gruczolakorak – struktury gruczołowe bardzo dobrze widoczne rak gruczołowopochodny – struktury gruczołowe zaznaczone torbielakogruczolakorak – obecne ...
9 downloads
25 Views
4MB Size
Onkogeneza proces prowadzący do powstania nowotworu, zachodzący na poziomie DNA w postaci mutacji molekularnej
Kancerogeneza lub nowotworzenie – zmiany zachodzące w komórce organizmu, prowadzące do powstania nowotworu. Jest to wieloetapowy proces zachodzący na poziomie DNA komórki
Nowotwór nieprawidłowa masa tkankowa rozrastająca się w nadmiarze i w sposób nieskoordynowany z pozostałymi tkankami
Guz szerokie pojęcie obejmujące wszelkiego rodzaju zmiany guzowate o charakterze zapalnym, obrzękowym, naczyniowym (krwiaki), nowotworowym
Jest zaburzeniem genetycznym powodowanych przez mutację DNA, które są nabyte samoistnie lub indukowane wpływem środowiska
Te zmiany genetyczne podlegają dziedziczeniu i są przekazywane komórkom potomnym po podziale
Akumulacja mutacji prowadzi do powstania zestawu właściwości, które są określane terminem zmiany rakowej, nowotworowej
Zaburzenie dwóch procesów: Pochodzenie poliklonalne - przemiana nowotworowa pojawiła się w kilku oddalonych od siebie komórkach, a rozrastające się klony komórkowe dopiero po pewnym czasie tworzą jednolity morfologicznie guz
Teoria pola - transformacji nowotworowej ulega grupa komórek na pewnym niewielkim obszarze tkanki
Pochodzenie monoklonalne - transformacja dotyczy jednej komórki, która daje początek klonowi komórek nowotworowych
Różnicowanie – uzyskanie zdolności przez komórki macierzyste do przekształcania się jedynie w komórki o cechach morfologicznych i czynnościowych typowych dla danej tkanki. Zaburzenie różnicowania prowadzi do metaplazji.
Dojrzewanie – uzyskiwanie przez komórki cech morfologicznych i czynnościowych typowych dla danej tkanki. Zaburzenie dojrzewania prowadzi do dysplazji
Komórki, które utraciły zdolności samokontroli nad procesami różnicowania i dojrzewania stają się komórkami nowotworowymi !!!
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Składa się z 2 oddzielnych procesów:
Składa się z 2 oddzielnych procesów:
Mitozy
Interfaza
Następuje tu podział komórki i obejmuje:
w trakcie której komórka wzrasta, gromadząc składniki odżywcze niezbędne do mitozy i podziału swojego materiału genetycznego
profaza (kondensacja chromatyny)
Kariokinezę — podział jądra komórkowego, z wyróżnicowaniem się chromosomów
Faza G1
podczas tej fazy zostają podjęte procesy biosyntezy różnych enzymów potrzebnych do replikacji DNA
Faza S
rozpoczyna się syntezą DNA, a kończy się gdy chromosom ma 2 siostrzane chromatydy
Faza G2
zwiększa się synteza białek (tubuliny) do wytworzenia mikrotubul - składnika wrzeciona podziałowego niezbędnego w procesie mitozy
metafaza (ułożenie chromosomów na wrzecionie podziałowym)
anafaza (segregacja chromatyd do przeciwległych biegunów komórki)
Cytokinezę — podział cytoplazmy
Podział komórkowy jest bardzo istotny dla życia organizmu dlatego wszystkie fazy są przez komórkę skrupulatnie regulowane
W cyklu komórkowym występuje kilka tzw. punktów kontrolnych
G2
M
s
G1
Ich przekroczenie i wejście do następnej fazy jest możliwe tylko wtedy gdy ściśle określone warunki środowiskowe i wewnątrzkomórkowe na to pozwalają
G2
s
Za proces transformacji nowotworowej komórki są odpowiedzialne trzy grupy (klasy) genów:
M
Protoonkogeny (geny stymulujące proliferację) Czy wszystkie chromosomy są przyczepione do wrzeciona podziałowego?
G1
Geny supresorowe (hamują proliferację)
Geny stabilizujące
G0
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Protoonkogeny - geny, których produkty białkowe regulują podziały komórki białka regulatorowe cyklu komórkowego
białka hamujące apoptozę
inne białka kluczowe dla wzrostu i różnicowania w komórce np. kanały jonowe
uszkodzone (aktywowane) protoonkogeny stają się onkogenami - geny, których produkty białkowe pobudzają patologicznie podziały komórki
Antyonkogeny - geny supresorowe, których produkty białkowe hamują podziały komórkowe
W nowotworach obserwuje się utratę obu alleli genów supresorowych:
Białka regulatorowe cyklu komórkowego (np. RB)
jedna kopia zostaje uszkodzona (mutacja)
Białka promujące apoptozę (np. p53)
druga wyeliminowana wskutek utraty regionu chromosomu (utrata heterozygotyczności)
Nieprawidłowe białko TP53 nie może zatrzymywać cyklu komórkowego oraz nie może uruchamiać procesów naprawy DNA
Utrata ekspresji genu supresorowego zawsze prowadzi do transformacji nowotworowej
Powoduje to powstawanie nowych populacji komórek z różnymi mutacjami i prowadzi do szybkiej selekcji komórek o fenotypie nowotworowym
W trakcie replikacji DNA raz na 105 – 106 nukleotydów powstaje błąd. Błędy te są usuwane przez system naprawy błędnie sparowanych zasad
Jeżeli wystąpi mutacja któregoś z tych genów, to jego produkt nie rozpoznaje źle sparowanych zasad lub rozpoznaje je w ograniczonym zakresie
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Czynniki prowadzące do transformacji nowotworowej określa się mianem karcynogenów i należą do dwóch grup:
1. Inicjatorów kancerogenezy:
czynniki fizyczne np. promieniowanie UV, promieniowanie X
czynniki chemiczne (kancerogeny) np. w dymie tytoniowym, przetworzonej żywności, metale ciężkie, azbest, benzen, alkohol, afilatoksyny i inn.
Czynniki prowadzące do transformacji nowotworowej określa się mianem karcynogenów i należą do dwóch grup:
1. Inicjatorów kancerogenezy:
czynniki biologiczne wirusy (np. HBV, HCV, CMV, EBV, HPV) bakterie np. H. pylori toksyny pasożytów
Czynniki prowadzące do transformacji nowotworowej określa się mianem karcynogenów i należą do dwóch grup:
2. Promotorów kancerogenezy:
należą tu m.in. estrogeny, cytokiny i inne substancje pochodzenia endogennego, których zmiany stężenia mogą prowadzić do rozwinięcia się nowotworów
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Dysplazja
Prawidłowe komórki nabłonka szyjki macicy
CIN1 – nieznacznie powiększone jądra, obfita cytoplazma
CIN2 – jądra zajmują więcej niż ½ komórki, różnią się wielkością i kształtem
CIN3 – jądra zajmują ponad ¾ komórki, zróżnicowanie wielkości i kształtu
Złośliwości histologicznej (grading) - podobieństwa do tkanki macierzystej. Jest standardowym elementem oceny nowotworu, o dużym znaczeniu w doborze optymalnego postępowania leczniczego i oceny rokowania chorego
GX – nie można ocenić stopnia zróżnicowania Nowotwory łagodne są wysoko zróżnicowane
G1 – rak wysokozróżnicowany (niski stopień złośliwości)
G2 – rak średniozróżnicowany (pośredni stopień złośliwości)
G3 – rak niskozróżnicowany (wysoki stopień złośliwości)
Nowotwory złośliwe są nisko lub niezróżnicowane
G4 – rak niezróżnicowany (wysoki stopień złośliwości)
Wzrost rozprężający rak, w którym proces zmian genetycznych i związanych z nim przemian fenotypowych komórek jest tak głęboki, że nie można określić rodzaju komórki, z którego powstał
Dotyczy nowotworów łagodnych, otorebkowanych, gdzie guz wywiera wpływ na otoczenie głównie przez ucisk
Wzrost przez przewarstwienie
dotyczy nowotworów złośliwych, gdzie mimo makroskopowo rozpoznanego wzrostu rozprężającego w badaniu mikroskopowym stwierdza się brak torebki i mikronaciekanie
Wzrost naciekający dotyczy nowotworów złośliwych, gdzie z głównej masy guza, często stosunkowo niewielkiej, wyrastają liczne wypustki penetrujące przestrzenie międzykomórkowe
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Wzrost NACIEKAJĄCY
Wzrost egzofityczny
nowotwór płytko nacieka podłoże, a główna masa guza znajduje się nad powierzchnią
Wzrost PRZEZ PRZEWARSTWIENIE
Wzrost endofityczny
dominujący jest rozległy rozrost w głąb podłoża Wzrost ROZPRĘŻAJĄCY
Klasyfikacja TNM – system oceny zaawansowania anatomicznego nowotworu (staging)
Wzrost EGZOFITYCZNY
Tumor – wielkość guza pierwotnego Tx – nie można ocenić ogniska pierwotnego
T0 – brak dowodów na istnienie guza pierwotnego Wzrost ENDOFITYCZNY
Tis – rak in situ
T1, T2, T3, T4 – kolejne stopnie rozwoju pierwotnego ogniska nowotworu, zazwyczaj im większa liczba, tym guz jest większy lub zajmuje więcej okolicznych struktur
Nodules – przerzuty w węzłach chłonnych
Metastases – przerzuty odległe (narządowe)
Nx – nie można ocenić
Mx – nie można ocenić
N0 – węzły chłonne bez przerzutów
M0 – brak przerzutów odległych
N1, N2, N3, N4 – przerzuty do węzłów chłonnych coraz odleglejszych od guza pierwotnego
M1 lub M2 – występują przerzuty odległe
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Przykładowy zapis: pT2 pN1 cM0 Przeniesienie procesu nowotworowego do odległych tkanek i narządów, doprowadzające w efekcie do powstania wtórnych ognisk
dla raka sutka oznacza: guz pierwotny o wielkości 2 do 5 cm, zajęte węzły pachowe, brak przerzutów odległych
dla raka tarczycy oznacza: guz pierwotny o wielkości 1 do 4 cm, zajęte węzły chłonne szyjne po tej samej stronie (pN1a) albo po obu stronach (pN1b), brak przerzutów odległych
Zjawisko przerzutu dotyczy TYLKO nowotworów złośliwych Tak jak w powyższych przykładach, należy zwrócić uwagę, że dla każdego nowotworu klasyfikacja TNM będzie wyglądała zupełnie inaczej, ze względu na odmienne warunki anatomiczne oraz inną dynamikę rozwoju
Nowotwory
Złośliwe
Nabłonkowe
Z nabłonka powierzchniowego
Nowotwory łagodne nabłonkowe z nabłonka powierzchniowego np. brodawczak
Z nabłonka gruczołowego
Łagodne
Tkanek miękkich i kości
Chłoniaki i białaczki
Inne
Nowotwory OUN
Nabłonkowe
Czerniaki
Mezenchymalne
Mieszane
Nowotwory łagodne nienabłonkowe z nabłonka gruczołowego np. gruczolak
Nerwiak
Tłuszczak
Mięśniak
Chrząstniak
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Nowotwory złośliwe inne
Chłoniak limfatyczny T komórkowy białaczki
chłoniaki
Niejednorodna grupa nowotworów układu limfatycznego, cechująca się klonalnym rozrostem komórek limfoidalnych odpowiadających różnym stadiom zróżnicowania (komórki prekursorowe, dojrzałe). Chłoniaki przebiegające z pierwotnym zajęciem szpiku nazywane są białaczkami Komórki prekursorowe Chłoniak limfoblastyczny z linii B lub T Chłoniak nieziarniczny
Ostra białaczka limfoblastyczna Ostra białaczka szpikowa
Komórki dojrzałe (obwodowe) Przewlekła białaczka limfatyczna B / T Chłoniak limfatyczny B / T komórkowy
Przewlekła białaczka szpikowa (Zespół mieloproliferacyjny)
Chłoniak Hodgkina
Ziarnica złośliwa – układowa choroba nowotworowa układu chłonnego, zajmująca węzły chłonne i pozawęzłową tkankę limfatyczną
Nowotwory złośliwe inne
Chłoniak Hodgkina
wywodzące się z macierzy barwnikotwórczej
OUN
Nie mają tendencji do dawania przerzutów poza OUN Możliwość rozsiewu droga płynu mózgowo-rdzeniowego Wpływ lokalizacji guza na rokowanie
Czerniak to nowotwór złośliwy skóry, który wywodzi się z melanocytów – komórek wytwarzających melaninę.
Czerniaki najczęściej pojawiają się na skórze, ale mogą wystąpić także w obrębie ust, nosa czy gałki ocznej. Podział: Nowotwory CUN Nowotwory struktur pozamózgowych
Najczęściej występujące nowotwory OUN: Glejak Oponiak Nerwiak
Nowotwory melanocytarne
Nowotwory przerzutowe
Rak oskrzela Rak sutka Rak nerki Czerniak
Czerniak charakteryzuje się agresywnym wzrostem oraz wczesnymi i licznymi przerzutami, które są trudne w leczeniu farmakologicznym.
Nowotwory neuroepitelialne
Nowotwory nerwów obwodowych
Nowotwory opon mózgowych
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Nowotwory przerzutowe
Nowotwory złośliwe inne
Mieszane (mięsakoraki)
Przerzut gruczolakoraka do półkuli mózgu
Są zbudowane zarówno z utkania nowotworowego pochodzenia nabłonkowego jak i mezenchymalnego mięsakorak (carcinosarcoma) Przerzut czerniaka do mózgu
Nowotwory złośliwe
Nowotwory złośliwe
z nabłonka powierzchniowego
nabłonkowe (raki - carcinoma)
Jest to nowotwór, w którym komórki przypominają nabłonek wielowarstwowy płaski
Rak podstawnokomórkowy, którego cechą charakterystyczną jest palisadowaty układ komórek na obwodzie gniazd nacieku rakowego
Rak kolczystokomórkowy, którego cechą charakterystyczną jest pojawienie się zrogowaciałych struktur mikroskopowych, tzw. pereł rakowych
Jest to nowotwór, w którym komórki przypominają nabłonek wielowarstwowy płaski Rak jasnokomórkowy, którego cechą charakterystyczna jest jasna lub ziarnista, kwasochłonna cytoplazma, jądra są ułożone centralnie; cechują się zróżnicowanym wyglądem i mogą być od małych, drobnych, bez jąderek do dużych, nadbarwliwych.
Nowotwory złośliwe
Rak drobnokomórkowy, których cechą charakterystyczną jest drobna budowa komórki o skąpej cytoplazmie z delikatną ziarnistą chromatyną.
Nowotwory złośliwe
z nabłonka gruczołowego
nabłonkowe (raki - carcinoma)
z nabłonka powierzchniowego
nabłonkowe (raki - carcinoma)
nowotwór różnicujący się w kierunku gruczołów, naśladując w różnym stopniu utkanie narządu, w którym się rozwinął
z nabłonka gruczołowego
nabłonkowe (raki - carcinoma)
Rodzaj wydzielanej substancji gruczolakorak śluzotwórczy – wydzielanie mucyn
gruczolakorak surowiczy – wydzielanie substancji surowiczej
Stopień dojrzałości (I°, II°, III°, IV°) a zwłaszcza stopień ukształtowania struktur gruczołowych (histioformatywność)
Miejsce wydzielania substancji (mucyny) gruczolakorak – struktury gruczołowe bardzo dobrze widoczne torbielakogruczolakorak – obecne struktury gruczołowe w postaci torbieli rak gruczołowopochodny – struktury gruczołowe zaznaczone rak lity – układ gruczołów nieczytelny
gruczolakorak śluzotwórczy - wydzielanie mucyny do światła gruczołów gruczolakorak śluzowokomórkowy – wydzielanie mucyny w obrębie komórek gruczolakorak galaretowaty – wydzielanie mucyny do podścieliska
Ocena ta ma znaczenie w określaniu stopnia zróżnicowania raka oraz jego podatności na radioterapię (nowotwory wydzielające śluz są promieniooporne)
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
Nowotwory złośliwe
Mięsak Ewinga mięsaki (sarkoma)
tkanek miękkich i kości (nienabłonkowe)
jest to heterogenna grupa nowotworów złośliwych tkanek miękkich (do których zalicza się nienabłonkowe tkanki pozaszkieletowe) oraz tkanki kostnej i chrzęstnej
Mięsaki charakteryzuje lokalnie agresywny, naciekający i niszczący wzrost, tendencja do wznowy i zdolność do tworzenia bardzo szybko przerzutów
Klasyfikacja mięsaków Mięsak Ewinga także guz Ewinga – pierwotny, złośliwy nowotwór kości, dotykający najczęściej dzieci i młodych dorosłych
Mięsak Kaposiego to nowotwór złośliwy o pochodzeniu naczyniowym. Wyróżnia się 3 podstawowe postacie: klasyczną jatrogenną (potransplantacyjna), która jest ściśle związana z leczeniem immunosupresyjnym epidemiczną, będącą powikłaniem po zakażeniu HIV.
Mięsak Kaposiego
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część prezentacji nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody autora. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2016r. Poz. 666; 1333)
