zakres wykl OrgProdBud Tomasz Thiel do sprawdzianu 05-2014

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

Zakres zagadnień z Organizacji i planowania robót budowlanych oraz planowania realizacji budowy, do sprawdzianu pisemnego, studia stacjonarne I stopnia, kierunek Budownictwo, rok ak. 2013/2014

Zagadnienie 1: Reguły, zasady i wytyczne sformułowane w teorii organizacji oraz mierniki / wskaźniki oceny pracy. Reguły: 1. Cyklu działań zorganizowanych (H. Le Chatelier). 2. Zorganizowanych sił i środków działania. „Racjonalne połączenie sił i środków działania ma większą wartość użytkową od ich sumy arytmetycznej.” Pięć etapów cyklu działań zorganizowanych wg H. Le Chatelier (1850-1936): 1. Postawienie jednego, ścisłego i użytecznego celu; 2. Zbadanie wszystkich środków i warunków działania pozwalających na osiągnięcie zamierzonego celu; 3. Przygotowanie wszystkich środków działania uznanych za niezbędne (plan działania, zorganizowanie działania); 4. Wykonanie zamierzonego działania zgodnie z założonym celem; 5. Kontrola osiągniętych wyników i wyciągnięcie wniosków. ZASADY ORGANIZACJI Grupa 1. Zasady o najszerszym zastosowaniu (podstawowe): 1.

zasada stosowania badań i doświadczeń,

2.

zasad normalizacji pracy,

3.

zasada kontroli.

Grupa 2: Zasady dot. sposobów osiągania optymalnych wyników oraz ekonomizacji wszelkich działań. 1

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

1.

zasada optymalnego wyniku,

2.

zasada ekonomizacji działania.

Grupa 3: Zasady umożliwiające uzyskanie poprawnego wyniku przy planowaniu i realizacji działań (wszystkie powinny być uwzględnione jednocześnie). 1.

zasada podziału pracy,

2.

zasada koncentracji,

3.

zasada harmonizacji,

4.

zasada równomierności i rytmiczności pracy,

5.

zasada stosowania rezerw.

Grupa 4: Zasady dotyczące wydajności pracy. 1.

zasada intensyfikacji pracy,

2.

zasada wydajności indywidualnej,

3.

zasada wydajności zbiorowej.

Grupa 5: Zasady dla kierujących działaniami. 1.

zasada operatywności działania (zasada „elastyczności”),

2.

zasada minimalizacji interwencji osobistej.

Zasada dotycząca najbliższego otoczenia człowieka we wszystkich jego działaniach: Zasada ładu materialnego – „odpowiednie miejsce dla każdej rzeczy i każda rzecz na swoim miejscu.” WYTYCZNE SPRAWNOŚCI DZIAŁAŃ Często maja charakter przeciwstawny. Przykłady par wytycznych przeciwstawnych: 1.

para wytycznych przeciwstawnych: aktywizowanie działania własnego – minimalizacja interwencji;

2.

para wytycznych przeciwstawnych: zachowywanie swobody manewru – unikanie zbędnej zwłoki w działaniach; 2

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

Do pierwszej wytycznej stosuje się: wytyczną kunktacji lub wytyczną antycypacji. Dodatkowa wytyczna: wytyczna terminowości działań. 3.

para wytycznych przeciwstawnych: zachowanie gotowości woli i zdolności do działania łącznie ze wszystkimi niezbędnymi zasobami – najpełniejsze wykorzystanie posiadanych zasobów.

4.

para wytycznych przeciwstawnych: taktyka jednego, najbardziej dogodnego sposobu działania – taktyka działania jednocześnie kilkoma sposobami.

Reguły i zasady organizacji wysiłków ludzkich (dotyczą osobowości człowieka). Reguły: -

reguła holownictwa (pilotowania);

-

reguła środowiska pracy człowieka;

-

reguła naturalnego obciążenia (człowieka w czasie pracy).

Zasady: 1.

zasada oporu (inercji lub bezwładności);

2.

zasada pewności działania;

3.

zasada izolacji różnych wysiłków (różnych działań);

4.

zasada przestrzegania rytmu.

Pojęcia: -

proces budowlany;

-

organizacja procesu budowlanego;

-

organizacja optymalna;

-

czynniki pracy: ludzie i maszyny (podmioty pracy) oraz przedmioty produkcji (źródła energii, surowce, grunt, materiały, wyroby, półfabrykaty budowlane itp.);

-

praca zbiorowa (składa się z procesów indywidualnych);

-

praca indywidualna (składa się z procesów prostych, operacji, czynności oraz ruchów roboczych); 3

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

-

cel – „przyszły świadomy stan rzeczy uważny za pożądany, do którego zmierza się w określonym działaniu”;

-

działanie – „zachowanie się zmierzające do ustalonego celu”;

-

funkcjonowanie – „zachowanie się grupy ludzi i/lub maszyn związane z określonymi działaniami”;

-

zasoby – ludzie, maszyny, materiały i inne rzeczy wprowadzane do procesów/działań umożliwiające osiąganie celów.

Mierniki (wskaźniki) oceny pracy: -

pracochłonność,

- norma czasu,

- wydajność pracy,

-

szybkość pracy,

- zdolność,

- intensywność pracy,

-

sprawność pracy,

- skuteczność pracy.

Pracochłonność – łączny nakład pracy na jednostkę produkcji Np = T + Tpz + To + Tta

[r-godz/jedn.] lub [m-godz/jedn.]

Norma czasu – czas potrzebny do wykonania jednostki produkcji Nc = Np/m

[godz/jedn.]

m- liczba wykonawców, zespołów.

gdzie

Norma wydajności godzinowej/zmianowej – liczba jednostek, która powinna zostać wykonana w ciągu godziny lub zmiany, przez pracownika, zespół, brygadę, maszynę, zespół maszyn w określonych warunkach technologiczno-organizacyjnych. Qgodz = 1/Nc

[jedn./godz]

Qzm = Gz/Nc

[jedn./zmianę]

lub

gdzie

Gz – liczba godz. zmiany roboczej.

4

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

Zagadnienie 2: Planowanie organizacji wykonania robót i/lub obiektów budowlanych – metoda pracy równomiernej. Sposoby wykonywania procesów budowlanych – rys. 11.1 [3]: -

kolejne wykonywanie procesów,

-

równoczesne wykonywanie procesów,

-

wykonywanie procesów przy zastosowaniu metody pracy równomiernej,

-

kombinacje powyższych sposobów (sposoby mieszane).

Metoda pracy równomiernej Podział obiektów budowlanych wg A. Dyżewskiego [3]: -

obiekty jednorodne,

-

obiekty niejednorodne.

Niejednorodność obiektów może wynikać z charakteru obiektu, jego przeznaczenia, rodzaju konstrukcji, technologii wykonania, wielkości. Klasyfikacja obiektów i procesów budowlanych wg L. Rowińskiego [1]: -

procesy / obiekty jednego typu (działki robocze tej samej wielkości, ta sama konstrukcja i ta sama technologia). Obiekty jednosekcyjne: obiekty małe, nie dzielone na działki. Przykłady: budynki jedno lub dwurodzinne, przepusty, małe kładki dla pieszych, małe mosty. Obiekty wielosekcyjne: obiekty składające się z powtarzających się sekcji (segmentów) o jednakowej wielkości zadań. Obiekty mogą się różnić wielkością, kształtem rzutu itp. jednak składają się z jednakowych sekcji. Przykłady: obiekty liniowe – nawierzchnie dróg samochodowych, mosty i estakady wieloprzęsłowe, rurociągi zewnętrzne, podziemne linie kablowe itp.

-

procesy / obiekty jednorodne Występuje ta sama konstrukcja, technologia wykonania. Działki robocze mogą się różnić wielkością: długością, powierzchnią, przestrzenią zabudowy. Istnieje proporcjonalność 5

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

między wielkością działek a pracochłonnością procesów. Przykłady: obiekty liniowe realizowane w tej samej konstrukcji i technologii, w których wystąpił podział na działki różniące się długością, powierzchnią zabudowy. -

procesy / obiekty niejednorodne Może występować ta sama technologia, ale różne wielkości rzutu, różne rozpiętości, wysokości i przekroje elementów konstrukcji nośnej w poszczególnych częściach obiektu. Nie występuje proporcjonalność między wielkością działek i pracochłonnością realizowanych procesów zasadniczych. Przy realizacji procesów/obiektów niejednorodnych nie można zapewnić stałej wartości rytmu.

Podstawowe pojęcia związane z metodą pracy równomiernej. Działka robocza – część budynku, obiektu lub zespołu obiektów wydzielona w celach organizacyjnych. Rytm pracy równomiernej – czas jaki upływa od momentu wejścia na działkę roboczą jednej brygady / jednego zespołu do wejścia na tę samą działkę następnej brygady / zespołu. Warunek stosowania metody pracy równomiernej: (dotyczy wystapienia minimalnej liczby działek roboczych N) N ≥ nbp + tpt / r N – liczba działek umożliwiająca zastosowanie metody pr. równom. nbp – liczba brygad/zespołów wykonujących podstawowy proces roboczy, tpt – liczba dni przerw technologicznych występujących przy wykonywaniu podstawowego procesu roboczego na pojedynczej działce roboczej, r – rytm pracy równomiernej. Prosty proces roboczy – realizowany przez zespoły / brygady specjalizowane (jednej specjalności). Złożony proces roboczy – obejmuje wykonanie poszczególnych elementów obiektu budowlanego (brygady wielobranżowe). Procesy wiodące (zasadnicze) - wykonywane bezpośrednio na budowie i decydujące o czasie wykonania obiektu. Procesy przygotowawcze, pomocnicze i transportowe – są niezbędne do realizacji obiektu, ale nie decydują o łącznym czasie wykonania obiektu. Liczba procesów wiodących zależy od charakteru i konstrukcji obiektu oraz od przyjętej technologii wykonania.

6

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

Metoda pracy równomiernej dla procesów jednego typu. Przypadek 1: rytm r = t’b,

wówczas: Tp = td + r(n – 1) - por.rys. 5.2 [1]

(Rytm jest równy czasowi trwania procesów realizowanych przez poszczególne zespoły/brygady robocze. Wszystkie procesy mają taki sam czas realizacji. Dopiero po zakończeniu jednego procesu na działce, rozpoczyna się następny.)

Przypadek 2: rytm r = t’b / m,

wówczas: Tp = td + m r(n – 1) (por. rys. 5.3 [1])

(Rytm jest równy określonej części czasu trwania procesów, realizowanych przez poszczególne zespoły/brygady robocze. Wszystkie procesy mają taki sam czas realizacji. W trakcie trwania jednego procesu na działce, rozpoczyna się następny.)

7

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

Metoda pracy równomiernej dla realizacji procesów i/lub obiektów jednorodnych Projektowanie organizacji przeprowadza się dwuetapowo. I etap – organizacja i przebieg realizacji procesu podstawowego; II etap – organizacja odniesiona do pozostałych procesów. Organizacja może się odnosić do: -

pojedynczego obiektu lub

-

zespołu obiektów jednorodnych.

Organizacja przebiegu jednorodnego procesu podstawowego dla pojedynczego obiektu. I. Dobiera się skład zespołu „prowadzącego” na najmniejszej działce, dla procesu wymagającego najdłuższego czasu wykonania. Chodzi o proces najbardziej pracochłonny, wymagający dużego frontu robót. Czas pracy na działce najmniejszej uzyskuje się przez podzielenie wielkości zadania na tej działce przez wydajność zmianową zespołu. II. Ustala się czas pracy zespołu „prowadzącego” na pozostałych działkach zwiększając czas ustalony dla działki najmniejszej proporcjonalnie do wielkości pozostałych działek. Ogólne wyrażenie na obliczanie czasu wykonania procesu przez jednostkę prowadzącą na ntej działce: tbn = tb min x dn ;

dn = Dn / Dmin

Uzyskaną wartość zaokrągla się do pełnej wartości lub do wielokrotności 0,5 dnia rob. 8

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

III. Przyjmuje się składy pozostałych zespołów, realizujących pozostałe procesy; odbywa się to przy założeniu, że czas ich pracy na działce najmniejszej będzie taki sam jak zespołu prowadzącego. W związku z tym:

tbn = const oraz r = const.

IV. Ustala się wartość rytmu r. Teoretycznie wynosi ona:

r = tb min [dni robocze];

W praktyce lepiej przyjąć:

r = tb min + 1

V. Oblicza się czas realizacji procesu jednorodnego :

n

Tp =

tb d 1

r nb - 1 ,

gdzie: d – działki robocze od pierwszej do ostatniej, tb – czas pracy każdego zespołu/brygady na budowie, nb – liczbę zespołów/brygad wykonujących proces jednorodny. Przykład rozwiązania organizacji i przebiegu wykonania złożonego procesu jednorodnego przedstawiono na rysunku – rys. 5.10 [1].

Rys. 5.10. Harmonogram pracy brygady kompleksowej przy montażu budynku prefabrykowanego: a) h. przebiegu procesu, b) h. zatrudnienia [1]

9

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

Metoda pracy równomiernej dla realizacji procesów i/lub obiektów niejednorodnych W obiektach niejednorodnych na skutek dużego zróżnicowania wymiarów np. wielkości rzutu, innych wymiarów elementów konstrukcyjnych nie występuje proporcjonalność między wielkościami działek i pracochłonnością procesów zasadniczych realizowanych na tych działkach. Składy zespołów/brygad ustala się dla działki o najmniejszej pracochłonności uwzględniając wielkość frontu robót. Jednostka „prowadząca” narzuca tempo robót (wykonywania procesów złożonych), natomiast pozostałe jednostki (zespoły, brygady) powinny zapewnić utrzymanie tego tempa. Wszystkie zespoły utrzymują niezmienne składy oraz mają zapewnioną ciągłość pracy. Na etapie realizacji procesów/obiektów niejednorodnych rytm pracy nie ma stałej wartości. Budując harmonogram przebiegu procesów niejednorodnych: –

należy unikać „zazębiania się” pracy kolejnych zespołów/brygad na kolejnych działkach.

–

rozpocząć wykreślanie przebiegu prac danej brygady od działki największej.

Przykład organizacji złożonego procesu niejednorodnego przedstawiono na rysunku – rys.5.12.a. [1].

Rys. 5.12 a. Schemat harmonogramu przebiegu złożonego procesu niejednorodnego przy założeniu pracy na działce tylko jednej brygady z danej branży.

Metoda pracy równomiernej dla obiektów liniowych (jednokierunkowych) Czas trwania budowy jednokierunkowej: T

t1

L v

t1 – czas jaki upływa od rozpoczęcia pierwszego do rozpoczęcia ostatniego procesu roboczego, 10

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

L – długość realizowanego odcinka, v – prędkość dzienna wykonania robót przy zastosowaniu metody pracy równomiernej (tempo robót). Pojęcie: długość dziennego frontu robót – liczba działek jaką zajmują wszystkie zespoły pracujące na budowie, przemnożona przez (wielkość) długość działek, wyrażona w [m]. Przykład: Wykonanie odcinka instalacji podziemnej wodociągowej lub kanalizacyjnej z rur betonowych (pięć procesów: wykonanie wykopu, przygotowanie podłoża, układanie przewodu, wykonanie połączeń, zasypanie wykopu, nie ma przerw technologicznych). Obliczenie czasu trwania realizacji odcinka długości 500 m oraz długości dziennego frontu robót. Schemat przedstawia rysunek – rys.11.34 [3]. Założenie: każdy z 5 zespołów realizujących wymienione procesy będzie wykonywał prace na odcinku długości 25 m w ciągu 1 dnia roboczego. Okazało się, że dla procesu wykonania wykopu oraz dla procesu układania przewodu praca będzie wykonywana na dwie zmiany chcąc zrealizować długość 25 w ciągu 1 dnia.

Obliczenie całkowitego czasu trwania robót na odcinku 500 m: T

lub

t1

L = 4 + 500/25 = 4 + 20 = 24 dni v

ponieważ r = tb’, to Tp = td + r(n – 1) = 5 + 1 (500/25 – 1) = 5 + 19 = 24 dni (por. przykład z rys. 5.2. – procesy jednego typu, przypadek 1)

Obliczenie długości dziennego frontu robót, gdy na budowie pracują już wszystkie zespoły: l = 5 [działek] x 25 [m] = 125 m. Dla przedstawionego przykładu, lub dla innych przykładów w szczególności dotyczących wykonywania robót o charakterze liniowym organizowanych metodą pracy równomiernej, można przedstawić przebieg procesów w sposób graficzny sporządzając harmonogram w dwóch osiach współrzędnych. Harmonogram ten nazywany jest diagramem lub cyklogramem wg [1], [3]. W harmonogramie tym na osi odciętych zaznacza się np. czas T, a na osi rzędnych odległość (długość odcinka) L. 11

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

Przykład takiego harmonogramu dotyczący realizacji nawierzchni drogowej z betonu cementowego na odcinku długości 1100 m przedstawiono na rysunku – rys. 6.13. [1]. Opis przykładu oraz procesów znajduje się w [1]. Wyodrębniono 5 procesów: 1) korytowanie, 2) wykonanie warstwy odsączającej, 3) betonowanie ław, 4) betonowanie nawierzchni, 5) wypełnianie szczelin dylatacyjnych.

Literatura podstawowa do Wykładu 2: 1. Leon Rowiński, „Organizacja produkcji budowlanej”, Arkady, Warszawa, 1982. 3. Aleksander Dyżewski: „Technologia i organizacja budowy” cz. 2., Arkady W-wa, wyd. 3, 1971 lub nowsze.

Zagadnienie 3 - Harmonogramy budowlane: Stanowią graficzne odwzorowanie przebiegu procesów w czasie. Znajdują zastosowanie na etapie planowania. Harmonogramy służą do : -

planowania zadań rzeczowych (procesów),

-

planowania zasobów niezbędnych do realizacji zadań rzeczowych. 12

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

Harmonogramy mogą być sporządzane: -

w osi czasu (jeden wymiar),

-

w układzie osi współrzędnych, w którym jedna oś jest skalą czasu, druga stanowi lokalizację realizowanych procesów. Ten rodzaj harmonogramów nazywa się Diagramami lub Cyklogramami (harmonogramy w układzie 2 osi współrzędnych).

Rodzaje harmonogramów w zależności od zakresu jaki obejmują: -

harmonogramy zespołu obiektów,

-

harmonogramy poszczególnych obiektów,

-

harmonogramy poszczególnych zakresów robót,

-

harmonogramy fragmentów poszczególnych rodzajów robót.

Rodzaje harmonogramów zadań rzeczowych w zależności od etapu opracowania dokumentacji inwestycji budowlanej: -

harmonogram koncepcyjny (projekt wstępny, studium wykonalności),

-

harmonogram dyrektywny (projekt podstawowy –założenia realizacji),

-

harmonogram ogólny (projekt wykonawczy),

-

harmonogram szczegółowy (projekt wykonawczy lub na etapie realizacji inwestycji).

Harmonogram koncepcyjny przedstawia w sposób ogólny koncepcję kolejności działań. Harmonogram dyrektywny obejmuje całość działań dotyczących realizacji przedsięwzięcia. Przedstawia przebieg działań w ujęciu rzeczowym oraz zapotrzebowanie na finanse. Harmonogram ogólny obrazuje przebieg wszystkich prac na poszczególnych obiektach. Może zawierać wykresy / harmonogramy sprawdzające dla wybranych zasobów. Harmonogram szczegółowy przedstawia przebieg procesów dla określonego zakresu robót, które są trudne do wykonania, nietypowe, wymagają dużej dokładności i precyzyjnego określenia czasu realizacji. Stanowi aktualizację i uszczegółowienie harmonogramu ogólnego. Harmonogramy zasobów: -

harmonogram zatrudnienia ludzi,

-

harmonogramy pracy maszyn i sprzętu technologicznego,

-

harmonogram dostaw materiałów budowlanych, 13

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

-

harmonogram dostaw maszyn, urządzeń i wyposażenia technologicznego,

-

harmonogram pracy środków transportowych,

-

harmonogram wykorzystania elementów zaplecza budowy,

-

harmonogram zapotrzebowania na media,

-

harmonogram finansowy.

Harmonogram dyrektywny: -

budowa – 3 części składowe: część analityczna, część graficzna oraz część 3 – podsumowanie zapotrzebowania na finanse,

-

część / zestawienie analityczne - źródła danych, co jest podstawą jakiego rodzaju dane.

Harmonogram ogólny: -

budowa – 3 części składowe: część analityczna, część graficzna oraz część 3 – wykresy sprawdzające,

-

sposób postępowania w części analitycznej – jak dochodzimy do czasu trwania procesów,

-

wykresy sprawdzające - rodzaje.

Harmonogram szczegółowy: -

budowa – części składowe (część analityczna ograniczona lub rozszerzona) oraz część graficzna,

-

przykłady zastosowania.

Diagramy przebiegu robót / procesów (harmonogramy w układzie 2 osi współrzędnych): -

budowa – co opisują osie współrzędnych,

-

przykłady – realizacja robót liniowych oraz realizacja robót montażowych konstrukcji nośnej żelbetowej hali.

Budowa i przykłady harmonogramów zasobów: -

harmonogram zatrudnienia,

-

harmonogram pracy maszyn,

-

harmonogram dostaw, zużycia i zapasów materiałów,

-

harmonogram pracy jednostek transportu,

-

harmonogram finansowy.

14

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

Zastosowanie programów komputerowych do budowy i wykreślania harmonogramów, w oparciu o sporządzony wcześniej model sieciowy (zob. wykład 4). Powiązanie harmonogramów pochodnych i sprawdzających z harmonogramami zadań rzeczowych – zob. „Kierowanie budową i projektem budowlanym”, WEKA, 2001-2002. Zagadnienie 4 - Metody sieciowe w planowaniu i organizacji budowy oraz robót budowlanych Metody sieciowe i harmonogramy zbudowane w oparciu o model sieciowy - w porównaniu z harmonogramami sporządzonymi bez tego podejścia: -

pozwalają na odwzorowanie wzajemnych zależności występujących między poszczególnymi procesami, ich rozpoczynaniem i kończeniem,

-

wskazują zapasy czasu jakie występują dla określonych procesów i które nie decydują o łącznym czasie realizacji,

-

wskazują procesy decydujące o łącznym czasie realizacji (powstaje ciąg decydujących działań, inaczej droga krytyczna),

-

pozwalają na łatwą, wielokrotną aktualizację sieci przez jej przeliczenia, w celu ustalenia aktualnej drogi krytycznej,

-

ułatwiają proces bilansowania i optymalizacji zasobów w oparciu o zastosowanie programów komputerowych do planowania przedsięwzięć np. PRIMAVERA, MS PROJECT, PLANISTA itp.

Metody sieciowe mogą być stosowane w warunkach: -

deterministycznych (pierwsza metoda z tej grupy opracowana w USA nosiła nazwę Critical Path Metod – CPM). W Polsce nazywa się ją metodą drogi krytycznej lub metodą analizy drogi krytycznej.

-

niepewności (pierwsza metoda z tej grupy powstała w USA i nazwano ją PERT – Program Evaluation and Review Technique). Metodę PERT stosuje się, gdy nie można dokładnie określić czasów trwania poszczególnych procesów. Szacuje się je jako zmienne losowe o znanym rozkładzie prawdopodobieństwa.

Pojęcia podstawowe: Model sieciowy (technologiczny lub organizacyjny). Droga krytyczna w modelu sieciowym. Działanie lub proces.

15

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

Techniki sporządzania modeli sieciowych: -

metoda dwupunktowa (strzałkowa) – występują dwa zdarzenia (poprzedzające i następujące), które połączone są strzałką i to one wyznaczają początek i koniec procesu, natomiast strzałka oznacza proces,

-

metoda jednopunktowa (blokowa) – wszystkie informacje o procesie znajdują się w punkcie / bloku, a strzałki odpowiadają połączeniom / powiązaniom między procesami (występują 4 rodzaje powiązań między procesami, ponadto stosujemy tzw. zwłokę dodatnią lub zwłokę ujemną, w sytuacji, w której następny proces może się rozpocząć dopiero po upływie określonej liczby dni po zakończeniu danego procesu występuje zwłoka dodatnia; natomiast gdy następny proces może się rozpocząć jeszcze w trakcie trwania danego procesu występuje zwłoka ujemna.

W technice dwupunktowej (strzałkowej): -

zdarzenia,

-

zdarzenie początkowe (poprzedzające), zdarzenie końcowe (następujące),

-

procesy zerowe.

W technice jednopunktowej: -

wszystkie informacje o procesie zapisane są w jednym „punkcie” (bloku),

-

zwłoka dodatnia, zwłoka ujemna.

Technologiczny model sieciowy (powiązania między procesami wynikają tylko z przyjętej technologii realizacji), nie występuje / nie określa się czasu trwania poszczególnych procesów !!! Organizacyjny model sieciowy – powiązania między procesami wynikają z przyjętej technologii oraz z przyjętej organizacji prowadzenia robót. Dla każdego procesu określony zostaje przynajmniej czas trwania !!! Obliczenia w modelu sieciowym (obliczenia w przód i obliczenia w tył / wstecz). Droga krytyczna w modelu sieciowym (czym jest, co określa, co charakteryzuje procesy występujące na drodze krytycznej) oraz zapasy czasu dla określonych procesów. Praktyczne postępowanie przy metodzie decydujących ciągów działań: -

podział przedsięwzięcia/zadania na procesy (ustalenie zakresu działalności, opracowanie wykazy procesów, określenie warunków technologicznych i organizacyjnych),

-

opracowanie modelu sieciowego (uwzględnienie: chronologicznej kolejności procesów, ciągłości i równomierności przebiegu procesów, optymalizacji czasu ich trwania, powiązań technologicznych i organizacyjnych), 16

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

-

ustalenie planowanych czasów trwania poszczególnych procesów oraz niezbędnych zasobów potrzebnych do wykonania tych procesów,

-

obliczenia modelu sieciowego – w tym uzyskanie decydującego ciągu procesów, uzyskanie zapasów czasu dla określonych procesów (obliczenia w przód i wstecz),

-

analiza uzyskanych wyników i ewentualna korekta dotycząca układu procesów w modelu, dostosowania przebiegu procesów do wymaganych terminów realizacji, posiadanych (planowanych) zasobów itp.

Określanie czasów trwania procesów w warunkach pewności: -

w oparciu o doświadczenia uzyskane z wykonywania takich samych procesów,

-

przez stosowanie aktualnych norm pracochłonności lub wydajności oraz aktualnych informacji, dotyczących przekroczeń tych norm.

Określanie czasów trwania procesów w warunkach niepewności - system PERT System PERT zakłada, że czas t potrzebny na realizację procesu jest zmienną losową o znanym rozkładzie prawdopodobieństwa, odpowiadającemu rozkładowi beta.

Obliczenia czasu trwania w modelach sieciowych: -

sposób tabelaryczny,

-

bezpośrednio w modelu.

Zagadnienie 5 - ZAGOSPODAROWANIE PLACU BUDOWY Urządzenie placu budowy to: -

doprowadzenie do granic placu budowy dróg dojazdowych, ew. bocznic kolejowych itp.,

-

doprowadzenie do granic placu budowy zewnętrznych linii elektroenergetycznych, sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, cieplnej itp.,

-

wyburzenie lub przeniesienie obiektów i urządzeń nadziemnych i podziemnych, wyrąb lasu i zagajników, karczowanie pni, niwelacja terenu itp.

Zagospodarowanie placu budowy stanowi wyposażenie w obiekty i urządzenia, wchodzące w zakres tymczasowego zaplecza budowy, niezbędne do zrealizowania określonej inwestycji, w konkretnych warunkach. Zagospodarowanie placu budowy pod względem organizacyjnym może być podzielone na: -

zagospodarowanie inwestora, 17

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

-

zagospodarowanie generalnego wykonawcy,

-

zagospodarowanie współwykonawców i firm specjalistycznych.

Czynniki wpływające na zagospodarowanie placu budowy: -

konfiguracja terenu i warunki gruntowo-wodne,

-

kształt i wielkość placu,

-

powiązanie z komunikacja zewnętrzną,

-

istniejące uzbrojenie terenu,

-

istniejące otoczenie placu budowy,

-

dostęp i odległość od miejsc wznoszenia obiektów.

Elementy zagospodarowania placu budowy: -

budynki (administracyjno-biurowe, socjalno-bytowe),

-

urządzenia produkcji pomocniczej,

-

składy materiałów,

-

tereny obróbki materiałów,

-

układ komunikacyjny (układ dróg),

-

urządzenia podnośne,

-

instalacje i urządzenia zaopatrzenia w media,

-

system komunikacji i łączności,

-

ogrodzenie i oświetlenie zabezpieczające,

-

urządzenia i zabezpieczenie ppoż. i ochrony zdrowia.

Zagospodarowanie placu budowy składa się z: -

stadium przygotowania i

-

stadium realizacji (zainstalowanie / wykonanie wszystkich elementów zagospodarowania placu budowy).

W stadium przygotowania można wyodrębnić: projektowanie oraz zapewnienie elementów zagospodarowania placu budowy. Projektowanie zagospodarowania placu budowy można podzielić na 3 stadia. Stadia/fazy na etapie projektowania zagospodarowania placu budowy: 1.

rozpoznanie technologii i organizacji podstawowych robót oraz warunków na placu budowy. 18

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

opracowanie założeń i koncepcji zagospodarowania placu budowy oraz podstawowych

2.

ciągów technologicznych. projektowanie elementów i szczegółowego planu zagospodarowania placu budowy.

3.

W fazie 1 zbiera się informacje zawarte m. in. w planie realizacyjnym inwestycji, koncepcyjnych rozwiązaniach technicznych obiektów inwestycji oraz informacje dotyczące ich rozmiarów i kosztów, metod i terminów realizacji podstawowych robót itp. Informacje te są zawarte np. w koncepcji projektowej (lub w projekcie wstępnym), w studium wykonalności inwestycji, w wartości kosztorysowej inwestycji (WKI) – budżecie inwestycji, w założeniach realizacji inwestycji (opracowanych przez inwestora). Z uzyskanych informacji powinno się określić wielkość zatrudnienia na budowie, ilość i parametry podstawowych maszyn i urządzeń, ilość materiałów i elementów budowlanych. To stanowi podstawę do określenia potrzeb w zakresie układu dróg, położenia i wielkości składowisk, magazynów, warsztatów, ciągów technologicznych, pomieszczeń oraz instalacji na placu budowy. W fazie 2 (opracowanie założeń i koncepcji zagospodarowania placu budowy oraz podstawowych ciągów technologicznych) powinno się wskazać sposoby zapewnienia warunków dla jak najlepszego przebiegu procesów przygotowania, przetwarzania, składowania, transportu i wbudowania materiałów i elementów budowlanych oraz dla działania zatrudnionych na budowie ludzi, maszyn i urządzeń. W tej fazie określa się: -

rozmiary placu budowy oraz

-

rozmieszczenie obiektów zagospodarowania placu budowy.

W fazie 2 wyodrębnić można 4 strefy lokalizacji obiektów, urządzeń i elementów zagospodarowania placu budowy. Przestrzeganie podziału na strefy jest tym bardziej przydatne, im większe ograniczenia występują na obszarze placu budowy. W strefie I, najbliżej miejsca wbudowania i w zasięgu urządzeń transportu pionowego, powinny się znajdować składowiska materiałów i elementów, które mogą być wbudowane bez obróbki wstępnej. W strefie II powinny się znaleźć te elementy zagospodarowania, które służą do obróbki i przetwarzania materiałów i elementów przed ich wbudowaniem. Powinny one być tak usytuowane, aby materiały i elementy mogły być łatwo przemieszczane w zasięg urządzeń transportu pionowego. W strefie III mogą być zlokalizowane magazyny, warsztaty, biura kierownictwa budowy oraz zaplecze socjalne załogi. 19

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

W strefie IV należy przewidzieć bazy naprawcze maszyn i środków transportu, składy paliw i materiałów łatwopalnych oraz zaplecze bytowe załogi. W fazie 3 następuje projektowanie elementów i wykonanie szczegółowego planu zagospodarowania placu budowy. Kolejność projektowania poszczególnych elementów zagospodarowania placu budowy: -

drogi dojazdowe oraz układ komunikacji wewnętrznej,

-

place składowe wraz z urządzeniami załadowczymi i wyładowczymi,

-

torowiska lub stanowiska pracy maszyn i urządzeń przeznaczonych do robót montażowych,

-

urządzenia produkcji pomocniczej i usługowej,

-

budynki pomocnicze dla potrzeb produkcji, administracji oraz socjalno-bytowe,

-

urządzenia ogólne: związane z zaopatrzeniem w media, łączność itp.

Na etapie projektu wstępnego lub projektu podstawowego (np. w ramach Założeń Realizacji (ZR) (dawniej WRI na etapie ZTE) może zostać sporządzona koncepcja zagospodarowania placu budowy, która powinna zawierać: -

dane dotyczące rozwiązania układu komunikacyjnego i transportu dla potrzeb budowy,

-

wskaźnikowe określenie zapotrzebowania energii elektrycznej, wody i innych wymaganych mediów z określeniem źródła dostawy;

-

plan zagospodarowania placu budowy ze wskazaniem jego podstawowych elementów;

-

dane do określenia kosztów zagospodarowania placu budowy w tym także obciążających inwestora;

-

zasady postępowania w zakresie ochrony środowiska, zabezpieczenia ppoż. oraz ochrony zdrowia.

Dokumentacja zagospodarowania placu budowy na tym etapie składa się z: -

części ogólnej (zawiera założenia do zagospodarowania placu budowy: wielkość i koszt inwestycji, ilości i wartości robót podstawowych, metody i terminy realizacji etapów budowy oraz podaje źródła wykorzystywane przy opracowaniu projektu);

- części analitycznej (zawiera:1. wskaźnikowe obliczenia powierzchni składowisk, magazynów, obiektów i placów dla produkcji pomocniczej i usługowo-naprawczej, powierzchni administracyjnej, socjalnej; 2. wskaźnikowe obliczenia zapotrzebowania na urządzenia ogólne placu budowy, liczbę i charakterystykę maszyn ciężkich i sprzętu 20

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

budowlanego; 3. wskaźnikowe określenie kosztów zagospodarowania; 4. terminy realizacji poszczególnych elementów zagospodarowania i całości). -

planu sytuacyjnego zagospodarowania placu budowy który przedstawia: układ komunikacyjny, sieć uzbrojenia oraz rozmieszczenie podstawowych obiektów zagospodarowania (budynki, warsztaty, magazyny i inne).

Projekt zagospodarowania placu budowy opracowuje się w oparciu o projekt techniczny i projekt organizacji robót (jeżeli został wykonany). Stanowi rozwinięcie i uszczegółowienie koncepcji zagospodarowania placu budowy. Projekt zagospodarowania placu budowy (projekt ZPB) składa się z części ogólnej, analitycznej oraz z planu zagospodarowania. Część ogólna projektu ZPB zawiera opisy dotyczące: -

sposobów wykonania dróg w obrębie placu budowy, zastosowanych środków transportu pionowego i poziomego, sposobów zapewnienia zasilania budowy w media,

-

sposobów składowania materiałów i elementów budowlanych, wykonywania produkcji pomocniczej,

-

sposobów zapewnienia pomieszczeń administracyjnych, socjalnych i sanitarnych, zapewnienia łączności na budowie, warunków bhp,

-

harmonogram określający kolejność realizacji ZPB, podziału na etapy i likwidacji poszczególnych etapów ZPB,

-

symbole obiektów i urządzeń ZPB występujących w projekcie.

Część analityczna projektu ZPB obejmuje: -

obliczenia powierzchni: składowisk i magazynów, warsztatów, obiektów i placów dla produkcji pomocniczej i usługowo-naprawczej, powierzchni pomieszczeń administracyjnych, socjalno-sanitarnych,

-

wskaźnikowe obliczenie i zarezerwowanie powierzchni pomieszczeń i placów dla wykonawców biorących udział w budowie,

-

wskaźnikowe obliczenia zapotrzebowania na media,

-

zestawienie i charakterystykę techniczną maszyn i środków transportu pracujących na budowie,

-

zestawienie kosztów ZPB,

-

terminy wykonania ZPB.

Plan zagospodarowania w ramach projektu ZPB – uwidocznienie obiektów, urządzeń, sieci instalacji oraz zestawienie tabelaryczne zawierające dane dotyczące powierzchni całego terenu i jego części, zestawienia wszystkich obiektów z podaniem powierzchni, kubatury oraz użytkownika. 21

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

Jeżeli projekt ZPB jest za mało dokładny dla zagospodarowania przyobiektowego sporządza się plan zagospodarowania przyobiektowego w skali nie mniejszej niż 1:200. Plan ten zawiera: -

rozmieszczenie urządzeń transportu pionowego,

-

dojazdy i trasy wewnętrznego transportu poziomego,

-

place składowania materiałów, elementów usytuowane przy obiekcie,

-

usytuowanie zmechanizowanych zespołów i urządzeń,

-

usytuowanie magazynów, wiat i innych przyobiektowych budynków prowizorycznych.

Elementy zagospodarowania placu budowy: 1.

Układ komunikacyjny (transport poziomy) w obrębie placu budowy: -wytyczenie tras dróg wewnętrznych dla transportu zewnętrznego, (przyjęcie układu dróg, ustalenie odległości od obiektów) -zaprojektowanie podłoża i nawierzchni dróg, -ustalenie długości frontów ładunkowych.

2.

Składowanie i magazynowanie: -obliczanie niezbędnych powierzchni składowania materiałów, wyrobów, elementów konstrukcyjnych, rusztowań, deskowań przy zachowaniu wytycznych składowania, -przyjęcie konstrukcji oraz obliczenie powierzchni tymczasowych obiektów do składowania i przechowywania materiałów (magazyny, wiaty). Wytwórnie pomocnicze budowy:

3. -

zbrojarnie – przygotowanie elementów zbrojenia,

-

warsztaty podwykonawców – firm specjalistycznych,

-

warsztaty ślusarskie,

-

betonownie – wytwarzanie betonu i/lub zapraw.

4.

Tymczasowe budynki administracyjno-biurowe, socjalno-sanitarne: -

5.

wskaźniki powierzchni dla obiektów socjalno-sanitarnych i administracyjno-biurowych. Tymczasowe instalacje na placu budowy:

Tymczasowe instalacje – wodociągowa, elektryczna, sprężonego powietrza, ciepła i inne – projektuje się po zlokalizowaniu obiektów zagospodarowania placu budowy. a)

zapotrzebowanie na wodę: -przyjęcie (ustalenie) zapotrzebowania na cele ppoż, -obliczenie zapotrzebowania na wodę dla celów produkcyjnych,

22

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

-obliczenie zapotrzebowania na wodę dla celów gospodarczych (zaplecze socjalno-biurowe, plac budowy). b) zapotrzebowanie na energie elektryczną: Pobieranie energii elektrycznej przez budowę: -

z sieci miejskiej (napięcie użytkowe) poprzez najbliższą stację transformatorową,

-

w oparciu o transformację wysokiego napięcia w transformatorze zainstalowanym na budowie,

-

wykorzystanie zespołów prądotwórczych.

W projekcie ZPB następuje: -

ustalenie zapotrzebowania na moc energii elektrycznej oraz

-

obliczenie mocy pozornej stacji transformatorowej lub zespołu prądotwórczego.

Całkowita moc energii elektrycznej dla placu budowy jest ustalana jako: -suma mocy znamionowych maszyn i urządzeń zainstalowanych na placu budowy, -moc potrzebna do oświetlenia zewnętrznego i wewnętrznego w obrębie placu budowy. Stałe zaplecze budowy (poza terenem budowy) – pomocnicze wytwórnie i bazy usługowe. Wytwórnie: -

elementów prefabrykowanych, żelbetowych, stalowych, drewnianych,

-

betonów, mas bitumicznych, zapraw,

-

ciesielsko-stolarskie,

-

zbrojarnie,

-

żwirownie, piaskownie.

Bazy usługowe: -

bazy sprzętu budowlanego,

-

bazy transportowe,

-

bazy magazynowe,

-

warsztaty naprawcze.

Liczne przykłady zagospodarowania placu budowy na etapie realizacji różnych obiektów – zob. Dress G., Reiff K.: „Zagospodarowanie placu budowy”, Arkady, Warszawa, 1975 Akty ustawodawcze obowiązujące w zakresie bezpieczeństwa, higieny pracy oraz ochrony zdrowia podczas wykonywania robot budowlanych:

23

dr inż. Tomasz Thiel, Politechnika Poznańska, Zakład Technologii i Organizacji Budownictwa

1.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w spr. Bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych – Dz. U. Nr 47, poz. 401, 2003 r.

2.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 23 czerwca 2003 r. w spr. Informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia – Dz. U. Nr 120, poz. 1126. Koniec zakresu materiału dla potrzeb sprawdzianu.

24