Graham Greene W Brighton

Green Graham W BRIGHTON CZĘŚĆ PIERWSZA 1 W NIESPEŁNA trzy godziny od chwili przyjazdu do Brighton (Wiedział już, że chcą go zamordować. Obgryzione paznokcie, poplamione atramentem palce, nerwowy i nonszalancki sposób bycia wcale tu nié pasowały — nie pasowały do chłodnego morskiego wiatru Zielonych Świąt, do wiosennego słońca i świątecznego tłumu. Przybywali pociągami w pięciominutowych odstępach z centrum Londynu, tłoczyli się i trzęśli na dachach małych miejscowych tramwaików zjeżdżających w dół Queen’s Road, oszołomieni wysypywali się w świeżość i blask; nową srebrną farbą skrzyły się mola, kremowe domki hiegły na zachód niby na bladej wiktoriańskiej akwareli, ścigały się miniaturowe samochodziki, grała orkiestra, poniżej — nad morzem § ogródki stały w kwiecie, po niebie za. samolotem blade, zanikające chmurki liter reklamowały jafeieś medykamenty. Hale miał wrażenie, że łatwo mu będzie zagubić się w Brighton. Prócz niego przybyło tu dziś pięćdziesiąt tysięcy ludzi, toteż przez dobrą chwilę poddał się świętecznemu nastrojowi, popijając dżin, gdy na to pozwalał mu program. A musiał ściśle trzymać się programu: od dziesiątej do jedenastej — Queen’s Road i Castle Square, od jedenastej do dwunastej — Akwarium i Pałacowe Molo, od dwunastej do pierwszej — przechadzka po nabrzeżu między „Starym Okrętem” a Zachodnim Molem, od pierwszej do drugiej — powrót do miasta na obiad w dowolnie obranej restauracyjce koło Castle Square, potem spacer promenadą do Zachodniego Mola. a stąd do stacji w Hove. Takie były granice absurdalnej i szeroko rozreklamowanej trasy, 'którą miał przebyć. Każdy afisz „Meesengera” głosił: , „Kolley Kibber dziś w "Brighton”. W kieszeni miał Hale paczkę drukowanych kartek; powinien rozłożyć je w ukrytych miejscach- po diVxize; znalazcy dostawali od „Messengers” po dziesięć szylingów, natomiast wielka nagroda zastrzeżona była dla tego, kto — z numerem gazety w ręku — tymi słowy zaczepiłby Hale’a: „Jesteś pan Kolley Kibber. Żądam nagrody «Daily Messenger»’’. Obowiązkiem Hale’a było tedy chodzić tak długo, póki go ktoś nie pozna i nie uwolni, po wszystkich kolejno miejscowościach nadmorskich: wczoraj Southend, dziś Brighton, jutro... Ponieważ zegar wybił jedenastą, dopił śpiesznie dżin i opuścił Castle Square. Kolley Kibber zawsze grał uczciwie, zawsze nosił taki kapelusz jak na fotografii, zawsze był punktualny. Wczoraj w Southend nikt go nie zaczepił. Pracodawcy Hale’a nie mieli nic przeciw temu, by od czasu do czasu — byle nie za często -— zaoszczędzić kilka gwinei. Dzisiaj powinien dać się przyłapać — zresztą i jemu byłoby to na rękę. Z pewnych względów nie czuł się zbyt bezpiecznie w Brighton, nawet w świątecznym tłumie. Oparł się o barierę koło Pałacowego Mola i stanął twarzą do tłumu. Z powściągliwą i z góry zaplanowaną wesołością ciągnęli przed nim, para za parą, bez końca, niby drut odwijany nieustannie ze szpuli. Całą drogę od Victoria Station stali w zatłoczonych wagonach, teraz będą czekać w ogonkach na obiad, a o północy spóźniającym się o godzinę, trzęsącym pociągiem wrócą senni do ciasnych ulic, i mijając zamknięte knajpy powloką się do domów. Z ogromnym wysiłkiem i ogromną cierpliwością wyłuskiwali z długiego dnia ziarnko zadowolenia: słońce, muzykę, grzechot miniaturowych samochodzików, pociąg-widmo, który wśród szczerzących zęby szkieletów dawał nura pod promenadę Akwarium, słodkie „pałeczki z Brighton” i papierowe czapki marynarskie. Nikt nie zwracał uwagi na Hale’a, nikt, zdaje się nie niósł „Messengera”. Jedną kartkę

położył ostrożnie na koszu do śmieci i ruszył dalej, z obgryzionymi paznokciami, z palcami powalanymi atramentem, sam. Samotność odczuł dopiero po trzecim dżinie; dotąd pogardzał tłumem, teraz poczuł z nim pewną więź. Pochodził z tych samych ulic, ale za cenę większych zarobków musiał udawać, że chce czego innego, choć przecież cały czas nieodparcie pociągały go mola i fotoplastykony. Na próżno pragnął zawrócić — jedno tylko mógł zrobić; obnosić po nabrzeżu pogardliwe skrzywienie ust, znamię samotności. Skądś dobiegał śpiew: „Gdy z Brighton wrócę pociągiem...” — ciepły głos podchmielonej kobiety, głos z ba^ ru. Hale wszedł do pierwszej salki sporego lokalu, skąd poprzez dwa bufety i szklaną przegrodę mógł obserwować okazałe, bujne wdzięki śpiewającej. Nie było stara — coś koło czterdziestki — i tylko trochę wstawiona w sposób przyjacielsko-usłużny. Widok jej przywodził na myśl ssące niemowlęta, lecz jeśli nawet rodziła dzieci, nie pozwoliła im zepsuć swej figury. Dbała o siebie, świadczyła o tym jej pomadka do ust, rozkwitłe wdzięki dużego ciała. Była zażywna, ale nie zaniedbana, kształty swe pielęgnowała dla amatorów. Hale należał do nich. Sam drobny, z pożądliwą zawiścią wpatrywał się w nią poprzez ustawione w ołowianym korytku, przewrócona do góry dnem kieliszki i kraniki do piwa, pomiędzy ramionami dwóch usługujących w barze kelnerów. — Zaśpiewaj coś jeszcze, Liii — poprosił jeden z nich, a ona zaczęła: Wieczorem kiedyś w parku, Lord Rotszyld tak rzekł mi... Rzadko kończyła bodaj pierwszą zwrotkę. Zanadto chciało się jej śmiać, by śpiewać jak należy, ale znała niewyczerpane mnóstwo piosenek. Hale nie znał żadnej z nich. Ze szklanką przy ustach wpatrywał się w nią tęsknie; właśnie zaczęła piosenkę pochodzącą zapewne z czasów gorączki złota w Australii. — Fred! — zawołał za nim jakiś głos. — Fred! Dżin ze szklanki Hale’a chlupnął na ladę. Chłopiec lat chyba siedemnastu śledził go stojąc w drzwiach. Tandetnie eleganckie ubranie, materia! wytarty od nazbyt długiego noszenia, szczupłe ramiona, w twarzy napięcie, niedosyt i jakby cień potwornej, nieludzkiej dumy. — Na kogo mówisz Fred? — spytał Hale. — Nie jestem żaden Fred. — To bez różnicy — powiedział Chłopiec. Odwrócił się ku drzwiom patrząc przez ramię na Hale’a. — Gdzie idziesz? — Po twoich przyjaciół — odparł Chłopiec. W pierwszej salce prócz nich był tylko stary posłaniec, spał nad dużą szklanką wytchłego, cienkiego piwa. — Słuchaj, napijemy się — zaproponował Hale. — Chodź, klapniemy tu sobie gdzie i napijemy się. — Muszę już iść — rzekł Chłopiec. — Wiesz przecie, Fred, że nie piję. Już zapomniałeś, co? , — Co ci szkodzi? Coś bez alkoholu. — No, niech tam, ale prędko — powiedział Chłopiec. Cały czas z uwagą i zdziwieniem śledził Hale’a. Tak chyba patrzyłby, przed zabiciem karłowatego słonia czy cętkowanego lwa, myśliwy poszukujący w dżungli fantastycznych zwierząt. — Sok z grejpfrutu — rzucił. — Zaśpiewaj jeszcze, Liii — błagały głosy przy bufecie. — Śpiewaj, Liii. Chłopiec po raz pierwszy oderwał wzrok od Hale’a, by przez dzielącą ich szybę spojrzeć na obfite wdzięki. — Podwójna whisky i sok z grejpfrutu — zamówił Hale. Zaniósł do stolika obie szklanki, ale Chłopiec nie poszedł za nim. Z wściekłością i niesmakiem przyglądał się nieznajomej. Hale miał wrażenie, że na chwilę nienawiść tamtego rozluźnia swój uchwyt, by zacisnąć się jak kajdanki na rękach innego człowieka.

— Zacna dusza — spróbował zażartować. — Dusza? — powtórzył Chłopiec. — Co ty tam będziesz gadał o duszach! Nienawiść swą znów skierował na Hale’a i jednym haustem wypił sok. — Mam tu robotę — powiedział Hale. — Na ten jeden dzień. Jestem Kolley Kibber. — Jesteś Fred — odparł Chłopiec. — Niech i tak będzie — zgodził się Hale. — Jestem Fred. Ale mam w kieszeni bon, za ¡który możesz dostać dziesięć szylingów. — Nie nowina dla mnie twoje karteluszki — powiedział Chłopiec. Miał jasną gładką cerę z leciutkim meszkiem, a jego szare oczy były Obojętne jak oczy starca, w których zamarły wszelkie ludzkie uczucia. — Czytaliśmy o tobie — dodał — w dzisiejszej gazecie porannej — i nagle zachichotał, jakby zrozumiał pointę jakiejś sprośnej historyjki. — Możesz dostać nagrodę — kusił Hale. — Słuchaj, weź tego „Messengera”. Patrz, co tu pisze. Możesz dostać całą nagrodę. Dziesięć gwinei, byłeś wysłał im ten blankiet. — Widać nie wierzą ci, jak się rozchodzi o forsę — zauważył Chłopiec, a w drugiej części baru Liii zaczęła śpiewać: Gdy w tłumie go spotkałam raz, Nadziei cichy płomyk żgasł... — Do diabła — rzucił Chłopiec — czy nikt nie zatka gęby tej kurwie? — Dam pięć funciaików — zaczął znów Hale. — To wszystko, co mam przy sobie. To. I bilet powrotny. — Bilet nie będzie ci już potrzebny — powiedział Chłopiec. Miałam na sobie ślubny welon, Lecz go swych lic gasiłam bielą... Chłopiec zerwał się z wściekłością i ulegając odruchowi nienawiści — do śpiewu? do Hale’a? — cisnął o podłogę swą pustą szklankę. — Ten pan zapłaci — powiedział do barmana i wypadł za drzwi. Wtedy to Hale zrozumiał, że chcą go zamordować. Kiedy zaś znowu ją spotkałem, Na głowie miała ślubny wieniec, A na twarzyczce jak śnieg białej Nieznane przedtem zamyślenie... Posłaniec spał dalej, a Hale z opustoszałej wytwornej części bani wpatrywał się w Liii. Jej wielkie piersi rozpychały pospolitą letnią suknię i Hale pomyślał: Muszę stąd uciekać, muszę stąd uciekać. Ze smutkiem i rozpaczą wlepiał wzrok w nieznajomą, jak gdyby tu, w tym barze, wpatrywał się w samo życie. Ale nie może odejść: musi wypełnić zadanie. Wymagających miał chlebodawców. Dobrze się jednak pracowało dla „Messengera”. Hale poczuł przelotny błysk dumy na myśl o długiej drodze, jaką miał za sobą: sprzedaż gazet na rogach oilic, reporterka za trzydzieści szylingów tygodniowo w małym lokalnym dzienniku o nakładzie dziesięć tysięcy, pięć lat w Sheffield. Przepadłbym — powiedział sobie w przyipływie chwilowej odwagi po drugiej whisky — gdybym dał się zastraszyć tej szajce i nie wypełnił zadania. Co mogą mi zrobić, gdy dookoła są ludzie? Nie odważą się zabić mnie w biały dzień, i to przy świadkach; nic ani nie grozi iwśród pięćdziesięciu tysięcy przyjezdnych. — Chodźże tu, samotny biedaku. — Nie zrozumiał, że to do niego, póki nie zobaczył, że wszyscy się doń uśmiechają. I nagle pojął, jak łatwo banda mogła na niego napaść, skoro jedynym jego towarzyszem był śpiący posłaniec. Chcąc znaleźć się w tamtej części baru, nie musiał wychodzić na ulicę, starczyło zrobić półkole przechodząc przez troje drzwi, mały bar i „pokój dla pań”. — Czego pani się napije? — spytał z wdzięcznością rozpaczy, zbliżając się do dużej, dorodnej kobiety. — Ona może mi uratować życie, jeżeli pozwoli, bym został przy niej — pomyślał.

— Proszę porto — odparła. — Jedno porto — zamówił. — A pan? — Dość już piłem — odparł Hale. — Nie wolno mi być śpiącym. — Jak to? Nawet w święto? Napijże się pan porteru, ja stawiam. — Nie lubię porteru. — Spojrzał na zegarek. Pierwsza. Z rozdrażnieniem pomyślał, że we wszystkich umówionych punktach musi zostawić karty. W ten sposób kontrolowali go redaktorzy i zawsze wiedzieli, czy nie wykręca się od roboty. — Proszę pójść ze mną i coś przekąsić — błagał. — Patrzcie go — zawołała do swych kompanów. Jej gorący od wina śmiech wypełnił wszystkie kąty. — A to się rozruszał. Nie mogę ręczyć za siebie. — Nie idź, Liii — odparli. — On jest niebezpieczny.. — Nie mogę ręczyć za siebie — powtarzała przymykając jedno oko, przyjacielskie i krowio łagodne. Hale wiedział, że są sposoby na to, żeby i nim poszła. Dawniej umiałby sobie poradzić. Przy trzydziestu szylingach tygodniowo doszedłby z nią do ładu; znalazłby właściwe powiedzonko, właściwy dowcip, wyrwałby ją z grona, przyjaciół i miło spędził czas gdzieś w barze. Ale zatracił już tę umiejętność. Nie wiedział, co powiedzieć, powtarzał .tylko: . — Proszę pójść ze mną, coś przegryziemy. — A dokąd pójdziemy, sir Horacy? Pod „Stary Okręt”? — Tak — odparł Hale. — Pod „Stary Okręt”, jeżeli pani sobie życzy. — Słyszeliście? — spytała zwracając się do obecnych: dwóch starszych kobiet w czarnych czepeczkach, posłańca nadal śpiącego samotnie w drugiej części lokalu, do pół tuzina własnych przyjaciół. — Ten dżentelmen zaprasza mnie pod „Stary Okręt” — oznajmiła przesadnie wykwintnym tonem. — Jutro poszłabym z rozkoszą, ale dziś już się umówiłam pod „Brudnym Psem”. Hale, zrozpaczony, odwrócił się do drzwi. Chłopiec nie zdążył chyba jeszcze zawiadomić tamtych. W czasie lunchu nic mu nie grozi; najwięcej bał się godziny zaraz po lunchu. — Co panu, niedobrze? — spytała nieznajoma. Spojrzał łakomie na jej duże piersi. Była dlań niby ciemność i osłona, zrozumienie i zdrowy rozsądek. Jej widok rozdzierał mu serce. Ale nagle w tym chudym, zaniedbanym mizeraku znów obudziła się duma i Hale z drwiną pomyślał: Tak, tak, trzymaj się jej fartuszka... będzie ci za mamunię... dzidziuś maleńki. — Nié jestem chory — oświadczył. — Nic mi nie jest. — Wygląda pan nieszczególnie — zauważyła z przyjaznym zainteresowaniem. — Nic mi nie jest — powtórzył. — Jestem głodny i tyle. — Niech pan tu przekąsi — poradziła. — Nie mógłbyś mu zrobić kanapki z szynką, Bill? A barman odparł, że tak, że może zrobić kanapkę z szynką. — Nie — rzekł Hale. — Muszę już iść. Tak, iść na wybrzeże. Co prędzej wzmieszać się w tłum. Gdy znalazł się na molo, rzucał okiem w prawo i w lewo, raz po râz oglądał się w tył, nigdzie nie mógł dojrzeć znajomej twarzy. Ale nie było mu przez to lżej. Uprzednio myślał, że bezpiecznie uda mu się zagubić w tłumie, teraz zdawało mu się, że idzie przez gęsty las, w którym tubylcy szykują zasadzkę. Wszystko przesłaniał mu idący przed nim mężczyzna we flanelowych spodniach, a gdy Hale odwrócił się, cały widok zakryła lśniąca, szkarłatna bluzka. Otwartym powozem przejechały trzy stare damy. Łagodny stukot końskich kopyt rozpływał się w ciszy. Oto, jak jeszcze żyją niektórzy! Hale, chcąc oddalić się od morza, przeszedł na drugą stronę. Było tu mniej ludzi: mógł iść szybciej i odejść dalej. Na tarasie „Grandu” pito cocktaile, delikatne wiktoriańskie wstążki i

kwiaty zdobiące parasole skręcały się od słońca, a starszy pan siedzący nad szklanką sherry, zapewne wyższy urzędnik na emeryturze — srebrnowłosy, upudrowanv, w staromodnych binoklach, z godnością spoglądał, jak przepływa obok niego zwykłe życie. Ze schodów „Cosmopolitanu" zstępowały ¡H dół dwie wytworne kokoty w gronostajowych etolach. Włosy ich lśniły jak miedź. Głowa przy głowie, niby papużki, głośno wymieniały zwierzenia: — Moja droga, powiedziałam zupełnie chłodno, jeśli nie nauczyłaś się trwałej Del Raya, to mogę ci tylko powiedzieć, że... — Paplaninie towarzyszyły błyski ostrych, malowanych paznokci. Po raz pierwszy od pięciu lat Kolley Kibber spóźniał się z wykonaniem swego programu. U stóp schodów „Cosmopolitanu”, w cieniu, jaki rzucał ten olbrzymi dziwaczny budynek, przypomniał sobie, że szajka kupuje jego ga zetę. Nie potrzebują szukać go w knajpach, wiedzą, którędy będzie szedł. Ulicą nadjeżdża! konny policjant: piękny, wypielęgnowany kasztan delikatnie stąpał po nagrzanym asfalcie — zabawka z gatunku tych, jakie dzieciom swym kupuje milioner. Podziw budziło wykończenie zabawki, skóra końska o głębokim połysku niby blat starego mahoniowego stołu, błyszczące srebrne godło na czapce policjanta, ale nikomu przez myśl by nawet nie przeszło, że taka zabawka może do czegoś służyć. Hale, który obserwował jadącego, również nigdy by na to nie wpadł, że może się doń odwołać. Na brzegu chodnika stał sprzedawca z tacą pełną przeróżnych rzeczy. Był bez nogi i bez ręki. Piękny koń mijając kalekę, odwrócił głowę na bok, delikatnie niczym wytworna starsza pani. — Sznurowadła do bucików — bez nadziei zwrócił się do Hale’a sprzedawca — zapałki. — Hale nie słyszał go nawet. — Nożyki do golenia. — Hale minął kalekę, ale ostatnie słowa głęboko zapadły mu w pamięć: wąska szczelina rany i ostry ból. Tak właśnie zamordowano Kite’a. Trzydzieści kroków dalej Hale zobaczył Cubitta. Był to chłop okazały, ryży, ostrzyżony na jeża i piegowaty. Nie pokazał po sobie, że zauważył Hale’a, lecz obserwował go, oparty beztrosko o wysoką skrzynkę do listów. Potem do skrzynki podszedł listonosz i Cubitt odsunął się. Hale widział, jak opowiada listonoszowi jakiś kawał, jak tamten śmieje się i napełnia worek. Cały czas Cubitt patrzył nie na listonosza, lecz na ulicę: czekał na niego, na Hale'a. Hale dobrze wiedział, co tamten zrobi; znał całą szajkę. Cubitt to ślamazara i ma przyjacielski sposób bycia. Weźmie go po prostu pod rękę i zaprowadzi, dokąd zechce. A przecie nie opuszczała Hale’a stara, desperacka duma — duma wyrozumowana. Chory był z przerażenia, ale powiedział sobie: Nie mam zamiaru umierać. I zmusił się do żartu: Nie nadaję się ma pierwszą stronę. Rzeczywistość to te dwie kobiety, które właśnie wsiadają do taksówki, to orkiestra na Pałacowym Molo, to „litery”, które zacierają się już na bladym, czystym niebie i rozwiewają się w biały dym, a wcale nie rudy Cubitt czatujący 'koło skrzynki na listy. Hale raz jeszcze zawrócił i przeszedł na drugą stronę, po czym. szybko ruszył z powrotem w kierunku Zachodniego Mola. Nie uciekał. Miał pewien plan. Musi, powiedział sobie, znaleźć dziewczynę. A dziś, przy s v ? -i, *■ -*' -i 'r : **f w~$fi!K$?*?ol^ ’''" " Zielonych Świątkach, i pewnością znajdzie taką, która tylko czeka na kogoś, kto poczęstuje winem, zabierze na dansing, a potem — wstawioną i przyjazną — odwiezie do domu wycieczkowym pociągiem. Tak, najlepiej wszędzie prowadzić ze sobą świadka. Na nic się nie zda iść teraz na stację, nawet gdyby 'na to pozwoliła duma. Z pewnością go śledzą, a jakże łatwo zabić na stacji samotnego człowieka: dość otoczyć go przy drzwiach wagonu lub rozprawić się z nim w ścisku przy wejściu na peron; właśnie na stacji szajka Colleoniego zamordowała Kite’a. Wzdłuż całego wybrzeża, na wynajętych za dwa pensy le- żaikach, siedziały dziewczęta. Te, co przyszły tu same, bez chłopców, tylko czekały na zaprosiny. Były wśród nich urzę-

dniczki, panny sklepowe, fryzjerki — które można było poznać po świeżo zrobionej trwałej ondulacji, po śmiałych fryzurach, po starannie wymanicurowanych rękach. Upiększały się wczoraj nawzajem aż do północy. Teraz siedziały w słońcu senne i wymuskane. Przed nimi — po dwóch, po trzech — spacerowali mężczyźni, pierwszy raz w letnich ubraniach, w zaprasowanych na kant popielatych spodniach i eleganckich koszulach. Zdawało się, że im wszystko jedno, czy zdobędą jaką dziewczynę, czy też nie. Razem z nimi szedł Hale — wytarte ubranie, krawat skręcony jak sznurek, pasiasta koszula i palce w atramencie, o dziesięć lat starszy od innych i rozpaczliwie szukający dziewczyny. Częstował je papierosami, one zaś spoglądały na niego z minami księżniczek szeroko otwartymi, chłodnymi oczyma i odpowiadały: — Dziękuję, nie palę. — A Hale bez odwracania głowy wiedział, że o trzydzieści kroków za nim wlecze się Cubitt. Zaczął się zachowywać dosyć dziwnie. Nie umiał ukryć przerażenia. Słyszał, jak dziewczęta wyśmiewają się za jego plecami, jak kpią z jego ubrania i sposobu mówienia. Z natury Hale był pokorny; dumą przejmował go tylko jego zawód. Niechętnie patrzył na własne odbicie w lustrze, na kościste nogi i zapadniętą pierś, umyślnie jednak ubierał się licho i niedbale. Umyślnie, gdyż chciał podkreślić, że nie oczekuje zainteresowania ze strony kobiet. Zrezygnował w końcu z pięknych, z eleganckich, i rozglądał się rozpaczliwie wśród siedzących — w nadziei, że znajdzie dziewczynę dostatecznie nieatrakcyjną, by rada była z jego względów. wiM O, ta — pomyślał uśmiechając się z głodną nadzieją do tłustego, pryszczatego stworzenia w różowej sukni, którego nogi z trudem dotykały ziemi. Usiadł koło niej na wolnym leżaku i zapatrzył się w dalekie morze, pieniące się dokoła pali Zachodniego Mola, na które dotąd nie zwracał uwagi. — Papierosika? — spytał po chwili. — I owszem — odparła grubaska. Zabrzmiało to rozkosznie, jak odroczenie wyroku. — Ładnie tu — dodała. — Pani z Londynu? — Tak. — Nie ma pani chyba zamiaru tak tu siedzieć cały dzień sama, prawda? — Och, nie wiem — odparła. — Chciałbym pójść coś zjeść, potem moglibyśmy... — Jak to „moglibyśmy”? Coś pan taki pewny siebie? — Chyba nie ma pani jednak zamiaru siedzieć tak cały dzień? — A kto panu powiedział, że będę siedzieć — odparła tłuś- cioszka — ale to nie znaczy, że pójdę z panem. — E, co tam. Chodźmy napić się i pogadać. — Nie miałabym nic naprzeciw — zaczęła dziewczyna otwierając puderniczkę i przypudrowując pryszcze. I — To niechże pani pójdzie — przerwał Hale. — A masz pan kolegę? — spytała. — Sam jestem jak palec. — Jak tak, to nie mogę — oświadczyła dziewczyna. — Mowy nie ma. Nie zostawię koleżanki samej. — Hale teraz dopiero spostrzegł z tyłu za nią na krześle blade, bezkrwiste stworzenie, chciwie czekające na jego odpowiedź. — Ale pani miałaby chęć? — nalegał. — Och tak, ale nie mogę.

— Koleżanka się nie pogniewa. Znajdzie sobie towarzystwo. — Och nie, nie mogę zostawić jej samej — szklistym i obojętnym wzrokiem wpatrywała się w morze. — Nie będzie pani nic mieć naprzeciw? — Hale pochylił się do przodu błagalnie, a bezkrwisty posąg w odpowiedzi zachichotał wstydliwie. — Ona nikogo nie zna — powiedziała grubaska. — Znajdzie kogoś. — Znajdziesz, Delia? — Tłusta jak klucha dziewczyna przybliżyła głowę do głowy przyjaciółki, naradzały się. Delia od czasu do czasu popiskiwała. — A więc wszystko w porządku? Pójdzie pani? — spytał Hale. — Nie może pan znaleźć kolegi? — Nikogo tu nie znam — odparł Hale. — Ale proszę pójść ze mną. Zaprowadzę panią na lunch, dokąd pani zechce. O jedno mi tylko chodzi — uśmiechnął się smętnie — żeby pani była ze mną. — Nie da rady — odparła grubaska — naprawdę nie mogę bez koleżanki. — To niech panie pójdą obie — zaproponował Hale. — Nie byłoby to zabawne dla Delii — orzekła grubaska. — A więc tu jesteś, Fred — przerwał im chłopięcy głos. Hale podniósł wzrok i spojrzał w szare, nieludzkie, siedemnastoletnie oczy. — Przecież on powiedział, że nie ma kolegi — piszczała gruba dziewczyna. — Nie radzę pani wierzyć w to, co mówi Fred — odezwał się Chłopiec. — Teraz się możemy zabawić — zdecydowała grubaska. — To moja przyjaciółka Delia. Mnie wołają Molly. — Cieszę się, że panią poznałem — odparł Chłopiec. — Dokąd pójdziemy, Fred? — Ja jestem głodna — rzekła grubaska. — Założę się, że ty też, Delia. — A Delia krygowała się i piszczała. — Znam dobry lokal — oświadczył Chłopiec. — A mają tam melbę? — Ależ tak, i to jaką — zapewnił ją poważnym, głuchym głosem. — Właśnie na to mam ochotę. Delia woli kieliszek likieru. — Idziemy, Fred — rzekł Chłopiec. Hale wstał. Ręce mu się trzęsły. Rzeczywistością teraz był Chłopiec, chlaśnięcie żyletką, życie uciekające w męce razem z krwią, nie zaś leżaki i fale trwałej ondulacji czy samochodziki mknące po Pałacowym Molo. Ziemia uciekała mu spod nóg i tylko myśl o tym, dokąd mogliby go zabrać, jeśli straci przytomność, uchroniła Hale’a przed zemdleniem. Ale nawet teraz nad wszystkim górowała duma, instynktowna niechęć do robienia scen. Zakłopotanie, mocniejsze od przerażenia, nie pozwoliło mu krzyczeć na głos ze strachu. Kazało nawet odejść spokojnie. I byłby odszedł, gdyby nie to, że Chłopiec znów się odezwał. — Ruszmy się lepiej, Fred. — Nie pójdę — odparł Hale. — Nie znam tego gościa. Nie nazywam się Fred. Nigdy go nie widziałem. Przyczepił się i tyle. I z opuszczoną głową zaczął iść szybko przed siebie. Utracił teraz wszelką nadzieję: za późno już na ucieczkę. Jednego tylko pragnął: iść, iść, poruszać się w słońcu. Był już daleko od nabrzeża, gdy dobiegł go nabrzmiały winem kobiecy głos, śpiewający wiktoriańską balladę o pannie młodej i bukietach, o liliach i śmiertelnych całunach. Ruszył w stronę tego głosu, jak w stronę żarzącego się ogniska idzie człowiek, który długo błąkał sdę na pustyni. — Patrzcie! Toż to nasz samotnik! — Ku jego zdumieniu znajdowała się sama w pustyni leżaków. — Poszli do toalety — oznajmiła. — Mogę się przysiąść? — spytał z ulgą, przerywanym głosem. — Jeżeli ma pan choć parę miedziaków — odparła. — Bo ja nie mam. — Zaczęła się

śmiać, pod suknią uwydatniły się duże piersi. — Ktoś mi zwędził torebkę. Ze wszystkim, co tam było. — Patrzył na nią ze zdziwieniem. — Och — dodała — to wcale nie jest zabawne. Bo mnie idzie o listy. Będzie mógł przeczytać wszystkie listy Toma. A jakie one były namiętne! Tom będzie wściekły, jak się dowie. — Pani potrzebuje pieniędzy — stwierdził Hale. — E, wcale mnie o to głowa nie boli — oświadczyła. — Jak wrócą z toalety, to któryś porządny chłopak pożyczy mi z dziesięć szylingów. — To pani przyjaciele? — spytał. — Spotkałam ich w barze — odparła. — Myśli pani, że wrócą tutaj? — Uhm — odpowiedziała — a pan myśli, że...? — spojrzała na promenadę, potem na Hale’a i znów zaczęła się śmiać. — Ma pan rację — rzekła — tęgo mnie nabrali: Ale było tam tylko dziesięć szylingów. No i listy Toma. — Pójdzie pani teraz ze mną na lunch? — spytał Hale. — Przekąsiłam w barze — odrzekła. — Poczęstowali mnie i w ten sposób wróciło mi coś niecoś z moich dziesięciu szylingów. — Ale może pani zje jeszcze? — Nie, już mi się nie chce — odparła, przechylając się na leżaku mocno w tył i wystawiając na pokaz odsłonięte aż do kolan piękne nogi. — Co za dzień! — dodała z leniwą rozkoszą, wlepiając w jasne morze roziskrzone jego odblaskiem oczy. — Ale szkoda gadać, pożałują jeszcze, że w ogóle się urodzili. Bo ja jestem uparta, kiedy idzie o sprawiedliwość. — Pani na imię Liii? — spytał Hale. Nie mógł już dojrzeć Chłopca: odszedł. Cubitt odszedł również. Jak wzrokiem sięgnąć, nie było nikogo, kogo by mógł rozpoznać. — To oni tak na mnie mówili — odrzekła. — Naprawdę mi na imię Ida. — Stare i spospolitowane imię greckie odzyskało częściowo swą godność. — Mizernie pan wygląda — powiedziała. — Powinien pan pójść coś zjeść. — Bez pani nie pójdę — oznajmił Hale. — Pragnę tylko zostać tu, z panią. — No, no, ładnie powiedziane i— rzekła. — Szkoda, że Tom tego nie słyszy. Listy to on pisze namiętne, ale jak przyjdzie do gadania... — Czy ten Tom chce się z panią ożenić? — Pachniała mydłem i winem, spokojem i pocieszeniem oraz leniwą, senną fizyczną rozkoszą; duże nabrzmiałe wargi, wspaniałe piersi i nogi przywodziły na myśl wspomnienia dziecinnego pokoju i czegoś macierzyńskiego, co dotarło nawet do świadomości przerażonego Hale’a. — On 'był kiedyś moim mężem — powiedziała Ida. — Ale nie umiał docenić swego szczęścia. Teraz chce wrócić. Zobaczyłby pan jego listy! Pokazałabym panu, gdyby mi ich nie ukradli. Powinien by się wstydzić — powiedziała śmiejąc się z zadowoleniem — takie świństwa wypisywać. Nigdy by to panu nie przyszło do głowy. A on też taka cicha woda. Ja tam zawsze mówię, że warto żyć na świecie. — Przyjmie go pani z powrotem? — spytał Hale cierpko i z zawiścią, wynurzając się na chwilę z królestwa cieni. — E, nie — odpowiedziała Ida — za dobrze go znam. Nie byłoby dreszczyku. Gdybym chciała wydać się za mąż, mogłabym teraz zrobić lepszy wybór. — Nie była chełpliwa, ale trochę pijana i zadowolona. — Jak zechcę, to mogę mieć męża z forsą. — A jak teraz pani żyje? — Z dnia na dzień — odparła i mrugnęła, robiąc taki ruch, jakby chciała się trącić kieliszkiem. — Jak panu na imię? — Fred — odparł machinalnie. Zawsze tak odpowiadał przygodnym znajomym. Z jakichś zawiłych tajemniczych powodów taił prawdziwe swe imię, Charles. Od dzieciństwa lubił posmak tajemnicy, przeróżne kryjówki i mrok. I właśnie w mrokach spotkał Kite’a,

Chłopca, Cubitta, całą bandę. — Az czego pan żyje? — spytała pogodnie. Mężczyźni lu bią o sobie opowiadać, o ona lubi słuchać. Zebrała ogromny zapas męskich zwierzeń. — Z totka — rzucił pośpiesznie, odgradzając się zaporą wykrętu. — Ja sama lubię emocję. Ciekawam, czy może mi pan powiedzieć, na którego konia postawić w Brighton, w sobotę? — Na Black Boya — rzekł Hale — w gonitwie o czwartej. — Płacą za niego dwadzieścia za jeden. Hale spojrzał na nią z szacunkiem. — Jak pani chce, to proszę skorzystać z informacji. — Och, naturąlnie skorzystam — odparła — zawsze stawiam, jak mi ktoś typuje konia do gry. — Kto by to nie był? — Tak, to mój system. A pan będzie na wyścigach? — Nie — odrzekł Hale. — Nie mogę. — Położył dłoń na jej ręce. Ani myśli się więcej narażać. Powie w redakcji, że jest chory. Rzuci pracę. Znajdzie sobie jakąś inną robotę. Życie jest tuż, obok niego. Ani myśli igrać więcej ze śmiercią. — Proszę pójść ze mną na dworzec — rzekł. — Proszę wrócić ze mną do Londynu. — W taki dzień jak dzisiaj? O nie, to nie dla mnie — odparła Ida. — A i pan także za długo był w mieście. Trzeba łyknąć morskiego powietrza. Zresztą moc rzeczy chcę zobaczyć. Chcę zobaczyć Akwarium i Czarną Skałę, i nie byłam dziś jeszcze na Pałacowym Molo. A tam jest zawsze coś nowego. Mam ochotę się rozerwać. — Obejrzymy wszystko, a potem... — Jak się bawić, to na całego. Tak ja uważam. Mówiłam panu, że jestem uparta. — Mnie to nie przeszkadza — odparł Hale. — Byleby pani była ze mną. — No, no, pan nie może ani ukraść torebki — zażartowała. — Ale ostrzegam: lubię wydawać pieniądze. Nie wystarczy md tu rzucić obręcz, tam wystrzelić. Chcę spróbować wszystkiego. — W takim słońcu do Pałacowego Mola to za daleko. Weźmy lepiej taksówkę — zaproponował Hale. W taksówce, zamiast zabrać się do Idy, siedział skulony, skóra i kości, ze wzrokiem wbitym w promenadę: ani śladu Chłopca czy Cubitta, jasny, pogodnie upływający dzień. Niechętnie odwrócił się i poczuwszy dotyk dużych przyjaznych piersi, przycisnął usta do jej ust. Poczuł na języku smak portwajnu, a w lusterku kierowcy ujrzał jadącego za nimi starego Morrisa z tysiąc dziewięćset dwudziestego piątego roku | popękanym, głośno klapiącym dachem, zgniecionym błotnikiem i porysowaną szybą. Obserwował go nie odrywając ust od Idy, popychany w jej stronę każdym wstrząsem taksówki jadącej wolno promenadą. — Daj mi tchu złapać — powiedziała wreszcie, odpychając go i poprawiając przekrzywiony kapelusz. — Widzę, że lubisz solidną robotę — stwierdziła. — Ci mali to cicha woda... — Poczuła, że Hale ma puls przyśpieszony i głośno zawołała przez tubę do kierowcy: — Proszę nie stawać. Z powrotem i znów dokoła. — Hale zdawał się mieć gorączkę. — Jesteś chory — powiedziała. — Nie powineneś być sam. Co ci jest? Nie mógł się powstrzymać: — Mam umrzeć. Jestem przerażony. — Byłeś u doktora? — Po co? I tak mi nic nie pomoże. — Nie powinieneś wychodzić sam — rzekła Ida. — Czy to oni mówili ci o tym, doktorzy, znaczy się? — Tak — odparł i znów przylgnął do jej ust, gdyż całując ją mógł śledzić w lusterku starego Morrisa, który trzęsąc się jechał za nimi.

Znów odepchnęła go, ale nie wypuściła z objęć. — Giupi ci doktorzy. Nie jest z tobą tak źle. Szkoda gadać, na pewno wiedziałabym, gdybyś był taki chory. Patrzeć nie mogę, jak chłop tak łatwo daje za wygraną. Świat nie jest zły... grunt się nie poddawać. — Wszystko w porządku... tak długo, jak długo tu jesteś — powiedział. — To już wolę — odparła. — Nie udawaj — opuszczając gwałtownie szybę, by wpuścić powietrze, ujęła go pod rękę i łagodnie, choć z niepokojem, spytała: — Przed chwilą, jak mówiłeś o doktorach, toś mnie naciągał. To nie była prawda, co? — Tak, to nie była prawda — odparł ze znużeniem w głosie Hale. — Fajny z ciebie chłopak — rzekła Ida. — Niewiele brakowało, a byłbyś mi stracha napędził. Byłaby ładna heca, gdybyś tak umarł w tej taksówce. W sam raz coś dla Toma, żeby przeczytał o tym w gazecie. Ale te chłopy już takie są śmieszne ze mną. Zawsze próbują wmawiać, że coś jest u nich nie w ¡porządku. Jaik nie z forsą, to z żoną, jak nie z żoną, to z sercem. Nie ty pierwszy mówiłeś mi, że jesteś umierający. Ale żeby który miał zaraźliwą chorobę! Nigdy! iKażdy chce wykorzystać ostatnie godziny życia i tak dalej. Pewno dlatego, że jestem taka duża. Myślą, że im będę matkować. Co tu gadać, pierwszy raz tam się nabrała. „Lekarze dają mi tylko miesiąc życia” — powiada. A to 'było pięć lat temu, jak obszył. Spotykam go teraz regularnie u Henekeya. „Halo, nieboszczyku” — mówię do niego, a ten mi stawia ostrygi i piwo. — O mnie możesz się nie bać. Nie jestem chory — rzekł Hale. Nie wyrzeknie się już swej dumy, nawet za szczery i bezpieczny uścisk. Minęli „Grand”, ze starym emerytem drzemiącym tu przez cały dzień, potem „Metropol”. — Jesteśmy na ¡miejscu — rzekł Hale. — Ale zostaniesz ze mną, nawet jeżeli nie jestem chory? — Naturalnie, że zostanę — odparła Ida wysiadając z lekką czkawką. — Lubię cię, Fred. Polubiłam od pierwszego wejrzenia. Jesteś morowy gość. A tam co za zbiegowisko? — spytała z zaciekawieniem, wskazując tłum młodzieży w eleganckich spodniach, jasnych bluzach, z gołymi ramionami i wypłowiałymi od słońca, uperfumowanymi włosami. — Do każdego zegarka — wołał jegomość stojący w samym środku zbiegowiska — dodaję upominek dwadzieścia Tazy więcej wart niż zegarek! Za jednego szylinga, panie i panowie, za jednego szylinga! Do każdego zegarka... — Kup mi zegarek, Fred — poprosiła Ida, lekko popychając Hale’a — i zanim odejdziesz, daj mi trzy pensy. Muszę się umyć. — Stali na chodniku .przy wejściu na Pałacowe Molo; dokoła nich gęsty tłum przelewał się tam i z powrotem przez kołowrót, gapił się na przekupnia; nigdzie ani śladu Morrisa. — Ida, nie myj się — błagał Hale — tak świeżo wyglądasz. — Muszę się odświeżyć — odparła. — Cała się spociłam. Poczekaj tu. Za diwie minuty Ibędę z powrotem. — Tu się nie będziesz mogła umyć porządnie. Chodźmy do hotelu napić się czego. — Nie mogę czekać, Fred. Słowo daję, nie mogę. Postaraj się być miły. — Lepiej teraz, za pamięci, dam ci te dziesięć szylingów — powiedział' Hale. — Jak to ładnie z twojej strony. A nie zrobi ci to różnicy? — Ida, pośpiesz się, proszę. Poczekam tutaj. Właśnie tutaj. Przy tym kołowrocie. Nie będziesz długo, prawda? Poczekam tutaj — powtórzył opierając się o poręcz. — No, wiesz — prychnęła Ida — myślałby kto, że jesteś zakochany. — I zstępując w dół po schodkach toalety dla pań z czułością uniosła w myśli jego obraz: niski, chuderlawy człowieczek, obgryzione tuż przy Skórze paznokcie. Nic nie uszło jej uwagi: ani plamy z atramentu, ani ręka trzymająca się kurczowo poręczy. Porządny chłop — stwierdziła w myśli — podobało imi się, jak patrzył na mnie w barze, nawet wtedy gdy śmiałam się z niego. Znów zaczęła śpiewać, tym razem cicho, ciepłym od wina głosem:

Wieczorem kiedyś w parku, Lord Rotszyld tak rzekł mi... Od dawna już nie śpieszyła się tak dla mężczyzny. I nim minęło kilka minut, odświeżona, upudrowana i pogodna wyszła prosto w słońce świątecznego popołudnia, by stwierdzić, że znikł. Nie było go przy kołowrocie, nie było go w tłumie koło przekupnia. Chcąc się upewnić, podeszła bliżej i znalazła się twarzą w twarz i zaczerwienionym, stale zirytowanym sprzedawcą. — Co? Szkoda szylinga na zegarek i upominek, dwadzieścia razy droższy od zegarka? Ja tam nie mówię, żeby zegarek wart był więcej niż szylinga, choć on jest wart tyle za sam wygląd, a przecież dochodzi jeszcze upominek dwadzieścia razy... Za dziesięcioszylingowy banknot otrzymała mały pakune- czek i Tesztę. Pewno poszedł do toalety — pomyślała — zaraz wróci. Stanąwszy na dawnym miejscu przy kołowrocie, otworzyła małą kopertę, w którą zawinięty był zegarek. „Black Boy o czwartej w Brighton” przeczytała z czułością i dumą. To jego typ. To chłop, co zna się na rzeczy. Cierpliwie i radośnie zaczęła czekać na powrót Freda. Była uparta. Daleko gdzieś w mieście zegar wybił wpół do drugiej. Chłopiec zapłacił trzy pensy i wszedł przez kołowrót. Sunął sztywno obok ustawionych w cztery rzędy leżaków, gdzie publiczność czekała na koncert orkiestry. Z tyłu — w ciemnym, marnym gotowym ubraniu, nieco zbyt szerokim w biodrach — sprawiał wrażenie młodszego, oglądamy twarzą w twarz zdawał się starszy; szaroniebieskie oczy nosiły na sobie niszczycielskie piętno wieczności, z której wyszedł i ku której zdążał. Orkiestra zaczęła grać. Chłopcu zdawało się, że muzyka porusza mu wnętrzności, że skrzypce zawodzą mu w kiszkach. Szedł prosto przed siebie, nie patrząc ani w prawo, ani w lewo. W Pałacu Uciech, mijając obojętnie fotoplastykony, automaty i krążki do rzucania, ruszył ku strzelnicy. Ustawione tu na półkach lalki spoglądały w dół ze szklistą niewinnością niczym figury Przenajświętszej Dziewicy w schowku kościelnym. Chłopiec spojrzał w górę: kasztanowe loki, błękitne oczy, malowane policzki. „Zdrowaś Maryja... i w godzinę śmierci naszej” — przemknęło mu przez myśl. — Płacę za sześć strzałów. — Och, to ty? — mruknął właściciel budy, patrząc na Chłopca z niechęcią i niepokojem. — Tak, to ja. Nie wie pan, która godzina, Bill? — Jak to, która godzina? O co ci się rozchodzi? Przecie w hallu wisi zegar. — Na nim jest prawie za kwadrans druga. Nie myślałem, że już tak późno. — Ten zegar zawsze dobrze chodzi — rzekł kramarz i z pistoletem w ręku ruszył w głąb budy. — Zawsze chodzi punktualnie i nigdy już nie stanie dla żadnego szaichrajskiego alibi. Rozumiesz? Za kwadrans druga i już — dodał. — W porządku, Bill — rzekł Chłopiec — za kwadrans druga. Chciałem się tylko dowiedzieć. Podaj mi pan tamten pistolet. — Podniósł broń, młoda koścista ręka spokojna była jak głaz. Sześć strzałów wpakował w sam środek tarczy. — To warte nagrody — powiedział. — Możesz dostać swoją przeklętą nagrodę i odwal się — burknął Bill. — Co chcesz? Czekoladę? — Nie jadam czekolady. — Paczkę Playersów? — Nie palę. — To możesz wziąć lalkę lub wazon do kwiatów. — Niechaj będzie lalka — odparł Chłopiec. — Daj mi pan tę z góry, z ciemnymi włosami. — Zakładasz rodzinę? — sipytał kramarz. Chłopiec nic nie odpowiedział. Odchodził sztywno, mijając inne 'kramy; prochem strzelniczym pachnące palce trzymały

za włosy Matkę Boską. Woda ciemnozielona jak butelka z trucizną, pełna wodorostów podmywała pale przy końcu mola. Od słonego wiatru piekły wargi. Chłopiec wspiął się po drewnianych schodkach na taras kawiarni i rozejrzał; prawie przy wszystkich stolikach było pełno. Oszkloną galerią przeszedł dokoła aż do długiej wąskiej sali wychodzącej na zachód i zawieszonej na wysokości jakichś pięćdziesięciu stóp ponad wodą, która właśnie zaczęła powoli odpływać. Zobaczywszy wolny stolik, usiadł przy nim tak, by widzieć całą salę i — poprzez wodę — zamgloną stąd promenadę. — Czekam na przyjaciół — powiedział kelnerce. Przez otwarte okno dobiegał tu cichy plusk fal omywających molo i (niewyraźna smutna muzyka unoszona wiatrem w dal, ku brzegowi. — Spóźniają się — dorzucił. — Która to godzina? — Palce jego machinalnie skubały lalkę za włosy, wydzierając kłaczki ciemnej wełny. — Prawie za dziesięć druga — odparła kelnerka. — Wszystkie zegary na molo się śpieszą. — Och, nie — odrzekła. — Idą według londyńskiego czasu. — Proszę sobie wziąć tę lalkę — powiedział Chłopiec. — Mnie ona niepotrzebna. Wygrałem ją właśnie w strzelnicy. — Naprawdę? Mogę ją wziąć? — zdziwiła się kelnerka. — Tak, tak. Weźmie ją pani do swego pokoju i będzie modlić się do niej. — Rzucił lalkę dziewczynie, niecierpliwie obserwując drzwi. Całe jego ciało poddane było ścisłej kontroli. Jedyną widomą oznaką zdenerwowania był lekki tik pod miękkim jak u kurczęcia meszkiem w miejscu, gdzie można by oczekiwać dołeczka. Tik wzmógł się jeszcze, kiedy w drzwiach stnęli Cubitt i Dallow, krzepki muskularny mężczyzna ze złamanym nosem i wyrazem brutalnej naiwności. — No i co? — spytał Chłopiec. — Wszystko w porządku — odparł Cubitt. — Gdzie Spicer? — Zaraz przyjdzie — powiedział Dallow. — Poszedł do toalety umyć się. — Powinien był przyjść wprost — rzekł Chłopiec. — Wyście też się spóźnili. Mówiłem: punktualnie za kwadrans druga. — Nie żołądkuj się tak — zaczął Cubitt. — Coś ty miał do roboty? Tylko spotkać się z nami. — Musiałem zrobić porządek. — Chłopiec skinął na kelnerkę — cztery razy ryba z frytkami i herbata. Jeszcze jeden przyjdzie. — Spicer nie zechce ryby i frytek — wtrącił Dallow — nie ma apetytu. — Radziłbym mu mieć apetyt — powiedział Chłopiec i oparłszy twarz na rękach, przyglądał się blademu Spicero- wi, który szedł właśnie przez salę. Czuł, jak wzbiera w nim złość, jak tłucze mu_o wnętrzności niby morze walące pod nimi o pale. — Za pięć druga, co? Za pięć druga, tak? — zwrócił się do kelnerki. — Dłużej trwało, niż myśleliśmy — powiedział Spicer opuszczając się na krzesło chmurny, pobladły, krostowaty na twarzy. Z obrzydzeniem spojrzał na stojący przed nim brunatny, chrupiący płat ryby. — Nie jestem głodny — oznajmił. — Nie mogę jeść tego. Za kogo mnie masz? — i wszyscy trzej, zamiast jeść, zaczęli wpatrywać się w Chłopca jak dzieci zafascynowane spojrzeniem nieludzkich oczu, dla których, zda się, nie istniał czas. Chłopiec polał swoje frytki sardelowym sosem. — Jedz — warknął. — Bierz się do jedzenia. — On nie ma apetytu — uśmiechnął się szyderczo Dallow i zapchał sobie usta rybą. Rozmawiali po cichu, słowa nie docierały do sąsiednich stolików, ginęły w szczęku naczyń, zgiełku głosów, w rytmicznym łoskocie fal. Cubitt, za przykładem Dallowa, zaczął dłubać w

swojej rybie; nie chciał jeść tylko Spicer. Siedział otępiały, siwowłosy i cierpiący na mdłości. — Dajże mi się napić, Pmkie — odezwał się. — Nie mogę tego przełknąć. — Nie będziesz nic pić, dzisiaj nie — odrzekł Chłopiec. — Jazda. Wcinaj. Spicer wziął do ust kawałek ryby. — Zemdli mnie, jak zjem — powiedział. — No to rzygaj — odparł Chłopiec. — Rzygaj, jak ci się tak podoba. Nie wyrzygasz wszystkich swoich flaków. Dobrze poszło? — spytał Dallowa. — Jeszcze jak — odparł tamten. — Ja i Cubitt wykończyliśmy faceta, a karteluszki daliśmy Spicerowi. — Porozkładałeś, gdzie trzeba? — spytał Chłopiec. — Oczywiście, że tak — odparł Spicer. — Po całej promenadzie? — Oczywiście, że tak. Nie rozumiem tylko, czego robisz taki raban o te durne papierki. — To niewiele rozumiesz — stwierdził Chłopiec. — Toż to alibi, no nie? — i ściszając głos do szeptu, pochylony nad talerzem z rybą, dodał: — Jak są karty, znaczy, że wykonał plan, znaczy, że umarł po drugiej — i już normalnym głosem dodał: — Słuchaj. Słyszysz? Gdzieś w mieście dwukrotnie uderzył zegar. — A jak go już znaleźli? — spytał Spicer. — To źle byłoby dla nas — odparł Chłopiec. — A co z tą dziwką, z którą był wtedy? — Nie ma znaczenia — odparł. — Zwykła kurwa. Na własne oczy widziałem, jak dał jej dziesięć szylingów. — Że też ty o tylu rzeczach myślisz — powiedział z podziwem Dallow. Nalał sobie herbaty i wziął pięć kostek cukru. — Myślę o tym, co robię — rzekł Chłopiec. — Gdzieś położył te kartki? — spytał Spicera. — Jedną położyłem u Snowa — odparł Spicer. — Co to znaczy: „u Snowa”? — Przecież musiał gdzieś jeść? — wyjaśnił Spicer. — Tak pisało w gazecie. A tyś kazał się tego trzymać. Dziwnie by wyglądało, gdyby nie jadł, prawda? Zawsze zostawiał karty tam, gdzie jadł. — Jeszcze dziwniej będzie wyglądać — powiedział Chłopiec — jak twoja twarz wyda się kelnerce podejrzana i jak zaraz po twoim odejściu zobaczy kartę. Gdzieś ty ją położył u tego Snowa? — Pod obrusem — odparł Spicer. — On tak zawsze robił. Tyle ludzi po mnie już siedziało przy tym stoliku. Znajdzie ją pewnie dopiero wieczorem, jak będzie zdejmować obrus. A może wtedy będzie inna dziewczyna. — Idź tam i przynieś mi kartkę — rozkazał Chłopiec. — Ani myślę ryzykować. — Nie pójdę tam — głos Spicera załamał się i przeszedł w dyszkant, i raz jeszcze wszyscy trzej w milczeniu wlepili wzrok w Chłopca. — Ty pójdziesz, Cubitt — rzekł Chłopiec. — Może to lepiej, jak pójdzie teraz kto inny. — Ja nie — odparł Cubitt. — A jak znaleźli tę kartkę i zobaczą, że jej szukam? Lepiej zaryzykować i dać temu spokój — nalegał szeptem. — Mów zwyczajnie, mów zwyczajnie — powiedział Chłopiec widząc, że do stolika zbliża się kelnerka. — Podać coś jeszcze? — spytała. — Tak — odparł Chłopiec — prosimy o lody. — Dajże spokój, Pinkie — zaprotestował Dallow, gdy dziewczyna odeszła. — Nie chcemy lodów. Nie jesteśmy dziwki. — Jak nie chcesz lodów, Dallow — powiedział Chłopiec — to idź do Snowa i przynieś kartkę. Ciebie pdeter chyba nie obleciał, co?

— Nie, tylko myślałem, że już po wszystkim — odrzekł Dallow. — Dosyć zresztą zrobiłem. Sam wiesz, że się nie pietram byle czego, ale tym razem to miałem boja... A jak go wcześniej znajdą? Wariat poszedłby do Snowa. — Nie gadaj tak głośno — upominał Chłopiec. — Jak nikt nie pójdzie, to ja pójdę. Ja się tam nie boję. Tylko czasem dość mam już roboty z taką bandą. I czasem myślę, że wolałbym być sam. — Południowe światło ślizgało się po wodzie. — Kite to był równy chłop, ale Kite nie żyje. Przy którym stoliku siedziałeś? — spytał Spicera. — Zaraz z brzegu. Na prawo od drzwi. Stolik na jedną osobę. Z kwiatami. — Jakie kwiaty? — Nie wiem — odparł Spicer. — Żółte. — Nie idź, Pinkie — ostrzegł Dallow. — Daj temu spokój. Kto wie, co może się stać. — Ale Chłopiec wstał już i szedł sztywno przez długą, wąską galerię nad morzem. Niepodobna było zgadnąć, czy się boi, na jego młodej, starej jak świat, nieprzeniknionej twarzy nic nie było znać. U Snowa ścisk już się skończył i stolik był wolny. Radio brzęczało monotonnie, nadając posępną muzykę na organach kinowych — ponad pustynią zasypanych okruchami, poplamionych obrusów drżał „głos człowieka”, vox humana, lamentowały nad życiem wilgotne usta świata. Ilekroć któryś stolik się zwalniał, kelnerki zdejmowały z niego obrus i nakrywały do herbaty. Nikt nie zwracał uwagi na Chłopca. Gdy spojrzał na kelnerki, odwróciły się plecami. Wsunął rękę pod obrus, ale nie znalazł tam nic. Nagle znów zagotowała się w nim złość i palnął solniczką w stół, tak że aż pękła podstawka. Od rozgadanej grupki dziewcząt odłączyła się jedna i podeszła do niego, lodowato patrząca, władcza, jasnowłosa. — Słucham pana? — spytała, obejmując wzrokiem tandetne ubranie i nazbyt młodą twarz. — Chcę być obsłużony — burknął Chłopiec. — Już nie wydajemy lunchu. — Nie chcę lunchu — odparł. — Proszę o filiżankę herbaty i biszkopty. — Może pan przesiądzie się tam, gdzie jest nakryte do herbaty. — Nie — odparł Chłopiec — ten stolik mi odpowiada. Pożeglowała z powrotem wyniosła i pogardliwa. — Przyjmie pani zamówienie? — zawołał za nią. — Koleżanka obsługująca pański stolik będzie tu za minutę — odpowiedziała przyłączając się do grupki kelnerek plotkujących przy drzwiach służbowych. Chłopiec niespokojnie poruszył się na krześle, przez policzek przebiegł mu nerwowy skurcz. Znów wsunął rękę pod obrus. Nic łatwiejszego, a przecie, jeśli ktoś to zobaczy, grozi mu stryczek. Znów nic nie znalazł i z wściekłością pomyślał: Coś za często ten Sipcer wszystko plącze, lepiej by nam było bez niego. — Pan chciał herbaty? — z ręką pod obrusem spojrzał przenikliwie w górę: jedna z tych dziewcząt, które skradają się ostrożnie, jakby się bały własnych kroków, blada, szczupła, młodsza od niego. — Już raz zamawiałem — powiedział. — Taki tu 'był rejwach — tłumaczyła się pokornie. — I to mój pierwszy dzień w pracy. Dopiero teraz mogłam chwilę odsapnąć. Pan coś zgubił? Wycofał rękę patrząc na nią groźnym, okrutnym wzrokiem; znów przez policzek przebiegł mu lekki skurcz; na byle czym można się potknąć. Nie wiedział, jak wyjaśnić, że trzyma rękę pod obrusem. Dziewczyna dalej mówiła usłużnie: — Jeszcze raz będę zmieniać obrus przed herbatą, więc jak pan coś zgubił... — Raz dwa sprzątnęła ze stołu pieprz i sól, musztardę, sztućce i sos oraz żółte kwiaty; chwyciła razem cztery rogi obrusa i uniosła go wraz z okruchami. — Nic tu nie ma, proszę pana — stwierdziła.

Spojrzał na nagi blat i powiedział: — Nic nie zgubiłem. Dziewczyna zaczęła nakrywać do herbaty. Rozmawiała chętnie, widocznie znalazła w nim coś miłego, może było to coś wspólnego im obojgu: młodość, liche ubranie i brak obycia w wytwornej restauracji. Najwyraźniej zapomniała już o jego szukającej ręce. Ale czy nie przypomni sobie, zastanawiał się, jeśli ją o to spytają? Z pogardą obserwował jej spokój, bladość, chęć podobania się; czy ona też obserwuje, pamięta...? — Nie zgadnie pan — rzekła dziewczyna — co tu znalazłam dziesięć minut temu. Wtedy gdy zmieniałam obrus. — To pani stale zmienia obrus? — spytał. — Och, nie — odparła nakrywając do herbaty — ale jeden gość rozlał ipiwo i jak podniosłam obrus, zobaczyłam kartę Kolley Kibbera, która warta jest dziesięć szylingów. Strasznie się przejęłam — dodała pełna wdzięczności, przystając z tacą — a koleżanki były wściekłe. Widzi pan, dziś pierwszy dzień jestem w pracy. Mówią, że byłam głupia, że nie zawołałam na niego i nie zażądałam głównej nagrody. — A czemu go pani nie zawołała? — Naweit przez myśl mi nie przeszło. Wcale nie był podobny do swej fotografii. — Może kartka przeleżała tu cały ranek? — E, nie. Niemożliwe. On był pierwszym gościem przy tym stoliku. — Dobrze — rzekł Chłopiec — mniejsza z tym. Grunt, że to pani ją znalazła. — O tak, znalazłam. Tylko widzi pan, wydaje mi się to niezbyt uczciwe, bo on był zupełnie inny. Mogłabym dostać główną nagrodę. Powiem panu, że jak zobaczyłam kartkę, pobiegłam do drzwi. Nie czekałam. — I widziała go pani? Potrząsnęła głową. — Myślę — rzekł Chłopiec — że pani mu się nie przyjrzała. Inaczej (poznałaby go pani. — Zawsze się wam przyglądam ■— odparła dziewczyna. — Gościom, znaczy. Widzi pan, jestem nowa. I trochę byłam przestraszona. Nie chcę nikogo urazić. Och — rzuciła z przerażeniem — a teraz stoję tu i gadam, kiedy pan chce herbaty. — Nie szkodzi — rzekł Chłopiec. Uśmiechał się do niej z przymusem; nie umiał używać tych mięśni w sposób naturalny. — Jest pani dziewczyną w moim guście... — słowa były nieodpowiednie; od razu spostrzegł to i dodał: — Chciałem powiedzieć, że lubię, jak dziewczyna jest miła. Na sam widok niektórych tutaj aż ciarki przechodzą po grzbiecie. — Tak, aż ciarki przechodzą po grzbiecie. — Pani jest wrażliwa. Tak, tak — stwierdził Chłopiec — jak ja. — I niespodzianie dorzucił: — Myślę, że pani nie poznałaby tego typa z gazety. Może on tu się gdzieś jeszcze kręci. — Ależ Skąd? — odparła. — Poznałabym go. Mam pamięć do twarzy. Chłopcu zadrgał policzek. — Widzę, że pani i ja mamy sporo wspólnego. Któregoś wieczoru musimy wyjść razem. Jak pani na imię? — Rose. Położył na stoliku monetę i wstał. — A herbata? — przypomniała. — Zagadaliśmy się, a ja miałem się z kimś spotkać punktualnie o drugiej. — Och, jak mi przykro' — bąknęła Rose. — Trzeba mi było przerwać. — Wszystko w porządku — powiedział Chłopiec — bardzo mi było przyjemnie. Tu na zegarze jesit tylko dziesięć po. Kiedy masz wolny wieczór? — Pracujemy aż do wpół do jedenastej, z wyjątkiem niedziel. — Zajrzę do ciebie — rzekł Chłopiec. — Ty i ja mamy wiele wspólnego. 3

Ida Arnold torowała sobie drogę przez Strand; ani myślała czekać, nie ufała zresztą sygnałom świetlnym. Szła własną drogą, pchała się wprost pod autobusy, kierowcy hamowali ostro i patrzyli na nią z wściekłością, a ona uśmiechała się do nich.' Była trochę zaczerwieniona, gdy o godzinie jedenastej dochodziła do Henekeya, jakby przeżyła jakąś przygodę, która podniosła ją we własnych oczach. Ale nie przyszła pierwsza. — Halo, „nieboszczyku” — powiedziała, a chudy, posępny, czarno ubrany mężczyzna w meloniku, siedzący przy beczce z winem, odparł: — Przestań mnie tak nazywać, Ida. Przestań. — Po sobie samym nosisz żałobę? — spytała, poprawiając kapelusz przed lustrem reklamującym whisky White Horse; wyglądała jak obszył na trzydzieści pięć lat, co do dnia. — Żona mi umarła. Napijesz się piwa, Ida? — Tak. Napiję się piwa. Nic nie wiedziałam, żeś miał żonę. — Niewiele wiemy o sobie. Ot co, Ida — westchnął. — No cóż, nawet nie wiem, jak ty żyjesz, ani ilu miałaś mężów. — Och, miałam tylko jednego, Toma. — Musiało ich być więcej w twoim życiu. >— Powinieneś wiedzieć, jak było — odrzekła Ida. — Poproszę o szklaneczkę czerwonego wina — zamówił posępny mężczyzna. — Kiedy wchodziłaś tu, myślałem właśnie, czemu nie mielibyśmy znów być razem. — I ty, i Tom zawsze chcecie zaczynać na nowo. Czemu nie trzymacie się mocno kobity, jakeście ją zdobyli? — Jakby tak dodać te trochę forsy, co ja mam, do tego, co ty... — Wolę zacząć coś nowego — oświadczyła Ida — a nie kończyć nowe, żeby zacząć stare. — Ale masz dobre serce. — To wy, mężczyźni, tak to nazywacie — odparła Ida. A z ciemnej głębi podchmielenia dobroć jej (odrobinę chytra, odrobinę przyziemna i serdecznie ubawiona) mrugnęła do niej porozumiewawczo. — Czy ty grywasz czasami na wyścigach? — Nie mam przekonania do totka. To gra dla durnia. — Tak jest — potwierdziła — gra dla durnia. Nigdy nie wiadomo, czy człowiek wygra, czy przegra. Ale ja to uwielbiam — dodała z zapałem patrząc ponad beczką wina na chudego, bladego mężczyznę. Twarz miała mocniej zaczerwienioną niż przedtem, młodszą, łagodniejszą. — Black Boy — szepnęła miękko. — Co to takiego? — spytał ostro nieboszczyk, obrzucając siebie szybkim spojrzeniem w lustrze z reklamą White Horse. — Po prostu nazwa konia — odparła. — Podał mi ją w Brighton pewien gość. Ciekawa jestem, czy spotkam go na wyścigach. Gdzieś 'mi się zgubił. Miły był. Nigdy się nie wiedziało, co powie. A zresztą jestem mu winna forsę. — Czytałaś, co się stało wczoraj w Brighton z tym Kolley Kibberem? — Znaleźli go martwego, tak? Czytałam. — Robili śledztwo. — Sam się zabił? — Nie, to serce. Upał go wykończył. Ale gazeta wypłaciła nagrodę temu, co go znalazł. Dziesięć gwinei „za znalezienie ciała” — powiedział nieboszczyk. Z goryczą odłożył gazetę na beczkę. — Poproszę jeszcze o czerwone wino. — Co! — wykrzyknęła Ida. — To ma być zdjęcie tego co go znalazł? A Judasz. Więc aż tam poszedł! Nic dziwnego, że nie potrzebował swoich pieniędzy. j— Nie, tnie, to nie ten — rzekł nieboszczyk. — To Kolley Kibber. — Wyciągnął z papieru wykałaczkę i zaczął dłubać w zębach. — Och — westchnęła Ida, głęboko wstrząśnięta. A więc on nie udawał. Naprawdę był

chory. — Przypomniała sobie, jak w taksówce trzęsła mu się ręka i jak błagał, by go nie opuszczała. Jakby wiedział, że umrze, zanim ona wróci. A jednak nie robił scen. — Prawdziwy dżentelmen — powiedziała łagodnie. Pewno zwalił się tam, przy kołowrocie, gdy tylko się odwróciła i nic nie wiedząc, zeszła do toalety. Teraz tu, u Henekeya, bliska była łez. Białe lśniące stopnie tamtych schodów stały się dla niej stopniami tragedii. — Ha, cóż, każdy z nas kiedyś umrze — posępnie odezwał się nieboszczyk. — Tak — odparła Ida — ale on nie miał większej ode mnie ochoty umierać. — Zabrała się do czytania, lecz zaraz prawie krzyknęła: — A kto mu kazał lecieć taki szmat drogi w ten upał? — bo ;nie zwalił się wcale przy kołowrocie: wrócił tam, skąd razem wyszli, i usiadł w altance... — Musiał wykonać swoją robotę. — Nic nie mówił o robocie. Powiedział tylko: „Poczekam tutaj”. Właśnie tutaj, przy tym kołowrocie. „Ida — powiada — pośpiesz się, proszę. Poczekam tutaj”. — I gdy tak powtarzała te jego słowa, które udało się jej zapamiętać, poczuła, że za kilka godzin, gdy sprawa się wyjaśni, trochę pewno popłacze mad śmiercią tego przerażonego namiętnego mizeraka, który sam siebie nazywał... — Co? Co takiego? Czytaj, o tutaj. — O co chodzi? — spytał nieboszczyk. — Świntuchy! — wykrzyknęła Ida. — Po co i na co wypisują takie łgarstwa? — Jakie łgarstwa? Lepiej napij się piwa. Nie będziesz chyba robić o to rabanu? — A czemu by nie? — odparła Ida, ale wypiwszy długi łyk, wróciła do gazety. Miała intuicję i owa intuicja mówiła jej teraz, że w tej siprawie jest coś dziwnego, coś, co nie pachnie zbyt ładnie. — Te dziewczęta — zaczęła — do któ rych próbował się przystawiać, mówią, że zaczepił go jakiś facet i powiedział na 'niego Fred, a ten mu na to, że on nie jest żaden Fred á że nie ma przyjemności go znać. — No i co z tego? Słuchaj, chodźmy do kima. — Przecież on miał na imię Fred. Sam mi powiedział, że jest Fred. — Ale miał ma imię Charles. Masz tu, czytaj: Charles Hale. — E tam! Każdy mężczyzna ma inme imię dla obcych. Nie wmówisz we mnie, że naprawdę ci jest Clarence. Ale żaden mężczyzna nie ma specjalnego imienia dla każdej dziewczyny. Boby mu się poplątało. Sam wiesz najleipiej, że zawsze mówisz dziewczętom, że cię wołają Clarence. Mnie tam nie powiesz wiele nowego o mężczyznach. — Niczego to nie dowodzi. Możesz przeczytać, jak było. Wspomnieli o tym imieniu tylko przypadkiem. Nikt nie zwrócił ma to uwagi. Powiedziała smutno: — Nikt ma nic nie zwrócił uwagi. Możesz to tu przeczytać. Nie miał nikogo z rodzimy, kto by się tym zajął. „Sędzia śledczy pytał, czy są obecni na sali jacyś krewni zmarłego, a świadek policji stwierdził, że jedynym krewnym, jakiego udało się odnaleźć, jest kuzyn drugiego stopnia, zamieszkały w Middlesbrough.” Taki był biedak samotny — dodała. — Nikogo tam nie było, kto by zażądał wyjaśnień. — Ja wiem, Ida, co to samotność — odparł jej ponury towarzysz. — Od miesiąca jestem sam. Nie słuchała go. Znów była w Brighton. I znów był poniedziałek Zielonych Świąt. W myśli widziała, jak umiera Fred, podczas gdy ona czeka tam na niego. Jak ledwo żywy wlecze się nabrzeżem aż do Hove. I zarówno pospolity dramat tej myśli, jak i patos tego obrazu przepełniły współczuciem dla niego seroe Idy. Pochodziła z ludu, płakała w kinie nad Dawidem Copperfieldem, gdy zaś była pijana, wszystkie stare matczyne piosenki cisnęły się jej same na wargi, a jej proste serce wzruszało słowo „tragedia”. — „Zamiast krewnego z Middlesbrough występował jego adwolkat.” — Co to znaczy? — spytała. — Ja tak myślę, że Kolley Kibber nie zostawił testamentu i że tamtemu krewniakowi dostanie się cała forsa po nieboszczyku. No i tamten krewniak nie chce, żeby gadano o samo-

bójstwie, bo jemu chodzi o ubezpieczenie na życie. — O nic mawet nie zapytał. — A po co miał pytać? Nikt nie dowiódł, że tamten sam sobie odebrał życie. — Może jednak tak było — bąknęła Ida. — Miał w sobie coś szczególnego. Chętnie zadałabym kilka pytań. — Ciekaw jestem po co? I tak wszystko jasne jak słońce. Do baru wszedł mężczyzna w pumpach i pasiastym krawacie. — Halo, Ida! — zawołał. — Halo, Harry — odparła smętnie, wpatrując się w gazetę. — Napijesz się? — Dziękuję. Jeszcze tamtego nie wypiłam. — No, to siup i napij się jeszcze. — Nie, już nic nie chcę, dziękuję — odparła — gdybym była tam... — I co by z tego przyszło? — spytał ponury mężczyzna. — Zadawałabym pytania. — Pytania, pytaaiia — powtórzył z rozdrażnieniem. — Nic, tylko ciągle zadawałabyś pytania. Po co? Zachodzę w głowę. — Dlaczego powiedział, że nie jest Fred. — Bo nie nazywał się Fred, tylko Charles. — Coś tu jest nie w porządku. — Im więcej zastanawiała się, tym więcej żałowała, że jej tam nie było. Czuła po prostu ból na myśl, że nikt nie zainteresował się śledztwem, kuzyn drugiego stopnia nie ruszył się z Middlesbrough, jego adwokat nie zadawał pytań, a gazeta, dla której pracował Fred, poświęciła mu zaledwie pół szpalty. Na pierwszej stronie była inna fotografia: nowy Kolley Kibber. Jutro ma on być w Bournemouth. Mogliby z tydzień poczekać — myślała - Okazać trochę szacunku. — Chętnie bym ich zapytała, czemu to on mnie zostawił, a sam w taki upał pognał z powrotem. — Miał robotę. Musiał porozkładać te swoje karty. — To po co powiedział, że zaczeka? — Ach — westchnął ponury jegomość — jego samego powinnaś była o to spytać. — Idzie zdawało się, że to umarły próbuje jej odpowiedzieć, odpowiedzieć na swój własny, tajemny sposób: niejasnym bólem przeszywającym jej nerwy, tak jak mówić potrafi tylko duch. Ida wierzyła w duchy. — Jakby mógł, to dużo by powiedział — oświadczyła. Wzięła znowu gazetę i z wolna czytała: — „Pracę swą wykonał aż do końca” — powtórzyła czule; lubiła mężczyzn, którzy solidnie wykonywali swoją pracę: świadczyło to o ich żywotności. Zostawił karty wzdłuż caiej promenady. Wróciły do redakcji spod łódki, z koszyka na śmiecie, z dziecinnego wiaderka. Niewiele mu już ich zostało, gdy znalazł go „pan Alfred Jefferson, kierownik biura Claphama”. — Nawet jeżeli sam się zabił — powiedziała (była jedynym adwokatem występującym w obronie zmarłego) — to najpierw zrobił, co do niego należało. — Przecież on się nie zabił — zaprotestował Clarence. — Przeczytaj dokładnie. Pokrajali go i mówią, że umarł śmiercią naturalną. — To dziwne — rzekła Ida. — Poszedł do restauracji i tam zostawił kartę. Wiem, że był głodny; Cały czas chciało mu się jeść, ale kto mu kazał tak zwiać samemu i wmówić we mnie, że mam na miego czekać? Wszystko to nie ma sensu. — Zmienił widać swój zamiar co do ciebie, Ida. — Nie podoba mi się to. Wszystko to jakieś dziwne. Ze też mnie tam nie było! Już ja bym zadała im kilka pytań. — A gdybyśmy .tak poszli naprzeciwko do kina.

— Nie mam do tego melodii — odparła Ida. — Nie co dzień traci się przyjaciela: A ty też nie powinieneś mieć ochoty do zabawy, jak ci dopiero co żona umarła. — Już miesiąc, jak umarła — obruszył się Clarence. — Trudno wymagać, żeby ktoś stale chodził w żałobie. — Miesiąc to niedługo M- powiedziała smutno Ida, medytując nad gazetą. Jeden dzień minął-od jego śmierci — rozmyślała — a mogę powiedzieć, że tylko ja pamiętam o nim, tylko ja, którą poczęstował, do której się przytulił. I znów tani patos tej tragedii wzruszył jej czułe i proste serce. Dawno przestałaby o tym wszystkim myśleć, gdyby byli inni krewni poza dalekim kuzynem z Middlesbrough, gdyby Fred nie był po śmierci taki samotny. Ale zdawało się jej, że w jego sprawie jest coś podejrzanego, chociaż nie mogła znaleźć żadnej poszlaki prócz tego imienia „Fred” i chociaż każdy mógłby powiedzieć to samo: „Wcale nie miał na imię Fred. Wystarczy przeczytać: Charles Hale”. — Nie powinnaś tym cobie zawracać głowy, Ida. Nie twój interes.' — Wiem — powiedziała —: że nie mój interes. — Ale to jest niczyj interes — powtarzało jej serce. I to jest właśnie najgorsze, że nikt prócz niej nie chciał zadawać pytań. Pewna znajoma jej zobaczyła kiedyś swego nięża-nieboszezyka, jak stał koło radia i próbował przekręcić gałkę. Wyręczyła go i duch znikł, a ona natychmiast usłyszała spikera, który po wiedział: „Niebezpieczeństwo burzy na Kam ale La Manche’’. Akurat wybierała się na niedzielną wycieczkę do Calais. Nie ma więc co się śmiać z wiary w duchy. A jeżeli Fred — myślała — zechce coś komuś powiedzieć, to w każdym razie nie swemu dalekiemu kuzynowi w Middlesbrough. Czemu więc nie miałby przyjść do mnie? Kazał jej czekać, czekała prawie pół godziny: może zechce wyjaśnić, czemu tak się stało. — To był prawdziwy dżentelmen — powiedziała głośno. Śmiałym, zdecydowanym ruchem głębiej nasunęła kapelusz, przygładziła włosy i wstała od beczki po winie. — Muszę już iść, na razie pa, Clarence. — Dokąd? Nigdy nie widziałem, żebyś tak się śpieszyła — narzekał rozczarowany. Ida położyła palec na gazecie. — Ktoś musi tam pójść. Nawet jeżeli cioteczno-stryjeczni kuzynowie nie przyjadą. — Jemu jest wszystko jedno, kto go będzie kłaść do ziemi. —■ Nigdy nie wiadomo — odparła Ida, myśląc o duchu przy aparacie radiowym. — To dowód szacunku dla nieboszczyka. Zresztą lubię pogrzeby. Ale Hale’a, mówiąc ściśle, nie składano do ziemi. W jasnej, pełnej kwiatów, podmiejskiej dzielnicy, w której mieszkał, nie było niehigienicznego zwyczaju grzebania zmarłych. Dwie okazałe murowane wieże, podobne do wież skandynawskiego ratusza, krużganki z wmurowanymi tabliczkami, podobnymi do tablic z nazwiskami poległych, naga, zimna kaplica, którą z czystym sumieniem i bez kłopotu można by przystosować dla każdego wyznania, żadnego cmentarza, żadnych kwiatów z wosku czy żałosnych słoików po dżemie z więdnącymi polnymi kwiatami. Ida spóźniła się. Zawahała się chwilę przed wejściem z obawy, że w środku spotka cały tłum przyjaciół Freda; miała wrażenie, że ktoś nastawił radio na program lokalny, znała ten wyszkolony, bezbarwny, obojętny głos. Ale gdy otworzyła drzwi, zamiast głośnika ujrzała stojącego mężczyznę w czarnej sutannie, który właśnie mówił słowo „niebo”. Nie było tu nikogo prócz kobiety wyglądającej na właścicielkę pensjonatu, niańki, która zostawiła na zewnątrz dziecięoięcy wózek, oraz dwóch niecierpliwie szepczących jegomościów. — Nasza wiara w niebo — mówił duchowny — nie koliduje z naszą niewiarą w dawne, średniowieczne piekło. Wierzymy — rzekł obrzucając szybkim spojrzeniem równą, wy gładzoną pochylnię wiodącą w kierunku Wrót Nowego Życia, przez które trumna miała być spuszczona w płomienie — wierzymy, że ten nasz 'brat już się zjednoczył z Jednością. — Na każdym słowie, niby na krążku masła, mówca odciskał swój osobisty znak. — Osiągnął

Jedność. Nie wiemy, czym (lub kim) jest owa Jedność, z którą jest on teraz zjednoczony. Nie trzymamy się starych średniowiecznych wierzeń w szklane morza d złote korony. Prawda jest pięknem, a dla nas, pokolenia miłośników prawdy, najpiękniejsza jest pewność, że w tej chwili właśnie brata naszego wchłania powszechny duch. — Nacisnął mały guziczek, otwarły się Wrota Nowego Życia, rozbłysły płomienie i trumna zsunęła się gładko w dół, w morze ognia. Wrota zamknęły się, niańka wstała i ruszyła iku wyjściu, duchowny — stojąc za pochylnią — uśmiechnął się uśmiechem kuglarza, który bez potknięcia zademonstrował dziewięćset czterdziestego z kolei królika. Ceremonia była skończona. Ida chusteczką uperfumowaną „Makami Kalifornijskimi” wytarła ostatnią, z trudem wyciśniętą łzę. Lubiła pogrzeby — chociaż napełniały ją przerażeniem — tak jak inni lubią opowiadania o duchach. Śmierć była dla niej czymś odrażającym: życie jest takie ważne. Nie była religijna. Nie wierzyła w niebo ani w piekło, tylko w duchy, w deseczki, stukające stoliki, w cichutkie, niedorzeczne głosiki opowiadające płaczliwie o kwiatach. Niechaj sobie papiści traktują śmierć bez szacunku: życie nie jest może dla nich tak ważne jak to, co następuje potem, ale dla niej śmierć jest kresem wszystkiego. Zjednoczenie się z Jednością nie jest dla niej niczym wobec szklanki piwa w słoneczny dzień. Wierzyła w duchy, ale cieniutkiej przezroczystej zjawy nie mogła uznać za dowód życia wiecznego. Nie było nim przecie skrzypnięcie deseczki, odrobina ekto- plazmy w szklanej gablotce Głównego Ośrodka Badań Ezoterycznych, głos, który usłyszała kiedyś w czasie seansu mówiący: „Wszystko jest takie piękne w górnych rejonach. Taka moc kwiatów...” Kwiaty — pomyślała z pogardą — to nie jest życie. Życie to światło słońca na mosiężnych prętach łóżka, rubinowe wino, bicie serca, gdy fuks, na którego się postawiło, przychodzi do mety i na maszt śpiesznie wciągają flagę. Życie to usta biednego Freda przyciśnięte do jej ust, dygocące w rytm silnika i całego wozu podczas owej jazdy w taksówce. Czy jest sens umierać po to, by paplać o kwiatach? Fred nie chciał kwiatów, chciał... I znów powrócił miły smutek, który poczuła u Henekeya. Podchodziła do życia ze śmiertelną powagą: gotowa była każdego u nieszczęśliwie w obronie jedynej rzeczy, w którą wierzyła: Gdyby jakaś kobieta straciła ¡kochanka, Ida powiedziałaby: „Zranione serce zawsze się zagoi”; na widok człowieka, który oślepł czy okaleczał, powiedziałaby: „Szczęście, że w ogóle żyje”. W jej optymizmie było coś niebezpiecznego i bezlitosnego, bez względu na to, czy śmiała się u Henekeya, czy też płakała podczas pogrzebu lub ślubu. Gdy opuszczała cmentarz, ponad jej głową, z bliźniaczych wież ¡krematorium, ulatywały w górę prochy Freda: cienki słupek szarego dymu. Nieliczni przechodnie, znajdujący się na podmiejskiej pełnej 'kwiatów ulicy, patrzyli w górę na dym. Krematorium miało dziś swój pracowity dzień. Fred —niewidoczny szary popiół — opadał na różowe kwiaty. Stał się cząstką dynuu nad miastem, plagi Londynu. Ida zaczęła płakać. A podczas gdy płakała, rosło w niej postanowienie. Rosło przez całą drogę do tramwaju, który miał ją odwieźć z powrotem do dobrze jej znanej dzielnicy, do barów, neonów i rewiowych iteatrzyików. Człowiek jest taki jak miejsca, w których spędza życie, i umysł Idy pracował z prostotą i regularnością reklam świetlnych, jak stale pieniące się piwo, stale obracające się koło, jak zapalające się i gasnące proste pytanie: „Czy używasz pasty do zębów Forhana?” To ■ samo zrobiłabym dla Toma — myślała — dla Clarence’a, tego starego kłamliwego nieboszczyka od Henekeya, dla Harry’ego. To zwykły obowiązek wobec każdego człowieka: zadawać pytania w czasie śledztwa, w czasie seansu spirytystycznego. Ktoś unieszczęśliwił Freda i 'ktoś za to sam będzie nieszczęśliwy. Oko za oko. Jeżeli ktoś wierzy w Boga, to może Mu zostawić zemstę, ale niepodobna zaufać Jedności, powszechnemu duchowi. Zemsta należy do Idy, do Idy należy też nagroda; dotyk lepkich miękkich warg w taksówkach, gorący uścisk rąk w kinach — to jej jedyna nagroda. Ale zarówno

zemsta, jak i nagroda — to rozrywka. Tramwaj jadąc nad Tamizą dzwonił i siał iskry. Jeżeli Freda unieszczęśliwiła kobieta, Ida wygarnie jej, co o tym sądzi. Jeżeli Fred sam się zabił, ona to wykryje, gazety wszystko opiszą, ktoś będzie cierpieć. Zacznie od początku i działać będzie systematycznie. Ani myśli darować. Pierwszy etap (przez całe nabożeństwo trzymała w ręku gazetę) to Molly Pink, figurująca w aktach jako „sekretarka zatrudniona przez firmę Carter i Galloway”. Ze stacji Charing Cross Ida wyszła na górę w gorący wietrzny blask Strandu igrający na kloszach latarń. U Stanleya Gibbonsa, w pokoju na piętrze, mężczyzna 3 długimi siwymi wąsami a la Edward VII siedział przy oknie, oglądając przez powiększające szkło znaczek pocztowy; ulicą przejeżdżała wielka platforma naładowana beczkami, a na Trafalgar Square grały fontanny: chłodny, przezroczysty kwiat strzelał w górę i opadał do ciemnożółtych, sadzą pokrytych basenów. To będzie kosztowało — powtarzała sobie Ida — to zawsze kosztuje, jak człowiek chce się dowiedzieć prawdy. I gdy tak szła przez St. Martin’s Lane, obliczając przypuszczalne wydatki, serce jej — mimo melancholii i determinacji — biło szybciej w takt refrenu: „Jakie to podniecające, jakie to ciekawe, to się nazywa życie!” Na Seven Dials, przy drzwiach „Królewskiego Dębu”, skupili się Murzyni w schludnych obcisłych ubraniach i snobistycznych krawatach. Zobaczywszy wśród nich znajomego Ida przystanęła na chwilę. — Jak tam interesy, Joe? Wielkie białe zęby zalśniły ponad jasną koszulą w paski niby rząd świateł w ciemnościach. — Dobrze, Ida, dobrze. — A katar sienny? — Straszny, Ida, straszny. — No to cześć, Joe! — No to cześć, Ida. Kwadrans szła do firmy Carter i Galloway, która mieściła się na samej górze wysokiego budynku w okolicach Gray’s Inn. Musiała teraz oszczędzać, nie chciała nawet jechać autobusem, a gdy dotarła do tonącego w kurzu staroświeckiego budynku, stwierdziła, że nie ma windy. Wysokie kamienne schody zmęczyły Idę. Cały dzień nie jadła nic prócz drożdżo- wego ciastka na stacji. Usiadła na parapecie okiennym i zdjęła pantofle. Nogi ją piekły, zaczęła poruszać palcami. Po schodach szedł w dół starszy pan. Miał długie wąsy i obleśnie zerkał spod oka. Ubrany był w kraciastą marynarkę, żółtą kamizelkę i popielaty melonik, który zdjął na jej widok. — Pani ma kłopot, (madame? — spytał, przypatrując się Idzie mętnymi oczkami. — Może pomóc? — Nikamu nie pozwalam drapać się w stopy — odparła Ida. — Cha, cha, dobra odpowiedź — zaśmiał się starszy pan. — Coś w moim guście. Do góry czy na dół? — Do góry, na najwyższe piętro. — Carter i Galloway. Solidna firma. Proszą powiedzieć im, ie to ja panią przysyłam. — Godność pana? — Moyne, Charlie Moyne. Już tu panią widziałem. — Nic podobnego. — To gdzie indziej. Nigdy nie zapominam pięknie zbudowanej kobiety. Proszę powiedzieć im, że panią przysyła Moyne. Dadzą pani specjalne warunki. — Dlaczego tu nie ma windy? — Staromodni ludzie. Ja sam jestem staromodny. Widziałem panią w Epsom.

— Możliwe. — Zawsze poznam sportsmenkę. Zaprosiłbym panią na winko, o tu na rogu, gdyby nie to, że ci żebracy wyciągnęli mi ostatnie pięć funtów, które miałem przy sobie. Chciałem ze dwa postawić, ale teraz to musiałbym wpierw wpaść do domu, a przez ten czas jak nic szansę diabli wezmą, zobaczy pani. A może ¡pani zechciałaby przypadkiem... Dwa funciaki... Jestem Charlie Moyne. — Nabiegłe krwią oczy wpatrywały się "w nią bez nadziei, dalekie jakby i leniwe; guziki żółtej kamizelki poruszały się w takt uderzeń starego serca. — Proszę — rzekła Ida. — Ma pan funta. A teraz idź pan sobie. — Pani jest szalenie uprzejma. Proszę mi dać swój bilet wizytowy. Dziś wieczór przyślę pani czek. — Nie mam biletu wizytowego — odparła Ida. — Ja też | sobą nie wziąłem. Ale to bez znaczenia. Charlie Moyne, za pośrednictwem firmy Carter i Galloway. Wszyscy mnie tu zorają. — No to w porządku — powiedziała Ida. — Zobaczymy się jeszcze. Muszę iść na górę. — Podam pani rękę. — Pomógł jej wstać. — Proszę powiedzieć, że panią przysyła Moyne. Dadzą specjalne warunki. Na zakręcie schodów obejrzała się. Schował do kamizelki funtowy banknot, przygładził wąsy, złotawe jeszcze na końcach jak plamy z nikotyny, zsunął melonik na bakier. Biedny stary, wcale się nie spodziewał, że dostanie forsę — pomyślała obserwując, jak stary wykolejeniec schodzi w dół z udaną beztroską. Na najwyższym piętrze było tylko dwoje drzwi. Otworzyła ie, na których ujrzała napis „informacja’1. Z pewnością znajdzie tu Molly Pink. Istotnie Molly siedziała przy piecyku gazowym w ciupce niewiele większej od schowka na szczotki i cmoktała cukierek. Wchodzącą powitał szum dobywający się z czajnika. Dziewczyna z nalaną pryszczatą twarzą wpatrywała się w nią bez słowa. — Przepraszam — rzekła Ida. — Wspólnicy wyszli. — Ja do pani. Usta rozchyliły się, grudka toffi drgnęła na języku; czajnik szumiał. — Do mnie? — Tak — odparła Ida. — Niech pani uważa. Zaraz wykipi. Pani jest Molly Pink. — Napije się pani herbaty? — Pokoik od góry do dołu zapchany był aktami. Przez małe okienko, lata całe nie wycierane z kurzu, Ida ujrzała inny budynek. Tak samo rozmieszczone i tak samo zakurzone okna stanowiły jakby odbicie poprzednich. Na strzępach pajęczyny wisiała martwa mucha. — Nie lubię herbaty — odparła Ida. — To i dobrze, bo imam tylko jedną filiżankę — rzekła Molly, nalewając wrzątku do grubego imbryczka z nadtłu- czonym uszkiem. — Jeden z moich znajomych, nazwiskiem Moyne... — zaczęła Ida. — Ach, ten! — skrzywiła się Molly. — Właśnie poleciliśmy go wyrzucić na bruk. — Na maszynie do pisania rozłożony był numer pisma „Kobieta i Piękno” i Molly ustawicznie zerkała w tę stronę. — Na bruk? — Tak, na bruk. Przyszedł zobaczyć moich szefów. Próbował czarować. — Widział się z szefami pani? — Obaj wyszli. Chce pani toffi? — Dziękuję, boję się utyć — odparła Ida. — Znalazłam na to radę: nie jem śniadania. Ponad głową Molly Ida mogła zobaczyć napisy na aktach: „Komorne z Muddy Lane 1—6”, „Dzierżawa z majątku Wai- ne, Balham”, „Dzierżawy z...” Otaczała je duma posiadania,

bogactwa... — Przyszłam tu — powiedziała Ida — bo pani zetknęła się z pewnym moim przyjacielem. 42 U — Proszę usiąść — odparła Molly. — To krzesło dla klientów. Muszę ich zabawiać. Pan Moyne nie jest naszym przyjacielem. — Ależ nie Moyne. Chodzi o kogoś, kto się nazywał Hale. — Nie chcę mieć więcej do czynienia z tą sprawą. Szkoda, że pani nie widziała moich szefów. Byli wściekli. Musiałam mieć wolny dzień z powodu śledztwa. Następnego dnia trzymali mnie do Bóg wie której. — Chciałabym tylko dowiedzieć się, co się stało? — Co się stało? Moi szefowie, jak się wśoiekają, to są okropni. — Ależ ja myślę o Fredzie... Hale. — Ja go właściwie nie znałam. — Mówiła pani na śledztwie, że ten mężczyzna podszedł... — Jaki tam mężczyzna. Dzieciak. Znajomek Hale’a. — Ale w gazecie pisze... — Och! Pan Hale powiedział, że go nie zna. To samo i ja bym powiedziała, ale nie pytali mnie o to. Pytali tylko, czy w jego zachowaniu było coś dziwnego. No cóż, nie było nic takiego dziwnego. Po prostu był przestraszony, to wszystko. Wielu przestraszonych już tu widzieliśmy. — Ale im pani tego nie powiedziała? — Nie ma w tym nic niezwykłego. Od razu wiedziałam, 0 co się rozchodzi. Winien był temu młodziakowi pieniądze. Wielu takich już tu widzieliśmy. Ot, choćby Charlie Moyne. — On był przestraszony, prawda? Biedny, stary Fred. — „Nie jestem żaden Fred” powiedział ostro, trzeba pani wiedzieć. Ale ja doskonale zrozumiałam. A i moja koleżanka także samo. — Jak wyglądał tamten chłopak? — Chłopak jak chłopak. — WysOki? — Niespecjalnie. — Blondyn? — A bo ja wiem? — Ile mógł mieć lat? — Pewno tyle co ja. — To znaczy ile? — Osiemnaście — odparła Molly, nie przestając cmoktać toffi i patrząc zuchwale na Idę ponad maszyną do pisania 1 parującym czajnikiem. — Czy chciał pieniędzy? — Nie miał czasu mówić o pieniądzach. — Nie zauważyła pani nic więcej? — Strasznie chciał, żebym z nim poszła. Ale ja nie mogłam pójść bez koleżanki, która była razem ze mną. — Dziękuję — rzekła Ida. — Zawsze coś niecoś się dowiedziałam. — Pani jest detektywem? — spytała Molly. — E nie, tylko byłam z nim w przyjaźni. W tym jest coś podejrzanego. Na pewno. Znów przypomniała sobie, jaki był przerażony w taksówce, i wracając w przedwieczornym słońcu ulicy Holborn do siebie, wspominała

znów, w jaki sposób, nim zeszła do toalety, wręczył jej dziesięć szylingów. Prawdziwy dżentelmen. Może to ostatnie kilka szylingów, jakie miał, a tamci — ten chłopiec — napastowali go o pieniądze. Może Fred był zrujnowany jak Charlie Moyne? I teraz, gdy w pamięci jego twarz stawała się trochę zamglona, mimo woli Ida zaczęła przypisywać mu pewne rysy Charlie Moyne’a, a zwłaszcza jego krwią nabiegłe oczy. Obaj interesowali się sportem, obaj byli rozrzutni, prawdziwi dżentelmeni. ; W hallu „Imperialu” siedzieli handlarze o obwisłych podbródkach, promienie słońca załamywały się w gałęziach platanów, a w pensjonacie przy Coram Street dzwoniono na herbatę. > Spróbuję zrobić seans — pomyślała Ida — i dowiem się prawdy. Gdy weszła do mieszkania, zobaczyła na stoliku w hallu pocztówkę, pocztówkę z molo w Brighton. Gdybym tak była przesądna — pomyślała — gdybym tak była przesądna... Odwróciła ją. To tylko Phil Corkery; prosił, żeby przyjechała. Co roku dostawała identyczne pocztówki z Eastbourne czy Hastings. Raz tylko z Aberystwyth. Ale nigdy nie spełniła prośby. Nie miała zamiaru ośmielać Phila. Takie ciepłe kluski. Nie był, zdaniem Idy, prawdziwym mężczyzną. Przechyliła się przez poręcz schodów wiodących do sutereny i zawołała starego Crowe. Potrzebowała kogoś do urządzenia seansu, a wiedziała, że sprawi mu tym przyjemność. — Wujku Crowe! — krzyknęła wpatrując się w dół kamiennych schodów. — Wujku Crowe! — Czego chcesz, Ida? — Chcę zrobić seans. Nie czekając na gościa, wróciła do swojej kawalerki, żeby wszystko przygotować. Okno wychodziło na wschód i w po koju — bez słońca — zimno już było i mroczno. Ida zapaliła gaz i chcąc zakryć szare niebo i kominy, zasunęła stare, czerwone, pluszowe portiery, poprawiła poduszki na tapczanie i przysunęła do stołu dwa krzesła. W oszklonej szafce odbijało się jej życie, dobre życie: porcelanowe figurki kupione kiedyś nad morzem, fotografia Toma, Edgar Wallace, Netta Syrett ze straganu używanych rzeczy, trochę nut, książka Priestleya „Dobrzy towarzysze”, fotografia matki, znów porcelana, kilka zwierzątek z drzewa i sznurka, bibeloty, które dał jej ten, tamten czy ów, „Kapitan Sorrel i syn”, deseczka. Ostrożnie wyjęła deseczkę i zamknęła szafkę. Płaski owalny kawałek politurowanego drewna na malutkich kółkach wyglądał jak coś, co wypełzło z szuflady kuchennej w suterenie, choć w rzeczywistości deseczka była dziełem wujka Crowe, który właśnie, zapukawszy delikatnie, wśliznął się do pokoju: siwe włosy, szara twarz, krótkowzroczne oczy kopalnianego kucyka, mrugające od blasku nagiego klosza lampy. Ida zarzuciła na lampę różowy szal, by światło nie raziło gościa. — Chcesz o coś spytać deseczki, Ida? — zainteresował S'ę wujek Crowe. Drżał lekko ze strachu i podniecenia. Ida za- temperowała ołówek i umieściła go na dziobie deski. — Siadaj, wujku Crowe. Coś ty porabiał przez cały dzień? — Pod dwudziestym siódmym był pogrzeb. Jednego z tych hinduskich studentów. — I ja też byłam na pogrzebie. Czy twój to był przyzwoity pogrzeb? — W tych czasach nie ma przyzwoitych pogrzebów, nie ma pióropuszy. Ida lekko popchnęła deseczkę. Deseczka przesunęła się bokiem przez politurowany stół, jeszcze bardziej podobna do jakiegoś robaka. — Ołówek jest za długi — zauważył wujek Crowe. Siedział ściskając ręce między kolanami i pochylony naprzód, obserwował deseczkę. Ida przesunęła ołówek nieco wyżej. — Przeszłość czy przyszłość? — spytał wujek Crowe, z lekką zadyszką. — Dzisiaj ja chcę wejść w kontakt — powiedziała Ida. — Z żywym czy z umarłym?

— Z umarłym. Dziś .po południu widziałam, jak go palili. W kremotorium. No dalej, wujku Crowe. Dawaj tu swoje paluchy. — Zdejmij lepiej pierścionki — powiedział, wujek Crowe. — Złoto przeszkadza. Ida poszła za jego radą, położyła czubki palców na deseczce, która zapiszczała oddalając się od niej po arkuszu papieru. — No dalej, wujku Crowe. — Nie słucha się — stwierdził z chichotem wujek Crowe i oparłszy kościste drżące palce na samym brzegu deseczki, jął bezwiednie wybijać na niej werbel. — O co chcesz się spytać, Ida? — Jesteś tu, Fred? Deseczka zapiszczała pod ich palcami i wędrując tu i tam po arkuszu, zaczęła rysować długie linie. — Ma swoją wolę — rzekła Ida. — Sza! — syknął wujek Crowe. Deseczka podskoczyła trochę tylnym kółkiem i zatrzymała się. — Możemy teraz zobaczyć — powiedziała Ida. Odsunęła deseczkę na bok. Oboje wpatrywali się chwilę w plątaninę kresek. — O, tutaj można wyczytać Y — osądziła Ida. — Albo może to N. — Bądź co bądź coś w tym jest. Spróbujmy jeszcze. — Oparła mocno palce na deseczce. — Co się z tobą stało, Fred? — Deseczka natychmiast odsunęła się. Cała niepokonana wola Idy udzieliła się teraz jej palcom: nie chce tym razem żadnych nonsensów. A po drugiej stronie deseczki szara twarz wujka Crowe marszczyła się ze skupienia... — Fisze... prawdziwe litery — rzekła Ida z triumfem i gdy jej własne palce rozluźniły na chwilę uchwyt, mogła odczuć, jak deseczka odsuwa się zdecydowanie jakby na czyjś rozkaz. — Pst, cicho — szepnął wujek Crowe, ale deseczka podskoczyła i zatrzymała się. Odsunęli ją i wyraźnie zobaczyli dużymi, cienkimi literami wypisane słowo, ale słowo, którego nie znali: SUKILL.. — Wygląda jak imię — zdecydował wujek Crowe. — Musi to coś znaczyć — zauważyła Ida. — Deseczka zawsze coś powie. Jeszcze raz spróbujmy — i znów mały drewniany robak zaczął uciekać, rysując swój kręty ślad. Lampa czerwono paliła się pod szalem, a wujek Crowe pogwizdywał cicho przez zęby. — Teraz — powiedziała Ida i podniosła deseczkę. Na ukos przez papier biegło długie poszarpane słowo: FRESAMOLLOKO. — No, no — odezwał się wujek Crowe. — To ci tasiemiec, nie słowo. Nic z tego nie zrobisz, Ida. — Ejże? A może mi się uda — odparła. — No cóż,, j,asne; 46 ś Mlwa jak słońce. FRE to skrót od Fręd, a SAMO od samobójstwa, no i OKO, to, co mówię zawsze: oko za oko, ząb za ząb. — No a te dwa L? — Nie wiem jeszcze, ale pomyślę. — Przechyliła się w tył na fotelu z poczuciem tryurhfu i siły. — Nie jestem przesądna — powiedziała — ale z tym nie można walczyć. Deska wie. — Wie — potwierdził wujek Crowe, "wciągając przez zęby powietrze. — Jeszcze jedna próba? — Drewienko posunęło się, zapiszczało i nagle zatrzymało się. Najwyraźniej w świecie wpatrywało się w Idę imię PHIL. — No, no — bąknęła Ida rumieniąc się lekko. — Zjesz herbatnik?

— Dziękuję, Ida. Dziękuję. Ida wyjęła z szuflady w komodzie blaszaną puszkę i przysunęła ją wujkowi Crowe. — Oni przyprawili go o śmierć — stwierdziła radośnie. — Wiedziałam, że w tym jest coś podejrzanego. Patrz na to OKO. Jasno mi to mówi, co mam robić. — Nie mogła oderwać wzroku od słowa PHIL. — Już oni pożałują, że w ogóle się urodzili, moja w tym głowa. Odetchnęła z rozkoszą i wyprężyła monumentalne, posągowe nogi. — Na świecie jest sprawiedliwość i niesprawiedliwość — powiedziała. — Ja wierzę, że jest sprawiedliwość i niesprawiedliwość — i wciskając się ndeco głębiej w fotel z westchnieniem świadczącym o 'pełni szczęścia, dorzuciła: — To będzie podniecające, to będzie ciekawe, będzie trochę życia, wujku Crowe. — Była to w jej ustach najwyższa pochwała. Tymczasem stary Crowe zabawiał się wciągając przez zęby wąski strumyk powietrza, a na książce Deepinga drżało różowe światło. CZĘŚĆ DRUGA C^HŁOPIEC, odwrócony plecami do Spicera, wpatrywał się /w ciemne, burzliwe wody. Byli sami na końcu mola; wszyscy inni woleli o tej porze i przy tej pogodzie przebywać w sali koncertowej. Raz po raz nad widnokręgiem przelatywały błyskawice i kropił deszcz. . — Gdzie byłeś? — spytał Chłopiec. — Tak sobie łaziłem — odparł Spicer. — A tam byłeś? — Tak, chciałem zobaczyć, czy wszystko w porządku, czyś nie zapomniał czego» Chłopiec wychylił się. poza poręcz i wystawił głowę na ospale kapiący deszcz. — Czytałem — zaczął z wolna — że czasem, jak się zamorduje jednego gościa, to zaraz musi się zamordować drugiego, żeby nie wsypał. — Słowo „zamordować” nie wywierało na nim większego wrażenia niż słowo „pudełko”, „kołnierzyk” czy „żyrafa”. — A ty, Spicer :— powiedział — trzymaj się z daleka od tego miejsca. Nie miał wyobraźni i to stanowiło jego siłę. Nie potrafił patrzeć oczami innych ludzi, czuć ich nerwami. Tylko muzyka budziła w nim niepokój, struny skrzypiec wibrowały w jego sercu; nerwy zatracały wówczas jakby zwykłą odporność, przybywało mu wtedy lat, przeżycia innych pulsowały w mózgu. — A gdzie reszta? — spytał. — U Sama, piją. — A ty czemu nie pijesz? — Nie chce mi się, Pinkie. Chciałem tylko wyjść trochę na powietrze. Człowiek dziwnie się czuje, jak grzmi. — Dlaczego nie przestaną tam tak cholernie hałasować? — spytał Chłopiec. — Nie pójdziesz do Sama? — Mam robotę — odparł Chłopiec. — W porządku, Pinkie, no «nie? Po tym, co ten doktor napisał, wszystko w porządku? O nic się nie pytają? — Chcę się tylko upewnić — odparł Chłopiec. — Nasi nie zechcą już mokrej roboty. — Kto powiedział, że ma być jakaś mokra robota? — Nagłe światło błyskawicy ukazało zbyt ciasną, lichą marynarkę, przydługie miękkie włosy na karku. — Umówiłem się i to wszystko. A tobie, Spicer, radzę, uważaj, co gadasz. Nie jesteś baba, prawda? — Nie jestem baba. Nie zrozumiałeś mnie, Pinkie. Ja tylko ■nie chcę więcej mokrej roboty. To ich orzeczenie zupełnie mnie zastrzeliło. Co oni sobie myślą? Przecież to myśmy go wykończyli, Pinkie. — Musimy dalej uważać, i tyle. — Ciekawym, co oni właściwie sobie myślą? Ja tam nie wierzę doktorom. Takie wykręcenie się sianem widzi mi się za dobre.

— Musimy uważać. — Co ty masz w kieszeni, Pinkie? — Nie noszę spluwy — powiedział Chłopiec. — Przywidziało ci się. — Zegar w mieście wybił jedenastą; trzy uderzenia zagubiły się w grzmocie dochodzącym zza Kanału. — Idź sobie lepiej — rzekł Chłopiec. — Ona i tak już się spóźniło. — Ty masz tam brzytwę, Pinkie. — Nie potrzebuję brzytwy dla dziwki. To butelka, jak chcesz wiedzieć. ;— Przecież nie pijesz, Pinkie? — Nikt by nie chciał pić tego. — A co to jest? — Witriol — odpowiedział Chłopiec. — Każda się boi tego więcej jak noża. — Z niecierpliwością odwrócił się ku brzegowi. — Ach, ta muzyka — znów się poskarżył; zdawał sobie sprawę, że dobiegający do niego przez parną burzliwą noc I rozsadzający mu czaszkę lament skrzypiec jest jedyną dostępną dlań namiastką smutku, podobnie jak jedyną dostępną namiastką namiętności była dlań niejasna zmysłowa rozkosz, jaką odczuł dotykając buteleczki z witriolem, w chwili gdy mijając spiesznie salę koncertową nadeszła Rose. — Idź sobie — rozkazał Spicerowi. — Już przyszła. — Och! — zawołała Rose — spóźniłam się, Biegłam całą drogę. Myślałam, że mógłbyś pomyśleć... — Poczekałbym — odparł Chłopiec. — To był okropny wieczór. Wszystko u nas szło na opak. Stłukłam dwa talerze. I śmietanka się zwarzyła. — Wyrzuciła to jednym tchem. — Który to był z twoich przyjaciół? — spytała, wpatrując się w ciemności. — E tam, on się nie liczy — odrzekł Chłopiec. — Myślałam, że... nie mogłam dokładnie zobaczyć. — On się nie liczy — powtórzył Chłopiec. — Co będziemy roibić? — No cóż, chyba tu pogadamy — odparł — a potem gdzieś pójdziemy. Może do Sherry’ego? Wszystko mi jedno. — Chętnie pójdę do Sherry’ego — powiedziała dziewczyna. — Dali ci forsę za kartę? — Tak. Dziś rano. — A nikt nie przychodził i nie rozpytywał się? — Och, nie. Ale czy to nie okropne, że on umarł w taki sposób? — Widziałaś jego zdjęcie? Rose zbliżyła się do balustrady i zaczęła trwożnie wpatrywać się w Chłopca. — Ale (to nie ibył on. I tego właśnie nie rozumiem. — Na zdjęciu często człowiek wygląda inaczej. — Dobrze pamiętam twarze. To nie był on. Widać, chcieli nabrać. Nie można wierzyć gazetom. — Chodź tu — rzekł Chłopiec i zaprowadził ją za róg, tutaj byli trochę dalej od muzyki, bardziej sami. Błyskawice raz po raz rozświetlały horyzont, grzmoty stawały się coraz bliższe.— Lubię oię — rzekł Chłopiec krzywiąc usta w nieprze- konywającym uśmiechu — i chciałbym cię przestrzec. Ten gość, Hale, o którym masę słyszałem, był wmieszany w różne sprawy. — W jakie sprawy? — szepnęła Rose. — Mniejsza z tym — odpowiedział Chłopiec. — Chciałbym cię tylko przestrzec dla twego własnego dobra. Forsę dostałaś i szilus. Na twoim miejscu zapomniałbym o tym wszystkim, zapomniałbym o tym gościu, który zostawił kartę. On umarł, rozumiesz? a ty dostałaś forsę. I tylko to ma znaczenie.

— Masz rację — powiedziała Rose. — Jak chcesz, możesz mnie nazywać Pinkie. Tak mnie nazywają koledzy. — Pinkie — powtórzyła wstydliwie, a nad ich głowami przetoczył się grzmot. — Czytałaś o Peggy Baron? — Nie, Pinkie. — We wszystkich gazetach o tym pisało. — Nie czytałam żadnych gazet, dopóki nie dostałam tej pracy. Nas nie stać tyło w domu na gazety. — Wmieszatia była w różne sprawy jednej szajki — rzekł Chłopiec — różni tam przychodzili do niej i rozpytywali. To niebezpieczne. — Nie chciałabym być zaplątana w takie rzeczy — powiedziała Rose. — Nie zawsze to od nas zależy. Różnie bywa na tym świe- cie. — A co się z nią stało? — spytała Rose. — Zeszpecili ją. Straciła jedno oko. Chlusnęli jej w twarz witriolem. — Witriolem? Co to jest witriol? — wyszeptała Rose i w świetle błyskawicy Chłopiec ujrzał bale smołowanego drzewa, rozbijającą się falę i bladą, przerażoną twarz dziewczyny. — Nigdyś nie widziała witriolu? — spytał, uśmiechając się; szydersko w ciemności. Pokazał jej buteleczkę. — To jest witriol. — Wyciągnął korek i wylał parę kropli na deski molo, rozległ się syk jakby pary. — To pali — rzekł Chłopiec. — Powąchaj — i podsunął jej pod nos buteleczkę. Głośno chwytała powietrze, wpatrując się w Chłopca. — Nie zrobiłbyś tego, Pinkie. — Nabrałem cię — skłamał gładko. — To nie żaden witriol, tylko spirytus. Chciałem cię nastraszyć i tyle. Ty i ja będziemy chodzić z sobą. Nie chcę mieć poparzonej dziewczyny. Jakby 'ktokolwiek cię o coś wypytywał, powiedz mi o tym. Ktokolwiek, pamiętaj. Zawsze złapiesz mnie przez telefon u Billa. Trzy szóstki. Łatwo zapamiętać. — Wziął ją pod rękę i pociągnął energicznie za sobą z powrotem pod oświetloną salę koncertową. W stronę lądu niosła się muzyka, smutek wwiercający się w mózg. — Pinkie — odezwała się Rose — ja bym nie chciała się do niczego mieszać. Nie mieszam się do niczyich spraw. Nigdy nie byłam ciekawska. Jak Boga kocham. — Dobry z ciebie dzieciak — powiedział. — Ty wiesz różne rzeczy, Pinkie — szepnęła z przerażeniem i podziwem. Miło na ciebie patrzeć, mila, I słodko trzymać cię w ramionach, Niebo nade mną... SI To orkiestra zaczęła nagle grać przestarzałą już, romantyczną melodię. Na usta Chłopca wypłynął jad nienawiści. — Dużo się jeszcze dowiesz — wycedził — jeśli zechcesz dojść do czegoś. Chodź, pójdziemy do Sherry’ego. Gdy znaleźli się poza molem, musieli biec, taksówki ochlapywały ich wodą; sznury kolorowych lampek wzdłuż promenady w Hove lśniły niczym kałuże benzyny podczas deszczu. U Sherry’ego otrząsnęli się z wody jak zmoknięte psy i Rose zobaczyła, że całe schody na galerię zatłoczone są czekającymi. — Pełno — stwierdziła z rozczarowaniem. — Pójdziemy na parter — zdecydował Chłopiec i zapłacił trzy szylingi. Zrobił to z taką nonszalancją, jakby tu bywał stale i ruszył naprzód między stolikami, przy których siedziały fordanserki o metalicznych, lśniących włosach, trzymając małe, czarne torebki. Światła mieniły się zielenią, różem, błękitem.

— Jak tu ślicznie — powiedziała Rose. — To przypomina mi... — i całą drogę do stolika głośno wyliczała wszystko, co jej przypominały światła, melodia, którą grała orkiestra, tłum na sali usiłujący tańczyć rumbę. Miała ogromny zapas banalnych wspomnień i kiedy nie żyła w przyszłości, żyła w przeszłości. Przez teraźniejszość natomiast przebiegała jak najszybciej, od jednych rzeczy uciekając, ku innym dążąc, aż nieraz słychać było, że brak jej tchu, serce zaś — przy ucieczce lub oczekiwaniu — wali jak młotem. — Schowałam talerz pod fartuch, a ona powiada: „Co ty tam chowasz, Rose?” A w chwilę potem szeroko rozwarte, bardzo młode oczy zwracała ku Chłopcu z wyrazem najgłębszego podziwu, pełnej szacunku nadziei. — Czego się napijesz? — spytał Chłopiec. Nie wiedziała, co odpowiedzieć. Na placu Nelsona, skąd wynurzyła się jak kret na światło dzienne restauracji Snowa i Pałacowego Mola, nie znała żadnego chłopca, który by miał tyle pieniędzy, by móc jej zafundować coś do picia. Poprosiłaby o piwo, lecz nie miała okazji stwierdzić, czy je lubi. Wyobrażenie jej o luksusie nie wykraczało poza dwupensowe lody od ulicznego sprzedawcy. Z rozpaczą wpatrywała się w Chłopca. — Co byś chciała? — spytał ostro. — Nie wiem, co ty lubisz. 52 — Lody — odparła z rozczarowaniem. Nie mogła pozwolić, by dłużej czekał. — Jakie lody? — Takie zwyczajne — w dzielnicy slumsów nie było dużego wyboru. — Może waniliowe? — spytał kelner. Rose skinęła głową; przypuszczała, że to będą takie, jak zawsze jadała. Okazało się, że miała rację, tyle tylko, że porcja była większa. Gdyby •nie to, z powodzeniem mogłaby je ssać między waflami przy trycklu ulicznego sprzedawcy. — Miły dzieciak z ciebie — stwierdził Chłopiec. — Ile masz lat? — Siedemnaście — odparła wyzywająco; wiedziała, że jest takie prawo, które zabrania chodzić z dziewczyną, póki nie ma ona lat siedemnastu. — Ja też mam siedemnoście — rzekł Chłopiec i oczy, które nigdy nie były młode, z mrocznym lekceważeniem spojrzały w oczy, które ledwie zaczęły poznawać świat. — Umiesz tańczyć? — spytał. — Bardzo mało tańczyłam — odparła pokornie. — Nie szkodzi. Ja też nie przepadam za tańcami. — Nie spuszczał wzroku z kołyszących się wolno stworów o podwójnym grzbiecie. Przyjemność — pomyślał — i to ma być przyjemność. Poczuł się nagle rozpaczliwie samotny, wyobcowany. Właśnie zamieciono podłogę przed ostatnim występem tego wieczoru. Reflektor wyłowił z mroku kawałek podłogi, śpiewaka w smokingu, mikrofon na wysokiej, czarnej, ruchomej podstawie. Śpiewak obejmował go czule jak kobietę, kołysząc się lekko w prawo i w lewo, zalecał się doń, podczas gdy | głośnika pod galerią jego szept odbijał się chrypliwie po całej sali, jak głosząca zwycięstwo mowa dyktatora, jak podawane po długim cenzurowaniu wiadomości urzędowe. — To bierze, tak, to bierze — rzekł Chłopiec poddając się ogromnej sugestii zwielokrotnionego metalicznego głosu: .Muzyka mówi o naszej miłości, 0 naszej miłości śpiewa ptak, Trąbi o niej taksówka, 1 huczy o niej sówka I metro o niej dzwoni, I pszczółka na jabłoni Onaszej brzęczy miłości. Muzyka mówi o naszej miłości, I szumi o niej zachodni wiatr, I słowik śpiewa o niej,

| listonosza dzwonek, I ciężki młot parowy, I telefon biurowy, O naszej mówią miłości. Chłopiec gapił się w reflektor; muzyka, miłość, słowik, listonosz: słowa te były dlań poezją, jedną ręką pieścił w kieszeni buteleczkę z witriolem, drugą dotykał ręki Rose. Zniekształcony, syczący głos omiatał galerię; Chłopiec siedział spokojnie. To jego ostrzegano tym razem. Życie chwyciło buteleczkę z witriolem i groziło: zeszpecę, okaleczę. Przemawiało do niego muzyką, a kiedy protestował, zaklinał się, że on nigdy nie wpadnie, muzyka odpowiadała jego własnymi słowami: „Nie zawsze to od nas zależy. Różnie bywa na tym świecie”. O naszej miłości mruczy kot... Tłum stał na baczność w sześciu szeregach poza stolikami (nie dla wszystkich starczyło miejsca do tańca), zachowując śmiertelną ciszę, jak podczas hymnu narodowego w rocznicę zawieszenia broni, gdy król składa wieniec i gdy odsłaniają się wszystkie głowy, a wojsko kamienieje w bezruchu. To był ten rodzaj miłości, ten rodzaj muzyki, ten rodzaj prawdy, jakiej tak chętnie słucha tłum: Pole szumiące zbożem, Gangster z ogromnym nożem, O naszej mówią miłości! Pod chińskimi lampionami rozbrzmiewała muzyka i różowy reflektor oświetlał śpiewaka przyciskającego do krochmalonej koszuli mikrofon. — Czy ty się kiedy kochałaś? — spytał Chłopiec szorstko i wstydliwie. — Och, tak — odparła. Rose. — Ty byś się kochała! Smarkata jesteś. Ty nie wiesz, co ludzie robią — odpalił zjadliwie. Muzyka umilkła i w ciszy rozległ się jego głośny śmiech. — Niewiniątko! — Obracano się na krzesłach, by im się przyjrzeć; jakaś dziewczyna zachichotała. Chłopiec uszczypnął Rose w rękę. — Smarkata jesteś — powtórzył. Usiłował doprowadzić się do lekkiego iiwWlitn WflMïl&Si ? łMi|>r-■**&****&* ; ‘łjKJKJg Ï|* ’’.; *h4^X5 S,\^«ËM»Sni4 ■#*
kawałek różańca. — Jesteś katoliczką? — Tak — odpowiedziała. ;— I ja także — rzekł Chłopiec. Schwycił ją za ramię i wyciągnął na ciemną, dżdżystą ulicę. Podniósł kołnierz marynarki, a gdy błysnęło i rozległ się grzmot, zaczął biec. Biegli od drzwi do drzwi, aż znaleźli się z powrotem na promenadzie w jednej z pustych szklanych altanek. Mieli ją tylko dla siebie w tę duszną, burzliwą noc. — Byłem kiedyś w chórze — wyznał Chłopiec i nagle ochrypłym chłopięcym głosem zaczął cicho śpiewać; — Agnus Dei qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem. — W jego głosie ożył cały zaginiony świat: oświetlony krąg przy organach, zapach kadzidła i wypranych komży, muzyka. Muzyka — mniejsza z tym jaka muzyka — Agnus Dei, „Miło na ciebie patrzeć, miła", „O naszej miłości śpiewa ptak” czy też Credo in unum Deum. Wzruszała §o każda muzyka mówiąca o rzeczach, których nie rozumiał. — Czy chodzisz na mszę? — spytał. — Czasem — odpowiedziała Rose. — Po większej części nie mogę, bo nie miałabym kiedy się wyspać. — Mało mnie wzrusza, co robisz! — rzucił Chłopiec szorstko. — Ja nie chodzę na mszę! — Ale wierzysz, prawda? — spytała błagalnie. — Myślisz, że to jest prawda? — Jasne, że to prawda — powiedział Chłopiec. — Co innego mogłoby być? — ciągnął dalej pogardliwie. — Cóż, to jedyna rzecz z sensem. Ci bezbożnicy nic nie wiedzą. Jasne, że jest piekło. Ogień i wieczne potępienie. No i męki — dodał wpatrzony w ciemną kłębiącą się wodę, błyskawice i latarnie kołyszące się ponad czarnymi wiązaniami Pałacowego Mola. — I niebo jest także — dorziuciła z niepokojem Rose. Deszcz padał i padał bez końca. — Może i jest — rzekł Chłopiec. — Może i jest. Chłopiec szedł do swego pokoju po nagich stromych schodach. Przemókł do suchej nitki, spodnie lepiły się do chudych nóg. Poręcz chwiała się przy dotknięciu, a gdy otworzył drzwi, ujrzał całą kompanię siedzącą na jego łóżku z papierosami w zębach. Z wściekłością spytał: — No i kiedy naprawicie tę poręcz? Toż to niebezpiecznie. Jak nic ktoś zleci. Roleta była nie zasunięta, okno otwarte i ponad szarymi, aż do morza ciągnącymi się dachami przeleciała ositaitnia błyskawica. Chłopiec podszedł do łóżka i zmiótł na podłogę okruszyny z pasztecika, 'który jadł Cubitt. — Co to, zebranie? — spytał. — Mamy kram ze składkami, Pinkie — odparł Cubitt. — Dwóch nie przyszło: Brewer i Tate. Mówią, że jak Kite nie żyje... — A może by ich tak zajechać żyletką, Pinkie? —* zaproponował Dalio w. Spicer stał w oknie. Bez słowa wpatrywał się w płomienne otchłanie nieba. — Spicera pytaj o to — rzekł Chłopiec. — .Coś ciągle teraz myśli i myśli. — Odwrócili się ku Spicerowi. — Może by jakiś czas poczekać — rzekł Spicer. — Sami wiecie, że jak zabito Kite’a, to masę chłopaków zwiało. — No, no, gadaj dalej — powiedział Chłopiec — patrzcie, jaki z niego filozof. — Chyba jest w tej kompani wolność słowa, no nie? — A rzucił Spicer. — Tamci, co dali nogę, nie mogli zrozumieć, jak młodziak może prowadzić taki interes. Chłopiec obserwował go siedząc na łóżku, z rękami w wilgotnych kieszeniach. W pewnej chwili wstrząsnął nim dreszcz. — Zawsze byłem przeciwny morderstwu — ciągnął Spicer

i wszystko mi jedno, co kto o tym myśli. Co to dobrego zemsta? Tyle tylko, że przyjemność. — Tchórz, baba — powiedział Chłopiec. Spicer wyszedł na środek pokoju. — Słuchaj, Pinkie — przemówił '— bądźże rozsądny. Bądźcież rozsądni — zwrócił się do wszystkich. — W tym, co gada, jest trochę prawdy — wmieszał się nagle Cubitt. — Szczęśliwie wyszliśmy cało. Lepiej nie ściągać na siebie uwagi. Radzę dać tymczasem spokój tym dwóm. Chłopiec wstał. Do wilgotnego ubrania przylgnęło trochę okruchów. . — Gotów jesteś, Dallow? f— A bo co, Pinkie? — spytał Dallow szczerząc zęby jak wielkie przyjazne psisko. — Gdzie chcesz iść, Pinkie? — zainteresował się Spicer. — Do Brewera. — Zachowujesz się tak, jakbyśmy zabili Hale’a w zeszłym roku, aflie w zeszłym tygodniu. Musimy być ostrożni. — Wszystko skończone, koniec, kropka. Słyszeliście orzeczenie? „Zmarł śmiercią naturalną” — rzekł Chłopiec wyglądając oknem. Burza już przycichła. — Zapominasz o dziewczynie od Snowa. Mogą nas przez nią powiesić. —: Już ja ją mam na oku. Ona nic nie powie. — Żenisz się z nią, prawda? — spytał Cubitt. Dallow zaśmiał się. Chłopiec wyjął ręce z kieszeni — stawy mu zbielały od zaciskania. — Kto ci powiedział, że się z nią żenię? — Spicer — odparł Cubitt. — Słuchaj, Pinkie — Spicer odsunął się od Chłopca. — Powiedziałem tylko, że wtedy nic by nam od niej nie groziło. Żona nie może być świadkiem. — Nie muszę się żenić z byle smarkatą, żeby nic nam nie groziło. A co zrobimy, żebyś ty nie był niebezpieczny, Spicer? — Wysunął język i oblizał brzegi swych suchych, popękanych warg. — Jak da radę żyletką... — Żartowałem przecie — rzekł Cubitt — po co to brać zaraz tak poważnie. Nie znasz się na żartach, Pin kip. — Myślisz, że to śmieszne, co? — oburzył się Chłopiec.— Ja mam się żenić z byłe ścierką. Cha, cha, cha — rechotał. — Przynajmniej nauczę się czegoś nowego. Chodź no, Dallow. — Poczekaj do rana — radził Cubitt. — Poczekaj, póki nie przyjdzie reszta. — I tyś się spietrał, co? — Sam w to nie wierzysz, Pinkie. Ale grunt się nie śpieszyć. — Trzymasz ze mną, Dallow? — spytał Chłopiec. — Wiadomo, Pinkie. — No to idziemy — rzekł Chłopiec. Podszedł do umywalki i otworzył małe drzwiczki, za którymi stał nocnik. Z tyłu za nocnikiem wymacał malutkie ostrze. Podobne było do tych, którymi podgalają się kobiety, ale stępione wzdłuż jednego brzegu i zabezpieczone lepkim plastrem. Chłopiec wsunął je sobie pod paznokieć dużego palca — jedyny paznokieć nie obgryziony tuż przy skórze — i wciągnął rękawiczkę. — Za pół godziny będziemy tu z forsą — oświadczył. Po czym trzasnąwszy drzwiami pierwszy zbiegł po schodach. Tak zmókł, że aż pod skórą czuł teraz lodowate zimno. Wyprzedzając o krok Dallowa, wyszedł na nabrzeże. Skurcz wykrzywił mu twarz, po wąskich ramionach przebiegał dreszcz. — Pójdziemy do Brewera — rzucił przez ramię. — Damy mu nauczkę i uspokoi się. — Jak uważasz, Pinkie — odparł Dallow, człapiąc za nim. Deszcz ustał. Fala opadła i płytka woda daleko odsunęła się od plaży. Zegar wybił dwunastą. Nagle Dallow wybuchnął śmiechem.

— Co ciebie napadło? — Myślałem właśnie — odrzekł Dallow — że równy chłop z ciebie, choć taki młodziak. Kite wiedział, co robi, jak cię przyjmował. Walisz prosto do celu. — Masz rację — odparł Chłopiec, wpatrując się przed siebie; a twarz znów wykrzywił mu skurcz. Minęli „Cosmopoli- tan”: tu i tam na olbrzymim frontonie paliły się światła aż po wieżyczki, które bodły niebo ciężkie od chmur. U Snowa, gdy przechodzili obok, zgasło jedyne światło. Zawrócili kiu Old Steyne. Dom Brewera stał niedaleko linii tramwajowej na Lewes Road, prawie pod wiaduktem kolejowym. — Poszedł już spać — rzekł Dallow. Piknie'długo naciskał Ł dzwonek. Po obu stronach domu biegły niskie, na głucho zamknięte sklepiki. W pewnej chwili ulicą przejechał tramwaj z napisem „Zajezdnia”, bez pasażerów i z drzemiącym na ławce konduktorem; tramwaj kołysał się i dzwonił, dach jego lśnił od deszczu. Pinkie nie odrywał palca od dzwonka. — Co temu Spicerowi strzeliło do łba, że mam się żenić? — spytał. — E, myślał tylko, że to jej zamknie jadaczkę — odparł Dallow. — O nią to mnie głowa nie boli — burknął Chłopiec, naciskając dzwonek. 'Na schodach u góry zapaliło się światło, zaskrzypiało okno i głos jakiś spytał: ę— Kto tam? — To ja — odparł Chłopiec — Pinkie. — Czego chcesz? Czemu nie przyjdziesz rano? — Chcę z tobą pogadać, Brewer. — Nie mam nic takiego do gadania z tobą, Pinkie, z czym by nie można poczekać. — Otwórz no lepiej, Brewer. Chyba nie chcesz, żeby ci się tu zwaliła cała' banda? — Moja stara jest 'bardzo chora, Pinkie. Nie chcę mieć żadnych awantur. Teraz śpi. Trzy noce nie spała. — To ją obudzi — odparł Chłopiec z palcem na dzwonku. Wiaduktem przejechał z wolna pociąg towarowy, na Lewcs Road opadał dym. — Przestań, Pinkie. Otwieram. Pinkie czekał i drżał; dłoń w rękawiczce schował głęboko w wilgotną kieszeń. Wreszcie Brewer — korpulentny, niemłody mężczyzna — otworzył. Przy białej poplamionej piżamie brakowało dolnego guzika, poddarta na wydatnym brzuchu kurtka kołysała się ukazując głęboki pępek. — Wejdź, Pinkie — powiedział — ale po cichu. Niedobrze z moją starą. Głowę tracę z tego wszystkiego. — Toś dlatego nie zapłacił składki? — spytał Chłopiec. Z pogardą patrzył na ciasny przedpokój: skrzynka amunicyjna przerobiona na podstawkę do parasoli, zjedzony przez mole łeb jelenia z melonikiem wiszącym na jednym rogu i paprocie posadzone w stalowym hełmie. Kite powinien był wynaleźć im bogatszych facetów niż ten. Brewer niedawno jeszcze łapał amatorów totka w barze na rogu ulicy. Kanciarz. Nie ma nawet co próbować wyciągnąć z jego zakładów więcej niż dziesięć procent. — Wejdź tu i czuj się jak u siebie. Ciepło u nas. Jaki chło dny wieczór. — Brewer miał hałaśliwie wesoły sposób bycia, nawet w piżamie. Przypominał reklamę programu wyścigowego: „Stara firma. Możesz zaufać Billowi Brewer”. Zapalił piecyk gazowy, a potem stojącą lampę z czerwonym jedwabnym abażurem przybranym frędzlą. Światło odbiło się w posrebrzanym pudełku na herbatniki, w wiszącej na ścianie fotografii ślubnej. — A teraz po jednej whisky? — zaproponował gospodarz. — Wiesz, że nie piję — uciął Chłopiec. — Ale Ted się napije — powiedział Brewer.

— No, niech tam — odparł Dallow. Uśmiechnął się krzywo i dodał: — Na zdrowie! — Przyszliśmy po składkę, Brewer — oznajmił Chłopiec. Mężczyzna w białej piżamie wlał -sobie wody sodowej do szklanki. Odwrócony plecami do gości obserwował Chłopca w lustrze nad kredensem, póki nie zetknęły się ich oczy. — Cały czas, odkąd zafciukarió Ttite’a, żyć mi nie dają. — A więc? — spytał Chłopiec. — A więc powiedziałem sobie, że jak banda Kite’a nie może nawet obronić... — urwał nagle i zaczął •nasłuchiwać- — Czy to moja stara? ■— Z pokoju na górze Jdobieg&ł jakby odgłos kaszlu. — Obudziła się — stwierdził. — Muśżę zajrzeć do niej. — Tu zostaniesz — rzekł Chłopiec — i rozmówisz się z nami. — Ona chce, żebym ją obrócił na bok. — Pójdziesz, jak skończymy. „Kech, kech, kech” — zupełnie jak silnik, który na próżno próbuje ktoś puścić w ruch. — Zlitujcie się —. błagał z rozpaczą Brewer. — Toż ona nie wie, gdzie jestem. Za minutę będę z powrotem. — Nie musisz tu być dłużej niż minutę. rrf- odparł Chłopiec. — My chcemy tylko tego, co nam się słusznie należy. Dwadzieścia funtów. — Nie mam tyle w domu. Słowo daję, nie mam. — To bardzo źle dla ciebie. — Chłopiec z prawej ręki ściągnął powoli rękawiczkę. — Widzisz, Pinkie, wczoraj wypłaciłem wszystko Colłeo- niemu. — Co do licha ma z tym wspólnego Colleoni? Brewer Spiesznie, z rozpaczą mówił dalej, przysłuchując się dobiegającemu z góry kaszlowi. co — Zrozum, Pinkie. Nie mogę płacić wam obydwu. A gdybym nie zapłacił Colleoniemu, toby mnie pociął. — Czy on jest w Brighton? — Stanął w „Cosmopolitanie”. — A Tate? Tate także zapłacił Colleoniemu? — Ależ tak, Pinkie. Colleoni prowadzi interes na wielką skalę. „Na wielką skalę” — brzmiało to jak oskarżenie, jak przypomnienie mosiężnego łóżka u Billa, okruszyn na materacu. — Myślisz, że ze mną koniec? — spytał Chłopiec. — Posłuchaj mojej rady, Pinkie, przyłącz się do Colleo- niego. Chłopiec błyskawicznie zamachnął się i zbrojnym w ostrze paznokciem rozorał Brewerowi twarz. Cały policzek zalała krew. — Przestań, Pinkie, przestań! — krzyknął Brewer cofając się w stronę kredensu i przewracając pudełko z biszkoptami. — Uważaj! Uważaj, bo mam obrońcę. Dallow nalał sobie drugi raz whisky. — Popatrz na niego — rzekł Chłopiec. — On ma obrońcę. — Dallow dolał sobie wody sodowej. — Chcesz jeszcze? — spytał Chłopiec. — Teraz tom ci tylko pokazał, kto twój obrońca. — Nie mogę płacić wam obu, Pinkie. Na miłość Boską, nie ruszaj się. — Przyszliśmy po dwadzieścia funtów, Brewer. — Colleoni mnie zamorduje, Pinkie. — Nie masz co się bać. My cię obronimy. Z góry dobiegło: „kech, kech, kech”, a potem słaby okrzyk jakby śpiącego dziecka. — Woła mnie — powiedział Brewer. — Dwadzieścia funtów. — Nie trzymam tu pieniędzy. Pozwólże mi przynieść.

— Pójdziesz z nim, Dallow — rozkazał Chłopiec. — Ja tu poczekam — usiadł na stołowym krześle z rzeźbionym oparciem i zapatrzył się w zwykłą ulicę widoczną za oknem, w kosze do śmieci stojące wzdłuż chodnika, rozległy cień wiaduktu. Siedział w zupełnej ciszy, a z jego bezbarwnych, bardzo starych oczu nic nie można było wyczytać. Na wielką skalę. Colleoni zaczyna prowadzić interes na wielką skalę. Wie, że nikomu w szajce nie można ufać, z wyjątkiem chyba Dallowa. Ale mniejsza z tym. Jak się nikomu nie wierzy, to się nie robi błędów. Po chodniku, dokoła kosza na śmieci, ostrożnie sunął .kot. Skulił się, cofnął i w półmroku wlepił w Chłopca swe agatowe oczy. Chłopiec i kot wpatrzeni w siebie nie poruszyli się, póki nie wrócił Dallow. — Dostałem forsę, Pinkie — rzekł Dallow. Chłopiec odwrócił głowę i uśmiechnął się; nagle twarz mu zadrgała i dwukrotnie — raz po raz — gwałtownie 'kichnął. Kaszel na górze ucichł. — Nie zapomni on tej wizyty — powiedział Dallow. — Musisz napić się whisky, Pinkie — dodał z niepokojem — przeziębiłeś się. — Nic mi nie jest — odparł Chłopiec. Wstał. — Nie będziemy czekać, żeby się z nim pożegnać. Ruszył pierwszy, środkiem pustej ulicy między torami tramwajowymi. — Myślisz, Dallow, że ze mną koniec? — spytał nagle. — Z tobą? — zdziwił się tamten. — Skądże? Jeszcześ nawet nie zaczął. Chwilę szli w milczeniu. I tylko woda z rynien kapała na chodnik. Potem odezwał się Dallow: — Martwisz się z powodu Colleoniego? — Wcale się nie martwię. — Jesteś wart dziesięciu Colleonich! — zawołał .niespodzianie Dallow. — Wielka rzecz „Cosmopolitan!” — wykrzyknął i splunął. — Kitte myślał, że zarobi na automatach, ale okazało się, że nic z tego. Teraz Colleoni myśli, że wybrzeże wolne, i pcha się jeszcze dalej. — Powinien był nauczyć się od Hale’a. — Hale umarł naturalną śmiercią. — Powiedz to Spicerowi — zaśmiał się Dallow. Skręcili za rogiem przy „Royal Albion” i znów znaleźli się koło morza. Zaczynał się przypływ — spieniona fala, plusk i mrok. Chłopiec rozejrzał się nagle na boki, a potem popatrzył na Dallowa — mógł mu wierzyć: na brzydkiej twarzy ze złamanym nosem dostrzegł wyraz tryumfu, koleżeństwa i podziwu. Odczuł to, co odczuwa fizycznie słaby, ale sprytny uczniak, gdy zdobędzie ślepą wierność największego szkolnego osiłka. — Ty durniu — powiedział i uszczypnął Dallowa w rękę. Czuł, że go niemal lubi. U Billa wciąż się jeszcze paliło i w przedpokoju czekał Spicer. — Stało się coś? — spytał niespokojnie. Od bladej twarzy odcinały się plamy dokoła nosa i ust. — Co ty sobie myślisz? — odparł Chłopiec idąc na górę. — Przynieśliśmy forsę. Spicer poszedł za Chłopcem do jego pokoju. — Ledwoś wyszedł, ktoś do ciebie telefonował — Kto? — Dziewczyna, jakaś Rose. Chłopiec siadł na łóżku i zaczął zdejmować but. — Czego chciała? — Mówiła, że jak z tobą wyszła, to ktoś pytał się o nią.

Chłopiec siedział ,i milczał, trzymając but w ręku. — Pinkie — wyjąkał Spicer — czy to była ta dziewczyna? Ta od Snowa? — No jasne. — To ja z nią rozmawiałem. — Czy ona zna twój głos? — A bo ja wiem, Pinkie. — Kto się o nią pytał? — Ona nie wie. Kazała ci powtórzyć, boś ty tak chciał. A jeżeli policja wpadła na ten ślad? — Nie są aż tacy cwani — odparł Pinkie. — Może to ktoś od Colleoniego myszkuje za ich kumplem Fredem. — Zdjął drugi but. — Nie masz czego trząść portkami, Spicer. — To była kobieta, Pinkie. — Ani myślę się przejmować, Fred zmarł śmiercią naturalną. Takie jest orzeczenie. Możesz o tym zapomnieć. Są inne sprawy, o których trzeba myśleć teraz — postawił buty pod łóżkiem, jeden przy drugim, zdjął marynarkę, powiesił ją na gałce poręczy, ściągnął spodnie i położył się na łóżku .w koszuli i kalesonach. — Ja tak myślę, Spicer — powiedział — że ty musisz sobie odpocząć. Wzięło cię. Nie chciałbym, żeby cię kto widział w takim stanie. — Zamknął oczy.— Jedź sobie, Spicer, i przestań się przejmować. — Jeżeli ta dziewczyna dowie się, kto zostawił kartę... — Nigdy się nie dowie. Zgaś lampę i idź już. Żarówka w pokoju zgasła, ale za oknem niby lampa dalej świecił księżyc, ślizgał się po dachach, rozścielał po wzgórzach cienie chmur, oświetlał białe puste trybuny na placu wyścigowym, upodabniając je do monolitów w Stonehenge, i lśnił ponad falami, które pędząc z Boulogne rozbijały się o słupy Pałacowego Mola, oświetlił umywalkę, otwarte drzwiczki, za którymi stał nocnik, i gałki mosiężne w nogach łóżka. ¿W* «1¿w f jM V \V‘VV»v’> «'N |V fj Chłopiec leżał. W filiżance stojącej na umywalce stygła kawa, łóżko pełne było okruszyn z ciasta. Chłopiec polizał atramentowy ołówek, plamiąc sobie kąciki ust. Pisał: „Powołując się na nasz poprzedni list” i kończył: „P. Brown, sekretarz Ochrony Bukmacherów...” Na umywalce leżała splamiona kawą koperta, zaadresowana: „W. Pan J. Tate”. Skończywszy pisać, Chłopiec położył głowę na poduszce i zamknął oczy. Od razu zasnął: było to jak zamknięcie przesłony, jak czasu naświetlania. Spał bez snów. Sen jego był funkcjonalny. Natychmiast zbudził się, gdy Dallow otworzył drzwi. — Czego chcesz? — spytał leżąc bez ruchu, całkowicie ubrany wśród okruchów ciasta. — Jest list do ciebie, Pinkie. Judy przyniosła z dołu. Chłopiec wziął list. — Jaki elegancki. Powąchaj tylko — powiedział Dallow. Chłopiec podniósł do nosa liliową kopertę. Pachniała jak odwaniające pigułki. — Nie możesz trzymać z daleka tej suki? Gdyby Bill się dowiedział... — Kto napisał taki elegancki list, Pinkie? — Colleoni. Chce, żebym przyszedł do „Cosmopolitanu” pogadać z nim. — Do „Cosmopolitanu”? — powtórzył z odrazą Dallow. — Nie pójdziesz, co? — Naturalnie, że pójdę. — To nie jest miejsce, gdzie byś się czuł dobrze. — Eleganckie — rzekł Chłopiec — jak jego papier listowy. Kosztuje mnóstwo pieniędzy.

On myśli, że się przestraszę. — Może lepiej dać spokój Tate’owi? — Odnieś tę marynarkę na dół, do Billa. Powiedz, niech ją raz dwa przeprasuje na mokro. I wyczyść trochę te buty — wypchnął je nogą spod łóżka i usiadł. — Myśli, że będzie się z nas śmiał. — Mógł przejrzeć się w lustrze nad umywalką, ale wzrok jego szybko uciekł od nieciekawego dlań widoku gładkiej, nigdy jeszcze nie golonej twarzy, miękkich włosów i starych oczu. Zbyt był dumny, żeby przejmować się własną powierzchownością. Toteż gdy później w bezlitosnym świetle wielkiego hallu Bi czekał na Colleoniego, wcale nie był speszony. Co chwila wchodzili młodzi ludzie w obszernych sportowych płaszczach, w towarzystwie małych, dyskretnie podmalowanych istot, które przy dotknięciu wydawały taki dźwięk, jaki wydaje cenne szkło, a przecież sprawiały wrażenie tak twardych i tak wytrzymałych jak cyna. Na nikogo nie patrząc pędzili przez hall — tak jak przedtem wyścigowymi samochodami pędzili przez Brighton Road — po to, by zasiąść w końcu na wysokich stołkach Amerykańskiego Baru. Tęga kobieta w białych lisach wyszła z windy i przyjrzała się Chłopcu. Potem wróciła do windy, która ciężko ruszyła w górę. Siedząca na kanapie Żydóweczka prychnęła na niego jak dziewczyna spod latarni i zaczęła rozmawiać o nim z inną Żydóweczką. Z Gabinetu Ludwik XVI szedł na paluszkach poprzez ogromny puszysty dywan pan Colleoni. Był to niski Żyd ze zgrabnym krągłym brzuszkiem, w popielatej dwurzędowej kamizelce, w wypolerowanych jak lustro bucikach. Oczy mu błyszczały jak paciorki. Włosy miał rzadkie i szpakowate. Zobaczywszy go Żydóweczki na kanapie przerwały rozmowę i skupiły na nim uwagę. Bezszelestnym ruchom Colleoniego towarzyszył tylko cichuteńki brzęk. — Pan się chciał ze mną zobaczyć? — spytał. ' — Nie, to pan się chciał ze mną zobaczyć — odparł Chłopiec. — Dostałem od pana list. — Ach, tak — bąknął Colleoni czyniąc gest lekkiego zdziwienia — czy mam przyjemność z panem Brown? Oczekiwałem kogoś znacznie starszego — dodał tonem wyjaśnienia. — Pan się chciał widzieć ze mną. Małe, do paciorków podobne oczy ogarnęły Chłopca spojrzeniem: świeżo wyprasowane ubranie, wąskie ramiona, tanie czarne buty. — Myślałem, że pan Kite... — Kite nie żyje — odparł Chłopiec. — Pan wie o tym. — Nie wiedziałem — rzekł Colleoni. — To oczywiście zmienia sytuację. — Zamiast z nim może pan mówić ze mną •— oświadczył Chłopiec. — Myślę, że to nie jest konieczne. — Colleoni uśmiechnął się. — Raczej jest — powiedział Chłopiec. Z Amerykańskiego Baru dobiegły odgłosy śmiechu i chrzęst lodu. Z Gabinetu Ludwik XVI wyszedł chłopak hotelowy wołając: — Sir Joseph Montagu, sir Joseph Montagu — i zniknął w Budu arze Pompadour. W wysokiej temperaturze „Cosmopolitanu” z wolna parowała wilgotna plama ponad kieszonką na piersi Chłopca, w miejscu, którego Bill nie dosuszył żelazkiem. Colłeoni poklepał parę razy Chłopca po ramieniu. — Proszę ze mną — przemówił. I ruszył przodem na paluszkach, w swoich lśniących butach, mijając po drodze kanapę z szepczącymi Żydóweczkami i stolik, przy którym jakiś mężczyzna mówił właśnie: — Powiedziałem mu, że mogę najwyżej dać dziesięć tysięcy. — Zwracał się do starszego jegomościa, który z zamkniętymi oczami siedział nad filiżanką stygnącej herbaty. Colleoni obejrzał się przez ramię i ściszonym głosem powiedział: — Obsługa tu już nie jest taka, jak była kiedyś.

Zajrzał do Gabinetu Ludwik XVI. Pani w liliowej sukni i pretensjonalnym diademie pisała list pośród mnóstwa chaotycznie porozstawianych chińskich bibelotów. Colleoni cofnął się. — Pójdziemy tam, gdzie będziemy mogli spokojnie porozmawiać — powiedział i i powrotem ruszył na paluszkach przez hall. Starszy pan otworzył oczy i palcem sprawdził temperaturę herbaty. Colleoni szedł przed Chłopcem prowadząc go do windy Obudowanej pozłacaną kratą. — Numer piętnasty — rzucił. Jak na skrzydłach unieśli się w górę, w krainę spokoju. — Cygarko? — spytał Colleoni. — Nie palę — rzekł Chłopiec. Z dołu, z Amerykańskiego Baru, doleciał do nich ostatni wesoły okrzyk, ostatnia sylaba „gu” wymówiona przez wracającego z Buduaru Pompadour hotelowego boya, po czym drzwiczki rozsunęły się i po chwili obaj znaleźli się w korytarzu wyścielonym grubymi dywanami, które głuszyły wszelkie dźwięki. Colleoni przystanął i zapalił cygaro. — Czy mogę zobaczyć tę zapalniczkę? — spytał Chłopiec. W ukrytym, lecz przenikliwym świetle elektrycznym małe bystre oczka Colleoniego patrzyły bez wyrazu. Podał zapalniczkę. Chłopiec obrócił ją i obejrzał próbę. — Prawdziwe złoto — stwierdził. — Lubię rzeczy solidne — rzekł Colleoni otwierając drzwi. — Proszę usiąść. Kanapa i fotele, kryte wspaniałym czerwonym pluszem, zdobne w haftowane złotem i srebrem wieńce stały naprzeciw okien wychodzących na morze. — Czego pan się napije? — W ogóle nie piję — odparł Chłopiec. — Teraz proszę powiedzieć, kto pana przysłał? — spytał Cołleoni. — Nikt mnie nie przysłał. — To znaczy, kto kieruje waszą szajką, jeżeli Kite nie żyje? — Ja — odparł Chłopiec. Colleoni uprzejmie powstrzymał się od śmiechu, uderzając leciutko złotą zapalniczką o paznokieć dużego palca. — Co się stało z Kite’em? — Pan wie, jak to było — odparł Chłopiec. Gapił się na napoleońskie wieńce, na srebrne hafty. — Kto jak kto, ale chyba pan nie jest ciekaw szczegółów. To by się nie zdarzyło, gdybyśmy sobie nie weszli w drogę. Jeden dziennikarz też nam chciał bruździć. — Co za dziennikarz? — Powinien pan przeczytać, co pisali o śledztwie — odparł Chłopiec patrząc przez okno na blade sklepienie nieba i kilka rozwiewających się lekkich obłoczków. Colleoni spojrzał na koniec swego cygara; zebrało się już na pół cala popiołu; rozsiadł się wygodnie w fotelu i z ukontentowaniem skrzyżował krótkie, tłuste uda. — Nic nie mówię, kiedy chodzi o Kite’a — ciągnął Chłopiec — ten za dużo namącił. — Chce pan powiedzieć — spytał Colleoni — że pana nie interesują automaty? — Chcę powiedzieć, że niezdrowo jest za dużo mącić — odparł Chłopiec i w tym momencie poczuł zapach piżma, bijący od Colleoniego. — I że to pan potrzebowałby obrony — dodał. — Mam do obrony wszystko, czego mi potrzeba — odpowiedział Colleoni. Zamknął oczy; był bezpieczny, osłaniał go olbrzymi, luksusowy hotel, czuł się w nim jak w domu. Chłopiec siedział na brzeżku krzesła: nie uważał za stosowne pobłażać sobie podczas załatwiania interesów. To on sprawiał w tym pokoju wrażenie obcego, nie Colleoni. — Na próżno tracisz czas, moje dziecko — rzekł Colleoni.— Nie możesz mi niczym

zaszkodzić. Jeżeli zaś chce pan roboty, to proszę do mnie — dorzucił śmiejąc się łagodnie. — Lubię popierać. Sądzę, że mógłbym znaleźć coś dla pana. Świat potrzebuje młodych, energicznych ludzi — Ręka z cygarem zakreśliła szeroki łuk, oznaczający świat, o jakim myślał Collooni: moc małych elektrycznych zegarów idących podług Greenwich, rząd elektrycznych guzików na biurku, obszerny lokal na pierwszym piętrze, 'uporządkowane rachunki, sprawozdania własnych agentów, srebra, kryształy. — Zobaczę się z panem na wyścigach — powiedział Chłopiec. — Wątpię — odparł Colleoni. — Nie byłem na wyścigach konnych... niech no sobie przypomnę... chyba ze dwadzieścia lat. — Obracając w palcach złotą zapalniczkę dawał do zrozumienia, że nie ma takiego punktu, w którym zetknęłyby się ich światy; week-end w „Cosmopolitanie”, przenośny dyktafon przy biurku nie miały nic wspólnego ze śmiercią Kite’a, chlaśniętego brzytwą na peronie dworca, ze wzniesioną do góry brudną ręką, dającą z trybuny znaki bukmacherowi, z upałem i kurzem wzbijającym się ponad ogrodzeniem, gdzie wejście kosztuje pół korony, z zapachem butelkowanego piwa. — Jestem człowiekiem interesu — wyjaśnił łagodnie Colleoni. — Nie potrzebuję oglądać wyścigów. I nic mnie nie obchodzi, co pan zrobi moim ludziom. Dwóch mam teraz w szpitalu. To bez znaczenia. Otoczeni są najlepszą opieką. Kwiaty, winogrona... stać mnie na to. Nie potrzebuję się martwić. Jestem człowiekiem interesu — ciągnął swobodnie i z humorem. — Podobasz mi się pan. Jest pan obiecującym młodzieńcem. Dlatego mówię do pana jak ojciec. Nie uda się panu wykończyć interesu takiego jak mój. — Ale pana mogę wykończyć — odparł Chłopiec. — Nie da rady. Nie wykombinowałby pan żadnego alibi. Pańscy świadkowie, kochasiu, baliby się. — Podobne do paciorków oczy zaczęły mrugać, gdy ukośny promień słońca załamawszy się w wazonie z kwiatami padł na puszysty dywan. — Napoleon III mieszkał kilkakrotnie w tym pokoju — powiedział Colleoni. — I Eugenia. — Co za Eugenia? — Och — zawahał się Colleoni — jedna z tych zagranicznych dziwek. — Zerwał kwiatek i wetknął do butonierki, a w czarnych okrągłych jak guziki oczach przemknął jakby błysk pożądania. — Pójdę już — rzekł Chłopiec. Wstał i skierował się ku drzwiom. — Pan mnie rozumie, prawda? — spytał Colleoni nie ruszając się z miejsca. Rękę z cygarem trzymał tak nieruchomo, że na cygarze utworzył się długi słupek popiołu. — Brewer mi się poskatżył. Proszę tego więcej nie robić. I Tate... nie wolno próbować i nim sztuczek — na starej semickiej twarzy nie znać było innych wzruszeń prócz odrobiny rozbawienia i odrobiny przyjaźni; ale nagle, gdy tak siedział w bogatym wiktoriańskim pokoju, ze złotą zapalniczką w kieszeni i pudełkiem cygar na kolanach, zmienił się jakby w pana całego świata, całego widzialnego świata, a więc automatycznych kas, policjantów, prostytutek, parlamentu i praw mówiących: „to jest dobre, a to jest złe”. — Dobrze rozumiem — odparł Chłopiec. — Pan myśli, że nasza banda jest za mała dla pana. — Zatrudniam 'bardzo wielu ludzi — rzekł Colleoni. Chłopiec zamknął drzwi. Gdy schodził, rozwiązane sznurowadło uderzało go leciutko po nodze: w ogromnym, niemal pustym hallu młodzieniec w pumpach czekał na dziewczynę. Do Colleoniego należał cały widzialny świat. Miejsce, które na marynarce Chłopca ominęło żelazko, było jeszcze nieco wilgotne. Ktoś dotknął ramienia Chłopca. Rozejrzał się i poznał jegomościa w meloniku. Zaczął mieć się na baczności. Skinął głową. — Dzień dobry. — U Billa powiedziano mi — rzekł tamten — że masz przyjść tutaj.

W Chłopcu na chwilę zamarło serce: po raz pierwszy pomyślał, że prawo mogłoby go powiesić, wrzucić do jamy, zasypać wymieszaną z wapnem ziemią, położyć kres wielkiej przyszłości. — Pan ma interes do mnie? — Tak. Chłopiec pomyślał: Rose, tamta dziwka, ktoś, kto się o mnie pytał. Pamięć błyskawicą pomknęła wstecz: przypomniał sobie, jak Rose go przyłapała, gdy z ręką pod obrusem szukał czegoś. Uśmiechnął się posępnie i powiedział: — No cóż, dobre i to, że nie przysłali po mnie „wysokiego trybunału”. — Pójdziesz do komisariatu? — A co, jest nakaz aresztowania? — Nie, tylko Brewer skarżył się, żeś go zajechał żyletką, ładnąś mu szramę zrobił. — Brewer? — zaczął śmiać się Chłopiec. — Skarżył się? Ja bym go nawet nie dotknął. — Pójdziesz pogadać z inspektorem? — Pójdę, czemu nie? Wyszli na promenadę. Na ich widok fotograf uliczny uniósł zasłonę aparatu. Chłopiec mijając go zakrył ręką twarz. — Powinniście zabronić robienia takich zdjęć — powiedział. — Pięknie by to było, jakby tak na molo wystawili zdjęcie, na którym my dwaj maszerujemy do komisariatu. — Dzięki tym zdjęciom schwytano kiedyś w Londynie mordercę. — Czytałem o tym — odparł Chłopiec i zamilkł. To robota Colleoniego, pomyślał, chce pokazać, co umie, namówił do tego Brewera. — Mówią, że jego żona jest ciężko chora — .powiedział cicho detektyw. — Czyżby? — zdziwił się Chłopiec. — Nie wiedziałem. — Masz już gotowe alibi, co? — Jakim cudem! Skąd mam wiedzieć, kiedy zdaniem Brewera go pociąłem. Nie mogę mieć alibi na każdą minutę przez cały dzień. — Sprytny z ciebie szczeniak — rzekł detektyw — ale o tę sprawę nie potrzebujesz się denerwować. Inspektor chce z tobą pogadać po przyjaźni. To wszystko. Detektyw przeprowadził Chłopca przez izbę przesłuchań. Za biurkiem siedział osobnik ze zmęczoną, przedwcześnie postarzałą twarzą. — Siadaj, Brown — mruknął. Otworzył paczkę z papierosami i podsunął je Chłopcu. — Nie palę — bąknął Chłopiec. Usiadł i jął bacznie obserwować inspektora. — Macie zamiar mnie oskarżyć? — Nie, nie wniesiono żadnego oskarżenia — odparł inspektor. — Brewer dobrze to przemyślał — zrobił pauzę. Sprawiał wrażenie więcej zmęczonego niż zwykle. — Chciałbym raz przynajmniej szczerze porozmawiać — powiedział. — Wiemy o każdym z was więcej, niż wam się zdaje. Nie chcę się wtrącać między ciebie i Brewera. Mam ważniejsze sprawy na głowie niż wasze kłótnie. A wiesz równie dobrze jak ja, że Brewer nie przyszedłby tu się skarżyć, gdyby nie był do tego zmuszony. — Pan jest bardzo pomysłowy. — Namówił go ktoś, kto nie boi się waszej bandy. — Niewiele da się ukryć przed policją — powiedział Chłopiec krzywiąc się kpiąco. — W przyszłym tygodniu zaczynają się wyścigi i nie życzę sobie, żebyście mi tu urządzali taką wojnę. Tnijcie się między sobą, ile wlezie, róbcie to jednak cicho, nic mnie wasze podłe skóry nie obchodzą, ale jak dwie bandy zaczną się wodzić za łby, może oberwać ktoś, z kim trzeba się liczyć. — To znaczy kto? — spytał Chłopiec. — To znaczy przyzwoici, niewinni ludzie. Biedni ludzie, którzy tu przyjechali, żeby

postawić szylinga w totalizatorze. Urzędnicy, posługaczki, marynarze. Ludzie, którzy za skarby świata nie chcieliby rozmawiać ani z panem, ani z Colleonim. — O co panu chodzi? — spytał Chłopiec. — O to, żeś nie dorósł, Brown, do swojej roboty. Nie dasz rady Colleoniemu. Jeżeli zaczniecie się tłuc, to spadnę wam obu na łeb jak tona cegieł, ale to Colleoni będzie miał alibi. A tobie nikt nie sfałszuje alibi przeciw niemu. Posłuchaj mojej rady: wynieś się z Brighton. — Pięknie, nie ma co — rzekł Chłopiec — policaj pracujący dla Colleoniego. — To prywatna i nieoficjalna rozmowa — rzekł inspektor — raz chcę pogadać z tobą jak człowiek z człowiekiem. Nie dbam o to, czy ty lub Colleoni zostaniecie porznięci, ale nie chciałbym dopuścić, by poraniono niewinnych ludzi. — Myśli pan, że ze mną koniec? — spytał Chłopiec. Zmusił się do uśmiechu oglądając ściany oblepione ogłoszeniami. Zezwolenie na psy. Zezwolenie na broń. Znalezienie topielca. Rzuciła mu się w oczy spoglądająca ze ściany blada twarz nieboszczyka. Rozczochrane włosy. Blizna koło ust. — Myśli pan, że Colleoni lepiej ode mnie utrzyma spokój? — Udało mu się przeczytać słowa: niklowy zegarek, kamizelka i spodnie z popielatego sukna, koszula niebieska w paski, kalesony „Aertex". — No i co? — To cenna rada — rzekł Chłopiec nachylając się z uśmiechem nad polerowanym biurkiem, pudełkiem playersów i kryształowym przyciskiem. — Muszę to przemyśleć. Za młody jestem, by się wycofać. — Za młody jesteś, żeby kierować bandą; takie jest moje zdanie. — A więc Brewer nie wnosi oskarżenia? — Nie. Ale i nie boi się, dopiero co mu to wybiłem z głowy. Chciałem tylko z tobą porozmawiać. — Dobra — rzekł Chłopiec wstając — może zobaczę się z panem, a może nie. Znów się uśmiechnął przechodząc przez izbę przesłuchań, ale na obu policzkach wystąpiły jaskrawe plamy wypieków. Uśmiechał się i tłamsił to w sobie, czuł jednak, że w żyłach ni u płynie trucizna. Spotkała go zniewaga. Ale już on pokaże Światu. Myślą, że skoro ma tylko siedemnaście lat... wzruszył pogardliwie wąskimi ramionami: przecież zabił już człowieka, ci, którzy siebie uważają za takich spryciarzy, tajniacy, nie są na tyle sprytni, by to wykryć. Otaczał go groźny cień własnej sławy: piekło położyło na nim rękę już w dzieciństwie. Gotów był do dalszych morderstw. CZĘŚĆ TRZECIA kł*KjEnJ!ll IDA ARNOLD usiadła na pensjonatowym łóżku. Przez chwilę nie wiedziała, gdzie jest. Po nocnej bumblerce u Sherry’ego bolała ją głowa. Mętnym spojrzeniem ogarnęła stojący na podłodze ciężki dziban, miednicę z szarawą wodą, w której umyła się powierzchownie, tapetę w jaskrawe róże, czyjeś ślubne zdjęcie. Z wolna przypominała sobie wszystko: oto Phil Corkery stoi drżący przed frontowymi drzwiami, oto niezdarnie całuje ją w usta i — jakby niczego więcej nie ' mógł się spodziewać — odchodzi chwiejnie brzegiem ogarniętego odpływem morza. Rozejrzała się po pokoju. W świetle poranka nie wyglądał tak dobrze, jak wtedy gdy go wynajęła, ale był przytulny. Pomyślała z zadowoleniem: Właśnie to, co lubię. Słońce świeciło. Brighton stało w całej swojej krasie. Korytarzyk przed pokojem zaniesiony był piaskiem, schodząc cały czas czuła go pod ibutami. W hallu zobaczyła wiadro, dwie łopaty i długie warkocze wodorostów wiszące przy drzwiach zamiast ¡barometru. Wszędzie dokoła stała moc plażowych pantofli, a z jadalni dochodził kłótliwy głosik dziecinny, powitarzający w kółko: — Ja nie chcę się bawić w piasku. Ja chcę ido kina. Ja nie chcę się bawić w piasku.

O pierwszej Ida spotka się u Snowa z Philem Corkery. Przedtem ma jeszcze kilka spraw do załatwienia. Musi zacząć oszczędzać, nie iwyrzucać za dużo na szaleństwa. Zycie w Brighton nie jest zbyt tanie, a Ida nie ma zamiaru brać pieniędzy od Phila, ma swój honor i swój własny kodeks postępowania. Jeśli brała kiedy pieniądze, to dawała coś w zamian. Black Boy — oto była odpowiedź. Musi dowiedzieć się wszystkiego o koniu, nim zmniejszy się cota *. Ruszyła tedy Ś&C MW m w "ę . . Wi ¿i. ■ fERSlfi w stronę Kemp Town, do jedynego bukmachera, jakiego znała: starego Jima Tate, „Zacnego Jima” prowadzącego swój interes na miejscach półkoronowych. Na widok Idy wchodzącej do jego biura Tate wielkim głosem ryknął: — Kogo widzę? Ida! Proszę siadać, pani Turner. — (Pomylił jej nazwisko). Przysunął gościowi pudełko gold fla- ke’ów. — Proszę tyl :ko powąchać te papierosiki. — Tate był rozmiarów, doprawdy, niezwykłych. Głos jego grzmiał zawsze donośnie i ochryple; po dwudziestu latach wyścigowych torów nie mogło być inaczej. Aby uwierzyć, że jest 'kwitnącym okazem zdrowia, za jaki pragnął uchodzić, należałoby go oglądać przez odwróconą lornetkę. Z bliska widziało się grube niebieskie żyły po lewej stronie jego czoła i pajęczynę czerwonych żyłek na gałkach ocznych. — A więc, pani Turner... Ido, na co pani ma ochotę? — Na Black Boya — odparła. — Na Black Boya — powtórzył. — Ten idzie według coty dziesięć za jeden. — Dwanaście za jeden. — Cota się zmniejszyła. W tym tygodniu postawiono na Black Boya cały pakiet. Nawet dziesięć za jeden nie dałby pani nikt oprócz pani starego przyjaciela. — Dobra — rzekła Ida. — Niechże pan postawi dla mnie dwadzieścia pięć funtów. A poza tym nie nazywam się Turner, tylko Arnold. — Dwadzieścia pięć funciaków. To gruby zakład dla pani. — Poślinił kciuk i zaczął przeliczać banknoty. W połowie jednak przerwał i nagle zastygł bez ruchu za biurkiem niby wielka ropucha. Nasłuchiwał. Przez otwarte okno wlewała się fala różnorodnych dźwięków: tupot kroków na chodniku, zgiełk głosów, daleka muzyka, bicie dzwonów, bezustanny szept Kanału. Jim Tate siedział wciąż nieruchomo, z połową banknotów w ręku. Jakby go dręczył niepokój. Gdy rozległ się telefon, Tate parę chwil jeszcze trwał w tej samej pozie, wlepiając w Idę przekrwione oczy. Wreszcie podniósł słuchawkę. — Halo, halo, tutaj Jim Tate. — Był to telefon starego typu. Tate przycisnął mocno do ucha słuchawkę i siedział dalej bez ruchu, podczas gdy w aparacie niski głos brzęczał jak pszczoła. Trzymając jedną ręką słuchawkę przy uchu, drugą ręką zgarnął Tate banknoty i napisał pokwitowanie. — Tak jest, panie Colleoni. Zrobię to, panie Colleoni — powiedział ochryple i zawiesił słuchawkę. — Pan napisał Black Dog — rzekła Ida. Spojrzał na nią. Przez dobrą chwilę nie mógł zrozumieć, 0 co chodzi. — Black Dog — powtórzył, a potem zaśmiał się chrypliwie 1 głucho. — O czymże ja myślałem? Rzeczywiście: Black Dog. — Według sennika czarny pies oznacza kłopoty — zauważyła Ida. — No tak — prychnął z nieprzekonywającą wesołością. — Każdy z nas ma swoje kłopoty. Znowu zadzwonił telefon. Jim Tate spojrzał na aparat tak, jakby ten mógł go ukąsić.

— Pan jest zajęty — rzekła Ida — to ja się już pożegnam. Na ulicy rozejrzała się w obie strony próbując odnaleźć powód nie,pokoju Jima Tate, lecz nie dostrzegła nic godnego uwagi. Pogoda była piękna, panował wielki ruch. Brighton zajęte było własnymi sprawami. Weszła do baru i 'kazała sobie podać kieliszek porto. Ciężkie wino przyjemnie spływało do żołądka, słodkie i ciepłe. Wypiła jeszcze jeden. — Kto to jest Colleoni? — spytała barmana. — Pani nie wie, kto jest Colleoni? — Przed chwilą usłyszałam o nim po raz pierwszy. Barman odparł: — On jest teraz zamiast Kite’a. — A kto to jest Kite? — Kto to 'był Kite? Czy pani nie słyszała, jak go wykończyli na St. Pancras? — Nie. — Nie myślę, żeby mieli zamiar to zrobić — ciągnął barman. — Chcieli go tylko pokrajać, ale jedna żyletka im się omsknęła. — Napij się pan ze mną. — Dziękuję. Tylko że ja piję dżin. — No, to na zdróweczko. — Na zdróweczko. — Nigdy o tym wszystkim nie słyszałam — powiedziała Ida. Spojrzała przez jego ramię na zegar. Do pierwszej nie ma co robić, można wypić jeszcze jednego i przez ten czas poplotkować. — Niech mi pan da jeszcze porto. Kiedy to wszystko się stało? — Och, przed Zielonymi świątkami. — Słowa „Zielone Świątki” zawsze teraz przyciągały jej uwagę, oznaczały tyle różnych rzeczy: brudny banknot dziesięcioszylingowy, białe schody wiodące do toalety, Tragedię, Tragedię, przez duże T. — A co z kumplami Kite’a? — spytała. — Teraz, jak Kite nie żyje, to mowy nie ma, żeby im coś się udało. Banda jest bez przywódcy. Na razie kręcą się w kółko za siedemnastoletnim szczeniakiem. Ale co taki szczeniak może zrobić Colleoniemu? — przechylił się przez ladę i szepnął: — Zeszłego wieczora -pociął Brewera. — Kto? Colleoni? — Nie, ten szczeniak. — Nie wiem, kto to Brewer. Ale coś mi się widzi, że zaczyna tu być wesoło — rzekła Ida. — Niech pani poczeka, aż się rozpoczną wyścigi — odparł barman — wtedy się zacznie zabawa na całego. Colleoni chce sam wszystko zagarnąć. O, niech pani prędko spojrzy tam przez okno, to go pani zobaczy. Ida podeszła do okna i rozejrzała się: znów zobaczyła tylko takie Brighton jak zawsze. Zresztą owego dnia, gdy zginął Fred, nie widziała również nic niezwykłego. Dwie dziewczyny w plażowych piżamach idą pod rękę, autobusy jadą w stronę Rottingdean, gazeciarz, kobieta z koszem na zakupy, wyrostek w wytartym ubraniu, statek wycieczkowy odbija od mola, które długie, świetliste i przezroczyste pławi się w słońcu niczym krewetka. — Nikogo nie widzę — oznajmiła. — Bo już przeszedł. — Kto? Colleoni? — Nie, ten chłopak. — E... chłopak. — Wróciła do baru i wychyliła swój kieliszek. — Założę się z panią, że ten to ma dużo kłopotów. — Taki dzieciak nie powinien mieszać się do nie swoich spraw — oznajmiła Ida. — Już ja

bym mu to wybiła z głowy, gdyby był mój. Tymi słowy chciała sprawę zakończyć i zwrócić uwagę w inną stronę i już, już myśl jej jęła obracać się jak ramię żurawia dokoła swej osi, gdy nagle przypomniała sobie twarz, którą widziała w .barze, ponad ramieniem Freda, brzęk tłu czonego szkła, słowa: „Ten pan zapłaci”. Pamięć miała doprawdy bajeczną. — Czy pan kiedy spotkał Kolley Kibbera? — spytała. — Nie, nie miałem tego szczęścia — odparł barman. — Wydaje się dziwne, że tak umarł. Pewno sporo gadano na ten temat. — Nic o tym nie słyszałem. On nie był z Brighton. Nikt go tu u nas nie znał. To był obcy. „Obcy.” Słowo to było dla niej pustym dźwiękiem. Nie istniało bowiem na świecie takie miejsce, w 'którym czułaby się obco. Poruszyła 'kieliszkiem nadając pływającym w nim mętom taniego wina ruch obrotowy i nie zwracając się specjalnie do nikogo rzuciła w przestrzeń: — Życie jest piękne. — Wszystko na świecie było jej bliskie: reklamami pokryte lustro za plecami barmana błyskało ku niej jej własnym odbiciem, promenadą w stronę plaży szły 'rozchichotane dziewczęta, na statku, odpływającym do Boulogne, dźwięczał gong — tak, życie jest piękne. Obcy był jej tylko ów mrok, w którym .kroczył Chłopiec idąc od Billa i wracając do Billa. Nie miała litości dla czegoś, czego nie mogła zrozumieć. — Muszę już iść — rzekła wreszcie. Nie było jeszcze pierwszej, ale nasuwaj się jej pytania, które chciała zadać, nim nadejdzie Phil Corkery. Pierwszej | brzegu kelnerki, jaka jej się nawinęła na oczy, spytała: — Czy pani jest tą szczęściarą? — Nie rozumiem, o co pani chodzi — chłodno odparła zapytana. — Mam na myśli tę, która znalazła bon premiowy Kolley Kibbera. — Och, to tamta — odrzekła pogardliwie kelnerka, pokazując spiczastym, upudrowanym podbródkiem. Ida przesiadła się do innego stolika. — Czekam na kogoś. Ale tymczasem chciałabym coś wybrać. Czy pieróg owczarski jest dobry? — Wygląda ślicznie. — Ładny i przyrumieniony z wierzchu? — Jak obrazek. — Jak panience na imię, moja droga? — Rose. — Ach, więc to pani jest tą szczęściarą, co znalazła bon... — Już one pani o tym powiedziały? — westchnęła Rose. — Nie mogą mi tego darować. Uważają za niesprawiedliwe, żeby tak zaraz pierwszego dnia po przyjściu do pracy... — Pierwszego dnia? To się nazywa mieć szczęście! Na pewno nie zapomni pani tego dnia. — Zawsze będę pamiętać. — Ale ja nie mogę zatrzymywać tu pani na rozmowie. — Czemu nie? Proszę tylko udawać, że pani coś zamawia. W tej chwili nikt nie żąda obsługi, a mnie się wciąż wydaje, że się przewrócę z tymi tacami jak długa. — Nie lubi pani tej pracy? — E, tego bym nie powiedziała — odparła spiesznie Rose. — To dobra praca. Za skarby świata nie chciałabym żad- nelj innej. Nie chciałabym być w hotelu (lub u Chessmana, nawet gdyby mi płacili dwa razy 'tyle. Tutaj jest elegancko — dodała ogarniając wzrokiem pusty 'lokal, zielono malowane stoliki, żonkile, bibułkowe serwetki i butelki z sosami. — Czy pani jest tutejsza? ■ — Zawsze mieszkałam w Brighton, przez całe życie — wyjaśniła Rose. — Na placu Nelsona. Bardzo rada jestem, że tu pracuję, bo tutaj sypiamy. U mnie w pokoju jest nas tylko trzy. I mamy dwa lustra.

— Ile pani ma lat? Rose, pełna wdzięczności, przechyliła się przez stół. — Szesnaście. Ale ja tego tu nie mówię. Powiadam, że siedemnaście. Bo jakby się dowiedzieli, zaraz by powiedzieli, że jestem za młoda. I odesłaliby mnie — zawahała się długą chwilę, nim wymówiła ponure słowo: — do domu. — Musiała być pani szczęśliwa, gdy pani znalazła ten bon? — spytała Ida. — Ojej! BaTdzo. — Jak pani myśli, mogę dostać szklaneczkę porteru? — Musielibyśmy posłać po porter — odparła Rose. — Jak pani mi da pieniądze... Ida otworzyła torebkę. — Chyba nigdy nie zapomni pani tego małego człowieczka. — Ależ on nie był taki... — zaczęła Rose i nagle urwała. Przez okno restauracji wlepiła wzrok w widoczne za promenadą molo. — Nie był jaki? Co pani chciała powiedzieć? — Nie pamiętam... — bąknęła Rose. — Właśnie pytałam, czy pani zapomni kiedy tego małego człowieczka. — Wszystko mi wyleciało z głowy — odparła Rose. — Przyniosę pani porter. Czy aż tyle kosztuje szklanka porteru? — dodała biorąc dwie monety szylingowe. — Jeden szyling, kochanie, jest dla pani — odparła Ida. — Jestem ciekawska i nic na to nie poradzą. Taka już się urodziłam. Niech mi pani powie, jak on wyglądał. — Nie wiem. Nie mogę sobie przypomnieć. Nie mam pamięci do twarzy. — Pewnie, że pani nie ma, bo w przeciwnym razie by go pani zaczepiła. Musiała przecie pani widzieć jego zdjęcie w pismach. — Wiem. Jestem idiotka — stała blada, bez tchu, zdeterminowana i pełna poczucia winy. — A wówczas miałaby pani dziesięć funtów, nie dziesięć szylingów. — To ja już pójdę po porter. — Może jednak trochę poczekam. Ten pan, co mnie zaprosił na lunch, może płacić. — Ida wzięła z powrotem obie monety i pod bacznym wzrokiem Rose włożyła je do torebki. — Po co robić niepotrzebne wydatki — dodała uprzejmie, starając się dokładnie zapamiętać kościstą twarz, duże usta, szeroko rozstawione oczy w dziwnie bladej twarzy i nie rozwinięte ciało dziewczyny. Nagle znów stała się hałaśliwa i radosna, i robiąc ręką znaki poczęła wołać: — Phil Corkery! Phil Corkery! Phil Corkery miał na sobie blezer z odznaką klubową i sztywny kołnierzyk. Wyglądał jak człowiek bardzo zgłodniały i wyniszczony przez namiętności, którym nigdy nie miał odwagi należycie pofolgować. — Jak się masz, Phil? Co będziesz jadł? — Stek i cynaderki — zamówił posępnie. — Panienko! Chcemy coś do picia. — Musielibyśmy posłać. — Jak tak, to proszę o dwie duże butelki Guinness — oświadczył Phil. Gdy Rose przyszła z powrotem, Ida przedstawiła ją swemu towarzyszowi: — To ta szczęśliwa dziewczyna, co znalazła bon. Rose chciała cofnąć się, ale Ida przytrzymała ją, chwytając mocno za czarny bawełniany rękaw. — Czy on dużo jadł? — spytała. — Kiedy ja nic a nic nie pamiętam — rzekła Rose. — Naprawdę nic a nic. Zarumienione lekko od ciepłego letniego słońca twarze obu kobiet przywodziły na myśl plakaty ostrzegające przed niebezpieczeństwem. — Czy tak wyglądał, jakby miał umrzeć? — spytała Ida. — Skąd ja mogę wiedzieć? — Chyba przecież pani z -nim rozmawiała.

— Wcale z nim nie rozmawiałam. Taka byłam zapędzona. Przyniosłam mu tylko butelkę porteru i pierożek z kiełbasą, a potem nigdy go już nie widziałam — wyszarpnęła z ręki Idy swój rękaw i odeszła. — Niewiele można z niej wydobyć — stwierdził Corkery. — Ależ skąd! Więcej, niż myślałam. — Jak to? Czy coś nie jest w porządku? — Tak, tego właśnie dowiedziałam się od tej dziewczyny. — Niedużo mówiła. — Wystarczy. Zawsze zdawało mi się, że w tej historii coś nieładnie pachnie. Widzisz, on mi powiedział w taksówce, że jest umierający, a ja mu na chwilę uwierzyłam. Napędził mi nawet porządnego stracha, zanim powiedział, że chciał mnie wziąć na kawał. — Ale przecież był umierający. — Miał co innego na myśli. Mój nos mnie nie myli. — Przecież w orzeczeniu stoi jak wół, że umarł śmiercią naturalną — rzekł Corkery — i nie widzę potrzeby łamać sobie nad tym głowy. Taki piękny dzień dzisiaj. Popłyniemy, Ida, „Brighton Belle” i tam sobie o tym porozmawiamy. Na morzu nie obowiązują godziny zamykania lokalu. Co tu gadać zresztą, jak się sam zabił, .to jego prywatna sprawa. — Jak się sam zabił, to dlatego, że go zmusili. Słyszałam, co mówiła ta dziewczyna, i teraz wiem, że to nie on zostawił tutaj bon premiowy. — Boże drogi! — zawołał Phil Corkery. — O co ci chodzi? Nie mów tak! To niebezpieczne! — nerwowo przełknął ślinę, aż jabłko Adama skoczyło w górę i w dół pod skórą jego żylastej szyi. — Tak, to bardzo niebezpieczne — przyznała Ida, obserwując drobną skuloną postać szesnastolatki w czarnej bawełnianej sukience, słuchając pobrzękiwania szklanek niesionych na tacy niepewnymi rękoma — ale pytanie dla kogo. — Chodźmy stąd na słońce — zaproponował Corkery. — Wcale tu nie jest ciepło. — Nie miał na sobie ani podkoszulka, ani krawata i drżał lekko w cienkiej koszuli i blezerze. — Muszę się zastanowić — powtórzyła Ida. — Ja bym się tam do niczego nie mieszał. Przecież on był dla ciebie niczym. — On był niczym dla wszystkich i w tym cały ambaras — , lawm nip ■ II»I ■> i . i , A." P ■■■ powiedziała Ida. Sięgnęła do najgłębszych pokładów swego ducha, tam gdzie mieściły się wspomnienia, intuicja, nadzieje, i wydobyła z nich jedyną filozofię, podług której żyła: — Lubię uczciwą grę. — Po wypowiedzeniu tych słów poczuła się lepiej i ze straszliwą lekkomyślnością dodała: — Oko za oko, Phil. Nie zostawisz mnie teraz na lodzie? Jabłko Adama podskoczyło. Przez obrotowe drzwi wdarł się chłodny powiew, w którym nie czuło się słonecznego ciepła i Corkery poczuł go na swej kościstej piersi. — Nie wiem, Ida, co podsunęło ci tę myśl, ale ja jestem za prawem i porządkiem. Nie zostawię cię na lodzie. — Odwaga uderzyła mu do głowy. Położył rękę na jej kolanie. — Wszystko zrobiłbym dla ciebie, Ida. — Po tym, co mi ona powiedziała, można zrobić tylko jedno. — Co takiego? — Pójść na policję. Ida wtargnęła do komisariatu uśmiechając się do jednego policjanta, machając ręką do drugiego, chociaż żadnego z nich nie znała. Była wesoła i zdeterminowana i wszędzie prowadziła ze sobą Phila. — Chciałabym widzieć się z inspektorem — oświadczyła siedzącemu przy biurku sierżantowi. — Pan inspektor jest zajęty. W jakiej sprawie pani chce się z nim widzieć?

— Mogę poczekać — odparła sadowiąc się na ławie między policyjnymi czapkami. — Siadaj, Phil. — Bezczelnie uśmiechnęła się do wszystkich. — Knajpy otwierają dopiero o szóstej. Phil i ja nie mamy do tego czasu nic do roboty. — W jakiej sprawie chciałaby się pani zobaczyć z inspektorem? — W sprawie samobójstwa, które zdarzyło się akurat pod waszym nosem, a które wy nazywacie śmiercią naturalną. Sierżant wlepił w Idę spojrzenie, lecz ona wytrzymała je spokojnie. Jej duże, jasne oczy (kieliszeczek od czasu do czasu nic im nie szkodził) nie powiedziały nic, nie zdradziły żadnej tajemnicy. Koleżeńskość, wesołość, miłe usposobienie opadły niczym żaluzje zasłaniające szybę wystawową. Można było się co najwyżej domyślić, jakie za nimi znajdują się towary, dobre, staroświeckie, wysokiej marki towary: sprawiedliwość, oko za oko, prawo i porządek, najwyższy wymiar ł £ -pi ii 4 ifs Itt I i* 1 ii3d i& kary, od czasu do czasu trochę zabawy, ale nic wstrętnego, nic podejrzanego, nic, czego trzeba by się wstydzić, nic tajemniczego. — Czy pani mnie nie nabiera? — spytał sierżant. — Tym razem nie, panie sierżancie. Wstał zza biurka, przeszedł do sąsiedniego pokoju i zamknął za sobą drzwi. Ida rozsiadła się wygodnie na ławie, jak w domu. — Trochę tu duszno, chłopcy — rzekła do policjantów. — A może by 'tak otworzyć okno? — i policjanci natychmiast jej usłuchali. — Może pani wejść! — od drzwi zawołał sierżant. — Chodź, Phil — rzekła Ida i wciągnęła go z sobą do niewielkiego, zapchanego sprzętami urzędowego gabinetu, gdzie pachniało pastą i rybim klejem. — A więc — zaczął inspektor — pani chciałaby mi opowiedzieć o samobójstwie, pani...? — mówiąc to usiłował za telefonem i teczką z aktami schować pudełko owocowych cukierków. — Arnold. Ida Arnold. Myślałam, że pana to interesuje, panie inspektorze — dodała z wyraźnym sarkazmem. — Czy ten pan to mąż pani? — O nie, tylko dobry znajomy. Wzięłam go zę sobą, bo potrzebowałam świadka. — A o kogo chodzi, pani Arnold?. — Nazwisko jego: Hale. Fred Hale. Przepraszam, Charles Hale. — Hale, wiemy o nim wszystko, co potrzeba. . Umarł najzwyczajniej w świecie. — Otóż nie — odparła Ida — wcale nie wiecie wszystkiego. Nie wiecie, że był ze mną na dwie godziny przedtem, nim go znaleziono. — Dlaczego pani nie była na śledztwie? — Nie wiedziałam, że to o niego idzie, póki nie zobaczyłam zdjęcia. — A dlaczego pani myśli, że tu jest coś nie w porządku? — Niechże pan posłucha — odparła Ida. — On był ze mną i bardzo był czymś nastraszony. Byliśmy na Pałacowym Molo. Chciałam się trochę umyć i poprawić włosy, ale bardzo prosił, żebym go nie zostawiała samego. Więc odeszłam tylko na pięć minut, a on przez ten czas się ulotnił. Gdzież się podział? Pan powiada, że poszedł na lunch do Snowa, a potem przespacerował się nabrzeżem i doszedł aż do altany w Hove. Sądzi pan, ze on mi się wymknął umyślnie. Ale to nie był Fred, to znaczy Hale, ten, co zjadł lunoh u Snowa i zostawił bon. Przed chwilą widziałam się z kelnerką. Hale nie lubił porteru,

nigdy go nie pił, a gość, co przyszedł na obiad do Snowa, posłał po butelkę porteru. — To niczego nie dowodzi — powiedział inspektor. — Dzień był upalny, a Hale czuł się źle. Zmęczył się robiąc to wszystko, co miał zrobić. Nie zdziwiłbym się, gdyby kręcił i posłał do Snowa kogoś innego. —Ale ta dziewczyna nie chce nic a nic o nim powiedzieć. Wie, a nie chce. — Myślę, żełatwtfto wytłumaczyć, pani Arnold. Ten gość mógł zostawić bon pod warunkiem, że dziewczyna nie piśnie ani słowa. —E, nie. Ona się boi. Ktoś ją nastraszył. Może ten sam człowiek, który wywiózł Freda... A przy tym są jeszcze inne • rzeczy. —Bardzo mi przykro, ale wszystkie te pani zawiłe kombinacje5 to tylko strata czasu. Widzi pani, była sekcja zwłok. Orzeczenie lekarskie stwierdza, bez najmniejszej wątpliwości, że zmarł śmiercią naturalną. Chorował na serce. Nazwa naukowa brzmi myocarditis. Ja bym powiedział po prostu, że to upał, tłum, wysiłek no i... słabe serce. — Czy mogłabym zobaczyć orzeczenie? —Na ogół tego się nie praktykuje. —Widzi pan, byłam z nim w przyjaźni — powiedziała miękko. — Bardzo mi na tym zależy. '— Zatem, żeby panią uspokoić, przymknę jedno oko. Orzeczenie leży na moim biurku. Ida uważnie przeczytała dokument. — Czy ten doktor zna się na rzeczy? — spytała. —Pierwszorzędny lekarz. — Wszystko wygląda jasno, prawda? — spytała Ida i na nowo zaczęła czytać; — Ale się bawią w szczegóły! Nic, coś takiego! Nawet gdybym wyszła za niego za mąż, nie wiedziałabym o nim więcej. „Blizna po wyrostku, nadliczbowe brodawki na piersiach, cierpiał na wiatry.” Ze mną też tak bywa podczas świąt. Ale to napisane tak jakoś bez poszanowania, prawda? Fred z pewnością byłby niezadowolony — głośno, z niewymuszoną dobrotliwością rozmyślała nad dokumentem. „Żylaki". Biedne stare Fredzisko. A co tu pisze o wątrobie? — Pił za dużo. To wszystko. — Wcale się nie dziwię. „Wrastające paznokcie u nóg.” I po co komu ta wiadomość, chciałabym wiedzieć. — Czy pani była z nim w wielkiej przyjaźni? — Właściwie poznaliśmy się tamtego dnia. Ale podobał mi się. To był prawdziwy dżentelmen. Gdybym nie była trochę pod muchą, nigdy by do tego nie doszło — wypięła pierś — przy mnie nic by mu się nie stało. — Czy pani już skończyła z tym czytaniem? — On tu o wszystkim pisze, ten wasz doktor, prawda? ..Powierzchowne siniaki na ramionach...” Co to znaczy? Co pan o tym myśli, panie inspektorze? — Nic o tym nie myślę. Po prostu świąteczny tłum. Popychano go to tu, to tam. — Och, daj pan spokój! — zawołała Ida. — Daj pan spokój. Niechże pan będzie człowiekiem — dorzuciła namiętnie. — Czy pan spacerował kiedy podczas świąt? Gdzie pan znajdzie taki tłum? Brighton jest dość duże, no nie? To nie winda w metro..Ja tu byłam i wiem. — Pani ma bujną wyobraźnię — odparł z uporem inspektor. — To znaczy, że policja palcem nie ruszy? Nie przesłucha dziewczyny od Snowa? — Sprawa jest zamknięta, proszę pani. A jeśli nawet to było samobójstwo, po co grzebać w starych ranach? — Ktoś go zmusił... może to w ogóle nie było samobójstwo... może... — Powiedziałem pani, że sprawa została już zamknięta. — Tak się tylko panu zdaje — odparła Ida. Wstała i kiwnięciem podbródka wezwała

Phiła. — Jeszcze daleko do końca. Jeszcze się z wami zobaczę. — Spojrzała od drzwi na podtatusiałego inspektora przy 'biurku, zagrażając jego spokojowi całą swą bezwzględną żywotnością. — Albo może i nie. Sama sobie poradzę — oznajmiła. — Nie potrzebuję waszej policji. (Policjanci w sąsiednim .pokoju poruszyli się z zakłopotaniem, któryś z Inieh się roześmiał, któryś upuścił pudełko pasty do buitów.) — Ma się przyjaciół. Jej przyjaciele znajdowali się wszędzie pod jasnym, lśniącym niebem Brighton. Towarzyszyli posłusznie swym małżonkom do przekupniów ryb, nosili na plażę dziecinne wiaderka, wystawali przed barami czekając na godzinę otwarcia, kupowali pensowe bilety, by w fotoplastykonie na molo ujrzeć „Noc miłości”. Wystarczyło zwrócić się do któregokolwiek z nich, był;a przecież osobą do rzeczy. Była zdrowa, była wesoła i | najlepszymi wśród nich mogła trochę pohulać. Lubiła się zabawić, a gdy szła po Old Steyne, jej wielkie piersi otwarcie pyszniły się swą bujnością. Starczyło jednak spojrzeć na nią, by wiedzieć, że można na niej polegać. Nie opowiadałaby żonie tego, co nie trzeba, nie przypominałaby następnego ranka mężczyźnie tego, o czym chciałby zapomnieć. Była uczciwa, była dobra, należała do wielkiej, praworządnej klasy średniej. Jej rozrywki były rozrywkami przedstawicieli tej klasy, jej przesądy ich przesądami (ekierka zdrapująca politurę przygodnego stołu czy sól rzucona przez ramię); kochała tak samo jak oni. — Wydatki rosną — stwierdziła wychodząc z komisariatu. — Ale to nic. Po wyścigach wszystko będzie dobrze. — Wiesz, na którego konia stawiać? — Wiem. Wprost od konia. Ach, nie .powinnam tak żartować. Biedny Fred. — Ale przyjacielowi powiesz, co? — prosił Corkery. — Wszystko w swoim czasie — odparła. — Jak będziesz grzecznym chłopczykiem, to różne rzeczy mogą się zdarzyć. — Czy ty ciągle jeszcze myślisz o tamtej sprawie? — badał Corkery — nawet po tym, co napisał doktor? — Nigdy nie przejmowałam się tym, co gadają doktorzy. — Czemu? — Sami musimy to rozgryźć. — Jak? — Wolnego. Jeszcze nie zaczęłam. Przed nimi, u wylotu ulicy, rozpościerało się morze jak powieszona na skwerze barwna, świeżo uprana płachta. — Kolor twoich oczu — wtrącił Corkery w zamyśleniu i jakby z tęsknotą. I dodał: — Czy nie moglibyśmy pójść teraz na molo, choć na chwilę? — Dobrze — odpowiedziała Ida. — Chodźmy na Pałacowe Molo. — Gdy jednak doszli na miejsce, Ida zamiast wejść przez kołowrót stanęła u wejścia jak uliczny przekupień zwrócona twarzą w stronę Akwarium i damskiej toalety. — Stąd muszę zacząć — oznajmiła — on tu na mnie czekał. — I ponad zielonymi i czerwonymi światłami, ponad morzem pojazdów rozejrzała się po swym polu bitwy, obmyślając plan; ważyła swoje siły, podczas gdy o pięć jardów od niej stał Spicer i czekał na ukazanie się wroga. Jedynie nieznaczne wątpliwości zakłócały jej optymizm: — Phil — zwróciła się do towarzysza — ten koń musi wygrać. Inaczej nie wybrnę. 85 . ____ . , —i l V L >. Spicer nie mógł sobie miejsca znaleźć. Nie miał nic do roboty. Gdyby się już zaczęły wyścigi, nie czułby się tak źle, nie myślałby tyle o Hale’u. A właśnie orzeczenie lekarskie wyprowadziło go z równowagi. „Śmierć z przyczyn naturalnych.” Przecież na własne oczy widział, jak Chłopiec... Wszystko to było podejrzane, wcale nie było proste. Spicer powiedział sobie, że wolałby przesłuchanie policyjne, gdyż nie mógł znieść tej niewiedzy, tego

złudnego bezpieczeństwa, jakie dawało orzeczenie. Musiała się tu gdzieś kryć pułapka i dlatego to — wędrując po zalanych potokami letniego słońca ulicach — niepokoił się i wypatrywał, czy aby nie dzieje się coś podejrzanego. Nie ominął i komisariatu, i miejsca, gdzie się to stało, i nawet przespacerował się obok Snowa. Chciał się upewnić, czy policja nic nie robi (znał w Brighton każdego tarjniaka), czy nikt nie zadaje pytań luib nie wałęsa się, tam gdzie nie trzeba. Wiedział, że to tylko nerwy. Będę się czuć dobrze, gdy zaczną się wyścigi — wmawiał sobie jak człowiek, który ma zatruty cały organizm, a przecież wierzy, że ozdrowieje, gdy usuną mu jeden ząb. Ostrożnie wszedł na promenadę od strony Hove, od strony owej szklanej altany, w której umieszczono zwłoki Hale’a — bladego, z nabiegłymi krwią gałkami oczu i żółtymi od nikotyny końcami palców. Spicer miał odcisk na lewej nodze, kulał więc trochę i powłóczył jasfcrawopomarańczowym trzewikiem. Wokół ust por obiły mu się pryszcze. Przyczyniła się do tego również i śmierć Hale’a, gdyż przerażenie rozstroiło Spicerowi żołądek i wysypały się pryszcze. Zawsze tak z nim bywało. Gdy znalazł się już niedaleko Snowa, przekuśtykał ostrożnie na drugą stronę. Było to również niebezpieczne miejsce. Od'bite od wielkich szyb słońce oświetliło go niczym reflektor. Aż się spocił przechodząc tamtędy. Raptem usłyszał: — Jak pragnę zdrowia, toż to Spicer! — Wpatrzony w restaurację Snowa po przeciwległej stronie, nie spostrzegł, kto stoi obok niego na promenadzie, oparty o zielone ogrodzenie. Spiesznie zwrócił |W tę stronę spoconą twarz. — A ty co tu robisz, Crab? — Jak to dobrze być znów z powrotem — powiedział Crab, młody człowiek w garniturze fiołkowego niemal koloru, wciętym w pasie, z ramionami jak wieszak do palt. — Jużeśmy cię raz przegonili, Crab. Myślałem, że sit; więcej nie pokażesz. Zmieniłeś się. — Włosy miał Crab rude, ale przy samej głowie ciemniejsze, a nos wyprostowany i z bliznami. Swego czasu był typowym Żydem, ale fryzjer i chirurg zrobili zeń Aryjczyka. — Bałeś się, że jak nie zmienisz ryja, to cię stukniemy, co? — Coś podobnego! Ja? Bać się waszej ferajny? Niedługo będziesz nazywać mnie szanownym panem. Jestem prawą ręką Colleoniego. — Zawsze słyszałem, że Colleoni to mańkut — odparował Spicer. — Poczekaj, niech no Pinkie się dowie, żeś wrócił. Crab roześmiał się. — Pinkie siedzi w komisariacie — odparł. W komisariacie. Spicerowi wydłużyła się twarz; odszedł jak zmyty. Odcisk piekł go i Spicer powłóczył nogą w pomarańczowym buciku. Słyszał, jak z tyłu za nim śmieje się Crab. W nozdrzach wiercił mu zapach zdechłych ryb, przyprawiał o mdłości. Komisariat. Komisariat. To słowo było jak wrzód, jak wrzód zatruwający krew. U Billa nie zastał nikogo. Z męką wdrapał się po skrzypiących schodach i obok spróchniałej poręczy przeszedł do pokoju Chłopca. Drzwi były otwarte, z wiszącego na ścianie lustra wyzierała pustka. Nigdzie żadnej wiadomości, na podłodze okruszyny, rzekłbyś: pokój, z którego nagle kogoś wywołano. Spicer stanął przed komodą (niedbale pociągniętą orzechową politurą), ale na próżno rozglądał się tu i tam — ani świstka ze słowami, które uspokoiłyby go lub ostrzegły. Ból odciska promieniował przez całe ciało, wwiercał się w mózg. Nagle Spicer zobaczył w lustrze własne odbicie: sztywne, siwiejące przy skórze czarne włosy, drobne wyrzuty na twarzy, przekrwione gałki oczne; zdało mu się, że widzi zbliżenie na ekranie i że taką twarz mógłby mieć szpicel, ktoś, kto przeszedł na służbę policji. Odsunął się od lustra, pod nogami zachrzęściły okruchy ciasta; usiłował wmówić w siebie, że nie jest człowiekiem, który by donosił. Pinkie, Cubitt i Dallow to jego kumple. Nie opuści ich w potrzebie, choć przecie nie on zamordował.

Od samego początku był przeciwny. Tyle tylko, że rozłożył karty. Tyle tylko, że wiedział. Stanął u szczytu schodów i ponad chwiejną poręczą spojrzał w dół. — Wolałbym sam się zabić niż sypnąć — powiedział szeptem pustej klatce schodowej. Dobrze jednak zdawał sobie sprawę, że zabrakłoby mu odwagi. Lepiej zwiać. Z tęsknotą pomyślał o Nottingham i o pewnym barze, który tam znał, barze, który miał nadzieję odkupić, sikoro zbierze dość forsy. Nottingham to dobre miejsce, powietrze tam dobre, bez tej soli, która szczypie w popękane wargi, dziewczęta uprzejme. Gdyby tak mógł się stąd wynieść... Ale tamci nigdy mu na to nie pozwolą: za dużo wie. Tkwi teraz w bandzie na resztę życia. Spoglądał w dół schodów, na mały hall, pas linoleum i stojący na półce przy drzwiach staroświecki telefon. Gdy tak patrzył, telefon akurat zaczął dzwonić. Spicer obrzucił aparat przestraszonym i podejrzliwym wzrokiem. Nie zniósłby już więcej złych wiadomości. Gdzież oni wszyscy poszli? A może uciekli i zostawili go bez ostrzeżenia? Nawet Billa nie było w suterenie. Dolatywał natomiast stamtąd swąd spalenizny, jakby ktoś nie wyłączył żelazka. Telefon dzwonił i dzwonił. A niechże sobie dzwoni — pomyślał Spicer. — Wreszcie komuś się znudzi. Po co ja mam odwalać całą robotę za tę przeklętą bandę. Dzwoni i dzwoni. Co za uparty drań. Ani myśli przestać. Spicer spojrzał gniewnie na aparat rzygający hałasem, który zakłócał ciszę opuszczonego domu. — Całe zmartwienie — oświadczył głośno, jakby przygotowywał przemowę do Chłopca i reszty szajki — że ja się robię do tego za stary. Muszę się wycofać. Popatrzcie na moje włosy. Jestem siwy, no nie? Muszę się wycofać. — Jedyną wszakże odpowiedzią na jego słowa było regularne dzyń, dzyń, dzyń... — Że też kto inny nie może odebrać tego przeklętego telefonu! — wrzasnął w studnię klatki schodowej. — Czy ja mam odwalać każdą robotę? — Ujrzał siebie, jak wrzuca ‘kartę „Messengera” do dziecinnego wiaderka, jak wsuwa inną pod wywróconą do góry dnem łódkę, a przecież za te karty mogą go .powiesić. Nagle, jakby symulując wściekłość, zbiegł ze schodów i podniósł słuchawkę. — Kto tam? — ryknął. — No, kto tam, do stu diabłów? — Czy to mieszkanie Billa? — spytał jakiś głos. Spicer poznał ten głos. Dziewczyna od Snowa. Zdjęty panicznym przerażeniem opuścił bezwładnie rękę ize słuchawką i czekał, a tymczasem z otworu słuchawki płynął do niego cieniutki, lalczyny głos: — Proszę poprosić Pinkie, muszę z nim mówić. — Miał wrażenie, że demaskuje się nawet słuchaniem. Słuchał jednak, a głosik z rozpaczą i niepokojem powtarzał: — Czy to mieszkanie Billa? Wreszcie, trzymając usta z dala od telefonu, w dziwaczny sposób zwijając język, wymawiając wyrazy chrapliwie i sztucznie, by go nie poznała, Spicer odpowiedział: — Pinkie wyszedł. Czego pani sobie życzy? — Muszę z nim mówić. — Powtarzam pani, że wyszedł. — A kto przy telefonie? — niespodzianie spytała dziewczyna, wyraźnie przestraszona. — To samo chciałbym i ja wiedzieć. Kto pani jest? — Jestem jego przyjaciółką. Muszę go odnaleźć. To bardzo pilne. — Nic nie poradzę. — Koniecznie proszę go odnaleźć. Pinkie kazał mi, żebym zaraz dzwoniła, jak tylko... — głos w słuchawce zacichł. Spicer wrzasnął w telefon: •— Halo, dokąd pani poszła? Jak tylko co...? — Odpowiedzi nie było. W przyciśniętej do ucha słuchawce aż brzęczała cisza. Spicer zaczął stukać w widełki i wołać: — Centrala! Halo! Halo! Centrala! — i nagle w słuchawce 'odezwał się znów głos, jakby ktoś postawił igłę

na kręcącej się płycie gramofonowej. — Czy pan tam jest? Halo! Czy pan tam jest? — Oczywiście. Co Pinkie kazał pani powiedzieć? — Musi go pan odszukać. Pinkie mówił, że chce wiedzieć. To kobieta. Była tu z jakimś mężczyzną. — Co to znaczy? Jaka kobieta? — Rozpytywała się — odparł głosik. Spicer odłożył słuchawkę; cokolwiek 'by ta dziewczyna chciała jeszcze powiedzieć, uwięzło w drutach. Odszukać Chłopca? Co z tego przyjdzie? Już go znaleźli inni. A Cubitt i Dallow? Uciekli nie zostawiwszy nawet ostrzeżenia. I gdyby zaczął sypać, toby im tylko odpłacił ich własną monetą. Ale nie sypnie. Nie jest konfidentem. Oni myślą, że jest Świnia. Boją się, że będzie sypał. Nie mają do niego nawet na tyle zaufania... Ze starzejących się oczu spłynęło po twarzy kilka skąpych, z litości nad sobą samym wylanych, piekących łez. Muszę pomyśleć — powtarzał sobie — muszę pomyśleć. Otworzył drzwi frontowe i wyszedł na ulicę. Przez pośpiech nie wziął nawet kapelusza. Włosy na czubku głowy miał przerzedzone, suche i łamliwe; pełno w nich było łupieżu. Szedł szybko, bez wyraźnego celu, ale w Brighton każda droga prowadzi nad morze. Za stary jestem do tej zabawy, muszę się stąd wydostać. Nottingham... Zszedł kamiennymi schodami nad morze. Pragnął być sam. Tego dnia wcześnie zakończono handel, toteż sklepiki poniżej promenady, frontem zwrócone do plaży, były już zamknięte. Wlókł się brzegiem asfaltu, szurając nogami po żwirze. — Nie będę sypał — powiedział głucho do fali, gdy nadpłynęła i cofnęła się. — Ale nie maczałem w tym palców. Nigdy nie chciałem zamordować Freda. — Przeszedł w cień pod molo, a tani fotograf ze skrzynkowym aparatem zdjął go tam na migawkę i wcisnął mu do ręki kwitek. Spicer nawet tego nie zauważył. Po mokrym, pociemniałym, gruboziarnistym piachu biegły w dal słupy żelazne, dźwigając ponad jego głową autostradę, kioski-strzelnice, fotoplastykony, oraz „cuda techniki” w rodzaju „Robot wywróży ci przyszłość”. Spomiędzy filarów wprost na niego wyleciała mewa, jak przestraszony ptak, co zabłąkany w katedrze wyrwał się z ciemności na światło słońca. — Nie chcę sypać, chyba że będę musiał... — powiedział sobie Spicer. Potknął się o stary chodak i — by nie upaść — wsparł się ręką o kamienie. Tu, pod filarami, gdzie nie docierało nigdy ciepło słońca, skrył się cały chłód morza. Skąd to ¡babsko wie cokolwiek? Po co się tak rozpytuje? Nie chciałem zamordować Hale’a. Byłoby niesprawiedliwie, gdyby mnie capnęli razem z nimi. Mówiłem im przecie, żeby tego nie robić. Wyszedł z cienia i znowu wdrapał się na promenadę. Na pewno tędy będą szli tajniacy — myślał — jeżeli już coś wiedzą; zawsze robią wizję lokalną. Zajął pozycję między kołowrotem a damską toaletą. Dokoła było pustawo. Całkiem łatwo mógł więc wytropić tajniaków — jeśliby przyszli. Tam dalej był „Royal Albion”. Poprzez Grand Paradę Spicer widział wszystko aż do Old Steyne; bladozielone kopuły Pawilonu płynęły nad zakurzonymi drzewami niby fale; mógł widzieć stąd każdego, kto w ów upalny, powszedni dzień szedł pustą niemal ulicą koło Akwarium i koło białego kręgu parkietu czekającego na tancerzy, wszystko, słowem, aż do niewielkiego pasażyku, gdzie — między morzem a kamienną ścianą — mieszczą się kramy, sprzedające długie cukierki zwane „pałeczkami z Brighton”. ^ , Ajjj|.ątojt * j2Mf •jł***#! f *. "•r''*j¿.v,€ t’?,* jff!v*b vi*§55 £¿5 ¿»i**» i-* W żyłach Chłopca pienił się jad. Obrażono go. Musi komuś pokazać, że jest mężczyzną. Wszedł do Snowa, patrzący spode łba, młody, źle ubrany i wyglądający dość podejrzanie. Kelnerki jak na komendę odwróciły się plecami. Chwilę stal oglądając się' za wolnym

stolikiem. W restauracji było pełno i nikt nie śpieszył go obsłużyć. Jakby kelnerki wątpiły, czy stać go na zapłacenie za posiłek. Pomyślał o Colleonim przechadzającym się po olbrzymich pokojach, o wieńcach na oparciach krzeseł. Nagle zawołał głośno: — Żądam obsługi! — W policzku drgnął mu nerw. Wszystkie twarze dokoła zwróciły się na chwilę ku niemu i znów zamarły w bezruchu. Jak woda. Spoglądały w inną stronę. Zignorowano go. Niespodzianie ogarnęło go zmęczenie. Jakby przewędrował wiele mil i oto przybył tu, by spotkać się z takim przyjęciem. — Nie ma wolnego stolika — powiedział jakiś głos. Tak byli sobie jeszcze obcy, że nie poznał, kto do niego mówi, póki głos ten nie dodał: — Pinkie. Obejrzał się i zobaczył ubraną do wyjścia Rose. Tandetny, czarny, słomkowy kapelusz sprawiał, że twarz jej wyglądała tak, jak mogłaby wyglądać po dwudziestu latach ciężkiej pracy i licznych porodach. — Muszą mnie obsłużyć — rzekł Chłopiec. — Co one sobie myślą, że kim są? — Kiedy nie ma stolika. Wszyscy obserwowali ich teraz z niechęcią. — Chodźmy stąd. Pinkie. — Po coś się tak wystroiła? — Dziś mam wolne popołudnie. Chodźmy stąd! Wyszedł za nią z lokalu i chwyciwszy ją raptem za przo| gub dłoni, bluznął jadem: — Mógłbym, ci złamać rękę. — A cóż ja ci zrobiłam, Pinkie? — Nie ma stolika. Nie chcą mnie tu obsłużyć; nie jestem | dość wytworny, ale zobaczą kiedyś. — Co? Zawahał się przerażony zasięgiem własnej ambicji. — Nie szkodzi... dostaną nauczkę... — burknął. — Powtórzyli ci wiadomość, Pinkie? ii» Wji J >A u f■ — Co za wiadomość? — Dzwoniłam do ciebie, do mieszkania Billa. Powiedziałam mu, żeby cię zawiadomił. — Kto żeby zawiadomił? — Nie wiem. — I rzuciła niedbale: — Myślę, że to był ten sam, co zostawił kartę. Chwycił ją znów za rękę i powiedział: — Ten, co zostawił kartę, nie żyje. Czytałaś przecież. — Ale tym razem Rose nie okazała po sobie strachu. Nazbyt dotąd był przyjacielski. Zlekceważyła przestrogę. — Czy on cię odnalazł? — spytała, a Chłopiec pomyślał: Trzeba ją znów postraszyć. — Nikt mnie nie odnalazł — odparł. Popchnął ją szorstko naprzód. — Chodź! Przejdziemy się. Zabiorę cię na spacer. — Kiedy ja szłam do domu. — Nie pójdziesz do domu. Pójdziesz ze mną. Potrzebuję ruchu — dodał spoglądając na swe spiczaste półbuty, które nigdy nie niosły go dalej niż do końca promenady. — A dokąd pójdziemy, Pinkie? — Gdzie bądź za miasto. Tam gdzie chodzą ludzie w taki dzień jak dziś. — Przez chwilę usiłował wyobrazić sobie, co to znaczy „za miasto”. Tor wyścigowy, tak, to było „za miastem”. I gdy nadjechał autobus z napisem „Peacehaven”, dał znak konduktorowi. — Coś dla nas — powiedział — to jest za miastem. Tam możemy porozmawiać. Musimy obgadać pewne sprawy.

— Myślałam, że idziemy się przejść. — To też jest spacer — burknął popychając ją do autobusu. — Gęś jesteś. O niczym nie masz pojęcia. Chyba nie myślisz, że ludzie naprawdę chodzą piechotą. Przecież to są całe mile. — A jak kto mówi: „Chodź na spacer”, to myśli o autobusie? — Albo o samochodzie. Zabrałbym cię samochodem, ale pojechała nim dziś cała nasza kompania. — To ty masz samochód? — Nie mógłbym się obejść bez samochodu — powiedział Chłopiec, gdy za Rottingdean autobus piął się pod górę. Czerwone, ceglane budynki za długim murem, wielki rozległy park, starannie pielęgnowane trawniki, spoglądająca na niebo, dziewczyna z ¡kijem hokejowym w ręku. Trucizna cofnęła się; do właściwych gruczołów; czuł się podziwiany, nikt go nie obrażał. Gdy jednak spojrzał na tę, która go podziwiała, trucizna znów zaczęła się wsączać do żył. — Zdejm ten kapelusz — rozkazał. — Wyglądasz w nim okropnie. — Usłuchała. Na małej głowie płasko leżały mysie kosmyczki; przyglądał się jej z niesmakiem. To do niej odnosiły się żarty na temat jego ożenku. Do niej. Jego dziewiczość zareagowała odrazą: patrzał na nią tak, jak ktoś patrzyłby na lekarstwo, którego nigdy, przenigdy nie zechce zażyć. Lepiej umrzeć lub też innych przyprawić o śmierć. Za oknami kłębił się kredowy pył. — Powiedziałeś mi, żeby zadzwonić — rzekła Rose — jak tylko... — Nie tutaj — przerwał Chłopiec. — Poczekaj, aż będziemy sami. Głowa kierowcy była coraz to wyżej na tle bezmiaru nieba, białe piórka obłoczków ulatywały w błękit. Znaleźli się na szczycie -kredowego grzbietu i skręcili ku wschodowi. Chłopiec siedział z rękami w kieszeniach, przez cienkie podeszwy spiczastych, zsuniętych razem półbutów, wyczuwał dygotanie silnika. — Jak to pięknie — szepnęła Rose — być tu, na wsi, razem z tobą. Na spotkanie im maszerowały małe domki o blaszanych dachach i smołowanych ścianach, wydrapane w kredzie ogródki i do saskich emblematów podobne suche kwietniki. Tablice głosiły „Stop, zatrzymaj się”, „Pij herbatę Maza- wattee”, „Prawdziwe antyki”, a o setki stóp niżej bladozielone morze podmywało pokancerowane i obszarpane brzegi Anglii. Samo Peacehaven przycupnęło wśród wzgórz, na pół wykończone ulice przechodziły w porosłe trawą ścieżki. Zeszli w dół między domkami na brzeg urwiska. Nie było nikogo wokół nich. Jeden z domków miał powybijane szyby, inny zamknięte na amen okiennice. — Jak tak patrzę z góry, to mi się w głowie kręci — mówiła Rose. Była to sobota, dzień krótszej pracy, i sklepik był zamknięty. W hotelu również nie dostali już nic do picia. Wzdłuż kredowych kolein nie wykończonych dróg biegły szeregiem tablice z napisami: „Do wynajęcia”. Ponad ramieniem Rose Chłopiec patrzył na urwisty stok. — Aż się boję, że zlecę — 'powiedziała Rose, odwracając się od morza. Pozwolił jej się odwrócić; nie miał potrzeby działać przedwcześnie: może nigdy nie będzie potrzebne to lekarstwo. — Powiedz mi — spytał teraz — kto dzwonił, do kogo i po co? — Ja dzwoniłam do ciebie, ale nie było cię w domu. On przyjął telefon. — Co za on? — No ten, co zostawił kartę tego dnia, w którym tyś przyszedł. Pamiętasz, szukałeś wtedy czegoś. Pamiętał dobrze: ręka pod obrusem i ta głupia, niewinna twarz dziewczyny, po której spodziewał się, że tak łatwo zapomni. — Dużoś zapamiętała — .stwierdził marszcząc czoło pod wpływem tej myśli. — Nie zapomnę tego dnia — rzekła nagle i urwała.

— Ale dużo też zapomniałaś. Przecież ci powiedziałem, że to nie był ten gość, którego słyszałaś przez telefon. Tamten nie żyje. — To nieważne — odparła — ważne jest tylko to, że ktoś był u nas i że się pytał. — O kartę? — Tak. — Mężczyzna? — Kobieta. Taka duża. Cały czas śmiała się. Trzeba ci było słyszeć ten śmiech. Taki, jakby .nigdy niczym się nie przejmowała. Nie wierzę jej. Ona nie jest nasza. „Nasza” — spojrzał ponuro na marszczącą się, niską falę przypływu. Nie podobała mu się myśl, iż mają ze sobą coś wspólnego, i spytał ostro: — A czego chciała? — Chciała wszystko wiedzieć. Pytała się, jak wyglądał ten gość, co zostawił kartę. — Coś ty jej powiedziała? — Nic jej nie powiedziałam, Pinkie. Chłopiec zaczął wiercić szpicem półbuta w rzadkiej, suchej trawie i wygrzebawszy pustą puszkę od konserw, kopnął ją, aż grzechocząc zleciała ze stoku. — O ciebie tylko mi chodzi. Dla mnie to pestka. Mnie to nie dotyczy. Ale nie chcę, żebyś ty się mieszała do takich rzeczy. Jak nic mogłabyś oberwać. — Spojrzał-na nią szybko, z ukosa. — Nie wyglądasz na przerażoną. A jednak to, co ci mówię, jest poważne. — Nie zlęknę się, Pinkie... jak ty będziesz przy mnie. Ze złości wbił sobie paznokcie w dłonie. Pamiętała wszystko to, o czym powinna zapomnieć, a zapomniała to, o czym powinna pamiętać — o butelce z witriolem. Wtedy dobrze ją nastraszył, ale potem nazbyt był przyjacielski. Naprawdę uwierzyła, że mu się podoba. Więc tak wygląda, jak się z kimś „chodzi”. Znowu pomyślał o żartach Spicera. Spojrzał na mysie kosmyki, kościste ciało, wytartą sukienczynę i wzdrygnął się mimo woli... To nieuniknione małżeńskie łoże i ta... Sobota, dziś jest sobota. Przypomniał mu się pokój w domu i odrażające cotygodniowe manewry rodzicieli, które obserwował ze swego łóżka. Tego właśnie oczekiwano po nim. Każda dziwka, którą się poznawało, myślała tylko o łóżku. Jego dziewictwo buntowało się tak, jak u innych buntuje się płeć. Oto, według czego ludzie sądzą innych. Nie według tego, czy ktoś ma odwagę zabić człowieka, kierować bandą, zwyciężyć konkurenta. — Nie mamy po co kręcić się tu dłużej. Trzeba się zbierać | powrotem —powiedział. — Dopiero cośmy przyjechali — sprzeciwiła się Rose — zostańmy jeszcze troszeczkę, Pinkie. Mnie się podoba na wsi. — Już się napatrzyłaś — odparł. — Nie ma co tu robić. Knajpa zamknięta. — Więc sobie tylko posiedźmy. I tak musimy czekać na autobus. Jesteś taki jakiś... Czy ty się czego nie boisz? Roześmiał się dziwnie i usiadł niezgrabnie przed domkiem | potłuczonymi szybami. — Ja miałbym się bać? A to ci heca! — Położył się na brzegu drogi; kamizelkę miał rozpiętą i na tle kredowej skały jaskrawo odcinały się barwne pasy cienkiego, poprzecieranego, krawata. — Lepiej tu posiedzieć niż iść do domu — powiedziała Rose. — A gdzie ty mieszkasz? — Na placu Nelsona. Znasz ten plac? — Przechodziłem tamtędy — odparł lekko, ale mógłby narysować na trawniku plan tego placu, dokładnie jak geometra. Masywny dom zebrań Armii Zbawienia na rogu, jego własne mieszkanie za Rajskim Zakątkiem, gdzie domy wyglądają jak po solidnym bombardowaniu, przelewające się rynsztoki i okna bez szyb, żelazne łóżko rdzewiejące w ogródku od ulicy, gruzy 'Wszędzie tam, gdzie rozebrano domy, by zrobić miejsce pod nowoczesne bloki,

których jednak nigdy nie wybudowano. Leżeli tak obok siebie na brzegu drogi złączeni geografią tamtej dzielnicy i odrobiną nienawiści zmieszanej z jego pogardą. Sądził, że udało mu się uciec stamtąd, a oto nagle tutaj znalazł się jego dom. Był tuż, obok niego, i stawiał żądania. Nagle Rose rzekła: — Ona nigdy tam nie mieszkała. — Kto? — Ta, co się mnie wypytywała. Nigdy nie miała zmartwień. — Trudno — powiedział. — Wszyscy nie mogą urodzić się przy placu Nelsona. — A ty się urodziłeś tam czy gdzieś w pobliżu? — Ja? Ależ skąd! Cóż ty sobie myślisz? — Myślałam, że może jednak. Ty też jesteś katolik. My na placu Nelsona wszyscy jesteśmy katolicy. Ty wierzysz w różne takie rzeczy jak piekło. A po niej widać, że w nic nie wierzy. — Iz goryczą dodała: — Zaraz widać, że życie się z nią cackało. Chłopiec bronił się przed (posądzeniem o coś wspólnego z placem Nelsona. — Też coś! Dużo mnie obchodzi religia?! Piekło gdzieś tam jest, ale nie ma co sobie tym głowy zawracać wcześniej jak w chwili śmierci. — Możesz umrzeć nagle. Zamknął oczy pod jasnym, pustym sklepieniem nieba, a z głębin pamięci wypłynął dawno kiedyś słyszany wiersz. — Wiesz, jak mówią: Pomiędzy ziemią a strzemieniem Szukał i znalazł... — Przebaczenie. — Tak: przebaczenie, miłosierdzie. — To byłoby jednak okropne — z wolna wyszeptała Rose — gdyby człowiekowi nie dano czasu — po czym, leżąc dalej, odwróciła ku Chłopcu twarz i jak gdyby on mógł jej pomóc, dodała: — Zawsze się modlę, abym nie zmarła nagłą i niespodziewaną śmiercią. A o co ty się modlisz? — Ja się nie modlę — odparł. Ale przecież się modlił. Nawet gdy mówił do kogoś lub do czegoś. Modlił się, żeby nie musiał się z nią więcej „prowadzać” i żeby nię musiał mieć znów do czynienia z tym nędznym jakby przez wybuch zrujnowanym zaułkiem, skąd pochodzili oboje. — Zły jesteś o co? — spytała Rose. — Człowiek chciałby mieć trochę spokoju — odburknął. Leżał sztywno, oparty o kredowe zbocze. Nie zdradzał się z niczym. W ciszy słychać było stukanie okiennicy i plusk przypływu; młoda para wyruszyła za miasto. Tak to wygląda. Wspomnienie luksusu, jaki otaczał Colleoniego, i krzeseł z wieńcami w „Cosmopolitanie” wróciło po to, by zeń szydzić. — Czemu nic nie mówisz? — rzucił. — Powiedz coś. — Chciałeś przecie spokoju — odcięła się z niespodzianą złością. Był zaskoczony. Nie przypuszczał nawet, że jest do tego zdolna. — Jak się dla ciebie nie nadaję — powiedziała — to możesz mnie zostawić samą. Nie prosiłam, żebyś mnie tu przywoził. — Usiadła obejmując rękami kolana, a na kościstych policzkach zapłonęły czerwone plamy wypieków. Gniew ożywił jej szczupłą twarz jak róż. — Jak nie jestem dla ciebie dość elegancka, bo ty masz samochód... i w ogóle... — Kto to powiedział? — Ach — odparła — nie jestem taka głupia, jak ci się zdaje. Widziałam, jak na mnie patrzyłeś. Mój kapelusz... Przyszło mu raptem na myśl, że Rose może wstać i zostawiwszy go samego, pójść wprost do Snowa i że pierwszemu lepszemu, który łagodnie ją wybada, gotowa wszystko wypaplać. Musi ją ułagodzić. Chodzili ze sobą. Powinien robić to, czego po nim oczekują. Z odrazą

wyciągnął rękę. Położył na jej kolanie niby kawał zimnego drewna. — Zleś mnie zrozumiała — zapewnił. — Jesteś bardzo milutka. Mam po prostu kłopoty i tyle. Kłopoty w interesach. Ty i ja — z trudem przełknął ślinę — pasujemy do siebie pod każdym względem. — Zobaczył, jak czerwień znika z policzków dziewczyny, jak Rose zwraca ku niemu twarz, ślepo pragnąc, by nadal ją oszukiwał, jak w oczekiwaniu rozchylają się wargi dziewczyny. Chwycił ją szybko za rękę i ucałował palce. Wszystko lepsze niż usta. Palce były chropowate i miały lekki smak mydła. — Tak mi przykro, Pinkie — rzekła Rose. — Jesteś dla mnie bardzo miły. Roześmiał się nerwowo: — Ty i ja... — Wtem usłyszał sygnał autobusu. Uradował się jak oblężony, gdy usłyszy trąbki nadciągającej odsieczy. — Patrz, autobus. Chodźmy, ja tam nie przepadam za wsią. Jestem mieszczuch. Ty też. Wstała i na jedno mgnienie ponad sztucznym jedwabiem pończochy ujrzał kawałek uda. Poczuł ukłucie żądzy i to go zaniepokoiło niczym objaw choroby. Co potem oczekuje człowieka? Duszny pokój, pobudzone ze snu dzieci, śledzące w sobotnią noc ruchy na drugim łóżku. Czyż nigdzie... dla nikogo... nie ma ucieczki! Och, warto by dlatego wymordować cały świat! — Jak tu ślicznie pomimo wszystko — rzekła Rose spoglądając na kredowe koleiny i tablice „Do wynajęcia”, a Chłopiec znów się roześmiał na myśl o wszystkich wzniosłych słowach, jak miłość i piękno, słowach, którymi ludzie nazywają ten brudny akt... Cała jego duma — niby sprężyna budzika — okręcała się wokół myśli, że on nie dał się nabrać, że on nie podda się małżeństwu i płodzeniu dzieciaków, że zajdzie tam, gdzie teraz jest Colleoni, a nawet wyżej... Wiedział wszystko, obserwował każdy szczegół stosunku płciowego, niepodobna go nabrać na piękne słówka, bo w tym nie ma nic, czym można 'by się podniecić, nic w zamian za to, co się utraciło. Lecz kiedy Rose znowu zwróciła się ku niemu w oczekiwaniu pocałunku, uświadomił sobie swój przerażający brak doświadczenia. Usta jego nie natrafiły na jej usta i cofnęły się. Nie całował dotąd żadnej dziewczyny. — Bardzo mi przykro — rzekła Rose. — Jestem taka głupia. Ja nigdy jeszcze... — i nagle urwała wpatrzona w mewę, która wyleciała z wyschniętego ogródka, wzbiła się ponad urwiskiem i opadła w dół, ku morzu. W autobusie nie odzywał się. Ponury i nieswój siedział skulony, z rękami w kieszeniach. Nie wiadomo, po co pojechał z nią tak daleko i teraz wraca znów nic nie załatwiwszy. Tajemnica, wspomnienie tamtej sprawy tkwiły dalej spokojnie w jej głowie. Krajobraz odwijał się teraz z drugiego końca. Herbata Mazawattee, handlarze antyków, „Stop, zatrzymaj się”, mizerna trawka kończąca się na brzegu asfaltu. Z molo w Brighton wędkarze zarzucali spławiki. Żałosne dźwięki cichej muzyki przynosił skłócony ze słońcem chłodny wiatr. Pinkie i Rose szli po słonecznej stronie ulicy obok „Nocy miłości”, „Tylko dla mężczyzn” i „Tancerki z wachlarzem”. — Coś ci nie idzie, jak potrzeba? — spytała Rose. — Zawsze się ma kłopoty — odparł Chłopiec. — Chciałabym ci pomóc. Nic nie odpowiedział. Wyciągnęła rękę ku chudej, sztyw1 * * iitMw* i** i»# ¿e&?£ś*eBr1 I*9 rVt.i v*^ Y-S^ £?-> Afe-ę'' i*# 4v#i nej postaci, popatrzyła na gładkie policzki i delikatny, jasny puch na karku. — Za młody jesteś, Pinkie, na zmartwienia. — Wsunęła mu rękę pod ramię. — Oboje jesteśmy bardzo młodzi, Pinkie — i poczuła, że jego ciało cofa się, nieczułe jak głaz. — Sfotografować państwa razem na tle morza? — zaproponował fotograf uliczny zdejmując z aparatu przesłonę, ale Chłopiec spiesznie zakrył rękoma twarz i poszedł dalej. — Nie lubisz, jak cię pstrykają, Pinkie? Wystawiłby może fotkę i wszyscy by ją oglądali. I

nic by to nie kosztowało. — Mięta dla mnie, ile co kosztuje — rzekł Chłopiec potrząsając kieszeniami, by pokazać, ile ma pieniędzy. — Może by wywiesili nasze zdjęcie tu... — Rose przystanęła przed (kioskiem fotografa podziwiając podobizny kąpiących się piękności, słynnych aktorów i anonimowych parek — obok... — i aż krzyknęła ze zdziwienia: — Ależ to on! Chłopiec patrzył właśnie w bok, obserwując, jak zielona fala oblizuje słupy i ślizga się po nich niczym wilgotne usta. Odwrócił się niechętnie i zobaczył zdjęcie Spicera, umieszczone w oknie fotografa na pokaz całemu światu. Spicer schodzący w cień pod molo, zmartwiony, zagoniony i śpieszący się, komiczna postać, z której obcy mogliby się śmiać: „Ale przerażony. No, no. Widać zdjęli go znienacka”. — To ten zostawił kartę — stwierdziła Rose. — Mówiłeś, że umarł, a on wcale nie umarł. Chociaż tak wygląda, jakby mu już niewiele brakowało... — roześmiała się serdecznie, spoglądając na ten zamazany, biało-czarny obraz pośpiechu. — Jakby się bał, że jak się nie pośpieszy, to umrze. — Stare zdjęcie — powiedział Chłopiec. — E, nie. Tutaj wieszają tylko dzisiejsze, żeby ludzie mogli wykupić. — Dużo ty tam wiesz. — Tego nie można przegapić. Takie śmieszne. Leci jak wariat. I nawet nie widzi aparatu. — Poczekaj tutaj — rozkazał Chłopiec. Po słońcu ulicy w kiosku zdawało się ciemno. Jegomość z mizernym wąsikiem i okularami w stalowej oprawie sortował stosy odbitek. — Poproszę o zdjęcie, które jest w oknie u góry — odezwał się Chłopiec. — Proszę o kwit — odparł fotograf i wyciągnął żółte palce, lekko pachnące utrwalaczem. — Nie mam kwitu. I fi y. wEmm M pr j •> * % K ifr Tfr V '\fc ty f •# V łuyH %>w | ■% k ^ 3 tilk f4*5 4*1 9* «1 W* 4 JLjl tb* łi A%%.\ I — To nie może pan otrzymać zdjęcia — oświadczył fotograf i zbliżył do żarówki negatyw. — Jakie ma pan prawo — zawołał Chłopiec — wystawiać bez zewolenia fotografie? Proszę mi dać to zdjęcie! — Oczy w stalowej oprawce spojrzały obojętnie: „Kłótliwy szczeniak”. — Przynieś pan ten ikwit, to będziesz miał zdjęcie. A teraz proszę stąd się zabierać, bo czasu nie mam. — Nad jego głową widniały migawkowe zdjęcia króla Edwarda VII, jako księcia Walii, w czapce żeglarskiej, na tle fotoplastykonów, pożółkłe ze starości i z powodu kiepskich chemikalii, Vesty Tilley podpisującej autografy, Henry Irvinga opatulonego w szal przed wiatrami z Kanału — całe dzieje Anglii. Lily Langstry nosiła tu strusie pióra, Mrs. Pankhurst zbyt obcisłą spódnicę, a Miss Anglia z 1923 roku paradowała w 'kostiumie kąpielowym. Niewiele pociechy było jednak w tym, że Spicer trafił między nieśmiertelnych. 4 — Spicer! — zawołał Chłopiec — Spicer! — Z małego, ciemnego hallu u Billa wspinał się po schodach, zostawiając na linoleum białe ślady, świadectwo pobytu za miastem, na kredowych zboczach. — Spicer! — czuł, że złamana poręcz drży mu pod ręką. Otworzył

drzwi do pokoju Spicera i znalazł go tam na łóżku, śpiącego z twarzą w dół. Okno było zamknięte. W ciężkim od zaduchu powietrzu brzęczał jakiś owad, a od łóżka bił zapach whisky. Pinkie stanął nad śpiącym i patrzył na jego siwiejące włosy. Nie czuł wcale litości. Za młody był na to, aby się litować. Obrócił Spicera. Skóra dokoła ust pokryta była krostami. — Spicer! Spicer otworzył oczy. Przez chwilę nic nie widział w mrocznym pokoju. — Muszę ci coś powiedzieć. Spicer usiadł. — O Boże, Pinkie, jakże się cieszę, że cię widzę. — Zawsze przyjemnie oglądać kumpla, co? — Spotkałem Craba. Mówił, żeś był w komisariacie. — Craba? — Toś nie był w komisariacie? SraJMWifnf I ■*> s jyRypp z jfyMwy V*T > V* V?\ .i — Miałem przyjacielską rozmową o... Brewerze. — Nie o... — O Brewerze. — Chłopiec położył nagle dłoń na przegubie ręki Spicera. — Nerwy ci się rozklekotały. Potrzebujesz wakacji. — Z pogardą wciągnął nosem cuchnące powietrze. — Za dużo pijesz. — Podszedł do okna, otworzył. Okno wychodziło na szary mur. Na szybie brzęczała mucha. Złapał ją. Wibrowała na. jego dłoni niczym malutka sprężynka od zegarka. Jął obrywać jedno po drugim łapki i skrzydełka. — Kocha, nie kocha — wróżył. — Słuchaj, Spicer, byłem dziś na spacerze z moją dziewczyną. — Tą od Snowa? Chłopiec obrócił na dłoni okaleczonego owada i zdmuchnął go na łóżko Spicera. — Wiesz, o kim myślę — powiedział. — Miałeś dla mnie wiadomość, Spicer. Czemuś nie powtórzył? — Nie mogłem cię znaleźć. Słowo daję, nie mogłem. Zresztą to nie takie ważne. Jakieś stare, wścibskie ‘babsko o coś się rozpytywało. — A jednak “tyś się nastraszył — stwierdził Chłopiec. Usiadł na twardym sosnowym krześle, przed lustrem, z rękoma na kolanach i obserwował Spicera. W policzku drgał mu nerw. — Tego tom się nie przestraszył — odparł Spicer. — To czegoś tam wprost poleciał? — Gdzie: tam? — Dla ciebie, Spicer, jedno jest tam. Myślisz i śnisz tylko o tym. Za stary jesteś na takie życie. — Na jakie życie? — zdziwił się Spicer, wpatrując się weń z łóżka. — Do tej roboty, oczywiście. To mam na myśli. Coraz więcej jesteś nerwowy i nieostrożny. Najpierw z tą kartą u Snowa, a teraz ze zdjęciem, pozwoliłeś wystawić je na molo, żeby każdy mógł ciebie oglądać, żeby ciebie zobaczyła tam Rose. — Jak Boga kocham, Pinkie, wcale o tym nie wiedziałem. — Zapominasz, że musimy dmuchać na zimne. — Nie ma co się jej bać. Pewna jest. Tak się do ciebie przylepiła. — O babach to ja nic nie wiem. Zostawiam te rzeczy tobie, Cubittowi i reszcie. Wiem tylko tyle, coś ty mi powiedział. Nie raz i nie dwa powtarzałeś, że nigdy jeszcze na świecie nie było takiej dziwki, której by można wierzyć. Min 1« «U* T

— To tylko się tak mówi. — Myślisz, że jestem dzieciak, i opowiadasz mi bajeczki. A ja uwierzyłem w te bajeczki, Spicer. I nie wydaje mi się bezpieczne, żebyście ty i Rose byli w tym samym mieście. A na dokładkę jeszcze ten babsztyl, co tak się rozpytuje. Musisz zniknąć, Spicer. Nie ma rady. — Jak to zniknąć? O czym ty gadasz? — zaniepokoił się Spicer i zaczął szukać czegoś po kieszeniach marynarki. Chłopiec obserwował go z rękoma położonymi płasko na kolanach. — Nic mi nie zrobicie — dorzucił Spicer grzebiąc w kieszeni. — No, no. Coś ty sobie ubrdał? Myślałem tylko, żeś powinien zrobić sobie wakacje. Wyjechać gdzie na jakiś czas. Spicer wyjął rękę z kieszeni i podsunął Chłopcu pod nos srebrny zegarek. — Możesz mi wierzyć, Pinkie. Patrz, co mi dali chłopcy. Przeczytaj, co tu pisze. „Przyjacielowi od lat dziesięciu — Chłopaki ze Stadionu.” Na mnie zawsze można liczyć. To było piętnaście lat temu, Pinkie. Dwadzieścia pięć lat na torze. Jakem zaczynał, to ciebie jeszcze na świecie nie było. — Musisz odpocząć — powtórzył Chłopiec. — Tylko to miałem na myśli. — Bardzo bym się cieszył z wakacji — odrzekł Spicer — ale nie chcę, żebyś myślał, że jestem baba. Zaraz pojadę. Spakuję walizki i wieczorem już mnie nie będzie. Czemu nie, chętnie wyjadę. — Nie — rzekł Chłopiec, przyglądając się swoim butom. — Nie ma co się śpieszyć. — Podniósł nogę: na podeszwie widniała dziura wielkości szylinga. Znowu pomyślał o wieńcach na krzesłach Colleoniego w „Cosmopolitanie”. — Będę potrzebował cię na wyścigach — posłał Spicerowi uśmiech. — Przyjacielowi mogę zaufać. — Możesz mi ufać, Pinkie. — Palce Spicera gładziły srebrny zegarek. — Z czego się śmiejesz? Jestem powalany sadzą czy coś w tym guście? — Myślałem po prostu o wyścigach — powiedział Chłopiec. — Bardzo ważne są dla mnie. — Podniósł się i stanął tyłem do szarzejącego światła, muru za oknem, zasmarowanej sadzami szyby. Z zaciekawieniem jakby przyglądał się leżącemu. — A gdzie chcesz wyjechać? — spytał. Był zupełnie zdecydowany i po raz drugi już w ciągu kilku tygodni przyglądał się człowiekowi, którego czekała śmierć. Nie mógł opanować ciekawości. Tak, możliwe, że Spicer nie jest ska zany na ogień piekielny, taki lojalny stary facet mniej złego zrobił niż ktokolwiek inny. Może się prześliżnie przez bramę... Chłopiec nie potrafił sobie jednak odmalować wieczności inaczej niż w kategoriach cierpienia. Aż się zmarszczył z wysiłku. Szklane morze, złota korona, Spicer. — Do Nottingham — powiedział Spicer. — Jeden mój kumpel prowadzi tam „Błękitną Kotwicę”, przy Union Street. Z prawem wyszynku. Lokal pierwsza klasa. Ze śniadaniami. Mało to razy mówił mi: „Czemu ty, Spicer, nie zostaniesz moim wspólnikiem? Jakby tam w kasie było o parę funcia- ków więcej, toby tę starą budę przerobić można na hotel”. Gdyby nie ty i chłopaki, nigdy bym tu nie wrócił. Zostałbym tam na stałe za hotelarza i już. — No ślicznie — powiedział Chłopiec. — Ja teraz muszę wyjść. W każdym razie wiemy już, jak sprawy stoją. Spicer oparł się znów o poduszkę i podniósł do góry stopę z piekącym odciskiem. Przez dziurę w skarpetce wyłaził wielki palec pokryty zrogowaciałą, jak zwykle w starszym wieku, skórą. — Spij dobrze — rzekł Chłopiec. Zszedł na dół. Drzwi frontowe wychodziły na wschód i w hallu panowały ciemności. Chłopiec zapalił światło koło telefonu, a potem zgasił je, sam nie wiedząc czemu. Potem zadzwonił do „Cosmopolitanu”. Gdy odezwała się centrala hotelowa, usłyszał w słuchawce daleką muzykę do tańca, dobiegającą aż z Palmiarni (thes dansants, trzy szylingi), znajdującej się za Gabinetem Ludwik XVI.

— Proszę połączyć mnie z panem Colleonim. — „I słowik śpiewa o niej, i listonosza dzwonek...”, a wtem melodia urwała się i w słuchawce zamruczał niski, semicki glos. — Czy to pan Colleoni? W słuchawce rozległ się brzęk kieliszków i chrobot lodu w shakerze. Chłopiec powiedział: — Tu mówi Brown. Przemyślałem tę sprawę, panie Colleoni. Ulicą przemknął autobus, jego światła były słabo widoczne w szarzyźnie kończącego się dnia. Chłopiec przytknął usta do tuby telefonu i dodał: — On nie ohce posłuchać rozsądnej rady. — Głos coś od- mruczał z zadowoleniem. Chłopiec powoli i starannie wyjaśniał: — Będę mu życzył powodzenia i poklepię go po ramieniu. — Nagle przerwał i spytał ostro: — Co pan powiedział, panie Colleoni? Nic, nic. Miałem wrażenie, że pan się roześmiał Halo! Halo! — Z hałasem rzucił słuchawkę na widełki i dziwnie nieswój skierował się ku schodom. Złota zapalniczka, popielata dwurzędowa kamizelka, świadomość świetnie prosperującej bandy — to wszystko zawładnęło nim przez chwilę, a na górze czekało mosiężne łóżko, okruszyny pierożka, mały kałamarz z fioletowym atramentem na umywalni. Na chwilę załamał się w nim jego sztubacki spryt; zapalił światło, był w domu. Idąc po schodach nucił cicho: „I słowik śpiewa o niej, i listonosza dzwonek”, ale skoro myśli zaczęły krążyć coraz bliżej niebezpiecznego, śmiertelnego tematu, zmienił melodię na Agnus Dei, qui tollis peccata mundi. Poruszał się sztywno, marynarka zwisała mu z nie rozrośniętych, wąskich ramion, ale gdy otworzył drzwi swego pokoju — Dona nobis pacem — z lustra nad dzbankiem, my- delniczką i miednicą brudnej wody wyjrzała jego nieco zamglona, blada, pełna pychy twarz. CZĘŚĆ CZWARTA 1 PIĘKNY był to dzień na wyścigi. Już pierwszym pociągiem napłynęły do Brighton tłumy, jak w dzień Zielonych Świąt, z tą tylko różnicą, że ci, co przyjechali teraz, nie wydawali pieniędzy, lecz mocno zaciskali je w garści. Stali ciasno upchani w dwupiętrowych tramwajach jadących ku Akwarium, roili się po całym nabrzeżu, rzekłbyś, chmary owadów ogarniętych irracjonalną, a przecież żywiołową chęcią wędrówki. O jedenastej niepodobieństwem już było zdobyć miejsce w którymś z autobusów kursujących na tor wyścigowy. W ogrodzie Pawilonu, na ławce siedział Murzyn w jaskrawym, pasiastym krawacie i palił cygaro. Nie opodal, od ławki do ławki, biegało kilkoro dzieci bawiąc się w „drewnianego berka”. Murzyn zawołał na nie wesoło, trzymał przy tym cygaro na długość ramienia z ■ miną odzwierciedlającą dumę i ostrożność i wyszczerzał wielkie zęby lśniące jak na plakacie. Dzieci przerwały zabawę i wlepiły weń oczy, cofając się z wolna. Zawołał do nich ponownie — tym razem po angielsku. Słowa brzmiały głucho, niezdarnie, a zarazem dziecinnie jak ich własne, lecz dzieci przyglądały mu się niepewnie i cofały coraz dalej. Włożył tedy z powrotem cygaro między poduchowate wargi i spokojnie zaczął palić. Przez Old Steyne szła orkiestra złożona ze ślepców grających na trąbach i bębnach. Posuwali się gęsiego rynsztokiem, wy- rnacując bokiem buta brzeg chodnika. Już z daleka słychać było, jak ich muzyka przedziera się przez zgiełk tłumów, przez detonacje w tłumikach samochodów i zgrzyt autobusów ruszających pod górę, w stronę pola wyścigowego. Muzyka brzmiała dziarsko niczym orkiestra pułkowa, ale gdy się podniosło wzrok w oczekiwaniu tygrysiej skóry i wirujących w powietrzu ¡pałeczek od bębna, widziało się sunące z wolna 10 5 wzdłuż domów blade, ślepe oczy, podobne do oczu koni z kopalni. Na położonych nad morzem, rozległych terenach wytwornej szkoły dziewczęta uroczyście szykowały się do partii hokeja na trawie, tęgie bramkarki sunęły jak pancerniki, drużynowe omawiały ze swymi zastępczyniami taktykę gry, młodsze dziewczęta biegały jak

oszalałe po słońcu. Przez wielką bramę z kutego żelaza, zamykającą dostęp do tego arystokratycznego boiska, mogły zobaczyć plebejską procesję tych, co nie dostawszy się do autobusu wdzierali się na pagórki, wzbijając kurz i wyjadając z papierowych torebek drożdżowe ciastka. Autobusy jechały dłuższą drogą, przez Kemp Town, ale na stromiznę wzgórza wdrapywały się naładowane taksówki — dziewięć pensów od łebka — Packard dla członków kierownictwa Wyścigów, stare Morrisy — z komicznym nadwoziem, dziwaczne i od lat dwudziestu na chodzie — wiozące liczne rodziny. Wyglądało to tak, jakby cała droga na wzór schodów ruchomych w metrze sunęła pod górę w słonecznym przesyconym pyłem świetle, a wraz z nią sunęła trzeszcząca, hałasująca, poszturchująca się ciżiba samochodów. Mniejsze dziewczynki harcowały po trawie jak rozhukane źrebaki, wyczuwając podniecenie panujące na zewnątrz. Cota na Black Boya zmniejszyła się. Po szaleństwie stawiania po pięć funtów na Merry Monareh nie było już sposobu wtłoczenia życia z powrotem w poprzednie koleiny. Najnowszy model wyścigowego wozu, mały jasnoczerwony, zawadiacki samochodzik, którego widok przywodził na myśl przydrożne oberże, zbierającą się na basenach, rozbrykaną młodzież, potajemne schadzki na bocznych drogach, odgałęziających się od Wielkiej Drogi Północnej, prześlizgiwał się z nieprawdopodobną zręcznością wśród natłoku pojazdów. Promień słońca, który dogonił samochodzik, blaskiem swym zapalił szyby w jadalni dziewcząt. Wóz był wyładowany aż po brzegi: na kolanach jednego mężczyzny siedziała kobieta, drugi mężczyzna prowadził, wciśnięty między siedzenie a tablicę przyrządów. Wóz kołysał się i trąbił, i wdzierał w tłum, pnąc się pod górę. Kobieta śpiewała głosem słabym, przerywanym przez klaksony, coś banalnego o pannach młodych i bukietach, coś staroświeckiego, odpowiedniego przy porterze i ostrygach w starej stylowej oberży, ale dziwnie nie na miejscu w małym, jaskrawym wozie wyścigowym. Gdy samochodzik wjechał na wzgórze, słowa piosenki sfrunęły na zakurzoną drogę, by spotkać na niej sędziwego Morrisa, który kołysząc się zdążał jego śladem z szybkością czterdziestu mil na godzinę, z oderwanym dachem, pogiętym błotnikiem i porysowaną szybą. Poprzez monotonne stukanie naderwanego dachu — klap, klap, klap — słowa dobiegały do uszu Chłopca. Siedział obok Spicera, który prowadził. Panny młode i bukiety. Z ponurym obrzydzeniem pomyślał o Rose. Nie mógł sobie wybić z głowy słów Spicera. Były one jak wroga mu, niewidzialna siła. Głupota Spicera, fotografia na molo, ta wypytująca się baba. Kimże ona jest u diabła?... Jeżeli ożeni się z Rose, to nie na długo. Będzie to tylko ostatnia deska ratunku, jedyny sposób zamknięcia jej ust, zyskania na czasie. Nie życzył sobie Ubliżenia tego rodzaju z żadną kobietą. Łóżko małżeńskie, poufałość, wszystko to przyprawiało go o mdłości, jak myśl o starzeniu się. Zaszył się w kąt, jak najdalej od miejsca, gdzie trzęsło. W takt owych wstrząsów wzbierała w nim i opadała gorycz dziewictwa. Ożenek podobny był do splamienia rąk. — A gdzie Dallow i Cubitt? — zapytał Spicer. — Niepotrzebni mi dziś tutaj — wyjaśnił Chłopiec — mamy dzisiaj do zrobienia coś taldego, że lepiej, żeby nie było przy tym całej ferajny. — Podobnie jak okrutny dzieciak, który pragnąc skaleczyć, chowa za plecami cyrkiel, z pozorną czułością położył rękę na ramieniu Spicera. — Nie chcę robić przed tobą sekretów. Pogodzę się z Colleonim. A im nie mogę zaufać. Są w gorącej wodzie kąpani. My dwaj załatwimy to sami, jak się patrzy. — Lubię spokój — rzekł Spicer. — I zawsze lubiłem. Siedząc przez popękaną szybę mrowie stłoczonych wozów, Chłopiec zaśmiał się szyderczo' — Właśnie o to chcę się postarać. — Trwały spokój — ciągnął swoje Spicer. — Tego spokoju nikt nie naruszy — zapewnił Chłopiec.

Daleki głos śpiewającej zagubił się w kurzu i jaskrawym słońcu: ostatnia panna młoda, ostatni bukiet, coś, co zabrzmiało jak słowo „wieniec”. — Jak się do tego zabrać, jeżeli ktoś chce się raz dwa ożenić? —• spytał bez zapału Chłopiec. — Dla ciebie to niełatwa sprawa — odparł Spicer. — Za młody jesrt.eś. — Ze zgrzytem zmienił bieg i stare pudło zaczęło wspinać się na ostatnie kredowe zbocze, ku białemu ogrodzeniu, koło którego rozłożył się taborem obóz cygański. — Muszę pomyśleć. — Pośpiesz się z tym myśleniem — powiedział Chłopiec — nie zapominaj, że dziś wieczorem wyjeżdżasz. —Prawda — westchnął Spicer. Myśl o wyjeździe nastroiła go nieco sentymentalnie. — Ósma dziesięć. Musisz zobaczyć tę knajpę. Będziemy ci radzi. Nottingham to piękne miasto. Człowiekowi dobrze zrobi trochę tam sobie odpocząć. Powietrze pierwsza klasa, a gorzkiego piwa nigdzie nie dostaniesz lepszego jak pod „Błękitną Kotwicą”. — Uśmiechnął się. — Zapomniałem, że nie pijesz. —Szczęścia życzę — powiedział Chłopiec. —Zawsze będziesz mile widziany, Pinkie. Zaparkowali rozklekotany wóz i wysiedli. Chłopiec wziął Spicera pod rękę. Życie było piękne — gdy tak się szło obok białej, nagrzanej słońcem ściany, obok wozów z głośnikami — dla człowieka, który wierzył w Sąd Ostateczny i zdążał ku najwspanialszemu ze wszystkich doznań: rozkoszy zadawania bólu. — Fajny kompan z ciebie, Spicer — oświadczył Chłopiec, ściskając go za ramię, a Spicer zaczął mu opowiadać tonem zwierzenia wszystko, co wiedział o „Błękitnej Kotwicy”. — To nie jakaś spelunka — mówił — ma dobrą opinię. Zawsze myślałem, że jak tylko odłożę trochę pieniążków, przystąpię do spółki z moim kumplem. A on ciągle na mnie czeka. O mały włos nie pojechałem tam, jak wykończyli Kite’a. — Łatwo można cię nastraszyć, prawda? — przerwał mu Chłopiec. Głośniki na wozach udzielały im rad, u którego bukmachera postawić pieniądze, a małe Cyganięta krzycząc ścigały królika po kredowym miale. Przeszli tunelem pod polem wyścigowym i znaleźli się znów w słońcu na porośniętym szarą krótką trawą zboczu, które pomiędzy damkami opadało w dół, ku morzu. Na ziemi walały się stare programy: „Barker przyjmie twój zakład” i żółto nadru-. kowana, uśmiechnięta twarz nonkonformisty: „Nie przejmuj się, ja płacę”. Pomiędzy nędznym zielskiem poniewierały się stare 'bilety od totalizatora. Przez ogrodzenie z drutów przedostali się na półkoronowe miejsca. — Napij się piwa, Spicer — zaproponował Chłopiec, popychając towarzysza. — Bardzo to ładnie z twojej strony, Pinkie. Nie powiem nie. — 'Podczas gdy Spicer pił piwo przy zaimprowizowanym bufecie, Chłopiec spoglądał w dół, ku bukmacherom. Byli tam Barker i Macpherson, i George Beale („Stara firma”), i Bob Tavell z Clapton, same znajome twarze, z przylepionym sztucznie uśmiechem. Dwie pierwsze gonitwy już się odbyły; przed okienkami totalizatora stały długie ogonki. Słońce oświetliło biały tatersal po drugiej stronie toru, kilka koni galopowało właśnie na start. — O, tam General Burgoyne! — zawołał ktoś — jakiś jest niespokojny — i poszedł do Boba Tavella zrobić zakład. Bukmacherzy wycierali poprzednie i wpisywali nowe coty, w miarę jak obok nich przechodziły konie uderzając w trawnik kopytami niby rękawicami bokserskimi. — Nie spróbujesz szczęścia? — zapytał Spicer kończąc swoje piwo i czkając lekko słodem w stronę bukmacherów. — Nigdy nie gram. — To już ostatnia szansa dla mnie w poczciwym, starym Brighton — stwierdził Spicer. — Co mi szkodzi zaryzykować parę szylingów. Nie więcej. Muszę oszczędzać forsę na Nottingham. .

— No to jazda — zachęcił go Chłopiec. — Baw się, póki możesz. Obok stoisk innych bukmacherów przeszli w kierunku stoiska Brewera; skupiło się wokół niego sporo ludzi. — Robi dobre interesy — zauważył Spicer. — Widziałeś Merry Monarch? Warto go grać. — A podczas gdy to mówił, bukmacherzy na całej linii ścierali stare coty: szesnaście za jeden. — Dziesięć za jeden — rzekł Spicer. — Baw się, kiedy tu jesteś — poradził Chłopiec. — Mógłbym równie dobrze poprzeć starą firmę — oświadczył Spicer uwalniając ramię i podchodząc do stoiska Tate’a. Chłopiec uśmiechnął się. Wszystko szło jak po maśle. — Memento Mori — rzekł Spicer powracając z kartą w ręku. — Co za śmieszna nazwa dla konia. Pięć do jednego we francuzie. Co właściwie znaczy Memento Mori? — To po zagranicznemu — odparł Chłopiec. — Black Boy spada. — Może szkoda, że nie postawiłem na Black Boya — zastanawiał się Spicer. — Była tam jedna kobieta, która powiedziała, że postawiła na niego dwadzieścia pięć funtów. Ma chyba źle w głowie. Ale gdyby wygrał, pomyśl! Boże, czego ja bym nie zrobił, gdybym miał dwieście pięćdziesiąt funtów! Od razu zostałbym wspólnikiem w „Błękitnej Kotwicy”. Już byś mnie tu nie uświadczył — ciągnął wpatrując się w lśniące niebo, kurz ponad torami, podarte bilety totalizatora, krótką trawę i urwisko opadające ku ciemnemu, leniwemu morzu. — Black Boy nie wygra — powiedział Chłopiec. — Kto to postawił na niego dwadzieści pięć funtów? — Jakaś tam dziwka. W barze. A czemu ty nie postawisz na niego pięciu funtów? Zagraj choć raz w totka, żeby uczcić okazję. — Jaką okazję? — żywo spytał Chłopiec. — Sam już nie wiem — odj5owiedział Spicer. — Te wakacje tak mi zakręciły w głowie, że mi się zdaje, że każdy ma jakąś okazję do uczczenia. — Gdybym chciał coś uczcić — rzekł Chłopiec — to na pewno nie przez stawianie na Black Boya. Czy nie wiesz, że to był faworyt Freda? Mówił, że on jeszcze wygra derby. Nie nazwałbym go chyba koniem przynoszącym szczęście — nie mógł jednak powstrzymać się, by nie popatrzeć, jak Black Boy kłusuje równolegle do bariery: trochę za młody, trochę zbyt nerwowy. Jakiś człowiek stojący na samej górze pół- koronowej trybuny zaczął dawać ręką znaki Tavellowi z Clapton, a drobny człowieczek, (który śledził przez lornetę dziesięcioszylingową trybunę, zaczął gwałtownymi ruchami rąk przecinać powietrze, chcąc zwrócić uwagę „Starej firmy”. — A nie mówiłem — rzekł Chłopiec — cota na Black Boya znów spada. — Dwanaście za jeden na Black Boya, dwanaście za jeden — wołał przedstawiciel George’a Beale. — Ruszyły — powiedział [ktoś. Publiczność zaczęła się przepychać od kiosków i napojami (ku barierze, niosąc szklanki piwa i ciastka z rodzynkami. Barker, Macpherson, Bob Tavell ścierali już na swych tablicach coty, tylko „Stara firma” pozostała wierna grze aż do ostatka wywołując: — Piętnaście za jeden na Black Boya — podczas gdy maleńki człowieczek dawał jakieś tajemnicze znaki z góry trybun. Konie przebiegły obok, w zbitej stawce, z ostrym tętentem podobnym do trzasku łamanego drewna, i pognały dalej. — General Burgoyne — powiedział ktoś, a ktoś inny: — Merry Monarch. — Piwosze wrócili do prowizorycznego (bufetu po drugie piwo, a bukmacherzy wywiesili imiona koni do gonitwy na godzinę czwartą i zaczęli wypisywać kredą oferowane coty. — Uważasz — rzekł Chłopiec — co ci mówiłem? Fred nigdy nie umiał odróżnić dobrego konia od chabety. Ta zbzikowana dziwka straciła dwadzieścia pięć kawałków. Dla niej to nie jest szczęśliwy dzień.

Czemu... — ale cisza i bezczynność po biegu, a przed ogłoszeniem wyników, posiadała jakieś paraliżujące właściwości. Przed okienkami totalizatora czekały długie kolejki. Wszystko na torze nagłe ucichło, czekając na sygnał ponownego rozpoczęcia. W ciszy można było dosłyszeć rżenie konia przy wadze. Wśród tego spokoju i jasności Chłopiec .poczuł się nieswojo. Opuściło go nagle skoncentrowane i ograniczone doświadczenie zdobyte w brightońskim slumsie i sztuczna, cierpka dorosłość. Zapragnął mieć przy sobie Cubitta i Dallowa. Niepodobna dać samemu rady tylu sprawom, gdy ma się siedemnaście lat. Tu chodziło nie tylko o Spicera. W poniedziałek Zielonych Świąt zaczął coś, czemu nie było kresu. Nie była kresem śmierć. Kołysał się trybularz, ksiądz podnosił Hostię, a tu tymczasem głośnik obwieszczał imiona zwycięzców: Black Boy, Memento Mori, General Burgoyne. — Boże! — zawołał Spicer — wygrałem! Memento Mori zdobył płatne miejsce — i przypomniawszy sobie, co Chłopiec powiedział, dodał: — A ona też wygrała. Wygrała, i to mnóstwo forsy. Co za fuks! No i co teraz powiesz o Black Boyu? — Pinkie milczał. Pomyślał: Koń Freda. Gdybym był jednym z tych głupich pryków, co stukają w niemalowane drzewo, rzucają sól, nie przechodzą pod drabinami, mógłbym mieć teraz pietra... Spicer pociągnął go za rękę. — Wygrałem, Pinkie. Dziesięć funtów. Co ty na to?... — Nie ma co, trzeba brnąć dalej, jak postanowił. Skądś, z niższych rzędów trybuny, dobiegł go śmiech, kobiecy śmiech, soczysty i śmiały, pewno rechotała ta dziwka, co postawiła na konia Freda. Z uikryltym jadem zwrócił się do Spicera, a okrucieństwo sprężyło jego ciało jak żądza. — Tak — rzekł otaczając Spicera ramieniem — lepiej od razu podejmij wygraną. Ruszyli razem w stronę stoiska Tate’a. Na drewnianym schodku stał młody człowiek z wypomadowanymi włosami i wypłacał wygrane. Sam Tate znajdował się na dziesięcioszylingowej trybunie, lecz oni obaj znali Samuela. Zbliżając się Spicer zawołał jowialnie: — No, Sammy, teraz płać! Samuel przyglądał się, jak Spicer i Chłopiec podchodzą ku niemu po zdeptanej trawie, objęci ramionami niby najserdeczniejsi przyjaciele. Wokół stoiska skupiło się z pół tuzina mężczyzn. Na coś czekali. Ostatni klient poszedł sobie, oni zaś czekali w milczeniu. Mały człowieczek prowadzący księgę rachunkową wysunął język i oblizał bolącą wargę. — Masz szczęście, Spicer — powiedział Chłopiec, ściskając go za ramię. — Baw się dobrze za swoją dychę. — Chyba mi jeszcze nie mówisz: do widzenia? — zapytał Spicer. — Nie będę czekał na gonitwę o czwartej trzydzieści, więc już się nie zobaczymy. — A co z Colleonim? — zapytał Spicer. — Czy nie miałem razem z tobą...? Obok nich konie przekentrowały na start następnej gonitwy. Coty zaczęły iść w górę; tłum odpłynął do totalizatora i zostawił ich na pustej ścieżce. Przy końcu tej ścieżki czekała mała grupka ludzi. — Zmieniłem zamiar — oświadczył Chłopiec. — Zobaczę się z Colleonim u niego w hotelu. Idź po forsę. Oberwany i bez kapelusza „znawca” wyścigów zabiegł im drogę: — Daję typa na następny bieg. Tylko szylinga. Wytypowałem dziś dwóch zwycięzców. — Palce wyglądały mu przez dziury w butach. — Sam się stąd wytypuj — powiedział Chłopiec. Spicer nie lubił pożegnań: był człowiekiem sentymentalnym. Z trudem wlókł się na swych obolałych nogach. — Dlaczego — zapytał spoglądając ku ogrodzeniu — ci ludzie Tate’a nie ustalili jeszcze coty? — Tate był zawsze marudą. Marudzi też przy wypłacaniu. Lepiej odbierz już swoją forsę. — Chłopiec przynaglał Spi- cera do podejścia bliżej, trzymając rękę na jego łokciu. — Coś mi się tu nie podoba — powiedział Spicer, spoglądając na oczekujących mężczyzn,

którzy wyraźnie przeszywali go wzrokiem. — A więc żegnaj — powiedział Chłopiec. — Zapamiętaj adres — rzekł Spicer — „Błękitna Kotwica”, Union Street. Pisz mi o wszystkich nowinach, bo ja pewno nie będę miał nic ciekawego do pisania. Chłopiec wyciągnął rękę, jakby chciał Spicera poklepać po plecach i opuścił ją; grupa mężczyzn oczekiwała stłoczona. — Może... — Chłopiec urwał i rozejrzał się dokoła: nie było końca temu, co rozpoczął. Trzewiami targnęła pasja okrucieństwa. Raz jeszcze podniósł rękę i poklepał Spicera po plecach. — Życzę ci szczęścia — powiedział wysokim, załamującym się głosem i znów go poklepał. Nieznajomi otoczyli ich jak na komendę. Chłopiec usłyszał wrzask Spicera: — Pinkie! — i ujrzał, jak wali się on na ziemię; jak podnosi się but okuty ciężkimi gwoździami, i naraz Chłopiec poczuł, że ból spływa mu po karku niczym krew. W pierwszej chwili zaskoczenie znacznie było gorsze niż ból (podobnie mogła sparzyć pokrzywa). — Idioci! — zawołał. — Przecież to o tamtego wam chodzi, a nie o mnie. Odwrócił się i ujrzał semickie twarze otaczające go ze wszystkich stron. Szczerzyły do niego zęby; każdy z napastników trzymał wyciągniętą brzytwę. Teraz dopiero Chłopiec przypomniał sobie, jak Colleoni śmiał się w telefon. Na pierwszą oznakę awantury tłum się rozproszył. Chłopiec usłyszał, jak Spicer woła: — Pinkie! ratunku! — Gdzieś poza zasięgiem wzroku Chłopca walka osiągnęła największe nasilenie. Jednak na czym innym musiał skupić uwagę: na długich brzytwach, w których odbijało się słońce, zachodzące za wzgórza w stronie Shoreham, brzytwach do podrzynania gardeł. Włożył rękę do kieszeni, by wydobyć własne ostrze, ale mężczyzna stojący na wprost niego pochylił się i chlasnął go po palcach. Chłopcem wstrząsnął ból. Ogarnęła go zgroza i zdumienie, jak wówczas, gdy jakiś mikrus w szkole, któremu dokuczał, pierwszy ukłuł go cyrklem. Napastnicy nie mieli jednak zamiaru go wykończyć. Szlochał i odgrażał się: — Colleoni mi za to zapłaci. — Dwukrotnie zawołał Spicera, zanim przypomniał sobie, że ten mu nie może odpowiedzieć. Banda bawiła się podobnie, jak on sam się bawił w takich wypadkach. Jedan z napastników pochylił się do przodu, aby mu skaleczyć policzek, a gdy Chłopiec wysunął rękę, by się nią zasłonić, znów go chlasnęli po palcach. Rozpłakał się na dobre, gdy konie rozpoczynające gonitwę o czwartej trzydzieści z tętentem przeleciały poza barierą. Nagle z trybun ktoś krzyknął: — Glina! — i cała banda rzuciła się na Chłopca. Ktoś kopnął go w udo, ktoś inny zamierzył się brzytwą, którą Chłopiec schwycił rozcinając sobie rękę aż do kości. Napastnicy rozproszyli się, z krańca toru biegła ociężale policja. Chłopiec przedarł się przez swych dręczycieli. Kilku z nich pognało za nim, gdy uciekał bramą i pędził w dół po zboczu w kierunku domów i morza. Płakał biegnąc i wskutek kopnięcia kulał na jedną nogę; usiłował nawet się modlić. Można być zbawionym pomiędzy ziemią i strzemieniem, ale nie można być zbawionym, jeśli się nie żałuje za grzechy. On zaś nie miał czasu, staczając się w dół po kredowym zboczu, odczuwać najlżejszego bodaj wyrzutu sumienia. Biegł niezdarnie, potykał się i krwawił z twarzy i obu rąk. Teraz ścigało go już tylko dwóch ludzi i to głównie dla własnej przyjemności, szczując go niby kota. Dobiegł do pierwszych domów na dole, lecz nie było tam nikogo. Wyścigi wyludniały wszystkie domki: pozostały tylko wyboiste uliczki, małe ogródki, drzwi z barwnymi witrażami i kosiarka do trawników, porzucona na żwirowanej ścieżce. Nie śmiał schronić się do domu — bał się, że go dopadną, gdy będzie dzwonił i czekał. Wyjął z kieszeni ostrze; nigdy dotąd nie użył go przeciw uzbrojonemu wrogowi. Musiał się ukryć, a przecie zostawiał na drodze ślady krwi.

Goniący byli już bez tchu. Ze śmiechu. Chłopiec miał młode płuca. Zaczął się od nich odrywać; owinął rękę chustką, głowę odrzucił do tyłu tak, by krew kapała pod ubranie. Nim zdążyli dobiec do rogu, Chłopiec skręcił i wpadł do pustego garażu. Stojąc w ciemnym wnętrzu, trzymał ostrze w pogotowiu i usiłował żałować za grzechy. Myślał: Spicer, Fred — lecz myśli nie sięgały dalej niż róg ulicy, zza którego lada chwila mogli się ukazać prześladowcy. Pojął, że nie stać go na skruchę. A gdy po jakimś czasie wydało mu się, że niebezpieczeństwo minęło i powoli zapadał zmierzch, nie o wieczności myślał, lecz o własnym upokorzeniu. Płakał, błagał, uciekał. Dallow i Cubitt dowiedzą się o tym. Co się teraz stanie z bandą Kite’a? Próbował pomyśleć o Spicerze, ale świat go od tego odrywał. Nie potrafił uporządkować swych myśli. Stał na drżących z osłabienia nogach przy betonowej ścianie i wysunąwszy rękę z ostrzem, obserwował róg uliczki. Kilka osób przeszło tamtędy, ledwie dosłyszalne dźwięki muzyki z Pałacowego Mola pulsowały w jego mózgu jak wrzód. W gładkiej, nagiej, mieszczańskiej uliczce zapaliły się światła. Garaż nigdy nie był używany jako garaż, lecz jako skład wszelkich gratów. Płytkie, napełnione ziemią skrzynki, z których jak gąsienice wypełzały małe, zielone pędy; rydel, zardzewiała ręczna kosiarka oraz to wszystko, czego właściciel nie mógł zmieścić w małym domku: a więc stary koń na biegunach, używany zamiast taczki wózek dziecinny, stos starych płyt gramofonowych: „Orkiestra Jazzowa Alexandra”, „Zawieś na kołku wszelkie troski”, „Gdybyś jedyną była dziewczyną”. A tuż obok narzędzia ogrodnicze, nie zużyte na chodnik płyty, lalka z jednym szklanym okiem i sukienką zawalaną przez pleśń. Chłopiec, trzymając ostrze w pogotowiu, zlustrował to wszystko szybkim spojrzeniem. Krew na •karku zaczynała krzepnąć, natomiast z ręki, z której zsunęła się chusteczka, wciąż płynęła i kapała na ziemię. Kimkolwiek był właściciel tego domu, mógł do swego stanu posiadania doliczyć małą, wysychającą plamę na betonowej podłodze. Kimkolwiek był ten właściciel, musiał widocznie przejść długą drogę, nim wylądował w nadmorskim domku. Wózek- -taczka pokryty był nalepkami, śladami niezliczonych podróży koleją: Doncaster, Lichfield, Clacton (tam widocznie spędzał letni urlop), Ipswich, Northampton — byle jak oderwane i rzucone do śmieci, by zrobić miejsce następnym — świadczyły nieomylnie o trasie jego wędrówek. A ta mała willa niedaleko toru wyścigowego stanowiła najlepsze, jakie mógł osiągnąć, ich zakończenie. Bez wątpienia ten obciążony hipotekami dom stanowił kres owych wędrówek. Jak brudne resztki, które przypływ wyrzucił na brzeg, nagromadzone tu rupiecie nigdzie już nie miały wędrować. Chłopiec nienawidził właściciela willi. Nie miał on ani twarzy, ani nazwiska, a jednak Chłopiec go nienawidził. Ta lalka, ten wózek, ten połamany koń na biegunach. Małe rozpikowane roślinki drażniły go jak symbol niewinności. Czuł się głodny, osłabiony i wstrząśnięty. Poznał ból i strach. Teraz, gdy do garażu sączył się mrok, był oczywiście czas pojednać się z Bogiem. Pomiędzy ziemią i strzemieniem nie 'było tego czasu, niepodobna bowiem w jednym momencie złamać nawyki myślenia. One mocno trzymają człowieka, gdy umiera. Chłopiec przypomniał sobie Kite’a. Ludzie Colleonie- go dopadli go w St. Pancras, jak wychodził z poczekalni. Tragarz podsypywał wtedy węgiel do kominka i cały czas opowiadał o swoich dzieciakach. Ale Spicer. Myśl nieuchronnie do tego wracająca przyniosła Chłopcu ulgę. Dostali Spicera. Niepodobna było mieć wyrzutów sumienia z powodu czegoś, co zapewnia bezpieczeństwo. Ta wścibska baba nie będzie miała teraz żadnego świadka z wyjątkiem Rose, a on wie, jak postępować z Rose. Gdy już będzie całkowicie bezpieczny, pomyśli o odzyskaniu spokoju sumienia, o powrocie do domu. I serce osłabło mu od wątłej tęsknoty za małym ciemnym konfesjonałem, za głosem księdza, za ludźmi oczekującymi u stóp posągu przed jasnymi światłami, by zabezpieczyć się przed wiecznym cierpieniem. Wieczne

cierpienie było dla Chłopca dotąd czymś HA«»1* vst V hbjI#M v-aMlri i W ITilfi IwTihl nieuchwytnym; obecnie oznaczało przedłużone w nieskończoność ciosy brzytwy. Wymknął się z garażu. Nowa, nie wykończona jeszcze ulica wykuta w kredzie, była .pusta. Tylko przy płocie, gdzie nie dosięgało światło latarni, tuliła się jakaś parka. Widok ten wzbudził w Chłopcu uczucie mdłości i okrucieństwa. Pokuśtykał obok nich, gotów w każdej chwili wyciągnąć ostrze, a jego okrutna dziewiczość domagała się innego zaspokojenia, różnego od ich zaspokojenia, które było nałogowe, brutalne i krótkie. Wiedział już, dokąd .pójść. W tym stanie nie mógł wrócić do Billa. Ubranie w pajęczynie z garażu, palce i twarz rozcięte — dowody klęski. Na białym kamiennym tarasie Akwarium tańczono w najlepsze. Chłopiec zszedł na dół, aż na sam brzeg. Był tu samotny. Suche wodorosty — pozostałość po burzach zimowych — chrzęściły mu pod nogami. Mógł stąd słyszeć muzykę grającą modny przebój: „Ta, którą kochamy”. Tak. tak, owiń toto w 'bibułkę i w srebrny papierek — pomyślał. Ćma, która pokaleczyła się o latarnię, pełzła teraz po wyrzuconym przez morze kawałku drewna. Chłopiec pozbawił ją życia, rozgniatając zasmarowanym kredą butem. Jeszcze zobaczycie, kim jestem, zobaczycie — myślał młody dyktator, kuśtykając po piasku i chowając w kieszeni krwawiącą rękę. Teraz jest głową bandy Kite’a; to tylko chwilowa porażka. A gdy już będzie bezpieczny, wystarczy jedna spowiedź, by wszystko wymazać. Ukosem ponad Hove wschodził żółty księżyc i .oświetlał doskonały kwadrat Regency Square, a Chłopiec szedł kulejąc po suchym, brudnym piasku obok zamkniętych kabin kąpielowych i marzył na jawie: Ufunduję statuę do kościoła. Gdy minął Pałacowe Molo, wdrapał się z plaży na promenadę i przeszedł z trudem na drugą stronę. Restauracja Sno- wa była rzęsiście oświetlona. Grało radio. Stał na chodniku przed restauracją, dopóki nie dostrzegł, że Rose obsługuje stolik w pobliżu okna, wówczas podszedł i przycisnął do szyby twarz. Ujrzała go natychmiast, jego wezwanie zadzwoniło w jej mózgu tak szybko, jakby nakręcił numer automatu telefonicznego. Wyjął rękę z kieszeni, ale widok jego poranionej twarzy wystarczył, by zaniepokoić dziewczynę. Usiłowała mu coś powiedzieć przez szybę, nic jednak nie mógł zrozumieć. Jakby słuchał obcego języka. Trzy razy musiała powtarzać: — Idź do tylnych drzwi! — nim zdołał odczytać to z jej warg. Ból w nodze dokuczał coraz mocniej; powlókł się dokoła budynku, a gdy się odwrócił, przeleciał obok niego wóz — Lancia z szoferem w liberii — a w nim uśmiechnięty Colleoni, w smokingu i białej kamizelce, pochylający się do starej damy w purpurowej jedwabnej sukni. Może to nie był zresztą Colleoni, tylko jakiś inny zamożny Żyd w średnim wieku, wracający do „Cosmopolitanu” z koncertu w Pawilonie? Chłopiec pochylił się i zajrzał przez otwór skrzynki do listów; Rose szła ku niemu korytarzem z zaciśniętymi dłońmi i wyrazem gniewu na twarzy. Stracił część swego zadufania. Zauważyła, jak wyglądam —pomyślał. — Dziewczyna zawsze patrzy najpierw na ubranie i buty mężczyzny. Jeżeli mnie teraz odeśle precz, to rąbnę ją tą butelką z witriolem... Ale gdy otworzyła drzwi, stwierdził, że jest tępa i oddana jak zawsze. — Kto to zrobił? — szepnęła. — Gdybym mogła go dostać w moje ręce! — Nic się nie stało — burknął i chcąc ją wypróbować, dodał chełpliwie: — Dam sobie z nim radę. — Twój biedny pysio. Przypomniał sobie z niesmakiem, jak opowiadano, że kobiety łubią blizny i że je uważają za oznakę męskości, potencji. — Czy jest tu gdzie takie miejsce — spytał — gdzie mógłbym się obmyć? — Chodź cichutko — szepnęła. — Tędy, do piwnicy. - I wprowadziła go do małego

pomieszczenia, przez które przechodziły rury centralnego ogrzewania. Na niewielkiej skrzyni leżało kilka butelek. — Czy tu nikt nie przyjdzie? — U nas nikt nie zamawia wina — odparła — bo nie mamy licencji. To tutaj było, gdyśmy przejęli lokal. Kierowniczka popija za własne zdrowie. — Ilekroć wspominała restaurację Snowa, z odcieniem dumy mówiła „my”. — Siadaj! — powiedziała. — Przyniosę wody. Ale muszę zgasić światło, żeby nikt nie zobaczył. — Księżyc oświetla! jednak pokoik dostatecznie, by Chłopiec mógł się po nim rozejrzeć. Mógł nawet odczytać etykietki na butelkach: wina 7. Imperium, australijski risling, burgund. Wyszła tylko na chwilę, ale po powrocie zaczęła natychmiast pokornie się usprawiedliwiać. — Jeden gość żądał rachunku, a i kucharz się przyglądał. — IV, i9lvraa< m mm m DNfiiuSjH; * 14 t Wvi % it Mii« Przyniosła gorącej wody w białej salaterce od puiddingu i trzy chustki do nosa. — To wszystko, co mogłam dostać — rzekła, drąc chustki — nie przyniesiono jeszcze bielizny z prania — i obmywając mu długie, płytkie cięcie na karku, wyglądające na zadrapanie szpilką, dodała twardo: — Gdybym mogła ich dostać w moje ręce... — Nie gadaj tyle — powiedział i wyciągnął ku niej rozciętą dłoń. Krew zaczęła już krzepnąć. Obwiązała niezręcznie. — Czy nikt tu znów nie przyłaził rozpytywać się? — Przychodził gość, z którym była ta kobieta. — Tajniak? — Chyba nie. Mówił, że mu na imię Phil. — Coś mi się zdaje, żeś to ty go rozpytywała. — Wszyscy oni opowiadają człowiekowi historyjki. — Tego nie rozumiem — powiedział Chłopiec. — Czego oni chcą, jak to nie są policaje? — Wyciągnął zdrową rękę i uszczypnął Rose w ramię. — Nic mu nie naopowiadałaś? — Nic a nic — odparła patrząc na niego w półmroku z uwielbieniem. — Bałeś się? — Oni mi nic nie mogą zarzucić. — Mam na myśli — odrzekła, dotykając jego dłoni — gdy ci to zrobili. — Czy bałem się? Naturalnie, że się nie bałem — skłamał. — Czemu oni to zrobili? — Już ci mówiłem, żebyś się tak ciągle nie pytała. — Wstał, nadal czuł się niepewnie na stłuczonej nodze. — Oczyść mi marynarkę. Nie mogę tak wyjść na ulicę. Muszę wyglądać przyzwoicie. — Oparł się o butelki, podczas gdy Rose czyściła go dłonią. Światło księżyca wyłowiło z mroku małą skrzynkę, butelki, wąskie ramiona i gładką, przestraszoną twarz podrostka. Zdawał sobie sprawę z niechęci, jaka rosła w nim na myśl o wyjściu na ulicę, o powrocie do Billa i o nie kończących się rozważaniach z Cubittem i Dallowem co do następnego posunięcia. Życie było serią skomplikowanych posunięć taktycznych, tak skomplikowanych, jak ustawienie w szyku bojowym wojsk pod Waterloo, a obmyślanych na mosiężnym, pełnym okruszyn łóżku. Ubranie wymagało stale prasowania, Cubitt i Dallow kłócili się albo taż Dallow latał za żoną Billa, stary telefon pod schodami dzwonił i dzwonił, a Judy, która paliła zibyt .wiele i zawsze domagała się napiwku,

przynosiła doda Oki do gazet i rzucała mu je na łóżko. Jak można było myśleć w /takich warunkach o jakiejś bardziej rozległej strategii? Ogarnęła go nagła chęć pozostania w ciemnej spiżarence, w ciszy, w bladym świetle odbitym w butelkach. Być przez chwilę samotnym... Lecz nie był sam. Rose położyła dłoń na jego ręce i z obawą spytała: — Czy oni nie czekają tam na ciebie? Odsunął się od niej i rzekł chełpliwie: — Oni nigdzie nie czekają. Nie chodziło im o mnie, tylko o tego biedaka Spicera. — Biedaka Spicera? — Spicer nie żyje. Akurat gdy to mówił, z góry, z restauracji, dobiegł do nich głośny śmiech, niefrasobliwy śmiech dobrodusznej, podchmielonej kobiety. — Wróciła — stwierdził Chłopiec. — Tak, to ona. W stu różnych miejscach można było słyszeć taki śmiech: śmiech istoty, która życie bierze od dobrej strony, bez przejmowania się, bez łez. Rozbrzmiewał, gdy odpływały łodzie, a inni ludzie płakali, przy łożu chorego i w zatłoczonych wagonach Kolei Południowe!]; witał tłusty kawał w music- -hallu, rozlegał się, gdy na wyścigach wygrał nie ten koń, na którego stawiała — zdrowy śmiech kobiety, która mnie przegrywać. — Ja się jej boję — szepnęła Rose. — Nie wiem, czego ona chce. Chłopiec przyciągnął ku sobie Rose; taktyka, taktyka: nigdy nie było czasu na prawdziwą strategię. W szarym półświetle wieczornym mógł widzieć jej twarz podniesioną w oczekiwaniu na pocałunek. Zdjęty wstrętem zawahał się. Ale cóż, taktyka. Pragnął uderzyć ją, zmusić do krzyku, zamiast tego pocałował; nieumiejętnie, nie trafiając w usta, po czym cofnął wykrzywione grymasem wargi i rzekł: — Słuchaj... Przerwała mu: — Chyba nie miałeś wielu dziewczyn, prawda? — Oczywiście, że miałem, ale słuchaj... — Ty jesteś mój pierwszy — mówiła. — Jestem bardzo szczęśliwa. Gdy to powiedziała, na nowo zaczął jej nienawidzić: Nie była nawet zdobyczą, którą można by się pochwalić; jest pierwszy w jej życiu; nikogo nie obrabował, nie ma rywala, ua .. . v i .•* , % H i* ii ■MS#» nikt inny nie zwróciłby na nią uwagi, Cubitt i Dallow nie spojrzeliby nawet na nią — nieokreślonej barwy proste włosy bez ondulacji, pospolite sukienki, których taniość mógł wyczuć dotykiem. Nienawidził jej tak, jak nienawidził Spi- cera, i to mu kazało mieć się na baczności. Niezgrabnie dotknął jej piersi, udając namiętność, i pomyślał: To by nie było takie złe, gdyby była bardziej zadbana, trochę różu i henny, ale to najtańsza, najmłodsza i najbardziej niedoświadczona kiecka w całym Brighton — że też taka ma mnie w garści! Mnie! — O Boże! — szepnęła — jakiś ty miły dla mnie. Kocham cię! — Nie wydałabyś mnie jej? Na korytarzu ktoś krzyknął: — Rose! — i trzasnęły drzwi. — Muszę iść. O co ci chodziło, jakeś spytał, czy bym cię nie wydała? — To, co powiedziałem. Wypaplaj wszystko. Powiedz jej, kto zostawił bilet. Że to był 'ktoś, kogo nie znałaś. — Nic jej nie powiem. — Ulicą przejechał autobus; przez zakratowane okienko światło padło wprost na jej białą, zdeterminowaną twarz. Wyglądała jak dziecko, które składa ręce i

coś sobie przysięga. — Nie dbam o to, coś zrobił — powiedziała łagodnie, jakby chodziło o wybitą szybę lub nieprzyzwoity wyraz wypisany kredą na cudzych drzwiach. Aż zaniemówił; zaskakująca przebiegłość naiwnej dziewczyny, bogate doświadczenie jej szesnastu lat, nieprzeczuwane głębie jej wierności wzruszyły go jak pospolita muzyka na ów krótki moment, gdy światło prześliznęło się z jednego policzka Rose na drugi, a potem na ścianę, na dworze zaś zgrzytnęły hamulce. — Co masz na myśli? — spytał w końcu. — Ja nic nie zrobiłem. — Nie wiem — odparła. — Nic mnie to nie obchodzi. — Rose! — zawołał głos. — Rose! — To ona, jestem pewna, że to ona. Ta, co się pyta. Słodka dla mnie jak miód. Co ona wie o nas? — Podeszła bliżej. — Ja także raz coś zrobiłam — powiedziała tonem zwierzenia. — Popełniłam grzech śmiertelny. Miałam wtedy dwanaście lat. A ona... ona nawet nie wie, co to jest grzech śmiertelny. — Rose! Gdzie jesteś? Rose! Cień jeij szesnastoletniej twarzy poruszył się w świetle księżyca na ścianie. — Sprawiedliwość i krzywda. O tym ona mówi. Słyszałam rfcfbMNLAjp#) ją przy stole. Sprawiedliwość i krzywda. Tak, jakby coś wiedziała. Och, ona nie będzie smażyć się w piekle — szepnęła | pogardą. — Nawet, gdyby się o to starała. Może co najwyżej gadać o zamokłych ogniach sztucznych. Molly Carthew smaży się teraz w piekle. Śliczna była. Popełniła samobójstwo. Z rozpaczy. To grzech Śmiertelny. Nie do odpuszczenia. Chyba że... coś ty mówił o strzemieniu? — Strzemię i ziemia. Ale to na nic — odparł z niechęcią. — Czy wyspowiadałeś się z tego, coś zrobił? — nalegała. Chłopiec — ciemna, uporem tchnąca sylwetka — oparty obandażowaną ręką o butelkę z winem odparł wymijająco: — Nie byłem na mszy od lat. — Wszystko mi jedno — powtórzyła — wolałabym smażyć się w piekle razem z tobą, niż być taka jak ona. — Niedojrzały głosik potknął się na trudnym słowie: — To... ignoran- tka. — Rose! — Drzwi od ich kryjówki otworzyły się. Kierowniczka w szarozielonym mundurze i z wiszącymi na guziku binoklami wniosła z sobą światło, głosy, muzykę radia, śmiech i rozproszyła ponury teologiczny nastrój. — Dziecko — spytała — co ty robisz tutaj? A kim jest to drugie dziecko? — dodała zobaczywszy w ciemnościach drobną postać Chłopca, lecz gdy ów wszedł w krąg światła, sprostowała: — Ten chłopiec. — Wzrok jej, licząc, przebiegł po butelkach. — Nie możesz tu przyjmować kawalerów. — Ja już idę — powiedział Chłopiec. Przyjrzała mu się podejrzliwie i z niechęcią; nie wszystkie pajęczyny zostały usunięte z ubrania. — Gdybyś nie był taki młody, wezwałabym policję. — Miałbym alibi — odparł z rzadkim u niego przebłyskiem humoru. — A co się ciebie tyczy — zwróciła się do Rose — później o tym porozmawiamy. — Przyjrzała się raz jeszcze Chłopcu, gdy opuszczał schowek, i dodała z niesmakiem. — Oboje jesteście jeszcze za młodzi na takie rzeczy. Za młodzi — na tym polega trudność. Spicer nie rozwiązał tej trudności przed śmiercią. Za młody, by zamknąć jej usta małżeństwem, za młody, by przeszkodzić policji w powołaniu jej na świadka, jeśliby kiedykolwiek do tego doszło; do złożenia świadectwa, że... — czyli do powiedzenia, że Hale nigdy nio zostawił karty, że zostawił ją Spicer, a on sam szukał jej Dod obrusem. Pamiętała nawet i ten szczegół. Śmierć Spicera w i9)V*k*

m w *Pl*nE2nS IN* Mlfratlw Bllłiuy » ¿'■'■■■i.''a wzmoże podejrzenia. Musi jej tak czy inaczej zamknąć usta: musi mieć spokój. Szedł powoli schodami do swego pokoju u Billa. Telefon dzwonił i dzwonił. Chłopiec miał wrażenie, że traci grunt pod nogami, a tracąc grunt pod nogami, zaczął zdawać sobie sprawę z tych wszystkich rzeczy, których w ciągu swego krótkiego życia nie zdążył dostatecznie poznać. Z pokoju na dole wyszedł Cubitt. Policzek miał wypchany jabłkiem, w ręku trzymał złamany scyzoryk. — Nie — powiedział w telefon — Spicera tu nie ma. Jeszcze nie wrócił. Chłopiec zawołał 1 pierwszego piętra: — Kto pyta o Spicera? — Już odłożyła słuchawkę. — Co to za jedna? — A bo ja wiem. Jakaś jego kiecka. Spicer czuje miętę do jednej dziewczyny, którą spotyka w „Królowej Serc”. Ale gdzież jest Spicer, Pinkie? — Nie żyje. Zabili go ludzie Colleoniego. — Boże! — powiedział Cubitt. Zamknął scyzoryk i lyypluł jabłko. — A mówiłem, że powinniśmy dać spokój Brewerowi. No i co teraz? — Chodź do mnie na górę. Gdzie Dallow? — Wyszedł. Chłopiec wszedł pierwszy do swego pokoju i zapalił żarówkę. Przypomniał mu się pokój Colleoniego w „Cosmopoli- tanie”. Ale przecież każdy musi gdzieś zacząć. Powiedział: — Znowu jadłeś na moim łóżku. — To nie ja, to Dallow, ale oni i ciebie zdrowo zajechali, Pinkie. Chłopiec znowu skłamał: — Ja też im dobrze dosoliłem. — Kłamanie było jednak słabością. Nie był przyzwyczajony do kłamania. Dorzucił: — Nie ma co przejmować się Spicerem. On miał cykorię. Dobrze, że nie żyje. Dziewczyna od Snowa widziała, jak zostawił kartę. A jak zostanie pochowany, to nikt go nie rozpozna. Możemy go nawet kazać spalić w krematorium. — Myślisz, że policaje... — Nie boję się policji. Ale tam węszą inni. — Przecie nie mogą powiedzieć „czarno”, jak doktorzy powiedzieli „biało”. — Ty wiesz, że myśmy go zabili, a doktorzy wiedzą swoje, że umarł śmiercią naturalną. Może potrafisz to sobie jakoś 122 wytłumaczyć, bo ja nie. — Siadł na łóżku i zmiótł okruszyny pozostawione przez Dallowa. — Jesteśmy bezpieczniejsi bez Spicera. — Może i tak, Pinkie. Ale dlaczego Colleoni...? — Bał się widać, że Tate oberwie od nas na wyścigach. Przyprowadź mi Drewitta. Musi mi coś załatwić. To jedyny adwokat w tym mieście, któremu od biedy możemy zaulać. — O co chodzi, Pinkie? Czy to coś poważnego? Chłopiec oparł głowę o mosiężne pręty łóżka. —Może jednak będę się musiał ożenić. Cubitt nagle ryknął śmiechem, otwierając szeroko usta i demonstrując zepsute zęby. Z tyłu, za jego głową, spuszczona do połowy roleta zasłaniała nocne niebo, ukazywała natomiast czarne, falliczne rury kominów, z których w nasyconą księżycową poświatą noc unosiły się kłęby dymu. Chłopiec milczał, patrzył na Cubitta d słuchał jego śmiechu, jakby

ów śmiech był wyrazem pogardy całego świata. Gdy Cubitt przestał się śmiać, Chłopiec rzucił: — Idź! Zadzwoń do Drewitta. Niech przyjdzie tutaj — wzrok jego zatrzymał się na chwaście zawieszonym na końcu sznura rolety i delikatnie uderzającym w szybę, poza którą kominy bodły nocne niebo wczesnego lata. — On tu nie przyjdzie. — Musi przyjść. Ja nie mogę się tak pokazać na ulicy. — Dotknął szramy na karku. — Trzeba uporządkować pewne sprawy. — Ty, szczeniaku — rzekł Cubitt — jesteś jeszcze za młody do tej zabawy. — Zabawa! Myśli Chłopca z ciekawością i obrzydzeniem wróciły do małej, pospolitej, gotowej na zawołanie każdego twarzyczki, do butelek na skrzyni, w których odbijało się światło księżyca, i do wielokrotnie powtarzanego słowa „piekło”. Co ludzie rozumieją mówiąc o „zabawie”? Zna wszystko w teorii, w praktyce — nic. Całe jego doświadczenie polega na znajomości żądz innych ludzi, żądz ludzi nie znanych mu, którzy wypisywali swe pragnienia na ścianach publicznych ustępów. Zna prawidła gry, ale nigdy sam nie grał. — Może nie dojdzie do tego — powiedział. — Ale sprowadź Drewitta. On wie. Drowitt wiedział. Na pierwszy rzut oka widać było, że tak jest. Znal wszelkie wykręty, sprzeczne klauzule, dwuznaczne słowa. Żółtą, gładko wygoloną twarz mężczyzny w średnim wieku głęboko poorały decyzje prawne. W ręku Drewitt trzymał niedużą brązową teczkę ze skóry; spodnie w paski były jakby zbyt nowe dla niego. Wszedł do pokoju ze sztuczną jowialnością, stosowaną wobec klientów. W wydłużonych spiczastych bucikach aż odbijało się światło. Wszystko — poczynając od sposobu bycia aż do wizytowej marynarki — było nowiuteńkie, z wyjątkiem jego samego. On zaś zestarzał się w wielu salach sądowych, gdzie odnosił liczne zwycięstwa wyniszczające bardziej niż porażki. Nabył zwyczaju niesłu- chania, co kto mówi; nauczyły go tego niezliczone nagany sędziów. Był dyskretny, pełen współczucia, nastawiony krytycznie i twardy jak rzemień. Chłopiec skinął mu głową, ale nie wstał — siedział dalej na łóżku. — Dobry wieczór, panie Drewitt — mruknął. Drewitt uśmiechnął się ze zrozumieniem, położył teczkę na podłodze, a sam usiadł na twardym krześle przy toaletce. — Ładna pogoda — zagaił. — Ojej, ależ się pan nawojował! — Współczucie było zdawkowe i można by je zdjąć mu z oczu niby kwit licytacyjny z przedpotopowego narzędzia. — To nie w tej sprawie chciałem się z panem zobaczyć — oznajmił Chłopiec. — Niech się pan nie obawia. Chodzi mi tylko o pewną informację. — Mam nadzieję, że nie trapią pana żadne kłopoty — powiedział Drewitt. — Rzecz w tym, żeby nie mieć kłopotów. Co mam zrobić, jeśli się zechcę ożenić? — Poczekać kilka lat — odparł Drewitt szybko, jakby licytował w kartach. — Możliwe, że w przyszłym tygodniu — uzupełnił Chłopiec. — W tym sęk — zauważył w zamyśleniu Drewitt — że pan jest niepełnoletni. — Właśnie dlatego pana zaprosiłem tutaj. — Są wypadki — powiedział Drewitt — że ludzie podają fałszywy wiek. Proszę jednak pamiętać, że ja tego nie sugeruję. Ile lat ma dziewczyna? — Szesnaście. — Czy jest pan te^o pewien? Bo jeśli ona nie .ma jeszcze szesnastu, to mógłby panu dać ślub sam arcybiskup w katedrze Canterbury i ten ślub nie byłby legalny. — Racja — rzekł Chłopiec — ale gdybyśmy tak oboje podali nasz wiek fałszywie, czy ślub byłby jak należy, ważny? — Nie do rozwiązania.

-— Policja nie mogłaby wtedy wezwać dziewczyny...? — Do świadczenia przeciw panu? Tylko za jej zgodą. Oczywiście, popełniłby pan wykroczenie, mogliby wsadzić pana do więzienia. A poza tym... są jeszcze inne trudności. — Drewitt oparł się o umywalnię, przy czym jego siwe, wypielęgnowane, lojalne włosy otarły się o dzbanek, i obrzucił Chłopca bacznym spojrzeniem. — Pan wie, że ja płacę. — Po pierwsze — rzekł Drewitt — pan musi pamiętać, że na to potrzeba czasu. — Nie może trwać długo. — Czy pan chce wziąć ślub kościelny? — Oczywiście, że nie — zaprzeczył Chłopiec. — To przecie nie ma 'być prawdziwe małżeństwo. — Dostatecznie prawdziwe. — Ale nie tak prawdziwe, jak ślub dany przez księdza. — Pańskie uczucia religijne przynoszą panu zaszczyt — stwierdził adwokat. — Więc będzie to, o ile rozumiem, ślub cywilny. Pan może uzyskać zezwolenie. Piętnaście dni stałego zamieszkania. Pan odpowiada temu warunkowi. Plus jeden dzień na zawiadomienie urzędu. Gdyby chodziło tylko o te sprawy, mógłby pan wziąć ślub pojutrze, w swojej dzielnicy. Ale tu się wyłania następna trudność. Małżeństwo nieletniego nie jest sprawą łatwą. — Mów pan! Zapłacę! — Na nic się nie przyda, jeśli pan powie, że pan skończył dwadzieścia jeden lat. Nikt nie uwierzy. Natomiast jeśli pan powie, że pan ma osiemnaście, może się pan ożenić pod warunkiem, że uzyska pan zgodę rodziców lub opiekunów. Czy rodzice pańscy żyją? — Nie. — A kto jest pańskim opiekunem? — Nie wiem, o co panu chodzi. Drewitt rzekł z namysłem: — Moglibyśmy sprokurować opiekuna. Jednakże tj jest ryzyko. Byłoby lepiej, gdyby pan stracił go z oczu. Wyjechał do Południowej Afryki i opuścił pana. Moglibyśmy zrobić | tego całkiem dobrą sprawę — dodał miękko. — Porzucony w młodych latach, pan jednak dzielnie walczył z życiem. — Przenosił wzrok z jednej gałki mosiężnej w głowach łóżka na drugą. — Będziemy musieli urzędnika stanu cywilnego poprosić o dyskrecję. — Nie miałem pojęcia, że to wszystko jest aż takie trudne — zdziwił się Chłopiec. — Czy nie mógłbym tego załatwić jakoś inaczej? — Jeśli się ma czas — rzekł Drewitt — to można wszystko przeprowadzić. — W ojcowskim uśmiechu pokazał pokryte kamieniem zęby. — Powiedz tylko słówko, mój chłopcze, a ja już będę w tym, żebyś dostał ślub. Wierz mi! — Wstał, a jego spodnie w paski wyglądały jak spodnie gościa weselnego, wynajęte na tę uroczystość u Mossa. Gdy z nieszczerym uśmiechem przechodził przez pokój, miało się wrażenie, iż idzie ucałować pannę młodą. — Może by mi pan dał teraz gwineę za konsultację, bo muszę zrobić kilka zakupów... dla małżonki... — To pan jest żonaty? — spytał Chłopiec z nagłym ożywieniem. Nigdy mu nie przyszło przez myśl, że Drewitt... Spoglądał na uśmiech, na żółte zęby, na pobrużdżoną, zniszczoną i nie zasługującą na zaufanie twarz, jak gdyby z niej mógł się czegoś nauczyć. — W przyszłym roku obchodzić będziemy srebrne wesele — powiedział Drewitt. — Dwadzieścia pięć lat tej zabawy. Cubitt wsunął przez drzwi głowę i oznajmił: — Wychodzę na spacer. — Wyszczerzył zęby. — A co ze ślubem? — Na dobrej drodze — odparł Drewitt — na dobrej drodze — i poklepał swą teczkę, jakby

to był tłusty policzek obiecującego dziecięcia. — Zobaczymy wkrótce naszego młodego przyjaciela jako żonkosia. Gdyby to już było po wszystkim — myślał Chłopiec, opadając na szarą poduszkę i wyciągając jedną nogę na fioletowej puchowej kołdrze. Nie prawdziwe małżeństwo, tylko coś takiego, co by jej na jakiś czas zatkało gębę. — Do widzenia — rzekł Cubitt, patrząc z chichotem w stronę łóżka. Rose, drobna, pełna oddania twarzyczka ze slumsów, słodki smak ludzkiej skóry, wzruszenie w ciemnym pokoiku obok skrzynki z ¡burgundem. Leżąc na łóżku miał chęć .protestować „jeszcze nie” i „nie z nią”. Jeśli to musi kiedyś nastąpić, jeśli musi naśladować innych w tej zwierzęcej zabawie, to niechże się to stanie, kiedy będzie starszy, kiedy nie będzie miał już nic do zdobywania, i z kimś, kogo inni będą mu zazdrościć. A nie | dziewczyną niedojrzałą, • prostą i niedoświadczoną jak on sam. — Pan tylko powie słowo — oświadczył Drewitt — a my to już przeprowadzimy. — Cubitt wyszedł. — Znajdzie pan gwineę na umywalni — mruknął Chłopiec. — Nic nie widzę — zaniepokoił się Drewitt, przesuwając na inne miejsce szczoteczkę do zębów. — W mydelniczce, pod pokrywką. Do pokoju zajrzał Dallow. — Dobry wieczór! — pozdrowił Drewitta. A Chłopca spytał: — Co się stało Spicerowi? — To Colleoni. Wykończyli go na wyścigach — odparł Chłopiec. — Mnie też o mały włos nie wykończyli — podniósł obandażowaną dłoń i wskazał na zraniony kark. — Ale Spicer jest u siebie. Słyszałem go. — Słyszałeś? — spytał Chłopiec. — Bujną masz wyobraźnię. — Po raz drugi w ciągu tego samego dnia ogarnął go lęk. Korytarz i schody słabo oświetlała jedna jedyna żarówka; ściany były nierównomiernie ochlapane orzechową farbą. Poczuł, że na twarzy cierpnie mu skóra, jak przy dotknięciu czegoś odrażającego. Chciał spytać, czy można tylko usłyszeć tego Spicera, czy też można go dotknąć i zobaczyć. Wstał z łóżka. Bez względu na to, co to jest — musi przekonać się na własne oczy. I w milczeniu przeszedł obok Dallowa. Drzwi do pokoju Spicera, poruszane przeciągiem, kołysały się tam i z powrotem. Nie mógł zobaczyć wnętrza. Był to maleńki pokoik: wszyscy mieli maleńkie ciupki z wyjątkiem Kite’a, po którym on odziedziczył pokój. Dlatego też wszyscy zbierali się u niego. U Spicera było miejsce tylko na dwie osoby. Kołysaniu się drzwi wtórował lekki chrzęst skóry. Na myśl przyszły znów Chłopcu słowa: Dona nobis pacem; po raz drugi uczuł jakby tęsknotę za czymś, co stracił, zapomniał lub odrzucił. Przeszedł korytarzem do pokoiku Spicera. Jego pierwszym uczuciem, gdy zobaczył go pochylonego, ściągającego paski u walizki, była ulga. Ulga, że to bez wątpienia żywy Spicer, którego można dotknąć i przestraszyć i wezwać do posłuchu. Długi plaster przekreślał mu policzek; Chłopiec obserwował od drzwi ten plaster z wzrastającym okrucieństwem; pragnął go zerwać, zobaczyć rozciętą skórę. Spicer podniósł wzrok, postawił walizkę i odsunął się niepewnie w kierunku ściany. — Myślałem — wybąkał — bałem się... że Colleoni... wy kończył ciebie... — Jego przestrach zdradzał wyraźnie, że wie. Chłopiec nie odpowiedział nic, nie ruszył się z miejsca, obserwował. I jakby chcąc przeprosić, że jeszcze żyje, Spicer wyjaśnił: — Uciekłem... Słowo to, jak wyrzucone poza linię przypływu wodorosty, uwiędło na krańcach milczenia Chłopca, jego obojętności i zdecydowania. Z korytarza dobiegł głos Drewitta: — W mydelniczce. Powiedział, że w mydelniczce — oraz brzęk hałaśliwie przestawianej porcelany. 2 — Będę maglowała tę smarkatą od rana do nocy, póki się czegoś nie dowiem. —

Podniosła się groźnie i jęła sunąć przez restaurację niczym wyruszający do boju okręt wojenny, okręt wojenny walczący po słusznej stronie o zlikwidowanie wojen, z flagami sygnałowymi głoszącymi, że cała załoga spełni swój obowiązek. Choć wielkie piersi Idy nigdy nie karmiły dziecka, odczuwała ona jakby okrutne współczucie dla Rose. Dziewczyna na jej widok rzuciła się do ucieczki, lecz Ida nieugięcie kroczyła w stronę drzwi służbowych. Wszystko było obecnie puszczone w ruch: zaczęła zadawać pytania, które pragnęła zadać — gdy przeczytała o śledztwie u Henekeya — i zaczęła otrzymywać na nie odpowiedzi. A Fred również wykonał swoje zadanie, gdyż wytypował dobrego konia, tak że obecnie miała zarówno fundusze, jak i przyjaciół: dwieście funtów to nieskończone możliwości przekupstwa. — Dobry wieczór, Rose — rzekła, stając w drzwiach kuchni i blokując je. Rose postawiła tacę i zwróciła się ku Idzie z przestrachem, uporem, tępotą dzikiego zwierzątka, które nie chce uznać ludzkiej dobroci. — Pani znów tutaj? — spytała. — Jestem zajęta. Nie mogę z panią rozmawiać. — Ależ kochanie, kierowniczka mi pozwoliła. — Nie możemy rozmawiać tutaj. — Więc gdzie? — W moim pokoju, jak pani mnie przepuści. m Rose pierwsza ruszyła schodami na tyłach restauracji i weszła na wyłożony linoleum podest. — Dobrze się tu z wami obchodzą, prawda? — spytała Ida. — Sama kiedyś pracowałam w barze, zanim poznałam Toma. Tom to mój mąż — cierpliwie, uprzejmie i niewzruszenie wyjaśniała plecom poprzedzającej ją Rose. — Tam się z nami nie cackano. Kwiaty na schodach! — zawołała z zadowoleniem na widok zwiędłej wiązanki na sosnowym stole i dotknęła płatków. Wtem trzasnęły drzwi. To Rose zamknęła się i gdy Ida delikatnie zaczęła pukać, usłyszała zacięty szept: — Proszę sobie iść! Ja nie chcę z panią rozmawiać. — To ważna sprawa. Bardzo ważna. Porter, który Ida wypiła, zaczął się jej lekko odbijać; zakryła usta ręką i machinalnie bąknęła: — Pardon — do zamkniętych drzwi. — Nic nie mogę pani pomóc. Ja nic nie wiem. — Wpuść mnie, kochanie, a ja ci wszystko wytłumaczę. Nie mogę o tych sprawach wykrzykiwać na całe schody. — Czemu się tak pani o mnie kłopocze? — Nie chcę, żeby cierpieli niewinni. — Jakby pani wiedziała, kto jest niewinny — oskarżał cichy głos. — Otwórz drzwi, kochanie. Już, już zdawało się zaczyna odrobinę tracić cierpliwość. Ale cierpliwość jej była prawie tak niewyczerpana jak jej dobra wola. Nacisnęła klamkę i popchnęła; wiedziała, że kelnerkom nie pozwalano mieć kluczy, lecz klamka była umocniona wklinowaną pod nią poręczą krzesła. — W ten sposób przede mną nie uciekniesz — stwierdziła z irytacją, całym swym ciężarem napierając na drzwi; krzesło zatrzeszczało i odsunęło się, w drzwiach utworzyła się szpara. — Zmuszę cię do tego, żebyś mnie wysłuchała — oznajmiła Ida. — Jak się komuś ratuje życie, to nie wolno się wahać, gdy trzeba go ogłuszyć. Tak nas uczono. — Wsunęła rękę przez szparę, odepchnęła krzesło i przez otwarte d^zwi weszła do pokoju. Trzy żelazne łóżka, komoda, dwa krzesła i dwa tanie lustra. Objęła jednym spojrzeniem wszystko to i Rose, ■która stała przy ścianie jak najdalej od drzwi i spoglądała z przerażeniem w niewinnych i niedoświadczonych oczach, jakby lada chwila miało nastąpić coś

niewypowiedzianie strasznego. i — No, no, nie bądź takim głuptaskiem — perswadowała Ida. — Jestem twoją przyjaciółką. Pragnę jedynie uratować cię przed tym chłopcem. Świata za nim nie widzisz, prawda? Czy ty tego nie rozumiesz, że on jest do gruntu zły? Usiadła na łóżku i łagodnie a bezlitośnie ciągnęła dalej. — Pani nic nie wie — szepnęła Rose. — Zebrałam dowody. — Mnie nie o to chodzi — odpowiedziało dziecko. — On wcale o ciebie nie dba. Słuchaj, ja znam żyoie. Możesz mi wierzyć na słowo, że kochałam kiedyś chłopców. Czemu nie, to przecież takie naturalne. Jak oddychanie. Tylko nie należy się tym zbyt przejmować. Nie ma takiego, który byłby tego wart. A już najmniej on. To niegodziwiec. Nie jestem purytanką, zapewniam cię. Swego czasu i ja się umiałam zabawić, to takie ludzkie. Nawet — rzekła wyciągając ku dziewczynie pulchną i opiekuńczą rękę — widzisz, to jest wypisane na mojej dłoni: o, to wzgórek Wenery. Ale zawsze stałam po stronie tego, co słuszne. Jesteś młoda. Zdążysz jeszcze mieć masę kawalerów. Użyjesz sobie jeszcze przyjemności, jak nie dopuścisz, żeby zapanowali nad tobą. To rzecz naturalna. Jak oddychanie. Nie wyobrażaj sobie, że jestem przeciwna miłości. Nic podobnego. Ja, Ida Arnold? Koń by się uśmiał. — Porter znów jej podjechał do gardła i zasłoniła usta ręką. — Pardon, kochanie. Widzisz, możemy całkiem dobrze się dogadać, jak jesteśmy razem. Nigdy nie miałam własnego dziecka i jakoś nabrałam do ciebie sympatii. Miły dzieciak jesteś. — Nagle warknęła: — Odsuń no się od ściany i postępuj rozsądnie. On ciebie nie kocha. — Nie dbam o to — mruknął uparcie dziecinny głosik. — Jak to nie dbasz? — Ja go kocham. — Postępujesz jak wariatka — odrzekła Ida. — Gdybym była twoją matką, dałabym ci porządnie w skórę. Co ojciec i matka powiedzieliby, gdyby wiedzieli o wszystkim? — Nic ich to nie obchodzi. — A jak, twoim zdaniem, to wszystko się skończy? — Nie wiem. — Jesteś młoda. I dlatego taka romantyczna. Sama byłam kiedyś taka. Wyrośniesz z tego. Potrzeba ci tylko troszkę doświadczenia. — Oczy z placu Nelsona spoglądały bez zro zumienia; małe zwierzątko, zapędzone do nory, wyjrzało nd jasny i szeroki świat. W norze było i morderstwo, i kopulacja, i skrajna nędza, i wierność, i miłość Boga, i bojażń Boga; lecz małe zwierzątko nie umiało zaprzeczyć, że tylko w jasnym i szerokim świecie na zewnątrz znajduje się coś, co nazywają doświadczeniem. 3 Chłopiec spoglądał w dół na ciało, rozkrzyżowane jak Prometeusz w hallu, u stóp schodów. — Wielki Boże — rzekł Drewitt — jak to się stało? Chłopiec odparł: — Te schody już od dawna wymagały naprawy. Mówiłem o tym Billowi, ale nikt nie potrafi zmusić tego bydlaka do wydania pieniędzy. — Położył rękę na poręczy i zaczął ją popychać, aż oderwała się. Spróchniałe drewno padło w poprzek ciała Spicera, a pomalowany na orzechowo orzeł siadł mu na nerkach. — Ale to przecież stało się potem, gdy on już zleciał —■ zaprotestował Drewitt; w jego prawniczym głosie czuło się drżenie. — Pan się myli — rzekł Chłopiec. — Pan był tu w korytarzu, i widział, jak on oparł walizkę o poręcz. Nie powinien był tego robić. Walizka była za ciężka.

— O mój Boże, pan mnie nie może w to mieszać — oświadczył Drewitt. — Ja nic nie widziałem. Zaglądałem właśnie do mydelniczki. Byłem z Dallowem. — Widzieliście to obydwaj. Wspaniale się składa, że mamy tak znakomitego i szanowanego adwokata na miejscu wypadku. Pańskie świadectwo wszystko załatwi. — Ja zaprzeczę — gorączkował się Drewitt. — Zaraz stąd wychodzę. Przysięgnę, że nigdy nie byłem w tym domu. — Zostanie pan, gdzie pan jest — powiedział Chłopiec — nie chcemy mieć tutaj drugiego wypadku. Dallow, idź do telefonu i zadzwoń na policję i do doktora, to zrobi dobre wrażenie. — Możecie mnie tu zatrzymać — rzekł Drewitt — ale nie możecie mnie zmusić do powiedzenia... — Pragnę tylko tego, by pan powiedział to, co pan chce powiedzieć. Ale nie wyglądałoby dobrze, gdybym ja zabijał Spicera, a pan będąc tutaj grzebał w mydelniczce, prawda? Czy tego nie dość, żeby pogrążyć niejednego adwokata? Drewitt przez wyrwę w złamanej poręczy spojrzał na leżące w dole zwłoki i rzekł powoli: — Lepiej podnieście ciało i podłóżcie .pod nie poręcz. Policja miałaby wiele do gadania, gdyby ją znalazła tak, jak leży obecnie. — Wrócił do pokoju Chłopca, siadł na łóżku i objął głowę rękami. — Głowa mnie rozbolała — zakomunikował. —■ Powinienem być już w domu. — Nikt jednak nie zwracał nań uwagi. Drzwi Spicera skrzypiały w przeciągu. — Straszliwie mnie rozbolała głowa — powtórzył Drewitt. Korytarzem przeszedł Dallow wlokąc za sobą walizkę. Sznur od piżamy Spicera wyłaził z niej jak wyciśnięta pasta do zębów. — Gdzie on miał jechać? — spytał Dallow. „Błękitna Kotwica”, Union Street, Nottingham — odparł Chłopiec. — Lepiej do nich zadepeszować. Może zechcą przysłać kwiaty. — Bądźcie ostrożni z odciskami palców — błagał Drewitt nie ruszając się od umywalni, nie podnosząc bolącej głowy. Dopiero usłyszawszy kroki Chłopca na schodach, spojrzał w tamtym kierunku. — Dokąd pan wychodzi? — spytał ostro. Chłopiec obejrzał się; był już na zakręcie schodów. — Do miasta — rzucił. — Pan nie może wyjść teraz. — Mnie tu nie było — odrzucił Chłopiec. — Byliście tu tylko pan i Dallow. Pan czekał na mnie. — Zobaczą pana. — To już pańskie ryzyko — odrzekł Chłopiec. — Mam różne sprawy do załatwienia. — Proszę mi nie mówić! — zawołał porywczo Drewitt i opanował się. — Proszę mi nie mówić — powtórzył cichym głosem — jakie to są sprawy. — Musimy ustalić termin ślubu — powiedział Chłopiec posępnie. Popatrzył chwilę na Drewitta — żonaty, dwadzieścia pięć lat tej zabawy — jak ktoś, co chce zadać pytanie, jakby niemal był gotów przyjąć radę od człowieka o tyle starszego, jakby spodziewał się znaleźć trochę ludzkiej mądrości w starej, legalistycznej mózgownicy. — Lepiej tego nie odkładać — dodał cicho, z rezygnacją. Obserwował dalej twarz Drewitta, szukając w niej jakiegoś odbicia mądrości, którą musiało mu dać dwadzieścia pięć lat małżeńskiego pożycia. Ale widział tylko wystraszoną twarz, zabarykadowaną od wewnątrz jak sklep podczas rozruchów. Zszedł ze schodów, spuszczając się do ciemnej studni, w którą spadło ciało Spicera. Powziął decyzję, teraz trzeba tylko iść prosto do celu. Czuł, jak serce pompuje krew i jak cofa się ona obojętnie żyłami z powrotem, krążąc niczym pociągi po wewnętrznym torze. Każda stacja była na przemian to bliżej, to dalej od bezpieczeństwa, bo po zrobieniu zakrętu bezpieczeństwo znowu się zbliżało, aby potem się cofnąć.

Podstarzała prostytutka spacerująca po nabrzeżu w Hove nawet nie zadała sobie trudu, by obejrzeć się, gdy podszedł do niej z tyłu; podobnie jak tramwaje, jadące po tej samej trasie, ci dwoje nie mogli się zderzyć. Dążyli do tej samej końcowej stacji, jeśli można mówić o jakiejś końcowej stacji, gdy ktoś jeździ w kółko. Przed barem „Norfolk” dwa wytworne ciemnoczerwone wozy wyścigowe najnowszego typu stały obok chodnika jak bliźniacze łóżka. Chłopiec nie uświadamiał sobie ich istnienia, ale ich obraz odbił się w jego mózgu powodując wydzielanie się zawiści. U Snowa było prawie pusto. Usiadł przy tym samym stoliku, przy którym kiedyś siedział Spicer, ale nie obsługiwała go Rose. Inna dziewczyna podeszła przyjąć zamówienie. Zapytał niezręcznie: — Czy nie ma Rose? — Rose jest zajęta. — A mogę się z nią zobaczyć? — Rozmawia z kimś w swoim pokoju. Pan tam nie może pójść. Musi pan poczekać. Chłopiec położył na stole półkoronówkę. — Gdzie to jest? Dziewczyna zawahała się. — Kierowniczka będzie cholernie wrzeszczeć. — Gdzie jest kierowniczka? — Wyszła. Położył na stole drugą półkoronówkę. — Przez drzwi służbowe i schodami aż na górę — objaśniła dziewczyna. — Tam z nią jest jakaś kobieta... Już na schodach usłyszał głos tej kobiety. — Chcę z tobą pomówić tylko dla twego własnego dobra — musiał jednak dobrze wytężyć słuch, by uchwycić odpowiedź Rose. — Proszę mi dać spokój, dlaczego nie zostawi mnie pani w spokoju? — Bo to jest sprawa, która obchodzi każdego, kto myśli uczciwie. Chłopiec mógł teraz, ze szczytu schodów, zajrzeć do pokoju, ale szerokie plecy, obszerna, luźna suknia, kwadratowe biodra kobierfy prawie mu przesłaniały widok Rose, która stała oparta o ścianę w postawie posępnego wyzwania. Drobna i koścista, w czarnej bawełnianej sukienczynie i białym fartuszku, z oczyma podkrążonymi, ale bez łez, przestraszona, ale zdecydowana na wszystko, obnosiła swoją odwagę z rodzajem komicznej niezdarności jak mały człowieczek w meloniku, któremu na jarmarkach każą wyzywać do walki siłacza. — Niech pani zostawi mnie lepiej w spokoju — powiedziała. To plac Nelsona i Manor Street stanęły oko w oko w tej sypialni kelnerek, ale Chłopiec na ów widok nie odczuł nienawiści, tylko jakby tęsknotę. Uświadomił sobie, że Rose związana jest z jego życiem jak pokój lub krzesło, jest czymś, co go dopełnia. Pomyślał: Ona ma więcej odwagi niż Spicer. To, co było w nim najgorsze, potrzebowało jej, nie mogło się obyć bez dobroci. — Czego pani się czepia mojej dziewczyny? — spytał nie- głośno, a wyzwanie, które rzucił, zabrzmiało w jego uszach dziwnie słodko, jak wyrafinowane okrucieństwo. Bądź co bądź, chociaż mierzył wyżej niż Rose, miał tę pociechę, że ona nie mogła stoczyć się niżej niż on. Stał teraz z wymuszonym uśmiechem na twarzy, gdy kobieta odwróciła się; „pomiędzy ziemią a strzemieniem” — poznał już złudność tej pociechy; gdyby się związał z jakąś jaskrawą, bezczelną spódniczką, taką jak te, które widywał w „Cosmopolitanie”, jego tryumf w rezultacie nie byłby tak duży. Uśmiechnął się sztucznie do nich obu. Tęsknotę przepędziło narastające uczucie smętnej zmysłowości. Rose jest dobra, a on — potępiony; są dla siebie stworzeni.

— Zostaw ją w spokoju — rzekła kobieta — wiem wszystko o tobie. — Przemawiała tak, jakby znajdowała się w obcym kraju: typowa Angielka za granicą. Nawet nie kupiła sobie podręcznika do rozmów. Była tak daleka od każdego z nich, jak daleka była od piekła lub nieba. Dobro i zło mieszkały w tym samym kraju, mówiły tym samym językiem, schodziły się jak starzy przyjaciele, dopełniały się wzajem, łącząc dłonie przy żelaznym łóżku. — Będziesz robiła to, co słuszne, Rose? — błagała Ida. — Proszę nam dać spokój — szepnęła znów Rose. 4 Pff wBfW 1*<| ^ ł?* l£ % Pt /' V■ plMlii<•»* * #* f1 inSS >; *S*Ptf+Śfimvml.i'i* >J? i?>łtf * «fiSt?" £* — Ty jesteś dobra dziewczyna, Rose. Przecież ty nie chcesz mieć z nim do czynienia. — Pani nic nie rozumie. Idzie nie pozostawało w tej chwili nic więcej jaik pogróżka od drzwi: — Jeszcze nie skończyłam z wami. Ma się przyjaciół. Chłopiec ze zdumieniem przyglądał się odchodzącej. — Któż to jest do diabła? — Nie wiem — odparła Rose. — Nigdy jej jeszcze nie widziałem. Jaikieś nieokreślone wspomnienie musnęło go i rozwiało się. — Czego ona chciała? — Nie wiem. — Dobra z ciebie dziewczyna, Rose — powiedział Chłopiec zaciskając palce wokół kanciastego przegubu jej ręki. Potrząsnęła głową. — Jestem zła. Ja chcę być zła, jeżeli ona jest dobra, a ty... — Ty zawsze będziesz dobra — rzekł Chłopiec. — Niektórzy mogliby cię nie lubić za to, ale mnie to nie przeszkadza. — Ja dla ciebie wszystko zrobię. Powiedz mi, co robić. Nie chcę być taka jak ona. — Nieważne, co robisz — odparł — a to, co myślisz. To jest we krwi — dorzucił chełpliwie. — Możliwe, że kiedy mnie chrzcili, święcona woda nie przylgnęła do mnie. Nigdy nie wykrzyczałem z siebie diabła. — A czy ona jest dobra? — zwróciła się niepewnie do niego po wyjaśnienie. — Ona? — zaśmiał się Chłopiec — ona nie wchodzi w grę. — Nie możemy tu zostać — powiedziała Rose — a szkoda — dodała ogarniając spojrzeniem pokryty rudymi plamami staloryt przedstawiający zwycięstwo Van Trompa, trzy czarne łóżka, dwa lustra, komodę, jasnoliliowe pęczki kwiatów na tapecie. W ten letni burzliwy wieczór czuła się tu bezpieczniejsza niźli gdziekolwiek indziej. — Ładny pokój. — Pragnęła dzielić go z nim, pragnęła, by stał się dla nich obojga domem. — Czy chciałabyś rzucić tę robotę? — U Snowa? Och, nie, dobrze mi się tu pracuje. Nie chcę być gdzie indziej. — Miałem na myśli, że się pobierzemy. — Za młodzi jesteśmy. I Sj* •£***' V%'| ’% k ¿W Mfe : i # V ML t *■ % tri ** til* .* »*? \i ii, »» 4*|> Śł'5** ■ *■- -*■?'-

itSy* .%vł % »'j, -i if’*-*4% — Ej da się zrobić. Są na to sposoby — puścił jej rękę i przybrał obojętną minę. — Jak chcesz zresztą. Mnie tam bez różnicy. ___ Ocli, ja chcę. Ale oni nigdy na to nie pozwolą. — W kościele nie da się — tłumaczył zuchwale — z początku nie. Robiliby trudności. Boisz się? — Nie boję się — odparła. — Ale czy nam pozwolą? — Mój adwokat jakoś to załatwi. — Adwokat? — Jasne, że mam adwokata. — Mówisz tak jakoś... ważnie i dorosło. — Mężczyzna nie da rady bez adwokata. — Nie tak sobie to wyobrażałam — powiedziała. — Co sobie wyobrażałaś? — No, oświadczyny. Myślałam, że to będzie w kinie albo też wieczorową porą nad morzem. Ale tak jest lepiej — dorzuciła, przenosząc wzrok ze zwycięstwa Van Trompa na dwa lustra. Odeszła od ściany i podniosła ku Chłopcu oczy; wiedział, czego oczekuje. Z mętnym obrzydzeniem patrzył na jej nie malowane wargi. Sobotni wieczór, godzina jedenasta, odwieczny rytuał. Przycisnął do jej warg swe twarde pury- tańskie usta i znów poczuł słodkawy zapach ludzkiego ciała. Wolałby smak pudru Coty’ego lub nie ścierającej się pomadki czy też jaki bądź składnik chemiczny. Zamknął oczy, a gdy otworzył je, zobaczył, że Rose — jak niewidoma — czeka na dalszą jałmużnę. Zdumiało go, że dziewczyna niezdolna jest wyczuć jego wstręt. — Wiesz, co to znaczy? — spytała. — No? — To, że nigdy cię nie porzucę, nigdy, nigdy, nigdy. Należała do niego jak pokój czy krzesło. Na widok tej zagubionej, ślepej twarzy Chłopiec z niejasnym wstydem zmusił się do uśmiechu. CZĘŚĆ PIĄTA 1 TT 7 SZYSTKO poszło dobrze: śledztwo nawet nie dostało VV się na szpalty gazet; pytań nie zadawano. Chłopiec wracał z Dallowem. Powinien był odczuwać tryumf. — Lepiej, że Cubitt nie wie, ja bym mu nie dowierzał — powiedział. — I nie dowie się. Drewitt jest tak nastraszony, że ani słowa nie piśnie, a jak się o mnie rozchodzi, to sam wiesz, Pinkie, że nie gadam. — Coś mi się zdaje, że ktoś idzie za nami, Dallow. Dallow obejrzał się. — Ani żywej duszy. Znam każdego tajniaka w Brighton. — Żadnej baby? — Nie. A o kimś myślał? — Sam nie wiem. Orkiestra złożona z niewidomych wchodziła na chodnik. Szurając wzdłuż krawędzi bokiem swych butów, lekko spoceni, wymacywali drogę w jasny, promienny dzień. Chłopiec zbliżył się do brzegu chodnika, by spotkać się z nimi. Grali melodię żałosną, budzącą uczucie litości. Coś z księgi hymnów, coś o brzemieniu żywota. Był to jakby głos wieszczący smutek w chwili zwycięstwa. Chłopiec, spotkawszy się z dyrygentem, zepchnął go z drogi i sklął po cichu. Pozostali ślepcy słysząc, że dyrygent się poruszył, przesunęli się na jezdnię i stali tak w napięciu przeczekując niebezpieczeństwo spotkania — niczym flotylla małych stateczków znieruchomiała pośród bezmiarów Atlantyku. Potem przesunęli się z powrotem, znów

szukając krawędzi chodnika. — Co z tobą, Pinkie? — spytał Dallow. — Przecie to ślepi. — Z jakiej racji mam schodzić z drogi przed byle żebraIdem? — burknął. Z początku nie zdawał sobie sprawy z tegó, że grajkowie są niewidomi, i teraz .przeraził się własnego postępku. Jakby nazbyt daleko poszedł jakąś drogą, choć chciał przejść tylko pewien jej odcinek. Stał teraz oparty o barierę promenady, a obok niego przepływał szary, codzienny tłum. Ostre dotąd słońce przybladło. — O czym myślisz, Pinkie? — Myślę o tym całym kramie z powodu Hale’a. Zasłużył sobie na to, co go spotkało, ale gdybym wiedział, jak to będzie, chyba dałbym mu żyć. Może nie było warto zabijać. Marny dziennikarzyna, tyle tylko, że spiknął się z Colleonim i maczał palce w zabójstwie Kite’a. Po co nim sobie głowę zawracać? — Obejrzał się nagle. — Gdzie ja widziałem tego starego dziada? — E, to tylko przyjezdny. — Wydało mi się, że już widziałem jego krawat. — Setki takich są po Sklepach. Gdybyś pił, tobym powiedział, że ci trzeba jednego na pokrzepienie. Przecie wszystko w porządeczku, Pinkie. Żadnego dochodzenia. — Tylko przez dwie osoby moglibyśmy dyndać, przez Spi- cera i dziewczynę. Spicera uziemiłem, z dziewczyną się żenię. Chyba robię wszystko, co trzeba. — Pewnie, że teraz będziemy bezpieczni. — O tak, ty będziesz bezpieczny, bo to ja wziąłem na siebie całe ryzyko. Ty wiesz, że zabiłem Spicera. Drewitt też wie. Brakuje tylko, żeby i Cubitt wiedział, a będę musiał zrobić jatki, żeby tym razem nie dobrali się do mojej skóry. — Nie powinieneś w ten sposób mówić do mnie, Pinkie. Od czasu śmierci Kite’a taki jesteś dziwny, o niczym nie chcesz gadać. Musisz się rozerwać. — Lubiłem Kite’a — powiedział Chłopiec wpatrując się w dal, w kierunku Francji, kraju, którego nie znał. Za jego plecami poza „Cosmopolitanem”, Old Steyne i Lewes Road były kredowe zbocza, wsie, bydło przy wodopojach — kraj, którego również nie znał. Pole jego działania to ludne nabrzeże, kilka tysięcy akrów, na których stały domy, wąski półwysep torów elektrycznej kolei łączącej Brighton z Londynem | dwie lub trzy stacje kolejowe z bufetami, gdzie sprzedają ciastka drożdżowe. Było to niegdyś pole działania Kite’a i było ono wystarczająco dobre dla Kite’a, a gdy Kite zmarł w poczekalni dworca St. Pancras, Chłopiec odczuł to tak, jakby zmarł jego ojciec, zostawiając mu w spadku ów teren, którego nie wolno mu już odtąd porzucić dla jakichkol wiek obcych stron. Odziedziczył po zmarłym nawet jego nawyki: nie obgryziony paznokieć dużego palca, niechęć do alkoholu. Słońce właśnie stoczyło się w morze i — niby sepia — wystrzeliło w niebo krwawą plamą wiecznie powtarzanej męki. — Słuchaj no, Pinkie, musisz się rozerwać. Chodź ze mną i | Cubilitem pod „Królową Serc”, trzeba .to oblać. — Wiesz, że nie piję. — Będziesz musiał się napić w dzień ślubu. Kto kiedy słyszał o ślubie na sucho? Stary zgarbiony człowiek szedł brzegiem morza, bardzo powoli obchodził kamienie, szukając wśród suchych wodorostów niedopałków i resztek jedzenia. Mewy, które dotąd stały na plaży niby świece, wzniosły się wrzeszcząc poniżej promenady. Stary człowiek znalazł but i wpakował go do worka, a jedna z mew spuściła się z promenady i przeleciała przez żelazny łuk Pałacowego Mola) biała w ciemności i świadomie dążąca do celu: ni to sęp, ni to gołąb. Trudna rada. I tego trzeba się nauczyć. — Dobra, przyjdę — powiedział Chłopiec.

— To* najlepsza knajpa na drodze z Brighton do Londynu — zachęcał Dallow. Wyruszyli za miasto starym Morrisem. — Lubię wyrwać się na wieś — powiedział Dallow. Była to jedna z tych chwil, gdy palą się już latarnie, ale nie zapadł jeszcze prawdziwy mrok, kiedy w zmierzchającym świetle dnia reflektory samochodów zdają się blade i zbyteczne jak lampki nocne w pokoju dziecięcym. Wzdłuż głównej drogi stały tablice z reklamami, domki, farma w ruinie, z niską, pokrytą pyłem trawą i rozwalonym prowizorycznym ogrodzeniem, a wreszcie wiatrak o wielkich, dziurawych skrzydłach, gdzie można się było napić herbaty i lemoniady. — Biedny stary Spicer ucieszyłby się z takiej przejażdżki — powiedział Cubitt. Chłopiec siedział obok Dallowa, który prowadził, a Cubitt z tyłu. Chłopiec mógł widzieć go w lusterku nad kierownicą, jak podskakuje z lekka, wstrząsany jazdą na uszkodzonych resorach. Za pompami stacji benzynowej znajdowała się błyszcząca od świateł „Królowa Serc”, sala taneczna została przerobiona ze stodoły w stylu Tudorów. Restaurację i bary urządzono na miejscu dawnego podwórza farmy, a basen do pływania na miejscu okólnika. — Trzeba było zabrać z sobą jakieś dziewczyny — odezwał się Dallow. — W tej budzie nie można ich znaleźć. Naprawdę lokal pierwszej kategorii, szkoda gadać. — Chodźmy do baru — zaproponował Cubitt i ruszył przodem. W progu przystanął i ikiwnął głową dziewczynie siedzącej samotnie z kieliszkiem w ręku przy długiej blaszanej ladzie, pod starymi 'belkami. — Musimy jej coś powiedzieć, Pinkie. Wiesz, to, co się zawsze mówi: „On był naprawdę porządny chłop. Rozumiemy, co pani czuje”. — Co ty pleciesz? — Jak tam twoje sprawy, Sylwio? — spytał Cubitt. Chłopiec stanął w drzwiach i z odrazą spojrzał na dziewczynę: jasne jak srebro włosy, szerokie, bezmyślne czoło, ładny mały kuperek rysujący się wyraźnie na wysokim stołku; samotna ze swoim kieliszkiem i smutkiem. — Jak łam twoje sprawy, Sylwio? — spytał Cubitt. — Okropnie. — Straszne, prawda? Porządny chłop był z niego. Jeden z najlepszych. — Byłeś tam, co? — spytała Dallowa. ■ * — Bill powinien był poprawić te schody — rzekł Dallow. — Sylwio, to Pinkie, najlepszy z naszej kompanii, może się zapoznacie? — Był pan tam wtedy? — Nie, nie był — powiedział Dallow. — Wypije pani jeszcze jednego? — spytał Chłopiec. Sylwia opróżniła kieliszek. — Czemu nie? Niechże 'będzie cocktail. — Dwie whisky, cocktail i sok z grejpfrutu. — Co? — spytała Sylwia. — Pan nie pije? — Nie piję. — Założę się, że pan też nie śpi z kobietami. — Phi... a toś utrafiła, Sylwia! — ucieszył się Cubitt — za pierwszym strzałem. — Podziwiam takich mężczyzn — rzekła Sylwia. — Myślę, że to cudownie tak być stale w formie. Spicer zawsze mówił, że pewnego dnia pan pokaże, oo umie, a wtedy ho, ho! — chciała odstawić kieliszek, ale źle obliczywszy odległość przewróciła cocktail. — Nie jestem wcale zawiana — powiedzia ła. — Jestem tylko wytrącona z równowagi z powodu biednego Spicera. — Dalej, Pinkie — zachęcał Dallow — napij się. To ci dobrze zrobi. On również jest wytrącony z równowagi — wyjaśnił Sylwii.

W sali dansingowej orkiestra grała: Jakby to było w śnie. Lecz w dzień zapomnij mnie, Jakby to było w śnie. — Napij się pan — powiedziała Sylwia. — To był dla mnie okropny wstrząs. Może pan zobaczyć, że płakałam. Jeszcze teraz moje oczy wyglądają strasznie... Ledwie mam odwagę się pokazać. Teraz rozumiem, czemu niektórzy ludzie wstępują do klasztoru. Muzyka podkopywała zwykłą odporność Chłopca; ze zgrozą jakby i ciekawością obserwował dziewczynę Spicera: ta wiedziała, jak się to robi. Potrząsnął głową niemy w swej pełnej przerażenia pysze. Zdawał sobie sprawę, do czego jest zdolny. Był nie byle kim. Ambicja jego nie miała granic. Nic nie mogło zmusić go do wystawienia się na drwiny ludzi bardziej doświadczonych niż on. Pozwolić, by go porównywano ze Spicerem i stwierdzono, że gdzie tam jemu... Oczy jego tchórzliwie uciekały na bok. „Lecz w dzień zapomnij mnie” zawodziła muzyka, dzieląc się nowinami na temat owych spraw, o których oni wszyscy o tyle więcej wiedzieli niż on. — Spicer mówił, że nie widzi mu się, żeby pan rniał kiedy dziewczynę. — Wielu rzeczy Spicer nie wiedział. — Pan jest szalenie młody jak na takiego znanego gościa. — Lepiej, żebyśmy obaj sobie poszli — rzekł do Dallowa Cubitt — coś mi się zdaje, żeśmy tu niepotrzebni. Chodźmy na basen pogapić się na kobitki — ociężale podnieśli się i odeszli. — Dallie od razu wie, kiedy mi się podoba jaki chłopak — powiedziała Sylwia. — Dallie? Kto to? — Pański przyjaciel Dallow, głuptasie. Tańczy pan? Nawet nie wiem, jak panu właściwie na imię? Przyglądał się jej z pełną strachu pożądliwością: należała przedtem do Spicera, to jej głos rozbrzmiewał w telefonie, gdy umawiała się z tamtym; to od niej przychodziły adresowane do Spicera listy w liliowych kopertach. Nawet taki Spicer miał z czego być dumny pokazując przyjaciołom: „moja dziewczyna”. Chłopiec przypomniał sobie kwiaty, które ktoś przysłał do Billa z napisem na szarfie „Złamane serce”. Fascynowała go jej niewierność. Nie należała do nikogo, nie była jak stół czy krzesło. Obejmując dziewczynę ramieniem, by zabrać jej kieliszek, i niezgrabnie przyciskając jej piersi powiedział: — Jutro albo pojutrze ma być mój ślub. — Rościł jakby pretensję do udziału w niewierności: nie da się pobić cudzemu doświadczeniu. Podniósł w górę 'kieliszek Sylwii i wypił- Słodycz spłynęła kroplami do gardła; pierwszy w życiu alkohol musnął podniebienie niby przykry zapach: a więc to się nazywa przyjemnością. To i stosunek. Jakby ze zgrozą położył rękę na udzie dziewczyny. Rose i on. W czterdzieści osiem godzin od chwili, gdy Drewitt załatwi sprawę, zostaną sami w Bóg wie jakim mieszkaniu. I co dalej? co dalej? Znał tradycyjne czynności, jak ktoś z rysunków kredą na tablicy znać może na przykład zasady artyleryjskiego strzelania, ale po to, by wiadomości te wcielić w czyn, po to, by rozwalić miasteczko czy zgwałcić kobietę — trzeba mieć mocne nerwy. A Chłopiec czuł, że jest zlodowaciały, porażony odrazą: pozwolić się dotykać, obnażyć się, oddać? — dopóki mógł, odsuwał poufałość na koniec ostrza brzytwy. — Chodźmy zatańczyć — powiedział. Krążyli z wolna po parkiecie. Ulec kobiecie doświadczonej jest już rzeczą dostatecznie przykrą, ale ulec niedoświadczonemu niewiniątku, dziewczynie, która podaje u Snowa, smarkatej szesnastoletniej kozie... — Spicer bardzo pana podziwiał.

— Chodźmy do wozu — rzekł Chłopiec. — Nie mogę, nie mogę... przecież Spicer umarł dopiero wczoraj. Klaskali przez chwilę stojąc w miejscu i znów orkiestra zaczęła grać. W barze klekotał shaker, a do okna, poza wielkim bębnem i saksofonem, przylgnęły liście karłowatego drzewka. — Lubię wieś. Nastraja mnie romantycznie. A pan lubi wieś? — Nie. — Tu jest prawdziwa wieś. Tylko co widziałam kurę.. Oaii do cocktailu używają jaj od własnych kur. — Chodźmy do wozu. — Sama bym chciała. Ojej, czy to nie byłoby fajnie? Ale nie mogę, kiedy ten biedny Spicer... — Posłała pani kwiaty, prawda? Płakała pani... — Mam oczy czerwone jak królik. — Co jeszcze może pani zrobić? — Serce mi pęka na samą myśl, że ten biedny Spicer tak umarł... — Wiem. Widziałem wieniec od pani. — To się wydaje okropne, prawda? Tańczyć sobie z panem, podczas gdy on... — Chodźmy do wozu. — Biedny ten Spicer... — ale pierwsza ruszyła z miejsca i Chłopiec z niechęcią spostrzegł, jak biegnie (dosłownie biegnie) przez jasno oświetloną część dawnego podwórza farmy — do ciemnego parku samochodowego, do miłosnej gry. Zemdliło go niemal na myśl: Za trzy minuty się dowiem! — Który jest twój? — Ten Morris. — Nie nadaije się. — Przebiegła wzdłuż całego sznura samochodów. — O iton — szarpnęła klamlką Forda. — Och, przepraszam! — zatrzasnęła drzwiczki i ulokowała się na tylnym siedzeniu sąsiedniego wozu, czekając na Chłopca. — Och, jak ja lubię Lancię — z głębi samochodu głos jej zabrzmiał miękko i namiętnie. Chłopiec stał w drzwiczkach; ciemność pomiędzy nim a jasną i bez wyrazu twarzą dziewczyny odpełzła w tył. Ze spódnicą podciągniętą do góry, ponad kolana, czekała... aż nazbyt uległa. Na chwilę w obliczu tego ohydnego i pospolitego aktu uświadomił sobie ogrom własnych ambicji: apartament w „Cosmopolitanie”, złota zapalniczka, krzesła ozdobione wieńcami na cześć cudzoziemki imieniem Eugenia. Hale znikł | pola widzenia jak kamień rzucony w przepaść; Chłopiec był dopiero na początku długiej drogi po lśniących posadzkach, pośród popiersi sławnych ludzi i szmeru pochlebstw. Oto Colleoni kłania mu się niby kierownik wielkiego magazynu i cofa się w tył. Przed nim, zwycięzcą, za którym stoi cała armia nożowników. Na głównej ulicy rozlega się stuk końskich kopyt, głośnik ogłasza zwycięzcę, grzmią fanfary. Aż go w piersi zabolało z wysiłku, gdy objąć chciał cały świat. — Masz, co potrzeba, prawda? — spytała Sylwia. ..Co mam zrobić dalej? — pomyślał z przerażeniem i grozą. - Prędzej, bo gotowi nas tu znaleźć! — zawołała Sylwia. Lśniąca posadzka zwinęła się jak dywan. Światło księżyca musnęło tandetny pierścionek i pulchne kolano. Z gorzką, bolesną wściekłością powiedział: — Proszę tutaj poczekać, przyślę pani Cubitta — i odwróciwszy się plecami do Lancii, ruszył z powrotem do baru. Ale dolatujący znad basenu śmiech ikazał mu zmienić zamiar. Czując ciągle alkohol na języku, przystanął w drzwiach — chuda dziewczyna w czerwonym czepku chichotała w ostrym świetle reflektorów. Myśl jego nieuchronnie wracała do Sylwii

niczym automat. Lęk i ciekawość podgryzały dumną przyszłość, Chłopiec zdawał sobie sprawę, że ogarnia go wstręt i zbiera mu się na mdłości. Ożenić się — myślał — do diabła, nie! Lepiej niech mnie powieszą. Po trampolinie przebiegł mężczyzna w kąpielówkach, skoczył, machnął kozła w perłowo lśniącym świetle i uderzył 0 ciemną wodę. Dwoje pływaków popłynęło razem, zgodnymi ruchami, w stronę płytszej części basenu; potem zawrócili 1 znów płynęli obok siebie, równomiernie i nieśpiesznie, zajęci własną grą miłosną, szczęśliwi i swobodni. Chłopiec stał i patrzył na nich, a gdy po raz drugi przepływali basen, w jasnej od świateł wodzie zobaczył drgający w takt ich ruchów swój własny obraz: wąskie ramiona, zapadniętą pierś, i czuł, jak brązowe spiczaste buciki ślizgają mu się po ochlapanych wodą, lśniących kafelkach basenu. Cubitt i Dallow, lekko podochoceni, gadali przez całą drogę powrotną. Chłopiec wlepiał wzrok w ścianę mroku. — Możecie się sobie śmiać! — rzucił nagle z wściekłością. — Czego? Nie było znowu tak źle. — Możecie się sobie śmiać. Myślicie, żeście bezpieczni. Ale ja już mam was wszystkich dość. Mam ochotę wynieść się stąd. — Zrób sobie długą podróż poślubną — rzekł Cubitt i wyszczerzył w uśmiechu zęby. W tejże chwili ozwał się głodny, bolesny skwir. Tuż ponad stacją benzynową przeleciała sowa, wpadła w szosowe światła samochodu i znów wyleciała poza nie na swych włochatych, łupieżczych skrzydłach. — Nie będę się żenić — powiedział Chłopiec. — Znałem kiedyś jednego starego pryka — rzekł Cubitt — który miał takiego pietra, że życie sobie odebrał. Musieli odesłać prezenty ślubne. — Nie będę się żenić. — Niejeden tak myśli. — Nic mnie nie może zmusić do żeniaczki. — Musisz się ożenić — odparł Dallow. Jakaś kobieta gapiła się przez okno kawiarni, czekając na kogoś. Nie patrzyła na przejeżdżający samochód, czekała. — Napijże się — zaproponował Cubitt. Był mocniej wstawiony niż Dallow. — Wyniosłem butelczynę. Teraz nie możesz powiedzieć, że nie pijesz. Widzieliśmy cię: Dallow i ja. Chłopiec zwrócił się do Daliowa: — Nie chcę się żenić. Czemu miałbym się żenić? — To był twój pomysł — rzekł Dallow. — Jaki .pomysł? O co się rozchodzi? — spytał Cubitt. Dallow nic nie odpowiedział, tylko położył na kolanie Chłopca swą przyjacielsiką niedźwiedzią łapę. Chłopiec spojrzał na tępą, pełną oddania twarz i poczuł złość wobec skrępowania i przymusu, jakie narzucać może czyjaś lojalność. Dallow był jedynym człowiekiem, któremu Chłopiec ufał, a jednocześnie nienawidził go, jak gdyby tamten był jego mentorem. — Nic mnie nie może zmusić do żeniaczki — powtórzył słabo, śledząc długą defiladę reklam: „Jak chcesz długo żyć, musisz Guinness pić”; „Czyś już próbował wyrobów Worthingtona?”; „Zachowasz cerę pensjonarki, jeśli...” i długie litanie zaklęć: „Bądź panem własnego domu”; „Kupujcie obrączki u Bennetta”. U Billa powiedziano mu: — Pańska dziewczyna jest tutaj. — Wszedł na górę do swego pokoju opanowany rozpaczliwym buntem. Kusiło go, by powiedzieć: „Zmieniłem zamiar. Nie mogę się z tobą ożenić”, lub też: „Prawnicy mówią, że jednak to nie da się zrobić”. Poręcz wciąż jeszcze była

złamana i Chłopiec spojrzał w dół, w to miejsce u stóp długiej kondygnacji schodów, gdzie wówczas leżało ciało Spicera. Cubitt i Dallow stali tam właśnie: śmiali się z czegoś. Chłopiec zadrasnął się o ostry kant złamanej poręczy. Przyłożył rękę do ust i tak wszedł do pokoju. Muszę być spokojny, muszę zachować rozsądek — pomyślał. Ale czuł, że smak alkoholu w barze splamił jego íi¡ffi8IÍStiiii1 ■ w« J wf*I I i i* ’i fl integralność. Można stracić nawyk równie łatwo, jak traci się cnotę, zbaczając od zwykłej linii postępowania bodaj o krok. Popatrzył na Rose. Przestraszyła się, gdy cicho spytał: — Co ty tu robisz? — Miała na sobie kapelusz, którego nie cierpiał, i zdjęła go nerwowo, skoro tylko nań spojrzał. — O tej porze? Po nocy? — dodał ze zgorszeniem, myśląc, że nic łatwiejszego, jak doprowadzić teraz do kłótni, jeżeli zabierze się do tego jak należy. — Widziałeś już? — spytała błagalnie Rose. Trzymała miejscową gazetę. Ani myślałby czytać, gdyby nie to, że na pierwszej stronie ujrzał fotografię Spicera, który — najwyraźniej przerażony — szedł dużymi krokami pod żelaznym przęsłem mostu. Tamtym w gazecie lepiej udało się niż jemu. — Stoi tu napisane, że... to — bąknęła Rose. — Na podeście — rzekł Chłopiec. — Tyle razy mówiłem Billowi, że ma poprawić tę poręcz. — Ale mówiłeś, że oni go wykończyli na torze. A poza tym to on przecież... Spojrzał jej w oczy z pozorną siłą: — ...zostawił kartę, tak? Może znał Hale’a. Znał mnóstwo starych pryków, których ja nie znałem. No i co z tego? — Na widok jej głuchego przerażenia śmiało ponowił pytanie: — No i co z tego? — Wiedział, że sam zdolny jest rozpatrywać każdą zdradę, ale że Rose jest stworzeniem dobrym, ograniczonym przez własną dobroć i pewnych spraw nie może sobie wyobrazić. Zdawało mu się, że widzi, jak wyobraźnia dziewczyny usycha teraz w rozległej pustyni przerażenia. — Myślałam — zaczęła — myślałam... — urwała patrząc ponad nim na roztrzaskaną poręcz. — Coś myślała? Palce jego z namiętną nienawiścią obejmowały ukrytą w kieszeni buteleczkę. — Nie wiem. Nie mogłam spać zeszłej nocy. Miałam takie sny. — Jakie sny? Patrzyła na Chłopca ze zgrozą. — Śniło mi się, żeś umarł. Zaśmiał się. — Jestem młody i zdrów. — Myślał z obrzydzeniem o parku samochodowym i zaproszeniu do Lancii. — Nie masz chyba zamiaru tu zostać? — Czemu nie? Myślałam... — rzekła wpatrując się znów w poręcz — boję się — dodała. — Nie masz czego się bać — odparł, bawiąc się buteleczką z witriolem* — Boję się o ciebie. Och, wiem, że ja się nie liczę. Wiem, że ty masz i adwokata, i samochód, i przyjaciół, ale to miejsce... — urwała z rozpaczą, nie wiedząc, jak mu powiedzieć, co myśli o terenie, po którym się poruszał: miejscu wypadków i niespodziewanych zdarzeń, nieznajomego z kartką, walki na torze, miejscu, gdzie człowiek zwalił się głową w dół. Twarz dziewczyny przybrała wyraz śmiały i jakby bezczelny. Chłopiec poczuł znów cień zmysłowego podniecenia. — Musisz stąd odejść. Masz się ze mną ożenić, sam tak

powiedziałeś. — Nie da się to jednakże zrobić. Widziałem się z prawnikiem. Jesteśmy za młodzi. — Mnie tak znowu 'bardzo nie zależy. I tak, i tak to nie będzie prawdziwy ślub. Papierek nic tu nie zmieni. — Wracaj, skąd przyszłaś — burknął ostro — ty mała... — Nie mogę — odpowiedziała — wyrzucili mnie. — Za co? — Jakby ręczne kajdanki jęły się stopniowo zamykać. Zaczął ją podejrzewać. — Byłam niegrzeczna dla gościa. — Czemu? Dla jakiego gościa? — Nie domyślasz się? — spytała i dalej ciągnęła namiętnie. — A kto ona jest właściwie? Wtrąca się... naprzykrza... ty musisz wiedzieć. — Pojęcia nie mam nawet, kto ona! Całe doświadczenie zaczerpnięte z dwupensowej biblioteki włożyła w pytanie: — Czy ona jest zazdrosna? Czy ona jest kimś... wiesz, co mam na myśli? — już za tym niewinnym pytaniem, zamaskowane niczym działa na okręcie, czyhało jej poczucie własności: należała do niego jak stół czy krzesło, ale stół ma prawa do swego właściciela, chociażby dzięki odciskom jego palców. — Co? Ona? — zaśmiał się z przymusem. — Przecie mogłaby być moją matką. — Czegóż więc chce? — Sam chciałbym wiedzieć. — Myślisz, że mam to zanieść na policję? — spytała podając mu gazetę. Wstrząsnęła nim naiwność — czy też przebiegłość — tego pytania. Czy kiedykolwiek będzie mógł czuć się bezpiecznie przy Rose, która tak słabo orientuje się, w jakim stopniu jest zamieszana w tę sprawę. — Uważaj na to, co robisz — burknął i z głuchą, pełną znużenia niechęcią (piekło, nie dzień) pomyślał: A jednak trzeba się z nią ożenić. Udało mu się uśmiechnąć: oporne mięśnie zaczynały funkcjonować. — Słuchaj, nie masz co myśleć o tych rzeczach — powiedział. — Ożenię się z tobą. Są sposoby na obejście prawa. — Po co zawracać sobie głowę prawem? — Nie mam chęci na przelewanie z pustego w próżne. Chcę ślubu i już — dorzucił z udaną złością. — Załatwimy to tak, jak trzeba. — I tak, co byśmy nie zrobili, nie będziemy małżeństwem. Ksiądz od Świętego Jana mówi, że... — Nie słuchaj się zanadto księży — przerwał — nie znają świata tak dobrze jak ja. Idee zmieniają się, świat nie stoi w miejscu... — słowa jego potknęły się o nieugiętą pobożność Rosę. Twarz Ijej, równie jasno jak słowa, mówiła, że idee nigdy się nie zmieniają i że świat wcale nie idzie naprzód: zawsze w tym samym miejscu, wklinowany między dwie wieczności, leży obszar sporny i wciąż pustoszony. Patrzyli na siebie jak gdyby z obozów nieprzyjacielskich, ale patrzyli tak, jak wojska podczas świąt Bożego Narodzenia: bratali się. — Tobie może wszystko jedno, ale ja chcę się ożenić legalnie — powiedział Chłopiec. — Jak chcesz... — odrzekła i leciutko skinęła głową na znak, że zgadza się na wszystko. — A może zrobilibyśmy tak, że twój ojciec napisałby list... — Nie umie pisać. — No, to może postawić krzyżyk, jak mu dam napisany list. Co?... Nie wiem, jak się załatwia takie rzeczy. Może mógłby przyjść do urzędu. Drewitt zajmie się tym. — Pan Drewitt? — spytała śpiesznie. — Czy to ten ze śledztwa, ten, co był tutaj? — No i co z tego? — Nic — odparła — tylko myślałam, że... — ale Chłopiec widział, że myśl jej wybiega poza ten pokój, dociera do poręczy i miejsca wypadku, wybiega zupełnie poza ten dzień... Na

dole ktoś nastawił radio: pewno dowcip Cubitta chcącego stworzyć stosowny do chwili, romantyczny nastrój. Jękliwe dźwięki przeskoczyły schody, wpadły do pokoju: jakaś orkiestra w jakimś hotelu — zakończenie programu dnia. Odwróciło to w innym kierunku myśli Rose i Chłopiec zastanawiał się, jak długo będzie musiał skierowywać na boczny tor jej myśli za pomocą romantycznego gestu lub aktu miłości. Ile tygodni i miesięcy... Odpędzał od siebie przypuszczenie, że mogłoby to trwać lata. Pewnego dnia odzyska wolność! Wyciągnął ku niej ręce, jak gdyby była detektywem, który trzyma kajdanki, i powiedział: — Jutro zajmiemy się tym wszystkim. Zobacz się z ojcem. — Przecież — mięśnie jego ust skurczyły się na tę myśl — kilka dni starczy, żeby się pobrać. 3 Ze strachem wracał sam pieszo do miejsca, które porzucił był przed wielu, wielu laty. Bladozielone morze pieniło się na kamieniach, a zielona wieża „Metropolu” przypominała pokrytą grynszpanem monetę, która setki lat przeleżała w ziemi. Ku najwyższej promenadzie leciały rybitwy wrzeszcząc i kołując w słońcu, a w oknie „Royal Albion” popularny pisarz, patrząc na morze, wystawiał na pokaz swe pulchne, nazbyt sławne oblicze. Dzień był tak pogodny, że oczy same wypatrywały Francji. Powoli, bocznymi ulicami Chłopiec zdążał ku Old Steyne. Od tego punktu począwszy ulice stawały się strome i znacznie węższe — jaskrawy stanik okrywający lichą tajemnicę: zniekształcony biust. Każdy krok Chłopca był tu krokiem wstecz. Myślał, że uciekł stąd na zawsze o całą długość promenady, a oto na nowo brała go w posiadanie skrajna nędza: zakład Salome’a, gdzie za dwa szylingi można się ostrzyc, i w tymże domu stolarz robiący trumny z dębu, brzostu lub ołowiu; żadnych wystaw sklepowych, tylko od lat stojąca tu, zakurzona dziecięca trumienka i cennik Salome’a. Wszystkie narożniki domu Armii Zbawienia pokryte były odezwami. Chłopiec poczuł lęk, że go poznają, a zarazem i niejasny wstyd, jakby to jego rodzinne ulice mały prawo mu przebaczyć, a nie on wypominać im posępną i ciemną przeszłość. Minąwszy gospodę Alberta („Wszelkie wygody dla podróżnych”), znalazł się na szczycie pagórka, w samym centrum zniszczenia. Klapiąca, oberwana rynna, okna bez szyb, przed domem, w małym jak stół ogródku, żelazne łóżko. Polowa Rajskiego Zakątka rozwalona była jakby wybuchem bomby. Dokoła stromego usypiska gruzu bawiły się dzieci, ocalały fragment kominka świadczył, że stały tu niegdyś domy, zawiadomienie miejskie o nowych mieszkaniach nalepione było na słupie, wbitym w zerwany asfalt naprzeciw nielicznych, brudnych, zniszczonych domostw — gdyż to tylko zostało z Rajskiego Zakątka. Dom Chłopca już nie istniał: płaskie miejsce wśród gruzów mogło być kiedyś jego ogniskiem domowym; zamiast pokoju przy zakręcie schodów — świadka spełnianych co tydzień obowiązków małżeńskich — było teraz tylko powietrze. Chłopiec ze zgrozą zastanawiał się, czy to wszystko zostanie dlań odbudowane. Wolał próżnię. Poprzedniego wieczora odesłał Rose do rodziców, a teraz z ociąganiem szedł do niej. Nie ma po co już się buntować, musi się z nią ożenić, musi być bezpieczny. Wśród gruzów chłopcy, z rewolwerami od Woolwortha, bawili się w złodziei i policjantów. Grupa dziewczynek śledziła ich z ponurą zazdrością. Kulejący dzieciak z nogą w żelaznym aparacie, nie patrząc wpadł wprost na Chłopca; Chłopiec odepchnął go. Ktoś wysokim dyszkantem zawołał: — Ręce do góry! — Słowa te kazały myślom Chłopca zawrócić wstecz i za to je znienawidził. Były jakby straszliwym wołaniem niewinności. Ale niewinności nie było tutaj: ażeby odnaleźć ją, należałoby się cofnąć o wiele dalej. Niewinność to śliniące się usta, bezzębne dziąsła ciągnące za pierś, a może nawet i nie to. Niewinnością był szpetny wrzask narodzin. Odnalazł dom na placu Nelsona, ale nim zastukał, drzwi otworzyły się. Rose śledziła go

przez stłuczoną szybę. — Och, jak się cieszę! — powiedziała. — Bałam się, że a nuż... — W ohydnym, wąskim, cuchnącym niczym ustęp korytarzu zaczęła gadać jak nakręcona, śpiesznie i z przejęciem: — Wczoraj wieczór to było straszne... widzisz, dawałam im pieniądze... nie mogą zrozumieć, że każdy może stracić pracę. — Już ja ich uspokoję — powiedział Chłopiec. — Gdzie oni są? — Musisz uważać — ostrzegła Rose — znów ich dziś napadło. — Gdzie oni są? Nie było zbyt wiele możliwości wyboru: jedne jedyne drzwi i przykryte starymi gazetami schody. Z najniższych stopni, spośród plam błota, wyzierała śniada, dziecinna twarz Violet Crow zgwałconej i pochowanej pod Zachodnim Molem w roku tysiąc dziewięćset trzydziestym szóstym. Chłopiec otworzył drzwi. Kolo czarnego kuchennego pieca, przed którym lia podłodze leżał wypalony koks, siedzieli rodzice. Mieli napad melancholii: śledzili przybysza z milczącą i wyniosłą obojętnością — drobny, niemłody człeczyna o twarzy głęboko porytej przez cierpienie, nieufność, cierpliwość, i głupia', mściwa, w średnim wieku kobieta. Naczynie było nie zmyte, piec nie rozpalony. — Mają swoje humory — powiedziała głośno Rose. — Nie pozwalają mi nic zrobić. Nawet w piecu napalić. Ja lubię, jak w domu jest czysto, słowo- daję, lubię. U nas będzie inaczej. — Proszę pana, panie... — zaczął Chłopiec. — Wilson — podpowiedziała Rose. — Panie Wilson, chcę się ożenić z Rose, a ponieważ jest taka młoda, muszę mieć pana zgodę. Nie raczyli odpowiedzieć. Niczym skarbu strzegli złego humoru. Jakby to był wspaniały okaz porcelany, który posiadają tylko oni, coś, co można demonstrować sąsiadom jako „nasze”. — Nic z tego nie będzie, dopóki im nie przejdzie — orzekła Rose. Z drewnianej skrzyni obserwował ich kot. — Tak czy nie? — spytał Chłopiec. — Na nic się to nie zda — stwierdziła Rose — trzeba poczekać, aż im przejdzie. — Proszę odpowiedzieć na proste pytanie — powiedział Chłopiec. — Mam się ożenić z Rose czy też nie? — Przyjdź raz jeszcze jutro — poradziła Rose — do jutra im minie. — Ani myślę czekać — odparł. — Powinni być dumni, że... Nagle mężczyzna zerwał się i wściekłym kopniakiem daleko odrzucił kawałek koksu. — Wynoś się stąd! — krzyknął. — Nie chcemy żadnych twoich sztuczek! Nigdy, nigdy, nigdy — i na chwilę w jego pustych, zapadniętych oczach mignął jak gdyby cień wierności, co w przerażający sposób Chłopcu przypomniało Rose, — Uspokój się, ojciec, nie gadaj do nich — odezwała się kobieta pieczołowicie pielęgnując swój zły humor. — Przyszedłem załatwić interes — powiedział Chłopiec — jak nie chcecie... — rozejrzał ¡się po beznadziejnie zniszczonym pokoju. — Myślałem, że dziesięć funciafców wam się przyda — i ujrzał, jak poprzez ślepe, mściwe milczenie wypływa na ¡powierzchnię niedowierzanie, skąpstwo, ^podejrzliwość. — Nie chcemy... — podjął znów mężczyzna i nagle urwał. fł Hf i W T3 UJPilHTf&fir 4Im-ilZ

i* ^ % r \ •*ł TjA Ty 1191 ■ a W Jak gramofon. Zaczął się zastanawiać. Można było zobaczyć; jak myśli, jedna po drugiej, wyskakują na wierzch. — Nie potrzebujemy twoich pieniędzy — dorzuciła kobieta. Każde z nich było na swój sposób wierne. — Nie zwracaj uwagi na to, co mówią. I tak tu nie zostanę — wmieszała się Rose. — Zaraz, zaraz — odezwał się mężczyzna. — Matka, uspokój się. Nie możemy pozwolić Rose — rzekł zwracając się do Chłopca — nawet za dziesięć kawałków, żeby sobie poszła do człowieka obcego. Skąd mamy wiedzieć, czy pan jej nie skrzywdzisz? — Dam panu dwanaście funtów — powiedział Chłopiec. — Tu nie rozchodzi się o pieniądze — odparł mężczyzna. — Podoba mi się pan na wygląd. Nie chcemy stawać na drodze, jak Rose ma być w życiu lepiej, ale z pana też młodziak. — Piętnaście, ostatnie słowo. Bierzcie albo nie bierzcie. — Nie możecie nic zrobić bez naszej zgody — stwierdził mężczyzna. Chłopiec odsunął się nieco od Rose. — Tak bardzo mi znów nie zależy. — Niechby to już były gwinee, a nie funty. — Słyszeliście, co powiedziałem? — Chłopiec z przerażeniem rozglądał się po pokoju. Każdy przyzna, że miał prawo uciec od tego, popełnić wszelkie zbrodnie... Ilekroć ten człowiek otwierał usta, Chłopiec słyszał głos swego ojca; tamta postać w kącie była jego matką; targował się o własną siostrę i nie czuł ani cienia pożądania. Odwrócił się ku Rose: — Pójdę już — i poczuł lekkie ukłucie litości wobec dobroci, która nie potrafi mordować, aby uciec. Mówią, że święci mieli — jakże to się nazywa? — cnoty heroiczne, heroiczną cierpliwość, heroiczną wytrzymałość, ale tutaj, w tej kościstej twarzy, w tych wyłupiastych oczach, w tej bladości i niepokoju — gdy obie strony próbowały się nabrać wzajemnie, a jej los zależny był od rozgrywek pieniężnych — niepodobna się było doszukać heroizmu. — Dobra — powiedział Chłopiec — zobaczymy się jeszcze — i ruszył ku drzwiom. W drzwiach obejrzał się; zupełnie zebranie rodzinne. Ze zniecierpliwieniem i pogardą ustąpił. — Zgoda. Niechże będą gwinee. Przyślę tu swego radcę prawnego. — A gdy wyszedł na cuchnący korytarz, Rose poszła za nim, oniemiała z wdzięczności. Odegrał swoją rolę aż do końca, wyszczerzył zęby w uśmiechu i zdobył się na miłe słówko: —Więcej jeszcze zrobiłbym dla ciebie. — Cudowny byłeś — szepnęła z miłością wśród ustępowych woni; ale pochwała Rose była dla niego trucizną: oznaczała, że jest jej własnością; wiodła go prosto ku temu, czego oczekiwała po nim, ku przerażającemu zaspokojeniu pożądania, którego nie czuł. Rose szła za nim ulicą aż do placu Nelsona, gdzie wreszcie można było odetchnąć pełną piersią. W ruinach Rajsldego Zakątka • bawiły się dzieci, a wiatr od morza przelatywał przez miejsce, gdzie ongiś stał jego dom. Opanowało go niejasne pragnienie całkowitego unicestwienia, przekonanie o bezmiernej wyższości niebytu. Rose, tak samo jak już kiedyś przedtem, powiedziała: — Zawsze byłam ciekawa, jak to 'będzie. — Błądząc myślami wśród wypadków tego popołudnia, doszła do niespodziewanego odkrycia. — Nigdy nie widziałam, żeby tak prędko przeszły im humory. Musiałeś się im naprawdę spodobać. 4 Ida Arnold ugryzła ciastko; między dużymi zębami trysnął krem. Buduar Pompadour wypełnił jej nieco bezmyślny śmiech. — Pierwszy raz, odkąd porzuciłam Toma, mam tyle forsy na przyjemności. — Znowu ugryzła ciastko i na mięsistym języku osiadł klin kremu. — To także zawdzięczam Fredowi. M

Gdyby on mi nie wytypował Black Boya... — Czemu by nie machnąć ręką na to wszystko — spytał Corkery — i nie zabawić się po prostu. Twoja gra jest niebezpieczna. — Och tak, moja gra jest niebezpieczna — przyznała, ale prawdziwe poczucie niebezpieczeństwa nie mogłoby zagościć w tych dużych, żywych oczach. Żadna siła nie mogła zmusić Idy do uwierzenia, iż pewnego dnia, tak jak Fred, znajdzie się tam, gdzie robactwo... Myśl jej nie mogła pójść tym torem, ledwie przeszła kawałek, a już automatyczna zwrotnica przestawiała ją — całą drżącą — na zwykły tor, na dobrze znaną trasę wiodącą obok godnych zazdrości rezydencji i reklam morskich podróży, obok zagajników — terenów letnich miłostek. Spoglądając na ciastko powiedziała: — Nigdy nie cofam się w połowie drogi. Oni nie wiedzą jeszcze, jakiej biedy sobie napytali. — Zostaw to policji. — O, nie. Ja wiem, co słuszne. Nie masz mnie co uczyć. Kto to jest, jak myślisz? Podstarzały Żyd w lakierkach, w kamizelce z białą wypustką i drogą szpilką w krawacie sunął bezszelestnie przez pokój. — Dystyngowany — orzekła Ida Arnold. Z tyłu za nim śpieszył sekretarz, czytając: — Banany, pomarańcze, winogrona, brzoskwinie... — Z cieplarni? — Z cieplarni. — Kto to? — powtórzyła Ida Arnold. — Czy to wszystko, panie Colleoni? — spytał sekretarz. — A jakie kwiaty? — zainteresował się Colleoni. — I czy dostanie pan nektaryny? — Nie, proszę pana. — Moja kochana małżonka... — zaczął Colleoni. Dalszy ciąg zagubił się gdzieś po drodze. Udało im się ‘tylko wyłowić słowo: „namiętnie”. Ida Arnold obrzuciła wzrokiem eleganckie meble Buduaru Pompadour. Oczy jej — niczym reflektor — wykryły poduszkę, kanapę, wąskie, urzędnicze usta siedzącego naprzeciw mężczyzny. — Świetnie by nam tu było — orzekła wpatrując się w jego usta. — Drogo tutaj — odparł nerwowo Phil Corkery; nazbyt czuła ręka pogładziła go po chudych łydkach. — Black Boy na to wystarczy. A my nie możemy, sam wiesz, zabawić się w „Belwederze”. Za sztywno tam. — Tutaj chcesz się... zabawić? — spytał Corkery i mrugnął. Z wyrazu jego twarzy nie sposób było dociec, czy pragnie, czy też obawia się jej zgody. — A czemu by nie? Nikomu to, o ile wiem, nie szkodzi. Ludzika rzecz — ugryzła ciastko i powtórzyła zwykłe hasło: — To przecie tylko zabawa. — Zabawnie było stanąć po stronie sprawiedliwości i prawa, zabawnie ulegać ludzkim uczuciom. — Pójdź i przynieś mój neseser — powiedziała — a ja przez ten czas opłacę pokój. Corkery lekko poczerwieniał. — Zapłaćmy roo połowie — zaproponował. Uśmiechnęła się. Y ^ag|(%f& r. fry* '^iCfsfs.^Plif t * i4 ^ W^PŚr jNyMtsSvl^PQHSjroS^y^ ■¡■h jk* » M+*k fcw iLik •#%!»* — To rzecz Slack Boya. — Mężczyźni nie lubią... — zaczął słabo Corkery. — Nie bój się. Już ja wiem, co lubią mężczyźni. — Ciastko i miękka kanapa, i ibogate

umeblowanie — wszystko to działało na nią niczym dodane do henbaty afrodisiacum. Ogarnął ją bachiczny, lubieżny nastrój. W każdym słowie doszukiwała się jednego tylko sensu. Phil Corkery rumienił się, coraz bardziej zmieszany. — Mężczyzna zawsze mimo woli uważa... — Aż zadrżał na widok jej ogromnej wesołości. — Mnie to mówisz? — spytała. — Mnie? Gdy Corkery wyszedł, zajęła się przygotowaniami. W ustach iczuła jelszcze słodki smak ciastka. Obraz Freda odsuwał się na dalszy plan niby postać na peronie w chwili odjazdu .pociągu. Należał do czegoś, co zostawiła za sobą; ręka machająca na .pożegnanie dodaje tylko smaku nowej przygodzie. Nowej — a przecież nieskończenie starej. Doświadczonymi, przekrwionymi oczami rozejrzała się bacznie po sypialni — .wyściełanym przybytku rozkoszy — podłużne lustro, szafa, olbrzymie łoże. Odważnie usadowiła się na łóżku, podczas gdy służący czekał. — Dobre sprężyny — stwierdziła — dobre. — Siedziała dalej długą chwilę, gdy już odszedł. Układała wieczorną kampanię. Gdyby kto jej powiedział teraz „Fred Hale”, ledwo wiedziałaby, o kogo chodzi. Czym innym była zajęta. Dziś wieczór niechże się o niego kłopocze policja. Wreszcie podniosła się i zaczęła rozbierać. Nie miała zwyczaju nosić zbyt wiele bielizny i w mgnieniu oka ukazało się w lustrze jędrne, masywne ciało. Było co wziąć w rękę. Ida stała na grubym miękkim dywaniku, otoczona złoconymi ramami, portierami z czerwonego pluszu, a przez głowę jej przelatywały dziesiątki banalnych, popularnych zwrotów, jak „noc miłości”, „raz się żyje” i tak dalej. Miało to tyleż wspólnego i namiętnością, co obrazy z fotoplastykonu. Wysysała spomiędzy zębów resztki czekolady i uśmiechała się, na dywaniku poruszały się palce jej pulchnych nóg. Czekała tak na Phila Corkery — wielka, piękna, rozkwitła niespodzianka. Za oknem był właśnie odpływ, morze szorowało po żwirze, wystawiając na widok publiczny but i kawał zardzewiałego żelastwa, a stary człowiek pochylał się, szukając czegoś między kamieniami. Słońce opadło poza domy Hove i nadszedł zmierzch. Za Philem Corkery — który, chcąc oszczędzić na taksówce, piechotą wlókł się z „Belwederu” i sam niósł waI łj «11111 i łś.'*» ’ lizki — ciągnął się długi cień. Mewa krzycząc runęła z góry na nieżywego kraba, co roztrzaskał się o żelazne fundamenty mola. Był to czas tuż przed mrokiem, czas wieczornych mgieł znad Kanału i miłości. 5 Chłopiec zamknął za sobą drzwi i odwrócił się w stronę oczekujących, rozbawionych twarzy. — No i co — spytał Cubitt — wszystko załatwione? — Oczywiście — odparł Chłopiec — jeżeli ja chcę czegoś... Zabrzmiało to jednak niepewnie, 'bez przekonania. Pół tuzina butelek stało na umywalce, w pokoju unosił się zapach zwietrzałego piwa. — Chcę czegoś — powtórzył Cubitt — dobre sobie. — Otworzył świeżą butelkę. W gorącym, dusznym pokoju piwo od razu zapieniło się i piana obryzgała marmurowy blat. — Co wy tu wyprawiacie? — spytał Chłopiec. — Urządzamy oblewanie — odparł Cubitt. — Jesteś katolik, prawda? Katolicy to nazywają: zaręczyny. Chłopiec przyjrzał im się: Cubitt lekko wstawiony, Dalio w czymś przejęty, dwie inne twarze, chude i wygłodniałe, ledwo sobie przypomniał — pasożyty kibicujące przy wielkiej grze, tacy, co to uśmiechali się, gdy on się uśmiechał, chmurzyli się, gdy on się chmurzył.

Ale teraz uśmiechali się, gdy uśmiechał się Cubitt, i nagle Chłopiec pojął, jaki kawał drogi cofnął się od owego .popołudnia na molo, kiedy to przygotowywał sobie alibi, wydawał rozkazy, robił to, na co tamci nie mogli się zdobyć. Żona Billa, Judy, wsunęła głowę przez drzwi. Miała na sobie szlafrok. Jej tycjanowskie włosy były ciemne przy skórze. — Wszystkiego najlepszego, Pinkie — powiedziała trzepocząc ciężkimi od tuszu rzęsami. W ręku trzymała świeżo uprany biustonosz: z małego kawałka różowego jedwabiu kapało na linoleum. Nikt nie poczęstował jej piwem. — Od rana do wieczora człowiek drepcze i drepcze — zrobiła do nich minę i ruszyła korytarzem w stronę kaloryfera. Cofnął się kawał drogi... a przecież nie zrobił ani jednego fałszywego kroku: gdyby nie poszedł do Snowa i nie pogadał z dziewczyną, wszyscy teraz siedzieliby za kratkami. Gdyby nie zabił Spicera... Ani jednego fałszywego kroku, a przecież każdy krok zrobiony był pod wpływem nacisku, i to nacisku nie dającego się nawet umiejscowić: kobieta, która zadawała pytania, telefoniczne wiadomości, które przerażały Spicera. Czy to się sicończy, jak się ożenię? — rozmyślał. Dokąd jeszcze może to mnie zaprowadzić. I ze skrzywieniem ust zastanawiał się — co gorszego...? — Kiedy będzie ten szczęśliwy dzionek? — spytał Cubitt. I wszyscy prócz Dallowa uśmiechnęli się posłusznie. Mózg Chłopca znów zaczął pracować. Chłopiec podszedł z wolna do umywalki. — Nie macie szklaneczki dla mnie? — spytał. — Czy ja nie mam świętować? Zobaczył, że Dallow jest zdziwiony, Cubitt zbity z tropu, kibice ogarnięci wątpliwościami, komu przyklasnąć, i uśmiechnął się do nich. Jedyny z głową na karku. — Przecie, Pinkie... — wyjąkał Cubitt. — Nie nadaję się ani do picia, ani do żeniaczki — wycedził Chłopiec. — Tak wy myślicie. Ale jak jedna z tych dwóch rzeczy mi się spodobała, to czemu nie miałaby mi się spodobać i druga? Dajcie no szklankę. — To ci się podoba? — Cubitt uśmiechnął się z przymusem — tak... — Widziałeś ją? — spytał Chłopiec. — Wpadliśmy na nią ja i Dallow. Było za ciemno jednak... — Ona jest milutka — rzekł Chłopiec. — Marnuje się w tej budzie. A inteligentna! Szkoda gadać. Oczywiście nie miałem żadnej potrzeby żenić się z nią, ale jak się (ak złożyło... Ktoś podał mu szklankę. Chłopiec wypił długi łyk: gorzki, pienisty napój wzbudzi! w nim wstręt. A więc toto oni lubią? — ściągnął mięśnie ust, by ukryć swoją reakcję. — Ale skoro tak — powiedział — to jestem rad — i zanim wypił, z utajoną odrazą spojrzał na odrbbinę bladego płynu na dnie szklanki. Dallow obserwował go w milczeniu i Chłopiec poczuł większą złość do przyjaciela niż do wroga: za dużo wie, jak Spi- cer; i to, co wie, jest znacznie bardziej groźne niż to, co wiedział tamten. Spicer wiedział tylko to, co mogło zaprowadzić na ławę oskarżonych, Dallow natomiast wie to, co wie lustro i łóżko: zna utajony lęk i poniżenie. Z ukrytą wściekłością powiedział: ¡ST ... — Co tobie, Dallow? Głupia, zniekształcona twarz beznadziejnie była zakłopotana. _Zazdrościsz? — Chłopiec zaczął się chełpić: — Poczekaj, aż ją zobaczysz. Ona nie należy do twoich malowanych dziwek. Nie pierwsza lepsza z 'brzegu. Żenię się z nią dla was, ale śpię z nią dla własnej frajdy. — Pełen wrogości odwrócił się do Dallowa. — A ty co masz na myśli? _Aha — rzekł Dallow — to ta, którąś spotkał na molo, co? Nie myślałem, że taka fajna.

— Nie znasz się na niczym — odparł Chłopiec. — Prosty chłop jesteś. Ona jest coś lepszego, i tak nie poznasz się na tym. — Księżniczka — powiedział Cubitt i roześmiał się. Oburzenie uderzyło Chłopcu do głowy, dreszczem przebiegło po rękach, niemal tak jakby znieważone kogoś, kogo kochał. — Uważaj, Cubitt — warknął. — Nie przejmuj się nim — wmieszał się Dallow. — Nie wiedzieliśmy, że się w niej bujasz... — Maimy dla ciebie kiilka upominków, Pinkie — rzekł Cubitt — na nowe gospodarstwo — i wskazał na dwa małe odrażające przedmioty stojące obok piwa na umywalce. Kramy w Brighton były tego pełne: malutka lalczyna szafka nocna w kształcie odbiornika radiowego z napisem: „Najmniejszy na świecie dwulampowy odbiornik A 1” i słoik musztardy w kształcie sedesu z napisem: „Dla mnie i mojej dziewczyny”. Nagle wróciła, zda się, cała groza, jaką kiedykolwiek Chłopiec odczuwał w okropnym osamotnieniu swej niewinności. Uderzył Cubitta w twarz i Cubitt ze śmiechem odchylił się w tył. Obydwaj kibice wyśliznęli się z pokoju. Nie mieli żadnego upodobania do awantur. Chłopiec słyszał, jak śmieją się na schodach. Cubitt nalegał: — Przydadzą ci się w domu. Łóżko nie może być jedynym meblem. — Żartował, ale jednocześnie się cofał. — Jak Boga kocham, zrobię z tobą to, co ze Spicerem — rzekł Chłopiec. Nie od razu Cubitt zrozumiał. Upłynęła przedtem długa chwila. Zaczął się śmiać, potem zobaczył przestraszoną twarz Dallowa i wtedy dopiero... usłyszał. — Coś ty powiedział? — spytał. — On ma fioła — spróbował pogodzić ich Dallow. — Myślisz, że sam jesteś dowcipny? — wycedził Chłopiec. — Spicer też tak myślał. — Przecież to poręcz — wyjąkał Cubitt. — Nie było cię tutaj. Coś ty miał z tym wspólnego? — Jasne, że go tu nie było — potwierdził Dallow. — Myślisz, że dużo wiesz — w słowie „wiesz” była cała nienawiść Chłopca. I jego wstręt. On sam wiedział, podobnie jak wiedział Drewitt po dwudziestu pięciu latach małżeńskiej gry. — Nie wiesz wszystkiego. — Usiłował być dumny, ale cały czas myśl jego wracała do tego poniżenia. „Najmniejszy na świecie odbiornik.” Można znać wszystko na świecie, a przecież jeśli się jest ignorantem w tej brudnej grze, to nie wie się nic. — Co on wygaduje? — spytał Cubitt. — Nie musisz słuchać. — Chcę tylko powiedzieć — rzekł Chłopiec — że Spicer trząsł portkami, a tylko ja jeden z naszej bandy nie boję się coś zrobić. — Jużeś za dużo zrobił — odciął Cubitt. — Myślisz... że to nie poręcz? — Sam się przestraszył własnego pytania: nie pragnął wcale odpowiedzi. Nie spuszczając wzroku z Chłopca niespokojnie ruszył do drzwi. — Naturalnie, że poręcz — powiedział Dallow. — Przecież tu byłem, no nie? — Nie wiem, nie wiem — bąknął Cubitt zdążając ku drzwiom. — Brighton za małe jest dla niego. Nic tu po mnie. — Wynoś się na zbity łeb — rzucił Chłopiec. — Wynoś się precz i zdechnij z głodu! — Ani myślę zdychać z głodu — burknął Cubitt. — Na tobie świat się nie kończy. Gdy drzwi się zamknęły, Chłopiec zwrócił się do Dallowa. — Wynoś się! — krzyknął. — Wynoś się i ty. Myślicie, że dacie sobie radę beze mnie, ale wystarczy, żebym gwizdnął... — Nie masz potrzeby tak mówić do mnie — obruszył się Dallow. — Ja ciebie nie zostawiam. Całkiem się do tego nie palę, żeby tak zaraz trzymać znów sztamę z Crabem. Chłopiec nawet nie słuchał.

— Wystarczy, żebym gwizdnął — powtórzył. — Wrócą i będą służyć przede mną na dwóch łapkach — dodał chełpliwie. Podszedł do mosiężnego łóżka i położył się. Miał za sobą długi, męczący dzień. — Zadzwoń do Drewitta. Powiedz mu, że nie ma trudności z jej strony. Niechże raz dwa wyznaczy termin. 159 w — Na pojutrze, jak może? — spytał Dallow. — Tak — odparł Chłopiec. Usłyszał, jak zamknęły się drzwi. Policzek mu pulsował, leżał wpatrzony w sufit; to nie moja wina, że mnie tak złoszczą, aż chcę coś im zrobić. Gdyby dali mi spokój... Przy tym słowie zawiodła go wyobraźnia. Bez przekonania spróbował uzmysłowić sobie „spokój” — oczy mu się zamknęły i pod powiekami ujrzał ciągnący się bez końca szary zmrok, krainę, której nie znał nawet z pocztówek, miejsce o wiele bardziej dlań egzotyczne niźli Wielki Kanion czy Tadż Mahal. Otworzył oczy i natychmiast poczuł truciznę we krwi: na umywalce zobaczył upominki Cubitta. Był jak dziecko cierpiące na hemofilię: przy byle draśnięciu krwawił. 6 W korytarzu „Cosmpolitanu” rozległ się stłumiony dzwonek. Poprzez ścianę, do której przytykała tylna poręcz łóżka, Ida Arnold mogła usłyszeć głos gadający bez przerwy: ktoś odczytywał zapewne sprawozdanie z jakiejś konferencji lub też coś dyktował. Phil spał leżąc na łóżku w kalesonach; przez rozchylone wargi widać było jeden żółtawy ząb z metalową plombą. Zabawa... natura ludzka... nikomu to nie szkodzi... Z regularnością mechanizmu zegarowego powracały stare usprawiedliwienia — nic nigdzie nie mogło sprostać głębokiemu podnieceniu prawdziwego pożądania. Mężczyźni zawsze sprawiali zaiwód, gdy dochodziło do aktu. Równie dobrze mogła była pójść do kina. Ale nic to nikomu nie szkodzi, jest zgodne z naturą ludzką i nikt nié może jej za to potępić, co najwyżej uznać za odrobinę swobodną a może i łatwą, odrobinę lekkomyślną. Nie ma zwyczaju wyzyskiwać partnerów, wyciskać | nich wszystkiego, by potem odrzucić jak szmatę, jak starą rękawiczkę. Wie, co doibre, a co złe. Bóg nic nie ma przeciwko odrobinie ludzkiej słabości. Bóg chce natomiast... — i myśl jej odwróciła się od Phila w kalesonach do misji czynienia dobrze, pilnowania, by zło zostało ukarane. Usiadła na łóżku, objęła rękoma duże nagie kolana i znów przez rozczarowane, niezaspokojone ciało przebiegł dreszcz podniecenia. Biedne stare Fredzisko. Imię to przestało już brzmieć smutno i patetycznie. W związku z nim nie mogła sobie przypomnieć nic poza monoklem oraz żółtą kamizelką, ale i te należały do Charlie Moyne’a. Jedna rzecz tylko miała znaczenie: pościg. Jakby po długiej chorobie wracało do niej życie. Phil otworzył jedno oko, żółte z powodu seksualnego wysiłku, i z niepokojem zaczął ją obserwować. — Nie śpisz, Phil? — spytała. — Niedługo chyba będzie czas na obiad — stwierdził Phil. Uśmiechała się nerwowo. — O czym myślisz, Ida? — Myślałam sobie właśnie — odparła Ida — że teraz nam potrzeba jednego z bandy tego smarkacza. Takiego, który byłby przestraszony lub zły na niego. Oni na pewno czasem też się 'boją. Musimy tylko poczekać. Wstała z łóżka i otworzyła walizkę, by wyjąć suknię odpowiednią według niej na obiad w „Cosmopolitanie”. W świetle różowej lampki do czytania, lampki do miłości, zalśniły ozdoby na sukni. Ida wyprężyła ramiona: nie czuła już ani żądzy, ani rozczarowania — umysł miała jasny. Na plaży panował niemal mrok. Brzeg morza przypominał linijkę pisma skreślonego wapnem: duże, rozciągnięte litery. Z tej odległości nie znaczyły one nic. Czyjś cień schylał

się z nieskończoną cierpliwością i spomiędzy kamieni wygrzebywał jakieś resztki. CZĘŚĆ SZÓSTA 1 Ci DY CUBITT wyszedł od Billa, kibice już znikli. Ulica X była pusta. Nic nie rozumiał, a przecież dręczyło go nieme, gorzkie uczucie człowieka, który zburzył swój stary dom, a nie zbudował nowego. Znad morza wznosiła się mgła, on zaś nie wziął płaszcza. Złościł się jak dzieciak: nie wróci po płaszcz; byłoby to jakby przyznaniem, że nie miał racji. Jedyne co pozostawało teraz do zrobienia, to napić się mocnej whisky pod „Koroną”. W barze z szacunkiem usuwano się, robiąc mu przejście. W lustrze z reklamą dżinu Bootha ujrzał własn« odbicie: krótko obcięte płomienne włosy, tępa prostacka twarz, szerokie bary. Zapatrzył się w lustro jak Narcyz w sadzawkę i poczuł się lepiej; nie należy do ludzi, którzy tak tańczą, jak im zagrać. Zna swoją wartość. — Napije się pan whisky? — spytał ktoś. Był to subiekt ze sklepu z warzywami na rogu ulicy. Cubitt na znak zgody opiekuńczym ruchem położył mu na ramieniu ciężką łapę. Człowiek, który już w życiu zrobił to i owo, pozwalał blademu, nic nie wiedzącemu współtowarzyszowi, który w swoim sklepie mógł co najwyżej marzyć o życiu godnym mężczyzny, wkupić się do kompanii. Podobało się to Cubittowi. Mógł wypić o dwie whisky więcej na koszt tamtego naiwniaka. — Wie pan, na 'jakiego konia stawiać, panie Cubitt? — Mam ważniejsze sprawy na głowie — odparł posępnie Cubitt, dolewając trochę wody sodowej. — Właśnie o tym rozmawialiśmy. Rozchodziło się o Gay Parrot w gonitwie o drugiej trzydzieści. Zdawało mi się... Gay Parrot.. nazwa ta nic nie mówiła Cubittowi, trunek rozgrzał go, ale myśli przesłoniła mgła. Pochylił się naprzód, w stronę lustra, i zobaczył napis „Dżin Bootha... Dżin Bootha”..., tworzący aureolę ponad jego głową. Był uwikłany w rzeczy wielkie... zabijano ludzi... biedny stary Spicer... sprzeczne zobowiązania ważyły się w jego umyśle niczym ciężkie szale. Czuł się tak ważny, jak premier zawierający traktaty. — Będzie więcej zabójstw, zanim z tym skończymy — oświadczył tajemniczo. Miał wszystkie klepki w porządku: nikogo nie zdradzał, ale cóż szkodzi pozwolić tym biednym, otępiałym od piwa stworzeniom poznać trochę tajemnic życia. Popchnął naprzód swą szklankę i powiedział: — Kolejka dla wszystkich — ale gdy się rozejrzał na boki, zobaczył, że dokoła niągo zrobiło się pusto. Przez szybę w drzwiach ktoś raz jeszcze zajrzał do środka i znikł. Nie mogli znieść towarzystwa prawdziwego mężczyzny. — Nic nie szkodzi — stwierdził Cubitt — nic nie szkodzi — wypił do dna whisky i wyszedł. Pierwszą rzeczą oczywiście jest zobaczyć się z Colleonim. Powie mu: „Przyszedłem, panie Colleoni. Skończyłem z bandą Kite’a. Nie chcę pracować z takim szczeniakiem. Proszę mi dać męską robotę, a już ja pokażę, co umiem”. Mgła przenikała go aż do szpiku kości. Zadrżał mimo woli, najwyższy czas... Pomyślał: Gdyby Dallow także... Nagle obezwładniło go poczucie samotności; powoli wyciekł z niego cały ogień trunku i niby siedem diabłów weszła weń mgła. A jeżeli Colleoni po prostu nie zechce z nim gadać? Zszedł na nabrzeże i poprzez gęstą mgłę ujrzał wysoko błyszczące światła „Cosmapolitanu”; był to czas cocktailu. Cubitt usiadł w szklanej altance i zapatrzył się w stronę morza. Wzbierająca niska jeszcze fala tonęła we mgle: poślizg, któremu towarzyszył świst. Zapalił papierosa, zapałka rozgrzała na chwilę jego skulone dłonie. Poczęstował papierosem starszego pana w grubym palcie, który siedział obok niego w altanie. — Nie palę — powiedział ostro tamten i zaczął kaszleć. Regularnie raz po raz kech, kech, kech, zwrócony w stronę niewidocznego morza. — Zimny wieczór — rzekł Cubitt. Starszy pan skierował nań oczy niby lornetkę i dalej

kaszlał kech, kech, kech — struny głosowe suche miał jak wióry. Gdzieś daleko, na morzu, odezwały się skrzypce; rzekłbyś, jakiś stwór morski szamocze się i płacze. Cubittowi przypomniał się Spicer. Lubił ładne kawałki. Biedaczysko. Wiatr napędzał ciężkie, gęste kłaki mgły, podobne do ektoplazmy. Cubitt był pewnego razu na seansie spirytystycznym w Brighton. Chciał wejść w kontakt z matką, zmarłą przed dwudziestu laty. Pragnienie to ogarnęło go zupełnie niespodzianie, może matczysko ma mu coś do powiedzenia. Tak też było: przebywała na siódmej płaszczyźnie, gdzie wszystko było bardzo piękne. Głos jej brzmiał nieco pijacko, ale to go nie zdziwiło specjalnie. Chłopcy śmieli się z tego powodu co niemiara, zwłaszcza Spicer. Ha cóż, teraz Spicer nie będzie się już śmiać. Sam w każdej chwili może zostać wezwany do naciśnięcia dzwonka czy potrząśnięcia bębenkiem. Dobrze chociaż, że za życia lubił muzykę. Cubitt podniósł się i powędrował do kołowrotu na Zachodnim Molu, które w dźwięku skrzypiec ginęło we mgle. Idąc w kierunku sali koncertowej, nikogo nie spotkał. Pogoda nie była odpowiednia dla czułych parek. Wszyscy, którzy przebywali na molu, zebrali się w sali koncertowej, Cuibitt zaglądając do środka obszedł budynek dokoła: mężczyzna w stroju wieczorowym grał na skrzypcach przed siedzącymi w kilku rzędach słuchaczami w płaszczach, zagubionymi na wysepce pośród mgły, w odległości pięćdziesięciu metrów od brzegu. Gdzieś na Kanale odezwała się syrena jakiegoś statku, potem odpowiedziała jej inna i jeszcze inna. Jak psy budzące się nawzajem po nocy. Pójść do Colleoniego i powiedzieć... to było zupełnie łatwe, stary pryk powinien być wdzięczny... Cubitt obejrzał się w stronę brzegu. Wysoko ponad mgłą ujrzał światła „Cosmopolitanu” i to mu odebrało odwagę. Nie był przyzwyczajony do tego rodzaju towarzystwa. Zszedł na dół po żelaznych schodach toalety dla panów, wyrzucił z siebie whisky pod pale i wrócił na molo jeszcze bardziej samotny niż dotąd. Wyjął z kieszeni pensa i wsunął do automatu: twarz robota, a za nią obracająca się elektryczna żarówka, żelazne ręce gotowe uściskać jego dłonie; wystrzeliła ku niemu mała niebieska karitka: „Analiza twego charakteru”. Cubitt przeczytał: „Jesteś pod ogromnym wpływem otoczenia, skłonny do zachowania kapryśnego i zmiennego. Twoje uczucia są bardziej intensywne niż trwałe. Jesteś z natury swobodny, łatwy w pożyciu i towarzyski. Umiesz przeprowadzić świetnie wszystko, cokolwiek podejmiesz. Zawsze do ciebie może należeć udział w dobrach świata. Twój brak inicjatywy równoważy twój zdrowy rozsądek i tam, gdzie inni zawiodą, ty odniesiesz sukces”. Ruszył wolno dalej obok automatów, odwlekając chwilę, gdy nic mu już nie pozostanie do roboty, jak tylko pójść do „Cosmopolitanu”. „Twój brak inicjatywy...” Dwie ołowiane drużyny futbolowe czekały za szkłem, aż ktoś za pensa wyzwoli je z bezruchu, stara czarownica, której z ręki o krogulczych pazurach sypały się trociny, proponowała, że przepowie mu przyszłość. Wreszcie kazał mu przystanąć „List miłosny”. Deski długiego, pustego mola zwilgotniały od mgły. Skrzypce wciąż grały. Cubitt odczuł potrzebę głębokiego, sentymentalnego wzruszenia, tęsknotę za pomarańczowym kwieciem i ukradkową pieszczotą. Jego wielka łapa tęskniła za małą wilgotną rączką. Za kimś, kto nie obrażałby się za jego żarty, kto wraz z nim śmiałby się nad miniaturowym odbiornikiem. Nie chciał zrobić nic złego. Chłód sięgnął aż do żołądka i odrobina zwietrzałej whisky podeszła mu do gardła. Niemal skłonny był wrócić do Billa. Ale przypomniał sobie Spicera. Chłopiec to wariat, niebezpieczny wariat, gotów zabijać. Samotność kazała Cubittowi powlec się dalej po pustych deskach mola. Wyjął ostatniego pensa i wepchnął go do automatu. Wypadła mała różowa kartka z wydrukowanym znaczkiem: głowa dziewczęca, długie włosy, napis „Prawdziwa miłość”. Adres brzmiał: „Dla Mojego Drogiego Piesz- czoszka. Kącik Zakochanych. Królestwo Amora”. Obrazek przedstawiał młodzieńca w stroju wieczorowym całującego na klęczkach rękę dziewczyny

opatulonej we wspaniałe futro. Niżej, w rogu, tuż nad numerem 745812, widniały dwa serca przebite strzałą. Fajnie zrobione — pomyślał Cubitt. — Tanio za jednego pensa. Obejrzał się spiesznie przez ramię — ani żywego ducha — szybko odwrócił kartkę i zaczął czytać. List wysłany był ze Skrzydeł Kupidyna, uliczka Amora. „Moja kochana mała. A więc porzuciłaś mnie dla syna lorda. Zapewne nie wiesz nawet, że mi złamałaś życie, że depcząc swoje przysięgi, wypędziłaś mi duszę z ciała, zmiażdżyłaś ją, jak koło pojazdu miażdży motyla. Mimo wszystko życzę ci, abyś była szczęśliwa.” Cubitt zmusił się do uśmiechu. Był głęboko wzruszony. Zawsze tak się kończy, jak ktoś ma do czynienia z przyzwoitą kobietą, nie z rogówką. Taka zawsze wystrychnie na dudka. Wielkie Wyrzeczenia, Tragedie, Piękność — defilowały Cubittowi przez myśl. Gdyby to była kurwa, tobyś, bracie, walił do niej z brzytwą i ciach po twarzy, ale ta wydrukowana tutaj miłość to coś ekstra. Czytał dalej: to była literatura, sam chciałby tak pisać. „Gdy pomyślę jednak o twej cudownej piękności i uroku, o twoim wykształceniu, czuję, jakim szaleńcem byłem, przypuszczając, że kiedykolwiek mogłabyś mnie naprawdę pokochać.” Niegodny. Ze wzruszenia kłuło go pod powiekami; zimno, zachwyt i mgła przyprawiały o dreszcz. „Ale pamiętaj zawsze, najdroższa, że cię kocham, i jeśli kiedykolwiek zapragniesz mieć przyjaciel;;, to tylko odeślij mi drobny dowód miłości, który ci dałem, a stanę się znów twym sługą i niewolnikiem. Twój, ze złamanym sercem, John.” Było to imię Cubitta. Omen. Ruszył naprzód i minąwszy oświetloną rzęsiście salę koncertową szedł dalej po pustym molu. Kochany i porzucony. Pod czerwonymi jak marchew włosami płonął tragiczny żal. Cóż pozostaje człowiekowi prócz dobrego trunku? Przed wejściem na molo wypił znowu szklankę whisky, po czym — jakby nazbyt pewnie stawiając nogi — z głośnym tupotem ruszył do „Cosmopolitanu”, stuk, stuk, stuk po chodniku, rzekłbyś miał pod butami żelazne ciężarki. Tak mógłby iść posąg na wpół z ciała, na wpół z kamienia. — Chciałbym mówić z panem Colleoni — rzucił zaczepnie, ale plusz i złocenia stłumiły jego śmiałość. Czekał niespokojnie koło biurka, podczas gdy boy hotelowy szukał pana Colleoni po gabinetach i buduarach. Urzędnik przewracał stronice wielkiej księgi, zaglądał do „Who’s Who”. Po chwili idąc po grubym dywanie powrócił boy, a za nim szedł Crab. Posuwał się boczkiem, tryumfujący, czarnowłosy, pachnący brylantyną. — Z panem Colleoni, mówiłem — przypomniał urzędnikowi Cubitt, ale urzędnik nie słuchał; ślinił palec i przerzucał „Who’s Who”. — Pan chciał widzieć się z panem Colleoni? — spytał Crab. — Tak jest. — Nic z tego. Jest zajęty. — Zajęty? — powtórzył Cubitt. — Też coś... zajęty. — Przecież to chyba Cubitt — powiedział Crab. — Szukasz roboty, co? — Rozejrzawszy się dokoła ciekawie, z przejęciem, zwrócił się do urzędnika: — Czy to nie jest przypadkiem lord Feversham? — Tak, proszę pana — odparł urzędnik. — Często widywałem go w Doncaster — rzekł Crab, zezując na jeden z paznokci swej lewej ręki. Potem zlustrował wzrokiem Cubitta. — Chodźże za mną, mój drogi. Tu nie możemy gadać — i nim Cubitt zdążył mu odpowiedzieć, prześliznął się śpiesznie pomiędzy złoconymi krzesłami. — Otóż to jest tak — zaczął Cubitt — Pinkie... W połowie hallu Crab zatrzymał się, ukłonił i niespodzianie tonem zwierzenia szepnął: — Piękna kobita. — Podrygiwał jak obraz w przedpotopowym kinie. Pomiędzy Doncaster a Londynem zaobserwował ze sto najprzeróżniejszych sposobów zachowania: podróżując pierwszą klasą po udanym interesie nauczył się, jak lord Feversham mówi do

numerowego; widział, jak stary Digby przypatruje się kobiecie. — Kto to? — spytał Cubitt. Ale Crab nie dosłyszał pytania. — Tu możemy porozmawiać. — Był to Buduar Pompadour. Przez oszklone drzwi w złoconej ramie, znajdujące się za barokowym stolikiem, można było zobaczyć małe tabliczki, wskazywały one drogę wśród labiryntu korytarzy hotelowych — gustowne małe tabliczki — cacka jakby żywcem przeniesione z Tuilerii. „Dla pań”, „Dla panów”, „Fryzjer damski”, „Fryzjer męski”. — Chcę mówić z panem Colleoni — rzekł Cubitt. Zionął whisky ponad inkrustowanym stolikiem, ale byt onieśmielony i doprowadzony do rozpaczy. Z trudem zwalczał pokusę mówienia do Craba „pan”. Crab awansował od czasów Kite’a, prawie znikł im z pola widzenia. Należał teraz do wielkiego świata — wraz z lordem Feversham i piękną kobietą. Wysoko zaszedł. — Pan Colleoni nie ma czasu dla nikogo — rzekł Crab — jest bardzo zajęty. — Wyjął z kieszeni jedno z cygar Col- leoniego i włożył je do ust. Nie poczęstował Cubitta. Cubitt niepewną ręką podał mu ogień. — Nie rób sobie, proszę, kłopotu, nie rób sobie kłopotu — rzekł Crab grzebiąc po kieszeniach dwurzędowej kamizelki. Wyciągnął złotą zapalniczkę i ostentacyjnie przytknął ją do cygara. — Czego chcesz? — spytał. — Myślałem, że może... — zaczął Cubitt, ale słowa jego więdły wśród złoconych krzeseł. — Wiesz, jak to bywa — dodał rozglądając się rozpaczliwie dokoła. — Co powiesz na jednego? — Nie mam nic przeciw temu, choćby przez wzgląd na starą znajomość — zgodził się łaskawie Crab i zadzwonił na kelnera. — Tak, tak, stara znajomość — powtórzył Cubitt. — Siadaj, proszę — rzekł Crab, gestem posiadacza wskazując złocone krzesełka. Cubitt usiadł ostrożnie — krzesełka były małe i twarde. Ujrzał, że kelner przypatruje im się, i poczerwieniał. — Co dla pana? — spytał kelner. — Sherry — odparł Crab — wytrawne. — Dla mnie whisky i syfon — rzekł Cubitt. Czekał siedząc ze spuszczoną głową, z rękoma między kolanami, i milczał. Rzucał wokoło ukradkowe spojrzenia. To tu Pinkie przyszedł zobaczyć Colleoniego. Ten to się niczego nie boi. — Nie najgorzej tu nam się żyje — oświadczył Crab. — Oczywiście pan Colleoni lubi, żeby wszystko było prima ■— wypił wino i patrzył, jak Cubitt płaci. — Lubi eleganckie rzeczy. Moim zdaniem wart jest pięćdziesiąt tysięcy funtów, jak obszył — dorzucił odchylając się w tył, zaciągając się cygarem i śledząc Cubitta czarnymi, pełnymi pychy oczami. — Pewnego dnia zacznie się zajmować polityką. Konserwatyści mają dla niego bardzo wielkie uznanie. Ma duże stosunki. — Pinkie... — zaczął Cubitt. Crab parsknął śmiechem: — Posłuchaj mojej rady — powiedział — i wynieś się z tej bandy póki czas. Tam nie ma przyszłości — spojrzał z ukosa ponad głową Cubitta i dodał: — Widziałeś tego pana, który szedł do toalety? To Mais, piwowar. Wart jest sto tysięcy kawałków. — Chciałbym się dowiedzieć — rzekł Cubitt — czy pan Colleoni... — Mowy nie ma — uciął Crab. — Też coś! Sam się zastanów. Co za pożytek mógłby mieć z ciebie Colleoni? Pokora Cubitta ustąpiła miejsca głuchej złości. — Byłem dość dobry dla Kite’a.

— Przepraszam — Crab roześmiał się — ale Kite... — Strząsnął popiół na dywan i powiedział: — Posłuchaj mojej rady. Zwiewaj stamtąd. Colleoni skończy z tym wszystkim. Lubi solidną robotę. Bez gwałtu. Policja ma ogromne zaufanie do pana Colleoni. — Spojrzał na zegarek. — No tak, muszę już iść. Mam się z kimś spotkać na wyścigach. — Gestem opiekuńczym położył Cubittowi rękę na ramieniu. — Co tam, szepnę słówko w twojej sprawie, przez dawną znajomość. Pewnie nic z tego nie będzie, ale zrobię to. Pozdrów ode mnie Pinkie i chłopaków. — Odszedł, zostawiając za sobą woń pomady i cygara, kłaniając się niedbale pani stojącej w drzwiach, starszemu panu z monoklem na czarnej wstążeczce. — Któż to do diabła?... — zdziwił się starszy pan. Cubitt wypił swoje i ruszył za Crabem. Ogromne przygnębienie kazało mu pochylić czerwoną jak marchew głowę; poprzez opary whisky torowało sobie drogę poczucie krzywdy — w życiu trzeba za każdą rzecz płacić. Wszystko, co widział, podsycało ów płomień. Doszedł do wejściowego hallu, gdzie go rozdrażnił mały boy hotelowy z tacą. Wszyscy obserwowali go czekając, kiedy wyjdzie, a przecież miał- takie samo prawo być tu jak Crab. Rzucił wzrokiem dokoła i przy jednym ze stolików ujrzał znajomą Craba, samotnie siedzącą nad kieliszkiem porto. Uśmiechnęła się do niego. „Gdy pomyślę... o twej cudownej piękności i uroku, o twoim wykształceniu.” Poczucie bezmiernego smutku i krzywdy zajęło miejsce złości. Zapragnął zwierzyć się, złożyć swe brzemię... Odbiło mu się... „Chcę być itwym sługą i niewolnikiem.” Wielkie cielsko obróciło się niczym drzwi, ciężkie stopy zmieniły kierunek i ruszyły do stolika, przy którym siedziała Ida Arnold. — Słyszałam niechcący — rzekła — jak pan idąc tędy powiedział, że zna Pinkie. Gdy to mówiła, z ogromną przyjemnością skonstatował, że nie jest damą. Jakby daleko od kraju spotkał rodaka. — Pani jest jego przyjaciółką? — spytał i poczuł w nogach whisky. — Mogę się przysiąść? — dodał. — Zmęczony pan? — Tak — odparł — jestem zmęczony. — Usiadł z oczami wlepionymi w bujny, przyjazny biust. Przypomniał sobie Swoją charakterystykę: „Jesteś z natury swobodny, łatwy w pożyciu i towarzyski”. Na Boga, to prawda! Należy go tylko traktować właściwie. — Napije się pan? — Nie, nie — zaprotestował z mętną galanterią — moją rzeczą jest zaprosić — gdy podano, spostrzegł jednak, że jest bez pieniędzy. Miał zamiar pożyczyć od jednego z chłopaków, ale potem ta kłótnia... Patrzył, jak Ida płaci pięcio- funtowym banknotem. — Zna pani Colleoniego? — Znam to za duże słowo — odparła. — Crab powiedział, że pani jest piękna kobita. Mial rację. — Och, Crab — rzekła niepewnie, jakby nie bardzo wiedziała, o kogo chodzi. — W każdym razie powinna pani uważać — przestrzegł Cubitt. — Nie radziłbym się pani mieszać do tych spraw — _______ 169 wpatrywał się w swą szklaneczkę jak w głęboką ciemność. Nie dla niego niewinność, ujmująca piękność, kultura. Niegodny. Pod przekrwione gałki oczne podeszły łzy. — Pan jest przyjacielem Pinkie? — spytała Ida. — Broń Boże! — zaprotestował pociągając whisky. Przez pamięć Idy Arnold przesunęło się niejasne wspomnienie Biblii leżącej w oszklonej szafce obok deseczki, Warwick Deepinga, „Dobrych towarzyszy”. — Widziałam pana z nim — skłamała... Podwórze przy domu, kobieta szyjącą u ogniska, piejący kur.

— Nie jestem przyjacielem Pinkie. — Niebezpiecznie z nim się przyjaźnić — rzekła Ida Arnold. Cubitt utopił wzrok w szklaneczce jak wróżbita odczytujący losy ludzkie. — Fred przyjaźnił się z Pinkie — rzuciła Ida. — Co pani wie o Fredzie? — Ludziska gadają o nim — odparła Ida. — Ludziska wciąż gadają. — Racja — rzekł Cubitt. Przekrwione oczy uniosły się w górę. Wypatrywały pociechy, zrozumienia. Nie był dość dobry dla Colleoniego. - Zerwał z Pinkie. W oknie, za głową Idy, odpływ i mrok, łuk okna jak na banalnej pocztówce, a poza nim rozpaczliwe pustkowie. — Boże! — westchnął — pani ma rację. — Czuł ogromną potrzebę spowiedzi, ale fakty były zagmatwane. Wiedział tylko, że jest to jedna z tych chwil, gdy mężczyzna pragnie kobiecego zrozumienia. — Nigdy nie byłem za tym — powiedział jej — brzytwa to co innego. — Oczywiście, brzytwa to co innego — gładko i zręcznie zgodziła się Ida Arnold. — A Kite to był wypadek. Chcieli go tylko zajechać brzytwą. Colleoni nie wariat. Ale komuś nożyk się omsknął. Trudno mieć o to pretensję. — Napije się pan jeszcze? — To ja powinienem stawiać — rzekł Cubitt — ale jestem spłukany na czysto. Póki nie zobaczę się z chłopakami. — Ładnie z pana strony, że pan tak zerwał z Pinkie... Trzeba było odwagi po tym, co spotkało Freda. — Och, mnie on nie może nastraszyć... Nie boję się złamanych poręczy... — O czym pan mówi? Jakich poręczy? — Chciałem, żebyśmy się pośmieli — odparł Cubitt. — Żart jest żartem. Jak człowiek ma się żenić, to można sobie z niego pożartować. — Żenić się? Kto się żeni? — Jasne, te Pinkie. — Ale chyba nie z tą małą od Snowa? — Jasne, że z nią. — A to głuptas — powiedziała Ida Arnold z nagłą złością. — Och, to głuptas. ■— On nié jest głuptas — odparł Cubitt. — On wie, co dla niego dobre. Niech no ta mała tylko piśnie... — Na przykład, że to nie Fred zostawił kartkę? — Biedny stary Spicer — rzekł Cubitt obserwując pęcherzyki ukazujące się na whisky. Samo jakby wychynęło pytanie: „W jaki sposób pani...?” — ale zatonęło w zamroczonym alkoholem umyśle. — Chodźmy na powietrze — rzekł — tutaj jest duszno. Co by pani powiedziała na to, żebyśmy razem... — Za chwileczkę — odparła Ida Arnold. — Czekam na jednego znajomego. Chciałabym, żebyście się poznali. — To centralne ogrzewanie — stwierdził Cubitt — jest niezdrowe. Człowiek wyjdzie i jak nic złapie przeziębienie, a potem, pani wie... — Kiedy ślub? — Jaki ślub? — Pańskiego przyjaciela. — Nie jestem jego przyjacielem. — Nie pochwalał pan śmierci Freda? Co? — Ida Arnold obstawała przy swoim. — Pani rozumie mężczyzn. Pokrajać brzytwą to co innego. — Niespodzianie Cubitt wybuchnął: — Nie mogę patrzeć na te pałeczki z Brighton bez tego, żeby... — czknął i ze łzami w głosie dokończył — brzytwa to co innego. — Doktorzy powiedzieli, że to była śmierć naturalna. Miał słabe serce.

— Chodźmy stąd — rzekł Cubitt. — Muszę wyjść na powietrze. — Chwilecżkę! Co pan mówił o pałeczkach z Brighton? Gapił się na nią bezmyślnie. — Muszę wyjść na powietrze — powiedział — nawet gdyby mnie to miało zabić. To centralne ogrzewanie... Tak łatwo się zaziębiam — jęknął. — Proszę poczekać równo dwie minuty — położyła mu dłoń na ramieniu, z przejęciem myśląc, że oto już, już dojrzy uchylający się rąbek tajemnicy. Dopiero teraz uświadomiła î4S Jk■ I £ \ * *1 I f t 9«|mi UmA qffef Fl’^8? ffPSiS9K§ s. /%*■»%'% i VV'C F"* 99 \ <41 VN ?Ç*; * J iŁS1J é! *ł sobie, że z ukrytych za okratowaniem kaloryferów bucha gorąco i niemalże wypędza ich na świeże powietrze. — Wyjdę stąd z panem, przejdziemy się... — zaproponowała. Wpatrywał się w nią, potakująco kiwał głową, najzupełniej obojętny. Zgubił władzę nad myślą, jakby zgubił psią smycz, a pies znikł w jakimś lesie, zbyt daleko, by go szukać... Zdziwił się usłyszawszy, że nieznajoma ¡mówi: — Dam panu... dwadzieścia funtów. — Cóż on takiego powiedział, żeby to warte było tyle pieniędzy? Uśmiechnęła się do niego kusząco. — Proszę mi tylko pozwolić trochę się upudrować i odświeżyć. — Nie odpowiedział. Był przestraszony. Ale Ida ani myślała czekać na odpowiedź; dała nura na schody — nie miała czasu czekać na windę. „Odświeżyć się” — to były słowa, których użyła w rozmowie z Fredem. Pobiegła w górę, inni — przebrani już — schodzili w dół, na obiad. Zaczęła walić do drzwi. Phil Corkery otworzył. — Pośpiesz się! — zawołała — potrzebny mi świadek. —: Na szczęście był już gotów i Ida pogoniła go na dół; ledwo- jednak weszła do hallu, przekonała się, że Cubitt znikł. Wybiegła na schody przed hotelem, ale nigdzie nie było go widać. — No i co? — spytał Corkery. — Poszedł. Mniejsza z tym — odparła Ida. — Teraz wiem wszystko. To nie było samobójstwo. Zamordowali go. :— Z wolna powiedziała do siebie: — ...pałeczka z Brighton. — Wielu kobietom ten trop wydałby się za mało wyraźny, ale Ida Arnold miała umysł wyćwiczony przez seanse spirytystyczne. Dziwniejsze sprawy przędły się pod palcami jej i wujka Crowe; mózg jej zaczął pracować z pełną wiarą: w powodzenie. Podmuch nocnego powietrza wzburzył rzadkie, żółte włoski Phila Corkery. W taki wieczór jak ten, po wyczynach miłosnych, każda kobieta pragnie romantyczności — pomyślał. Nieśmiało dotknął łokcia Idy. — Co za noc! Nigdym nawet nie marzył... co za noc! — Ale wnet urwał, kiedy zwróciła ku niemu szeroko rozwarte odrobinę nieprzytomne, inną myślą zajęte oczy. — A to głuptas... wychodzić za niego... — powiedziała z wolna — przecie nie wiadomo, co mu strzeli do głowy! — 1 pod wpływem szlachetnej radości, dodała podniecona: — Musimy ją ocalić, Phil. t.wli W*łe * i#ył#
zranioną ręką aksamitu. — Ja i Dallow będziemy spacerować, to ją spotkamy — rzucił Chłopiec. — A jak przyjdzie inną drogą? — zawołał w ślad za nim Drewitt —• i rozminiecie się z nią? Ja tu poczekam. Skręcili w ulicę na lewo od urzędu. — To nie tędy się idzie — stwierdził Dallow. — Nie ma powodu, żeby na nią czekać. ■— Nie możesz teraz się od tego wykręcać. — A kto o tym mówi? Ale mogę się chyba trochę przespacerować, co? — przystanął i zaczął wpatrywać się w niewielką witrynę sklepiku: „Dwulampowe odbiorniki”, wszędzie ordynarność. — Czyś widział Cubitta? — spytał zaglądając do środka. — Nie — odparł Dallow. — I żaden z chłopaków go nie widział. Dzienniki zwykłe i miejscowe, tablica pełna nowin: Zajście w Radzie Miejskiej. Odnalezienie kolo Czarnej Skały zwłok utopionej. Zderzenie pojazdów na Clarence Street. Na wystawie ilusitrowane czasopismo z Dzikiego Zachodu, egzemplarz „Film Fun”, a w głębi kałamarze i wieczne pióra, i tekturowe talerze na wycieczki, i małe ordynarne zabawki, i dzieło Marie Slopes: „Miłość małżeńska". Chłopiec zajrzał do środka. — Wiem, co odczuwasz — rzekł Dallow — sam kiedyś brałem ślub. Tak jakoś ssie wtedy człowieka w dołku. Nerwy. No cóż. Ja nawet kupiłem taką jedną książkę, ale nie dowiedziałem się nic takiego, czego i tak bym nie wiedział. Z wyjątkiem tego o kwiatach. Słupki kwiatowe. Nie uwierzyłbyś, co się wyprawia u kwiatów. , Chłopiec odwrócił się i już usta otworzył, by coś odpowieIM i■ II ĘtwŚwt i>* 'i KmSk, '*<> :.A. i ¡'¿ł%JLl A-iśvT * ”ca *3 «i» w* Sł * 91 .,%> itJ* dU|HM V* >*4* ♦ i % 4»Tł Xł.TŁ ŁTU iwŁill ♦ ot» mĘf H »i 'I•*% < ■V.' jlwfj Mi kWnv ^im dzieć, ale znów zaciął zęby. Wpatrywał się w Dallowa błagalnie i z przerażeniem. Gdyby Kite był tutaj, to mógłby mu powiedzieć — myślał — ale gdyby Kite był tutaj, to nie miałby potrzeby mówić... nie byłby w to wszystko zamieszany. — Te pszczoły... — zaczął tłumaczyć Dallow i urwał. — Co z tobą, Pinkie? Niedobrze jakoś wyglądasz. — Sam wiem, jak się to robi — burknął Chłopiec. — Co jak się robi? — Nie mnie masz uczyć — ciągnął Chłopiec z pasją. — Napatrzyłem się tego w każdą sobotę. Może nie? Tak i tak, tak i tak. — Mrużył oczy jak na widok czegoś przerażającego. — Jak byłem szczeniakiem, to przysiągłem sobie, że zostanę księdzem — dodał z wolna. — Księdzem? Ty księdzem? A to heca — powiedział Dallow. Zaśmiał się bez przekonania i tak niespokojnie szurnął nogą, że aż wdepnął w pamiątkę po psie. — A co to złego być księdzem? — rzucił Chłopiec. — Oni wiedzą, co jest co — drżały mu usta, cała szczęka, jakby miał się rozpłakać. — Oni się wstrzymują od... — desperackim gestem wskazał witrynę: znalezienie zwłok, odbiorniki, „Miłość małżeńska”, zgroza — ...od tego.

— Co to złego mieć trochę uciechy? — podjął Dallow, skrobiąc podeszwę o krawędź chodnika. Na słowo „uciecha” Chłopiec zatrząsł się jak w febrze i spytał: — Nie znałeś przypadkiem Annie Collins? — Nigdy o niej nie słyszałam. — Chodziliśmy do tej samej budy — rzekł Chłopiec. Spojrzał w szarą ulicę, a szyba przed „Miłością małżeńską” odbiła jego młodą, wyzutą z nadziei twarz. — Położyła głowę na szynach... — mówił. — Musiała czekać dziesięć minut na ten o siódmej pięć do Hassocks, była mgła i odszedł z Victorii z opóźnieniem. Obciął jej głowę. Miała piętnaście lat. Spodziewała się dziecka i wiedziała, jak to wygląda. Już przed dwoma laty miała dziecko, do którego mogłoby się’przyznać z tuzin chłopaków. — Bywa i tak — odparł Dallow — kwestia szczęścia. — Naczytałem się opowiadań miłosnych — powiedział Chłopiec. Nigdy dotąd nie mówił tak głośno i z przejęciem jak teraz, wpatrując się w tekturowe talerzyki z ozdobnymi, brzegami i dwulampowy odbiornik: elegancja i ordynarność. — Zona Billa czyta takie historie. Sam wiesz, jakie. „Lady Angelika zwróciła ku sir Markowi swe gwiaździste oczy”. Rzygać mi się chce od tego. Jeszcze gorzej niż od tamtych, które się kupuje spod lady. — Dallowa zdumiał ten nagły, przerażający dar wymowy. — Spicer zawsze czytał takie rzeczy. O dziewczętach, które się bije. Wstydziła się tak pokazać chłopakom i odebrała sobie... a chodzi o to samo — ciągnął, odwracając swoje zatrute nienawiścią oczy od wystawy, od długiej nędznej ulicy (rusztowania, opiłki na chodnikach, zapach ryb) — to jest miłość — dorzucił z bezradosnym uśmiechem patrząc na Dallowa — uciecha, zabawa. — Świat musi przecie istnieć. — Po co? — spytał Chłopiec. — Nie mnie o to pytaj — odparł Dallow. — Sam wiesz lepiej. Jesteś katolik, prawda? Wierzysz... — Credo in unum Satanam — powiedział Chłopiec. — Nie umiem po łacinie. Umiem tylko... — No dalej — rzekł Chłopiec. — Usłyszymy wyznanie wiary Dallowa! — Całkiem przyjemnie jest na świecie, byle się zanadto nie zagalopować. — Czy to wszystko? — Czas, żebyś był w urzędzie. Słyszysz? Druga. — Dzwony umilkły, a zaczął bić zegar: raz, dwa... Cała twarz Chłopca znów zwiotczała, położył rękę na ramieniu Dallowa. — Dobry chłop z ciebie, Dallow. Dużo wiesz, powiedz mi... — ręka zsunęła się z ramienia Dallowa. Chłopiec patrzył na chodnik poza nim. — Ona też tu jest — stwierdził z rozpaczą. — Cóż ona robi na tej ulicy? — Jej też się nie śpieszy — zauważył Dallow obserwując zbliżającą się powoli szczupłą postać. Z daleka nie wyglądała nawet na swoje lata. — Ten Drewitt to spryciarz, że dostał mimo wszystko zezwolenie. — Zgoda rodziców to najlepsze, kiedy idzie o moralność — stwierdził posępnie Chłopiec. Przypatrywał się dziewczynie, jakby była kimś nieznajomym, z kim ma się spotkać. — A przy tym, widzisz, choć raz mi się poszczęściło. Nie było mnie w księgach. Nigdzie nie mogli mnie znaleźć. Dodali mi rok czy dwa. Ani rodziców, ani opiekuna. Wzruszającą historię wymyślił stary Drewitt. Rose przyszła niosąc w ręku kapelusz, którego nie lubił. Przystroiła się do ślubu: nowy nieprzemakalny płaszcz, odro bina pudru, tania pomadka do ust. Wyglądała jak mały pretensjonalny posąg w brzydkim kościele, bibułkowy wianek czy namalowane serce nie raziłyby na niej; można by modlić się do niej, lecz niepodobna oczekiwać od niej odpowiedzi.

— Gdzieżeś ty była? — spytał Chłopiec. — Nie wiesz, że się spóźniłaś? Nawet nie podali sobie rąk. Rozdzieliła ich grozę budząca formalność. — Przykro mi, Pinkie, ale widzisz... — tłumaczyła wstydliwie, jakby się przyznawała do rozmowy z jego wrogiem. — Byłam w kościele. — Po co...? — spytał. — Nie wiem, Pinkie. Tak dziwnie się czułam. Myślałam, że powinnam pójść do spowiedzi. — Do spowiedzi? Świetny pomysł. — Uśmiechnął się szyderczo. — Widzisz, ja chciałam... ja myślałam... — Co, na miłość boską? — Chciałam być w stanie łaski wychodząc za ciebie. — Nie zwróciła wcale uwagi na Dallowa. Teologiczne określenie zabrzmiało w jej ustach dziwacznie i pedantycznie. Tylko oni dwoje byli katolikami na tej szarej ulicy. Rozumieli się nawzajem. Użyła określeń wspólnych niebu i piekłu. — I zrobiłaś to? — spytał Chłopiec. — Nie. Poszłam i zadzwoniłam, i zapytałam o ojca Jamesa. Ale potem sobie pomyślałam, że na nic by się nie zdała ta spowiedź i wyszłam. — Z mieszaniną lęku i dumy dodała: — Popełnimy grzech śmiertelny. — Ty i ja nie mamy po co chodzić do spowiedzi — odparł Chłopiec z gorzkim i bolesnym zadowoleniem — tak długo... jak długo będziemy żyli oboje. — Poznał już wiele stopni zadawania bólu: najpierw został poza nim szkolny cyrkiel, potem żyletka. Teraz zamordowanie Hale’a i Spicera zdało mu się czynem pospolitym, zabawą godną wyrostka, a przecież odrzucił precz wszystko, co dziecinne. Morderstwo tylko doprowadziło do tego... do tego fałszerstwa. Zgrozą napełniała go własna potęga. — Lepiej chodźmy stąd — powiedział i niemal z czułością dotknął jej ręki. Po raz drugi poczuł, że potrzebuje Rose. Pan Drewitt powitał ich z urzędową wesołością. Jak z rękawa sypał żarcikami przeznaczonymi zapewne dla uszu urzędnika. W wielkim hallu, z którego korytarze prowadziły do śmierci i narodzin, pachniało dezynfekcją. Pokryte kafel kami ściany przypominały toaletę. Na podłodze leżała upuszczona przez kogoś róża. Drewitt natychmiast, trochę przekręcając, wyrecytował: „Niech ci szczęście służy wiernie, idź przez róże, nie przez ciernie”. Miękka, nieszczera ręka prowadziła Chłopca za łokieć. — Nie, nie, nie tędy. Tu opłaty. To potem. — Weszli na wielkie kamienne schody. Minął ich urzędnik niosący drukowane formularze. — Co myśli nasza miła pani? — spytał Drewitt. Nic nie odpowiedziała. Tylko pannie młodej i panu młodemu wolno wejść na stopnie świątyni, klęknąć przed ołtarzem, przed księdzem i Najświętszym Sakramentem. — Rodzice przyjdą? — spytał Drewitt. Zaprzeczyła ruchem głowy. — Ważną rzeczą jest — powiedział Drewitt — że to szybko się odbywa. Byle podpisać nazwiska na kropkowanej linii. Proszę tu usiąść. Musimy poczekać na swoją kolej. Usiedli. W kącie przy kafelkowej ścianie stała szczotka owinięta gałganem. Z korytarza na dole dobiegu! skrzypiący odgłos kroków urzędnika idącego po lodowatej kamieniej posadzce. Wreszcie otworzyły się duże, brązowe drzwi; zobaczyli cały szereg urzędników siedzących z nosem w papierach; na korytarz wyszli mężczyzna i kobieta. W ślad za nimi wyszła sprzątaczka i wzięła szczotkę. Mężczyzna, człowiek w średnim wieku, powiedział: — Dziękuję — i dał jej sześć pensów. — A jednak zdążymy na trzecią piętnaście — dodał. Na twarzy kobiety widniał jakby wyraz zdziwienia, oszołomienia, czegoś, co nie było aż tak zdecydowane jak rozczarowanie. Miała brązowy słomkowy kaplusz i mały neseserek. Była również w średnim wieku. Zapewne rozmyślała: I to wszystko? To na to czekałam tyle lat? Zeszli | wielkich schodów trzymając się dość daleko jedno od drugiego, jak nieznajomi w

wielkim magazynie. — Nasza kolej — powiedział Drewitt, żwawo podnosząc się z krzesła. Ruszył przodem przez pokój, gdzie pracowali urzędnicy. Żaden z nich nawet nie raczył spojrzeć na wchodzących. Stalówki pracowicie skrzypiąc wypisywały cyfry. Dalej, w małym, po szpitalnemu zieloną farbą olejną malowanym pokoiku, czekał urzędnik stanu cywilnego. Stół, trzy czy cztery krzesła pod ścianą. Nie tak Rosę wyobrażała sobie ślub — na chwilę przelękła się chłodnego ubóstwa państwowego obrzędu. — Dzień dobry — powitał ich urzędnik. — Może świadkowie zechcą usiąść... a państwo...? — skinieniem przywołał ich do stołu. Jak nazbyt ufny w swą rolę prowincjonalny aktorzyna wpatrywał się w nich ze szklistą, w złoto oprawną ważnością. Sprawiało to wrażenie, że we własnym mniemaniu stoi na granicy funkcji kapłańskich. Chłopiec czuł, jak mu bije serce, jak realność tej chwili przyprawia go o mdłości. Wyglądał posępnie i głupio. — Oboje jesteście bardzo młodzi — rzekł urzędnik. — Sprawa przesądzona — powiedział Chłopiec. — Nie ma pan co mówić o tym. Sprawa przesądzona. Urzędnik rzucił mu pełne niechęci spojrzenie, jadowicie powiedział: — Proszę powtarzać za mną — i dalejże trzepać tak szybko — „Oświadczam uroczyście, iż nie jest mi wiadomo 0 jakiejkolwiek prawnej przeszkodzie” — że Chłopiec nie mógł za nim nadążyć. — To zupełnie proste — stwierdził uszczypliwie urzędnik. — Powinien pan tylko powtarzać po mnie... — Wolniej proszę —- rzekł Chłopiec. Chciało mu się wyciągnąć rękę i zahamować ten pośpiech, ale słowa pędziły dalej, sekunda nie minęła, gdy już powtarzał następną formułę: „Prawnie poślubiona mi małżonka...” — Próbował powiedzieć to, aby zbyć, odwrócić wzrok od Rose, ale słowa obciążał wstyd. — Nie ma obrączek? — spytał sekretarz. — Nie potrzebujemy żadnych obrączek. To nie kościół — warknął Chłopiec, czując, że nigdy nie zdoła już zapomnieć tego chłodnego zielonego pokoju i tej obojętnej twarzy. Słyszał, jak głos obok, niego powtarza: — „Wszystkich tu obecnych biorę za świadków", a potem wypowiada słowo „mąż” — i ostro podniósł wzrok na Rose. Gdyby na twarzy jeij dojrzał bodaij cień zadowolenia z siebie, toby ją uderzył. Ale malowało się na niej tylko zaskoczenie, jak gdyby Rose czytając książkę zbyt wcześnie doszła do ostatniej stronicy. — Pan tu podpisze — powiedział urzędnik. — Opłata wynosi siedem i pół szylinga. — Przybrał oficjalnie obojętną minę, podczas gdy Drewitt niezdarnie zabierał się do rzeczy. — Tu obecni — rzekł Chłopiec i zaśmiał się urywanie — to znaczy wy, Drewitt i Dallow... — Wziął pióro do ręki 1 państwowa stalówka zaczęła skrobać po kartce, zdzierając mikroskopijne włókienka. W dawnych czasach — przyszło mu na myśl — takie jak ta umowy podpisywało się własną krwią. Stanął z boku 1 obserwował, jak Rose podpisuje niezgrabnie akt jego doczesnego bezpieczeństwa kupionego za cenę wieczystej męki ich obojga. Nie wątpił wcale, że to śmiertelny grzech, i to go napełniało jak gdyby ponurą wesołością i dumą. Ujrzał teraz siebie jako dorosłego człowieka, nad którym płaczą aniołowie. — Tu obecni — powtórzył, nie zwracając najmniejszej uwagi na urzędnika — chodźcie na jednego. — No, no — zdziwił się Drewitt — a to niespodzianka 2 pańskiej strony. — A niech się pan spyta Dallowa — odparł Chłopiec — ostatnio zacząłem pić. — Spojrzał na Rose. — Wszystko mogę teraz zrobić — powiedział. Ujął ją za łokieć, prowa-

dząc przez wyłożony kafelkami korytarz i wielkie schody; szczotka zniknęła, ktoś podniósł kwiat. Gdy wyszli, wstała jakaś para. Interes szedł. Chłopiec powiedział: — A to ci ślub. Widzieliście ‘kiedy coś podobnego? Jesteśmy... — chciał dokończyć: „mężem i żoną”, ale się wzdragał przed tym określeniem. — Powinniśmy to uczcić — oświadczył. Co uczcić? —. spytał mózg niczym stary krewny, który zawsze niezawodnie popełnia jakiś nietakt, i Chłopiec pomyślał o rozwalonej w Lancii dziewczynie i o długiej, zbliżającej się nieuchronnie nocy. Poszli do baru
miesiąc, week-end nad morzem, stojący na kominku upominek z Margate, jaki dostała matka; od jednego morza do drugiego, zmiana mola. — No to cześć — powiedział Dallow; zatrzymał się na chwilę w drzwiach, spotkał wzrok Chłopca, pytający, błagalny, ale nic nie zrozumiał i wyszedł śpiesznie machając im ręką; za nim ruszył Drewitt zostawiając ich samych. Mimo obecności wycierającego szklanki barmana, zdawało im się, że nigdy dotąd nie byli tak sami jak teraz. Nie byli naprawdę sami ani w pokoiku u Snowa, ani nad morzem w Peacehaven. Nigdy nie byli tak sami jak teraz. — Chodźmy lepiej — rzekła Rose. Stojąc na chodniku, usłyszeli, jak zatrzaśnięto i zamknięto za nimi drzwi, jak zgrzytnęła zasuwa. Jakby ich wyrzucono z raju nieświadomości. Po tej stronie wrót pozostawało jedno: szukać doświadczenia. —Pójdziemy do Billa? — spytała dziewczyna. Była to jedna z owych chwil niespodzianej ciszy, jaka zapada czasami w najbardziej gwarne popołudnie: ani dzwonków tramwajowych, ani syku pary z końcowej stacji. Ponad Old Steyne wzbiło się w górę stadko ptaków i jęło niespokojnie krążyć w powietrzu, jakby tu, na ziemi, popełniono zbrodnię. Chłopiec z nostalgią pomyślał o pokoju Billa; na pamięć umiał sięgnąć ręką do mydelniczki po pieniądze, wszystko tam było znajome, wszystko uczestniczyło w jego gorzkim dziewictwie. — Nie — odparł. Właśnie w tej chwili powrócił hałas: i brżęk, i trzask, i krzyk popołudnia. Raz jeszcze powtórzył: — Nie. L ■ No to gdzie? Uśmiechnął się z pełną rozpaczy złośliwością — dokąd, jak nie do „Cosmopolitanu”, zabiera się pulchną blondynkę przybywszy na week-end pulmanowskim pociągiem lub mknącym przez kredowe wzgórza czerwonym samochodem? Kosztowne perfumy i futra żeglujące przez restaurację niczym świeżo wymalowany okręt wojenny, coś, czym można się pysznić w zamian za nocny akt. Przeciągłym spojrzeniem wchłaniał — jak pokutę — nędzny wygląd Rose. — Weźmiemy apartament w „Cosmopolitanie”. — Nie... naprawdę gdzie? — Słyszałaś: w „Cosmopolitanie”! — wybuchnął. — Myślisz, żem niewart tego? — Ty talk — szepnęła — ale ja nie. | — Pójdziemy tam — powiedział. — Mogę sobie na to pozwolić. To jest odpowiednie miejsce. Była taka kobieta, na imię jej było Eugenia, lubiła tam mieszkać. Dlatego tam są wieńce na krzesłach. — A kto ona była? — Zagraniczna dziwka. — To tyś tam był? — Jasne, że byłem. Nagle ożywiona złożyła ręce. — Nawet o tym nie marzyłam — rzekła i spojrzała bystro na Chłopca, by upewnić się, czy jednak nie kpi. — Wóz jest w naprawie — dorzucił lekko. — Pójdziemy piechotą, a im każemy posłać po moją walizkę. A gdzie jest twoja? — Co takiego? — No, twoja walizka. — Taka była popękana, brudna... — Nic nie szkodzi — odparł z rozpaczliwą przechwałką — kupimy ci inną. A gdzie twoje rzeczy?

— Rzeczy...? — Boże, jakaś ty nierozgarnięta, mówię o... — ale na myśl o nadchodzącej nocy słowa utknęły mu w gardle. Szedł śmiało chodnikiem, a na twarzy jego zmierzchał blask popołudnia. — Nie posiadam nic — wyjaśniła. — Nic, co bym mogła włożyć do ślubu... oprócz tego, co mam na sobie. Prosiłam, żeby dalii trochę pieniędzy. Nie chcieli. Mają prawo. To ich pieniądze. Szli obok siebie, ale dość daleko jedno od drugiego. Słowa Rose usiłowały drapać o dzielącą ich zaporę niby pazurki ptasie o szybę. Chłopiec mógł wyczuć, jak cały czas Rose usiłuje go dosięgnąć. Nawet pokora dziewczyny zdawała mu się podstępem. Sucha, śpieszna ceremonia była przypieczętowaniem jej praw. Ale Rose nie wiedziała o tym i, Boże zlituj się, wierzyła, że on jej pragnie. — Nie wyobrażaj sobie, że będzie podróż poślubna — burknął. — To bzdura. Jestem zajęty. Mam moc rzeczy do zrobienia. Muszę... — urwał i odwrócił się ku Rose, jakby w przerażeniu prosił, by to przyjęła spokojnie. — Muszę wyjechać, na długo. — Będę czekać — odpowiedziała Rose. Mógł już teraz niemal zobaczyć tkwiącą w niej jakby całkiem inną osobę, kogoś, kto ma cierpliwość kobiet biednych i dawno zamężnych, skromną a zarazem bezwstydną postać za przezroczystą zasłoną. Wyszli na nabrzeże i noc cofnęła się o krok. Morze oślepiało blaskiem. Patrzyła nań z rozkoszą, jakby to było nieznane morze. — Co twój stary dziś ci powiedział? — spytał. — Nic nie powiedział. Znów nic nie gada. — A stara? — Także nie gada. — Forsę wzięli gładko. Doszli do przystanku naprzeciw „Cosmopolitanu”. Mijając olbrzymi masyw hotelu zbliżyli się do siebie o kilka cali. Chłopcu przypomniał się boy hotelowy wywołujący czyjeś nazwisko i złota papierośnica Colleoniego. Powoli i możliwie jak najswobodniej powiedział: — No, powinno nam tu być wygodnie. — Podniósł rękę do zniszczonego krawata, obciągnął marynarczynę i bez przekonania wyprostował wąskie ramiona. — Chodź. — Szła za nim o krok przez ulicę i po szerokich stopniach w górę. W słońcu na tarasie, w wiklinowych fotelach, siedziały dwie starsze panie, opatulone w szale: wiało od nich poczuciem kompletnego bezpieczeństwa; rozmawiając nie patrzyły na siebie, tylko spokojnie wymieniały spostrzeżenia w otaczającej je przychylnej atmosferze. „Teraz Wil...”, „Ja zawsze lubiłam Willa”. Chłopiec wchodził po schodach głośniej, niżby należało. Przez obszerny hall przeszedł do biura recepcji. Rose tuż za nim. W biurze nie było nikogo. Czekał z wściekłością — uznał to za osobistą zniewagę. Boy zawołał: — Pan Pinecoffin, pan Pinecoffin! — Przez cały hall. Chłopiec czekał. Zadzwonił telefon. Gdy drzwi wejściowe znów się obróciły, dobiegły do nich słowa jednej z pań: „Był to wielki cios dla Bazila”. Potem ukazał się mężczyzna w czarnej marynarce. — Czym mogę służyć? — spytał. Chłopiec z wściekłością odrzekł: — Czekałem tu... — Mógł pan nacisnąć dzwonek — stwierdził chłodno urzędnik i otworzył obszerny wykaz. — Proszę o pokój — rzekł Chłopiec — pokój dwuosobowy. Urzędnik przyjrzał się stojącej za Chłopcem Rose i przewrócił stronicę. — Nie mamy wolnego pokoju. — Cena nie gra roli — rzekł Chłopiec. — Wezmę apartament. — Nie ma wolnego — odparł urzędnik nie podnosząc wzroku.

Boy wracając z tacką przystanął i czekał. Chłopiec cichym, kłótliwym głosem powiedział: — Nie może mnie pan się stąd pozbyć. Moje pieniądze są równie dobre jak czyje inne... — Niewątpliwie — odparł urzędnik — ale tak się składa, że nie mamy wolnego pokoju — odwrócił się plecami i podniósł z podłogi słoik z klejem. — Chodź — powiedział Chłopiec do Rose — śmierdzi mi ta buda. Dużymi krokami zbiegł na dół, mijając obie starsze panie. Pod powiekami kłuło go od łez poniżenia. Miał obłąkańczą chęć krzyknąć im wszystkim, że nie mogą tak go traktować, że jest mordercą, że zabija ludzi, a sam nie da się złapać. Chciał chełpić się. Może pozwolić sobie na ten hotel równie dobrze jak inni: ma samochód, doradcę prawnego, dwieście funtów w banku... — Gdybym miała obrączkę... — szepnęła Rose. — Obrączkę?... jaką obrączkę? — przerwał z wściekłością. — Nie wzięliśmy ślubu. Nie zapominaj o tym. Nie wzięliśmy ślubu. — Na ulicy jednak z ogromnym wysiłkiem opanował się i z goryczą przypomniał sobie, że to nie koniec, że jeszcze musi odegrać swoją rolę. Nie mogą zmusić żony do złożenia zeznań, ale nic nie może powstrzymać żony prócz... miłości, prócz... żądzy — myślał z cierpkim przerażeniem. I obracając się znów do niej usprawiedliwił się bez przekonania: — Rozzłościli mnie. Widzisz, obiecałem ci, a oni... — Nie zależy mi — odparła. I raptem, szeroko otwierając zdziwione oczy, stwierdziła zuchwale. — Nic nie może zepsuć dzisiejszego dnia. — Musimy coś gdzieś znaleźć — powiedział. — Wszystko mi jedno gdzie. U Billa? — Nie dziś. Nie chcę dziś oglądać ich wszystkich. — Pomyślimy gdzie — rzekła — jeszcze nie jest ciemno. Były to godziny, gdy nie było wyścigów, gdy z nikim nie musiał się widzieć w interesach, godziny, które zawsze spędzał u Billa wyciągnięty na łóżku. Zjadłby tabliczkę czekolady lub pierożek, popatrzył, jak za murami komina przesuwa się słońce, zasypiałby i budził się, i znów jadłby, i spał, a przez okno sączyłby się zmrok. Potem przyszliby chłopcy z gazetami wieczornymi i znów by się zaczęło. Teraz był. w kłopocie, nie wiedział, co robić z czasem, skoro nie jest sam. — Któregoś dnia — powiedziała Rose — pojedziemy za miasto jak wtedy... Patrząc na morze układała plany na przyszłość... Mógł niczym linię przypływu zobaczyć lata zbliżające się przed jej oczami. — Zrobię wszystko, co zechcesz — odparł. — Chodźmy na molo — zaproponowała. — Nie byłam od tego dnia, kiedy poszliśmy tam razem, pamiętasz? — Ani ja — skłamał spiesznie i gładko, myśląc o pierwszym spotkaniu, o Spicerze i błyskawicy na morzu — początku czegoś, czego kresu nie umiał przewidzieć. Przeszli przez kołowrót. Aż się roiło od ludzi; wędkarze całym rzędem śledzili swe pławiki w gęstej zielonej toni, pod nogami ich poruszała się woda. — Znasz tę dziewczynę? — spytała Rose. Chłopiec apatycznie odwrócił głowę. — Gdzie? Nie znam tu żadnych dziewczyn. — Tam — odparła Rose. — Założę się, że mówi o tobie. Skądsiś, z głębin pamięci, wynurzyła się tłusta, głupia, cętkowana twarz i przylgnęła do szyby jak potworna ryba w akwarium. Niebezpieczna krwiożercza raja z innego oceanu. To z nią rozmawiał wówczas Fred, gdy on przyszedł na nabrzeże. Składała zeznania, nie może sobie przypomnieć, co mówiła — nie ważnego. Teraz śledzi go, trąca łokciem swą bladą, jakby z ciasta przyjaciółkę, mówi o nim, opowiada nie wiadomo jakie łgarstwa. Do diabła! Czy ma wymordować cały świat?

— Ona cię zna — rzekła Rose. — Nigdy jej nie widziałem — skłamał znów idąc dalej. — Jak to cudnie ibyć z tobą. Wszyscy cię znają. Nigdy nie myślałam, że wyjdę za sławnego człowieka — cieszyła się Rose. Kto będzie następny — rozważał — kto następny? Drogę im przeciął jeden z wędkarzy, cofał się zwijając linkę, a potem zarzucił ją daleko, z rozmachem; pławik dostał się w pianę przybrzeżną i teraz, oddalony na długość linki, pędził ku brzegowi. Po bezsłonecznej stronie mola panował chłód; z jednej strony szklanej ścianki był dzień, z drugiej zbliżał się wieczór. — Przejdźmy na słońce — powiedział. Zaczął znów myśleć o dziewczynie Spicera. Czemu zostawił ją w samochodzie? Przecie, do diabła, ona zna się na tych rzeczach. — Patrz — zatrzymała go Rose. — Nie chcesz mi dać takiego czegoś na pamiątkę? Niedużo chyba kosztuje. Tylko sześć pensów. — Wskazała na szklaną budkę podobną do kabiny telefonicznej. „Nagraj swój głos na płycie” — doradzał napis. — Chodźże. Nie bądź nudna — burknął. — Co ci z tego przyjdzie? Po raz drugi zetknął się z jej nagłymi, nieodpowiedzialnymi reakcjami. Była miękka, była niema, była sentymentalna i raptem stawała się niebezpieczna. Gdy szło o kapelusz, o płytę patefonową. — Jak tak, to idź sobie! — zawołała Rose. — Nigdy nic mi nie dałeś. Nawet dziś nic mi nie dałeś. Jak mnie nie chcesz, to czemu sobie nie pójdziesz? Czemu nie zostawisz mnie samej? — Przechodnie odwracali się i patrzyli na nich — na jego twarz kwaśną i złą, na jej pełną rozpaczy i oburzenia. — Czegóż ty chcesz ode mnie? — krzyknęła. — Na miłość 'boską... — powiedział. — Wolałabym się utopić... — zaczęła, ale przerwał jej: — No niech tam, miejże już tę płytę. — Uśmiechnął się nerwowo. — Myślałem dopiero co, żę masz żle w głowie. Cóż ty chcesz usłyszeć na płycie? Przecież będziesz mnie słyszeć dzień w dzień! — Uścisnął jej rękę: — Dobry dzieciak z ciebie. Ja ci niczego nie żałuję. Możesz mieć, co zechcesz. Doprowadziła do tego, co chciała... na jak długo? — Teraz już nie myślisz tego wszystkiego, coś mówiła przed chwilą, prawda? — pytał przymilnie. Twarz mu się zmarszczyła z wysiłku jak twarz człowieka starego. — Coś mnie napadło — bąknęła Rose, unikając jego wzroku z wyrazem twarzy, którego nie mógł odczytać, niejasnym i rozpaczliwym. Poczuł ulgę, ale i niechęć. Nie podobała mu się myśl nagrania czegoś na płycie: przypominało to odciski palców. — Czy naprawdę chcesz, bym to zrobił? Przecież nie mamy patefonu. Nie będziesz mogła tego posłuchać. Na co ci to? — Ja nie chcę patefonu — odparła — ja tylko chcę płyty. A nuż któregoś dnia będziesz gdzieś daleko, a ja będę mogła pożyczyć patefon. I usłyszę twój głos — powiedziała z niespodzianą siłą, aż się przestraszył. — A co mam powiedzieć? — Byle co — odparła. — Powiedz coś do mnie. Powiedz „Rose” i... i cokolwiek... Wszedł do budki i zamknął drzwi. Był tam otwór na sześć pensów, tuba, instrukcja: „Mówić wyraźnie i wprost do mikrofonu”. Skomplikowana aparatura działała mu na nerwy: obejrzał się przez ramię — stała przed budką i patrzyła nań bez uśmiechu; ujrzał ją jak kogoś obcego, nędznie ubrane dziecko z placu Nelsona. Wstrząsnął nim wstręt. Wrzucił sześć pensów i ściszając głos ze strachu, by go nie słychać było na ulicy, nadał swe orędzie, które miało zostać uwiecznione na płycie: — Niech cię diabli wezmą, ty mała suko, wracaj skąd przyszłaś, i odczep się ode mnie raz na zawsze. — Usłyszał, jak igła drapie i płyta się kręci, potem trzask i cisza.

Z czarnym krążkiem w ręku podszedł do Rose. — Masz — rzekł — weź. Nagrałem tu coś... od serca. Wzięła od niego troskliwie płytę patefonową, niosła jak coś, czego bronić należy przed tłumem. Nawet po słonecznej stronie mola robiło się chłodno i między nich padł chłód jak nieodparte stwierdzenie — czas pójść do domu. Chłopiec miał wrażenie, że wykręca się od naznaczonej roboty — powinien być w szkole, a nie nauczył się lekcji. Przeszli przez kołowrót; kątem oka obserwował Rose, by zobaczyć, czego oczekuje teraz. Gdyby dojrzał, że jest choć trochę .podniecona, uderzyłby ją w itwarz. Ale Rose przytulała płytę, równie zziębnięta jak on. — A więc — powiedział — musimy pójść gdziekolwiek. Gestem wskazała schody wiodące w dół do krytej galerii pod molo. — Chodźmy tędy — rzekła — tu jest osłonięte. Chłopiec obrzucił ją bystrym spojrzeniem: czyżby chciała go wypróbować? Chwilę zawahał się, potem uśmiechnął się do niej. — W porządku — stwierdził — pójdziemy tędy. — Podniecała go myśl o połączeniu w jedno stadło dobra i zła. Na drzewach Old Steyne zbyt wcześnie zapalono lampiony, dziwnie blade przy kończącym się dniu. Długi tunel pod promenadą należał do najbardziej hałaśliwych, najpospolitszych, najtańszych miejsc rozrywkowych w Brighton: przebiegały obok nich dzieci w tekturowych czapkach marynarskich | napisem: „Nie jestem aniołkiem”; upiorny pociąg turkotał unosząc czułe parki w pełen pisków i wrzasków mrok. Wzdłuż całego tunelu od strony lądu znajdowały się tanie ivai'ilfiPvSuh VVKr "Al 1* * 'OT ECwMah>iJ|MJB#aW 4W f i ii **«*,*# nl*S}j|fWi ?v?*i *'* ,f. V'". •■; * 3B8j#4 .T* ,f k^.ły ¿%t MM* iff o ii eiiLfr>-]bftT[ti tvU'i 1» « rftflj|7> >•■-*#y£ >*1 j% |ia# fc*x ^ ttKI 4 ?i ■• ft’ *“‘ ' N^v |iTW§W>#l9 t K§|| t v *>£ L-i I ii»S ® ¿Jl'¥fJlrł *■ *.^1^ i. # ♦ *» 'M-** 9.' ■.;*:, y/T.jl m PR ■' K -■■ ■■ >fwij» V. JSVjl in|Pf' |:; 5k* MAABMlii r. .. -.-,'. -»’i« ff % ~%W. *’’ "*r ^ 5 IL4 * stoiska rozrywkowe, a od strony morza małe sklepiki: „Lody”, „Fotomaton”, „Muszle”, „Pałeczki z Brighton”. Półki aż pod sam sufit, małe drzwiczki prowadzące do ciemnego wnętrza. Od strony morza nie było drzwi ani okien, nic, tylko od nadmorskich otoczaków aż po dach — jedna nad drugą — półki pełne słodkich pałeczek, istny łamacz fal wznoszący się naprzeciw morza. W tunelu zawsze paliły się światła; powietrze było ciepłe i gęste, zatrute

ludzkiem oddechem. — No —• rzekł Chłopiec — co wolisz: ślimaki czy pałeczkę z Brighton. — Czekał odpowiedzi, jakby od niej zależało coś naprawdę ważnego. — Wolę pałeczkę — odparła. Znów się uśmiechnął. Tylko diabeł — pomyślał — mógł jej podszepnąć taką odpowiedź. Była dobra, ale posiadł ją diabeł, jak można posiąść Boga w Eucharystii — we wnętrznościach. Bóg nie może uciec od grzesznych ust, które postanawiają spożyć własne potępienie wieczne. Przeszedł na drugą stronę, do wejścia, i zajrzał do środka: — Panienko! — zawołał. — Panienko, dwie pałeczki. — Rozejrzał się po małej, różowej, zaopatrzonej w kratę komórce, jakby był jej właścicielem; właścicielem jej była jego pamięć, komórka nosiła ślady stóp, a pewien kawałek podłogi miał znaczenie wieczne; spostrzegłby, gdyby na przykład przesunięto na to miejsce kasę. — Co to takiego? — spytał i pochylił się nad skrzynią, jedynym oibcym tu przedmiotem. —■ To połamane cukierki — Odparła — sprzedajemy taniej:. — Dostaliście już takie? — Nie, połamały się niechcący. Jacyś niezgrabiasze... — żaliła się sprzedawczyni. Wziął pałeczki i odwrócił się; wiedział, że nic nie zobaczy, promenada ukryta była za stosami słodkich pałeczek. Ogarnął go krótkotrwały podziw dla własnego sprytu. — Dobranoc — powiedział, schylił się w drzwiach i wyszedł. Gdybyż się można było głośno pochwalić swoim sprytem i zmniejszyć olbrzymie ciśnienie pychy!' Stali obok siebie, ssąc pałeczki; jakaś kobieta odepchnęła ich na Ibok. — Z drogi, dzieciaki! — Spoitkały się ich spojrzenia: para małżonków. — Dokąd teraz? — wykrztusił. — Może gdzieś... coś znajdziemy — odparła. — Nie ma co się tak śpieszyć. — Jego głos nieco zaraził 18S się niepokojem. — Jeszćze Wcześnie. Lubisz kino? iffc Zńów się przymilał. — Nigdy jeszcze nie zabrałem cię do kina. Ale poczucie mocy opuściło go. Jej żarliwa zgoda: — Dobry jesteś dla mnie — znów go odepchnęła. Opadł ponuro w półmroku na trzy i pół szylingowe miejsce. Brutalnie i gorzko rozważał, czego się spodziewała Rose. Świecący zegar obok ekranu wskazywał godzinę. Był to film romantyczny: wspaniałe rysy, z wystudiowaną pieczołowitością pokazane uda, tajemnicze łoża w kształcie skrzydlatych łodzi. Zabito człowieka, ale to nieważne. Ważna była jedynie gra miłosna. Dwoje głównych bohaterów posuwało się niezłomnie w kierunku łoża: „Pokochałem cię od pierwszego wejrzenia w Santa Monica...” Serenada pod oknem, dziewczyna w nocnym negliżu i wciąż idący zegar obok ekranu. Chłopiec niespodzianie szepnął z wściekłością do Rose: — Jak koty. — Była to najpospolitsza rzecz pod słońcem, czemu bać się tego, co psy robią na ulicach? „Moje serce wie, że jesteś boska” — łkała muzyka. — Chodźmy lepiej do Bil- la — szepnął, myśląc: Tam nie będziemy sami, a nuż coś się stanie; a nuż chłopaki zechcą sobie popić; a nuż zechcą to oblać — idziś w nocy nie będzie tam dla nikogo łóżka. Aktor z kosmykiem czarnych włosów w poprzek białej pustyni twarzy powiedział: — Jesteś moja. Cała moja. — A potem znów śpiewał pod migotliwymi gwiazdami, zalany potokiem niewiarogodnie lśniącego księżycowego światła. I nagle, nie wiadomo czemu, Chłopiec zaczął płakać. Zacisnął powieki, by powstrzymać łzy, ale muzyka — która grała dalej — była niczym wizja wyzwolenia dla uwięzionego. Czuł krępujące go więzy i widział — rozpaczliwie nieosiągalną — bezgraniczną wolność; ani lęku, ani nienawiści, ani zazdrości. Jak gćiyby już był umarł i przypomniał sobie rezultat dobrej spowiedzi, słowa rozgrzeszenia; ale jako umarły mógł to tylko wspominać, nie mógł odczuwać żalu za grzechy: żebra jego

ciała, niby stalowe obręcze, ściągały go w dół, ku zatwardziałości w grzechu. — Chodźmy. Lepiej, żebyśmy poszli — powiedział wreszcie. Na dworze panował już zupełny mrok; wzdłuż całego nabrzeża w Hove paliły się kolorowe światła. Idąc powoli minęli Snowa, „Cosmopolitan”. Nisko nad ziemią z warkotem przeleciał w stronę morza samolot. Czerwone, niknące światełka. W jednej ze szklanych altanek stary człowiek z fajką potarł zapałkę; błysk jej ukazał przytulonych w kącie kochanków. Z morza dobiegł płacz muzyki. Przez Norfolk Squa189 fMT« jMraaH Wr *t * f'MB? i ¿*1 V iMi *•** -' ^ i 't Jt Ł » MC* ?■ '.t >■ I* V V' i \ vC% A , n -ę, i 4v#>* •'641*6 v Vi V , * f *%**v§rfy h *4 mmw-H M> *i,łfc4.M^2K J =.Vk4% £v lłH^n ^UWsfiKSl ■" ;. • ' ■ L v ' * ' r ^Htl i *iSiH V»fi S %k 54M fi r/>^v^ pppĘf}, ■- *?*%*£ + ****■*» v vsW ł ft$ £*Mnf ZV^9 ¿9-, f«». yjf,ag MNrf .J*g y^FOTWSFa jill%tof ■ -; '' ^i ";'4> >■* sm " i* -¡Fs łz*y?S^ ii W| 9Mr ^ ^ ^ * ii. - V '•* *XU '• * ?*•v,. * l|f * > 4ń* ^tó-yi V.1 ro skręcili pod górę do Montpellier Road; na schodach baru „Norfolk” przystanęła, by się upudrować, blondynka z policzkami jak u Grety Garbo. Gdzieś jakiemuś zmarłemu bił dzwon, a gramofon w suterenie grał hymn. — Może — rzeki Chłopiec — jutro znajdziemy coś innego. Miał klucz od zatrzasku, ale zadzwonił. Pragnął towarzystwa, rozmowy... Nikt mu jednak nie otworzył. Znowu zadzwonił. Był to jeden z tych starych dzwonków, za które trzeba pociągnąć. Zabrzęczało na końcu drutu. Taki dzwonek na podstawie długiego obcowania z kurzem, pająkami i pustymi pokojami wie, jak oznajmić, że dom jest pusty. — Wszyscy nie mogli wyjść — powiedział Chłopiec, wkładając klucz do zamka. W hallu paliła się żarówka; od razu spostrzegł kartkę wsuniętą pod telefon: „We dwójkę najmilej”. Poznał niedbałe i szeroko rozciągnięte pismo żony Billa. „Poszliśmy oblać wasz ślub. Zamknijcie się na klucz. Przyjemnej zabawy.” Zgniótł kartkę i rzucił na podłogę. — Chodź tędy — rozkazał — po schodach. — Na górze położył rękę na nowej poręczy. — Widzisz, naprawione. — W ciemnym korytarzu pachniało kapustą, gotowaniem i przypaloną ścierką. Chłopiec skinął głową. — Tu 'był pokój Spi- cera. Czy wierzysz-w duchy? — Nie wiem. Pchnął drzwi swego pokoju i zapalił nagą, zakurzoną żarówkę. — Tutaj. Jak ci się nie podoba, no to trudno — i odsunął się na bok, by pokazać jej duże mosiężne łóżko, umywalkę z olbłupionym dzbankiem, 'lakierowaną szafę z tanim lustrem.

— Lepsze to jak hotel — powiedziała — bardziej podobne do - domu. Stali na środku pokoju, jakby nie wiedzieli, co ze sobą począć. — Jutro trochę posprzątam — oznajmiła Rose. — Nic tu nie ruszysz — burknął zatrzaskując drzwi. — To jest mój dom, słyszysz? Nie chcę, żebyś tu się rządziła... — Patrzył na nią z lękiem: przyjść do swego własnego pokoju, własnej jaskini i znaleźć tu obcy przedmiot. — Czemu nie zdejmujesz kapelusza? Zostajesz tu przecie, co? — Zdjęła kapelusz, płaszcz. Oto rozpoczynał się rytuał śmiertelnego grzechu. Za to — myślał — ludzie wzajemnie skazują się na potępienie wieczne. W hallu rozległ się dzwonek. Chłopiec nie zwrócił na to uwagi. — Sobota wieczór — powiedział z gorzkim smakiem na języku — czas iść do łóżka. — Kto to jest? — spytała i dzwonek znów zabrzęczał, oznajmiając, że dom nie jest już pusty. Rose podeszła do Chłopca; twarz jej była blada. — Czy to policja? — spytała. — Dlaczego zaraz policja? Pewno jakiś przyjaciel Billa — wstrząsnęła nim jednak ta myśl. Stał i czekał na brzęczenie dzwonka. Ale dzwonek się nie odzywał. — No cóż — rzekł — nie możemy tu stać całą noc. Chodźmy lepiej do łóżka. — Czuł przerażającą pustkę, jakby od wielu dni nic nie jadł. Zdejmując marynarkę i wieszając ją na krześle, usiłował udawać, że nic się nie zmieniło. Gdy odwrócił się, zobaczył, że Rose — chudy niewyrośnięty podlotek — stoi wciąż bez ruchu między umywalką a łóżkiem i drży. — No i co—spytał drwiąco, zaschniętymi ustami — masz stracha? — Jakby się cofnął o cztery lata i, urażony, szydził ze szkolnego kolegi. — A ty nie masz stracha? — Ja? — Zaśmiał się bez przekonania i zbliżył się do niej, embrion zmysłowości. Prześladowała go pamięć sukni, pleców, melodii „Pokochałem cię od pierwszego wejrzenia w Santa Monica...” W przypływie pasji chwycił dziewczynę za ramiona. I po to uciekł z Rajskiego Zakątka! Pchnął ją na łóżko. — To śmiertelny grzech — powiedział, szukając, jaki ma smak niewinność, próbując poczuć w ustach Boga. Mosiężną gałkę łóżka, jej nieme, przerażone i przyzwalające oczy — wszystko zmiótł brutalnym, desperackim uściskiem. Okrzyk bólu, a potem znów brzęczenie dzwonka. — O rany, że też nie mogą dać człowiekowi spokoju? — Otworzył oczy i rozejrzał się. Zdało mu się, że to, co zrobił, bardziej jest podobne do śmierci, niż śmierć Hale’a i Spicera. — Nie chodź, Pinkie, nie chodź! — zawołała Rose. Ogarnęło go dziwne poczucie tryumfu: osiągnął najwyższy stopień ludzkiej hańby i trzeba przyznać, nie było to takie trudne. Przekroczył próg, a nikt się nie śmiał. Nie potrzebował Drewitta ani Spicera, tylko... Obudziło się mdłe poczucie czułości dla partnerki aktu. Wyciągnął rękę i uszczypnął ją w ucho. W pustym hallu brzęczał znów dzwonek. Chłopiec pozbył się jakby ogromnego ciężaru. Każdemu może teraz spojrzeć w oczy. — Pójdę lepiej zobaczyć, czego chce to bydlę — powiedział. — Nie idź, Pinkie. Ja się boję. Ale Chłopiec miał poczucie, że nigdy już się nie będzie bać: uciekając wtedy przed napastnikami był przerażony, bał się bólu, a bardziej jeszcze bał się wiecznego potępienia — nagłej i niespodziewanej śmierci. Teraz było tak, jakby już został potępiony i nie widział przed sobą nic, czego kiedykolwiek mógłby się bać. Nieznośny dzwonek brzęczał w hallu, skrzypiał długi drut, a nad łóżkiem paliła się naga żarówka — dziewczyna, umywalka, powalane sadzą okno, za nim niejasny zarys komina, głos, który szepce: „Kocham cię, Pin- kie”. A więc to jest piekło; nie ma czym się dręczyć, to tylko jego własny, znajomy pokój. — Wrócę, nie bój się, wrócę — uspokoił Rose.

Po drodze oparł rękę na nie pomalowanej jeszcze, ale już naprawionej poręczy. Pchnął ją lekko, sprawdzając jej wytrzymałość. Chciało mu się piać z zachwytu nad własnym sprytem. Dzwonek trząsł się pod nim. Spojrzał w dół: schody były strome, ale nie można było mieć pewności, że człowiek zabije się spadając stąd. Nigdy przedtem nie przyszło Chłopcu na myśl, że czasem ludzie żyją całe godziny ze złamanym krzyżem, choć przecież sam znał faceta, który żył aż po dziś dzień z pękniętą czaszką (trzeszczało w niej, ilekroć stary kichał, a było zimno). Miał poczucie, że jest szczęściarzem. Dzwonek brzęczał: wiedział, że on jest w domu. Chłopiec zszedł po schodach, palcami nóg czuł wytarte linoleum — wart jest czegoś lepszego niż ten dom. Rozpierała go niespożyta energia, nie wyładował swej żywotności na górze, jeszcze mu jej przybyło. Co stracił — to lęk. Nie miał najmniejszego pojęcia, kto stoi za drzwiami, ale owładnęło nim złośliwe rozbawienie. Podniósł rękę do starego dzwonka i przytrzymał go, by nie dzwonił: mógł czuć szarpnięcia drutu. Dziwaczna zabawa w przeciąganie liny z nieznajomym, oddalonym o długość hallu, trwała chwilę, wreszcie Chłopiec zwyciężył. Szarpanie ustało i jakaś ręka zaczęła walić w drzwi. Chłopiec puścił dzwonek i wolno ruszył ku drzwiom, ale natychmiast za jego plecami znów rozległ się dzwonek, wariacki, głuchy i naglący. Kulka z papieru — „Zamknijcie się na klucz. Przyjemnej zabawy” — zaszeleściła mu pod nogami. Śmiało otworzył drzwi i ujrzał Cubitta, Cubitta beznadziejnie i posępnie pijanego; ktoś podbił mu oko, oddech miał kwaśny — alkohol zawsze szkodził mu na żołądek. Poczucie tryumfu wzrosło: odniósł niezmierne zwycięstwo. — No i — spytał — czego ty chcesz? 3»£&'S5fM 7 3BFjP*5KM6#*EE^*yłVi Wrly* ~ •b # <4v i 5® "f V€^ *'*<& iJ — Mam tu swoje rzeczy — odparł Cubitt. — Chcę zabrać rzeczy. — To wejdź i zabierz. Cubitt wszedł niepewnie. Powiedział: — Nie myślałem, że cię tu zobaczę... — Wchodźże — zakomenderował Chłopiec. — Bierz rzeczy i jazda. — Gdzie Dalio w? Chłopiec nic nie odpowiedział. — A Bill? Cubitt odchrząknął; Chłopiec czuł jego kwaśny oddech. — Słuchaj, Pinkie — zaczął — czemu my dwaj, ty i ja, nie mielibyśmy być przyjaciółmi? Jak zawsze. — My? Nigdyśmy nie byli przyjaciółmi — uciął Chłopiec. Cubbitt nie zwrócił na to uwagi. Obrócił się plecami do telefonu i wlepił w Chłopca pijane, niespokojne oczy. — Ty i ja — mamrotał Cubitt — nie damy rady w pojedynkę, jesteśmy jak bracia. Jesteśmy z sobą związani. — Kwaśna flegma podeszła mu do gardła głusząc słowa. Chłopiec przyglądał mu się stojąc naprzeciw, przy ścianie. — Zawsze mówiłem, że ty i ja nie damy rady w pojedynkę — powtórzył Cubitt. — Ja tak myślę — wycedził Chłopiec — że Colleoni nie dotknąłby się do ciebie nawet przez chusteczkę, a ja nie chcę resztek po nim, Cubitt. Cubitt zaczął popłakiwać — zawsze tym się kończyło; Chłopiec mógł zmierzyć według jego łez ilość wypitego alkoholu; łzy te wydobywały się z trudem z żółtych gałek ocznych i tylko dwie | nich pociekły po twarzy jak dwie krople spirytusu. — Nie masz powodu tak się do tego odnosić, Pinkie — wyjąkał. — Zabierz lepiej swoje graty. — Gdzie Dallow?

— Wyszedł — odparł Chłopiec. — Wszyscy wyszli. — Powróciła znowu chęć okrutnej zabawy. — Jesteśmy zupełnie sami, Cubitt — powiedział. Spojrzał w dól na nową łatę z linoleum w miejscu, gdzie spadł Spicer. Ale to nie podziałało: stadium łez było czymś chwilowym — poprzedzało posępność i rozdrażnienie. — Nie możesz mnie traktować jak śmiecia — rzekł Cubitt. — To tak potraktował cię Colleoni? Uf Jk ¿7 * * >;* ■ . ■* ilkUif iwWf| fil [ *Vft I S«\ ivu % a 41 i, + * v • i ł~i VfiU>M9J w. i/vi'*s 4 IW} I U f r * :)• , i '<% ¿Hi JC* $S6*H|eS^S vj . i»-*»? *'i — Przyszedłem tu po przyjaźni — podjął Cubitt. — | Nie poradzisz bez przyjaciół. — Poradzę i to lepiej, niż myślisz. Cubitt w lot podchwycił. — To pożycz mi pięć kawałków. Chłopiec potrząsnął głową, ogarnięty nagłą niecierpliwością i dumą. Wart jest więcej niż to: ta sprzeczka z Cubittem na zużytym linoleum, pod nagą zakurzoną żarówką. — Na miłość boską — wykrzyknął — bierz swoje graty i jazda! — Mógłbym powiedzieć o tobie różne rzeczy.. — Nic. .. — Fred... — Powieszono by cię — Chłopiec uśmiechnął się — ale mnie nie. Jestem za młody na powieszenie. — Jest jeszcze Spicer. — Spicer zleciał tutaj. — Słyszałem, że ty... — Ty. słyszałeś? Kto w to uwierzy? — Dallow słyszał. — Dallow to równy chłop — stwierdził Chłopiec. — Mogę mu wierzyć. Słuchaj, Cubitt — ciągnął spokojnie dalej — jak byś był niebezpieczny, tobym cię wykończył. Ale podziękuj swojej szczęśliwej gwieździe, że nie jesteś niebezpieczny. — Odwrócił się do Cubitta plecami i poszedł na górę. Idąc słyszał z tyłu za sobą oddech Cubitta; brakło mu tchu. — Nie przyszedłem tu po to, żeby słuchać przykrych słów. Pożycz mi dwa kawałki, Pinkie, jestem spłukany. Chłopiec nic nie odpowiedział. — W imię dawnej przyjaźni — błagał Cubitt. Chłopiec zawrócił na zakręcie schodów w stronę swego pokoju. Chwilkę poczekaj — prosił Cubitt — to ci powiem coś takiego, że... ty przeklęty szczeniaku. Jest taki... co mi chce... dać forsę... dwadzieścia... Ty... to, ja ci powiem, kto ty jesteś. Chłopiec zatrzymał się przed drzwiami swego pokoju. 1— No niech tam, gadaj. Cubitt usiłował odpowiedzieć: nie mógł znaleźć właściwych słów. Wściekłość i oburzenie wyrzucił z siebie w zdaniach lekkich jak papier. — Jesteś podły — powiedział — jesteś tchórz. Jesteś taki tchórz, ze mógłbyś zabić najlepszego przyjaciela, byle ratować własną skórę. Czego — śmiał się bezczelnie — masz pietra przed dziewczyną? Sylwia mówiła mi... — ale oskarżenie to

¡SEMBajaHWii przyszło za późno. Chłopiec posiadł już znajomość ostatniej ludzkiej słabości. Słuchał z uciechą, z rodzajem piekielnej dumy; wizerunek, jaki Cubitt nakreślił, nie miał już nic wspólnego | nim: był jak owe wizerunki Chrystusa, które ludzie malują na obraz własnej sentymentalności. Cubitt nie mógł wiedzieć. Był jak profesor opowiadający coś na temat kraju, który sam zna tylko z książek — o statystyce eksportu i importu, o zasobach mineralnych, o budżecie — podczas gdy jego słuchacz zna ów kraj, bo i postrzelono go tam w górach, i umierał tam z pragnienia na pustyni. Podły... tchórzliwy... przerażony. Śmiał się cicho i urągliwie: miał wrażenie, że wzniósł się ponad cienie wszelkich nocy, jakie znać mógł Cubitt. Otworzył drzwi swego pokoju, wszedł, zamknął drzwi i przekręcił klucz. Rose siedziała na łóżku machając nogami jak dziecko w klasie czekające na nauczyciela, żeby wydać lekcję. Za drzwiami Cubitt klął, kopał, grzechotał klamką, a wreszcie odszedł. — Och, więc to nie policja — z ogromną ulgą powiedziała Rose, przyzwyczajona do pijaków. — Dlaczego miałaby być policja? — A bo ja wiem — odparła. — Myślałam, że może... — Że co może? Ledwo zdołał uchwycić jej odpowiedź: „Kolley Kibber”. Zdumiał się. Po chwili jednak .zaśmiał się cicho, z nieskończonym lekceważeniem i wyższością wobec świata, który używa takich słów jak niewinność. — No, no — bąknął — a to dobre. O wszystkim wiedziałaś. Wszystkoś zmiarkowała. A ja byłem pewien, że jesteś jeszcze takie cielę, co do trzech zliczyć nie umie. Tymczasem — starał się uzmysłowić sobie, jaka była owego dnia w Peaceha- ven i wtedy wieczorem, pomiędzy butelkami wina w schowku u Snowa — tymczasem tyś wiedziała... Nie zaprzeczyła; siedziała w rękoma wsuniętymi między kolana, zgadzała się na wszystko. — Dobre sobie — powiedział. — Jak się tak zastanowić, to ty jesteś taka sama zła jak ja. — Przeszedł przez pokój i z odcieniem szacunku dodał: — Nie ma żadnej między nami różnicy. Spojrzała nań dziecinnymi, pełnymi oddania oczami i uroczyście, niczym przysięgę, powtórzyła: — Żadnej. Poczuł znów pożądanie jak nudności w brzuchu. — Co za noc poślubna! Czy myślałaś kiedy, że taka będzie noc poślubna? — ...złota moneta w dłoni, klęczenie w świątyni, bło■PfPyiSHli 31 n 1 i & |Ba|ŁiM8bMI wm IITSW'! 7 .1 f IWŁH gfS3 i mssSSM ■ arna L.1TŁ ■ W %l gosławieństwo... kroki w korytarzu, Cubitt, który wali w drzwi, wali, a potem kołysząc się odchodzi, skrzypienie schodów, trzaśnięcie drzwi. Trzymając go w ramionach, w pozie śmiertelnego grzechu, raz jeszcze uczyniła ślub: — Nie będzie żadnej różnicy. Chłopiec leżał na wznak, bez marynarki, i śnił. Znajdował się na wylanym asfaltem boisku. Jeden jawor usechł; zaterkotał ochrypły dzwonek i dzieci wysypały się ze szkoły. Był nowy. Nie znał nikogo. Chory był ze strachu — zbliżali się w niewiadomych zamiarach. Poczuł ostrożny dotyk czyjejś ręki i w lustrze wiszącym na drzewie ujrzał odbicie własne i stojącego | tyłu Kite’a: w średnim wieku, rześki, krew mu idzie z ust. — Takie szczeniaczki — powiedział Kite i włożył mu do ręki ostrze. Chłopiec wiedział więc, co robić: trzeba im tylko raz dać nauczkę, pokazać, że nic go nie powstrzyma, że nie ma dla niego żadnych

hamulców. Zadał cios ręką, mruknął coś niewyraźnie i obrócił się na bok. Kawałek koca opadł mu na usta; oddychał z trudem. Oto jest na molo i widzi, jak załamują się fale, a od strony Kanału nadciąga czarna chmura, morze burzy się i całe molo kołysze się i obsuwa w dół. Usiłował krzyknąć. Żadna śmierć nie jest tak straszna jak utonięcie. Molo stoi prawie na sztorc niby pokład pasażerskiego statku na chwilę przed śmiertelnym zanurzeniem, a on gramoli się z morza po gładkiej pochyłości i znów stacza się niżej, coraz niżej, aż spada na swoje łóżko w Rajskim Zakątku. Leżał i myślał: co za sen. A potem usłyszał ukradkowe ruchy rodziców w drugim łóżku. Była to noc sobotnia. Ojciec sapał jak biegacz u mety, a matka wydawała przerażające okrzyki rozkoszy i bólu. Chłopca przepełniała nienawiść, wstręt i samotność. Porzucono go: nie miał udziału w ich myślach — na przeciąg kilku minut był martwy, był jak dusza w czyśćcu patrząca na bezwstydny czyn ukochanej osoby. Zupełnie niespodzianie otworzył oczy; to chyba ostateczny kres koszmaru — czarna noc, której niepodobna przebić wzrokiem — przez chwilę uwierzył, że wrócił do Rajskiego Zakątka. Potem zegar wybił trzecią; bicie jego rozległo się tuż obok, jakby to uderzało wieko śmietnika na podwórzu. Z ogromną ulgą Chłopiec przypomniał sobie, że jest sam. Wstał z łóżka otumaniony snem, wargi miał lepkie i niesmak w ustach, po omacku podszedł do umywalki. Wziął dzbanek, nalał wody do szklanki i usłyszał głos, który mówi: — Pinkie? Co się stało, Pinkie? — szklanka wypadła mu z rąk, a gdy woda chlusnęła na nogi, z goryczą przypomniał sobie. Ostrożnie powiedział w ciemność: — Wszystko w porządku, śpij. — Opuściło go poczucie tryumfu i wyższości. Zdawało mu się teraz, że kilka godzin temu albo był pijany, albo mu się wszystko przyśniło — chwilową uciechą napełniła go niezwykłość przeżycia. Teraz nigdy już nie będzie nic niezwykłego — obudził się. Trzeba traktować te sprawy rozsądnie: ona wie. Ciemność rzedła pod bacznym i wyrachowanym spojrzeniem Chłopca — mógł dojrzeć zarys gałek łóżka i krzesła. Jedno posunięcie wygrał, a jedno przegrał: nie mogą jej kazać świadczyć, ale ona wie... Kocha go — cokolwiek by to znaczyło — miłość jednak nie jest rzeczą wieczną jak nienawiść i wstręt. Wystarczy ładniejsza twarz, elegantsze ubranie... Ze zgrozą pojął, że aż do końca życia musi zachować jej miłość. Nigdy nie będzie mógł porzucić Rose; jeżeli ma się wspinać wyżej, musi wziąć z sobą plac Nelsona niczym widoczną bliznę; małżeństwo w urzędzie stanu cywilnego okazało się równie nieodwołalne jak sakrament. Wyzwolić go może jedynie śmierć. Ogarnęła go tęsknota za świeżym powietrzem, ruszył z wolna ku drzwiom. W korytarzu nic nie mógł zobaczyć; był on pełen cichych oddechów — z pokoju, który opuścił, z pokoju Dallowa. Chłopiec miał uczucie ślepca, którego obserwuje ktoś, kogo on nie może zobaczyć. Po omacku dotarł do schodów i krok za krokiem, po skrzypiących stopniach, zszedł do hallu. Wyciągnął rękę i dotknął telefonu, po czym — wciąż trzymając przed sobą wyciągniętą rękę — ruszył do drzwi. Na ulicy wygaszono latarnie, ale mrok, nie zamknięty już w czterech ścianach, zdawał się nie tak gęsty ponad rozległym obszarem śródmieścia. Chłopiec mógł zobaczyć okratowa- ne okna suteren, przebiegającego kota i fosforyzujący odblask morza na ciemnym niebie. Dziwny to był świat; nigdy dotąd Chłopiec nie był w nim sam. Gdy tak szedł wolno w stronę Kanału, ogarnęło go złudne poczucie wolności. Na Montpellier Road jeszcze paliły się światła, ale ani żywej duszy. Przed sklepem z patefonami pusta butelka od mleka. W dali, oświetlona wieża zegarowa i publiczne ustępy. Powietrze świeże jak na wsi. Mógł wyobrazić sobie, że uciekł. Dla ciepła wsunął ręce w kieszenie spodni i natrafił na kartkę papieru, która nie powinna była się tu znaleźć. Wyjął — kartka wyrwana z notesu, duże, niewyrobione pismo, którego nie znał. Przystanął w szarym świetle, odsylabizował: „Kocham cię, Pinkie. Nic mi do tego, co robisz. Kocham cię na zawsze. Byłeś dobry dla

mnie. Wszędzie, gdzie pójdziesz, pójdę za tobą”. Musiała napisać to, gdy rozmawiał z Cubittem i wsunęła mu kartkę, gdy spał. Zmiął ją w garści. Kubeł na śmiecie stał przed sklepem rybnym — Chłopiec powstrzymał się jednak od wyrzucenia kartki. Niejasne przeczucie powiedziało mu, że nigdy nic nie wiadomo, a nuż pewnego dnia... Usłyszał szept, rozejrzał się bystro i schował papier z powrotem. W uliczce między dwoma sklepami siedziała na ziemi jakaś stara kobieta. Zobaczył tylko jej pełną wrzodów, bezbarwną twarz; wyglądała jak obraz wiecznego potępienia. Potem usłyszał szept: „Błogosławionaś Ty między niewiastami”, zobaczył szare palce przebierające różaniec. Ta nie będzie potępiona; nie mógł oczu od niej oderwać, wiało od niej pełnym grozy urokiem, należała do grona zbawionych. CZĘŚĆ SIÓDMA 1 ROSE NIE BYŁA wcale zdziwiona, gdy nazajutrz obudziła się sama — była obca w krainie śmiertelnego grzechu i wszystko wydawało się jej tu naturalne. Sądziła, że Chłopiec wyszedł w interesach. Żaden budzik nie zadzwonił, by wstała, lecz obudziło ją światło .poranka lejące się przez nie zasłonięte okna. Raz usłyszała kroki w korytarzu, a raz głos wołający rozkazująco: „Judy”. Leżąc zastanawiała się, co ma do roboty żona, a raczej kochanka. Ale nie leżała długo; przerażała ją ta niezwykła bierność. Nie przypominało to normalnego życia — nie mieć nic do roboty! A może po prostu trzeba napalić w piecu, nakryć do stołu, wynieść śmiecie. Zegar wybił siódmą, był to nieznajomy zegar (całe życie, aż do dziś słyszała zawsze jeden i ten sam) d uderzenia zdawały się padać wolniej i dźwięczeć jakoś milej w rannym letnim powietrzu niż te, które słyszała dotąd. Była szczęśliwa i przestraszona: siódma to bardzo późno. Wygramoliła się z łóżka i już, już miała podczas ubierania się śpiesznie odmówić „Ojcze Nasz” i „Zdrowaś”, gdy znów sobie przypomniała... Na co modlić się teraz? Trzeba skończyć z tym wszystkim: wybrała przecież — jak jego potępią, to niech potępią i ją. W dzbanku było tylko na cal wody pokrytej szarym ciężkim kożuchem, a gdy .podniosła pokrywkę mydelniczki, znalazła trzy banknoty funtowe owinięte dokoła dwóch półkoron. Odłożyła pokrywkę na miejsce: do tego także musi się przyzwyczaić. Rozejrzała się po pokoju, otworzyła szafę — znalazła tu puszkę z herbatnikami i parę butów; pod nogami jej trzeszczały okruszyny. Na krześle zobaczyła płytę patefonową, którą sama tam położyła. Ze strachu, by się nie stłukła, schowała ją do szafy. Potem otworzyła drzwi — żadnego odgłosu, żadnego znaku życia — wyjrzała przez poręcz; świeże drzewo . ■ v_ %%% *Mr m wflp ^ f. *• >* N**# %.%1#Ł%Ęk-if4k. jj f%-%%% W K%i ff 9 Ss4$. jE X\ % V| yJ m>T.« ■•-'v _ % % %. vł#*9 *i*-*MŁ'*fi V** * .«*a fej |% S >r K»l£6Rf if b vwli| pftpPt « * M# I Sgme i^i>H| PpMrJ k. v ppLw* *< 4» *»y * f^fT-yk * NpJfiS&l£§i*jf ii+nr* | (B Hhkl* JHM «I ^spKWKsniat^j zapiszczało pod ciężarem jej ręki. Gdzieś na dole musi być kuchnia, salonik; czeka tam

na nią robota. Ostrożnie zeszła na dół — siódma! — co za wściekłe miny zaraz zobaczy! — w hallu nadepnęła na kulkę papieru. Wygładziła ją i przeczytała: „Zamknijcie się na klucz. Przyjemnej zabawy”. Nie zrozumiała. Równie dobrze mogło to być napisane szyfrem — uznała, że musi mieć coś wspólnego z tym obcym światem, gdzie grzeszy się w łóżku, gdzie ludzie nagle rozstają się z życiem, a jacyś dziwni osobnicy przeklinają i dobijają się po nocy do drzwi. Odkryła schody wiodące do sutereny. Było ciemno, ale nie wiedziała, gdzie jest kontakt. W pewnej chwili omal się nie potknęła, trzymała się więc tuż przy ścianie, z bijącym sercem przypominając sobie zeznania podczas śledztwa, jak spadł Spicer. Jego śmierć nadawała domostwu atmosferę ważności: nigdy nie była dotąd na miejscu świeżej śmierci. Zszedłszy ze schodów, ostrożnie otworzyła pierwsze drzwi, jakie znalazła, oczekując przekleństwa; była to rzeczywiście kuchnia, ale pusta. Nie przypominała żadnej z tych dwóch, które znała: jednej u Snowa czystej, lśniącej, ożywionej, drugiej u rodziców, gdzie się przesiadywało, gotowało i jadło, i gdzie się miało humory, i grzało w zimne noce, i drzemało na krzesłach. Ta przypominała kuchnię w domu na sprzedaż: piec pełen był zimnego koksu, na parapecie okna stały dwie puszki po sardynkach, a pod stołem brudny spodek dla kota, którego nie było. W otwartej na oścież szafce poniewierały się puste butelki i puszki. Rose zaczęła grzebać w wygasłym koksie; piec był zimny; ognia nie rozpalano od wielu godzin, a może i dni. Uderzyła ją myśl, że może została opuszczona: może to było to, co zdarza się w tym świecie; nagła ucieczka, parę słów na świstku ipapieru, pozostawienie za sobą wszystkiego: i pustych butelek, i dziewczyny... Gdy drzwi się otworzyły, pewna była, że zobaczy policjanta. Był to mężczyzna w spodniach od piżamy. Zajrzał do środka, spytał: — Gdzie Judy? — i teraz dopiero ją zauważył. — Wcześnie się zerwałaś, co za ranny ptaszek — powiedział. — Wcześnie? — Nie mogła zrozumieć. — Byłem pewien, że to Judy się tłucze. Pamiętasz mnie? Jestem Dallow. — Myślałam, że lepiej będzie, jak rozpalę piec. — Po co? ! | I f i 5 . '* • • « -a J *. >■ >,# * #yWWQHw^y 9Mf 4 :>* i ^¿CiNrK* V* *►*. Iti-i,* .t^ 1 SfHwii rjępf#i f 5ys “■** '?-. '.. ■ »-?-■ -. "5 i ,' ,..- ■ p*ic8iSll *' h^V-» Mn«. •*m$i&k-*ę v i 74*3» Ł* Allait? T * fc * #Y * # ih 4» 'i^l! V V ^ *7* |*8fc* 9\ ym^WpWiiv &m** [iii ««* iwiwwl Ł i 3ł_94 Jl 2 *Ł » i- 1 \%_ł ^ |4t«i|f 4*« 9,V. w |H łkA Vi^ i

■— Do śniadania. — To ta kurwa poszła i zapomniała... — podszedł do kredensu, wyciągnął jakąś szufladę. — Na jaką cholerę? Po co rozpalać piec? Tutaj jest dużo różnych rzeczy. — W szufladzie walały się puszki: sardynki, śledzie... — A herbata... — bąknęła Rose. Spojrzał na nią dziwnie. — Myślałby kto, że ci zależy na tym, aby pracować.. Tutaj nikt nie pije herbaty. Po co robić sobie kram? Patrz, tu na półce jest piwo, a Pinkie pije mleko wprost z butelki — powędrował z powrotem do drzwi. — Weź sobie, mała, czego chcesz, jak jesteś głodna. Pinkie chce czegoś? — Pinkie wyszedł. — Na miłość boską, co się wyrabia w tym domu? — Zatrzymał się w drzwiach i raz jeszcze popatrzył na nią, gdy tak stała w pobliżu wygasłego pieca z bezradnie opuszczonymi rękami. — A może ty chcesz pracować, co? — spytał. — Nie — odrzekła niepewnie. Wyglądał na zdumionego. — Nie myślę ci przeszkadzać — oznajmił. — Jesteś żoną Pinkie. Chcesz, no to zapal w piecu. Zamknę gębę Judy, jak coś szczeknie, ale Bóg wie, gdzie znajdziesz koks. Przecie w tym piecu nie palono od marca. — Ja nie chcę nikomu robić na złość — powiedziała Rose. — Zeszłam na dół... Myślałam... że powinnam rozpalić... — Nie potrzebujesz nawet palcem ruszyć — rzekł Dal- low. — Ja ci to mówię; to jest Pałac Wolności. Czyś nie widziała tu gdzie takiej jednej z czerwonymi kudłami, co? — Żywej duszy nie widziałam. —■ Dobra — mruknął Dallow. — Tymczasem cześć. Była znów sama w zimnej kuchni. Nie potrzeba nic robić. Pałac Wolności. Oparła się o bieloną ścianę i zobaczyła dyndający nad kredensem stary lep na muchy; ktoś kiedyś nastawił przy dziurze pułapkę na myszy, ale przynęta została wykradziona, a pułapka zatrzasnęła się, pusta. Kłamstwem było to, co gadali ludzie, że spanie z mężczyzną nie robi różnicy: wypływa się z bólu ku wolności, swobodzie, wszystkiemu, co niezwykłe. Piersi Rose rozpierała tłumiona egzaltacja, duma. Otworzyła śmiało drzwi kuchni; w hallu, przy schodach wiodących do sutereny, stał Dallow i czerwonoruda kobieta, którą nazywał Judy. Stali z wargami sklejonymi, w pozie gniewnej namiętności, jakby wyrządzali sobie nawzajem największą zniewagę, do jakiej każde z nich było MI klikam; w ii MW W.'*±\ :i*im .jk 1# mW 9.#wXM » ¿afc sr 3i ¿*1 -re tiilul^ ^411» MMMM >,^WMW9BmW: nraraKl rdolne. Kobieta miała na sobie liliowy szlafrok z zakurzonym pękiem papierowych maków, pamiątkę z zeszłego jedenastego listopada. Gdy tak walczyli usta na ustach, melodyjnie dzwoniący zegar wybił pół godziny. Rose obserwowała ich stojąc u stóp schodów. Lata całe przeżyła w ciągu tej jednej nocy. Teraz wiedziała już o tym wszystko. Kobieta spostrzegła ją i oderwała się od Daliowa. — Patrz — powiedziała — kto to? — To żona Pinkie — odparł Dallow. — Wcześnie wstałaś. Głodna jesteś? — Nie. Myślałam tylko, że może mam rozpalić. — Rzadko używamy tego pieca — rzekła kobieta. — Życie jest na to za krótkie. —

Miała drobne .pryszczyki dokoła ust; wyglądała na wielką amatorkę towarzystwa. Przygładziła rude włosy, zeszła na dół do Rose i przytknęła jej do policzka wargi wilgotne i chwytliwe niczym polip. Pachniało od niej miło, zwietrzałymi „Makami Kalifornijskimi”. — No to, kochana — oświadczyła — należysz teraz do nas — zdawała się wspaniałomyślnym gestem ofiarowywać Rose półnagiego mężczyznę, puste ciemne schody, nie używaną kuchnię. Szeptem, tak by Dallow nie mógł dosłyszeć, dodała: — Nie mów nikomu, żeś nas widziała, dobrze? Bill złościłby się, a przecież nie ma o co, zupełnie nie ma o co. •Rose bez słowa skinęła głową — nazibyt szybko wchłaniał ją ten obcy kraj: zaraz po odprawie celnej podpisanie dokumentów, nadanie obywatelstwa, pobór. — Zuch z ciebie — powiedziała kobieta. — Ten, kto się przyjaźni z Pinkie, jest przyjacielem każdego z nas. Wkrótce spotkasz chłopaków. —Wątpię w to — rzekł Dallow stojący na górze schodów. — Bo co?... — Musimy poważnie pogadać z Pinkie. — Czy wczoraj wieczór był tu Cubitt? — zapytała kobieta. — Nie wiem — odrzekła Rose. — Nie wiem, jak się kto nazywa. Ktoś dzwonił i strasznie przeklinał, i kopał w drzwi. — Z pewnością Cubiitt — wyjaśniła spokojnie kobieta. — Musimy .poważnie pogadać z Pinkie. To nie jesit bezpieczne — powiedział Dallow* — No, kochanie, muszę już wracać do Billa. — Zatrzymała się na stopniu, tuż nad Rose.' — Jak zechcesz, kochanie, mieć wyczyszczoną suknię, najlepiej daj ją Billowi. Ja ci to mówię, choć nie powinnam. Nie ma jak Bill, kiedy się rozchodzi o Wywabienie tłustej plamy. A przy tym Bill prawie nic za to nie bierze od lokatorów — schyliła się i położyła piegowaty palec na ramieniu Rose. — Teraz można by to wyczyścić gąbką. — Ale ja nie mam nic innego do włożenia. — No to, kochanie — pochyliła się i szepnęła poufnie — poproś mężusia, niech ci kupi kieckę — po czym podkasawszy spłowiały szlafrok puściła się kłusem na górę. Rose dojrzała nogę, trupiobiałą, jak coś, co mieszkało pod ziemią, pokrytą rudawymi włosami, i brudny klapiący pantofel. Wszyscy zdawali się jej bardzo uprzejmi, jakby złączeni koleżeństwem w grzechu śmiertelnym. Gdy Rose wracała z sutereny, w piersi jej wezbrała duma. Została przyjęta. Miała tyleż doświadczenia co inne kobiety. W pokoju Chłopca usiadła na łóżku. Czekała. Usłyszała, jak zegar wybił ósmą. Nie była głodna. Miała poczucie olbrzymiej niezależności — nie ma godzin ani czekającej na nią roboty Trochę bólu i oto przechodzi się na drugą stronę, ku tej zachwycającej wolności. Chciała teraz tylko jednego — żeby inni zobaczyli, jak jest szczęśliwa. Mogła pójść sobie do Snowa jak zwykły gość, uderzyć łyżką w stolik i zażądać, by ją obsłużono. Mogła chełpić się... Była to fantazja, ale gdy tak siedziała na łóżku, a czas upływał, fantazja zmieniała się w konkretny projekt, w coś, co naprawdę mogła zrobić. Za niecałe pół godziny otworzą i zaczną wydawać śniadania. Gdyby miała pieniądze... oczy utkwiła w mydelniczce. W głowie wylęgła się myśl: Co tu gadać, o tyle o-ile jesteśmy małżeństwem, a nie dał mi nic oprócz płyty, nie żałowałby mi pół korony. Chwilę nasłuchiwała stojąc, następnie podeszła wolno do umywalki. Z palcami na pokrywce mydelniczki czekała — ktoś nadchodził korytarzem: nie Judy i nie Dal- low, może człowiek, którego oni nazywali Bill. Kroki minęły jej drzwi; uniosła przykrywkę i wyjęła pół korony. Kradła czasem sucharki, nigdy dotąd nie kradła pieniędzy. Wbrew przewidywaniu nie odczuła wstydu, tylko znów dziwny przypływ dumy. Była jak dziecko w nowej szkole, które przekonało się, że wiedzione instynktem orientuje się w zasadach tajemniczych zabaw i hasłach stosowanych na szkolnym podwórzu. Na zewnątrz, na świecie, była niedziela, Rose zapomniałaby o tym, gdyby nie

rozkołysane nad miastem dzwony kościelne; znowu wolność w porannym słońcu, niezależność od cichych modłów przed ołtarzem, od strasznych żądań stawianych przez księdza. Na zawsze już jest po drugiej stronie. ,i if «, ĆfŁ ijf • JWj w>%ft *w Vvi Jf jf 1 ^.•^. Ł % %.^ ;%.l ^ ł 11 . ii wt ?a\W)i ■ ' - - - • ; jjj^^L* VifiJ^»‘fll i^a A QM» M* P>%fM*v9 * ^ ^ vi ■ Ł# *> WM« >JT1\ y^. T; ■#b k, ł fyfct i fj JM S9M6va»f«Śxfl r.;-¿Tifc|ft ¿tfjS*! kHłMIiWKlŚlSh^ rfrS^głK* yTKsgiB Mk£>* •*« if^«f>\i sflł^if.,;:.: - - v*:*t! I wm **n&■%»:WfHiki *■&* % r*i WFZ-ZW. Co robisz przez cały dzień? — Nic zupełnie. Leżę i nic nie robię. Dziecinna twarz koleżanki zasmuciła się. 204

HHPVVnI r —+ ? -3v.i^f r lwi Wlftfl Tl Tf *** yin jpi¡j jprjrMMjwy f ~^i| /S^ ■ S?8* RicSi^HY*' '“* •■$Tli f rWHHjSR§!^L “**?SV ' VC?» *%£$£**?' "n* V♦ ?** * PhJmb!i Wyi* I yffi *.4ypi *#» !'■ '« >/. -.i,-r,^ 39JK > ¿¿m* «^Vl Wmr+*Wm* %*k- -H * *■ — Boże, jakaś ty szozęśliwa, Rose. Gdzieś ty go poznała? — Tutaj. Dłoń jeszcze bardziej koścista niż jej własna złapała ją za przegub ręki. — Och, Rose. A nie ma on kolegi? — Nie, on nie ma kolegów — odparła niefrasobliwie Rose. — Maisie! — zawołał ostro głos z kawiarni. — Maisie! — Łzy napływały do oczu, do oczu Maisie, nie Doris, a Rose nie miała zamiaru dokuczyć przyjaciółce. Nagłe uczucie litości kazało jej powiedzieć: — I ja mam swoje kłopoty, Maisie. — Spróbowała zniszczyć Obraz własnego szczęścia. — Czasem bywa dla mnie zły. Och, mogę ci powiedzieć — nalegała — nie zawsze jest tak różowo. Ale jeżeli „nie zawsze jest tak różowo” — pomyślała odwracając się plecami do promenady — „jeżeli nie zawsze jest tak różowo”, to jak wygląda prawdziwe szczęście? I mechanicznie wracając bez śniadania do Billa zaczęła myśleć: Co ja zrobiłam, żeby zasłużyć na takie szczęście? Popełniła grzech, to była odpowiedź; dostała nagrodę na tym świecie, nie na tamtym, i nie przejmowała się. Odcisnął na jej życiu swój ślad, jak na płycie patefonowej odcisnął ślad jego głos. O parę domów przed Billem, ze sklepu, gdzie sprzedawano gazety niedzielne, zawołał do niej Dallow: — Hej, mała! — Przystanęła. — Masz gościa. — Kto przyszedł? — Twoja matka. Wezbrała w niej wdzięczność zmieszana z litością; matka jej nigdy nie była tak szczęśliwa. — Poproszę o „Nowiny ze Świata”. Mamusia lubi niedzielną gazetę — powiedziała Rose. W pokoju za sklepem grał patefon. — Pozwoli mi pan czasem przyjść tu i nastawić płytę, którą dostałam? — spytała sprzedawcę. — Z pewnością pozwoli — wmieszał się Dallow. Przeszła na drugą stronę i zadzwoniła do drzwi Billa. Otworzyła jej Judy. Wciąż była w szlafroku, ale już i w gorsecie. — Masz gościa — rzekła. — Wiem. — Rose pobiegła na górę. Był to największy tryumf, jakiego mogła się kiedykolwiek spodziewać: powita matkę po raz pierwszy we własnym domu, poprosi, by usiadła na jej własnym krześle, będą na siebie patrzeć, bogate w to r'4M • * ‘ ^4 i "¿7 7 Irisi f ■*»' ■■ nW’| 4*S% i [Mi a-» J 'fOMGpLSńV#»‘Ł'i^r i'1! iw ■#*, $ * « 01» W** & IjS *f * •* f •>* * - ■ 'i-* 'ł :I rrf ST A aLSAAT i»Li x i Ś %r Wł

vw j\l filfif|i|)| ||1i i««y«vk
IN* 1

»*•5*! łi > 4 °'': ” uYSsftf1*. * V*\ 1**%* 4V%4ili wSJf* f samo doświadczenie. Teraz — Rose była tego pewna — obydwie wiedzą o mężczyznach to samo, to nagroda za bolesny rytuał w łóżku. Radośnie i z pośpiechem otworzyła drzwi — i zobaczyła obcą kobietę. — Co pani tu...? Mówili mi, że to moja matka. — Musiałam im coś powiedzieć — wyjaśniła uprzejmie kobieta i dodała: — Wejdź, kochanie, i zamknij za sobą drzwi — jakby to ona była właścicielką pokoju. — Zawołam Pinkie. — Chętnie zamienię kilka słów z twoim Pinkie. — Niepodobna było jej ominąć; stała jak mur na końcu korytarza zagryzmolonego plugawymi propozycjami. — Rose zdawało się, że nagle znalazła wytłumaczenie nagłych ataków złości, paznokci ściskających jej rękę aż do bólu. — Nie zobaczy pani Pinkie. Nie chcę, żeby ktokolwiek mu dokuczał — powiedziała. — Już niedługo znajdą się tacy, co mu dokuczą za wszystkie czasy. • — Kto pani jest? — spytała błagalnie Rose. — Czemu pani się miesza do mas? Pani nie jest z policji. — To nieważne, kto ja jestem, chcę po prostu sprawiedliwości — pogodnie stwierdziła kobieta, jakby prosiła w sklepie o funt herbaty. Na jej dużej mięsistej twarzy zawisły wieńce uśmiechów. — Chcę, żebyś była bezpieczna. — Nie potrzebuję żadnej pomocy — oświadczyła Rose. — Musisz wrócić do domu. Rose zacisnęła pięści w obronie mosiężnego łóżka, dzbanka z zakurzoną wodą. — To jest mój dom. — Nie powinnaś się złościć, kochanie — ciągnęła swoje kobieta — ani myślę znów wyjść z nerwów. To nie twoja wina. Nie rozumiesz, jak sprawa wygląda. No cóż, mała, żal mi fcłebie — i zbliżała się po linoleum, jakby chcąc wziąć Rose w objęcia. Rose oparła się plecami o łóżko. 'Proszę się do mnie nie zbliżać. j Nie denerwuj się, złotko. To nie pomoże. Widzisz, jestem zdecydowana. — Nie wiem, o co się pani rozchodzi. Czemu nie powie pani jasno? Są rzeczy, o których trzeba mówić delikatnie...; ■ R . !=| Dalej ode mnie! Bo będę krzyczeć!- i. Kobieta zatrzymała się. 206 — Pogadajmy teraz rozsądnie, kochanie. Przyszłam tu dla twego dobra. Żeby ciebie ocalić. Otóż — na chwilę jakby zabrakło jej słów, przyciszonym głosem dokończyła — twoje życie jest w niebezpieczeństwie. — Jak to już wszystko, to proszę iść sobie. — Wszystko! — kobieta była oburzona. — Co ty rozumiesz pod słowem „wszystko”? — Zaśmiała się głośno. — A toś mnie zaskoczyła. No, no! Wszystko, rzeczywiście! Chyba dość, nie uważasz? Nie żartuję teraz. Jak nie wiesz tego, to się dowiesz. Nie ma nic, co by go powstrzymało. — A więc? — spytała Rose, nic po sobie nie pokazując. Kobieta szepnęła cicho z odległości kilku stóp między nimi: — On jest mordercą. — Pani myśli, że nie wiem o tym? — spytała Rose. — Na miłość boską — zawołała kobieta — to ty...? — Nie ma nic, o czym pani mogłaby mi powiedzieć.

— Ty mała wariatko... wyjść za mąż wiedząc o tym. Mam ochotę machnąć ręką na wszystko. — Tak by było najlepiej — ucięła Rose. Kobieta zawiesiła na swojej twarzy nowe wieńce uśmiechów. — Nie wyjdę z nerwów, moja droga. Spać bym nie mogła po nocach, jakbym cię pozostawiła twojemu losowi. To nie byłoby w porządku. Słuchajże: może nie wiesz, co się stało. Wszystko sobie już wyobrażam teraz. Zabrali Freda do jednego | tych małych sklepików pod promenadą i tam go udusili... albo też chcieli udusić, ale serce jego wcześniej odmówiło posłuszeństwa. Udusili trupa — szepnęła ze zgrozą, a potem dodała ostro: — Wcale nie słuchasz. — Wiem o wszystkim — skłamała Rose. Myśl jej pracowała ostro, przypomniała sobie ostrzeżenie Pinkie: „Nie mieszaj się”. Szybkie, niesprecyzowane myśli gnały jedna za drugą. Był taki dobry dla mnie, teraz muszę mu pomóc. Obserwowała z bliska kobietę: nigdy nie zapomni tej pulchnej, dobrodusznej, starzejącej się twarzy. Oczy jej patrzyły na Rose, jak oczy idioty z ruin zbombardowanego domu. — Jeżeli pani myśli, że to tak było, to czemu nie pójdzie pani na policję? — spytała Rose. — Teraz mówisz rozsądnie — stwierdziła kobieta. — Chcę tylko, żeby wszystko stało się jasne. Sprawa tak wygląda, kochanie: jest taka jedna osoba, której dałam forsę, żeby powiedziała mi różne rzeczy. A reszty domyśliłam się sama. Ale ta osoba... on... nie zechce być za świadka. Z różnych powodów. A tu potrzeba moc świadków... bo doktorzy uznali to za śmierć naturalną. Ale jeżeli ty... — Czego pani się wtrąca? — spytała Rose. — Skończyło się i kropka. Dlaczego nie zostawi pani nas w spokoju? Co? — Nie byłoby to w porządku. Zresztą on jest niebezpieczny. O, na przykład, co tu się stało onegdaj. Mnie tam nie wmówisz, że to wypadek. — Nie pomyślała pani — rzekła Rose — dlaczego to zrobił? Nie zabija się bez powodu. — Po co więc to zrobił? — Nie wiem. — Spytaj go. — Nie potrzebuję wiedzieć. — Myślisz, że on cię kocha — powiedziała kobieta — nie kocha. — Ożenił się ze mną. — A dlaczego? Dlatego, że nie mogą zmusić żony, by świadczyła przeciwko mężowi. A ty właśnie jesteś świadkiem tak jak tamten, Moja droga — spróbowała znów przekroczyć dzielącą je przepoić — chcę ciebie tylko uratować. Zabiłby cię jak nic, gdyby myślał, że nie jest bezpieczny. Rose oparta plecami o łóżko patrzyła, jak tamta się zbliża. Pozwoliła jej położyć na swych ramionach szerokie, zimne ręce, stworzone do mieszenia ciasta. — Ludzie się zmieniają — powiedziała. — Och, nie. Nie zmieniają się. Popatrz na mnie. Ja się nie zmieniłam. To tak jak te pałeczki: gryź je aż do dołu, a zawsze wyczytasz na nich „Brighton”. Taka jest już natura ludzka — stwierdziła ze smutkiem; Rose poczuła na twarzy słodkawy, winem pachnący oddech. — A spowiedź... skrucha — wyszeptała Rose. — E tam, to tylko religia, wierz mi. A my mamy żyć na świecie, nie w obłokach... — klepnęła Rose po ramieniu, oddychała głośno. — Spakuj tylko walizkę i chodź stąd ze mną. Będę się tobą opiekować. Nie będziesz miała żadnego powodu bać się. — Pinkie... — Już ja się nim zajmę.

— Zrobię wszystko, wszystko, co pani zechce... — wyszeptała Rose. — Tak trzeba było mówić od razu. — Jak pani zostawi nas w spokoju. Kabieta cofnęła się. Wśród wieńców uśmiechów ukazał się na chwilę niespodziany błysk wściekłości. —Uparciuchu — powiedziała. — Gdybym była twoją matką... spuściłabym ci tęgie lanie. — Koścista, pełna determinacji twarz wytrzymała jej wzrok; tu, w tym pokoju, skoncentrowała się cała walka świata — wyruszały do akcji okręty wojenne, odlatywały eskadry bombowców. Przypominało to poznaczoną chorągiewkami mapę działań wojennych. — Inna sprawa — bluffowała kobieta — że mogą wsadzić ciebie do ciupy. Bo wiesz. Sama mi powiedziałaś. Tak, tak, jesteś wspólniczką. Wspólniczką po fakcie. — Jak zabiorą Pinkie, to pani myśli, że mnie to będzie obchodzić? — spytała ze zdziwieniem Rose. — A to pięknie! — wykrzyknęła kobieta. — Przyszłam tu tylko dla twego dobra. Z początku to nie chciałam przychodzić i głowy sobie zawracać, ale nie mogłam pozwolić, żeby cierpiał niewinny — aforyzm wypadł z jej ust ze zgrzytem niczym bilet z automatu. — Jak to, nie chcesz nawet palcem kiwnąć, żeby przeszkodzić mu w zabiciu ciebie? — On mi nie zrobi nic złego. — Jesteś młoda, nie znasz różnych rzeczy tak jak ja. — Są takie rzeczy, których pani nie zna — i podczas gdy kobieta dalej dowodziła, Rose stała przy łóżku pogrążona w zawiłym rozmyślaniu. Bóg płakał w Ogrójcu i wołał na krzyżu; Molly Carthew cierpiała wieczne męki. — Znam jedną rzecz, której ty nie znasz. Różnicę między tym, co słuszne, a tym, co niesłuszne. Tego nie uczyli cię w szkole. Rose nic nie odpowiedziała. Tamta miała zupełną rację: te dwa słowa nie znaczyły dla niej nic. Ich smak przyćmił mocniejszy pokarm: dobro i zło. Kobieta nie mogła powiedzieć nic, czego by nie wiedziała Rose — a Rose miała na to dowody tak jasne jak dowody matematyczne, że Pinkie jest zły — jakie znaczenie miało wobec tego, czy postępował słusznie, czy niesłusznie? — Jesteś wariatka — stwierdziła kobieta. — Nawet palcem nie ruszyłabyś, gdyby cię chciał zabić. Rose wróciła z wolna do zewnętrznego świata. „Nie masz miłości większej ponad tę...” — Może nie ruszyłabym. Nie wiem. Może jednak... — Gdybym nie była kobietą łagodną, to machnęłabym na ciebie ręką. Ale mam poczucie odpowiedzialności. — Uśmiechy . *; j i ii ^xrti Aig ifff| m f^jyPWiyif ** ■ tfir^hr^r^^y*'iw ‘¡$£sC i »£♦ ##^wk *m* w $ *W*włffl ¡Viif ■^i^Vifi*fyi jej wisiały bardzo niepewnie, gdy zatrzymała się w drzwiach. — Możesz ostrzec swego młodego męża — oznajmiła. — Już ja w tym, że mu będzie gorąco. Mam swoje plany. — Wyszła i zamknęła drzwi, ale zaraz znów otworzyła je z rozmachem, by ostatni raz napaść: — Uważaj — powiedziała — nie zechcesz chyba mioć dziecka od mordercy — i bezlitośnie uśmiechnęła się poprzez szerokość nagiej podłogi sypialnego pokoju — radzę pamiętać o ostrożności. Ostrożność... Rose stała przy łóżku i naciskała ręką swoje ciało, jak gdyby mogła dotykiem wyczuć... To nigdy nie przyszło jej do głowy; i myśl o tym, co może ją ©potkać, olśniła ją swoją wspaniałością... Dziecko... dziecko, które będzie mieć znów dziecko... Było to jak werbunek wojska przyjaciół dla Pinkie. Jeżeli on i ona zostaną potępieni, muszą zostać potępione i te dzieci. Przypilnuje tego. Nie było kresu temu, co zrobili we dwoje ostatniej nocy

w łóżku: był to akt wieczny. “I I»» Chłopiec stał koło drzwi sklepu z gazetami i widział, jak wychodzi Ida Arnold. Żeglowała ulicą nieco zaczerwieniona i nieco wyniosła; w pewnej chwili zatrzymała się i dała pensa małemu chłopczykowi, a ten tak się zdziwił, że upuścił monetę, obserwując jej ociężały i nieskazitelnie przeprowadzony odwrót. Chłopiec wybuchnął śmiechem. Zardzewiałym i bez przekonania. Ona jest wstawiona... — pomyślał. — A toś zwiał w porę — skonstatował Dallow. — Kto to był? . — Twoja teściowa. — A ty skąd wiesz? — Pytała się o Rose. Chłopiec upuścił na kontuar „Nowiny ze Świata”, duże litery głosiły: „Napad na uczennicę w lesie Epping”. Mocno zamyślony przeszedł na drugą stronę ulicy do domu Billa i ruszył po schodach w górę. W połowie drogi przystanął; na schodach leżał sztuczny fiołek; widać wypadł jej z pęczka; Chłopiec podniósł go: pachniał „Makami Kalifornijskimi”. CTTTŁu ii1 nil Śiiffll ^ ^ *« »m* ifr, . **• ^-s*1 **' '*$*& '^r ‘*T££ fI * WP|R wSi»■ lffil>^af^tfH~ ^4‘T r^rr*MIflTT***“*- i rf*-* %*-*•* » » i T5 %"» M^K*» 4 i*Siw ♦ V Ź)&&kU4K\ilł iŁ t i w i**.** * llłłAJ■*I, 'Mp*Ą k* *%W$jpA'%» > #% * 4< ■V-. 9» 4*t * J'»* «.• IT '*>»’> 11 Uv^4«* j*« V>4»'*-^ IftlsSSilSim! mili i i' ®j V>1' s vN|^> -■ ’\**d W >*! >\ ¡r f\* ^gf-fełM______ . < Wszedł do pokoju, ukrywając kwiatek w ręku, a Rose podeszła do niego, by go powitać. Uniknął jej ust. — I co? — powiedział usiłując przybrać wyraz szorstkiej jakby, lecz przyjacielskiej żartobliwości. — Słyszałem, że przychodziła tu w goście twoja mamunia — czekał niespokojnie i chciwie na jej odpowiedź. — Och tak — odparła niepewnie Rose E zajrzała tutaj. — Nie miała dzisiaj swoich humorów? — Nie. — No i co ona myśli, czy dobrze... żeś wyszła za mąż? — z wściekłością miętosił w ręku fiołek. — Och tak, chyba myśli... niewiele mówiła. Chłopiec .podszedł do łóżka i włożył marynarkę. — Słyszałem, że też wychodziłaś.

— Chciałam pójść zobaczyć przyjaciółki. — Jakie przyjaciółki? — Och, od Snowa. — To ty nazywasz przyjaciółkami? — spytał z pogardą. — No i co, widziałaś się z nimi? — Nie ze wszystkimi. Tylko 1 jedną: z Maisie. Na minutkę. — A potem wróciłaś na czas, by złapać twoją mamunię? A nie chcesz wiedzieć, co ja robiłem? Wpatrywała się w niego bezmyślnie. Jego sposób bycia przestraszył ją. —1 Jak zechcesz. — Co to znaczy: „jak zechcesz”? Coś ty taka gapiowata? — Druciany szkielecik fiołka drapał go w dłoń. — Muszę powiedzieć dwa słowa Dallowowi, zaczekaj tu — rozkazał i zostawił ją samą. Przez całą szerokość ulicy przywołał Dallowa, a gdy ten się doń zbliżył, spytał: — Gdzie Judy? — Na górze. — A Bill zajęty? — Tak. — No to zejdź do kuchni — prowadził go w dół po schodach; pod nogami w mroku sutereny trzeszczały kawałki koksu. Usiadł na brzegu kuchennego stołu i spytał: — Chcesz się napić? — Za wcześnie — odparł Dallow. — Słuchaj — rzekł'Chłopiec. Przez twarz przemknął mu Wyraz cierpienia, jak gdyby miał zamiar zmusić się do przerażającej spowiedzi. — Wierzę ci. W ** \JT V Am£^«KiMMM IJUHJHŚ V>* ■-.. i* . ¡¡^^|^M|ttf|; L,^%IMV>‘i ifi>M I • lITT?*TWi?y| , .. ” * % J ■■ ‘4*> 'Ł#ł*? i *1i — No — mruknął Dallow — o co się rozchodzi? — Nie jest zbyt dobrze — zaczął Chłopiec. — Połapali się w różnych rzeczach. Do diabła, zabiłem Spicera i ożeniłem się z dziewczyną. Czy mam zrobić jatki? — Cubitt był tu wczoraj wieczór? — Był, kazałem mu się wynosić. Żebrał. Chciał, żebym mu dał pięć funtów. — Dałeś? — Jasne, że nie. Czy ty myślisz, że pozwolę, żeby mnie szantażowało takie coś jak on? — Trzeba było mu dać na odczepnego. — To nie przez niego się dręczę. — A mógłbyś. — Będziesz ty cicho? — wrzasnął przeraźliwie Chłopiec. Kciukiem wskazał na sufit: — Przez nią się dręczę. — Rozgiął zaciśnięte palce i dodał: — Niech to diabli, zgubiłem kwiatek. — Kwiatek?... — Będziesz ty cicho? Słuchaj — powiedział szeptem, z wściekłością. — To nie była jej matka. — A kto? — Ta sama kurwa, co tak się dopytywała... ta, co była wtedy w taksówce z Fredem... — Schwycił się na chwilę oburącz za głowę w pozie smutku czy rozpaczy, choć nie czuł ani tego, ani tego. — Głowa mnie rozbolała — rzekł. ■— Muszę skupić myśli. Rose powiedziała mi, że to jej matka. Po co ona to zrobiła? — Myślisz — spytał Dallow — że wygadała?

— Muszę się dowiedzieć. — Ja bym jej wierzył — rzekł Dallow — na całej linii. — Nikomu nie będę aż tak wierzył. Tobie też nie, Dallow. — Ale jak wygadała, to czemu wygadała przed nią? Czemu nie poszła na policję? — Dlaczego żadna z nich nie powiedziała policji? — zaniepokojone spojrzenie wlepił w zimny piec. Przerażała go własna nieświadomość. — Nie wiem, co one chcą zrobić. — Uczucia innych ludzi toczyły mózg Chłopca; nigdy przedtem nie pragnął tak kogoś rozumieć. — Z przyjemnością bym pokrajaUte przeklęte baby — rzucił namiętnie. — Co jak co — rzekł Dallow — ale ona dużo nie wie. Wie tylko, że to nie Fred zostawił kartkę. Po mojemu Rose to młode, głupie stworzenie. Przywiązane, no tak, ale głupie. 212 — Ty sam jesteś głupi, Dallow. Ona wie bardzo dużo. Wie, że zabiłem Freda. — Pewien jesteś? — Sama mi powiedziała. — I wyszła za ciebie? — zdziwił się Dallow. — Niech mnie szlag trafi, jeżeli wiem, czego one chcą. — Jak szybko nie zrobimy czegoś, to widzi mi się, że niedługo całe Brighton będzie wiedziało, żeśmy zabili Freda. Cała Anglia. Cały zasrany świat. — Co my możemy zrobić? Chłopiec podszedł do okna sutereny, koks trzeszczał mu pod nogami; malutkie asfaltowane podwórko z nie używaną od wielu tygodni starą skrzynią na śmiecie, zatkana krata ścieku i kwaśny zapach. — Nie można zatrzymać się teraz. Musimy brnąć dalej — stwierdził. Nad głowami ich przechodzili ludzie, niewidoczni od pasa w górę; nędzny but uderzył noskiem o bruk, odrywając kawał podeszwy; nagle w polu widzenia ukazała się twarz jakiegoś brodacza szukającego niedopałków. — Łatwo da się ją uspokoić. Uspokoiliśmy Freda, Spicera, a ona jest tylko dzieckiem... — powiedział z wolna Chłopiec. — Nie bądź wariat — oburzył się Dallow — nie można tak ciągle. — Może muszę. Nie mam wyboru. Może to tak zawsze, jak się raz zacznie, to już idzie. — Nie gadaj — stwierdził Dallow. — Założę się o pięć funciaków, że to porządna dziewczyna. Sam mówiłeś, że świata za tobą nie widzi. — Czemu więc powiedziała, że to jej matka? — Przypatrywał się przechodzącej kobiecie: młoda aż do ud, wyżej nie mógł zobaczyć. Wstrząsnął nim spazm odrazy. Poddał się, był nawet dumny, że to zrobił, to samo, co Spicer robił z Sylwią w Lancii. Och, cóż szkodzi — myślał — spróbować raz każdego napoju, jeżeli można na tym poprzestać i powiedzieć sobie „nigdy więcej”; nie powtarzać już tego, ale we wszystkim innym brnąć dalej. — Nie przejmuj się tym — rzekł Dallow. — Jasne jak słońce, że ona świata za tobą nie widzi. Świata nie widzi. Na górze przechodziły właśnie zdeptane wysokie obcasy, gołe nogi znikały sprzed oczu. — Jak ona świata nie widzi, to ułatwia sprawę. Zrobi, co jej każę. — Ulicą leciał kawał gazety, wiatr wiał od morza. — Ja już mam dość zabijania, Pinkie — powiedział Dallow. 213 ił'-1 Wjf i ■// f '" -*■*|vr«iy JĄ-¡1%% flf jfrlLjf 4% Chłopiec obrócił się plecami dc okna, na ustach miał uśmiech źle udanej wesołości. — A gdyby tak zabiła się sama? — spytał. Obłąkańcza duma wezbrała w piersi; ogarnęło

go natchnienie, jakby miłość życia wracała do opustoszałego serca: najpierw pustka, a potem siedem diabłów gorszych niż pierwszy. — Na miłość boską, co ty wygadujesz, Pinkie! — zawołał Dallow. — Wkrótce zobaczymy — rzekł Chłopiec. Przeszedł z sutereny na górę wypatrując po drodze perfumowanego kwiatka z płótna i drutu. Nigdzie nie mógł go znaleźć. Sponad nowej poręczy dobiegł go głos Rose. — Pinkie! — Czekała nań niespokojnie na podeście. — Pinkie, muszę ci coś powiedzieć. Nie chciałam cię niepokoić, ale musi być ktoś, komu nie powinnam kłamać. To nie była mama, Pinkie. Wszedł powoli, obserwując ją bacznie i taksując w myśli. — Kto to był? — Tamta kobieta. Ta, co ciągle przyłaziła do Snowa i tak się rozpytywała. — Czego chce? — Chce, żebym uciekła stąd. — Dlaczego? — Ona wie. — A czemuś powiedziała, że to twoja mama? — Już mówiłam ci... nie chciałam, żebyś się niepokoił. Stał obok niej, obserwował. Patrzyła mu w oczy z pełną troski szczerością. Nagle zrozumiał, że nikomu dotąd nie wierzył tak jak jej. Niespokojna kogucia duma opadła; ogarnęło go dziwne uczucie spokoju, jak gdyby — przez chwilę — nie musiał układać żadnych planów. — Ale potem — ciągnęła lękliwie Rose — pomyślałam, że może powinieneś się niepokoić. — W porządku — uspokoił ją i niezgrabnie położył jej rękę na ramieniu. — Mówiła coś o płaceniu komuś. Powiedziała, że się postara, żeby ci było gorąco. — Ja się nie boję — odparł i przycisnął do siebie Rose. Ale spojrzawszy ponad jej ramieniem zwolnił uścisk. W drzwiach leżał kwiatek. Upuścił go zamykając drzwi. Szła za mną — natychmiast jął wnioskować — zobaczyła kwiatek i zrozumiała, że wiem. To wyjaśnia wszystko, jej wyznanie... Przez cały czas gdy był na dole z Dallowęm, namyślała się, co zrobić, by ukryć swą emyłkę. „Czyste sumienie” — ten zwrot rozśmieszył go, czyste sumienie dziwki, takie sumienie, jakie obnosiła Sylwia — oczyszczone przed dalszym użytkiem. Znów zaczął się śmiać, cała zgroza świata utkwiła mu w gardle. — Co to jest, Pinkie? — Kwiatek. — Jaki kwiatek? — Ten, co ona zgubiła. — Co... gdzie? Może go nie spostrzegła wtedy... może jednak nie kręciła, kto wie. Kto 'kiedy się tego dowie? — rozważał. I jakie to może mieć znaczenie — zastanawiał się smutny i podniecony. Głupi był myśląc, że to robi jakąś różnicę; nie może pozwolić sobie na ryzyko. Jeżeli jest uczciwa i kocha go, wszystko pójdzie dużo łatwiej i na tym koniec. — Ja się nie boję — powtórzył. — Nie mam powodu do niepokoju. Wiem, co xobić. Nawet gdyby wiedziała wszystko, wiem, co robić. — Bystro przyjrzał się Rose. Objął ją ramieniem i nacisnął pierś. — To nie zaboli — powiedział. — Co nie zaboli, Pinkie? — Sposób, w jaki to załatwię... — Oddalił się zręcznie od swej ponurej aluzji. — Nie porzucisz mnie? — Nie, nigdy — rzekła Rose.

— Tak i myślałem. Napisałaś to. Prawda? Wierz mi, że jakby doszło do najgorszego, tak pokieruję wszystkim, aby żadne z nas dwojga nie cierpiało. Możesz mi wierzyć — ciągnął gładko i szybko, podczas gdy Rose śledziła go z wyrazem osłupienia, jak ktoś, kogo wystrychnięto na dudka, bo obiecał za dużo i za prędko. — Wiedziałem — mówił — że tak myślisz, że nigdy się nie rozstaniemy. Tak napisałaś. — To grzech śmiertelny — szepnęła z przestrachem. — Jeden więcej, jeden mniej. Co za różnica? Nie można być dwa razy potępionym, a już i tak jesteśmy potępieni. Tak oni mówią. A bądź co bądź to tylko w najgorszym razie... jeżeli ona dowie się o Spicerze. — O Spicerze — jęknęła Rose. — Czyżbyś chciał powiedzieć, że Spicer także... — Chciałem tylko powiedzieć, że jak ta baba odkryje, że byłem tu, w domu... Ale póki co, nie mamy potrzeby się kłopotać. — Ale co ze Spicerem? — nalegała Rose. — Byłem tu — odparł — kiedy się to stało, ot i wszystko. Nawet nie widziałem, jak spadł, ale mój adwokat... — Był tli także? — spytała Rose. — Był! — Teraz sobie przypominam — rzekła Rose. — No tak... Sama czytałam, co pisało w gazecie. Nie przyszłoby im do głowy, że on chciałby kryć, jakby naprawdę coś było nie w porządku. Przecie to adwokat. — Stary Drewitt — zaczął Chłopiec — toż to... — i znów rozległ się jego zardzewiały, rzadko rozlegający się śmiech — kryształowy człowiek. — Znów przycisnął jej pierś i uspokajająco powiedział: — Och, nie nie ma powodu do niepokoju, póki ona się nie dowie. Nawet potem, jak wiesz, jest ta ucieczka. Ale może ona nigdy tego nie zrobi. A jak nie zrobi, no to — palce jego dotknęły jej z utajonym wstrętem — no to będzie tak, jak było dotąd — i usiłował sprawić, by odraza brzmiała jak miłość. 3 W rzeczywistości jednak „kryształowy człowiek” niepokoił go więcej od innych. Jeśli Cubitt podsunął tej kobiecie myśl, że w śmierci Spicera również było coś nie w porządku, to do kogóż ona się zwróci, jak nie do Drewitta? Nic przecież nie wskóra z Dallowem, ale (każdy prawnik — jeśli jest tak szczwany jak Drewitt — boi się prawa. Drewitt przypomina człowieka, który ma u siebie w domu oswojone lwie szczenię: nigdy nie może być zupełnie pewien, czy lew, którego nauczył tylu sztuczek, nauczył służyć i jeść z ręki, nie dorośnie raptem pewnego dnia i nie rzuci się na niego. A nuż się zatnie przy goleniu — i prawo poczuje zapach krwi? Było wczesne popołudnie, gdy Chłopiec pojął, że nie może już czekać dłużej. Ruszył w stronę domu Drewitta. Przedtem kazał Dallowowi nie spuszczać oka z dziewczyny, w razie gdyby... Mocniej niż zwykle dotąd uświadomił sobie, że się zapędził dalej i głębiej, niż kiedykolwiek zamierzał. Ogarnęło go dziwne i okrutne zadowolenie — naprawdę nie przejmował się aż tak bardzo — ktoś za niego decydował, a on jedynie pozwalał nieść się fali. Wiedział, jak to się.może skończyć, ale ów koniec go nie przerażał: łatwiejsze to niż życie. Dom Drewitta stał za końcową stacją przy ulicy równoległej do toru kolejowego; drżał podczas przetaczania lokomotyw, a na szybach i mosiężnej tabliczce bez przerwy osiadały sadze. Z okna sutereny podejrzliwie przypatrywała się Chłopcu rozczochrana kobieta — zawsze stamtąd śledziła gości sroga i gorzka twarz; Chłopiec dotąd nie wiedział, kto to taki: zawsze myślał, że to kucharka, teraz wie już, że to „małżonka” — partnerka dwudziestu pięciu lat miłosnej gry. Drzwi otworzyła 'dziewczyna o szarej, piwnicznej cerze — nieznajoma postać. — Gdzie jest Tilly? — spytał Chłopiec.

— Wyjechała. — Proszę powiedzieć panu, że przyszedł Pinkie. — Pan nikogo nie przyjmuje — odparła dziewczyna. — Przecież dzisiaj niedziela. — Mnie przyjmie. — Chłopiec wszedł do hallu, otworzył drzwi, usiadł w pokoju wyłożonym od góry do dołu segregatorami; znał drogę. — Proszę pójść — rozkazał — powiedzieć panu. Wiem, że śpi. Proszę go obudzić. — Pan tu jest jak w domu — stwierdziła dziewczyna. — Aha. — Wiedział, co zawierają pudła na akta oznaczone napisami Rex v. Innes, Rex v. T. Collins — nie zawierają nic prócz powietrza. Przewekslowano pociąg i puste segregatory zadrżały na półkach; okno było tylko uchylone, ale z sąsiedniego pokoju dochodziła muzyka: radio Luksemburg. — Proszę zamknąć okno — rzucił. Usłuchała z kwaśną miną. Nic nie pomogło; przez zbyt cienką ścianę słyszał, że za półkami rusza się sąsiad. Jak szczur. — Cały czas tak gra? — spytał Chłopiec. — Jak nie gra, to gada — odparła. — Na co czekasz? Idź i obudź go. — Pan nie kazał. Miał niestrawność. Znów pokój zadrżał, muzyka zawodziła przez ścianę. — Zawsze ma niestrawność po jedzeniu. Idź 'i obudź go. — Niedziela dzisiaj. — Radzę się śpieszyć — pogroził niejasno i dziewczyna wyszła z pokoju, zatrzaskując za sobą drzwi, aż zleciał mały kawałek tynku. Pod nim, w suterenie, ktoś przesuwał meble. „Małżonka” — pomyślał. Rozległ się gwizd pociągu i na ulicę opadł gęsty dym. Ponad głową Chłopca zaczął mówić Drewitt — dźwięki ^»MffŁ*»WH . ;T*i<ł*$#fe' llSmnwS*■,« % I- ^ .ii&ISMwfiii? ismw* RMS^i® ■m, ^ i .;a| If4#ffin)i Kv^V &**a IpMiifMip I**1! JrlMiy1 f iJVv> t3»M3 rjł«łj iwCJf* f -ź l it ww% »irr“ rozchodziły się po domu bez przezskód. Potem kroki przez sufit i po schodach. Gdy drzwi się otworzyły, nadpłynął ku Chłopcu uśmiech Drewitta. — Z czym przychodzi nasz młody kawaler? — Chciałem tylko zobaczyć pana — odrzeikł Chłopiec. — Zobaczyć, jak się pan czuje. — Spazm bólu spędził uśmiech z twarzy Drewitta. — Powinien pan więcej uważać na jedzenie — powiedział Chłopiec. — Nic nie pomaga. — Za dużo pan pije. — Nigdy nie jeść i nie pić... — Trzymając rękę na brzuchu Drewitt skrzywił się z bólu. — Ma pan wrzód? — spytał Chłopiec. — Nie, nie, skądże? — Musi się pan prześwietlić. — Nie chcę pod nóż — odparł Drewitt spiesznie i nerwowo, jakby to była ustawicznie robiona propozycja, na którą miał już na języku gotową odpowiedź. — Czy to radio nigdy grać nie przestanie? — Jak mam już dość — odparł Drewitt — to stukam w ścianę. — Wziął z biurka przycisk

i dwukrotnie uderzył nim w ścianę; muzyka przeszła w wysoki wibrujący lament i umilkła. Za półkami i wściekłością poruszał się sąsiad. — „Ha, krecie, tak prędko umiesz szybować pod ziemią” — zacytował Drewitt. Dom zatrząsł się, bo ciężka lokomotywa zahamowała. — Poloniusz — wyjaśnił Drewitt. — Poloniusz? Nie znam takiego. — Ależ nie — odrzekł Drewitt. — Mam na myśli wścibs- kiego pajaca w „Hamlecie”. — Słuchaj pan — przerwał niecierpliwie Chłopiec — czy plątała się ta babka dopytująca o różne rzeczy? — O jakie rzeczy? — O Spicera. — Więc dopytują o coś? — spytał z chorobliwą rozpaczą Drewitt. Usiadł śpiesznie i z bólu zgiął się wpół. — Jeszcze tego mi potrzeba. — Nie ma powodu do strachu — powiedział Chłopiec. — Niczego nie mogą udowodnić. Musi pan tylko podtrzymywać swoje zeznania. — Usiadł naprzeciw Drewitta i jął mu się przyglądać ponuro, z pogardą. — Nie zechce pan się sam zgubić — dodał. Drewitt przenikliwie spojrzał na Chłopca. — Zgubić? Już jestem zgubiony. — Aż podskakiwał na krześle, ilekroć przetaczano lokomotywy i w suterenie stukano w podłogę. — „Cóż to? Szczur? Bij, zabij szczura” — rzekł Drewitt. — To moja małżonka, nigdyś nie spotkał mojej małżonki? — Widziałem ją — odparł Chłopiec. — Dwadzieścia pięć lat. A potem to. — Dym za oknem opadał w dół niby zasłona. — Czy kiedykolwiek przyszło ci do głowy — rzekł Drewitt — że jesteś szczęściarz? W najgorszym razie mogliby cię powiesić. Ale ja mogę gnić w ciupie. — Co pana niepokoi? — spytał Chłopiec. Był zmieszany, jakiś nieswój, jakby słaby przeciwnik odparował cios. Nie przywykł do wdzierania się w cudze życie. Spowiedź to akt, który ktoś spełnia — lub nie spełnia — sam. — Kiedy podjąłem się prowadzenia twoich spraw — ciągnął Drewitt — straciłem jedyne zajęcie, jakie miałem, w spółce piekarskiej. A teraz straciłem pracę i u ciebie. — Wycisnął pan ze mnie, co pan tylko mógł. — Wkrótce nic już nie będzie do wyciskania. Colleoni chce ci odebrać ten teren, a on ma własnego adwokata. W Londynie. Grubą rybę. — Nie dałem jeszcze za wygraną. — Chłopiec wciągnął nosem ciężkie powietrze i stwierdził: — Wiem, co panu dolega. Pan jest pijany. — To tylko burgund — odparł Drewitt. — Chcę ci coś powiedzieć, Pinkie. Chcę zdjąć z siebie brzemię — literacki zwrot wyszedł gładko. — Ani myślę słuchać tego. Nie obchodzą mnie pańskie kłopoty. — Popełniłem mezalians — mówił Drewitt. — To mój tragiczny błąd. Byłem młody. Opanowała mnie namiętność nie do zwalczenia. Byłem człowiekiem namiętnym — powiedział kuląc się z niestrawności. — Widziałeś ją — ciągnął — obecnie. Mój ty Boże! — pochylił się naprzód i dodał szeptem: — Przyglądam się małym maszynistkom, jak idą tędy niosąc swoje maszyny do pisania. Jestem zupełnie niegroźny. Człowiek ma chyba prawo przyglądać się. Mój Boże, jakie toto zgrabniutkie, czyściutkie! — urwał z ręką drżącą na poręczy krzesła. — Słyszysz tego starego kreta tam na dole. To ona mnie zgubiła. — Stara, poryta zmarszczkami twarz pozwoliła sobie na odpoczynek od wesołości, od sprytu, od zawodowego dowcipu. Była niedziela i twarz była sobą. — Wiesz — zagadnął Chłopca Drewitt — co powiedział Faustowi Mefistofeles, gdy ten spytał, gdzie jest piekło? Powiedział: „Przecież to jest piekło i my w nim tkwimy”. — Chłopiec wpatrywał się weń zafascynowany i zalękniony. — Sprząta teraz w kuchni — rzekł Drewitt — ale później przyjdzie na górę. Powinieneś ją poznać. To byłaby heca. Stara jędza. Co za kawał byłby powiedzieć jej wszystko: że jestem zamieszany w morderstwo, że ludziska

zaczynają się dopytywać. Ach, rozwalić całą tę przeklętą chałupę. Jak Samson! — Rozłożył szeroko ręce i zaraz skurczył je w paroksyzmie bólu. — Masz rację, chyba to wrzód. Ale nie chcę iść pod nóż. Wolę umrzeć. A przy tym wstawiłem się burgundem. Czy widzisz to zdjęcie, tam, koło drzwi? Grupa szkolna z Lancaster College. Nie jest to może jakaś znana szkoła, ale znajduje się w „Roczniku Szkół”. Widzisz mnie tam. Ten ze skrzyżowanymi nogami, w dolnym rzędzie, w słomkowym kapeluszu. — Cicho dodał: — Rozgrywaliśmy mecze z Harrow. Tamci to była paskudna banda. Bez poczucia solidarności. Chłopiec nawet głowy nie odwrócił, by spojrzeć. Nigdy dotąd nie widział Drewitta takiego — straszliwe i porywające widowisko. Oglądał żywego człowieka niczym na wystawie: mógł widzieć, jak w udręczonym ciele pracuje układ nerwowy, jak w przezroczystych tkankach mózgu dojrzewa myśl. — I pomyśleć — rzekł Drewitt — że dawny uczeń z Lancaster ożeniony jest z tą jędzą tam w piwnicy, a jako jedynego klienta ma — wargi złożyły się w grymas odrazy — ciebie. Co by powiedział stary Manders? Świetny dyrektor szkoły. Najwyraźniej Drewitt gryzł wędzidło. Sprawiał wrażenie człowieka, który postanowił użyć życia przed śmiercią; jego umęczony żołądek wyrzucał wszystkie obelgi, jakich się nałykał od świadków policji, wszystkie krytyczne uwagi sędziów. Nie było rzeczy, której by nie opowiedział każdemu. Z upokorzenia wykwitło przesadne poczucie własnej ważności: żona, burgund, puste segregatory i hałasy spowodowane przetaczaniem pociągów stały się bombastyczną dekoracją jego wielkiego dramatu. — Za dużo pan mówi — stwierdził Chłopiec. — Mówię? — spytał Drewitt. — Mógłbym wstrząsnąć światem. Niechaj mnie posadzą na ławie oskarżonych, jeśli chcą. Dostarczę im rewelacyjnych wiadomości. Upadłem tak nisko, że znam teraz — wstrząśnięty olbrzymim, rozpierającym poczuciem godności czknął dwukrotnie — tajemnice rynsztoków. — Gdybyni wiedział, że pan pije — rzekł Chłopiec — to nawet bym siej do pana nie zbliżył. — Piję... w niedzielą. To dzień wypoczynku. — Raptem Drewitt tupnął nogą i wściekle wrzasnął: — Ciszej tam, na dole! — Musi pan mieć urlop — powiedział Chłopiec. — Siedzę tu i siedzą, a jeżeli nawet dzwonek zadzwoni, to tylko ze sklepu. Łosoś w puszce. Ona uwielbia łososia z puszki. Potem ja dzwonię... i wchodzi tu ta głupia klucha... a ja patrzę na przechodzące maszynistki. I gotów byłbym uściskać ich małe portable. — Dobrze by było — rzucił Chłopiec nerwowo, poruszony rozwijającą się w jego mózgu koncepcją innego życia — gdyby pan zrobił sobie wakacje. — Czasami — zaczął Drewitt — czuję potrzebę publicznego obnażenia się... w parku. — Dam panu pieniędzy. — Żadne pieniądze nie mogą uzdrowić chorej myśli. To jest piekło. I my w nim tkwimy. Ile mógłbyś dać? — Dwadzieścia kawałków. — Daleko za to nie zajadę. — Do Boulogne... Czemu nie wymknąć się na drugą stronę Kanału? — zauważył Chłopiec z odrazą pełną zgrozy. — Zabawić się — dodał obserwując brudne i obgryzione paznokcie, trzęsące się ręce, które były narzędziami rozkoszy. — Naprawdę mógłbyś zaofiarować tę małą sumkę, mój chłopcze? Nie chciałbym cię ograbiać, choć przyznać trzeba, żc „pewne usługi państwu oddałem”. — Może pan dostać forsę jutro... pod pewnymi warunkami. Musi pan w południe wyjechać statkiem... i zostać tam... jak najdłużej. Może przyślę panu więcej. — Chłopiec miał wrażenie, że przyłożył Drewittowi do ciała pijawki... zrobiło mu się słabo z obrzydzenia. — Daj mi pan znać, jak się skończy forsa, to zobaczę.

— Pojadę, Pinkie, jeśli tak mówisz. Ale nie powijsz... mojej żonie? — Nie pisnę ani słowa. — Oczywiście wierzę ci, Pinkie, a i ty możesz mi wierzyć. Odzyskam przez ten urlop siły i powrócę... — Niech pan wypocznie dłużej. — Ci bezczelni policjanci zobaczą, jaki znów będę przebiegły w obronie uciemiężonych. — Pierwsza rzecz, przyślę forsę. Tymczasem proszę się l iWi&SSif? ^ *'■ '§M^Śii v W «;»'-^i'v. LZzS&tii %fcvjMwi«* z nikim nie widzieć. Pójdzie pan do łóżka. Pańska niestrawność jest bardzo ciężka. Dla nikogo nie ma pana w domu'. — Jak chcesz, Pinkie, jak chcesz. Było to najlepsze, co mógł zrobić. Wyszedł z domu adwokata i spojrzawszy w dół, spotkał w suterenie ostre podejrzliwe spojrzenie małżonki Drewitta; trzymała w ręku ścierkę i ze swej jaskini obserwowała go jak śmiertelnego wroga. Przeszedł przez ulicę i raz jeszcze spojrzał na willę; w oknie pierwszego piętra ujrzał na wpół zakrytego firanką Drewitta. Nie śledził Chłopca, patrzył tylko przed siebie, beznadziejnie szukając wzrokiem jakiejś atrakcji. Ale była niedziela i ani jedna maszynistka nie szła ulicą. — Musisz obserwować ten dom — powiedział do Ballo- wa. — Wcale Drewittowi nie wierzę. Mogę sobie doskonale wyobrazić, jak wygląda przez okno, czeka na coś i zobaczywszy ją... — Nie będzie taki głupi. — Wstawił się. Mówi, że jest w piekle. — W piekle? — roześmiał się Dallow. — A to dobre! — Bałwan jesteś, Dallow. — Nie wierzę w to, czego oczy moje nie widziały. — Niedużo one widziały — rzekł Chłopiec. Zostawił Dal- lowa i poszedł na górę. Ale jeżeli to jest piekło, to nie jest takie złe: staromodny telefon, wąskie schody, zaciszny pełen kurzu mrok — nie przypominało to niewygodnego .trzęsącego się domu Drewitta ze starą wiedźmą w suterenie. Otworzył drzwi swego pokoju. Tutaj — pomyślał — czyha wróg. Z rozczarowaniem i złością rozejrzał się po odmienionym pokoju. Żadna rzecz nie była na zwykłym miejscu, a cały pokój zamieciony i wysprzątany. — Mówiłem, żebyś nic nie ruszała — burknął. — Tylko trochę sprzątnęłam, Pinkie. To teraz jej pokój, nie jego. Szafa i umywalka przesunięte. Łóżko także. Oczywiście, nie zapomniała o łóżku. To teraz jej piekło, jej własne — on się go wyrzekł. Czuł, że go coś stąd wypędza, ale każda dalsza zmiana musiałaby być zmianą na gorsze. Obserwował ją jak wroga, ukrywając swoją nienawiść, próbując dodać lat jej twarzy, zgadnąć, jak będzie wyglądać pewnego dnia, gdy będzie się gapić z jego sutereny. Wrócił owinięty w cudzy los — podwójny mrok. — Nie podoba ci się to, Pinkie? Nie jest Drewittem, starczy mu śmiałości; nie przegrał w walce. — Och... to fajnie — powiedział — tyle tylko, że się tego nie spodziewałem. Fałszywie zrozumiała jego zakłopotanie. — Coś się stało? — Dotąd nie. Ale musimy być przygotowani, oczywiście. Ja jestem przygotowany. — Podszedł do okna i poprzez las anten zapatrzył się w chmurne, spokojne, niedzielne niebo, potem spojrzał na odmieniony pokój. Tak by wyglądało, gdyby stąd odiszedł, a inni lokatorzy... Obserwował z bliska Rose, jednocześnie magiczną sztuczką starając się jej narzucić swoje myśli. — Wóz mam już w porządku. Możemy pojechać za miasto, gdzie nikt

nie usłyszy... — Starannie odmierzał jej przerażenie i zanim zdążyła coś odpowiedzieć, zmienił ton: — To tylko na wypadek, gdyby było bardzo krucho. — Zaintrygowały go własne słowa. Powtórzył: — Bardzo krucho. — Znaczyło to: tęga kobieta ze szklistymi poczciwymi oczami nadchodząca po zadymionej ulicy... pijany, wykończony Dre- witt, czekający za firanką na jedną bodaj maszynistkę. — To się nie stanie — dodał jej odwagi. — Nie — potwierdziła namiętnie. — Nie stanie się, nie może się stać. — Jej olbrzymia pewność dziwnie nań podziałała, jak gdyby ten jego plan również został zamieciony, wypucowany i wysprzątany tak, że nie mógł nawet poznać, iż to on go ułożył. Chciał dowodzić, że to może się stać; odkrył w sobie dziwną tęsknotę za najczarniejszym ze wszystkich czynów. — Jestem taka szczęśliwa — szepnęła Rose. — Nie może to być takie złe jednak. , — Co ty gadasz? — obruszył się. — Nie takie złe? Toż to grzech śmiertelny. — Ze wściekłą odrazą rzucił okiem na posłane łóżko, jakby tam zaraz, natychmiast, miał powtórzyć ten akt, aby Rose lepiej to zrozumiała. — Ja wiem — odparła. — Ja wiem, ale przecież... — Tylko jedno jest jeszcze gorsze — powiedział. Jakby mu się wymykała, już oswojona z ich zgubnym związkiem. — Jestem szczęśliwa — utrzymywała ze zmieszaniem Rose. — Jesteś dobry dla mnie. — To niczego nie dowodzi. — Słyszysz — spytała — co to? — Przez okno dochodził stłumiony płacz. — Dzieciak sąsiadów. — Czemu go nikt nie uciszy? — Niedziela dzisiaj. Może powychodzili — powiedział. — Co chcesz robić? Pójść do kina? Nie słuchała go pochłonięta nie kończącym się żałośliwym płaczem; w jej wzroku malowało się poczucie odpowiedzialności i dojrzałość. — Ktoś musi pójść dowiedzieć się, czego mu potrzeba — powiedziała. — Po prostu głodne jest, czy coś w tym rodzaju. — Może zachorowało — nasłuchiwała z przedwczesną jakby udręką. — Te rzeczy zdarzają się u niemowląt nagle. Nie wiadomo, co może się stać. — Nie twoje dziecko. Zwróciła ku niemu nieprzytomne oczy. — Nie — odparła — ale sobie pomyślałam, że mogłoby być moje. — I namiętnie dodała: — Nie zostawiłabym go samego na całe popołudnie. — Oni też tego nie zrobili — wykrztusił z trudem. — O, przestało. A co, nie mówiłem? — Ale w mózgu utkwiły mu słowa Rose „mogłoby być moje”. Nigdy o tym nie pomyślał. Przyglądał się jej z przerażeniem i odrazą, jakby przyglądał się samemu szpetnemu aktowi narodzin, cudze życie trzymało go już jak przyśrubowane, ściągało w dół. A tuż obok stała Rose nasłuchując — z ulgą i cierpliwością, jak gdyby już miała za sobą całe lata tego niepokoju i wiedziała, że poczucie ulgi nigdy nie trwa długo, a niepokój wciąż się odradza na nowo. Dziewiąta rano; z wściekłością wyskoczył na korytarz; poranne słońce kapało przez górną oszkloną część drzwi, kładło się plamą na telefonie. 224 — Dallow, Dallow! — zawołał. Dallow, bez marynarki, powoli wynurzył się z sutereny. — Halo, Pinkie. Wyglądasz, jakbyś nie spał.

— Uciekasz ode mnie? — spytał Chłopiec. — Ależ skąd, Pinkie? Tylko ożeniłeś się, tom myślał, że wolisz być sam. — Ty to nazywasz, że jestem sam? — mruknął Chłopiec. Zszedł na dół, w ręku trzymał liliową uperfumowaną kopertę, którą Judy wepchnęła pod drzwi. Nie otworzył jej. Miał nabiegłe krwią oczy i wszystkie oznaki gorączki; przyśpieszony puls, rozpalone czoło, niespokojną myśl. — Z samego rana telefonował do mnie John — oznajmił Dallow. — Śledził od wczoraj. Nikt nie przychodził do Dre- witta. Baliśmy się bez potrzeby. Chłopiec nie słuchał. — Chcę być sam, Dallow. Naprawdę sam — powiedział. — Za dużoś wziął na siebie jak na swój wiek — zauważył Dallow i zaczął się śmiać. — Dwie noce... — Ona musi pójść sobie, zanim... — zaczął Chłopiec. Z nikim nie mógł się podzielić ogromem swego przerażenia... ani jego naturą: było to jak odrażający sekret. — Niebezpiecznie się kłócić — rzucił ogarnięty niepokojem Dallow. — Nigdy już nie będzie bezpiecznie — odparł Chłopiec. — Wiem to. Mowy nie ma o rozwodzie. Nic prócz śmierci. Mimo wszystko — rozpaloną rękę oparł na telefonie — mówiłem ci... miałem plan. — Zbzikowałeś. Dlaczego ten biedny dzieciak miałby chcieć umrzeć? — Ona kocha mnie — odparł z goryczą Chłopiec. — Mówi, że zawsze chce być ze mną. A gdybym miał dość życia... — Dallow! — zawołał jakiś głos. — Dallow... — Chłopiec odwrócił się gwałtownie jakby złapany na gorącym uczynku; nie dosłyszał Judy, która cicho podeszła do nich. Była boso i w sznurówce. Pochłonięty myślami Chłopiec usiłował w swoim zmęczonym, rozpalonym mózgu ułożyć plan, lecz zaplątał się w jego zawiłościach i sam już nie był pewien, kto ma umrzeć, ona czy on, czy też oboje... — Czego chcesz, Judy? — spytał Dallow. — Bill skończył twoją marynarkę. — To i dobrze — burknął Dallow — zaraz ją zabiorę. — Posłała mu chciwy, zachłanny pocałunek i powędrowała z powrotem do swego pokoju. i ’ »"> Śf-■ii % i T-tMRiT ‘ <>535 * «5 r | W*’!?*' \ . % i, •> % 'A-¿z Jf •• ’ ‘** . Mm? • *1%•' — A to wpadłem — powiedział Dallow. — Czasami myślę, że lepiej było nie zaczynać. Nie chcę mieć kramu z biednym starym Billem, a ona jest taka nieostrożna. Chłopiec w zamyśleniu patrzył na Dallowa jako na tego, który może z doświadczenia wiedzieć, co się robi w takich wypadkach. — A gdybyście — spytał — mieli dziecko? — Och — odparł Dallow — to już jej kłopot. Dla niej to byłaby mogiła — i dodał: — Dostałeś list od Colleoniego? — Ale co ona robi? — Myślę, że to co zawsze. — A jak tego nie zrobi? — nalegał Chłopiec — i zajdzie w ciążę? — E, na to są pigułki. — Ale pigułki nie zawsze pomagają, co? — spytał Chłopiec. Myślał, że teraz wie już wszystko, a tu znów powrócił do stanu przerażającej nieświadomości. — Moim zdaniem nigdy nie pomagają — odparł Dallow. — Colleoni pisał? — Gdyby Drewitt doniósł, nie byłoby nadziei, prawda? — rozważał Chłopiec.

— Nie doniesie. A zresztą dziś wieczór będzie w Boulogne. — Ale gdyby doniósł albo gdyby mi się wydawało, że doniósł, nie byłoby wtedy nic więcej do zrobienia, jak palnąć sobie w łeb? A ona? Ona nie zechce żyć 'beze mnie. Gdyby myślała... I... a nuż przez ten czas coś się zmieni. Nazywają to... jakże to... umową o wspólnym samobójstwie. — Co z tobą, Pinkie? Nie myślisz się chyba poddać? — Ja bym nie musiał umrzeć. — To też morderstwo. — Za to nie wieszają. — Oszalałeś, Pinkie, ja bym się nie upierał przy czymś takim. — Dał Chłopcu kuksańca, zgorszony, lecz przyjacielski. — Żartujesz, Pinkie, nic złego nie ma w tym dzieciaku, to tylko, że ciebie kocha. — Chłopiec nic nie odpowiedział. Zdawał się przesuwać myśli niczym ciężkie bale i układać je w stosy, i zamykać na klucz przed całym światem. — Musisz położyć się i trochę wypocząć — rzekł Dallow z przymusem. — Chcę leżeć sam — odparł Chłopiec. Z wolna ruszył schodami na górę. Otwierając drzwi wiedział, co zobaczy. Patrzył w bok, jakby chciał nie dopuścić pokusy do ascetycznego i zatrutego mózgu. Usłyszał, jak Bose mówi: — Akurat miałam wyjść na chwilę, Pinkie. Czy mogłabym coś dla ciebie zrobić? Coś... myśl jego zawahała się wobec ogromu tego, czego mógłby zażądać. — Nic. — I zmuszając się do łagodności dodał: — Wracaj prędko. Chcę pogadać z tobą. — Masz przykrości? — Nie mam przykrości. Robię po prostu porządek — z wisielczym humorem wskazał na głowę — tu, w tym pudle. Zdawał sobie sprawę z jej lęku i napięcia: krótki oddech i milczenie, a potem głos zahartowany na rozpacz: — Jakieś złe nowiny, Pinkie? — Wynoś się, na miłość boską! — krzyknął. Słyszał, jak przechodzi z powrotem przez pokój i zbliża się do niego, ale nie chciał podnieść oczu. To jego pokój, jego życie; czuł, że gdyby umiał się dostatecznie skupić, zdołałby usunąć wszelki jej ślad... i wszystko byłoby zupełnie takie jak dawniej... dawniej, zanim wszedł do Snowa, by szukać pod obrusem karty, której tam nie było, zanim zaczęły się niepowodzenia i wstyd. Zagubił się początek całej sprawy: ledwo mógł przypomnieć sobie Hale’a jako człowieka lub tamto swoje morderstwo jako zbrodnię — teraz już była tylko ona i on. — Jeżeli coś się stało... możesz mi powiedzieć... Nie boję się. Musi być jakiś sposób, Pinkie, na to, żeby nie... Zgódź się, byśmy najpierw o tym pomówili — błagała. — Denerwujesz się, nie wiadomo czemu — powiedział. — Możesz spokojnie pójść sobie, możesz pójść sobie do... — ciągnął z wściekłością, ale urwał w porę i zmusił się do uśmiechu — pójść i zabawić się! — Nie pójdę na długo, Pinkie. — Słyszał, jak zamknęła drzwi, ale wiedział, że marudzi w korytarzu — cały dom należy teraz do niej. Włożył rękę do kieszeni i wyjął list „Nie dbam o to, co zrobisz... wszędzie gdzie pójdziesz, pójdę za tobą”. Brzmiało to jak list czytany w sądzie i drukowany w gazetach. Słyszał kroki jej na schodach. Dallow zajrzał i powiedział: — Pewno już Drewitt odjeżdża. Będę się czuł lepiej, jak wsiądzie na statek. Czy nie myślisz, że ta baba dała znać policji, żeby go śledzili? — Ona nie ma żadnego dowodu — rzekł Chłopiec. — Jak nie będzie Drewiitta, to nic ci nie grozi. — Mówił głosem posępnym, jakby przestało go obchodzić, czy Drewitt wyJ&pr+ AXjhMMl5# §i

h , kV*U ■.^■ ■■-vf'‘■>'.>^;vi3&«Tt&a2?- i fcś iHlf finrf Ił®wWM0tt*M&vw*.+<Ś&&% iWmCm Łi1 j*ii^Jb^Vt**^1 ^UHtWm W U% $ ^\Mki,H U ■w*łfcv v}9«| Vat '> ^■U) .•■ f3t> ^ *-A>'- *•*£>> f fc> ¡^>4#,» t.i$*. i r ►■V _^IpM wWHpsfeil! iy )%*» * -. ■».* •'••'?'i » * 9 • ^ £i jeżdżą, czy też zostaje. Było to coś, co dotyczyło innych ludzi. On sam odszedł już od tych spraw. _Ty też — rzekł Dallow. — Ty też będziesz bezpieczny. Chłopiec nic nie odpowiedział. — Mówiłem Johnowi, że ma dopilnować, żeby Drewitt wsiadł sobie spokojnie na statek, i potem zadzwonić do nas. Lada chwila może zadzwonić. Trzeba by to oblać, Pinkie. Mój Boże, ależ ona spuści nos na kwintę, jak wróci i zobaczy, że zwiał. — Podszedł do okna i wyjrzał na ulicę. — Może wtedy będziemy mieć trochę spokoju. Tanim kosztem się z tego wykręcimy. Jak tak pomyśleć... Hale i ‘biedny stary Spicer. Gdzie też on może być teraz?... — Poprzez rzadki dym z kominów senltymenitalnie wpatrywał się gdzieś w dal. — A gdybyśmy się tak obaj, z dziewczyną naturalnie, przenieśli do jakiegoś innego miasta? Teraz, jak Colleoni tak się do wszystkiego wtrąca, nie będzie tu zbyt wesoło. — Obrócił się twarzą na pokój. — Ten list... — urwał, gdyż zadzwonił telefon. — To John — powiedział i wybiegł. Chłopcu przyszło na myśl, że tym, co poznawał, był nie odgłos kroków na schodach, lecz skrzypienie samych schodów — mógł odróżnić poszczególne stopnie nawet pod ciężarem nieznajomych: zawsze rozlegało się skrzypnięcie na trzecim i siódmym stopniu od góry. Po tych schodach wszedł, gdy znalazł go Kite — stał kaszląc na Pałacowym Molo w przejmującym chłodzie i słuchał, jak za szybą zawodzą skrzypce: Kite poczęstował go filiżanką gorącej kawy i przyprowadził tutaj — Bóg wie dlaczego — może dlatego, że Chłopiec był bezdomny, ale się nie poddawał, może dlatego, że taki człowiek jak Kite czuł potrzebę okazania jakiejś istocie trochę uczucia — jak dziwka, która hoduje pekińczyka. Kite odtworzył drzwi oznaczone nr 63 i pierwszą rzeczą, którą Chłopiec zobaczył, był Dallow obejmujący na schodach Judy, a pierwszą rzeczą, której zapach poczuł, było żelazko Billa w suterenie. Wszystko było takie samo: nic się naprawdę nie zmieniło. Kite umarł, ale on przedłużał egzystencję Kite’a — nie biorąc do ust alkoholu, obgryzając jak tamten paznokcie, dopóki nie przyszła ona i nie zmieniła wszystkiego. Po schodach przypłynął głos Dallowa. — Och, ja tam nie wiem. Przyślij trochę kiełbasy wieprzowej. Albo puszkę z fasolą. — Wrócił do pokoju. — To nie był John — powiedział. — To pomyłka. Czas już na telefon od Johna. — Siadł na łóżku i niespokojnie spytał: — A co jest w tym liście od Colleoniego? Chłopiec rzucił mu list. — Dlaczegoś nie otworzył? — zdziwił się Dallow i zaczął czytać: — Hm, tak, oczywiście jest niedobrze — przyznał. — Tak, jakem myślał. A jednak nie jest też tak bardzo źle. Jak się dobrze nad tym zastanowić... — ostrożnie sponad kartki liliowego papieru listowego rzucił okiem na Chłopca, który siedział w zamyśleniu koło umywalki. —

Wysiudali nas stąd i tyle. Colleoni zdobył większość naszych chłopaków i wszystkich bukmacherów. Ale nie chce mieć 'kramu. To człowiek interesu. Mówi, że taka draka jak tamtego dnia z tobą psuje mu opinię. Opinię — powtórzył w zamyśleniu. — Chce powiedzieć — rzekł Chłopiec — że żółtodzioby powinny trzymać się na boku. — Tak, taki jest sens tego. Mówi, że ci będzie płacił trzysta kawałków, żebyś siedział cicho. Jak to „siedział cicho?” — On ma na myśli, żeby nie rżnąć jego bubków. — Dobra oferta — rzekł Dallow. — To samo właśnie mówiłem: możemy dać nogę z tego przeklętego miasta i od tej... ciekawskiej kurwy, zacząć na nowo coś dochodowego albo też może całkiem Się wycofać, kuipić ibar, we trójkę, no oczywiście z dziewczyną. Kiedyż ten John zadzwoni? — dodał. — Już mnie to złości. Chłopiec nic przez chwilę nie mówiąc przypatrywał się swym obgryzionym paznokciom, wreszcie powiedział: — Jasne, że ty znasz świat, Dallow. Podróżowałeś. — Znam prawie wszystkie miejscowości stąd do Leice- ster — potwierdził Dallow. — Ja się tu urodziłem. Znam Goodwood, Hurst Park. Byłem w Newmarket. Ale czułbym się obco, gdybym się znalazł gdzie indziej. Myślę, że jak nikt jestem związany z Brighton — dodał z posępną dumą, jak gdyby obejmował sercem wszystkie tanie rozrywki, wagony wycieczkowe, pozbawione miłości weekendy w pretensjonalnych hotelach i smutek po spółko waniu. Rozległ się dzwonek. — Słyszysz? — spytał Dallow — czy to John? Ale był to tylko dzwonek przy drzwiach wejściowych. Dallow spojrzał na zegarek. — Nie mogę zrozumieć, czemu się spóźnia, Drewitt jest już chyba na statku. — Ha, cóż — zauważył ponuro Chłopiec — zmieniamy się, iff * f W* !***> P ' IV I' r?^ n^MrFwi r*§4.*.y>%grHl ■*> ** s j c!li3SeII&3 I V>.v V*. %0ą £uM|i| #s 3 * M, *4 • V>t ifoM# #k¥yVflK4% i% i £łłKi«w ►> A wjkmą% \\>Va% i ^ .*> v^> &M* mi l wL'iiln' ~* 3 fi'»« ft0>Ś*£* dy+ffa* 5* |Syyiij&iSw <^k * ** 3ęVŚi MW M 4« ¿-i •> -. •. v * 'ij-fe «j^>5 w '*• rm v UF • ii j*\4(v kyitrkLf no nie? Tak, jak ty mówisz. Powinniśmy zobaczyć świat... Jednak i ja zacząłem pić, mogę więc zabrać się i do innych rzeczy. — I miałeś dziewczynę — stwierdził Dallow z udaną wesołością. — Podrastasz. Jak twój tatuś. — Jak mój tatuś... Chłopiec znów zadrżał z nocnej, sobotniej odrazy. Nie mógł winić

ojca teraz... człowiek zacznie, zaplącze się, a potem, pewno, przyzwyczaja się... pozwala sobie na to co tydzień. Nie można nawet ganić dziewczyny. To życie bierze człowieka w swe (posiadanie: zdarzają się w tym nawet chwile zaślepienia, które sprawiają przyjemność. — Bylibyśmy bezpieczniejsi bez niej — powiedział dotykając miłosnego listu w kieszeni spodni. — Od niej teraz ci nic nie grozi. Szaleje za tcbą. — Cały kram — odparł Chłopiec — że nie patrzysz w przyszłość. Tu chodzi o lata... Któregoś dnia i ona może zakochać się w kimś innym albo też zezłościć się, czy coś w tym... Jeżeli sobie z nią nie poradzę... mowy nie ma o bezpieczeństwie — dorzucił. Raptem otworzyły się drzwi i do pokoju weszła Rose. Chłopiec urwał w pół słowa i zmusił się, by powitać ją uśmiechem. Ale nic się nie stało; oszustwo przyjmowała tak łatwowiernie, że Chłopca ogarnęło niemal wzruszenie z powodu jej głupoty, a jej dobroć zdała mu się czymś bliskim: przecież oboje byli skazani, każde na swój sposób. Znów odniósł wrażenie, że ona go uzupełnia. — Nie miałam klucza — wyjaśniała. — Musiałam zadzwonić. Ledwie wyszłam, przestraszyłam się, że coś się stanie. Chciałam być tu, Pinkie. — Nic się nie stało — odparł Chłopiec. Zadźwięczał telefon. — Słyszysz, teraz to John — powiedział bez radości, zwracając się do Dallowa — spełnia się twoje życzenie. W przenikliwym głosie Dallowa brzmiała niepewność: — To ty, John? Tak? Co to było? Chyba nie myślisz, że...? Och, tak. Później się z tobą zobaczymy. Naturalnie dostaniesz, co ci się należy. — Dallow wrócił na górę i schody zaskrzypiały tam, gdzie zawsze — jego szeroka, brutalna, a niewinna twarz zwiastowała dobre nowiny jak łeb dzika podczas uczty. — Świetnie — powiedział — świetnie. Byłem już niespokojny, tylko nie chciałem cię straszyć. On już jest teraz na statku i ten statek dziesięć minut temu odpłynął. Musimy to oblać. Spryciarz jesteś, Pinkie, jak Boga kocham. O wszystkim myślisz. 230 Ida Arnold wypiła ładnych kilka kolejek. Nuciła cicho sama do siebie nad szklanką porteru: „Wieczorem kiedyś w panku lord RotszyLd tak rzekł mi...” Ciężki chlupot fal przewalających się pod molem przypominał plusk wody w kąpieli; towarzyszył jej myślom. Siedziała tu masywna, samotna. Nikornu na świecie nie groziło z jej strony nic złego — nikomu prócz jednej osoby. Dobrze żyć na świecie, jeśli ktoś obstaje twardo przy swoim. Ida była jak rydwan w triumfalnym pochodzie, za którym ciągnęły zwarte szeregi — prawo jest prawem, oko za oko, jak chcesz, żeby coś było dobrze zrobione, zrób to sam. Phil Corkery torował sobie ku niej drogę, za nim, przez długie okna cukierni, widać Ibyło światła Hove; ponad zielone, oblane resztką światła, miedziane kopuły „Metropolu” opadały ciężkie nocne chmury. Pył wodny siekł o szyby jak drobny deszcz. Ida Arnold przestała śpiewać i spytała: — Czy widzisz to, co ja widzę? Phil Corkery usiadł; w tym szklanym łamaczu fal nie czuło się wcale, że jest lato. Phil Corkery w popielatych flanelowych spodniach i blezerze z jakimś godłem na kieszeni sprawiał wrażenie zziębniętego; trochę był wyczerpany, wyzbyty wszelkiej namiętności. — O nich ci chodzi? — spytał ze znużeniem. — Skąd wiedziałaś, że będą tutaj? — Nie wiedziałam — odparła Ida. — To przeznaczenie. — Męczy mnie to patrzenie na nich. — Ale pomyśl, jacy oni są tym zmęczeni — odrzekła z przedsmakiem uciechy. Poprzez pustynię nie nakrytych stolików patrzyli w kierunku Francji, w kierunku Chłopca i Rose — oraz mężczyzny i kobiety, o których nie wiedzieli, kim są. Jeżeli tamci przyszli tu się zabawić, czy coś w tym guście, to ona całkiem zepsuła im zabawę. Alkohol przelewał się w gardle Idy i napełniał ciepłem, ogarniała ją olbrzymia fala wspaniałego dosytu; czknęła i zakrywając usta dłonią w czarnej rękawiczce powiedziała:

— Przepraszam — potem dodała: — sądzę, że on też uciekł. — Uciekł. .— Nie mamy szczęścia do świadków — stwierdziła. — Naj231 h\ fm ifljrH ** 'M,Śrfm3§.ł|£%ł' '*• ' JF Jr jp _*.w" " v-*p * - v hghS|MMwN' K# W % i i y v¥» • T^ .^feysii^C lę4||MyfrT^tI f %"%■%$ t^%^S f^ |ivj%s V4*~>.JS4^*I*# I fc> -g% »4*KH^mV %'* V i Nll^iifpilii HiSImmfCn &}►,£** jfl&w* 1 • -- ' i "'¿i ^ **? ■- je«ł illFyitł ygfSkflKk fl Mifri JpFM1 % ffli wlf *» ^ I 'u** •*£» pęto £«¿»1#mS *»Mm *%&& 1%W|ł$6i |f|M ._ W , t-4 f S v> v Ł» 44 5? « r-l. •«■ ^!*.|A i)f *i ;Vf*. I pierw Spicer, potem dziewczyna, potem Drewitt... a teraz Cubitt. - Wyjechał pierwszym rannym pociągiem z twoją forsą. — Nie szkodzi — mruknęła. — Oni żyją. I wrócą. A ja mogę czekać... dzięki mojemu koniowi. Phil Corkery spojrzał na nią pytająco; że też miał kiedyś tupet posyłać jej — tej potężnej i zdecydowanej — pocztówki z nadmorskich miejscowości; z Hastings kraba, któremu z brzucha można było wyciągnąć całą harmonijkę widoków; z Eastburn dziecko siedzące na skale, która podnosiła się do góry, odsłaniając High Street, księgarnię Bootsa i zarośla paproci; z Bouernemouth (czy na pewno?) butelkę zawierającą fotografię promenady, skalnego ogrodu, nowego basenu pływackiego... Jakby afrykańskiemu słoniowi ofiarowywał drożdżowe ciastko. Phil wstrząśnięty był poczuciem jej straszliwej siły... gdy chciała zabawić się, nic jej nie mogło powstrzymać, gdy chciała sprawiedliwości... — Czy nie uważasz, Ida, że zrobiliśmy już dosyć? — spytał. — Nie skończyłam jeszcze — odrzekła nie spuszczając wzroku z małej grupki skazańców. — Nigdy nic nie wiadomo. Oni sobie myślą, że są bezpieczni, i palną teraz jakieś głupstwo. Chłopiec siedział w milczeniu obok Rose, przed nim stała szklanka, ale nawet w niej ust nie umoczył; tylko kobieta i mężczyzna gawędzili o tym i owym. — Zrobiliśmy wszystko, co mogliśmy. To rzecz policji teraz — perswadował Phil. — Sam słyszałeś, co wtedy gadali w komisariacie. — Znów zaczęła śpiewać: „Wieczorem kiedyś w parku...” — Teraz to nie nasza sprawa.

— „Lord Rotszyld tak rzekł mi...” — Urwała, chcąc delikatnie zwrócić mu u\vagę. Nie można pozwolić, by przyjaciel •miał fałszywe poglądy. — To sprawa każdego, 'kto zna różnicę między sprawiedliwością a niesprawiedliwością, prawem a bezprawiem. — Ale ty jesteś tak strasznie pewna swego, Ida. Tak lubisz się mieszać. W najlepszych zamiarach wprawdzie, skąd jednak można wiedzieć, jakie on mógł mieć powody?... A poza tym — dodał oskarżycielsko — robisz to tylko dlatego, że cię to bawi. Nie zależało ci znów tak na Fredzie. Zwróciła ku niemu wielkie płonące oczy. — Przecież — powiedziała — ja nie mówię, że to nie jest... podniecające. — Była naprawdę zmartwiona, że wszystko się już skończyło. — Co w tym złego? Lubię robić to, co należy, i tyle. — A także i to, czego nie należy — zabrzmiał słaby protest. Uśmiechnęła się do Phila z ogromną i daleką tkliwością. — Och, to. To nie jest złe. Tym nikomu nie robi się krzywdy. Tego nie można porównać z morderstwem. — Księża mówią, że owszem. — E, księża! — wykrzyknęła z lekceważeniem. — Nawet katolicy w to nie wierzą. Gdyby wierzyli, ta dziewczyna nie żyłaby z nim. Możesz mi ufać — dodała. — Widziałam kawał świata. Znam ludzi — i znów ociężale zwróciła uwagę na Rose. — Nie chciałbyś, żebym, ot tak sobie, zostawiła mu tę małą? Ona działa mi na nerwy, jest głupia, ale na to nie zasługuje. — Skąd wiesz, a może ona chce, żeby dać jej spokój? — Nie będziesz mi tu chyba opowiadał, że ta mała chce umrzeć, co? Nikt tego nie chce. O nie. Nie przestanę, póki ona nie będzie bezpieczna. Nalej mi jeszcze piwa. — Daleko poza Zachodnim Molem widać było światła z Worthing, oznakę złej pogody, przypływ regularnie toczył fale, gigantyczna biała plama w ciemności biegła ku łamaczom fal w pobliżu brzegu. Woda głośno tłulkła o pale, jak o piłkę treningową tłucze pięść boksera, zanim rozwali ludzką szczękę. I rozmarzona nieco alkoholem Ida zaczęła przypominać sobie tych wszystkich, których ocaliła: niedoszłego topielca, którego jako młoda kobieta wyciągnęła z morza, ślepego żebraka, któremu dała pieniądze, zrozpaczoną uczennicę spotkaną na Strandzie, którą w porę obdarzyła dobrym słowem. — Biedny stary Spicer — rzekł Dalio w — miał ten sam pomysł, chciał pewnego dnia zostać właścicielem jakiegoś baru. — Poklepał Juidy po udzie i powiedział: — A gdybyśmy tak, ty i ja, zamieszkali z młodą parą? Już to sobie wyobrażam. Całkiem na wsi. Przy jednej z tych szos, gdzie zatrzymują się autokary. Przy Wielkiej Drodze Północnej. „Stop, zatrzymaj się.” Nie zdziwiłbym się, gdybyśmy w przyszłości MA* s> w» ¿ISłiNrę ‘ * rmr fc T 7 IlTI SiTWlł >vjńix^ 4f A# < jisttaeSF* •-Yfcjjf W#** więcej mogli w ten sposób zarobić niż... — Przerwał, po czym zwrócił się do Chłopca. — Coś nie w porządku? Napij się. Teraz nie ma o co się już kłopotać. Przez całą długość pustej o tej porze kawiarni Chłopiec patrzył w to miejsce, gdzie siedziała kobieta. Ależ się przyczepiła! Jak łasica, którą widział na wzgórzach między kredowymi jamami uczepioną gardzieli szaraka. Mimo to szarak wówczas uciekł. Teraz Chłopiec nie ma powodów obawiać się jej. Głucho powiedział: — Wieś. Słabo znam wieś.

— Zdrowo na wsi — rzekł Dallow — tam byś dociągnął do osiemdziesiątki z twoją panią. — Sześćdziesiąt lat jak obszył — mruknął Chłopiec — szmat czasu. — Poza głową kobiety światła Brighton biegły jak paciorki w stronę Worthing. Ostatni poblask zachodzącego słońca ześliznął się niżej po niebie i ponad „Grand”, „Me- tropol”, „Cosmopolitan”, ponad wieże i kopuły spuściły się ciężkie chmury barwy indygo. Sześćdziesiąt lat: brzmiało to jak proroctwo — nieuchronna przyszłość, zgroza bez końca. — Co was oboje ukąsiło? — spytał Dallow. Do -tej samej kawiarni wszyscy poszli po śmierci Freda — Spicer, Dallow, Cubitt. Dallow ma rację, nic im nie grozi, skoro Spicer nie żyje. Drewitt znikł, Cubitt także (Cubitta nigdy nie posadzą na ławie świadków; dobrze wie, że by go powieszono — za dużo ma na sumieniu — dość zajrzeć do sprawozdań więziennych z tysiąc dziewięćset dwudziestego trzeciego roku), a Rose jest jego żoną. Są bezpieczni, jak tylko być mogą. Zwyciężyli... w końcu. Ma, jak słusznie twierdził Dallow, sześćdziesiąt lat życia przed sobą. Myśli zaczęły przeskakiwać z przedmiotu na przedmiot: sobotnie noce, a potem narodziny, dziecko, przyzywczajenie i nienawiść. Patrzył ponad stolikami: w śmiechu kobiety brzmiała nuta porażki. — Duszno tu — powiedział. — Muszę wyjść na powietrze. — Z wolna obrócił się do Rose. — Chodź się przejść. — Idąc od stolika do drzwi, spośród wszystkich rozproszonych myśli wybrał jedną, właściwą ,i gdy wyszedłszy znaleźli się po nawietrznej stronie molo, krzyknął do Rose: — Muszę zwiać stąd. — Położył jej dłoń na ramieniu i ze straszliwą czułością prowadził ją do szklanej altanki. Fale napływające z Francji | łoskotem rozbijały się pod ich stopami. Ogarnęło go zuchwalstwo; jak w owej chwili, gdy ujrzał Spicera schylającego się nad walizką lub Cubitta żebrzącego w korytarzu o pieniądze. Za szybą, przy stoliku, Dallow i Judy; pierwszy ty dzień sześćdziesięciu lat — bliskość Rose i zmysłowy dreszcz, i skalny sen, i cudza obecność przy obudzeniu; wśród pełnej przeróżnych odgłosów, hałaśliwej ciemności Chłopiec widział w myśli całą swą przyszłość. Przypominało to automat: wrzuca pensa i oto zapała się światło, otwierają się drzwiczki, zaczynają tańczyć jakieś postacie. — Tutaj spotkałem cię tamtego wieczora, pamiętasz? — spytał, nagle przerzuciwszy się na czułość. — Tak — odparła wpatrując się weń z lękiem. — Nie potrzeba nam ich do szczęścia — oświadczył — chodźmy do wozu i pojedziemy — obserwował ją z bliska — na wieś. — Zimno dzisiaj. — W samochodzie nie będzie zimno. — Puścił jej ramię i dodał: — Naturalnie, jak nie zechcesz, to pojadę sam. — Ale gdzie? — Mówiłem ci, na wieś — odrzekł z wystudiowaną niefrasobliwością. Wyjął pensa z kieszeni i hałaśliwie wrzucił go do najbliższego automatu. Nie patrząc, co robi, pociągnął za rączkę i z grzechotem zaczęły sypać się paczuszki wszelkiego rodzaju owocowej gumy do żucia. — Mam szczęśliwą rękę — zauważył. — Czy coś jest nie w porządku? — spytała Rose. — Zauważyłaś ją, co? Ja ci mówię, że ona nigdy nie da nam spokoju. Widziałem raz łasicę na tropie — kiedy odwracał się ku Rose, jedno ze świateł z mola zapaliło w jego oku przebłysk wesołości. — Przejadę się. A ty tu zostań, jak chcesz. — Ja też chcę pojechać — odrzekła. — Nie musisz. — Ja też chcę. Koło strzelnicy przystanął. Ogarnął go wisielczy humor.

— Masz pan zegarek? — spytał właściciela. — Sam wiesz, która godzina. Już ci mówiłem, że nie mam zamiaru... — Nie zawracaj pan gitary — warknął Chłopiec. — Proszę dać strzelbę. — Podniósł ją, pewnie wycelował w środek tarczy, potem umyślnie przesunął lufę i strzelił. „Coś go zdenerwowało, powiedział świadek” — pomyślał. — Co ci się dziś stało! — wykrzyknął- właściciel strzelnicy. — Spudłowałeś. Chłopiec odłożył broń. — Musimy się przewietrzyć. Mamy zamiar pojechać za mia sto. Dobranoc — informował z pedanterią, z tą samą starannością. z jaką przedtem kazał rozłożyć karty na całej trasie Freda. Przewidująco, z myślą o przyszłości. Odwrócił się .nawet, by zawołać: — Wybieramy się w stronę Hastings. _Co mi do tego, gdzie was niesie — burknął właściciel strzelnicy. Stary Morris zaparkowany był niedaleko mola. Rozrusznik nie działał. Chłopiec musiał kręcić korbą. Stał chwilę patrząc na stary wóz z wyrazem obrzydzenia; jakby to było wszystko, co zdobył idąc drogą bezprawia. — Pojedziemy tą samą drogą co wtedy autobusem, pamiętasz? — spytał. — Znów wypowiedział swą informację tak, by człowiek dozorujący wozy mógł usłyszeć. — Do Peaceha- ven. Czegoś się napić. Okrążyli Akwarium i wjechali pod górę na drugim biegu. Jedną rękę Chłopiec trzymał w kieszeni dotykając kartki papieru, na której Rose napisała do niego list. Pokrycie dachu klapało głośno, a porysowane szkło przedniej szyby ograniczało widoczność. — Zaraz lunie jak diabli — powiedział. — Czy ten dach nas osłoni? — To bez znaczenia — odparł wpatrując się przed siebie. — My i tak nie zmokniemy. Nie ośmielała się spytać, co to znaczy — nie była pewna, a tak długo, jak długo nie była pewna, mogła jeszcze wierzyć, że są szczęśliwi, że są kochankami jadącymi po ciemku na spacer i że skończyły się kłopoty. Położyła mu dłoń na ramieniu i poczuła, jak instynktownie cofnął się; wstrząsnęło nią na chwilę straszliwe podejrzenie — a jeżeli to jest najczarniejsza ze wszystkich zmor, a jeżeli on jej nie kocha, jak twierdziła tamta... Wdzierający się do środka wilgotny powiew uderzył ją w twarz. Mniejsza z tym. Ona go kocha. Przyjęła na siebie odpowiedzialność. Mijały ich autobusy zjeżdżające ku miastu: małe, jasne klatki; siedzieli w nich ludzie z koszykami i '.książkami; dziecko, które w jednej z nich rozpłaszczało nosek o szybę, znalazło się na chwilę w świetle przystanku tak blisko Rose, że mogłaby je niemal przytulić do piersi. — O czym myślisz? — spytał znienacka. — Życie nie jest takie złe — odrzekła. — Nie wierz w to. Już ja ci powiem, jakie ono jest: to więzienie. Stałe gonienie za forsą... Robactwo, katarakta na oku i rak... Wrzaski rodzących na poddaszu... To powolne konanie. Teraz... Wiedziała... W mdłym świetle wskaźników ujrzała kościste, zdecydowane już palce; twarz tonęła w mroku, ale Bose mogła wyobrazić sobie błysk uciechy, gorzkie podniecenie, szaleństwo w oczach. Prywatna limuzyna bogatego człowieka Daimler lub Bentley —• Rose nie znała się na markach — minęła ich bezszelestnie. — No i po co tak pędzi? — burknął Chłopiec. Wyjął rękę z kieszeni i położył na kolanie kartkę, którą od razu poznała. — Myślisz tak, jak napisałaś, co? — spytał. — Myślisz tak? — musiał powtórzyć. Rose odwładnęło uczucie, że listem tym zaprzedała więcej niż życie własne — niebo, czymkolwiek ono było, i dziecko w autobusie, i niemowlę płaczące w sąsiednim domu. — Tak — odparła.

— Pójdziemy na jednego — rzekł Chłopiec — a potem zobaczysz. Wszystko już ułożyłem. — Iz ohydną swobodą dorzucił: — Nie potrwa to nawet minuty. — Objął ją wpół i zbliżył twarz do jej twarzy. Mogła widzieć teraz, jak intensywnie rozmyśla, skóra jego pachniała benzyną, wszystko pachniało benzyną w tym przestarzałym gruchocie, któiry przeciekał jak sito. — Czy jesteś pewien... — spytała — że nie moglibyśmy poczekać... jeden dzień? — A po co? Widziałaś ją dziś wieczór. Przyczepiła się. Nie dziś, to jutro wszystko wywęszy. I na co odkładać? — A czemu by nie wtedy? — Wtedy może być za późno. — I przekrzykując klapanie budy dodał urywanymi zdaniami: — Pukanie, a potem ani się obejrzysz... 'kajdanki... i za późno... wtedy nie będziemy razem — dodał jeszcze przebiegle. Nacisnął pedał gazu i strzałka szybkościomierza, drżąc, przesunęła się do pięćdziesięciu — stary gruchot nie chciał jechać szybciej niż sześćdziesiąt na godzinę, ale mieli wrażenie szaleńczego pędu; wiatr łomotał w szybę i wdzierał się do środka wozu. Chłopiec zaczął cicho nucić: — Dana nobis pacem. — On nam nie da... — Co ty gadasz? — Nie da nam spokoju. Będzie dość czasu w przyszłości — pomyślał — sześćdziesiąt lat, by odpokutować. Pójdzie do ¡księdza, powie: „Ojcze, za mordowałem dwoje ludzi. I była jeszcze dziewczyna... Jctóra popełniła samobójstwo”. Nawet gdyby śmierć nadeszła nagle, podczas powrotu dziś wieczorem do domu, gdyby na przykład rozbił się o latarnię uliczną — to jeszcze jest: „pomiędzy ziemią a strzemieniem”. Po jednej stronie skończyły się domy i znów wróciło do nich morze, z głuchym łoskotem tłukło w ciemnościach o skałę, po iktórej szła droga. Ale nie oszukał sam siebie: owego dnia nauczył się, że kiedy czasu jest mało, to o czym innym trzeba myśleć, nie o żalu za grzechy. Mniejsza z tym zresztą... nie jest stworzony dla pokoju; nie może weń wierzyć. Niebo to pusty dźwięk. Może natomiast uwierzyć w piekło. Mózg może przystać tylko na to, co może pojąć, a nie może pojąć tego, czego nigdy nie doświadczył; a na psychikę Chłopca złożyły się i szkolny dziedziniec, i wygasłe ognisko, i człowiek, 'który umarł w poczekalni St. Pancras, i własne łóżko u Billa, i łóżko jego rodziców. Poczuł straszliwy żal. Czemuż nie ma mieć szansy jak wszyscy inni, czemuż nie ma dojrzeć choć Skrawka nieba, bodaj przez szczeliny między domami Brighton? Wziął zakręt zjeżdżając do Rotting- dean i długo, uważmie przyglądał się Rose, jak gdyby to ona miała być niebem... Myśl nie mogła jednak na to przystać: ujrzał usta spragnione zmysłowego kontaktu, zarys piersi domagających się dziecka. Och, ona jest dobra — pomyślał — ale nie jest dostatecznie dobra, skoro zdołał ściągnąć ją w dół. Za Rottingdean zaczęły się nowe wille: architektura niby z sennego marzenia; wysoko na wzgórzu ciemny szkielet kliniki, skrzydlaty jak samolot. — Nie usłyszą nas na wsi — powiedział. Po drodze do Pea- cehaven kredowe zbocza świeżego przekopu trzepotały w przyćmionych nieco światłach szosowych niczym białe szmaty; oślepiały ich wozy jadące naprzeciw. — Akumulator nam się wyładował — stwierdził Chłopiec. Bose zdawało się, że Chłopiec jest oddalony od niej o tysiąc mil — myśli jego przekroczyły granicę zamierzonego czynu, odeszły nie wiadomo dokąd; mądry, dalekowzroczny — myślała — przewidywał rzeczy, których ona nie mogła pojąć: wieczne potępienie, wieczny ogień... Przejął ją strach, wstrząsnęła nią myśl o cierpieniu; ich zamysł zbliżał się do celu w potokach deszczu siekącego starą, porysowaną szybę. Droga ta prowadziła donikąd. Powiedziane 'było, że ito najgorszy ze wszystkich postępków, akt

rozpaczy, grzech, za który nie masz przebaczenia. Siedząc tutaj, w zapachu benzyny, Rose próbowała wyobrazić sobie rozpacz, grzech śmiertelny, ale nie mogła; nie czuła rozpaczy. Pinkie robi wszystko, żeby zostać potępiony, ale ona pokaże Im, że nie będą mogli go potępić — nie potępiając również i jej; gotowa zrobić wszystko, cokolwiek zrobi Pinkie; gotowa uczestniczyć w każdym morderstwie. Światło na chwilę oblało mu twarz; zmarszczka, zamyślenie, twarz dziecka; poczuła się zań odpowiedzialna; nie pozwoli mu odejść samemu w ten mrok. Zaczęły się ulice Peacehaven wybiegające ku urwiskom i kredowym zboczom; dokoła tablic reklamowych rosły kolczaste krzewy; ulice kończyły się ciemnością, glinianką, słonawą trawą. Rzekłbyś ostatni wysiłek zrozpaczonych kolonizatorów, którzy na próżno usiłowali poskromić przyrodę nowego kraju i ulegli w nierównej walce. — Pójdziemy do hotelu, napijemy się czegoś, a potem... znam odpowiednie miejsce — oznajmił. Leniwie, niezdecydowanie zaczął kropić deszcz, uderzał w spłowiałe pąsowe drzwi „Czarodziejskiego Pałacu”, w słup z ogłoszeniem, że w przyszłym tygodniu odbędzie się turniej gry w wista, i ogłoszeniami o dansingach z zeszłego tygodnia. Szyblco przeszli do hotelu. W hallu nie było nikogo. Białe marmurowe posążki, a na zielonej ścianie, ponad boazerią, złociły się lilie i pięciopłatkowe róże Tudorów. Na stolikach z niebieskimi blatami syfony, a na brudnych szybach okien średniowieczne okręty miotające się wśród zimnych kędzierzawych bałwanów. Ktoś odłamał ręce jednego z posążków — a może posąg od początku był bezręki, coś klasycznego w białych drapenach, symbol zwycięstwa czy też rozpaczy. Chłopiec zadzwonił i chłopak w jego wieku wyszedł z baru, by przyjąć zamówienie; dziwnie byli podobni i w sposób niepokojący różni —wąskie ramiona, chuda twarz. Obaj widząc siebie zjeżyli się jak psy. — Piker — powiedział Chłopiec. — I co z tego? — Zajmij się nami — rzekł Chłopiec. Zrobił krok naprzód, a tamten cofnął się i Pinkie wyszczerzył zęby w uśmiechu. — Przynieś nam dwie podwójne brandy, i to prędko. Kto by przypuścił, że spotkam tu Pikera? — dodał cicho. Rose ze zdumieniem patrzyła na Chłopca nie mogąc pojąć, że coś może oderwać go od ich zamysłów. Słyszała, jak w okna na górze uderza wiatr. Na zakręcie schodów nowy posążek cmentarny wznosił swe okaleczone ręce. — Byliśmy razem w szkole — wyjaśnił Chłopiec. — Ależ mu dokuczałem zawsze podczas przerw! — Tamten wrócił z zamówieniem, wśliznął 239 się niepewnie, przestraszony, ostrożny, budząc wspomnienia bezbarwnego dzieciństwa. Na jego widok Rose poczuła ukłucie zazdrości; dziś wieczór ona powinna mieć wyłącznie prawo do Chłopca. — Jesteś służącym? — spytał Pinkie. — Nie jestem służącym. Jestem kelnerem. — Chcesz, bym ci dał napiwek? — Nie potrzebuję twoich napiwków. Chłopiec wziął do ręki szklaneczkę i wychylił ją do dna; zakaszlał, gdy alkohol sparzył mu gardło: była to jakby skaza świata we wnętrznościach. — Dodaje odwagi — stwierdził. — Która godzina? — spytał Pikera. — Możesz sam zobaczyć na zegarze — odparł Piker — jeżeli potrafisz. — A nie macie tu jakiejś muzyczki? — spytał Chłopiec. — Chcemy się, do diabła, zabawić. — Jest fortepian i radio. — Nastaw radio Odbiornik ukryty był za rośliną w doniczce; załkały stamtąd skrzypce. Wyładowania

atmosferyczne zniekształcały dźwięki. — On mnie nienawidzi — skonstatował Chłopiec. — Nienawidzi mnie aż do szpiku kości — i odwrócił się, chcąc zakpić z Pikera, ale ten już odszedł. — Radzę ci napić się brandy — rzekł do Rose. — Nie potrzebuję tego — odparła. — Rób, jak uważasz. Stal koło radia, ona zaś koło pustego kominka; pomiędzy nimi znajdowały się 'trzy stoliki i trzy syfony, i mauretańsko- -gotycka — zresztą Bóg raczy wiedzieć w jakim stylu — lampa. Schwyciło ich w swe szpony przerażenie, że wszystko jest nierealne, potrzeba rozmowy, powiedzenia: „Co za noc!” lub „Chłodno dzisiaj jak na tę porę roku”. — A więc on chodził z tobą do szkoły? — przemówiła Rose. — Tak. — Oboje spojrzeli na zegarek. Dochodziła dziewiąta, poprzez tony skrzypiec słychać było deszcz tłukący w okna od strony morza. — Lepiej się stąd ruszmy — powiedział niezręcznie Chłopiec. Rose zaczęła się modlić w duchu: „Święta Maryjo, Matko Boża”, urwała jednak — jest w stanie grzechu śmiertelnego; na nic się nie zda modlitwa. Modlitwy jej zostawały tutaj, na Ziemi, razem z syfonami i posążkami; nie miały skrzydeł. Czekała przy kominku z pełną przerażenia cierpliwością. — Musimy napisać coś, żeby się ludzie dowiedzieli — bąknął Chłopiec. — To bez znaczenia. — Och, nie — odparł spiesznie. — To ma znaczenie. Powinniśmy wszystko zrobić, jak należy. Będzie jakby umowa. Nieraz piszą o tym w gazetach. — A dużo ludzi... to robi? — No tak, często się to zdarza — wykrztusił; zalała go na chwilę fala okropnej i zwodniczej dufności; skrzypce zamilkły i sygnał czasu przebił się przez deszcz. Cłos spoza doniczki z kwiatami 'nadawał komunikat meteorologiczny: od strony kontynentu nadciągają burze, nad Atlantykiem panuje niż, przewidywana pogoda na jutro... Rose zaczęła słuchać, ale przypomniała sobie, że jutrzejsza pogoda jej nie powinna obchodzić. — Może chcesz jeszcze się napić... albo też... — rozejrzała się szukając wzrokiem napisu „Dla panów”. — Pójdę tylko... umyć ręce — dodał. Zauważyła, że coś ciężkiego obciąga mu kieszeń... a więc to będzie w ten sposób. — Zanim wrócę, dopisz kilka słów na tej kartce — powiedział. — Tu masz ołówek. Napisz, że żyć beze mnie nie możesz czy coś w tym rodzaju. Powinniśmy to załatwić dobrze, zawsze tak się robi. Wyszedł na korytarz, przywołał Pikera, spytał, którędy iść, i ruszył w górę po schodach. Mijając posążek odwrócił się i spojrzał w dół, w stronę wyłożonego boazerią hallu. Była to jedna z tych chwil, które mocno wbijają się w pamięć — wiatr na końcu mola, dansing, męski głos śpiewający piosenkę, światło lampy ślizgające się po butelkach burgunda, zaskoczenie, gdy Cubitt walił do drzwi. Chłopiec odkrył, że wspomina to wszystko bez odrazy, miał poczucie, że gdzieś, niczym żebrak przed domem z zamkniętymi okiennicami, porusza się czułość, ale skrępowany już był nałogiem nienawiści. Odwrócił się i ruszył po schodach. Pomyślał, że wkrótce znów stanie się wolny — zobaczą list. Nie przypuszczał, że będzie aż tak nieszczęśliwa, usłyszawszy, iż muszą się rozstać; znalazła widać rewolwer w pokoju Dallowa i wzięła go z sobą. Sprawdzą oczywiście odciski palców i wtedy... Przez okno toalety wlepił wzrok w wezbrane fale: waliły u stóp skalnej ściany. Życie potoczy się dalej. Zerwie z ludźmi, wymaże I pamięci wszelkie cudze wzruszenia — będzie wolny. O niczym nie będzie myśleć poza sobą. „Poza mną” — słowa od biły się higienicznym echem ¡pośród porcelanowych umywalek, kranów, zatyczek i rur. Wyjął z kieszeni rewolwer i nabił: dwie kule. W lustrze nad umywalką widział, jak jego ręka, sprawdzając 'bezpiecznik, krąży dokoła ¡metalowej śmierci. Na dole skończyły się wiadomości i znów zaczęła się muzyka — wznosiła się w górę jak rozpaczliwe wycie psa na

grobie — a bezmierna ciemność przyciskała do szyb swe wilgotne wargi. Chłopiec schował rewolwer i wyszedł na korytarz. Trzeba dalej działać. Inny iposążek z cmentarnymi rękami i różańcem marmurowych kwiatów zdawał się symbolem jakiejś niejasnej maksymy moralnej. Chłopiec znów poczuł... dojmujący ucisk litości. 8 — Cóż oni robią? Tyle czasu jak odeszli — zaniepokoił się Dallow. — I co z tego? — rzuciła Judy. — Chcą być — pulchnymi chwytliwymi wargami przylgnęła do policzka Dallowa — sami. — Parę jej czerwonych włosów dostało mu się do ust. Poczuł ich cierpki smak. — Wiesz, co to miłość — dodała Judy. — Ale Pinkie tego nie wie. — Dallow był jakiś nieswój. Przypomniały mu się rozmowy z Chłopcem. — Nie cierpi jej, nie może patrzeć na nią — powiedział. Bez zapału objął Judy (po co psuć nastrój?), lecz dręczył się, że nie zna zamiarów Chłopca. Wypił długi łyk ze szklanki Judy, gdzieś na drodze do Worthing ozwał się lament syreny. Przez okno mógł Dallow zobaczyć czułą parkę spacerującą na końcu mola i starego jegomościa, który odbierał właśnie swój los od ukrytej za szybą wróżki. — To czemu jej nie pośle na grzybki? — spytała Judy. Usta jej szukały jego ust. W pewnej chwili wyprostowała się z oburzeniem i spytała: — Co to za dziwka tam sterczy? Czeo ona cały czas tak się na nas gapi? Jesteśmy w wolnym ju. ao nie? \llow odwrócił się i popatrzył. Mózg jego pracował bardzo j&dl&jpierw stwierdził: Nigdy jej nie widziałem ale zaraz potem przypomniał sobie. — Przecież to ta przeklęta kurwa, przez którą Pinkie wychodzi z nerwów. — Podniósł się ociężale z krzesła i potykając się lekko, ruszył między stolikami. — Kto pani jest? — spytał — kto pani jest? Ida Arnold odparła — jeżeli pan chcesz wiedzieć. Przyjaciele mówią mi Ida. — Nie jestem pani przyjacielem. — Lepieg, żeby pan nim był — powiedziała miękko. — Napije się pan? Gdzie poszedł Pinkie? I Rose? Powinien pan ich przyprowadzić. To jest Phil. Niech pan nas pozna ze swoją towarzyszką — ciągnęła dalej łagodnie — czas, żebyśmy działali wspólnie. Jak pan się nazywa? — Czy pani wie, co spotyka takich, którzy pchają nos, gdzie nie trzeba? — Wiem. Dobrze wiem — odrzekła. — Byłam z Fredem tego dnia, kiedyście go wykończyli. — Gadaj pani do rzeczy — obruszył się Dallow. — Kto pani jest u licha? — Powinien pan wiedzieć. Jechaliście za nami cały czas po bulwarze waszym rozklekotanym Morrisem — uśmiechnęła się zupełnie uprzejmie. Nie miała nic przeciw niemu. — Wydaje się, że to było Bóg wie jak dawno. Prawda? Tak, miała rację: wydawało się, że to było Bóg wie jak dawno. — Napije się pan? — zaproponowała. — Nie ma co się krępować. A gdzież Pinkie? Chyba nie ucieszył się zobaczywszy mnie tu dziś wieczór. Coście chcieli uczcić? Nie to chyba, co spotkało pana Drewitta? O tym jeszczeście nie słyszeli. — O co chodzi? — spytał Dallow. Wiatr ze wzmożoną siłą tłukł w szyby; kelnerki ziewały. — Dowie się pan z rannych gazet. Nie chcę psuć wam zabawy. Jasne zresztą, że jeżeli wygada, to dowiecie się jeszcze wcześniej. — Wyjechał za granicę. — Jest teraz w komisariacie — odparła z pełnym przekonaniem. — Przywieźli go z powrotem. Powinniście lepiej dobierać sobie adwokatów — ciągnęła — ludzi, którzy mogą pozwolić sobie na urlop; capnęli go za oszustwo. Aresztowali go na molu. Przyglądał się jej z niepokojem. Nie wierzył, a jednak... — Bardzo dużo pani wie — powiedział. — Czy sypia pani po nocach?

— A pan? Duża okaleczona twarz dziwnie była niewinna. — Ja? Ja nic nie wiem. — To było marnotrawstwo dać -mu te całe pieniądze. Zwiałby i bez tego, a tak to niedobrze wygląda. Ja na przystani wzięłam Johna w obroty... Dallow wpatrywał się w Idę z pełnym rozpaczy zdumieniem. — Wzięła pani w obroty Johna? Jakim cudem? — Mam szczęście do ludzi — odpowiedziała skromnie. Wypiła łyk i dodała: — Jego matka obchodziła się z nim haniebnie, gdy był dzieckiem. — Czyja matka? — Johna. Dallow był podrażniony, zaintrygowany, nastraszony. — Co u diabła pani wie o jego matce? — To, co on sam mi powiedział — odparła. Siedziała tu z całkowitą swobodą, a jej okazałe piersi gotowe były do przyjęcia wszelkich zwierzeń. Nie schodzący z jej twarzy wyraz współczucia i zrozumienia miał w sobie coś z tanich ordynarnych perfum. — Nie mam nic przeciwko panu — rzekła łagodnie — lubię przyjazne stosunki. Proszę przyprowadzić swoją towarzyszkę. Spojrzał śpiesznie przez ramię, a potem znów na Idę. — Lepiej nie — powiedział nieco ciszej. Mimo woli również zaczął się zwierzać. — Rzecz w tym, że ona... jest bardzo zazdrosna. — Doprawdy? Co na to jej stary? — Och, z jej starym wszystko w porządku — odparł. — Czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal. — Zniżył głos aż do szeptu. A Bill wiele nie zobaczy... bo ślepy. — Tegom nie wiedziała — stwierdziła Ida. — I nie domyśliłaby się pani. W każdym bądź razie nie po jego prasowaniu. Ma do tej roboty złote ręce — nagle urwał. — Co u diabła — spytał — pani miała na myśli mówiąc, że tego pani nie wie? Co pani wie? — Niewiele jest takich rzeczy, których bym się nie dowiedziała tu czy tam. Wiedzą sąsiedzi, jak kto siedzi — Ida naszpikowana była ludową mądrością. — Kto wie? — to Judy podeszła do nich. — I o czym? Żebym ja tak nie wygarnęła, co wiem o ich sprawkach... ale ja tam tego nie łubie — dorzuciła — ja tam tego nie lubię. — Rozejrzała się pobieżnie dokoła. — A co się stało z tamtym dwojgiem? — Pewno ja ich nastraszyłam — oznajmiła Ida. — Pani? Pani nastraszyła ich? — spytał Dallow. — Dobre sobie. Pinkie nie da się tak łatwo nastraszyć. W pewnej chwili, gdy drzwi się otworzyły i jakaś para weszła do środka, usłyszeli strzały — jeden, drugi, trzeci. — Pewno Pinkie — orzekł Dallow — fajnie strzela. — Lepiej niecli pan pójdzie zobaczyć — łagodnie zauważyła Ida — żeby nie zrobił jakiegoś głupstwa... z bronią... jak się o wszystkim dowie. — Toś pani w gorącej wodzie kąpana! Nie mamy powodu bać się Drewitta. — Chyba nie za piękne oczy daliście mu forsę. — E tam — odparł Dallow — John sobie żartował. — Wasz przyjaciel Cubitt myślał, zdaje się... — Cubitt nic nie wie. — Naturalnie — przyznała Ida — nie było go tam, prawda? Wtedy, mam na myśli. Ale panu przydałoby się dwadzieścia funciaków, co? Mimo wszystko nie chce pan mieć kłopotu... Niechaj Pinkie sam pije piwo, którego nawarzył. — Dość mam już tego — burknął Dallow. — Pani myśli, że wie bardzo dużo, a nic pani

nie wie. — I zwracając się do Judy dodał: — Idę do toalety. Zamknij usta na kłódkę, bo jak nie, to ta dziwka... — rozłożył bezradnie ręce, nie potrafił wyrazić, do czego mogłaby być zdolna, i ociągając się wyszedł. Na dworze złapał go taki wiatr, że musiał schwycić stary zatłuszczony kapelusz i przytrzymać. Zejście do toalety dla panów przypominało schodzenie po drabince na statku w czasie burzy. Cały budynek kołysał się lekko pod nogami, ilekroć wezbrana fala nadpływała ku palom, by potem rozbić się dalej o brzeg. Muszę ostrzec Pinkie co do Drewitta, jeżeli to prawda — pomyślał — on też miał inne kłopoty na głowie, inne kłopoty oprócz starego Spicera. Wszedł z powrotem po drabinie i spojrzał w dół, na pomost. Nigdzie nie widać Chłopca. Ruszył naprzód, minął fotoplastykon — ani śladu. Ktoś inny musiał strzelać w budzie. — Widziałeś Pinkie? — spytał właściciela. — Po diabła się pytasz? — rozindyczył się tamten. — Sam wiesz, że go widziałem. I nawet wiem, że pojechał na wieś... z dziewczyną... na spacer... łyknąć świeżego powietrza... w stronę Hastings. A także pewno chcesz się dowiedzieć, która godzina. Ale uprzedzam, że ani myślę być za świadka. Możecie sobie poszukać kogo innego dla waszych dętych alibi. ~ Czyś pan na głowę upadł? — obruszył się Dallow. Odszedł; poprzez huk morza dobiegło bicie zegara na kościele w Brighton. Zaczął liczyć: raz, dwa, trzy, cztery i przerwał. Ogarnął go strach: a jeżeli to prawda, a jeżeli Pinkie wie, jeżeli ten wariacki zamiar... Co to za pomysł, u diabła, zabrać kogoś na wieś o tej porze, chyba że do jakiejś knajpki przydrożnej... Pinkie nigdy jednak nie 'bywał w knajpach. Spokojnie, ale głośno powiedział: — Nie piszę się na to. — Był zawstydzony, żałował, że wypił tyle piwa; Rose to poczciwy dzieciak. Przypomniał sobie ją w kuchni, gdy chciała rozpalić w piecu. A czemuż by nie? — pomyślał, wpatrując się ponuro w morze za oknem; wstrząsnęła nim nagła tęsno- ta za uczuciem, którego nie mogła zaspokoić Judy; tęsknota za gazetą przy śniadaniu i ciepłem rozpalonego pieca. Zaczął iść śpiesznie po molu ku 'kołowrotowi. Istniały takie rzeczy, do których nie chciał przyłożyć ręki. Wiedział, że Morris nie stoi na miejscu, ale musiał pójść przekonać się na własne oczy. Nieobecność wozu była niczym głos mówiący mu wyraźnie na ucho: „A jeżeli ona się zabije?... Taka umowa może być morderstwem, ale za to nie wieszają”. Stał jak przygwożdżony do miejsca, sam nie wiedząc, co robić. Piwo mąciło mu myśli; przeciągnął po twarzy ręką gestem znużenia. — Widziałeś pan, jak ten wóz odjechał? — spytał nadzorującego samochody. — Wziął go pański przyjaciel ze swoją dziewczyną — odparł tamten podrygując dziwacznie między Talbotem i Austinem. Jedną nogę miał sztuczną; poruszał nią za pomocą uikrytego w kieszeni mechanizmu. Z ogromnym wysiłkiem, kulejąc, zbliżył się do Dallowa po sześć pensów, które schował do kieszeni. — Co za piękna noc — powiedział. Zdawał się wyczerpany straszliwą pracą, jakiej wymagał ten zwykły gest. — Pojechali na jednego do Peacehaven — dodał. — Bóg raczy wiedzieć, po co. — Z ręką w kieszeni pociągnął za ukryty drut, ruszając chwiejnie, ukosem, ku Fordowi. — Tylko patrzeć deszczu — znów dobiegł jego głos. — Dziękuję panu — a potem, ponieważ MorrisOxford cofał się, znów wysiłek ruchu i pociąganie za drut. Dallow stał w miejscu, zupełnie nie wiedząc, co robić. Był wprawdzie autobus, ale zanim dojedzie autobusem, od dawna już będzie po wszystkim. Lepiej umyć ręce od całej sprawy... ostatecznie o niczym nie wie: za pół godziny może zobaczy, jak stary samochód, wracając, mija Akwarium, z Pinkie przy kierownicy i dziewczyną obok niego. Ale w duszy Dallow wiedział dobrze, że nigdy już wóz nie wróci wioząc ich oboje. Chłopiec zostawił za sobą zbyt dużo śladów: wiadomość w strzelnicy, na parkingu... Chciał, by wyruszono za nimi w odpowiednim czasie: w czasie,

który sam wyznaczył tak, aby jego relacja wyglądała prawdopodobnie. Dozorca wrócił opisując tułowiem ostre łuki. — Pański przyjaciel wydał mi się dziś wieczór dziwny — powiedział. — Coś jakby podchmielony. — Tak mógłby powiedzieć w sądzie składając zeznania, dając świadectwo temu, czemu miał dać świadectwo. Dallow odwrócił się, rozpaczliwie niezdecydowany. Pójść do Judy, wrócić do domu, czekać... I nagle zobaczył stojącą 0 kilka kroków od niego nieznajomą. Przyszła tu za nim 1 wszystko słyszała. — Jak Boga kocham — wykrzyknął — to pani robota. Przez panią się ożenił, przez panią... — Bierz pan samochód — przerwała — prędzej. — Nie mam forsy. — Ale ja mam. Pośpiesz się pan. — Nie ma po co się śpieszyć — sprzeciwił się słabo — pojechali tyliko na jednego. — Pan wie, po co pojechali, a ja nie. Ale jak pan nie chce mieć z tym kramu, to radzę znaleźć samochód. Ulewa już zaczynała smagać promenadę, gdy Dallow jeszcze słabo dowodził: — Ja nic nie wiem. — Niech i tak będzie — rzekła Ida — weźmie mnie pan po prostu na przejażdżkę, i już. — I raptem napadła na niego: — Nie bądźże pan głupi. Lepiej ze mną po przyjaźni... Sam pan widzisz, co z Pinkie — dodała. Mimo to Dallow ani myślał się śpieszyć. Po co i na co? Pinkie zostawił za sobą ślad. Pinkie pomyślał o wszystkim. Ich rzeczą jest wyruszyć za nim we właściwym czasie i znaleźć... nie potrafił wyobrazić sobie, co zobaczą, gdy ich odnajdą. ii >9S^VNcb St^u# iinSt^j4mf*- *4 * * ś < ■ •■ ■•. I |^Mrt|fcW#|' H iSit *■--. V-.Vis »-łj W 3t - , *v> Ś > -v Ł 5 iłł?łT»Sx^®e*ł r**jj ]M^lVMfc%Bto i** Vi> y*. li a *Ł % iihWi ii i;li^!»Myi Chłopiec przystanął u góry schodów i spojrzał w dół. Do hallu weszli dwaj mężczyźni; weseli i zmoknięci, w płaszczach z wielbłądziej wełny otrząsali się jak psy po deszczu i zastanawiali się hałaśliwie, co wypić. — Dwa duże piwa w metalowych kubkach — zamówili i nagle umilkli zwietrzywszy, że w hallu jest dziewczyna. Należeli do wyższej klasy, mody picia w kuflach nauczyli się w pierwszorzędnych hotelach; Chłopiec z nienawiścią śledził ze schodów manewry nieznajomych. Każda spódniczka była dla nich lepsza niż nic. Nawet Rose. Ale Chłopiec czuł, że robią to bez przekonania. Rose co najwyżej warta była drobnej, mimochodem rzuconej przechwałki. — Chyba dociągnęliśmy do stu trzydziestu. — Ja wyciągnąłem kiedyś sto czterdzieści. — Dobry wózek. — He z ciebie zdarli? — Dwie setki... to tanio. Potem obaj umilkli i obrzucili aroganckim spojrzeniem dziewczynę koło posągu. Niewarta była, żeby dla niej zadawać sobie zbyt wiele trudu, ale gdyby tak udało się zupełnie bez kłopotu... Jeden z nich powiedział coś cicho drugiemu, a tamten się roześmiał. Wypili po

długim hauście piwa. Czułość podeszła do samego okna i zajrzała do wnętrza. Jakim prawem, u diabła, chełpili się tu i śmiali... skoro była dość dobra dla niego? Zszedł do hallu. Podnieśli wzrok, potem spojrzeli na siebie robiąc miny, jakby chcieli powiedzieć: „No tak, rzeczywiście, niewarta była zachodu”. — Wypij do końca — powiedział jeden z nich. — Czeka nas taka robota. Nie sądzisz, żeby Zoe gdzie wyszła? — E nie, powiedziałem, że może do niej wpadnę. ■ — A jaka jest ta jej przyjaciółka? — Gorąca kobita. — No to waimy tam. Dopili piwo i arogancko ruszyli do drzwi obrzucając po drodze spojrzeniem Rose. Chłopiec słyszał, jak śmiali się za drzwiami. Śmiali się z niego. Zrobił kilka kroków przez hall; znów nieuchronnie czeka ich lodowata atmosfera skrępowania. Nagle zapragnął wszystkiego zaniechać, wsiąść do samochodu, wrócić do domu, pozwolić jej żyć. Był to może nie tyle odruch litości, co znużenie. Tak piekielnie duio ma do zrobienia | do myślenia: tyle pytań, na które trzeba będzie odpowiedzieć. Trudno wprost uwierzyć, że gdy to wszystko się skończy, czeka go wolność, ale nawet tej wolności musi szukać w ofocym mieście. — Jeszcze mocniej leje — stwierdził. Rose stała w oczekiwaniu. Nie mogła słowa przemówić. Oddychała głośno, jakby przebiegła długą drogę, i robiła wrażenie starej kobiety. Miała szesnaście lat, a przecież wyglądała tak, jak mogłaby wyglądać po wielu latach małżeństwa, rodzenia dzieci i codziennych kłótni; dosięgnęli śmierci i jakby im przybyło wiele lat. — Napisałam, coś chciał — powiedziała Rose. Czekała, aż Chłopiec .weźmie kawałek papieru i sam również mapisze do sędziego śledczego, do czytelników „Daily Express”, do tego, co się nazywa światem. Drugi chłopiec wsunął się ostrożnie do hallu i rzekł: — Nie zapłaciłeś. — Przez ten czas, kiedy Pinkie szukał pieniędzy, Rose ogarnął prawie nieodparty bunt — może po prostu wyjść stąd, porzucić Chłopca, nie zgodzić się na odegranie swej roli. Nie może zmusić jej do samobójstwa. Życie nie jest aż takie złe. Ta myśl nawiedziła ją niczym objawienie, jakby ktoś szepnął, że ona jest kimś, oddzielną istotą, a nie tylko stanowi z nim wspólne ciało. Zawsze może uciec — jeżeli Pinkie nie zmieni swych postanowień. Nic nie jest przesądzone. Mogą pojechać samochodem, gdziekolwiek on zechce; Rose może wyjąć mu z ręki rewolwer, a nawet potem w ostatniej chwili — nie musi strzelać. Nic nie jest przesądzone. Wciąż jeszcze jest nadzieja. — Masz, weź napiwek — rzekł Chłopiec. — Zawsze daję kelnerom napiwek. — Nienawiść powróciła. — Jesteś dobrym katolikiem, Piker? — spytał. — Chodzisz w niedzielę na mszę, jak ci kazali? Piker z lekką zaczepką odparł: — A czemu by nie, Pinkie? — Boisz Się — rzekł Chłopiec — boisz się smażyć w piekle? — A kto by się tego nie bał? — Ja! — Ze wstrętem spojrzał w przeszłość: ochrypły dźwięk dzwonka, płacz bitego dziecka, i powtórzył: — Ja się nie boję. — Po czym, zwracając się do Rose, dodał: — Chodźmy. — Zbliżył się do dziewczyny, chcąc ją wypróbować, dotknął paznokciem policzka, ni to pieszczota, ni to groźba, i spytał: — Zawsze mnie będziesz kochać, prawda? 249 a.. v,W

||1

^0i '* * , _ JT m w

— Tak. Raz jeszcze dał jej możliwość ratunku: — Zawsze chcesz być przy mnie? •— a gdy skinęła potakująco, rozpoczął, pełen znużenia, długi szereg czynności, które pewnego dnia miały obdarzyć go wolnością. Na zewnątrz, w deszczu, starter znów nie chciał włączyć. Chłopiec stał z podniesionym kołnierzem palta i kręcił korbą. Rosę już miała powiedzieć mu, że nie ma po co tak stać i moknąć, gdyż zmieniła zamiar, tak czy owak będą żyli — ale zbrakło jej odwagi. Odsunęła nadzieję na bok, aż do ostatniej możliwie chwili. Kiedy ruszyli, powiedziała: — Wczoraj w nocy... zanim... tyś mnie nie znienawidził, co? Za to, cośmy robili. — Nie, wcalem cię nie znienawidził. — Choć to był grzech śmiertelny? Powiedział najczystszą prawdę. Nie czuł do niej nienawiści, nie czuł nienawiści nawet do samego aktu. Znalazł w tym pewnego rodzaju przyjemność, dumę i jalkiby jeszcze coś ponadto. Wóz skręcił na główną drogę, do Brighton. Chłopiec czuł, jak wali weń przemożne wzruszenie, jak coś usiłuje wedrzeć się do środka — ucisk olbrzymich skrzydeł na szybę wozu. Dona nobis pacem. Sprzeciwił się temu całą gorzką mocą pochodzącą ze szkolnej ławki, z cementowanego boiska, z poczekalni dworca St. Pancras, ze skrytej żądzy Dallowa i Judy, z lodowatej nieszczęsnej chwili na molu. Jeśliby szyba się stłukła, jeśliby bestia — czymkolwiek ona była — wdarła się do środka, Bóg raczy wiedzieć, do czego by to mogło doprowadzić. Miał poczucie ogromnego spustoszenia — spowiedź, skrucha i sakrament — straszliwego zamętu... I jechał na oślep, w deszcz. Nic nie mógł zobaczyć przez porysowane, zmatowiałe szyby. Jadący z dołu autobus omal nie wpadł na nich i zahamował w ostatniej chwili: Morris jechał po niewłaściwej stronie. Nagle, bez wyraźnej racji, Chłopiec rzucił: — Staniemy tutaj. Źle wybrukowana ulica prowadziła do skalnego urwiska, piętrzyły się tu wszelkich kształtów i rodzajów domy z werandami, pusty plac pełen był słonych traw i ociekających w tej chwili wodą ciernistych krzewów podobnych do uszar- ganego ptactwa, wszędzie panowała ciemność, tylko z trzech okien padało światło. Grało radio, w jakimś garażu mężczyzna majstrował coś przy motocyklu, który ryczał i krztusił się w ciemnościach. Chłopiec podjechał parę jardów głębiej, ¿li-: ORflWHiłi ^jiT* łjPj fj* > %.» ^*- 4 -A '* • (C^T^r«! * Im*'1 '*** *rfą#wtfjW» iffi, fiiNi 'J1 •* an\ «*$£*# v * *'«41 tesilgŁźi zgasił reflektor i wyłączył silnik. Poprzez dziurę w dachu dobiegało głośne bębnienie deszczu; można było usłyszeć, jak morze raz po raz tłucze o skałę. — Przypatrz się — powiedział. — To jest świat. — Nowe światło rozbłysło za szklanymi kolorowymi drzwiami — śmiejący się rycerz wśród róż Tudorów — i patrząc tak, jakby to on miał się pożegnać z motocyklem, domkami i deszczową ulicą, Chłopiec przypomniał sobie słowa ze mszy: „Na świe- cie był, a świat jest uczyniony przezeń, a świat Go nie poznał”. Była to już granica, poza którą nie może sięgać nadzieja. Teraz lub nigdy Rose musi powiedzieć: „Nie chcę tego. Nigdy nie miałam takiego zamiaru”. Pachniało to jakąś

romantyczną przygodą. Projektujesz — będę walczyć w Hiszpanii, a tu nagle, nim zdążysz się opamiętać; ktoś ci kupuje bilety, wtyka do ręki listy polecające, ktoś przychodzi, żeby cię odprowadzić, wszystko staje się rzeczywiste. Chłopiec wsunął rękę do kieszeni i wyciągnął rewolwer. — Zabrałem z pokoju Dallowa. — Chciała się wykręcić, powiedzieć, że nie umie się obchodzić z bronią, ale Chłopiec przemyślał chyba wszystko. — Odciągnąłem bezpiecznik — wyjaśnił. — Masz tylko nacisnąć, o tutaj. To nic trudnego. Wsadź koniec do ucha, wtedy ci się nie obsunie. — Szorstkość instrukcji świadczyła o jego młodości, był jak chłopak bawiący się niewypałem. — Jazda, bierz to — rozkazał. Zadziwiające, jak daleko może sięgać nadzieja. Nie muszę jeszcze nic mówić — pomyślała. — Mogę wziąć rewolwer, a potem wyrzucić go z wozu, uciec, zrobić coś, by wszystko powstrzymać. Ale jednocześnie czuła stały nacisk woli Chłopca. On się nie wahał. Wzięła przecież rewolwer; byłaby to zdrada. Co Pinkie zrobi — myślała — jeżeli ja... nie strzelę? Czy zastrzeli się sam, bez niej? Zostałby potępiony, a ją ominęłaby możliwość potępienia razem z nim, pokazania Im, że nie mogą wybierać i dobierać. Jeżeliby żyła długie lata... niepodobna przewidzieć, jak życie może zmienić człowieka, czyniąc go łagodnym, dobrym, pełnym skruchy. Wiara w jej umyśle miała żywą jasność świętych obrazków, żłobka na Boże Narodzenie; >tu — poza krową i owcą — 'kończyła się cnota, a zaczynał występek — Herod opuszczał najeżoną wieżami twierdzę w poszukiwaniu miejsca narodzin Dzieciątka. Rose chciała być z Herodem — jeżeli tam będzie Pinkie; można przejść raptem na stronę zła, w chwili rozpaczy lub też namiętności, ale w ciągu długiego życia Anioł m mm, ■ I Pllis ¡U *i Stróż niestrudzenie skierowuje człowieka w stronę żłobka, w stronę „szczęśliwej śmierci”. — Nie ma po co dłużej odkładać. Chcesz, żebym ja pierwszy? — Nie! — odrzekła. — Nie! — No, to dobrze. Idź się przejść... albo lepiej ja się przejdę, a ty tu zostań. Wrócę, jak już będzie po wszystkim, i zrobię to samo. — Znów sprawiał wrażenie chłopaka, bawiącego się w taką grę, przy której z najzimniejszą krwią i ze szczegółami można mówić o nożu do skalpowania czy o ranie zadanej bagnetem, a potem wrócić do domu na podwieczorek. — Za ciemno będzie, żebym mógł wiele zobaczyć — dodał. Otworzył drzwiczki samochodu. Rosę siedziała bez ruchu, z rewolwerem na kolanach. Za nimi, po głównej szosie, przejechał z wolna samochód zmierzający do Peacehaven. — Wiesz, co masz robić? — spytał niezręcznie. Zdawał się myśleć, że Rose oczekuje jakiegoś serdecznego gestu. Wysunął wargi i pocałował ją w policzek; bał się całować w usta — nazbyt łatwo myśli przenoszą się z warg na wargi. — Nie będzie bolało — powiedział i ruszył boczną drogą do głównej szosy. Nadzieja napięta była teraz do ostateczności. Radio umilkło; motocykl w garażu wybuchł dwukrotnie, pod czyimiś nogami zachrzęścił żwir i z głównej drogi dobiegł odgłos nadjeżdżającego samochodu. Jeżeli przemawiał teraz do niej Anioł Stróż, to przemawiał jak diabeł — kusił do cnoty, jakby cnota była grzechem. Wyrzucenie rewolweru równało się zdradzie, byłoby aktem tchórzostwa, oznaczałoby, że woli nigdy go już nie zobaczyć. Maksymy moralne głoszone pedantycznym księżowskim tonem podczas kazań, nauk czy spowiedzi — „Możesz prosić za nim przed tronem Boga” — brzmiały dla niej nieprzekonująco. Zły postępek był postępkiem prawym, śmiałym i świadczył o wierności — zdawało się Rose, że to tylko brak odwagi

przemawia tak cnotliwie. Podniosła rewolwer do ucha, ale opuściła go, czując, że 'robi się jej słabo — marna to miłość, co boi się śmierci. Nie bała się popełnić grzechu śmiertelnego, przerażało ją nie potępienie, lecz śmierć. Pinkie powiedział, że to nie będzie bolało. Czuła, jak wola Chłopca kieruje jej ręką — może mu zaufać. Raz jeszcze podniosła rewolwer. Jakiś głos ostro zawołał: „Pinkie!” Rose usłyszała chlupot kroków w kałużach, ktoś biegł... nie potrafiła określić, gdzie. Coś się stało, coś ważnego. Nie może odbierać sobie życia, bo a nuż oznacza to dobre nowiny. Miała takie wrażenie, jakby gdzieś w ciemnościach, wola, która prowadziła jej rękę, osłabła i z całej siły odezwał się w niej podły instynkt życia. Dziwnie nierealne wydawało się to, że naprawdę jest tutaj i naciska spust rewolweru. — Pinkie! — zawołał znów głos i chlupocące kroki zbliżyły się. Nagłym szarpnięciem otworzyła drzwiczki i cisnęła rewolwer jak najdalej w stronę ociekających wodą zarośli. W świetle, które sączyło się przez brudną szybę, zobaczyła Dallowa, kobietę i policjanta; sprawiał on wrażenie zmieszanego, jakby nie bardzo wiedział o co chodzi. Ktoś cicho obszedł za jej plecami samochód i spyltał: — Gdzie rewolwer? Czemu nie strzelasz? Oddaj mi go. — Wyrzuciłam — powiedziała. Tamci zbliżali się ostrożnie. Niczym delegacja. Pinkie krzyknął nagle załamującym się, dziecinnym głosem: — Ach, ty przeklęty, toś ty mnie wydał! — Pinkie — odezwał się Dallow — i tak na nic się to nie zda. Capnęli Drewitta. — Policjant najwyraźniej czuł się nieswojo, jaik kftoś obcy w zgranym gronie. — Gdzież ten rewolwer? — spytał znów Pinkie. Potem z nienawiścią i przerażeniem wrzasnął: Na miłość Boga, czy mam tu zrobić jatki? — Wyrzuciłam — powtórzyła Rose. Niewyraźnie ,widziała jego twarz pochyloną nad tablicą przyrządów, podobną do twarzy oszukanego, udręczonego, zmieszanego dziecka; ułudna dorosłość opadła. Chłopiec znów znalazł się na nieszczęsnym placu zabaw. — Ty smarkata... — nie dokończył. Delegacja zbliżała się. Szukając czegoś w kieszeni, odsunął się od Rose. — Zbliż no się, Dallow — powiedział — ty przeklęty szpiclu — i podniósł rękę. Rose nie umiałaby powtórzyć, co się stało potem, nagle zabrzęczało szkło... Pinkie krzyknął i z twarzy jego buchnął dym. Krzyczał i krzyczał z rękoma wzniesionymi do oczu, potem odwrócił się i zaczął biec. U jego stóp zobaczyła pałkę policjanta i potłuczone szkło. Wydawał się dwa razy mniejszy, zgięty we dwoje w przerażającej męce, jakby dosłownie pożerały go płomienie. Kurczył się, kurczył — aż stał się uczniakiem, który zmyka w bólu i przerażeniu, przełazi przez płot i ucieka co sił w nogach. — Łapcie go! — zawołał Dallow. Na nic się to nie zdało. Chłopiec już był na brzegu. Nie usłyszeli nawet chlupnięcia. Rzekłbyś, w mgnieniu oka jakaś ręka usunęła go z wszelkiego bytu — przeszłego czy teraźniejszego — zepchnęła w próżnię, w nicość. 10 — Widać z tego — stwierdziła Ida Arnold — że tylko trzeba upierać się mocno przy swoim. — Opróżniła szklankę mocnego porteru i postawiła ją na przewróconej beczce u Henekeya. — A Drewitt? — spytał Clarence. — Jakiś ty nudny, ty nieboszczyku. Właśnie to wymyśliłam. Nie mogłam uganiać się za nim po Francji, a policja, sam wiesz, jaka jest policja, zawsze chce dowodów. — Mieli Cubitta. — Cubitt nie chciał mówić, jak był trzeźwy. A nigdy nie można go było przyłapać dość wstawionego, żeby chciał sypać. No cóż, to, co ci opowiadam, to jest obmowa. Nie, byłaby

obmową... gdyby on żył jeszcze. I — Dziwię ci się, że tak spokojnie o tym mówisz. — Kto inny by umarł, gdyby nie my. — Sama chciała. Ale Ida Arnold miała na wszystko gotową odpowiedź: — Ona nic nie rozumiała. To dzieciak. Myślała, że on ją kocha. — A co teraz myśli? — Skąd ja mogę wiedzieć? Zrobiłam, co mogłam. Odprowadziłam ją do domu. W takiej chwili dziewczyna potrzebuje matki i ojca. Co tu gadać, należy mi się podziękowanie od niej za to, że żyje. — No, a jakeś namówiła policjanta, żeby z wami pojechał? — Powiedzieliśmy, że tamci ukradli samochód. Biedaczysko, nie wiedział, o co w ogóle chodzi, ale ruszał się zdrowo, jak Pinkie wyciągnął witriol. — A Phil Corkery? — Mówi o Hastings na przyszły rok — odparła — ale coś mi się widzi, że po tym to mi żadnej pocztówki nie przyśle. — Jesteś straszna kobieta, Ida — orzekł Clarence. Westchnął głęboko i utkwił wzrok w szklance. — Napijesz się jeszcze? — Nie, Clarence, dziękuję. Muszę wracać do domu. — Jesteś straszna kobieta — powtórzył Clarence; był lekko wstawiony — ale nie wątpię, że zrobiłaś to w dobrej wierze. — Bądź co bądź nie mam go na sumieniu. — Ta'k jak mówisz, albo on, albo ona. — Nie było wyboru — stwierdziła Ida Arnold, wstając. Wyglądała jak posąg zwycięstwa. Kiwnęła głową stojącemu przy barze Harry’emu. — Wyjeżdżałaś, Ida? — Na jaki tydzień. — Myślałem, że na krócej — rzekł Harry. — No tak, ogólne dobranoc. — Dobranoc, dobranoc. Pojechała koleją podziemną do Rusell Square, a stamtąd ruszyła pieszo niosąc neseser; weszła do domu, zajrzała, czy w hallu nie ma listów. Był tylko jeden, od Toma. Wiedziała, o czym pisze, i jej obszerne gorące serce zmiękło, gdy pomyślała: A jednak, co tu gadać, Tom i ja wiemy, co to miłość. Otworzyła drzwi na schody do sutereny i zawołała: — Crowe, wujku Crowe! — To ty, Ida? — Chodź tu, pogadamy i zobaczymy, co mówi deseczka. Rolety były spuszczone tak, jak je zostawiła, nikt nie ruszał porcelany na kominku, ale na półce z książkami brakowało Deeipinga, a „Dobrzy towarzysze” leżeli przewróceni na bok. Najwyraźniej posługaczka pożyczyła sobie książkę. Ida wyjęła pudełko biszkoptów w czekoladzie dla wujka Crowe; pudełko nie było zamknięte jak potrzeba i biszkopty były zbyt miękkie i odrobinę stęchłe. Ida troskliwie podniosła deszczułkę, wytarła stół i położyła ją pośrodku. SAMOLLO- KO. Teraz wiem, co to znaczy — pomyślała. Deseczka wszystko przewidziała — to jej własna nazwa na krzyk, mękę, na skok samobójczy. Rozmyślała łagodnie, opierając na deseczce palce. Jak tak dobrze pomyśleć, deseczka ocaliła Rose — mnóstwo popularnych powiedzonek zaczęło naraz przelatywać Idzie przez głowę: jak wtedy, gdy przestawia się zwrotnicę i sygnał opada, i czerwone światło zmienia się na zielone, a wielka lokomotywa wjeżdża na zwykły tor. Dziwny jest ten świat, wiele jest fz&czy na niebie i na ziemi. 245

Stary Crowe wynurzył się z dołu. — O co chodzi? — Chcę się spytać o radę — odparła Ida. — Chcę się poradzić, czy nie powinam może wrócić do Toma. U Rose mogła widzieć tylko starą głowę pochyloną ku kratkom. Ksiądz z trudem oddychał. Słuchał cierpliwie — świszcząc — podczas gdy ona boleśnie obnażała całą swą mękę. Dobiegało do niej skrzypienie krzeseł zniecierpliwionych kobiet czekających na spowiedź. — Tego żałuję. Nie tego, że poszłam za nim. — Mówiła zaczepnie i bez łez w duszny konfesjonał; stary ksiądz, był zakatarzony i pachniał eukaliptusem. — Mów dalej, moje dziecko — powiedział łagodnie i przez nos. — Żałuję, że się nie zabiłam. Powinnam była się zafoić. — Staruszek zaczął coś mówić, ale mu przerwała. — Nie ¿proszę o rozgrzeszenie. Nie chcę rozgrzeszenia. Ja chcę być tak jak on... potępiona. — Staruszek ze świstem wciągnął powietrze; ogarnęła ją pewność, że ksiądz nie rozumie. — Żałuję, że się nie zabiłam — powtarzała monotonnie. Przyciskała ręce do piersi w namiętnej rozpaczy, nie przyszła się spowiadać, przyszła pomyśleć, nie mogła przecie myśleć w domu, gdy piec był nie rozpalony, ojciec siedział jak kołek, a matka — jak można było domyślić się z jej pośrednich pytań — zastanawiała się, ile też pieniędzy Pinkie... Teraz starczyłoby Rose odwagi na popełnienie samobójstwa, gdyby nie lęk, że gdzieś w nieznanej krainie śmierci mogliby się rozminąć — miłosierdzie mogłoby objąć jedno, a drugie nie. Łamiącym się głosem powiedziała: — Tamta baba. Ona powinna być potępiona. Mówiła, że chciał się mnie pozbyć. Nie wie, co to miłość. — Może miała rację — szepnął stary ksiądz. — A ksiądz też nie wie — rzuciła z wściekłością, przyciskając do ¡kratek dziecinną twarz. Nagle stary człowiek zaczął mówić — od czasu do czasu w płucach mu coś świszczało i przez kratki chuchał na nią eukaliptusem. — Był raz pewien człowiek, Francuz — zaczął — nie słyszałaś o nim, dziecko, który myślał to samo co ty. Był to człowiek dobry, świątobliwy, a żył przez całe życie w grzechu, ponieważ nie umiał pogodzić się z myślą, że jakakolwiek dusza mogłaby za karę zostać potępiona. — Słuchała ze zdziwieniem. — Człowiek ten postanowił, że jeżeli jakaś dusza ma być potępiona, to on również chce być potępiony. Nigdy nie przystępował do sakramentów, nigdy nie wziął ze swoją żoną kościelnego ślubu. Ja nie wiem, moje dziecko, ale niektórzy myślą, że on... że on... był święty. Przypuszczam, iż umarł w tym, co my nazywamy grzechem śmiertelnym... ale nie jestem pewien; wtenczas była wojna, może... — westchnął ze świstem i pochylił swą starą głowę. — Nie możesz, moje dziecko, pojąć... ani ja nie mogę... ani w ogóle nikt... jak przerażająco... dziwne jest miłosierdzie Boga. Na zewnątrz krzesła skrzypiały i skrzypiały — ludzie niecierpliwili się, chcieli skończyć na cały tydzień ze swoją własną skruchą, rozgrzeszeniem, pokutą. — Nie masz większej miłości ponad tę, gdy człowiek duszę swoją daje za brata swego — powiedział ksiądz. Zatrząsł się i kichnął. — Musimy ufać i modlić się — dodał. — Ufać i modlić się. Kościół nie ¿ąda od nas wiary, że czyjakolwiek dusza jest odcięta od miłosierdzia. — On jest ,potępiony — odparła ze smutnym przeświadczeniem Rose. — Zdawał sobie sprawę. On był także katolik. s— Corruptio optimi est pessima — rzekł łagodnie spowiednik. — Słucham, ojcze?

— Miałem na myśli, że... katolik jest bardziej skłonny do zła niż ktokolwiek inny. Może dlatego, że... wierzymy w diabła... jesteśmy z nim w bliższych stosunkach niż inni. Ale musimy ufać — dodał machinalnie — ufać i modlić się. — Ja chcę ufać — szepnęła — ale nie wiem, jak to zrobić. — Jeżeli kochał cię, to — rzekł stary człowiek — dowodzi, że na pewno coś dobrego... — Nawet taką miłością? — Tak. — Rozmyślała nad tym w małym ciemnym pudle konfesjonału. — I wróć tu prędko... — dodał ksiądz. — Nie mogę ci dać rozgrzeszenia... teraz... ale wróć tu... jutro. _Tak, ojcze — odparła -bezsilnie... — a jeżeli będzie... dziecko? _Z twoją prostotą i jego siłą... Uczyń z niego świętego... by modlił się za ojca. Nagle uczucie bezmiernej wdzięczności przedarło się poprzez ból — rzekłbyś, pozwolono jej zobaczyć znów przed sobą długą drogę życia. _Módl się za mnie, moje dziecko — poprosił ksiądz. — Tak, och tak — odparła. Gdy wyszła z konfesjonału, spojrzała, jakie jest na nim nazwisko — nie pamiętała, czy słyszała je kiedykolwiek. Księża się zmieniają. Znalazła się na ulicy — ból jeszcze w niej tkwił; nie da się go usunąć przy pomocy słów; ale najgorsze przerażenie, myślała, minęło: przerażenie, że znalazła się w zamkniętym kręgu, że wróci do domu, wróci do Snowa (przyjmą ją z powrotem — tak), jakby Chłopiec w ogóle nie istniał. A przecież istniał i będzie istniał. Nagle poczuła pewność, że nosi w sobie nowe życie, i pomyślała dumnie: Niechże spróbują przejść nad tym do porządku dziennego, niechże spróbują. Zawróciła na nabrzeże, naprzeciw Pałacowego Mola, i zamiast iść w kierunku swego domu zdecydowanie ruszyła do Billa. Było tam bowiem coś, co można było ocalić z tego domu i z tego pokoju, coś nad czym również nie będą mogli przejść do porządku — jego głos skierowany do niej, a jeśli będzie dziecko, mówiący do dziecka. „Jeśli kochał cię — powiedział ksiądz — to dowodzi...” W mdłym czerwcowym słońcu szła spiesznie ku najstraszliwszej zgrozie.