Fizjologia ciąży i porodu Zapłodnienie Nasienie jest w trakcie kopulacji deponowane w pochwie (krowy, owce, królice) lub w macicy (klacze, swinie, s...
34 downloads
49 Views
90KB Size
Fizjologia ciąży i porodu Zapłodnienie
Nasienie jest w trakcie kopulacji deponowane w pochwie (krowy, owce, królice) lub w macicy (klacze, swinie, suki), do zapłodnienia dochodzi w 1/3 górnej jajowodu. Komórka jajowa jest transportowana poprzez ruch rzęsek jajowodu, skurcze jajowodu. Zdolność do zapłodnienia komórki jajowej jest krótka i po 10 – 12h jest już za stara. Plemniki w czasie wędrówki drogami rodnymi samicy dojrzewają - kapacytacja Jest to połaczenie plemnika z komórką jajową. Zanim do niego dojdzie plemnik przy uzyciu enzymów zawartych w akrosomie musi pokonać kilka warstw osłaniajacych komórkę jajową (wieniec promienisty, osłonka przejrzysta). Powstaje w nich niewielki otwór – tunel zapłodnienia, którym wnika plemnik. Po wniknięciu nastepuje reakcja polegająca na bloku przeciwko polispermii. W cytoplazmie jaja różnicuja się dwa przedjądrza (pochodzące od komórki jajowej i plemnika). Ich połaczenie nazywamy procesem kariogamii, a jego efektem jest powstanie zygoty. Następuje wtedy przywrócenie diploidalnej ilości hromosomów i ustalenie płci zarodka
Fizjologia ciąży i porodu Etapy rozwoju zarodka
I etap – zapłodnienie i wytworzenie zygoty
II etap – bruzdkowanie – jest to szereg podziałów mitotycznych komórki jajowej, powstające komórki nazywamy blastomerami, 32 blastomery tworzą morulę. Końcowym etapem bruzdkowania jest wytworzenie blastuli składającej się z kilkuset komórek otaczających jamę blastocelu. Podczas druzdkowania komórki nie rosną tak więc masa pasa powstających komórek nei przekracza wyjsciowej masy zygoty . Zasadniczym efektem procesu bruzdkowania jest podział zygoty na szereg małych komórek które służą jako podstawowe elementy budulcowe zarodka III etap – gastrulacja – w trakcie której powstają listki zarodkowe, proces ten prowadzi do powstania trójwarstwowego tworu zwanego gastrulą. W trakcie gastrulacji komórki układają się w trzy warstwy zwane listkami zarodkowymi −
Ektoderma – zewnętrzna warstwa gastruli,z niej tworzy się ostatecznie zewnętrzna warstwa skóry oraz układ nerwowy i narządy zmysłów
−
Mezoderma – tworzy się pomiędzy ekto i endodermą, powstaje z niej tkanka łączna, a więc elementy szkieletu, tkanka mięsniowa, ścianki naczyń w układzie krwionośnym, narządy wydalnicze i elementy układu rozrodczego .
−
Endoderma – komórki wyścielające jamę gastruli zwaną prajelitem, dają początek nabłonkowi, który ostatecznie wyściela przewód pokarmowy oraz narządy pomocnicze tego układu – wątroba, trzustka
IV etap – organogeneza – tworzenie się i rozwój narządów
Fizjologia ciąży i porodu Błony płodowe
W czasie rozwoju zarodka, oprócz tarczki zarodkowej rozwijają się narządy pomocnicze – błony płodowe. Ich zadaniem jest zapewnienie łączności między zarodkiem a matką. U ssaków istnieją 4 błony płodowe, które wraz z błoną śluzową macicy tworzą łożysko, rozwijają się w nastepującej kolejności: −
Pęcherzyk żółtkowy – ma krótki czas działania, w nim powstają pierwsze krwinki i naczynia krwionośne
−
Owodnia – okrywa tarczkę zarodkową od strony grzbnietowej, tworząc zamknieta przestrzeń wypełniona płynem owodniowym, jest on stale odnawiany, po rozpoczeciu pracy nerek wydalany jest do niego mocz
−
Kosmówka – jest najbardziej zewnętrzną błoną i nawiązuje kontakt z śluzówką macicy. Powierzchnie kosmówki pokrywają kosmki, które zagłębiają się w śluzuwce macicy. W zalezności od ułożenia kosmków wyróżniamy kilka typów łożysk:
Łożysko rozproszone – równomiernie rozłożone na całej kosmówce (klacz, świnia)
Łozysko liścieniowate – ułożone w skupiska (liścienie) (przeżuwacze)
Łozysko popręgowe – kosmki ułożone w szeroki pas otaczający kosmówkę (mięsożerne)
Łozysko tarczowate – kosmki skupione na niewielkim obszarze w kształcie tarczy (naczelne i gryzonie)
−
Omocznia – powstaje poprzez uwypuklenie tylnego odcinka jelita pierwotnego, rozrastając się wypełnia pozazarodkową jamę ciała. Omocznia wypełniona jest płynem omoczniowym. W scianie omoczni powstają ogniska krwiotworzenia i naczynia krwionośne, które za pomocą żył pępkpwych łączą się z zarodkiem. Z drugiej strony wnikają w kosmówkę i do kosmków tworząc unaczynienie płodowej części łożyska
−
Sznur pępowinowy – utworzony jest z tętnic pępkowych, zyły pępkowej, naczyń krwionośnych żółtkowych, przewódu żółtkowego, szypuły omoczni
Fizjologia ciąży i porodu Łożysko
Kontakt zarodka z matką zależny jest od budowy łozyska. Nastepuje zbliżenie krwi matki i zarodka, ale nigdy nie dochodzi do ich zmieszania. Bariera łozyskowa złożona jest maksymalnie z 6 warstw: śródbłonka naczyń, tkanki łącznej błony sluzowej macicy, nabłonka błony sluzowej macicy, nabłonek kosmówki, mezenchyma kosmówki omoczniowej, śródbłonek naczyń włosowatych płodu 6 warstwowa bariera wystepuje u konia i swini, łozysko takie nazywamy rzekomym czyli nieinwazyjnym Łozysko prawdziwe powstaje wtedy gdy zarodek jest inwazyjny i niszczy warstwy błony śluzowej macicy (najbardziej inwazyjne u ludzi) Miejsca, w których łozysko nie jest połączone kosmkami, powstaje doczesna. Łozysko jest przystosowane do wybiórczego przekazywania z krwi matki do krwi płodu tlenu, składników energetycznych i budulcowych, transportowane są ta drogą: woda, elektrolity, substraty budulcowe. Z krwi płodu do krwi matki: dwutlenku węgla, wodę, elektrolity, końcowych produktów metabolizmu W łozyskach prawdziwych przekazywanie składników nastepuje na zasadzie dyfuzji lub transportu czynnego – hemotrofe W łozyskach rzekomych składniki przekazywane są pośrednio przez płyn maciczny, zwany mleczkiem macicznym – histiotrofe
U konia, krowy, świni i kozy przez łożysko nie przechodzą przeciwciała
U psa, kota, wilka, lisa przez łozysko przechodzą niewielkie ilości przeciwciał
U człowieka, naczelnych, królika i gryzoni przeciwciała przechodzą prawie tylko przez łożysko (siara ma bardzo małe znaczenie)
Fizjologia ciąży i porodu Rozpoznawanie ciąży
Badania bezpośrednie −
Zewnetrzne
−
Oglądanie (zmiana obrysu brzucha, powiekszenie wymienia, obrzeki kończyn, wymienia i brzucha) Omacywanie (przez powłoki brzuszne)
Osłuchiwanie
RTG, USG
Wewnetrzne
Wywiad −
Brak rui i popędu po kryciu lub inseminacji
−
Wzmozony apetyt i przybieranie na masie
−
Apetyt perwersyjny
−
Szybkie meczenie się
−
Spokojniejsze zachowanie
Badanie per rectum
−
Obniżenie laktacji
Badanie per vaginam
−
Obrzeki na kończynach
−
Częstsze oddawanie kału i moczu
Badania pośrednie −
Badanie mikroskopowe śluzu pochwowego
−
Badanie krwi
−
Badanie moczu
−
Badanie mleka
Fizjologia ciąży i porodu Rozpoznawanie ciąży
Metody pośrednie −
Próby biologiczne
Próby biologiczne na obecność PMSG: −
−
−
−
Metoda Ascheima – Zondeka – wykrywanie ciąży u koni w oparciu o wykrywanie gonadotropiny kosmówkowej. 4 niedojrzałym płciowo myszkom w wieku 3 – 4 tygodni podajemy s.c. co 12h 5x 0,4 ml surowicy krwi klaczy. 48H po ostatniej iniekcji robimy sekcję. Wynik (+) co najmniej u 2/4 myszek zmiany na jajnikach (ciałka żółte i ślady po owulacji); wynik (-) brak zmian na jajnikach Metoda Galli-Mainini – test żabi u klaczy z surowicy krwi: 2-4 samce dojrzałych płciowo żab Bufo bufo lub Rana eskulenta z pęcherzami rezonatorowymi z boku głowy, samce reagują wytwarzaniem plemników na podanie egzogennej GnRH, do grzbietowego worka limfatycznego wstrzykujemy 2-3 ml surowicy klaczy, po 2-3 godzinach w kloace pojawiają się ruchliwe plemniki, próba zgodna w 98,6% z obecnością ciąży. Metoda Friedmana – test na królicach z surowicy klaczy: na dojrzałych płciowo królicach o wadze 1,7-1,8 kg, izolowanych od samców, podajemy do żyły usznej 10-15 ml surowicy klaczy, po 48h laparotomia, próba +, gdy na jajnikach są pęknięte krwawe pęcherzyki lub świeże ciałka żółte, zgodność z obecnością ciąży 97-99%. Metoda Zawadowskiego – na niedojrzałych płciowo kogutkach: dwóm niedojrzałym płciowo kogutkom wprowadza się co 24h 7 x 2-4 ml surowicy s.c., reakcja +, gdy po 5-7 dniach grzebień kogutków wzrasta na długość i czerwienieje.
Fizjologia ciąży i porodu Rozpoznawanie ciąży
Próby na obecność estrogenów w moczu: − Próba Allena – Doisy – na estrogeny z moczu klaczy po 120 dniu (4 miesiącu) ciąży: niedojrzałe płciowo gryzonie przechodzą typowy, czterofazowy cykl przemian nabłonka pochwy, odpowiadający formom cyklu płciowego, 50 ml moczu filtruje się przez bibułę i zakwasza HCl (kilka kropli), filtrowany mocz wstrzykujemy s.c. 5 x co 12h po 0,2-0,3 ml, 24h po ostatniej iniekcji – wymaz cytologiczny z pochwy i wykonujemy preparat na szkiełku; barwienie Shorra, Giemzy, ocena pod mikroskopem, skuteczność próby 98%, ocena próby opiera się na zasadzie określenia indeksów cytologicznych. Inne próby: − Test arboryzacji Garma i Skjervena: w fazie pęcherzykowej w rozmazach śluzu szyjkowego krów wzory liści paproci – arboryzacja na skutek wykrystalizowania chlorków w śluzie, nie ma w fazie luteinowej i ciąży, rozmazy wykonuje się 21 dni po inseminacji, zgodność w 87%, wyniki fałszywie dodatnie przy corpus luteum persistens lub torbielach ciałka żółtego. − Próba histologiczna: w badaniu ciąży u loch (biopsja) – cyklowi jajnikowemu odpowiadają zmiany w błonie śluzowej pochwy, proces rozrastania i zanikania warstw komórek nabłonkowych w błonie śluzowej pochwy, pobieranie wycinka błony śluzowej pochwy wielkości ziarna grochu, utrwalanie bioptatu w 5% roztworze formaliny, barwienie skrawków, ocena pod mikroskopem, w ciąży są tylko 2-3 warstwy nabłonka, diestrus 4 warstwy nabłonka, pro-i oestrus 20 warstw, próbę przeprowadza się 21 dni po inseminacji, zgodność z ciążą 95-98%,
Fizjologia ciąży i porodu Rozpoznawanie ciąży
Próba z siarczanem miedzi, Sokołowskiej: rozpoznanie ciąży w oparciu o zmiany ciężaru właściwego wydzieliny śluzu szyjki macicznej, różnej u krów cielnych i niecielnych, krowy niecielne 1,002-1,008, krowy cielne wyższy 1,01-1,05, śluz wielkości ziarna kukurydzy zanurza się w siarczanie miedzi o masie 1,008, gdy opadnie – ciąża, gdy wypłynie – wynik ujemny. Test adrelinowo-podskórny: w 21 dniu ciąży u krów – wygolić skórę w lustrze mlecznym, średnicy 5-7 cm, podać s.c. adrenalinę z insulinówki 0,1 ml 0,1%, po 15 minutach odczyt, (+), jeżeli jest ciągły okrąg zaróżowienia, przy anemizacji wynik ujemny. Próby chemiczne
−
Próba Cuboniego: estrogeny w moczu w zetknięciu z kwasem siarkowym dają zieloną fluoroescencję, wynik (+) - płyn w probówce na białym tle przyjmuje zielone fluoryzujące zabarwienie, wynik – (-) barwa brązowa, zgodność próby 98% w 120 dniu ciąży. Próba Schweizera: odczyt na białym tle – kolor moczu (słomkowy) – wynik ujemny, brunatny – wynik dodatni, zgodność 86-90%.
Fizjologia ciąży i porodu Rozpoznawanie ciąży
−
Próby immunologiczne
−
ELISA – serologiczna: u klaczy w celu wykrycia eCG, u krów, owiec, loch – na progesteron, hormon (eCG lub progesteron) znakowany enzymem + hormon nieznakowany (zawarty w badanym materiale) + substrat = reakcja barwna, RIA – radioimmunologiczna: do oznaczania progesteronu w surowicy lub mleku, od 21 dnia po inseminacji, 2,5ng/ml – wynik dodatni, w mleku: do 2,5ng/ml – ujemny, 2,5-9ng/ml - ±, powyżej 9ng/ml – dodatni, ujemny wynik w 100% zgodności, dodatni – 85% (corpus luteum persistens). Pomiar stężenia progesteronu: materiał badany – krew, surowica, interpretacja wyników inna (tłuszcz w mleku wiąże progesteron), badanie przeprowadzone ok. 21 dnia po AI, aby wyeliminować zafałszowania wyników przez progesteron wytwarzany przez ciałko żółte, pewność wyników – ujemne na 100%, dodatnie na 85%. Próby farmakologiczne.
Głównie u loch po 21 dniu ciąży, podajemy PG 600 : 400 j.m. PMSG + 200 j.m. HCG, przy ciąży egzogenne gonadotropiny nie powodują żadnego efektu. Pomiar stężenia estrogenu: − U krów: siarczan estronu (RIA, ELISA), w mleku ok. 100 dnia ciąży, w tym czasie jego stężenie wynosi ok. 150pg/ml, u krów niecielnych bardzo niskie ilości, niewykrywalne nawet RIA, − U loch: siarczan estronu (RIA, ELISA), we krwi i w moczu, we krwi 26-29 dnia po pokryciu stężenie 0,5ng/ml, w moczu 25 dnia, w kale – zgodność ok. 90%. − U owiec i kóz: siarczan estronu w mleku i moczu od 35 dnia ciąży.
Fizjologia ciąży i porodu Rozpoznawanie ciąży
Specyficzne czynniki ciążowe u samic zwierząt domowych: − U bydła: specyficzna substancja białkowa (PSPB – pregnancy specyfic protein B), ciężar cząsteczkowy 50-60 tys., wykazywany za pomocą RIA we krwi pomiędzy 24 dniem po inseminacji, a 21 dniem po porodzie, specyficzny czynnik glikoproteidowy (bPAG – bovine pregnancy associated glicoprotein), ciężar cząsteczkowy 67 tys., wytwarzany przez łożysko, wykrywany od 28 dnia ciąży za pomocą RIA, skuteczność 94%, EPF (early pregnancy factor) – po 24h u ciężarnych, 87% skuteczności. − U loch: wczesny czynnik ciążowy (EPF), białkowy kompleks obecny też u ludzi,wykrywany już 4h po zapłodnieniu, wykrywany za pomocą testu zahamowania rozetek, czynnik składa się z dwóch kompleksów, EPF A z jajowodu i EPF B produkowany w jajniku. Elektroniczne wykrywacze rui, wczesnej ciąży i porodu: na zasadzie wprowadzenia elektrod do pochwy, w zależności od oporności śluzu – natężenie jest zmienne; ruja – dużo chlorków – niska oporność, w 17-18 dniu po inseminacji – jeśli wysoka oporność > 300 j. – ciąża, oporność niska < 200 j. – ruja.
−
Fizjologia ciąży i porodu Rozpoznawanie ciąży - bydło
Wywiad: od 5 miesiąca ciąży mniej mleka, krowy stają się spokojniejsze Oglądanie: w II połowie ciąży wyraźne uwypuklenie brzucha po prawej stronie, ruchy płodu widoczne w czasie dojenia lub pojenia, Omacywanie: 6 – 7 miesiąc ciąży, poprzez wykorzystanie uderzeń rozkołysanej ciężarnej macicy. Badanie rektalne: −
I miesiąc – brak zmian na macicy, zwieksza się jej wrażliwość na dotyk
−
II miesiąc – asymetria rogów
−
III miesiąc – powiekszenie asymetrii, róg wielkości rękawicy bokserskiej, pod koniec wyczuwamy kotyledony (80 – 120 w 4 rzędach), macica przesuwa się w kierunku jamy brzusznej
−
IV miesiąc – wyraźne powiększenie, wyczuwalna fluktuacja, wyczuwalne brodawki
−
V - ½ VII – macica nie osiągalna
−
VII – macica wraca do jamy miednicznej, można w niewielkim stopniu wyczuć części płodu
−
VIII – wyraźnie wyczuwalne części płodu
Osłuchiwanie: w prawym dole głodowym, liczba uderzeń serca płodu 120 (krowy 60) Badanie przez pochwę: oceniamy stan pochwy, szyjki macicznej, obecność wyciekówm zmian zapalnych, pobieramy śluz,
Fizjologia ciąży i porodu Rozpoznawanie ciąży - klacz
Oglądanie: lewostronne uwypuklenie brzucha (II połowa ciązy), dolna część brzucha obwisła (koniec ciąźy), w wysokiej ciąży mogą być widoczne obrzeki kończyn, wygładzenie fałdów sromu oraz jego powiększenie, powieksza się wymię
Omacywanie: podobnie jak u bydła, ew po napojeniu zimną wodą wyczuwalne są ruchy płodu (między pępkiem a wymieniem) – metoda niewskazana może prowadzić do poronienia. Badanie rektalne (w dniach): −
15 – tonus
−
17 - przekrój rogów okrągły, końce jak palec, nasady 3 cm, między rogami bruzda głebokości 4 – 5 cm
−
30 – 40 – jedna z ampuł na nasadzie 6 – 8 cm, bruzda ulega skrzyżowaniu
−
40 – 75 – ampuła 15 – 20 cm, chełbocace wody płodowe, bruzda silnie przekrwiona, pęcherz płodowy uciska na jelita, przemieszcza krezkę, naciagnięciu ulegają więzadła macicy i jajników
−
70 – 90 – wydłużenie macicy, położona ponad zgięciem miednicznym okrężnicy dużej
−
90 – 120 – macica naciska na jelita, które wysuwają się ponad nią
−
Po 150 – pecherz płodowy w okolicy przepony, słabo wyczuwalny
−
Od 200 – wzrost płodu na długość i szerokość, na dnie jamy brzusznej, więzadła naciągniete jak struny
Badanie laboratoryjne: test Kurosawy, Cuboniego, Zondeka - Ascheima
Fizjologia ciąży i porodu Rozpoznawanie ciąży - maciora
Oglądanie: prawie niemozliwe z powodu otłuszczenia, zwracamy uwagę na srom, powiększenie obrysu brzucha, powiekszenei i przekrwienie gruczołu mlekowego Omacywanie: u chudych macior można omacywać ścianę brzucha (maciora musi leżeć). Badanie rektalne: −
Omacujemy tętnice środkową macicy i biodrową zewnętrzną (grubośc rośnie od grubości słomy do grubości ołówka (40 – 60 dzień ciąży)
Badania pośrednie: określamy poziom estrogenów w moczu, test ciążowy (Gravignost)
Fizjologia ciąży i porodu
Rozpoznawanie ciąży – mięsożerne
Omacywanie: przez powłoki brzuszne, na zwierzęciu stojącym, przy użyciu jednej lub obu dłoni, macica leży tuz nad dolna partią powłok brzusznych −
Pierwsze 3 tygodnie – zmiany niewyczuwalne
−
Od 21 dnia wyczuwalne rozszerzenia na macicy (wymaga dużego doświadczenia)
−
28 dzień – wyrażnie wyczuwalne zgrubienia rogów (dł 5 cm, średnica 2,5 cm)
−
5 tydzień – rogi opadają w dolne partie jamy brzusznej o przesuwają się pod łuk żebrowy – przy omacywaniu wskazane podniesienie przedniej części ciała
Oglądanie: od 5 tygodnia zaczyna się powiększenie obrysu brzucha, wzrost masy ciała, od 35 dnia zaczyna powiększać się gruczoł mlekowy, kilka dni przed porodem pojawia się wodnista wydzielina z gruczołu mlekowego a u suk wieloródek może pojawiać się mleko Osłuchiwanie: w ostatnim tygodniu ciąży można za pomoca fonendoskopu osłuchiwać pracę serca płodów, badamy zwierze stojące osłuchujemy w linii białej
RTG: 42 – 52 dzień (dopiero wtedy kości płodow wystarczająco zmineralizowane)
USG: −
mozliwe już w 16 – 20 dniu,
−
23 dzień – zarodek kształtu półksięzycowatego, 10 mm długości
−
28 dzień – widoczne serca
−
34 – 37 dzieńwidoczne zarysy kształtów ciała
Fizjologia ciąży i porodu Długośc trwania ciąży Klacz – 340 dni (307 - 412)
Krowa – 285 dni (240 - 311)
Owca – 150 dni (146 – 160) Świnia – 114 dni (110 – 140)
Kotka – 58 dni (55 – 60)
Królica – 30 dni (28 – 33)
Suka – 62 dni (59 – 65)
Świnka morska – 60 dni (59 – 62)
Szczur, mysz – 22 dni
Fizjologia ciąży i porodu Postępowanie z samicą w ciąży
Żywienie −
Nie podajemy zatęchłej, zimnej, spleśniałej karmy
−
Nie podajemy paszy objetościowej pochodzącej z kwaśnych łąk (kwaśna roślinność prowadzi do odwapnień powodując zaleganie przed lub poporodowe)
−
Zapenić zbilansowaną karmę bogatą w wapń, fosfor i magnez
−
Nie podajemy zbyt zimnej wody
−
Stały dostęp do wody (niedopojenie powoduje zatrzymanie mas kałowych w jelitach)
−
Zapewnić zwierzętom mozliwość ruchu na dworze (zapobiegać szybkiemu przepędzaniu, tłoczenia się w drzwiach)
−
Przed wyjściem i wejściem do pomieszczeń sprawdzić czy podłoga nie jest sliska
−
Zapewniamy samicom w ciąży najlepsze boksy, gdzie mogą mieć spokój
−
Klacze źrebne można używać do pracy, ale nie może to być zbyt ciężka praca
−
Ważnym postepowaniem w przypadku krów jest zasuszanie (w tym czasie dochodzi do regeneracji gruczołu mlekowego przed przyszłą laktacją)
Fizjologia ciąży i porodu Przygotowanie do porodu
Dokładne okreslenie terminu porodu nie jest nigdy możliwe, znając date pokrycia można na podstawie długości ciązy okreslić orientacyjny termin porodu U samic 2 – 3 tygodnie przed porodem wystepuje obrzek sromu, (uswiń także zaczerwienienie Gruczoły mleczne powiększają się, u swiń pojawia się obrzek gruczołu mlekowego i zaczerwienienie sutek, u krów ze strzyków można wycisnąć lepka ciecz a u klaczy siarę U krów śluz pochwowy wycieka w postaci gestego pasma (sopel lodu) a 2 – 3 dni przed porodem staje się rzadszy Na kilka dni przed porodem dochodzi do zwiotczenia i zapadania więzadeł krzyżowo – ogonowych Samice stają się niespokojne, grzebią, często się kładą i wstają U suk na 24h przed porodem temperatura wewnetrzna spada o 1ºC, w dniu porodu pojawia się niepokój i dyszenie
Fizjologia ciąży i porodu Przebieg i fazy porodu
Poród jest fizjologicznym zakończeniem ciąży, w czasie którego żywy płód wraz z błonami i wodami płodowymi zostaje wyparty z dróg rodnych samicy. Do porodu dochodzi na wskutek działania hormonow jajników, przysadki mózgowej, kory ndnerczy, zmiany anatomiczne i czynnościowe w łozysku. W trakcie porodu wyróżniamy 3 okresy −
Bólów przygotowawczych i rozwierania szyjki macicy – bóle są słabe, trwają po kilka sekund, stopniowo się nasilają, płod przekręca się o 90º, ustawiając swój kręgosłup równolegle do kręgosłupa matki, błony płodowe wciskają się w drogi rodne i rozwierają szyjkę. Okres ten trwa u: klaczy 12h, krowy 6h, swini 2 – 6h, suka 3 – 10h
−
Bólów partych i wypierania płodu – bóle przybierają na sile, trwają po kilka minut z bardzo krótkimi przerwami, wypierany jest płod na wskutek skurczów macicy, mięśni brzucha, przepony. Przy prawidłowym otwieraniu szyjki pęcherz utworzony z błon płodowych peka w pochwie (nie należy przyspieszać jego pęknięcia). Faza trwa: u klaczy 15 – 30 min, u krowy 3h, u maciory 2 – 6h, między płodami 5 – 30 min, u suki 2 – 6h między płodami 30 min
−
Bólów poporodowych i wypieranie łożyska – na wskutek skurczów macicy wypierane jest łożysko. Faza ta trwa: u klaczy 13 – 30 min, u krowy 3 – 8h, u maciory 0 – 2h, u suki razem z płodami
Fizjologia ciąży i porodu Pomoc przy porodzie - krowa
Poród u krów trwa najdłużej z zwierzat gospodarskich Jeżeli wymagana jest pomoc w porodzie to zaczynamy jej udzielać gdy w szparze sromowej widoczne są nadgarstki płodu. Zakładamy na nie wyjałowione linki i pociagamy w rytm skórczów porodowych. Podczas przechodzenia głowki ochraniamy krocze (szczególnie ważne u pierworódek) poprzez ściaganie go z główki. Przy przodowaniu posladkowym, można przyspieszać poród W czasie porodu krowa często oddaje kał, należy mieć przygotowany płyn dezynfekcyjny do obmywania zanieczyszczonych części płodu Po porodzie krowom podajemy ciepłe pójło z otrąb pszennych, owsianych lub siemienia lnianego. Do jedzenia dobre siano i pasze soczyste. Pasze treściwe można podac dopiero po 3 dniach a normalne zywienie 7 – 10 dni po porodzie Gdy nie doszło do przerwania pępowiny należy ją odciąć emaskulatorem (bez podwiązywania) lub tepymi nożyczkami (podwiązać) 7 – 10 cm od brzucha. Kikut dezynfekujemy 1 – 2% roztworem gencjany. Następnie oczyszczamy noworodka z błon płodowych, należy jak najszybciej podać siarę W okresie poporodowym dochodzi do inwolucji macicy i jej czyszczenia poprzez wydalanie lochi poczatkowo czerwonobrązowe, później żółte (8 dzień), i czerwone (od 10 dnia). Lochoa wydalane przez 3 tyg, srom, pochwa, wiezadła wracają do normy po 4 dniach. Inwolucja macicy kończy się po 24 dniach od porodu.
Fizjologia ciąży i porodu Pomoc przy porodzie - klacz
Poród bardzo szybki 15 – 30 min na wskutek bardzo silnych bólów partych. W 98% przodowanie główkowe, i najczęściej klacz nie wymaga pomocy w czasie porodu. Klacz najczęściej rodzi na stojąco, należy podtrzymywać wypierane źrebie żeby nie upadło na podłogę. Pepowina nie ulega samoistnemu przerwaniu, należy ją odciąc emaskulatorem 2 – 3 cm od brzucha i zdezynfekować Źrebie podsuwamy klaczy do wylizania, po 1 – 15h zaczyna pobierać pokarm. Smółka powinna zostac wydalona po 6 – 12h po porodzie Okres poporodowy bardzo krótki, lochia wydalane przez 3 – 6 dni, proces inwolucji macicy trwa 10 dni. Klaczom po porodzie dajemy pójło z otrąb i dobre siano, a na normalne zywienie wracamy po tygodniu
Fizjologia ciąży i porodu Pomoc przy porodzie - maciora
Maciora rodzi leżąc na boku. Przodowanie główkowe w 54% a posladkowe w 46% porodów. Błony płodowe odchodzą w czasie porodu lub do godziny po jego zakończeniu Prosiętom po porodzie oczyścić ryjek i wytrzeć całe ciało, pepowinę odcinamy 5 cm od brzucha i dezynfekujemy kikut. Zwracamy uwage na zeby prosiąt powinny być tylko kły i kątne (jeżeli wystepują szczypce i średnie należy je wyłamac gdyż mogą one ranić sutki i powodowac niechęć samicy do karmienia miotu)
Lochia poczatkowo są mętne, po 2 – 3 dniach przezroczyste, po 8 dniach zanikają
Obrzek sromu ustępuje po 3 – 4 dniach. Inwolucja macicy kończy się po 21 dniach
Macica po porodzie musi mieć stały dostęp do wody, a pierwszy pokarm może dostać po 5 – 6h od porodu. Do 3 dnia podajemy pokarm płynny, po 4 dniach wracamy do normalnego karmienia
Fizjologia ciąży i porodu Pomoc przy porodzie - suka
Czas trwania porodu zależy od przestronności kanału rodnego, ilości płodów, wielkości płodów, nasilenie bólów porodowych. Starsze suki rodzą szybciej niż pierwiastki. Pomoc ogranicza się do oczyszczenia szczeniąt, masazu ciała, jeżeli suka nie przegryzie pępowinym należy ja podwiązać o odciąc 1 cm od brzucha. Łozyska odklejają się i są wydalane bezpośrednio po wyparciu szczeniaka lub po wyjściu dwóch szczeniąt wychodzą dwa łożyska. Przy odklejaniu się łożysk pojawia się zielony wypływ (barwnik uterowerdyna z krwiaków brzeżnych lożyska). Nie jest wskazana pozwalanie suce zjadać łożyska (może prowadzić do wymiotów, zatrucia i osłabienia samicy) Jeżeli od momentu wystapienia bólów partych i odejścia wód płodowych upłyneły 3h i nie urodził się żaden szczeniak, należy zacząć podejrzewać trudności w porodzie Godzine po porodzie można podać siemie lniane, suka musi mieć stały dostęp do wody, przez pierwsze dni podajemy mięso z ryżem Wypływ lochii trwa do końca karmienia (około 6 tygodni)
Siara (colostrum), jest wydzieliną gruczołu mlekowego powstającą w ostatnim okresie ciąży. Jest to mieszanina wielu składników (hormony, enzymy, poliamidy, pochodne kwasów nukleinowych, pochodne aminokwasów i inne. Zawiera również substancje bakteriostatyczne , w tym immunoglobuliny, laktoperoksydazy, lakteniny, laktoferyny, leukocyty i lizozym. W skład siary wchodzą także, wyjątkowo łatwo przyswajalne, o dużej koncentracji witaminy oraz związki mineralne). Siara jest to gęsta, żółta ciecz, różniąca się znacznie od mleka. Najwyższą wartość posiada w pierwszym dniu laktacji. Po czym spada poziom czynnych biologicznie składników.. Siara posiada właściwości odżywcze, energetyczne i ochronne. Przeciwciała siary przenikając do krwioobiegu chronią noworodka przed infekcją jelit, dróg oddechowych, zewnętrznych błon śluzowych itp. Poza działaniem systemowym, siara wykazuje swoiste, przeciwbakteryjne oraz przeciwwirusowe działanie miejscowe w przewodzie pokarmowym. Poza właściwościami odżywczymi, energetycznymi i ochronnymi siara ma właściwości przeczyszczające. Aktywizując ruchy robaczkowe jelit powoduje wydalanie kału płodowego (smółki), przeciwdziałając jego nadmiernemu zagęszczaniu się i trudnościom z wydalaniem.
Występujące, dość często, niedobory odporności siarowej, mogą być spowodowane: −
Wydzielaniem siary przed porodem.
−
Siarą o niedostatecznej jakości. Szczególnie dotyczy to pierworódek.
−
Niedopuszczaniem klaczy do ssania. Przypadki takie dotyczą zwykle niedoświadczonych klaczy, które rodziły po raz pierwszy. Inną przyczyną niedopuszczania do ssania mogą być bolesne zmiany w gruczole mlekowym lub na strzykach.
−
Brakiem odruchu ssania lub zmiany patologiczne utrudniające ssanie, a także ogólnie mała żywotność noworodka.
−
Zaburzeniami resorpcji siary z jelit. U źrebiąt, których matki były żywione niedoborowo, zwłaszcza w odniesieniu do witaminy A ,rozwija się parakeratoza nabłonka jelitowego. Zrogowaciały, zwyrodniały nabłonek uniemożliwia resorpcję immunoglobulin z jelit do krwi. Zaburzenia w przyswajaniu siary występują także w zapaleniach przewodu pokarmowego.
−
Na resorpcję wpływają także zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura otoczenia.
