Biologia operon 2015

Miejsce na identyfikację szkoły

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM BIOLOGIA POZIOM ROZSZERZONY

MARZEC 2015

Czas pracy: 180 minut Instrukcja dla zdającego 1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 17 stron (zadania 1.–23.). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin. 2. Rozwiązania zadań i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym. 3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl. 5. Zapisy w brudnopisie nie będą oceniane. 6. Obok numeru każdego zadania podana jest maksymalna liczba punktów możliwych do uzyskania. 7. Podczas egzaminu możesz korzystać z linijki.

Życzymy powodzenia!

Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 62 punkty.

Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy

PESEL ZDAJĄCEGO

KOD ZDAJĄCEGO

Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON. Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

Zadanie 1. (3 pkt) Azot jest składnikiem budulcowym białek i kwasów nukleinowych. Jego krążenie między organizmami żywymi a środowiskiem nieożywionym umożliwiają różne grupy bakterii. a) Uzupełnij schemat przedstawiający cykl biogeochemiczny azotu nazwami procesu i grup bakterii oraz nazwami lub wzorem chemicznym jonów. N2 w atmosferze

bakterie (4)

bakterie (1)

..........................................................

..........................................................

cja ila m sy by i a gle e z i an tu ier azo b po soli

NO3– w glebie

rozkład materii organicznej

proces (3) ..........................................................

jony ........................................... (2) w glebie

b) Wybierz zdanie, które prawidłowo opisuje azot jako pierwiastek wchodzący w skład organizmów żywych. A. Azot jest jednym z mikroelementów. B. Azot jest jednym z makroelementów. C. Azot jest pierwiastkiem biogennym. D. Zdania A i C są poprawne. E. Zdania B i C są poprawne.

Zadanie 2. (2 pkt) W komórkach eukariotycznych występują liczne struktury komórkowe oddzielone od cytozolu błoną biologiczną. Struktury takie nazywamy organellami. a) Spośród wymienionych organelli wybierz i podkreśl te, które są otoczone pojedynczą błoną biologiczną. wakuola, jądro komórkowe, lizosom, aparat Golgiego

2

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

b) Wyjaśnij, dlaczego zgodnie z teorią endosymbiozy chloroplasty są otoczone dwiema błonami biologicznymi. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

Zadanie 3. (3 pkt) Poniższy schemat przedstawia proces fermentacji mleczanowej, przeprowadzany w warunkach beztlenowych. Składają się na niego glikoliza oraz beztlenowa przemiana pirogronianu w mleczan. glukoza ATP ATP fruktozo-1,6-bisfosforan

fosfodihydroksyaceton

aldehyd 3-fosfoglicerynowy

glikoliza

NAD

+

NADH ATP

2x

fosfoenolopirogronian ATP pirogronian NADH NAD+

beztlenowa przemiana pirogronianu w mleczan

mleczan

a) Wyjaśnij, dlaczego w warunkach beztlenowych komórki przeprowadzają nieprzynoszącą żadnych zysków energetycznych reakcję przekształcania pirogronianu w mleczan, a nie ograniczają się do samego procesu glikolizy. W odpowiedzi podaj jeden argument. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. b) Określ, jaki będzie zysk energetyczny fermentacji alkoholowej w przeliczeniu na 5 cząsteczek glukozy. ..............................................................................................................................................................

3

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

c) Napisz, w której tkance człowieka komórki przeprowadzają fermentację mleczanową oraz jaka jest rola fermentacji w tej tkance. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

Zadanie 4. (3 pkt) W tabeli przedstawiono wyniki badań natężenia oddychania różnych organów roślinnych w temperaturze pokojowej. Organy roślinne

Natężenie oddychania (j.u.; jednostki umowne) Części wzrostowe

pąki drzew

70

rosnące korzenie

80

kiełkujące nasiona

120 Organy dojrzałe

wykształcone liście

24 Organy spoczynkowe

suche nasiona

1,5 x 10–3

Na podstawie: Podstawy fizjologii roślin, red. J. Kopcewicz, S. Lewak, Warszawa 1998, s. 368.

a) Narysuj diagram słupkowy przedstawiający natężenie oddychania części wzrostowych oraz dojrzałych organów roślinnych.

b) Wyjaśnij, dlaczego w kiełkujących nasionach natężenie oddychania jest największe. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

4

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

Zadanie 5. (2 pkt) Mianem grupy monofiletycznej określa się grupę systematyczną obejmującą wspólnego przodka i wszystkie gatunki potomne. a) Na podstawie analizy poniższego drzewa rodowego wybierz zbiór organizmów, który stanowi grupę monofiletyczną.

H

I D

E

G

F

B

C A

A. B, C, F B. B, D, E, H C. D, H, I D. A, C, F, G b) Podaj dwa źródła informacji, które można wykorzystać do odtworzenia pokrewieństwa organizmów i przebiegu ich ewolucji. 1. ....................................................................................................................................................................... .............................................................................................................................................................. 2. ................................................................................................................................................................ ..............................................................................................................................................................

Zadanie 6. (3 pkt) Na rysunku przedstawiono proces koniugacji u bakterii. dawca (donor)

biorca (akceptor)

plazmid F pila płciowa

chromosom

dawca (donor)

mostek

powstanie mostka

replikacja i przenoszenie plazmidu

dawca (donor)

oddzielenie się komórek

a) Określ, jakie znaczenie dla bakterii ma proces koniugacji. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

5

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

b) Wyjaśnij, dlaczego koniugacja, mimo że w jej trakcie dochodzi do wymiany materiału genetycznego między dwoma różnymi komórkami, nie jest sposobem rozmnażania się bakterii. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. c) Podaj jeden sposób rozmnażania bakterii. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

Zadanie 7. (3 pkt) Choroby człowieka mogą być wywołane przez różne czynniki i organizmy – między innymi przez wirusy, bakterie i protisty. a) Przyporządkuj umieszczonym w tabeli chorobom czynnik lub organizm, który je wywołuje, oraz możliwą drogę zakażenia. Wpisz do tabeli numery właściwych informacji. Czynniki lub organizmy wywołujące chorobę: 1. wirusy, 2. bakterie, 3. protisty Droga zakażenia: I – ugryzienie przez zakażonego kleszcza II – owady, zwłaszcza muchy III – kontakt z zakażonymi kotowatymi IV – droga kropelkowa Choroba

Toksoplazmoza

Borelioza

Świnka

Dur brzuszny

Czynnik lub organizm wywołujący chorobę Droga zakażenia

b) Wyjaśnij, dlaczego w leczeniu malarii i wścieklizny nie stosuje się antybiotyków. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

6

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

Zadanie 8. (3 pkt) Grzyby są specyficzną grupą organizmów – pod pewnymi względami są podobne do zwierząt a pod innymi – do roślin. Jednak wyróżnienie ich w odrębnym królestwie nie jest bezpodstawne, ponieważ mają również wiele cech niespotykanych poza organizmami grzybowymi. Należy do nich między innymi ich sposób rozmnażania, którego przebieg u podstawczaków pokazano na poniższym schemacie. R!

jądro zygotyczne

podstawka z zarodnikami

og ri ka

zarodniki podstawkowe

am ia

blaszki z warstwą hymenium

plazm

ogam

ia

dojrzały owocnik grzybnia

a) Określ ploidalność dojrzałego owocnika oraz zarodników tworzących się w podstawce. ploidalność dojrzałego owocnika: .............................................. ploidalność zarodników tworzących się w podstawce: .............................................. b) Zaznacz substancję magazynowaną przez grzyby oraz grupę organizmów, które – podobnie jak grzyby – ją magazynują. Substancja A. skrobia B. glikogen C. sacharoza Grupa organizmów 1. rośliny 2. zwierzęta 3. substancja jest magazynowana tylko przez grzyby c) Podaj jeden przykład symbiozy grzybów z grupą organizmów autotroficznych. W odpowiedzi uwzględnij nazwę grupy organizmów, z którymi grzyby tworzą tę symbiozę. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

7

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

Zadanie 9. (3 pkt) Poniżej zostały przedstawione miejsce występowania (A), pokrój (B) oraz przekrój przez korzeń (C) pewnego storczyka. A

B

C

a) Podaj nazwę biomu, w którym rośnie wyjątkowo dużo gatunków storczyków. .............................................................................................................................................................. b) Podaj nazwę grupy ekologicznej roślin, do której należy storczyk przedstawiony na ilustracjach. .............................................................................................................................................................. c) Wykaż związek budowy anatomicznej korzenia z przystosowaniem storczyka do miejsca, w którym rośnie. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

Zadanie 10. (3 pkt) Przeprowadzono doświadczenie w celu zbadania wpływu siły grawitacji na wzrost roślin. Wyhodowano proste siewki fasoli o długości około 5 cm, a następnie umieszczono je poziomo w nieprzepuszczającym światła naczyniu, na którego dnie umieszczono grubą warstwę zwilżonych trocin. Naczynie zostało przykryte tak, by do siewek nie docierało od góry światło. Po tygodniu otwarto naczynie i sprawdzono sposób ułożenia organów roślinnych – młode korzenie były skierowane w dół, natomiast pędy były skierowane do góry. a) Wyjaśnij, dlaczego naczynie z siewkami należało dokładnie odizolować od światła. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

8

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

b) Oceń, którą z hipotez potwierdziły wyniki doświadczenia. Znakiem X zaznacz TAK, jeśli doświadczenie potwierdziło hipotezę, lub NIE, jeśli doświadczenie jej nie potwierdziło. Hipoteza

TAK

1.

Korzeń wykazuje geotropizm dodatni.

2.

Korzeń wykazuje geotropizm ujemny.

3.

Siła grawitacji ma wpływ na kierunek wzrostu organów roślinnych.

NIE

c) Uzasadnij, że badana w doświadczeniu reakcja pędów i korzeni siewek fasoli należy do tropizmów, a nie – do nastii. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

Zadanie 11. (5 pkt) Zdolność do lotu wykształciła się niezależnie u kilku grup systematycznych. Jedną z nich są ptaki. W ich budowie morfologicznej i anatomicznej są widoczne liczne przystosowania do latania, między innymi w szkielecie, którego schemat przedstawiono poniżej.

B

A

a) Podaj nazwę elementów szkieletu oznaczonych literami A i B oraz napisz, czy stanowią one przystosowanie do lotu. A. ......................................................................................................................................................... .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. B. .......................................................................................................................................................... .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. b) Podaj nazwę procesu ewolucyjnego, który doprowadził do powstania u owadów i ptaków skrzydeł morfologicznie i funkcjonalnie podobnych. ..............................................................................................................................................................

9

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

c) Określ, jakimi narządami (analogicznymi czy homologicznymi) są w stosunku do siebie skrzydła owada i skrzydła ptaka. Odpowiedź uzasadnij. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

Zadanie 12. (5 pkt) W tabeli przedstawiono częstość występowania poszczególnych grup krwi w Polsce. Grupa krwi

Częstość występowania w Polsce (%)

−

0 Rh

0 Rh+

6 31

−

6

+

32

−

2

A Rh

A Rh B Rh

B Rh+

15

AB Rh

−

1

AB Rh

+

7

Na podstawie: http://www.rckk.rzeszow.pl/pl/rckk/o_nas/rozklad_procentowy_grup_krwi_w_polsce_.html

a) Określ, jaki procent osób w Polsce może stanowić dawców dla osób z grupą krwi A Rh– oraz dla osób z grupą krwi AB Rh+. dawcy dla osób z grupą A Rh–: ……………………… dawcy dla osób z grupą AB Rh+: ……………………… b) Określ, jaki procent osób w Polsce może stanowić biorców krwi od osób z grupą krwi A Rh– oraz od osób z grupą krwi AB Rh+. biorcy krwi od osób z grupą A Rh–: ……………………… biorcy krwi od osób z grupą AB Rh+: ……………………… c) Wyjaśnij, dlaczego dla osób z grupą krwi 0 Rh– dawcami mogą być tylko osoby z taką samą grupą krwi. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

10

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

Zadanie 13. (2 pkt) Na wykresie przedstawiono zmiany stężenia przeciwciał w czasie po pierwszej i drugiej ekspozycji na antygen A.

stężenie przeciwciał (dowolne jednostki)

104

przeciwciała anty-A

10

3

102

przeciwciała anty-B

10

1

100

0

7

14

ekspozycja na antygen A

21

28

35

42

49

56

ponowna ekspozycja na antygen A czas (dni) Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell i in., Poznań 2012, s. 941.

a) Określ i wyjaśnij różnicę w stężeniu przeciwciał anty-A po pierwszym i po drugim kontakcie z antygenem A. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. b) Nazwij typ odpowiedzi układu odpornościowego przedstawiony na wykresie. ..............................................................................................................................................................

Zadanie 14. (3 pkt) Na rycinie przedstawiono lokalizację receptorów specyficznych dla hormonów steroidowych i peptydowych oraz mechanizm ich wpływu na komórki docelowe. hormon steroidowy

hormon peptydowy

receptor błonowy

wtórny przekaźnik (cAMP) aktywacja

receptor cytoplazmatyczny

DNA transkrypcja

stymulacja syntezy białek

jądro komórkowe

enzym aktywny

kinaza fosforylacja enzym nieaktywny

11

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

a) Wskaż cechę hormonów steroidowych, która pozwala im na przenikanie przez błonę komórkową. .............................................................................................................................................................. b) Wymień dwa gruczoły układu hormonalnego człowieka produkujące hormony steroidowe. 1. ........................................................................................................................................................... 2. .......................................................................................................................................................... c) Przyporządkuj hormonom peptydowym sposób ich działania. 1. oksytocyna ........... 2. glukagon ........... 3. melatonina ........... 4. wazopresyna ........... A. Wyzwala skurcze macicy w czasie porodu. B. Reguluje rytm okołodobowy. C. Powoduje podwyższenie ciśnienia krwi. D. Podwyższa stężenie glukozy we krwi. E. Powoduje obniżenie ciśnienia krwi.

Zadanie 15. (2 pkt) Poniżej wymieniono procesy zachodzące podczas podziałów komórkowych – mitozy i mejozy. 1. W  łókna białkowe wrzeciona kariokinetycznego przesuwają chromosomy do centralnej części komórki i ustawiają je w płaszczyźnie równikowej wrzeciona. 2. Wyodrębnienie się chromosomów zbudowanych z dwóch chromatyd siostrzanych. 3. Odciąganie chromatyd siostrzanych w kierunku biegunów komórki. 4. Cytokineza. 5. Wymiana odcinków między homologicznymi chromatydami siostrzanymi. 6. Otoczenie chromosomów otoczką jądrową. a) Podaj właściwą kolejność procesów zachodzących podczas mitozy. Pomiń numer procesu, który zachodzi tylko podczas mejozy. .............................................................................................................................................................. b) Określ, jaki procent identycznego DNA (pomijając przypadkowe mutacje) mają komórki potomne powstałe w wyniku mitozy. ..............................................................................................................................................................

Zadanie 16. (4 pkt) Łysienie jest cechą autosomalną wywoływaną przez dominujący gen B. Zależy jednak od płci – efekt posiadania dominującego allelu B ujawnia się tylko u mężczyzn. Daltonizm jest natomiast chorobą sprzężoną z płcią, wywoływaną przez recesywny allel d. W pewnej rodzinie niełysy mężczyzna daltonista poślubił kobietę, której matka genotypowo była homozygotą dominującą pod względem genu łysienia i była daltonistką, natomiast ojciec nie był ani łysy, ani nie był daltonistą.

12

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

a) Zapisz krzyżówkę dla opisanego mężczyzny i jego żony oraz zaznacz w szachownicy Punnetta wyłącznie genotypy synów łysych i jednocześnie daltonistów.

b) Wyjaśnij, dlaczego mężczyźni nie mogą być nosicielami daltonizmu. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. c) Losowe łączenie się gamet w trakcie rozmnażania płciowego stanowi źródło zmienności genetycznej organizmów. Wymień dwa inne źródła tej zmienności. 1. ........................................................................................................................................................... 2. ..........................................................................................................................................................

Zadanie 17. (2 pkt) Organizmy bakteryjne są szeroko wykorzystywane w biotechnologii, między innymi w procesach związanych z modyfikowaniem genetycznym organizmów. Służą w nich nie tylko jako wektory genetyczne, lecz także są źródłem restryktaz. Enzymy te tną cząsteczki DNA w określonych miejscach, wyznaczanych przez specyficzną sekwencję nukleotydów. Jedną z takich restryktaz jest EcoRI, pochodząca od Escherichia coli – bakterii powszechnie występującej w glebie i wodzie oraz w jelicie grubym człowieka. Enzym EcoRI rozpoznaje sekwencję 5’– GAATTC–3’ i tnie ją pomiędzy guaniną a adeniną. a) Na poniższej dwuniciowej cząsteczce DNA zaznacz wszystkie miejsca cięcia przez restryktazę EcoRI. 5’–GAGAATTCCTTGATCAATGGAATTCATTACCGAATTCCTATG–3’ 3’–CTCTTAAGGAACTAGTTACCTTAAGTAATGGCTTAAGGATAC–5’ b) Wyjaśnij, dlaczego enzym EcoRI nie mógłby rozpoznać specyficznej dla siebie sekwencji w cząsteczce RNA. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

13

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

Zadanie 18. (3 pkt) Tuż pod powierzchnią oceanu koralowce tworzące rafy są poddawane działaniu substancji chemicznych wydzielanych przez glony, które próbują przejąć dobrze oświetlone miejsca zajmowane przez koralowce. Substancje te często działają niszcząco na metabolizm koralowców. Naukowcy zauważyli jednak, że gdy do tworzącego rafy koralowca Acropora nasuta zbliżyli toksyczny glon Chlorodesmis fastigiata, bardzo szybko ze swych kryjówek wypłynęły niewielkie ryby – babki, które zaczęły skubać i zjadać glon. Aby wytłumaczyć reakcję ryby, naukowcy pobrali różne próbki wody i w laboratorium podawali je babkom. Odkryli, że przyciągała je jedynie woda z okolic koralowców zniszczonych przez glony, a nie substancje wydzielane przez glony. Babki nie działały jednak w pełni altruistycznie, ponieważ zjadają one nie tylko glony, ale również śluz koralowców. „Ryby otrzymują od koralowców schronienie i pokarm – zauważa naukowiec. – Koralowiec uzyskuje ochroniarza, oferując niewielką ilość pożywienia”. Na podstawie: Ch. Wilcox, Sprytny koralowiec, „Świat Nauki” 2013, 2(258), s. 16.

a) Wybierz spośród podanych propozycji dwa poprawnie sformułowane problemy badawcze i dwie poprawnie sformułowane hipotezy do opisanego w tekście doświadczenia. Wpisz odpowiednie numery w wyznaczone miejsca. 1. Czy babki zjadające glony są przyciągane przez substancje wydzielane przez koralowce? 2. Glony wydzielają do wody substancje, które przyciągają zjadające je babki. 3. Babki są przyciągane przez związki chemiczne wydzielane przez niszczone koralowce. 4. Badania nad substancjami chemicznymi, które przyciągają babki do glonów, stanowiących jedno ze źródeł ich pożywienia. 5. Źródło substancji przyciągających babki do niszczących koralowce glonów. Poprawnie sformułowane problemy badawcze: ........................ Poprawnie sformułowane hipotezy: ........................ b) Wskaż interakcję między organizmami zachodzącą między babkami a koralowcami. A. drapieżnictwo B. pasożytnictwo C. mutualizm fakultatywny D. symbioza c) Podaj, do jakiego typu w obrębie królestwa zwierząt należą koralowce. ..............................................................................................................................................................

Zadanie 19. (2 pkt) Poniżej przedstawiono dwa przykładowe łańcuchy pokarmowe. A. martwa materia organiczna –> dżdżownica –> drozd śpiewak –> krogulec B. oset –> mszyca –> złotook –> sikora –> krogulec

14

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

a) Uzasadnij, który z powyższych łańcuchów pokarmowych jest łańcuchem spasania. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. b) Spośród organizmów wymienionych w łańcuchach A i B wybierz drapieżniki I rzędu. drapieżniki I rzędu w łańcuchu A: ................................................................................................... drapieżniki I rzędu w łańcuchu B: ....................................................................................................

Zadanie 20. (1 pkt) Murawy kserotermiczne są rzadko dziś spotykanymi ciepłolubnymi zbiorowiskami roślinnymi, których powstanie warunkuje wiele czynników. Jednym z nich jest tradycyjna gospodarka rolna – większość muraw to zbiorowiska półnaturalne, powstałe na skutek wieloletniej działalności człowieka. Bardzo istotną rolę w tworzeniu się muraw odgrywają także suche, kamieniste podłoże zasobne w węglan wapnia, duże nasłonecznienie, mała wilgotność oraz wysokie temperatury powietrza i gleby. Przeważnie zbiorowiska te występują w miejscach o znacznym nachyleniu, na przykład na stokach pagórków i zboczach dolin rzecznych. Są zbiorowiskami bogatymi w gatunki roślin, z których wiele jest bardzo rzadkich, a nawet zagrożonych w skali Polski. Na podstawie: http://przyrodaslaska.pl/murawy–kserotermiczne/ (dostęp: 28.04.2014).

Określ, jaki typ ochrony, bierna w postaci rezerwatu czy czynna, zapewni najlepsze szanse na przetrwanie muraw kserotermicznych. Odpowiedź uzasadnij. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

Zadanie 21. (1 pkt) W Ameryce Północnej występuje zagrożony gatunek bizona – Bison bison. W XIX wieku wskutek nadmiernych polowań jego populacja została drastycznie ograniczona i gatunek był bliski wymarcia. Wskutek podjętych w XX wieku działań ochronnych liczba bizonów zaczęła rosnąć. Na podstawie: http://www.iucnredlist.org/details/2815/0 (dostęp: 01.05.2014).

Oceń prawdziwość zdań dotyczących opisanego w tekście zjawiska. Wpisz w odpowiednich miejscach tabeli literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe. PF 1.

W wyniku opisanego zjawiska nie zmienia się zróżnicowanie alleli, zmienia się jedynie ich frekwencja.

2.

Efekty opisanego w tekście zjawiska są krótkotrwałe i po niedługim czasie populacja wraca do stanu wyjściowego.

3.

W tekście opisano efekt wąskiego gardła.

15

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

Zadanie 22. (2 pkt) Ilustracja przedstawia obszar występowania malarii oraz częstość allelu anemii sierpowatej.

Częstotliwość allelu anemii sierpowatej 0–2,5% 2,5–5,0% 5,0–7,5% 7,5–10,0%

Rozmieszczenie malarii

10,0–12,5% >12,5%

Na podstawie: Biologia, red. N.A. Campbell i in., Poznań 2012, s. 476.

Napisz, jak będzie się zmieniać częstość allelu anemii sierpowatej na obszarach występowania malarii oraz poza tymi obszarami. W obu przypadkach wyjaśnij przyczynę tych zmian. na obszarach występowania malarii: ................................................................................................ .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. poza obszarami występowania malarii: ............................................................................................ .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

Zadanie 23. (2 pkt) W historii życia na Ziemi najmłodszym eonem jest fanerozoik, który dzieli się na trzy ery: paleozoik, mezozoik i kenozoik. Określ, które z wymienionych w tabeli zdarzeń z historii życia na Ziemi miało miejsce w paleozoiku, a które – w mezozoiku. Wpisz znak X we właściwe miejsca tabeli. Zdarzenie z historii życia na Ziemi 1.

Występują bujne lasy tworzone przez paprotniki, z których później powstały pokłady węgla kamiennego.

2.

Pojawiają się pierwsze gady.

3.

Przez większość ery dominującymi roślinami lądowymi są nagonasienne.

4.

Era kończy się największym w dziejach Ziemi wymieraniem organizmów.

5.

Pojawiają się pierwsze rośliny okrytonasienne.

16

Paleozoik

Mezozoik

Biologia. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM i „Gazetą Wyborczą”

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)

17