2014-12-03 1 Definicje przypadków chorób zakaźnych Ogólne zasady stosowania definicji chorób zakaźnych w Polsce i krajach EU Jacek Borowicz Zakład Pro...
9 downloads
13 Views
226KB Size
2014-12-03
Definicje przypadków chorób zakaźnych Ogólne zasady stosowania definicji chorób zakaźnych w Polsce i krajach EU
Jacek Borowicz Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii WUM
2
Co to jest definicja ? Słowa "definicja" możemy użyć w trzech znaczeniach: definicja nominalna określa znaczenie definiowanej nazwy definicja realna określa przedmiot, który na jej podstawie możemy rozpoznać definicja projektująca podaje reguły, co do których zawieramy umowę, że będziemy się nimi posługiwać przy określaniu jakiejś nazwy, np. nazwy choroby. np. tężcem nazywamy chorobę, która ma następujące cechy://.
3
Dlaczego ważne jest stosowanie definicji przypadków w nadzorze epidemiologicznym W nadzorze epidemiologicznym pracuje wiele osób, które bardzo często mają różne przygotowanie i wykształcenie Zastosowanie jednakowej definicji przez wszystkich pozwala na porównywanie danych zbieranych przez różne osoby Każda choroba ma objawy, które mogą także występować w innej chorobie System nadzoru epidemiologicznego jest nie tylko źródłem ogólnych danych lecz także informacji niezbędnej do podjęcia właściwych decyzji i odpowiednich działań
1
2014-12-03
4
Ogólne zasady stosowania definicji przypadków Definicje przypadków zachorowań na choroby zakaźne maja na celu ujednolicenie zgłaszalności i zapewnienie porównywalności danych zbieranych w ramach nadzoru epidemiologicznego w Polsce i we Wspólnocie Europejskiej
5
Ogólne zasady stosowania definicji przypadków Stosowanie tych definicji dotyczy przede wszystkim klasyfikowania i rejestracji zachorowań przez stacje sanitarno-epidemiologiczne oraz sporządzanie przez te placówki oficjalnych sprawozdań
6
Jakie są cele tworzenia definicji chorób i zespołów chorobowych w nadzorze epidemiologicznym ?
Definicja określa przedmiot nadzoru Pozwala na porównywanie danych uzyskiwanych w różnych okresach czasu Dane uzyskiwane z różnych źródeł (np. krajów) są porównywalne pod względem czułości i specyficzności rozpoznań
2
2014-12-03
7
Jakie są cechy charakterystyczne definicji przypadku
Powinna być filtrem dla chorób o podobnych objawach Musi być stosowana w różnych miejscach przez różne osoby Musi się opierać na dowodach naukowych Powinna być aktualizowana stosownie do sytuacji tak aby monitorowała ją we właściwy sposób (nieznana choroba/zdarzenie) Może być stosowana nie tylko w rutynowym nadzorze lecz także w dochodzeniu w ogniskach
8
Jaka powinna być definicja przypadku? prosta jasna akceptowalna sprawdzona w praktyce
jeśli nie Może znacząco wpływać na wyniki nadzoru
9
Jak uzyskać porównywalność zgłaszanych przypadków ? zależnie od wiedzy, posiadanych środków i potrzeb klinicznych rozpoznania lekarskie opierają się na bardzo różnych przesłankach od niespecyficznych objawów klinicznych do precyzyjnych danych mikrobiologicznych ?
3
2014-12-03
10
Definicje chorób Do celów nadzoru epidemiologicznego stosujemy definicje projektujące chorób lub zespołów chorobowych przez wyliczenie: cech/objawów klinicznych oraz wyników badań laboratoryjnych które stan danej osoby powinien spełniać, aby zakwalifikować ją do zgłoszenia w nadzorze w kategorii tego właśnie zespołu lub choroby.
11
Definicja przypadku oparta jedynie na objawach klinicznych może pozwolić na włączenie jako przypadki zachorowań osób, które w rzeczywistości nie były chore
Definicja przypadku oparta jedynie na potwierdzeniu laboratoryjnym spowodowałaby niedoszacowanie liczby przypadków/chorych
Idealna sytuacja: możliwość stworzenia definicji odróżniającej zachorowanie (chorych) od braku zachorowania (zdrowych)
12
Definicja przypadku
zdrowi
chorzy
4
2014-12-03
13
W rzeczywistości znalezienie definicji odróżniającej osoby zdrowe od chorych może być trudne
?
chorzy
zdrowi
14
Jeśli definicja przypadku jest bardzo czuła niektórzy zdrowi mogą zostać zakwalifikowani jako przypadki Czuła definicja przypadku
chorzy
zdrowi
Jeśli definicja przypadku jest bardziej swoista, niektórzy chorzy mogą zostać nie zakwalifikowani jako przypadki
15
Swoista definicja przypadku
zdrowi
chorzy
5
2014-12-03
16
Jak liczyć czułość i swoistość Pomocne jest posłużenie się poniższą tabelą: Rzeczywistość
Klasyfikacja wg definicji
Co identyfikuje nasza definicja
Chorzy
Zdrowi
Razem
Przypadki
A
B
G
Nie przypadki
C
D
H
Razem
E
F
I
C - osoby chore, które na podstawie definicji nie zostały zaklasyfikowane jako przypadki (fałszywie negatywne) B - osoby zdrowe, które na podstawie definicji został zaklasyfikowane jako przypadki (fałszywie dodatnie)
17
Jak liczyć czułość Czułość jest to stosunek osób zaklasyfikowane za pomocą definicji jako przypadki w stosunku do wszystkich chorych
Klasyfikacja wg definicji
Czułość= „prawdziwe” przypadki / wszyscy chorzy = Rzeczywistość A/E Chorzy
Zdrowi
Razem
Przypadki
A
B
G
Nie przypadki
C
D
H
Razem
E
F
I
18
Czułość definicji Czułość definicji określa stosunek liczby zachorowań na definiowaną chorobę, którą możemy rozpoznać na podstawie tej definicji do wszystkich zachorowań na tę chorobę w badanej populacji. Błąd czułości stanowią wyniki fałszywie ujemne - chorzy nie rozpoznawani na podstawie definicji.
6
2014-12-03
19
Jak liczyć swoistość Swoistość jest to stosunek liczby osób zdrowych zidentyfikowanych jako nie będące przypadkami do wszystkich osób zdrowych: Swoistość = zdrowi zidentyfikowani jak zdrowi/ wszyscy zdrowi = D/F
Klasyfikacja wg definicji
Rzeczywistość
Chorzy
Zdrowi
Razem
Przypadki
A
B
G
Nie przypadki
C
D
H
Razem
E
F
I
20
Swoistość/specyficzność definicji Specyficzność definicji określa stosunek liczby osób, u których chorobę można na podstawie tej definicji wykluczyć do wszystkich osób w próbie, które nie są chore na definiowaną chorobę. Błąd specyficzności stanowią wyniki fałszywie dodatnie – osoby zdrowe rozpoznane jako chore
Ocena definicji przypadku: SARS
21
Na początku epidemii SARS w 2004 roku w strefie epidemii stosowano następującą definicje przypadku:
Gorączka (≥ ≥38°C) i -Jeden lub więcej objawów ze strony dolnych dróg oddechowych (kaszel, trudności w oddychaniu, krótki oddech)
i
-Radiologicznie stwierdzone zajęcie płuc odpowiadające zapaleniu płuc -LUB stwierdzone w autopsji zmiany świadczące o zapaleniu płuc bez rozpoznania innej choroby i -Brak innego rozpoznania wyjaśniającego zachorowanie
Taka definicja przypadku jest bardzo czuła lecz nieswoista
7
2014-12-03
Nowa laboratoryjna definicja SARS
22
Po opracowaniu testów laboratoryjnych identyfikujących wirusa wprowadzono następującą definicję: Dodatni wynik PCR w kierunku wirusa SARS-CoV (z ≥ 2 różnych materiałów klinicznych) LUB z kolejnych próbek pobranych z tego samego miejsca LUB ≥ 2 oznaczeń lub powtórnie wykonanego testu PCR, do którego użyje się nowy ekstrakt RNA z oryginalnej klinicznej próbki w każdym badaniu LUB Serokonwersja lub 4-krotny lub większy wzrost miana przeciwciał w surowicy pochodzącej z fazy ostrej i od ozdrowieńca, określanego testem ELISA lub IFA LUB Izolacja wirusa z potwierdzeniem w reakcji PCR.
Ta definicja jest bardzo swoista lecz mało czuła
Poziomy w definicji przypadku zachorowania
23
Czasami przydatna jest gradacja w definicji przypadku wskazująca na różne poziomy (kategorie) rozpoznania, które mogą być pomocne podczas: dochodzenia epidemiologicznego, diagnostyki i leczenia.
Jakie kategorie stosujemy w definicjach przypadków
24
•Opis kliniczny:
• ogólnie jest bardzo niespecyficzny ale czasami może być bardzo typowy
• np. pęcherzykowa wysypka w ospie wietrznej
8
2014-12-03
Jakie kategorie stosujemy w definicjach przypadków
25
• Powiązanie epidemiologiczne:
• może być jedynie używane jako dodatkowe kryterium
• np. podróż na obszary endemiczne lub udokumentowany kontakt z przypadkiem potwierdzonym
Jakie kategorie stosujemy w definicjach przypadków
26
• Laboratoryjne lub inne testy diagnostyczne:
• są używane przede wszystkim do potwierdzenia przypadku,
• np. w zapalenia opon mózgowych izolacja drobnoustroju • lub w zapaleniu płuc prześwietlenie radiologiczne
27
kaskada kategorii rozpoznań A. Rozpoznanie możliwe, oparte zwykle na objawach klinicznych B. Rozpoznanie prawdopodobne oparte na objawach klinicznych oraz na badaniach dodatkowych, które jednak nie rozstrzygają rozpoznania ostatecznie C. Rozpoznanie pewne (potwierdzone) oparte w (przypadku chorób zakaźnych) na wyhodowaniu czynnika zakaźnego lub na testach serologicznych potwierdzających jego obecność
9
2014-12-03
28
Przypadek możliwy
Przypadek prawdopodobny
np. objawy kliniczne
np. bardziej specyficzne objawy kliniczne lub powiązanie epidemiologiczne
Przypadek potwierdzony np. potwierdzenie laboratoryjne i/lub typowe objawy
29
Przypadek możliwy Obraz kliniczny wskazujący na rozpoznawaną chorobę bez spełnienia kryterium przypadku potwierdzonego lub prawdopodobnego
30
Przypadek prawdopodobny Typowy obraz kliniczny lub przypadek powiązany epidemiologicznie z przypadkiem potwierdzonym
10
2014-12-03
31
Przypadek potwierdzony Rozpoznanie na podstawie wyników badan laboratoryjnych.
32
Krztusiec Opis kliniczny Obraz kliniczny odpowiadający krztuścowi np. choroba z kaszlem trwającym przynajmniej dwa tygodnie z jednym z następujących objawów : napady kaszlu, napady bezdechu na wdechu wymioty po napadach kaszlu bez innej znanej przyczyny. Laboratoryjne kryteria rozpoznawania Wykrycie znamiennego wzrostu poziomu swoistych przeciwciał przeciw Bordetella pertussis u osób nie szczepionych w ostatnim okresie Wykrycie kwasu nukleinowego B. pertussis Izolacja B. pertussis z materiału klinicznego
33
Krztusiec Klasyfikacja przypadku Możliwy – obraz kliniczny zgodny z opisem Prawdopodobny – obraz kliniczny zgodny z opisem oraz powiązanie epidemiologiczne Potwierdzony – obraz kliniczny zgodny z opisem oraz potwierdzony laboratoryjnie
11
2014-12-03
34
Definicje przypadków w nadzorze nad chorobami zakaźnymi w Unii Europejskiej Podstawowe akty prawne: DECYZJA NR 2119/98/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 24 września 1998 r. ustanawiająca sieć nadzoru i kontroli epidemiologicznej chorób zakaźnych we Wspólnocie (zawiera wymóg wprowadzenia definicji) DECYZJA KOMISJI z dnia 19 marca 2002 r. ustanawiająca definicje przypadku w celu zgłaszania chorób zakaźnych do sieci wspólnotowej ... (2002/253/WE) DECYZJA KOMISJI z dnia 17 lipca 2003 r. zmieniająca ... decyzję 2002/253/WE ... (2003/534/WE) (rozszerzenie listy chorób, zmiany w niektórych
definicjach)
Definicje przypadków w nadzorze nad chorobami zakaźnymi w Unii Europejskiej
35
Definicje UE mają format Definicji CDC, na których są wzorowane. Definicje te zostały przetłumaczone na język polski i opublikowane w „dwutygodniówce” Zakładu Epidemiologii PZH: 1A/03-8A/03
36
Definicje CDC Case definitions for Public Health Surveillance (MMWR 1990;39) Case definitions for Infectious Conditions Under Public Health Surveillance (MMWR 1997;46) Pierwotna i poprawiona wersja definicji wprowadziły definicje chorób zakaźnych podlegających nadzorowi z uwzględnieniem następujących pozycji: –Opis kliniczny –Kryteria laboratoryjne rozpoznania –Klasyfikacja przypadków: a) możliwy/podejrzany, b) prawdopodobny, c) potwierdzony –Komentarz
12
2014-12-03
37
Definicje WHO WHO Recommended Surveillance Standards, 1999 (Meldunki 11/B/00-4B/01) Definicje WHO są podawane z uwzględnieniem zaleceń dotyczących typu nadzoru według pozycji: – Uzasadnienie dla prowadzenia nadzoru – Rekomendowana definicja przypadku
Definicja kliniczna Laboratoryjne kryteria rozpoznania: a) możliwy/podejrzany, b) prawdopodobny, c) potwierdzony – Rekomendowane typy nadzoru – Rekomendowany minimalny zestaw danych – Rekomendowana analiza danych, prezentacja, raporty – Użycie danych do podejmowania decyzji – Aspekty specjalne
38
W rutynowym nadzorze epidemiologicznym nad chorobami zakaźnymi w Polsce stosuje się 3 rodzaje definicji: Standardowe definicje Unii Europejskiej (UE) Definicje Unii Europejskiej przystosowane do potrzeb nadzoru w Polsce (UE pl) Definicje Polskie –w przypadku braku definicji w obowiązującej w ramach Wspólnoty (PL)
39
Definicje przypadków w nadzorze nad chorobami zakaźnymi w Polsce W rutynowym nadzorze nad chorobami zakaźnymi w Polsce: definicje wprowadzono od 1 stycznia 2005 r. definicjami objęto 55 jednostki chorobowe 32 definicje UE przyjęto w wersji oryginalnej 7 definicji UE zmodyfikowano (dostosowano do polskich warunków) 16 wprowadzonych definicji dotyczyło chorób nie objętych obowiązkiem zgłaszania w UE W 2009 roku dokonano zmian w definicjach
13
2014-12-03
40
Jaki jest sens tej klasyfikacji definiowanych przypadków ?
Umożliwia to porównywanie podobnego z podobnym
Zakładamy, że zbierane w różnych ośrodkach przypadki klasyfikowane w danej kategorii mają porównywalną czułość i specyficzność rozpoznań
Nie należy mieszać pojęć: czułości definicji - czułość rozpoznań czułości nadzoru epidemiologicznego - czułość zgłoszeń
41
zakres i jakość diagnostyki chorób zakaźnych Choroba
Liczba zachorowań % potwierdzonych 2005 r.
2006 r.
2005 r.
2006 r.
Botulizm
46
50
50,0%
44,0%
Odra
13
120
7,7%
75,0%
7 946
20 668
0,2%
0,5%
71 945
15 115
0,1%
0,1%
Różyczka Świnka
14
