadom sytuacji,

N iezd oln ość do długotrw ałej pracy z blisko położonymi

nia. Jeżeli na przykład spieszysz się z w ykonaniem jakiegoś p ro ­

przedm iotam i — tendencja do zasypiania;

jektu i robisz pom yłki wynikające z nieuwagi, c zyż nie jesteś n ie '

które wywołują pożądane bądź niepożądane rodzaje zach ow a­

Trudności z utrzym aniem koncentracji p rzez dłuższy czas,

skoncentrowany, czyli jesteś za m ało zaangażow any w działanie?

na p rzyk ład podczas czytania;

Jeżeli tak, to jaki wolałbyś rodzaj aktywności? Znajdź ćw iczenie

Zm ęczenie doprowadzające do zirytowania, po powrocu z pracy d o domu.

Mkresu fitness w zroku — najlepiej patrzenie blisko, a nastę­ pu dal, oddychanie, zezow an ie lub palm ing — które p rzylj® r ó w n o w a g ę P omię d z y w id zen iem a patrzeniem. > pełniej docenić koncepcję rów n ow a gi p om ięd zy byciem

Typ działania i patrzenia ' 0^ W ystępujący co p ew ien czas brak pełni świadomości

48

Pewna doza w ie d z y o działaniu m ózgu. M ó z g posiada e' U większości lu d zi lew a półkula o dp ow iada za

całości obrazu lub w yn ik u działań; 6 Niektóre z tych określeń, w ramach wymienionej prywatnej dzieła ze mną optometra dr Richard Kavner.

oraz p om ięd zy w id zen iem a patrzeniem, przydat-

koresp om

dencj*'

matematyczne, m ow ę, logikę, analizę, funkcje linearne ne- Z kolei prawa półkula jest dla w iększości siedzibą

•esZ p o z o s ta ć

kreatywności, uzdolm en artystycznych, m uzycznych u uczuc. stii uczuć. W warunkach idealnych u żyw a m y obu półkul, K , ■ Z udu obu iirijJizeiiLiciuiit. naprzemiennie. jcz/trn Jeżeli iiLugiiuy&jLLiy m oglibyśm y ruzuzieilć rozdzielić PółLp ó ł k i'^ P cechow ałabv się sip o d r ę b n ^y j^ ^ B w'donodobnie d op od ob n ie każda z części cechowałaby ściami, w ym ien ion ym i w poniższej tabeli.

linearna

przestrzenna

porzqdkujqca

przypadkowa

obiektywna

subiektywna

analityczna

intuicyjna

matematyczna

artystyczna

werbalna

uczuciowa (em ocje)

logiczna

czujqca

określona w czasie

przestrzenna

szczegółow a

całościow a (gestalt)

fizykalna

kreatywna

rozrozmajgca

niezróżnicowana

i

masz tendencję

Kiedy nie m ° Z s ię ", rów n ow aga przechyla się w stronę stanu ' ro i ^ ' ^ 2 się bardziej „siatk ów k ow aty", niż „d ołk ow aty". ' °J a, a ty stanom bardziej intuicyjnym niż analitycznym. aktywności, jak sztuka, m uzyka, taniec, rysunek 'any sportu promują stan istnienia, czyli w idzenia, zpieczeństwo p rzy podejm ow aniu działań, które

iest

1^

C h a ra k te ry s ty c z n e c e c h y p e r c e p c i le w e j i p ra w e j p Ó ł k u H ^ ^ p P ó łkula le w a P ó łku la p ra w a a

skoncentrowany

lstn'eie widzenie siatkówkowe (dostęp d o praw ej półkuli), ^ ^ ^ ^ fc ia r a k te r y z u ją c y działanie lew ej półkuli. Postawa w y ■

aktywności lewej półkuli m ózgu, czyli analizująca przepracować" kwestię, m oże odebrać nam „lek-

'

i i i a n a instrumencie, tańczenia, uprawiania sportu, ma°

ia lub fotografowania. N a p oziom ie fizjologiczn ym niebez-

le c z e ń s tw e m

jest to, że oczy stają się zb yt zogn iskow an e na d o ­

łku w chwili, g d y zachowujem y się w sposób charakteryzujący

lewą półkulę, a to przyczynia się d o spadku naturalnej jakości w i­ dzenia. Natura naszej kultury, promująca konkurencję — sporty zespołowe, zdobywanie dobrych stopni w szkole, świat biznesu i utrzymywanie dobrych stosunków z sąsiadami — przyczynia się do powiększania jakości działania, nawet p rzy uczestniczeniu

Z p ersp ek tyw y fitness w zro k u proponuję, żeb y fovea (dołek; patrzenie) „w łącza ła " sposób aktywności (działanie) charaktery­

w przedsięwzięciach związanych ze stanem byda. A zatem, cokol­ wiek robisz, sprawdzaj głębokość oddychania, ruchomość i napię-

styczny dla lew ej półkuli. W akcie patrzenia lub w stanie działa­

Spoglądaj na bliskie i oddalone obiekty, p o zw ó l b y twoje

nia masz tendencję do w ięk szego zwracania u w agi na czas, logi­

0* 5 B ^ czyły, a stan istnienia zostanie ponownie uaktywniony. J ^ B * v a jakości tw ojego w zroku w ym aga nauczenia m ózgu

kę i werbalizację. W ykazujesz także tendencję do większej hn*** ności w myśleniu, to znaczy, że jesteś przede wszystkim skoncei trow any na jednej linii sw ojego toku myślenia. Obserwując**® w id eo, przedstawiające zarejestrowane w czasie badań k l ^ B nych rodzaje ekspresji tw arzy moich pacjentów,

z a u w a ż )

utrzym ywania optymalnej współpracy. Bycie w trakcie ^ ^ ^ ■ l o r a z widzenie podczas patrzenia, tworzą wysoki poziom Wspomniane w rozdziale 3 soczewki o zredukoOd muc\ mogą ci towarzyszyć p rzy uzyskiwaniu tej równowagi. nio zredukowane soczew ki m ogą ci pom óc p rzy

więcej napięcia w oczach oraz w o k ó ł oczu, a także na

na<^ Półkulami m ° z g u- Jestem przekonany, że ma)3 tendencję do generow ania stanu o przew a-

w chwili, kiedy patrzyli. M ożesz nauczyć się r o z p o z n a w a i J J przechodzisz do stanu działania i patrzenia, zauważając ty, w których twój oddech staje się płytki, gapisz się, a oczu, szyi i ram ion napinają się.

|

0VVe* Półkuli oraz działania. K ie d y założysz soczeożesz z auważyć w ięk sze pragnienie ro zm o w y i w y -

jaśniania. Z drugiej strony, soczewki o zredukowanej łają d na kontakt ze światem; będziesz skłaniać się do ści myślenia oraz do szerszego zakresu obserwacji i w i d ^ i ^ >3 Przeglądnij strony o anatomii oka oraz tablicę z ć w i c ^ 4, ness w zro k u na końcu rozd ziału 4. Oddychanie, m r u ^ ^ ^ l trzenie daleko, naprzem iennie z patrzeniem blisko ( J zezow an ie, zasłanianie (palm in g) oraz stosowanie o ś w S i J o pełnym spektrum są ćwiczeniam i, które pom ogą cj stan istnienia podczas działania.

Rozdział 6

Odżywianie oraz aerobik oczu Dobra jakość twojego w zroku za leży od jakości dostarczanego do oczu paliwa oraz od efektywności mięśni i organów , które p rzy ­ czyniają się do krążenia krw i w oczach. A b y uzyskać maksymal­ ną sprawność wzroku, trzeba spożyw ać potraw y, które popraw ią widzenie i utrzymają większość mięśni w stanie optym alnym dla przepływu krwi oraz substancji odżyw czych . Aby uprościć złożone zagadnienia, takie jak o d żyw ia n ie i ćw iproponuję przypom nieć sobie rdzennego Afrykanina ^ ® *® ł»T h e Gods Must Be C ra zy". N ie w ysu w am tutaj sugestii, Ir^p m iśm y powrócić do życia w stylu Buszmena, ale że potr°*ką i ^ ^0cen^ wartość traktowania naszych ciał z taką samą ją^^B°zacunkiem , w jaki czyni to Buszmen. M etafora zw iązaj^ ^ W ^ t e n e m jest nadal ważna, zw łaszcza że większość z nich onaty w zrok. R o zw a żm y jego ty p o w y dzień: budzi ^ ^ ^ ■ ^ “ Utywnej chacie, rozpala ogień i w yrusza na półtoraki[

52

sPacer, aby przynieść wystarczającą ilość świeżej w o -

dy, w celu p rzygotow an ia ciepłego napoju dla „

jt—o ------ '-‘ la

e n tu

swojej r(V.

Część d rogi pokonuje biegiem , a w drodze powrotnej dę na g ło w ie lub zaw ieszoną na szyi. P r z y g o t o w a n i e ^ ^ H w ym aga polow ania w świetle słonecznym, używania lu mięśni. P ożyw ien ie jest proste — jagody, owoce, ilość mięsa, w arzyw a, fasola i zboża. Czas płynie na p r z i^ B '1 ' waniu p ożyw ien ia i delektowaniu się smakiem w tr a k d J !° 'Vv g o posiłku, spożyw an ego w ra z z innym i członkami r o d z in S t ' to naturalna rów n ow aga p o m ięd zy ćwiczeniam i g i m n d ^ ^ l mi oraz niew ielkim i ilościam i zd ro w e g o pożywienia. Z au w aż kontrast p o m ięd zy stylem życia Buszmena a w y m scenariuszem tw ojego, zachodniego stylu życia. Budzisz na d źw ię k budzika — p raw dopodobnie, g d y jest jeszcze Po zw leczen iu się z łóżka, gimnastykujesz mięśnie swojego palca

w yelim in ow ali z diety czerw on e mięso, al-

r z e t w o r y m leczne oraz przetw orzon ą żywność.

tn)Cy

koh°k cuk' (ir'’J roce, w a r z y w a i minimalne ilości drobiu oraz ryb.

^chęcano takz

do używania soi, fasoli i zbóż. -----------------------------------------------

¡¡^ re a lizo w a ł program. Od ośmiu dni nie nosił swoich \A A / i il/ri r i o n n r Erie ńardzo ^ g r i o w a_łL całkowicie 7z l/n kawy i cukru; je g o naturalna ja^ ^ ^ ^ B t a p o p r a w i ł a się o 30 procent. Pew nego wieczora poszedł | na kolację i uległ pokusie, wypijajgc kawę i zjadajgc pyszne Po trzydziestu minutach jakość wzroku Erica spadła tak ■ / ¿ona wyprowadzając g o z restauracji, musiała trzymać 90 zor : C y to w a n e

__

__

__

w literaturze d o w o d y (zobacz w y b ó r bibliografii)

oraz informacje pochodzące z konsultacji z naukowcam i z całego

zapalając światło. Z aprogram ow an y poprzedn iego wieczora eks­

świata wydają się w skazywać, że mięśnie rzęskow e (ogniskujące)

pres d o k aw y oczekuje z tw o im „przebudzaczem ". Golisz się (o ile to robisz) elektryczną m aszynką lub oddychasz zapachem

sa wrażliwe na zm iany p oziom u cukru w krwi. Przypom in am

pianki albo kremu do golenia, p rzygotow u jąc zarost do usunie

ness wzroku, odstawiając silne okulary. Jej naturalna jakość w i­

cia. Przekręcenie kranu sprawia, że ciepła w o d a w ypływ a z |łjrsznica. P o ubraniu się, w ybierasz go to w ą kaszkę (z dodanym za­

— gdzie prowadziłem trening oraz badania — z butelką napoju

sobie czternastoletnią Pat, która uczyła się stosować program fit­ dzenia wynosiła 76,5%. P ew n ego dnia Pat przyjechała do kliniki

zw yczaj cukrem lub solą), d olew asz zakupionego w sklepie mle­

gazowanego. Zanim w ypiła swój napój, zarejestrowałem p o zio m

ka i spożyw asz posiłek, praw dop od ob n ie na stojąco.

jej naturalnej jakości w idzenia w obu oczach. Później poprosiłem,

mięśnie w trakcie spaceru do samochodu, pociągu lub autobusu,

wypiła swój napój. Po piętnastu minutach jej p oziom w id ze! 11 "Padł do 58,5%.

którym podróżujesz do sw ojego miejsca pracy. Taki nowoczes sposób życia ma zw iązek z utrzym aniem i rozw ojem twojej jak* ści w idzenia.

uczestnik badań w taki sposób opow iad ał o swoich

Badając w p ły w p ożyw ien ia na jakość wzroku, poddałem®®*” •PWz ponad tydzień ograniczyłem swoje jedzenie d o ryżu, ^

oraz innych w olon tariuszy liczn ym eksperymentom. KeZ wskazują w yraźn ie na to, że m ożesz m onitorować jakość^B1 ^ w idzenia/patrzenia w zależności od spożywanej ż y w n ^ ^ ^ ^ B zakresu w ykon yw an ych ćwiczeń. Podczas naszych

jego udziałem , p rzez okres dw udziestu jeden dni. W s z y s ^

54

chodziłem na piechotę d o pracy i zauważyłem/ że przez ^kowane (do 83,6%) soczewki m ogłem znacznie wyraźniej widzieć rozznaki i samochody. W dziewigtym dniu eksperymentu wszed

badań, p rzeprow adzon ych w 1982 roku, jeden z b a d a n y ^ ^ ^ B cjonow ał dośw iadczenia zw iązan e ze stylem jedzenia/ ja

"»wielkiej ilości kurczaka lub ryby, świeżych ow oców , jogurtu i cnieuu.

JSjp

^W jW b aru szybkiej obsługi. Po zjedzeniu jajecznicy i bułki sze em 'F V ' Po dwudziestu minutach z trudem widziałem cokolwiek prze Edukow ane szkła. Przypuszczam, że mój poziom widzenia spad

'

d o 70%. To doświadczenie przekonało mnie, że to c o jem mój sposób patrzenia."

w o d o w e g o tenisisty, który przeszedł kurs fit-

w Relacje tego typu są powszechne. S pożyw anie p r z e z ^ ^ ^ B osoby p ew n e go rodzaju p ożyw ien ia w yd a je się p o w o d ^ ^ H akcję alergiczną, którą m ożna dostrzec w sposobie f u n k ^ ^ ^ B nia oczu. Praw dopodobnie takie słodkie i tłuste je d z e n j^ ^ ^ B duje chemiczną zmianę, która jest rejestrowana przez o c ^ ^ ^ B S pożyw ane jedzenie m oże w p ływ a ć na w zrok, jakoefekt akcji organ ów ciała na dietę. Jeżeli serce, płuca, w ą tr o b a it B są zm uszane do nadmiernej pracy w procesie p r z e tw a r z ^ ^ ^ B żyw ienia, o czy będą cierpieć z p o w o d u skutków. Na p rz y le j wątroba oczyszcza krew , zanim substancje odżyw cze zostana przetransportowane d o różnych części ciała. Jeżeli zjadasz tłuste

u s1r uLG t<'n p u n k t:____________________________ '--^ T T ^ ^ ó r r ^ o z s z e a a r ia rytmu (od d ech ) i przestrzeni

' ć C i S niejeS'

m o je ciało Kiedy dostosowuję mięśnie ciała i oczu do

moja zdolność widzenia. Kiedy ćwiczę, poruszam ¡ ¡ ^ p p l wzra^/ prawo, do góry i na dół. Ogniskuję wzrok na różnych l-zam' w leWh°' ldiegłośc 0żliwe, nie noszę soczewek w czasie gry; w przeciwnym dam szkła o zredukowanej sile. Przy wielu okazjach mowypadku 1 st0sujqc naturalng jakość wzroku. Niemal potrafię lepiej wipiłkę.

rozgrzewających kołyszę ciałem z lewej strony na praL n głowę i kręcę szyją. Te ćwiczenia pom agają mi rozluźnić mięś^ i^ B fe c z n ia ć je. Sprawdzam także oddech i gimnastykuję oczy. Po inBhćwiczeniach zakrywam oczy na czas pięćdziesięciu oddechów

^Tzuafajję, jak do części oka dopływa zdrowa krew.

potraw y, wątroba jest przepracow ana i pew na ilość złogów może pozostać w krwi, dochodząc w końcu d o oka. W pewnym sensie,

Widzieliśmy jak Buszmen w łącza naturalną praktykę dobrej

naczynia krwionośne i inne części oka można uważać za zwałowi­

diety oraz ćwiczeń w codzienny program dnia. A co p ow iesz o swoim stylu życia? Praw dopodobnie w przeszłości byłeś zbyt

sko. O czy są na tyle zdrow e, na ile zd row a oraz czysta jest krew. Ć w iczenia, szczególnie aerobik, przyczyniają się do zwiększo­

zajęty, aby znaleźć przestrzeń dla podobnej praktyki w ramach

nej pracy serca, pom pującego więcej k rw i do różnych partii dała.

każdego dnia. Jednak to, czego nauczyliśm y się na temat fitness wzroku sprawia, że ważniejsza dla ciebie staje się troskliwa u w a­ ga dotycząca wybieranego p rzez ciebie p ożyw ien ia oraz znale­

W efekcie k rew p rzep ływ a p rzez oczy, co je stymuluje. Nerw\ mają zw iększoną zdolność d o szybkiego i dokładnego przesyła­ nia informacji.

zienie czasu potrzebnego do w yk on yw a n ia ćwiczeń.

Z b iegiem lat uzyskałem szereg relacji od moich pacjentów o zmianach w procentowej jakości ich w zroku p o niu się w ćwiczenia gimnastyczne. Biegacze

z a a n g a ż o w

donoszą o długich okresach wysokiej ostrości wzroku. S tU fjlJ posiadający naturalną, 100 procentową jakość w idzenia r t ifl® . nują, iż m ogą znacznie dłużej utrzym ać ten stan, czytając p czeniach aerobicu. M ontażyści obrazu w id eo, wykonujący czenia podczas p rze rw y obiadow ej, doświadczają m n ie js z e ^ ^ » pięcia w zroku p od koniec dnia, w porów naniu z dniami, w rych nie ćw iczyli.

56

Co zatem powinno się jeść?

d łu g o d y s ta n s o

złożone pytanie. Ż yczy łb ym sobie, żeb y istniał prosty m ógłbym ci w ręczyć. Dla mnie, praw dop od ob n ie efektywną m etodą podsunięcia sugestii, będ zie posię osobistymi dośw iadczeniam i i eksperymentami, swoją odporność na choroby, a także w celu poni#,Ł b r e z ^ 1WZr° ^ u' P rzez lata badałem różne system y ży w ie moje osobiste podejście d o jedzenia. Jest to 16 teorii oraz praktycznych doświadczeń. Jed­

nak najpierw przedstaw ię dw a podejścia, które p o 7, » „ J elastycznym.

oZ io m to le ra n c ji. C z y znacie punkt krytyczny,

jfcryć W‘lSZJo s to p n io w e g o pogorszenia jakości w zroku?

Japoński nauczyciel m akrobiotyki pow iedział mi

-------------

yś;

„Jeżeli nie możesz od czasu do czasu napić s i ę p i w a ^ ^ j | n ego mięsa, znaczy to, że twoje ciało jest chore."

^

V PT° W 1 w yższym , przedstaw ię teraz stosowaną przeze 1| ¡° odstawę stanowi połączenie zb ó ż (ryż, proso, gry^ ^ K s t r a k o w y m i (fasola). Stosuję także produkty sojoz r0ŚlinaIftem peh- Dodaję morskich w a rzy w d o zb óż i zup,

A kiedy zapytano o zasady odżyw iania, k t ó r e p r z y ^ B do cofnięcia raka, pacjent uczestniczący w program ie le o M ka m etodam i naturalnymi, stwierdził: * ''U: „Jem wszystko, c zeg o c h ce moje ciało. Kiedy jem lo d y T o w J mówię mojemu ciału, by naprawdę cieszyło się wartościg tej potn®

we, iak.t0fUn^ s0 (pasta sojowa), w postaci zu p y lub napoju przyrazy w tygodniu. H od ow an e na farm ie kurczaki ^ ^ ^ ^ E y b y są dodatkiem do gotow anych na parze i p od ' K b o podsmażanych w a rzy w , włączając w to w arzyH o w e , jak marchewka. U ż y w a m niewielkich ilości świeczosnku, pieprzu cayenne i innych p rzyp ra w oraz sezon ow ych .

C o zatem jest moją filozofią, określającą zasady żywienia7Wie­ rzę w umiarkowanie. Preferuję pozbaw ion e fanatyzmu podejście do d obrego samopoczucia. P rzyg oto w yw a n ie nawet najprostsze­ go posiłku jest n iczym kreow anie dzieła sztuki. Jedzenie jest dh m nie radością. Ż yw n ość jest dla m nie święta. Czuję, że gdy będę dostrojony do ciała, ono da m i znać, jakiego pragnie pożywienia. M uszę oczyw iście zw racać u w agę na gratyfikacje emocjonalne p rzy stosowaniu zasad zd ro w e g o odżywiania.

Jadam św ieże sałatki z kiełkami, jak na p rzy ­

kład alfalfa. Piję herbaty ziołowe, napoje z w a rz y w i św ieżo wyciśnięte soki warzywne, a w lecie ow ocow e. Chleb, m argaryna sojow a i przetwory domowe są stosowane jako specjalne poczęstunki. Na Śniadanie jadam kaszę z m ieszanych zb ó ż z m lekiem sojo­ wym lub ryżowym. Raz lub d w a razy w tygodn iu jadam jajecz­ nicę albo jajka na miękko z tostem z pełnej mąki. K ie d y stołuję się na mieście, zamawiam p iw o i św ieżą rybę. Czasam i jem deser.

R obię co m ogę, aby uniknąć tw orzenia n o w e g o systemu prze­

Kiedy zauważam spadek jakości w id zen ia, za żyw a m preparat

konań, dotyczącego odżyw iania. C zytałem na przykład artykuł

«rainowy z mikroelementami, zawierający w zbogaconą witatarniny B, rozpuszczalną w w o d z ie w itam inę A oraz

stwierdzający, że nadmierna konsumpcja p rzetw orów mlecznyc m oże p row ad zić do zm ian y w m etabolizm ie soczewek oka, u w późniejszym okresie m oże p ow o d o w a ć zaćmę

(z m ę tn ie n ie .

“"p U n w ^ so w y cynlk c z a t o w y . dietę, w eź pod u w agę podstaw y. Pamiętaj o czterech

czew ek). Opierając się na tym raporcie z łatwością m ógłbyś F j

grupach pokarm owych. Zm niejsz ilość spożyw a-

w iedzieć, żebyście w yelim in ow ali z diety przetw ory ne badania stwierdzają, że nadmierne spożyw anie c u k n i^ ^ ^ B tych w ę g lo w o d a n ó w w p ły w a niekorzystnie na mięśnie (ogniskujące). C z y p ow in ien em zatem proponow ać z r e z y jP j^ Ł .

tów mlecznych oraz czerw on ego mięsa i zrów n og^Os ° zredukowanej sile oraz korzystając z biofeedC1 ° czy, m ożesz zorien tow ać się, jak w p ły w a na

nie z cukru i p rzetw o ró w mlecznych? W olałbym , ż e b y ^ ^ ^ ^ H

. 'J arT,iętaj, że efektem m o że być nie tylko procen-

poeksperym entowali. O dkryłem , że małe ilości cukru tw o ró w m lecznych nie są dla m nie szkodliw e, jednak ruu^

ja ości w idzenia. M o żes z także d ośw iadczyć pro-

58

ynacją oczu (zdolnością oczu d o skorelowanej

w spółpracy). Tw oja rów n ow aga p om ięd zy widzerii niem rów n ież m oże ulec zaburzeniu. Jednak z czaseiql , . ^ ^asen l jąc pew ną d o zę cierpliwości, zapoznasz się z p o t r z e b a q ^ ^ B ciała skierow anym i na uzyskanie dobrej kondycji dobrej kondycji wzroku. S kładniki o d ż y w c z e i ich z w ią z e k z okiem A n a to m ia o k a Twardówka (białko oka)

Wapno

Spojówka (pokrywa twardówkę) Rogówka

Witaminy B2 , BI 2, kwas foliowy Witamina A »

Soczewka

Witaminy C, E, B2

Mięsień rzęskowy Siatkówka

"«■

H

Witamina A, cynk i inne minerały

Plamka (obszar otaczajqcy fovea)

O k o u m y s^ h

Witamina B kompleks

Rozdział 7

Czy umysł kieruje twoim widzeniem?

Jak dużo trzeba ćwiczyć? Czy stan umysłu w p ływ a na zdolność w idzen ia? A b y o d p o w ie ­

nicach o d 125 do 145 uderzeń na minutę. Ponow nie kluczową za­

dzieć na to pytanie, postaraj się przekroczyć sw ój dotychczasow y punkt widzenia na własne oczy — zakładający, iż są one złe, że masz problem lub że nie m ożesz w id zieć. Spróbuj utrzym ać

sadą jest um iarkowanie. N ie w ie lk ie spocenie się jest zrozum iałe,

otwartą postawę. Zacznij traktować niżej przedstaw ion e idee jak

Przyjm ij za regułę codzienną gimnastykę, trwającą piętnaście do dw udziestu minut, p rzy utrzymaniu częstotliwości tętna w gra­

ciebie eksperyment. Początk ow o tw ój racjonalny

lecz nie przem ęczaj się w stopniu pow odu jącym zadyszkęW trakcie ćw iczeń pozostań w rów n ow a d ze pom iędzy tw f sposobem bycia a działaniem. Tw ój w zro k m oże stać się ostr szy. M o że rozszerzyć się pole widzenia, a kolory staną się " niejsze. M ożesz odczuć, że jest ci to obce. T w oje ciało i^ H czuć ekspansję i otwartość.

chcieć je zdyskredytow ać, jako n iem ożliw e do zreUa‘ Poproś swój racjonalny umysł o cierpliwość. Bądź pod uw agę słowa H elen y Keller: zobaczyć ani nawet dotknąć najlepszych i najpiękniej^ ^ ^ ^ ■ ^ o a ś w ie c ie . Muszą być one odczuw ane z p o m o cą serca."

Eksperymentuj i odkryw aj, co dzieje się z tobą, k ie d ^ ^ ^ H twoje oczy są albo dobre albo złe, zacząłeś m yśleć od

niasz różne rodzaje aktywności. O d żyw iaj swoje ciało pokarm am i i zd row otn ym i ćwiczeniam i, a twój w z r o k formę.

Hp

w zrok b ył badany w w iek u szkolnym . Jeżeli es Po zytyw n ie badania w zro k u w szkole, m ów io-

no ci, abyś udał się do okulisty. Praw dopodobnie 1 u dział, że tw oje oczy b yły słabe, daleko- lub k r ó t k ^ ^ ^ H przyćm ione albo m iały zbyt duże ciśnienie. W ram m ogły zostać stwierdzone: nieostrość, podw ójn y

to także rodzaj percepcji przejęty od rod ziców ,

cieli i innych ludzi. Z tego p o w o d u lu d zie

?'Vz* f e 7 ‘

naUte sainą chorobę oczu. K a żd y ma, pochodzący na ę tkowy zapis w z o rc ó w percepcji. O d w ied zasz ze sw oim sym ptom em — utratą ostrości,

oczu, zaćma, jaskra, zapalenie tęczów k i oraz inne ch oJ Tw oja matka, ojciec lub inni człon kow ie r odziny dobnie uspokajali cię m ów iąc, że odzied ziczyłeś ich

y
Umacniałeś się w przekonaniu, że miałeś problem. Dla

T jP fr

z was, każda w izyta u okulisty oznaczała dalsze, złe wie! p otrzeb ow ały operacji, lekarstw lub recept na s iln ie js jB , ' Oczy Przekonanie o tym, że twoje oczy są złe, odciskało c o r ¿ S B sze piętno. C zy to m ożliwe, że ten rodzaj myślenia przy

^dycyineg0

uciekaniem oka lub z bólem. T w ój okulista bada szereg pom iarów . Następnie porów nuje to

^ ^ ^ E i r n ą i informuje cię, c zy spełniasz tę norm ę c zy też ^ ^ ^ ■ " ^ o g ą być zasugerowane p ew ne lecznicze środki ^ ^ ■ T p o r ó w n a n i u do afrykańskiego rytuału, zasadniczo j ^ ^ B s i ę i z reguły przyjmują form ę okularów, szkieł kontaI Id T z a b ie g ó w " chirurgicznych lub podaw ania lekarstw.

do zmniejszenia zdolności oczu do wykonywania pracy?

E j to znane ci podejście z postawą lekarza nowoczesnej

Pom yślm y raz jeszcze o naszym afrykańskim odpoi

J j S J S r prewencyjnej, zazw yczaj funkcjonalnego optom etry.

W środku dżun gli nie ma okulistów. Jeżeli (i kiedy) mi

TjJc*Sifcaman, on lub ona postrzega oko jako odzw iercied len ie

dżungli dośw iadcza problem ów z oczami, w rodzaju podrażnić-

oka umwłu. Twoje oczy ujawniają w rzeczyw istości coś dotyczą­

nia, obrzęku, zaczerw ienienia lub zm ętnienia albo pogorszenia

cego twojej wewnętrznej percepcji, przeszłej lub teraźniejszej.

się w zroku , o d w ied za m iejscow ego szamana, gdzie — jako do­

Oczywistą oraz idealną sytuacją jest połączenie p ostaw y m ed y­

datek do zaordyn ow an ego leczenia — jest zachęcany do dowie­ dzenia się, dlaczego b o g o w ie lub duchy sprawiły, że jego oav

cyny zachodniej z podejściem tradycyjnego szamanizmu; zasto­

funkcjonują w taki sposób. W p ew n y m sensie szaman zachAHt się jak nauczyciel, który pom aga danej osobie określić przyczyny choroby. N a przykład zaczerw ienienie lub obrzęk oczu mogą byc m etaforycznie pow iązane z w ew n ętrzn ym gniewem lub tkfOkojem. M o ż e zostać p rzep row a d zo n y rytuał. Być m oże pacjent otrzym a do przykładania na oko naturalny preparat z roślin, pb n ów zw ierzęcych oraz gleby (n azw alibyśm y to okładem). P uzdrawiania w ym aga od pacjenta aktyw nego uczestnictwa, praszając się o jego/jej zaangażow anie w leczenie oka. TaW dejście w ykracza poza zw yk łe leczenie objaw ów lub naW^ w anie fizycznej dolegliw ości. W ychodząc od tej m etafory, m ożesz zacząć m y ś le ć o i swoich oczu jak o w skazów ce m ówiącej o tym, c0

z1^ if

w oku tw ojego umysłu. Jest to kombinacja myśli, p r z e W 1

62

sowanie technologii soczewek o zredukowanej m ocy oraz z w e r­ bowanie swojego lekarza lub od p o w ied n io w y szk olon ego p ro fe­ sjonalisty w charakterze osoby pomagającej w zbadaniu rodzaju percepcji cechującej oko umysłu. Kilka przykładów p rzyb liży nam tę teorię. J-w wieku czterdzieści jed en lat, skarżąc się na znużenie ży■eparowata się od świata, zamieszkując w ch atce, w lasach Oregonu. Izolując się w lesie, Anna unikała zobaczen ia do reszty świata. Oddzieliła się od tradycyjnego życia, ^ ^ ^ ^ v y c i a wiedzy o innej części siebie. Nie byłem zdziwiony, kiedy ty c z n e dolegliwości. Anna — pod kontrolą lekarską — ka"? Cty jest.C ° l'ow ata na cukrzycę. (Czy jestem wystarczająco „słodi S ^ R a c h 0 yk '000 ' al
okiem umysłu i oddzieliła się od ch ęci widzenia i wvr~twa w życiu. Pom agałem Annie w skorelowaniu tych spostrzeżeń, a D cie Anna poddała się operacji oczu. Nowy rodzaj ś w i a ą i ^ ^ ^ B jej zmienić wizję stylu życia. W pewien sposób, jej oko u m ° h ^ ^ l wu umiejętności dostrzegania harmonii z r z e c z y w i s t o ś c i ą ^ ^ ’ pom ocy oczu. Nie spodziewałem się, że Anna poprawi w znacznym ston 9 je g o wzroku. Jednakże dokonała tego, przeszła z p o z y c j i 'a i S ł SWo. czonej — kogoś, kto uwierzył, że oślepnie — do nowej perst3 I L _ żliwiającej jej powrót do miasteczka i prowadzenie Qo b Jej wzrok poprawił się, a stan oczu ustabilizował.

rowym. W tym czasie po raz pierwszy zauważył rozM t.k c> m P u1eu Q ku|ista potwierdził podejrzenia A b ego. Jego si? obr°tZdtugie i z te g o powodu krótkowzroczne. Potrzeboh ok(J|ar6w W ciągu następnego roku A b e dwa | ry za każdym razem dobierając mocniejsze. Przy trze^ ^ H ^ l t ó w a ł się ze mną. pa«® sk° ' ¡i spytałem, c o jeszcze zdarzyło się w trakcie zmiany zakonsu:tacj^ osiemna§de miesięcy przed założeniem pierwszej pańczył swoje ośmioletnie małżeńslwo. Opowiadał o wielkim iością. Nie potrafił zobaczyć, jak sobie poradzi fijjoehu i W*0 pl wewnętrznq wizją była porażka, tak zawodowa, jak i osobiE e n s y w n a nauka programowania, jak i wspomnienie o leka0 ^ ¿e p 0 trzydziestce będzie potrzebował okularów, oraz

Jest to oczyw iście ekstremalny przykład zastosowania m ów iącego, że oko um ysłu m oże w płyn ąć na o k o ort

«^ ^ ■ p r z y s z ło ś c ią , złożyły się na zmiany w jego oczach. bokiem było towarzyszenie Abemu przy zmianie sposo-

Sprawa polega na tym, że jeśli uw ierzysz, że m asz „p iJ U L

to'móv!^nia o swoim życiu. Bardzo często powtarzał słowo „nie m ogę" oni* „nie wiem". Dzięki zmianie na „wiem", zaczął widzieć przy­ jcie Mogłem na przykład zad aw ać mu pytania w rodzaju: „Gdzie chciałbyś pracować?" lub „Jakiego rodzaju związku wypatrujesz?" A p o ­ nieważ jego wewnętrzne oko umysłu było zaprogram owane na nieostre widzenie, odpowiadał na pytania: „Nie wiem". Jak długo A be w ypow ia­ dał słowa „Nie wiem", tak długo je g o oko umysłu nie widziało. Po kilku sesjach zaczął odpowiadać na powyższe pytania, mówiąc: „Chciałbym pracować w przemyśle komputerowym i interesuje mnie aktywna zaw o­ dowo kobieta, lubiąca wycieczki za miasto". powiedzi pomogły Abemu uzyskać wyrazistość w oku umysłu. Prosił Przyjaciół o zwracanie mu uwagi, kiedy wyraża się w negatywny łpowiedni sposób. Stosował także okulary o zredukowanej sile *|*rine ćwiczenia, m ające poprawić rów now agę pomiędzy sta/ Dycia a działania.

z oczam i, w te d y masz mniejsze szanse na „poprawę choroby* W p rzypadku A nny, po naszej konsultacji spostrzegła ona swoW krótkow zroczność i „o d d zie le n ie " jako dar, który pozwolił jej do­ w ie d zie ć się czegoś o sobie. M oje dokładne studium przypadku oraz analiza w id e o jej w cześniejszego sposobu myślenia oraz*strukcyjnej w izji, wskazało na percepcję oka umysłu jako na jedn.; z p rzyczy n znaczącego spadku jakości widzenia. Podobnie jak w przypadku afrykańskiego „pacjenta", Anna odniosła korzy# ze sw ojego stanu, polegającą na uzyskaniu nowego wglądu w sposób, w jaki uczestniczyła w rozw oju „daru " oka. Poddał się także operacji chirurgicznej, aby zapobiec pogorszeniu chi b y oczu. M ożn a b y spekulować, c zy sama interwencja chiru czna nie spow od ow ała w takim sam ym stopniu poprawy,w' kim przyczyn iła się do tego bardziej p ozytyw n a postawa. V

nie Potrzebował szkieł korekcyjnych, za wyjątkiem pro^ ^ ■ P ™ ° ch°du. Stał się bardziej otwarty i zwieńczył to znaleziefTł*u 1 ej Posady oraz wspaniałym związkiem — w ciągu sied-

nak jestem przekonany, że zastosowanie podejścia wynik z fitness w zroku p om ogło jej uzyskać perspektywę, k t o » , ła c h iru rg iczn y oraz natu raln y p roces u zd row ien ia. —

—

—

------------

G dy A b e — obecnie m ający trzydzieści jeden lat — miał okulista powiedział mu, że po przekroczeniu trzydziestki b ę d » j ^ ^ B wał okularów. Po skończeniu trzydziestu lat A be zmierź z

Każda chorol

a oczu ma swój odp ow iedn ik w percepcji oka P rzypadłość jest darem, oferującym szczególną y Przew odnik m oże pom óc ci w odkryciu tw eg o o ° daru.

Percepcvine rozumie»nie roznycn waa wzioku i Car lub lekcja Choroba oka lub F•ercepcja oka umysłu

P e rc e p c y jn e ro zu m ien ie ró żn ych w a d w zroku c h o ró b oczu C h o ro b a o k a lub P e rc e p c ja o k a um ysłu D ar lub le k c ja „ p ro b le m ”

„Prociem

Zaćma

Zaćmienie lub zablokowanie życia. Unikasz spojrzenia na to, c z e g o szukasz w życiu.

Zagadnienia ch cq byś na nie spojrzał. Oczyść te aspekty życia, które zaciemniaję obraz tego, c o jest ważne.

Skręcenie oka

Zablokowanie energii. Nie radzenie sobie. Życie jest zbyt skomplikowane, abyś m ógł sobie z nim poradzić.

Naucz się kooperacji i partnerstwa pomiędzy sobq i światem. Akceptuj i kochaj innych oraz siebie.

Skręcenie oka do wewnqtrz

Nadkompensacja lub intensywne skupianie się.

Zrelaksuj i rozejrzyj się.

Skręcenie oka na zewnętrz

Odpływanie. Zachowania unikajgce.

Pozostań skoncentrowany. Skup się na szczegółach.

Leniwe oko

Leniwość w odbieraniu lub wyrażaniu wizji. Zamykanie energii. Unikanie prawdy. Brak akceptacji.

Walcz o uzyskanie równowagi. Otwórz się na własnq blokadę, dotyczqcq uczenia się w życiu.

Choroby rogówki

Zablokowanie siły. Strach przed utratę mocy. Widzenie bólu.

Odzyskaj m oc osobistg oraz wizję.

i

.ęk przed zobaczeniem Sięgaj po swoje przyszłości. Zamykanie się rnarzenia. Wyjdź na at sobie: „Boję się ze wnętrz. Ucz się :reować przestrzeń. robaczyć c o jest na Skontaktuj się ze swojg rewngtrz." iła. Vlogq być ważne Dalekowzroczność Lęk przed zobaczeniem rmiana kariery lub ;eraźniejszości: „Muszę relacji. Ucz się oatrzeć w przyszłość". zobowiqzań. Bqdź Gniew na siebie lub aowięzany innych. Odpychanie z teraźniejszościq. przestrzeni lub ludzi.

Krótkowzroczność

C h ęć przebicia się oraz uniezależnienia. Astygmatyzm

Jaskra

Degeneracja plamki Odklejenie siatkówki

Zniekształcenie w jednej z części twojej rzeczywistości. Krótkowzroczność w jednym z wqtków lub części tw ojego życia. Ograniczenie lub strach w jednym ze sposobów, w jaki widzisz. Uczucia wypełnione wewnętrznym napięciem, tak jakbyś miał eksplodować. Jesteś pobudzony. Nadmiernie zwrócony do środka. Jesteś zamknięty.

Otwórz się na przyszłość w jednej z dziedzin życia. Wyjdź poza przekonania dotyczqce tego, c o jest możliwe w specyficznym zakresie tw ojego widzenia. Bqdź wolny i płynny.

Znajdź centralny punkt Utrata centralnego skupiajgcy życie. zagadnienia życiowego. Brak widoku na cel życia: Pozostań w kontakcie Poczucie oddzielenia, _ z innymi, szczególnie braku miłości. N iechęć z osobami spoza d o zobaczenia tw ojego najbliższego najbliższej, zewnętrznej otoczenia. |wizji.

K ied y w ykonujesz ćwiczenia, p row ad zisz samochód, spaceru­ jesz lub stoisz albo kładziesz się spać, zobacz w szystkie części twoich oczu, jakby b y ły zd row e. U żyw a j stw ierdzeń „Jestem", b y afirm ować to, co chcesz zobaczyć, na przykład: „K ie d y o d d y ­ cham, patrzę z głębi serca, p op rzez me o czy i w id zę p raw dę". O d w aż się m arzyć i mieć w izję: zd row ych oczu, mniejszego na­ pięcia w zroku, mniejszej zależności od okularów, now ej pracy, cudownych wakacji lub p o p ra w y naturalnej jakości w idzenia. N iech tw oje oko um ysłu instruuje fizyczn e oczy co d o obieranego kierunku.

_

67

cje do oka umysłu. Te n ow e spostrzeżenia są przetw arzane w kontekście tw oich wcześniejszych doświadczeń. Jaki jest na przykład tw ój p ogląd na broń? P on iew a ż nie miałeś w cześniej­ szych dośw iadczeń, twoja percepcja jest naiwna. Potencjalna szkodliwość karabinu nie mieści się w twojej percepcji wizualnej. Dlatego nie boisz się. Jeżeli później zobaczysz kogoś postrzelonego, uaktywni się w izualny strach, a kiedy w przyszłości zobaczysz ka­ rabin, będziesz go w id ział poprzez obraz strachu i niebezpieczeń­ stwa. Jestem pew ien, że w iększość z w as nie mieszka w o d izo lo w a ­ nej dżungli. Lecz p raw dopodobnie byliście w ystaw ien i na ży c io ­ w e w ydarzen ia, które w y w o ły w a ły reakcje lękowe. Zakładam, że wasze oko umysłu, w oderw aniu od instynktu przetrwania, p o d ­

Rozdział 8

jęło um ysłow ą decyzję chroniącą w as o d niektórych w id zian ych spraw. W przeciw ień stw ie do mieszkańca buszu, jesteście w ysta­

Wydarzenia, doświadczenia i decyzje: ich wpływ na wzrok

w ieni na powtarzające się k ryzysy lub czynniki stresujące, takie jak: w ojn y, telewizja, przem oc, porwania, przekształcenia ro d zi­ ny, życie miejskie, kwestie finansowe, pełna w sp ółzaw od n ictw a edukacja, alkohol, narkotyki, AID S, zagubione dzieci, zagrożen ie zagładą nuklearną — tę listę m ożna b y jeszcze ciągnąć. N ie jest

W yobraź sobie zn ow u , że jesteś żyjącym w d żu n gli tubylcem. T w o im światem jest rozciągający się na zew n ątrz dom u okrąg o prom ieniu pięciu mil. O d dzieciństwa szkoliłeś się w sztuce przetrwania. U czyłeś się spraw nego poruszania się oraz zacho­ wania w sytuacjach, w których spotykasz jadow ite w ęże, głodne lw y i w szelkie w ydarzenia, jakie m ogą ci się przytrafić w trakcie w y p ra w po żywność. T w oje oczy mają nieskom plikowaną w izję świata: składa się ona z dżungli, członków ro d zin y i dom u. T w o ­ je oko um ysłu oraz tw ój sposób myślenia są rów n ie proste. T w oja w ew nętrzna percepcja rod zin y i otoczenia jest pełna pokoju i p o ­ zbaw iona strachu. P ew n ego dnia, wędrując skrajem lasu, p rzyb yw asz nagle na n o w e miejsce — w id ok , jakiego tw oje o czy n igd y wcześniej nie w id ziały. W id z is z ludzi, którzy mają ciała osłonięte ubraniami. Jeżdżą jeepam i i noszą karabiny. T w oje o czy przekazują inform a­

68

zatem zaskoczeniem, że w końcu w asze o czy dostosow ały się do percepcji oka umysłu. Jest teraz na św iecie tyle spraw, których w olelibyście nie w idzieć. Zanim zrozum iem y, w jaki sposób oko umysłu oddziałuje na wzrok, m usim y najpierw bliżej się p rzyjrzeć działaniu oka u m y­ słu. O d chw ili poczęcia, a naw et wcześniej, tw oje o czy „w id z ia ­ ły ", tw oje ciało oraz tkanki m ózgu p rzech o w yw ały informacje dotyczące w ydarzeń . K ied y na przykład matka jadła jakieś p o ż y ­ wienie, tw oje ciało rejestrowało to w ydarzen ie jako d ośw iadcze­ nie. Jeżeli matka zjadała za du żo cukru, tw oje ciało d ozn aw ało pewnych wrażeń, a oko umysłu od n o to w yw a ło to i p od ejm ow a­ ło decyzję dotyczącą tego doświadczenia. Po narodzinach tw oje oczy zaczęły w y ch w y tyw a ć te d ośw ia d ­ czenia w zro k o w o . T w oje oko umysłu jest taśmą w id eo. W b iblio­

tece m ózgu są p rzech ow yw an e dane o wszystkich zm ysłow ych

one fizjologiczn ą oraz um ysłow ą percepcję, która przyczyn iła się

doświadczeniach, czyli o w szystkim co czułeś, słyszałeś, p o w ie ­

do tw ojego aktualnego p oziom u w idzen ia? K ilka p rzyp ad k ó w zilustruje tę koncepcję.

działeś i widziałeś. Z czasem osiągnąłeś w iek sześciu m iesięcy i najprawdopodobniej miałeś ostrość w zroku 20/20; w w ieku dwunastu m iesięcy tw oje oczy zaczęły pracować razem. W yo b raź sobie p rzez chw ilę, że m asz czternaście miesięcy. T w oją u w agę przyku ł jasny, pom arańczow o-czerw on y kolor p ło ­ m ienia w kominku. Przysuw asz ciało do ognia i zaczynasz zaba­ w ę. Bardzo szybko parzysz sobie ręce i zaczynasz płakać. Podej­ mujesz decyzję, że czerw on y i pom arańczow y w ią że się z bólem i płaczem. T w oje oko umysłu odnotow uje dośw iadczenie w p o ­ w iązaniu z w id zen iem czerw on ego i pom arańczow ego. Później w id zisz jaskrawy czerw ony i pom arańczowy papier. Opierając się na wcześniejszych doświadczeniach, odpychasz go i nie masz zamiaru dotykać papieru. Jeżeli nadal będziesz reagować w taki sposób na wizualnie spostrzegane przedm ioty o zabarwie­ niu czerwonym i pomarańczowym, twoje oczy nauczą się w idzieć w sposób podszyty strachem. W efekcie, oczy oraz wizja zaw ężą się i staną się napięte. Ponieważ w percepcji oka umysłu czerwień i po­ marańcz parzą, do oczu zostaje wysłana informacja o strachu. Pow iązanie p om ięd zy percepcją i działaniem jest bardzo w id o ­ czne, k ied y ogląd am y zapis w id e o reakcji oka oraz tw arzy. N ie ­ które ze w stępnych pytań stymulują wspom nienia oka umysłu dotyczące trudnych w yd a rzeń z przeszłości. K ied y m yślisz o tych w ydarzeniach, napięcie oraz lęk odbijają się w w y k o n y w a ­ nych p rzez ciebie gestach. To tak jakby w spom nienie przeszłych dośw iadczeń w łączało reakcję nastawioną na przetrwanie. Spo­ sób, w jaki w id zis z teraźniejszość, znajduje się p od w p ły w e m za­ p isów inform acji z przeszłości, które z kolei odbijają się w g e ­ stach oczu i twarzy. Zastanów się nad tym, c zy w ydarzen ia z tw ojego życia, w ra z z czynnikami d ziedzicznym i, fizycznym i, ży w ie n io w y m i i śro­ d ow isk ow ym i, m o gły m ieć w p ły w na tw ój w zrok. Przypom nij sobie te w ydarzenia. C z y jest taka m ożliw ość, że ukształtowały

Dla Nancy, b ę d g ce j teraz w wieku czterdziestu trzech lat, pierwszym ważnym wydarzeniem życiowym, jakie odnotow ała w pamięci, była przeprowadzka z miasta na farmę w wieku trzech lat. Jej matka zrezyg­ nowała z kariery, aby zajgć się rodzlng i odnaleźć dom. Sześć miesięcy później urodził się młodszy brat Nancy. Pomiędzy matkg a bratem natychmiast powstała bardzo silna więź. Przez następne d w a lata Nancy widziała, jak matka staje się coraz bar­ dziej nieszczęśliwa z powodu porzucenia marzeń o karierze pianistki. W pierwszej klasie podstawówki Nancy przeszła rutynowe badanie wzro­ ku, które nie stwierdziło żadnych wad. Nadal obserwowała nieszczęście matki, mieszkajgcej na odosobnionej farmie. W następnym roku Nancy zaczęła zachow yw ać się jak „chłopczyca", Nawet jej ojciec zaczgł w oła ć na nig „Bllly". W drugiej klasie po raz pier­ wszy założyła okulary. Pomiędzy ósmym a czternastym rokiem życia Nancy odczuwała głębokg krzywdę z powodu bliskiego zwigzku matki i brata. Nieustannie to­ czyła boje z bratem. Czuła się porzucona i zaczęła wgtpić w możliwość zaufania mężczyznom. Kiedy miała dwanaście lat, jej matka postanowiła opuścić ojca. Zmia­ na w rodzinie wprowadziła Nancy w wielkie zakłopotanie i wytworzyła zniekształcony obraz postrzegania zwigzków. W tym czasie jej okulary sta­ wały się coraz silniejsze. W wieku dwudziestu pięciu lat Nancy wyszła za mgż za mężczyznę, który nie zyskał aprobaty jej matki I przez następne trzynaście lat Nancy tylko dw a razy widziała się z matkg. W wieku czter­ dziestu dw óch lat jej lewe oko doświadczało znacznie w ięcej „braku ostrości" niż prawe. Kiedy spotkałem Nancy p o raz pierwszy, była zestresowang, przestraszong i w ycofang kobietg. Podczas pierwszych sesji zapoznała się ze zwlgzklem powyższych doświadczeń z wewnętrznymi decyzjami dotyczgcymi sposobu widzenia życia swoich rodziców: rów noległego postę­ pu krótkowzroczności z zachodzgcym i wydarzeniami. Widziała swoich ro­ dziców, w szczególności swojg matkę, jako niespełnionych. Nancy od ­ kryła, że powieliła ten wzór postrzegania w swoim życiu — żyła dla siebie i czuła się samotna. Po kilku tygodniach Nancy zaczęła panow ać nad swoim życiem. Usta­ nowiła now e ce le I zaczęła snuć marzenia, tworzgc nowy obraz oka Umysłu. Ćwiczyła oczy korzystajgc z ćwiczeń fitness wzroku I nosiła oku­

71

lary o zredukowanej mocy. Nancy zdała sobie sprawę z tego, że m ogła nadal tkwić w starym sposobie widzenia, w roli dziecka lub m ogła doko­ nać nowych wyborów — decyzji, które służyłyby jej w dorosłym życiu. Kiedy Nancy wybrała zmianę, jakość jej wzroku zaczęła się poprawiać. Początkowo poprawa była nikła i przelotna. Później przebłyski ostrego widzenia trwały kilka minut. Z czasem jakość jej wzroku podskoczyła do 95 procent, przy zastosowaniu okularów o zredukowanych soczewkach. Kiedy zamykała się w przeszłości, jakość jej wzroku spadała d o 70 pro­ cent. Oczy Nancy sq znakomitą metaforą przedstawiającą sposób, w ja­ ki łączą się wewnętrzna wizja oraz zewnętrzne widzenie/patrzenie. Nancy nadal jest na drodze d o odzyskania wzroku pozw alającego widzieć bez okularów, korzysta przy tym z soczewek o zredukowanej m ocy I uczestni­ czy w Innych doświadczeniach nastawionych na rozwój osobisty. Brenda nigdy nie potrzebowała okularów. Kiedy miała dziewiętnaście lat, u jej brata wykryto raka, po czym zmarł on po sześciu miesiącach. Trzy miesiące po je g o śmierci u Brendy stwierdzono krótkowzroczność. Niedługo po tym jej prawe oko zaczęło skręcać d o środka. Brenda gor­ liwie nosiła swoje nowe okulary, sądząc, że jej w ada zostanie skorygowa­ na. Chociaż okulista sugerował operację oka, Brenda zdecydow ała się poczekać. W wieku dwudziestu jeden lat podjęła nową pracę, która okazała się bardzo stresująca. Po ośmiu godzinach pracy za biurkiem jej prawe oko było zm ęczone I jeszcze bardziej skręcone d o wewnątrz. Dwa lata później Brenda usłyszała o prowadzonych przeze mnie b a ­ daniach I poprosiła o uczestnictwo. Skarżyła się, że przyjaciele z pracy dokuczają jej z powodu „śmiesznego" oka. Pierwszym krokiem był dobór odpowiednio zredukowanych szkieł kontaktowych (Brenda nie chciała nosić okularów). Po dw óch miesiącach ćwiczeń — przez krótkie okresy czasu — zaczynała widzieć obydw om a oczami. Pew n ego dnia, podczas wykonywania żmudnego ćwiczenia, Brenda wykrzyczała swoją frustra­ cję. Przypadkowo popatrzyła na tablicę testową wzroku I krzyknęła p o­ nownie. Jakość jej wzroku wzrosła o 40 procent. Skonsultowała się później z pracownikiem socjalnym, z którym współpracowałem wówczas w ramach prowadzonych badań, Brenda dowiedziała się, że p o śmierci brata zablokowała swoją ekspresję. Stała się introwertyczna i trudna w e współżyciu. W ciągu kolejnych sześciu miesięcy Brenda robiła stałe p o­ stępy. Ujawniała w ięcej oznak m ówiących o stosowaniu obu oczu, obraz samej siebie uległ poprawie I osiągała więcej sukcesów w pracy. Jed­ nakże napięcie w miejscu pracy wzrastało. Zbyt trudno było wytrzymać dokuczliwe uwagi, komentujące zwracanie się oka d o środka. Brenda zrezygnowała z programu fitness wzroku.

72

Rok później spotkałem Brendę ponownie. Przeszła operację chirurgicz­ ną „wzm acniającą" prawe oko. Ponieważ miała za sobą trening w pro­ gramie fitness wzroku, jej oczy pracow ały razem. Kiedy się rozstawaliśmy, Brenda z ekspresją krzyknęła: „... I w ychodzę za mąż w przyszłym tygo­ dniu!"

Podobnie jak w przypadku N a n cy i Brendy, twój obecny p o ­ ziom jakości w id zen ia m o że pozostaw ać p od w p ły w e m w y d a ­ rzeń z przeszłości, które zainicjow ały p od szyty strachem lub ograniczony rodzaj percepcji oczu i umysłu. Potrafisz jednak zdjąć „filtry ", które m ogą przesłaniać twoją w ew nętrzną w izję. W ramach ćw iczenia znajdź spokojne miejsce, g d zie m ożesz za­ mknąć oczy. Oddychając i relaksując ciało, cofnij się w czasie, przemierzając w ideotekę w yd a rzeń w oku sw ojego umysłu. (A l­ ternatywnym ćw iczeniem jest zastosowanie tej procedury p rzed zaśnięciem. N iech sny o p o w ied zą ci o odnośnych w y d a rze ­ niach.) Spójrz na w ydarzenia, które są p o zyty w n e i negatywne. Zidentyfikuj doświadczenia, które m ogły zło żyć się na reakcje lę­ k ow e oraz decyzje podjęte p rzez oko umysłu w celu ochronienia ciebie. Dobrą zasadą jest spojrzenie w przeszłość na dwanaście do osiemnastu m iesięcy p rzed pojaw ien iem się sym ptom u lub założeniem okularów . K ie d y otw orzysz oczy, badaj znaczenie te­ go, co zobaczyłeś. Jak mają się wcześniejsze obrazy oka umysłu do obecnego p oziom u jakości w idzenia? Teraz jesteś g o to w y d o tw orzenia n ow ych zdarzeń. Zaplanuj jakieś ekscytujące, n o w e dośw iadczenie, które w p łyn ie na pod ję­ cie n ow ych d ecyzji dotyczących tego, co aktualnie w id zisz. Sporządź listę rzeczy, które lubisz robić w ramach rekreacji, w pracy, w dom u, w rodzin ie i w zw iązku z bliską ci osobą. W y ­ bierz takie zdarzenia, które dadzą ci uczucie spełnienia, są za­ bawne oraz trudne. Postaw sobie w y zw a n ie nie noszenia okula­ rów lub szkieł kontaktowych. Jeżeli p o zio m jakości tw ojego w zroku jest niski, za łóż soczew ki o zredukowanej mocy. M ożesz zadzw on ić d o sw oich ro d zic ó w i p ow ied zieć im, że ich kochasz, skontaktować się ze starym przyjacielem , zobaczyć d ob ry film,

p o je c n a c n a nari-y,

ow i L g .u u i .m ,

- j- ,^

szukać książki w księgarni lub iść na tańce. Zobacz, czy potrafisz doświadczać każdego n o w ego zdarzenia w życiu jako daru. Zobacz, jaka nauka tkw i w e wszystkim , co w i­ dzisz. Sprawdzaj stan swojego w zroku w czasie każdego n ow ego doświadczenia. Pamiętaj o tym, żeb y kochać swoją „n iew yraźność".

Rozdział 9

Strach i gniew: ich wpływ na wzrok Widzieliśmy, że w ydarzen ia i p rzeżyte dośw iadczenia oraz efe­ kty podjętych decyzji są czynnikam i, które pow strzym ują cię od potencjalnie d obrego i m o żliw e g o do odzyskania w zro k u (z o ­ bacz rozdział 8). Jestem przekonany, że lęk oraz stłum iony gn iew są w spóln ym m ianow nikiem , o d p o w ie d zia ln ym za znaczny w pływ tych w ydarzeń . U w aża się, że te em ocje są p rze ch o w y w a ­ ne zarówno w umyśle, jak i w ciele. Trudno mi było pojąć, w jaki sposób dośw iadczenie strachu i/lub gn iew u zm ienia jakość w i­ dzenia, d opóki optom etra Robert Pepper nie zapoznał m nie z p o ­ mysłem pracy z pacjentami p rzy użyciu dużej trampoliny. W yobraź sobie, że m asz ze mną sesję. W kładasz w y g o d n e obranie, zdejm ujesz okulary i szkła kontaktowe. W id z is z dużą a'npolinę w środku d u żego pokoju z od p o w ied n io w ysok im fu fi tem. W ch od zisz na tram polinę i zaczynasz skakać, w y k o n u ­ j e przed sobą n iew ielkie koliste ruchy rękami. P o p rzyp o m n ie­

74

75

niu uświadam iasz sobie, że p łytko oddychasz. Zauw ażasz, że

ją na ciało, a zw łaszcza na mięśnie oka. M ożesz później ćw iczyć

tw oje oczy są przykute do jednego miejsca. Czujesz napięcie

swoje oczy, stosując opisany w rozd ziale 12 program fitness

mięśni oczu, szyi i ramion. M ożesz także zauw ażyć, czy n ow a sy­

wzroku. W m iarę doskonalenia się w ćwiczeniach, będzie popra­

tuacja stwarza uczucia lęku i napięcia w klatce piersiowej i w ż o ­

wiać się twój w zrok. Jeżeli faktycznie skakałeś w górę i w dół,

łądku.

wykonując ćw iczenia oka umysłu, monitorując p rzy tym w s z y ­

Po chw ili zaczynasz doskonalić się w skokach na tram polinie

stkie zm ienne (na d w a skocz na kolana, licz na głos numer każ­

i rozluźniasz się. Rozglądasz się dookoła i zauw ażasz p op raw ę

dego skoku, na pięć klaśnij w dłonie, na osiem odbij się siedze­

w sw oim naturalnym stanie w idzenia. K ied y się uśmiechasz, sły­

niem, pamiętaj p rz y tym o oddychaniu i mruganiu), stwierdziłeś,

szysz kolejne polecenie: „T eraz odbij się siedzeniem, a potem

że nie m a za w ie le czasu na m yślenie o czym kolw iek innym niż

spadnij na podciągnięte kolana". Początkow ą reakcją ciała jest

o teraźniejszości. Być obecnym tu i teraz jest w ażną zmienną. Je­

zn o w u napięcie. K ied y w yob razisz sobie lądow anie na siedzenie,

żeli zaczniesz m yśleć o przeszłości lub m artw ić się przyszłością,

poczujesz strach p rzed upadkiem. M ożesz sobie pom yśleć:

twój teraźniejszy stan „b ycia " załam ie się. G d y tak się stanie, tw o ­

„Z w ariow a łeś, nie potrafię tego zrobić". Zachęcam cię d o obser­

je działanie rów n ież się załamie. A zatem pom yłka w ćwiczeniu

w ow an ia swojej p ostaw y obronnej oraz gniewu.

służy jako o d d źw ięk , przypom n ien ie o tym , że opuszczasz

N asze ćw iczenie w w yobraźn i trwa dalej, a w zo rzec lęk /gn iew p ow tarza się p rzy każdej now ej instrukcji: •

„L ic z odbicia od jednego do dziesięciu, na d w a odbij się z kolan, a na osiem z siedzenia."

•

„T o samo co przedtem , ale na pięć klaśnij rękami i p ow ied z: 'relaks'."

•

„T eraz licz odw rotnie, od dziesięciu d o jednego i niech d w a zam ieni się z osiem, osiem stanie się pięć, a pięć stanie się d w a ."

teraźniejszość. T w o je reakcje na te „p r z e r w y " p ozw o lą ci d o­ świadczyć w ew n ętrzn ych lęk ó w lub tłum ionego gniewu. Po czterech godzinach pracy na tram polinie dalekow zroczna Jill, w ie k szesnaście lat, relacjonowała: „Byłam zadziwiona tym, jak bardzo sfrustrowałam się, kiedy nie mo­ głam zrobić czegoś tak prostego jak skakanie i wypowiadanie słów. Kie­ dy przypomniałeś mi o oddechu i o odczuwaniu tego, c o jest w e mnie, nagle wrzasnęłam tak, jak c h cę to zrobić w stosunku do mojej matki. Po sesji poczułam ulgę. Moje ciało i oczy były rozluźnione. Mogłam skon­ centrować oczy bliżej nosa i łatwiej czytać."

C z y nasza w yob rażon a sesja stw orzyła faktycznie jakieś w rażenia lęku lub gn iew u w tw oim ciele? Jeżeli tak, to doświadczyłeś, jak

M oje kliniczne obserwacje tego zjawiska oraz osobiste d o ­

przeciążenie tw ojego oka umysłu w y tw a rza lęk. Jest to strach

świadczenie sugerują, że jeśli jesteś krótkow zroczn y, to p ra w d o ­

przed nieznanym, strach p rzed porażką i odrzuceniem. W w ię ­

podobnie spędzasz du żo czasu na badaniu przeszłości w sw oim

kszości życiow ych sytuacji m yśli i uczucia dotyczące lęku oraz w y ­

oku umysłu, patrząc na stare w ydarzenia, doświadczenia i d ecy­

nikające z nich napięcie mięśni pozostają niezauważone, lecz te

zje. W ykształciłeś szeroki zasób argum entów wyjaśniających,

uczucia, nawet jeśli nie zostały uznane, trafiają w ostateczności do

dlaczego jesteś tym, kim jesteś i dlaczego w id zis z w taki właśnie,

mięśni oka. T e mięśnie stają się napięte i m ogą doznać skurczu.

a nie inny sposób. T o tak jakby tw oje o czy usiłow ały patrzeć sto­

D ośw iadczenie z p ra w d ziw ą trampoliną jest jedną z m etod d o ­

sownie d o tw ojego wieku, ale tw oje oko um ysłu nadal ży ło w lę­

w iadyw an ia się o sposobie, w jaki tw oje m yśli i uczucia w p ły w a ­

ku i gn iew ie z przeszłości. Jeżeli z kolei jesteś dalekow zroczny,

76

77

praw dop od ob n ie spędzasz sporo czasu na zam artwianiu się tym,

T o samo podejście m ożesz zastosować d o obiektów w świecie,

co będziesz robić w przyszłości. Jak zatem jest teraz z tw o im w idzen iem ? M usisz nauczyć się

zarów n o w okularach, jak i z zastosowaniem szkieł o zreduko­ wanej m ocy. W ten sam sposób m ożna pracować z tablicami te­

p rzebyw ać w teraźniejszości, będąc p rzy tym św iadom ym , skąd

stow ym Eye-C (zobacz ro zd zia ł 12). P o zw ó l, b y oko umysłu w i­

p rzyb yw asz i dokąd zm ierzasz. K ied y relaksujesz m yślenie sw o ­

działo w yra źn ie za pom ocą stworzonej m apy wizualnej. Skon­

jego oka umysłu, swoje ciało i mięśnie oka, jesteś bardziej

struuj na przykład obraz tw ojego ulubionego sklepu w a rzy w n e ­

w teraźniejszości. W prow ad zen ie oka umysłu do teraźniejszości

go. W yo b ra ź sobie, ż e m asz pustą lodów kę, a ty id ziesz w zd łu ż

m oże pom óc w procentowej pop raw ie tw ojego w zroku, ro z w i­

półek, w ybierając soczyste jabłka, czerw on e pom idory, zielon y

nąć szersze zastosowanie oczu i rozszerzyć pam ięć oraz zdolność

seler i pom arańczow ą marchewkę. Prześledź ciąg w ydarzeń

czytania. Inny sposób osiągania tego został n azw an y p rzez Roberta Pep-

zw iązan y z procedurą ustalania ceny. A lb o — jadąc autostradą — zobacz w yraźn ie w oku umysłu drogow skaz, inform ujący cię

pera „tw orzen iem m apy w izualnej". W tw orzeniu m apy w izu a l­

o zjeździe. Jaki ma kolor, kształt, jaką wskazuje odległość i jakie

nej budujesz plan um ysłow y, strategię dotyczącą tego co robić.

ma rozm iary? P o w tó rz tę czynność z zastosowaniem tablic Eye-

K ied y ju ż taka mapa zostanie stworzona w oku umysłu, proces

C. Bez napinania w zrok u zobacz kontury liter, popatrz na białą

fizyczn ego w id zen ia będzie kierow an y w sposób bardziej zrela­

przestrzeń i przypom n ij sobie w y g lą d tych liter. Zastosuj tw orze­

ksowany. W e ź m y słow o Louisiana. W yo b ra ź sobie skakanie na

nie m apy w izualnej d o poszerzenia w yob ra źn i w zrokow ej. W tej

tram polinie z rów noczesnym w y p ow ia d a n iem tego słowa bez

sposób rozw in iesz w sobie zaufanie do tego, co aktualnie w i­

żadnej m apy w izualnej lub b ez wcześniejszej próby. Jeżeli bę­

dzisz. Pow strzym asz wkradanie się w teraźniejszość reakcji lęko­

dziesz m yślał o tym , jak w y p o w ia d a ć słow o Louisiana, zużyjesz

w ych oraz reakcji kierow anych gniew em . W efekcie tego bę­ dziesz jeszcze bardziej osadzony w ch w ili obecnej.

zb yt d u żo energii na myślenie. Twoja uwaga zostanie odsunięta od „bycia" zw iązanego ze skakaniem i widzeniem . Następnie utra­

Om aw ianie sposobów, w jaki strach i gn iew w ią żą się z jako­ ścią w zroku , p rz y w o d z i na m yśl niektóre z fascynujących o d ­

cisz kontrolę nad patrzeniem oczami w zrelaksowany sposób. M o żes z uniknąć tych przeszkadzających zakłóceń, doskonaląc

kryć, dokonanych w ramach badań nad lu d źm i o wielorakiej

się w pracy nad m apą umysłu. R o zw a ż p odzielenie słow a

na

osobowości. N a u k ow cy odkryli, że lu d zie o osobowości w ielora­

trzy segmenty: (1) L O U , (2) ISI oraz (3) A N A . Z zam kniętym i

kiej p otrzeb ow ali okularów o różnej m ocy dla każdej z tożsam o­

oczam i w yob ra ź sobie ramkę 1, L O U , a potem ramkę 2 i 3. K ied y

ści, co oznacza, że jakość w zrok u danej osoby jest odm ienna dla każdego stanu tożsamości.

obraz

tw ojego

oka umysłu

stanie się w yraźn y, pon ow n ie

w yob ra ź sobie skakanie na trampolinie. Teraz w y ob ra ź sobie

W ied ząc o tym, m ożesz uznać stosowanie soczew ek za rodzaj

ramkę 2, później 1 i w końcu 3. N a ile jesteś elastyczny w mani­

w prow adzania się w inny „stan osobow ości". Drobna nieostrość

pulow aniu tym i trzema ramkami w oku sw ojego umysłu? Za­

m oże w niektórych przypadkach frustrować cię lub naw et d o ­

uw aż, c zy w ytężasz w zro k b y w id zieć. Stosując sporządzanie

prow adzić d o w ybu chu strachu lub gniewu. Czasam i m ożesz

m apy w izualnej oraz równoczesne w yp ow ia d a n ie, nie stracisz

czuć, że nie jesteś sobą, jakbyś b y ł kimś innym. M o i pacjenci

ró w n o w a gi w trakcie w y siłk ó w zm ierzających do wykonania

twierdzą, że ten sposób w id zen ia p ozw a la im mentalnie p rzy p o ­

d w óch czynności na raz.

mnieć sobie przeszłe w ydarzenia i doświadczenia (w oku um y­

78

79

słu), szczególnie traumatyczne i zw iązane ze strachem. N a p rzy ­ kład:

wgMB ■ * *

iimlf"

5 S

W wieku dwunastu lat G eo rg e był świadkiem wypadku sam ochodo­ w ego, w którym poniósł śmierć je g o brat. W ypadek wstrzqsnqł nim. Oko­ ło dwanaście miesięcy później stwierdzono u G eorga krótkowzroczność. W wieku dwudziestu pięciu lat G eorge rozpoczqł program fitness wzroku. Ćwiczenia fizyczne zwiqzane z programem spowodowały rozluźnienie mięśni oka. Po kilku sesjach Georg zauważył, że w miarę wykonywanej pra­ cy oraz zmniejszenia poziomu napięcia uzyskiwał przebłyski wyraźnego wi­ dzenia. Z czasem d o świadomości przebił się lęk zwiqzany z wypadkiem samo­ chodow ym oraz gniew na kierowcę, który przyczynił się d o śmierci brata. G eorge pracow ał nad starymi uczuciami. Dzisiaj G eo rg e może legalnie prowadzić sam ochód bez soczewek korekcyjnych oraz wie, jak d ocen ić dar wynikajgcy ze śmierci brata.

U w oln ien ie od tłum ionego lęku i gn iew u m oże zatem p o z w o ­ lić ci na dośw iadczenie lepszej jakości w zroku . N a tym etapie program u fitness w zroku w ażn a jest obecność dośw iadczonej

umvsX Rozdział 10

Prawe oko, lewe oko

osoby. D obrym i osobami są doradcy psychologiczni, psycholo­ g o w ie , psychiatrzy, psychoterapeuci, terapeuci w zroku , nauczy­ ciele m etody Batesa i riberterzy. Poproś o pom oc przyjaciela. P ro w ad ź pam iętnik z zapisyw anym i uczuciami, m yślam i, snami i uzyskanym i osiągnięciami. Będzie to zapis tw oich postępów .

Najprawdopodobniej w raz ze swoim okulistą zakładacie, że jeśli w każdym z dołków (fovea) w ykazyw an y jest w yraźn y obraz, to twoje oczy pracują w harmonii. Zgodnie z m oim doświadczeniem, ma to miejsce tylko w tedy, g d y postępujesz jak wspom inany tuby­ lec, który w trakcie poruszania się p o dżungli korzysta ze swoich

W ksiqżce „Love Is Letting G o of Fear" Gerald Jampolsky napisał: „Wi­ dzenie to patrzenie z miłościg".

oczu na tysiąc sposobów. W chwili, kiedy masz tendencję do pa­ trzenia centralnego, zw iązanego z lewą półkulą mózgu, w ytw arza się nadmierne napięcie w procesie koordynacji oczu. N ie używasz oczu w taki sposób, w jaki robi to Buszmen, tak w ięc kontynuując badanie podstaw programu fitness wzroku, praw dopodobnie za­ uważysz, że każde z twoich oczu ma szczególny rodzaj widzenia. W m edycyn ie chińskiej praw a strona ciała zw iązana jest z eks­ presją (kontrola lewej półkuli m ózgu). L ew a strona jest bardziej przyjmująca (kontrola praw ej półkuli). Jeżeli p o d ą ży m y za tym sposobem myślenia, tw oje praw e oko (o którym m yślę jak o karrale) jest w yrażen iem ciebie i twojej w iz ji w świecie. T w o je lew e

80

81

oko otrzym uje w izu alne informacje ze świata. C zęścio w ym d o ­

gu dnia kanał, w którym masz w iększą percepcję? C z y dotarłbyś

w o d e m na to jest fakt, że praw a i lew a strona tw arzy nie są d o ­

nagle do em ocji wspom nianych w rozd ziale 9? C z y tw oje w id z e ­

kładnie takie same, podobnie jest z oczami. Badanie w yrazu tw a­

nie i patrzenie p op ra w iłob y się? C z y p opraw iłaby się jakość tw o ­

rz y i oczu, zarejestrowane na taśmie w id e o , p om ogło mi w d o ­ p row ad zen iu pacjentów do lepszego zrozum ienia dynam iki rela­

jego w zroku , czy jakości charakteryzujące daną półkulę m ózgu

cji p o m ięd zy p raw ym i lew ym okiem. W ramach ćw iczenia zdejmij swoje okulary lub szkła kontakto­

na to z odw rotnej strony — czy rozw ój jakości zw iązanych z jed ­

w e. Popatrz za okno na oddalon y obiekt, n aw et jeśli jest zam aza­ ny. N ie zamykając oczu, zakryj jedno oko, a później drugie. P o ­ wtarzaj to, d op ók i nie poczujesz, że spostrzegasz więcej w jed ­ n ym z kanałów. Zacznij m yśleć o swoich oczach jak o kanale dla energii, jak g d y b y prom ień lasera w yru szał z tw ojego praw ego oka i w p ad ał d o oka lew ego. Z au w aż, czy nie zaczynasz myśleć, że jedno z oczu jest dobre lub złe; zacznij elim inow ać takie sądy. Uznaj „silniejsze o k o " za kanał o w iększej percepcji, a drugie za kanał, który u czy się lepiej postrzegać. Ta zm iana w m yśleniu bę­ d zie tow arzyszyć tw ojem u oku umysłu. M ożesz od teraz odczuwać, że tw oja percepcja jest odm ienna lub taka sama w obu oczach. Jeżeli występuje różnica, m ożesz za­ cząć badanie m ożliw ych p rzyczyn mniej w yraźn ego w id zen ia w jedn ym z kanałów. Pom ocne m ogą być niektóre z dodatkow ych zasad m edycyn y W schodu. Jeżeli le w y kanał jest p ow iązan y z praw ą półkulą, to zg od n ie z filo zo fią chińską, m ożliw e, że le w e oko jest okiem żeń­ skim. Z go d n ie z tym sposobem myślenia, sposób w jaki używ asz le w e g o oka, odzw iercied la tw oje postrzeganie kreatywności, uczuć, zdolności do otrzym yw an ia miłości oraz d o wizualizacji,

i odpow iadające jej oko rów n ież zm ien iłyby się? Lub — patrząc ną stroną m ózgu sp ow od ow ałb y p op raw ę jakości w id zen ia w odpow iadającym jej oku? M o żliw e , że w celu p o p ra w y w id z e ­ nia na p ozio m ie oka potrzebow ałbyś najpierw zm ian y rodzaju myślenia, zw iązan ego z danym okiem. Beth, wiek trzydzieści dw a lata, była wziętq prawniczkę. Kiedy (zbliżajqc się do trzydziestki) uczęszczała na prawo, zauważyła, że obraz w jej lewym oku stał się zamazany. Sześć lat wcześniej przepisano jej okulary, lecz używała ich tylko w kinie oraz do nocnej jazdy samochodem. Skon­ sultowała się z lekarzem, a ten powiedział, że w lewym oku powstał astygmatyzm (nierówne zakrzywienie rogówki). Przepisano jej okulary z zaleceniem noszenia przez cały czas. Kiedy kilka lat później Beth skonsultowała się ze mnq, astygmatyzm uległ pogłębieniu. Wiedzqc, że astygmatyzm jest formq zniekształcenia, pom ogłem Beth popatrzeć na zniekształcenie d o ty czg cejej kobiecości. Na studiach prawniczych była jednq z trzech kobiet w grupie czterdzie­ stu mężczyzn. Beth czuła, że zaakceptow ała założenie, iż zaw ód prawni­ ka jest zaw odem męskim. Zrozumiała, że nigdy nie spotkała rzeczywiste­ go przykładu asertywnej postawy u kobiety. Z uwagi na brak lepszego modelu, wzorowała się na przykładzie kolegów ze studiów. Sesje fitness wzroku z Beth polegały na zastosowaniu zaślepki na prawym oku. Badała odbiór sygnałów za pom ocq lew ego kanału i wyrażała siebie oraz swojq kobiecość. Z czasem jej jakość wzroku powróciła do stanu, w ja­ kim była w wieku dwudziestu dziewięciu lat. Kiedy jakość jej wzroku popra­ wiła się, nie potrzebowała nosić okularów przez cały czas. Jej zwigzki pole­ pszyły się i relacjonowała, że jej uczucia sq bardziej zrównoważone.

jak rów n ież tw ój szerszy p ogląd na kobiecość. Przeciw ień stw o tych cech charakteryzuje praw e oko. Sposób, w jaki percypujesz

R ozw a żm y nieco głębiej zagadnienie roli płci oraz orientacji

za pom ocą p ra w ego oka, jest w skaźnikiem w id zen ia p rzez ciebie

wizualnej. W naszej kulturze m odel m ęskiego zachowania jest

sposobu w yrażania się, zdolności logicznych, analitycznych, inte­

nacechowany agresją, p rzew a gą lew ej p ółku li m ózgu, intelektu-

lektualnych oraz werbalnych. Jeżeli jest to praw dą, to im plikacje płynące z tego faktu są fe­

alizmem, w yraźn ą komunikacją. Jeżeli zablokow ałeś lub nie akceptujesz swojej pierw otnej męskiej roli — czyli sw ojego ojca

nomenalne. C o b y się stało, gd yb yś zakrył na kilka go d zin w cią­

to m o żliw e, że tw oje praw e oko od zw iercied li tę sytuację

82

spadkiem jakości w idzenia. L e w e oko od zw iercied liło b y stronę

ślepkę nieprzerw anie p rze z cztery godzin y. M ożesz dostosować

przeciw ną — postrzeganie matki oraz żeńskiego punktu w id z e ­

swój optym alny czas, zaczynając o d p ó ł godziny. Pow inieneś

nia okiem umysłu. Stopień w spółpracy oczu, m ierzon y stopniem

oczyw iście nosić zaślepkę tylko w sytuacjach nie stanowiących

jakości w id zen ia, m o że odzw ierciedlać zrów n ow ażen ie żeńskich

zagrożenia dla zdrow ia. Później m ożesz w ych od zić na d w ór.

i męskich atrybutów twojej osobowości.

W ielu m oich pacjentów b a w i się w łapanie i uprawia inne sporty,

Angela miała pięć lat, kiedy wraz ze swojq matkq odwiedziły mnie po raz pierwszy. O jciec opuścił je, gdy Angela była w wieku dw óch lat. W wieku trzech lat u Angeli rozwingł się zez zbieżny praw ego oka. Diag­ noza medyczna mówiła o uciekajqcym leniwym oku w powiqzaniu z dalekowzrocznosciq. Kiedy przepisano okulary, kosmetyczna zmiana wskazywała na wyprostowanie oczu. Jednak po kilku tygodniach, gdy Angela zdejm owała okulary, prawe oko skręcało jeszcze bardziej. Taki stan rzeczy utrzymywał się przez następny rok. Matka Angeli obaw iała się, że naturalny fitness wzroku jej córki w ydaje się pogarszać w miarę c o ­ raz większego polegania na okularach. Moje badania potwierdziły jej podejrzenia. A by przerwać tę zależność, przepisałem Angeli soczewki o sile zmniejszonej o jednq trzeciq. Korzystajq c z zaawansowanych ćwiczeń fitness wzroku (zobacz rozdział 12), An­ gela stopniowo uczyła się aktywizacji dołków (fo v e a ) obu oczu. Przez następne dwa lata Angela i jej matka systematycznie konsultowały się ze mnq. W tym czasie odkryliśmy głębokie poczucie urazy w stosunku do ojca, spowodowane jeg o odejściem. Miała możliwość obserwowania kilku przykładów męskich ról, które mogłyby pom óc jej w nauce wyrażania mę­ skiej strony, Jednak nauczyła się tłumić męskość. Jej spokojne, ciche i zalęk­ nione zachowanie odzwierciedlało brak równowagi. Uzbrojeni w tę wiedzę matka, nauczyciele i przyjaciele wspierali Angelę w rozwoju tej części osobowości. Nadal uprawiała również ćwiczenia fitness wzroku. Gdy Angela osiqgnęła wiek siedmiu lat, m ogła używać oczu d o patrzenia na każdq odległość, bez korzystania ze szkieł. Jej pra­ w e oko bardzo rzadko skręcało d o środka. Dobrze sobie radziła w szkole, a jej ekspresja stale się zwiększała. Jej matka relacjonowała, że Angela była znacznie bardziej zrównoważona.

A b y stw orzyć lepszą ró w n o w a gę tw o jego w id zen ia, ro zw a ż m ożliw ość p orozm aw ian ia ze sw oim okulistą o korzystaniu z za-

mając zakryty w a żn iejszy kanał postrzegania. Jeżeli jakość tw oje­ go w id zen ia jest stuprocentowa, nadal m ożesz nosić zaślepkę, aby pob u d zić tę część m ózgu , którą chcesz stymulować. N ie k tó rzy z m oich pacjentów w łą c zy li ideę stosowania zaślepki fitness w zro k u w rozw ój sw oich karier: Sylwia, wiek czterdzieści cztery lata, jest pianistkq. Jej naturalny fitness wzroku wynosi 100 procent, jednak wykazuje tendencję do korzystania z praw ego oka w większym stopniu niż z lew ego. Sylwia w czasie gry na pianinie również faworyzuje prawq rękę. Lewa ręka skłania się d o zbyt słabego nacisku na klawiaturę. Zakrywajgc cztery godziny dziennie swoje prawe oko w ciqgu dwu­ dziestu jeden dni, Sylwia sprawiła, że jej sposób gry zmienił się znaczgco. Dzięki lepszemu zrównoważeniu patrzenia obydw om a oczami, równowa­ ga przeniosła się do jej p alców i rqk. Sylwia nadal korzysta z zaślepki, gd y tylko poczuje brak równowagi.

K ied y zdejm ujesz zaślepkę, rób to p ow oli. Zauw aż kolory. P o ­ czuj jak to jest wspaniale m ieć zn o w u otwarte oboje oczu. C z y te­ raz doceniasz w pełni wartość posiadania dw ojga oczu? P ra w d o ­ podobnie poczujesz się znacznie bardziej zrów n ow ażon y. Ten w zrost jakości w id zen ia od zw iercied li się w twojej zdolności do efektyw niejszego korzystania z oczu w pracy, czytaniu i w upra­ wianiu sportu. Spraw dź, czy różnica percepcji poszczególn ych oczu zm niejszyła się, c zy też nie. Jak się czujesz? Odnotuj w s ze l­ kie fizyczn e lub emocjonalne objaw y, jakie miałeś podczas nosze­ nia zaślepki. P o d zie l się z kimś w ynikam i.

ślepki, założonej na kanał twojej większej percepcji (najpierw przeczytaj akapit o zaślepkach z rozdziału 12). M ógłb yś także na­ kleić zaślepkę na sw oich okularach o zm niejszonej sile, na odp o­ w ied n im oku. M oje odkrycia sugerują, że najlepiej jest nosić za-

P am ięta j: tw o je o c z y są c u d o w n e !

84

85

kul m ó zgu m oże być p row ad zon a zarów n o na p ozio m ie oczu, jak i na m entalnym p ozio m ie oka umysłu. Ć w iczenia zaw arte w tym rozd ziale nauczą cię, jak to jest, g d y czujesz i w id zis z oczam i, które działają zespołow o. Pamiętaj o tym, b y w yk o n yw a ć ćwiczenia z m inim alnym w ysiłk iem oraz napięciem, nie przeryw ając oddychania, mrugania i rozciągania mięśni oka. Innym i słow y, nie „w ysilaj się" b y zrobić ćwiczenie. N ie ch ćw iczenie p o p ro w a d zi cię d o poczucia zespołow ej pracy oczu. C z y zm ian y w tw o im myśleniu, postawie ciała, p orze dnia lub zm iany soczew ek pozw alają ci na zróżn icow an e postrzega­ nie? Skorzystaj z ćw iczeń fitness wzroku, b y poznać siebie oraz swój styl w idzen ia. N ie ma ani dobrego, ani złego sposobu w y ­ konyw ania ćwiczeń. Istnieją proste m etody pozw alające odkryć jakość całościow ego działania obu półkul m ózgu.

Rozdział 11

Zabawa w strzelanie kciukiem

Współpraca obu półkul mózgu

U siądź w y go d n ie na krześle, z opartym i plecami. N ie ma znacze­ nia, c zy u żyw a sz sztucznych soczew ek czy nie. W yciągnij p rzed W spółpraca obu półkul jest ostateczną kontrolą nad sposobem

siebie rękę z w ystaw io n ym kciukiem, nieco ponad linię wzroku.

w id zen ia oka umysłu oraz faktycznego patrzenia oczami. Jest to

Spójrz na kciuk. C z y jesteś św iad om y oddechu? C z y zagapiłeś się

relaksacyjne ujednolicenie kanałów p ra w ego i lew ego

oka.

na kciuk? M rugaj i oddychaj, patrząc bez p rze rw y na kciuk, o d ­

W spółpraca obu półkul jest sposobem na pełne zaakceptowanie

notuj wszystko, co się znajduje w o k ó ł niego. T w o je oczy będą

siebie. Pom aga w id zieć przeszłość jako etap p rzygotow u jący do

zogniskow ane na kciuku i zw rócon e do środka (scentrowane).

miejsca, g d zie znajdujesz się teraz, oraz do spostrzeżenia, że to

Kciuk będzie w id zia n y stosunkowo w yraźn ie (w id zen ie central­

co w id zis z teraz jest odbiciem przeszłości. W izja jutra m o że być

ne), podczas g d y tło b ęd zie rozm azane (w id zen ie peryferyjne).

wszystkim , czego zapragniesz. Doceń swoją doskonałość i p o ­

Teraz skoncentruj się na obiekcie oddalonym . Zobacz, czy

zw ó l sw oim oczom w idzieć. W e w cześniejszych rozdziałach miałeś okazję uczyć się jak u ży ­

kciuk ma obraz p od w ójn y, czyli czy są obecne d w a kciuki. Jeżeli nie, to mrugnij i zakryj jedno oko, później drugie, d op óki nie uka­

w ać oczu oddzielnie. Sprawdzałeś także jakość w id zen ia każde­

żą się d w a kciuki. (Jeżeli masz „uciekające" oko, m ożesz nie za­

go oka. N astępn ym krokiem jest p ozw olen ie, b y tw ój m ó zg na­

uw ażyć dw óch kciuków. T w ó j m ó zg m ó gł nauczyć się odcinać

u czył się, jak w y g o d n ie połączyć d w a kanały. Stanowi to w y ż s z y

obraz dochodzący z jednego z oczu.) Obserwuj, czy k ażd y z ob­

stopień fitness wzroku. Jest to zaakceptowanie w szystkich dzia­

razów kciuka jest w yraźn y. K ied y m ożesz zobaczyć d w a o d d zie l­

łających w tobie sił. Tak jak inne ćwiczenia, współpraca obu p ół­

ne kciuki, stanowi to w skazów kę, że obie półkule tw ojego m ózgu

86

87

zaczynają współpracować. C z y kciuki mają różne rozm iary? Eks­ perymentuj zmieniając ogniskową; patrząc na obiekt oddalony i później na kciuk. Jeżeli zm ieniasz dystans patrzenia, to czy m o ­ żesz utrzym ać tę samą w ielkość kciuków? C o stanie się, k ied y za­ ło żysz zaślepkę na oko, które w yraźniej postrzega kciuk? K ied y p on ow n ie popatrzysz d w om a oczam i na kciuk, to czy mają różne rozm iary? Jak na w id zen ie kciuków w p ły w a oddychanie, stanie na nogach, stanie na jednej n odze oraz leżenie? Zauw aż, kiedy jeden kciuk jest w yżej, a drugi niżej. C o stanie się, g d y poruszysz lew ym uchem w stronę lew ego ramienia? C z y kciuk p ołożon y w y że j w y glą d a teraz na w y ż s z y czy niższy? Ustawienie g ło w y w p łyn ie na to, w jakim stopniu sygnał z każdego oka jest akcep­ tow an y p rzez m ózg. Jeżeli czytasz w łóżku lub leżysz na boku,

zmaleje jakość w id zen ia d w o jgie m oczu, zaś współpraca obu p ół­ kul m ózgu stanie się mniej efektywna. K ied y w yszkolisz się w utrzym yw aniu obrazu dw óch stosun­ kowo w yraźnych kciuków, w e ź książkę. Um ieść kciuk w p oło­ wie odległości p om ięd zy książką a tw oim i oczami. Czytając dru­ kowany tekst, przesuwaj kciuk w raz z ruchem oczu. Zauważ, że podczas używ ania o b yd w u oczu (oraz postrzegania obrazu dwóch kciuków), m ożesz zobaczyć w szystkie słow a na stronie. Zrób eksperyment, zamykając jedno oko. Zaobserwuj z kolei, że niektóre ze słów nikną, p on iew aż kciuk blokuje część pola w id z e ­ nia. N iech kciuk odpow iadający gorzej postrzegającemu kanało­ w i leży p o w y że j czytanych p rze z ciebie słów. Pamiętaj, że p rzy )ednoczesnej pracy d w o jga oczu b ęd ziesz w id zie ć d w a kciuki. Je-

88

żeli jeden z kciu ków znika, obserwuj c zy za gin ion y kciuk p ow ra ­ ca. N ie zapom inaj o mruganiu, oddychaniu i zasłanianiu (palm in g) oczu. Jeżeli zanadto w padasz w stan „działan ia", m ożesz spostrzec, że jeden z kciuków znika, a drugi m oże zakryw ać słow o(a), które starasz się odczytać. O znacza to przesunięcie się w kierunku aktywności cechującej p rzew a gę lew ej lub praw ej półkuli m ózgu.

W zależności od stopnia jakości w id zen ia, środk ow y obraz m o ­ żesz w id zie ć na jeden z poniższych sposobów: •

kółko zew nętrzne i w ew nętrzne

•

słow o SEEING

• •

Taki stresujący brak ró w n o w a gi zdarza się, k ied y sygnał z kanału jedn ego oka nie jest akceptowany p rze z m ózg. O d czasu d o czasu w ciągu dnia w ykonaj ćw iczenie „strzelania kciukiem ", aby spraw dzić p o zio m jakości w id zen ia p rz y jedn o­ czesnym użyciu obu półkul m ózgu. Oddychaj, mrugaj i zasłaniaj oczy, aby utrzym ać stan współdziałania obu półkul.

słow o SEEING, lecz z kilkoma n iew idoczn ym i literami lub z literami wpadającym i na siebie słow o SEEING z L na górze i R p o d spodem wiersza w jed ­ nej linii

•

m oże się w ydaw ać, że w ew n ętrzn e kółko zbliża się w tw oim kierunku.

W miarę zm ieniania się jakości w id zen ia, zm ienia się także spo­ sób postrzegania. Optym alny, zło żo n y z

obrazu obu oczu

(d w óch półkul) p ozio m w idzen ia, b ęd zie w y tw a rza ł doskonale w yraźn y w ew n ętrzn y obraz. Zobaczysz stabilne L i R oraz słow o

Zabawa kółkami Przypom n ij sobie, jak to jest, k ied y krążysz oczam i. U staw książ­ kę w ten sposób, aby kółka na ilustracji zn ajdow ały się w o d le­ głości czterdziestu centym etrów o d tw oich oczu. Skrzyżuj deli­ katnie oczy, d op óki nie pojaw ią się trzy koła. O braz m oże się za­

SEEING. L itery nie będą się poruszać. Będziesz m ó gł patrzeć z różnych odległości, dostrajając o czy i utrzymując obraz trzech rysunków. K ie d y opanujesz fazę w id zen ia skrzyżow an ym i oczam i, bę­ dziesz g o to w y do wykonania ćw iczenia w o d w rotn y sposób. T ym razem popatrz w dal i podsuń obrazek do góry, z pozycji

m azyw ać. O ddychaj regularnie i skrzyżuj o czy troszkę bardziej

poniżej twojej linii w idzenia. M o ż e cię kusić, aby popatrzeć na

lub nieco mniej. C z y stopień zam azania wzrasta, c zy też się

tarczę, jednak staraj się utrzymać u w agę skupioną w oddali. O d ­

zmniejsza? P o w tó rz ten proces. Spójrz w dal poza ilustrację, aż

kryjesz punkt, w którym pojaw ią się trzy kółka. O d p o w ie d z na

środ k ow y obraz nie ukaże się w yraźnie. C o w id zisz?

zadane wcześniej pytania i badaj różne fa zy jakości w idzen ia i doświadczanej percepcji. Ć w iczen ie fitness w zrok u nauczy w sp ółp racy mięśnie o d p o ­ w iedzialn e za krzyżow an ie oczu (centrowanie) z m ięśniem ogn i­ skującym (rzęsk ow ym ) oko. Jeżeli m ięśniom od p o w ied zialn ym za k rzyżow an ie oczu brakuje sprawności, automatycznie w y tw a ­ rzasz nadm ierne zogniskow anie, co m oże przyczyn ić się do ro z­ woju bliskow zroczności lub astygm atyzm u. Jaka jest elastyczność tw ojego w zroku ? C z y dzięki sk rzyżo w a­ niu oczu m ożesz w y tw o rzyć obraz trzech kółek, a potem patrzyć

w dal? Zmieniaj odległość patrzenia (raz bliżej, a raz dalej). Pa­

Krok 1

miętaj o oddychaniu, mruganiu, ziew an iu i gim nastyce mięśni

Zacznij od lew ego górn ego rogu i p o w ie d z na głos kie­ runek każdej ze strzałek. C z y poruszasz rękami? C z y ru­

oka. P o pięciu lub dziesięciu minutach praktyki zasłoń oczy.

szasz głow ą? C z y m ó w isz to płynnie? C z y jesteś św ia­ d o m y oddychania? C z y napinasz się, żeb y zobaczyć

Zabawa z okiem umysłu

strzałki? C zy twoja gło w a i szyja w ysuw ają się d o p rz o ­

Najlepszą rzeczą po tram polinie jest odskocznia lub minitrampo-

du? (U W A G A : w każdym z następnych kroków odpowiadaj na te pytania.)

lina. Jeśli masz dostęp do któregoś z tych urządzeń, podskakuj i wykonuj ćw iczenia opisane w rozd ziale 9. R ozw in iesz w ten

Krok 2

o którym m ówisz. Następnie zrób to na odw rót, od pra­ w ej d o lewej.

sposób w id zen ie za pom ocą oka umysłu. Jeżeli skocznia jest zb yt mała, nie wykonuj pod skok ów na siedzeniu i na kolanach! Krok 3

Gra w strzałki Skopiuj poniższą ilustrację ze strzałkami i umieść ją na ścianie. Stań lub usiądź b ez szkieł korekcyjnych w takiej odległości, z któ­

Teraz m ó w na głos i używaj ręki, aby wskazać kierunek

U ży j praw ej ręki, żeb y pok azyw ać na praw o, a lewej, że ­ b y w skazyw ać na lew o, praw ej d o g ó ry i lew ej na dół.

Krok 4

Zrób odw rotność kroku 3.

Krok 5

O kiem umysłu w y ob ra ź sobie, że strzałka obróciła się

rej z trudem m ożesz odgadnąć kierunek strzałek. Znajdziesz się

o ćwierć obrotu w kierunku p rzeciw n ym d o ruchu

w — jak to n azyw am — „zam azanej strefie". Dla niektórych m oże

w sk azów ek zegara. W y m ó w ten kierunek b ez w sk a zy­

to być dwadzieścia pięć centymetrów lub bliżej, podczas g d y dla

wania ram ieniem lub ręką. Obserwuj, czy występują ja­

innych m oże to być od trzech do sześciu metrów. Jeżeli stoisz, roz­

kieś zm iany w tw o im rytmie. N iech później tw ój przyja­ ciel albo ktoś z rod zin y klaszcze rytm icznie w dłonie; za

łóż równomiernie ciężar dała na obu stopach. W e ź trzy głębokie

k a żd ym razem, g d y usłyszysz klaśnięcie, n azw ij kieru­ nek przekręconej strzałki. Obserwuj, jak w p ły w a na cie­ bie klaskanie. C z y utrzym ujesz ten sam p o zio m pracy obu półkul m ózgu, czy też zdarzają się przerw y? Krok 6

P o w tó rz krok 5, wskazując tym razem kierunek ręką, podczas m ów ienia o zw rocie strzałki.

Krok 7

P ow tó rz krok 5, ale teraz pokaż rękami kierunek, w któ­ rym wskazuje w id zia n a p rze z ciebie strzałka. Odnotuj w rażenia dobiegające z ciała. Jak na nie reagujesz? C zy jesteś w zbu rzon y, załamany, c zy też uw ażasz ćw iczenie za w yzw an ie?

Ćw iczenie ze strzałkami jest szczególnie pom ocne osobom , którym p ow iedzian o, że mają ograniczoną zdolność uczenia się lub

92

93

że są dyslektykam i. Istota tego ćw iczenia w y m a ga w spółpracy obu półkul m ózgu, a to uczy radzić sobie z przeciążeniam i. P o ­ praw ne w ykon an ie k ażd ego kroku stymuluje praw dopodobnie zw iększoną ilość połączeń neuronowych w m ózgu. M o i pacjenci często stw ierdzają b ól g ło w y p o w ykonaniu ćwiczenia ze strzał­ kami. Pam iętam nastolatkę, która p o w ykonaniu tego ćwiczenia pow iedziała, że czuje jakby praw a strona jej g ło w y stanęła w o g ­ niu. (Jeżeli odczu w asz tego rodzaju sensacje, zasłoń oczy i p rze­ rw ij ćw iczenie.) Im bardziej się rozlu źnisz lub p o prostu „b ęd ziesz", tym lepsza

® p s z y

staje się współpraca obu półkul m ózgu. Zaprzestań ch w ilow o analizowania. Zaufaj oku umysłu oraz intuicji. N iech ćw iczenie przebiega „sam o". Ć w iczen ia fitness w zrok u m ożna praktyko­ wać zaw sze, k ied y pragniesz odbiec od codziennej rutyny. W y ­

Rozdział 12

konuj ćw iczenia przynajm niej p rzez pięć minut, ale nie dłużej niż godzinę. N a całość efek tów składają się: p opraw a efektywności, lepsza przejrzystość kom unikow ania się, m niejsze napięcie oczu,

Trzy etapy poprawy wzroku

p opraw a kondycji fizycznej i m niejszy stopień uzależnienia od okularów. W jakich sytuacjach, w warunkach zw yk łego życia,

Przedstaw iony w tym rozd ziale trzyetapow y program p op ra w y

m ożesz skorzystać z poczucia „kooperacji półkul m ózgu "?

w zroku b ył p rzedm iotem badań klinicznych. (Zobacz dodatek z podsum ow aniem badań.) Poszczególne części składow e są

Ciesz się z nowego sposobu widzenia

opracowane jako etapy pracy nad całym program em . P o z w ó l jed ­ nak, aby in dyw idu aln e p otrzeb y oraz sytuacja określiły tw ój sto­ pień zaangażowania. M o żes z zechcieć w ybrać lub zaadaptow ać ćwiczenie, które stanowi szczególne w y zw a n ie dla tw o jego w z r o ­ ku. Jeżeli tak, to radzę, abyś przeskoczył na początek książki i przeczytał tekst zatytułow any „Jak korzystać z tej książki". Później przeczytaj rozd zia ł 12, aby zapoznać się ze w szystkim i opcjami. Lista „Z a b a w y w zro k o w e dla specyficznych niedom agań w zroku " (zobacz str.: 116), m oże być szczególnie użyteczna. T rzyetapow y, w pełni zaangażow any program w ym aga podję­ cia zobowiązań. P o pierw sze, kied y zobaczysz, jak d u żo jest do zrobienia k ażd ego dnia, m ożesz poczuć się przytłoczony. Pam ię­ taj jednak, że celem ćw iczeń jest w y tw o rzen ie now ych, zrelakso­

95

Z w ięk szo n y aspekt działania lub intensywne w ysiłk i niekonie­

w anych n aw yk ó w w zrok ow ych . N ieod łączn ym ryzyk iem jest ta­ ka m ożliw ość, że będziesz intensywnie „p ró b o w a ł" oraz „p rze ­

cznie są lepsze. Bądź czujny, sp o legliw y i św iadom y. W y b ierz ta­

rabiał" program — wpadając w pułapkę postawy: „b ez bólu nie ma efektów ". Książka „Zapom nij o okularach" jest oparta o m o­

ki moment, k ied y b ęd ziesz m ieć czas oraz wystarczające poczucie relaksu, aby zrealizow ać program .

del fitnessu, zaś badacze aerobiku i innych d zied zin fitnessu o d ­

W yb ierz stopień zaangażowania, pamiętając o tym, że jakość

kryli, że krótkie, nie pow odujące napięcia ćwiczenia są zd row sze

w id zen ia rozw ija się, k ied y istnieje rów n ow a ga p o m ięd zy b y ­

od długotrw ałych, p row adzących do napięć ćwiczeń. Podobnie

ciem i działaniem. Skup się na ćwiczeniach, które pom agają zre­

też, tw oje o czy oraz oko umysłu skorzystają z relaksacyjnego

laksować się, uzyskać ró w n o w a gę oraz płynność w życiu. Jeżeli

zaangażowania w zabaw y, co p o z w o li ci na używ an ie mięśni

złapiesz się na tym, że m artw isz się sprawami, których nie zrob i­

oczu oraz w zroku w naturalniejszy i bardziej harm onijny sposób.

łeś, w e ź głęboki w d ech i zm odyfiku j sw oje cele oraz program .

Zamiast myśleć o ćwiczeniach jako o gimnastyce oka, w yob raź

W id zen ie b ez okularów pojaw ia się p rz y udziale m inim alnego wysiłku. Baw się i śmiej się!

sobie, że są to zabawy. W ten sposób będziesz stym ulować hu­ m or charakteryzujący lew ą półkulę m ózgu, co z kolei w p łyn ie na rozw ój zdolności korzystania z obu półkul m ózgu jednocześnie.

Ćwiczenia trzech etapów

A b y w p ro w a d zić na trwałe n o w e zachow anie lub przełam ać stary nawyk, w ramach trzyetapow ego program u potrzeba od około dw udziestu jeden d o sześćdziesięciu dni. T w ó j m ó zg jest p rzyzw ycza jo n y do jednego sposobu w id zen ia świata. Teraz mu­ sisz go reedukować w sposób tak zaprogram ow any, żeby um o­ żliw ić zaistnienie n ow ych w z o rc ó w w idzenia. W yb ierz takie ćw iczenia i za b a w y w zro k o w e, które m ożesz praktykować codziennie p rzez piętnaście minut. C ały proces jest

Zanim rozpoczniesz p rzy g o d ę z trzyetapow ym program em , za­ poznaj się ze w szystkim i jego składnikami. C elem program u jest odzyskanie jakości w id zen ia na tylu poziom ach, na ilu jest to m o­ żliw e. N a przykład: •

rzen ie", najpierw jako w izję, a potem w postaci namacalne­ g o „obrazu ".

p od zielo n y na etapy rozw ojow e. K a żd y z n ow ych p o zio m ó w zw ięk s zy twój zakres uczestnictwa oraz świadom ość w zrokow ą. K a żd y z trzech etap ów w y zn a c zy przejście d o bardziej zr ó w ­

•

Stosowanie afirmacji, które odnoszą się do tw ojego wzroku oraz osobistych celów, spowoduje, że twoje myślenie oraz per­ cepcja oka umysłu skojarzą się z pożądanym i rezultatami.

n ow ażon ego sposobu w idzenia. Jednym z najbardziej znaczących odkryć, w ramach p ro w a­ dzonych przeze m nie badań, b yło to, że pacjenci rzeczyw iście ko­

Ustanow ienie celó w w ysu nie na p ierw szy plan tw oje „m a ­

•

Słuchanie relaksacyjnych nagrań zm ieni i zró w n o w a ży

rzystali z udzielanego im wsparcia w trakcie program u. Znajdź

w z o ry fal tw ojego m ózgu, pom agając w stosowaniu perce­

kogoś, kto m o że cię wspierać. Poproś tę osobę o m ożliw ość po­

pcji z zastosowaniem obu półkul m ózgu. M ożesz p rzepro­

dzielenia się twoim i wzlotam i i upadkami, poproś o słuchanie i za­

gram ow ać swoje w zorce m yślow e w najgłębszych kom ór­ kach m ózgu.

chęcanie cię d o dalszych ćwiczeń, kiedy będziesz załamany, oraz do świętowania twoich sukcesów. Twoją wspierającą osobą m oże być konsultant, okulista, przyjaciel, m ałżonek lub terapeuta.

96

•

Jedzenie bardziej

zrów n ow ażon ej, lepiej

zbilansowanej

żyw n ości zm ieni jakość składników o d żyw czych docierają­

97

cych do tw oich oczu. Struktura oka otrzym a terapeutyczny • •

struuj m arzenie lub w izję o sw oim d łu g o fa lo w y m zam ierzeniu,

Ć w iczen ia fizyczn e zredukują napięcie w mięśniach i p o ­

ostatecznym celu. M o ż e jest to całkowite p ozb ycie się oku larów

praw ią krążenie krwi.

lub zdanie egzam inu na p raw o jazd y bez konieczności używ an ia okularów.

Spędzanie czasu w naturalnym św ietle b ez okularów lub szkieł kontaktowych zaktyw izuje część m ózgu zw iązaną

•

•

M ożesz ży czyć sobie p o p ra w y naturalnej jakości w id zen ia oraz

z asym ilow aniem naturalnego światła.

stosowania słabszych okularów. N ie k tó rzy z w as m ogą w yob ra­

N oszen ie zaślepki na jedno z oczu zm odyfikuje percepcję te­

żać sobie znalezienie now ej pracy, zm niejszenie napięcia oczu,

go oka. N oszen ie zaślepki na d w oje oczu w y tw o rz y w iększą

ochronę w zro k u sw oich dzieci lub p op ra w ę kondycji fizycznej.

świadom ość w id zen ia p eryferyjn ego oraz lepszą ostrość •

W ten sam sposób postrzegam fitness w zroku . N a jp ierw skon­

p o zio m w itam in i minerałów.

K ażdy z tych celów ma bliższe w czasie, namacalne odnośniki.

w zro k u b ez szkieł korekcyjnych.

Lubię stawiać krótkoterminowe cele na w id oku i w id zieć wyniki.

Praktykow anie zabaw fitness w zrok u zw ięk szy tw oją św ia­

Zobrazuj swój cel dalekosiężny, jakby był skojarzony z w idzeniem

dom ość struktur oka, zredukuje napięcie i p opraw i w izu a l­

peryferyjnym (które w iąże się z siatkówką oraz przyszłą „w izją"),

ne oraz całościowe funkcjonowanie ciała.

zaś swoje bliższe cele — bezpośrednie, konkretne efekty — z pa­

Zapisyw an ie codziennych reakcji p o z w o li ci na uzyskanie

trzeniem (co łączy się z dołkiem — fovea — i co zaczynasz w idzieć

informacji zw rotnej o tw oich postępach. N a następnych stronach znajduje się dokładniejszy opis elem en­

teraz). Przypomnij sobie, że widzenie centralne (patrzenie) pozwala ci zidentyfikować bieżące aspekty żyda. Siatkówka (wizja) pozwala

tó w program u. Zapoznaj się z tym, co zaw iera każda z części, za­

na obserwowanie przyszłośd lub bardziej peryferyjnych aspektów

nim faktycznie rozpoczniesz w drażanie program u. N iektóre

widzenia. Wszystko, co chcesz uzyskać w żydu, zaczyna się od zde­

z ćw iczeń m ogą być łatwe, p on iew aż jesteś św iadom y procesu,

finiowania odległego celu i ustanowienia celów mniej oddalonych.

inne m ogą stanowić w iększe w yzw a n ie. Realnie ustanawiaj cele

Otwiera się tutaj szansa na uruchomienie procesu tworzenia twoich

program u. Zazw yczaj lepiej jest stopniow o angażować się w każ­

wizji i marzeń (cel dalszy) oraz bliższych celów żydowych.

d y rodzaj aktywności.

N a początek trzyetapow ego procesu w y p is z swoje d łu g o i krótkoterm inowe cele, w odniesieniu do kariery, pracy, z w ią z ­ ków, pieniędzy, oczu, w zroku , diety i ćwiczeń. Kwestia karie­

Ustanawianie celów i definiowanie tego, co chcesz widzieć

ry/ pracy d otyczy tych, którzy zamierzają dokonać zm ian w tej

K iedy myślę o celach, przypom inam sobie o różnicy w rozumieniu

wielu spośród moich pacjentów, w miarę p opraw y wzroku, doko­

słowa cel. Tw ój cel jest zamierzeniem długoterminowym, jak na

nało pozytyw nych posunięć w tych dziedzinach. Jednym z daleko­

przykład wycieczka do Chin. Celami krótkoterminowymi, które

siężnych celów m oże być na przykład uzyskanie pracy w zaw odzie

musisz zrealizować, aby doszło do wycieczki, są: plan finansowy,

związanym z pomaganiem, co m ogłoby być wspierane krótkoter­

kupno biletów , decyzja o tym, co zabrać oraz przeczytać o tej kul­

m inowym celem pogłębiania programu mistrzowskiego. Poniżej

turze.

znajduje się tablica, która pom oże w a m określić cele bliższe i dalsze.

98

dziedzinie. Zostały tutaj włączone zw iązki i pieniądze, ponieważ

99

Cele bliższe i dalsze

Oczy

Kariera

Wizja Praca

Związki

Dieta

Pieniądze

Ćwiiczenia

100

101

Afirmacje

opiera się p rzek a zo w i niesionemu p rzez afirmację. W p ro w a d ze ­

Jednym ze sposobów m od yfik ow ania tw ojego myślenia oraz m e­

nie ich d o trzyeta p ow ego program u zm odyfiku je tw oją p od św ia­ dom ą percepcję afirmacji na p o zy ty w n e odczucia.

to d y postrzegania oka um ysłu jest stosowania afirmacji. A firm a ­ cje są p o zy ty w n y m i stwierdzeniam i, które zazw yczaj pisze się lub w y p o w ia d a na głos. P oczątkow o m ożesz uważać to ćw icze­

Poniżej znajdują się afirmacje, które m ożesz zastosować do te­ go program u. Bez w zg lę d u na to, c zy w yb ierzesz któreś spośród nich c zy stw orzysz swoje, stosuj afirmacje, które odnoszą się do

nie za głupie lub m ożesz p ow ątpiew ać w jego wartość. C elem jest

twojej w iz ji i celów. W yp ow iad aj informacje często w ciągu dnia,

p ow tarzanie afirmacji, d opóki nie nastąpi w ew n ętrzn e przesu­

zw łaszcza g d y b aw isz się gram i w zro k o w ym i, zakładasz zaślepki lub p rzygotow u jesz posiłki.

nięcie z myślenia negatyw n ego na p ozytyw n e. Pom yśl o afirmacji jak o dodaw aniu n o w ego oprogram owania d o tw o jego m ózgu. W o d p o w ie d zi na afirm aqę twój św iad om y um ysł m o że w p ie rw pow ied zieć: „ N ie !" lub „T o ściemnianie —

C odziennie moje w id zen ie pop raw ia się. C odzienn ie zm niejszam swoją zależność od okularów. M ój w z ro k p op ra w ia się.

ja nie m ogę w id zie ć !" Jednak n ow e oprogram ow anie będ zie za­ pisyw ane w „k rzem o w ym m od u le" twojej podświadom ości. N o ­

Jestem w kontakcie z przyczyną blokowania mojej percepcji.

w e dane w końcu będą zarejestrowane na p oziom ie św iadom o­

C ieszy m nie mój sposób w idzen ia.

ści. N a przykład, pacjentka o w zrok u 20/80 lub z jakością w zroku

Kocham moje zam glenie.

58,5% m o że afirm ować: „Z a miesiąc przejdę badania na p raw o ja zd y ". Początkowa, w ew n ętrzn a reakcja pacjentki m oże być ta­

C odziennie biorę w objęcia swoje zamglenie. Bawi m nie badanie m ojego n iedow idzenia.

ka: „ N ie ma m o w y !" Po kilku pow tórzeniach reakcja m oże

Spoglądam w przyszłość, b y zobaczyć wyraźniej.

brzm ieć: „ N o cóż, to m o żliw e ". Późniejsze odczucia m ogą p rze­

Jestem za d o w olo n y(a ) ze sposobu w jaki patrzę i w id zę.

kształcić się w : „Tak! Zrob ię to". Relacja p om ięd zy m ózgiem a okiem um ysłu uległa zmianie. D la pacjentki istnieje teraz m o­

W izja jest kreacją m ojego sposobu w idzenia. Teraz w id zę praw dę.

żliw ość osiągnięcia celu. W ypow iadając swoje afirmacje, stój naprzeciw tablicy Eye-C (zo ­

W id z ę piękno życia.

bacz na koniec książki). Odnotuj reakcje wizualne na afirmacje jako

W ybaczam rod zicom ich percepcję.

+ (poprawa wzroku), neutralne (bez zm ian) i - (pogorszenie w zro ­

W id z ę p raw d ę dotyczącą lat mojej młodości.

ku). Afirm acje, które mają p o z y ty w n y w p ły w na tw ój w zro k , są już p ozyty w n ie zakodow ane w tw o im m ózgu. Te afirmacje m ogą być następnie stosowane d o p o p ra w y w idzenia, k ied y dośw iad ­ czysz naturalnego zam azania obrazu lub g d y p og orszy się jakość

K ie d y w id z ę p raw d ę dotyczącą m ojego w ychow ania, czuję się w oln a(y). W id zen ie jest w łaściw ym stanem dla moich oczu.

w id zen ia w noszonych p rzez ciebie okularach o zredukowanej

Skupiam percepcję na m oich wizjach.

sile soczewek. N ie poddaw aj się, k ied y afirmacje w y tw o rz ą neu­ tralne lub negatyw ne efekty. Być m oże twoja podśw iadom ość

Jestem św iad om y (a), w jaki sposób stan m ojego bycia pom aga mojej w izji.

102

103

Jestem w kontakcie z tym, co w id zę w obszarze m ojego zamglenia. Lubię łagodność w m oim sposobie widzenia. O ko m ojego um ysłu kieruje m oim w zro k iem zewnętrznym . Jestem silny(a) i uzdraw iam sw oje oczy. Bez oku larów czuję się mniej podatn y(a) na zranienia. M am w yraźną i zd ro w ą wizję.

li ^ gczorem mój w z ro k jest rów n ie w y ra źn y jak za dnia. p z ięki naturalnej w izji w id z ę więcej kolorów , j^jedy cieszę się sw oim ciałem, mój w z ro k w yostrza się. ■ fo e d y mój um ysł staje się jasny i zrów n ow ażon y, to więcej vvidzęt

ctem w spaniała(y) i p ozw a lam sobie oraz innym na z miłością, światłem i wizją.

k o n ta k t

D ośw iadczam p rzebłysków w yraźn ego widzenia. Kocham życie, dlatego moja w izja życia jest wyraźna.

Relaksacja

W id zen ie jest dla m nie bezpieczne. Przebaczam sobie i moja w izja jest teraz wyraźna. M oje n egatyw n e w zo rce w id zen ia rozpraszają się. O d ży w ia m się zd ro w y m p ożyw ien iem i ćwiczeniam i. Kocham moje ciało, m oje o czy i m oją w izję. Ł atw o jest m i odzyskać w idzen ie.

częścią programu jest ćwiczenie umysłu i ciała w rela­ In ksacji przy zastosowaniu sugestii. W ytrenowani pacjenci potrafią ks wprowadzić relaksację p rzy pom ocy mówienia do części swojego In te g ra ln ą

dała. Tak jak p rzy każdym n ow ym programie treningowym , p o ­ woli wprowadzaj poszczególne sugestie. O czy są szczególnie p o­

Radzę sobie z napięciem, które zamazuje moje w idzen ie.

datne na szybką naukę relaksu. Jednym ze sposobów zrelaksowania ciała jest słuchanie uspo­

U suw am przeszkody, b y zobaczyć piękno świata.

kajającej m uzyki. M o żes z w ybierać p o m ięd zy spokojnym jazzem ,

W id z ę w życiu mądrość i praw dę.

muzyką barokową, klasyczną lub utworam i na fortepian, flet, harfę oraz elektronicznym i odm ianam i m u zyki klaw iszow ej.

Jestem w kontakcie z m oim w ew n ętrzn ym pragnieniem w idzen ia.

Kluczem w yboru jest rozszerzenie umysłu, które z kolei będ zie

Przekraczam bariery ignorancji, lęku i gniewu, tak aby moja doskonała w izja m ogła być zrealizowana.

logicznych, włączając w to rytm bicia serca oraz oddychania.

Jestem w d zię c zn y(a ) za to, że moje oczy są zd ro w e i w yraźn ie w id zę.

jest osiągnięcie takiego punktu, w którym m ożesz „na ży czen ie"

W id z ę na św iecie rzeczy, które m nie cieszą. M oje okulary stają się coraz mniejszą częścią mnie. P ozw a lam na to, b y zdrow a, ży w a i kreatywna w izja zam anifestow ała się sama. Rzutuję m oją n ow ą świadom ość p op rzez swoje oczy.

oddziaływać na zrelaksowanie ciała oraz w ie le procesów fizjo ­ Dzięki relaksacji zostanie ułatw ion y proces w idzenia. C elem wprow adzić stan relaksacji w pełnych stresu okresach życia. Podczas badań prow adzon ych w ramach tego program u, napi­ sałem opow iadanie, które zostało potem nagrane na kasecie „R e ­ lax and See". Skorzystałem z d w óch głosów , aby stym ulować m?skie oraz żeńskie skojarzenia, zw iązane z p raw ym i le w y m °kiem. M ój głos p ro w a d zi słuchacza p op rzez p o d ró ż relaksacyjn3, zaś głos kobiecy w ygłasza afirmacje wizualne.

105

,jania i trzymaj się go. (Jeżeli chodzi o ogólne zarysy, zo-

Efektywność kasety, m ierzona w ramach testów k lin ic z n y c jł była bardzo duża. Większość z badanych nie m ogła dokończ '

I

L R o z d z ia ł 6.)

H /-I r r i / ^ r 'ł - r v r r 7 / - \ n / i i /> t v ł i r M i f r \ T i m i 4' T P słuchania^ dwudziestosześcio m inutowej taśmy, pon iew aż •zapą t it h

w

t t

dali w sen. W iększość osób zasypiała p o dwunastu minutach od rozpoczęcia słuchania kasety. Donosili o głębokim poczuciu rela ksacji ciała, umysłu i oczu, jak rów n ież o ży w yc h marzeniach sennych. Te d o w o d y podtrzym ują teorię m ówiącą o tym, w początkow ych fazach snu nieświadom ość rejestruje sugestie płynące z taśmy. Ostatnio nagrałem dla m oich pacjentów taśmy oparte na da­ nych pochodzących ze s zczegó ło w ego kwestionariusza. Wyniki

wypadku,

kied y zd a rzy ci się zejść z właściwej d rogi i zjeść

I v yane" pożyw ien ie, a nawet, g d y się to nie p rzyd a rzy wcale, I/'23 ta: z b iologiczn ego sprzężenia zw rotn ego, jakie przekazują I

aby m onitorować stopień w p ły w u rozm aitego p ożyw ien ia

L ^ k ość tw ojego wzroku. M ożesz eksperym entować z każdym I ożywany m posiłkiem, aby d ow ied zieć się więcej o potrzebach l niego ciała. Jeżeli chciałbyś skorzystać z takiej samej diety, jaką Przepisałem uczestnikom badań, to w y glą d a ona w następujący sp o só b .

b y ły jeszcze bardziej zachęcające. N ie k tó rzy z pacjentów przesłali m i takie spostrzeżenia: „Twój głos jest wspaniały ... Moje oczy sq wyraźnie silniejsze. Widzę te­ raz dw a razy dalej i nie zezuję. Oczekuję na przepisanie kolejnej pary oku­ larów, o zredukowanej mocy". „Taśma przyniosła szybkie efekty ... Moje lew e oko nie jest już zmęczo­ ne i widzi wyraźnie ... Znowu m ogę czytać bez napięcia".

Regularne słuchanie nagranych na taśmę sugestii, w czasie trzyeta p ow ego program u, w y tw o rz y silny n aw yk relaksacji. Pły­ nące z dobroczynnych sugestii korzyści dla nieświadom ości nie muszą oczyw iście kończyć się na relaksacji. Tu ż p rzed zaśnię­ ciem korzystam z taśm lub w n ieśw iadom ym um yśle wyobra­

pożywienie i substancje, od których powstrzymywali się pacjenci w trakcie programu napoje alkoholow e posiłki i napoje zawierające kofeinę herbata z kofeiną żywność konserwowana sery papierosy kawa lekarstwa (oprócz przepisanych przez lekarza)

jajka p otraw y smażone ow oce soki ow o cow e lo d y m leko czerw on e m ięso żywność zawierająca cukier

żam sobie jakieś specyficzne stwierdzenia. Takie stwierdzenie m oże być form ą w dzięczności, myślą o której chcę śnić lub odpo­ w ied zią, której poszukuję na danym etapie m ojego życia.

Dieta preferowana w czasie programu

Jedzenie W najbliższych miesiącach, tw oje o czy będą potrzebow ać wielu rzeczy, tak w ięc zechciej o d żyw ia ć je w sposób, który p rzy czy n 1 się do p o p ra w y ich naturalnej jakości w idzenia. Sporządź plan

106

jedna sałatka dziennie c°dziennie surow e/gotow an e na parze/lekko obgotow ane w arzywa herbata zio ło w a (rumianek) lub bancha (z gałązek) 107

Światło dzienne

głodów k a p rze z jeden dzień, w ramach której m ożna pić tylko w o d ę lub soki w a rzyw n e, ewentualnie soki ow ocow e w trakcie lata (p rzed głod ów k ą skonsultuj się z lekarzem)

Większość książek traktujących o anatomii oka w spom ina o tym, ¿e 25% opuszczających siatkówkę w łókien w zro k o w y ch omija

dostosowanie się do p ór roku, zgod n ie z zaleceniami

drogę prowadzącą d o ośrodka w zro k u w m ózgu. Zakłada się, że te włókna, niosące elektryczny ekw iw alen t białego światła słone­

m akrobiotyki (zobacz bibliografię) w pozostałe dni jeden posiłek z ryb y lub z drobiu, zamiast czerw on ego mięsa (jeżeli jesteś wegetarianinem , skorzystaj

cznego, dochodzą d o części m ózgu nazywanej p od w zgó rzem .

z o d p o w ie d n ik ó w w postaci fasoli)

równoważąc funkcjonowanie takich organów jak przysadka

tofu (biały serek z fasoli, soi)/m ochi (słodki ryż)/tem peh

mózgowa oraz gru czoły nadnerczy. R ów n ież organ wielkości

(uzyskiw an y z soi)

grochu, znany jako szyszynka, uw ażan y za p rym ityw n e oko lub

Ten „g łó w n y regulator" kieruje reakcjami układu n erw o w ego ,

trzecie oko", jest najwyraźniej „za o p a tryw an y" w białe światło

takie zb oża jak: krótkoziarnisty b rą zo w y ryż, proso, quinoa (zb o że In k ów ), kasza gryczana, ry ż basmati (indyjska

o pełnym spektrum, przechodzące p rzez p o d w zgó rze . Ten „d o ­

odm iana ryżu długoziarnistego)

wóz światła" m oże m ieć rów n ież p ew ien w p ły w na ró w n o w a gę układu n erw ow ego, co — jak się sądzi — w p ły w a na rodzaj sa­

w a rzy w a k orzen iow e i dyn iow ate

mopoczucia oraz na jakość naszej percepcji.

specyficzne, terapeutyczne uzupełnienie (suplementacja) d iety (zobacz: pom oc oraz program y p o p ra w y w zrok u )

Gimnastyka

Wydaje się, że naturalne, białe światło słoneczne o pełn ym spe­ ktrum utrzymuje działanie funkcji organizm u na m inim alnym , fi­

1

O ile sobie przypom in asz z rozdziału 6, gimnastyka ciała zwię­ kszy efektywność, z jaką k rew dostarcza substancje odżyw cze do oczu. W yb rałem dla m oich pacjentów jedno lub kilka ćw iczeń rucho­ w ych, w które an gażow ali się w trakcie trzech faz programu. OW kilka sugestii: aerobic jazda konna

tenis jazda na row erze

w ioślarstw o łyżw ia rs tw o narciarstwo pływ an ie

tańce jo g g in g spacery podnoszenie ciężarów

tai chi

w in dsu rfing

joga

zjologicznym poziom ie. W przypadku braku światła o pełnym spektrum, autonom iczny układ n e rw o w y musi dokonać aktu w e ­ wnętrznego dostosowania. T o dostosowanie m oże m anifestować się jako zm ęczenie, pragnienie zjedzenia szk od liw ych produ ­ któw, poirytowanie i zm iany nastroju. A b y utrzymać optymalną równowagę układu nerw ow ego, konieczne jest codzienne spędza­ ne od dwudziestu do trzydziestu minut na św ieżym pow ietrzu bez urządzeń wspomagających wzrok, blokujących dostęp naturalnego światła słonecznego w rodzaju okularów słonecznych, przepisanych okularów do noszenia lub szkieł kontaktowych. ^ Jeżeli pogoda jest odpow iedn ia, w ykonuj ćw iczenia w zro k u na

°rze. A b y uniknąć niepotrzebnego napięcia oraz uszkodzenia pamiętaj o tym, b y nie patrzeć bezpośrednio na słońce oraz e eksponować na światło słoneczne czytanych materiałów, które |^ [

Podbijać promienie słońca. K ied y wystawiasz oczy na słońce, to przed godziną dziesiątą rano lub p o czwartej p o południu,

109

Zaślepki

w celu uniknięcia najgorętszego okresu dnia oraz niepotrzebne eksponowania się na działanie prom ieni ultrafioletowych.

0

f p j cZas dw óch pierw szych etap ów b ędziesz stosować d w a ro­ dzaje zaślepek.

Kolor Pełne spektrum białego światła obejmuje w szystkie kolory tęczv

Etap pierwszy: zaślepka na jedno oko

— fiolet, indygo, niebieski, zielony, żółty, pom arańczow y i Czer. w on y. D ziedzin a optom etrii —

syntonia, w

ciągu ostatnich

L czasie pierw szego etapu zakryj w ybran e p rzez ciebie oko (to

osiem dziesięciu lat wykazała, w jaki sposób łączenie tych kolo­

oko którym byś patrzył p rzez teleskop). Jeżeli chcesz nosić oku­

ró w m oże leczyć różne choroby oczu. Inne raporty sugerują, ¿e

lary/ możesz umieścić kawałek papieru na jedn ym ze szkieł, tak

w yobrażan ie sobie oraz oddychanie w yob ra żon ym i kolorami m oże mieć korzystny, uzdraw iający efekt na tkanki i strukturę

aby działało jak zaślepka. Spróbuj nosić zaślepkę p rzez cztery kolejne g o d zin y w ciągu

oka. K luczem do tego oraz do w szelkich rod zajów uzdrawiania jest pow tarzalne stosowanie techniki.

nie harmonogramu noszenia zaślepki, w którym czas jej noszenia

Żółty, pom arańczow y i czerw on y są koloram i ogrzewającymi

stopniowo wzrasta. Zdecyduj, co jest skuteczne, w zależności od

dnia. Początkow o m ożesz stwierdzić, że przydatne jest stw orze­

i stymulującymi. W izu alizow an ie tych kolorów , dosięgających siatkówki, aktywizuje p rze p ły w krw i w oku. K olor zielony jest

harmonogramu i określonego stopnia jakości wzroku.

kolorem harm onizującym i rów n ow ażącym , dlatego tak dobrze

kie rodzaje aktywności, jak gotow anie, ćw iczenia gim nastyczne

Czterogodzinny okres noszenia zaślepki m oże obejm ować ta­

się czujesz, g d y idziesz na spacer do lasu lub g d y przebywasz

(w bezpiecznym otoczeniu), oglądanie telew izji, pranie, czytanie,

w p obliżu bujnie rosnących zielonych roślin. Niebieski, fioletowy

praca za biurkiem lub p rzy kom puterze, spacery w parku, ro z­

oraz kolor fuksyny są koloram i relaksacyjnymi. Te kolory stymu­ lują oraz relaksują parasym patyczną odn ogę autonomicznego

mowy z przyjaciółm i i tak dalej. W ramach tych czterech god zin

układu n erw ow ego, która odstresowuje twój układ nerwowy, d zięki czem u czujesz się i w id zis z lepiej. Pamiętaj, że mięsień tę­

do zabaw, dostosowane do poszczególn ych opisów instrukcji d o­

czów k i, który kontroluje w ielkość źrenicy oraz mięsień rzęsko­

możesz także w yk o n yw a ć za b a w y w zro k o w e. (Zobacz instrukcje tyczących noszenia zaślepek.) Prow ad ząc samochód, n ig d y nie używaj zaślepki.

w y/skupiający znajdują się p od w p ły w e m układu nerwowego-

Żaślepka na jedno oko będ zie stym ulować w rażenia percepcyj-

K o lo ry relaksujące m odelują układ n e rw o w y w taki sposób, ze

ne i wspomnienia. M ożesz odczu w ać cielesne, a naw et emocjo-

tw oje mięśnie przestają być napięte i zm ęczone. Spędzaj czas p oza dom em , obserwując kolory na łonie przyr°"

na^ne bodźce. Zapisuj te dośw iadczenia w sw oim zestawieniu "Celów w yraźniejszego w id zen ia dla danego etapu" (zobacz str.

dy.

Spaceruj

po

ogrodzie.

W eź

różn ok olorow e

. )• Jeżeli zakryjesz swoje praw e oko, obserwuj czy i jak zm ienia

w a rz y ć

i w yob ra ź sobie, jak kolory oraz substancje o d żyw c ze p o p r a w i

Slę

w czasie jedzenia tych w a rzy w strukturę tw oich oczu. K orzyść

j ^ aż CZY jest ci trudniej słyszeć lub słuchać, co m ó w ią do ciebie

nie z k olorów jest jednym ze sposobów tw orzenia stylu życl '

0

który w spiera ro zw ó j tw ojego w yraźn ego w idzenia.

110

sposób w idzenia. Jeżeli zakryjesz swoje lew e oko, za-

^ Zle' P°fctcz om aw iane wcześniej aspekty praw ej/lew ej półkuli gu. M ożesz stwierdzić, że nosząc zaślepkę, w oln iej n iż z w y ­

kle w ykonujesz zadania. Będziesz uczyć się sposobu negocjowa. nia ze sw oim niedow idzen iem . Jest to bardzo w ażn a część prQ| cesu treningow ego. W ielu m oich pacjentów jest w dzięcznych zw olnien ie tempa życia i „w id z e n ie " więcej w życiu. K ied y kończy się twój czas, bardzo p o w o li zdejm ij zaślepkę. ę 0 dzieje się, k ied y zdejm ujesz zaślepkę p o dłu ższym okresie nosze­ nia? C z y zm ienia się twoja rów n ow a ga cielesna lub emocjonalna? Ciesz się ze światła, kiedy zdejm ujesz zaślepkę. P rzy okazji, zachęcam pacjentów, żeb y um ieszczali naklejki na swoich zaślepkach. K ied y idą „m ię d z y lu d zi", inni chcą wiedzieć co jest grane! K ie d y pracow ałem nad w łasn ym w zrokiem , bardzo d u żo nauczyłem się dzięki poruszaniu się m ięd zy ludźm i oraz dzięki dzieleniu się z nim i sw oim doświadczeniem .

Etap drugi: zaślepka na dwoje oczu Podczas d ru giego etapu od łożysz na bok zaślepkę na jedno oko i zamiast tego założysz zaślepkę na d w oje oczu. M o ż e to zostać w ykonane z p ow o d zen iem w yłączn ie w ted y, g d y różnica jakości w id zen ia p o m ięd zy okiem p ra w y m a le w y m jest nie większa niż

(Zakładaj swoją zaślepkę w yłączn ie w sytuacjach nie stanowią­

14%. Innym i sło w y — zanim zaczniesz nosić zaślepkę na dwoje

cych zagrożenia dla życia.) Podobn ie jak przedtem , czas noszenia

oczu, pow inieneś w id zieć tak samo każd ym z oczu. Jeżeli cier­

zaślepki m oże zawierać w sobie czas przezn aczon y na zabaw y

pisz na „uciekające" oko lub jedno z oczu kieruje się do środka,

wzrokowe, odnoszące się do in dyw idualn ych instrukcji dla p o ­ szczególnych założeń dotyczących noszenia zaślepki.

m ożesz wcześniej zacząć noszenie zaślepki na d w oje oczu. Nowa zaślepka jest zaprojektowana w celu rozszerzenia świadomości w id zen ia peryferyjnego oraz w

Upewnij się co do eksperym entowania z n ow ą zaślepką. Obra-

celu kształtowania większe)

cal głową w lew o i w p raw o i zauw aż, czy łatwiej bądź wyraźniej

ostrości w zro k u b ez użycia szkieł korekcyjnych. Ż eb y zrobić zaślepkę na d w oje oczu, w ytnij pasek kartonu

radzisz po jednej lub po drugiej stronie. C zy w ią że się to

o wym iarach siedem i p ół centymetra na d w a i p ó ł centymetra

J%ób, żebyś postrzegał w w ięk szym stopniu jedną stroną — tą

Usuń fragm ent w kształcie trójkąta, aby dopasować zaślepkę nosa. M ożesz także skorzystać z taśmy klejącej, aby przyczep1

L U - n ą z okiem mniej p referow an ym — niż drugą. M a to na

0

zaślepkę d o sw oich okularów o zmniejszonej sile soczewekW czasie dru giego etapu zamiast oku larów korekcyjnych n° zaślepkę na d w o je oczu p rze z cztery kolejne g o d zin y dzienm

112

.fokiem , którym w o lisz patrzeć? Teraz poruszaj głow ą w taki

Uw r° z w ' nN cie jakości w id zen ia dyskrym inow aną stroną. ZaE z' lak się czujesz w trakcie noszenia zaślepki na dw oje oczu. ^ czujesz się szczególnie napięty, c zy zrelaksowany? Jakkol­

w iek się czujesz w trakcie noszenia zaślepki, zobacz czy potraf o d tw o rzyć to w rażen ie nie zakładając zaślepki.

az p ow tórzysz w szystkie wcześniejsze. Będziesz pracow ał

#

0 ¡lgn ięciem m istrzostwa w ramach każdego z ćw iczeń oraz

N ie wahaj się z udekorow aniem swojej zaślepki i noszeniem • • w miejscach publicznych. Bądź odw ażny. Lu d zie będą s z c z e j

n‘u* ° Ć iernatycznym rozw ojem jakości sw ojego w zroku.

zainteresowani informacjami o tw o im program ie, a ty może zyskać paru n ow ych przyjaciół.

I

lv ukończysz p ierw szy etap, p o w tó rz zabaw y p ierw szego z zaStosowaniem zaślepki na d w oje oczu, zaczynając zaraz a b a w y Z etapu drugiego. Będziesz m iał szansę na pop raw ę

Łkości w idzenia obojga oczu, baw iąc się gram i dla jedn ego oka,

Etap trzeci: z zaślepką i bez zaślepki

Ł v zastosow aniu zaślepki na d w oje oczu. W y j (-j-zecim etapie p o w tó rz etap p ierw szy i etap drugi p rzy

Podczas trzeciego etapu, w celu wzm ocnienia zdolności twoich

It w a r t y c h oczach (bez zaślepek). W trakcie tego etapu będziesz

oczu d o skoordynowanej współpracy, nie zakładaj żadnej zaślep­ ki w trakcie prow adzenia zabaw w zrokow ych . Jednak nadal noś zaślepkę na jedno oko lub na dw oje oczu p rzez cztery następujące p o sobie g o d zin y dziennie.

Zabawy wzrokowe

te kom órki m ózgu, które są od p ow ied zialn e za w sp ół0bu oczu. N ie zapominaj o noszeniu zaślepki na jedno oko

tre n o w a ł

r

lub na dwoje oczu p rzez cztery g o d zin y dziennie. Pamiętaj o tym, b y w e wszystkich etapach zdejm ow ać okulary i/lub szkła kontaktowe w trakcie zabaw w zrokow ych . (W nie­ których przypadkach m ożesz eksperym entować z zastosowa­

1

niem okularów o zredukowanej sile soczewek.) Przeczytaj instru­

Ćw iczen ia fitness w zroku , które n azw ałem zabawam i wzroko­

kcję dla każdego z ćw iczeń i odczytuj je, kiedy baw isz się grą

w y m i, są p od zielon e na trzy etapy, obejmujące czas od jednego miesiąca do d w óch lat. Lubię pisać o pracy ze w zrokiem jako

wzrokową. W iedząc o tym, że etap drugi oraz trzeci będą w ym a­

o zabawie, tak abyście cieszyli się z w p row adzan ia zabawy do

gać więcej czasu, znajdź także specjalny czas na zabaw y w zrokow e I związane z tw oim formularzem „C eló w wyraźniejszego widzenia

Dla k ażdego etapu są n ow e za b a w y lub ćwiczenia. W miarę

dla danego etapu". Zauważ, że sporządziłem specjalne zestaw ienie zabaw w z r o ­

przerabiania program u, każda z zabaw w ym aga w yższego po­

kowych, które są pom ocne w przypadku dysleksji, problem ów

ziom u jakości w idzenia.

z czytaniem, chorób oczu, pracy p rzy kom puterze oraz innych

codziennego życia.

Jeżeli nie zdecydujesz się na przerobienie całości programu, za­

przyczyn napięcia w zroku , dalekowzroczności, krótkow zroczno-

bawa w zro k o w a m oże być praktykowana poza całością progra­

I sci i astygmatyzmu. W ielu pacjentów indyw idualnie dobiera so-

mu. Jeżeli stw ierd zisz na przykład, że któraś z gier jest szczegól­

I

nie przydatna dla tw oich potrzeb, b aw się w nią i rozwijaj spraw­

e takie gry, które m ogą pom óc im w p rzezw yciężen iu stojących Pfzed nimi specyficznych w yzw a ń .

ność sw ojego w zroku . Jeżeli stw ierdzisz, że zabawa jest zbyt zło­ żona, w róć d o g ry poprzedzającej ją i zanim przejdziesz na wy* żs zy poziom , naucz się perfekcyjnie w nią bawić. Pracując nad ćw iczeniem 2, p ow tó rz ćw iczenie 1 i tak dalej. Oz nacza to, że k ied y jesteś p rzy ćw iczeniu 11, w ykon asz to ćwicze*

114

115

qq\& wyraźniejszego

widzenia dla danego etapu

Zabawy wzrokowe dla specyficznych niedomagań wzroku

gtap— :-------------------------- .Ćwiczenie.----------------------------:r ¡nacja---------------------------------------------------------------------

Dalekowzroczność: zoom ing, tablica Eye-C dla bliży, naświetlanie, szermierka. Krótkowzroczność: tablica Eye-C dla dali, łagodne skupienie w yobrażan ie, malowanie.

I I

,

7 g o d z ._______ 17 godz. 8 g o d z ._______ 18 godz. 9 g o d z ._______ 19 godz.

Astygmatyzm: m alowanie, zasłanianie (palm ing), gimnastyka mięśni oka, szermierka. Choroba oka: w yobrażanie, akupresura, ziew anie, zasłanianie (palm ing). Napięcie wzroku związane z pracą przy komputerze: zooming, tablica Eye-C, przesuwanie, zasłanianie. Dysleksja: maszerowanie, huśtająca się piłeczka, sznur, szermierka.

^

10 g o d z .________20 g o d z ___________________________________ 11 g o d z .________ 21 godz. / _________________________________________ 12 g o d z . 22 godz. ________ 13 g o d z .________23 godz.

8______ 14 g ° d z 9 ______________________________________ 15 godz. 10________________________________________ 16 godz.

Zbyt wolne czytanie: sznur, szermierka, p od w ó jn y palec, kółka. Wzrok dzieci: zasłanianie, huśtająca się piłeczka, szermierka, naświetlanie, gimnastyka mięśni oka, m aszerowanie.

Notatki

Prowadzenie notatek Uzyskane efekty Przechodząc z jednego etapu do następnego, dokonuj przeglą d u założonych celów. W form ularzu „C ele w yraźniejszego widzenia dla danego etapu" codziennie w ypełniaj dział „ U z y s k a n e efe­ k ty", pom iar p rzy pom ocy tablicy Eye-C oraz „Reakcje cielesnt i em ocjonalne". W ybieraj afirmacje oraz cele na następny dzieh > czas, w którym zam ierzasz zrealizow ać cel. K ied y skończysz caty program , będziesz mieć pam iętnik swojej p odróży.

116

Czas realizacji Cel nr

Z daleka

P o ubraniu zaślepki na jedno oko, usiądź w y g o d ­ nie na krześle i ustaw kciuk lub palec wskazujący naprzeciw nie zasłoniętego oka.

T ablica Eye-C

W eź głęboki oddech i w y ob ra ź sobie napływające d o twoich oczu p ow ietrze. (Ten rodzaj oddycha­ nia m ożesz stosować p rz y wszystkich zabawach w zro k o w ych .)

Reakcje cielesne i emocjonalne

Patrząc na palec, zauw aż w jakim stopniu w s zy ­ stko poza palcem jest zamazane. Patrząc ciągle na palec, „spójrz" w prawo, w lew o, d o góry i na dół. Im bardziej będziesz św iad o m y nieostrości, tym w yraźn iejszy b ęd zie w id o k palca. T en rodzaj św iadom ości jest p om ocn y p rz y usprawnianiu w id zen ia okolicą dołka. Zam glenie m o że repre­ zentow ać świadom ość twojej siatkówki. Następnie przesuń u w agę w kierunku obiektu oddalonego od tw ojego kciuka. Pow tarzaj to z co­

Etap pierwszy

raz

w ięk szą

odległością.

P o w tó rz

ćw iczenie,

zm ieniając ogniskow ą tam i z pow rotem , p om ię­ d z y bliskim i dalekim obiektem.

Etap pierwszy, ćwiczenie 1: zoom ing Cel

M ateriały

Instrukcja

Przejdź się teraz po pokoju i obejrzyj wszystko, patrząc na przem ian na palec oraz na odd alon y punkt.

W ytren ow anie elastycznej zm iany ogniskowe] p om ięd zy um ysłem i oczami.

Pom yśl o zam glon ym obrazie jak o połączeniu

T w ó j kciuk, gum ka d o mazania, okno, twarz ja­

try przeszłości. Zmieniając dostosowanie w zrok u

kiejś osoby lub jakiś obiekt, który znajduje się

d o różnych odległości, poczuj jak tw ój w zro k

w przestrzeni p om ięd zy tobą a obiektami bar­ dziej oddalonym i.

uwalnia się od przekonań z przeszłości. W yob raź

Z oom in g oznacza szybkie przesuw anie ognisk0'

trzną w ie d zę , pozwalającą w y tw o rz y ć proces

w ej z bliskiej odległości d o patrzenia w d®’

sam ouzdrawiania.

W yob raź sobie na przykład patrzenie na będ^O blisko czerw on y kwiat, a potem na oddalony la-

W ykonuj zo o m in g i popatrz teraz w charakterze

118

z w izją przeszłości. Spójrz poza ograniczające fil­

sobie, że tw ój m ó zg oraz oczy posiadają w e w n ę ­

obserwatora, z m inim alnym udziałem myślenia

119

lub bez myślenia. Zamiast myślenia, o d c z u t y !

oczy, ale p ow in n y delikatnie opierać się o kraw ę­

w idzisz. Z o o m in g pozw ala ci na w yjście po2J C° naglenie, do tw ojego w izu alnego świata.

d zie o czod ołów .

Powtarzaj zoom in g trzy razy dziennie przez dziesięciu d o dw udziestu oddechów. N ie ruszając głow ą, korzystaj z samych oczu,a ,, £ \ /-»/-l r-w/-*■»-» -t r~7— --śledzenia p o zio m eg o -»"i-i ruchu1 1 palca. Zauważ ruch obiektów p oza tw o im palcem. Spostrzeżenia

C z y gapisz się, wstrzym ując oddech lub przesta jąc mrugać? C zy odczu w asz reakcje cielesne, takie jak napięcje w żołądku, ramionach, szyi lub w tyle głowy? C zy czujesz się bezpiecznie, kiedy sięgasz wzro­ kiem p oza strefę n iew yraźn ego widzenia? C z y czujesz smutek, szczęście, radość, przeraże­ nie, samotność lub lęk? C z y czujesz przym us w yrzu cenia zaślepki?

Etap pierwszy, ćwiczenie 2: zasłanianie (palming) C el

Zastosowanie uzdrawiających rąk do kierowania specyficznych energii i obrazów w stronę oczu oraz w kierunku przeciw nym .

W yo b raź sobie, że dłonie są jak magnesy, które wyciągają napięcie z p ow iek oraz z mięśni oczu. Podczas zim niejszych m iesięcy w izu alizu j ciepło jako okład lub śpiw ór, który o grzew a struktury tw oich oczu. W yobrażaj sobie, że różne części oczu relaksują

M a teriały

Poduszka i twoje ręce.

się w taki sposób, w jaki m ięśnie ciała rozluźniają

Instrukcja

W yb ierz w y g o d n ą pozycję, opierając łokcie na stole lub kładąc poduszkę na klatce piersiowe]

się w ciepłej kąpieli. K ied y oddychasz, odczuw aj ciepło dłoni.

tak, żeby m o gły na niej spocząć tw oje ręce.

Z każd ym oddechem w yobrażaj sobie, jak zd ro ­

Potrzyj delikatnie dłonią o dłoń, wytwarzając cie­

w a k rew płynie z serca, w górę kręgosłupa, do

pło.

m ózgu, w zd łu ż n erw u w z ro k o w e g o do oczu.

P ołóż ciepłe dłonie na zrelaksowanych, zamknij tych powiekach. Dłonie nie p ow in n y n aciskać na

120

121

Zw izu alizu j zd ro w ą krew, transportującą

1

Przygotu j się na w yraźn e przebłyski doskonałego w idzenia.

oraz substancje o d ż y w c ze pochodzące ze zja ^ ł n ego p rzez ciebie zd ro w e g o pożyw ienia. N ie ^

ornnienie Pamiętaj o p ow tórzen iu z ćw iczenia 1.

w itam in y oraz substancje mineralne płyną ^

zabaw y

w zrokow ej

części oka: witam ina A oraz cynk do siatkówki witam ina B kom pleks do plam ki i dołka; chro i do mięśnia ogniskującego; a w itam in y C, E i to

gtap p ie rw s z y ,

do soczewek, które ustawiają się w idealnym

¿Wrzenie 3: tablica Eye-C

kształcie, dającym ostrość w zroku 20/20. Zasłaniaj o czy p rzez m inim um d w ie minuty, dwa

Cel

lub trzy razy dziennie. M ożesz w ykon yw ać zasła­

macji, p ożyw ien ia, stresu i oświetlenia na perce­

nianie rów n ież p rzez piętnaście minut i korzystać

pcję im itowanej tablicy do badania w zroku.

z tego ćwiczenia jak z codziennej relaksacji. D o odm ierzania długości czasu palm ingu możesz

Spostrzeżenia

O bserw ow anie i uświadam ianie sobie różn orod ­ nych w p ły w ó w relaksacji, napięcia umysłu, afir-

M a te ria ły

W ykonaj kopie dw óch tablic Eye-C lub wytnij je

skorzystać z liczenia oddechów. Trzydzieści od­

z książki. Um ieść większą tablicę Eye-C do dali

dechów zajmuje od d w óch do trzech minut.

na ścianie w odległości 1,5 metra. M niejsza tablica Eye-C do b liży pow inna być um ieszczona w od ­

C z y w trakcie palm ingu potrafisz stworzyć wra­ żenie koloru ciem noniebieskiego lub fioletowe­ go? C zy w ystępuje zw ią zek p om ięd zy myśleniem

ległości około 40,6 cm o d tw oich oczu. Instrukcja

z daleka, zacznij pracować z tablicą Eye-C do da­

a twoją zdolnością d o zobaczenia ciemnych kolo­

li. Jeżeli niew yraźn e są p rzed m ioty położon e bli­

rów ?

sko, zacznij ćw iczenie z tablicą Eye-C d o bliży.

C z y do tej za b a w y wtrąca się twój um ysł lub głos Tablica do d ali

w ew n ętrzn y? C z y w trakcie zasłaniania oczu m ożesz zwolnić rytm oddychania? Jak odczu w asz swoją strefę niew yraźnego widze­ nia p o odsłonięciu oczu? C z y zauw ażasz jak w szystko jasno wygląda?

Jeżeli sprawia ci trudność w id zen ie p rzed m iotów

U p ew n ij się, że tablica jest wystarczająco dobrze oświetlona. Zastosuj świecącą z odległości 0,9 metra 100-watową żarów kę, dającą niebieskie — dzienne, skorygow ane światło lub żarów kę dają­ cą światło o pełnym spektrum (zobacz: program y p o p ra w y w zroku ). Stań lub usiądź w odległości od 1,5 metra do 6

C z y obiekty w ydają się jaśniejsze?

m etrów od tablicy. W yb ierz taką odległość, z któ­

C z y m ożesz sobie w yobrazić, że po o tw a rc i

rej m ożesz zobaczyć tylko zarys liter pośrodku

oczu, potrafisz w pełni skorzystać ze swoje&0

tablicy. Zakryj swoje lepsze oko i zobacz, które li­

w zroku?

tery z tablicy Eye-C są wystarczająco wyraźne.

122

123

odległości, pozwalającej na w yraźn e zobaczenie T o nie jest badanie. Stojąc przed imitacją t wŁ do badania w zroku, ćw iczysz się w u zvę l;, . . j fr stanu relaksacji. Ten rodzaj świadom ości ci czuć się bardziej k om fortow o i pewniej w s acji ponow nych o d w ied zin u okulisty i zw i nego z tym pom iaru ostrości w zroku. Jeżeli trafisz w ytren ow ać się w poczuciu komfortu ^ ufania i rozluźnienia p rzy pracy z tablicą Eye-ę

któregoś z rzędu liter. Zakryj zaślepką w ybrane wcześniej oko. Jeżeli nie m ożesz odczytać żadnych liter, za łóż okulary o zredukowanej sile soczewek. C elem tej za b a w y jest odczytyw an ie coraz m niej­ szego druku, liter lub słów. Zanotuj w y n ik w ska­ zujący na stan tw ojego w idzen ia; jest to linia naj-

zw yk ła tablica Snellena stanie się dla ciebie ła twiejsza d o obserwacji. Pom iary dokonywane p rzez tw ojego okulistę będą się w ów czas odby­ w ać w warunkach większej relaksacji. 9

Odnotuj najmniejsze w id zian e p rze z ciebie litery W sw oim form ularzu „C e ló w w yraźniejszego wi­ dzenia dla danego etapu" zapisz liczbę odpowia­ dającą jakości tw ego w zroku , czyli cyfrę wydru­ kowaną w linii liter oraz odległość twoich oczu od tablicy. Jeżeli masz na to ochotę, m ożesz także

B C

sprawdzić, w jaki sposób postrzega tw oje zakryte oko. P od łoże tablicy Eye-C do dali m ożesz sporządzić z przeźroczystego materiału i umieścić tablicę na oknie, w taki sposób, abyś m ó gł spoglądać po­ p rzez tablicę, zarazem ją w id zą c (zostanie to

F D L

szczegółow o om ów ion e w ćwiczeniach 15 do 19). W późniejszych fazach program u nauczysz się

P

bardziej

Z B F D E

zaawansowanych

strategii

patrzenia

i w idzenia, które m ożna stosować podczas zaba­ w y z tablicą Eye-C. Tablica d o bliży

W tym przypadku zastosuj żarów k ę o m ocy 60 lub 100 w a tów , świecącą z odległości 0,9 metra.

T

E

L C T B F O P E O F D L Z O Z B T D F C E B L D E C Z O P F

Trzym aj tablicę w odległości odpowiadającej P0' ło w ię długości przedram ienia lub w dowolne)

124

O

125

mniejszych odczytyw an ych p rzez ciebie liter na

W

rzeczyw istości

w ysiłk i

udaremniają

cel

tablicy Eye-C. Przesuwaj tablicę bliżej oraz dalej od oczu i zobacz, c zy d zięki relaksacji potrafisz

w yraźniejszego w idzen ia. Zn ojn y trud jest złym naw ykiem kulturowym , w d ru k ow a n ym w nasz system przekonań.

utrzymać w y ra źn y w id o k liter w trakcie przysu­ wania tablicy. P ośw ięć pięć minut na zabaw ę z tablicą Eye-C. W ykonaj kilka odbitek i umieść je w różnych miejscach w dom u lub w biurze. Przechodząc obok tablicy Eye-C, rzucaj na nią okiem i spraw ­

Etap pierwszy, ćwiczenie 4: łagodne skupienie Cel

W ykształcenie zrelaksow anego sposobu patrze­ nia.

M ateriały

Tablica Eye-C do dali lub do b liży lub jakikolw iek

dzaj swoją zdolność percepcji. W ten sposób za­ czniesz u żyw ać sw oich oczu jako narzędzia do

inny obiekt, zaw ierający m nóstw o szczegółów .

biofeedbacku, om aw ian ego w rozdziale 3. Jeżeli dostrzeżesz znaczne różnice, zacznij szukać

Spostrzeżenia

Instrukcja

Podobnie jak w ćw iczeniu zoom in g, kiedy pra­

p rzyczyn pow odu jących zmiany.

ktykowałeś łagodne skupienie, próbuj stać się św iad om ym przedm iotu lub szczegółu, na który

Bawiąc się z tablicą Eye-C, zacznij włączać w cześ­

patrzysz. N iech punkt skupienia (p rzedm iot) re­

niejsze zabaw y, takie jak zoom in g, zasłanianie,

prezentuje w przestrzeni tw ój dołek centralny

oddychanie i mruganie. Zmieniaj odległość p op rzez naprzem ienne pa­

(fovea). N iech obszar okalający punkt, na który patrzysz (tło), stanie się przestrzennym o d p o ­

trzenie na bliską oraz odległą tablicę Eye-C.

w ied n ik iem siatkówki. W czasie, w którym bę­

Pracując z tablicą do dali, popatrz na swój palec

d ziesz równocześnie patrzeć i w id zieć, będziesz rów n ież p ozorow ać łagod n e skupienie.

wskazujący albo na kciuk, znajdujący się 15 cen­ tym etrów od oczu. Bierz w dech, kied y patrzysz

W p rzeciw ień stw ie d o wcześniejszych ćwiczeń,

blisko i w ydychaj, g d y patrzysz daleko. Jakie to

łagodne

skupienie

m ożna

w y k o n yw a ć

p rzez

jest uczucie, k ied y oddychasz? C z y dośw iadczasz

krótki okres czasu, od pięciu do dw udziestu p ię­

przebłysków w yraźn ego w id zen ia liter?

ciu sekund, bez mrugania. Brak mrugania p o w o ­

Zam iast liter w yobrażaj sobie białe światło em a­

duje z reguły gapienie się. Jednak g d y zastosujesz

nujące z tablic Eye-C. Wchłaniaj i odbieraj to białe

się do wcześniejszych w skazów ek, przerw a w mruganiu nie w y rzą d zi żadnych szkód. W i­

światło, nie oczekując zarazem w yraźn ego w id z e ­

działem pacjentów praktykujących łagodne sku­

nia liter. G łów n ą ideą jest porzucenie w y siłk ó w zm ierzają­

pienie bez mrugania p rzez sześćdziesiąt sekund,

cych do w y ra źn e go zobaczenia liter. Przebłyski

a naw et dłużej. Obserwuj, czy mruganie przycią­

w yraźn ego w id zen ia w y d a rzą się same; nie zm u­ szaj się do prób spow odow an ia tego zjawiska.

126

ga twój w zro k w stronę strefy w yraźniejszego w i­ dzenia. Istotnym czynnikiem jest systematyczne

127

oddychanie przepon ow e. Jak długo u t r z y j J płynność oddechu, tak dłu go utrzym asz łagocj^ skupienie i nie będziesz w ytrzeszczać oczu.

w naszej kulturze ziew anie uw aża się za złą ma­ nierę. Jednak w ramach tej zabaw y masz z e z w o ­

Łagod n ym skupieniem m ożna baw ić się podcz

lenie na w oln ość ziew ania, p rzy czym m ó w ię tu­

czytania, pracy p rzy kom puterze lub p rzy o k a ^ uprawiania sportu.

taj o głośnym , zw ierzęcym ziewnięciu, g d zie szczęki są szeroko

rozwarte, a ty

w ydajesz

Jeżeli regularnie nosisz silne okulary, możesz stoso

d źw ięk ustami. A b y zm niejszyć swoje zaham o­

w ać łagodne skupienie, aby uniknąć wytrzeszcza nia oczu. Stosując łagodne skupienie, wyobrażaj so­

wania, w yob ra ź sobie, że zw ied zasz zoo i baw isz

bie, że wykraczasz poza swój wizualny świat, tak

w strzym uje

jakbyś patrzył poprzez zamglenie obrazu. Wykonuj ćwiczenie przez 5 minut każdego dnia. Spostrzeżenia

Zacznij od ziewania. Jest rzeczą zrozumiałą, iż , n ^ kcja

się z szympansami. Usuń wszystko, co cię p o ­ p rzed

w yd a w an iem

zw ierzęcych

d źw ięk ów . N iech lu d zie w tw oim otoczeniu d o ­ w ie d zą się, że jest to tw oja zabawa.

N a początku staraj się w ych w ycić chwile, w któ­

Baw się w ziew an ie do czasu, kiedy łz y popłyną

rych „gu b isz" łagodne skupienie, a potem prze­

ci p o policzkach. K ie d y w y w o ła sz łzy, w yob ra ź

chodź do łagod n ego skupienia.

sobie, że z tw oich oczu w yp ływ a ją toksyny, a do

C z y potrafisz stosować łagodne skupienie, kiedy

oczu napływają zd ro w e składniki od żyw cze. Pra­

pracujesz, gotujesz, sprzątasz dom , idziesz na spacer lub oglądasz telewizję?

w d op od ob n ie po jakimś czasie odkryjesz, że za­

C z y czujesz się bardziej zrów n ow ażon y, kiedy

w yraźn iejszego w id zen ia stają się częstsze.

stosujesz łagodne skupienie? Zacznij używać ła­

K ied y czujesz się zrelaksow any i bardziej obecny

god n ego skupienia w stosunku do tych części sie­

w teraźniejszości, zamknij oczy i w yob raź sobie,

bie, których nie chciałbyś w idzieć. M o ż e to mieć

że do końca nosa m asz p rzyczep ion y pęd zel do

bawa w ziew an ie jest relaksująca, a przebłyski

zw iązek z ukrytym i zdolnościam i, pragnieniem

m alowania. Ruszając głow ą, m ożesz nam alować

zm iany pracy lub innym zw iązk iem albo z przy­

wszystko, co zechcesz.

jaciółm i i rodziną, których zaniedbałeś.

N a początku w y o b ra ź sobie, że masz tylko białą farbę i w ramach g ry pom alujesz wszystko, co

Etap pierwszy, ćwiczenie 5: malowanie/ziewanie

masz w zasięgu w zroku , na biało. M ożesz zacząć od sypialni, p rzez pokój gościnny, resztę dom u i miejsce pracy. N iech sprawia ci radość w id zen ie okiem umysłu w szystk iego w białym kolorze.

C el

Uczenie oka umysłu widzenia bieli, usunięcie na­

W yobraź sobie m alow anie tablicy Eye-C w taki

pięcia z mięśni tw arzy i szczęki oraz spow odow a

sposób, że w szystkie litery są zam alowane. N iech

nie przepływ u łez, które obmywają i koją rogóv^e'

oko tw ojego um ysłu d ośw iadczy białego światła

128

129

promieniującego z tablicy, przechodzącego pr

w yob ra ź sobie osoby dookoła ciebie i pom aluj je

tw oje oczy i dochodzącego do „trzeciego 0j ^ (p om ięd zy oczam i na czole).

na biało. K ie d y czekasz na czerw on ym świetle, potężnie ziew nij. Sam dozuj intensywność zie w a ­ nia. s t r z e ż e n ia

Siądź p rzed tablicą Eye-C. Po chw ili ziew an ia oraz d w óch lub trzech minutach m alow ania na biało, p on ow n ie popatrz na litery na tablicy. C zy jesteś

w

stanie

w id zieć

bardziej

c zy

mniej

w yraźnie? C z y w czasie tej zabaw y w zro k o w ej potrafisz zrelaksować swój umysł? Porozm aw iaj ze sw oim m ózgiem i daj mu do zro ­ zumienia, że jak najszybciej chciałbyś w id zie ć w yraźnie.

Etap pierwszy, ćwiczenie 6: huśtająca się piłeczka Cel

Z a k tyw izow an ie i zintegrow anie wszystkich czę­ ści m ózgu w ramach zsynchronizowanej, dw upółkulow ej percepcji.

dzenie bieli. N a te d w ie g ry przeznacz pięć do M a te ria ły

dziesięciu minut. M alow an ie u czy cię radow ania się bielą, która jest kolorem em itow an ym p rzez słońce i zwierającym w szystkie inne kolory. Ta gra została także w y­

Przygotuj miękką, kolorow ą piłeczkę o średnicy siedem i p ó ł centymetra. Za pom ocą d u żego kli­ psa do papieru, który obejmuje i ściska piłeczkę, p rzyczep do niej trzym etrow y sznurek.

myślona p o to, abyś zapoznał się z ideą, która

Przyczep sznurek do haka na suficie. Ureguluj

m ów i, że potrafisz w id zie ć biel. Tak, jak d o ś w ia d ­

długość sznurka tak, aby piłeczka znajdow ała się

czysz tego w drugim etapie, białe światło może

czterdzieści centym etrów ponad tobą, k ied y ty

m ieć zastosowanie do samouzdrawiania.

będziesz leżeć.

Znajdź czas w ciągu dnia na w ielokrotne w y k °' nyw anie ziew ania i malowania. K ied y jedziesZ autobusem

albo

pociągiem ,

zamknij

oczy/

Wypomnienie Pamiętaj o stosowaniu zaślepki na jedno oko w p ierw szym etapie, o zaślepce na d w oje oczu w etapie dru gim i o nie używ aniu zaślepki w eta­ pie trzecim.

130

131

P ołó ż się poniżej p iłeczki na w y g o d n y m p o c ^ j

nia z piłki na sufit. Wyobrażaj sobie coraz w ię ­ ksze obszary przestrzeni, które ogarniasz uwagą.

takim jak dyw an, mata lub łóżko. Upewnij sj **’ całe tw oje ciało jest zrelaksowane.

Ta faza huśtania piłeczką od b yw a się b ez w p ły ­

U staw g ło w ę tak, aby piłeczka była dokładni

w u grawitacji. Później p ow tó rzysz to ćw iczenie

w prost tw ojego niezasłoniętego oka lub oczy

w pozycji stojącej.

patrz na piłkę i zobacz w szystkie obszary' \x

W miejscu przym ocow ania sznurka d o sufitu m o ­

przestrzeń dookoła piłeczki. Patrząc na piłeczk« rozejrzyj się p o pokoju. (Pamiętaj o tym, że twń

żesz umieścić tablicę Eye-C, aby obserw ow ać zm iany jakości w id zen ia podczas za b a w y z huś­

dołek (fovea ) jest reprezen tow an y p rzez piłeczkę a siatkówka jest resztą przestrzeni.)

Delikatnie popchnij piłeczkę tak, aby zaczęła się

tającą się piłeczką.

Podążaj w tych samych kierunkach, które poznałeś

huśtać od twojej g ło w y w kierunku stóp. A b y w y ­

p rzy ćwiczeniu zoom in g oraz p rzy innych ćwicze­

tw orzyć rytm zabawy, skorzystaj z m u zyki baro­

niach. Oddychaj, kiedy zmieniasz odległość patrze­

kowej. Ja lubię „C ztery p o ry rok u " V ivald iego . Dostrój swój oddech do podążania oczu za piłką. W ażne, aby nie napinać umysłu i oczu. Zwracaj u w agę na to, że przestrzeń otaczająca p i­ łeczkę w yd a je poruszać się napraw dę szybko. T o tak, jak w czasie jazdy szybkim pociągiem , kied y patrzysz p rzez okno i oglądasz najbliższą scene­ rię. M ożesz odczuw ać w rażenia ucisku i ciepła w ż o ­ łądku oraz w okolicach klatki piersiowej. P ow ta­ rzaj tę część, aż tw oje ciało i um ysł poczują się bardziej zrelaksowane. W trakcie zabaw y z huśtającą się piłeczką na­ uczysz się głębiej niż zw y k le odczu w ać swoje cia­ ło oraz emocje. U w ażam , że ruch do g ó ry i na dół w p ły w a na czakry, siedem energetycznych cen­ trów ciała. Z god n ie z tą teorią, k ied y podążasz za piłeczką, ruch tw oich oczu p ro w a d zi strumień energii d o centrum, odpow iadającego usytuow a­ niu piłeczki. N a przykład, kied y piłeczka jest usy­ tuowana ponad okolicą serca, o czy patrzą w tym

133

kierunku, zaś d zięki temu jest s t y m u lo ^ J J

tego, że m ożesz b aw ić się b ez najm niejszego w y ­

trum energii zw iązan e z czakrą serca. 2 o 6 Ctr'

siłku. Następnie m ó w na odwrót. P ow ied z „ w lew o ", kie­

g o dośw iadczenia w iem , że p o pięciu rn- ^ ' tej fazy huśtania piłeczką czuję w iększy

d y piłeczka będzie zmierzać w prawo i „ w p raw o",

p om ięd zy ciałem, umysłem, duchem i o c z ^ H ^

p rzy ruchu w lew ą stronę.

W następnej fazie śledź piłeczkę huśtającą gjpraw o i lew o, ponad tw oim nie zakrytym

K ied y opanujesz ten etap, w trakcie ruchu oczu

(oczam i), utrzymując tę samą odległość czterdzję stu centym etrów. Ruch w lew o i w prawo

i na odw rót. Jak w id zisz, zabawa m o że stać się

że zsynchronizow ać półkule m ózgu. Badania wy

ci, ufności oraz w izji, jednak pamiętaj, że to co

kazały, że kied y patrzysz na lew o, stymulujesz

m ożesz zapamiętać, m ożesz rów n ież zobaczyć.

swoją praw ą półkulę i vice versa. Przekroczenie środkowej linii p o m ięd zy oczam i prow adzi do

b ierz sobie słow o d o przeliterowania. K ie d y p iłe­

w lew o podnieś lew e ramię i p o w ied z „ w p ra w o " całkiem skom plikowana i w ym agać sporo pam ię­

K ied y będziesz g o tó w d o następnego kroku, w y ­

p otężn ego „p rzełączen ia", które w p ływ a korzyst­ nie na proces integracji w ew n ą trz mózgu.

czka id zie w lew o, b ez poruszania ramionami p o ­

T o ćw iczenie p om ogło w ielu pacjentom cierpią­

piłeczka przesunie się w prawo.

w ie d z p ierw szą literę. D rugą w y p o w ie d z, k ied y

cym na chorobę lokomocyjną. Przypom inam so­

Zwracaj w ięk szą u w agę na ruch oczu niż na s w o ­

bie dyslektycznego pacjenta, który na tym etapie

ją głow ę. Zau w ażyłem , że pacjenci zaczynając

za b a w y p ow ied ział: „M yślę, że m oje oko jest pi­ jan e!"

myśleć o słowie, zamiast w id zieć słowo, przeja­

P o w tó rz ćw iczen ie p rze z okres dwudziestu do

K ied y na tym etapie ro zw in ie się tw oja jakość

pięćdziesięciu oddechów. W trakcie ruchu w pra­

w zroku, d o literowania słów dołącz ruchy rąk,

w o i w le w o pow inieneś odczuw ać bardzo płyn­

a naw et nóg. N a koniec w y b ie rz d w a słowa. Przeliteruj jedno

n y ruch oczu. N iech huśtająca się piłeczka ustali rytm tw ojego oddychania.

w iają tendencję d o zatrzym yw an ia ruchu oczu.

ze słów p rz y ruchu w praw ą stronę, a drugie

C o pew ien czas popatrz na sufit i pow róć wzro­

p rzy ruchu w lew ą stronę. Jeżeli tym i słow am i

kiem do piłeczki. Jak szybko m ożesz zmienić og­ niskową?

b yłyb y Texas i Oregon, m ógłbyś zacząć od określe­

K ied y osiągniesz w tym perfekcję, dodaj kolejna

K ied y piłeczka huśta się w praw o, pow ied ziałb yś

zmienną. Teraz, g d y piłeczka porusza się w pra‘

O, potem , śledząc ruch piłeczki w lew o, p o w ie ­

w o , p o w ie d z „ w p ra w o ", a g d y porusza się w 'e'

działbyś T itd. W ym a ga to w y ższych stopni

w o , p o w ie d z „ w le w o ". Pow tarzaj to, aż do uzy­

w yobraźn i wizualnej, pamięci, uporządkow ania

skania całkowitej płynności oraz pew ności co do

i u w agi w zrokow ej.

nia kierunku Texas w lew o, a Oregon w prawo.

135

M ożesz później — w czasie literowania

ment, w k tórym czujesz się wystarczająco zrela­

w p ro w a d zić ruchy praw ej ręki i lew ej n o g i ^ J ^

ksowany, żeb y kontynuować.

na stosować m uzykę relaksacyjną lub w W

W końcu m ożesz przenieść ten n o w y rodzaj św ia­

w ykorzystać m u zykę przeszkadzający.

dom ości d o codziennego życia. Jeżeli d ośw ia d ­

rockową, jako cz^teT'1

czysz „za b lok ow an ia " zdolności do procesu w i­ zualnego w trakcie pracy nad jakimś projektem

Celem ćwiczenia jest umiejętność b a w ie n jŁ

lub brak ostrości w id zen ia zacznie w p ływ a ć na

w huśtającą się piłkę podczas literowania słó^

tw oją produ ktyw ność c zy zachowanie, w łącz

poruszania określonym i częściami ciała oraz sł *

w te d y d o akcji jedną lub kilka zabaw w z ro k o ­

chania przeszkadzającej m uzyki. K ied y będziesz

wych. P od koniec trzech etap ów fitness w zroku

to w szystko w yk o n yw a ć z łatwością, pow tórz ca

b ęd zie w pełni zintegrow aną częścią twojej co­

ły proces stojąc, z piłeczką na poziom ie oka

dzienności, a ty będziesz m istrzem w szeregu n o­

W tym m om encie twój w z ro k i m ó zg będą do­

w ych umiejętności.

brze zsynchronizowane, a proces w idzenia bę­ d zie w najbardziej zrelaksow anym stanie. Spostrzeżenia

C z y jesteś św iad om y otoczenia, kied y śledzisz ruch piłki i angażujesz się w zabawę? C z y um iesz się relaksować w taki sposób, żeby

Etap pierwszy, ćwiczenie 7: przesuwanie/skanowanie C el

ce do w iększej relaksacji i szerszej percepcji.

k ażd y kolejny p o zio m b y ł postrzegany jako wy­ zw anie, którem u szybko potrafisz sprostać? C z y odczu w asz oszołom ienie, nudności, brak orientacji? Jeżeli p o zio m jakości tw o jego w zro k u znalazł się

Z w iększen ie św iadom ości ruchu oka, p ro w a d zą ­

Instrukcja

Jest to ostatnia zabawa w zrok ow a, w którą bę­ d ziesz się bawić, korzystając z zaślepki na jedno oko. W ykorzystaj tablicę Eye-C, książkę, tw arz przyjaciela, w id o k z okna lub telewizję. W yb ierz d w a punkty, jeden p o lew ej a drugi p o

na etapie, na którym zd ecyd ow ałeś się pozostać,

praw ej stronie tw ojego pola w zro k o w ego . N ie

nie sądź, że musisz zaraz zrealizow ać następny

przeryw aj oddechu, a tw oje oko niech przesuw a

stopień. M asz całe życie na to, żeb y osiągnąć per­ fekcję na w y żs zy c h stopniach. Pow tarzaj zgod n ie ze swoją w o lą w cześn iejsze

się od jedn ego punktu d o drugiego. Dodaj także palm ing (zasłanianie), delikatne skupienie i zo-

tw oje oczy m ó w ią ci, k ied y zrobić przerw ę. Jeżel*

oming. Poczuj, jak to jest, g d y oko porusza się b ez żadne­ g o napięcia. Ta zabaw a p o z w o li ci na przełam a­

na przykład czujesz się sfrustrowany podczas za*

nie n aw yk o w ych w zo rc ó w w gapiania się lub w y ­

b a w y w huśtającą się piłeczkę, zdejm ij z a ś le p i

silania w zroku . Przesuwaj oko p rzez dw adzieścia

i zasłaniaj oczy. Zauw aż, k ied y następuje i*10”

oddechów .

za b a w y w zro k o w e w d ow olnej kolejności. N iech

136

137

Jeżeli skorzystałeś z czyjejś tw arzy, przeSvJ F

wach, dochodząc do mistrzostwa, m ożesz p o ­

w z ro k z m a łżow in y usznej p rzez brw i, p o d b ^

święcić na zabaw ę tyle czasu ile zapragniesz.

dek, nos, oko, p oliczek itd. Takie przesuwanie ^

,e żenia

Zwracaj u w agę na spłycenie oddechu oraz zb ęd ­

szczególnie przydatne, jeśli pracujesz p rzy k o ^

n y w ysiłek. Obserwuj swoją postawę. Z a u w a ży ­

puterze. Przesuwaj w zro k p o m ięd zy punkta^J

łem , że m oi pacjenci w ykazują tendencję do p o ­

na ekranie, w chwili, kied y kom puter p r z e tw a jf dane.

chylania się do przod u w trakcie tej gry.

O soby korzystające z kom putera m ogą umieści,«

C z y m ożesz w łączyć do codzien n ego życia św ia­ domość, uzyskaną z ćwiczenia przesuwania/ska­

tablicę Eye-C na ścianie lub na oknie za kompą.

nowania? Próbuj baw ić się w tę grę stojąc na czer­

terem albo obok niego. Patrzenie na ekran kom­

w o n y m świetle, w pociągu lub autobusie, p o d ­

putera, a następnie na tablicę Eye-C, p ozw oli ci

czas gotow ania, sprzątania dom u, p rz y goleniu

spraw dzać jakość tw ojego w idzen ia. Jeżeli tablica okaże się zb yt zamazana, spędź trochę czasu na zasłanianiu. Następną fazą jest w p ro w a d zen ie skanowania lub m alow ania z otw artym i oczami. Skanowanie to poruszanie oczam i jak p rz y m alowaniu, lecz b ez w yob ra żo n ego pędzla. Skorzystaj z wcześ­ niejszej zabaw y w m alow anie i rozpocznij skano­ w anie tablicy Eye-C, tw arzy przyjaciela, obrazów, scen za oknem, ekranu kom puterow ego, a nawet książki. W p rzeciw ień stw ie d o przesuwania, s k a n o w a n ie

lub robieniu makijażu. Jakie są tw oje osiągnięcia na tablicy Eye-C, kied y przesuwasz w zro k z praw ej strony tablicy na le­ wą? C z y dostrzegasz w iększą ilość szczegółów , jeśli delikatnie skanujesz k ażd y szereg liter, malujesz je na biało i pozw alasz, aby biel wniknęła do tw o ­ ich oczu? Przesuń w zro k z jednego szeregu liter na inny. Pon iew aż tablice z literami skłaniają d o d w u w y ­ m iarow ego postrzegania, m ożesz poczuć napię­ cie. W id zen ie jest zrów n ow a żon e w ted y, g d y w i­ dzisz w trzech wym iarach, próbuj zatem w id zieć

jest m iękkie i delikatne. N a początku m ożesz od­

tablicę Eye-C w sposób trójw ym iarow y.

kryć, że w strzym ujesz oddech. Tutaj celem jest

Jeżeli tw oje oczy są unieruchomione, zacznij nimi

rozw in ięcie płynności i łatwości skanowania.

skanować i przesuwać.

Przesuwając i skanując, połącz odczucia oraz świadom ość, jakie

w yćw iczyłeś

i

rozwinąłeś

w ćwiczeniach z huśtającą się piłeczką. Pow tarzaj to p rzez pięć minut dziennie lub baW się w ten sposób d w a lub trzy razy dziennie p r z e z krótszy okres czasu. Tak jak p rzy innych żaba-

138

139

Etap drugi

C h odzi o to, żeb y w id zie ć trochę p raw ym okiem i trochę lew ym . Jeżeli ustawisz gło w ę w p ra w id ­ łow ej pozycji, twój w zro k p op raw i się. Teraz p rzypom n ij sobie pęd zel na czubku nosa.

Etap drugi, ćwiczenie 8: rysunek nosem Cel

Instrukcja

Przeniesienie

św iadom ości

W yczaruj obraz m alow ania na biało. Lubię m alo­ w ać w szystkie nieprzyjem ne obrazy na biało. K ie ­ d y obraz jest całkiem biały, w yob ra żam sobie kredkę na końcu nosa. O tw ieram oczy i udaję, że

malowania

Przy oczach zamkniętych w w izu a ln y świat otwartych oczu.

kredka m oże m ieć d o w o ln y kolor. Spoglądam później na pustą ścianę i maluję n ow y, przyjem ny obraz. N astępnie szkicuję rogi pokoju, w id zian e

P o założeniu zaślepki na d w oje oczu, spędź kilka

za oknem obiekty oraz m eble lub p rzed m ioty na

minut na przechadzce, dostosowując się do no­ w e g o rodzaju percepcji. Zorientuj się, c zy masz tendencję do patrzenia w większej m ierze jedn ym z oczu. Jeżeli tak, to c zy jest to oko, które b yło zasłonięte w pier­ w s zy m etapie? Jeżeli to konieczne, przekręć g ło w ę w taki sposób, żebyś patrzył okiem nie zasłanianym wcześniej. Teraz m ożesz m ieć w yb ór, którym okiem patrzeć, w zależności od różnych warunków. M ożesz stwierdzić, że czytanie książki lub praca za biurkiem stanowi zb yt w ielk ie w yzw anie, kie­ d y m ożesz patrzeć jedyn ie p op rzez częściowo za­ słonięte oczy. Jeżeli tak się w yd a rzy, popatrz sw oim gorszym okiem, a później wykonuj takie czynności, na które p ozw a la patrzenie poprzez

ścianie. C h od zi o to, aby tak w ytren ow ać oko umysłu, b y p ro w a d ziło oko cielesne. Powtarzaj zabaw ę w rysow anie nosem pięć minut dziennie. Spostrzeżenia

C zy potrafisz robić zoom in g na różne odległości i korzystać z kredki na nosie? Zau w aż każde napięcie, które m oże pojawiać się w oczach lub w otaczających je mięśniach. W p ro w a d ź delikatne skupienie p o m ięd zy sesje rysow ania nosem. Rysując nosem, w ykon uj p rze­ suwanie i skanowanie. C zy p rzy używ aniu kredki na nosie niektóre z rzeczy są trudniejsze do narysowania od in­ nych? C z y bardziej w o lisz patrzeć jedn ym z oczu? C zy potrafisz utrzym ać patrzenie obojgiem oczu?

zaślepkę na d w o je oczu. D o czytania możesz tak­ że sporządzić jeszcze jedną zaślepkę na dwoje oczu, która jest z obu stron krótsza o 1,5 miliroe tra. Zauw ażysz, że łatw iej jest patrzeć dwom3 oczam i stosując w ęższą zaślepkę dla dwojg3 oczu.

140

141

Etap drugi, ćwiczenie 9: naświetlanie

bliższe i dalsze cele.) N iech tw oje o czy leciutko

Cel

morza, w gorący, słoneczny dzień.

M ateriały

poruszają się w obrębie zam kniętych pow iek. Zrób sobie teraz p od róż w w yob raźn i nad brzeg

W yćw iczen ie oczu i m ózgu w korzystaniu 2e światła oraz p ozw o len ie prom ien iom św ietlny^ na uzdraw ianie oczu. Najlepiej b yło b y do tej za b a w y w ykorzystać słońce, ale w w ielu częściach świata słońce jest dostę­ pne tylko w niektórych porach roku — bez w zg lę d u na okoliczności nie pow inieneś patrzeć bezpośrednio

w

słońce.

K olejnym

dobrym

źródłem światła jest 60 lub 100-watowa żarówka

Poruszaj głow ą w lew o, a potem w p ra w o tak, że ­ b y każde z (zam kniętych) oczu zostało w yek s­ pon ow an e na światło p op rzez p ow ieki. W yob raź sobie swoje „trzecie o k o ", jak otw iera się szeroko, niczym kw iat p o w o li otwierający swój pąk, i jak otrzym ujesz w szystkie długości fal światła, przyczyniające się do u zdrow ien ia tw o ­ ich oczu.

0 niebieskodziennym , skorygow an ym kolorze (zobacz: p rogram y p o p ra w y w zroku ). P rzy zasto­ sowaniu takiej żarów ki zabawa w naświetlanie m oże być w ykon yw an a w ew n ą trz domu. Um ieść żarów kę w lam pie stołowej o lejkowatym kształcie, aby nie patrzeć bezpośrednio w żarów­ kę w trakcie pracy. Instrukcja

Stań lub usiądź w ygodn ie. Zamknij oczy i skieruj je w stronę słońca lub zaświeconej żarówki. Zaślepka na dw oje oczu zasłoni część promieni, ale zew nętrzna część oczu będ zie odczuwać cie­ pło. K ied y będziesz cieszyć się ciepłem, w y o b ra ź so­ bie białe prom ienie światła promieniujące w tw o­ im kierunku. W yobraź sobie, że jesteś przeźroczysty i dopuść prom ienie

do siebie-

Stw órz obraz pełnego spektrum kolorów : fiolet/ indygo, niebieski, zielony, żółty, pom arań czow y 1 czerwony. Wchłaniaj światło i przekształcaj je w obrazy go, co chcesz w idzieć. (Przypom n ij sobie s

142

r

143

tyłu i do przodu. Ciesz się ze światła wpadające­ go do twoich oczu. W yob raź sobie zwężającą się i rozszerzającą źrenicę w chw ili, g d y mrugasz. Poczuj

jak

pracuje

m ięsień

tęczów ki,

k ied y

źrenica zm ienia rozm iar. Pow tarzaj ćw iczenie p rzez pięćdziesiąt do stu o d ­ d ech ów dziennie lub więcej. Jeżeli pracujesz p rzy kom puterze, korzystaj z na­ świetlania p rzez minutę po każdej god zin ie pra­ cy. W trakcie tego etapu czytaj jedn ym okiem, nosząc zaślepkę

na

d w oje

oczu.

Rób

eksperym enty

z czytaniem okiem, którym gorzej w id zisz. Czytaj gazetę lub książkę p rzy św ietle św iecy um iesz­ czonej w odległości 33-40 centym etrów od oczu. Jeśli zau w ażysz jakiekolw iek napięcie oczu, p rze­ rw ij czytanie i w ykonaj zasłanianie lub zoom ing. Patrz na zaślepkę, a później w dal p rzez okres dziesięciu oddechów . Jak się czujesz p rzy patrze­ niu tak blisko, jak na odległość zaślepki? C z y czu­ W yob raź sobie, że prom ienie światła wędrują p rzez tw oje o czy i odbijają się jak gum owe piłki od siatkówki, stymulując pręciki i stożki.

jesz ciągnięcie mięśni oczu? Poproś osobę, która cię w spiera, aby sprawdziła, czy tw oje oczy zwracają się d o środka w ró w n ym stopniu.

Stw órz obraz malutkiej szyszynki, umieszczonej za trzecim okiem , otrzymującej uzdrawiające

K ied y w y ćw ic zy sz się w tej zabawie, m ożesz

światło. Tak jak m ożna naładować akumulator,

stwierdzić, że zm ien ił się tw ój stosunek do świat­

niech szyszynka ża rzy się ładunkiem dowolnego,

ła. Zauw ażyłem , że nie chw ytam już za okulary

w ybran ego p rzez ciebie koloru. N iech teraz ten blask w y p łyn ie na zew nątrz w form ie widzenia

przeciw słoneczne, zw łaszcza k ied y zm o d yfik o ­ w ałem swoją dietę jeżeli chodzi o spożyw an ie p o ­

za pom ocą trzeciego oka.

traw tłustych i oleistych.

K ied y d ośw iadczysz poczucia tego blasku, ^

N aśw ietlanie

mrugaj raz lub d w a razy oczam i, kręcąc głowa

dw óch rod zajów dalekow zroczności. To ćw icze­

jest

szczególnie

korzystne

dla

nie, p op rzez utrzym yw an ie zw ężon ej źrenicy,

144

145

która zw iększa głębię ogniskowej, pom aga I presbiopii — dalekowzroczności z w i ą ^ ^ f z w iekiem , pogarszającej zdolność do c z v t ^ m ałego druku. Pom aga m ięśniom r z ę s k o w i dostosować swoją ogniskową. Zabawa świetlanie rozluźnia także napięcia w mięśniu niskującym, co jest pom ocne w zwyczajnej dA\ kow zroczności.

Etap drugi, ćwiczenie 10: dynamiczna medytacja wizualna Cel

Ć w iczen ie rozluźnienia, braku skupienia i wizu­ alnego relaksu podczas ruchu ciała.

Instrukcja

U bierz w ygo d n e, luźne ubranie. Po założeniu zaślepki na d w oje oczu, stosownej dla tego etapu, stań w yprostow an y, ze stopami rozstawionymi na szerokość ramion. Zamknij oczy i zacznij kręcić ramionami, biodra­ m i i gło w ą w lew o; w szystkie części ciała powin­ ny poruszać się razem. P ow tó rz ten ruch w pra­ w o , a potem p on ow n ie w lew o, dopóki nie bę­ dziesz się huśtać tam i z pow rotem . Niech twoje

dychaj i w yobrażaj sobie lasy, g ó ry lub ocean.

ramiona huśtają się sw obodnie — m ożesz stwier­

O dczuw aj rytm iczn y sposób poruszania się tw o ­

dzić, że podczas obrotu owijają się w o k ó ł ciała.

jego ciała. Porzuć w szelk ie m yśli, tak jak d rze w o

P rzy obrocie w lew o obróć praw ą stopę, a pięt?

porzuca liście, k ied y p rzych odzi jesień.

podnieś do gó ry i na zewnątrz, jak p rzy f f ze w golfa. Powtarzaj to z praw ą stopą, kiedy obra­

K ie d y nauczyłeś się tej fazy, zamknij oczy i skon­

casz się w lew o. Początkow o ćw icz w ten sposób

centruj się na sw oich powiekach. W yo b ra ź sobie, że potrafisz patrzeć p rzez zam knięte oczy. C o byś

p rzez dziesięć minut. Jeżeli odczujesz za w ro ty g ło w y lub przewrócisz się, spraw dź czy m yślisz w czasie ćwiczenia. Je' żeli potrafisz osiągnąć spokój w umyśle, odkry* jesz, że utrzym ujesz wspaniałą równowagę- Od

146

zobaczył? C z y m ożesz stw orzyć obraz poruszającego się p o ­ koju, tak jakbyś siedział na koniku kręcącej się ka­ ruzeli w parku zabaw? W yob raź sobie, że potra-

147

fisz postrzegać św iat wykonując zoom in g b się w dynam iczną medytację wizualną.

baw y. Eksperymentuj z różną m uzyką. Jak p o tej

R ozszerz swoją percepcję. W yobraź sobie

na nią z zaślepką dla d w ojga oczu? C o dzieje się

masz bioniczne albo laserowe oczy, które

z tw o im patrzeniem i w idzen iem , jeżeli zd ej­

w id zie ć p rze z ściany. M ożesz w id zieć m i-lffi stan, kraj, planetę i przestrzeń kosmiczną.

m iesz zaślepkę?

zabaw ie w y glą d a tablica Eye-C, p rzy patrzeniu

K ied y to robisz, kontynuuj obracanie ciałem z z m kniętym i oczami.

głap drugi, Uyiczenie 11: gimnastyka mięśni oczu

Jak daleko m ożesz w izu alizow ać, zanim obraz stanie się zam glon y lub zamazany?

ę el

O tw órz oczy i kontynuuj dynamiczną medytację

Doskonalenie gim nastyki mięśni oczu, w celu usunięcia napięcia w stanie relaksu.

wizualną. Początkow o podczas obrotu zwróć

Załóż zaślepkę na d w oje oczu, usiądź w y go d n ie z rękami na kolanach i stopami opartym i na p o d ­

uw agę na zaślepkę. Spróbuj popatrzeć przez zaślepkę, tak jak to robiłeś p rzy zamkniętych powie­

łodze. W eź kilka głębokich oddechów , a potem , w tra­

kach. Stopniow o zacznij rozglądać się po bokach zaślepki. ■

kcie jednego z w d ech ów , w yciągnij o czy d o góry.

C hodzi o to, żeby tw oje oczy b yły doskonale nie­

na ile m ogą one poruszać się do g ó ry b ez napię­

ruchome. O c zy p ow in n y poruszać się wyłącznie w jednej linii z twoją głow ą, ramionami i biodrami. ■

In s tru k c ja

Chodzi o to, aby podciągnąć o czy na tyle w ysoko, cia.

Baw się w dynam iczną medytację wizualną eta­ pami. W ażne jest, abyś opanow ał każdy z eta­ pów , zanim p rzejdziesz do następnego. Spostrzeżenia

Poproś kogoś, b y patrzył na tw oje oczy, aby upewnić się, czy nie w ykonujesz ukrytych ru­ chów oczami. Jeżeli czujesz napięcie albo zm ęczenie, maluj na biało lub rób przesuwanie i skanowanie przeZ krótki odcinek czasu. W

ramach

dynam icznej

medytacji w izu a ln i

w łącz zabaw y z etapu pierw szego. Stw ierdziłem , że „K on certy Brandenburskie

w ydechu, naciągnij mięśnie do pozycji dolnej i zrób w ydech. Pow tarzaj ruchy w górę i na d ół

**

cha dostarczają o d p o w ied n iego tempa do tej za

148

W strzym aj oddech, a k ied y będziesz g o tó w do

p rzez trzy oddechy. N astępnie w ykonaj ruch

w lew o i w praw o, jak ró w n ież w lew o do qa_I w praw o na dół. Zwracaj uw agę na swoje p

czas ćwiczeń, gotow ania, oglądania telew izji, czy­

pole w zro k o w e, k ied y naciągasz mięśnie w w o i na odw rót.

na coś i na spacerze.

tania, pracy p rz y kom puterze, p rz y oczekiwaniu

p o s t r z e ż e n ia

P oczątkow o m ożesz zau w ażyć szczególne miej­ sca w mięśniach, gd zie lokalizuje się napięcie. Podczas za b a w y odkryjesz, że napięcie rozprasza się. Po sesji gim nastyki oczu sprawdzaj jakość w id z e ­ nia na tablicy Eye-C. P o gim nastyce delikatnie naciśnij oczy.

Etap drugi, ćwiczenie 12: maszerowanie K ied y nauczysz się p o w yżs zy ch kroków, poru­

Cel

szaj oczam i p o okręgu. Naciągaj mięśnie do ma­ ksimum, ale b ez napinania ich. T w oje oczy po­

Zsynchronizow anie m ózgu, oczu i ciała, w ra­ mach w sp ółp racy obu półkul m ózgu.

In s tru k c ja

w in n y poczuć się „o ż y w io n e " po trzech do pięciu

Stań prosto, z rękami po bokach, ram ionam i cof­ niętym i i złączonym i nogami.

oddechach zw iązan ych z obrotami w obu kierun­ kach.

W yb ierz punkt w przestrzeni, najlepiej patrząc za

Pamiętaj, że jakość w zro k u popraw ia się, kiedy zabawa jest łatwa, b ez napięcia i wysiłku. Kiedy

g ó w zaślepki dla d w ojga oczu.

okno. Zaangażuj oboje oczu, patrząc spoza b rze­

odczu w asz jakiekolw iek napięcie, skieruj nieco

Zacznij zabawę, w yobrażając sobie, że jesteś żo ł­ nierzem. N iech tw oja lew a noga i lew a ręka w y ­

więcej oddechu w kierunku napięcia. Unikaj eks­ trem alnego naciągania mięśni, pon iew aż może to

startują w tym sam ym momencie. Potem p ow tórz

sp ow od ow ać dod atkow e napięcie.

to samo po praw ej stronie. Ten jednostronny marsz pow tarzaj p rze z piętnaście oddechów . M a­

K ied y skończyłeś pracę w e wszystkich kierun­

szeruj w tem pie żw a w e g o spaceru i skoordynuj

kach, o d w róć kierunek oddechu. Wydychaj, kie-

z tym oddychanie.

d y kierujesz o czy do góry.

K ie d y nauczysz się jednostronnie maszerować,

Następnie zdejm ij zaślepkę na dw oje oczu i

skieruj oczy w lew o, k ied y ruszasz lew ym i koń­

konaj zasłanianie oczu.

czynam i i v ice versa. Początk ow o m oże to być

Pow tarzaj gimnastykę oczu o d trzech do sześciu

trudne. Bądź cierp liw y i p o z w ó l sobie na w iele

razy dziennie. M ożesz gim nastykow ać oczy p

przerw .

150

151

K ied y nauczysz się tego etapu, zacznij

nacisku palców . Akupresura jest zabiegiem p o d o ­

T

przeryw ając marszu — mruczeć melodię,

bn ym d o tego, w którym akupunkturzysta w p ro ­

Winieneś być zaan gażow any w zabawę w sposó bW tyle zrelaksowany, abyś m ó gł nie przewraca się, p o zw o lić sobie na um ysłow e w ęd rów k i !v» p laży, p o lasach, górach. Następnie p rzejd ź na w y ż s z y poziom : porusza' lew ą nogą i praw ą ręką w tym samym czasie. W

w a d za igły, aby osiągnąć stymulację.) trukcja ins

Do tej zabaw y nie zakładaj zaślepki. Zacznij od punktu hoku (zobacz na ilustracji), który jest pun­ ktem kardynalnym dla organów g ło w y i oczu. Sty­ mulowanie tego punktu, m oże uwolnić od b óló w gło w y.

to tradycyjny, obustronny marsz. Początkowo niech o czy zn o w u patrzą na wprost. Później do­ daj ruch oczu, a w końcu nucenie melodii. Bądź o d w ażn y i dodaj d o marszu literowanie słów. S p o s trz e ż e n ia

M am zw yczaj m aszerow ać na małej trampolinie, patrząc p rzy tym za okno i obserwując ptaki. Maszeruj p rzed tablicą Eye-C. Skieruj oczy na zaślepkę, a potem popatrz na litery. K ie d y maszerujesz, maluj na biało. Postaraj się utrzym ać p łyn n y rytm marszu słu­ chając przeszkadzającej m uzyki lub poproś przy­ jaciela, aby ci przeszkadzał. H

Złącz razem kciuk i palec wskazujący lew ej ręki.

Ta zabawa jest szczególnie przydatna dla osób z dysleksją i problem am i z czytaniem.

R ozd ziel kciuk i palec wskazujący lew ej ręki. Kciuk lew ej dłoni p o łó ż na w zgó rk u mięśnia. L e ­

M a m teraz nadzieję, że zauw ażyłeś, iż jedynym

w y palec wskazujący ułóż w e w n ętrzu prawej

ograniczeniem w

dłoni, w punkcie odpow iadającym w z g ó rk o w i

czerpaniu radości z zabaw

Znajdź w zg ó re k m ięśn iow y w praw ej dłoni.

mięśnia. P o w tó rz ten proces, umieszczając p ra w y

w zro k o w ych jest brak w yobraźni.

kciuk i palec wskazujący na w zgórk u mięśnia le­

Etap drugi, ćwiczenie 13: akupresura C el

w ej dłoni.

■

Zw iększaj w zajem n y nacisk kciuka i palca w ska­ zującego. Zastosujesz nacisk na punkt hoku. Sty­

Stymulacja pu n któw akupresurowych/akupuf

muluj każdą rękę p rzez dziesięć d o dw udziestu

kturow ych za pom ocą nacisku i masażu palcami'

oddechów.

(Akupresura p ow od u je stymulację punktów ner w o w y c h i energetycznych, dzięki zastosowani^

Punkt łuku brw iow ego/k ciu ka okazał się pom oc­

152

ny p rzy ćwiczeniach z tablicą Eye-C.

153

w szych ob ja w ów dyskom fortu. Pozostałe palce m ożesz umieścić na czole. Punkt nosa stymuluje się korzystając z kciuka i palca wskazującego i przykładając je u nasady nosa. Stym ulowanie tego punktu likw iduje na­ cisk w y tw o rz o n y p rzez napięcie. Punkt skroni znajduje się w zagłębieniu z boku gło w y. M asow anie tego punktu uwalnia od b ó­ ló w g ło w y lub napięcia w skroniach. P ołóż palce wskazujące na obu skroniach i zlokalizuj w g łę ­ bienie. Zastosuj nacisk lub masaż w tych m iej­ scach p rzez dziesięć d o dw udziestu oddechów. Masuj palcami punkty na łukach b rw iow ych i na policzku. Rób to w kierunku zg od n ym z pokazaW ykorzystaj kciuki do masażu lub nacisku we­ w nętrznych kątów łu k ów b rw iow ych . Zwiększaj nacisk tych punktów, aż do wystąpienia pier­

nym na ilustracji. Stym ulowanie punktów na ł, ku b rw io w y m uwalnia od napięcia spow od nego w ytężan iem w zroku . M asow anie p m ^ ^ j na policzku oczyszcza zatoki i ułatwia oddychT nie.

,n str^ c ja

Najlepiej byłoby wykonać to ćwiczenie z pomocą drugiej osoby, ale m ożesz je wykonać samodziel­ nie. K ied y baw isz się sam, p ołó ż lew ą rękę na pra­ w y m ramieniu. W ykorzystując cztery palce, m a­ suj mięśnie ramion. Skoncentruj się na mięśniach w pobliżu szyi i kieruj się w stronę ramienia. W ykonując masaż oddychaj i patrz w dal.

S p o s trz e ż e n ia

Połącz zabawę w akupresurę z zabawą z tablicą Eye-C. Jakie jest tw oje ogóln e nastawienie po tej zabawie? Znajdź taki punkt akupresurowy, który jest dla ciebie najefektyw niejszy w zmniejszaniu napięcia. P o p ew n y m czasie zrób kilka obrotów szyją. P o w tó rz tę samą procedurę p raw ą ręką na le w y m

Etap drugi, ćwiczenie 14: masaż ramion i szyi Cel

Zmniejszenie napięcia i p opraw a d op ływ u k r ^

ramieniu. Miejsce, które w y czu w a sz jako d w a gu zy lub gar­ b y z tyłu szyi — podobn ie jak cały obszar z tyłu szyi — jest kolejnym punktem akupresury, z w ią ­ zanym z w idzen iem .

do oczu.

156

157

P ołóż kciuki n a d w óch garb ach z tyłu głow y n

Jakie połączenie zabaw w y tw a rza najbardziej p o ­ budzające rezultaty?

szta p alców sp o czy w a na głow ie. Zgodni' ^ sw oim w y cz u ciem naciśnij n a garb y lub n 0 • nich.

Etap trzeci I

0\fAC A: Bawiąc się w zabawy z tego etapu, nie zakładaj zaślepki.

Btap trzeci, ¿wiczenie 15: sznurek W yszkolen ie m ózgu w akceptowaniu percepcji k ażdego z oczu oraz nauka w spółpracy oczu w postrzeganiu d w om a półkulam i m ózgu. Materiały

T rzym etro w y sznurek oraz trzy k olorow e korali­ ki. N a w lec z koraliki na sznurek tak, żeby m ogły z łatwością przesuwać się w zd łu ż sznurka.

Instrukcja

Przyczep jeden koniec sznurka do klamki p rzy drzwiach lub do innego sprzętu. M ożesz także sko­ rzystać z jakiegoś haczyka, wkręconego do drewna. W idziałem sznurki przyczepione do łóżek, na w e ­

Popatrz na tablicę Eye-C i korzystaj z

przebły­

słow y sposób zaczepienia, z widzianych przeze

sków w yraźn ego w idzenia. Powtarzaj p rzez czas dw udziestu do pięćdziesię­

S p o s trz e ż e n ia

randzie, w łazience i w kuchni. Najbardziej p om y­ mnie, to sznurek przyczepiony do telewizora.

ciu oddechów. K ied y jesteś w pracy, baw się w ten sposób p rzez czas pięciu oddechów co kil­

Naciągnij sznurek, a w o ln y koniec p rzyłóż do

ka godzin.

zasłania w id zen ia któregoś z oczu.

Jak się czujesz p o kilku minutach masażu?

Jeden z drewnianych koralików przesuń daleko, p rzy w ęźle albo p rzy miejscu zamocowania. Drugi

Jaka jest jakość w idzenia, m ierzona na tablicy Eye-C? C z y początkow o w id zis z wyraźniej, a P°" tem w ystępuje nieostrość? C z y m ożesz p rzy w ró ­ cić w yraźn e w idzenie?

końca sw ojego nosa. U p ew n ij się, c zy palec nie

z koralików zamocuj w połow ie sznurka, a ostatni koralik ustaw w odległości optymalnej dla twojego w idzenia z bliska (jest to punkt, w którym możesz w idzieć szczegóły koralika; ten dystans będzie się

Połącz z tą grą gimnastykę mięśni oka.

różnił w zależności od tego, czy jesteś dalekow zro­

O dkryj ulubione p rzez ciebie punkty

czny czy krótkowzroczny). Jeżeli najbliższy kora-

158

ak u p resu ry-

159

lik stanie się n iew yraźn y, przesuwaj g o tak, aby uzyskać jego w y ra źn y obraz. Skup swoją uwagę (patrzenie) na najbliższym koraliku. Mając oboje oczu otwartych i oddychając w zrelaksowany spo­ sób, odczuwaj w zrokow e wrażenia, których do­

Jeżeli znika któryś z fragm entów sznurka, w ted y

świadczają twoje oczy podczas patrzenia na koralik.

ulega stłumieniu część przestrzeni w zrokow ej.

C zy w id zis z jeden koralik, c zy też d zieli się on na

M o że to oznaczać, że twoja nieświadom ość nie

d w a obrazy? C zy czujesz jakieś napięcie w mięś­

chce w id zie ć jakiejś części tw ojego świata.

niach oczu? C z y patrząc na najbliższy koralik mo­

Jeżeli znika

żesz zobaczyć, co dzieje się p oza nim?

wskazuje to na fakt, że m ó zg nie radzi sobie

O d p o w ie d zi na te pytania pom ogą ci zrozumieć

z rów noczesnym sygnałem dochodzącym z oby­

twój p o zio m jakości w idzenia.

dw u oczu.

Jeżeli m ożesz zrów n ow a żyć swoje patrzenie i w i­

Spróbuj przysunąć najbliższy koralik bliżej nosa.

dzenie, zauw ażysz, że oddalone koraliki wydaja

Jeżeli potrafisz utrzym ać obraz jednego koralika,

się być zdublowane.

jakość tw ojego w id zen ia jest dobra. Jeżeli koralik

M ożesz także zobaczyć d w a sznurki, rozchodzą­

zaczyna dzielić się na dw a, baw się w tę grę czę­

ce się w d w óch kierunkach, począw szy od naj­

ściej, aż osiągniesz w niej m istrzostwo.

bliższego koralika. T o d ob ry znak. O zn acza to ,ze

Zabawa w sznurek jest doskonałą zabawą, p rzy ­

tw oje o czy działają razem oraz że twój mozg

gotowującą dzieci w w ieku przedszkoln ym do

akceptuje ob yd w a obrazy.

nauki czytania.

160

któryś z

161

oddalonych

koralików,

Zabaw y w sznurek m ożesz używ ać do Sn 1 dzania swojej jakości w id zen ia podczas r> p rzy komputerze. Baw się p rzez czas dw udziestu do trzydziestu dechów, następnie spójrz na inne koraliki a koniec w ykonaj zasłanianie. ,* 1 S p o s trz e ż e n ia

W jakich okolicznościach znikają koraliki lub c ści sznurka? C o dzieje się ze sznurkiem (sznurkam i) lub kora likami, kied y w p ro w a d zasz literowanie słów m ów ienie lub myślenie? Przesuwaj w zro k z koralika na koralik. Utrzymuj w id o k jednego koralika, k ied y „p atrzysz" oraz obraz dw óch koralików , kied y „w id zis z".

przed tw oim i oczam i. Ten fragm ent drutu będzie

Zamknij oczy i w yob ra ź sobie pozycję koralików. Przesuwaj oko umysłu z jednego na drugi (trzeci) koralik.

w ramach za b a w y n azw any wskaźnikiem .

C z y po skończeniu tej za b a w y wykazujesz w ię­ kszą w ytrzym ałość?

czy nie pojaw ia ci się on podw ójnie.

Podobnie jak w zabaw ie ze sznurkiem, kiedy p a­ trzysz p op rzez p ojed yn czy wskaźnik, obserwuj W szystko, na co patrzysz, umieść p om ięd zy wskaźnikam i.

Etap trzeci, ćwiczenie 16: szermierka

U pew nij się, że p rzez cały czas dostrzegasz d w a wskaźniki. Jeżeli tak nie jest, pom rugaj oczami, w e ź głęboki oddech, skieruj oczy w kierunku p o ­

C el

Rozszerzenie treści przysw ojonych w

ramach

jedynczego wskaźnika, a potem zrelaksuj się. W i­

ćwiczenia 15 oraz w p ro w a d zen ie ich w prze­

dok d ru giego wskaźnika pow in ien pow rócić. Je­

strzeń i codzienne życie. Trening m ózgu i oczu

żeli nie, zdejmij urządzenie z g ło w y i zasłoń oczy,

w sym ultanicznym patrzeniu i widzeniu.

pogimnastykuj mięśnie, pomasuj tw arz i ziewaj.

M a t e r ia ły

Osiem dziesięciocentym etrow y, izolow an y, giętki drut.

Powtarzaj

In s tr u k c ja

W ygn ij drut zgod n ie z kształtem pokazanym na

dwóch wskaźników, to jakość twojego widzenia może

rysunku. W ukształtowaniu drutu chodzi o to,

być zbyt niska, aby teraz ćwiczyć szermierkę. Pracuj

żeb y pięciocentym etrow y odcinek drutu został zaw ieszon y w odległości piętnastu centymetrów

jakość widzenia.) Spaceruj po pokoju, umieszczając

162

to,

aż

zobaczysz

dwa

wskaźniki.

(U W A G A : Jeśli nie jesteś w stanie utworzyć obrazu

nad wcześniejszymi zabawami, dopóki nie poprawi się

163

różne obiekty p o m ięd zy d w om a wskaźnika

Baw się w szermierkę, k ied y oglądasz telewizję, czytasz, gotujesz, rozm aw iasz z przyjaciółm i i

Podobnie jak poprzednio, celem jest patrzenj i w idzen ie. T o na co patrzysz, pojaw ia się jako n &

w czasie pracy p rzy komputerze.

jedyncze, to co w id zis z, jaw i się podwójnie.

Obserwuj, w jakich warunkach zm ienia się w id o k

Popatrz za okno i w yob ra ź sobie, że m ożesz n trzeć p rzez ulicę na drugą stronę miasta, p 0 ' stan, p op rzez kraj.

dw óch wskaźników . Zauw aż, kied y obraz jedne­ go wskaźnika blednie, zam azuje się, rusza się lub znika. Obserwuj, w jakich szczególnych uwarun­

K ied y w yob rażasz sobie patrzenie na odległv

kowaniach w zro k o w ych unikasz patrzenia p o ­

obiekt i w id zis z go w yraźn ie w tym (wyobrażo­ nym ) miejscu, zauw aż co dzieje się z rozdziele­ niem w skaźników .

m ięd zy wskaźnikam i. Szermierka jest w spaniałym sposobem na zaob­ serw owanie, w jaki sposób myślenie, nadm ierny

W izualizuj, że dalsze patrzenie w przestrzeń od­

stres oraz napięcie w p ływ a ją na sposób w s p ó ł­

p ow iada stw orzeniu większej przestrzeni wizual­

pracy tw oich oczu.

nej. Im dalej patrzysz, tym w ięk szy jest dystans p om ięd zy p ojedyn czym i wskaźnikami. Im bar­ dziej są one rozdzielon e, tym więcej jest prze­ strzeni. Podobnie jak w grze ze sznurem, w yob ra ź sobie, że istnieje sznur, który dociera do realnego (poje­ d yn czego) wskaźnika z obiektu usytuowanego w odległej przestrzeni. K ied y

patrzysz

bezpośrednio

na pojedynczy

wskaźnik, d w a wskaźniki zlewają się w jeden,

Etap trzeci, ćwiczenie 17: strzelanie kciukiem Opis tej zabawy znajduje się w rozdziale U

Etap trzeci, ćwiczenie 18: podwójny palec Cel

stereoskopowej oraz dalsze rozw ijanie w id zen ia

a twoje oczy zezują. Pamiętaj, że zezow anie jest

p rzy p om ocy obu półkul m ózgu.

nieszkodliw e; o czy nie pozostaną w tej pozycji, lecz nie w ysilaj ich. Dla zabaw y w szermierkę nie istnieją ogranicze­ nia czasowe.

W p row ad zen ie początków świadom ej percepcji

Instrukcja

W yciągnij p rzed siebie d w a kciuki, jeden za dru­ gim , w odległości dw udziestu pięciu centym e­ trów od oczu. Patrząc w dal, zobacz d w a kciuki.

S p o s trz e ż e n ia

Jakie to uczucie, gd y patrzysz na wskaźnik i w1' d zisz go pojedynczo? Jeżeli czujesz jakiekolw iek napięcie lub wysiłe > oddychaj, mrugaj i zasłaniaj o czy p rzez d w a d zie" ścia do pięćdziesięciu oddechów.

164

Następnie od d ziel jeden kciuk od d ru giego i de­ likatnie rozsuń je w jednej linii, na odległość p ię­ ciu centym etrów. N adal patrz w dal i zauw aż, czy w id zis z trzy lub cztery kciuki.

165

kciu ków oraz sprawienie, aby śro d k o w y kciuk b ył m o żliw ie najw yraźniejszy. Przesuwaj kciuki, zm ieniając odległości od tw a­ rz y i obserwuj, jak zm ienia się sposób wykonania ćwiczenia. N astępnie spraw dź, c zy m ożesz zajrzeć p oza fa­ ktyczne kciuki i p on ow n ie potrójnie je postrze­ gać. Próbuj patrzeć p rzed i poza nie, utrzymując p rzez cały czas obraz trzech kciuków. Jeżeli to konieczne, spędź piętnaście m inut na d o ­ skonaleniu się w tej zabawie. Spostrzeżenia

Podczas w yk on yw a n ia zoom in gu na różne o d le­ głości, w yp o w ia d a j różne słowa. P rzy w yk o n yw a n iu zoom in gu oraz w id zen iu trzech kciuków siedź p rzed tablicą Eye-C i obser­ wuj zm iany. W łącz do za b a w y d u żo palm ingu, nacisku pun­

Rozsuń kduki jeszcze troszkę, dopóki nie spostrze­

któw akupresury oraz ziewania.

żesz trzech kciuków. Oddychaj i mrugaj, aby utrzy­ mać zrów now ażoną percepcję trzech kciuków. Teraz skróć patrzenie do punktu, w którym jak sądzisz, znajdują się trzy kciuki, a zauważysz, że p on ow n ie są tylko dw a. Popatrz teraz w dal i zn o w u p ojaw ią się trzy. Po­

Etap trzeci, ćwiczenie 19: zabawa kółkami Opis tej zabawy znajduje się w rozdziale 11

wtarzaj ten rodzaj zoom ingu, d op óki nie będzie ci łatw o w id zieć trzech kciuków, naw et stojąc na jednej nodze. Przybliżaj oraz oddalaj faktyczne kciuki i obser­ wuj, jaki to ma w p ły w na tw oją zdolność do utrzym yw ania w id ok u trzech kciuków. Z rób n iew ielk iego zeza. Zezując zobaczysz trzy albo cztery kciuki. C elem jest zobaczenie trzech

Etap trzeci, ćwiczenie 20: wyobrażenia Cel

Ć w iczen ie w ew nętrznej w izji w tw orzen iu w s ze l­ kich pożądanych obrazów .

Instrukcja

Znajdź spokojne miejsce, gd zie m ożesz baw ić się w w yobrażanie. G łęboko zrelaksuj się. W e ź pięć głębokich o d d e­ chów.

166

W yobraź sobie własną osobę w wieku, w k t ó r J

N a ile dobrze potrafisz opisać swoje dośw iadcze­

jesteś. Zobacz swój dom , zw ierzęta, s y p i ^ ^

nie wyobrażania?

i kuchnię. Zobacz k olory ścian oraz w id oki r czające się z różnych okien.

W jaki sposób zabaw a w wyobrażanie jest p o w ią ­

^

zana z tw oim i bliższym i lub dalszym i celami?

W yobraź sobie w ycieczkę, odbytą podczas ostat niego lata. Dośw iadczaj obrazów w żywych kol ' rach. U daw aj, że potrafisz odczuć w idzian e przez ciebie obiekty. Posłuchaj, jak m ó w isz d o przyjaciół, członków ro­ d zin y i kolegów . Cofnij się w czasie d o d ow oln ego wieku i po. w tó rz tę zabawę.

jitap trzeci, ćwiczenie 21: program wsparcia q 6\

dotyczącej

Instrukcja

najefektywniej­

Przeczytaj pam iętnik (p row ad zon e notatki) i przypom nij sobie te zabaw y w zro k o w e, które b y ły dla ciebie najefektywniejsze. Sporządź listę

ców? C z y m ożesz zobaczyć, jak dzielą się z tobą

ćwiczeń, które chciałbyś kontynuować. T w ój p ro ­ gram wsparcia m o że zaw ierać w sobie relaksację,

sw oim i osobami? C z y czujesz płynącą od nich miłość? C z y m ożesz sobie w yobrazić, że tw oi ro­ dzice kochają cię teraz?

taśmę z wyobrażeniam i, zaślepki, zabaw y w z r o ­ k ow e, odżyw ian ie, ćw iczenia aerobiku, afirmacje

Zacznij w id zie ć siebie b ez okularów lub szkieł

i robienie notatek.

kontaktowych. Jakie b yło b y to doświadczenie:

M ożesz mieć zam iar korzystać raz w tygodniu

w id zie ć siebie b ez okularów ? C zy m ożesz szybko

z tablicy Eye-C oraz stosować zaślepki p rzy nie­

ł

których czynnościach, takich jak czytanie, księgo­

Zobacz siebie jako dziecko b ez okularów.

w ość lub praca p rz y kom puterze.

W yob raź sobie okres około osiemnastu miesięcy przed p ierw szym założen iem okularów. Jak dużo

W jakich porach dnia m ógłbyś baw ić się w ulu­ bione zabaw y w zro k o w e? Pow inieneś w ciągu

stresów dośw iadczyłeś w tamtym okresie? Niech

jednego dnia sporządzić listę określającą sposób

tw oje oko umysłu w ykreuje d o w o ln y obraz pożą­

zam ierzonej kontynuacji program u „Zapom nij

danej p rzez ciebie przeszłości, teraźniejszości lub

o okularach".

przyszłości. S p o s trz e ż e n ia

sposobu w łączenia

szych składników d o codzien n ego życia.

N a ile dob rze potrafisz zobaczyć swoich rodzi­

w yob razić sobie, że to się w ydarza?

P rzegląd całego program u oraz podjęcie decyzji

Spostrzeżenia

C z y kontynuujesz program ?

N a ile łatw e jest dla ciebie tw orzen ie wyobrażeń?

C z y nadal poszukujesz opieki u sw ojego okuli­

C z y umiesz p o z w o lić u m ysłow i „popłynąć włas­

sty?

n ym strum ieniem "? C z y potrafisz na tyle uspoko­

K ie d y zam ierzasz otrzym ać receptę na kolejne so­

ić swój św iad om y umysł, aby zobaczyć obrazy-

czew k i o zredukowanej mocy?

168

C zy masz przyjaciela, z którym m ógłbyś w szłości p o w tó rzyć program ?

Z e sta w ie n ie z a b a w w zro ko w yc h Ć w ic ze n ie Etap pierwszy (Zaślepka na jedno oko)

Etap drugi (Zaślepka na dw oje oczu)

Etap trzeci (Bez zaślepki)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

propozycje dotyczące kolejności wykonywania programu „Zapomnij o okularach”

Zabaw a Zooming Zasłanianie Tablica Eye-C Łagodne skupienie Malowanie/ziewanie Huśtajgca się piłeczka Przesuwanie/skanowanie Rysunek nosem Naświetlanie Dynamiczna m edytacja wizu Gimnastyka mięśni oczu Marsz Akupresura Masaż ramion i szyi Sznurek Szermierka Strzelanie z kciuka 3odwójny palec <ółka Wyobrażanie dogram wsparcia

Aby zacząć program p o p ra w y w idzenia, postępuj zgod n ie z p o ­ danymi poniżej sugestiami. Zanim przejdziesz do następnego etapu, opanuj p oprzedn i bez w z g lę d u na ilość czasu. N ie ma p o ­ trzeby zach ow yw an ia kolejności podanych kroków. M ożesz spo­ kojnie je przeskakiwać, jeżeli któryś z etap ów przyciągnie twoją uwagę. • •

Przeczytaj najpierw p ierw sze trzy części tej książki. Sporządź w sw oim dzienniku notatki dotyczące zrozu m ie­ nia, świadom ości oraz pom ysłów .

•

Jeżeli nosisz szkła kontaktowe i masz jeszcze swoje okulary,

•

Jeżeli nie masz dodatkow ych okularów, kup parę przejścio­

zacznij nosić okulary. wą, która skompensuje tw ój w zro k w stopniu 20/25. •

Jeżeli nosisz okulary, poproś zaufanego okulistę, aby p rze ­ pisał ci okulary o m ocy zredukowanej do stopnia 20/40.

•

Określ jakość sw ojego w id zen ia w ed łu g kwestionariusza z rozdziału pierw szego.

•

Sporządź p od staw ow e pom iary jakości w idzenia, opisane w rozd ziale p ierw szym oraz p rzy użyciu tablic Eye-C ze stron (125 i 215).

•

Określ swój typ w izualny, w ed łu g ćwiczenia z rozdziału piątego.

170

171

niu, na przykład w swoim domu, a kiedy poczujesz się z tym wy­ •

W e ź p o d uw agę m odyfikację sposobu odżyw iania, zg 0cn . z sugestiami zawartym i w rozd ziale szóstym.

godnie, wtedy możesz zacząć eksperymentować.)

•

R o zw a ż w p row a d zen ie ćw iczeń aerobiku do twojego

z treścią i ukierunkowaniem zabaw w zro k o w ych przezna­

gram u dnia.

czonych dla jedn ego oka. N a tym etapie czytaj p on ow n ie in­

Zw iększaj systematycznie ilość czasu spędzanego codzi

strukcje dla siedm iu zabaw w zro k o w ych , d o czasu, aż za p o ­

nie bez okularów lub szkieł kontaktowych. Odnotuj, które

znasz się dobrze z ich treścią. K ie d y p rzysw oisz te inform a­

z czynności m ożesz z p ow od zen iem w yk on yw a ć bez nosze­ nia oku larów lub szkieł kontaktowych.

cje, m ożesz zacząć w p ro w a d za ć za b a w y w z ro k o w e d o co­

•

•

Przeprow adzaj zabaw y w zro k o w e z rozdziału jedenastego

dziennego życia. P ow tórz ten sam proces z zabawam i w zro k o w y m i na eta­

aby p o m o g ły ci zrozum ieć twój sposób widzenia.

pach dru gim i trzecim. K ie d y zapoznasz się dobrze ze w s z y ­

•

Przeznacz tydzień na p rzygotow an ie swoich osobistych, bli­ skich i dalekich celów.

•

P rzez tydzień pośw ięć od dziesięciu do dwudziestu minut na zabaw ę z tablicą Eye-C, włączając afirmacje ze stron (103-105).

•

Etap p ierw szy zacznij b ez sw oich szkieł, aby zapoznać się

stkimi zabawam i w zro k o w ym i, w ykonuj codziennie ć w i­ czenia tw oich ulubionych gier p rzez piętnaście minut. P row ad ź notatki dotyczące w zroku , zgod n ie z opisem za­ m ieszczonym w rozd ziale dwunastym . Jeżeli to konieczne, o d w ie d ź p on ow n ie sw ojego okulistę.

P rzez tydzień spędzaj około piętnastu m inut na świeżym pow ietrzu , bez okularów, korzystając z naturalnego światła, wykonując ćw iczenie-zabawę nr 9.

•

Zacznij nosić zaślepkę na jedno oko, założoną na preferowa­ ne p rzez ciebie (dom inujące) oko. Określ czas, w którym m ożesz z poczuciem kom fortu nosić zaślepkę zakrywającą soczew kę w twoich okularach o zredukowanej mocy, po stronie preferow anego p rzez ciebie oka, zaślepkę z humory­ styczną nalepką, która gra rolę przypom n ien ia tobie oraz in­ nym , iż jest to raczej rodzaj za b a w y niż znak wskazujący na to, że z tw o im okiem nie jest dobrze. Próbuj nosić zaślepkę b ez p rze rw y p rzez cztery god zin y, ale zmniejszaj tę ilość czasu, jeżeli dośw iadczysz dyskom fortu, a także zmierzaj do optym alnej ilości czasu, codziennie zw iększając długość cza­ su, w którym nosisz zaślepkę. (U W A G A : N ie zakładaj za ślep i w warunkach zagrożenia życia, jak na przykład prowadzenie sa­ mochodu. Zaczynaj od noszenia zaślepki w bezpiecznym otocze-

172

173

Jak działajq okulary dziurkowane Okulary dziurkow ane są jedn ym ze środk ów diagnostycznych c\ dawna stosowanych p rzez optom etrów i oftalm ologów . Jak ^ k a z u je nazwa, diagnostyczne okulary dziurkow ane mają jeddziurkę, w ielkości głów k i od szpilki, pośrodku zaciemnionej ow ierzch n i. K ied y osoba z b łędem refrakcji, takim jak blisko-

^ zroczność (trudność z w y ra źn y m w id ze n iem w dal), daleko^zroczność (zam azany obraz p rz y patrzeniu na bliską odległość) lub astygm atyzm (zniekształcenie w iz ji) patrzy p rzez dziurkę, m ożna uzyskać w yraźniejszy obraz.

O świadzczenie opublikowane w 1992 r. p rzez Am erykańską Akademię O ftalm ologiczną stwierdza:

Rozdział 13

Osoby z astygmatyzmem, bliskowzroczne lub dalekowzroczne korzy­ stające z okularów dziurkowanych, m ogą czasow o wyraźniej widzieć

Zastosowanie okularów dziurkowanych do poprawy jakości widzenia

przy użyciu tych okularów.

Teoretycznie okulary dziurkow ane pozw alają na docieranie do siatkówki oka pojedyn czego prom ienia światła odbijającego się od p oszczególn ego punktu danego obiektu. M ożn a stwierdzić, że dziurka tw o rzy sztucznie zw ężon ą źrenicę, omijając w ten sposób zwykłe zakłócenia i błędy refrakcyjne oka. W ynikająca z tego p o ­

żesz skorzystać na drodze do lepszego w idzenia. Te okulary są

prawa w id zen ia daje w rażenie p o p ra w y w zro k u bez stosowania konwencjonalnych okularów lub szkieł kontaktowych. Okulary

zbu dow ane z plastikowej ramki, zakładanej jak zw yczajne oku­

dziurkowane pozw alają lekarzow i określić zaburzenie w id zen ia

lary. Zam iast p rzez szkła, patrzysz p rzez w ielką ilość maleńkich dziurek.

spowodowane błędem refrakcji, p rzy nieobecności choroby oka.

Jeżeli nosisz szkła korekcyjne lub szkła kontaktowe, zdejm ij je w celu dokonania ciekaw ego eksperymentu. W bezpiecznym oto­

czność lub astygm atyzm itd., okulary dziurkow an e popraw iają

O kulary dziurkow ane są jedn ym z w ielu narzędzi, z których mo­

Przy błędach refrakcji, takich jak bliskow zroczność, d alekow zrow idzenie w przypadku nie w ystęp ow an ia choroby oka. G d y m a­

czeniu za łóż okulary dziurkow ane i zauw aż p opraw ę widzenia-

my do czynienia z obecnością choroby oka, okulary dziurkow ane

W połączeniu z opisanym i w rozd ziale dwunastym zabaw am i w zro k o w y m i, okulary dziurkow an e dadzą ci m ożliw ość zrela­

nie przyczyn ią się do w id zen ia w yraźn iejszego obrazu. Pon iew aż w szystkie okulary dziurkow an e eliminują w sztucz­

ksowania w zroku , rów n ież d zięki zdjęciu silnych okularów lub szkieł kontaktowych.

ny sposób znaczny zakres błędu refrakcji, w y tw a rza się poten99106 wrażenie, że noszone p rzez cały czas okulary dziurkow ane

175

m ogłyb y p op raw ić w zrok. N ie k o n ie c z n ie tak jest. Jest to leżn e o d stopn ia d ziu rk o w a n y ch .

relaksacji p o d c za s

n oszen ia

J

lirtiysłu i ma naturę percepcyjną. Znacząca p op ra w a percepcji

okularów

piózgu m oże m ieć miejsce, k ied y gałka oczna została zd ia g n o z0vvana jako d alek ow zroczn a, krótkow zroczna lub astygm atyczna. Trening jakości w id zen ia m o że u m ożliw ić ci w yraźniejsze

H istorycznie rzecz ujmując, noszenie okularów było pom yśl ne do stosowanie ich w celu przyw rócen ia naturalnego funkcjonowania oka, co miało zapoczątkow ać proces zdrow ienia, skut kujący w efekcie mniejszą zależnością od okularów. Badania w y­

w idzenie. Naukow cy, zajmujący się badaniem w zroku , kładą nacisk na zwracanie w iększej u w agi na rolę umysłu i m ózgu w procesie w i­ dzenia. Strukturalne zm iany w oku nie ujawniają się tak szybko,

kazują, że jest odw rotnie. W cytow an ym w y żej oświadczeniu z 1992 r., Am erykańska Akadem ia O ftalm ologiczna stwierdza:

jak zm iany funkcjonalne i percepcyjne w umyśle. W procesie w i­

Oczy ani nie ulegają wzmocnieniu, ani osłabieniu poprzez noszenie okularów. Noszenie lub nie noszenie okularów nie szkodzi oczom.

jący od wystąpienia zm ian funkcjonalnych do wystąpienia zm ian

dzenia ta część n ależy do zm ysłu w zroku. Okres czasu u p ływ a­

strukturalnych m oże w ynosić od d ziew ięciu m iesięcy do trzech lat. Osobiście p rzeprow ad załem badania dotyczące tego zja w i­

M o g ło b y się w yd a w ać, że noszenie oku larów lub szkieł konta­

ska. Soczew ki o zredukowanej sile, w połączeniu z racjonalnym

ktow ych p ow in n o popraw iać w zrok. W iększość osób noszących okulary lub szkła kontaktowe nie z g o d zi się z tą opinią. Im czę­

programem p o p ra w y jakości w id zen ia, takim jak zastosowanie okularów dziurkow anych i zabaw w zro k o w ych , p ow odu ją staty­

ściej nosi się okulary, tym bardziej oczy stają się uzależnione od

stycznie znaczącą p op raw ę w zroku . Zm niejszona zależność od

tej zewnętrznej pom ocy, pozwalającej w id zie ć wyraźnie.

silnych oku larów daje efekty. D zieje się tak p om im o żadnych lub minimalnych zm ian refrakcji d iagn ozow an ych w oku.

Czy okulary dziurkowane poprawiajq lub korygujq wzrok?

Oko jest p rzedłu żen iem m ózgu, który funkcjonuje w harm onii ze wszystkim i innym i aspektami centralnego i autonom icznego układu n erw ow ego. Spożyw ana żyw ność, tw oja postawa i ilość wykonyw anych ćw iczeń fizycznych, w szystkie te czynniki m ogą

O d p o w ied n io dobrane soczew ki, w połączeniu z odpowiednim

wpływać na w zrok . Pom oce zew n ętrzn e nie uzdrawiają w „cu­

p rogram em p o p ra w y jakości w idzen ia, okazały się w niektórych

d ow n y" sposób słabego w zroku. Jeżeli jesteś m ocno zaangażo­

przypadkach sposobem na zm niejszenie uzależnienia od okula­

wany i korzystasz ze swoich zdolności, łącząc to z pom ocam i w i­

rów . Jest to p ra w d ziw e w niektórych przypadkach m iopii (bliskow zroczności), astygm atyzm u, hiperopii (dalekowzroczności),

zualnymi w rodzaju okularów dziurkow anych czy soczewek

presbiopii (starczow zroczności) i zeza zbieżnego. Popraw a w id zen ia za leży o d zaangażow ania w proces lecze­

go wzroku. O kulary dziurkow ane m ogą być n iezw yk le przydat-

° zmniejszonej m ocy, m o żliw e jest p ra w d ziw e w yleczen ie tw oje­

nia. Popraw a ostrości w zrok u niekoniecznie oznacza, że wystąp1

ne, jako część program u fitness w zroku , dzięki zw iększeniu efe­ ktywności w id zen ia w codziennych okolicznościach. K ied y w y ­

natychmiastowa, znacząca redukcja zm ierzonej p rzez tw o je g o te"

bierzesz aktyw ne uczestnictwo w program ie p o p ra w y w idzenia,

karza w a d y bliskowzroczności, dalekow zroczności lub astygń13' tyzmu. Polepszenie zdolności w id zen ia jest kwestią ciała oraz

°ka. Okulary dziurkow ane dają wytchnienie od silnych szkieł

176

177

będzie m ożna zaobserw ow ać faktyczne zm iany w strukturze

i zezw alają na działanie w warunkach wyraźniejszej w idoczn riości. P rzy stosowaniu program u fitness w zroku , w id zen ie g o ły ^ j rmi oczam i (bez szkieł lub okularów dziurkow anych) m oże wykazać popraw ę.

rozszerzasz swoje odczucie przestrzeni wizualnej. Korzystaj z okularów dziurkow anych jak z ćwiczenia relaksacyjnego, w czasie w yjętym z tw ojego przeładow an ego kalendarza, kiedy możesz zająć się bardziej byciem niż działaniem. Eksperymentuj z relaksacją umysłu i dostrzegaj, kiedy dziurki przeszkadzają ci w m niejszym stopniu. Pospaceruj w znanym ci miejscu.

Korzystanie z okularów dziurkowanych w codziennym życiu Zakładając okulary uświadam iasz sobie, na ile różna jest percep­ cja p rzy ich użyciu, w porów naniu ze stosowaniem zwykłych okularów lub szkieł kontaktowych. P ierw szym w rażen iem może być uczucie poirytow ania lub zaburzenia w y w o ła n ego obecno­ ścią dziurek. M ożesz stwierdzić, że m rużysz o czy lub je w ytrzeszczasz, pa­ trząc p rzez dziurki, starając się nacieszyć ostrością obrazu. Po­ czucie zbliżon e do napięcia m oże pojaw ić się w o k ó ł oczu. Weź kilka głębokich od d ech ów i u św iadom sobie, na ile świadom e od­ dychanie m oże zm niejszyć sztywność lub napięcie w oczach i do­ okoła nich. Pod staw ow a różnica p om ięd zy okularami dziurko­ w an ym i a zw y k ły m i szkłami kontaktow ym i i okularami polega na tym, że musisz zw ięk szyć swoje współuczestnictwo p rzy pa­ trzeniu p rzez dziurki. R ozum iem p rzez to konieczność dostoso­ wania postawy, ustawienia g ło w y oraz patrzenia p op rzez i do­ okoła dziurek.

Oddychanie i mruganie pamiętaj o mruganiu i oddychaniu. D ozw olon a jest przerw a w mruganiu p rzez okres dziesięciu lub piętnastu sekund w celu ustawienia pozycji g ło w y do chwili, g d y patrzenie p rzez dziurki pozwoli na w yraźn e w idzen ie. Następnie, co około trzy d o pięciu sek u n d , zacznij św iadom ie mrugać, poruszając oczam i w ró ż­ nych kierunkach i spoglądając na bliższą i dalszą odległość. Twoje aktyw ne uczestnictwo w procesie patrzenia p rzez oku­ lary dziurkow ane ułatwia p op raw ę w zroku . Zrelaksuj swój umysł na tyle, abyś z ledw ością dostrzegał dziurki. Będzie to od ­ czuwanie podobne do rozciągania w zroku w dal lub ogn isk ow a­ nia go w bliższej odległości. Spacerując w okularach d ziu rk ow a­ nych bądź ostrożny, p on iew aż m ożesz się o coś potknąć lub za­ wadzić o d yw a n lub krzesło. N a początku zakładaj je w yłącznie w pozycji siedzącej. Później próbuj zakładać je na spacerze, p rzy oglądaniu film u lub naw et podczas pracy p rzy kom puterze.

Efektem noszenia oku larów dziurkow anych jest zwiększenie świadom ości podczas korzystania z nich. W spółdziałanie pomię­

Zastrzeżenia

d z y tobą a okularami d ziu rkow an ym i m oże ułatwić poprawę w i­ dzenia. D opóki utrzym ujesz świadom ość i spoglądasz poprzeZ dziurki, napięcie lub dyskom fort są niew ielkie, zaś irytacja spo­

Nakładaj okulary dziurkow ane w yłączn ie w bezpiecznych okoli­ cznościach. N ie używ aj ich do ja zd y samochodem, p rzy pracy

w od ow an a dziurkam i nie występuje. K ied y osiągasz taki stan, w trakcie patrzenia p rzez dziurki dośw iadczasz „normalniejsze

2 urządzeniami m echanicznym i lub elektrycznym i, korzystając 2 noży lub instrumentów, albo g d y jesteś zm ęczony. Jeżeli masz

g o " w idzenia. (D ziu rki tracą p ozorn ie swoje ciemne obramoWa

Jakieś pytania dotyczące stanu sw oich oczu lub szkieł korekcyj-

nie i z łatwością m ożesz p rze z nie w id zieć.) W takim p rzyp aCt

nVch, skonsultuj się ze sw o im oftalm ologiem lub optometrą.

178

179

Zakładając p o raz p ierw szy okulary korygujące pamiętaj, ¿e

ne do czytania, zrób eksperym ent z patrzeniem na m ały druk

w ystępuje w ó w czas p ew ien okres dostosowania. M ó z g musi do­ stosować się do n ow ego rodzaju percepcji.

przy użyciu okularów dziurkow an ych oraz go łym okiem. Jeżeli

Zakładając okulary zauw aż, że oczy zaczynają relaksować się

okulary poprawiają ostrość w id zen ia m ałego druku, korzystaj z nich także p rzy patrzeniu na bliską odległość.

w czasie oddychania i mrugania. P ośw ięć kilka chw il na dostro­ jenie sw ojego oddechu i mrugania co 3 do 5 sekund. Utrzymuj oboje oczu otwartych, naw et jeżeli występuje tendencja do od­ czuwania dom inacji „silniejszego oka". Istnieje m ożliw ość, że p rzy braku świadom ości oddychania i mrugania percepq'a oby­ d w u oczu m oże pozostać nie zintegrow ana. Ruchy oczu, połączo­ ne z oddychaniem i mruganiem, p ow odu ją w y ż s z y stopień inte­ gracji na p oziom ie m ózgu, dzięki światłu i inform acjom docho­ d zącym z obu oczu. W yczu w aj napięcia lub poczucie zmęczenia, które m oże pow staw ać w oczach.

„Starczowzroczność” lub syndrom „krótkiej ręki” Jeżeli masz taką w adę lub uzyskałeś taką diagnozę, będziesz

przede w szystkim korzystać z oku larów dziurkow anych p rzy patrzeniu na bliską odległość, czytając lub pracując p rz y kom pu­ terze. Um ieść czytany tekst w odległości około czterdziestu cen­ tymetrów od oczu i poruszaj gło w ą d op óki nie znajdziesz takiego miejsca, w którym czytany tekst stanie się w yraźny. Jeżeli to ko­ nieczne, w zm ocnij oświetlenie pokoju. Pamiętaj o oddychaniu

Krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm i inne zdiagnozowane choroby oczu Zastosowanie okularów dziurkow anych m oże być różne w zależ­ ności o d zdiagnozow anej p rzez tw ojego okulistę w a d y wzroku.

1mruganiu. K ied y w eźm iesz kilka głębszych oddechów , m ożesz spostrzec, że czcionki stają się w yraźn iejsze p o wdechu. D ziurki w okularach pozw alają zarów n o na ukierunkowanie obu oczu, jak i na w yraźniejsze ich zogniskow anie. Obserwuj, w jakim sto­

pniu zw iększa się zaczernienie druku, a także m ożliw ość spo­ strzeżenia ziarnistości papieru. N osząc okulary dziurkow ane w y ­ obrażaj sobie, że potrafisz w id zie ć rów n ie w yraźn ie b ez żadnych okularów lub szkieł. Badaj różnice w ciele i w emocjach, pojawia­

Krótkowzroczność (miopia)

jące się, kiedy twój w zrok jest wyraźny, w przeciwieństwie do sta-

nu, gd y twój w zrok w ydaje się być nieostry. Takie postępowanie Jeżeli jesteś krótkow zroczny, okulary dziurkow ane m ogą być przed e w szytstkim zakładane p rzy patrzeniu na większą odle­ głość. W tym przypadku celem b ęd zie patrzenie p op rzez dziurki p rzy zachowaniu zrelaksowanego stanu percepcji. Im dalej bę

pozwoli ci lepiej zrozumieć w p ły w umysłu na jakość widzenia.

Astygmatyzm

dziesz m ó gł patrzeć, tym w ięk szy b ęd zie p ożytek dla wzroku p °

^ tym p rzypadku k rzyw izn a ro g ó w k i jest inna w jedn ym kie­

zdjęciu okularów dziurkowanych. Jeżeli jesteś także dalekow zr°

runku w porów naniu d o kierunku przeciw n ego. M o ż e to p o w o ­

czn y (h yperopia) i masz ponad 45 lat, p raw dopodobnie spędzić

dować ró żn y stopień nieostrości w zroku . A stygm atyzm p o w o ­

więcej czasu patrząc w dal niż na bliską odległość, na p rzy

duje w iększe zniekształcenie lub zam azanie obrazu w jednym 2 kierunków patrzenia (p io n o w y m lub p oziom ym ). Zniekształ­

czytając. A b y sprawdzić, c zy okulary dziurkow ane są ci przy

180

^

181

coną p ow ierzchn ię struktury oka, rogów ki, odzw ierciedla z r ły astygm atyzm . O kulary dziurkow an e pozw alają na omini

^ s z y c h m ateriałów, taśm i książek. W e ź p od u w agę zalecenia znajdujące się w rozd zia le czternastym.

zniekształcenia ro gó w k i i w ynikającego z tego n ie w y r a ź n e g o ^ razu. U zyskuje się w te d y w y ra źn y w id o k w e wszystkich kier kach patrzenia. Patrząc na m ały druk lub w dal, poruszaj oczanj w p oziom ie, w pionie, a później p o przekątnej, oddychając i r r ^

Uwalnianie się od mocnych szkieł kontaktowych lub okularów

gając. C z y stwierdzasz, że jeden rodzaj tych ruchów sprawia ci w iększą trudność od innych? Ć w ic z taki rodzaj ruchu, który spra

jeśli tw o im pragnieniem jest pop raw a w zro k u i zm niejszenie za ­

w ia ci największą trudność. N ajpraw dopodobniej meridian, któ­ ry stwarza kłopoty, jest n ierów n y lub odczu w any w odmienny

zw olą ci na skrócenie czasu noszenia silnych soczewek. N oszen ie

sposób, jest kierunkiem w którym obraz jest najbardziej rozm a­

nia naw yku w ynikającego z przyzw yczajen ia m ózgu d o silnych

zany. K ie d y ćw iczysz poruszanie oczam i w z d łu ż tego meridianu

soczewek. O kulary dziurkow an e ułatwiają także przejście do sta­

zaktyw izu jesz w ew n ętrzn y aspekt w idzen ia, co stanowi formę

nu patrzenia „g o ły m i" oczam i, co stanowi problem dla w ielu

sam ouzdrawiania. Ten szczególn y ruch oka jest p od obn y lekar­

osób. W iele osób korzystających z oku larów dziurkow an ych stw ier­

stwu hom eopatycznem u aktywizującem u mięśnie oka, które

leżności od przepisanych okularów, okulary dziurkow ane p o ­

okularów dziurkow an ych przynosi korzyść w postaci przełam a­

z kolei stymulują połączenia neuronowe z m ózgiem , skupiając

dziło, że w celu utrzym ania w iększej ostrości obrazu pom ocne

następnie u w agę na tej części umysłu, gd zie w ydarza się 90% procesu w idzen ia.

jest uzupełnianie naturalnego światła sztucznym źród łem światła o pełnym spektrum światła dziennego. Pamiętaj, że podczas n o­ szenia oku larów dziurkow an ych w a żn e jest dobre oświetlenie,

Zdiagnozowane choroby oka

pon iew aż zm niejszają one d o p ły w naturalnego światła. P o zd ję­

W niektórych przypadkach stw ierdzonej zaćm y, jaskry, degene­

nie p o p ra w y w id zen ia, korzystając z tablic Eye-C d o b liży i do

racji plam ki, odklejenia siatkówki, retinitis pigm entosa oraz in­

dali. Ostrość w id zen ia z zastosowaniem okularów d ziu rkow a­

nych chorób oka pogarszających w zrok, okulary dziurkowane

nych wzrasta o 45% d o 60%. P ra w d ziw ą korzyść osiąga się, k ied y

ciu oku larów dziurkow anych pośw ięć trochę czasu na spraw d ze­

m ogą okazać się przydatne w p op raw ie ostrości w zroku. Załóż

ta ostrość w id zen ia zostaje utrzym ana p o zdjęciu okularów . P o ­

okulary d ziu rkow an e i zauw aż, czy w trakcie czytania lub pa­

niższe ćw iczenia u pew n ią cię w tym, że p opraw a w zro k u m oże

trzenia

zostać utrzym ana po zdjęciu okularów dziurkowanych.

w

dal

w id zia n e

obiekty

nie

stają

się

ostrzejsze

i wyraźniejsze. Jeżeli tak się dzieje, istnieje d u że p raw d op od o­ bieństwo, że niezależnie od

choroby m ożna pom óc oczom

w czynnościow ych funkcjach w idzen ia, korzystając z okularów dziurkow anych, specjalnie dopasow anych soczew ek oraz/lub ćw iczeń fitness w zroku . O kulary dziurkow ane m ogą zatem oka­ zać się cennym dodatkiem d o program u leczenia zastosowanego

Zooming i palming Patrząc p rzez okulary dziurkowane, skup oczy na dziurkach, a następnie na obiekcie znacznie oddalon ym od dziurek. Ta za­

p rze z tw ojego lekarza lub program u stw orzonego na podstawie

bawa w zro k o w a n azyw a się zoom ingiem . Są to dostosowane do używ ania oku larów dziurkow an ych ćwiczenia, które stanowią

182

183

p rzegląd tego, o czym uczyłeś się już w rozd ziale 12. Jeśli napię

vV dal, dostrzeżesz mniejszą ilość ciemnej pow ierzchni, tak jakby

cie w oczach nie zmniejsza się, zdejm ij okulary dziurkowane p0 trzyj dłonie i p rzy łó ż je do zam kniętych pow iek. 10 do 20 odde

pojawiło się więcej białego światła p ozw alającego ci w id zieć da­

chów oraz delikatny dotyk dłoni w o k ó ł oczu, p ow in ien usunąć

stępnie patrzeć w dal, tam i z pow rotem , nie przeryw ając o d d y ­

napięcie i zm ęczenie oczu. Następnie za łóż pon ow n ie okular

chania, w celu stymulacji skupiającego mięśnia rzęskow ego, so­

dziurkowane. Po chw ili patrzenia w plenerze zamknij oczy i Za

czewek i dołka (fo v e a ) oka. powtarzaj to ćw iczenie p rzez 10 d o 20 oddech ów , następnie

u w aż zmieniające się ciemne i jasne linie lub p o w id o k i powstają, ce p rzed zam kniętym i oczami. Efekt p ow id o k u demonstruje, w jaki sposób wpadające przez dziurki światło stymuluje poszczególn e części siatkówki, pod­

lej. W tej zabaw ie chodzi o to, żeb y skupiać się na dziurce, a na­

zdejmij okulary dziurkow ane i w ykonaj jak uprzednio palm ing przez kolejnych 10 d o 20 oddechów . W czasie tej zabaw y będzie

czas g d y części ciemnej pow ierzchni (czarny plastik) nie dopusz­

ci się w ydaw ać, że dziurki pulsują, przybliżając się i oddalając w rytm ie zm ian ogniskowej. M echanizm ogniskujący (mięsień

czają do przenikania światła. Ta różnica p o m ięd zy miejscami

rzęskow y) stał się le n iw y i zniekształcony. D zięk i korzystaniu

g d zie w p ad a światło oraz g d zie światło nie dociera, wytwarza

z okularów dziurkow anych w celu m onitorowania p ozytyw n ego

ó w p ow idok . Ten w p ły w na siatkówkę, dodatkow a lecznicza sty­

aspektu zm ian ogniskowej, w p łyn iesz bezpośrednio na na jakość

mulacja, m oże w zm ocnić przem ianę energii świetlnej w impulsy

działania m ięśni ogniskujących. M ięśnie tęczów ki oka będą także

foto-n erw ow e. Jak widać, w ie le aspektów świadom ości można

pobudzane, a specyficzny rodzaj energii zostanie przesłany do

spożytkow ać do podtrzym yw an ia św iadom ego uczestniczenia w procesie leczenia w zroku z zastosowaniem okularów dziurko­ wanych.

dołka oka. K ied y stwierdzisz lepsze zrów now ażenie pracy lew ego

Zasłanianie oka

przy obu oczach otwartych. Zauważysz, że w ykonyw anie zoomin-

Pow inieneś w ied zieć, że istnieje duża różnica p om ięd zy perce­

nym. W ynika to z faktu, że p rzy skupianiu dwojga oczu, występuje

pcją le w e g o a percepcją p raw ego oka. M o żes z za pom ocą taśmy

tendencja do zeza zbieżnego. Ta zabawa zostanie szczegółowo w y ­

przylepnej lub naklejki zasłonić w n ętrze oku larów dziurkowa­

jaśniona w części opisującej zabawę „zezow an ie".

i prawego oka (sprawdź swoje postępy za pomocą tablicy Eye-C do dali i do bliży, zasłaniając jedno z oczu w chwili, g d y drugie spraw­ dza różnicę), pow tórz tę zabawę w zrokow ą bez taśmy zasłaniającej, gu obydw om a oczami m oże się okazać trudniejsze niż tylko jed­

nych p o stronie „silniejszego" oka. T o s tw o rzy m ożliw ość ćwi­ czenia oka „słabszego". Zo o m in g m oże być n iezw yk le p rzyd atn y w poprawianiu per­

Ćwiczenie mięśni oczu

cepcji oka, które w id z i mniej w yraźnie, polepszając jego ja k o ś ć w id zen ia d o stanu, w którym zbliża się do oka w idzącego

Załóż okulary dziurkow an e i oddychaj, przesuń oczam i w p o z io ­

w yraźniej (p rzy różnicy nie w iększej niż 15%). Patrząc jednym

m iernego w ysilania mięśni, obserwuj dziurki przesuwając oczy

okiem i skupiając się na dziurkach, stw ierdzisz, że czerń tła w y ' daje się znacznie ciemniejsza w chwili, g d y skupiasz się na dziur­

°d strony lew ej do prawej. Zastrzeżenie: jeżeli masz p ow ażn ą krótkow zroczność, pięć lub

ce. K ied y przestajesz się na niej skupiać i patrzysz przed siebie

Więcej dioptrii, zw ró ć szczególną u w agę na to, aby nie przesuwać

184

185

mie w p ra w o i w le w o tak daleko, na ile jest to m o żliw e bez nad­

oczy za daleko, g d y ż m oże to p row ad zić do odw arstw ienia siat kówki.

fZyć percepcji d w o jga oczu. D opóki tw oje o czy nie zaczną lepiej

Powtarzaj zabaw ę p rzez około pięć oddechów , następnie w y konaj ćw iczenie w pionie, pozw alając oczom podążać za d ziy r_

ćwiczenia. N a d a l zasłaniaj „słabsze" oko. Zakładając, że spostrze­

kami d o g ó ry i na dół. P ow tó rz ruchy p o przekątnej p rzez pię^

w y żej od drugiego. U staw głow ę, kierując ucho w stronę le w e g o

odd ech ów w le w o d o góry i w p raw o na dół, a następnie do góry w p raw o i na d ó ł w lewo.

lub p raw ego ramienia, tak aby kciuki b yły na tej samej w y so k o ­

Po ukończeniu każdego z cykli pięciu oddechów , popatrz

najlepiej podtrzym u je obraz dw óch kciuków. Ć w icz patrzenie

współpracować, m o że ci się nie udać przejść d o następnej fa zy gasz już dw a kciuki, zobacz czy któryś z kciu ków nie znajduje się

ści. Dostosuj sposób oddychania i mrugania w taki sposób, który

w dal lub spójrz na znajdujący się blisko tekst. Poczujesz, że ruch

przez dziurki, zakładając, że m ożesz jeszcze dalej popatrzeć. Im

oczu stwarza rodzaj relaksacji i elastyczności, które są pomocne

dalej m ożesz popatrzeć, tym mniej w id oczn e będą dziurki.

w p op raw ie w idzen ia. Po zakończeniu całego cyklu zatocz bar­ d zo d u ży okrąg w ew n ą trz okularów dziurkowanych, będąc cały czas św iad om ym ich obecności p rz y zataczaniu okręgu zgodnie z ruchem w sk azów ek zegara, a następnie w kierunku przeciw­ nym, poświęcając czas około pięciu od d ech ów na ruch w każdym kierunku.

Zooming z kciukiem K iedy zyskałeś biegłość w poprzedniej fazie ćwiczenia, zm ień punkt patrzenia i skup się na w yciągn iętym kciuku. Zau w ażysz, że teraz d w a kciuki schodzą się w jeden obraz, a obiekty p oza

Po tym rozciągającym mięśnie ćw iczeniu zdejm ij okulary

kciukiem w yd a ją się być podw ójne. Powtarzaj ten rodzaj zoom in-

dziurkow ane i zasłoń dłońm i oczy na czas 10 do 20 oddechów. Przed p on o w n ym założeniem okularów dziurkow anych naciśnij

gu od kciuka d o w ybran ego obiektu, tam i z pow rotem , u trzy­

palcam i obu rąk na łuki b rw iow e, przesuwając palce od środka

dwa obrazy w miejscu, na które nie patrzysz bezpośrednio. W y ­

na zewnątrz. Ten zabieg stymuluje punkty akupresurowe meridianu łuku b rw io w e go . Pow tarzaj p rzez 5 do 10 oddechów.

konując zoom in g i strzelanie kciukiem, dostrzegaj obecność d ziu ­

Strzelanie kciukiem

w dal, b ęd zie się w ydaw ać, że patrzysz p rzez dziurki, tak jakbyś

mując p rzez cały czas świadom ość tego, że p ow in n y być obecne

rek. K ie d y patrzysz na kciuk, kraw ęd zie dziurek będą się w y d a ­ wać ciemniejsze i lepiej wypełnione. K ied y później popatrzysz miał więcej przestrzeni w dziurkach, p rzez które patrzysz. P o ­

Patrząc p rzez dziurkow ane okulary na odd alon y punkt, w ybierz

wtarzaj tę zabaw ę, dopóki nie będziesz św iad om y w iększej cie­

w zro k iem jakiś obiekt, który odznacza się na tle otoczenia.

mności p rz y patrzeniu na kciuk oraz obrazu

U m ieść kciuk p o m ię d zy oczam i a w ybran ym obiektem. Mrugaj,

przy patrzeniu w dal.

mniej ciem nego

oddychaj i utrzym uj w zro k skupiony na tym obiekcie, zauważa­ jąc zarazem , że praw dop od ob n ie dostrzegasz d w a kciuki. Jeżeli tak nie jest, nie przeryw ając mrugania i oddychania staraj się do­

Zezowanie

strzec d w a kciuki, patrząc daleko poza kciuki. Jeżeli ci się to nie udaje, m oże to oznaczać, że tw oje o czy nie w ysyłają rów n ow a ż­

Po dotarciu d o tego punktu, spróbuj b ez obecności kciuka zoba­ czyć odd alon y obiekt podw ójnie. O znacza to popatrzenie w m iej­

nych inform acji d o m ózgu i dlatego twój m ó zg nie m oże w ytw o-

sce, gd zie p rzedtem b ył kciuk i utrzym anie p od w ó jn ego obrazu

186

187

w tle. Zapamiętaj: nie istnieje niebezpieczeństwo, że tw oje oczy pozostaną w pozycji zeza, naw et jeśli m ó w io n o ci tak w dziecię, stwie. T o zadanie m ożesz w ykonać p rzez dostrojenie się do ciemności o k ręgó w w chwili, g d y dostosowujesz ogniskow ą d o miejsca

stępnie mrugnij i p rzejd ź d o następnego obiektu. A b y uniknąć kłucia, pieczenia i sym p tom ów napięcia w zroku , w trakcie tej za­ baw y w zrokow ej w ykonuj du żo zasłaniania, często oddychaj i mrugaj. M ożesz także pobudzać palcami punkty nacisku.

g d zie znajdow ał się kciuk. W miarę jak tw oje zbiegające się oczy

Jeżeli korzystasz z komputera

dostrajają się do coraz bliższych dziurek, odległość pom iędzy d w om a obiektami wzrasta, a dziurki zaczynają nachodzić na sie­ bie.

Powieś tablicę Eye-C do dali na ścianie za ekranem komputera i tra­

Ć w icząc zeza zb ieżn ego oraz zabaw ę w strzelanie kciukiem,

minutach patrzenia na ekran zrób sobie 5 minut przerw y i ćwicz

p opraw iasz elastyczność mięśni oka, które pom agają zbliżać

ktuj ekran jak kciuk lub punkt skrzyżowania oczu. Po każdych 55 zabawy w zrokow e lub rób je p rzez minutę co 20 minut pracy.

oczy, jak rów n ież w p ływ a ją na w iększą precyzję ogniskowania mięśnia rzęskow ego. Stym ulowanie zew nętrznych i wewnętrz­ nych mięśni oka jest bardzo pożądane p rzy zespołow ej pracy oczu. Pow tarzaj tę zabaw ę p rzez 10 oddechów . Zauw aż, że gd y

Zastosowanie okularów dziurkowanych oraz fitness wzroku w ciągu dnia

krzyżujesz oczy, w szystko w dali w yd a je się zmniejszać. Po zakończeniu tego ćwiczenia zdejm ij okulary dziurkowane i spraw dź jakość w id zen ia patrząc za okno, na kalendarz, obraz lub tablicę Eye-C do dali lub do bliży. Bardzo często, w nagrodę za w ykon an ie tego ćwiczenia, okazuje się, że jakość widzenia uległa popraw ie.

Staraj się p rzez co najmniej 15 minut dziennie korzystać z okula­ rów dziurkow anych oraz w ykon u j za b a w y w z ro k o w e w trakcie dnia. Zakładaj okulary dziurkow ane na spacerze, oglądając tele­ wizję, w o gro d zie i w innych codziennych czynnościach nie w y ­ magających szczególnej uw agi. Zacznij od piętnastu m inut i w y ­ dłużaj ten czas o 5 minut. N ie spędzaj w ięcej n iż 30 d o 60 minut z okularami d ziu rkow an ym i b ez zrobienia p rze rw y na zasłania­

Zaawansowany zez zbieżny W yb ierz odd alon y obiekt i popatrz na n iego p rzez środek jednej

nie lub zoom ing. Pamiętaj o tym , że nie m ożesz w y rzą d zić k rzyw d y sw oim oczom , d op ók i jesteś św iadom y, w jaki sposób ich u żyw asz i kied y odczu w asz w nich napięcie.

z dziurek okularów w centralnej części p ola widzenia. Zrób lek­ kiego zeza i obserwuj, czy obiekt ma teraz sw ojego sobowtóra

Podsumowanie zabaw wzrokowych z zastosowaniem okularów dziurkowanych

w dziurce znajdującej się nieco z boku. Zbliżając oczy jeszcze bar­ dziej do siebie, zau w aż c zy nie p ojaw i się trzecia, a w końcu czwarta dziurka. Bez w zg lę d u na to, co m ożesz zobaczyć p rzez kolejne dziurki, spraw dź c zy nie jest to doskonale w yraźne, tak jakbyś patrzył p rzez teleskop. P ow tó rz tę zabawę w połączeniu z technikami oddychania i mrugania, patrząc na różne obiektyW ykonaj zo o m in g oddalając i przybliżając jeden z obiektów, na­

Do odliczania czasu w poszczególnych fazach leczenia w zroku najlepiej korzystać z liczenia oddechów . •

Określ czas, w którym m ożesz nosić okulary dziurkow ane zamiast silnych oku larów soczew kow ych.

189

Zacznij od ćw iczeń o długości dziesięciu minut i stopniowy w ydłużaj czas do 60 minut, w warunkach, które nie zagraża ją bezpieczeństwu.

n

Z a łóż okulary dziurkowane. Oddychaj i mrugaj. W e ź 15-3o oddechów . Skorzystaj z tablicy Eye-C d o dali lub do b liży, żeb y spraw­ dzać p op ra w ę wzroku. Ć w ic z patrzenie p rzez dziurki, zarów n o blisko jak i daleko p rzez czas 20 oddechów. Jeśli stw ierdzono u ciebie astygm atyzm , poruszaj oczami w różnych kierunkach: p oziom o, p ion o w o i p o przekątnych. P rzez dziesięć odd ech ów w ykonuj zoom ing. Zasłaniaj o czy (palm ing) p rzez 20 oddechów. •

Jeżeli to konieczne, zasłoń jedno z oczu p rzez czas do jednej god zin y.

•

Postaraj się zapoznać z b u d ow ą oka.

Zaawansowane zabawy w zrokow e

Rozdział 14

Pomoc w przypadkach chorób oczu

•

Gimnastyka m ięśni oka — do 30 oddechów.

„ W przypadku pańskiej choroby nic nie m ożem y p orad zić". T o

•

Strzelanie z kciuka — do 20 oddechów .

destrukcyjne stw ierdzenie odbijało się od ścian w ielu gabinetów

•

Z e z zb ieżn y — do 20 oddechów .

okulistycznych na całym świecie. C z y to jest praw da? Zachęcam

•

Z o o m in g z u życiem kciuka — do 20 oddechów.

każdego, aby postarał się o jeszcze jedną diagnozę. P od staw ow e pytanie brzm i: „C z y istnieje sposób odzyskania naturalnego funkcjonowania oka w p rzypadku choroby?" Jeśli p ow ied zia łb ym nie, czy uw ierzylibyście mi? Jeśli u w ierzylibyście mi, czy m iałbym rację? Jeśli nie uw ierzyliście, to co zrobicie? Co czujesz, g d y słyszysz czyjąś opinię? C z y to m ożliw e, że jakaś o p i­ nia jest tylko w erbaln ym przekazem p ew n ego punktu w id zen ia lub naw et przesądu? Zastanów się nad tym, o co napraw dę pytasz, kied y prosisz ko­ goś o w yrażen ie jego opin ii — w ykraczasz p oza swój w łasny za­ kres w ied zy. Jeżeli chodzi o mnie, opieram swoje opinie i zalece­ nia na w ielu latach praktycznych obserwacji i latach kontaktów

190

191

z klientami oraz na dośw iadczeniu za w o d ow ym , które dalekie

im życiu? Jestem pew ien, że słyszałeś o ludziach, k tórzy p ro w a ­

jest o d w ydaw an ia opinii opartych tylko na przeczytanym arty­

d zili b ard zo zapracowane i pełne osiągnięć życie, a którzy nie­

kule lub na twojej postaw ie będącej p od w p ły w e m czyjejś stron­

spodziew anie m ieli w y p a d ek lub zachorowali. Szybko ich życie

niczej opinii. Chcę, abyś w z ią ł p o d u w agę fakt, że obiektywna czysto naukowa opinia m o że być szk od liw a i że m oże ona w p ły.

zatrzym ało się całkowicie i nie m ieli innego w yboru niż zająć się

nąć na zdolność tw ojego ciała d o wejścia na drogę własnego, na­

spojrzenia na siebie, na to w jaki sposób żyjesz i do p rzep row a ­ dzenia odpow iedn ich zmian.

turalnego uzdrow ienia, zw łaszcza g d y m am y do czynienia ze

sobą. Choroba oczu jest doskonałą sposobnością do b liższego

„zły m i w iadom ościam i". Stopień, w jakim m ogę p od zielić się z tobą m oim dośw iadcze­ niem, m oże odpow iadać twojej wewnętrznej praw dzie, która

O czym mówiq twoje oczy?

z kolei obudzi twoją zdolność d o kontynuacji procesu leczenia. Zam iast rozm aw iać na p ozio m ie w ie d z y przekazyw anej linear­ nie, w o lę p od zielić się z tobą m oim osobistym doświadczeniem , które będ zie m iało dla ciebie znacznie w iększe znaczenie. Lecząc lu d zi stw ierdziłem , że zw ią zek p o m ięd zy pacjentem i lekarzem sam w sobie jest uzdrawiający. Otwierając swoje serce i dzieląc

Jaką w iadom ość stara się przekazać twoja choroba oczu? Jeżeli miałbyś zm ienić życie, to co robiłbyś inaczej? Przypatrz się sw o ­ jemu życiu, jak ono dziś w ygląd a. N ie czekaj na tak zaaw anso­ w an y stan choroby oczu, który zm usi cię d o podjęcia zmian. W ielu m oich n ow ych k lien tów w yraża lęk przed ślepotą. N ie

się sobą, tw orzę bezpieczną atmosferę, aby mój klient (klientka)

tyle odnosi się on d o samej ślepoty, ile do wynikających z tego

zm ien ił(a) sposób w id zen ia swojej choroby. Ż yczę ci tego same­

zmian w życiu. W yrażają sw oje o b a w y dotyczące niem ożności

goC z y ludzie m ogą odzyskać naturalne funkcje w zrok u w obe­

w przypadkach degeneracji plamki, gd zie dana osoba ma trud­

cności choroby oczu? Tak, sam b yłem tego świadkiem . W yniki

ności z czytaniem z p o w o d u n ied ow id zen ia w centralnym obsza­

prow adzenia p ojazdów , czytania lub oglądania telewizji. C zy

naturalnych terapii leczenia w zro k u są różne, p on iew aż niew iele

rze, tą w iadom ością dla n iego lub dla niej m oże być przekaz m ó­

jest osób wystarczająco oddanych sumiennej realizacji programu.

w iący o zaprzestaniu czytania? C o takie osoby zrobią z życiem ,

M oje pierw sze kontakty z klientami nie polegają na p rzyd ziele­

jeżeli nie będą czytać? M uszą one stanąć tw arzą w tw arz ze sobą,

niu zadań „d o w ykon an ia". Proszę ich, aby spojrzeli na stan

z obawam i, w adam i i całą sferą nieświadom ości w sw oim życiu.

w zro k u jak na szczególną w iadom ość, którą chore oczy przesy­

C zy m ogłoby być pom ocne dla osób z jaskrą rozejrzenie się za ta­

łają, aby przebu dzić p od św iad om e informacje. Innym i słowy,

kimi obszaram i w życiu, w których poddają się zb yt w ielkiem u naciskowi?

choroba oczu jest faktycznie odbiciem tego, co dzieje się w życiu danej osoby i jest prośbą o p ow ażn e przyjrzenie się stylow i życia, p ostaw om i przekonaniom. M o żes z zacząć od zm iany swojej p ostaw y dotyczącej choroby w zro k u i od zrozum ienia, że zaistniała ona w o d p o w ie d zi na

K ied y zaczynasz patrzeć na chorobę oczu jako na dośw iadcze­ nie p ozytyw n e, otw iera ci to oczy na całą ślepotę, jaką stw orzyłeś w sw oim życiu. M asz szansę się obudzić i zm ienić kierunek. Cho­ roba oczu jest niczym w łączający się system alarm ow y, m ów iący

p ew n e podśw iadom e przekonania dotyczące tw ojego życia. C zy

o konieczności przypatrzenia się swojem u życiu w

zaprzeczasz p ew n y m w a żn ym uczuciom lub potrzebom w sw o ­

w yraźn y i skupiony.

192

193

sposób

Stosunek do życia i śmierci

Gdzie mam zacząć? M ożn a p rzeżyć znacznie więcej, niż zdaje się to akceptować w ię­ kszość lu dzi na świecie. A b y poradzić sobie z realnością swojej choroby w zroku , m ożesz łączyć dokonane w yb ory. Po pierw sze m ożesz skonsultować się ze sw oim okulistą, który zaoferuje ci le­ karstwa lub zabieg chirurgiczny. Zobacz, czy podśw iadom ie nie chcesz oddać własnych m ocy samoleczenia swojem u lekarzowi i jego decyzjom . Stań się rów n ież o d p o w ied zialn y za stan zdro­ w ia sw ojego w zroku. Jako dodatek do sugestii lekarza, możesz w zm ocn ić się p op rzez głęboki w g lą d w siebie i p op rzez znalezie­

Kolejnym , w a żn ym aspektem chorób oczu, z jakim nieustannie stykam się w ramach mojej praktyki, jest kwestia stosunku moich klientów do życia i nieodw ołalnej śmierci. D aw n o temu choroby oczu dotykały g łów n ie starszych ludzi, jednak czasy się zm ienia­ ją i obecnie w id z im y w ielu m łodych lu d zi z takimi sam ym i d iag­ nozami. Seniorzy, którzy zbliżają się do zakończenia życia w swoich fi­ zycznych ciałach, m ów ią m i o sw oich lękach zw iązan ych z umieraniam. Zastanawiam się, czy stan ich w zro k u — używając m e­ tafory — nie reprezentuje ślepoty. C h oroby oczu zm uszają lu dzi

nie sw oich własnych rozw iązań. Pójd ź dalej poza to, co uważasz

do zw olnien ia tempa i do zw rócenia u w agi na p ra w d z iw y cel ż y ­

za p ra w d ziw e dla siebie. W niknij w praw dę własnych, płynących

cia. Jeżeli jesteś zaabsorbow any sprawam i materialnym i, być m o ­

z serca uczuć i na m om ent od d ziel się od sw ojego intelektualnego

że stan tw ojego w zrok u oferuje ci idealną m ożliw ość zbadania

i racjonalnego umysłu. O d p o w ie d zi leżą w ew n ą trz ciebie, a nie

duchow ego aspektu życia i umierania. N ie chciałbym, żeb y w n ie ­

w tw o im intelekcie.

sienie tej kwestii m iało w y d ź w ię k religijny, ale chciałbym p o w ie ­

Zacznij szczerze wyrażać, co sądzisz o swoich uczuciach i o tym, co w yraźnie chcesz wnieść do swojego żyda.

dzieć o rzeczyw istości życia i śmierci, co m oże być pom ocne dla ciebie, tak jak p om ogło w ielu m oim klientom.

Takie sugestie otwierają bram y do w spaniałego doświadczenia

Jeżeli twoja choroba oczu rozw in ie się na tyle, że staniesz się

wstępna praca, jaką podejm ujesz d zięki kontaktowi ze

n iew idom y, jak będ zie w ó w czas w ygląd ać tw oje życie? W jaki

źród łem sw oich uczuć i potrzeb jest w stępem do praktycznej re­

sposób zm odyfiku jesz swój styl życia i o tw o rzys z się na inny ro­

alizacji.

dzaj funkcjonowania? W tym najgorszym ze scenariuszy, życie

—

Zacznij badać p rzyczyny, które stoją za doświadczeniam i

z chorobą w zroku lub oślepnięcie nie oznacza koszmaru. M o że

n iew yraźn ego w id zen ia i ślepoty w przeszłości, przyczyn y, które

to być n iezw yk le w yzw alające dośw iadczenie. W iele osób, które

m o gły mieć w p ły w na stan tw ojego wzroku. Przykładem mogą

musiały znosić srogie przeciw ności losu w latach poprzedzają­

być tutaj: stłumione zranione uczucia, przeprow adzka, ro z w ó d ,

cych ich oślepnięcie, dozn ały całkowitej zm iany kierunku życia

separacja, zm iana pracy, śmierć przyjaciela lub małżonka, przej­

i osiągnęło w ielk ie sukcesy. Być m oże twoja choroba oczu jest

ście na em eryturę, przeniesienie na gorsze stanowisko pracy, ob­

szansą na zm ianę kierunku i celu życia. N a w e t jeśli tw ój w zro k

niżenie zarobków , choroba itd. C o w y d a rzy ło się w tw oim życiu,

nie p op ra w i się, m oże w tym zaw ierać się n iew iarygodn a w a r­

w czasie kied y twoja choroba została po raz p ierw szy zdiagno-

tość, jaką p o z w o li uzyskać trudne położenie. M o ż e jest to czas na

zow an a lub k ied y dośw iadczyłeś pierw szych sym ptom ów ?

odgrzebanie straconych m arzeń lub aspiracji.

Podejmując taką podróż, otw ierasz się na m ożliw ość tw orzen ia p ozytyw n ych zm ian w chorobie wzroku.

194

M ój sposób leczenia chorób oczu, które upośledzają życie, w ykracza p oza podejście p olegające na próbach zn alezien ia le ­

195

karstwa lub doraźnej p o p ra w y stanu, tak pow szechne w naszpi

Pośw ięć chw ilę na zastanowienie się nad stanem sw oich oczu.

nowoczesnej kulturze. N ie m ożesz p o prostu pow iedzieć: „W y

Cofnij się w czasie do chw ili, kied y po raz p ierw szy d ośw ia d czy­

m ień m y część oka na now ą, lub n apraw m y w a d ę za pom ocą p rQ_

łeś sym p tom ów zw iązan ych ze w zrokiem . Przypom nij sobie, co

mienia la serow ego!" nie zajmując się przede w szystkim p o w o ­

działo się w tw o im życiu na 12 do 18 m iesięcy p rzed w ystąp ie­

dem w ystąpienia choroby oka. M usisz popatrzeć na chorobę oka

niem tych objaw ów . Postaraj się w yodrębn ić takie w ydarzen ia,

jak na skierowaną do ciebie inform ację z innej części tw ojego ja

które stanow iły dla ciebie zarów n o próbę, jak i w yzw a n ie. Pom yśl teraz o chw ili, kied y byłeś w gabinecie u okulisty. Jak

Środki zew n ętrzn e są w artościow e, jednak będą one skuteczne tylko w ted y, g d y w ykonasz także sugerowaną przeze m nie pracę w ew nętrzną. Często interwencja chirurgiczna daje nadzieję i do­ bre efekty, które p rzez jakiś czas są wystarczające, a następnie po­ jaw ia się kolejna choroba, p on iew a ż dana osoba nie uporała się z zasadniczą kwestią, przed którą stała. Jeżeli jesteś jedn ym z tych szczęśliw ców , k tórzy od w ró cili swój proces chorobow y i popra­ w ili w z ro k , to c zy twój n o w y sposób w id ze n ia p ro w a d zi cię w kierunku n o w e g o życia?

czułeś się słysząc jego diagnozę? C z y on lub ona w spierał(a) cie­ bie, czy też został zachow any p ew ien dystans p rzy ośw iadczaniu „złej n o w in y". C z y czułeś, że lekarz rozum iał tw oje sam opoczu­ cie, w chw ili g d y d ow iad yw a łeś się, że m ożesz zostać n ie w id o ­ my? C z y też czułeś, że on (ona) w ykonuje tylko swoją pracę? T e ­ go typu spostrzeżenia są w ażn e dla lepszego zrozum ienia, dla­ czego masz chorobę oczu. Jeżeli odczuw asz jakieś emocje lub p o ­ czucie niespełnienia zw iązan e z tw oim okulistą, uw olnij teraz te uczucia, p on iew a ż doktor praw dop od ob n ie w tam tym czasie ro ­

Zintegrowany trening fitness wzroku C h oroby takie jak: degeneracja plamki, jaskra, zaćma, choroby siatkówki, soczewek, ro gó w k i, tw ardów ki, tęczówki, nerwu w z ro k o w e g o i mięśni ulegają p op ra w ie dzięki temu, co nazyw am

bił to, co potrafił najlepiej. K liniczne badania wykazują, że w sp ar­ cie lub brak wsparcia ze strony lekarza m oże pow ażn ie w płynąć na percepcję i zdolność do w yleczen ia choroby. W niektórych przypadkach m edyczna opieka nad chorym i z chorobam i oczu

Zin tegrow an ą Terapią W idzen ia. Proszę pamiętać, że celem tego

redukuje ciebie jako pacjenta do statusu obserwatora i zostaw ia

program u nie jest w p ływ a n ie na fizyczn ą strukturę oka, ale obu­

na łasce procedur m edycznych.

dzenie zdolności do sam oleczenia i zachęcenie do tworzenia zd row ej p ostaw y w z g lę d e m tego, co jest m o żliw e poza zakresem

D o w ie d z

się o

kom plementarnych

metodach

pom ocnych

konw encjonalnego podejścia nauk medycznych. Jest to podejście

w przypadku twojej choroby w zroku. Poniżej w ym ien iam trzy

kom plem entarne; korzysta z narzędzi edukacyjnych i łączy d w a­ dzieścia pięć różnych zasad zdrow otnych. Środki profilaktyczne

p od staw ow e drogi, oparte na podejściu kom plem entarnym , w io ­ dące do p o p ra w y jakości w idzenia.

i rehabilitacyjne nie mają na celu zastąpienia konwencjonalnej 1.

Zacznij spożyw ać zd ro w ą żywność, bogatą w składniki o d ­

m edycyny. Jesteś raczej zachęcany do skorzystania z tego progra­ mu jako dodatku do konwencjonalnych form leczenia wzroku.

żyw cze, które dostarczą do krw ioobiegu terapeutyczne ilości w i­

Zapraszam cię do tego, abyś stał się aktyw nym uczestnikiem

tamin i m inerałów. T w oja k rew b ęd zie z kolei o d żyw ia ć oczy.

w procesie leczenia w zroku oraz abyś podjął zobow iązanie sa­

D odatkow o będziesz praw dop od ob n ie potrzeb ow ał uzupełniać

m op om ocy w p op raw ie sw ojego w zrok u i zd row ia oczu.

w itam in y i m inerały w trakcie procesu leczenia.

196

197

2. M ożesz korzystać z k olorow ych filtró w w okularach lub

niew ielki brak ostrości obrazu lub dyskom fort w okolicy oczu.

źródła bezpośredniego światła, które staną się u zdraw iający^ n arzędziem m obilizującym tw oje siły samouzdrawiania.

M oje badania wykazują, że jeśli nie zw rócisz u w agi na te wczesne

Światło i kolor stymulują p rze p ły w krw i i zachęcają uszkodzo­

oczu za w m ocnienie sygnału alarm ow ego ze strony naszego w e ­

ne tkanki do osiągnięcia lepszego stopnia funkcjonowania. Efekt

w nętrznego umysłu. Początkow a w ada, jak krótkow zroczność,

relaksacyjny k olorow ego światła m oże na przykład tow arzyszyć ci w nauce obniżania ciśnienia w oczach, doświadczanego

m oże być uproszczoną wersją sygnału. Za pom ocą choroby oczu informacja m oże być w yrażon a głośniej i w yraźniej. C z y chcesz

w przypadkach jaskry. M ożesz także w sp ółtw o rzyć n o w e podej­

zw rócić u w agę i zbadać znaczenie swojej choroby oraz tego, co

odbitki, informacja zaczyna przybierać na sile. U w a ża m chorobę

ście d o światła słonecznego. Ta zadziwiająca, energetyczna moc

ona pragnie ci przekazać, czy też, jak większość lu d zi u w ierzysz,

dostarcza roślinom potrzebnego do w zrostu pożyw ien ia, a ży ­ w y m istotom p ozw a la istnieć. W b rew krótkow zrocznem u poglą­

że nic nie m oże już pom óc tw o im oczom ? T w ój w y b ó r jest w yraźny. Zw racać u w agę na to, co chcą ci p o ­

d o w i większości autorytetów m edycznych, którzy z zapałem

w ied zieć oczy, lub nadal zasłaniać ten przekaz p rzez zakładanie

oświadczają, że światło słoneczne zaszkod zi ci, jest dostateczna

okularów, przyjm ow an ie lekarstw lub przechodzenie operacji

ilość d o w o d ó w stwierdzających jego w ręcz przeciw ną właści­

chirurgicznych. N ie m ożesz zaprzeczyć zdum iewającej naturze

wość. N ie k tó rzy tw ierdzą, że b ez światła słonecznego nie tylko

swoich oczu i ciała. M ożesz złam ać kość, skaleczyć się, naciągnąć

oślepniecie, ale umrzecie. Światło słoneczne o ży w ia nie tylko

ścięgno, n ad w yrężyć mięsień, a tw oje ciało zregeneruje się. D la­

oczy, ale cały organizm . T w oje o czy są jedn ym z podstaw ow ych d róg wejścia dla światła i koloru, które docierają do układu ner­

czego z oczam i m iałoby być inaczej? Jeżeli zastosujesz w ym ien ion e w y że j zasady, nie istnieją m ed y­

w o w e g o . A u ton om iczn y układ n e rw o w y reguluje wszystkie

czne p o w o d y , dla których sprawność tw oich oczu nie m iałaby się

w ażniejsze punkty ró w n o w a gi w ciele i w oczach.

poprawić. Kwestią podjętej p rzez ciebie decyzji jest uw ierzenie w te n o w e informacje, a następnie w ykorzystanie ich. Z pew ną

3. Pamiętając o tym, że d ziew ięćdziesiąt procent tego, co post­

dozą cierpliw ości zaczniesz w drażać n ow e naw yki i uczyć się jak

rzegam y, p och odzi z umysłu, a tylko dziesięć procent z oczu, mo­

patrzeć „n o w y m oczam i" na świat, określając n ow ą w izję drogi,

żesz przeprogram ow ać swój umysł, aby w id zia ł w yraźnie. Twoje

którą zam ierzasz kroczyć w życiu.

dośw iadczenia życio w e są podobn e do oprogram ow ania kom­ p u terow ego, które przech ow yw an e jest w m ózgu i być m oże fun­ kcjonujesz w e d łu g oprogram ow ania, które ju ż nie jest przydatne lub jest przestarzałe. Tak, służyło ci ono jakiś czas temu, ale czy nadal musisz żyć zgod n ie ze starym program em ? M o i klienci ze zd iagn o zow an ym i chorobami oczu bardzo często odkrywają, że dawne, przech ow yw an e w pam ięci dośw iadczenia nadal w p ły ­ wają na ich b ieżący sposób patrzenia na życie. O czy, w postaci choroby, w ydają się odbijać te b łęd y w postrzeganiu, co w mniej pow ażnych przypadkach m oże być stosunkowo nieszkodliw e —

198

Epilog: spojrzenie okiem świata N asz dom , planeta Ziem ia, zm ierza do w ielk iego oczyszczenia i ci, którzy go to w i są do zobaczenia tego, zostali pow ołani do zm ierzenia się z otaczającymi problem am i ślepoty i zaprzeczeń. Istnieje w nas w ciąż rosnąca potrzeba w yraźn ego w idzen ia — b ez zniekształceń w yw o ła n ych okularami lub naszym i osądami um ysłow ym i. N iepotrzebn e zabijanie, w ycinanie drogocennych lasów oraz zatruwanie gleb Z iem i odpadam i chem icznym i — to niektóre z p rzyk ład ów naszej ślepoty. Za nieświadom ość z prze­ szłości płacim y zarów n o w ew n ętrzn ie, jak i zewnętrznie. Cierpi na tym nasze zd ro w ie i żywotność. Problem y ze w zrokiem , cho­ roby oraz krótkow zroczność gw ałtow n ie rozw ijają się zarów no w śród m łodych, jak i w śród starszych ludzi. Skutki oglądania te­ lew izji, nadużyć w

dzieciństwie, dysfunkcjonalnych rodzin,

n ieod pow ied n iego odżyw ian ia i innych problem ów w spółczes­ ności uzew nętrzniają się rujnow aniem naszych oczu i n iezdoln o­ ścią do odzyskania posiadanej niegdyś jakości wzroku. M oją najszczerszą nadzieją jest, aby ta książka dostarczyła nie­ zbędnych środków , potrzebnych do odzyskania w zro k o w ej w ra­ żliw ości osobom , które są go to w e do posiadania w y ra źn ego oglą­ du. W iem , że p odzielicie się tym z innym i i w ten sposób planeta stanie się lepszym miejscem. Jeżeli macie kontakt z osobami o dużych w p ływ a ch politycznych, to proszę, podzielcie się tą książką z nimi. Potrzebujem y, b y p olitycy oraz organizatorzy opieki zdrow otnej zobaczyli w yraźnie proces przew odzenia, a także b y sami się zm ienili. Dziękuję za przeczytanie oraz z:a urzeczyw istnienie tej w ied zy.

200

j zenie. Zostali oni w ó w czas poinform ow ani, że stanowią gruelcsperym entalną. W p row ad zen ie zaw ierało także wyjaśnienia

V

temat działania zm ysłu w zrok u człow ieka, różnicy p o m ięd zy okiem a w idzen iem , zastosowania afirmacji, odżyw iania,

\

/yiczeń aerobiku oraz ćw iczeń ruchowych, kaset z auto-relaksa-

Dodatek

•

tablic Eye-C oraz zabaw w zro k o w ych przeprow adzanych domu. K a żd y z badanych otrzym ał podręcznik, który zaw ierał

większość materiału zaw artego w książce „Zapom nij o okula­ O m awiane poniżej badania kliniczne b yły przeprow ad ź ^ w Pacific U niversity's Portland Optom etrie Clinic jesienią 1982 roku. Rezultaty tych badań b y ły przedstawiane w 1982 roku pod­

rach" oraz w szystkie zabaw y w zro k o w e zaprezentow ane w for-

mie trzyetapow ego program u, jak rów n ież ogóln e w sk azów k i pomocne w realizacji założeń program u.

czas doroczn ego zjazdu Am erican A cad em y o f Optometry w Chicago. W statystycznym zestawieniu w y n ik ó w w spółpraco­ w a ł dr Brian Henson.

Badane osoby otrzym ały form ularze, na których za p isyw ały

I spożywane codziennie potraw y, w yk on yw a n e ćwiczenia oraz wyniki uzyskiw ane na tablicy Eye-C. Badani w y p ełn ili kw estio­

nariusze fitness w zro k u oraz p odali dane pozwalające określić

Dobór badanych

fo

ich typ w izualny, jak to zostało zaprezentow ane w p ierw szym i w piątym rozd ziale tej książki.

O soby poddane badaniom klinicznym zostały wybrane w yry­

Następnie uczestników eksperymentu podzielon o na zespoły,

w k o w o spośród osób, które o d p o w ied zia ły na ogłoszenie praso­ w e oraz spośród tych, które same się zgłosiły. Potencjalni kandy­

w których w yzn aczon o liderów . P rzez cały program zespoły

daci d o badań b yli poddani badaniom okulistycznym, mającym

o dowolnej porze m ó gł zw rócić się do lidera z problem am i i p y ­

w y k ry ć aktualny p o zio m błędu refrakcji, ró w n o w a gi mięśni, w i­ dzenia przestrzennego oraz stopnia starczowzroczności. (Do ba­

taniami. Zespoły spotykały się raz w tygodniu, dzieląc się trud­ nościami, spostrzeżeniam i lub doświadczeniam i z liderem gru-

dań w ybrano tylko osoby z w a d ą krótkowzroczności i starczo­ w zroczności — presbiopią)

Py, który następnie kontaktował się z prow ad zącym badania. Dzięki temu istniał ciągły kontakt p om ięd zy badanymi a p ro w a ­

Badanym dostarczono pisem nych oraz ustnych informacji, mó­

dzącym eksperyment. W szystkie w ięk sze problem y lub n iep oro­

wiących o celu przeprow adzanych badań, czasie ich trwania oraz o podjęciu koniecznych zobow iązań. Badania okulistyczne byty

działały jako gru py wsparcia. K a żd y z członków eksperymentu

zumienia b y ły natychmiast rozw iązyw an e.

p rzeprow adzane p rzez optom etrów ogólnych, nadzorowany p rzez optom etrów klinicznych. W czasie p r z e p r o w a d z a n y c h t e stów ani badający, ani badani nie w ied zieli, k tórzy z kandyda należą d o gru py kontrolnej, a którzy d o gru p y eksperymentalnej* P ow ad zą cy eksperym ent dobierał p rzyp a d k o w o człon gru py eksperymentalnej i zebrał ich razem na d w u d n iow e w p

202

Program T

rzyetapow y program został p od zielo n y na trzy jedn otygodn ioVVe odcinki. P ierw szy tydzień b ył pośw ięcon y w id zen iu jedn ym °k>em. Badani nosili zaślepkę na jedno oko do czterech god zin dennie, dopóki znajdow ali się w bezpiecznym dla siebie oto-

203

T a b e la I D ane o b a d a n y ch

czeniu. C odzienn ie pracowali nad jedną z zabaw w zrokow ycu dodając kolejną k ażdego następnego dnia. Jako dodatek do za ' baw , zostali poinstruowani o technikach oddechow ych i relaksa­ cyjnych. W drugim tygodniu badani zostali w p row adzen i w drug ie tap program u; w id zen ie dw ojgiem oczu. W trakcie zabaw n°szono w ykonane p rzez siebie zaślepki na d w oje oczu. Do p r o »* ^ ” 0 z p ierw szego tygodnia dodano n o w e gry. W szystkie zabawy h** ły łatw e do zrozum ienia i w ykon yw an e bez bezpośrednich uczeń. Trzeci tydzień został pośw ięcony w całości w idzen iu dwoma oczami. C odziennie do zabaw z poprzednich dw óch tygodni do­ daw ano kolejną zabawę. Podczas tych trzech tygodn i badani stosowali się do zaleceń dietetycznych, w y k o n yw a li ćw iczenia gimnastyczne, pomiary na

Grupa eksperymentalna

Grupa kontrolna

Liczba (n) Wiek (średni)

Najmłodszy najstarszy poziom wykształcenia

21

62

37

34,7

25

14

64

60 1,7%

cśrednie

11,7%

¿rednie >średnie

25,0% 41,6%

licencjat

6,7%

> licencjat magister

6,7% 6,7%

osobistym i doświadczeniam i. P o trzech tygodniach eksperymen­

>magister Miopia

tu w szyscy badani zw rócili swoje notatki i uzgodn ili terminy do­

Presbiopią

konania p om iarów kontrolnych.

Tablica II przedstaw ia dane kliniczne gru py eksperymentalnej i grupy kontrolnej. P om iary stereopsji oraz różnic fiksacji, zostały

tablicy Eye-C, w yzn aczali codzienne cele i podążali za swoimi

15

50

6

12

Wyniki

dokonane za pom ocą Am erican O ptical Vectograph Slide (A m e ­

N a badanie kontrolne p o eksperym encie grupa eksperymentalna

rykańskiego w ektograficzn ego rzutnika optyczn ego), filtró w poaroidowych i rzadkich p ryzm ató w dla w id zen ia w dali i w bliży.

oraz grupa kontrolna p rzyb yły w tym samym czasie. Pomiarów

T a b e la II D a n e g ru p y e k s p e ry m e n ta ln e j i kontrolnej

p on ow n ie dokonali optom etrzy ogólni, bez w ie d zy o tym, kto należał do gru py eksperymentalnej, a kto do kontrolnej. Tabela

grupa eksperymentalna

grupa kontrolna

I pokazuje rozkład grup kontrolnej i eksperymentalnej w zależy

xb

xb

xa

ności od wieku, p oziom u wykształcenia oraz liczby osób (n

Badanie

z m iopią i presbiopią.

Ostrość wzroku dla dali bez okularów

17

20/75 20/66 0,88

Stereopsja przy ożyciu ¿wyczajnych Rx

18

138"

204

126"

-0,638

205

xa

44

20/105 20/77

3,877*

48

206"

3,15*

156"

. eja HI pokazuje różnice p o m ięd zy grupą osób z presbiopią

T a b e la II D a n e g ru p y e k s p e ry m e n ta ln e j i kontrolnej grupa kontrolna Badanie

n

Zakres dioptrii pryzmatycznych przy różnicy pryzmatów do dali

18

Zakres dioptrii pryzmatycznych przy różnicy pryzmatów do bliży

18

Wynik fitness wzroku

20

xb

4,58

xa

4,5

t

0,09

rUną osób z miopią. W yn ika z tego, że w grupie osób z pres-

grupa ekspenmiPprtZT — ----n xa |

45

5'2

7'48

-5.38-

^jopią nie ma w yraźn ych zmian. W yk azan o tutaj takie same ten­ dencje popraw y, jak w całości grupy, ale nie na znaczącym dla

eksperymentu p oziom ie. Być m oże w iększa liczba p rzyp a d k ó w ____ odzwierciedliłaby te tendencje. ' T - l U IIII II ^ TI UaUbCe Ila Dane g ru p y e k s p e ry m e n ta ln e j d la m io p ii(kró tko w zro czn ych ) : ________________ /cłn rr7n \ W 7rn ^7n V C h )

— 6,82

7,55

8,65

8,85

-1,55

-1,37

%czasu noszenia okularów dla osiągnięcia ostrości wzroku 20/20 Rx#

45

58

40

7,58

5,82

78,9%

9,02

9,67

' -- -----------

-2 , 76*

- 7,17

19,2% 11,66*

xb = w y n ik z p rzed eksperym entu xa = w y n ik p o eksperym encie * = znaczący p oziom , przynajm niej 0,05 p rzy zastosowaniu d w u ­ częściow ego testu oraz pięciu testów zaplanowanych # test (badanie) nie zaplanow ane W yn ik i w ykazały, że w grupie eksperymentalnej ostrość wzroku dla dali, stereopsja dla dali oraz zakres dioptrii pryzmatycznych p rzy różn icy p ryzm ató w dla dali i b liży u legły popraw ie w okre­ sie p o m ię d zy badaniami p rzed i p o przeprow adzen iu ekspery­ mentu. Pozostałe dane optom etryczne dla o bydw u grup, nie ule­ g ły w tym okresie zm ianie na lepsze. O dnotow ane w kwestionariuszach w y n ik i fitness w zroku w grupie eksperymentalnej, rów n ież w ykazały znaczącą zmianęBadani zostali poproszeni o zapisyw anie czasu noszenia okuła ró w w trakcie trwania program u. Okazało się, że procent czasu,

Presbiopią

Miopia

xb

xa

11

20/68

20/61 2,5

20/35

20/34 -0,32

8

240"

187,5 -1,87

-5,18

6

6

7,7

-1,41

9,12

2,44

8

6,5

8,56

-1,3

9,98

-7,95* 12

7,75

9,17

-2,05

n

xb

Ostrość wzroku dla dali bez okularów

36

20/110 20/77 3,12*

Ostrość wzroku dla bliży bez okularów

36

20/26

20/27 0,988 8

Stereopsja przy użyciu zwyczajnych Rx

40

194"

150"

2,51

Zakres dioptrii pryzmatycznych przy różnicy pryzmatów d o dali

39

5,1

7,5

Zakres dioptrii pryzmatycznych przy różnicy pryzmatów d o bliży

37

7,82

Wynik fitness wzroku

40

5,87

/vy

VV y X U l \

ZJ J-' a.

xa

£

J

xa = w yn ik p o eksperym encie : znaczący p oziom , przynajm niej 0,05 p rz y zastosowaniu dw u•

■-• -

/-vta7an

w którym noszono okulary, spadł z 78,9% do 19,2% — co ozna­ cza znaczący spadek uzależnienia od okularów.

206

t

n

t

RnHanie

207

\rr\n

Tabela IV

w ym ien ia

reakcje

i

zachowania, które ulep}

w yraźn ej zm ianie, jak ró w n ież procent zm ian pom ięd zy bada­

Podsumowanie

niem w stępnym i koń cow ym zaw artym w kwestionariuszu do­ starczonym osobom badanym. W skazania określano w skali od

jeśli badane osoby b yły wspierane w stosowaniu interdyscy­

1 do 10, g d zie 1 było zachowaniem , które nie zdarza się wcale,

plinarnego podejścia do zagadnienia rozw oju zm ysłu w zroku , to

a 10 bardzo częstym zdarzeniem . K ażd e z wym ienionych zacho­ w a ń uzyskało m inim um 5 na tej skali.

mogły w y tw o rzy ć znaczące zm iany w swojej percepcji, co zostało zmierzone w optom etrycznych pomiarach obu oczu.

T a b e la IV Z a c h o w a n ia

-—

Przeskakujqce słowa lub zdania

m oże być interpretowany, jako zw iększenie tolerancji na stres w zro k o w y . W yd aje się być to potw ierdzan e behaw ioralnym i ko­

Przed Po % *-■ zminn i ■1V— 41| eksperymentem eksperymencie

--------------— 22

Chociaż dane dotyczące refrakcji nie w yk a zały znaczących zmian, p o z y ty w n y w zrost wskazań dotyczących różnic fiksacji

Liczba -osób wspominających o danym zachowaniu* Zachowanie

przyetapow y program „Zapom nij o okularach" u dow odnił, że

13

41

m entarzam i badanych osób.

Zachowania zw iązane z ogóln ym i umiejętnościami w id zen ia oraz dostosowaniem systemu przetw arzania b o d źc ó w w z ro k o ­ wych, popraw iają się p o p rzeprow ad zen iu program u. W yn ik i te

Ponowne czytanie wiersza lub frazy

30

14

53

nej, zogniskow ania i obuocznego w id zen ia m ogą ulec zm ianie

Zbyt wolne czytanie

22

13

41

w ramach p rzeprow adzanego w dom u program u treningu w i­

wykazują, że w izualne osiągnięcia w zakresie ruchów gałki ocz­

Słabsze rozumienie podczas dłuższego czytania lub szybka utrata zainteresowania

15

7

53

Bóle w czole lub w skroniach

Wnioski

14

7

50

Z uwagi na fakt w ystępow an ia tak w ielu zm iennych: o d ż y w ia ­

Krzywienie się, marszczenie brwi lub mrużenie oczu Opieranie głow y na ramieniu podczas pisania Koślawe i/lub zbyt zagęszczone pismo

dzenia, takiego jak program „Zapom nij o okularach".

nia, relaksacji, zaślepek, ćwiczeń, zabaw w zrok ow ych , wsparcia, 20

14

30

afirmacji i innych, dalsze badania p ow in n y określić, które ze

5

11

55

w „Zapom nij o okularach" całościowe podejście jest konieczne

zmiennych sp o w o d o w a ły zm iany. C z y to m o żliw e, że określone dla zm iany „całej osobow ości"? O soby z gru py kontrolnej zostały 12

7

42

*Zobacz wyjaśnienia dotyczące skali wskazań w tekście.

później poddane takiemu samemu p rogram ow i eksperym ental­ nemu bez u d zielon ego wsparcia, a uzyskane w yn ik i nie w yk a za­ ły znaczącej zm iany. Ta grupa osób była w m niejszym stopniu Przekonana do przestrzegania w ym agań, u trzym yw ania w ska­ zówek dietetycznych oraz sugestii dotyczących ćwiczeń. Dalsze adania m ogą pogłębić w ie d zę na temat tych zagadnień.

208

Program trzyeta p ow y u d o w o d n ił w yraźnie, że osoby 0(j J w ied n io w ytrenow ane i nadzorow ane m ogą w ykonyw ać gram fitness w zroku w warunkach dom ow ych. Życzyłb ^ r° ' bie, aby nasze dzieci b yły nauczane p rogram ów tego typu” 1 ^ w adzonych w domu. M o g ły b y one w ten sposób osiągnąć ki stopień jakości w id zen ia i być m oże p o zw o liły b y by sobi ewentualne „Zapom nienie o okularach".

Wybrana bibliografia A k y o l N. Aqueous Humor and Serum Zinc and Copper Concentrations o f Patients with Glaucoma and Cataract. British J. Ophthal. 74: 661-62,1990. Anderson, A . How the M ind Heals. Psychology Today, Dec. 1982, str. 51-56. Aronsfeld, G. H. Eyesight Training and Development.J. A m . Optom. Assoc. 7(4): 36-38,1936. Baldwin, W . R. A Revieiu of Statistical Studies o f Relation Between Myopia mid Ethnic, Behavioral, and Psychological Characteristics. A m . J. Optom. Physiol. Opt. 58(7): 516-27,1981. Baliet, R-; Clay, A .; and Blood, K. The Training o f Visual Acuity in Myopia. J. Am . Optom. Assoc. 53(9): 719-24,1982. Beach, G.; and Kavner, R.S. Conjoint Therapy: A Cooperative Psychoterapeutic-Optometric Approach to Therapy. J. A . Optom. Assoc. 48(12): 1501-08,1977. Bell, G. A Review of the Sclera and Its Role in Myopia. J. A m . Optom. Assoc. 49: 1399-1403,1978. Bell, G. R. The Coleman Theory o f Accomodation and Its Relevance to Myopia. J. Am . Optom. Assoc. 51(6): 582-87,1980. Birnbaum, M. H. Holistic Aspects of Visual Style: A hemospheric Model with Implication fo r Vision Therapy. J. A m . Optom. Assoc. 49(10): 1133-41,1978. Dowis, R. T. The Effect of a Visual Training Program on Juvenile Delinquency. J. A. Optom. Assoc. 48(9): 1173-76,1193-94,1977. Forest, E. Functional Vision: Its Impact on Learning. J.Optom. Vis. Devel. 13(2): 12-15,1982. Francke, A . W ., and Carr, W . K. Culture and the Development o f Vision. J. Am . Optom. Assoc. 47(1): 14-41,1976. Friedman, E. Vision Training Program fo r Myopia Management. Am . J. Optom. Physiol. Opt. 58(7): 546-53,1981. Gil, K. M.: and Collins, F. L. Behavioral Training fo r Myopia: Generalization of Effects. Behavior Res. Ther. 21(3): 269-73,1983. Goss, D. A . Attempts to Reduce the Rate o f Increase of Myopia in Young People: A Critical Literature Review. Am . J. Optom. Physiol. Opt. 59(10): 828-41, 1982. Gottlieb, R. L. Neuropsychology of Myopia. J. Optom. Vis. Devel. 13(1): 3-27,1982.

Graham, C.; and Leibow itz, H. W. The Effect of Suggestion on Visual Acuity. Int. J- Clin, and Exp. Hypnosis 20(3): 169-86,1972. Greenspan, S. B. 1979 Annual Review o f Literature in Developmental Optometry. J. Optom. Vis. Devel. 10(1): 12-74,1979. * larris, P. A . Myopia Control in China. Opt. Extension Program 53,1981. Jensen, H. Myopia Progression in Young School Children and Intra Ocular Pressure. Documenta Ophtalm ologica 82: 249,1992.

210

211

Kaplan, R. -M. Hypnosis, New Horizons fo r Optometry. Rev. Optom. 115(i(v. 53-58,1978. Kaplan R. -M. Orthoptics or Surgery? A Case Report. Optom. W eekly 6 8 (3 9 y 33-36,1977. '' Kaplan R. -M. Changes in Form Visual Fields in Reading Disabled Children Produced by Syntonic (Colored Light) Stimulation. The Int. J. o f Biosocial R 5(1): 20-33,1983. Kappel, G. Cataract Prevention and Cure Research. Opt. Extension Program 5? 1980. ' 1 Kefley, C. R. Psychological Factors in Myopia. J. A m . Optom. Assoc. 33(6)- 833 37 1962. Kirshner, A . J. Visual Training and Motivation. J. A m . Optom. Assoc. 38(8)641-45,1967. Kruger, P.B. The Effect of Cognitive demand on Accomodation. A m . J. Optom Physiol. Opt. 57(7): 440-45,1980. Lane, B. Nutrition and Vision. J. Optom. Vis. Devel. 11(3): 1-11,1980. Lane, B. C. Diet and Glaucoma. J. A m . C ollege o f Nutrition 10(5): 536, Abstract 11, Oct. 1991. O 'T oole A . J; Kersten, D. J. Learning to See Random Dot Stereograms. Perceptions 21(2): 227-43,1992. Passo, M . S. et. al. Exercices Training Reduces Intraocular Pressure Among Subjects Suspected o f Having Glaucoma. Arch. Ophthal. 109:1096-98,1991. Rutstein, R. P.; Fuhr, P. C. Efficasy o f Stability o f Amblyopia. Therapy, Vis. Sci. 69(10): 747-54, Oct. 1992. Whitmore, W. Congenital and Developmental Myopia. Eye 6 : 361,1992.

Warto przeczytac: A garw al, R. S. M ind and Vision, Sri Aurobindo Ashram Trust. Lotus Light (P. O. Box 2, W ilm ot, W I 53192), 1978. Aihara, Herman. Basic Macrobiotics Tok yo and N e w York: Japan Publications, Inc., 1985. Asher, Harry. Experiments in Seeing. Greenwich, Conn.: Fawcett, 1961. Brown, Barbara. Super M ind Harper Row, 1980. Buzan, Tony. Using Both Sides o f Your Brain. N e w York: E. P. Dutton, 1974. Coca, Artur. The Pulse Test. N e w York: Arco, 1978. Cooper, Kenneth. The Aerobics Way. N e w York: M. Evans, 1977. Delacato, Carl H. The Treatment and Prevention o f Reading Problems. Springfiel , 111.: Charles C. Thomas, 1959. Edwards, Betty. Drawing on the Right Side of the Brain. Los Angeles: Tarcher, 1979.

212

porrest, Eliot B. Stress and Vision. Optometric Extension Program Foundation

Inc. (2912 S. Daimler St., Santa Ana, C A 92705-5811), 1988. Frederick. The Zen o f Seeing. N e w York: Vintage Books, 1973. Gold, Svea. When Children Invite Child Abuse: A Search fo r Answers When Love Is Not Enough. Eugene, Ore.: Fern R idge Press, 1986. Goldberg, Stephen. The Four-Minute Neurological Exam. Medmaster, 1984. G oodrich, Janet. Natural Vision Improvement. Berkeley, Calif.: Celestial Arts, F ra n c k ,

1986. Huxley, Aldous. The A rt o f Seeing. Seattle, Wash.: Montana Books, 1975. Kaplan, Robert-Michael. The Power Behind Your Eyes. Inner Traditions International (One Park Street, Rochester, V T 05767), 1995. Kavner, Richard. Your Child's Vision and Total Vision. East W est/Natural Health Books (17 Station Street, Brooklin, M A 02146), 1992. Kime, Zane. Sunlight Could save Your Life. Penryn, Calif.: W orld Health Publication, 1985. Liberman, Jacob. Light Medicine o f the Future. Santa Fe, N . M.: Bear and Co. Publishing, 1991. Lowen, Alexander. Bioenergetics. N e w York: Penguin Books, 1975. Mendelsohn, Robert. Confession o f a Medical Heretic. Chicago: Contemporary Books, 1979. Ott, John. Health and Light. O ld Greenwich, Conn.: D evin-Adair, 1973. Ott, John. Light, Radiation and You. O ld Greenwich, Conn.: D evin-Adair, 1982. Ponder, Catherine. Dynamic Laws o f Prosperity. E nglew ood Cliffs. N.J.: Prentice

Hall, 1962. Ray, Sondra. Loving Relationships. Millbrae, Calif.: Celestial Arts, 1980. Rotte, Joanna, and K oji Yam am oto. Vision: A Holistic Guide to Healing Eyesight. N e w York: Japan Publications, 1986. Samuels, M ichael and Nancy. Seeing With the Mind's Eye. N e w York: Random House, 1975. Schneider, Meir. Self Healing M y Life and Vision. N e w York: Routledge & Kegan Paul Inc., Methuen Inc., 1987. Scholl, Lisette. Visionetics. N e w York: Doubleday, 1978. Shankman, Albert. Vision Enhancement Training, optometries Extension Program Foundation, Inc. (2912 S. Daimler St., Santa Ana, C A 92705-5811), 1988. Simonton, Carl O. Getting Well Again. N e w York: Bantam Books, 1980. Smotherman, Ron. Winning Through Enlightenment. San Francisco: Context Publication, 1980. Vissel, Joyce and Barry. Models o f Love: The Parent-Child Journey. Aptos, Calif.: Ramira Publishing, 1986.