JEWISH HOME CH.8_TuBISZWAT

DOM ŻYDOWSKI ROZDZIAŁ 8 Tu biSzwat 1. Co to jest Tu biSzwat? Tu biSzwat, zwane także Chamisza Asar biSzwat lub „Nowym Rokiem Drzew”, to żydowskie Święto Drzew. 2. Kiedy obchodzimy Tu biSzwat? Tu biSzwat obchodzimy piętnastego dnia hebrajskiego miesiąca szwat; zwykle przypada ono w lutym. 3. Co oznacza Tu biSzwat? Każda litera alfabetu hebrajskiego posiada odpowiednik liczbowy. Alef równa się jeden, bet dwa, gimel trzy, etc. Hebrajskie litery tet (dziewięć) oraz waw (sześć), które współtworzą „Tu” w Tu biSzwat, mają łączną wartość numeryczną piętnaście (hebr. chamisza asar ). Tu biSzwat to zatem skrócona wersja zwrotu Chamisza Asar biSzwat, czy też „15 dzień szwat”. 4. Czy Tora wspomina o Tu biSzwat? Nie. Pierwszy raz czytamy o tym święcie w Misznie, która nazywa je „Nowym Rokiem Drzew”, Rosz Haszana La-Ilanot. Uczeni sądzą, iż Tu biSzwat było pierwotnie świętem rolniczym, symbolizującym nadejście wiosny w starożytnej Palestynie. W owym czasie odliczano i posyłano do Świątyni w Jerozolimie dziesięcinę ze zbioru owoców. Niektórzy badacze utrzymują, że był to także dzień sadzenia drzew, zwłaszcza „drzew ślubnych”. 5. Czym były drzewa ślubne? Zgodnie z tradycją, rodzice, którym w poprzednim roku urodziły się dzieci, piętnastego dnia miesiąca szwat sadzili sadzonki drzew. Dla chłopców były to cedry, a dla dziewczynek cyprysy. Gdy dzieci dorastały i nadchodził dzień ich ślubu, drzewa ścinano i wykorzystywano je do wykonania chupy (baldachimu ślubnego). Niektórzy Izraelczycy do dziś praktykują ten zwyczaj. 6. Skoro Tu biSzwat oznacza nowy rok, dlaczego nie obchodzimy go pierwszego dnia miesiąca, lecz piętnastego? Kwestia ta była przedmiotem ożywionych sporów pomiędzy szkołą Szammaja i Hillela. Jak już zauważyliśmy, te dwie szkoły dyskutowały nad wieloma szczegółowymi kwestiami związanymi z praktykami żydowskimi; zwykle przeważała opinia szkoły Hillela. W tym przypadku szkoła Szammaja proponowała, aby obchody miały miejsce w pierwszy dzień szwat, szkoła Hillela przekonywała jednak, że piętnasty szwat będzie DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 8

1

lepszy ze względów praktycznych, będą bowiem wówczas panowały lepsze warunki klimatyczne. Jak zwykle, przyjęto propozycję szkoły Hillela. 7. Jak to się stało, że Tu biSzwat z obrzędu rolniczego przemieniło się w święto, które obchodzimy dzisiaj? Tak jak w przypadku wielu innych żydowskich świąt, decydującą rolę odegrało ważne wydarzenie historyczne. Po zniszczeniu Drugiej Świątyni (70 n.e.) i po wygnaniu Żydów, które nastąpiło potem, wielu z nich odczuwało potrzebę, aby choćby symbolicznie połączyć się ze swą utraconą ojczyzną. Tu biSzwat pozwalało chociaż częściowo spełnić to marzenie. Nie można już było zanosić dziesięciny do Świątyni, Żydzi każdego roku spędzali więc ten czas, jedząc różne dostępne w Palestynie owoce i orzechy. Praktyka ta, symbolizująca niejako fizyczne połączenie się z ziemią, trwała przez wiele stuleci. Żyjący w XVI i XVII wieku w Palestynie kabaliści (mistycy) doprecyzowali te powstałe na wygnaniu zwyczaje, ustanawiając dla Tu biSzwat rytuał przypominający nieco seder w Pesach. W erew Tu biSzwat gromadzono się w domach przy złożonym z piętnastu dań posiłku; każde danie składało się z jednej, związanej z ziemią potrawy. Pomiędzy poszczególnymi daniami czytano antologię zwaną Peri Ec Hadar (owoc cytrusu), kompilację fragmentów z Biblii, Talmudu oraz mistycznego dzieła Zohar, dotyczących drzew. Warto zauważyć, iż redaktorem tej księgi był słynny Rabi Natan z Gazy, ten sam, który ogłosił Sabataja Cwiego Mesjaszem. Deklaracja ta rozbudziła żydowskie nadzieje na wyzwolenie; gdy marzenia rozwiały się, żydowska społeczność pogrążyła się w rozpaczy. We współczesnym Izraelu Tu biSzwat jest świętem narodowym; zarówno dla Izraelczyków, jak i dla Żydów na całym świecie, jest ono świętem sadzenia drzew. Towarzysząca mu wielka radość oraz świąteczny nastrój są bezpośrednim efektem działalności Żydowskiego Funduszu Narodowego. 8. Czym jest Żydowski Fundusz Narodowy? Gdy większość z nas słyszy o Żydowskim Funduszu Narodowym (ŻFN), myśli o małym niebieskim pudełku w naszych domach lub o pięknych certyfikatach za drzewa, które wysyłamy bądź otrzymujemy z okazji ważnych wydarzeń w naszym życiu, bądź w życiu naszej rodziny i przyjaciół. Niewiele osób zdaje sobie jednak w pełni sprawę z tego, co ŻFN uczynił na przestrzeni wielu dekad, aby zapewnić żywotność współczesnemu państwu Izrael. ŻFN był dzieckiem niemieckiego matematyka Hermanna Schapira. Schapiro, gorliwy syjonista, uzmysłowił sobie konieczność stworzenia agencji, która zakupi ziemię, na której rozkwitnąć będzie mogło kiedyś państwo żydowskie. Uważał, iż Żydzi z całego świata powinni pomóc zakupić tę ziemię, co umożliwiłoby powierzenie jej całemu narodowi żydowskiemu. Ziemi tej, jak twierdził, nie będzie można nigdy sprzedać ani oddać w zastaw, można ją będzie tylko dzierżawić. Agencja, którą chciał stworzyć, zagwarantowałaby, iż państwo żydowskie, gdy już powstanie, nie będzie DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 8

2

nigdy wydane na pastwę organizacji politycznych czy też spekulantów od nieruchomości, niezależnie od ich bogactwa czy przynależności narodowej. Wspaniałą idea Schapira została przedstawiona po raz pierwszy w 1884 r. Siedemnaście lat później, w 1901 r., oficjalnie powołano Keren Kajemet le-Israel (ŻFN) jako agencję do spraw zakupu ziemi, działającą przy Światowej Organizacji Syjonistycznej. Od tego czasu ŻFN zakupił niezliczone akry ziemi, pomógł zorganizować kibuce oraz moszawy, zapewnił tym osiedlom odpowiednie wyposażenie, żywy inwentarz oraz instalację wodociągową; osuszył bagna; pomógł rolnikom zwiększyć plony; wybrukował tysiące kilometrów dróg; wybudował systemy nawadniające, posadził też ponad dwieście milionów drzew. Żydzi z około czterdziestu państw pomagają obecnie ŻFN poprzez indywidualne wpłaty oraz zakup drzew. Na ziemiach należących do ŻFN ciągle buduje się szpitale, szkoły oraz synagogi. 9. Jak możemy posadzić drzewa podczas tegorocznego Tu biSzwat? Prawie każda kongregacja posiada adresowany do rodzin program sadzenia drzew. Dzieci w szkole religijnej sadzą drzewa, aby uczcić lub upamiętnić członka rodziny bądź przyjaciela. Niektóre dzieci sadzą drzewa na cześć swoich rodziców, braci i sióstr, wielkich przywódców żydowskich, zwierząt, a nawet na cześć siebie samych. Związek Amerykańskich Gmin Hebrajskich [Union of American Hebrew Congregations] sponsoruje też specjalne lasy w Izraelu w imieniu całego ruchu reformowanego. 10. Czyż to nie dziwne, że judaizm posiada specjalne święto na cześć drzew? Nie, ani trochę. Drzewa należą do naturalnych cudów świata, a Żydzi zawsze przypisywali im wyjątkowe znaczenie. Drzewa były chronione podczas wojny (Pwt 20, 19). Pewien uczony napisał w midraszu: „Drzewa stworzono, aby były towarzyszami człowieka”. Rabi Nachman z Bracławia rzekł natomiast: „Jeśli ktoś zabija drzewo, to tak, jakby zabił duszę”. Co więcej, sama Tora uważana jest za „Drzewo Życia” [hebr. Ec Chajim, przyp. tłum.], za wciąż rozrastające się, przebogate źródło duchowego pokarmu dla wielkiego narodu. Jest to być może najlepsza wskazówka odnośnie czci i szacunku, jaki judaizm żywi dla stworzonego przez Boga świata. Drzewo – symbol witalności – wciąż jest dla Izraela źródłem życia, podczas Tu biSzwat życie celebrujemy zaś ze szczególną radością.

przeł. Marzena Szymańska

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 8

3