Produkty strukturyzowane w praktyce - Marcin Krzywda full

Zdjęcie do projektu okładki zostało użyte za zgodą istockphoto.com

Wydawnictwo Złote Myśli sp. z o.o. 44-100 Gliwice ul. Daszyńskiego 5 www.ZloteMysli.pl e-mail: [email protected] Autor oraz Wydawnictwo "Złote Myśli" dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo "Złote Myśli" nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Niniejsza publikacja, ani żadna jej część, nie może być kopiowana, ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana, powielana, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Jeśli przez myśl przeszło Ci, aby udostępnić tę książkę za darmo w internecie łamiąc tym samym prawa autorskie, POMYŚL, czy nie lepiej przyłączyć się do Programu Partnerskiego i ZARABIAĆ poprzez promowanie tej i kilkuset innych książek z naszego wydawnictwa. Zobacz szczegóły. Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved.

Spis treści Wstęp .................................................................................... 5 Tradycyjne produkty finansowe ..................................................... 12 Lokaty bankowe.................................................................. 13 Obligacje .......................................................................... 18 Akcje .............................................................................. 26 Kontrakty futures ............................................................... 29 Opcje .............................................................................. 37 Idea produktów strukturyzowanych ................................................ 56 Czym są produkty strukturyzowane?......................................... 57 Zaglądamy pod maskę .......................................................... 58 Dopasowanie...................................................................... 62 Podsumowanie.................................................................... 66 Lokaty strukturyzowane ............................................................. 68 Lokaty bankowe a strukturyzowane........................................... 68 Instrumenty bazowe............................................................. 70 Dostęp do jakich rynków dają struktury? ................................... 71 Forma zewnętrzna produktu (opakowanie) ................................... 78 Formuły wypłaty i opcje egzotyczne.......................................... 81 Podsumowanie.................................................................... 94 Obligacje strukturyzowane .......................................................... 97 Zalety notowania na giełdzie .................................................. 98 System notowań obligacji ...................................................... 99 Jak zarabia się na obligacjach strukturyzowanych? ...................... 105 Aktualnie notowane obligacje strukturyzowane............................ 109 Obligacje nienotowane na giełdzie ........................................... 118 Podsumowanie.................................................................. 118 Certyfikaty inwestycyjne........................................................... 120 System notowań certyfikatów inwestycyjnych ............................ 120 Rodzaje certyfikatów.......................................................... 124 Podsumowanie....................................................................... 134 Słownik............................................................................... 135 Bibliografia........................................................................... 141 Pozycje książkowe ............................................................. 141 Raporty dostępne w Internecie.............................................. 142

Wstęp

Wstęp Masz przed sobą kolejną książkę mojego autorstwa, wydaną przez Złote Myśli, poświęconą inwestowaniu pieniędzy. Bez wątpienia zgodzisz się, że inwestowanie ciężko zarobionych pieniędzy to ryzykowne zajęcie i że niełatwo byłoby Ci się pogodzić z ich stratą. Na wstępie chciałbym Cię jednak przekonać, że warto. Pomyśl, że jeśli zainwestujesz swoje pieniądze, będą one pracować dla Ciebie, podczas gdy Ty nawet nie kiwniesz palcem. Niektórzy ludzie nie są w stanie zachować pieniędzy, które zarobią i wydają je w krótkim czasie. Niestety, będą oni musieli całe życie zarabiać na siebie. Lepiej jednak zaoszczędzić trochę, odpowiednio zainwestować, po to, by zmusić swoje pieniądze do pracy! Wiesz, czym jest inacja? Być może uważasz, że to tylko jeden z nic nie mówiących wskaźników podawanych w „Wiadomościach”, jednak to coś więcej — to niewidzialna ekonomiczna siła sprawiająca, że za stałą sumę gotówki każdego dnia możesz kupić coraz mniej. Aby uchronić się przed negatywnym wpływem inacji na stan swojego portfela — inwestuj pienią-

5

Wstęp dze. Jeśli zwrot z Twoich inwestycji będzie wyższy niż stopa inacji — zarabiasz! Być może jesteś biznesmenem — wtedy na pewno wiesz, jak ważne w działalności są inwestycje, niezależnie od tego, czy Twoja rma jest mała czy duża. W biznesie dokonujesz inwestycji w rzeczy, w rozwój rmy, we wdrażanie nowych rozwiązań. Tutaj mówić będziemy o inwestycjach w kapitał. Tak jak w rmie pracują maszyny oraz pracownicy, tak w dziedzinie inwestycji nansowych pracują same pieniądze. Prawdopodobnie masz lub w przyszłości założysz rodzinę. Utrzymanie rodziny to trudna sprawa, gdy weźmiesz pod uwagę kredyt mieszkaniowy, kupno samochodu czy wydatki na utrzymanie dzieci. Systematyczne inwestowanie niewielkiej części miesięcznej pensji może pomóc zebrać Ci dużą sumę w przyszłości. Czy inwestowanie jest trudne? Może Ci się tak wydawać, bo faktycznie możliwości inwestycyjnych jest wiele i łatwo się w tym wszystkim pogubić. Celem książek wydawanych przez Złote Myśli jest pomóc Ci odnaleźć się w szerokiej dziedzinie inwestycji. Tematem tej książki będą modne ostatnio produkty strukturyzowane. Na kolejnych stronach postaram się wprowadzić Cię w ten obszar nansów. Moda na coraz to nowe instrumenty nansowe sprawia, że warto wiedzieć, czym są produkty struk-

6

Wstęp turyzowane i jakie dają możliwości. Podobnie jak większość nowoczesnych rozwiązań nansowych, które docierają do Polski z rynków zachodnich, tak samo jest w przypadku produktów strukturyzowanych. W odróżnieniu od „tradycyjnych” form lokowania kapitału (akcje, obligacje, lokaty bankowe), produkty strukturyzowane możemy zaliczyć do gatunku tzw. inwestycji alternatywnych. Zysk, jaki osiągniesz, kupując taki „produkt”, uzależniony jest od przyszłej wartości określonego papieru wartościowego lub wskaźnika (np. kursu akcji, wartości indeksów giełdowych, kursów walut) albo wielu papierów wartościowych (np. koszyka akcji). Oferują je instytucje nansowe, najczęściej banki i domy maklerskie lub rmy zajmujące się wyłącznie tym typem produktów nansowych. Konstrukcja takiego instrumentu może być skomplikowana, jednak możemy wymienić dwa ich rodzaje: 1. Produkty gwarantujące ochronę kapitału — są bardzo bezpieczne, przede wszystkim gwarantowane jest, że po zakończeniu inwestycji otrzymasz z powrotem 100% kwoty, którą zainwestowałeś. Jednocześnie dają one określony udział w zyskach, które wygeneruje instrument nansowy, na którym opiera się dany produkt. Nie poniesiesz więc straty, a masz możliwość zysku.

7

Wstęp 2. Produkty niegwarantujące pełnej ochrony kapitału — są bardziej ryzykowne, gdyż większy jest Twój udział zarówno w zyskach, jak i w stratach generowanych przez instrument, na którym bazuje produkt strukturyzowany (niemniej masz szansę na większy zarobek). Może na razie brzmi to enigmatycznie. Spójrzmy więc na dwa rodzaje inwestycji. Po pierwsze akcje. Umożliwiają one duży zysk pod warunkiem wzrostu kursów. Hossa jednak nie trwa wiecznie, a kiedy kursy spółek giełdowych spadają, akcje i fundusze inwestycyjne tracą na atrakcyjności. Z drugiej strony lokata bankowa. Korzystając z niej, masz pewność, że po upływie określonego czasu dostaniesz z powrotem swój kapitał plus niewielkie odsetki. Kapitał ma tutaj gwarantowaną ochronę, nie możesz go stracić, jednak nie zarobisz dużo. A gdyby tak połączyć zalety obu rozwiązań? Wyobraź sobie instrument nansowy, który zagwarantuje Ci, że po określonym czasie otrzymasz z powrotem zainwestowaną kwotę, a jednocześnie, jeśli koniunktura okaże się dobra, umożliwi Ci osiągnięcie zysków. Tak właśnie zostały pomyślane produkty strukturyzowane. Przez produkty strukturyzowane możesz pośrednio uzyskać dostęp do instrumentów i strategii inwestycyjnych, które normalnie byłyby dla Ciebie niedostępne lub trudno dostępne i wymagałyby dużej

8

Wstęp wiedzy i doświadczenia. Niektórymi z nich można także handlować na giełdzie. W Polsce rynek „struktur” jest jeszcze w początkowej fazie rozwoju. Obecne są od roku 2000, kiedy banki BPH i WBK wprowadziły do swojej oferty pierwsze lokaty strukturyzowane. Wraz z rozwojem gospodarczym i rosnącą zamożnością Polaków zwiększa się ilość instytucji proponujących swoim klientom takie rozwiązania. Oferuje je obecnie kilkanaście banków i instytucji nansowych. Stają się one coraz bardziej popularne. Aby przekonać się, jak duży potencjał drzemie w tym rynku, wystarczy spojrzeć na dane z innych krajów, świadczące o jego rozmiarach: 120 mld — euro to wartość inwestycji w produkty strukturyzowane w Niemczech, podobnie we Włoszech. Natomiast Szwajcarzy, Hiszpanie, Francuzi i Belgowie ulokowali w ten sposób po 100 mld euro. Wielkość poszczególnych rynków wiąże się z zamożnością społeczeństwa. Łącznie europejski rynek „struktur” osiągnął w 2007 roku wartość ponad 800 mld euro i szacuje się, że w roku 2008 wartość ta przekroczy 1 bln euro.1 Tak kształtowała się liczba nowych emisji produktów strukturyzowanych w pierwszych miesiącach 2009 roku:

1

Na podstawie: www.StructuredRetailProducts.com.

9

Wstęp

Początkowo produkty strukturyzowane były zarezerwowane jedynie dla najzamożniejszych klientów banków, obecnie sytuacja się zmienia i inwestycje te są już powszechnie dostępne. Niezaznajomionych z tym tematem może przerażać różnorodność dostępnych możliwości, zarówno ta zawiązana z instrumentami mogącymi wchodzić w skład produktu, jak i parametrami cechującymi gotowy już produkt. W tej książce zacznę od przedstawienia tradycyjnych form oszczędzania i inwestowania, na których zbudowane są produkty strukturyzowane. Poznamy opcje, a w szczególności opcje egzotyczne — instrument nansowy, bez którego nie byłoby „struktur”. Następnie przedstawię bardziej szczegółowo ideę konstrukcji takiego instrumentu. Dalsze rozdziały

10

Wstęp będą poświęcone już praktycznym realiom polskiego rynku nansowego. Po koniec omówię dwa typy produktów strukturyzowanych, którymi można handlować na giełdzie. Książka ta powstała z myślą o osobach zainteresowanych nowościami na polskim rynku produktów nansowych, a także instrumentami dającymi nowe możliwości inwestycyjne i większe bezpieczeństwo. Aby dokonać właściwego wyboru, warto wcześniej poznać przedmiot zainteresowania. Jeśli przekonałem Cię do słuszności inwestowania własnych pieniędzy i należysz do osób potencjalnie zainteresowanych nowymi możliwościami — zapraszam do lektury!

11

Tradycyjne produkty nansowe

Tradycyjne produkty nansowe Przygodę z produktami strukturyzowanymi zaczniemy od poznania składowych, z których można je stworzyć, czyli tradycyjnych instrumentów rynku bankowego i nansowego. Oczywiście nie będę tutaj opisywał szczegółowych rozwiązań dotyczących handlu konkretnymi instrumentami, jedynie przedstawię idee funkcjonowania niektórych rozwiązań, w kontekście tematu całej książki. Zainteresowanych bardziej szczegółowym opisem w odpowiednich momentach odsyłam do innych publikacji. Jeśli wiesz już, czym są lokaty bankowe, obligacje, akcje i kontrakty terminowe, możesz pominąć ten rozdział i od razu przejść do kolejnego. Jeśli jednak chcesz sobie krótko przypomnieć tę tematykę — serdecznie zapraszam.

12

Lokaty bankowe

Lokaty bankowe To chyba najprostsza forma lokowania gotówki z nadzieją na zysk. Jest to pewna umowa między Tobą a bankiem, na mocy której oddajesz do banku określony kapitał (gotówkę), aby po z góry określonym czasie dostać go z powrotem, powiększony o umówione odsetki2. Ważne w przypadku lokaty jest to, że z góry wiadomo, ile wyniesie zysk. Przykład. Stopa procentowa r = 6%, okres lokaty T = 1 rok, a kwota lokaty wynosi 10 000 zł. Po roku mamy zatem: 10 000 * (1 + 6%) = 10 000 * 106% = 10 600 zł

Ogólny wzór będzie zatem taki: FV = PV * (1 + r) gdzie: FV — przyszła wartość Twojego kapitału (future value), tyle otrzymasz po zamknięciu lokaty. Często mówi się też o kapitale końcowym. PV — obecna wartość Twojego kapitału (present value), tyle pieniędzy składasz na lokacie. Często mówi się też o kapitale początkowym.

2

Wyczerpująco temat lokat bankowych omówiłem w książce Finanse dla każdego, Gliwice 2008.

13

Lokaty bankowe

Lokaty na okres krótszy niż rok Banki oferują oczywiście możliwość zakładania lokat na okresy krótsze od roku. Jednak w tabeli oprocentowania znajdziemy roczną stopę procentową! Jak obliczyć, ile odsetek dostaniemy z lokaty miesięcznej? Jest to dość intuicyjne. Bierzemy roczną stopę nominalną (podaną w tabeli oprocentowania) i dzielimy przez 12, a następnie mnożymy przez taką liczbę miesięcy, ile trwa rozpatrywana lokata. Ewentualnie jeśli jest to lokata na określoną liczbę dni, to dzielimy stopę przez 365 i mnożymy przed daną liczbę dni. Przykład. Stopa procentowa r = 6%, okres lokaty T = 6 miesięcy, a kwota lokaty wynosi 10 000 zł. Po pół roku mamy zatem: 10 000 * (1 + 6% / 12 * 6) = 10 000 * 103% = 10 300 zł

Ogólny wzór będzie zatem taki: FV = PV * (1+r / 12 * m) m — oznacza tutaj liczbę miesięcy.

Składanie oprocentowania Z oprocentowaniem składanym na lokacie mamy do czynienia, gdy co jakiś czas dochodzi do kapitalizacji odsetek, czyli dopisania odsetek do kapitału. W ten sposób Twój kapitał się zwiększa i procent w kolejnym okresie jest naliczany od wyższej kwoty.

14

Lokaty bankowe Jak łatwo się domyślić, daje to większe zyski niż oprocentowanie proste, gdzie odsetki były dopisywane raz na koniec okresu trwania lokaty. Albert Einstein nazywał procent składany największym matematycznym odkryciem w historii. „Cud” procentu składanego sprawia, że Twoje pieniądze są samonapędzającą się maszynką do zarabiania. Żeby działał, potrzebne są dwa czynniki: powtórne inwestowanie zarobionych pieniędzy i czas. Im dłużej inwestujesz, tym większą kwotą obracasz.

Lokata bankowa o rocznej kapitalizacji Rozpoczniemy od najprostszego przypadku, czyli lokaty rocznej, utrzymywanej przez kilka lat. Zakładamy więc, że r oznacza nominalną, roczną stopę procentową3, n — liczbę lat, na ile umieścimy pieniądze na lokacie. Zgodnie z zasadą oprocentowania składanego, co roku odsetki będą dopisywane do kapitału w i kolejnym roku procentować będzie już większa kwota. Zobaczmy, jak kształtować się będą odsetki w kilku pierwszych latach: Rok Procent za n. rok 1 3

Wartość kapitału po n. roku

P*r

P + P * r = P * (1 + r)

Ważne założenie: stopa procentowa w kolejnych latach się nie zmienia!

15

Lokaty bankowe 2

P * (1 + r) * r

P * (1 + r) + P * (1 + r) * r = P * (1 + r)2

3

P * (1 + r)2 * r

P * (1 + r)2 + P * (1 + r)2 * r = P * (1 + r)3

4

P * (1 + r)3 * r

P * (1 + r)3 + P * (1 + r)3 * r = P * (1 + r)4

Ogólnie otrzymujemy zatem zależność: FV = PV * (1+r)n Przykład. Stopa procentowa r = 6%, okres lokaty T = 4 lata, a kwota lokaty wynosi 10 000 zł. Zobaczmy, jak będzie się kształtować wartość kapitału po każdym roku:

Ro Procent za n. rok k

Wartość kapitału po n. roku 10 000,00 zł

1

600,00 zł

10 600,00 zł

2

636,00 zł

11 236,00 zł

3

674,16 zł

11 910,16 zł

4

714,61 zł

12 624,77 zł

Podobnie oprocentowanie składane działa dla lokat o okresie krótszym niż rok.

Najważniejsze cechy lokat bankowych 16

Lokaty bankowe 1. Okres umowy To okres, na który powierzasz gotówkę bankowi. Wyróżniamy lokaty terminowe (na przykład 3 miesiące, 6 miesięcy, rok) oraz depozyty a vista, w których umowa jest na czas nieoznaczony. Przy lokatach terminowych po upłynięciu okresu umowy z reguły jest ona automatycznie przedłużana na następny okres, jeśli nie wydasz bankowi innej dyspozycji. 2. Oprocentowanie Jest to stopa procentowa (podawana w skali rocznej), określająca odsetki, które otrzymasz. 3. Okres kapitalizacji To okres, po upływie którego odsetki, które narosły, doliczane są do kwoty kapitału, a zatem podlegają oprocentowaniu, co oczywiście zwiększa dochód. Zasadniczo lokaty kapitalizowane są po upływie okresu umowy, jednak lokatę półroczną, kapitalizowaną po okresie umowy, którą odnowisz na następne pół roku, możesz traktować jako lokatę roczną z okresem kapitalizacji równym pół roku. 4. Stałe bądź zmienne oprocentowanie Dla niektórych lokat oprocentowanie jest stałe w okresie umowy, dla innych bank może je zmieniać. 5. Naliczanie odsetek w przypadku wcześniejszego zerwania umowy

17

Obligacje Ta cecha jest istotna, gdy z pewnych powodów musisz zerwać umowę dotyczącą lokaty przed jej końcem. Często ponosi się konsekwencje w postaci zmniejszenia odsetek bądź ich nieotrzymania.

Obligacje Obligacja jest papierem wartościowym, który poświadcza zaciągnięcie długu. Dług ten ma być zwrócony w określonym z góry czasie i na określonych warunkach, powiększony o odsetki. Obligacje mogą emitować państwa, gminy, przedsiębiorstwa. W Polsce najlepiej rozwinięty jest rynek obligacji skarbowych (państwowych). Tak jak ludzie pożyczają pieniądze, tak samo postępują rmy i państwa. Przedsiębiorstwa potrzebują pieniędzy na rozwój i inwestycje, a rząd na wypełnienie luki budżetowej. Oczywiście organizacje te mogłyby pożyczać pieniądze od banków, ale zazwyczaj kredyty są drogie, a banki stawiają wysokie wymagania. Rozwiązaniem jest zbieranie pieniędzy poprzez emisję obligacji na rynku publicznym. W ten sposób każdy z inwestorów pożyczy małą część niezbędnego kapitału. Podsumowując, obligacja jest wysublimowaną formą zaciągania pożyczki.

18

Obligacje Oczywiście nikt nie pożyczałby komuś nieznanemu pieniędzy, gdyby nic z tego nie miał. Emitent obligacji musi zapłacić inwestorowi za przywilej korzystania z jego pieniędzy. Odbywa się to w formie odsetek płatnych zgodnie z ustalonym wcześniej oprocentowaniem i w ustalonym terminie. Czasem oprocentowanie to nazywamy kuponem, ang. coupon. Dzień, w którym emitent zobowiązuje się zwrócić pożyczoną kwotę, nazywamy dniem wykupu. Obligacje charakteryzują się tym, że dokładnie wiadomo, ile się zarobi w najbliższym okresie odsetkowym.

Podstawowe pojęcia związane z obligacjami — Wartość nominalna — kwota, od której nalicza się odsetki i która jest płacona w momencie wykupu przez emitenta posiadaczowi obligacji. — Termin wykupu — termin, w którym, jeśli posiadasz obligację, otrzymasz od emitenta zwrot pożyczonego kapitału. — Oprocentowanie (kupon) — stopa procentowa wskazująca, ile odsetek wypłaca się od wartości obligacji.

19

Obligacje — Terminy płacenia odsetek — ich częstotliwość to zazwyczaj raz w roku, raz na pół roku bądź raz na kwartał. W przypadku niektórych obligacji nie są wypłacane odsetki w czasie posiadania obligacji, posiadacz obligacji zarabia na niej w inny sposób. Omówimy to później. — Cena emisyjna — cena, po której obligacja jest sprzedawana w momencie emisji jej pierwszemu posiadaczowi. — Kurs obligacji — jeśli obligacja jest notowana na giełdzie, to jest to kurs podawany w procentach wartości nominalnej obligacji i nie obejmuje odsetek, które narastają każdego dnia (począwszy od dnia, w którym dokonana była ostatnia wypłata odsetek). — Cena rozliczeniowa obligacji — ostateczna cena, jaką płaci się w transakcji za obligację; cena ta obejmuje również odsetki narosłe od ostatniej płatności, określona jest w następujący sposób: kurs obligacji * wartość nominalna + narosłe odsetki

Odsetki od obligacji mogą być naliczane na różne sposoby. Wyróżniamy zazwyczaj obligacje o stałym oprocentowaniu, zerokuponowe i o zmiennym oprocentowaniu.

20

Obligacje

Obligacje stałokuponowe Inaczej mówiąc, to obligacje o stałym oprocentowaniu. Właścicielowi takiej obligacji przysługuje niezmienne oprocentowanie w całym okresie od nabycia do wykupu obligacji i jest z góry znane. Pozwala Ci to dokładnie określić wysokość wszystkich płatności z tytułu posiadania obligacji już w momencie jej zakupu. W zależności od rozwoju sytuacji rynkowej wybór takiej obligacji może czasem okazać się korzystny, a czasem nie. Przykład. Skarb Państwa emituje obligację o stałym oprocentowaniu, z terminem wykupu za 3 lata, o wartości nominalnej 1000 zł oraz oprocentowaniu 6%. Odsetki płacone są raz na pół roku. Oznacza to, że posiadając tę obligację, otrzymasz następujące płatności:

–1000 zł (koszt zakupu obligacji) Po 6 miesiącach:

30 zł (3% za pół roku)

Po 12 miesiącach:

30,00 zł

Po 18 miesiącach:

30,00 zł

Po 24 miesiącach:

30,00 zł

Po 30 miesiącach:

30,00 zł

Po 36 miesiącach:

1000 zł + 30 zł = 1030 zł (wartość nominalna + narosłe odsetki)

21

Obligacje

Obligacje o zmiennym oprocentowaniu W przypadku tej obligacji oprocentowanie zmienia się w kolejnych terminach płacenia odsetek. Zazwyczaj jest ono zależne od pewnej stopy (stopy referencyjnej), którą może być np. przeciętne oprocentowanie kredytów lub wskaźnik inacji. Z góry znane jest tylko oprocentowanie w następnym okresie odsetkowym. Na przykład oprocentowanie 10-letnich obligacji Skarbu Państwa notowanych na polskiej giełdzie oparte jest o rentowność bonów skarbowych. Są to papiery sprzedawane na przetargach, o dużym nominale (10 000 zł), kierowane do krajowych i zagranicznych instytucji nansowych. Oprocentowanie obligacji wynosi tyle co rentowność 52-tygodniowych bonów plus 1%. W przypadku 3-letnich obligacji Skarbu Państwa podstawą do wyznaczenia oprocentowania jest wskaźnik WIBOR, tzn. stopa procentowa, po której banki udzielają sobie nawzajem pożyczek. Horyzont czasowy WIBOR może być różny, przy czym dla wspomnianych obligacji jest to stopa trzymiesięczna. Przykład. Skarb Państwa emituje obligację o terminie wykupu za 3 lata, wartości nominalnej 1000 zł oraz oprocentowaniu zmiennym, określonym jako R + 1%, gdzie R jest to stopa referencyjna. Na początku stopa ta wynosi 5%, jednak w kolejnych okresach może się zmieniać. Zobaczmy, jak mogą kształtować się kolejne płatności w zależności od zmian stopy procentowej (R):

22

Obligacje R

R + 1% –1000 zł (koszt zakupu obligacji)

Po 6 miesiącach:

5,0%

6%

30,0 zł (3% za pół roku)

Po 12 miesiącach:

4,5%

5,5%

27,50 zł

Po 18 miesiącach:

4,0%

5,0%

25,00 zł

Po 24 miesiącach:

5,0%

6,0%

30,00 zł

Po 30 miesiącach:

5,5%

6,5%

32,50 zł

Po 36 miesiącach:

6,0%

7,0%

1000 zł + 35 zł = 1035 zł (wartość nominalna + narosłe odsetki)

Obligacje zerokuponowe Obligacja zerokuponowa to taka, w której nie występują płatności odsetek. Twój zysk z zakupu takiej obligacji wiąże się w tym, że kupując ją, płacisz mniej, niż wynosi jej wartość nominalna, a w momencie wykupu otrzymujesz sumę równą wartości nominalnej. Zysk wynosi więc tyle, ile różnica tych dwóch kwot. Przykład. Obligacja ma termin wykupu 2 lata, wartość nominalną 1000 zł, jest to obligacja zerokuponowa. Oznacza to, że

23

Obligacje nabywca obligacji po dwóch latach, w terminie wykupu, otrzyma 1000 zł. Obecna cena tej obligacji wynosi 900 zł, czyli dyskonto wynosi 100 zł4.

Taka obligacja sprzedawana jest poniżej wartości nominalnej. W takiej sytuacji stosowany jest termin: „sprzedaż z dyskontem”. Dla nas jest to ważny rodzaj obligacji, gdyż — jak się okaże później — służą one do konstrukcji produktów strukturyzowanych z gwarancją kapitału.

Handel obligacjami Niektórymi obligacjami handluje się na giełdzie. Szczegółowe zasady obrotu obligacjami na warszawskiej giełdzie poznasz w rozdziale poświęconym obligacjom strukturyzowanym.

Ocena ryzyka (rating) Co prawda obligacje uznaje się za instrumenty o niewielkim ryzyku, to jednak istnieje pewne ryzyko inwestowania w obligacje. Za najbezpieczniejsze obligacje uważa się te emitowane przez państwa, 4

Obligację taką można porównać do dwuletniej lokaty bankowej, z roczną kapitalizacją o oprocentowaniu w skali roku wynoszącym 5,4%.

24

Obligacje a najwyższe pozycje w rankingach zajmują Stany Zjednoczone. Ryzyko inwestycji w obligacje wynika z faktu, iż emitent (a więc zaciągający pożyczkę) może nie zwrócić kwoty równej wartości nominalnej lub nie zapłacić odsetek (lub jedno i drugie). Po obligacjach państwowych, za najbardziej pewne uważa się obligacje komunalne i gminne. Największym ryzykiem niedotrzymania warunków charakteryzują się obligacje emitowane przez przedsiębiorstwa. Im wyższe ryzyko niedotrzymania warunków, tym wyższa powinna być stopa dochodu obligacji. Do oceny ryzyka niedotrzymania warunków służy zazwyczaj tzw. rating obligacji. Jest to ocena wydawana przez wyspecjalizowane instytucje, zwane agencjami ratingowymi5. Polega na zakwalikowaniu danej obligacji do klasy o ściśle zdeniowanym poziomie ryzyka niedotrzymania warunków. Przykłady ocen ratingowych wydawanych przez najbardziej znane agencje: Najwyższa jakość kredytowa obligacji

5

S&P

Moody’s

Fitch Polska

AAA

Aaa

AAA

Rating inwestycyjny

Polecam w tym miejscu ciekawy artykuł z „Gazety Bankowej” dotyczący agencji ratingowych, opisujący m.in. ich rolę w kryzysie nansowym lat 2008-2009:http://www.gazetabankowa.pl/bindata/documents/DOC526e2f6a4151e780b2c2efd484740c3f.pdf.

25

Akcje

Najniższa jakość kredytowa obligacji

Aa

Aa

AA

A

A

A

BBB

Baa

BBB

BB

Ba

BB

B

B

B

CCC

Caa

CCC

CC

Ca

CC

C

C

C

Rating nie-inwestycyjny

Akcje Akcje6 są to papiery wartościowe potwierdzające, że ich posiadacz jest właścicielem części kapitału spółki akcyjnej (udziałowcem). Są to tak zwane udziałowe papiery wartościowe. Im więcej masz akcji danej spółki, tym bardziej jesteś jej właścicielem. Posiadanie akcji spółki oznacza, że jesteś jednym z (wielu) jej współwłaścicieli (udziałowców) i masz prawo (zazwyczaj niewielkie) do wszystkiego, co spółka posiada. Nie oznacza to oczywiście, że jesteś właścicielem małej części każdego biurka, które się w tej rmie znajduje. Jako współudziałowiec, masz prawo do udziału w zyskach spółki, a także (nie 6

Wyczerpująco temat inwestycji w akcje omówiłem w książce GPW II. Papiery wartościowe, Gliwice 2008.

26

Akcje zawsze) prawo głosu na zgromadzeniu akcjonariuszy. Dawniej akcje były reprezentowane w postaci papierowej. W dzisiejszej erze komputeryzacji wszystkie zapisy są pamiętane na dysku komputera, a forma papierowa akcji już nie występuje. Każdy inwestor giełdowy ma swój rachunek w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych, na którym zapamiętane jest, kto, ile i jakie akcje posiada. Na przestrzeni lat zmieniła się również forma handlu papierami wartościowymi. Wystarczy jeden telefon albo kliknięcie myszą, żeby przeprowadzić transakcję na giełdzie. Posiadanie akcji publicznej spółki akcyjnej (tzn. takiej, której obrót akcjami odbywa się na giełdzie) nie oznacza, że na co dzień masz coś do powiedzenia w jej sprawach. Prawo głosu na tzw. Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy przysługuje tylko tym akcjonariuszom, którzy zgromadzili odpowiednio dużą ilość akcji spółki. Zazwyczaj jednak nie kupujemy akcji spółki po to, żeby mieć wpływ na jej zarządzanie, a naszym celem jest udział w dochodach spółki lub też oczekujemy zwyżki kursu akcji i tym samym chcemy je potem sprzedać z zyskiem. Dochody spółki są wypłacane w postaci corocznej dywidendy (zarząd spółki może podjąć decyzję o niewypłacaniu zysku akcjonariuszom). Im więcej posiadasz akcji spółki, tym większy będzie Twj udział w jej zyskach. Pomimo że akcjonariusz jest współwłaścicielem spółki, nie ponosi on żadnej odpowiedzialności za jej działania (np. długi).

27

Akcje Po co spółki emitują akcje? Dlaczego założyciele spółki dzielą się udziałami w rmie, podczas gdy mogliby zatrzymać dochód dla siebie? Powodem jest chęć pozyskania nowego kapitału, który potem przeznaczany jest na rozwój spółki. Oczywiście rma mogłaby zaciągnąć kredyt, ale okazuje się, że emisja akcji często bywa tańszą formą powiększenia kapitału. Jeszcze inną formą jest emisja obligacji. Emisja akcji jest też atrakcyjna dla spółki, ponieważ nie wymaga oddawania pieniędzy.

Cena akcji W przypadku akcji rozróżniamy trzy ceny: — cenę nominalną, która zapisana jest w statucie spółki; — cenę rynkową, ustaloną na giełdzie; — cenę emisyjną, która pojawia się w przypadku sprzedaży akcji na rynku pierwotnym. Ciebie jako inwestora interesuje głównie cena rynkowa, tzn. taka, po której możesz kupić lub sprzedać akcje na giełdzie. Zysk z takiej inwestycji osiągniesz wtedy, gdy najpierw kupisz akcję po pewnej cenie, a następnie po jakimś czasie sprzedasz ją po wyższej cenie. Ta różnica w cenach będzie Twoim zyskiem.

28

futures

Ryzyko inwestycji w akcje Inwestycje w akcje nie dają pewności zysku. Przeciwnie, możesz stracić i to dużo. Jednocześnie umożliwiają one dużo większy zarobek niż lokaty czy obligacje. Coś za coś. Niektóre spółki wypłacają dywidendę, ale większość nie. Firmy nie mają takiego obowiązku. Często zależy to od koniunktury — kiedy spółka ma nadwyżkę i nie ma planów, jak zainwestować zarobione pieniądze — wypłaca dywidendę. Nie korzystając z dywidendy, inwestor może zarobić na zmianie kursu akcji, kupując taniej i sprzedając drożej. W najgorszym wypadku spółka może zbankrutować; wtedy inwestor zostaje z niczym. Podejmowanie większego ryzyka oznacza większe potencjalne zyski z inwestycji. To jest powód, dla którego akcje stały się tak popularne.

Kontrakty futures Przejdźmy do przedstawienia instrumentów pochodnych7, obrót którymi dokonywany jest na tzw. 7

Wyczerpująco temat inwestycji w kontrakty terminowe omówiłem w książce GPW II. Papiery wartościowe, Gliwice 2008.

29

futures rynku terminowym. Te dwie nazwy (instrumenty pochodne i rynek terminowy) zawierają w sobie pewną charakterystykę tej grupy papierów wartościowych. Historia rynków terminowych rozpoczyna się od… handlu zbożem. Wyobraźmy sobie sytuację farmera w kwietniu. Nie ma on pewności co do stawki, jaką otrzyma za zboże zebrane w lipcu. W latach nieurodzaju cena będzie wysoka, w pozostałych będzie niska. Farmer narażony jest więc na wysokie ryzyko zmiany ceny. Analogicznie wygląda sytuacja kupca. W latach urodzaju może on uzyskać dobrą cenę, jednak w innych będzie zmuszony do płacenia sporych kwot za kupowane plony. Rozwiązaniem problemów kupca i farmera jest ustalenie w kwietniu ceny na określoną ilość zboża, które dostarczone będzie dopiero w lipcu. Tłumaczy to nazwę kontraktu terminowego. Nazwa „pochodne” także wiele tłumaczy. Oznacza ona utworzenie od czegoś, co już istnieje, czegoś nowego, co jednak pozostaje w związku z tym poprzednim. Instrumenty pochodne nie istnieją samodzielnie, jak akcje czy obligacje. Aby można było ich używać, konieczne jest istnienie tzw. instrumentów bazowych. Na giełdach nansowych instrumenty pochodne pojawiły się na szerszą skalę w latach siedemdziesiątych. Przyczyną ich wprowadzenia był wzrost zmien-

30

futures ności kursów walutowych, stóp procentowych, cen akcji i cen towarów, jaki można było obserwować na rynkach światowych w tym okresie. Wzrost zmienności cen instrumentów nansowych oznacza zwiększenie ryzyka inwestowania w te instrumenty. To właśnie w celu ograniczenia ryzyka wprowadzono instrumenty pochodne. Skorzystano tu z istniejących wzorców, instrumenty pochodne wystawione na towary bowiem funkcjonowały wcześniej w obrocie na giełdach towarowych — ich zadaniem, jak wspomniałem wcześniej, było zmniejszanie ryzyka związanego ze zmianami cen towarów, a ściślej zabezpieczanie przed wzrostem lub spadkiem cen towarów. W trakcje rozwoju światowych rynków nansowych wykształciło się wiele rodzajów instrumentów pochodnych: kontrakty forward, futures, swapy, opcje, warranty.

Denicja kontraktu terminowego futures Kontraktem terminowym nazywamy dwustronną umowę kupna lub sprzedaży określonych aktywów (nansowych lub towarów) w określonym czasie w przyszłości, po z góry określonej cenie.

31

futures Strony biorące udział w tej umowie to: — kupujący kontrakt, inaczej: zajmujący długą pozycję w kontrakcie terminowym, — sprzedający kontrakt, inaczej: zajmujący krótką pozycję w kontrakcie terminowym. Terminy „kupujący” i „sprzedający” kontrakt mogą nieco mylić, gdyż tak naprawdę nie chodzi tu o tradycyjny zakup lub sprzedaż, lecz jedynie zajęcie pozycji na rynku nansowym. Sam zakup i sprzedaż instrumentów podstawowych ma miejsce w określonym terminie w przyszłości. Tak naprawdę jeśli inwestujemy spekulacyjnie w kontrakty, a nie zależy nam na faktycznym zakupie instrumentu bazowego (akcji czy surowca), możemy zawrzeć kontrakt rozliczany pieniężnie. Czyli w momencie wykonania kontraktu nie dochodzi do realnego dostarczenia np. baryłki ropy naftowej, a jedynie przeliczenia różnicy pomiędzy ceną kontraktową a bieżącą ceną instrumentu bazowego na rynku. Efekt będzie taki sam, jakbyś dostał przykładową baryłkę i od razu sprzedał ją po aktualnej cenie rynkowej. Ważne do zrozumienia działania kontraktów terminowych jest to, że do płatności dochodzi w momencie zrealizowania kontraktu, a nie jego zawierania, płatność jest odłożona w czasie. Czasem w momencie zawierania umowy kontraktu strony wpłacają depo-

32

futures zyt na poczet przyszłych rozliczeń będący ułamkiem wartości kontraktu.

Kiedy zarabiamy na kontrakcie futures? Zobaczmy, w jakiej sytuacji inwestor zarabia na kontrakcie, a w jakiej traci.

Wykres 2. Zarabianie w czasie wzrostów — kupno kontraktu

Kupujący odnosi zysk wówczas, gdy w terminie realizacji cena produktu bazowego (np. akcji) będzie wyższa od wskazanej ceny kontraktowej, ponieważ zobowiązał się on do zakupu instrumentu bazowego po cenie kontraktowej, w tym wypadku niższej od obowiązującej na rynku. Na transakcję kupna zdecydujesz się zatem, licząc na zyski ze spodziewanej zwyżki cen.

33

futures Załóżmy, że kupiłeś kontrakt terminowy na indeks WIG20. Wartość kontraktu wynosiła w momencie zakupu 30 000 zł (3000 pkt * 10 zł). Sytuacja rozwinęła się po Twojej myśli i w dniu realizacji kontraktu wartość indeksu wynosiła 3100 pkt, więc futures wart był 31 000 zł. Twój zysk wyniósł więc 1000 zł. Przebieg tej transakcji możesz zobaczyć na wykresie. Pomijam tutaj koszty transakcyjne (prowizje). Z kolei sprzedający odnosi zysk wówczas, gdy w terminie realizacji cena produktu bazowego będzie niższa od przyjętej ceny kontraktowej, ponieważ po cenie kontraktowej musi sprzedać produkt bazowy, w tym wypadku po cenie wyższej od obowiązującej na rynku. Na transakcję sprzedaży zdecydujesz się zatem, licząc na zyski ze spodziewanej zniżki cen.

Wykres 3. Zarabianie w czasie spadków — sprzedaż kontraktu

34

futures Załóżmy tym razem, że sprzedałeś kontrakt terminowy na indeks WIG20. Wartość kontraktu wynosiła w momencie zakupu 30 000 zł (3000 pkt * 10 zł). Po pewnym czasie wartość indeksu zmieniła się na 2900 pkt, więc futures wart był 29 000 zł. Uznałeś zysk za satysfakcjonujący i postanowiłeś wycofa się z rynku, inkasując 1000 zł (sprzedałeś drożej, a odkupiłeś taniej). Przebieg tej transakcji możesz zobaczyć na wykresie. Wnioski. Gdy prognozujesz, że w przyszłości kurs danego towaru (wartości ekonomicznej) wzrośnie — kupujesz kontrakt, gdy chcesz zarobić na spadku kursu — sprzedajesz.

Formuła wypłaty dla kupującego i sprzedającego Dla przykładu popatrzmy na kontrakt terminowy na 100 akcji spółki KGHM w dniu 20 maja. Cena tego kontraktu (w przeliczeniu na jedną akcję) wynosi 39 zł. Kontrakt będzie rozliczony 20 września tego samego roku. Kupujący zobowiązuje się więc do zakupu 100 akcji spółki KGHM po cenie 39 zł, czyli zapłacenia za nie 3900 zł, natomiast sprzedający zobowiązuje się dostarczyć te akcje. Możliwe są trzy scenariusze:

35

futures — 20 września cena rynkowa będzie wyższa niż 39 zł — na przykład 45 zł. Oznacza to, że strona długa kontraktu dostanie akcje, płacąc za nie mniej, niż gdyby kupowała je bezpośrednio na giełdzie. Gdy kontrakt będzie rozliczany pieniężnie, zysk kupującego kontrakt wyniesie: (45–39) * 100 = 600 zł. Tyle samo wynosić będzie strata sprzedającego kontrakt.

— 20 września cena rynkowa będzie niższa niż 39 zł — na przykład 32 zł. Oznacza to, że strona długa kontraktu dostanie akcje, płacąc za nie więcej, niż gdyby kupowała je bezpośrednio na giełdzie. Gdy kontrakt będzie rozliczany pieniężnie, strata kupującego kontrakt wyniesie: (39–32) * 100 = 700 zł. Tyle samo wynosić będzie zysk sprzedającego kontrakt.

36

Opcje

— Jeśli 20 września cena rynkowa akcji wyniesie dokładnie tyle samo co cena kontraktowa, to obie strony wyjdą na zero. Zysk/Strata = (Cena instrumentu – Cena kontaktowa) * Ilość instrumentu

Opcje Opcje (kontrakty opcyjne) są najnowszym „wynalazkiem” nansistów. Dla nas jest to szczególnie ważny instrument, gdyż służy do budowy produktów strukturyzowanych. Od kontraktów terminowych opcja różni się tym, że jest w pewnym sensie „asymetryczna”. Opcja kupna (call) daje jej posiadaczowi prawo do

37

Opcje kupna aktywów po ustalonej cenie. Druga strona transakcji, czyli wystawca opcji, ma obowiązek zrealizować to prawo na żądanie kupującego. Kupujący może uzależnić decyzję, czy skorzysta z przysługującego mu prawa zależnie od warunków rynkowych. Opcja sprzedaży (put) daje jej posiadaczowi prawo do sprzedaży aktywów po ustalonej cenie. Druga strona transakcji, czyli wystawca opcji, ma obowiązek zrealizować to prawo na żądanie kupującego. Cena, po której dojdzie do transakcji w razie realizacji opcji, nazywana jest ceną wykonania. Data określona w kontrakcie opcyjnym (czyli dzień, do którego jest ona ważna) nazywamy datą wygaśnięcia opcji. Wyróżniamy tutaj dwa rodzaje opcji: — opcja amerykańska (typu amerykańskiego) — może być wykonana w dowolnym dniu od momentu zawarcia umowy, aż do terminu wygaśnięcia opcji, — opcja europejska (typu europejskiego) — może być wykonana tylko w dniu wygaśnięcia. Podsumowując, w przypadku tych obu rodzajów opcji muszą być określone: — liczba instrumentu bazowego podlegającego przyszłej transakcji kupna lub sprzedaży, — ustalona cena, po jakiej ma prawo być dokonana transakcja,

38

Opcje — termin, w którym można kupić lub sprzedać instrument bazowy (wykonać opcję); po upływie tego terminu opcja wygasa, tzn. prawo traci ważność. Na rynku opcji wyróżniamy zatem cztery rodzaje uczestników: — kupujący opcję kupna, — sprzedający opcję kupna, — kupujący opcję sprzedaży, — sprzedający opcję sprzedaży. Czasem używamy podobnych określeń jak dla kontraktów terminowych. O kupującym mówimy, że zajmuje pozycję długą (ang. long), a o sprzedającym, że zajmuje pozycję krótką (ang. short). Kolejną różnicą pomiędzy opcją a kontraktem terminowym jest to, że zawarcie transakcji futures nic nie kosztuje (pomijając składany depozyt), natomiast kupno opcji wymaga zapłaty za nią. Z uwagi na to, że posiadacz opcji ma prawo, zaś wystawca opcji przyjmuje zobowiązanie, za opcję kupujący musi zapłacić wystawcy. Cena opcji nazywana jest często premią. Podobnie jak omówiłem to wcześniej przy okazji kontraktów terminowych, także w przypadku opcji może dojść do rozliczenia zycznego (dostawy towaru) i pieniężnego (przepływu gotówki). Przeważająca liczba opcji funkcjonujących we współczesnej gospo-

39

Opcje darce jest rozliczana pieniężnie. Dotyczy to szczególnie opcji na instrumenty nansowe, jak indeksy giełdowe, gdzie zyczna dostawa jest niemożliwa. Oznacza to, że jeśli nabywca opcji zechce zrealizować przysługujące mu prawo, na przykład do kupna jakiegoś instrumentu, sprzedający opcje nie musi go posiadać i przekazywać drugiej stronie transakcji, a jedynie wypłacić różnicę pomiędzy ceną rynkową a ceną wykonania opcji.

Formuła wypłaty dla opcji call Przeanalizujmy na przykładzie kto, kiedy i ile zarabia na opcji call. Niech to będzie europejska opcja call na 1 akcję spółki IBM po cenie 80 USD. Powiedzmy, że inwestor kupuje taką opcję w dniu 20 maja, gdy obecna cena wynosi 77 USD, a do rozliczenia dojdzie 20 września. Przyjmijmy, że inwestor zapłacił wystawcy 5 USD za opcję. Znów mamy różne możliwe scenariusze: — Cena akcji wzrosła powyżej 85 USD, np. do 100 USD, wtedy kupujący opcję odniósł zysk w wysokości 100 USD – 80 USD – 5 USD = 15 USD. Tyle samo wyniesie strata wystawcy opcji.

40

Opcje

Zysk kupującego opcję call = MAX (Cena instrumentu – Cena wykonania, 0) – Cena opcji8

— Cena akcji wzrosła powyżej 80 USD, ale poniżej 85 USD, np. do 82 USD, wtedy kupujący opcję odniósł stratę w wysokości 80 USD +5 USD – 82 USD = 3 USD. Tyleż samo wyniesie zysk wystawcy opcji. — Jeśli cena akcji spadnie poniżej 80 USD, kupujący nie skorzysta z prawa do rozliczenia opcji, bo nie będzie mu się opłacać. Straci tylko tyle, ile zapłacił za opcję, tzn. 5 USD. Ta kwota to będzie zysk wystawcy opcji. 8

Zapis taki używany jest w ekonomii oraz matematyce nansowej. Oznacza, że wypłata z opcji jest dodatnia, jeśli cena akcji jest wyższa niż cena wykonania opcji. Jeśli jest odwrotnie i ta różnica jest ujemna, wypłata wynosi 0. Alternatywnie można to zapisać w następujący sposób: Zysk = Cena instrumentu – Cena wykonania, gdy Cena instrumentu > Cena wykonania oraz Zysk = 0, gdy Cena instrumentu < Cena wykonania. Analogicznie należy odczytywać wszystkie zapisy tego typu podane w niniejszej książce.

41

Opcje

Zysk wystawcy opcji call = MIN (Cena wykonania – Cena instrumentu, 0) + Cena opcji

Z punktu widzenia nabywcy opcja kupna ma następujące cechy: — Ograniczone straty — kupując opcję, nie możesz ponieść większej straty, niż wynosiła cena opcji. Twoje straty są ograniczone do wysokości inwestycji. — Nieograniczone zyski — Twoje zyski przy inwestycji w opcję kupna nie są niczym ograniczone. — Efekt dźwigni nansowej — rozważaliśmy niedawno w przykładzie opcję o cenie wykonania 80 USD, i przypadek, gdy cena akcji wzrosła od 77 do 100 USD. Bezpośrednia inwestycja w akcję przyniosłaby zatem zysk w wysokości (100 – 77) / 77 = 29,9%. Jednak za opcję zapłaciliśmy tylko 5 USD, a zarobiliśmy dzięki niej 20 USD. Zatem zysk wyniósł 400%! Efekt ten nazywamy dźwignią nansową.

42

Opcje Zwróćmy uwagę, jakie cechy ma opcja kupna z punktu widzenia jej wystawcy: — Nieograniczone straty — strata wystawcy opcji call nie jest praktycznie niczym ograniczona. — Ograniczone zyski — maksymalny zysk wystawcy opcji wynosi tyle, ile zapłaci za nią nabywca. — Dźwignia nansowa — niewielkie wahania kursu instrumentu bazowego mogą dla wystawcy opcji okazać się powodem dużej straty.

Formuła wypłaty dla opcji put Dla uproszczenia weźmy znów europejską opcję (tym razem sprzedaży) na 1 akcję spółki IBM po cenie 80 USD. Powiedzmy, że inwestor kupuje taką opcję w dniu 20 maja, gdy obecna cena wynosi 82 USD, a do rozliczenia dojdzie 20 września. Przyjmijmy, że inwestor zapłacił wystawcy 5 USD za opcję. Mamy różne możliwe scenariusze: — Cena akcji spadła poniżej 75 USD, np. do 60 USD, wtedy kupujący opcję odniósł zysk w wysokości 80 USD – 60 USD – 5 USD = 15 USD. Tyleż samo wyniesie strata wystawcy opcji.

43

Opcje

Zysk kupującego opcję put = MAX (Cena wykonania – Cena instrumentu, 0) – Cena opcji

— Gdy cena akcji spadnie poniżej 80 USD, ale powyżej 75 USD, np do 76 USD, kupujący opcję put— poniesie stratę w wysokości 76 USD + 5 USD – 80 USD = 1 USD. Tyle samo zarobi wystawca opcji. — Jeśli cena akcji wzrośnie powyżej 80 USD, kupującemu opcję put— nie będzie się opłacało realizować prawa wynikającego z opcji, a więc straci tylko tyle, ile zapłacił za opcję, czyli 5 USD. Tę kwotę zarobi wystawca opcji.

44

Opcje

Zysk wystawcy opcji put = MIN (Cena instrumentu – Cena wykonania , 0) + Cena opcji

Od czego zależy cena opcji? Cenę opcji (premię) wyznacza się na podstawie modeli matematycznych wykorzystujących statystykę i rachunek prawdopodobieństwa. Nie przytoczę tutaj wzorów, jednak warto wiedzieć, jakie czynniki mają wpływ na tak określoną cenę. — Czas do wygaśnięcia — im dłuższy, tym cena opcji wyższa. — Wahania cen instrumentu bazowego — im większe, tym cena opcji wyższa.

45

Opcje — Stopa wolna od ryzyka — jest to stopa procentowa, na którą możemy bezpiecznie lokować gotówkę (np. średnie oprocentowanie obligacji) — im wyższa, tym bardziej cena opcji rośnie. — Cena instrumentu bazowego — ten czynnik wpływa odmiennie, w zależności od tego, czy mamy na myśli opcję call czy put. W przypadku opcji call jej cena rośnie wraz z ceną instrumentu bazowego, natomiast jeśli chodzi o opcję put, jest na odwrót — im wyższa cena instrumentu bazowego, tym niższa cena opcji. — Cena wykonania opcji — dla opcji kupna niska cena wykonania pociąga za sobą wysoką cenę opcji; dla opcji sprzedaży — oczywiście odwrotnie.

Z jakich instrumentów nansowych składa się struktura? Instrumentem bazowym instrumentu pochodnego (a więc również i kontraktu terminowego, który poznaliśmy już wcześniej) może być właściwie dowolna wartość ekonomiczna, którą da się wyliczyć w sposób niebudzący wątpliwości. Historycznie pierwszy rynek instrumentów pochodnych pojawił się w XVII-wiecznej Holandii. Kupcy holenderscy wykorzystywali opcję do spekulacji na

46

Opcje rynku tulipanów. Obecnie popularnym instrumentem bazowym są waluty — tego typu instrumenty pochodne wykorzystują przedsiębiorstwa, w których zmiany cen walut mogłyby niekorzystnie odbić się na wynikach nansowych, czyli na przykład importerzy i eksporterzy. Innym rodzajem instrumentu bazowego są towary i surowce, pozwalają one dokonać zakupu lub sprzedaży różnych dóbr, na przykład ropy naftowej, zboża czy energii. Popularne także i w Polsce stają się opcje i kontrakty na akcje i indeksy giełdowe. Pozwalają one spekulować na cenach akcji lub indeksów giełdowych. Opcje na poziom stóp procentowych, pozwalają zabezpieczać się przed ryzykiem zmiany stopy procentowej. Mogą być wykorzystywane przez rmy, które zaciągnęły kredyty lub przez fundusze inwestycyjne lokujące kapitał w obligacjach.

Strategie opcyjne Kupując lub wystawiając kilka opcji lub kombinację opcji i instrumentu bazowego, można uzyskać różne formuły wypłaty. Wykorzystują to instytucje nansowe do konstrukcji rozmaitych produktów strukturyzowanych.

47

Opcje Zysk z wykonania takiej strategi to tyle co suma zysków z poszczególnych opcji. W tym rozdziale przedstawię kilka klasycznych strategii. Spróbuj zastanowić się, jakie inne strategie opcyjne można by wykonać.

Spread byka Będą potrzebne dwie opcje call. Jedna w pozycji długiej i druga w pozycji krótkiej, o wyższej cenie wykonania.

Widzimy na wykresie, jak przedstawia się formuła wypłaty dla tej strategii. Spróbujmy więc ją wyliczyć. Jak wspomniałem, będzie to suma wypłat z dwóch opcji call, przy czym jednej w pozycji długiej i drugiej w pozycji krótkiej (na wykresie przerywane linie). Zysk ze strategii spread byka =

48

Opcje MAX (Cena instrumentu – Cena wykonania 1, 0) – Cena opcji 1 + MIN (Cena wykonania 2 – Cena instrumentu, 0) + Cena opcji 2

Jak widać, maksymalna strata wynosi tyle, ile różnica w cenach dwóch opcji, natomiast maksymalny zysk tyle, ile różnica w cenach wykonania pomniejszona o różnicę w cenach opcji. Strategia ta jest użyteczna, jeśli oczekujesz, iż na rynku pojawią się umiarkowane wzrosty. Warto zauważyć, że potencjalny zysk ograniczony jest różnicą w cenach wykonania opcji (spreadem). Im większy spread, tym więcej można zarobić. Jednak wtedy rwnież koszt zakupu opcji będzie wyższy, co zwiększa możliwą stratę.

Spread niedźwiedzia To symetryczna do poprzedniej strategia, jeśli obstawiasz spadki. Skonstruujemy ją przy użyciu dwóch opcji put: jednej w pozycji krótkiej, i drugiej (o wyższej cenie wykonania) w pozycji długiej.

49

Opcje

Tutaj podobnie maksymalny zysk wynosi tyle, ile różnica pomiędzy cenami wykonania dwóch opcji pomniejszona o różnicę w ich cenach, natomiast maksymalna strata to różnica cen pomiędzy droższą i tańszą opcją. Zysk ze strategii spread niedźwiedzia = MAX (Cena wykonania 1 – Cena instrumentu ,0) – Cena opcji 1 + MIN (Cena instrumentu – Cena wykonania 2,0) + Cena opcji 2

Warto wspomnieć, że tak spread byka, jak i spread niedźwiedzia można przeprowadzić zarówno z użyciem opcji put, jak i call. Zastanów się, jak?

Straddle (short) Strategia ta wykorzystuje jedną opcję call (w pozycji krótkiej) oraz jedną opcję put (w pozycji krótkiej) o tej samej cenie wykonania.

50

Opcje

Strategię tę możesz wykorzystać, gdy oczekujesz, że wahania rynku będą niewielkie i ceny raczej się nie zmienią. Maksymalny zysk wynosi tyle, ile zarobisz na sprzedaży opcji, maksymalna strata jest niestety nieograniczona. Istnieje oczywiście symetryczna wersja tej strategii, która wykorzystuje dwie opcje w pozycji długiej. Wtedy „szpic” na wykresie jest odwrócony do góry nogami, co powoduje, że maksymalna strata jest ograniczona ceną dwóch opcji, natomiast potencjalne zyski są nieograniczone. Warto wybrać tę strategię, gdy jest się przekonanym o przyszłym silnym ruchu na rynku, np. wybiciu z trendu horyzontalnego.

51

Opcje Strategia motyla (long put) Będzie to pewna modykacja poprzedniej strategii, o czym łatwo przekonasz się, patrząc na wykres przedstawiający formułę wypłaty.

Wykorzystamy aż 4 opcje put. Należy kupić dwie opcje put o różnych cenach wykonania oraz sprzedać dwie takie same opcje put o cenie wykonania leżącej pośrodku cen poprzednich dwóch opcji. Jak widać, różnica jest taka, że ograniczona została możliwa strata do pewnego poziomu. Produktem strukturyzowanym wykorzystującym tę strategię była lokata strukturyzowana „Buttery” oferowana przez BRE Bank.

52

Opcje

Opcje egzotyczne Amerykańskie i europejskie opcje call i put są nazywane produktami plain vanilla. Mają one standaryzowane, dobrze zdeniowane własności. Notuje się je na giełdach papierów wartościowych. Istnieje również rozbudowany pozagiełdowy rynek mniej standardowych kontraktów opcyjnych, które zostały wymyślone przez inżynierów nansowych. Instrumenty te nazywamy opcjami egzotycznymi. Stanowią one niewielką część portfela banków inwestycyjnych, które je wystawiają, jednak ze względu na swą nietypowość charakteryzują się wyższą ceną. Jest wiele powodów, dla których handluje się opcjami egzotycznymi. Czasem są odpowiedzią na zapotrzebowanie inwestorów chcących zabezpieczyć się przed zmianą sytuacji rynkowej, czasem chodzi o względy podatkowe, księgowe, prawne lub inne związane z działalnością przedsiębiorstw. W jednym z kolejnych rozdziałów omówię różne typy opcji egzotycznych i spróbuję je scharakteryzować, choć, jak wspomniałem, są to produkty nieobjęte dokładnymi regulacjami, a raczej konstruowane na bieżące zapotrzebowanie. Okres szybkiego rozwoju opcji egzotycznych trwał od końca lat 80. do drugiej połowy lat 90. XX w. Według danych Banku Światowego obecnie jest ok. 1500 rodzajów opcji egzotycznych na rynkach światowych. Szacuje się, że w najbardziej rozwiniętych krajach

53

Opcje obrót opcjami standardowymi i egzotycznymi stanowi 7% obrotu wszystkimi instrumentami pochodnymi. Opcje egzotyczne stanowią około 10% rynku opcji, z czego najpopularniejsze są opcje barierowe, opcje binarne oraz opcje azjatyckie, które przedstawię za chwilę. Rynek opcji egzotycznych na świecie jest tworzony przez globalne banki inwestycyjne takie jak: JP Morgan, Deutsche Bank, Royal Bank of Scotland, Citibank, Morgan Stanley, UBS, a także Bank Austria Vienna i BNP Paribas. Istnieje wiele rodzajów opcji egzotycznych, ponieważ są one związane z formułami wypłaty produktów strukturyzowanych, przedstawię je dopiero, gdy lepiej poznamy same struktury.

Podsumowanie Opcje zapewne wydały Ci się już dość skomplikowanym instrumentem nansowym. Faktycznie, żeby dobrze je poznać i nauczyć się nimi posługiwać, należałoby dokładniej zgłębić to zagadnienie. Tutaj przedstawiłem je jedynie poglądowo; jak przekonasz się później, są one podstawowym budulcem produktów strukturyzowanych, a strategie opcyjne znajdują potem odzwierciedlenie w sposobach wypłaty zysku z takiej struktury.

54

Opcje Pamiętaj, że jeśli chodzi o opcje egzotyczne, to mogą one przybierać formy różniące się od tych opisanych w tej książce — jest to kwestia indywidualnej umowy pomiędzy wystawcą opcji i kupującym.

55

Idea produktów strukturyzowanych

Idea produktów strukturyzowanych Produkty strukturyzowane pojawiły się już w latach 70. XX w, kiedy rmy ubezpieczeniowe zaczęły oferować obligacje gwarantujące kapitał. Popularność zdobywały kontrakty futures i opcje. Jednak prawdziwy boom na tego typu produkty nansowe to początek XXI w. W tym rozdziale przyjrzymy się dokładnie, czym są i jak konstruuje się produkty strukturyzowane. Geneza powstania produktu strukturyzowanego jest następująca: specjaliści od marketingu w banku badają, jaki produkt odpowiada na popyt inwestorów, czyli na jakim bank najwięcej by zarobił, sprzedając go klientom. Określają prol takiego produktu — tzn. poziom gwarancji kapitału, rodzaj rynku czy też długość inwestycji. Następnie specjaliści od inżynierii nansowej szukają na rynku takich instrumentów nansowych, z których uda się „złożyć” strukturę o pożądanym prolu. Oczywiście w interesie banku

56

Czym są produkty strukturyzowane? leży wybrać takie instrumenty, które pozwolą mu osiągnąć najwyższy zysk.

Czym są produkty strukturyzowane? Jak wspomniałem, produkty strukturyzowane projektuje się tak, aby spełniały odpowiednio dopasowane do klienta założenia odnośnie stosunku ryzyka do zysku. Osiąga się to poprzez zestawienie tradycyjnej obligacji, jednak zamiast standardowych wypłacanych corocznie odsetek i końcowej płatności zysk uzależnia się od zachowania pewnych dodatkowych aktywów. Zyski z inwestycji w produkt strukturyzowany ściśle zależą od pewnego portfela papierów wartościowych, na których on bazuje. Można powiedzieć, że wypłata struktury jest proporcjonalna do wypłaty portfela. W tym sensie struktury są podobne do opcji, jednak może za nimi stać wiele innych typów skomplikowanych instrumentów nansowych.

57

Zaglądamy pod maskę

Zaglądamy pod maskę Na obrazku powyżej mamy przykład. Powiedzmy, że dobrze znany bank o stabilnej pozycji rynkowej wypuszcza na rynek produkt strukturyzowany w formie lokaty o wartości nominalnej 100 zł. Każda z lokat jest w rzeczywistości taką paczką, złożoną

58

Zaglądamy pod maskę z obligacji zerokuponowej i opcji call na instrument bazowy, np. akcję, walutę lub indeks giełdowy. Okres trwania lokaty to 3 lata. Kolejny obrazek pokazuje, co dzieje się pomiędzy datą rozpoczęcia lokaty a datą jej zamknięcia:

Wbudowana obligacja Pomimo iż szczegóły konstrukcji takiego produktu mogą być skomplikowane, idea jest prosta. W dniu zakupu płacisz tyle, ile wynosi wartość nominalna (w naszym przykładzie 100 zł). Lokata ta daje 100%

59

Zaglądamy pod maskę gwarancję kapitału, tzn. że w dniu wykupu, niezależnie od tego, co się wydarzy, otrzymasz z powrotem 100 zł, które wydałeś. Dzieje się tak dlatego, że za część tej kwoty zakupiono obligację zerokuponową, która po trzech latach płaci właśnie tyle, ile zapłaciłeś za strukturę. Do konstrukcji produktów strukturyzowanych używa się obligacji zerokuponowych, ponieważ z góry wiadomo, ile wyniesie całkowity zysk z tej obligacji, oraz nie ma tutaj dodatkowych płatności (odsetek), które trzeba by jakoś zagospodarować w czasie trwania lokaty. Taka obligacja gwarantuje z całą pewnością, że na koniec okresu inwestycji instytucja, która sprzedała strukturę, będzie posiadać kwotę pieniędzy dokładnie pokrywającą gwarancję kapitału. Obligacja o zmiennym oprocentowaniu nie dawałaby pewnoci co do tego, ile wyniesie przyszły zysk z niej, natomiast użycie obligacji o stałym oprocentowaniu byłoby nieoptymalne, ponieważ mimo iż wysokość odsetek byłaby z góry znana, to jednak gdyby te odsetki nie były dalej inwestowane, to traciłyby na wartości — a jeśli już bank chciałby je jakoś inwestować, to również nie jest w stanie przewidzieć, jakie może osiągnąć stopy zwrotu w przyszłości. Widać stąd, że użycie obligacji zerokuponowej wydaje się najlepszym rozwiązaniem. Często, jeśli na polskim rynku obligacji nie jest na przykład dostępna obligacja o określonym terminie

60

Zaglądamy pod maskę wykupu, pokrywającym się z terminem wykupu projektowanego produktu strukturyzowanego, bank może kupić obligacje na rynku międzynarodowym i zabezpieczyć się przez ryzykiem zmiany kursu waluty za pomocą kontraktów terminowych.

Wbudowana opcja Drugi komponent struktury, opcja (europejska) w dniu wykupu albo przyniesie zysk (jeśli w tym dniu instrument, na który została wystawiona, będzie miał wyższą wartość niż w dniu zakupu) albo w najgorszym wypadku będzie bezwartościowa. Jak widać, cały potencjał zysku lokaty strukturyzowanej tkwi w opcji, na którą bank wydaje niewielką część pieniędzy wpłaconych przez klienta. Reszta to obligacje. Jaka jest więc rzeczywista wartość takiej kombinacji? Przecież sam mógłbyś wpłacić środki na dobrze oprocentowaną lokatę, a opcję kupić np. na giełdzie. W większości przypadków taka struktura „domowej roboty” będzie niewykonalna. Przede wszystkim dlatego, że oprocentowanie obligacji wbudowanych w lokaty jest wyższe niż to, co jesteś w stanie uzyskać na lokacie w banku (na tej samej zasadzie, na której kredyty udzielane przez banki między sobą są tańsze od kredytów dla klientów indywidualnych). Co ważniejsze jednak, opcje zastosowane w tych rozwiązaniach szyte są na miarę,

61

Dopasowanie często tylko na potrzeby tej czy innej oferty i to z reguły przez zagraniczne banki. Liczy się też efekt skali. Jako drobny inwestor nie masz bezpośrednio dostępu do klocków, z których tworzone są bardziej wyranowane struktury.

Prowizja Przy zakupie produktu strukturyzowanego zazwyczaj nie zapłacisz prowizji, zwróć jednak uwagę, jak sprytnie została ona ukryta — już w cenie produktu! Część pieniędzy, które zostały po zakupie obligacji emitent struktury pobiera jako swój zysk. Prowizja ta w oczywisty sposób zmniejsza Twój udział w zyskach.

Dopasowanie Poziom ochrony kapitału W powyższym przykładzie podstawową cechą była 100 proc. ochrona kapitału, zapewniana przez obligację zerokuponową. Być może w przypadku innej struktury inwestor będzie zainteresowany zwiększe-

62

Dopasowanie niem możliwości zarobku kosztem obniżenia tej ochrony. Zależnie od tego, jaki poziom gwarancji kapitału ma oferować dany produkt strukturyzowany, różna będzie liczba obligacji wchodzących w jego skład. Dla przykładu, gdyby lokata miała oferować 90 proc. ochronę, do jej skonstruowania należałoby kupić tyle obligacji zerokuponowych, aby ich wartość po trzech latach wzrosła do 90 zł, a nie do 100 zł, jak to wcześniej zakładaliśmy.

Współczynnik partycypacji w zyskach Mniejsza ilość gotówki wydana na obligacje pozwala wydać więcej na opcje, co z kolei oznacza potencjalnie wyższe zyski (a przynajmniej możliwość wyższych zysków). To, ile zakupionych opcji przypada na jedną strukturę, określa współczynnik partycypacji. Jeli np. w skład produktu strukturyzowanego wchodzi wyranowana opcja i jej formuła wypłaty jest korzystna dla inwestora, zapewne będzie ona droga. To oznacza, że pieniądze pozostałe po zakupie obligacji wystarczą na niewielką ilość opcji i na jedną strukturę będzie przypadać 0,3 opcji. Mówimy wtedy, że współczynnik partycypacji będzie wynosił 30%. Z drugiej strony możemy mieć do czynienia z produktem oferującym niższy poziom ochrony kapitału, na

63

Dopasowanie przykład 90% — wtedy zostanie więcej gotówki do wydania na opcje i współczynnik partycypacji może być wysoki — powiedzmy 150%. Wysokość współczynnika partycypacji powinna być z góry określona i podana do wiadomości inwestora.

Co lepsze — wysoka gwarancja czy wysoka partycypacja? Wyobraźmy sobie prostą strukturę z 80 proc. gwarancją i 100 proc. partycypacją we wzroście instrumentu bazowego. Jeśli indeks wzrośnie o 60%, wtedy zarobisz nie 60%, ale jedynie 40%. Dlaczego? Ponieważ 80% (gwarancja) plus 60% (zysk = 100% z 60% wzrostu) równa się 140%. Zysk dodaje się nie do zainwestowanego kapitału, lecz do poziomu gwarantowanego. W ostatnim czasie rmy oferują produkty strukturyzowane w dwóch wersjach: ze 100% ochroną kapitału i niższym współczynnikiem partycypacji oraz na przykład 80 proc. ochroną kapitału, ale za to wyższym współczynnikiem partycypacji. Jako przykład możemy podać lokaty „Kurs na Zysk” i „Szybki Kurs na Zysk” znajdujące się w ofercie Noble Banku. Przykład. Załóżmy, że mamy dwa produkty strukturyzowane powiązane z indeksem największych spółek warszawskiej giełdy — WIG20. Pierwszy ma poziom gwarancji 100% oraz współczyn-

64

Dopasowanie nik partycypacji 35%, drugi odpowiednio 80% i 90%. Przeprowadźmy symulację stóp zwrotu tych dwóch struktur w zależności od zmiany indeksu. Okazuje się, że stopy zwrotu z obu produktów zrównują się, gdy WIG20 wzrośnie o 36%.

Zmiana indeksu WIG20

Ochrona 100% Partycypacja 35%

Ochrona 80% Partycypacja 90%

–40%

100,00%

80,00%

–30%

100,00%

80,00%

–20%

100,00%

80,00%

–10%

100,00%

80,00%

0%

100,00%

80,00%

10%

103,50%

89,00%

20%

107,00%

98,00%

30%

110,50%

107,00%

36%

112,73%

112,73%

40%

114,00%

116,00%

50%

117,50%

125,00%

60%

121,00%

134,00%

70%

124,50%

143,00%

80%

128,00%

152,00%

90%

131,50%

161,00%

100%

135,00%

170,00%

65

Podsumowanie 110%

138,50%

179,00%

120%

142,00%

188,00%

Szeroki wybór dostępnych na rynku produktów strukturyzowanych (zajmiemy się tym w kolejnych rozdziałach) umożliwia Ci wybór produktu najbardziej odpowiedniego do Twoich potrzeb. Zysk z takiej lokaty może zależeć np. od notowań kilku, a nie jednego papieru wartościowego. Inną opcją może być uzależnienie wyniku struktury nie od końcowego notowania instrumentu bazowego, lecz od średniej wartości notowań w pewnym okresie (będziemy analizować również takie przykłady)9.

Podsumowanie Jak zdążyłeś się już przekonać, produkty strukturyzowane pozwalają przeciętnemu inwestorowi na zaangażowanie na dotychczas niedostępnych dla niego rynkach. Dodatkowo oferują ochronę kapitału, co jest niewątpliwą zaletą, szczególnie w czasach spowolnienia gospodarczego. Mogą być korzystniej9

W przypadku opcji mówilibyśmy tu o opcji azjatyckiej (w odróżnieniu od amerykańskiej i europejskiej).

66

Podsumowanie sze od zwykłych lokat bankowych, gdyż oferują możliwość udziału w wysokich zyskach. Jakie mają wady? Produkty strukturyzowane, poza tymi notowanymi na giełdzie, to w zasadzie inwestycje typu „kup i trzymaj”. Ważnym czynnikiem ryzyka związanym ze strukturą jest wiarygodność instytucji, która wypuszcza dany produkt na rynek. Pomimo iż produkt taki oparty jest na instrumentach nansowych pochodzących od innych rm, to ryzyko inwestycji w niego jest głównie zależne od emitenta. Ponieważ każda struktura jest inna, trudno je porównywać między sobą. Instrumenty strukturyzowane nie chronią przed wpływem inacji. Co prawda po okresie inwestycji masz gwarantowane, że otrzymasz z powrotem to, co zainwestowałeś, ale czy ta kwota nadal będzie warta tyle samo? Nie — wraz z upływem czasu spada tzw. wartość nabywcza pieniądza — tzn. ilość towarów, które możesz kupić za daną kwotę. 100 zł dziś jest warte więcej niż to samo 100 zł za 3 lata.

67

Lokaty bankowe a strukturyzowane

Lokaty strukturyzowane Lokaty strukturyzowane stają się coraz bardziej popularne. Głównie jest to zasługą intensywnej reklamy oraz spadków na giełdzie. Inwestorzy dysponujący kapitałem poszukują alternatywnych możliwości inwestowania w czasie bessy, jednocześnie zwracając większą uwagę na bezpieczeństwo lokowanych środków.

Lokaty bankowe a strukturyzowane Lokaty bankowe, o których zresztą już wspomniałem wcześniej, są Ci na pewno znane. To najprostszy produkt bankowy. Wiadomo, że wpłacając do banku określoną kwotę na określony czas, otrzymasz o kilka procent więcej. Zysk jest niski, ale pewny. Jedyne, co jest gwarantowane w przypadku lokat strukturyzowanych, to zwrot części kapitału. Gwarancją tą może być objęte 100% inwestowanej kwoty, ale także mniej (90 czy 80%). Nie wiadomo także

68

Lokaty bankowe a strukturyzowane z góry, ile wyniesie zysk po zakończeniu lokaty. Może to być kilka, kilkanaście czy kilkadziesiąt procent, ale w najbardziej pesymistycznym przypadku jedynie zwrot gwarantowanej części kapitału. Instytucja tworząca lokatę strukturyzowaną dzieli pieniądze wpłacane przez Ciebie na dwie części: — Część gwarantowaną, która ma Ci zapewnić bezpieczeństwo środków. Zostanie ona ulokowana w bezpieczne instrumenty inwestycyjne np. obligacje, o których z góry wiadomo, jaki przyniosą zysk na koniec lokaty. Ta część jest większa (ok. 90%). — Część inwestycyjną, która może przynieść zysk wyższy niż tradycyjna lokata. Cechą lokat strukturyzowanych jest to, iż nie można ich nabyć zawsze. Instytucja, która zamierza sprzedawać taki produkt, najpierw informuje, kiedy będą przyjmowane zapisy na niego. Później w okresie zazwyczaj kilkunastu dni przyjmowane są pieniądze od klientów (nazywamy to okresem subskrypcji). Po zakończeniu okresu subskrypcji ustalane są końcowe parametry produktu i rozpoczyna się jego „czas życia”.

69

Instrumenty bazowe

Instrumenty bazowe Oto lista instrumentów nansowych, na których w praktyce opierane są produkty strukturyzowane: — indeksy giełdowe, — koszyk akcji wyselekcjonowanych według danego kryterium, — koszyk indeksów, — waluty, — surowce, — fundusze inwestycyjne, — inwestycje alternatywne. Wcześniej przedstawiłem pokrótce instrumenty nansowe, którymi może handlować inwestor. Nie da się bezpośrednio kupić indeksu giełdowego, jednak można kupić opcję lub kontrakt terminowy bazujący na tym indeksie. Wartość takiej opcji bezpośrednio zależy od wartości indeksu. Tak więc zysk z inwestycji w opcje zależy od tego, jak zmieni się kurs indeksu. Lista dostępnych możliwości jest w zasadzie ograniczona przez pomysłowość osób konstruujących „struktury”. W kolejnym podrozdziale opiszę popularne strategie stosowane przez emitentów, tzn. jak

70

Dostęp do jakich rynków dają struktury? dobierać określone instrumenty, aby uzyskać zamierzony cel. Oto jak prezentuje się zestawienie najpopularniejszych klas aktywów na początku roku 2009:

Dostęp do jakich rynków dają struktury? Jedną z cech produktów strukturyzowanych jest dostęp do nowych rynków, które dotychczas nie były dostępne dla przeciętnego inwestora. Inwestycje nansowe często oferują inwestycje na rynkach, które są modne lub które w ostatnich czasach mocno wzrosły. W reklamach znajdziesz informacje o histo-

71

Dostęp do jakich rynków dają struktury? rycznych stopach zwrotu. Celem jest oczywiście skuszenie jak największej liczby klientów. Jak wynika z obserwacji rynku przedstawionych w raporcie rmy Open Finance, strategie stosowane przez instytucje nansowe w Polsce możemy podzielić na kilka grup.

Towary i surowce Przede wszystkim chodzi tutaj o złoto, surowce przemysłowe, ropę, kawę, kakao, cukier. Przykładem wymyślnego produktu z tej grupy jest „struktura” oferowana przez Citibak Handlowy — Agroprodukty, której bazą jest koszyk surowców rolnych oraz spółek związanych z infrastrukturą wodną.

Energia alternatywna Ostatnio modnym trendem wśród twórców „struktur” stało się opieranie części inwestycyjnej produktu o przemysł związany z energią ekologiczną. Przede wszystkim bazuje się tu na raportach mówiących o rosnącym zapotrzebowaniu na energię oraz na kierunku polityki Unii Europejskiej, aby ta energia była pozyskiwana z ekologicznych źródeł (np. wiatr),

72

Dostęp do jakich rynków dają struktury? na co Unia przeznaczy ogromne fundusze. Sprzyja temu również fakt, że złoża tradycyjnych surowców energetycznych (ropy, gazu, węgla) są ograniczone. Emitenci struktur chętnie wykorzystują tę branżę również dlatego, że budzi ona pozytywne skojarzenia wśród potencjalnych klientów. Na przykład produkt Hydro Power oferowany przez Noble Bank oparty jest na dwóch indeksach giełdy amerykańskiej: S&P Global Clean Energy Index oraz S&P Global Clean Water Index, które poza producentami energii obejmują również spółki inwestujące w technologię z nią związaną oraz spółki związane z infrastrukturą wodną.

Polskie i światowe indeksy giełdowe Konstruowanie lokat strukturyzowanych opartych na indeksach rynków akcji (z całego świata) to najbardziej popularny sposób ich tworzenia. Początkowo ograniczano się do najbardziej popularnych indeksów typu Dow Jones, S&P 500 itd. Obecnie instytucje nansowe prześcigają się w oferowaniu „struktur” opartych na coraz bardziej egzotycznych indeksach. W grę wchodzą indeksy różnych regionów świata lub indeksy obejmujące specyczne sektory gospodarki. Dzisiejsze, bardzo rozwinięte rynki nansowe, oferują szeroki wybór indeksów. Wyspecja-

73

Dostęp do jakich rynków dają struktury? lizowane indeksy branżowe praktycznie dają szansę zarabiania na niemal każdej dziedzinie gospodarki gdziekolwiek na świecie i pozwalają budować interesujące produkty inwestycyjne. Zaletą dla oferującego taki produkt strukturyzowany jest fakt, iż po wyborze jednego bądź kilku indeksów i zakupie stosownych opcji nie musi już obserwować rynku i zmieniać składu portfela. Z bardziej wymyślnych produktów jako przykład mogę podać „Skarb Pustyni” oferowany przez Noble Bank, bazujący na notowaniach wyspecjalizowanych geogracznie funduszy inwestycyjnych. Inwestycja ta koncentruje się na regionie Bliskiego Wschodu oraz północnej Afryki, które to obszary notują wysoki wzrost gospodarczy dzięki pieniądzom z eksportu surowców.

Akcje spółek Emitent produktu strukturyzowanego może chcieć zwiększyć potencjał zysku, rezygnując z inwestycji w cały indeks, a dokonując selekcji poszczególnych spółek. Taki dobór spółek nazywamy portfelem. Taką konstrukcję wybrano na przykład w lokacie „Sprint” oferowanej przez Wealth Solutions, gdzie zarabiasz, jeśli ceny akcji wybranych pięciu spółek nie spadną.

74

Dostęp do jakich rynków dają struktury?

Zdywersykowany portfel Dywersykacja oznacza rozproszenie ryzyka na wiele sektorów, możliwie niepowiązanych ze sobą, tak aby wahania na jednym z rynków nie implikowały wahań na innym. Giełdowe powiedzenie radzi, aby nie wkładać wszystkich jaj do tego samego koszyka. Ponieważ możliwości dywersykacyjne pojedynczego indywidualnego inwestora są ograniczone, z pomocą przychodzą tu projektanci struktur. Strategia zdywersykowana opiera się na czterech głównych rynkach: akcjach, surowcach, walutach i nieruchomościach. Z reguły wykorzystuje się tu indeks odpowiedniego rynku. Taki poziom zróżnicowania instrumentów, w których lokuje się kapitał zapewnia spore bezpieczeństwo portfela. W przypadku takich produktów strukturyzowanych zysk nie zawsze jest zwyczajną stopą zwrotu z łącznego koszyka wszystkich instrumentów. Czasami może to być najwyższa stopa zwrotu spośród kilku instrumentów, przemnożona oczywiście przez współczynnik partycypacji. Ciekawym przykładem może być struktura „Top Prot” oferowana przez bank BPH, gdzie stopa zwrotu zależy od tego, ile zarobił najbardziej dochodowy instrument spośród: kontraktu na euro / dolar, indeksu energii alternatywnej, indeksu banków europejskich i indeksu obligacji europejskich.

75

Dostęp do jakich rynków dają struktury? Innym ciekawym przykładem jest struktura „Dolar kontra reszta świata” oparta wyłącznie na rynku walutowym. Pozwalała ona korzystać na trendzie spadkowym dolara względem czterech walut krajów, określanych mianem rynków wschodzących.

Matematyczne modele optymalnego portfela Ta strategia dopiero pojawia się w Polsce. Ideą jest skonstruowanie portfela zgodnego z matematyczną teorią portfelową H. Markowitza lub modelu CAPM (pochodzącego od W. Sharpa). Obie teorie oparte są na podstawowych narzędziach statystyki matematycznej i koncentrują się na zależności pomiędzy zyskiem a ryzykiem na rynku kapitałowym. Konstruując produkt strukturyzowany, wybiera się najpierw pewną grupę instrumentów, a następnie w trakcie trwania inwestycji kupuje lub sprzedaje te, które zgodnie z modelem matematycznym optymalizują w danym momencie nasz portfel. Przykładem może być produkt „Global Market” oferowany przez Noble Bank — zarządzający do mocno zdywersykowanego portfela dobierają instrumenty ze światowych rynków niedowartościowane pod względem zależności ryzyko / zysk.

76

Dostęp do jakich rynków dają struktury? Na koniec ciekawostka — „Lokata Mistrzowska (Unibax)”. „Lokata Mistrzowska” jest 4-miesięczną lokatą strukturyzowaną, oferowaną przez Bank Spółdzielczy w Toruniu, powiązaną z wynikami żużlowej drużyny Unibax Toruń, z maksymalnym zyskiem równym 1,78% (5,27% w skali roku). Gwarantowane oprocentowanie lokaty wynosi 4,75% rocznie i zostanie podwyższone o 0,25% każdorazowo wraz z awansem Unibaksu do kolejnej rundy play-off. W przypadku zdobycia przez torunian tytułu mistrzowskiego oprocentowanie zostanie podwyższone do 5,50% w skali roku. W najbardziej optymistycznym scenariuszu oprocentowanie wyglądałoby: — do 30.08.2009 r. włącznie 4,75%; — od 31.08.2009 r. do 13.09.2009 r. — 5%; — od 14.09.2009 r. do 18.10.2009 r. — 5,25%; — od 19.10.2009 r. do końca trwania lokaty — 5,5%. Maksymalne oprocentowanie lokaty może więc wynieść około 5,27% w skali roku.

77

Forma zewnętrzna produktu (opakowanie)

Forma zewnętrzna produktu (opakowanie) Jak zdążyłeś się przekonać z tego, co już przeczytałeś, lokata strukturyzowana jest instrumentem skomponowanym jakby z wielu innych instrumentów. Jednak dla klienta, który ją kupuje, jest to jeden produkt. Taka forma ma pewne zalety. Przede wszystkim mniej zaawansowanemu inwestorowi łatwiej wyjaśnić, że zarabia wraz ze wzrostem WIG-u, niż pokazywać mu, że tak naprawdę kupuje obligację i kilka opcji. Przeciętny inwestor nie ma czasu na poznawanie zaawansowanej nansowej wiedzy lub jest mu ona niepotrzebna i powierza to w ręce banku. Drugim i chyba istotniejszym powodem są pewne korzyści podatkowe związane z niektórymi formami zewnętrznymi lokat strukturyzowanych. Jeśli kupisz produkt strukturyzowany jako lokatę lub fundusz inwestycyjny (najczęściej zamknięty), od zysku z niego będziesz musiał odprowadzić podatek. Wymyślono zatem, żeby sprzedawać lokaty pod postacią polisy ubezpieczeniowej, ponieważ zysk z takiej polisy nie podlega opodatkowaniu! Z tego względu też polisa inwestycyjna jest najczęściej oferowaną formą produktu strukturyzowanego. Inne formy to: lokata, zamknięty fundusz inwestycyjny, obligacja, certykat depozytowy, certykat inwestycyjny.

78

Forma zewnętrzna produktu (opakowanie) Polisa strukturyzowana stanowi wybieg prawny ze strony emitenta produktu strukturyzowanego i wbrew pozorom niewiele ma wspólnego z ubezpieczeniem. Zasadniczo lokując swoje środki w produkt nansowy, czy to będzie giełda, czy zwykła lokata bankowa, jeśli osiągniesz zysk, musisz od niego odprowadzić podatek — potocznie zwany podatkiem Belki, a formalnie — podatkiem od zysków kapitałowych. Jednak polisa strukturyzowana jest emitowana na podstawie ustawy o działalności ubezpieczeniowej i z punktu widzenia prawa — nie jest inwestycją! W związku z tym zyski z polisy nie podlegają opodatkowaniu. To często stosowany wybieg nawet w przypadku zwykłych lokat bankowych. Wydawałoby się zatem, że 19% „zaoszczędzonego” podatku zostanie w kieszeni klienta, jednak instytucje nansowe są przebiegłe i tak konstruują produkty, że część tego zysku biorą dla siebie — po prostu oferowane polisy są nieco mniej korzystne niż lokaty, gdy nie brać pod uwagę podatku.

79

Forma zewnętrzna produktu (opakowanie)

Jak widać z powyższego wykresu, ponad połowa zaoferowanych w pierwszych czterech miesiącach 2009 roku struktur miała formę polisy ubezpieczeniowej.

Struktury z regularną składką Nowością na polskim rynku jest produkt, w którym na początku płacimy część kwoty, a resztę do końca trwania inwestycji w miesięcznych ratach — coś na wzór planu systematycznego oszczędzania. Mam na myśli „Pareto — New Frontier” oferowany przez Noble Bank. „Pareto — New Frontier” jest inwestycją rozłożoną w czasie. 20%, które inwestorzy wpłacą na początku, to tzw. pierwsza składka. Natomiast pięciokrotność składki inicjującej to tzw. składka zainwestowana, od której naliczane są zyski inwestora.

80

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne Ważne jednak, że końcowy zysk naliczany jest tak, jakby cała składka zainwestowana została wniesiona na początku. Aby lepiej wyobrazić sobie zasadę działania tego rozwiązania, można by określić go inwestycją na kredyt — inwestor dostaje kredyt i co miesiąc spłaca raty.

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne Formułą wypłaty nazywamy sposób uzależnienia naszego zysku z lokaty strukturyzowanej z tym, co dzieje się z instrumentem (koszykiem) bazowym, na którym opiera się dana lokata. Jak pamiętasz, wysokość tej wypłaty zależy od tego, ile „zarobi” opcja wbudowana w produkt strukturyzowany. Zależnie od tego, jaka opcja zostanie użyta — taka będzie formuła wypłaty danej struktury. Najprostszą możliwością, którą analizowaliśmy już w przykładach, jest wypłata uzależniona od wzrostu kursu pojedynczego instrumentu nansowego — wykorzystuje się tutaj prostą europejską opcję kupna. Formuły wypłaty produktów strukturyzowanych często jednak są bardziej skomplikowane. Spełniając specyczne cele inwestycyjne swoich klientów, spe-

81

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne cjaliści od inżynierii nansowej projektują niestandardowe opcje egzotyczne, o których już nieco wspomniałem. Teraz nadszedł czas na dokładniejsze zapoznanie się z rodzajami tych opcji.

Niestandardowe opcje amerykańskie W przypadku standardowej opcji typu amerykańskiego do wykonania opcji może dojść w dowolnym momencie jej „życia”, ale po z góry ustalonej cenie. W praktyce opcje amerykańskie, którymi obraca się na rynku pozagiełdowym mogą mieć niestandardowe własności. — Data wykonania może być ograniczona do konkretnych dni. Ten typ opcji nazywamy opcją bermudzką. — Możliwość wykonania opcji przed datą jej wygaśnięcia może być ograniczona tylko do początkowej fazy jej „życia”. Jest to taki okres na „sprawdzenie” opcji, po którym nie da się jej wykonać aż do momentu wygaśnięcia. — Cena wykonania może się zmieniać w czasie.

82

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne

Opcje z opóźnionym startem Opcje z przesuniętym startem to opcje, których ważność rozpoczyna się za jakiś czas w przyszłości.

Opcje złożone Opcje złożone to tak naprawdę opcje na opcje. Możemy zatem wyróżnić cztery typy takich opcji: — opcja kupna na opcję kupna, — opcja kupna na opcję sprzedaży, — opcja sprzedaży na opcję sprzedaży, — opcja sprzedaży na opcję kupna. Opcje takie mają dwie ceny wykonania oraz dwie daty wygaśnięcia. Załóżmy, że kupiłeś opcję call na opcję call. W dniu wygaśnięcia opcji na opcję za cenę wykonania tej opcji możesz kupić opcję call, tym razem już na jakiś konkretny rodzaj papierów wartościowych. Oczywiście skorzystasz z tego prawa, jeśli wartość tej opcji będzie wyższa niż jej cena zapisana w kontrakcie opcyjnym. W tym momencie będziesz posiadał zwykłą opcję call.

83

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne

Opcje wyboru To ciekawy typ opcji — po upływie określonego czasu możesz wybrać, czy posiadasz opcję kupna czy sprzedaży. Oczywiście najprostszy przypadek jest taki, gdy parametry tych opcji do wyboru (tzn. cena wykonania oraz data wygaśnięcia) są takie same, jednak może się zdarzyć również sytuacja, gdy te wartości będą różne. Wtedy opcje takie przypominają opcje złożone.

Opcje barierowe Formuła wypłaty opcji barierowych zależy od tego, czy w określonym przedziale czasu opcji cena instrumentu bazowego osiągnie określony poziom (barierę). Opcje te mogą się wydawać atrakcyjne dla niektórych uczestników rynku, ponieważ są tańsze od zwykłych opcji plain vanilla. Ogólnie opcje barierowe dzielimy na dwie grupy: — Knock-out — opcja barierowa „wyłącza się” (wygasa) po osiągnięciu poziomu bariery. — Knock-in — opcja barierowej początkowo jest nieaktywna, natomiast „włącza się” po osiągnięciu poziomu bariery.

84

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne Występują również dwa typy barier: — up — gdy bariera ustawiona jest powyżej ceny wykonania, — down — gdy bariera ustawiona jest poniżej ceny wykonania. Podsumowując, dostajemy osiem rodzajów opcji barierowych: — Up & In call, — Down & In call, — Up & Out call, — Down & Out call, — Up & In put, — Down & In put, — Up & Out put, — Down & Out put. Dla przykładu opcja down & out call to zwykła opcja kupna, która przestaje istnieć, gdy cena instrumentu bazowego przekroczy określoną barierę. Odpowiada jej opcja down & in call, która również jest zwykłą opcją kupna, która aktywuje się dopiero po osiągnięciu przez instrument bazowy odpowiedniej ceny. Aby lepiej zrozumieć różne typy opcji barierowych, zobaczmy wykresy kilku przykładowych formuł wypłaty:

85

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne

Wysokość wypłaty z opcji barierowej zależy nie tylko od tego, jaka będzie cena instrumentu bazowego w dniu wygaśnięcia opcji, ale także od jej zachowania w „czasie życia” opcji. Powoduje to, iż cena opcji barierowej jest niższa od zwykłej opcji.

86

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne Przykładem produktu strukturyzowanego, w który wbudowano opcję barierową, jest Certykat depozytowy Rynku Złota oferowany przez Bank Pekao S.A. Jest to struktura oparta na DJ AIG Gold Sub-Index, indeks odzwierciedlający zmiany ceny złota, notowany na Chicago Board of Trade. Jeśli indeks przez cały czas inwestycji nie przekroczy wartości 170% poziomu początkowego, inwestor otrzyma 100% zainwestowanego kapitału plus stopę zwrotu z indeksu. W przeciwnym wypadku wypłata wyniesie 108% zainwestowanego kapitału.

Opcje binarne Opcja binarna wypłaca nie różnicę pomiędzy faktyczną ceną papieru wartościowego a ceną wykonania zapisaną w kontrakcie opcyjnym, lecz pewną z góry określoną kwotę. Typy opcji binarnych: — cash-or-nothing call — opcja wypłaca z góry ustaloną kwotę, jeśli w dniu wygasania opcji cena instrumentu bazowego znajdzie się powyżej ceny wykonania opcji lub 0, jeśli cena ta znajdzie się poniżej ceny wykonania opcji.

87

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne — cash-or-nothing put — analogiczna do powyższej opcja put.

— asset-or-nothing call — opcja wypłaca 0, gdy w dniu wygasania opcji cena instrumentu bazowego znajduje się poniżej ceny wykonania, natomiast jeśli cena ta znajdzie się powyżej ceny wykonania, to wypłaca dokładnie tyle, ile kosztuje dany instrument. — asset-or-nothing put — analogiczna do powyższej opcja call.

88

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne

Zastanów się, jak można by skonstruować strategię opcyjną wykorzystującą opcję cash-or-nothing i opcję asset-or-nothing, aby w efekcie dostać zwykłą opcję europejską call.

Opcje z limitem Opcja z limitem (ang. capped) posiada górny limit zysku. Formuła wypłaty dla przykładowej opcji call wygląda zatem następująco: Zysk kupującego opcję capped call = MAX (Limit, Cena instrumentu – Cena wykonania, 0) – Cena opcji

89

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne

Opcje wsteczne (lookback) Ceną wykonania opcji typu lookback jest najniższa lub najwyższa cena z całego okresu „życia” opcji. Europejska opcja call typu lookback wypłaca różnic pomiędzy ceną papieru wartościowego w dniu wykonania, a minimalną ceną, jaka została osiągnięta w czasie między zawarciem kontraktu opcyjnego a wygaśnięciem opcji. Symuluje to sytuację, w której kupujesz jakiś papier wartościowy po minimalnej cenie, jaka obowiązywała w czasie życia opcji. Analogicznie europejska opcja put typu lookback wypłaca różnicę pomiędzy bieżącą ceną a największą, jaka została osiągnięta.

90

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne

Opcje azjatyckie Opcje azjatyckie to opcje, których formuła wypłaty zależy od średniej ceny instrumentu bazowego z pewnego okresu. Wyróżniamy tutaj dwa typy: — average price call / put, która wypłaca różnicę pomiędzy ceną wykonania a średnią ceną z danego okresu (najczęściej z całego okresu „życia” opcji, ale może to też być średnia z odczytów cen, np. co kwartał), — average strike call / put, która wypłaca różnicę pomiędzy ceną z dnia wygaśnięcia opcji a średnią ceną z danego okresu.

91

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne

Opcje na wymianę Opcje na wymianę to takie, których instrumentem bazowym jest zazwyczaj koszyk składający się z dwóch aktywów, na przykład dwóch indeksów giełdowych. Formuła wypłaty zależy od zachowania się jednego waloru względem drugiego. Jeśli pierwszy instrument zarobi więcej niż drugi, opcja wypłaca różnicę tych dwóch stóp zwrotu. Jeśli jednak różnica ta będzie ujemna — opcja wypłaca 0. Posłużmy się przykładem, opcja kupna japońskiego jena za dolary australijskie może być widziana z punktu widzenia inwestora amerykańskiego jako opcja zamiany jednej waluty za drugą. Formuła wypłaty dla opcji na wymianę przedstawia się następująco: MAX (cena 1 – cena 2, 0) – Cena opcji Cena 1 oznacza cenę „towaru”, który kupujemy, cena 2 oznacza cenę „towaru”, który sprzedajemy. W naszym przykładzie odpowiednio cena 1 będzie kursem jena wyrażonym w dolarach, a cena 2 kursem dolara australijskiego wyrażonym w dolarach amerykańskich. Strategię taką często nazywamy outperformance.

Łatwo możemy skonstruować strategię, której wypłata będzie uzależniona od tego, który z dwóch papierów wartościowych osiągnie wyższe notowanie. Dla uproszczenia załóżmy, że mamy do czynienia z akcjami spółek A i B. Wystarczy kupić akcję A oraz opcję wymiany akcji A na B. W oczywisty sposób otrzymujemy poniższą funkcję wypłaty: MAX (cena A, cena B) = cena A + MAX (cena B - cena A, 0)

92

Formuły wypłaty i opcje egzotyczne

Opcje na wiele aktywów Opcje, których wypłata zależy nie od jednego, a od kilku instrumentów bazowych, czasem nazywamy tęczowymi (ang. rainbow). Najpopularniejszym typem tych opcji są opcje koszykowe, oparte na portfelu (koszyku) papierów wartościowych, najczęściej akcji, indeksów giełdowych lub walut. Opcje koszykowe stosuje się w produktach strukturyzowanych, aby wykorzystać aktualne zjawiska gospodarcze, które dotyczą całych sektorów gospodarki. Na przykład zyski wszystkich przedsiębiorstw metalurgicznych zależą od cen stali. Opcje koszykowe mogą obejmować różną liczbę walorów. Jeśli jest to koszyk spółek, zwykle są to akcje od 5 do 50 rm, które łączy jakaś wspólna cecha, tzn. ta sama branża lub uzależnienie od tego samego czynnika. Z drugiej strony zdarzają się też opcje, których koszyk jest jak najbardziej zdywersykowany (zróżnicowany) celem rozproszenia ryzyka. Powodem, dla którego kupuje się opcje koszykowe, zamiast pojedynczych opcji na kilka spółek, jest to, że opcja koszykowa jest tańsza niż kilka zwykłych opcji, z uwagi na niższą zmienność cen koszyka niż pojedynczej akcji. Wyróżniamy:

93

Podsumowanie — Opcję typu Himalaya — opcja kupna na średnią cenę akcji mających najlepsze notowania. Najlepsza akcja usuwana jest po każdym okresie ich porównania. — Opcję typu Atlas — opcja kupna wystawiona na koszyk aktywów, lecz w momencie wygaśnięcia opcji część najlepszych i najgorszych aktywów jest z niego usuwana. — Opcję typu Everest — w momencie jej wygaśnięcia funkcja wypłaty zależy od najgorszego z aktywów znajdujących się w koszyku.

Podsumowanie Jeśli zastanawiasz się nad wyborem odpowiedniej dla siebie lokaty strukturyzowanej, zwróć uwagę na następujące sprawy: 1. Poziom gwarancji oferowany przez lokatę Wysokość gwarancji związana jest z ryzykiem inwestycji. Im wyższa gwarancja, tym mniej gotówki przeznaczane jest na część inwestycyjną, zatem potencjalne zyski są niższe. Obniżając poziom gwarancji (np. do 80%), zwiększa się ilość gotówki w części inwestycyjnej.

94

Podsumowanie Zgadzając się na gwarancję kapitału rzędu 80%, tak naprawdę akceptujesz możliwą stratę w wysokości 20%. W zamian za to otrzymujesz szansę na osiągnięcie zysków wyższych niż gdyby gwarancja wynosiła 100%. 2. Zachowaj dystans do danych historycznych podawanych w reklamach Jeśli bank reklamuje swoją lokatę, podając, że w ciągu ostatnich trzech lat taka inwestycja dałaby Ci powiedzmy 120% zysku, oznacza to tylko tyle, że taki byłby Twój zysk, gdybyś kupił podobną lokatę 3 lata temu. Natomiast NIC nie mówi to o Twoim przyszłym zysku, jeśli teraz zainwestujesz. Musisz mieć świadomość, że każda inwestycja wiąże się z ryzykiem i niepewnością, i to, że była ona dochodowa w przeszłości, nie świadczy o tym, że tak będzie nadal. 3. Z jakimi kosztami wiąże się wcześniejsze wycofanie z lokaty? Inwestycja w lokatę strukturyzowaną wiąże się z zamrożeniem sporej gotówki na kilka lat. Może się wydarzyć, że pieniądze te okażą Ci się potrzebne wcześniej. Dlatego ważnym punktem regulaminu będzie możliwość oraz konsekwencje wcześniejszej rezygnacji. 4. Współczynnik udziału w zyskach Zastanówmy się chwilę nad lokatą związaną ze wzrostem indeksu WIG20, i umówmy się, że w okresie

95

Podsumowanie trwania lokaty ten wzrost wyniósł 20%. Tak więc na każde 100 zł jest to 20 zł. Jednak nie oznacza to, że do Twojej kieszeni tra właśnie 20 zł. Zależy to od współczynnika udziału. Jeśli wynosi on np. 80%, otrzymasz wtedy 80% * 20 zł, czyli 16 zł. Współczynnik ten może być także wyższy niż 100%, dla przykładu 140%. Wtedy Twój zysk wyniesie 140% * 20 zł, czyli 28 zł. 5. Wartość pieniądza w czasie Pieniądz traci na wartości wraz z upływem czasu. Przyjmuje się, że aby za rok dysponować kwotą wartą tyle samo co dzisiejsze 100 zł, musi to być kwota zwiększona o średnie roczne oprocentowanie lokaty bankowej10. Jeśli kupisz lokatę strukturyzowaną za 100 zł i po dwóch latach otrzymasz jedynie kwotę gwarantowaną, to nadal będziesz miał 100 zł. Gdybyś jednak złożył pieniądze na zwykłej lokacie bankowej oprocentowanej na 5%, to po dwóch latach miałbyś 110,25 zł. Realnie patrząc, poniesiesz więc stratę!

10

Taką stopę procentową nazywamy stopą wolną od ryzyka.

96

Obligacje strukturyzowane

Obligacje strukturyzowane Okazuje się, że istnieją także takie produkty strukturyzowane, którymi możesz handlować na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (w skrócie GPW). Pierwszy taki instrument na warszawskim parkiecie pojawił się w obrocie 25 sierpnia 2006 r. — były to obligacje strukturyzowane Deutsche Bank AG. W ten sposób zainaugurowano segment produktów strukturyzowanych dla klientów indywidualnych na warszawskiej giełdzie. W późniejszym okresie do obrotu wprowadzono inne obligacje Deutsche Banku oraz Barclays Bank PLC. Obligacje strukturyzowane to rodzaj opakowania produktu strukturyzowanego wyemitowany na podstawie ustawy o obligacjach. Większość obligacji strukturyzowanych zbudowanych jest bazie najbardziej typowego dla struktur schematu, a więc obligacji i opcji o tym samym terminie wykupu. Chcąc zainwestować w obligacje notowane na GPW, możesz kupić je bezpośrednio od emitenta (instytucji, która oferuje w sprzedaży takie obligacje) i potem albo trzymać je do momentu wykupu przez emitenta,

97

Zalety notowania na giełdzie i w ten sposób czerpać zyski związane z konstrukcją obligacji, lub jeśli tak zdecydujesz — sprzedać je wcześniej po kursie giełdowym. Jeśli będzie wyższy niż cena, którą zapłaciłeś za obligację — zarobisz. Możesz także w dowolnym momencie kupić taką obligację już na giełdzie i wtedy znów — albo sprzedać ją na giełdzie, czerpiąc zysk, jeśli kurs jej notowań wzrośnie, albo zatrzymać ją do momentu wykupu przez emitenta i otrzymać wynagrodzenia zależne od konstrukcji obligacji.

Zalety notowania na giełdzie Instrumenty notowane na giełdzie mają pewne zalety w stosunku do produktów oferowanych przez banki lub inne instytucje. Przede wszystkim jest to łatwy dostęp do szerokiej gamy produktów. Wystarczy, że posiadasz rachunek maklerski11 i możesz inwestować w dowolny produkt strukturyzowany dostępny na GPW. Okres inwestycji jest tutaj w zasadzie również dowolny, wystarczy, że w momencie, kiedy będziesz chciał nabyć lub sprzedać dany instrument znajdzie się drugi inwestor, który będzie chciał dokonać odwrotnej transakcji. Nie masz tego komfortu np. 11

O tym, jak wybrać i otworzyć rachunek maklerski, przeczytasz w książce GPW I. Giełda Papierów Wartościowych w praktyce, Gliwice 2008.

98

System notowań obligacji w przypadku lokat oferowanych w danym okresie emisji i na z góry określony czas. Masz możliwość zareagowania, gdy uznasz, że obligacje są zbyt drogie lub tanie, możesz interweniować, jeśli uznasz, że perspektywy rynkowe się pogarszają lub poprawiają. Inwestycja w instrument notowany na giełdzie daje Ci zdecydowanie większą elastyczność.

System notowań obligacji W informacjach dostarczanych przez giełdę można znaleźć sformułowanie, że obligacje strukturyzowane notowane są na rynku równoległym GPW, w systemie kursu jednolitego z dwukrotnym xingiem (godz. 11.15 oraz 15.00), podobnie jak tradycyjne obligacje. Zwykłemu człowiekowi być może nie mówi to zbyt dużo, dlatego w tym podrozdziale przyjrzymy się bliżej zasadom, na jakich odbywają się notowania tych obligacji. Podstawowych pojęciem związanym z systemem notowań jest xing, czyli moment wyznaczania kursu. Aktualny kurs ustala się na podstawie zleceń, które spłynęły na giełdę od inwestorów przed momentem xingu.

99

System notowań obligacji

Fazy sesji giełdowej12 8.00–11.00 Przyjmowanie zleceń W tym czasie przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży, które składają inwestorzy za pośrednictwem biur maklerskich. Nie są zawierane żadne transakcje, natomiast wylicza się i podaje kurs teoretyczny, tzn. taki, jaki by był, gdyby go wyznaczono w danej chwili (skrót TKO).

11.00–11.15 Interwencja Ten okres przeznaczony jest dla tzw. animatora rynku, którego zadaniem jest takie składanie zleceń, aby doszło do jak największej liczby transakcji na rynku. W przypadku obligacji strukturyzowanych rolę animatora pełni zazwyczaj instytucja, która wyemitowała obligacje. Jeśli nie byłoby animatora na danym rynku, to wszyscy inwestorzy mogą modykować złożone już zlecenia, jednak nie można dodawać nowych zleceń.

12

Harmonogram w tej postaci obowiązuje od 1 września 2008.

100

System notowań obligacji 11.15 Określenie kursu (fixing) W tym momencie system informatyczny giełdy — WARSET — wykorzystując odpowiedni algorytm, wyznacza kurs, po którym zawierane są transakcje13.

11.15–11.45 Dogrywka W trakcie dogrywki możesz składać dodatkowe zlecenia, jednak tylko i wyłącznie po kursie ustalonym na xingu.

11.45–14.45 Przyjmowanie zleceń jw.

14.45–15.00 Interwencja jw.

15.00 Określenie kursu (fixing) jw. 13

Określając wartość kursu jednolitego system, kieruje się następującymi zasadami:maksymalizacja liczby zawartych transakcji,minimalizacja różnicy miedzy liczbą papierów w zleceniach sprzedaży i zleceniach kupna, możliwych do zrealizowania po określonym kursie,minimalizacja różnicy między nowym kursem a poprzednim.Więcej na temat sposobu ustalania kursów na giełdzie znajdziesz w książce GPW II. Papiery wartościowe w praktyce, Gliwice 2008.

101

System notowań obligacji 15.00–15.30 Dogrywka jw.

15.30–16.35 Przyjmowanie zleceń na otwarcie kolejnej sesji Widać, że mimo iż zlecenia są przyjmowane w ciągu całego dnia, to do transakcji i ustalenia kursu dochodzi tylko w dwóch momentach w trakcie sesji. Uwaga! Zlecenia niezrealizowane na pierwszym xingu nie tracą automatycznie ważności i uczestniczą w drugim. Aby zlecenie całkowicie bądź częściowo niewykonane nie uczestniczyło w drugim xingu, należy je anulować, składając odpowiednią dyspozycję.

102

System notowań obligacji

Jak oznaczone są obligacje strukturyzowane w notowaniach giełdowych?

Skrócona nazwa obligacji strukturyzowanej składa się z 9 znaków (np. DBMGT0810). Dwie pierwsze litery oznaczają skrót nazwy emitenta (np. DB dla Deutsche Bank). Trzy następne to skrót nazwy danego produktu strukturyzowanego (np. MGT to Magiczna Trójka). Następne cztery znaki oznaczają datę zapadalności, z czego dwie pierwsze cyfry oznaczają miesiąc, a kolejne dwie rok daty zapadalności, np. 0810 to sierpień 2010 roku.

Jak czytać tabelę notowań? Każda gazeta nansowa albo serwis internetowy publikuje tabelę notowań giełdowych, podobną do tej (przykład pochodzi ze strony www.parkiet.com):

103

System notowań obligacji

Nazwa — skrócona nazwa obligacji Czas — czas ostatniej zmiany kursu TKO — Teoretyczny Kurs Otwarcia (tzn. kurs wyznaczany jeszcze przed rozpoczęciem notowań, na podstawie dotychczas zebranych zleceń) Ost. — aktualny kurs albo kurs zamknięcia po zakończeniu notowań Zm.% — stosunek aktualnej ceny do ceny zamknięcia z poprzedniego dnia Otw. — pierwszy kurs dnia (na otwarcie) Max. — najwyższa cena danego dnia Min. — najniższa cena danego dnia Wolumen — liczba sztuk obligacji, która wzięła udział w transakcjach Obrót — sumaryczna wartość zawartych transakcji w danym dniu

104

Jak zarabia się na obligacjach strukturyzowanych?

Jak zarabia się na obligacjach strukturyzowanych? Rozważmy przykład dwuletniej obligacji strukturyzowanej, ze 100 proc. ochroną kapitału, zyski z której powiązane są ze średnią kwartalną zmianą indeksu WIG20. Do średniej brane są jedynie kwartały, gdzie wartość indeksu wzrosła (wartość ujemna liczy się jako 0). Przyjmiemy, że wartość nominalna obligacji to 100 zł (za tyle ją kupisz). Kiedy warto wybrać taką obligację? Kiedy spodziewasz się wzrostów indeksu, jednak nie chcesz ryzykować utraty kapitału w razie spadków. Rozważymy teraz kilka przykładów, jak mogła się rozwinąć sytuacja na rynkach akcji i ile wyniosą Twoje zyski z takiej obligacji. W każdym z trzech wariantów startujemy od wartości indeksu 1500.

Sytuacja 1 W pierwszym wariancie zakładamy, że w ciągu dwóch lat indeks wzrośnie o 25%. W tabeli wpisałem wartości, jakie mógł przyjmować indeks na koniec poszczególnych kwartałów. Policzyłem, ile wynosi procentowy zysk (bądź strata) w danym kwartale,

105

Jak zarabia się na obligacjach strukturyzowanych? a następnie średnia z ośmiu kwartałów, z uwzględnieniem tylko tych, w których indeks wzrósł. Kwartał

Wartość in- Zmiana pro- Zmiana pro- Twój zysk deksu na ko- centowa centowa od w tym kwarniec kwarta- kwartał do początku tale łu kwartału 1500

1

1550

3,33%

3,33%

3,33%

2

1600

3,23%

6,67%

3,23%

3

1500

–6,25%

0,00%

0,00%

4

1650

10,00%

10,00%

10,00%

5

1750

6,06%

16,67%

6,06%

6

1700

–2,86%

13,33%

0,00%

7

1800

5,88%

20,00%

5,88%

8

1875

4,17%

25,00%

4,17%

Średnia z 8 kwartałów wyniosła:

4,08%

Widać, że przy takim rozwoju sytuacji korzystniejsza byłaby bezpośrednia inwestycja w akcje, jednak nie dawałaby ona 100% gwarancji kapitału.

106

Jak zarabia się na obligacjach strukturyzowanych?

Sytuacja 2 W drugim wariancie przeanalizujemy sytuację, w której co prawda doszło do dużych zmian indeksu, jednak po dwóch latach powrócił on do swojej początkowej wartości. Kwartał

Wartość in- Zmiana pro- Zmiana pro- Twój zysk deksu na ko- centowa centowa od w tym kwarniec kwarta- kwartał do początku tale łu kwartału 1500

1

1700

13,33%

13,33%

13,33%

2

1900

11,76%

26,67%

11,76%

3

2100

10,53%

40,00%

10,53%

4

2200

4,76%

46,67%

4,76%

5

1900

–13,64%

26,67%

0,00%

6

1600

–15,79%

6,67%

0,00%

7

1400

–12,50%

–6,67%

0,00%

8

1500

7,14%

0,00%

7,14%

Średnia z 8 kwartałów wyniosła:

5,94%

Mimo iż bezpośrednia inwestycja w akcje w tym okresie nie dałaby zysku, to obligacja strukturyzo-

107

Jak zarabia się na obligacjach strukturyzowanych? wana oparta o indeks rynku akcji przyniosła zysk, dając również 100% gwarancji przed utratą kapitału.

Sytuacja 3 W ostatnim przykładzie przyjrzymy się sytuacji, gdy po dwóch latach wartość indeksu spadła o 20%. Kwartał

Wartość in- Zmiana pro- Zmiana pro- Twój zysk deksu na ko- centowa centowa od w tym kwarniec kwarta- kwartał do początku tale łu kwartału 1500

1

1700

13,33%

13,33%

13,33%

2

1900

11,76%

26,67%

11,76%

3

2100

10,53%

40,00%

10,53%

4

1900

–9,52%

26,67%

0,00%

5

1600

–15,79%

6,67%

0,00%

6

1400

–12,50%

–6,67%

0,00%

7

1350

–3,57%

–10,00%

0,00%

8

1200

–11,11%

–20,00%

0,00%

Średnia z 8 kwartałów wyniosła:

108

4,45%

Aktualnie notowane obligacje strukturyzowane Tym razem kupno obligacji strukturyzowanej okazało się znacznie korzystniejsze niż bezpośrednia inwestycja w akcje. Mimo iż zysk obiektywnie nie jest duży, to cały czas mieliśmy gwarancję, że nic nie stracimy. Formuły wykorzystywane przy konstrukcji obligacji mogą być złożone i zawierać szczegóły, które ostatecznie będą miały wpływ na końcowy wynik Twojej inwestycji. Zatem przed zakupem dokładnie zapoznaj się z budową obligacji, aby nie być zaskoczonym wypracowanym wynikiem.

Aktualnie notowane obligacje strukturyzowane W tym podrozdziale przedstawię dwa przykłady obligacji strukturyzowanych notowanych na polskiej giełdzie.

Przykład 1: Obligacja DB Obligacja WIG20 Emitent: Deutsche Bank

109

Aktualnie notowane obligacje strukturyzowane Pełna nazwa: DB Obligacja WIG20 Nazwa skrócona: DBWIG1109 Obligacje te były oferowane w okresie od 30 października do 17 listopada 2006 roku. Zostały one wykupione w dniu 30 listopada 2009. Czyli są to obligacje 3-letnie. Cena emisyjna wynosiła 100 zł. Obligacja powiązana jest z indeksem WIG20. Gwarancja obejmuje 100% kapitału. Zatem ktoś, kto kupił taką obligację, ma pewność, że po trzech latach otrzyma co najmniej 100 zł i ewentualnie dodatkowy zysk, który w przypadku tejże obligacji będzie obliczany według formuły: Nominał × Wskaźnik udziału × Końcowa Wartość Ind. − Początkowa Wartość Ind. / Początkowa Wartość Indeksu

przy czym jeśli wartość ta wyniesie 0, to zostanie wypłacona tylko gwarantowana kwota. Jako Początkowa Wartość Indeksu zostanie uznana wartość indeksu WIG20 z dnia 23 listopada 2006. Następnie obligacja będzie wyceniana czterokrotnie, w dniach: 23 maja 2007, 23 listopada 2007, 23 maja 2008, 23 listopada 2008. Jako Końcowa Wartość Indeksu zostanie przyjęta średnia arytmetyczna wartości indeksu z tych czterech dni. Wstępnie ustalono, że współczynnik udziału będzie wynosił między 60 a 80%. Ostatecznie wyniósł on

110

Aktualnie notowane obligacje strukturyzowane 60%, czyli inwestor, który kupił taką obligację, zarobi 100 zł * 60% * wzrost WIG20 w ciągu trzech lat. Ponieważ obligacja została wyemitowana jakiś czas temu, znamy już pierwsze odczyty wartości indeksu: Instrument WIG20

23/11/06 23/05/07 23/11/07 23/05/08 Kolejne terminy 3209,66

3567,31

3562,22

2908,59

*

Nie możemy przewidzieć, jak rozwinie się sytuacja giełdowa w przyszłości, policzmy jednak, ile wyniósłby zysk po 18 miesiącach. Średni poziom WIG20 na koniec trzech okresów półrocznych wynosi: 3567,31+3562,22+2908,593 / 3=3567,31

Zmiana procentowa w stosunku do początkowego odczytu indeksu wynosi zatem: 3567,31−3209,66 / 3209,66=4,25proc. Jednak udział inwestora w tym zysku wynosi tylko 60%, czyli ostatecznie hipotetyczny zysk z obligacji wyniósłby: 60% * 4,25 % = 2,55%. Podsumowując, gdyby obligacja DB WIG20 została rozliczona po trzech półroczach jej istnienia, które już

111

Aktualnie notowane obligacje strukturyzowane minęły, każdy, kto kupił taką obligację za 100 zł, otrzymałby 102,55zł.14

Przykład 2: Obligacja DB Magiczna trójka Emitent: Deutsche Bank Pełna nazwa: DB Magiczna Trójka I Nazwa skrócona: DBMGT0809 Obligacje te były oferowane w okresie od 17 do 28 listopada 2006 roku. Zostały one wykupione w dniu 10 sierpnia 2009. Czyli są to obligacje 3-letnie. Cena emisyjna wynosiła 100 zł. Celem tej obligacji jest zapewnienie najwyższej stopy zwrotu z jednego z trzech portfeli inwestycyjnych: agresywnego, zrównoważonego i ostrożnego. Każdy z portfeli kładzie nacisk na inny rodzaj papierów wartościowych. W agresywnym przeważają instrumenty bardziej ryzykowne (akcje), w innych bardziej bezpieczne. Gwarancja obejmuje 100% kapitału. 14

W momencie, gdy piszę tę książkę wartość indeksu WIG20 oscyluje w granicach 1700 punktów. Gdyby wstawić taką wartość jako czwarty odczyt i policzyć, ile wtedy wyniósłby hipotetyczny zysk po dwóch latach, okazałoby się, że obligacja nie wypłaci nic poza kwotę gwarantowaną.

112

Aktualnie notowane obligacje strukturyzowane W momencie wykupu obligacji zostanie wybrany portfel, który zarobił najwięcej i w odniesieniu do jego wyniku zostanie wyliczony ostateczny zysk inwestora. Formuła wypłaty wygląda zatem następująco: Nominał×Wskaźnikudziału×Max(WynikPortfela)

Wstępnie ustalono, że współczynnik udziału będzie wynosił między 105 a 135%. Ostatecznie wyniósł on 125%. Aktywa, które zostały wzięte pod uwagę przez emitenta tej obligacji to: — Indeks Dow Jones EURO STOXXSM 50 — Indeks Standard & Poor’s 500 — Indeks Nikkei 225 — Indeks WIG20 — Miedź — cena „spot” na giełdzie metali w Londynie (LME) — Aluminium — cena „spot” na giełdzie metali w Londynie (LME) — Ropa naftowa „West Texas Intermediate light sweet crude oil” — kontrakt terminowy notowany na giełdzie towarowej w Nowym Jorku — Indeks FTSE Enropean Public Real Estate Index — indeks rynku nieruchomości

113

Aktualnie notowane obligacje strukturyzowane — Indeks Rynku Pieniężnego Deutsche Bank AG Każdy z wyżej wymienionych papierów wartościowych wchodzi w skład każdego z portfeli, występują różnice w procentowym udziale danego papieru w danym portfelu. Skład poszczególnych portfeli przedstawia się następująco:

Portfel Agresywny Składnik

Udział procentowy

Dow Jones EURO STOXXSM 50

15%

Standard & Poor’s 500

15%

Nikkei 225

15%

WIG20

15%

Miedź

5%

Aluminium

5%

Ropa naftowa

5%

Indeks rynku nieruchomości

15%

Indeks rynku pieniężnego

10%

114

Aktualnie notowane obligacje strukturyzowane Portfel zrównoważony Składnik

Udział procentowy

Dow Jones EURO STOXXSM 50

10%

Standard & Poor’s 500

10%

Nikkei 225

10%

WIG20

10%

Miedź

3,33%

Aluminium

3,33%

Ropa naftowa

3,33%

Indeks rynku nieruchomości

10%

Indeks rynku pieniężnego

40%

Portfel Ostrożny Składnik

Udział procentowy

Dow Jones EURO STOXXSM 50

5%

Standard & Poor’s 500

5%

Nikkei 225

5%

WIG20

5%

Miedź

3,33%

Aluminium

3,33%

115

Aktualnie notowane obligacje strukturyzowane Ropa naftowa

3,33%

Indeks rynku nieruchomości

10%

Indeks rynku pieniężnego

60%

Wyceny produktów nansowych wchodzących w skład portfeli będą robione co miesiąc, następnie jako końcowa wartość zostanie wzięta średnia arytmetyczna z wszystkich comiesięcznych obserwacji. Można by dokonać podobnych symulacyjnych obliczeń jak w przypadku pierwszej pokazanej obligacji, jednak ze względu na ogromną ilość wartości, które trzeba by uwzględnić, nie chcę ich tutaj podawać. Jeśli chciałbyś dokonać takich wyliczeń (z użyciem arkusza kalkulacyjnego), to wszystkie potrzebne dane łatwo można znaleźć w Internecie, a samo zadanie, jak sądzę, bdzie mieć wartość edukacyjną. Zamiast tego pokażę prostszą symulację. Przeanalizujmy dwie sytuacje, gdy różne będą stopy zwrotu z poszczególnych papierów: Składnik

Sytuacja 1

Sytuacja 2

Dow Jones EURO STOXXSM 50

20%

–30%

Standard & Poor’s 500

25%

–25%

Nikkei 225

30%

–28%

WIG20

35%

–25%

116

Aktualnie notowane obligacje strukturyzowane Miedź

18%

10%

Aluminium

15%

15%

Ropa naftowa

15%

20%

Indeks rynku nieruchomości

14%

–4%

Indeks rynku pieniężnego

6%

6%

Dokonując obliczeń zgodnie z tym, co przedstawiłem, stopy zwrotu dla poszczególnych portfeli wyniosą: Portfel

Sytuacja 1

Sytuacja 2

Agresywny

21,60%

–15,95%

Zrównoważony

16,40%

–8,63%

Ostrożny

12,10%

–2,03%

W sytuacji pierwszej najwyższy wynik osiągnął portfel agresywny, który zyskał 21,6%. Zysk inwestora z obligacji wyniesie więc 125% * 21,6% = 27%. Natomiast w przypadku drugiego rozważanego scenariusza, żaden z portfeli nie osiągnął dodatniej stopy zwrotu, więc inwestor w momencie wykupu otrzyma jedynie gwarantowany zwrot kapitału.

117

Podsumowanie

Pozostałe obligacje Listę aktualnie notowanych obligacji strukturyzowanych znajdziesz na stronach internetowych giełdy pod adresem: h t t p : / / w w w. g p w. p l / g p w. a s p ? c e l = i n w e s t o rzy&k=115&i=/papierywartosciowe/strukturyzowane/obligacje_strukturyzowane&sky=1

Obligacje nienotowane na giełdzie Emitent obligacji może również zadecydować, że nie chce, aby handlowano nimi na giełdzie, wtedy sprzedaż takiej obligacji na giełdzie nie jest możliwa.

Podsumowanie Za każdym razem, gdy zdecydujesz się na kupno obligacji strukturyzowanych, sprawdź najpierw, na czym polega ochrona kapitału i w jaki sposób naliczane będą Twoje przyszłe zyski. Emitentami obligacji strukturyzowanych są zwykłe instytucje nansowe — banki lub biura maklerskie — warto sprawdzić ich wiarygodność na polskim rynku.

118

Podsumowanie Głównymi adresatami takich inwestycji są osoby, dla których bezpośrednia inwestycja w akcje czy fundusze wydaje się zbyt ryzykowna i nie są oni w stanie akceptować jakichkolwiek strat zainwestowanego kapitału. Z drugiej strony, w zamian za to mogą oczekiwać w momencie dobrej koniunktury zysków nieco większych, niż da im lokata bankowa czy fundusz obligacji. Nie powinieneś oczekiwać dwucyfrowych stóp zwrotu (w skali roku), choć niewykluczone, że w pewnych sytuacjach mogą one również wystąpić. Wysyp nowych ofert rozmaitych produktów strukturyzowanych nastąpił w czasie panującej hossy. Łatwo wtedy instytucji nansowej reklamować swój produkt pokazując, że można osiągnąć duże zyski i przekonać inwestorów do potencjału panującego na danym rynku. Niestety, po okresach silnych wzrostów, pojawiają się okresy spadków i może się okazać, że inwestycje w tego typu instrumenty na szczycie koniunktury zakończą się ostatecznie po prostu zwrotem zainwestowanych pieniędzy (przy 100% ochronie). Ponieważ obligacje strukturyzowane są na giełdzie nowością, ich płynność (liczba zawieranych transakcji) jest niewielka, zatem może się okazać, że przed dniem, w którym wygasa obligacja, może być trudno ją sprzedać po korzystnej cenie (w przypadku np. gdy pilnie będziesz potrzebował gotówki).

119

System notowań certykatów inwestycyjnych

Certykaty inwestycyjne Certykaty inwestycyjne to papiery wartościowe emitowane przez zamknięte fundusze inwestycyjne. Są one papierami wartościowymi na okaziciela, dlatego mogą być notowane na giełdzie. Tak jak inne papiery wartościowe notowane na giełdzie podlegają codziennej wycenie w trakcie sesji giełdowych.

System notowań certykatów inwestycyjnych Certykaty inwestycyjne notowane są na rynku równoległym GPW, w systemie notowań ciągłych.

120

System notowań certykatów inwestycyjnych

Fazy sesji giełdowej15 8.00–9.00 Przyjmowanie zleceń na otwarcia W tym czasie przyjmowane są zlecenia kupna i sprzedaży, które składają inwestorzy za pośrednictwem biur maklerskich. Nie są zawierane żadne transakcje, natomiast wylicza się i podaje kurs teoretyczny, tzn. taki, jaki by był, gdyby go wyznaczono go w danej chwili (skrót TKO).

9.00 Określenie kursu na otwarcie (fixing) W tym momencie system informatyczny giełdy — WARSET — wykorzystując odpowiedni algorytm, wyznacza kurs, po którym zawierane są transakcje. Zasady wyznaczania kursu są podobne jak dla obligacji.

9.00–16.10 Notowania ciągłe W czasie notowań ciągłych kupujący i sprzedający składają zlecenia, które po przekazaniu na giełdę są realizowane na bieżąco, pod warunkiem że da się je zrealizować (np. jeśli Ty chcesz sprzedać, ktoś inny musi złożyć zlecenie kupna po tej samej cenie). W przeciwnym razie zlecenie traa do arkusza zleceń 15

Harmonogram w tej postaci obowiązuje od 1 września 2008.

121

System notowań certykatów inwestycyjnych i oczekuje na przeciwną ofertę o odpowiedniej cenie, umożliwiającą zawarcie transakcji. Kurs papieru wartościowego wyznaczany i publikowany jest na bieżąco.

16.10–16.20 Przyjmowanie zleceń na zamknięcie Podobnie jak w fazie przed otwarciem.

16.20 Określenie kursu na zamknięcie (fixing) Podobnie jak w fazie przed otwarciem.

16.20–16.30 Dogrywka Dogrywka w systemie notowań ciągłych to ostatnia faza sesji, podczas której wszystkie transakcje zawierane są po kursie zamknięcia. Ponieważ podczas dogrywki znany jest już kurs, po którym dokonywane mogą być transakcje, zlecenia kupna i sprzedaży przyjmowane w tej fazie muszą zawierać cenę równą określonemu kursowi zamknięcia.

16.30–16.35 Przyjmowanie zleceń na otwarcie kolejnej sesji

122

System notowań certykatów inwestycyjnych

Jak oznaczone są certykaty inwestycyjne strukturyzowane w notowaniach giełdowych?

Skrócona nazwa certykatu strukturyzowanego składa się z 10 znaków. (np. RCCRUA1210). Dwie pierwsze litery to skrót nazwy emitenta (np. RC dla Raiffeisen Centrobank). Trzy następne litery to skrót nazwy produktu strukturyzowanego (np. CRU dla ropy naftowej — z ang. Brent Crude Oil). Następny znak to dana seria (zaczynając od A jako pierwsza seria danego produktu). Kolejne cztery cyfry oznaczają datę zapadalności produktu, z czego dwie pierwsze cyfry oznaczają miesiąc, a kolejne dwie rok daty zapadalności, np. 1210 to grudzień 2010 roku. W momencie, kiedy mamy do czynienia z produktem, który nie ma zdeniowanej daty zapadalności (jest otwarty, tzw. „open-end”), na koniec nazwy skróconej zamiast czterech cyfr wstawiane są litery OPEN.

123

Rodzaje certykatów

Rodzaje certykatów Certykaty indeksowe i udziałowe Certykaty indeksowe dają możliwość inwestowania na rynkach, które normalnie byłyby niedostępne dla drobnych inwestorów. Oparte są one na pewnych instrumentach (np. notowaniach metali czy indeksów giełdowych) i naśladują zmiany wartości tego instrumentu w skali 1 : 1. Dzięki tej prostej strukturze łatwo w każdej chwili wyliczyć wartość certykatu. Inwestycja taka nie pociąga za sobą większego ryzyka niż w przypadku inwestycji w instrument bazowy. Zauwamy jednak, że jeżeli instrumenty bazowe są notowane w innej walucie niż ta, w której kupiliśmy certykat, dodatkowo dochodzi ryzyko kursowe, które może wpłynąć na wartość Twojej inwestycji (zwiększyć ją lub zmniejszyć). Ryzyko kursowe można jednak wyeliminować, stosując kontrakty terminowe na waluty16. Okres trwania takich certykatów może być ograniczony lub nieograniczony (nazywamy je wtedy „openend”). Zazwyczaj emitent zastrzega sobie jednak 16

Jak zabezpieczać się przed ryzykiem kursu walutowego z użyciem kontraktów terminowych możesz przeczytać w książce GPW II. Papiery wartościowe, Gliwice 2008.

124

Rodzaje certykatów prawo wykupu certykatów, nawet w przypadku certykatów „open-end”. Certykaty „open-end” wydają się być coraz popularniejsze wśród inwestorów, którzy nie muszą wtedy brać po uwagę określonego z góry terminu wykupu.

Certykaty dyskontowe Kiedy rynek znajduje się w trendzie bocznym (nie ma ani wyraźnej hossy, ani bessy), a chciałbyś osiągać zyski, rozwiązaniem wydają się certykaty dyskontowe, które umożliwiają osiągnięcie zysku nawet w czasie trendu horyzontalnego. Certykat dyskontowy sprzedawany jest z dyskontem, tzn. inwestycja w taki certykat kosztuje mniej niż w odpowiadający mu instrument bazowy. Stwarza to bufor bezpieczeństwa w postaci różnicy między ceną instrumentu bazowego a ceną certykatu. W zamian za dyskonto przy zakupie, cena certykatu może wzrosnąć tylko do określonego pułapu, tzw. „cap”. Jeśli cena instrumentu bazowego wzrośnie powyżej tego pułapu nie będziesz czerpał już zysku ze wzrostu ceny powyżej tego pułapu. Zajrzyjmy pod maskę — certykat dyskontowy polega na kupnie instrumentu bazowego oraz sprzedaży opcji kupna. Instrument bazowy kupowany jest w takiej ilości, aby nabywca certykatu uczestniczył

125

Rodzaje certykatów w stosunku 1:1 w zmianie jego ceny. Opcja call sprzedawana jest z ceną wykonania na poziomie górnego pułapu „cap”. Opcja ta daje emitentowi certykatu premię, z której nansowane jest wspomniane wcześniej dyskonto (oraz oczywiście prowizja). Dyskonto zależy głównie od ceny wykonania opcji, wahań ceny oraz terminu wykupu certykatu. Przykład. Aby łatwiej zrozumieć ideę certykatu dyskontowego przeanalizujmy jego budowę oraz możliwe scenariusze rozwoju sytuacji na prostym przykładzie. Rozważmy certykat na akcję, która w momencie emisji kosztuje 100 zł, górny pułap certykatu ustalmy na 110 zł, a dyskonto na 20 zł. Za certykat płacisz zatem 80 zł. Mamy następujące możliwe scenariusze:

Niewielkie wahania — trend boczny Jeśli na przykład cena akcji wzrośnie do 105 zł w terminie wykupu, to przy bezpośredniej inwestycji zarobiłbyś 5%, ale tutaj musimy uwzględnić także dyskonto. Zatem zysk wyniesie (105 – 80)/80 = 31,25% w stosunku do ceny, którą zapłaciłeś za certykat. Przy niewielkim spadku ceny akcji, na przykład do 95 zł, przy bezpośredniej inwestycji poniósłbyś niewielką stratę 5%. Tutaj jednak odniesiesz zysk! Zarobisz mianowicie (95–80)/80 = 18,75%.

126

Rodzaje certykatów

Spadek ceny akcji Policzmy teraz, co stałoby się w przypadku znacznego spadku ceny akcji, powiedzmy o 30%. Strata z certykatu wyniesie (70–80)/80 = –12,5%, a więc mniej, niż w przypadku bezpośredniej inwestycji w akcje. Strata na certykacie jest zawsze niższa od bezpośredniej inwestycji ze względu na jego niższą cenę kupna.

Wzrost ceny akcji Ostatnią sytuacją, która nam pozostała, jest znaczny wzrost ceny akcji. Dla przykładu niech w dniu wykupu cena akcji wyniesie 150 zł. Zysk z bezpośredniej inwestycji w akcje wynosi więc 50%. Jednak w przypadku certykatu jego maksymalna wartość ograniczona jest przez pułap 110 zł. Zysk posiadacza

127

Rodzaje certykatów certykatu wyniesie zatem (110–80)/80 = 37,5%, będzie zatem niższy niż z inwestycji w akcje. Ogólnie rzecz biorąc, inwestycja w certykat dyskontowy opłaca się przy trendzie horyzontalnym. W przypadku spadku cen straty są niższe w porównaniu do zwykłej inwestycji. Cena certykatu kształtuje się w powiązaniu do ceny instrumentu bazowego aż do osiągnięcia górnego pułapu. Jednak ze względu na istnienie tego ograniczenia, udział w zyskach jest limitowany. Na cenę giełdową w czasie od emisji certykatu aż do dnia jego wykupu mogą wpływać różne czynniki, w związku z czym może się ona różnić od jego wyceny opartej na cenie instrumentu bazowego.

Certykaty bonusowe Kolejnym rodzajem certykatów strukturyzowanych są certykaty bonusowe. Zapewniają one zazwyczaj nieograniczoną możliwość zysku, ich mechanizm umożliwia dodatkowy zysk, dopóki cena pozostaje ponad progiem ceny. Certykat bonusowy jest połączeniem instrumentu bazowego z tzw. opcją barierową, która umożliwia ochronę przed ryzykiem spadku ceny instrumentu bazowego od określonego poziomu (bariery). Jednak-

128

Rodzaje certykatów że opcja ta wygasa w momencie, gdy cena osiągnie lub spadnie poniżej bariery. Mamy dwie możliwości — jeśli w czasie trwania certykatu cena instrumentu bazowego „nie dotknie” bariery, wtedy zachowujesz prawo do bonusu. Jeśli jednak cena choćby na chwilę przekroczy barierę, certykat zostanie przekształcony w zwykły certykat indeksowy. Przykład. Przeanalizujmy tym razem przykład certykatu bonusowego na akcje, niech cena odniesienia wynosi 100 zł, poziom bonusu 150 zł, a bariera 70 zł.

Bariera nie została przekroczona Jeśli cena akcji w dniu wykupu pozostaje w przedziale od 70 do 150 zł, otrzymasz cały bonus plus wartość nominalną inwestycji, czyli 100 zł.

129

Rodzaje certykatów W przypadku silnego trendu wzrostowego, na przykład gdy cena akcji wzrosła do 160 zł, otrzymasz dokładnie 160 zł. Przed zakupem takiego typu certykatu przeanalizuj historyczną zmienność zmian cen instrumentu bazowego, o który oparty jest certykat, aby prawdopodobieństwo tego, że cena przekroczy barierę, było niewielkie. Oczywiście bazując na danych historycznych nie masz żadnej pewności co do tego, jak będzie w przyszłości.

Bariera została przekroczona Oczywiście możliwy jest taki scenariusz, że cena akcji spadnie znacznie poniżej 70 zł, czyli przełamie barierę. W tym momencie tracisz prawo do bonusu, a ponadto ponosisz taką samą stratę, jak w przypadku bezpośredniej inwestycji w akcje.

130

Rodzaje certykatów W porównaniu z bezpośrednią inwestycją, certykat bonusowy stanowi interesującą propozycję, ze względu na zmniejszenie ryzyka straty. Pamiętaj jednak, że nie ma gwarancji otrzymania bonusu. Kolejnym minusem może być długi okres trwania certykatu. Aby otrzymać bonus, certykat należy zatrzymać do dnia wykupu.

Certykaty gwarantowane Certykaty gwarantowane stanowią alternatywę dla obligacji. Są to notowane na giełdzie produkty strukturyzowane z ochroną kapitału. W przeciwieństwie do obligacji, zysk z inwestycji zależy nie tylko od okresu trwania instrumentu, ale też od efektywności instrumentów bazowych (akcji, indeksów itp.). Zamiast korzyści w wysokości stopy procentowej, certykaty oferują inwestorowi udział we wzroście wartości jednego lub kilku instrumentów nansowych. Konstrukcja takiego certykatu jest analogiczna do konstrukcji lokaty strukturyzowanej z gwarancją kapitału, którą poznałeś już wcześniej — polega na połączeniu obligacji i opcji. Mamy dwie kategorie certykatów gwarantowanych:

131

Rodzaje certykatów Certyfikaty z kuponami Charakteryzują się rocznymi wypłatami kuponów o zmiennej wartości, która zależy od koszyka papierów wartościowych wchodzących w skład instrumentu bazowego. W dniach obserwacji ceny tych papierów są porównywane z początkowym poziomem i wypłacany jest kupon (odsetki). Oprócz kuponu o zmiennej wartości, możliwe są też certykaty o stałym oprocentowaniu.

Certyfikaty z partycypacją Przy emisji ustala się procentowy współczynnik partycypacji w zmianach instrumentu bazowego. Końcowa wypłata z takiej inwestycji może zależeć od ceny instrumentu bazowego w ostatnim dniu, lub od średniej z odczytów na przykład co 3 miesiące. Pamiętaj, że ochrona kapitału odnosi się do terminu wykupu, w trakcie trwania inwestycji dopuszczalne są wahania cen.

Inne typy certykatów — Certykaty „cash-or-shares”. W momencie wykupu emitent albo wypłaca gotówkę, albo określoną liczbę akcji.

132

Rodzaje certykatów — Odwrotny certykat indeksowy. Odpowiada krótkiej sprzedaży na przykład akcji, zatem zarabiasz na spadku cen. — Odwrotny certykat bonusowy. Jego wartość wzrasta, gdy wartość instrumentu bazowego spada. Dodatkowo inwestorowi przysługuje bonus.

133

Podsumowanie

Podsumowanie Ofert na rynku coraz więcej. Szybki rozwój rynku lokat strukturyzowanych nastąpił zapewne z powodu braku koniunktury na giełdzie, podczas gdy struktury oferują często ochronę kapitału i dostęp do alternatywnych środków inwestycyjnych. Problemem dla inwestora zainteresowanego lokatą strukturyzowaną jest szeroki wybór ofert, ich różnorodność. Celem książki było przedstawienie idei konstrukcji takiego produktu i nakreślenie jego głównych cech. To, jaki konkretnie produkt wybierzesz z tej szerokiej oferty rynkowej, zależy już od Ciebie. Życzę udanych inwestycji!

134

Słownik

Słownik Słownik terminów związanych z produktami strukturyzowanymi. Autocall Automatyczne wykonanie — cecha, która pozwala wyjść z inwestycji w produkt strukturyzowany przed planowanym terminem w przypadku zajścia określonych warunków, na przykład przekroczenie przez indeks zakładanej bariery. Backtest Test sprawdzający, jaki zysk dany produkt strukturyzowany przyniósłby w przyszłości, tzn. obliczenie stopy zwrotu z danej struktury na podstawie danych historycznych. Bezkierunkowe produkty strukturyzowane Jeśli zysk z produktu strukturyzowanego nie zależy od kierunku zmiany cen np. akcji, ale tylko od tego, czy taka zmiana się odbyła, to taką strukturę nazywamy bezkierunkową. Wykorzystywane są tutaj najczęściej opcje na różnicę.

135

Słownik Dyskonto To termin dotyczący obligacji zerokuponowej. Jest to różnica pomiędzy ceną zakupu obligacji a jej ceną nominalną. Jeśli konstruuje się produkt strukturyzowany wykorzystujący taką obligację, to za tę kwotę może być kupiona opcja, która da szansą na dodatkowy zysk. W praktyce z dyskonta pokrywana jest także prowizja emitenta produktu strukturyzowanego. Dywersykacja Przez dywersykację rozumiemy rozproszenie ryzyka poprzez połączenie różnych rodzajów inwestycji w ramach jednego portfela inwestycyjnego. Ponieważ zmiany w cenie pojedynczego instrumentu mają mniejszy wpływ na wycenę zróżnicowanego portfela składającego się z wielu instrumentów nansowych, stosowanie tej techniki zmniejsza ryzyko straty. Zwiększa się szansa, że całość zainwestowanych środków będzie na plusie, nawet w przypadku strat na pojedynczych inwestycjach. Okres do wykupu Termin, w którym posiadacz produktu strukturyzowanego otrzymuje zwrot zaangażowanych środków. Formuła wypłaty Sposób obliczenia stopy zwrotu z inwestycji w produkt strukturyzowany.

136

Słownik Gwarancja kapitału Gwarancja zwrotu określonej części kwoty (najczęściej 100%) wpłaconej przez inwestora przy zakupie produktu strukturyzowanego. Instrument bazowy Instrument nansowy, na którym oparto produkt strukturyzowany (indeksy giełdowe, akcje spółek, ceny surowców, towarów rolnych, metali szlachetnych, walut obcych itp.) Kierunkowe produkty strukturyzowane W przeciwieństwie do produktów bezkierunkowych, zysk z takiej struktury zależy od kierunku, w jakim podąża rynek. Punktem odniesienia dla tej strategii może być odpowiedni indeks, reprezentujący wyniki instrumentów nansowych, które mogą być wykorzystane w jej tworzeniu. Obligacja zerokuponowa Obligacja sprzedawana po cenie niższej od nominalnej. Zyskiem inwestora jest tutaj dyskonto. Wykorzystywana do konstrukcji produktów strukturyzowanych z gwarancją kapitału.

137

Słownik Opcja Umowa, która daje nabywcy prawo (ale nie obowiązek) kupna (opcja call) lub sprzedaży (opcja put) danego instrumentu bazowego po określonej cenie. Prawo to może być zrealizowane w określonym dniu w przyszłości — dniu wygaśnięcia opcji (opcja europejska) lub w dowolnym dniu od momentu zawarcie kontraktu do dnia wygaśnięcia opcji (opcja amerykańska). Wyróżnia się także tzw. opcje egzotyczne o bardziej złożonych konstrukcjach.Sprzedający opcję ma natomiast obowiązek sprzedaży lub zakupu określonego instrumentu bazowego. Nabywca opcji za swoje prawo płaci premię — jego strata ograniczona jest więc do wysokości zapłaconej premii. Opcja azjatycka Wypłata z opcji azjatyckiej zależy od średniej wartości instrumentu bazowego w okresie jej życia. Opcja ta charakteryzuje się niższą premią (jest tańsza) niż w przypadku opcji europejskiej. Opcja barierowa Wykonanie opcji tego typu jest uzależnione od tego, czy cena instrumentu bazowego osiągnie lub przekroczy dany poziom. Mamy tu dwie możliwości: opcja „in” aktywuje się w momencie przekroczenia przez instrument bazowy określonego poziomu. Opcja „out” dezaktywuje się w momencie przekroczenia przez instrument bazowy określonego poziomu. Opcja binarna Opcja, która jeśli spełnione zostały warunki do wypłaty, wypłaca stałą określoną kwotę.

138

Słownik Opcja lookback Opcja ta wypłaca różnicę między poziomem początkowym a maksymalnym poziomem osiągniętym przez dany instrument bazowy w trakcie trwania inwestycji. Opcja outperformance Stopa zwrotu z tej opcji obliczana jest na podstawie różnicy stopy zwrotu jednego instrumentu nad innym. Opcja rainbow Opcja oparta na koszyku aktywów, ostateczny wynik jest ustalany jako średnia ważona stóp zwrotu z poszczególnych aktywów. Polisa inwestycyjna Jest to jedna z form prawnych (opakowanie) produktów strukturyzowanych. Środki, które wpłacamy z prawnego punktu widzenia są traktowane jak składka ubezpieczeniowa, a zysk jest świadczeniem ubezpieczeniowym z tytułu dożycia i co najważniejsze jest zwolniony z podatku od zysków kapitałowych. Produkt strukturyzowany Produkt nansowy, kierowany do inwestorów indywidualnych, mogący przybrać rozmaitą formę prawną np. papieru wartościowego, ubezpieczenia lub lokaty, oferujący pełną lub częściową ochronę kapitału, którego wycena jest uzależniona od wartości pewnych instrumentów bazowych.

139

Słownik Prowizja Zysk (marża) emitenta produktu strukturyzowanego. Najczęściej pobierana jest z dyskonta, które zostaje po zakupie obligacji zerokuponowych. Wskaźnik partycypacji Procentowy wskaźnik udziału nabywcy struktury w zmianie ceny instrumentu bazowego. W trakcie subskrypcji partycypacja najczęściej podawany jest przedział, w którym znajdzie się ten współczynnik, a jego ostateczna wartość podawana jest do wiadomości inwestorów po zakończeniu zapisów. Subskrypcja Jest to czas, w którym zbierane są wpłaty na produkt strukturyzowany. Parametry produktu nie są w tym okresie jeszcze dokładnie ustalone. Potem za zebraną kwotę kupowane są obligacje oraz opcje, czyli struktura jest konstruowana. Po zakończeniu zapisów ustalana jest ostateczna wielkość współczynnika partycypacji, gdy znana już jest cena opcji, która zostanie kupiona. Subskrypcje trwają najczęściej kilka tygodni.

140

Pozycje książkowe

Bibliograa

Pozycje książkowe Bar T., Inwestowanie pieniędzy w praktyce, Gliwice 2007. Hull J., Kontrakty terminowe i opcje, Warszawa 1998. Krzywda M., Finanse dla każdego, Gliwice 2008. Krzywda M., GPW II. Papiery wartościowe w praktyce, Gliwice 2007. Structured Products Handbook, Oesterreichische Nationalbank, Wiedeń 2004. Zaremba A., Produkty strukturyzowane. Inwestycje nowych czasów, Gliwice 2009.

141

Raporty dostępne w Internecie

Raporty dostępne w Internecie Produkty strukturyzowane w Polsce, www.opennance.pl Rynek produktów strukturyzowanych w Polsce, www. structus.pl

142

GPW I — Giełda Papierów Wartościowych w praktyce Jak nauczyć się inwestowania i zacząć zarabiać na giełdzie, nie wychodząc z domu? Dzięki książce GPW I — Giełda Papierów Wartościowych w praktyce możesz już za chwilę odkryć, jak funkcjonuje giełda i co najważniejsze, dowiesz się, jak zacząć na niej zarabiać. Co więcej, jeśli otworzysz internetowy rachunek w domu maklerskim, będziesz mógł kontrolować sytuację, obserwować wykresy, kupować i sprzedawać papiery wartościowe, nie wychodząc z domu. Zajmie Ci to tyle wolnego czasu, ile zdecydujesz się na to przeznaczyć. Będziesz się uczyć w tempie, jakie Ci najbardziej odpowiada. Do tego wszystkiego potrzebny Ci będzie tylko komputer z dostępem do Internetu. Ale do rzeczy. Oto, co konkretnie znajdziesz w tej książce: dowiesz się, dlaczego warto inwestować; poznasz tajniki najlepszych giełdowych graczy, którzy uświadomią Ci, jak grać, żeby wygrać; poznasz najskuteczniejsze i sprawdzone metody inwestowania; nie tylko poznasz tajniki analizy technicznej, ale dowiesz się, jak stosować ją w konkretnych przypadkach. Zanim podejmiesz pozytywną decyzję, pomyśl o tym, co innym Czytelnikom dała ta książka. „Ogromnie żałuję, że nie mogłam przeczytać tej książki 6 lat temu… Daje ona tak wielką wiedzę, jednocześnie w tak przystępny i zrozumiały sposób, że nie sposób nie nauczyć się inwestowania! Polecam, polecam, polecam!!!” Anna Rutkiewicz, recepcjonistka w hotelu we Włoszech, 27 lat Ta publikacja może stać się początkiem drogi do dobrych inwestycji w Twoim życiu! Publikację można zamówić na stronie internetowej Wydawnictwa Złote Myśli: http://gpw.zlotemysli.pl

Forex. Podstawy giełdy walutowej Poznaj Forex — rynek o niesamowitych możliwościach, który stoi za większą ilością fortun, niż możesz sobie to wyobrazić. Ile razy słyszałeś o fortunach tworzonych i traconych poprzez giełdy papierów wartościowych? Ile razy gdzieś na skraju Twojej świadomości kołatała się myśl: „ciekawe, jak to jest”? Ile razy zastanawiałeś się, czy dałbyś radę sam zaistnieć na jakimś rynku kapitałowym? Może nawet zacząłeś interesować się, co i jak, lecz nie miałeś wystarczająco dużo czasu, by śledzić wydarzenia mające wpływ na spółki akcyjne lub może nie posiadasz wystarczającego kapitału, by grać na tradycyjnej giełdzie? A może zacząłeś nawet grać, lecz ogrom wiadomości i czynników potrzebnych do przewidywania kolei losu danej spółki był zbyt przytłaczający? Dlaczego warto zainteresować się tą publikacją? Oto kilka najprostszych powodów: Z powodzeniem możesz handlować jedynie przy użyciu komputera podłączonego do Internetu. Żadnych maklerów — tylko Ty i wiedza zawarta w tej publikacji. Silne i wyraźne trendy to znak rozpoznawczy Forexu! Waluty zmieniają swoją wartość w sposób dużo bardziej statyczny niż np. akcje przedsiębiorstw. Tutaj leży Twoja szansa na błyskotliwe wzbogacenie się. Olbrzymia i niespotykana na innych rynkach płynność nansowa. Dzienny obrót na Foreksie to około 1,5 miliarda dolarów! A teraz najważniejsze. Masz przed sobą alternatywny system zarabiania, nienormowany czas pracy oraz wyniki zależne w 100% od wiedzy, dyscypliny i umiejętności, których każdy może się nauczyć. Wejdź w to i zarabiaj, nie wychodząc z domu. „Pierwsze kroki w przygodzie z Forexem bym tu skierował. W prosty sposób wyjaśnione są podstawy działania i zasady. Są też podstawy analizy formacji i sporo praktycznych wskazówek.” Piotr Pregowski, 26 lat, student zarządzania, działalność gospodarcza Publikację można zamówić na stronie internetowej Wydawnictwa Złote Myśli: http://forex.zlotemysli.pl

Inteligentne inwestowanie Czy chcesz zarabiać wtedy, gdy większość osób traci? Tak naprawdę, aby wprowadzić w życie tę ideę, wystarczą 3 godziny! Może inaczej: wystarczą tylko trzy godziny! Dokładnie tyle czasu zajmuje przeczytanie publikacji Inteligentne Inwestowanie. Autor zebrał dla Ciebie w jednym miejscu 21 wskazówek, które zaoszczędzą Ci irytacji, nerwów, nietraonych inwestycji itd. W zamian dostaniesz pakiet sprawdzonej w praktyce wiedzy, która pozwoli Ci pomnożyć Twój kapitał. Czytając książkę: dowiesz się, w co tak naprawdę warto inwestować; poznasz 21 praktycznych odpowiedzi na pytania, które mogły do tej pory blokować Twoją drogę do niezależności nansowej; nauczysz się mądrego i inteligentnego inwestowania, które zagwarantuje Ci planowane zyski. Wystarczy tylko trzymać się niezwykle cennych wskazówek autora. i wreszcie… poczujesz się jak ryba w wodzie na rożnych rynkach nansowych. Tomasz Bar, praktyk rynku nansowego, od lat z powodzeniem łączy nabyte w instytucjach nansowych doświadczenie z pasją do nansów. Za sprawą książki „Inteligentne Inwestowanie” dzieli się wiedzą z każdym, komu nie jest obojętny stan jego nansów, w myśl powiedzenia: Hossa czy bessa — Twoje pieniądze muszą pracować. Za sprawą poruszanej tematyki publikacja skierowana jest do możliwie szerokiego grona odbiorców. Zainwestuj w rozwój swojej nansowej inteligencji. To, co wiesz i umiesz w zakresie nansów, to jedyna gwarancja Twoich przewidywanych zysków. Publikację można zamówić na stronie internetowej Wydawnictwa Złote Myśli: http://forex.zlotemysli.pl