27. Psychologia transpersonalna i integralna

PSYCHOLOGIA TRANSPERSONALNA I INTEGRALNA dr Kinga Tucholska

2016/2017

Nawyk

2

Periodyk

od 1969 roku

3

Sztandarowe publikacje

4

Źródła

zachodnia tradycja ezoteryczna

gnoza gnoza ineognoza neognoza

orientalne systemy religijne i kosmologiczne (buddyzm, hinduizm, taoizm)

ekologia głęboka

mistyka wszystkich czasów i kultur

tradycje plemienne (szamanizm, ryty inicjacyjne)

tradycje pogańskie (magia, wiedźmostwo i czarownictwo, oddawanie czci bóstwom kobiecym)

5

Zastrzeżenia psychologów transpersonalnych wobec Zachodniego rozumienia człowieka i jego psychiki Przedstawiciele scjentystycznie zorientowanej nauki Zachodu nie doceniają lub wręcz negują istnienie świadomości. Jeśli uwzględniają świadomość – to nie rozpoznają jej właściwej natury. 

Uznają tylko za normalny stan świadomości tylko stan czuwania; wskazują na niewielką ilość „niewłaściwych” dla jej efektywnego funkcjonowania stanów świadomości (np. sen fizjologiczny, stany pomroczne, psychotyczne, hipnagogiczne, postintoksykacyjne) – uznają je za „nienormalne”, wręcz patologiczne.

Skupienie na nie istniejącym, „uśrednionym” człowieku i na najbardziej przeciętnych postaciach i aspektach jego funkcjonowania (przeciętne zdrowie, przeciętna aktywność, mierna jakość życia). Rzadkie podejmowanie tematu wyjątkowych stanów (wyjątek: Maslow - peak experiences). 

Lekceważenie i ujmowanie niemal wyłącznie w kategoriach psychopatologii doświadczeń człowieka, które zwykło się określać jako religijne czy duchowe. 

6

„Wieczysta” psychologia Cele owej psychologii byłoby określanie oraz badanie warunków ludzkich kontaktów człowieka z transcendencją, a także poszukiwanie optymalnych sposobów tego kontaktu. Ważnym aspektem transpersonalnego ujęcia psychiki jest również zgłębianie samego procesu transcendowania, czyli wkraczania poza codzienne adaptacyjne procesy psychiczne w regiony nieznane.

7

Osobowość w psychologii transpersonalnej Termin „transpersonalny” został przyjęty po głębokim namyśle w celu oddania relacji ludzi praktykujących różne odmiany dyscyplin świadomościowych, relacji mówiących o doświadczeniach wykraczania tożsamości tak poza indywidualność, jak i osobowość.

Vaughan i Walsh, 1980, s. 16

Kategorie takie jak „osobowość” czy „ja” (ego) stanowią według transpersonalistów raczej przeszkodę we właściwym rozumieniu ludzkiej kondycji. Ważniejszymi kategoriami przydatnymi dla opisu, wyjaśniania i zrozumienia człowieka są: „świadomość”, „uwarunkowanie”, „przywiązanie”, „oderwanie” oraz pojęcia „transcendowania” czy też „przekraczania”.

8

Zdrowie psychiczne Jesteśmy „przywiązani” do określonego obrazu siebie, stanu posiadania, stylu życia, ale również do rzeczy przykrych, takich jak cierpienie czy poczucie niskiej wartości. Te przywiązania są odpowiedzialne za istnienie naszej w miarę stałej „osobowości” - ale, wraz z tą osobowością są przyczyną naszego fatalnego samopoczucia, szamotania się z życiem.

Zdrowie psychiczne polega nie tyle na modyfikacji niewłaściwej czy chorej osobowości, ile na jej porzuceniu i przekroczeniu. Ostatecznym dążeniem człowieka jest przekroczenie wszelkich dychotomii czy dualizmów: ja – świat, persona – cień, psyche – soma, organizm – środowisko, a pojęcie odrębnej osobowości tylko te dualizmy utrwala. Podstawowym celem człowieka jest nie tyle rozwój, samorealizacja czy też samoaktualizacja, ile ciągłe porzucanie i przekraczanie jednostkowych procesów psychicznych oraz wkraczanie w regiony panowania transcendencji (boskości, „dna duszy”, „tego, co boskie w człowieku”).

9

Psychologia transpersonalna :: zagadnienia

10

Psychologia integralna K. Wilbera

Ken Wilber (ur. 1949)

PSYCHOLOGIA SPEKTRALNA INTEGRALNA TEORIA ŚWIADOMOŚCI 11

K. Wilber :: publikacje

12

Spektrum świadomości Granice narzucone doświadczeniu: persona / cień  ego / ciało  jedność psychofizyczna / otoczenie  najwyższa świadomość = jedność psychiki, ciała, świata 

JEDEN SMAK

13

Psychologia integralna połączenie behawioryzmu, psychoanalizy, psychologii humanistycznej, poznawczej i transpersonalnej. Każdy z tych nurtów bada ważny fragment ludzkiego doświadczenia, przy czym każdy z nich robi to w sposób niepełny. Żadnego z tych nurtów nie należy ani absolutyzować, ani pomijać. Pozornie sprzeczne formy psychoterapii i techniki rozwoju duchowego w gruncie rzeczy dotyczą różnych poziomów świadomości; każda z nich może być na pewnym etapie rozwoju przydatna.

14

Dynamika spiralna Według Clare W. Gravesa i Dona Becka poziom rozwoju osobowości jest wyznaczany wzorcem wartości, z jakim człowiek się identyfikuje. Każdemu z tych poziomów Don Beck i Christopher Cowan przypisali określony kolor: beżowy, purpurowy, czerwony, niebieski, pomarańczowy, zielony, żółty , turkusowy.

Poziomy te składają się na model

dynamiki spiralnej 15

Dynamika spiralna 

Turkusowy = holistyczny, synergiczny



Żółty = integrujący, światocentryczny ----------------------



Zielony = wrażliwy, relacyjny



Pomarańczowy = racjonalny, indywidualistyczny



Niebieski = mityczny, konformistyczny



Czerwony = impulsywny, dążący do mocy



Purpurowy = magiczno-animistyczny



Beżowy = archaiczno-instynktowny

16

Dlaczego “dynamika spiralna”?

●

●

●

Brzmi przystępniej niż „podwójna helisa emergentnych systemów bio-psychospołecznych”. Człowiek w danym momencie funkcjonuje na określonym poziomie rozwoju – myśli i czuje przede wszystkim kategoriami „czerwonymi”, „niebieskimi” albo innymi. Jednak znalazł się na tym poziomie przechodząc przez poziomy poprzednie, które zostały „przekroczone i zawarte” w poziomie wyższym i wciąż są w nim obecne, nawet jeśli nie ma ochoty się do tego przyznawać. Poziomów rozwojowych nie da się „przeskoczyć” – wznosimy się po nich do góry stopniowo, jak po spirali.

17

Cztery kwadranty rzeczywistości

18

Teoria uczenia się

19

Praktyka Integralna (ILP) Sposobem na wzniesienie się w górę spirali rozwoju jest ćwiczenie się we wszystkich wymiarach istnienia: fizycznym (sport, joga, taniec), psychicznym (studia, psychoterapia, wizualizacja), oraz zbiorowym, subiektywnym i obiektywnym (troska o bliskich, wolontariat, działalność samorządowa, ochrona środowiska).

20

21

Teoria uczenia się

22

Praktyka Integralna Weź jedną lub więcej praktyk dla każdego z tych poziomów – materii, ciała, umysłu, duszy i ducha – i ćwicz je wszystkie najlepiej jak możesz, indywidualnie i grupowo. Nie tylko na co dzień zaczniesz czuć się lepiej, ale radykalnie zwiększysz swoje szanse wejścia w twój najwyższy Stan, który jest samym Duchem, twoją najgłębszą tożsamością i najgłębszym impulsem. Ken Wilber

23

Rozwój integralny Rozwijając swoje odczuwanie, poznanie, relacyjność, moralność, duchowość i inne aspekty psychiki we wszystkich kwadrantach stwarzamy możliwość zaistnienia między nimi synergii, która wzniesie nas na wyższy poziom rozwoju.

Warto to robić: rozwój jest stopniowym odchodzeniem od egoizmu w kierunku synergicznego działania na rzecz zarazem siebie i otaczającego świata. Don Beck i Ken Wilber 24

Polecam!

25

Sprawdź czy potrafisz... Opisać źródła psychologii transpersonalnej i jej stosunek do innych kierunków psychologii? Przedstawić poglądy psychologów transpersonalnych na osobowość Przedstawić poglądy K. Wilbera na rozwój osobowości w perspektywie ontologicznej i filogenetycznej. Wyjaśnić, skąd się wywodzi, czym jest, na czym polega i czemu ma służyć praktyka integralna (ILP) według Kena Wilbera

26

dziękuję

za

uwagę!

27