JEWISH HOME CH.9_LAG baOMER

DOM ŻYDOWSKI ROZDZIAŁ 9 Lag baOmer 1. Co oznacza „Lag baOmer”? Dowiedzieliśmy się już, że każda hebrajska litera ma odpowiednik liczbowy. „Tu” w Tu biSzwat oznacza na przykład liczbę piętnaście, czyli „15 dzień Szwat”. „Lag” składa się natomiast z dwóch liter hebrajskich, lamed (trzydzieści) oraz gimel (trzy). Lag baOmer to zatem skrócona wersja zwrotu „trzydziesty trzeci dzień omeru”. 2. Czym jest omer? Omer to starożytna hebrajska miara ziarna, wynosząca około 3,6 litra. Wedle prawa biblijnego (Kpł 23, 9-11), nie wolno było czynić użytku z nowych plonów jęczmienia, dopóki nie złożono w ofierze omeru w Świątyni Jerozolimskiej. Księga Kapłańska nakazywała też: „I liczyć sobie będziecie od (…) dnia, któregoście przynieśli snop przedstawienia, siedem tygodni – pełnych być powinno” (Kpł 23, 15-16). Od tego przykazania wywodzi się tradycyjna praktyka „odliczania omeru”, sfirat ha-omer. 3. Dlaczego prawo biblijne nakazuje odliczać siedem tygodni? Czy w tym liczącym czterdzieści dziewięć dni okresie jest coś wyjątkowego? Tak. Siedem tygodni odliczania omeru przypada na czterdzieści dziewięć dni pomiędzy drugim dniem Pesach a początkiem Szawuot. Sfirat ha-omer łączy więc Wyjście z Egiptu z ofiarowaniem Tory na Synaju. Żydowscy mistycy nadali tym siedmiu tygodniom jeszcze głębsze znaczenie, uznając je za okres łączący fizyczne (Pesach) oraz duchowe (Szawuot) wyzwolenie narodu żydowskiego. Gdy w 70 r. n.e. Świątynia w Jerozolimie została zniszczona, nie można było już składać omeru w ofierze, zwyczaj odliczania omeru przetrwał jednak i wciąż praktykowany jest przez wielu Żydów. 4. W jaki sposób odlicza się omer ? Niewielu reformowanych Żydów praktykuje ten zwyczaj, istnieje jednak określony rytuał dla odliczania omeru. Każdego wieczoru podczas tych czterdziestu dziewięciu dni ortodoksyjni Żydzi odmawiają specjalne błogosławieństwo, recytują wyznaczone słowa związane z codziennym odliczaniem, a następnie czytają psalm oraz specjalną modlitwę. Warto zauważyć, że, nie licząc pierwszego wersetu, psalm ten zawiera dokładnie czterdzieści dziewięć słów.

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 9

1

5. Wciąż nie wyjaśnia to jednak, dlaczego trzydziesty trzeci dzień omeru stał się świętem żydowskim. Judaizm wielokrotnie przemieniał uroczystości o charakterze rolniczym w święta upamiętniające wielkie wydarzenia historyczne, czego świetnym przykładem jest Lag baOmer. W pierwszych stuleciach naszej ery zwyczaj odliczania omeru był już dobrze ugruntowany, zarówno jako praktyka o wymiarze rolniczym, jak i historycznym. W owym czasie ludzka tragedia nadała mu jednak jeszcze większe znaczenie. Rabi Akiwa (50-137 n.e.), uczony talmudysta, prowadził szkołę, w której naukę pobierało tysiące uczniów. Z nieznanych przyczyn, właśnie gdy rozpoczynał się sfirat ha-omer, na uczniów spadła zaraza, która panowała przez ponad cztery tygodnie; ponad dziesięć tysięcy uczniów Akiwy zmarło. Trzydziestego trzeciego dnia omeru zaraza w cudowny sposób dobiegła końca. Żydzi postanowili więc upamiętnić śmierć uczniów Akiwy, a jednocześnie świętować ocalenie społeczności przed dalszymi cierpieniami. Sfirat haomer stał się więc czasem żałoby, za wyjątkiem jednego dnia, Lag baOmer. 6. Opowiedz nam coś więcej na temat Rabiego Akiwy. Życie Rabiego Akiwy jest często źródłem inspiracji dla osób uważających, że są zbyt stare, aby pogłębiać swą wiedzę o judaizmie. Do czasu swych czterdziestych urodzin Akiwa był niewykształconym pasterzem. Poznał wówczas kobietę o imieniu Rachela, córkę bogatego mieszkańca Jerozolimy, Kalby Sawua. Była to miłość od pierwszego wejrzenia. Para pobrała się potajemnie, mimo sprzeciwu Kalby Sawua i mimo tego, iż wydziedziczył on córkę. Rachela miała w życiu jeden cel: umożliwić mężowi prowadzenie uczonego życia, o którym zawsze marzył. Wysłała go do wielkiej akademii, a sama pracowała, aby umożliwić mu naukę. Żyła w samotności przez wiele lat, aż do czasu jego powrotu. Akiwa faktycznie powrócił do domu, a wraz z nim tysiące oddanych mu uczniów. Gdy Rachela pośpieszyła, aby powitać męża, uczniowie próbowali odsunąć ją na bok. Jak głosi legenda, Akiwa wziął ją jednak w objęcia i powiedział swym uczniom: „Okażcie tej kobiecie najwyższą cześć, jako że zarówno wasza, jak i moja mądrość była możliwa tylko dzięki jej poświęceniu”. Rabi Akiwa zainicjował redakcję Miszny, porządkując wiele jej części, zanim wielki Juda Ha-Nasi nie przejął tego ogromnego zadania. Gdyby nie żydowski wódz Bar Kochba, Akiwa spędziłby zapewne resztę życia pogrążony w studiach. W owym czasie Żydzi znajdowali się pod panowaniem Rzymian. Warunki stały się tak ciężkie, że lud wszczął powstanie. Na czele buntu stanął mężczyzna o imieniu Bar Kochba („Syn Gwiazdy”), uważany przez Akiwę za Mesjasza. Z tego też powodu Akiwa dołączył do powstania, które ostatecznie zakończyło się porażką i śmiercią Bar Kochby. Cesarz Hadrian w akcie odwetu zakazał nauczania żydowskiego prawa. Akiwa przeciwstawił się zakazowi i został zabity w wyjątkowo okrutny sposób, stając się DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 9

2

jednym z dziesięciu żydowskich męczenników. Jak głosi legenda, zmarł ze słowami Szma na ustach, do końca dając wyraz swej wierze i oddaniu dla Boga i narodu żydowskiego. 7. Kiedy obchodzimy Lag baOmer? Lag baOmer przypada w maju bądź czerwcu, osiemnastego dnia miesiąca Ijar w kalendarzu hebrajskim. 8. Jaki rodzaj żałoby poprzedza Lag baOmer? Ortodoksyjni Żydzi nie obcinają włosów i nie uczestniczą w spotkaniach, którym towarzyszy muzyka. Zgodnie z tradycją zakazane są też wówczas żydowskie wesela. Żałoba nie obowiązuje w Lag baOmer, który jest dniem wyjątkowo radosnym. Zakaz świętowania nie obowiązuje obecnie także piątego dnia Ijar, tak aby Żydzi mogli obchodzić Jom HaAcmaut, Dzień Niepodległości Izraela. 9. Jak obchodzimy Lag baOmer? W Torze nie wspomina się o Lag baOmer, a Talmud tylko o nim napomyka. Nie wiąże się z nim zatem żaden oficjalny rytuał, a raczej szereg praktyk, uznanych przez ludzi za ciekawe i ważne. W Lag baOmer odbywa się wiele ślubów. W izraelskiej społeczności w Meronie jest to dzień, kiedy trzyletnim dzieciom po raz pierwszy obcina się włosy. Organizuje się wówczas liczne uroczystości i pikniki, w Izraelu wiele ludzi spotyka się też o północy przy ogniskach, dzieci noszą zaś małe łuki i strzały. 10. Dlaczego organizuje się ogniska o północy? Wedle żydowskiego historyka Józefa Flawiusza, w Lag baOmer w 66 r. n.e. wybuchło powstanie przeciwko Rzymianom. Tego dnia odniesiono wielkie zwycięstwo. Dzisiejsze ogniska upamiętniać mają więc zapewne ogniska rozpalane prawie 2000 lat temu, gdy świętowano sukces żydowskiego buntu przeciw prześladowaniom. 11. A skąd wziął się zwyczaj noszenia łuków i strzał? Badacze oferują dwa wyjaśnienia. Pierwsze wiąże się ze zwycięstwem Bar Kochby; łuki i strzały stanowiły podstawową broń żołnierzy, podczas Lag baOmer nosimy je więc na pamiątkę ich odwagi. Po drugie, niezależnie od innych odniesień historycznych, Lag baOmer to dzień śmierci wielkiego Szymona bar Jochaja. Bar Jochaj, wybitny mistyk, któremu tradycyjnie przypisuje się autorstwo mistycznego dzieła Zohar, był podobno tak prawy, że za czasu jego życia na świecie nie pojawiła się ani jedna tęcza. Wedle Tory, za sprawą pierwszej tęczy Bóg chciał zapewnić Noego, że nigdy więcej nie zniszczy świata, zsyłając powódź. Jak głosi legenda, tego rodzaju zapewnienia nie były konieczne, dopóki żył Szymon bar Jochaj, tak wielka była bowiem jego dobroć oraz pozytywny DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 9

3

wpływ na innych. Każdego roku w Lag baOmer Żydzi z całego świata udają się do Meronu, aby odwiedzić grób bar Jochaja; jest to wzruszający akt oddania czci wielkiej postaci w historii żydowskiej. 12. Obchody Lag baOmer przywodzą na myśl święto majowe. Czy zachodzi między nimi jakiś związek? Tak. Niektórzy twierdzą, że co najmniej kilka tradycji związanych z Lag baOmer zaczerpnięto od święta majowego, obchodzonego w zachodniej Europie w średniowieczu. Tradycyjnie odbywano wówczas długie spacery po lesie, palono ogniska i strzelano z łuku w stronę „złych duchów”. Zwolennicy teorii „zapożyczenia” utrzymują, że zwyczajom tym nadano następnie szczególne, żydowskie znaczenie. Lag baOmer to zatem dzień przepojony historycznym i duchowym znaczeniem. Żaden dzień w żydowskiej historii nie jest jednak równie ważny, jak dzień, w którym naród żydowski otrzymał Torę. Zaledwie dwa tygodnie po Lag baOmer obchodzimy Szawuot, święto nadania Prawa.

przeł. Marzena Szymańska

DOM ŻYDOWSKI

ROZDZIAŁ 9

4