PNSE sem 2

1

Rodzaje nadzoru nad chorobami zakaźnymi

2

Definicja nadzoru (1)

“Stała obserwacja rozmieszczenia i trendów zapadalności, poprzez systematyczne zbieranie, konsolidacje i ocenę raportów dotyczących chorobowości, umieralności i innych istotnych danych w połączeniu z regularnym i w odpowiednim czasie przekazywaniem wyników tym, którzy powinni się o nich dowiedzieć” 3

Definicja nadzoru (2) ● Systematyczne zbieranie odpowiednich danych ● Uporządkowana konsolidacja i ocena tych danych ● Szybkie rozpowszechnienie wyników do tych, którzy powinni być o nich poinformowani ● „Informacja do działania”

4 5

Dane z nadzoru: kto jest potencjalnym odbiorcą danych? ● Organy władzy zajmujące się zdrowiem: – Lokalne (gmina, powiat) – Regionalne (województwo) – Krajowe – Międzynarodowe ● Rząd / Politycy ● Osoby zajmujące się edukacją zdrowotną / nauczyciele ● Społeczeństwo

6

Dane z nadzoru i zgłaszanie chorób: dlaczego? ● Zgłaszanie pomaga zidentyfikować osoby chore, osoby ze styczności, które mogą być zakażone, czy osoby narażone na zakażenie. ● Brak zgłaszania, lub opóźnienie w zgłaszaniu, może ułatwiać rozprzestrzenianie się choroby.

7

Nadzór może… ● Ocenić obciążenie chorobą ● Określić rozkład geograficzny choroby ● Oceniać podjęte działania zaradcze ● Monitorować zmienność czynnika zakaźnego ● Wykrywać zmiany w praktykach związanych ze zdrowiem ●

8

Źródła danych ● Lekarze (lekarze rodzinni, szpitale) ● Laboratoria ● Statystyka publiczna (zgony/urodzenia) ● Sentinel ● Rejestry ● Badania przeglądowe i inne badania epidemiologiczne ● Administracyjne systemy danych ● Inne źródła danych

9

Metody prowadzenia nadzoru: nadzór tradycyjny ● Bierny ● Czynny

1

● 10

Nadzór bierny ● Najczęstsza metoda: – Zbieranie ogólnych danych z użyciem standardowych formularzy – Dane dostarczane do prowadzących nadzór z różnych źródeł (np. nadzór oparty na zgłoszeniach od lekarzy, nadzór oparty na zgłoszeniach z laboratoriów, nadzór oparty na rejestrach chorób, lub na innych danych administracyjnych) – ● Bierne ≠ automatyczne zbieranie danych

11

Nadzóru bierny: zalety ● Prosty ● Tani ● Dostarcza informacji dotyczących większości przypadków zachorowań ● Pomocny w identyfikacji ognisk ● Pomaga przewidywać trendy choroby

12

Nadzór bierny: wady ● Brak lub niska zgłaszalność ● Może nie wykryć ogniska ● Często niekompletny ●

13

Nadzór czynny ● Prowadzący nadzór zabiegają o informacje dotyczące zachorowań ● Aktywnie poszukują zachorowań poprzez bezpośredni kontakt z lekarzem, szpitalami, laboratoriami lub innymi jednostkami medycznymi ● Może odbywać się codziennie, cotygodniowo czy comiesięcznie

14

Nadzór czynny: zalety ● Dostarcza pełniejszych danych ● Bez opóźnień ● Odpowiedni do dokumentowania i potwierdzenia podejrzenia wystąpienia ogniska lub wspierania dochodzenia epidemiologicznego ● Może być przydatny do monitorowania procesu eradykacji wybranej choroby

15

Nadzór czynny: wady ● Pracochłonny ● Kosztowny ● Rozbudowana metodologia/ procedury mogą wymagać wielu szkoleń ●

16

Nadzór typu „sentinel” ● Sentinel wykorzystuje ograniczoną liczbę wybranych miejsc (np. szpitale, laboratoria, praktyki lekarzy rodzinnych) z których dane można odnieść do całej populacji ● Stanowi alternatywę dla nadzoru obejmującego całą populację ● System sentinelowy może być czynny i bierny.

17

Nadzór typu „sentinel”: zalety ● Łatwe zbieranie danych indywidualnych o chorych ● Mniej kosztowny i mniej obciążający dla posiadanych zasobów ● Elastyczny w projektowaniu ● Użyteczny w dokumentowaniu trendów

18

Nadzór typu „sentinel”: wady ● Potencjalna stronniczość lub zniekształcenie wyników

2

● ● Wysokie koszty, zależnie od przyjętych procedur ● Brak możliwości wnioskowania o rozkładzie geograficznym choroby ● W tej metodzie nie są zbierane dane o zapadalności 19

Nowe i złożone jednostki chorobowe również muszą być monitorowane … Pojawić mogą się nowe zespoły chorobowe o nietypowym przebiegu

20

Nadzór oparty o zespoły objawów (syndromiczny) ● Nowsza metoda nadzoru, w której analizuje dane o występowaniu zespołu objawowego zamiast o występowaniu rozpoznanych zachorowań, w celu wykrywania ognisk. ● Zaprojektowany w celu szybszego niż w tradycyjnym nadzorze wykrywania ognisk spowodowanych atakiem bioterrorstycznym lub ognisk nowo pojawiającej się choroby. ● Przydatny, gdy dostęp do testów potwierdzenia jest ograniczony (np. biedniejsze kraje*).

21

Przykład nadzoru biernego ● Dzień 1- stan dobry ● Dzień 2- ból głowy, gorączka – kupuje paracetamol ● Dzień 3- kaszel – dzwoni do lekarza na „gorącą linię” ● Dzień 4- wizyta u lekarza – rozpoznanie „grypa” ● Dzień 5- pogorszenie – wzywa karetkę – trafia na Izbę Przyjęć ● Dzień 6- przyjęty do szpitala - “zapalenie płuc” ● Dzień 7- stan krytyczny - OIOM ● Dzień 8- zgon - “niewydolność oddechowa” ● Przypadek zgłoszony do systemu nadzoru

22

Przykład nadzoru opartego o zespoły objawów ● Dzień 1- stan dobry ● Dzień 2- ból głowy, gorączka – kupuje paracetamol ● Dzień 3- kaszel – dzwoni do lekarza ● Dzień 4- wizyta u lekarza – „grypa” ● Dzień 5- pogorszenie – wzywa karetkę – oddział przypadków nagłych ● Dzień 6- przyjęty do szpitala - “zapalenie płuc” ● Dzień 7- stan ciężki - OIOM ● Dzień 8- zgon - “niewydolność oddechowa”

23

Nadzór oparty o zespoły objawów: zalety ● Zdolny do wykrycia dużych ognisk chorób, których wczesne objawy nie są specyficzne ● Przydatne w analizowaniu wzorców geograficznych zapadalności na daną chorobę ●

24

Nadzór oparty o zespoły objawów: wady ● Nie został sprawdzony podczas rzeczywistego ataku bioterrorystycznego lub podczas ogniska nowo pojawiającej się choroby zakaźnej ● Nie wiadomo czy będzie zdolny do wykrycia jakichkolwiek ognisk chorób wcześniej niż nadzór tradycyjny

25

Kryteria wprowadzenia nadzoru

26

Jaki system nadzoru jest odpowiedni? Zależy od szczegółowych pytań, na które system ma udzielić odpowiedzi: – Czy choroba ma duży wpływ na społeczeństwo? (chorobowość, trwałe następstwa, umieralność) – Czy ma znaczny potencjał wywołania epidemii? (np. cholera, zapalenie opon mózgowych, odra..)

3

– Czy informacje, które maja być zbierane doprowadzą do znaczących działań systemu zdrowia publicznego? (np. akcja szczepień, inne określone działania zaradcze, zgłaszanie międzynarodowe). 27

W Polsce ● Bierny: Choroby podlegające obowiązkowi zgłaszania ● Sentinel: Nadzór nad grypą ● Czynny: Ostre porażenie wiotkie, Choroby wysypkowe i gorączkowe ● Objawowy: zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu

28

Dobry nadzór niekoniecznie zapewnia podjęcie właściwych decyzji, ale zmniejsza szansę podjęcia złych.

29

Atrybuty systemu nadzoru ● Prostota ● Elastyczność ● Akceptowalność ● Jakość Danych ● Czułość ● Swoistość ● Dodatnia wartość predykcji ● Reprezentatywność ● Sprawność

30

Upowszechnianie danych www.pzh.gov.pl/epimeld

4