6. Ryzyko - wprowadzenie

Ryzyko  -­‐ wprowadzenie

BANK USTAWA   z  dnia  29  sierpnia  1997  r.   Prawo  bankowe   Art. 2 Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

RYZYKO  BANKOWE  TO: • niebezpieczeństwo   pogorszenia   wyniku   finansowego  oraz  powstania  nieprawidłowości,  kt óre  mogą  powodować  upadłość  banku; • możliwość   powstania   zysków   i   strat   w   wyniku   niepewności  (rozbieżności  między  rzeczywistością   a   przewidywaniami)   co   do   przebiegu   zjawisk   związanych  z  działalnością  bankową;

CZYNNIKI  GENERUJĄCE  RYZYKO: • zewnętrzne

• wewnętrzne

CZYNNIKI  ZEWNĘTRZNE: •

czynniki  makroekonomiczne  –  wpływa  na  nie  polityka  gospodarcza  pań stwa  i  polityka  monetarna  banku  centralnego.  Są  to:   −   zmiana  siły  nabywczej  pieniądza  krajowego;   −   zmiana  wartości  parametrów  rynkowych  np.  kursów  walutowych;   −   sytuacja  sektora  finansów  publicznych;  

•

czynniki  regulacyjne:  

−   zmiana  przepisów  regulujących  działalność  banków;   −   zmiany  w  obszarze  przepisów  prawa  podatkowego  czy  też  dewizowego; -­‐  deregulacje  (znoszenie  ograniczeń  administracyjnych  na  rynkach  finan-­‐   sowych);  

• • •

czynniki  popytowe  i  podażowe  na  rynkach  finansowych  i  wzrost   znaczenia  instrumentów  finansowych  i  pochodnych;   pozycja  banku  jako  tradycyjnego  pośrednika  finansowego,  przyjmującego     depozyty  i  udzielającego  kredytów;   inne,  tj:  klęski  żywiołowe,  zamachy  terrorystyczne,katastrofy.  

CZYNNIKI  WEWNĘTRZNE: • odnoszące  się  do  czynnika  ludzkiego  –  kwalifikacje  pracownik ów  banku,  ich  stosunek  do  obowiązków  służbowych,   podejmowanych  decyzji,  etyczność  zachowania,  uczciwość;   • czynniki  techniczne  –  postęp  techniczny,  rozwój  informatyki  i   telekomunikacji.  

I  PODZIAŁ  RYZYKA  BANKOWEGO: • subiektywne  -­‐  wewnątrzbankowe,  pozostaje   w  sferze  oddziaływania  zarządzających   bankiem; • obiektywne  –  wynikające  z  czynników   zewnętrznych,  na  które  bank  nie  ma  wpływu.  

CZYNNIKI  RYZYKA   WEWNĄTRZBANKOWEGO: -­‐ zła  organizacja  banku  i  błędy  w  polityce   kadrowej,  prowadzących  do  złej  pracy  części   pracowników  pionów  kredytowych;   -­‐ błędne  procedury  kredytowe  i  nieefektywność   kontroli  ich  wykonania; -­‐ podatność  pracowników  na  przekupstwo.  

II  PODZIAŁ  RYZYKA  BANKOWEGO: • ryzyko  w  obszarze  finansowym  związane  z   charakterem  prowadzonej  działalności  (np.   płynności,  walutowe,  stopy  %,  kredytowe,  itd.);   • ryzyko  w  obszarze  techniczno-­‐operacyjnym   związanym  z  prowadzoną  działalnością   (personalne,  operacyjne).  

KNF  -­‐ SYSTEM  „BION”  

BION  to Badanie  i  Ocena  Nadzorcza.

Nadzorowane  instytucje  finansowe  są  w  systemie  ciągłym  oceniane  przez  KNF  na  bazie  ryzyka.   Wykorzystane  informacje:  z inspekcji,  wizyt  i  spotkań  nadzorczych;  postępowań  licencyjnych;   kontaktów  z  właścicielami;  analizy  sprawozdawczości  okresowej  i  odpowiedzi  na  dodatkowe  zapytania   UKNF  (kwestionariusze,  wezwania  nadzorcze,  ankiety  itp.). Efektem BION  jest: 1.  dokonanie  przez  nadzór  oceny: • poziomu  ryzyka  w  instytucji  finansowej,   • jakości  procesu  zarządzania  przez  instytucję  finansową  istotnymi  ryzykami,   • poziomu  kapitału  pokrywającego  ryzyko  w  instytucji  finansowej,   • zgodności  działalności  instytucji  finansowej  z  przepisami  prawa  i  regulacjami  wewnętrznymi. 2.  Nadanie  instytucji  finansowej  oceny  w  skali  od  1  do  4,  gdzie  1  jest  oceną  najlepszą,  a  4  – najgorszą,   świadczącą  o  wysokim  poziomie  ekspozycji  podmiotu  na  dane  ryzyko.   3.  Stosowania  wobec  instytucji  środków  nadzorczych  adekwatnych  do  oceny,  zmierzających  do   poprawy  sytuacji  w  obszarach  generujących  nadmierne  ryzyko.

BION  – RODZAJE  RYZYKA   BANKOWEGO: Ryzyko  kredytowe  –  ryzyko  nieoczekiwanego  niewykonania   zobowiązania  lub  pogorszenia  się  zdolności  kredytowej   zagrażającej  wykonaniu  zobowiązania: • Ryzyko  kontrahenta  –  ryzyko  niewykonania  zobowiązania   przez  kontrahenta.   • Ryzyko  koncentracji  –  ryzyko  pogorszenia  się  zdolności   kredytowej  zagrażającej  wykonaniu  zobowiązania  w  wyniku   uzależnienia  się  (braku  dywersyfikacji)  lub  nadmiernej   ekspozycji  wobec  jednego  podmiotu  lub  podmiotów   powiązanych.   • Ryzyko  inwestycji  w  podmioty  zależne  –  ryzyko  utraty  warto ści  zaangażowania  kapitałowego  i  straty  z  tytułu   zobowiązania  wsparcia  podmiotu  zależnego.  

BION  – RODZAJE  RYZYKA   BANKOWEGO: Ryzyko  rynkowe  –  ryzyko  utraty  wartości  aktywów,  wzrostu  poziomu   zobowiązań  lub  negatywnej  zmiany  wyniku  finansowego  w  rezultacie  wraż liwości  na  zmienność  parametrów  rynkowych  (cen  na  rynku).   • Ryzyko  kursowe  –  ryzyko  utraty  wartości  aktywów,  wzrostu  poziomu   zobowiązań  lub  negatywnej  zmiany  wyniku  w  rezultacie  wrażliwości  na   zmiany  kursów  walut.   • Ryzyko  stóp  procentowych  –  ryzyko  utraty  wartości  aktywów,  wzrostu   poziomu  zobowiązań  lub  negatywnej  zmiany  wyniku  finansowego  w   konsekwencji  wrażliwości  na  zmiany  stóp  procentowych.   • Ryzyko  cen  towarów  –  ryzyko  utraty  wartości  aktywów  lub  negatywnej   zmiany  wyniku  finansowego  w  konsekwencji  wrażliwości  na  zmiany  cen   towarów.   • Ryzyko  cen  instrumentów  –  ryzyko  utraty  wartości  aktywów,  wzrostu   poziomu  zobowiązań  lub  negatywnej  zmiany  wyniku  finansowego  w   konsekwencji  wrażliwości  na  zmiany  cen  instrumentów  finansowych.  

BION  – RODZAJE  RYZYKA   BANKOWEGO: Ryzyko  operacyjne  –  ryzyko  wystąpienia  straty  związane  z  niedostateczną  efektywnoś cią  działań  ludzi,  systemów,  procesów  zachodzących  w  podmiocie  (również  przy  ich   wdrażaniu)  oraz  czynnikami  zewnętrznymi.   • Ryzyko  technologiczne  i  techniczne  –  ryzyko  zakłóceń  działalności  podmiotu   wskutek  zaburzeń  pracy  systemów  teleinformatycznych  i  informacyjnych.   • Ryzyko  outsourcingu  –  ryzyko  negatywnego  wpływu  ze  strony  podmiotu   zewnętrznego  na  ciągłość,  integralność  lub  jakość  funkcjonowania  podmiotu,  jego   majątku  lub  pracowników.   • Ryzyka  nadużyć/defraudacji  –  ryzyko  związane  ze  świadomym  działaniem  na   szkodę  podmiotu  przez  jego  pracowników  lub  osoby  trzecie.   • Ryzyko  prania  brudnych  pieniędzy  –  ryzyko  poniesienia  strat  w  wyniku  zamieszania   w  proceder  prania  brudnych  pieniędzy  prowadzony  przez  klientów,  pośredników   lub  pracowników.   • Ryzyko  bezpieczeństwa  –  ryzyko  zakłócenia  funkcjonowania  podmiotu  lub  strat   finansowych  w  wyniku  niedostatecznej  ochrony  jego  zasobów  i  informacji.   • Ryzyko  zdarzeń  zewnętrznych  (ciągłości  działania)  –  ryzyko  braku  możliwości   prowadzenia  działalności  przez  podmiot  lub  poniesienia  strat  w  wyniku   zdarzeń  nadzwyczajnych  takich  jak  trzęsienia  ziemi,  pożary,  powodzie,  akty   terroru,  brak  dostępu  do  siedziby  (miejsca  prowadzenia  działalności)  lub  mediów.  

BION  – RODZAJE  RYZYKA   BANKOWEGO: Ryzyko  płynności  –  ryzyko  niewywiązania  się  z  bieżac̨ ych  zobowiązań  w   wyniku  niedopasowania  przepływów  finansowych.   • Ryzyko  niedopasowania  aktywów  i  pasywów  –  ryzyko  niewywiązania  się  z   bieżac̨ ych  zobowiązań  wynikające  z  rozbieżności  w  wysokości  i  czasie   przepływów  finansowych  wynikających  z  zapadalności  aktywów  i   wymagalności  zobowiązań.   • Ryzyko  rozliczenia  –  ryzyko  niewywiązania  się  z  bieżac̨ ych  zobowiązań  ze   względu  na  ograniczenia  w  transferze  środków  finansowych.   • Ryzyko  koncentracji  –  ryzyko  niewywiązania  się  z  bieżac̨ ych  zobowiązań  ze   względu  na  uzależnienie  się  (brak  dywersyfikacji)  lub  nadmierną   ekspozycję  wobec  jednego  podmiotu  lub  podmiotów  powiązanych.   • Ryzyko  opcji  –  ryzyko  niewywiązania  się  z  bieżac̨ ych  zobowiązań  ze   względu  na  prawo  kontrahenta  do  zmiany  wysokości  i  terminów  przepływ ów  pieniężnych.  

BION  – RODZAJE  RYZYKA   BANKOWEGO: Ryzyko  modeli  –  ryzyko  wdrożenia  nieprawidłowo  zbudowanych   (zdefiniowanych)  modeli,  taryf  lub  parametrów,  niewłaściwego   zastosowania  modeli  lub  braku  niezbędnej  ich  aktualizacji.   • Ryzyko  danych  –  ryzyko  wynikające  z  wykorzystania  (do  budowy   modeli)  nieprawidłowych,  niewiarygodnych  lub  niekompletnych   danych.   • Ryzyko  założeń  –  ryzyko  wynikające  z  założeń  lub   uproszczeń  przyjętych  przy  budowaniu  modeli  lub  ustalaniu   parametrów  (taryf).   • Ryzyko  metodologiczne  –  ryzyko  wynikające  z  wykorzystania  do   budowy  modeli,  taryfikacji  lub  ustalania  parametrów  niewłaściwych   narzędzi,  technik  lub  metod  (w  tym  statystycznych).   • Ryzyko  administrowania  –  ryzyko  niewłaściwego  zastosowania  lub   działania  modeli  z  powodu  ich  nieadekwatnego  monitorowania,   walidacji  i  aktualizacji.  

BION  – RODZAJE  RYZYKA   BANKOWEGO: Ryzyko  biznesowe  –  ryzyko  nie  osiągnięcia  założonych  i  koniecznych  celów   ekonomicznych  z  powodu  niepowodzenia  w  rywalizacji  rynkowej.   • Ryzyko  strategiczne  –  ryzyko  związane  z  podejmowaniem  niekorzystnych   lub  błędnych  decyzji  strategicznych,  brakiem  lub  wadliwą  realizacją   przyjętej  strategii  oraz  ze  zmianami  w  otoczeniu  zewnętrznym  i  niewłaś ciwą  reakcją  na  te  zmiany.   • Ryzyko  wyniku  finansowego  –  ryzyko  realizacji  wyniku  finansowego   poniżej  wymagań  wynikających  z  potrzeby  prowadzenia  bieżac̨ ej  działalno ści  i  rozwoju,  głównie  w  celu  zapewnienia  odpowiedniego  zasilenia   kapitału.   • Ryzyko  otoczenia  ekonomicznego  –  ryzyko  zmiany  warunków   ekonomiczno-­‐  społecznych  mających  niekorzystny  wpływ  na  podmiot.   • Ryzyko  regulacyjne  –  ryzyko  zmiany  prawnych  warunków  prowadzenia   działalności.   • Ryzyko  konkurencji  –  ryzyko  zmian  rynkowych  (warunków  konkurowania)   mających  niekorzystny  wpływ  na  podmiot.  

BION  – RODZAJE  RYZYKA   BANKOWEGO: Pozostałe  ryzyka  mogą  być  uwzględniane  przy  ocenie  ryzyka  operacyjnego   lub  umieszczone  w  kategorii:  inne  rodzaje  ryzyka.   • Ryzyko  prawne  –  ryzyko  związane  ze  zmianami  w  prawie  i  regulacjach,   zgodnością  z  nimi  oraz  wykonalnością  umów  i  związaną  z  nimi   odpowiedzialnością.   • Ryzyko  utraty  reputacji  –  ryzyko  związane  z  negatywnym  odbiorem   wizerunku  podmiotu  przez  klientów,  kontrahentów,  inwestorów,   akcjonariuszy,  nadzorców,  regulatorów  oraz  opinię  publiczną.   • Ryzyko  podatkowe  i  rachunkowe  –  ryzyko  negatywnych  skutków   ekonomicznych  dla  podmiotu  z  powodu  niewłaściwej  (nieprawidłowej)   ewidencji  rachunkowej,  sprawozdawczości,  błędnego  wyznaczenia   zobowiązań  podatkowych  podmiotu  lub  ich  nieterminowej  zapłaty.   • Ryzyko  produktu  (skarg  klientów)  –  ryzyko  związane  ze  sprzedażą  przez   podmiot  produktu  (usług),  który  nie  spełnia  wymagań  i  potrzeb  klientów,   nie  jest  zgodny  z  prawem  i  regulacjami,  generuje  dodatkowe  ryzyka  (dla   podmiotu  i  jego  klientów),  nie  ma  dostatecznego  wsparcia  w  procesach   zachodzących  w  podmiocie  czy  też  w  pracownikach.  

BION  – RODZAJE  RYZYKA   BANKOWEGO: Ryzyko  kapitałowe  –  ryzyko  wynikające  z  nie   zapewnienia  kapitału  wystarczającego  do  absorpcji   strat  nieoczekiwanych.   • Zarządzania  kapitałem  –  brak  kapitału   adekwatnego  do  ryzyka  prowadzonej  działalnoś ci,  a  także  strategii  w  zakresie  planowania,   struktury  i  źródeł  pozyskiwania  kapitału  oraz   ryzyko  niewłaściwej  jej  realizacji  (w  tym  nie   uzyskiwania  odpowiedniego  wyniku   finansowego).   • Niewypłacalności  –  ryzyko  obniżenia  kapitału   poniżej  poziomu  niezbędnego  do  pokrycia  strat.  

BION  – RODZAJE  RYZYKA   BANKOWEGO:

Ryzyko  zarządzania  –  ryzyko  związane  z  niewłaściwym  zarządzaniem,  złą  identyfikacją  i   ograniczaniem  ryzyka  prowadzonej  działalności,  brakiem  lub  niewystarczającym  działaniem   kontroli  wewnętrznej,  nieodpowiednim  stosowaniem  procedur  wewnętrznych  lub  ich   nieprzestrzeganiem.   • Ryzyko  ciągłości  procesów  –  ryzyko  zakłóceń  w  funkcjonowaniu  podmiotu  lub  nieefektywnego   jego  działania  w  wyniku  niewłaściwej  lub  niewystarczającej  organizacji  procesów,  ich  nieciągłoś ci,  niewłaściwego  podziału  zadań  i  kompetencji  lub  nie  zapewnienia  odpowiednich  zasobów  do   realizacji  zdefiniowanych  i/lub  koniecznych  procesów   • Ryzyko  zasobów  ludzkich  –  ryzyko  zakłóceń  działalności  podmiotu  wskutek  niemożności   pozyskania  i  utrzymania  pracowników  i  menedżerów  o  odpowiednich  kwalifikacjach.   • Ryzyko  raportowania  –  ryzyko  wynikające  z  braku,  zakresu,  niskiej  wiarygodności  i  aktualności   informacji  zarządczej  oraz  niewłaściwie  zorganizowanych  procesów  raportowania  (w  tym   definicji  źródeł,  wykonawców  i  odbiorców  informacji).   • Ryzyko  ładu  korporacyjnego  –  ryzyko  wynikające  z  nieadekwatnej  struktury  organizacyjnej  i   kompetencyjnej.   • Ryzyko  zgodności  (compliance)  –  ryzyko  wynikające  z  działania  podmiotu  niezgodne  z  szeroko   rozumianymi  normami  (nie  tylko  prawnymi)  lub  konfliktu  interesów.   • Ryzyko  kontroli  wewnętrznej  –  ryzyko  wynikające  z  nieadekwatnych  mechanizmów   kontrolnych  podmiotu.   • Ryzyko  zarządzania  podmiotami  powiązanymi  –  ryzyko  wynikające  z  niewłaściwego  lub   niedostatecznego  nadzoru  właścicielskiego.  

kompromis

? Ograniczamy   ryzyko

Zwiększamy   wynik   finansowy

ETAPY  PROCESU  ZARZĄDZANIA   RYZYKIEM IDENTYFIKACJA  i  POMIAR  (charakter  informacyjny  i  prognostyczny): -

Identyfikacja  to  określenie,  jakimi  rodzajami  ryzyka  i  w  jakim  zakresie  zagrożony  jest  bank  w  danym   momencie),   Pomiar   -­‐   zarządzać   można   jedynie   tymi   rodzajami   ryzyka,   które   są   mierzalne.   Metody   pomiaru:   od   prostych  opisowych  do  skomplikowanych  modeli  ekonometrycznych.  

STEROWANIE   to   podejmowanie   przedsięwzięć   mających   na   celu   ograniczenie   ryzyka   do   założonych   dopuszczalnych   rozmiarów   (tu   uwaga   na   wzajemny   związek   między   ograniczaniem   ryzyka   a   planowaną   rentownością   i   płynnością   –   zadanie   zarządu,   ale   istotne   są   też   ramy   prawne   w   zakresie   utrzymywania   płynności,   wielkości   kapitału   własnego   i   dywersyfikacji   ryzyka).   Rozmiar   dopuszczalnego   ryzyka   zależy   m.in.  od:   −   relacji  skali  ryzyka  do  uzyskiwanych  przychodów;   −   prognoz  kształtowania  się  sytuacji  gospodarczej  i  tendencji  w  zakresie  rynkowych  np.  kursów  walut;   −   wielkości  kapitału  banku  i  rezerw,  którymi  pokrywa  się  straty;   −   ograniczeń  wynikających  z  obowiązującego  prawa  bankowego. KONTROLA   ma   na   celu   zbadanie   efektywności   podejmowanych   przedsięwzięć   w   zakresie   ograniczania   ryzyka.

stress – testy  obejmują: • analizę  wydarzeń  mogących  niekorzystnie  wpływać  na   działalność  banku, • ocenę  wytrzymałości  banku  w  razie  ich  wystąpienia, • ocenę  prawdopodobieństwa  zdarzeń  negatywnych, • analizę  najbardziej  niekorzystnego  z  możliwych   scenariuszy  wydarzeń.  

Rodzaje  ryzyka  w  instytucjach  kredytowych o  znaczącej  skali  działalności  handlowej: • ryzyko  kredytowe; • ryzyko  operacyjne,   • ryzyko  rynkowe: – – – –

walutowe;   cen  towarów; cen  kapitałowych  papierów  wartościowych;   szczególne  cen  instrumentów  dłużnych;

• ogólne  stóp  procentowych, • przekroczenie  koncentracji  zaangażowań, • przekroczenie  progu  koncentracji  kapitałowej.

Rodzaje  ryzyka  w  instytucjach  kredytowych o  nieznacznej  skali  działalności  handlowej:

• ryzyko  kredytowe; • ryzyko  operacyjne,   • ryzyko  rynkowe: – walutowe;   – cen  towarów;

• przekroczenie  koncentracji  zaangażowań • przekroczenie  progu  koncentracji  kapitałowej  

Procesowi  zarządzania  ryzykiem  podlegają  także  inne  jego   rodzaje,  których  istotność  podlega  indywidualnej  ocenie  każdego   z  banków.  Najczęściej  są  to:

• ryzyko  stopy  procentowej  w  portfelu   bankowym; • ryzyko  płynności.  

Ponadto  banki  identyfikują: •

ryzyko  reputacji,  

•

ryzyko  modelu,  

•

ryzyko  strategiczne,  

•

ryzyko  kapitałowe,  

•

ryzyko  cyklu  gospodarczego,  

•

ryzyko  transferowe,  

•

ryzyko  warunków  skrajnych.

Struktura  organizacyjna  zarządzania  ryzykiem   w  Alior Bank  SA • Rada  Nadzorcza, • Zarząd, • Komitety  (Kredytowe,  Zarządzania  Aktywami  i  Pasywami  -­‐ ALCO,  Ryzyka  Operacyjnego), • komórki  organizacyjne  odpowiedzialne  za  poszczególne   rodzaje  ryzyka, • Departament  Audytu  Wewnętrznego.  

• Rada  Nadzorcza  sprawuje  nadzór  nad   wprowadzeniem  systemu  zarządzania  ryzykiem,   ocenia  adekwatność  i  skuteczność  tego  systemu   oraz  nadzoruje  zgodność  polityki  banku  w   zakresie  podejmowania  ryzyka  ze  strategią  i   planem  finansowym.  Dodatkowo  określa   skłonność  banku  do  podejmowania  ryzyka.   • Zarząd  sprawuje  ogólną  kontrolę  nad  procesem   zarządzania  ryzykiem.  Określa  strategię  w   zakresie  zarządzania  poszczególnymi  rodzajami   ryzyka,  wprowadza  (poprzez  przyjęcie  regulacji   wewnętrznych)  oraz  zapewnia  działanie  systemu   zarządzania  ryzykiem.  

Komitety wspierają  Zarząd w  efektywnym  zarządzaniu  poszczególnymi  rodzajami   ryzyka.   Do  najważniejszych  kompetencji  Komitetu  ALCO  należy  sprawowanie  nadzoru  nad:   ryzykiem  rynkowym,  płynnością,  adekwatnością  kapitałową,  zarządzaniem   aktywami  i  pasywami.   Komitet  Ryzyka  Operacyjnego,  jako  ciało  doradcze,  wspiera  Zarząd w  efektywnym   zarządzaniu  ryzykiem  operacyjnym,  obejmującym  również  zagadnienia  utrzymania   ciągłości  działania  banku,  zarządzania  kryzysowego  i  monitorowania   bezpieczeństwa  banku,  w  tym,  w  szczególności  bezpieczeństwa  systemów   teleinformatycznych.   Przedmiotem  działania  Komitetów  Kredytowych  jest  zatwierdzanie  decyzji   kredytowych  o  podjęciu  przez  bank  zaangażowań  bilansowych  i  pozabilansowych,   podejmowanie  decyzji  w  sprawie  wprowadzania  ofert  specjalnych  oraz  we   wszystkich  sprawach  nieuregulowanych  w  Zasadach  Kompetencji  Kredytowych,   wiążących  się  z  podejmowaniem  przez  bank  ryzyka  kredytowego,  do  wysokości   przyznanego  limitu  kompetencji.   Ze  względu  na  różnorodność  zjawisk  towarzyszących  poszczególnym  rodzajom   ryzyka,  każdym  rodzajem  ryzyka  zarządza  właściwa  komórka  wiodąca.  W   przypadku  ryzyka  kredytowego  poszczególne  funkcje  związane  z  identyfikacją,   pomiarem,  oceną  i  monitoringiem  zostały  rozdzielone  między  kilka  komórek   organizacyjnych.