wyklad 7 nerwowy [tryb zgodnosci]

Układ nerwowy

• Zespół ośrodków i dróg nerwowych mających zdolność przyjmowania informacji i wykorzystywania ich do sterowania zachowaniem się i czynnościami organizmu

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Funkcje układu nerwowego

• Odbiera bodźce, które działają na organizm z otoczenia lub powstają w samym ustroju

• Przekształca te bodźce w impulsy nerwowe,

które są przewodzone do ośrodków nerwowych i tam integrowane

• Przesyła impulsy nerwowe do narządów całego ciała, przez które organizm reaguje na środowisko zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Podział układu nerwowego - czynnościowy somatyczny układ nerwowy

autonomiczny układ nerwowy (wegetatywny)

• odpowiedzialny za kontakt

oraz • jego rolą jest sprawowanie kontroli łączność organizmu ze środowiskiem nad przemianą materii oraz zewnętrznym prawidłowym działaniem narządów wewnętrznych • narządami wykonawczymi są mięśnie poprzecznie prążkowane • narządami wykonawczymi są część układ współczulna układ tego układu gruczoły, naczynia, przywspółczulna mięśnie gładkie • działanie w dużym część (sympatyczny) i mięsień sercowy piramidowy stopniu podlegapozapiramidowy naszej woli (parasympatyczny) • działanie tego układu powoduje • wyodrębniamy w nim: reakcje niezależne od naszej woli

• dzieli się na: You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Podział układu nerwowego - topograficzny obwodowy układ nerwowy nerwy czaszkowe (12 par)

ośrodkowy układ nerwowy rdzeń kręgowy

nerwy rdzeniowe (31 par)

mózgowie

kresomózgowie

mózg

międzymózgowie śródmózgowie tyłomózgowie wtórne rdzeniomózgowie rozwojowy

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

pień mózgu czynnościowy

Ośrodkowy układ nerwowy  Centralny układ nerwowy stanowi mózg i rdzeń kręgowy  Rdzeń kręgowy znajduje się w kanale utworzonym przez

łuki rdzeniowe kręgów, a mózg w komorze chronionej kośćmi czaszki  Dodatkową ochroną tych organów są opony:  zewnętrzna - twardówka  środkowa - pajęczynówka  wewnętrzna - naczyniówka

 Ciała neuronów tworzą w ośrodkowym układzie nerwowym

tzw. substancję szarą, a pęczki aksonów i dendryty substancję białą

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Organizacja segmentu rdzenia kręgowego

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Opony mózgowomózgowo-rdzeniowe

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Budowa układu nerwowego ISTOTA SZARA (ciała komórek nerwowych)

ISTOTA BIAŁA (wypustki nerwowe)

ułożona warstwowo KORA

ułożona w skupiska JĄDRA

duże

wiele małych jąder

pojedyncze małe jądra

(ogoniaste, skorupa, gałka blada, migdałowate)

(ciało kolankowate)

(istota czarna)

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Budowa układu nerwowego  Układ nerwowy – dwa rodzaje komórek:  Neurony – komórki nerwowe, które są zdolne do

otrzymywania informacji i przekazywania jej innym neuronom  Komórki glejowe

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Budowa neuronu włókna nerwowe i kolbki synaptyczne sąsiedniej komórki

dendryty drzewko końcowe osłonki mielinowe

tigroid

wzgórek aksonalny kolbki synaptyczne

akson (neuryt, włókno osiowe)

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

ciało komórki (perykarion)

Budowa neuronu aparat Golgiego

perykarion

Adaptacja na podst.: Martini H.Z., 1998, Fundamentals of Anatomy and Physiology, RYS. 12-2a.

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Budowa neuronu

Adaptacja na podst.: Martini H.Z., 1998, Fundamentals of Anatomy and Physiology, RYS. 12-2a.

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Klasyfikacja neuronów

Adaptacja na podst.: Martini H.Z., 1998, Fundamentals of Anatomy and Physiology, RYS. 12-2a.

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Komórka nerwowa Neurony projekcyjne

• Neurony posiadające długi

Węchowe komórki receptorowe

Komórka zwojów rdzeniowych

Neuron ruchowy kręgowców

Neurony wewnętrzne Komórka dwubiegunowa siatkówki

Komórka węchowa Komórka słuchowa

Neuron ruchowy bezkręgowców

akson, który tworzy połączenie z innym rejonem układu nerwowego nazywają się neuronami projekcyjnymi, neuronami głównymi i komórkami przekaźnikowymi • Neurony wewnętrzne lub interneurony znajdują się w całości wewnątrz jednego obszaru układu nerwowego. Nie wszystkie neurony wewnętrzne posiadają akson

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Komórki glejowe • Są drugim głównym składnikiem układu nerwowego, w niektórych obszarach są 10 razy liczniejsze niż neurony •Najważniejszą rolą komórek glejowych jest kontrolowanie otoczenia neuronów. Są one zaangażowane w wiele różnych funkcji

oligodendrocyt

akson synapsa dendryt

astrocyt Naczynie krwionośne

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Komórki glejowe Komórki glejowe nie przewodzą impulsów nerwowych, lecz stanowią tkankę podporową dla komórek nerwowych. Dzielimy je na:  Astrocyty są to duże komórki glejowe mające liczne wypustki. Część wypustek otacza naczynia krwionośne włosowate, inne zaś stykają się z komórkami nerwowymi. W ten sposób astrocyty pośredniczą w wymianie substancji budulcowych i produktów przemiany materii pomiędzy krwią a komórkami nerwowymi  Regulują również zewnątrzkomórkowe stężenie jonów K+ oraz usuwają neuroprzekaźnik ze szczeliny synaptycznej  Tworzą barierę krew-mózg

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Komórki glejowe  Oligodendrocyty – w centralnym układzie nerwowym

wytwarzają mielinę, która spełnia funkcję izolatora oddzielającego od siebie komórki nerwowe  Komórki Schwanna- w obwodowym układzie nerwowym wytwarzają osłonkę mielinową  Osłonka jest tworzona przez mezakson komórki glejowej i owija się wielokrotnie wokół aksonu. Wzdłuż aksonu, w regularnych odstępach, osłonka traci swoją ciągłość, tworząc wąskie przerwy zwane przewężeniami Ranviera W tych miejscach błona komórkowa aksonu jest nieosłonięta You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Komórki glejowe  Komórki mikrogleju małe komórki wykazujące właściwości

żerne, otaczając miejsca uszkodzone w układzie nerwowym i pożerając fragmenty obumarłych komórek nerwowych. Wytwarzają interkulinę 1, czynnik o budowie peptydowej wywołujący odczyn gorączkowy  Komórki satelitarne,

których zadaniem jest podtrzymywanie fizyczne neuronów w obwodowym układzie nerwowym

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Pobudliwość i pobudzenie  Pobudzenie - zmiana właściwości błony

komórkowej lub metabolizmu komórkowego pod wpływem czynników działających z zewnątrz komórki, czyli pod wpływem bodźców  Pobudliwość - zdolność reagowania na bodziec  Bodziec - zmiana środowiska wywołująca reakcję  Bodziec progowy - bodziec o najmniejszej sile wywołujący

reakcję  Bodziec podprogowy - zbyt słaby, aby wywołać reakcję  Bodźce fizjologiczne - nie uszkadzają komórki i wywołują całkowicie odwracalne procesy

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Pobudliwość i pobudzenie  Potencjał spoczynkowy - stan neuronu, kiedy

jest on nieaktywny. W tym czasie na powierzchni neuronu występują ładunki dodatnie, natomiast w jego wnętrzu ładunki ujemne

www.bio.winona.msus.edu You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Potencjał spoczynkowy

www.faculty.washington.edu

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Potencjał spoczynkowy

Na zewnątrz + + + + + + + + + + + + + + + + + +

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Wewnątrz _ _

Błona komórkowa

Na+ K+ ClOrgYou created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Pobudliwość i pobudzenie  Potencjał czynnościowy – chwilowa zmiana

wartości potencjału błony komórkowej, czyli proces przesuwania się depolaryzacji wzdłuż błony

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Pobudliwość i pobudzenie  Depolaryzacja proces zachodzący pod wpływem

bodźca, w którym błona neuronu staje się przepuszczalna dla jonów sodu, które wchodzą do komórki i powodują dodatnie naładowanie jej wnętrza  Potencjał progowy czyli krytyczny potencjał błony komórkowej ciała neuronu, poniżej którego nie ma odpowiedzi nerwowej pobudzanego organizmu (organu, komórki)  Prawo „wszystko albo nic” - prawo mówiące, że organizm odpowiada na bodziec na dwa sposoby: albo nie ma odpowiedzi nerwowej wcale, albo jest i jej natężenie nie zmienia się w zależności od intensywności bodźca You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Potencjał czynnościowy Bodziec

Na zewnątrz + + + + + + + + + + + + + + + + + +

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Wewnątrz _ _

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Błona komórkowa

Potencjał czynnościowy

Na zewnątrz + + + + – – + + + + + + + + + + +

Błona komórkowa Wewnątrz – – –

– + + – – – – – – – – – – –

–

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Pobudliwość i pobudzenie  Potencjał iglicowy charakteryzuje się szybko

narastającą depolaryzacją błony komórkowej. Ten bardzo krótko trwający dodatni potencjał wewnątrzkomórkowy określa się jako nadstrzał  Repolaryzacja - po szybko narastającej

depolaryzacji zakończonej nadstrzałem, następuje powrót błony komórkowej do stanu spoczynkowego

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Przewodzenie impulsów we włóknach bezrdzennych  W warunkach fizjologicznych błona komórkowa

odcinka początkowego aksonu zmienia wtórnie swoje właściwości pod wpływem występującego w ciele neuronu potencjału pobudzającego. W odcinku początkowym aksonu dochodzi do generowania impulsu nerwowego przesuwającego się następnie w kierunku od ciała komórki do zakończenia aksonu. Włókno nerwowe można również pobudzić działając bodźcem na dowolny jego odcinek. W tym wypadku impuls nerwowy rozchodzi się od miejsca pobudzenia w obu kierunkach, do perykarionu i do zakończenia aksonu.  We włóknach bez osłonki mielinowej fala depolaryzacji przesuwa się w sposób ciągły, a wraz za nią postępuje repolaryzacja You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Przewodzenie impulsów we włóknach rdzennych  Depolaryzacja odcinka początkowego aksonu jest

spowodowana gwałtownym napływem jonów sodowych do wnętrza aksonu i ruchem tych jonów w całym otoczeniu. Następnie depolaryzacja skokowo obejmuje odcinki błony komórkowej w coraz to dalszych cieśniach węzłów.  Osłonka mielinowa spełnia funkcję izolatora i w miejscach, w których otacza ona akson, nie występuje ruch jonów przez błonę komórkową. Dzięki temu depolaryzacja błony komórkowej aksonu może przeskakiwać od cieśni do cieśni węzła, pomijając odcinki aksonu otoczone osłonką mielinową  Skokowe przewodzenie impulsów nerwowych we włóknach rdzennych jest znacznie szybsze niż we włóknach bezrdzennych You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Stwardnienie rozsiane  Postępująca choroba zwyrodnieniowa, cechująca się zanikaniem

fragmentów osłonki mielinowej na aksonach  Choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy wadliwie

rozpoznaje jedno lub kilka białek wchodzących w skład osłonki mielinowej jako obce

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Stwardnienie rozsiane

Efektem tych uszkodzeń jest zaburzone przewodnictwo komórek

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Synapsa chemiczna

impuls

neuron presynaptyczny pęcherzyk presynaptyczny błona presynaptyczna neurotransmiter szczelina synaptyczna neuron postsynaptyczny

błona postsynaptyczna receptor impuls postsynaptyczny

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Przewodzenie pobudzenia w synapsie Impuls

Pęcherzyki z mediatorem

Zakończenie aksonu (kolbka synaptyczna)

Ca2+

Neuron lub komórka efektorowa

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Transmitery pobudzające  Transmitery chemiczne depolaryzujące błonę

postsynaptyczną. Po ich związaniu się z receptorem w błonie pstsynaptycznej dochodzi do tzw. aktywacji sodowej i otwierają się kanały dla dokomórkowego prądu jonów sodowych  Należą do nich: acetylocholina, aminy

(dopamina, adrenalina, noradrenalina, serotonina, histamina) oraz aminokwasy (sole kwasu asparaginowego i glutaminowego) You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Transmitery hamujące  Postsynaptyczny potencjał hamujący powstaje

w błonie postsynaptycznej pod wpływem związku chemicznego wydzielanego przez synapsy hamujące. Pod wpływem tego związku, który jest transmiterem hamującym, jony Cl- wchodzą do wnętrza neuronu.  Do transmiterów hamujących zaliczamy kwas

gamma-aminomasłowy (GABA) oraz glicynę

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Neuroprzekaźniki, neurotransmitery monoaminy

neuropeptydy

endorfiny

aminokwasy

oksytocyna

enkefaliny wazopresyna neuropeptyd Y dopamina (DA)

serotonina (5HT)

asparaginian adrenalina (AD) norepinefryna (NE), noradrenalina (NA) glutominian acetylocholina (Ach)

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Synapsa elektryczna  Potencjał czynnościowy może być przekazywany

jednej komórki do drugiej poprzez synapsę elektryczną nazywaną też połączeniem szczelinowym  Tego typu synapsa stanowi bezpośrednie elektryczne połączenie pomiędzy komórkami Odległość pomiędzy błonami komórek jest w takiej synapsie mniejsza niż w synapsie chemicznej i wynosi zaledwie 3-5 nm  W błonach obu kontaktujących się komórek w rejonie złącza znajdują się cząsteczki białka (koneksyny) tworzące razem tzw. konekson  Dzięki temu potencjał czynnościowy z jednej z tych komórek przenosi się bez pośrednictwa etapu chemicznego do drugiej z nich You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

z

Koneksony w synapsie elektrycznej

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Synapsa elektryczna  Zaletą synaps elektrycznych jest:  niewątpliwie szybkość ich działania - sygnał jest przekazywany pomiędzy komórkami praktycznie bez opóźnienia  wierność przekazu (bez zniekształcenia)  działanie dwukierunkowe  Zastosowanie:  szybkie działanie (np. odruch ucieczki)  synchroniczne działanie dużych grup neuronów  komunikacja w komórkach glejowych

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)

Synapsa elektryczna  W odróżnieniu jednak od synaps chemicznych

istnieje znacznie mniej możliwości regulowania ich działania  Z tego względu synapsy elektryczne spotykane są w organizmie jedynie tam, gdzie istnieje potrzeba szybkiego przekazania potencjału czynnościowego praktycznie bez możliwości wyrafinowanego sterowania tym przekazem (np. w niektórych częściach mięśnia serca)

You created this PDF from an application that is not licensed to print to novaPDF printer (http://www.novapdf.com)