Militaria i Fakty 12007

·„„ ... ' ' „ li> Defilada żołnierzy Deutsches Afrika Korps (DAK) na jednej z ulic Trypolisu w drugiej połowie lutego 1941 r. Pierwsze mundury tej for...

46 downloads 65 Views 20MB Size

Download PDF

·„„ . . '

'

„

http://ajaks.home.pl .,. Początek operacji „Sonnenblume". Uroczyste powitanie w Trypolisie pierwszych oddziałów niemieckiej 5. Dywizji Lekkiej. 18 lutego 1941 r. na mocy rozkazu Fuhrera jednostki Wehrmachtu w Libii otrzymały oficjalną nazwę Deutsches Afrika Korps (Niemiecki Korpus Afrykański). Choć do Afryki Północnej nie zostały wysłane jednostki elitarne, to wkrótce stały się nimi pod dowództwem charyzmatycznego generała Erwina Rommla.

li> Defilada żołnierzy Deutsches Afrika Korps (DAK) na jednej z ulic Trypolisu w drugiej połowie lutego 1941 r. Pierwsze mundury tej formacji były całkowicie niepraktyczne i nieprzewiewne. Jak ironicznie opisał je jeden z oficerów Wehrmachtu: „ ... poszliśmy do magazynu mundurowego armii po odbiór tropikalnego umundurowania. To, w co nas wyposażono, było nie do opisania. ( ... ) [musiano] zaprojektować ubiór tropikalny ściśle na pruską modlę: obcisły mundur z grubego materia/u w kolorze khaki z lnianym pasem i wysoko sznurowanymi butami. Do tego korkowy hełm, który - według ugruntowanej opinii - by/ w tropikach niezbędny. Wielu żołnierzy DAK starało się w następnych tygodniach zdobyć elementy włoskiego umundurowania, zdecydowanie lepiej przystosowanego do warunków pustynnych.

.,. Czołg lekki Pz.Kpfw. II z 5. pułku pancernego 5. Dywizji Lekkiej. Pomiędzy 8 a 10 marca 1941 r. w porcie w Trypolisie wyładowano 45 „dwójek".

ADM; CAW; „Adler" 1941-43; „Balkenkreuz Ober WOstensand", Oldenburg 1943; „Crona-

che della Guerra" 1941-43; „Die Wehrmacht" 1941-43; „German Weapons Illustrated", 1943; „Signal" 1941-43; "Tempo" 1941-43; „The Illustrated London News" 1943, archiwum wydawnictwa.

Omar N. Bradley „Żołnierska epopeja", Warszawa 1989; Winston S. Churchill „Druga Wojna Światowa", T IV Ks. 1-2, Gdańsk 1995-96; F. W. von Mellenthin „Bitwy pancerne" Warszawa 2002; Hans von Luck „Byłem dowódcą pancernym", Warszawa 2006; „Rom-

mel o sobie", Poznań 2001

Militaria i Fakty 1/2007

zajmują

Północnej

Były

W historii Wehrmachtu szczególne miejsce walki w Afryce w latach 1941-43. one nieJ rozerwalnie związane z Deutsches Afrika Korps oraz jego pierwszym dowódcą, generałem Erwinem Rommlem. Utworzony pośpiesznie na początku 1941r., w celu udzielenia pomocy włoskim sojusznikom, Niemiecki Korpus Afrykański nie był początkowo formacją elitarną. Stał się nią dopiero w trakcie walk z licznymi, dobrze uzbrojonymi i wyposażonymi wojskami brytyjskimi. Sukcesy żołnierzy Rommla doprowadziły do spopularyzowania Afrika Korps nie tylko w Niemczech, ale i w brytyjskich, a nawet światowych mediach. Z pewnością niemałą rolę odegrał tu fakt, że w przeciwieństwie do walk na kontynencie europejskim działaniom Wehrmachtu w Libii, Egipcie oraz Tunezji nie towarzyszyły masowe zbrodnie wojenne na ludności cywilnej. Walki w Afryce Północnej toczono w ekstremalnych warunkach klimatycznych. W ciągu dnia panował wyczerpujący upał, nocą dla odmiany dokuczliwe zimno. Wszechobecny kurz i piasek, miliony owadów, wdzierające się pod mundury i okulary to proza codziennej służby. Ogromnym problemem był zawsze brak wystarczającej ilości wody pitnej. Sprzęt wojskowy i uzbrojenie, które działały bez problemu na Europejskim Teatrze Działań Wojennych, nie zawsze sprawdzały się w warunkach pustynnych. Popularność Deutsches Afrika Korps przyczyniła się do powstania pewnych uproszczeń w ogólnej świadomości. Często przyjmuje się, że formacja ta obejmowała wszystkich niemieckich żołnierzy walczących w Afryce Północ nej. Tymczasem już w sierpniu 1941 r. powstała Grupa Pancerna „ Afryka ", a w styczniu 1942 r. Armia Pancerna „ Afryka". Choć ich najważniejszym komponentem pozostawał zawsze Niemiecki Korpus Afrykański, to niektóre j ednostki Wehrmachtu nie wchodziły już bezpośrednio w skład tego korpusu. W prezentowanej Państwu publikacji zamieszczono ponad 180 fotografii czarno-białych oraz kolorowych, ukazujących wszystkie ważniejsze etapy z ponad dwuletniej historii Afrika Korps. Wydawca: AJAKS - Krzysztof $witała, ul.Jórskiego 38, 03-584 Warszawa, tel: 0-22 619-60-51,e-mail:ajaks@home .pl, http :flajaks.ho me.pl Redakcja:e-mail: redakcja@ajaks .ho me.pl, redaktor naczelny: Krzysztof $witała, zastępca redaktora naczelnego: Mariusz Skotnicki, redakcja techniczna: Tomasz $witała Adres redakcj i: ul.Jórskiego 38, 03-584 Warszawa, tel: 0-22 619-60-51 Druk: Paper&Tinta. Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania niezamówionych tekstów, oraz do doboru fotografii. Opinie zamieszczone w artykułach pozostają prywatnymi opiniami Autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam zamieszczonych w piśmie. Materiałów nie zamówionych nie zwracamy

I

http://ajaks.home.pl

Kalendarium

działań

niemieckich wojsk

lądowych

w Afryce

Północnej

1941-43 1941 9 stycznia: W obliczu informacji o klęskach wojsk włoskich w Afryce Północnej Hitler nakazał rozpocząć przygotowania do wys ł a nia do Libii „ pancernej jednostki zaporowej", w ce lu powstrzymania brytyj skiej ofensywy. 8 lutego: Pierwszy konwój z jednostkami nowoformowanego do walk w Afryce korpusu

niemieckich wojsk

l ądowych wypływa

z Ne-

apolu i kieruje się do Trypo li su w Libii. 12 lutego: Do Trypolisu dociera gen. por. Erwin Romme l, dowódca wojsk niemieckich w Afryce Północnej. 14. lutego: W Trypolisie l ądują pierwsze oddziały niemieckiej 5. Dywizji Lekkiej. 18 lutego: Oficja lny rozkaz powolujący do życia Deutsches Afrika Korps (DAK). 20 lutego: Pierwsze starcie żo ł n i erzy DAK i żolnier.ty brytyjsk iej 8. Am1ii. 24 marca: Deutsches Afrika Korps. dowodzony przez gen. Rommla, rozpoczyna pierwszą ofe n sywę przeciwko brytyjskiej 8. Armii i odb ij a m iejscowość El Aghei la, zaję t ą przez Brytyjczyków w lutym tego roku. 30 marca: Po kilkudniowej przerwie spo;; wodowanej burzą piaskową DA K wznaw ia ofensywę przeciwko Brytyjczykom w Cyrenajce. 3 kwietnia: Niemcy zdobywają miejscowość Agedabia. 4 kwietnia: Żołnierze DAK wkraczają do Benghazi, największego miasta i portu w Cyrenajce. 5 kwietnia: W chaosie powsta ł ym w czasie odwrotu wojsk brytyjsk ich w ręce Niemców wpadają generałowie: O'Connor i Neame. 6-8 kwietn ia: Walki o oazę El Mechili. Niemcy biorą do niewoli blisko 2 tys. brytyjskich żołn i erzy i zdobywają blisko 50 tys. I paliwa, co umożliwia kontynuowanie działań ofensywnych. 8 kwietnia: Żołnieri:e państw os i wkraczają do Demy.

I O kwietn ia: Początek walk na przedpolach Tobruku. 13 kwietnia: Deutsches Afrika Korps docierają do Sollum na pograniczu libijska-egipsk im. 14 kwietnia: Pi erwszy nieudany, okupiony krwawymi stratami szturm 5. Dyw izj i Le kki ej na umocnienia Tobruku. 30 kwietnia: Drugi genera lny ni em iecko-w ło ski szturm na Tobruk. Podobni e jak poprzedni zakończo n y niepowodzeniem. 15 maja: 8. Armia rozpoczyna operację „Brevity•·. Atakujące z impetem jednostki brytyjsk ie zdobywają Przełęcz Halfaya i Soll um . 26 maja: Początek operacj i „Skorpion„ - niemiecko-włoskie jednostki ~derzają w kierunku Przełęczy Ha lfaya i następ n ego dnia odbijają ją z rąk brytyjskich. W walkach pomiędzy 15 a 27 maja Brytyjczycy straci li 96 czo ł gów i oko ł o 1OOO żo łni e rzy, straty sjl ni emi ecko-włosk i c h były zdecydowanie niższe - 5 czolgów i okolo 500 ludzi. 15 cze rwca: 8. Armia rozpoczyna ope ra cję „Bat lcaxe", mającą na celu przyj ście z pomocą ob l ężo n emu ga rni zonowi w Tobruku. Po trzech dniach wa lk ofensywa kończy się niepowodzen iem. Brytyjczycy straci li bli sko 1OO czołgów i około 900 żo łnie rzy, straty sil n i emiecko-w ł oskich były zdecydowanie niż sze - 12 czo ł gów i oko ł o 700 ludzi. 15 sierpnia: Utworzenie Panzergruppe Afrika, w sk ł ad którego wchodzi m.in. DA K. 18 listopada: 8. A nnia rozpoczyna operację .. Crusader", kolejną ofe n sywę m ającą na ce lu uwolnienie oblężo ne go garn izonu w Tobruku. W następstwie kilkut ygodn iowych zacię tych bitew pancernych, m.in. w rejonie Sidi Rezcgh, po utracie wiel u czoł gów, wojska ni e mi ecko-w ł os ki e . zosta ł y zmuszone do odwrotu . 7 grudni a: Panzergruppe Afri ka rozpoczyna odwrót na linię El Ghazala. 8 grudn ia: Deblokada alianckiego garn izonu Tobruku.

Arm ata p r zeciwlotnicza 8,8 cm Flak 36 gotowa do otwarcia ognia do bryt yj ski ch pojazdów pancernych, w tle widoczny czołg średni Pz.Kpfw. IV. Pustyn i a Libijska 1941 r.

4

AJAKS

Książki

Militarne

23 grudn ia: General Rommel z uwagi na s ł a bość si ł niemiecko-włoskich podejm uj e decyzję o opuszczen iu stolicy Cyrenajki Benghazi, zajętej następnego dnia przez Brytyjczyków. 25 grudnia : Jednostk i alianckie docierają do m. Agcdabia. 3 1 grud ni a: Front stabi li zuj e się na wschód odm . El Aghci la, nieo mal w punkcie wyjścia pierwszej ofensywy Rommla w marcu tego roku.

1942

2 stycznia: Kapi tul acja ni em i ecko - włoskiego ga rn izonu Bardii. 17 styczn ia: Kapitulacja sił niemiecko-wło skich w rejoni e Sollum-Halfaya. W czasie walk od listopada 1941 r. do stycznia 1942 r. Nie mcy tracą kilkanaście tysięcy zabitych. rannyc h i zaginionych żo łni erzy, a także 167 czo ł gów. Z naczne straty odnie ś li ta kże Włosi. 8. Arm ia sukces okupi ł a utratą o k o ło 18 tys. żo łnierzy oraz blisko 700 czołgów. 2 I styczni a 1942 r.: Po otrzymaniu uzupeł nie1l. i zaopatrzen ia Grupa Pancerna „Afryka" rozpoczyna kontrofensywę przeciwko brytyjskiej 8. Armii w celu ponownego opan owania Cyrenajk i. Niemcy ca łkow i c i e zaskakują przeciwnika i przejmują inicjatywę. 22 styczni a: Agedabia zajęta przez w ł oską Dywizję Pancerną ,.Ariete". 28 styczn ia: Benghazi po raz kolejny w rę kach państw „osi". 30 styczn ia: Zostaje sformowana Panzerarmee Afryka, w sk ład której wchodzą: DAK oraz kilka korpusów włoskich. P oczątek lutego: Front stab ilizuje s i ę na blisko 4 miesiące na linii El Ghaza la - Bir Hakei m. 26 maja: Gen. pik Erwin Romm e l, dowódca Panzerarmee Afrika, rozpoczyna k o l ej n ą ofe n sywę si ł ni e mi ecko - w ło s ki c h w Afryce Pó łn oc n ej, no szącą kryptonim „Teze usz". Początk owo przebiegała ona po m yś lni e i DAK wda rł s i ę g ł ęboko w ugrupowanie aliantów, jednak na tyłach pozostał zaciekle broniony przez francuską Legię Cudzoziemską fort Bir l-l akeim, uniemożliwiający zaopatrywanie jednostek niemieckich. I O czen.vca: Po jednym z najbardziej heroicznych bojów w li w.ś. zała muj e s i ę francuski opór w Bir I lake im. Główne siły DAK wyruszają w kierunku Tobruku. 11-14 czerwca: Trwają zac i ęte walki na połu dnie od Tobruku, w czas ie których 8. Armia traci w ie le pojazdów pancernyc h. 14 czerwca: Dowództwo 8. Armii podejmuje decyzję o odwrocie w kieru nku Egiptu. 18 cze rwca: Jednostki Panzerarmce Afrika od ci n ają ga rni zon Tobruku od s ił g ł ównyc h 8. Armii. Brytyjczycy wycofują s i ę z Sid i Rezegh oraz El Adem. 21 czen.vca: Po zaledwie jednodniowym szturmie Tw ierdza Tobruk kapituluje. Wojska niemiecko-włoskie b iorą do niewoli ponad 30 tys. jeńców, zdobywaj ą 2000 pojazdów mecha nicznych oraz znaczne zapasy paliwa. To

Militaria i Fakty 1/2007

.-l(i)'inme.pl

Qe 1ęl:s:z)

memiecki sukces w całej historii fryce Północnej w latach 1941-43.

ca: Hitler awansuje Erwina RommSIOpl:na feldmarsza łka. Dowódca Panzenrmtt' Afrika

rac:ze:J

twierdzi, że od buławy wolałby od Fi.ihrera jeszcze jedną dy-

otrzymać

•IZ)ę pancerną.

~cze rw ca: Wojska niemiecko - włos ki e przekraczaj ą granicę libij sko -egipską. W wa lkach ". maju i czerwcu alianci tracą około 90 tys. żołn i erzy i ponad 500 czołgów. Straty Panzerannee Afrika są wielokrotnie mniejsze. ~9 czerwca: Wojska niemiecko-włoskie zdobyw ają Mersa Matruh w Egipcie. 30 czerwca: Wyczerpane i wymagające uzupełn ień jednostki Panzerannee A fr i ka zatrzymują s ię przed nową brytyjską linią obronną pod El Alamein. Znajdowały s i ę wówczas zaledw ie około 95 kilometrów od Aleksandrii. I lipca: Panzerarmee Afrika rozpoczyna pierwszy atak na pozycje 8. Armii pod El Alamein. Dwa dni później, z powodu braków w zaopatrzeniu, szczegól nie paliwa, natarcie zostaje przerwane. Niemi eccy i w łoscy żo ł nierze rozpoczynają budow ę własnych pozycji obronnych. 16 lipca: Atak 8. Armii na niemiecko-włoskie pozycje pod El A lamein przynosi a liantom niewielkie zdobycze terytorialne. 30/31 sierpn ia: Romme l rozpoczyna ko lejną próbę prze ł ama nia brytyjskiej obrony. Ofensywa niemiecka za łamuj e s i ę po dwóch dniach w rejonie wzgó rz A lam Halfa. Niemcy ostatecznie tracą szansę na dotarc ie do Kanału Suesk iego. Inicjatywa przechodzi w ręce brytyjskie. 1 października: Przem ianowani e Panzerarmee Afrika na Deutsch- lta lieni sche Panzerarmee. 23 paźdz i ernika: Początek tzw. drugiej bitwy pod El Alamein. A lianckie siły, liczące 220 tys. żo łni e rzy, ponad 1000 czołgów oraz 530 samo lotów, uderzają na niemiecko-wło skie siły dysponujące około 1OO tys. żołni e rzy, blisko 500 czo ł ga mi i 350 samolotami . W momencie rozpoczęcia ataku 8. Armii feldma rszałek Rommel znajdował się na leczeniu w Niemczech. Na wiado m ość o brytyjskiej ofensyw ie natychmiast wylatuje do Afryki Północnej. 2 li stopada: Brytyjczycy przystępują do ostatecznej próby przełaman i a os ł ab i onej już obrony niemiecko-włoskiej (operacja „Supercharge"). Feldmarszałek Rommel podjął decyzję o wycofaniu się w kierunku m. Fuka. 4 li stopada: Fe l dmarsza ł ek Rommel poleci ł kontynuować odwrót ku Sollum. Niemcy dysponowal i j u ż ty lko 36 sprawnym i czołga mi. Bitwa była nieodwracalnie wygrana przez 8. Arm i ę. Do początku drugiej dekady listopada straty alianckie wyniosły 13,5 tys. zabitych , rannyc h i zagi ni onyc h żoł ni e rzy oraz oko ł o 500 czołgów. Straty Deutsch- ltalienische Panzerarmee to 40-50 tys. zab itych , rannych i zag ini onych żo łni erzy oraz 475 czoł gów. 8 listopada: Początek operacji „Torch". Brytyjsko-amerykańskie si ł y lądują w Maroku i Algierii, pokonując niewie lki opór ze strony woj sk podległych francuskiemu rządowi w Vichy.

Mi litaria i Fakty 1/2007

9 listopada: Nacze lny dowódca Obszaru Operacyjnego „Po ł udnie", feldmarszałek Kesselring wysyła kilka jednostek a larmowych na lotnisko El Aouin a pod Tun isem. W następ nych dniach do Tunezji przybywają kol ejne jednostki niemieckie. 13 li stopada: Brytyjska 8. Armia wkracza do Tobruku. Jednostki Deutsch-ltalienische Panzerarmee kontynuują odwrót w kierunku Trypolitanii. 17 li stopada: Pierwsze sta rcia żoł ni e rzy niemi eckich i amerykański ch w Tun ezji. 20 listopada: Sto li ca Cyrenajki, Benghazi, wpada ostateczn ie w ręce żołnierzy brytyjskich. 4 grudnia: Niemcy zdobywają miasto Tebourba, l eżące 30 km na zac hód od Tunisu. 8 grudn ia: Nie mcy zajmują port w Bizercie w Tunezji. 9 grudn ia: Z jednostek niemieckich i wło sk ich w Tunezji zostaje sformowana 5. Armia Pancerna. dowodzona przez gen. pika Jurgena von Arni ma.

1943 23 stycznia 1943 r.: Jednostki N iem ieckoW ł oskiej Armi i Pancernej wycofują s i ę z Trypolisu w Libii i kontynuują odw rót ku Tunezj i. 14 lutego: W Tunezji jednostki 5. Armii Pancernej uderzają poprzez przełęcz Faid w kierunku Sidi bou Zid. Atakowany przez nie amerykański Il Korpus ponosi znaczne straty i ostatecznie wycofuje się w kierunku ł atwiej szej do obrony przełęczy Ka sserine. 16 lutego: Deutsch- ltal ieni sche Panzerarmee uderza w kierunku Gafsa, zajmując bez walk i to miasto. 20 lutego: Jednostk i fe l dmarsza ł ka Rommla przełamują a me rykańs ką obronę na prze-

tęczy Kasserine. Straty a lianckie sięgają blisko 1O tys. żołnierzy. Dwa dni później dalsze natarcie niemieckie zostaje wstrzymane w związku z podejściem brytyjskiej 8. Armii do umocnień tzw. Linii Mareth i koniecznością przerzucenia tam głównych s ił DeutschJtatienische Panzerarmee. 22 lutego: Powstaje Grupa Armii „Afryka", w sk ł ad której wchodzi niemiecka 5. Arm ia Pan cerna (walcząca na pó łn ocy Tunezji) oraz w ło ska I . Armia (walcząca na po łud niu Tunezji). Dowódcą nowej grupy armii zostaje feldmarsza ł ek Romme l. 6 marca: Feldmarszałek Rommel podejmuje ni e ud a n ą próbę zaatakowania brytyjskiej 8. Armii w rejonie Medenine. Po dwóch dn iach wa lk traci 50 czo ł gów - 1/3 swoich sił pancernyc h. 9 marca: Feldmarszałek Rommel przekazuje dowództwo gen. p ł k. von Arnimowi i na rozkaz Hit lera wyjeżdża do Niemiec. 20 marca: 8. Armia rozpoczyna atak na w ł o ską I. Arm i ę. Po tygod niu wa lk Brytyjczycy, obc h odząc od południa umocnienia Lin ii Mareth, zmuszają si ły niemiecko-włoskie do odwrotu. 7 kw ietnia: dwie brytyjsk ie armie - 8. i I. ł ą czą się w rejonie Gafsa. Do połowy kwietnia s iły „osi" zos taj ą zepchnięte na niewie lki przyczółek w północno-wschodniej Tunezji. A lian cka marynarka i lotnictwo skutecznie blokują dostawy posiłków i zaopatrzen ia dla Grupy Armii „Afryka" 7 maja: Do Bizerty wkraczają żoł ni erze a merykańscy, a do Tunisu żołnierze brytyjscy. 13 maja: Kapitu lacja ostatni ch oddz i ałów Grupy Armii „Afryka", a ty m samym zakoń czenie „kampanii afryka ń sk i ej". W wyn iku klęski wojsk „osi" w Tunezji do alianckiej niewo li trafia 250-275 tys. żołnierzy niemieckich i w ł os k ic h .

Dowódca Deutsches Afrika Korps, generał Erwin Rommel w czasie inspekcji oddziałów na pierwszej linii , Cieszył się on ogromnym szacunkiem i zaufaniem wśród oficerów i żołnierzy DAK. Weteran walk w Afryce Pół nocnej, generał F.W. von Mellenthin napisał w swoich wspomnieniach o pierwszym spotkaniu z Rommlem: „(„ .) zobaczyłem wtedy dowódcę („.) którego nauczyłem się cenić i szanować jako jednego z najwybitniejszych generałów naszych czasów, Seydlitza korpusów pancernych i być może najzuchwalszego i najbardziej energicznego dowódcę w historii wojskowej Niemiec.

http://ajaks.home.pl

Niemieckie związki taktyczne i operacyjne w Afryce Północnej 1941-43 Deutsch-l ta lienische Panzerarmee (Niemiecko-Wios ka Armia Pancerna)

Deutsches Afrika Korps (Niemiecki Korpus Afrykański)

Data sformowania: 18 lutego 194 1 r.

Romm el Erwi n, gen. wojsk pancernych, V I I I 1941 - I 1942.

Rommel Erwin, gen. por./gen. woj sk pancernych, Jl -V III 1941 ; Crtiwell Ludwig, gen. por./gen. woj sk pancernych, IX 1941 - V 1942; Nehring Walther, gen. por./gen. wojsk pancernych, V-I X 1942; Thoma Wilhelm Ritter von, gen. por./gen. wojsk pa ncernych, IX-X I 1942 ; Fehn Gustav, gen. wojsk pancernych, X I 1942 - I 1943 ; Ziegler Heinz, gen. por. , 11-111 1943 Cramer Hans, gen. por./gen. wojsk pancernych, Ili -V 1943. Sk ł ad w maj u I 941 r. : 5. Dywizja Lekka, 15. Dywizja Pancerna. Sk ł ad

w siernn iu 1941 r.: 15. Dywizja Pancerna, 21. Dyw izja Pancerna (p rze mianowana 5. Dywizja Lekka), Dywizja „Afrika".

Panzergruppe Afrika (Grupa Pancerna „ Afryka")

we wrześniu 194 1 r.: Deutsch es Afrika Korps, włoski XXJ Korpus, niemiecka 15. OPanc.

Data sformowania: I

października

1942 r.

Skład

Stu mm e Georg, gen. wojsk pancernych, X I 942; Rommel Erwin , feldmarszałek, X 1942 - 11 1943.

Pa nzera rmee Afri ka (A rmia Pancerna „Afryka") Data sformowan ia: 30 stycznia 1942 r. Dowódcy: Rommel Erwi n, gen. płk/fe l dmarszałek, I-IX 1942 ; Stu mme Georg, gen. wojsk pancernych, JX.., X 1942; Skład

w k\.vietniu 1942 r.: Deutsches Afrika Korps, włoski X Korpus, włoski XX Korpus Zmotoryzowany, włoski XXI Korpus, 90. Lekka Dywizja Afrykańska.

w siernniu 1942 r.: Deutsches Afrika Korps, włoski X Korpus, włoski XX Korpus Zmotoryzowany, włoski XXJ Korpus, w ł oska 133. Dywizja Pancerna „Littorio".

Dywizje Wehrmachtu w Afryce

Sk ł ad

w lurvm 1943 r.: Deutsches Afrika Korps, w ł oski XX Korpus Zmotoryzowany, włoski XX I Korpus, niem iecka 164. Lekka Dywizja Afrykańska, niemiecka Brygada Spadochronowa „Ramcke". Heeresg ruppe Afrika (Grupa Armii „A fryka ") Data sformowania: 22 luty 1943 r.

Sk ł ad

Dowódcy: Rommel Erwin, feldmarszałek , 11-111 1943; Ami m Hans-Jilrgen von, gen. płk, Ili -V 1943. Skł ad od lutego 1943 r.: niemiecka 5. A rmia Pancerna (pó ł nocna Tunezja), w ł os ka I. Arm ia (południowa Tunezja).

Data sformowa nia: 15 siemn ia 1941 r.

Czołg średni

Sk ł ad w październiku 1942 r.: Deutsches Afrika Korps, X Korpus, włoski XX Korpus Z motoryzowany, włoski XXI Korpus, niemiecka 90. Lekka Dywizja Afrykańska , włoski

Północnej

Pz.Kpfw. IV Ausf. F2 z 21. Dywizji Pancernej zniszczony pod El Alamein w listopadzie 1942 r .

1941-43

IO. Panzerdivision (10. Dywizja Pancerna) Sformowana I kwietnia 1939 r. w Pradze, uczestniczyła w kampanii w Polsce, Francji oraz wa lkach na fro ncie wschodni m. W grudniu 1942 r. dyw i zję przetransportowano do Tunezji.

Y.11 Skład:

Panzer-Regiment 7, Pz. Grenadier Regiment 69, Pz. Grenadier Regiment 86, Artilłerie -Regime nt (mot) 90,

Militaria i Fakty 1/2007

Q

e-maU a

[email protected] ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~-

p.,.,,,n1;_;-rr·-Ab::m~cmo- Batai llon (mot) I O -Bata1llon (mot) 49 - ~bric hten-Abteilung (mot) 90

999. Afr ika-Division (999. Dywizj a Afry k a ń ska)

Sformowana 6 października 1942 r. na poligonie w Heuberg w Niemczech jako 999. AfrikaBrigade (byla to jednostka kama). 2 lutego 1943 r. brygadę rozwinięto do stanu pełnej dywizji .

s-"ach chub-Bataillon (mot)

.xrsatz Bataillon 90. 15. Pa.nzerdivis ion ( IS. Dywizja Pancern a) k>rmowana I kwietnia 1936 r. w Niemczech 33. Dywizja Piechoty. I listopada 1940 r.. przekszta łcona w 15 . Dywizję Pancerną. \\ P·ietniu 1941 r. jednostkę skierowano do Libii.

S · Jad: Panzer-Regiment 8, Schiltzen-Regiment I 04, chOtzen-Regiment 115, Artillerie-Regiment (mot) 33, Panzerjtiger-Abtei lung 33, Kradschlitzcn- Batai ll on (mot) 15, Aufklarungs-Abteilung (mot) 33, Pionier-Bataillon (mot) 33, • achrichten-Abteilung (mot) 33 Fe ldersatz-Bata illon 33 , • achsc hub-Bataillon (mot) 33.

I wrześ nia 1941 r. Schiltzen-Regiment I 04 oraz Kradsc hi.itzen-Bataiłlon

(mot) 15 wcielono do 21. Dywizji Pancernej . Jednocześnie do 15 . DPanc. w ł ączo no Maschinengewehr-Bataillon (mot)2.

21. Panzerd ivision (21. Dywizja Pa ncern a) Sfonnowana I sierpnia 1941 r. w Libii na bazie

5. Dyw izji Lekkiej.

9

klad: Panzer-Regiment 5, Inf. Rgt. Stab z.b.v. 200, Maschi nengewehr-Batai ll on (mot) 2, Maschi nengewehr-Batai ll on (mot) 8, Aufkllirungs-Abteilung (mot) 3, I/ Artillerie-Regiment (mot.) 75, Flak-Batai ll on (mot.) 606, Panzerjliger-Abteilung 39, Panzerjliger-Abteilung (Sft) 605.

Oddziatv walczace w Tunezji: A frika-Schiltzen-Rgt. 961 , Afrika-Schiltzen-Rgt. 962, Afrika-Schiltzen-Rgt. 963, Artillerie-Regiment (mot.} 999, Pionier- Bataillon 999, Nachrichten-Abte ilung 999.

90. Leichte Afrik a- Di vision (90. Lekka Dywizja) Sformowana 26 li stopada 194 1 r. Rozwinięta do stanu pełnej dywizji w lipcu 1942 r._

<>

334. In fa nterie Oivisio n (334. Dyw izja Piechoty) Sformowana 25 listopada 1942 r. na poligonie GrafenwOhr. W styczniu 1943 r. przetransportowana do Tunezji.

klad: Schiltzen-Regiment 155, Schillzen-Regiment 36 1, Aufkliirungs-Abteilung (mot) 580, Artillerie-Regiment (mot.) 190, Pan zerjager-Abteilung 190, Pionier- Bataillon (mot.) 190, Nachrichten-Abteilung 190, Fe ldersatz-Bataillon 190.

164. Leichte Afrik a- Di vision ( 164. Lekka Dywizj a A fr y kań s k a} Sformowana w listopadzie 1939 r.jako 164. Lehr- lnfanterie-Div ision. Po zdobyciu Krety w 1941 r. s t acjonowała tam jako „Festungsdivision Kreta". W lipcu 1942 r. wysiana do Afryki Północnej i 15 sierpnia przem ianowana na 164. Le ichte Afrika-Division.

Sklad: Grenad ier Regiment 754, Grenadier Regiment 755, Gebirgs Jiiger. Rgt. 756, Arti ll erie-Reg iment (mot.) 334, Panzerjiiger-Abteilung 334, Pionier- Bataillon 334, Nachrichten-Abteilung 334, Nachschub-Bataillon 334.

Sklad: Panzer-Regiment. 5,

Oi vision vo n Broich I vo n Ma nteuffel (Dywizj a „von Broich"/ „vo n Ma nteuffel")

Schiltzen-Regiment 104, Masc hinengewehr-Bataillon (mot) 8, Arti llerie-Reg iment (mot) 155, Panzerjliger-A bteilung 39, Aufkliirungs-Abteilung (mot) 3, Pionier-Bataillon (mot) 200, Nachrichten-Abteilung (mot) 200, Feldersatz-Bataillon 200.

Sformowana doraźnie w Tunezji z różn yc h jednostek. 18 li stopada 1942 r. wraz z objęciem dowództwa przez płka von Broich otrzymała nazwę „ Division von Broich". Po 5 lutego 1943 r. po objęciu dowództwa przez gen. mjra von Manteuffe la nosiła na zwę „ Division von Manteuffe l". W marcu 1943 r. w składzie m.in.: Fallschirmjager·Regiment (mot) „ Barenthin" (Luf\waffe). Pan zergrenadier-Regiment (mot) 160, IV./"Afrika"-Artillerie-Regiment (mot) 2, Flak-Kampf\ruppe (Luf\waffe). Fallschinnjager-Pionier-Bataillon (mot) 11 (Luf\waffe). Bersaglieri-Regiment (mot) IO {jedn. wioska).

Sk!ruL 5. Leic hte Divis ion (5. Dywizj a Le kka) Sformowana oficjalnie 18 lutego 1941 r. z jednostki „Sperrverband Lybien" utworLonej z częśc i oddziałów 3. DPanc. oraz dwóch samodzielnych batalionów karabinów maszynowych. 1 sierpnia 1941 r. na jej bazie utworzono nową dywizje pancerną Wehrmachtu - 21. DPanc.

Militaria i Fakt y 1/2007

Pz. Grenadier Regiment 125, Pz. Grenadier Regiment 382, Pz. Grenadier Regiment 433, Pz. Aufkliirungs-Abteilung (mot) 220, Artillerie-Regiment (mot.) 220, Pionier- Bataillon 220, Nachrichten-Abteilung 220, Feldersatz-Bataillon 220.

AJAKS

Książki

Militarne

7

http://ajaks.home.pl

T Kolejna fotografia z defilady w - rypolisie w dniu 12 marca 1941 r. Na WJęci u czołgi średnie Pz.Kpfw. III z 5. ompanii II batalionu 5. pułku pancer~ego. Wkrótce po zakończeniu parady aołgi skierowa no nadmorską szosą na wschód, w kierunku frontu .

.,. W marcu 1941 r. przetransportowano drogą morską do Trypolisu w Libii także Heeres-Panzerjager-Abteilung (5fi) 605 z 27 lekkimi niszczycielami czołgów na podwoziu Pz.Kpfw. I. Dywizjon podpo rządkowano dowództwu 5. Dywizji Lekkiej. Panzerjagery I weszły do akcji bojowej już 31 marca 1941 r. w rejonie Mersa el Brega, niszcząc tam pierwsze brytyjskie czołgi.

Militaria i Fakty 1/2007

9

http://ajaks.home.pl

.l Jeszcze jedno propagandowe zdjęcie czołgu Pz.Kpfw. III Ausf. G z 5. pułku pancernego, wykonane przed lub po defiladzie w Trypolisie 12 marca 1941 r. Fotografie żołnierzy Panzerwaffe na tle palm miały podkreślać północnoafrykańską egzotykę.

.l Pojazdy 3. dywizjonu rozpoznawczego 5. Dywizji Lekkiej w marszu w kierunku El Agheila. 20 lutego 1941 r. żołnierze tego oddziału, jako pierwsi w Deutsches Afrika Korps, mieli okazję otworzyć ogień do nieprzyjaciela, kiedy napotkano pojazdy brytyjskiej 2. Dywizji Pancernej. Cztery dni później zniszczono pierwsze trzy brytyjskie samochody pancerne Morris AC 9 i wzięto do niewoli kilku jeńców .

..,. Samochody pancerne Sd.Kfz. 222, Sd.Kfz. 221 i Sd.Kfz. 223 z 3. dywizjonu rozpoznawczego 5. Dywizji Lekkiej w marszu przez Cyrenajkę w marcu 1941 r. Jak widać, pojazdy pokryto już pustynnym kamufiażem - na starą ciemnoszarą farbę naniesiono nową koloru żółtobrązowego.

10

Militaria i Fakty 1/2007

~

e-mail: [email protected]

... Dwa czołgi średnie Pz.Kpfw. III Ausf. G z 5. pułku pancernego oraz samochód terenowy KObelwagen Typ 82. Widoczny na pierwszym planie pojazd firmy Volkswa gen nie został jeszcze wyposażony w typowe dla tego teatru działań specja lne opony balonowe oraz uchwyty na dodatkowe kanistry na wodę. Na drzwiczkach i z tyłu samochodu dobrze wi doczne godło DAK - stylizowany wizerunek palmy ze swastyką . Zdjęcie wykonano w rejonie Mersa el Brega, 31 marca 1941 r.

• Czołgi 5. Dywizji Lekkiej na jednej z ulic w m . Agedabia. Niemieckie wojska wkroczyły do niej rankiem 3 kwietnia 1941 r. Na pierwszym planie Pz .Kpfw. I Ausf. A z dowództwa 5. pułku pancernego. Zwracają uwagę zapasowe koła jezdne na pokrywie si lnika . jedynki". Czołgi zosta ły już częściowo pokryte kamufiażem pustynnym .

... Pododdział pancerny 5. Dywizji Lekkiej w czasie krótkiego postoju podczas marszu w kierunku Tobruku. Załogi czołgów Pz.Kpfw. III obserwują prz elatujący nad nimi bombowiec nu rkujący Ju-87 . Mi litaria i Fakty 1/2007

Erwin Rommel oglądający razem z oficerami swojego sztabu włoski M 13/40 . Generał von Mellenthin nakreślił następująco sylwetkę Rommla, słynnego „Lisa Pustyni": „Planując operację działał z namysłem i dokładnie, na polu walki podejmował decyzję szybko i zuchwale, przebiegle analizując w zmieniającej się sytuacji szanse powodzenia jakiegoś odważnego pociągnięcia. Najbardziej podziwia/em jego odwagę, pomysłowość i niezłomną wolę przejawianą w niesprzyjających okolicznościach. (. ..) Był bardzo popularny wśród młodych żołnierzy i podoficerów, z którymi niejednokrotnie żartował, ale jednocześnie potrafił być bardzo bezpośredni i obraźliwy w stosunku do dowódców oddziałów, gdy tylko był niezadowolony z ich poczynań." A

Generał

czołg

T Widoczny na kolejnym zdjęciu ten sam M 13/40 należał do VII batalionu czołgów 132. pułku pancernego 132. Dywizji Pancernej „Ariete". Była to niewątpliwie jedna z najlepszych jednostek całej włoskiej armii.

~

e-mail [email protected]

Jednostki armii włoskiej, wspierające działania Deutsches Afrika Korps w Afryce Północnej, były nie najlepiej dowodzone i wyposażone w przestarzałą broń. Jednak w wielu przypadkach żołnierze Regio Esercito walczyli nie tylko z ogromną odwagą i zapałem, ale także odnosili sukcesy. Przykładowo w czasie brytyjskiej operacji „Crusader" w listopadzie 1941 r. w rejonie Bir el Gobi załamał się atak 22. Brygady Gwardii na pozycje Dywizji Pancernej „Ariete". Brytyjczycy nie zdołali „rozjechać" lekceważonych przez siebie „makaroniarzy" i po stracie 25 czołgów wycofali się z pola walki . Należy pamiętać, że wobec małej liczebności DAK większość z sukcesów Rommla byłaby niemożliwa do osi ągnięcia bez włoskiego wsparcia. Ge nerał von Mellenthin ocenił następująco włoskich sojuszników: „(... ) nie żywię sympatii do ludzi, którzy pogardliwie wyrażają się o włoskich żołnierzach, nie zastanawiając się nad niekorzystnymi warunkami, w jakich przyszło im działać. Uzbrojenie włoskiej armii okazało się zdecydowanie gorsze od standardów narzucanych przez współczesne pole walki".

.l Bersalierzy obsługujący armatę przeciwpancerną cannone da 47/32 mod. 35, rejon Sollum, lato 1941 r.

~ Wioska piechota w czasie działań w Libii jesienią 1941 r. Z prawej ręczny karabin maszynowy Breda mod. 30 kal. 6,5 mm. Broń ta, wrażliwa na piasek i kurz, miała tendencje do zacinania się .

~

Wioska piechota zmotoryzowana czasie dzialań pod koniec 1941 r.

'"lilitaria i Fakty 1/2007

13

http://ajaks.home.pl

"'

T Armata przeciwlotnicza 2 cm Flak 30 na stanowisku ogniowym. Groźba niespodziewanego ataku lotniczego stale towarzyszyła żołnierzom DAK. Na płaskim obszarze pustynnym samoloty brytyjskie stosunkowo łatwo odnajdowały cele dla swoich działek i bomb.

T Opancerzony pojazd łączności radiowej Sd.Kfz. 261 w jednej z oaz na Pustyni Libijskiej. Spartańskie warunki bytowania, ubogie racje żywnościowe, a szczególnie brak zdatnej do picia wody i prymitywizm urządzeń san itarnych sprzyjały chorobom, szczególnie przewodu pokarmowego.

Q

e-mail: [email protected]

.,.. Pojazdy z 8. pułku pancernego z 15. Dywizji Pancernej na granicy libijsko-egipskiej . Na pierwszym planie motocykle BMW R12, na drugim czołg lekki Pz.Kpfw. II jednej ze starszych wersji z zaokrąglonym przednim pa ncerzem kadłuba .

.., Lekki niszczyciel czołgów Panzerjager I z Heeres-Panzerjager-Abteilung (Sfl) 605 w czasie działań w rejonie Sollum. Dzi ała samobieżne tego typu, nazywane przez swoje załogi „Schnelle Ente" (.szybkie kaczki"). odniosły podczas walk w 1941 roku szereg sukcesów. Zwal czały skutecznie wszelkie brytyjskie poj azdy pancerne, z jednym jedynym wyj ątkiem - pociski ppanc. kal. 47 mm nie przebijały przedniego pancerza cz ołgów piechoty Mk II „Matilda" II (o grubości 78 mm) .

.., Lekki niszczyciel czołgów Panzerjager I z Heeres-Panzerjager-Abteilung (Sfl) 605, przewożony na przyczepie niskopodwoziowej Sd. Ah. 115, holowanej przez ciągnik półgąsieRicowy Sd.Kfz. 7. Wiosną 1942 r. z uwagi na straty sprzętu w Panzerjagery I b yły uzbrojone już tylko 1. i 3. kompania 605. dywizjonu. Natomiast 2. kompania tego oddziału została wówczas wyposażona w przeciwpancerne działa samobieżne „Diana".

"lilitaria i Fakty 1/2007

AJAKS

Książki

Militarne

http://ajaks.home.pl

A Czołg średni Pz .Kpfw. III Ausf. G w czasie działań w Cyrenajce. Pustynia stanowiła niewątpliwie idealny teren do prowadzenia działań jednostek pancernych. Na przestrzeni setek kilometrów kwadratowych był to teren niemal płaski, z nielicznymi przeszkodami terenowymi. Aż do wiosny 1942 r. trudno było jednoznacznie ocenić, która strona posiadała lepszy jakościowo sprzęt pancerny. Niemieckie „trójki" i „czwórki" były z pewnością lepiej uzbrojone, jednak brytyjskie czołgi piechoty „Matilda" i „Valentine" były z kolei lepiej opancerzone. Inna sprawa, że niemal zawsze Brytyjczycy mieli więcej czołgów do swojej dyspozycji niż siły niemieckowłoskie.

T Czołgi średnie Pz.Kpfw. III z 21. Dywizji Pancernej, utworzonej 1 sierpnia 1941 r. w wyniku przeformowania 5. Dywizji Lekkiej. Pierwsza w kolumnie „trójka" w wersji Ausf. G, podobnie jak i następne czołgi, przewozi na wieży znaczną ilość kanistrów z paliwem. Troska o benzynę, spala n ą przez pojazdy pancerne w ogromnej ilości, bardzo często spędzała sen z powiek dowódcom jednostek pancernych.

Q

.i.

e-mail;[email protected]

Czołg

dowodzenia Pz.Bf.Wg. III Ausf. Hz dowództwa batalionu pancernego. Przed

czołgiem przechodzą włoscy żołnierze.

T Czołg dowodzenia Pz.Bf.Wg. III Ausf. Ho numerze taktycznym „! Ol" z dowództwa I batalionu 5. pułku pancernego. W prawym rogu dodatkowej płyty pancernej nadbudówki widoczne godło DAK. Czołg był pomalowany pierwotnie w kolorze Panzer Grau, na lctóry następnie naniesiono kamuflaż pustynny. Na przednim pancerzu wieży i kadłuba widoczne są ślady trafienia przez pociski nieprzyjaciela.

http://ajaks.home.pl "" Czołg średni Pz.Kpfw. III Ausf. J z pancerzem czołowym o grubości 50 mm w drodze na front. Dostawy wozów tej wersji dotarły do jednostek w Afryce Północnej na przełomie 1941/42 r. Jednak w większości były to nadal czołgi uzbrojone tylko w armatę 5 cm KwK L/42. Przed bitwą pod El Ghazalą w maju 1942 r. wśród 242 „trójek" było tylko 19 wozów wersji J z długolufową armatą 5 cm KwK L/60 .

.,. Załoga czołgu średniego Pz.Kpfw. III Ausf. J w czasie odpoczynku na pustyni. Zwraca uwagę znaczna ilość (S!) zapasowych kół jezdnych, co może świadczyć o podatności tego elementu układu jezdnego na awarię.

T Czołg dowodzenia Pz.Bf.Wg. III Ausf. H z dowództwa 21. Dywizji Pancernej. Na przednim pancerzu kadłuba widoczna „palemka" - godło DAK. Na antenie powiewa trójkątny proporczyk (od góry: czarno-biało-czerwony), oznaczający

pojazd dowódcy dywizji.

Militaria i Fakty 1/2007

'5.riochód terenowy KObelwagen Typ 82 w czasie szybkiej y po libijskiej pustyni wiosną 1941 r. Na zamontowanym na ~ ni ej masce samochodu kole zapasowym umocowano flagę swas tyką ułatwiającą szybką identyfikację z powietrza.

Żołnierz Panzerwaffe w Libii. Jedno z dziesiątek propagandowych zdjęć

wykonanych

wiosną

1941 r.

lekkiego Pz.Kpfw. II w czasie odpoczynku nad brzegiem Morza Śródziemneg o. Wybrzeże Libii, 1941 r.

Czołg średni

Pz .Kpfw. IV Ausf. Pułku Pancernego w marszu przez pustynię, druga po ł owa marca 1941 r. Załoga „czwórki " wciąż nosi czarne mundury Panzerwaffe, które zupełnie nie nadawały się do działań w Afryce Północnej.

Generał

Stanowisko ogniowe armaty plot 3, 7 cm Flak 36.

Załoga czołgu

Rommel oglądający razem z pobojowisko, rejon Sollum, 1941 r.

grupą

oficerów DAK

Samochód osobowy Chevrolet 1938 użytkowany przez dowództwo jednej z jednostek DAK mija posterunek niemiecko-włoski na peryferiach Bardii, jesień 1941 r.

~·

Naprawa w warunkach polowych samochodu terenowego KUbelwagen Typ 82. Z lewej widoczny samochód ciężarowy Opel „Blitz" w wersji pojazdu warsztatowego . Afryka Północna 1942 r.

Q

e-mail: [email protected]

>

Dowódca DAK zazwyczaj cały dzień na inspekcjach. „Najczęściej ro oficer sztabu wskazuje drogę, ale
A Z ałoga czołgu Pz.Kpfw. III w czasie :iostoju , najprawdopodobniej jest to zaimprowizowany czołg dowodzenia ;ednego z batalionów pancernych 21. :>ywizji Pancernej. Widoczna jest antena -nzp i ęta na dodatkowych masztach.

,... Ki erowca samochodu terenowego · .ibelwagen Typ 82 uzupełnia zapas rody we włoskim punkcie zaopatrzenio"fITl. Woda w warunkach pustynnych _:la nieomal w cenie złota. Możliwość :ej u z upełniania była równie ważna, jak :.ostawy amunicji i paliwa.

itaria i Fakty 1/2007

http ''ajaks.home.pl ... T Dwa zdjęcia wraku tego samego egzemplarza brytyjskiego czołgu lekkiego Mk VIB z 2. RTR z 2. Dywizji Pancernej, zniszczonego w marcu 1941 r. w Cyrenajce. Te niewielkie, słabo opancerzone pojazdy, o masie 5,3 t i trzyosobowej załodze, uzbrojone były tylko w wkm Vickers kal. 12, 7 mm oraz km Vickers kal. 7,7 mm. Czołgi Mk VI stanowiły wyposażenie pododdziałów rozpoznawczych w brytyjskich pułkach

pancernych. Na początku 1941 r. w Afryce Północnej Brytyjczycy dysponowali jeszcze około 120 takimi pojazdami. Mimo wątpliwych walorów bojowych pozostawały w służbie liniowej aż do końca tego roku .

... Brytyjski opancerzony pojazd rozpoznawczy Scout Car Daimler „Dingo", porzucony przez Brytyjczyków w czasie odwrotu z Cyrenajki w marcu-kwietniu 1941 r. Zdobyte przez Niemców i Włochów egzemplarze były bardzo chętnie wykorzystywane jako pojazdy łącznikowe.

Militaria i Fakty 1/2007

'1 e-mail [email protected] .,. Dwa zniszczone brytyjskie czołgi ::i1echoty Mk II „Matilda" Mk II z 4. 'łTR, przełęcz Halfaya, czerwiec 1941 r. Niemcy bardzo dobrze oceniali :e pojazdy, głównie ze względu na solidne opancerzenie (do 78 mm!). Czołgi, które nadawały się do remontu ,aprawiano i wcielano do własnych odd zia łów pancernych. W Wehrmachcie Matildy" nosiły oznaczenie Infanterie:>anzerkampfwagen Mk II 748 (e).

A Podstawowym typem brytyjskiej 3rrnaty ppanc. w czasie walk w 1941 r. ::iyła „ dwufuntówka" - armata kalibru -
.,. Brytyjski czołg piechoty Mk II atilda" Mk II z 4. RTR zniszczony rejon ie Tobruku , 1941 r.

ita ria i Fakty 1/2007

http://ajaks.home.pl

A Czołg Pz.Kpfw. III o numerze taktycznym „512" w trakcie wymiany silnika . Widoczna m.in. zdjęta płyta osłaniająca przedział silnikowy. Obsługa techniczna w typowych dla wczesnego umundurowania tropikalnego skórzano-płóciennych, sznurowanych butach. T Czołg Pz.Kpfw. III Ausf. H po zakończonym starciu, „gdzieś" w Cyrenajce. W tle widoczny płonący brytyjski samochód ciężarowy.

Schusfe

~

Dowódca 15. Dywizji Pancernej, generał Walter NeumannSilkow wydaje rozkazy ze swojego lekkiego samochodu pancernego Sd.Kfz. 222. Poległ on w końcu 1941 r. w czasie bry~ skiej operacji „Crusader".

~ Pobyt w Afryce Północnej to nie tylko walka i przemarsze . Niekiedy był czas również na tak prozaiczne czynności, jak naprawa obuwia.

... Załoga czołgu lekkiego Pz.Kpfw. II przygotowuje posiłek. Jak wspominał jeden z oficerów Deutsches Afrika Korps: „W ciągu dnia upal stopniowo stawał się nie do zniesienia. Każdy szukał najmniejszego skrawka cienia. Niektórzy żołnierze naprawdę smażyli jajka na rozgrzanych płytach pancernych czołgów".

'litaria i Fakty 1/2007

25

.6. Pułkownik Hans Cramer, dowódca 8. pułku pancernego 15 . Dywizji Pancernej (stojący w wieży czołgu dowodzenia Pz .Bf.Wg. III Ausf. H) w rozmowie z oficerem z dowództwa Deutsches Afrika Korps. Cramer był jednym z najlepszych dowódców jednostek DAK; za walki w dniu 16 maja 1941 r. o Sidi Aziz otrzymał Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego.

.6. Generał Georg von Bismarck (w okularach), dowódca 21. Dywizji Pancernej, stojący na wieży Pz.Kpfw. III Ausf. H i obserwujący pozycje brytyjskie pod Tobrukiem . Poległ 31 sierpnia 1942 r. w czasie bitwy pod Alam el Halfa. Na płycie przedniej kadłuba czołgu widoczny jest krzyż belkowy, rzadko malowany w tym miejscu. "" Czołg średni Pz. Kpfw. IV Ausf. D w trakcie marszu na nową pozycję bojową. Pierwszych 20 „czwórek" wylądowało w Trypolisie razem z 5. pułkiem pancernym (5. Dlek.) w marcu, a kolejnych 20 z 8. pułku pancernego (15. DPanc.) wyładowano w tym porcie na przełomie kwietnia i maja 1941 r. Według gen. von Mellenthina: „Pz.Kpfw. IV zdobył sobie u Brytyjczyków budzącą respekt reputację, przede wszystkim dlatego, że posiadał armatę 75 mm".

26

Książki

Militarne

Militaria i Fakty 1/2007

Q

e-mail: [email protected]

,&. Opancerzony pojazd łączności radiowej Sd.Kfz. 251/3 (mittlerer Funkpanzerwagen) w _kład jezdny tych pojazdów niewątpliwie ułatwiał poruszanie się w piaszczystym terenie.

T Oficerowie niemieccy obserwujący pozycje wojsk brytyjskich :>Od Tobrukiem. Przewożone na tylnym pancerzu czołgu drewno :iny dało się zapewne do rozpalenia ogniska w zimną, afrykańską -XX:.

czasie jazdy po pustyni. Półgąsienicowy

T Lekki samochód pancerny Sd.Kfz. 222 z 33. dywizjonu rozpoznawczego 15. Dywizji pancernej. Na kadłubie samochodu dobrze widoczne oznaczenia taktyczne, a na tylnym błotniku motocykla BMW R12 godło dywizji.

~. .>

·

·- 1

•. Książki

Militarne

27

http://ajaks.home.pl ... Żołnierze plutonu regulacji ruchu, przejeżdżający w transporterze opancerzonym Sd.Kfz. 251/1 Ausf. B obok fortu w El Mechili.

.6. Oficerowie sztabowi obok okopanego pojazdu dowodzenia Sd.Kfz. 251/6 Ausf. A (mittlerer Kommando-Panzerwagen). Wozy tego typu, stosowane na szczeblu dowództwa dywizji i korpusu, były w porównaniu z pojazdami łączności Sd.Kfz. 251/3 wyposażone dodatkowo w urzą dzenia szyfrujące „Enigma". Z uwagi na zewnętrzne podobieństwo 251/3 i 251/6 można te ostatnie identyfikować np. dzięki oznaczeniom taktycznym dowództwa dywizji lub korpusu. W tym konkretnym przypadku jest to dobrze widoczny trójkątny proporczyk, oznaczający pojazd dowództwa dywizji pancernej .

... Półgąsienicowy ciągnik Sd.Kfz. 11 jednego z pułków artylerii DAK. Pojazdy tego typu były wykorzystywane m.in. do holowania lekkich haubic polowych le.F.H. 18.

Militaria i Fakty 1/2007

mail [email protected] • '-ekki ciągnik artyleryjski Sd.Kfz. 10 -a Jed nej z ulic Derny na początku :;.<2 r. Pojazdy tego typu wykorzysty-ano do m.in. holowania armat przeciw::;a'1cernych 3, 7 cm Pak 35/ 36 5 cm Pak 38.

l' Niemieckie czołgi średnie Pz. Kpfw. III oraz pojazdy włoskiej 133. Dywizji Pancernej „ Littorio ", przybyłej do Afryki w 1942 r., na nadmorskiej drodze „ via Balbia ".

29

http://ajaks.home.pl

A Stanowisko ogniowe niemieckiej armaty przeciwpancernej 3, 7 cm Pak 35/36 . W 1941 r. była to już przestarzała broń, skuteczna tylko przeciwko l żej opancerzonym brytyjskim czołgom szybkim. ~

Skutecznym „narzędziem" do walki z brytyjskimi czołgami do 1942 r. była natomiast armata przeciwpancerna 5 cm Pak 38. Warto podkreślić, że w DAK bardzo często armaty ppanc. towarzyszyły w działaniach własnym czołgom, co niezmiernie ułatwiało odpieranie kontrataków brytyjskich jednostek pancernych.

T W 1942 r. do Afryki Północnej skierowano również zdobyczne sowieckie armaty dywizyjne F-22, stosowane w Wehrmachcie pod oznaczeniem 7 ,62 cm Pak 36 (r). Były one równie skuteczne w zwalczaniu brytyjskich czołgów, jak przeciwlotnicze „osiemdziesiątki ósemki". Poza wersjami holowanymi w Afryce Północnej stosowano także uzbrojone w tę broń działa samobieżne „Marder" III .

30

-

e-mail: [email protected]

~ Ob sługa

armaty przeciwlotniczej 2 cm =ak 30 na stanowisku ogniowym. Warto ::am i ętać, że choć działa tego typu stoso..,ano powszechnie do zwalczania siły _ Hej i lekko opancerzonych pojazdów ::rzeciwnika, to głównym ich zadaniem _ . Io zwalczanie celów powietrznych ec:ących na wysokości do 2000 m. Szczególnie ważną rolę szybkostrzelne .:wudziestki" odgrywały w obronie lotsk, rejonów koncentracji wojsk i ko-nn pojazdów.

Stanowisko armaty przeciwlotniczej : cm Flak 30 na jednym z lotnisk poloch w Libii.

~

Lekkie działo samobieżne 2 cm Flak , Sd.Kfz. 10/4 z 609. dywizjonu artyeri• przeciwlotniczej w czasie ostrzału '.:'Ozycji wojsk brytyjskich.

it aria i Fakty 1/2007

http://ajaks.home.pl Niemieckie armaty przeciwlotnicze 8,8 cm Flak 18/36 zna l azły w latach II wojny św i atowej bardzo szerokie zastosowanie bojowe. Wykorzystywano je powszechnie n ie tylko do zwalczania celów powietrznych, ale i wszelkich opancerzonych pojazdów przeciwnika. W tej ostatniej roli zasłynęły zwłaszcza w Afryce Północnej. Można długo wymieniać przykłady starć, gdy „osiemdziesiątki ósemki " dziesiątkowały brytyjskie czołgi. 15 maja 1941 r. 5 armat przydzielonych do Grupy „ Herff" zniszczy/o w krótkim czasie 11 „ Matild ". 27 maja 1942 r. w czasie bitwy pod El Ghazala armaty kal. 88 ze 135. pułku artylerii przeciwlotniczej dosłownie „ rozstrzelały " kontratakującą brytyjską 4. Brygadę Pancerną - na polu walki pozostały 24 zniszczone „ Granty" . 5 czerwca tego samego roku „osiemdziesiątki ósemki" zniszczyły aż 51 brytyjskich czołgów!

A. I nspekcja sta nowisk armat przeciwlot niczych 8,8 cm Flak 18 rozmieszczonych w rejon ie Tobruku. T Arma t a 8,8 cm Flak 18 z 3. bater ii I dywizjonu 33.

pułku

artyleri i przeciwlotniczej, Libia 1941 r.

g

e-mail:[email protected]

----

li> Armaty plot 8,8 cm Flak 18/36 wielokrotnie wspierały bezpośrednio jednostki pa ncerne DAK. Ulubioną niemiecką takty ką było prowokowanie za pomocą własnych czołgów kontrataku brytyjskich wozów pancernych i wciąganie ich w zasięg ognia . osiemdziesiątek ósemek''.

T Armaty plot 8,8 cm Flak 18/36, holowane przez ciągniki półgąsienicowe Sd.Kfz. 7, były bronią stosunkowo mobilną, którą można było szybko przerzucić w zagrożony przez Brytyjczyków rejon walk.

33

http://ajaks.home.pl

.6. Ciągnik półgąsienicowy Sd .Kfz. 11, holujący lekką haubicę polową 10,5 cm le.F.H. 18 po nadmorskiej drodze „via Balbia", jedynej w Libii w pełni utwardzonej szosie, luty 1942 r. Na horyzoncie wąski pas nadmorski z palmami daktylowymi i sadami oliwnymi, z lewej widoczne miasto i port Derna.

'f' Ciągnik półgąsienicowy Sd.Kfz. 7, holujący ciężką haubicę polową 15 cm s.F.H. 18. Obok lekkich haubic kalibru 105 mm podstawowy typ dział w pułkach artylerii wchodzących w skład niemieckich dywizji.

był

to

g

e-mail: [email protected] ~~~~~~~~~~~-

~ Obsługa

haubicy 10,5 cm le.F.H . 18 w trakcie wypoczynku, na tarczy ochronnej widoczna litera „ B" oznaczająca drugie działo w baterii.

T Działon haubicy polowej 10,5 cm le. F.H. 18, ostrzeliwujący pozycje wojsk brytyjskich w Cyrenajce . Większość su kcesów w Afryce Północnej Niemcy odnieśli dzięki bardzo dobremu współ dzi ałaniu jednostek pancernych, artylerii i lotnictwa. W przeciwieństwie do nich Brytyjczycy w 1941 r. i w pierwszej połowie 1942 r. wielokrotnie atakowali po zbawionymi wsparcia czołgami, co ko ńczyło się zazwyczaj niepowodzeniem , okupionym dodatkowo wysokimi stratami.

~ Obsługa

haubicy polowej 10,5 cm le.F.H. 18, przygotowująca się do otwarcia ognia na wprost do nadjeżdżających brytyjskich pojazdów pancernych. Libia, 1942 r. Mil~taria

i Fakty 1/2007

AJAKS

Książki

Militarne

35

http://ajaks.home.pl ~

Zdobyta przez Niemców brytyjska haubico-armata kal. 87,6 mm.

T Francuska armata GPF Mle. 1917 kal. 155 mm (zmodyfikowana) należąca do jednej z niemieckich baterii obrony wybrzeża, wysłanych w 1941 r. do Afryki Północnej. Rejon Bardii.

~ Moździerz 21 cm Morser 18 z 11/115. zmotoryzowanego dywizjonu artylerii ciężkiej . Libia, druga połowa 1941 r.

Militaria i Fakty 1/2007

::iłn ierze

Lekki transporter opancerzony Sd.Kfz . 250/3 z 21. Dywizji pancernej, Libia 1942 r.

:>e nerał pułkownik Erwin Rommel i generał major Stefan Frohiich, ::owódca FliegerfOhrer Afryka.

Wrak zniszczonego przez Niemców brytyjskiego samochodu pancernego Marmon-Herrington Mk II, Libia 1941 r.

Oaza na kółkach", jak nazwał widoczną na zdjęciu cysternę :: wodą jeden z niemieckich fotokorespondentów wojennych.

Zdobyty przez Niemców w rejonie Tobruku samochód ciężarowy 3 tonowy Canadian Chevrolet, czerwiec 1942 r.

21. Dywizji pancernej na motocyklu BMW R 75 czasie patrolowania Pustyni Libijskiej w 1942 r.

Działo samobieżne Sturmpanzer Il w ładowni jednego z włoskich statków, transportujących sprzęt bojowy dla włoskich i niemieckich jednostek walczących w Libii. Wiosna 1942 r.

Armata przeciwlotnicza 2 cm Flak 30.

Obsł uga

karabinu maszynowego MG 34 w oczekiwaniu na atak brytyjskiej piechoty.

Oficer DAK obserwujący pozycje wojsk brytyjskich, Cyrenajka, 1942 r.

Moment wystrzału z moździerza 21 cm Morser 18. Bardzo rzadko prowadzono z tych dział ostrzał przy tak niskim kącie podniesienia lufy. Libia 1942 r.

Niemiecka armata plot. kal. 88 mm prowadząca ostrzał brytyjskich czołgów na Pustyni Libijskiej w 1942 r.

ig e-mail: [email protected]

,

i. Samochód terenowy m.gl. EinheitsPkw ( 4x4) w czasie szybkiej jazdy po Pustynii Libijskiej. Był to typ pojazdu równie powszechnie stosowany w Deutsches Afrika Korps jak VW Typ 82. Jednak z uwagi na częste awarie zawieszenia i układu przenoszenia mocy nie był tak lubiany przez kierowców jak Volkswagen.

.;. Niemieccy żołnierze pozdrawiający z samochodu Steyr 1500 załogę przelatującego nad nimi samolotu „Storch". Ten niewielki górnopłat był powszechnie stosowany nie tylko do zadań łączniko wych, ale także do prowadzenia lotów obserwacyjnych nad pustynią, mających na celu m.in. wykrycie brytyjskich patroli rozpoznawczych. ~

Kolumna niemieckich pojazdów, na pierwszym planie samochód terenowy m.gl. Einheits-Pkw. Mimo wspomnianych już wad, prowadzenie tego samochodu, zarówno po szosie jak i w terenie, nie sprawiało większych kłopotów.

Militaria i Fakty 1/2007

39

''ajaks.homr

'

"" W Deutsches Afrika Korps na ogromną skalę stosowano zdobyczne pojazdy. Winston Churchill opisał z goryczą w swoich pamiętnikach sytuację po jednej z brytyjskich klęsk w Libii: „(„.) Niemcy triumfowali, prąc naprzód w zdobytych na nas ciężarówkach załadowanych zapasami paliwa, w wielu przypadkach strzelając naszą amunicją". Na zdjęciu od lewej: 3 tonowy CMP Chevrolet C60 4x4, Morris Commercial C4 oraz kanadyjski Ford model 1940 4x2 .

.,. Niemieccy żołnierze przeszukujący ładunek samochodu ciężarowego z hinduskiej 4. Dywizji. Z lewej widoczny fragment samochodu ciężarowego CMP 15 cwt 4x4.

l' Amerykański Jeep w służbie Deutsches Afrika Korps. Te proste konstrukcyjnie samochody terenowe, dostarczane Brytyjczykom w znacznych ilościach od 1942 r., sprawdziły się doskonale także w warunkach pustynnych. Zdobyte egzemplarze były bardzo chęt nie użytkowane przez Niemców, którzy cenili sobie ich wytrzymałość i łatwość naprawy.

40

Książki

Militarne

Militaria i Fakty 1/2007

g

e-m< ·1 -'· 1ks(U'

I> Kolumna transportowa 104. pułku

strzeleckiego z 21. Dywizji Pancernej. Warto podkreślać na każdym kroku, jak ogromne znaczenie miało w walkach rytmiczne zaopatrywanie jednostek bojowych w paliwo, amunicję i inne zapasy. Wielkie odległości sprawiały, że dostarczanie zaopatrzenia było niezwykle trudne - z Trypolisu do Benghazi było 1120 km, z Benghazi do Tobruku 480 km, a z Tobruku pod El Alamein kolejnych 560 km 1 Oczywiście lotnictwo brytyjskie robiło co tylko mogło, by niszczyć niemieckie i włoskie kolumny zaopatrzeniowe.

.,. Zdobyczny samochód ciężarowy CMP Ford F60 z kabiną No. 12.

T Niemieccy żołnierze przyglądający się próbie wyciągnięcia z rowu brytyjskiego ciągnika artyleryjskiego typu Morris Commercial CB Mk II Quad F.A.T.l.

http://ajaks.home.pl

Wyładunek zaopatrzenia dla wojsk z transportowca, któremu mimo działań Royal Navy i RAF udało s ię szczęśliwie dotrzeć do portu w Trypolisie .

...

włosko-niemieckich

T Nadbrzeże jednego z włoskich portów w Libii , prawdopodobnie w Trypolisie. Z prawej strony widoczna lekka haubica polowa 10,5 cm le.F.H. 18.

42

AJAKS

Książki

Militarne

Militaria i Fakty 1/2007

g

e-mail: [email protected]

~

We wspomnieniach niemieckich żoł nierzy z walk w Afryce Północnej często podkreśla się przyjazne stosunki z miejscową ludnością, która traktowała ich zdecydowanie lepiej niż Włochów, czy Brytyjczyków.

Półgąsienicowy transporter opancerzony Sd.Kfz. 250/3 o nazwie własnej „Greif" (Orzeł). Był to osobisty pojazd Rommla, którym często wizytował walczące jednostki. Przetrwał on wszystkie zwycięstwa i klęski DAK. Alianccy żoł nierze odnaleźli tylko lekko uszkodzony transporter na przylądku Bon w Tunezji w maju 1943 r„ już po kapitulacji wojsk osi w Afryce.

----------------,

~

Zdobyczny brytyjski opancerzony pojazd dowodzenia ACV „ Dorchester" o nazwie własnej „Mo ritz ", będący osobistym pojazdem Rommla. W kwietniu 1941 r. trzy „ Dorchestery" zdobył pod El Mechili 3. dywizjon rozpoznawczy 5. Dlek. Jeden z nich przejął ówczesny dowódca tej dywizji generał Johannes Streich, a dwa pozostałe sztab Deutsches Afrika Korps. Otrzymały one imiona własne „Max" i „Moritz". Ten ostatni został osobistym woze m generała Erwina Rommla, „Max" natomiast przeznaczony był do zadań sztabowych. Wszystkie trzy wozy przetrwały w niemieckiej służbie aż do maja 1943 r.

Militaria i Fakty 1/2007

·'ajeks.home.p ..,. Pompowanie do cysterny wody zdatnej do picia. W warunkach pustynnych żołnierz pozbawiony wody przez ponad dobę był odwodniony i niezdolny do działań bojowych.

I> Żołnierze służb sanitarnych badający przydatność wody do picia .

Marsz

żołnierzy

DAK:

HeiB iiber Afrikas Boden die Sonne gliiht. Unsere Panzermotoren singen ihr Ued! Deutsche Panzer im Sonnenbrand,

Stehen zur Kampf gegen England Es rasseln die Ketten, es drohnt der Motor, Panzer rollen in Afrika vor.

wa lki powodowały, wraki czołgów obu stron. Na zdjęciu z 1942 r. zniszczony brytyjski czołg szybki Mk IV (A13 Mk Il).

..,.

Wielomiesięczne

że pustynię za l egały

44

AJAKS

Książki

Militarne

Mil itaria i Fakty 1/2007

g

e· mai' a.1 k •@' o ie o·

... W Afryce Północnej włoscy żołnierze niekiedy wykorzystywali broń niemieckiej produkcji , choć wypada podkreślić, że III Rzesza niezbyt hojnie wspierała swoich sojuszników dostawami uzbrojenia. Na zdjęciu jedna z przekazanych Regio Esercito ciężkich haubic polowych 15 cm s. F.H. 18.

l' Włoskie samochody pancerne AB 41 w czasie pustynnego patrolu w 1942 r.

... Podstawowym uzbrojeniem dywizji pancernych Regio Esercito w latach 1942-43 były czołgi lekkie, a według włoskiej terminologii czołgi średnie M 13/40 i nieco zmodernizowane M 14/41. Słabo opancerzone, uzbrojone w armatę kal. 47 mm , nie mogły być wówczas równorzędnym przeciwnikiem brytyjskich czołgów. Znamienne są słowa pułkownika Hansa von Lucka, odnoszące się do walk pod El Alamein w październiku-listopadzie 1942 r.: „ Serce bolało, gdy widzieliśmy Dywizję Ariete (nasi najwierniejsi sojusznicy) oraz resztki Dywizji Trieste i Littorio walczące, okazując pogardę dla śmierci, oraz ich czołgi (tak często przezywane przez nas „puszkami na sardynki ''), w które trafiały pociski i k tóre płonęły na polu walki.(. .. ) Około 15.30 dowódca Dywizji Ariete wys/al do Rommla ostatnią depeszę przez radio: .Jesteśmy otoczeni. Czołgi Ariete ciągle walczą ". Do wieczora XX Korpus został zniszczony. Straciliśmy dobrych, dzielnych przyjaciół, od których wymagaliśmy więcej, niż byli w stanie zdziałać. "

Militaria i Fakty 1/2007

http://ajaks.home.pl .,,. Sd.Kfz. 251/3 (mittlerer Funkpanzerwagen) - odmiana półgąsie nicowego transportera opancerzonego, przystosowana do pełnienia roli pojazdu łączności, wyposażona w zależności od wersji w radiostacje kilku typów i antenę prętową.

1' Południowoafrykański samochód pancerny Marmon-Herrington Mk III zdobyty przez żołnierzy niemieckich i przystosowany do jazdy po szynach, 1942 r. Warto podkreślić, że w przeciwieństwie do wojsk brytyjskich w Deutsches Afrika Korps, ze względu na olbrzymie problemy z transportem nowego uzbrojenia przez Morze Śródziemne, bardzo chętnie wykorzystywano wszelkie zdobyczne pojazdy pancerne.

1' Brytyjski samochód pancerny Humber Mk I zdobyty przez wojska niemieckie w Libii i wcielony w marcu 1942 r. do 15 . lub 21. DPanc. Na zamontowanym na przednim pancerzu pojazdu kole zapasowym umocowano flagę ze swastyką ułatwiającą szybką identyfikację z powietrza, mającą tym samym zapobiec omył kowemu atakowi ze strony samolotów Luftwaffe.

Militaria i Fakty 1/2007

~

e-mail ajaks@home pl

~ Czołg średni

Pz.Kpfw. IV Ausf. F z 21. Dywizji Pancernej w rejonie m. Mersa Matruh w Egipcie, 1942 r. Zwraca uwagę uszkodzenie układu jezdnego - brak koła w pierwszym wózku jezdnym. W 1942 r., wraz z pojawieniem się w brytyjskiej 8. Armii nowych amerykańskich czoł gów średnich M3 „ General Grant" i M4 . General Sherman ", uzbrojenie starszych wersji „ czwórek" krótkolufowa armata 7, 5 cm KwK L/24 było już przestarzale.

• Czołgi lekkie Pz .Kpfw. II z 21. Dywizji Pancernej w pościgu za brytyjskimi odd zi ałami, maj 1942 r.

~

Wrak zniszczonej w Cyrenajce orytyjskiej ciężarówki. Zwraca uwagę zamontowany na skrzyni ładunkowej
Piosenka : Unser Romme l: t uns im Kampf und im Siege vereint,

-.arschieren Ita liens Scharen. =.s ei nst die Sonne des Friedens uns schei nt, _--d wieder gen Deutschland wir fahren. :och wenn mich die fein dliche Kugel fand, !asset mich ruhen im WUstensand, -"Id rO hret noch einmal die Trommel, orwa rts, vorwarts, vorwarts mit unserem Rommel. crwa rts mit unserem Rommel.

ilitaria i Fakty 1/2007

•

·· 1jaks.home · Niewiele brakowało, aby atak DAK w rejonie El Ghazala w maju 1942 r. zakończył się niepowodzeniem . Według Rommla: „Główną przyczyną było to, że nie doceniliśmy s iły brytyjskich dywizji pancernych . Przybycie nowego amerykańskiego czołgu spowodowało powstanie wielkich dziur w naszych szeregach " . Dowódca Armii Pancernej „ Afrika " miał na myśli czołgi średnie M3 „General Grant" , dobrze opancerzone i uzbrojone m.in. w armaty kal. 75 mm . Przydzielone m.in. do brytyjskiej 1. i 7 . Dywizji Pancernej zostały szybko ochrzczone przez ich załogi jako „ostatnia nadzieja Egiptu " . Walka z „Grantami" okazała się nie lada wyzwaniem dla niemieckich czołgów .

I

.l Unieruchomiony czolg

średni

M3 „ General Grant" z 1. Dywizji Pancernej, rejon El Ghazala w maju 1942 r.

l' Kolejny zniszczony czołg ś re dn i M3 „General Gra nt " z 7. Dywizji Pance rn ej, rejon El Ghaza la w maju 1942 r.

l' Wrak rozsadzo nego wew n ętrzną eksp l ozją czołg u śre dn iego M3 „General Grant" z 7. Dywizji Pa ncern ej, rejon El Ghaza la w maju 1942 r.

Książki

Militarne

Militaria i Fakty 1/2007

8

e-mail: ajaks@t>ome pl

• Płonący czołg średni M3 „General Grant" z 22. Brygady 1. Dywizji Pancernej, rejon El Ghazala w maju 1942 r.

'f Czołg średni

Pz.Kpfw. JII Ausf. G z 6. kompanii 5. pułku pancernego, mijający wraki brytyjskich pojazdów pancernych - czołgu szybkiego Mk IV z 2. Dywizji Pancernej (z prawej na pierwszym planie) oraz samochodu pancernego Marmon-Herrinton Mk Il. Tobruk, koniec czerwca 1942 r.

"1 ilitaria i Fakty 1/2007

http://ajaks.home.pl

Twierdzy.

Zaproponował, że

podda wszystko, żeby dopuścić, nie mógł się już dłużej trzymać. (. ..) Dla wszystkich Afrykańczyków 21 czerwca był najwspanialszym momentem tej wojny". Następnego dnia Rommel został awansowany do stopnia feldmarszałka Rzeszy . twierdzę

Tobruk. do tego nie

Chociaż robił

.l Żołnierze DAK w zdobytym Tobruku, 21 czerwca 1941 r. Winston Churchill opisał w swoich pamiętnikach sytuację po kapitulacji tej twierdzy: „Był to jeden z najcięższych ciosów, jakie otrzyma/em w czasie wojny. Nie tylko wojskowe skutki były poważne, ale wszystko to mia/o wielki wpływ na reputację armii brytyjskich. (. ..) teraz w Tobruku 25-tysięczny (a właściwie 35-tysięczny) garnizon zaprawionych w boju żołnierzy złoży/ broń przed wrogiem o połowę mniej licznym".

Mil itaria i Fakty 1/2007

g

e-mail: [email protected]

.a. Wzięci do niewoli żołnierze brytyjscy obok wraku samochodu pancernego Marmon-Herrington Mk Il. Wszyscy jeńcy wzięci do niewoli w Afryce Północnej, zgodnie z życzeniem Mussoliniego, byli odsyłani do włoskich obozów jenieckich.

& Załoga ciężkiego samochodu pancernego Sd.Kfz. 231 (8-Rad). Służba załóg pojazdów pancernych w pustynnych warunkach była prawdziwą udręką, nawet otwieranie wszystkich klap nie wpływało na polepszenie warunków wewnątrz przedziału bojowego.

Y Stanowisko ogniowe zdobytej przez Niemców haubico-armaty 25-funtowej, na pierwsiym planie w wykopie ciągnik artyleryjski CMP Quad F.A.T.2.

http. lajaks.home pl "" Żołnierze Luftwaffe obserwujący dym unoszący się po nieprzyjacielskim nalocie. Jesienią 1942 r. przewaga lotnictwa brytyjskiego była znaczna i nieliczne niemieckie samoloty myśliwskie nie były w stanie zapobiec jego nieustannym atakom na pozycje wojsk niemiecko-wło skich. Z lewej widoczny samochód terenowy VW Typ 82.

A Działo samobieżne 15 cm sIG auf Fahrgestell Pz.Kpfw. Il (Sturmpanzer Il). Wiosną 1942 r. 12 nowo wyprodukowanych dział tego typu przekazano do 707. i 708. kompanii samobieżnych ciężkich dział piechoty i wysłano do Afryki Północnej. Obie kompanie przydzielono ostatecznie do dwóch pułków piechoty zmotoryzowanej, wchodzących w skład 90. Dywizji Lekkiej. Chrzest bojowy Sturmpanzery Il przeszły w rejonie El Ghazala w Libii. Później uczestniczyły one także w walkach pod El Alamein, w czasie których utracono większość z nich.

"" Kołowo-gąsienicowy pojazd opancerzony Saurer RK7, wykorzystywany jako pojazd obserwacyjny w 33. pułku artylerii. Z prawej strony płyty przedniej widoczne godła Deutsches Afrika Korps i 15. Dywizji Pancernej oraz oznaczenie taktyczne 5. baterii. Rejon El Alamein, październik 1942 r.

52

AJAKS

Militaria i Fakty 1/2007

g

e-mail· [email protected]

I> Atrapa armaty przeciwlotniczej Bofors. cały okres kampanii w Afryce Północnej obie walczące strony prowa-

Przez dziły

na szeroką skalę działania mające na celu zdezorientowanie przeciwnika.

P rzykładowo, wspominając działania

w 1941 r. Rommel odnotował m.in.: • W celu odciągnięcia nieprzyjacielskiego ognia artyleryjskiego na mój rozkaz umieszczono makiety czołgów w rejonie zajmowanym przez „Brescię" [wioską dy wizję piechoty]. Wkrótce zaczęły ścią gać na siebie nieprzyjacielski ogień".

-----i

"" Wraki zniszczonych brytyjskich czołgów piechoty Mk III Valentine II z 40. RTR z 23. Brygady Pancernej. Oznakowania taktyczne pierwszego pojazdu wskazują na 10. czołg z 3. szwadronu. 40. RTR walczył m.in. w bitwie pod El Alamein w październiku 1942 r.

I> Żołnierze jednostki Lultwaffe Brygady

Spadochronowej „Ramcke" na jednym z lotnisk w Libii. W czasie walk obronnych na południo wym odcinku frontu pod El Alamein w październiku-listopadzie 1942 r. wykazali ogromną determinację i wolę walki. Dla wielu historyków wojskowości fa kt, że mimo braku środków transportowych udało się tej jednostce uniknąć brytyjskiej niewoli jest wręcz niepojęty. Z wspomnień pułkownika von Lucka: . Nigdy nie zapomnę widoku zbliżających się do nas od strony pustyni wyczeroanych żołnierzy Ramckego. Porzucili ;vszystko poza bronią i zapasami wody, •ecz ich morale było zadziwiające".

Militaria i Fakty 1/2007

Książki

Militarne

53

http://ajaks.home.pl
... Wyładunek czołgu średniego Pz.Kpfw. III w jednym z portów północnoafrykań skich. Wraz z decyzją Hitlera o skierowaniu do Tunezji znacznych sił niemieckich wysłano tam również 10. Dywizję Pancerną Wehrmachtu. Wchodzący w jej skład 7. pułk pancerny dysponował następującą ilością czołgów: 21 Pz.Kpfw . • Il, 105 Pz.Kpfw. III, 20 Pz.Kpfw. IV i 9 Pz.Bf. Wg. Jednak w czasie transportowania ich do Tunisu i Bizerty na przełomie listopada i grudnia utracono 2 Pz.Kpfw. Il, 16 Pz.Kpfw. III, 12 Pz.Kpfw. IV i 3 Pz.Bf.Wg.

T Półgąsienicowe transportery opancerzone Sd.Kfz. 250 i Sd.Kfz. 251 z 69. pułku grenadierów pancernych 10. Dywizji Pancernej, Tunezja.

Militaria i Fakty 1/2007

g

e-rnail [email protected]

~

Armaty przeciwlotnicze 2 cm Flak 30 przewiezione drogą powietrzną na jedno z lotnisk w Tunezji.

.,. Wyjątkowo sielski obrazek - załoga jednego z czołgów średnich Pz.Kpfw. IV pozująca do pamiątkowej fotografii z wielbłądem. Takich chwil spokoju żoł nierze Panzerwaffe w Tunezji nie mieli zbyt wiele.

~ Feldmarszałek

Erwin Rommel, od 23 lutego 1943 r. pełnił funkcję dowódcy Grupy Armii „Afrika", jednak z uwagi na krytykowanie decyzji o kontynuowaniu walk w Afryce Północnej, a także ogólny zły stan zdrowia wyjechał on na począt ku marca do Niemiec. Dowództwo wojsk ni emiecko-włoskich w Tunezji objął wówcz as generał pułkownik Hans-Jurgen von Ąr nim.

'1 ilitaria i Fakty 1/2007

.i. l' Spadochroniarze z 5. pułku strzelców spadochronowych podczas walk w Tunezji, wspierani przez czołgi Pz.Kpfw. II z 10. Dywizji Pancernej. Na dolnym zdjęciu z prawej widoczne włoskie działo samobieżne Semovente da 47/32.

g

e-mail· [email protected] ~~~~~~-

• Stanowisko ogniowe karabinu maszynowego MG 34 z 5. pułku strzelców spadochronowych, Tunezja, styczeń-marzec 1943 r.

T Dobrze zamaskowana armata przeciwpancerna 7,5 cm Pak 40 z plutonu ppanc. 10. batalionu strzelców motocyklowych 10. Dywizji Pancernej. Do Afryki Północnej przewieziono stosunkowo niewiele tych dział, bardzo skutecznych w walce z brytyjskimi i amerykańskimi czołgami i innymi pojazdami pancerny-

• Od wiosny 1942 r. w uzbrojeniu niemieckich jednostek pancernych w Afryce znajdowały się pierwsze czołgi śred nie Pz.Kpfw. IV Ausf. F2, a od końca tego roku także Pz.Kpfw. IV Ausf. G. „Czwórki" tych wersji, uzbrojone w długolufowe armaty 7,5 cm KwK 40 L/43, były bardzo g roźnym przeciwnikiem dla wszystkich brytyjskich i amerykańskich czołgów.

Militaria i Fakty 1/2007

'1ttp: ''ajaks.home pl • Jednym z najsłynniejszych niemieckich czołgów z lat II w.ś. był niewątpli wie Pz.Kpfw. VI Ausf. H „Tiger". Pierwsze trzy czołgi tego typu z 1. kompanii 501. batalionu czołgów ciężkich Wehrmachtu przewieziono do Bizerty w Tunezji 23 listopada 1942 r. Wkrótce skierowano je na front, gdzie natychmiast udowodniły swoje wysokie walory bojowe. Już w pierwszych walkach, pod Tebourba w dniach 1-3 grudnia, zniszczyły one 9 amerykańskich czołgów. W styczniu 1943 r. do Tunezji przewieziono 2. kompanię 501. batalionu, a przed zakoń czeniem kampanii afrykańskiej zdołano przerzucić tam także część 504. batalionu czołgów ciężkich Wehrmachtu. W sumie na froncie tunezyjskim walczyło 31 Pz.Kpfw. VI Ausf. H.

~

& Czołgi średnie Pz.Kpfw. Ili Ausf. N z 501. batalionu czołgów ciężkich w czasie walk w Tunezji na początku 1943 r. W tej jednostce znajdowało się począt kowo 25 „czwórek" tej wersji, uzbrojonych w krótkolufową armatę 7,5 cm KwK 37 LJ24. Na górnym zdjęciu widać, że załogi doraźnie wzmacniały ochronę przedziału bojowego za pomocą worków z piaskiem.

58

AJAKS

Książki

Militarne

Militaria i Fakty 1/2007

a

e-mail:[email protected]

• Zniszczone przez Niemców w Tunezji amerykańskie czołgi średnie M3 „General Lee" z 1. Dywizji Pancernej. Za brak doświad czenia i niepotrzebną brawurę płacono bolesnymi stratami. Jak wspominał generał Dmar N. Bradley: „(. ..) Amerykanie, częstokroć na oślep rzucali się do walki. Początkowo nasi czołgiści, podobni oddziałowi kawalerii, gnali do ataku na pełnym gazie, polegając na szybkości swych wozów i grubości opancerzenia. Niestety, ani jedno, ani drugie na nic się nie zdało z chwilą, gdy dostawali się w zasięg niemieckiej broni przeciwpancernej".

T Wrak amerykańskiego czołgu średniego M4Al „General Sherman", najprawdopodobniej z 1. Dywizji Pancernej. Były to zdecydowanie lepsze wozy bojowe od czołgów M3 „General Lee". Jednak również załogi „Shermanów" musiały początkowo uznawać wyż szość doświadczonych weteranów DAK . Inna sprawa, że amerykańscy pancerniacy uczyli się bardzo szybko i wkrótce stali się równorzędnymi przeciwnikami.

http://ajaks.home.pl ~~~~~~~~~~-

.6. Czołg ciężki Pz.Kpfw. VI Ausf. H „Tiger" z 1. plutonu 1. kompanii 501. batalionu czołgów ciężkich Wehrmachtu w czasie w Tunezji w grudniu 1942 r. Z tylu czołgu widoczne filtry przeciwpyłowe typu Feifel ba rdzo przydatne w Afryce Północnej . było jednym z pierwszych fotografii „Tygrysa'', jakie opublikowano w prasie niemieckiej na początku 1943 r.

działań Zdjęcie

T • "' Trzy fotografie przedstawiające demontaż silnika Maybach HL 210 P30 z czołgu o numerze taktycznym „141" (pojazd z 4. plutonu 1. kompanii 501. batalionu czołgów ciężkich). Z uwagi na warunki klimatyczne silnik i inne podzespoły układu napędowego musiały być starannie serwisowane. Na zdjęciach widać również samochód ciężarowy Bussing - NAG 4500A, na którym zamontowano dźwig.

g

e-mail: [email protected] ~~~~~~~~

Książki

Militarne

61

http://ajaks.home.pl ... Czołg ciężki Pz.Kpfw. VI „Tiger" o numerze taktycznym „131" z 1. kompanii 504. batalionu czołgów ciężkich Wehrmachtu zdobyty przez Brytyjczyków

w rejonie Medjez-el-Bab w dniu 21 kwietnia 1943 r. W walce z „Churchillami" IV z 48. RTR niemiecki czołg został kilkakrotnie trafiony pociskami kal. 57 mm, które naderwały pokrywę włazu ła downiczego i unieruchomiły wieżę. Zało ga tylko lekko uszkodzonego „Tygrysa'', porzuciła pojazd. Dzięki temu w ręce aliantów wpadł po raz pierwszy niezniszczony, w stosunkowo dobrym stanie technicznym, czołg Pz.Kpfw. VI. Kilka lat po zakończeniu wojny, we wrześniu 1951 r. właśnie ten „Tygrys" został przekazany oficjalnie do zbiorów Tank Museum w Bovington.

• Brytyjsl(ie „Shermany" obok zniszczonej niemieckiej armaty przeciwlotniczej 8,8 cm Flak 36. Tunezja, wiosna 1943 r.

... Alianccy żołnierze oglądający zdobyte w Tunezji niemieckie wyrzutnie rakietowe 15 cm Nebelwerfer 41.

Militaria i Fakty 1/2007

g

e-maii· [email protected]

-" Grupa niemieckich żołnierzy poddają ca się brytyjskiej załodze czołgu lekkiego M3A1 „General Stuart". Po 13 maja 1943 r., po kapitulacji ostatnich jednostek państw osi w Tunezji, do alianckiej niewoli pomaszerowało 275 tysięcy nie• mieckich i włoskich żołnierzy . .,. Niemal symboliczne zdjęcie. Generał wojsk pancernych Hans Kramer, ostatni dowódca Deutsches Afrika Korps, wraz ze swoim adiutantem w drodze do obozu jenieckiego . Ponad dwuletnie walki w Afryce Północnej zakończyły się ostatecznie klęską Wehrmachtu.

Winston Churchill odnotował w swoich pamiętnikach pod datą 13 maja 1943 r.: „Nikt nie wątpił o wielkości zwycięstwa tunezyjskiego. Dorównywało ono Stalingradowi. (. .. )Afryka była wolna. Jeden kontynent został wyzwolony. W Londynie, po raz pierwszy w czasie wojny, zapanował nastrój prawdziwej radości". Książki

Militarne

63

Załadunek rannych lu 52/3m, 1942 r.

żołnierzy

DAK do samolotu transportowego

Samochód terenowy KObelwagen Typ 82 przejeżdżający obok rzymskiego akweduktu w okolicach Tunisu, styczeń 1943 r.

Feldmarszałek Erwin Rommel. 11 marca 1943 r. w uznaniu zasług w walkach w Afryce Północnej został odznaczony Brylantami do Krzyża Rycerskiego z Liśćmi Dębowymi i Mieczami.

Czołgi średnie Pz.Kpfw. III Ausf. N z 501. batalionu czołgów ciężkich przed wysłaniem do Tunezji, na nabrzeżu jednego z włoskich portów, przełom 1942/ 43 r.

Czołg średni

Jeden z amerykańskich Jeepów zdobytych przez Niemców w Tunezji.

M3 „ General Lee" z

amerykańskiej

Pancernej , zniszczony przez Niemców

lub na

początku

1. Dywizji końcu listopada

w Tunezji w

grudnia 1942 r. ~~~~~~~~~~~~~~~~-....