CYTOKINY PRZECIWZAPALNE IL-10 CHEMOKINY PROZAPALNE Chemotaksja komórek odczynu zapalnego Kompensuj pierwotn odpowiedz zapaln Wzmagaj pierwotn odpowied...
6 downloads
20 Views
3MB Size
uniwersalna reakcja obronna organizmu w odpowiedzi na uszkodzenie tkanki
jest zjawiskiem złożonym, w którym dochodzi równocześnie do zmian:
morfologicznych biochemicznych
immunologicznych
Chociaż wszystkie reakcje zapalne mają u swoich podstaw wspólny schemat, ich natężenie i skutki mogą być skrajnie różne – od łagodnych po zagrażające życiu „ściągnięcie” sił obronnych organizmu w miejsce uszkodzenia 1. Reakcja zapalna wokół skaleczenia 2. Wirusowe zapalenie gardła 3. Zapalenie błony śluzowej nosa
usunięcie/neutralizacja czynnika uszkadzającego 4. Zapalenie płuc 5. Zapalenie wyrostka robaczkowego 6. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
uprzątnięcie martwych komórek, drobnoustrojów i resztek uszkodzonej tkanki
Zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej STAN ZAGRAŻAJĄCY ŻYCIU !!!
Zaczerwienienie
Obrzmienie
związane z rozszerzeniem naczyń, przekrwieniem tkanki, krwinkotokiem
związane ze wzrostem przepuszczalności naczyń i tworzeniem wysięku zapalnego
Ocieplenie
Bolesność
Nasilenie procesów metabolicznych
↑ciśnienia w przestrzeni międzykomórkowej,↓pH, gromadzenie się substancji chemicznych
Gorączka Senność Ogólne złe samopoczucie Przyspieszony rozpad białek mięśni szkieletowych (bóle mięśniowe)
Spadek ciśnienia tętniczego Leukocytoza Produkcja licznych białek ostrej fazy (np. CRP) Podwyższona wartość OB
Posocznica – bakterie znajdujące się we krwi namnażają się i zajmują narządy miąższowe Toksemia – toksyny bakteryjne przedostają się do krwi Bakteremie – okresowe przejście bakterii do krwi, bez namnażania się
Upośledzenie czynności
związane z uszkodzeniem narządu objętego zapaleniem
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Komórki krwi
Komórki ścian naczyń
komórki śródbłonka, miocyty gładkie
leukocyty (neutrofile, bazofile, eozynofile), limfocyty, monocyty i płytki krwi
Pojawiają się najwcześniej po zadziałaniu bodźca zapaleniotwórczego Niszczą drobnoustroje przy pomocy systemu tlenowego (wytwarzanie H2O2)
Komórki tkanki łącznej oraz macierz pozakomórkowa Po ich rozpadzie uwolnione enzymy dokonują dalszego trawienia tkanek martwiczych
Chemiczne mediatory zapalenia
Zawierają heparynę, histaminę i serotoninę
Uwalniają substancje inaktywujące mediatory w reakcjach alergicznych
Wydzielają do otoczenia enzymy trawiące macierz pozakomórkową (elastazę, kolagenazę, fosfatazę kwaśną)
Powodują wzrost przepuszczalności naczyń i skurcz mięśniówki
Biorą udział przede wszystkim w zakażeniach pasożytniczych i odzwierzęcych oraz nowotworach złośliwych
Mają dużą zdolność fagocytozy – bezpośredniej i przy udziale przeciwciał
Czynnik wywołujący zapalenie powoduje uwolnienie
mediatorów chemicznych które:
wzmagają odczyn zapalny
Limfocyty B po rozpoznaniu antygenu przekształcają się w komórki plazmatyczne zdolne do produkcji przeciwciał – uczestniczą w odpowiedzi typu humoralnego
Limfocyty T są zasadniczymi komórkami odpowiedzi typu komórkowego
Układy fizjologiczne w postaci nieaktywnych prekursorów np. układ krzepnięcia, układ dopełniacza, kininy
Czynniki przechowywane w ziarnistościach komórek, aktywowane stanem zapalnym np. histamina, serotonina, enzymy lizosomalne
sterują przebiegiem odpowiedzi naczyniowej i komórkowej
Czynniki syntetyzowane w odpowiedzi na stan zapalny np. cytokiny
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
CHEMOKINY czynnik endo- i egzogenne Chemotaksja komórek odczynu zapalnego
CYTOKINY
charakter przebiegu IL-10
PROZAPALNE
PRZECIWZAPALNE
Wzmagają pierwotną odpowiedz zapalną
Kompensują pierwotną odpowiedz zapalną
rodzaj zmiany morfologicznej dominującej w procesie zapalnym
fizyczne
chemiczne
Autointoksykacja (np. żółtaczka mechaniczna)
Metabolity wadliwych przemian (np. zawał)
Powstają w przebiegu procesów patologicznych
Reakcje autoimmunologiczne
biologiczne
Podłoże hormonalne Nowotwory
Nagły początek
Naciek głównie neutrofilowy Uszkodzenie tkanki zazwyczaj niewielkie Objawy miejscowe i ogólne zazwyczaj nasilone
Zapalenie przewlekłe
Zapalenie ostre
Enzymy uwalniane z trzustki
Powolny początek
Naciek głównie makrofagów i limfocytów Uszkodzenie tkanki ciężkie i postępujące Objawy miejscowe i ogólne niewielkie
Należy pamiętać, że nie jest to ostry podział, więc w wielu przypadkach oba procesy współistnieją lub płynnie przechodzą jeden w drugi, a na ich morfologię wpływa wiele czynników
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Czynnik uszkadzający
Skurcz, a następnie rozszerzenie naczyń (adrenalina) zaczerwienienie, ↑ ucieplenia
↑ przepływu krwi
↑ przepuszczalności naczyń
ucieczka bogatobiałkowego płynu poza naczynia (wysięk)
W naczyniu ↑ lepkości krwi, (↑ stężenia RBC), zwolnienie przepływu (zastój).
Poza naczyniem ↑ stężenie białek, a tym samym ↓ciśnienie osmotyczne w naczyniu. Aby wyrównać stężenia po obu stronach naczynia z komórki ucieka H2O i powstaje obrzęk.
Powstanie bogatobiałkowego wysięku w tkance, który dostarcza ważnych substancji wpływających na dalszy przebieg zapalenia a także „rozcieńcza” czynnik uszkadzający
Marginalizacja i toczenie się leukocytów po powierzchni śródbłonka
Adhezja i przechodzenie leukocytów między komórkami śródbłonka
Umożliwienie komórkom krążącym we krwi przenikanie do miejsca zapalenia poprzez zwolnienie przepływu i pojawienie się specjalnych cząsteczek adhezyjnych na komórkach śródbłonka
Migracja leukocytów do przestrzeni śródmiąższowej w kierunku sygnału chemotaktycznego
Fagocytoza
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Rozpoznanie patogenu (chemotaksja)
Związanie patogenu przez fagocyt i jego pochłonięcie
Utworzenie fagosomu
Fuzja fagosomu z lizosomami – powstanie fagolizosomu
Wzrost przepływu krwi w wyniku rozszerzenia Trawienie patogenu przez enzymy
Formowanie resztkowego ciała zawierającego niestrawiony materiał
naczyń rumień i wzrost ucieplenia
Przywieranie leukocytów do komórek śródbłonka, a następnie opuszczanie światła naczynia i migracja do miejsca uszkodzenia
Wzmożona przepuszczalność naczyń wysięk w przestrzeni międzykomórkowej obrzęk
Usuniecie produktów trawienia Fagocytoza, neutralizacja i trawienie czynnika wywołującego zapalenie
Dominują zmiany wsteczne (zwyrodnienie, stłuszczenie, martwica)
Najczęściej jest wywoływane przez toksyny bakteryjne, wirusy, substancje chemiczne
Jest charakterystyczne dla narządów miąższowych
Może ustępować bez śladów lub być przyczyną powstania blizn
Uszkadzające Wysiękowe: Surowicze, nieżytowe, włóknikowe, ropne, zgorzelinowe
Wytwórcze
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
jest wstępną fazą większości zapaleń
Zapalenie surowicze błony śluzowej, któremu towarzyszy obfite wydzielanie wydzieliny charakterystycznej dla danej błony śluzowej
płyn wysiękowy stanowi przesącz osocza, z niewielką liczbą komórek zapalnych
Zapalenie przechodzi bez pozostawienia śladu gdyż płyn wysiękowy łatwo ulega resorpcji ZAPALENIE SUROWICZE ZE ZNACZNĄ ILOŚCIĄ ŚLUZU
Jest charakterystyczne dla błon surowiczych: opłucnej, osierdzia i otrzewnej – w chorobach AI
katar w kolejnych dniach, kiedy pojawia się zwiększona ilość śluzu, ostry nieżyt żołądka
Katar w pierwszym dniu Pęcherz powstały w wyniku miejscowego oparzenia skóry
Powstaje przy masywnym uszkodzeniu naczyń i wydostaniu się dużej ilości włóknika
to stan zapalny pęcherzyków płucnych lub/i tkanki podścieliskowej (śródmiąższowej) charakteryzujący się obecnością wysięku zapalnego, który powoduje zmniejszenie ich powietrzności, przyspieszenie oddechu czy duszność.
Włóknik gromadzi się na powierzchni błon surowiczych, śluzowych, maziowych, tkanek
Klasyfikacja wg. czynnika wywołującego chorobę Wysięk surowiczy ulega resorpcji natomiast włóknik organizacji co prowadzi do tworzenia zrostów, włóknienia lub zarastania jam surowiczych Powierzchowne zwykle dotyczące powierzchni błon śluzowych Głębokie rzekomobłoniaste – powierzchowne uszkodzenie nabłonka błony śluzowej → nadżerka
wirusowe zapalenie płuc stwierdza się w ok. 20% przypadków, najczęściej przyczyną są wirusy grypy
bakteryjne zapalenie płuc stanowi ok. 70% przypadków zachorowań; najczęściej wywołują chorobę - dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) i gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus)
atypowe zapalenie płuc jest wynikiem oddziaływania na organizm: Mycoplasma pneumonie,Legionella pneumophila i Chlamydia pneumoniae
grzybiczne zapalenie płuc - kandydozowe zapalenie płuc najczęściej jest wywołane przez grzyb Pneumocystis
zestrupiające głębokie uszkodzenie (błona śluzowa i podśluzowa) → martwica błony śluzowej → wrzód
Klasyfikacja wg. lokalizacji zapalenia w płucach
Choroba przebiega w 4 etapach:
Nawału: 1 dzień, przekrwienie, wysięk bogato białkowy z makrofagami i sporadycznymi leukocytami
Płatowe zapalenie płuc Hepatyzacji czerwonej: 2-3 dzień, przekształcenie tkanki płuc w istotę przypominającą wątrobę, przekrwienie
zapalenie pierwotne, wywołane Streptococcus pneumoniae, obejmujące
Hepatyzacji szarej: 4-6 dzień, krwinki ulegają rozpadowi, pojawia się wysięk bogaty w włóknik, wzrasta liczba leukocytów
cały płat płuca z nagłym początkiem Zejście zapalenia: liza i resorpcja włóknika
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Klasyfikacja wg. lokalizacji zapalenia w płucach
Płacikowe (odoskrzelowe) zapalenie płuc
zapalenie wtórne, po innych infekcjach dróg oddechowych, ogniska zapalne obejmują punktowo kilka płatów płuca
Wysięk zapalny oprócz włóknika i komórek zapalnych zawiera obfite pokłady ropy
Wysięk stanowi ropa – gęsta, lepka wydzielina zawierająca bardzo dużą ilość granulocytów obojętnochłonnych, resztki tkanek martwiczych, drobnoustroje, rozpadłe granulocyty
Spotykane jest w zakażeniach niektórymi bakteriami (gronkowce, paciorkowce, pałeczka ropy błękitnej, dwoinka rzeżączki, promieniowce)
Zapalenia powierzchowne
Zapalenia głębokie
Ropotok – nieodgraniczone zapalenie ropne, w którym ropa gromadzi się na błonach śluzowych lub wypływa przez naturalne otwory
Ropień – ograniczone zbiorowisko ropy położony w przestrzeni tkankowej powstałe z rozpadu martwej tkanki przy udziale enzymów litycznych
Ropniak – zbiorowisko ropy w naturalnej jamie ciała lub przestrzeniach zamkniętych (np. ropniak opłucnej, ropniak pęcherzyka żółciowego)
Ropowica – naciek ropny szerzący się w luźnej tkance łącznej lub w różnych warstwach danego narządu (np. ropowicze zapalenie wyrostka robaczkowego, skóry)
Powstaje gdy tkanka martwicza w ognisku zapalnym ulegnie zakażeniu bakteriami beztlenowymi
Bakterie wytwarzają szereg enzymów litycznych trawiących zakażone tkanki martwe oraz żywe i są źródłem wysiewu toksyn do organizmu
Podział zgorzeli Zgorzel biała - gdy tkanka była niedokrwiona
Zgorzel czarna - gdy tkanka była przekrwiona
Zgorzel gazowa - gdy bakterie gnilne są zdolne do wytwarzania gazów
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Dominują zmiany rozplemowe, pozostałe słabo zaznaczone Zapalenie wytwórcze ostre – bez tworzenia ziarnicy, rozrosty komórkowe
Progresja ostrych zapaleń wysiękowych i uszkadzających
glomerulopatie, choroby wywołane zmianami zapalnymi różnych struktur kłębuszków nerkowych, a także pozostałych elementów nerek o etiologii immunologicznej
Przebieg zazwyczaj przewlekły, w którym jednocześnie zachodzą:
Glomerulopatie naciek z komórek jednojądrzastych: makrofagów i limfocytów
niszczenie tkanek związane z obecnością komórek zapalnych
Zapalenie wytwórcze przewlekłe – z tworzeniem ziarniniaków, zwłóknienie
naprawą z tworzeniem nowych naczyń krwionośnych i włóknieniem
pierwotne – zmiany występują początkowo w nerkach, bez zmian w innych narządach
wtórne - zmiany występują w nerkach w przebiegu chorób innych narządów
Rodzaje zmian patologicznych w przebiegu KZN:
Zmiany rozplemowe – zwiększenie liczby komórek kłębuszka, rozplem wewnątrz- i zewnątrzwłośniczkowy, rozplem mezangialny
Błoniaste KZN
Zmiany błoniaste – pogrubieniu ulegają ściany włośniczek kłębuszka, natomiast liczba komórek jest prawidłowa
Zmiany błoniasto-rozplemowe – jest to połączenie rozplemu mezangium z pogrubieniem segmentów ścian włośniczek kłębuszków
Błoniasto-rozplemowe KZN
Szkliwienie – rozpoczyna się w rejonie mezangium i stopniowo obejmuje pęczek naczyniowy
Szczególny typ zapalenia przewlekłego charakteryzujący się skupianiem pobudzonych makrofagów i rozproszonych Ostry odczyn zapalny jest „nieskuteczny” ze względu na utrzymywanie się bodźca uszkadzającego lub zaburzenia gojenia (np. wrzód żołądka).
limfocytów
Ziarniniak = zmiana uformowana w formę guzka Zakażenie wirusowe – wewnątrzkomórkowe, wymaga udziału limfocytów i makrofagów (np. wirusowe zapalenie wątroby typu B)
Typy ziarniniaków Przewlekłe zakażenie wywołane przez wybrane mikroorganizmy o niewielkiej patogenności ale zdolne do wzbudzania reakcji nadwrażliwości typu późnego jak np. prątki (kiła, gruźlica) czy niektóre grzyby
Przedłużająca się ekspozycja na substancje potencjalnie toksyczne, np. cząstki krzemu
Choroba autoimmunologiczna – sprawczy antygen jest odtwarzany
Nieudane próby sfagocytowania ciała obcego przez makrofagi – ziarniniak wokół ciała obcego
Makrofagi po pochłonięciu czynnika sprawczego prezentują pochłonięty antygen limfocytom T, zaś one dokonują zmiany morfologii i czynności makrofagów ziarniniak nabłonkowokomórkowy
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
to choroba zakaźna, wywołana przez prątki kwasooporne – Mycobacterium tuberculosis
Główne postacie choroby
Etapy rozwoju
Faza I fagocytoza prątków przez makrofagi
Faza II „symbioza” logarytmiczne namnażanie prątków
Gruźlica Faza III wczesne stadium martwicy serowatej
Faza IV tworzenie ziarniniaków gruźliczych
ograniczona
postępująca
uogólniona Faza V upłynnienie ogniska serowatego z wytworzeniem jamy
w następstwie uogólnionego uszkodzenia miąższu dochodzi do włóknienia i przemiany architektury narządu w nieprawidłowe „guzki regeneracyjne” → zaburzenie czynności wątroby
W zależności od początkowych przyczyn warunkujących rozwój marskości wyróżniamy:
marskość poinfekcyjną - np. po wirusowym zapaleniu wątroby
marskość zastoinową w przebiegu przewlekłej niewydolności krążenia marskość będącą następstwem toksycznego działania leków i innych chemicznych substancji marskość w następstwie wzmożonych odczynów immunologicznych
Brak bakterii i ich toksyn we krwi
ogólnoustrojowa odpowiedź o charakterze zapalnym, spowodowana różnorodnymi czynnikami:
Infekcje (bez obecności patogenów i ich toksyn we krwi)
Wstrząs hipowolemiczny, krwotoczny
Urazy wielonarządowe
Uszkodzenie tkanek np. rozległe zabiegi, oparzenia
Obecność bakterii i ich toksyn we krwi i charakteryzująca się wystąpieniem co najmniej 2 objawów:
Temperatura >380 lub < 360
Częstość oddechów >20/min
Częstość akcji serca >90/min
Liczba leukocytów >12 000/mm3 lub <4000/mm3
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Parametry ogólne:
Obrzęki, + bilans płynów, hiperglikemia >120 mg/dl
Parametry zapalne:
Białko C reaktywne (CRP) >2 wartości prawidłowej
Parametry hemodynamiczne
Hipotensja tętnicza indukowana sepsą (SAP <90 mmHg)
infekcja i stan zapalny nakładają się i wzajemnie wzmacniają, przełamując całkowicie odpór układu odpornościowego
Sepsa
Konsekwencją tego jest silny stan zapalny, który przyczynia się do dysfunkcji narządów
SIRS + zakażenie
Ciężka sepsa
Sepsa + dysfunkcja tkanek
Odwracalne uszkodzenie komórek
Zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej z potwierdzoną bakteriologicznie infekcją oraz niektóre z parametrów:
Wstrząs septyczny Parametry perfuzji tkankowej
Mleczany >1 mmol/l, wybroczyny
nieadekwatna do potrzeb synteza tlenku azotu (NO) w komórkach śródbłonka naczyń krwionośnych upośledza to znacznie autoregulację mikrokrążenia krwi, powoduje rozszerzenie naczyń i nagły spadek ciśnienia
Śmierć Wstrząs septyczny
w efekcie czego następują zaburzenia dystrybucji tlenu w poszczególnych narządach i tkankach
Ciężka sepsa
konsekwencją niedotlenienia narządów jest rozwoju zespołu niewydolności wielonarządowej
ŚMIERĆ
Sepsa Klinicznie wstrząs septyczny charakteryzuje się opornym na leczenie spadkiem ciśnienia tętniczego krwi
SIRS
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
