6. Dwa modele poezji.docx

6. Dwa modele poezji dla dzieci: dydaktyczny i liryczny. Noskowskiego do tekstów Marii Konopnickiej. Intencja i kreacja to dwie podstawowe siły wyznaczające charakter poetyckiego utworu dla dzieci. Intencja to arbitralny zamiar twórczy, określający instrumentalną wartość wiersza: ● Pedagogiczną ● Propagandową ● Ludyczną Kreacja jest zaś absurdem możliwości ekspresyjnych, na którym realizuje się zamysł intencjonalny – sferą narzucającą dziecku określony styl odbioru poezji: ● Czytankowy ● Piosenkowy ● Zabawowy Biorąc to pod uwagę poezję dla dzieci można podzielić na: 1) Wiersze dla dzieci 2) Wiersze dziecięce 3) Lirykę dla dzieci 4) Lirykę dziecięcą

1) Wiersze dla dzieci – nieduże formy wierszowane o określonej funkcji dydaktycznej tzn. służebnej względme działań wychowawczych i kształcących. Ich czynniki wierszotwórcze czyli rym i rytm ułatwiają ich zapamiętywanie i są ciekawsze. Wyznaczają odbiorcy dziecięcemu rolę ucznia, którego proces dydaktyczny najczęściej prowadzi osoba dorosła, a miejsce metaforyki i efektownego obrazowania wypełniają exempla ilustrujące określane postawy dzieci – negatywncyh i pozytywnych bohaterów tych wierszy. Mogą to być wiersze: ● Dedykacyjne ● Religijne ● Moralizatorskie ● Patriotyczne

● Mitotwórcze ● Edukacyjne ● Abecadłowe 2) Wiersze dziecięce pojawiły się jako „antidotum” na dydaktyczną poezję dla dzieci, całkowicie uzależnioną od principiów świata dorosłego. Wiersze dziecięce to nonsensowne wierszyki, żartujące sobie z etykiety i dydaktyzmu, często wręcz kabaretowe i obśmiewające np.: członków rodziny i służące zabawie. Wiersze dziecięce inspirowane są folklorem ludycznym i często określane są jako gatunek niezależny od adresata. Takie rymowanki tworzyli np.: Julian Tuwim i Jan Brzechwa zaś liryczne groteski – Konstanty Ildefons Gałczyński. Ich główną funkcją i celem jest zabawianie odbiorcy, tworzenie poetyckich scenariuszy zabawy przy wykorzystaniu tradycyjnych

formuł folklorystycznych lub gry słowne i dzwiękonaśladowcze,

semantyczne i konstrukcyjne. Będą to więc: wyliczanki, rymowanki, zgadywanki czyli wiersze do gier i zabaw. 3) Liryka dla dzieci – powstała w I poł. XIX wieku wraz z nurtem poezji romantycznej, gdzie stworzono filozoficzną i poetycką wizję dzieciństwa jako stanu natury i naiwnego rozumienia świata, podobnie jak w twórczości ludowej. Maria Konopnicka silnie związała swoją twórczość z tradycją ludową i folklorem, i oprócz wierszy dydaktycznych tworzyła utwory bez bohatera fizycznego, ale z bohaterem lirycznym, którym stają się obrazy ziemi ojczystej, pór roku oraz zwierzęta i rośliny. Do tej twórczości można więc zaliczyć: lirykę pejzażu ojczysytego w tym kwietnik dziecięcy; zwierzyniec dziecięcy, wiersze pastusze czy wiersze sieroce oraz pisoenki, kołysanki, rozbudzanki czy wiersze kalendarzowe, kolędnicze. Liryka dla dzieci to liryka z ukrytym „dorosłym” podmiotem, często z formułą dydaktyczną i ludyczną. 4) Liryka dziecięca to poezja, której ośrodkiem konstrukcyjnym jest dziecięce „ja”, podmiot wyraża doznania związane z dzieckiem i jego światem. Filozoficzność współczesnej poezji objawia się najpełniej w tzw. liryce reflekcji i persfazji, odpowiadającej dziecięcej potrzebie szukania odpowiedzi na pytania naprawdę ważne, podstawowe dotyczące sensu istnienia świata i własnego w nim miejsca. Podmiot traktuje te pytania serio i unika jednoznacznych odpowiedzi, pozostawiając młodemu

odbiorcy miejsce na własne przemyślenia.